Chí khí anh hùng

 Vị trí đoạn trích và hình tượng Từ Hải

- Thuộc phần: Gia biến và lưu lạc.
- Từ câu 2213- 2230/ 3254 câu.
Rơi vào lầu xanh của Bạc Bà, Bạc Hạnh, Kiều gặp 1 vị khách đặc biệt,
phi phàm từ ngoại hình, điệu bộ, cử chỉ hào hiệp đến tài năng, chí khí
tung hoành thiên hạ. Hai người tâm đầu ý hợp, Từ bỏ tiền chuộc Kiều ra
khỏi lầu xanh. Sau nửa năm chung sống hạnh phúc, Từ Hải từ biệt Kiều
ra đi thực hiện chí lớn...
Lầu thâu gió mát trăng thanh
Bỗng đâu có khách biên đình sang chơi
Râu hùm, hàm én, mày ngài
Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao
Đường đường một đấng anh hào
Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài
Đội trời đạp đất ở đời
Họ Từ tên Hải, vốn người Việt Đông
Giang hồ quen thói vẫy vùng
Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo
Qua chơi nghe tiếng nàng Kiều
Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng
Thiếp danh đưa đến lầu hồng
Hai bên cùng liếc, hai lòng cùng ưa
Từ rằng: Tâm phúc tương cờ
Phải người trăng gió vật vờ hay sao?
Bấy lâu nghe tiếng má đào
Mắt xanh chẳng để ai vào, có không?
…Thưa rằng: Lượng cả bao dung
Tấn Dương được thấy mây rồng có phen
Rộng thương cỏ nội, hoa hèn
 Chút thân bèo bọt dám phiền mai sau.
Nghe lời vừa ý, gật đầu
Cười rằng: Tri kỉ trước sau mấy người?
Khen cho con mắt tinh đời
Anh hùng, đoán giữa trần ai mới già!
Một lời đã biết đến ta
Muôn chung, nghìn tứ, cũng là có nhau!
Hai bên ý hợp tâm đầu
Khi thân, chẳng lựa là cầu mới thân!
Ngỏ lời nói với băng nhân
Tiền trăm lại cứ nguyên ngân phát hoàn
Buồng riêng sửa chốn thanh nhàn
Đặt giường thất bảo, vây màn bát tiên
Trai anh hùng, gái thuyền quyên
Phỉ nguyền sánh phượng, đẹp duyên cưỡi rồng
So sánh với Kim Vân Kiều truyện:
Trong Kim Vân Kiều truyện, Thanh Tâm Tài Nhân giới thiệu Từ Hải
có hiệu là Minh Sơn, vốn người đất Việt, là một tay hảo hán, anh hùng rất
mực tinh thông lược thao nhưng lại xuất thân từ một nho sinh thi hỏng, bỏ đi
làm nghề buôn bán, làm tướng cướp... có vẻ tầm thường. Trong Truyện
Kiều, Nguyễn Du đã lược bỏ những chi tiết tầm thường ấy, sử dụng bút pháp
lãng mạn với những hình ảnh tượng trưng ước lệ để xây dựng nhân vật Từ
Hải vừa là 1 bậc đại trượng phu anh hùng cái thế, 1 tráng sĩ tung hoành thiên
hạ vừa là 1 người có tấm lòng độ lượng bao dung. Khi tả cảnh chia tay của
Từ Hải với Thúy Kiều, Thanh Tâm Tài Nhân chỉ nói trong một câu (Vợ
chồng đoàn tụ chừng nửa năm, Từ Hải liền từ biệt Thúy Kiều ra đi) nhưng
Nguyễn Du lại sử dụng tới 18 câu lục bát diễn tả sinh động tâm trạng của
Thúy Kiều, Từ Hải, đặc biệt là chí khí anh hùng của Từ Hải
So sánh với các cuộc chia ly khác trong Truyện Kiều:
 Kim Trọng, Thúc Sinh và Từ Hải là ba nhân vật đã gắn bó với số phận
và đời sống tình cảm của Thúy Kiều. Mối tình Kim – Kiều là mối tình đầu
tuyệt đẹp giữa “Người quốc sắc, kẻ thiên tài", đã nặng tình thề nguyền
“Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương". Mối tình giữa Thúc Sinh và Thúy
Kiều là quan hệ “Trước còn trăng gió sau ra đá vàng”. Từ Hải với Thúy
Kiều đã gắn bó với nhau bằng mối tình tri kỷ giữa "trai anh hùng, gái
thuyền quyên".
