48° 8′ 17″ NB, 38° 38′ 20″ OL (Kaart)

Malaysia Airlines-vlucht 17
Naar navigatie springenNaar zoeken springen
Malaysia Airlines-vlucht 17

Het betrokken toestel in Perth, Australië, in 2010

Overzicht

Datum 17 juli 2014

Type ramp Neergeschoten[1]

Locatie Hrabove, oblast
Donetsk, Oekraïne

Coördinaten 48° 8′ NB, 38° 38′ OL

Doden 298

Vliegtuig(en)

Vliegtuigtype Boeing 777-200ER

Registratienummer 9M-MRD[2]

Maatschappij Malaysia Airlines

Vluchtnummer 17

Vertrekpunt Luchthaven Schiphol, Nederland

Eindbestemming Kuala Lumpur International

Airport, Maleisië

Passagiers 283

Bemanning 15

Overlevenden 0
 Lijst van luchtvaartongevallen

Luchtvaart
Portaal    
 

Malaysia Airlines-vlucht 17 (ook wel MH17, onder code sharing met KLM ook

aangeduid als KL4103)[2] was een vaste lijndienst in de burgerluchtvaart
vanaf Amsterdam (luchthaven Schiphol) naar Kuala Lumpur. Op 17 juli 2014 stortte
een Boeing 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij
het Oost-Oekraïense dorp Hrabove in de oblast Donetsk, nadat het toestel geraakt
was door een Russische luchtdoelraket. Rondom Donetsk was op dat moment
de Russisch-Oekraïense Oorlog gaande. Aan boord waren 298 mensen: 283
passagiers en vijftien bemanningsleden. 196 inzittenden hadden de Nederlandse
nationaliteit en vier de Belgische nationaliteit. Er waren geen overlevenden.[2]
Het onderzoek op de plaats van de ramp en het bergen van lichamen en
persoonlijke bezittingen verliepen moeizaam. De brokstukken lagen verspreid over
een groot gebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger
gewapende strijd leverden.
De oorzaak van de ramp werd onderzocht door de Nederlandse Onderzoeksraad
voor Veiligheid, die concludeerde dat het vliegtuig op tien kilometer hoogte
neergehaald is door een raket van het type Boek. De VN-Veiligheidsraad was
unaniem in zijn oordeel dat het vliegtuig was neergehaald, echter zonder een
oorzaak of schuldige partij aan te wijzen. De actie werd veroordeeld in VN-
Veiligheidsraadsresolutie 2166.
In 2017 kozen de landen die gezamenlijk strafrechtelijk onderzoek deden in
een Joint Investigation Team – Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne –
voor vervolging en berechting in Nederland bij een reguliere rechtbank,
naar Nederlands recht. Rusland maakte geen deel uit van het JIT.
Op 17 november 2022 veroordeelde de rechtbank van Den Haag een Oekraïense
man en twee Russische mannen bij verstek voor betrokkenheid bij het neerschieten
van het vliegtuig tot een levenslange gevangenisstraf en het aan de nabestaanden
betalen van een schadevergoeding van in totaal meer dan zestien miljoen euro. Een
andere Russische man werd vrijgesproken.[3]

Inhoud
  1Toestel
 2Bemanning en passagiers
o 2.1Slachtoffers met een dubbele nationaliteit
o 2.2(Inter)nationaal bekende slachtoffers
o 2.3Overlijdensakte
 3Vluchtverloop en ongeval
 4Risico's van de route
o 4.1Briefing bij de Presidentiële Administratie
 5Achtergrond
 6Schuldvraag
o 6.1Theorieën
 7Reacties
o 7.1Nederland
 7.1.1Regering
 7.1.2Aangepaste evenementen
 7.1.3Dag van nationale rouw
 7.1.4Nationale herdenking
 7.1.5Gedenkteken
o 7.2Australië
o 7.3Maleisië
o 7.4Oekraïne
o 7.5Malaysia Airlines
o 7.6Internationaal
 8Onderzoek
o 8.1Onderzoek van de crashsite
o 8.2Identificatie van de slachtoffers
o 8.3Zwarte dozen
o 8.4Onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp
 8.4.1Eindrapport Onderzoeksraad
 8.4.2Joint Investigation Team
 8.4.3Bellingcat
o 8.5Juridische en diplomatieke aspecten
o 8.6Strafproces te Schiphol
o 8.7Europees Hof voor de Rechten van de Mens
 9Vonnissen rechtbank Den Haag
 10Vergelijkbare rampen
 11Zie ook
 12Externe links

Toestel[bewerken | brontekst bewerken]
Het vliegtuig was een Boeing 777-200ER. Het toestel met vliegtuigregistratie 9M-
MRD was uitgerust met twee Rolls-Royce Trent-800-motoren en had een capaciteit
van 282 passagiersstoelen.[2][4] Het toestel vloog zijn eerste commerciële vlucht op
17 juli 1997, exact 17 jaar voor de dag van de ramp. Sindsdien maakte het 75.322
vlieguren gedurende 11.434 vluchten.[2][4] Het toestel kreeg zijn laatste
onderhoudsbeurt op 11 juli 2014 in een hangar van Malaysia Airlines op de
luchthaven van Kuala Lumpur. Het toestel had een onderhoudshistorie zonder
afwijkende problemen.[2][4]
Boeing kent aan elke luchtvaartmaatschappij een unieke klantcode toe die
opgenomen wordt in de typeaanduiding. De typeaanduiding voor het bewuste
vliegtuig was "777-2H6ER".[noot 1]

Bemanning en passagiers[bewerken | brontekst bewerken]

De tabel hieronder geeft de nationaliteit van passagiers en bemanning weer zoals
vrijgegeven door Malaysia Airlines op 19 juli 2014 (media statement 7).[4][noot 2]

Nationaliteit Passagiers Bemanning

 Nederland[a] 193

 Maleisië 28 15

 Australië 27

 Indonesië 12

 Verenigd Koninkrijk[b] 10

 België 4

 Duitsland 4

 Filipijnen 3

 Canada 1

 Nieuw-Zeeland 1

Totaal 283 15

1. ↑ Van wie 1 met tevens de Amerikaanse nationaliteit.

