Professional Documents
Culture Documents
Bai Tieu Luan
Bai Tieu Luan
Ngày nay, triết học là một bộ phận không thể tách dời với sự phát triển
của bất cứ hình thái kinh tế nào. Những vấn đề triết học như lý luận thực tiễn,
vai trò của thực tiễn đối với nhận thức luôn là cơ sở và phương hướng là tôn
chỉ cho hoạt động thực tiễn, xây dựng và phát triển xã hội. Nếu xuất phát từ
một lập trường triết học đúng đắn con người có thể có được những cách giải
quyết phù hợp các vấn đề do cuộc sống đặt ra. Việc chấp nhận hay không chấp
nhận một lập trường triết học nào đó sẽ không chỉ đơn thuần là sự chấp nhận
một thế giới quan nhất định, một cách lý giải về thế giới mà còn là sự chấp
nhận một cơ sở phương pháp luận nhất định chỉ đạo cho hoạt động.
Thế giới quan được xem là kim chỉ nam giúp con người hướng đến
những hoạt động tích cực theo sự phát triển của xã hội. Nó đóng một vai trò vô
cùng quan trọng đối với mỗi con người, mỗi cộng đồng và trong đời sống xã
hội nói chung. Một thế giới quan đúng đắn sẽ hướng con người hoạt động theo
những tư duy phát triển và góp phần vào sự tiến bộ của xã hội. Thế giới quan
chính là cơ sở cho sự hình thành tư tưởng về mặt nhân cách, đạo đức, chính trị
và hành vi. Ngoài ra, nó còn đóng vai trò định hướng đối với toàn bộ cuộc sống
của con người, từ thực tiễn cho đến hoạt động nhận thức thế giới cũng như tự
nhận thức bản thân, xác định lý tưởng, hệ giá lối sống cũng như nếp sống của
mình.Sống trong thế giới loài người, con người cần phải nhận thức thế giới và
nhận thức bản thân mình. Trong mối liên kết chung giữa thế giới và con người
đã giúp chúng ta tạo nên những định hướng về lý tưởng sống thông qua các
mục tiêu và định hướng phương pháp hoạt động cụ thể.
Bên cạnh đó thế giới quan là nhân tố định hướng cho quá trình con
người tiếp tục nhận thức thế giới. Có thể ví thế giới quan như một “thấu kính”,
qua đó con người nhìn nhận thế giới xung quanh cũng như tự xem xét chính
bản thân mình để xác định cho mình mục đích, ý nghĩa cuộc sống và lựa chọn
cách thức hoạt động đạt được mục đích, ý nghĩa đó. Như vậy thế giới quan
đúng đắn là tiền đề để xác lập nhân sinh quan tích cực và trình độ phát triển của
thế giới quan là tiêu chí quan trọng về sự trưởng thành của mỗi cá nhân cũng
Làm rõ được vai trò của thế giới quan, giúp con người nhận thức thế
giới quan một cách đúng đắn từ đó hình thành nên một nhân cách toàn diện.
Đối tượng nghiên cứu: Vai trò của thế giới quan trong nhận thức và hoạt
động thực tiễn.
Căn cứ vào đối tượng nghiên cứu, có thể nhận biết đây là hệ tư tưởng ,
tức là thuộc về loại tư duy lý luận, thuộc về bộ môn khoa học triết học cho biết
trước hết lập trường, quan điểm và phương pháp triết học Mác-Lênin làm
phương pháp luận chỉ đạo quá trình nghiêm cứu. Đồng thời kết hợp phương
pháp phân tích và tổng hợp tài liệu, quan sát suy lý một cách khách quan sau đó
tổng kết rút ra bài học.
Thế giới quan là “la bàn” soi đường, chỉ hướng cho con người thực hiện các
hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Thế giới quan là trụ cột trong hệ tư
tưởng của nhân cách, hành vi, đạo đức và chính trị. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại
hai mặt:
Thế giới quan hướng con người đến nhận thức đúng đắn, khoa học, giúp con
người nhận biết được mối quan hệ với đối tượng khác, từ đó nhận thức đúng
quy luật vận động của đối tượng.