Kiều tiễn biệt Kim Trọng là tiễn biệt người yêu về quê hộ tang chú, có
sự nhớ nhung của một người đang yêu mối tình đầu say đắm mà phải xa
cách (Buộc yên quảy gánh vội vàng/ Mối sầu xẻ nửa bước đường chia hai).
Khi chia tay Thúc Sinh để chàng về quê xin phép Hoạn Thư cho Kiều được
làm vợ lẽ, hi vọng gặp lại rất mong manh vì cả hai đều biết tính Hoạn Thư,
do đó gặp lại được là rất khó khăn (Vầng trăng ai xẻ làm đôi/ Nửa in gối
chiếc nửa soi dặm trường). Chia tay Từ Hải là chia tay người anh hùng để
chàng thoả chí vẫy vùng bốn biển. Do vậy, đoạn trích này không được đặt
tên là Kiều từ biệt Từ Hải (như đoạn Kiều từ biệt Thúc Sinh) mà đặt tên là
Chí khí anh hùng (Chí là mục đích cao cả hướng tới, khí là nghị lực để đạt
tới mục đích)
 “Từ Hải là cái mộng lớn nhất trong đời Nguyễn Du: cái mộng anh
hùng” (Hòai Thanh), là giấc mơ tự do và công lý.

Đề bài: Cảm nhận nhân vật Từ Hải trong đoạn trích Chí khí anh hùng
1. Vẻ đẹp của một người anh hùng
a. Chí khí, hoài bão, lớn lao, phi thường, mưu cầu nghiệp lớn lẫy lừng
- Nửa năm: khoảng thời gian Thúy Kiều và Từ Hải chung sống.
Hương lửa: hình ảnh ước lệ  tình yêu.
Hương lửa đang nồng  tình yêu nồng nàn, say đắm của Thúy Kiều- Từ Hải.
 + Những kẻ tầm thường tìm đến lầu xanh của Bạc Bà, Bạc Hạnh chỉ để thỏa thú
gió trăng. Còn Từ Hải, người anh hùng ấy tìm gặp Thúy Kiều là để tìm người
tri âm tri kỉ. Vậy nên, sau khi chuộc nàng ra khỏi lầu xanh, kẻ anh hùng và
người con gái tài sắc đó đã chung sống thật yên ấm, hạnh phúc. Tình cảm của
họ trải qua nửa năm, vẫn đang ở độ nồng nàn, say đắm “nửa năm hương lửa
đương nồng”.
+ Nhưng tình yêu dù có mãnh liệt, tình tri kỉ dù có mặn mà song chúng có đủ
sức kìm giữ bước chân của Từ Hải? Chàng ra đi lúc hạnh phúc “đương nồng”.
Vậy chí nguyện lập công danh sự nghiệp lớn là tâm nguyện thường trực của Từ
Hải. Trên con đường tạo dựng nghiệp lớn, cuộc hôn nhân bất ngờ giữa chàng
với Thúy Kiều chỉ là phút chốc nghỉ ngơi, chứ không phải là điểm dừng chân.
Chính vì vậy, cuộc hôn nhân của họ đang hạnh phúc hơn bao giờ hết nhưng chỉ
mới sáu tháng vui hưởng hạnh phúc bên Thúy Kiều, Từ Hải đã lại động lòng
bốn phương, dứt khoát lên đường, tiếp tục sự nghiệp lớn lao đang còn dang dở.
-> Từ Hải được tác giả miêu tả là con người đa tình, nhưng trước hết Từ
Hải là một tráng sĩ. Trước sau đối với Từ Hải, Nguyễn Du vẫn dành cho chàng
thái độ trân trọng và kính phục, ở chàng, nhất cử nhất động đều thể hiện rõ chí
khí, cốt cách anh hùng. Trước lúc gặp gỡ và kết duyên với Thúy Kiều, Từ Hải
đã là một anh hùng hảo hán: Dọc ngang nào biết trên đầu có ai, đã từng:
Nghênh ngang một cõi biên thùy. Chí nguyện lập nên công danh, sự nghiệp ở
chàng là rất lớn. Vì thế không có gì cản được bước chân chàng.