2. ↑ Van wie 1 met tevens de Zuid-Afrikaanse nationaliteit.
Onder de omgekomen passagiers waren tachtig minderjarigen. Drie van hen waren
zuigelingen,[4] wat verklaart waarom er meer passagiers dan zitplaatsen in het toestel
waren. In het laadruim bevonden zich ook twee honden en een aantal vogels.[5]
Slachtoffers met een dubbele nationaliteit[bewerken | brontekst
bewerken]

Militaire draagploegen dragen twee kisten naar

de gereedstaande rouwauto's op Vliegbasis Eindhoven.

Een colonne van rouwauto's met slachtoffers

van MH-17 op de Nederlandse snelweg.
Aan boord waren meerdere mensen met een dubbele nationaliteit.[2] Eén passagier
had zowel de Nederlandse alsook de Amerikaanse nationaliteit.[4][6] Een andere
passagier bezat zowel de Britse als de Zuid-Afrikaanse nationaliteit.
[4]
 De Canadese passagier bezat tevens de Roemeense nationaliteit.[7][8] Eén
Nederlands slachtoffer had ook de Italiaanse nationaliteit[9] en volgens het Belgisch
ministerie van Buitenlandse Zaken bezat één Nederlander ook
de Belgische nationaliteit.[10] Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken
meldde dat één inzittende uit Maleisië tevens een Nederlands paspoort had.[11] Deze
persoon is meegeteld in het aantal van 193 Nederlanders dat Malaysia Airlines
rapporteerde. Later werd bekend dat ook een Duitse en een Maleisische passagier
en een Indonesische peuter tevens de Nederlandse nationaliteit bezaten. Hiermee
kwam het totale aantal slachtoffers met de Nederlandse nationaliteit op 196.[12][13][14]
(Inter)nationaal bekende slachtoffers[bewerken | brontekst bewerken]
 Aidsexpert en hoogleraar infectieziekten Joep
Lange.
 De PvdA-politici Wim Bakker, voormalig
afdelingsvoorzitter van de PvdA
in Zoetermeer (2002-2010), en Eerste
Kamerlid Willem Witteveen.[15]
 De Australische schrijver Liam Davison.[16]
 De Maleisische actrice Shuba Jaya.[17]
  De Volendamse drummer Cor Schilder (Pan) van
de band Vast Countenance.[18] Hij had net voor
het instappen een foto van het vliegtuig
op Facebook geplaatst met de tekst: "Mocht hij
verdwijnen, zo ziet hij d'r uit", als verwijzing naar
de verdwenen vlucht MH370. Deze wrange grap
is achteraf veel aangehaald.[19][20]
Overlijdensakte[bewerken | brontekst bewerken]
Het Nederlands Openbaar Ministerie regelde dat de overlijdensakten van vrijwel alle
196 slachtoffers met de Nederlandse nationaliteit, alsook van degenen met een
andere nationaliteit die in Nederland hadden gewoond, in één keer werden
opgemaakt, hetgeen niet eerder was vertoond.[21][22]

Vluchtverloop en ongeval[bewerken | brontekst bewerken]

De route van vlucht MH17.

Op 17 juli 2014 om 12.14 uur (CEST) vertrok de Boeing 777 vanaf luchthaven
Schiphol voor een lijnvlucht naar Kuala Lumpur International Airport.[2] Even na 14.00
uur (CEST) steeg het vliegtuig bij het binnengaan van het Oekraïense luchtruim van
31.000 voet (9450 meter) naar 33.000 voet (10.060 meter).[23] Het luchtruim boven
Oekraïne was gesloten tot 32.000 voet (9750 meter), maar was daarboven
opengesteld.[24]
Het vliegtuig verdween omstreeks 15.18 uur (CEST) ten oosten van de Oekraïense
stad Donetsk van de radar,[2] op 50 kilometer van de Russische grens.[25] De
brokstukken van het toestel bleken verspreid te liggen over een oppervlakte van 35
vierkante kilometer. De staart lag op 10 kilometer afstand van andere brokstukken,
een aanwijzing dat het vliegtuig op grote hoogte uit elkaar is gespat.
Ten tijde van de crash waren twee andere lijnvluchten, AI113 van Air India en
SQ351 van Singapore Airlines, in de onmiddellijke nabijheid. Volgens Air India had
de Oekraïense luchtverkeersleiding AI113 verzocht contact op te nemen met MH17
toen deze van de radar verdween.[26]
Door het ontbreken van beveiliging van de crashsite werd er geplunderd en kon
bewijsmateriaal worden gemanipuleerd. Banken blokkeerden uit
voorzorg bankpassen en creditcards van de slachtoffers. Waar dit niet of te laat was
gebeurd, waren er bedragen afgeschreven. Ook andere waardevolle voorwerpen,
zoals mobiele telefoons en sieraden, werden gestolen.[27]

Risico's van de route[bewerken | brontekst bewerken]