Khi con người có thế giới quan không đúng, lệch lạc thì sẽ không xác định
được đúng các mối quan hệ xã hội cũng như không nhận thức được quy luật
của các đối tượng.
Khi đã xác định được các mối quan hệ xã hội, con người có thể định hướng
mục tiêu, phương hướng và cách thức hoạt động chính xác. Thế giới quan là
định hướng giúp cuộc sống phát triển ngày càng tốt đẹp hơn.
Trong lịch sử phát triển của tư duy, thế giới quan thể hiện dưới nhiểu
hình thức đa dạng khác nhau, nên cũng được phân loại theo nhiều cách khác
nhau. Và nếu xét theo sự phát triển thì ta có thể chia thế giới quan thành ba
hình thức cơ bản là thế giới quan huyền thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới
quan triết học.
1.2.1. Thế giới quan huyền thoại
Thế giới quan huyền thoại là thế giới quan có nội dung kết hợp một
cách tự nhiên (không tự giác) giữa thực và ảo, là phương thức cảm nhận thế
Thế giới quan tôn giáo là niềm tin lâu dài tác động đến hành động và
hành vi của con người. Chúng được ghép với các chuẩn mực, đạo đức, đặc
điểm và thái độ, nhưng chúng khác nhau. Không chỉ vậy, thế giới quan tôn giáo
phản ánh hiện thực khách quan một cách hư ảo, ra đời trong bối cảnh trình độ
nhận thức của con người còn hạn chế. Thế giới quan tôn giáo giải thích dựa
trên cơ sở thừa nhận sự sáng tạo của một loại năng lực thần bí, siêu nhiên.
Ngoài ra, các giá trị tôn giáo có thể dành riêng cho một tôn giáo hoặc được chia
sẻ rộng rãi. Trong các thế giới phát triển, các giá trị tôn giáo đang mất dần tác
dụng, nhưng ở các nước đang phát triển, nơi con người tồn tại bất an, những
giá trị này vẫn hướng dẫn hành động và hành vi của cá nhân và xã hội. Mặc dù
con người đã có thế giới quan tôn giáo từ thời xa xưa, nhưng một nỗ lực có ý
thức để phát triển và trình bày những thế giới quan như vậy nhằm chống lại
những thế giới quan thế tục hơn lần đầu tiên được khởi xướng vào cuối thế kỷ
19. Người ta cho rằng các tôn giáo, đặc biệt là Cơ đốc giáo, có thể chống chọi
tốt hơn với sự tấn công dữ dội của quá trình thế tục hóa và hiện đại hóa bằng
cách thể hiện mình như một thế giới quan. Kể từ đó, việc trình bày các tôn giáo
như là thế giới quan đã có động lực, và sáng kiến của một số người truyền đạo
Tin lành đã tạo ra hàng trăm bài báo, sách, khóa học và hội thảo bao gồm hầu
hết tất cả các thế giới quan tôn giáo chính.
Qua đó, đặc trưng cơ bản của thế giới quan này đó chính là niềm tin dựa
vào sự tồn tại và sức mạnh của lực lượng siêu nhiên, thần thánh và con người
hoàn toàn bất lực và hoàn toàn phụ thuộc vào thế giới siêu nhiên đó. Là niềm
Tính khách quan của bản thân nhu cầu đó không có nghĩa là tính chân lý
của những phương tiện tôn giáo nhờ đó mà nhu cầu được thỏa mãn.
Ph.Ăngghen đã nêu ra một định nghĩa kinh điển về tôn giáo: “tất cả mọi tôn
giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư ảo - vào trong đầu óc của người – của
những lực lượng bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày của họ; chỉ là sự
phản ánh mà trong đó những sức mạnh ở trần thế đã mang hình thức sức mạnh
siêu trần thế”
Trong thế giới quan tôn giáo, con người là kẻ cầu xin và phục tùng. Ở
một khía cạnh nào đó, thế giới quan tôn giáo thể hiện khát vọng được giải thoát
khỏi đau khổ, hướng đến một cuộc sống hạnh phúc. Bởi vậy, đã giúp cho thế
giới quan tôn giáo tồn tại trong đời sống tinh thần ngày nay.