       Dù Nguyễn Du không nói cụ thể là Từ Hải ra đi làm gì nhưng nếu theo dõi
mạch truyện và những câu chàng giải thích để Thúy Kiều an lòng thì người đọc
sẽ hiểu cả một sự nghiệp vinh quang đang chờ chàng ở phía trước. Từ Hải
không phải là con người của những đam mê thông thường mà là con người của
sự nghiệp anh hùng.
- Trượng phu (đại trượng phu): người đàn ông có chí khí, bậc anh hùng với
hàm nghĩa khâm phục, ca ngợi.
(Chữ trượng phu trong Truyện Kiều chỉ xuất hiện một lần dành riêng đã nói
về Từ Hải. Điều đó cho thấy Nguyễn Du đã dùng từ Trượng phu với nghĩa Từ Hải
là người đàn ông có chí khí lớn.)
Lòng bốn phương  cụm từ ước lệ chỉ chí nguyện lập công danh, sự nghiệp
lớn, chí khí anh hùng tung hoành thiên hạ.
 (Chí làm trai nam, bắc, tây, đông/ Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể -
Nguyễn Công Trứ)
Động lòng bốn phương: thấy trong lòng náo nức cái chí tung hoành ở bốn
phương trời. Đó cũng là lí tưởng của người anh hùng  tiếng gọi của sự nghiệp thôi
thúc từ bên trong. ở con người này, khát khao được vẫy vùng giữa trời cao đất rộng
như đã trở thành một khát vọng bản năng tự nhiên, không có gì có thể kiềm chế
nổi.
lòng bốn phương >< hương lửa -> Kẻ làm trai phải lập công giương danh,
chí hướng để ở bốn phương, quyết mưu cầu sự nghiệp phi thường chứ không
khuôn cuộc đời, chí hướng của mình trong khuôn khổ gia đình tù túng, theo tiếng
gọi của tình yêu, hạnh phúc. Sâu thẳm trong trái tim Từ Hải khát khao, hoài bão,
nguyện vọng đó vẫn luôn âm ỉ cháy bỏng, chỉ chờ thời cơ thích hợp để thực hiện.
- Khi thời cơ đến Từ lập tức lên đường: Thoắt - dứt khoát, mau lẹ, kiên
quyết, chỉ sự thay đổi nhanh chóng trong khoảnh khắc bất ngờ >< nửa năm –
khoảng thời gian dài chung sống
 Cách xử sự dứt khoát, khác thường của Từ Hải – cách xử sự của người anh
hùng
- Hình ảnh Trông vời trời bể... cảm hứng vũ trụ đã nâng con người lên tầm
vóc vũ trụ với kích thước phi thường, giữa không gian bát ngát. Đây là cái nhìn của
con người có chí khí, không chịu cuộc sống tù túng, là tư thế oai phong, hào hùng
sánh ngang với trời đất
-> người anh hùng lí tưởng, phi thường, có ước mơ, có hoài bãi cao cả, có
chí lớn ôm trọn của trời đất. Ở con người này khao khát được vẫy vùng giữa trời
cao đất rộng như đã trở thành 1 sức mạnh của tự nhiên không gì có thể kiềm chế
được
- Tư thế:
+ Thanh gươm yên ngựa: 1 mình, 1 gươm, 1 ngựa.
Chàng nghĩ rất nhanh, quyết định lại càng nhanh. Một thanh gươm, một con
tuấn mã, chàng hối hả lên đường. Ấy là bởi khát vọng tự do luôn sôi sục trong
huyết quản của người anh hùng. Hoài Thanh bình luận: “Qua câu thơ, hình ảnh của
con người “thanh gươm yên ngựa” tưởng như che đầy cả trời đất”.
 + Ngồi trên ngựa nói lời tiễn biệt thể hiện cốt cách phi thường, cách từ biệt
của người anh hùng.