Voorafgaand aan het ongeval met MH17 ontweek een aantal
luchtvaartmaatschappijen, waaronder British Airways en Air France, het luchtruim
boven het oosten van Oekraïne.[28][29] Inlichtingendiensten van de Verenigde Staten,
Canada, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Australië wisten dat vliegtuigen op
elke hoogte konden worden neergehaald door militairen of separatisten.[30] Deze
informatie werd echter alleen met de eigen vliegmaatschappijen gedeeld.[31] Air
France vloog niet meer, KLM wel. Op 30 juni 2014 echter had NAVO-
opperbevelhebber generaal Philip Breedlove op een openbare persconferentie in het
Pentagon al gewaarschuwd dat separatisten door Rusland werden getraind in het
gebruik van mobiele lanceerinstallaties voor luchtdoelraketten.[32][33][34] Op 1 oktober
2019 werd in de Nederlandse Tweede Kamer een motie aangenomen van CDA en
SP inzake de rol van Oekraïne. Vooral de opmerking uit 2015 van Tjibbe Joustra dat
er voldoende aanleiding was het luchtruim te sluiten, verdient nader onderzoek.[35]
Briefing bij de Presidentiële Administratie[bewerken | brontekst
bewerken]
De Nederlandse regering gaf in december 2014 desgevraagd deze toelichting: "In
de periode van 15 april tot 17 juli 2014 zijn mogelijk elf vliegtuigen en acht
helikopters boven Oost-Oekraïne neergekomen. Hierbij is niet alleen het aantal
maar ook de oorzaak onduidelijk."[36] Op 3 januari 2015 besloten de
Kamerleden Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Pieter Omtzigt (CDA) wederom
Kamervragen te stellen. Bij de beantwoording van deze vragen werd duidelijk dat
een Nederlandse diplomaat van de Nederlandse ambassade in Kiev op 14 juli, dus
drie dagen voor de ramp met vlucht MH17, gewezen was op de gevaarlijke situatie
in het luchtruim boven Oost-Oekraïne. Deze informatie was echter niet gedeeld met
de luchtvaartmaatschappijen.[37][38] Op 3 februari werden er opnieuw antwoorden op
Kamervragen gepubliceerd, waarbij duidelijk werd dat er van overheidswege geen
restricties werden opgelegd naar aanleiding van de diplomatenbriefing.
[39]
 Premier Mark Rutte verklaarde dat het verslag van de diplomatenbriefing van 14
juli te Kiev vooralsnog een staatsgeheim zou blijven.[40]
[41]
 Radioprogramma Argos legde beslag op dit staatsgeheim en zond het uit op 4
april 2015.[42] Uit de openbaar gemaakte e-mail bleek dat de diplomate de informatie
over de neergeschoten Antonov gedeeld had met het ministerie in Den Haag.[43]

Achtergrond[bewerken | brontekst bewerken]
 Zie ook Russisch-Oekraïense Oorlog, Oorlog in Oost-Oekraïne  en Tijdlijn november 2013 -
februari 2015 van de Russisch-Oekraïense Oorlog
Na de Maidan-revolutie eind februari 2014 waren in Oost-Oekraïne en op
de Krim pro-Russische militaire separatisten actief. Na de Russische annexatie van
de Krim in maart braken er in Oost-Oekraïne gevechten uit tussen het Oekraïense
leger en de (thans) goed bewapende pro-Russische separatisten, waarbij het leger
ook vliegtuigen en helikopters inzette. Op 29 mei[44] en 24 juni[45] werden
legerhelikopters neergehaald door separatisten die op 14 juli ook een
transportvliegtuig op 6,5 kilometer hoogte uit de lucht schoten.[46][47]
Eerder op 17 juli beschuldigde Oekraïne de Russische luchtmacht ervan op 16 juli
een Oekraïense Soechoj Soe-25 te hebben neergehaald.[48][49]
Niet ver van de rampplek van MH17 werden op 23 juli twee Oekraïense Soe-25-
straaljagers op 5,2 kilometer hoogte uit de lucht geschoten door separatisten.[50][51]

Schuldvraag[bewerken | brontekst bewerken]
 Kaart van de crash van MH17 binnen het
gebied van de rebellen.[52]

■ Route van MH17 (lijn)

■ Geschatte locatie van raketlancering
■ Territorium onder controle van pro-Russische rebellen

Boek-M1-lanceervoertuig, compleet met vier

Boek-raketten.
Externe video

SSU, radio interception of conversations between terrorists,

"Boeing-777" plane crash op YouTube. Getapte telefoongesprekken,
door de National Security Agency bevestigd met behulp van
stemherkenningstechnologie, tussen rebellen waarin zij bespreken
welke groep het toestel uit de lucht schoot en praten over berichten
dat het om een passagiersvliegtuig zou gaan. Audio (in het Russisch)
vrijgegeven door de Sloezjba Bezpeky Oekrajiny met Engelse
ondertiteling.