Thế giới quan tôn giáo giải thích dựa trên cơ sở thừa nhận sự sáng tạo
của một loại năng lực thần bí, siêu nhiên. Theo Kinh thánh, Thiên Chúa là đấng
đã sáng tạo ra vũ trụ, muôn loài trong 6 ngày và ngày thứ 7 Ngài nghỉ ngơi.
Ông Adam và bà Eva không nghe lời Thiên Chúa đã ăn trái của “cây biết điều
thiện điều ác” (trái cấm) nên bị Thiên Chúa đuổi khỏi Vườn địa đàng. Hai
người này truyền tội lỗi (gọi là tội tổ tông, nguyên tội) cho con cháu là loài
người. Bởi loài người mang tội, Thiên Chúa đã giáng sinh làm người và chịu
khổ hình để loài người được hòa giải với Thiên Chúa.
Mặt khác tôn giáo cũng có khả năng “định hướng” cái thiện và làm việc
thiện của con người trong một chừng mực nhất định nào đó khi nó quan hệ với
đạo đức, quan hệ giữa cái thiện và cái ác dù là ở trong tư tưởng của tôn giáo.
Và hơn thế nữa, thế giới quan tôn giáo là một trong những nguồn gốc hình
thành phong tục tập, truyền thống văn hoá của các dân tộc.
1.2.3 : Thế giới quan triết học :
Thế giới quan triết học ra đời trong điều kiện trình độ tư duy và thực tiễn của
con người có bước phát triển cao hơn so với thế giới quan huyền thoại và thế
giới quan tôn giáo. Điều đó làm cho tính tích cực của tư duy con người có bước
chuyển về chất. Thế giới quan triết học được xây dựng dựa trên hệ thống lý
luận, khái niệm, phạm trù, quy luật. Không đơn giản chỉ là nói lên quan điểm
của con người về thế giới, thế giới quan triết học còn nỗ lực tìm các giải thích,
chứng minh tính đúng đắn của các quan điểm đó bằng lý luận, logic. Triết học
là hạt nhân lý luận của thế giới quan, là bộ phận quan trọng nhất của triết học
Thế giới quan triết học được xây dựng dựa trên hệ thống lý luận, phạm trù, quy
luật. Trái Đất là hành tinh thứ ba tính từ Mặt Trời, đồng thời cũng là hành tinh
lớn nhất . trong các hành tinh đất đá của hệ Mặt Trời xét về bán kính, khối
lượng và mật độ của vật chất. Trái Đất còn được biết tên với các tên gọi “hành
tinh xanh”, là nhà của hàng triệu loài sinh vật, trong đó có con người và cho
đến nay nó là nơi duy nhất trong vũ trụ được biết đến là có sự sống .
Nói triết học là hạt nhân của thế giới quan, bởi thứ nhất, bản thân triết
học chính là thế giới quan. Thứ hai, trong các thế giới quan khác như thế
giới quan của các khoa học cụ thể, thế giới quan của các dân tộc, hay
các thời đại… triết học bao giờ cũng là thành phần quan trọng, đóng vai
trò là nhân tố cốt lõi. Thứ ba, với các loại thế giới quan tôn giáo, thế giới
quan kinh nghiệm hay thông thường…, triết học bao giờ cũng có ảnh
hưởng và chi phối, dù có thể không tự giác. Thứ tư, thế giới quan triết
học như thế nào sẽ quy định các thế giới quan và các quan niệm khác
Thế giới quan đóng một vai trò định hướng đối với toàn bộ cuộc sống của con
người; từ thực tiễn đến hoạt động nhận thức thế giới cũng như là việc tự nhận
thức bản thân; xác định lý tưởng; xây dựng hệ giá trị cho lối sống của
mình.Thế giới quan là “la bàn” soi đường, chỉ hướng cho con người thực hiện
các hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Thế giới quan là trụ cột trong hệ tư
tưởng của nhân cách, hành vi, đạo đức và chính trị. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại
hai mặt:
Thế giới quan hướng con người đến nhận thức đúng đắn, khoa học, giúp
con người nhận biết được mối quan hệ với đối tượng khác, từ đó nhận thức
đúng quy luật vận động của đối tượng.