+ Thẳng rong: đi liền 1 mạch.
 Đang sống trong cảnh nồng nàn hương lửa, Từ chợt động lòng bốn
phương, thế là toàn bộ tâm trí hướng về trời biển mênh mang, và lập
tức một mình với thanh gươm yên ngựa, lên đường thẳng rong. Từ
Hải “Không phải là người một nhà, một họ, một xóm, một làng mà là
người của trời đất, của bốn phương. Một con người như thế lúc ra đi
không thể đi một cách tầm thường được”(Hoài Thanh)
- Từ Hải nói về sự nghiệp của mình: Bao giờ mười vạn tinh binh... Những
hình ảnh ước lệ mười vạn tinh binh, những hình ảnh thuộc phạm trù không
gian bóng tinh rợp đường; âm thanh hào hùng: tiếng chiêng dậy đất  khát
vọng lớn lao, mưu đồ vương bá, tầm vóc vũ trụ lớn lao của người anh hùng
Từ Hải. Tương lai mà chàng vẽ ra mới chỉ là những hình ảnh tưởng tượng.
Nhưng cách nói của chàng chan chứa niềm tin sắt đá vào sự thành công
- Mục đích: làm cho rõ mặt phi thường - chứng tỏ khả năng, ý chí phi phàm
của mình. Cách nói mang đầy khẩu khí của người anh hùng. Từ biết rõ hoài
bão cũng như tài năng phi thường, hơn người của mình
- Nguyễn Du mượn hình ảnh chim bằng (đại bàng) trong văn chương cổ điển,
thường tượng trưng cho khát vọng của những người anh hùng có bản lĩnh
phi thường, muốn làm nên sự nghiệp lớn lao để chỉ Từ Hải. Đã đến lúc chim
bằng tung cánh bay lên cùng gió mây chín ngàn dặm trên cao. Hình ảnh: gió
mây bằng đã đến kì dặm khơi là mượn ý của Trang Tử tả chim bằng khi cất
cánh lên thì như đám mây ngang trời và mỗi lần bay thì chín vạn dặm mới
nghỉ, diễn tả những giây phút ngây ngất say men chiến thắng của con người
phi thường lúc tiễn biệt lên đường.
b. Dứt khoát, tự tin, đầy bản lĩnh, quyết tâm
- Khi lòng bốn phương vừa trỗi dậy, Từ ngay lập tức lên đường, không suy
nghĩ, phân vân, dùng dằng, quyến luyến (Thông thường, con người đang say
đắm trong hạnh phúc không dễ dàng dứt bỏ như thế)
- Khi Từ quyết định lên đường, Kiều không can ngăn, Kiều xin đi theo Từ
Hải. Kiều đi xin theo là mong muốn chính đáng, hợp lí, thuận tình. Kiều nói
ngắn gọn nhưng quyết tâm thì rất cao một lòng xin đi. Từ Hải chối từ mong
 muốn của Thúy Kiều. Đó là phản ứng tất yếu của người anh hùng chân chính
không vướng bận gia đình mà tập trung ở sự nghiệp.
- Dứt lời chia tay nàng Kiều, Từ Hải đã một mạch lên đường, dứt khoát,
không chút do dự, không để tình cảm bịn rịn làm lung lạc hay cản bước tiến của
người anh hùng: Quyết lời dứt áo ra đi. Một câu thơ có 3 động từ thể hiện rất rõ
ràng sự dứt khoát, quyết đoán của Từ Hải. Hai chữ “dứt áo” thể hiện phong
cách mạnh mẽ, phi thường của đấng trượng phu trong lúc chia biệt. (So sánh
cảnh Kiều từ biệt Thúc Sinh: Người lên ngựa, kẻ chia bào / Rừng phong thu đã
nhuốm màu quan san)
 Không chút vấn vương, bi lụy, không dùng dằng, quyến luyến như trong các
cuộc chia tay bình thường khác, Từ Hải có cách chia tay mang đậm dấu ấn
anh hùng của riêng mình.
- Tuy không đưa Kiều theo nhưng Từ Hải hứa hẹn rất chắc chắn sẽ sớm về
đón nàng. Lời hứa hẹn thể hiện bản lĩnh, sự tự tin, quyết tâm sắt đá của Từ.