Alle betrokkenen bij het gewapende conflict in Oost-Oekraïne − Oekraïne, Rusland

en de pro-Russische separatisten − ontkenden elke betrokkenheid bij dit voorval.
Alle partijen beschikten over de mogelijkheid om vlucht MH17 neer te halen. Een
vergissing wordt tot op heden niet uitgesloten. De vlucht was niet door een technisch
mankement of falen van de bemanning verongelukt.[53]
Het Nederlandse Openbaar Ministerie kreeg de leiding van een
internationaal strafrechtelijk onderzoek. Op 28 oktober 2014 stelde het OM vast dat
er nog maar twee opties zouden worden onderzocht: "een aanslag vanaf de grond
dan wel een aanslag vanuit de lucht".[54]
Theorieën[bewerken | brontekst bewerken]
Volgens westerse analisten kwam de schade aan delen van het vliegtuig overeen
met de inslag van shrapnel uit een luchtdoelraket.[55]
De Amerikaanse overheid beweerde dat het vliegtuig was neergehaald met een
luchtdoelraket.[2][56] Op satellietbeelden[57] zou door Amerikaanse inlichtingendiensten
een explosie zijn waargenomen waardoor het vliegtuig op 10 kilometer hoogte in
stukken brak.[2] Ook konden zij de baan van het projectiel achterhalen, afkomstig van
een locatie in Oost-Oekraïne die wordt beheerst door separatisten.[2] De Verenigde
Staten hielden het gebied in de gaten vanwege de gewapende opstand die er enkele
maanden eerder was uitgebroken.
Russische media beweerden dat het vliegtuig was neergehaald door het Oekraïense
leger, omdat het zou zijn aangezien voor het vliegtuig van Vladimir Poetin, dat
enkele uren eerder over Oekraïne zou hebben gevlogen. De Russische semi-
staatszender Russia Today trok dit in twijfel, omdat Poetin al enkele maanden niet
meer boven het land had gevlogen.[58]
De BBC meldde dat drie getuigen hadden verklaard dat er een paar uur voor de
crash een Boek-lanceervoertuig met een Russische bemanning van
een dieplader werd gelost op een plein in de stad Snizjne, niet ver van de crashsite.
[59]
 Hetzelfde rupsvoertuig was een paar weken eerder in Rusland gefotografeerd, als
onderdeel van een militair konvooi dat onderweg was voor een oefening in het
grensgebied met Oekraïne.
Oekraïne benadrukte ook dat het toestel buiten bereik van hun raketsystemen was.
Het Russische ministerie van Defensie liet echter weten dat het radaractiviteit had
waargenomen van een Oekraïens Boek-lanceersysteem dat ten zuiden van Donetsk
stond opgesteld.[60]
Op 22 juli publiceerden de Russische inlichtingendiensten foto's waaruit zou blijken
dat het Oekraïense leger de dag na de ramp een Boek-lanceervoertuig zou hebben
verplaatst, in de stad Krasnoarmijsk. Onderzoek van Bellingcat wees uit dat deze
video in Loehansk was opgenomen.
In de westerse politiek en media werd de theorie dat het toestel van Malaysia
Airlines door separatisten was aangezien voor een militair vliegtuig van het type An-
26 gebezigd.[2][61][62] Vlucht MH17 zou dan zijn neergehaald door een raket
gelanceerd door een lanceerinstallatie van het type Boek.[63] Een paar uur voor de
ramp zouden separatisten hebben gewaarschuwd om niet door hun luchtruim te
vliegen.[64] Ongeveer op hetzelfde moment dat vlucht MH17 neerstortte, postte een
militair leider van de separatisten, Igor Girkin, een triomfantelijk bericht op de
Russische socialemediasite VK waarin hij meldde dat een Oekraïens
troepentransportvliegtuig was neergehaald.[2] Volgens deze post zou dit toestel in
hetzelfde luchtruim hebben gevlogen en zijn neergestort in dezelfde omgeving als
het Maleisische burgervliegtuig. In de post – die al snel werd verwijderd – herhaalde
Girkin dat er was gewaarschuwd om niet te vliegen boven het betreffende gebied.
[65]
 Na de ramp verwijderde het officiële Twitteraccount van de Volksrepubliek
Donetsk twitterberichten waarop te zien was dat de rebellen beschikten over
luchtdoelraketten.[66] Een lokale rebellenleider gaf in een interview met Reuters toe
dat zij over het Boek-systeem beschikten,[67][68] althans een lanceervoertuig met de
raketten. De separatisten ontkenden later die dag vlucht MH17 te hebben
neergeschoten.[69]
De Oekraïense inlichtingendiensten plaatsten na de crash een getapt
telefoongesprek op internet, waaruit zou blijken dat het de rebellen waren die het
passagiersvliegtuig hadden neergehaald.[70] Later verklaarde het Oekraïense hoofd
van de contraspionagedienst over bewijzen te beschikken dat de beschieting was
uitgevoerd met de hulp van Rusland.[71] Rusland van zijn kant ontkende dit echter
met klem en legde de schuld bij Oekraïne. Het Russische ministerie van Defensie
gaf beelden vrij die moesten aantonen dat er zich op het moment van de ramp een
Oekraïens gevechtsvliegtuig SU-25 op enkele kilometers afstand van vlucht MH17
bevond.[2][72]
Op 22 december kwamen er foto's in de media waarop mogelijk de rookwolk te zien
was die een afgevuurde raket had achtergelaten. De foto's werden door
deskundigen bestudeerd om uit te sluiten dat ze gemanipuleerd waren, en om
conclusies uit te trekken over de locatie van de rookpluim.[73]
Op 19 maart 2015 werd bekend dat journalist Jeroen Akkermans van RTL Nieuws al
in november 2014 op de plaats van de ramp onderdelen van een Boek-raket had
aangetroffen, waarna hij ze had meegenomen en laten onderzoeken.[74][75]
Op 6 mei 2015 brachten Russische ingenieurs beweringen naar buiten dat het
toestel door een Boek-raket was neergehaald, echter afgevuurd vanaf een andere
locatie (Zaroshchens'ke). De gedane beweringen werden echter in twijfel getrokken.
[76]

Onderzoek door Bellingcat van de satellietbeelden die Rusland in 2014 publiceerde

om te bewijzen dat het Oekraïense leger het vliegtuig uit de lucht had geschoten,
toonde aan dat de beelden gemanipuleerd waren. De foto's bleken bewerkt te zijn
met Adobe Photoshop.[77][78]

Reacties[bewerken | brontekst bewerken]
Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