Khi con người có thế giới quan không đúng, lệch lạc thì sẽ không xác định
được đúng các mối quan hệ xã hội cũng như không nhận thức được quy
luật của các đối tượng..
Ngoài ra, thế giới quan còn giúp con người chi phối thực tế, hiểu được ý
nghĩa của cuộc sống, xây dựng nghị lực, ý chí và quyết tâm đưa bản thân
và xã hội cùng tiến bộ.
Thế giới quan cũng là một hệ thống những quan niệm mang tính khái quát về
thế giới và về vai trò của con người đối với thế giới. Nó có ý nghĩa định hướng
cho hoạt động nói chung của con người, là cơ sở cho việc hình thành những
quan niệm, lý tưởng xã hội, đạo đức, thẩm mỹ.
Quan điểm, tư tưởng thông thái về giá trị, về nguyên tắc sống, các định
hướng mục đích và các chuẩn mực phối hợp của đạo đức, pháp luật và
thẩm mỹ. Đó là nhân tố có ý nghĩa lớn lao trong việc giải quyết phần lớn
những vấn đề và nhiệm vụ chủ yếu của đời người
Việc xác định được các mối liên kết chung giữa thế giới và con người đã
giúp chúng ta tạo nên những định hướng về lý tưởng sống thông qua các
mục tiêu và định hướng phương pháp hoạt động cụ thể.
Thông qua tri thức chung về thế giới, bản chất của con người, niềm tin, tình
cảm trong thế giới quan mà chúng ta nhận thức được sẽ sâu sắc hơn thông
qua các hoạt động thực tiễn đang diễn ra.
Thế giới quan là nhân tố định hướng cho quá trình con người tiếp tục nhận
thức thế giới. Có thể ví thế giới quan như một “thấu kính”, qua đó con người
nhìn nhận thế giới xung quanh cũng như tự xem xét chính bản thân mình để
xác định cho mình mục đích, ý nghĩa cuộc sống và lựa chọn cách thức hoạt
động đạt được mục đích, ý nghĩa đó. Như vậy thế giới quan đúng đắn là tiền đề
để xác lập nhân sinh quan tích cực và trình độ phát triển của thế giới quan là
tiêu chí quan trọng về sự trưởng thành của mỗi cá nhân cũng như của mỗi cộng
đồng xã hội nhất định.
Thông qua tri thức chung về thế giới, bản chất con người, niềm tin và tình
cảm trong thế giới quan mà chúng ta có thể nhận thức sâu sắc hơn về các hoạt
động thực tiễn đang diễn ra. Ví dụ, nếu bạn hiểu đúng ý nghĩa của cuộc sống
thì bạn sẽ cố gắng làm những việc hướng đến sự tiến bộ chung của xã hội và
bản thân. Ngược lại, nếu bạn không hiểu đúng về thế giới quan thì bạn sẽ trở
nên thụ động trong mọi nhận thức cũng như hành động thực tiễn. Thậm chí,
việc hiểu lầm này còn dẫn đến con người có những hành vi trái với các chuẩn
mực đạo đức, phá hoại cộng đồng và xã hội.
Xã hội ngày càng phát sinh thêm nhiều mối quan hệ phức tạp. Hơn thế nữa,
tính chủ động và khả năng tự do phát triển của con người ngày càng được chú
trọng. Do đó, vai trò của thế giới quan cũng trở nên rất quan trọng.
Thế giới quan là định hướng nhận thức cơ bản của một cá nhân hay xã hội
bao gồm toàn bộ kiến thức và quan điểm của các cá nhân hay xã hội. Thế giới
quan có thể bao gồm triết học tự nhiên; định đề cơ bản, hiện sinh, và quy
chuẩn; hoặc các chủ đề, các giá trị, cảm xúc, và đạo đức.
Thế giới quan thể hiện cái nhìn bao quát về thế giới trong ý thức của mỗi
chủ thể bao gồm thế giới bên ngoài, con người và mối quan hệ giữa con người
với thế giới đó. Đây cũng được xem chính là kim chỉ nam cho thái độ, hành vi
của con người đối với thế giới bên ngoài.