Từ Hải là con người rất mực tự tin. Trước đây, chàng đã ngang nhiên xem
mình là anh hùng giữa chốn trần ai. Giờ thì chàng tin rằng tất cả sự nghiệp như
đã nắm chắc trong tay. Dù xuất phát chỉ với thanh gươm yên ngựa, nhưng Từ
Hải đã tin rằng mình sẽ có trong tay mười vạn tinh binh, sẽ trở về trong hào
quang chiến thắng Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường, để đem lại vẻ
vang cho người phụ nữ mà chàng hết lòng yêu mến và trân trọng.
- Từ Hải đã khẳng định muộn thì cũng không quá một năm, nhất định sẽ trở
về với cả một cơ đồ to lớn. Lời chia tay mà cũng là lời hứa chắc như đinh
đóng cột; là niềm tin sắt đá vào chiến thắng trong một tương lai rất gần.
 Hình ảnh người anh hùng oai phong, kì vĩ, bản lĩnh với lí tưởng cao cả, ý
chí và hoài bão lớn lao, với quyết tâm sắt đá hoàn thành sự nghiệp
Cảm hứng: ngợi ca, khẳng định, lí tưởng hóa.
2. Vẻ đẹp với tư cách là người chồng
a. Hết mực yêu thương, trân trọng Kiều
- Thúy Kiều muốn đi theo Từ Hải. Vì:
 + Theo quy định của lễ giáo phong kiến: phận gái thì phải theo chồng.
+ Thúy Kiều không những là 1 người vợ mà còn là 1 tri kỉ của Từ Hải. Nàng
không chỉ yêu mà còn hiểu, khâm phục và kính trọng chàng. Trong lời nàng nói
với chàng, nàng chỉ viện đến lễ giáo PK. Song có lẽ sâu thẳm trong ý nguyện ấy
còn rất nhiều nguyên do
. Sau những năm tháng khổ nhục, phiêu bạt trong cảnh đoạn trường, thời gian
được sống bên Từ Hải là thời gian hạnh phúc như trong mơ của nàng. Chàng là
chỗ dựa vững chắc nhất của nàng. Nàng không muốn xa người chồng yêu quý,
người bạn tri âm tri kỉ, không muốn sống trong cô đơn nơi đất khách quê người
đầy cạm bẫy hiểm nguy. Đó là tâm lí bình thường, dễ hiểu.
. Trong cuộc đời Kiều, dường như mỗi lần chia tay với người mình yêu thương
là ngay sau đấy tai hoạ ập đến. Có lẽ vì vậy Kiều không muốn rời xa Từ Hải.
. Có thể nàng muốn ra đi để cùng chia sẻ, tiếp sức và cùng gánh vác khó khăn
cùng Từ Hải.
Đó là mong muốn chính đáng, hợp lí, thuận tình. Ngắn gọn thế thôi, nhưng
quyết tâm thì rất cao
- Từ Hải hỏi lại, hàm ý trách Kiều: Đã là tâm phúc tương tri có nghĩa là hai ta
đã hiểu biết lòng dạ nhau sâu sắc, vậy mà sao, dường như nàng chưa thấu tâm
can ta, nên chưa thoát khỏi thói nữ nhi thường tình. Lẽ ra, nàng phải tỏ ra cứng
cỏi để xứng là phu nhân của một bậc trượng phu. Bởi ngay từ buổi đầu gặp gỡ
Từ Hải luôn xem Kiều là tri kỷ, người hiểu mình hơn ai hết, là người tâm phúc
tương tri, hơn hẳn người vợ bình thường.
…Thưa rằng: Lượng cả bao dung
Tấn Dương được thấy mây rồng có phen
Rộng thương cỏ nội, hoa hèn
Chút thân bèo bọt dám phiền mai sau.
Nghe lời vừa ý, gật đầu
Cười rằng: Tri kỉ trước sau mấy người?
Khen cho con mắt tinh đời
 Anh hùng, đoán giữa trần ai mới già!
Một lời đã biết đến ta
Muôn chung, nghìn tứ, cũng là có nhau!