Bloemenzee bij het condoleanceregister op

Schiphol.
Premier Mark Rutte onderbrak zijn vakantie in Duitsland om zich bij het crisisteam
in Den Haag te voegen. Koning Willem-Alexander liet via
de Rijksvoorlichtingsdienst weten diep getroffen te zijn en intens mee te leven.
[79]
 Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft een onafhankelijk
onderzoek naar de vliegramp geëist en onderstreepte het belang van een
ongehinderde en veilige toegang tot het rampgebied.[80] Op 18 juli 2014 hing op alle
Nederlandse overheidsgebouwen in het binnen- en buitenland de vlag halfstok.[81] In
de Nederlandse bevolking is een toename in negatieve emoties en lichamelijke
klachten geobserveerd in de eerste vier dagen na de MH17-crash.[82]
Op 21 juli 2014 hield de koning op televisie een toespraak waarin hij het
Nederlandse volk toesprak.[83]
Regering[bewerken | brontekst bewerken]
Diezelfde dag gaven de premier en de minister van Buitenlandse Zaken gezamenlijk
een persconferentie. Hierin benadrukte de premier dat hij niet zou rusten voordat "de
onderste steen boven was" en dat, als het een aanslag betrof, de daders moesten
worden gepakt en gestraft.[84] De Tweede Kamer onderbrak op maandag 21 juli 2014
het zomerreces om door de regering te worden bijgepraat.[85] Op 22 juli 2014 eerde
de ministerraad de slachtoffers van de ramp in een paginagrote advertentie in de
Nederlandse dagbladen.[86] In een volgende persconferentie op 19 juli gaf Rutte aan
een "intens gesprek" te hebben gevoerd met president Poetin en dat hij Poetin had
aangespoord diens invloed te laten gelden. Daarnaast hekelde Rutte het traag op
gang komen van een onderzoek naar de ramp en de gang van zaken op de plaats
van de ramp. Hij verklaarde dat wie niet meewerkte ernstige verdenking op zich
laadde.[87]
Aangepaste evenementen[bewerken | brontekst bewerken]
Voor de start van de dertiende etappe in de Ronde van Frankrijk 2014 werden de
slachtoffers herdacht met een minuut stilte. De Nederlandse renners van de
teams Belkin, Giant-Shimano en Astana droegen in deze etappe een zwarte
rouwband of zwarte strik. De laatste dag van de intocht van de Nijmeegse
Vierdaagse op 18 juli 2014 kreeg vanwege de vliegramp een sober karakter. Er was
geen muziek en alle Nederlandse vlaggen langs de route hingen halfstok.[88] Ook de
openingen van de kermissen in Tilburg en Valkenswaard waren versoberd vanwege
de vliegramp. Beide kermissen begonnen met een minuut stilte.[89]
Dag van nationale rouw[bewerken | brontekst bewerken]
 Vlag halfstok voor het Stadhuis van Hoorn op
de dag van nationale rouw.
Woensdag 23 juli 2014 werd in Nederland uitgeroepen tot dag van nationale rouw.
[90]
 Het was voor het eerst sinds het overlijden van koningin Wilhelmina in 1962 dat
Nederland een dergelijke dag kende.[90] Op deze dag kwamen de eerste
40 kisten met slachtoffers van de vliegramp aan op Vliegbasis Eindhoven. Meerdere
hoogwaardigheidsbekleders waren op de vliegbasis aanwezig, waaronder koning
Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Rutte. De Nederlandse
Bisschoppenconferentie riep alle parochies en kerken op om de kerkklokken te
luiden van 15.55 uur tot 16.00 uur. Rond dat tijdstip landden er twee vliegtuigen: een
Nederlands toestel met 16 kisten met slachtoffers om 15.47 uur, en een Australisch
toestel met 24 kisten twee minuten later.[91] Ook de bourdon op
de Waalsdorpervlakte in Den Haag, die normaal gesproken alleen geluid wordt op 4
mei tijdens de Nationale Dodenherdenking, werd tussen 15.00 uur en 16.00 uur
geluid.
Nederlandse publieke en commerciële televisie- en radiozenders pasten hun
programmering aan. Er waren lange, extra uitzendingen van het NOS Journaal, RTL
Nieuws en Hart van Nederland. Veel televisie- en radiozenders onderbraken hun
programma's voor de minuut stilte. Op Schiphol startten of landden geen vliegtuigen
tijdens de minuut stilte en ook alle voertuigen van onder
andere Connexxion en Veolia Transport Nederland stonden stil. In NS-treinen en op
stations werd er ook bij stilgestaan.[92] Ook pretparken in Nederland deden mee door
tijdens de minuut stilte alle attracties stil te leggen.
Nationale herdenking[bewerken | brontekst bewerken]
Op 10 november 2014 vond er een officiële nationale herdenking plaats in de RAI
Amsterdam.[93]
Gedenkteken[bewerken | brontekst bewerken]
Op 17 juli 2017, precies drie jaar na de ramp, werd in het park bij Vijfhuizen ter
nagedachtenis van de slachtoffers een monument onthuld bestaand uit 298 nieuw
aangeplante bomen, één boom voor elk slachtoffer van de ramp. De bomen zijn
voorzien van individuele naamplaatjes. In het midden van het bos staat een
gedenkteken.[94]
In 2017 werd het MH17-Monument in Hilversum onthuld.
Australië[bewerken | brontekst bewerken]
38 passagiers hadden de Australische nationaliteit. In Australië was 7 augustus 2014
een dag van nationale rouw.[95] Op 27 augustus vertrokken de stoffelijke resten van
de eerste drie geïdentificeerde slachtoffers vanuit Eindhoven naar Australië.[96]
Maleisië[bewerken | brontekst bewerken]
43 inzittenden hadden de Maleisische nationaliteit. In Maleisië was 22 augustus een
dag van nationale rouw. Op die dag zijn de stoffelijke resten van 16 slachtoffers
vanaf Schiphol naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur overgebracht. Maleisië
was hiermee het derde land dat een dag van nationale rouw afgekondigde voor de
slachtoffers van de vliegramp.[97]
Oekraïne[bewerken | brontekst bewerken]
Direct na de vliegramp zei de Oekraïense president Petro Porosjenko dat hij vond
dat de ramp geen incident of catastrofe was, maar een terroristische aanslag.[98] De
regering in Kiev sloot direct het luchtruim boven Oost-Oekraïne voor onbepaalde tijd.
[24]
 In het belang van het onderzoek en van de repatriëring van lichamen en
bezittingen toonde de regering van Oekraïne zich bereid om, indien nodig, voor
Nederland een juridische vrijbrief voor gewapende bescherming te regelen.[99]
Bij de Nederlandse ambassade in Kiev werden daags na de ramp bloemen
neergelegd en kaarsen aangestoken.[100]
Malaysia Airlines[bewerken | brontekst bewerken]
Malaysia Airlines bood de dag na de ramp de nabestaanden een eerste
tegemoetkoming van 5000 dollar per slachtoffer aan om de eerste onkosten te
dekken.[101] De vliegmaatschappij kreeg veel kritiek op de gekozen vliegroute, maar
liet weten dat het vliegplan van vlucht MH17 voor die dag was goedgekeurd
door EUROCONTROL.[4][102]
De vliegmaatschappij meldde de eerste dag na de ramp ook dat ze zou bekijken of
er nabestaanden naar de rampplek konden worden gevlogen. De volgende dag
kwam Malaysia Airlines hierop terug omdat een dergelijke reis te gevaarlijk leek.[103]
Daags na de crash besloot Malaysia Airlines vluchtnummer MH17 te schrappen.
Sinds 25 juli 2014 vertrekt deze vlucht onder nummer MH19.[4]
Internationaal[bewerken | brontekst bewerken]
 Bloemen bij de Nederlandse ambassade
in Moskou.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde de ramp een verdere tragische
escalatie van het conflict in Oost-Oekraïne.[104] Volgens de Duitse regering bestond
er geen twijfel dat het toestel was neergeschoten.[105] Ook de Amerikaanse regering
ging ervan uit dat de ramp geen ongeval was, maar dat het toestel uit de lucht was
geschoten.[106] President Barack Obama bood Amerikaanse hulp aan bij het
onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp.[107] Vanuit verschillende landen en
de Verenigde Naties kwam de roep om een grondig internationaal en transparant
onderzoek.[108] In een persconferentie wees de Russische president Vladimir
Poetin de Oekraïense regering aan als schuldige, en zei dat de ramp niet had
plaatsgevonden als de Oekraïense troepen hun offensief tegen de rebellen niet
hadden uitgebreid.[109]
Tijdens een telefoongesprek op 20 juli 2014 kwamen de regeringsleiders van
Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk overeen dat Rusland er alles aan
moest doen een veilige toegang tot de rampplek mogelijk te maken. Daarnaast werd
afgesproken dat als Rusland hier geen gehoor aan zou geven, de Europese
Unie verdere sancties tegen Rusland zou moeten nemen.[110][111]
Op 21 juli 2014 meldde president Poetin op de Russische televisie dat ook hij vond
dat onderzoekers op de rampplek alle vrijheid moesten krijgen. Hij drong aan op een
internationaal onderzoek onder leiding van de Internationale
Burgerluchtvaartorganisatie, en verklaarde dat niemand het recht had deze tragedie
te misbruiken voor eigen politiek gewin.[112]
Op 18 juli 2014 kwam de VN-Veiligheidsraad op verzoek van het Verenigd
Koninkrijk in een spoedzitting bijeen, waarna hij opriep tot een diepgaand en
onafhankelijk onderzoek.[113] Daarnaast werden alle partijen opgeroepen
onmiddellijke toegang tot het rampgebied te verschaffen.[114] De VN-Veiligheidsraad
nam verder op 21 juli unaniem resolutie 2166 aan. In deze resolutie werd het
neerhalen van Malaysia Airlines-vlucht 17 veroordeeld en werden eisen gesteld om
een onafhankelijk onderzoek mogelijk te maken, zoals een staakt-het-vuren rondom
de rampplek.[2]

Onderzoek[bewerken | brontekst bewerken]
Onderzoek van de crashsite[bewerken | brontekst bewerken]
 Nederlandse en Australische onderzoekers op
de crashsite.
De VN-Veiligheidsraad en specifiek de overheden van Nederland, Maleisië,
Oekraïne, Australië, de Verenigde Staten en Rusland maakten bekend dat er een
internationaal en onafhankelijk onderzoek moest komen naar de toedracht van de
ramp. Nederlandse, Maleisische, Amerikaanse en Oekraïense onderzoekers gingen
op weg naar het gebied van de crash. Er was in de buurt echter geen vliegveld veilig
bereikbaar en de wegen waren met blokkades afgesloten door splinterfracties van
het pro-Russisch verzet, die zich mogelijk niet allemaal aan het staakt-het-vuren
zouden houden.[115]
Op 18 juli 2014 kwamen Nederlandse onderzoekers van de Onderzoeksraad voor
Veiligheid (onder leiding van Ron Smits) en het Landelijk Team Forensische
Opsporing aan in Kiev, om te zoeken naar slachtoffers en om de oorzaak van de
ramp te achterhalen.[116] Op 24 juli besloot het kabinet veertig
man marechaussee (ongewapend) richting het rampgebied in Oekraïne te sturen.
De marechaussee werd niet ingezet om de rampplek te beveiligen; de bedoeling
was dat ze de forensische experts zou ondersteunen bij het zoeken naar lichamen.
[117]