-> Từ lên đường chính là để thực hiện những ước ao mà người tri kỉ đã gửi
gắm, trông cậy ở chàng, vậy sao nàng còn làm vướng bận thêm? Đây cũng là
lời khuyên Kiều vượt lên trên tình cảm thông thường để làm vợ một anh hùng
- Từ Hải khẳng định chỉ khi nào ước mơ của mình được toại nguyện – có một
cơ đồ vững chắc để tỏ rõ mặt phi thường thì chàng mới rước Kiều nghi gia
theo cách đường hoàng nhất, long trọng nhất. Điều này không chỉ nêu cao
chí khí anh hùng mà cả sự trân trọng, chu đáo Từ Hải dành cho Kiều.
b. Tâm lí, sâu sắc
- Từ ý thức được sự lo lắng, băn khoăn, hiểu được ý định xin được đi theo của
nàng Kiều nên đã nói chuyện với nàng để giải tỏa nỗi băn khoăn ấy với
những lời an ủi chân tình, tâm lí, sâu sắc và gần gũi.
- Những lời giãi bày, phân trần về hoàn cảnh khó khăn hiện tại (bốn bể không
nhà, theo càng thêm bận). Từ Hải cũng không muốn Kiều phải chịu khổ sở –
buổi đầu anh hùng lập nghiệp, ngao du tứ phương xem đất tựa giường, rơm
tựa nệm chăn, một tấm thân bồ liễu như Kiều sao có thể chịu khổ như vậy?
Đó là tấm lòng nghĩ cho vợ, tấm lòng hết sức tình cảm của một kẻ võ biền,
thật đáng quý biết bao.
- Cách nói thân tình đầy thấu hiểu đành rằng chờ đó ít lâu kèm theo lời hứa
hẹn chắc chắn, dứt khoát Chầy chăng là một năm sau
-> Từ Hải đã khéo léo sử dụng nhiều lí lẽ nhằm tạo cho Kiều niềm tin, hi
vọng để nàng tin tưởng, an tâm chờ đợi ngày mình trở về, từ đó thống nhất khát
vọng phi thường và tình cảm sâu nặng với người mình yêu thương.
-> Từ không chỉ là bậc anh hùng cái thế mà còn là một con người bình thường,
người chồng yêu thương, trân trọng vợ, tâm lí, sâu sắc và gần gũi. Vẻ đẹp này
khiến hình ảnh người anh hùng Từ Hải trở nên chân thực hơn và cũng đáng quý
hơn. Có thể nói trong Truyện Kiều, Từ là tri kỷ, người thấu hiểu Kiều, người
 trân trọng Kiều nhất, người đem lại hạnh phúc lớn nhất cho Kiều và người duy
nhất giúp Kiều đòi được công lý, báo ân báo oán.
P3. Tổng kết:
- Vẻ đẹp của nhân vật Từ Hải:
+ Chí khí phi thường, mưu cầu nghiệp lớn lẫy lừng.
+ Tự tin, bản lĩnh.
+ Dứt khoát, kiên quyết mà lại rất tâm lí, sâu sắc và gần gũi.
Từ Hải là hình ảnh thể hiện mạnh mẽ ước mơ tự do, công lí vẫn âm ỉ trong
cảnh đời tù túng của xã hội cũ. Từ Hải ra đi để vẫy vùng cho phỉ sức, phỉ chí,
nhưng nếu hiểu kỹ càng còn thêm một lí do nữa là vì bất bình trước những oan khổ
của con người bị chà đạp như Thúy Kiều thì không hẳn là không có căn cứ. Điều
chắc chắn là cái khao khát của Từ Hải muốn được tung hoành trong bốn bể để thực
hiện ước mơ công lí chứ không bao giờ nhằm mục đích thiết lập một ngai vàng
quyền lực tầm thường.
- Bút pháp xây dựng nhân vật:
+ Bút pháp lí tưởng hóa với cảm hứng ngợi ca
+ Sử dụng những hình ảnh ước lệ kì vĩ với cảm hứng vũ trụ
+ Lời thoại trực tiếp thể hiện tính cách tự tin, bản lĩnh của nhân vật.
+ Chọn lọc từ ngữ, các điển tích điển cố...