Volgens de Oekraïense overheid hadden lokale rebellen de toegang tot het

rampgebied ontzegd aan nationale hulpdiensten. Journalisten ter plaatse meldden
dat onderzoekers wel gedeeltelijk toegang hadden tot het rampgebied, maar dat zij
niets mochten oprapen of meenemen wat volgens hen cruciaal bewijs kon opleveren
voor de toedracht.[118] Hoewel de pro-Russische rebellen hadden beloofd de
wrakstukken met rust te zullen laten, hebben zij restanten afgevoerd. Ook hebben zij
met kettingzagen wrakstukken bewerkt.[119][120]
Sinds zondag 27 juli was de rampplek niet meer toegankelijk voor onderzoek. Pas
op 31 juli lukte het een verkenningsteam om de rampplek via een grote omweg te
bezoeken. Op 1 augustus was er voor het eerst weer een bergingsteam ter plaatse
om lichamen en persoonlijke bezittingen te zoeken en te bergen. Ook de eerste
dagen daarna kon er op de rampplek verder worden gewerkt. Op 6 augustus
moesten 135 politieagenten en militairen hun werkzaamheden echter staken en
terugkeren, omdat het in het rampgebied als gevolg van de weer oplaaiende
gevechten te onveilig werd.[121]
Op 13 oktober besloot de Oekraïense rampendienst – op verzoek van Nederland –
de rampplek opnieuw te gaan onderzoeken.[122] Na één dag werd het onderzoek
wegens het schieten over en weer opnieuw stopgezet. Op 31 oktober kon het
onderzoek verdergaan en werden weer stoffelijke resten veiliggesteld. Van 16[123] tot
en met 23 november 2014 werden grote wrakstukken en stoffelijke resten geborgen,
[124]
 maar er zijn nog wrakstukken en lichaamsdelen op de rampplek achtergebleven.
[125][126]
 De grote wrakstukken werden met trucks op 3 december op transport gezet
naar de Vliegbasis Gilze-Rijen.[127][128] In april 2015 werd de bergingsmissie hervat,
waarbij relatief grote hoeveelheden menselijke resten en vliegtuigmateriaal alsnog
konden worden veiliggesteld.[129]
Identificatie van de slachtoffers[bewerken | brontekst bewerken]

Bloemenzee bij de ingang van de Korporaal

Van Oudheusdenkazerne in Hilversum op 29 juli 2014
Op 21 juli bracht een trein met koelwagons de stoffelijke resten van ruim
tweehonderd slachtoffers van Torez naar Donetsk, en de volgende dag door
naar Charkov.[2][130][131] Na een onderzoek door het LTFO ter plaatse werden de
stoffelijke overschotten in tranches, door een C-130 Hercules-vrachtvliegtuig van
de Nederlandse luchtmacht en een Boeing C-17 Globemaster III van de Royal
Australian Air Force, naar Nederland overgevlogen voor identificatie.[131] Deze
identificatie vond plaats in de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum.
Op 23 juli werden de eerste veertig kisten naar Nederland vervoerd.[2] Op 26 juli
waren er 227 kisten met lichamen en stoffelijke resten van de slachtoffers in
Hilversum gearriveerd. De identificatie vond plaats onder verantwoordelijkheid van
het LTFO. Op 21 maart 2015 waren er in totaal 296 slachtoffers geïdentificeerd,
[132]
 twee personen met de Nederlandse nationaliteit waren nog niet geïdentificeerd.
Op 30 juni 2015, de laatste dag dat het identificatieproces liep, werd bekend dat dit
waarschijnlijk nooit meer zou lukken.[133]
De Nederlandse politie lanceerde een speciale website met informatie over het
identificatieproces. Ook verzocht de politie hier beeldmateriaal van vlucht MH17 te
uploaden ten behoeve van het onderzoek.[134]
Zwarte dozen[bewerken | brontekst bewerken]
Eerst ging het gerucht dat separatisten de zwarte dozen (de flightdatarecorder en
de cockpitvoicerecorder) vrijwel direct na de ramp hadden gevonden en ze wilden
overdragen aan de Russische regering, die de dozen echter zou hebben geweigerd.
[135]
 De separatisten ontkenden dit echter op 19 juli en beweerden dat ze de dozen op
dat moment helemaal niet in hun bezit hadden. Een dag later bevestigden
separatistische leiders alsnog dat ze de dozen hadden gevonden en deze zouden
overdragen aan de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie.[2]
Op 22 juli werden de dozen in Donetsk overhandigd aan een Maleisische delegatie,
die op haar beurt de dozen overdroeg aan het internationale onderzoeksteam. Ze
werden op verzoek van Nederland uitgelezen in Farnborough in het Verenigd
Koninkrijk.[2][136] Uit een eerste expertise bleek dat er niet was geknoeid met de
recorders[2] en dat de informatie bruikbaar was.[2][137]
Onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp[bewerken | brontekst
bewerken]
Wegens het hoge aantal Nederlandse slachtoffers kreeg Nederland de leiding van
het internationale onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp toegewezen. De
Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid nam enkele dagen na de ramp de
leiding over van Oekraïne.[2][137][138]
De Onderzoeksraad publiceerde op 9 september 2014 een Rapport van eerste
bevindingen. Dit was gebaseerd op gegevens uit de zwarte dozen, informatie van de
luchtverkeersleiding, foto's en het beperkte onderzoek op de rampplek zelf. Volgens
het rapport waren er geen aanwijzingen dat de ramp was veroorzaakt door
technische mankementen of door handelen van de bemanning. Er waren
voorafgaande aan de ramp geen noodsignalen uitgezonden, kennelijk eindigde de
vlucht abrupt. Dat de wrakstukken zo wijd verspreid lagen, wees erop dat het
vliegtuig in de lucht uit elkaar was gevallen, waarbij het voorste gedeelte
waarschijnlijk als eerste was afgebroken; de overige brokstukken lagen verder naar
het oosten, dus deze waren vermoedelijk later neergekomen. Uit de schade aan de
bestudeerde wrakstukken maakte de OvV op dat het vliegtuig van buitenaf was
doorboord door een groot aantal objecten "met hoge energie".[139][140] Het rapport
werd 19 september op verzoek van Rusland besproken in de VN-Veiligheidsraad.
[141]
 Op 30 oktober overhandigde Rusland aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid
radarbeelden die de nabijheid (en misschien betrokkenheid) van een Oekraïens
gevechtstoestel bij het ongeval duidelijk zouden maken.[142] Op 15 juni 2015 stuurde
Nederland nogmaals een missie naar de plek van de ramp. Dit keer betrof het een
puur technisch onderzoek.[143]
Eindrapport Onderzoeksraad[bewerken | brontekst bewerken]
0:58Reconstructie van de raketinslag, gemaakt door de Onderzoeksraad voor
Veiligheid.
Op 13 oktober 2015 kwam de Onderzoeksraad voor Veiligheid met zijn definitieve
rapport, waarin werd vastgesteld dat het toestel was getroffen door een in Oost-
Oekraïne vanaf de grond afgevuurde Boek-raket met raketkop type 9N314M,[144] die
aan de linkerzijde van de cockpit ontplofte. Het onderzoek van de OvV wees verder
uit dat de cockpit door de ontploffing is gescheurd, waardoor de bemanning in de
cockpit op slag dood moet zijn geweest. Omtrent het precieze lot van de overige
passagiers bleef er meer onduidelijk; waarschijnlijk hebben zij nog iets langer
geleefd, maar door het wegvallen van de luchtdruk in de drukcabine en de extreme
omstandigheden moeten zij zeer snel het bewustzijn hebben verloren. De OvV ging
verder niet in op de schuldvraag, maar concludeerde wel dat Oekraïne het luchtruim
boven het conflictgebied had moeten sluiten, omdat het land op de hoogte moet zijn
geweest van de aanwezigheid van luchtafweergeschut dat in staat was om
burgervliegtuigen te raken.[144][145] Pas na afloop van zijn presentatie, aan het eind
van de middag, voegde Tjibbe Joustra er nog aan toe dat de Boek-raket was
afgeschoten vanuit gebied dat op dat moment in handen was van de separatisten.[146]
De conclusie van de OvV werd nog diezelfde dag aangevochten door
wapenfabrikant Almaz-Antey, maker van de Boek. Hij beweerde dat de raketkop van
het verouderde type 9M38 was geweest, zoals gebruikt door de Oekraïense
strijdkrachten.[144]
Vladimir Shulmeister, die ten tijde van de ramp met de MH17 de Oekraïense
staatssecretaris van Transport was, beweerde in januari 2016 in reactie op het
rapport dat de OvV Oekraïne nooit om ruwe radarbeelden van de vlucht had
gevraagd.[147] De ambassadeur van Oekraïne, Alexander Horin, verklaarde hierop dat
de OvV wel degelijk om de beelden had gevraagd.[148]
Op 25 februari 2016 beantwoordde de Onderzoeksraad voor Veiligheid schriftelijk de
vragen over het onderzoek die de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken enkele
weken eerder aan de Onderzoeksraad had gesteld.[149]
Joint Investigation Team[bewerken | brontekst bewerken]
Op 7 augustus 2014 werd er op verzoek van Nederland, Australië, België en
Oekraïne een Joint Investigation Team (JIT) opgezet.[150] Het uiteindelijke doel van
het JIT was het opsporen en vervolgen van diegenen die verantwoordelijk waren
geweest voor het neerschieten van het vliegtuig.[151] Rusland maakte geen deel uit
van het onderzoeksteam.
Op 28 september 2016 publiceerde het JIT een tussenrapport waarin het
onderzoeksteam stelde onomstotelijk bewijs in handen te hebben dat vlucht MH17
op 17 juli 2014 was neergeschoten door een Boek-raket uit de 9M38-serie. Het JIT
zei verder dat de afvuurlocatie bewezen kon worden. Het zou gaan om een
landbouwveld bij Pervomaiskyi in Oekraïne. De Boek-installatie werd vanaf Russisch
grondgebied getransporteerd naar de afvuurlocatie en na het afvuren weer
teruggebracht naar Russisch grondgebied, aldus het JIT.[152]
Op 9 december 2017 werd bekend dat de stem van de Russische generaal Tkachev
hoogstwaarschijnlijk geïdentificeerd is als diegene die de orders gaf voor de
verplaatsing van de Boek-afvuurder in de dagen voorafgaand aan de lancering van
de raket.[153]
Op 2 december 2019 werd bekend dat Nederland vergeefs aan Rusland had
verzocht om uitlevering van Vladimir Tsemach (in Engelstalige berichten: Volodymyr
Tsemakh), een Oekraïens staatsburger, die was geïdentificeerd als belangrijke als
verdachte of getuige te verhoren persoon[154] en door een Oekraïense rechtbank was
vrijgelaten, als onderdeel van een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne, en
vervolgens overgebracht naar de Russische Federatie. Om te voorkomen dat hij zich
aan het onderzoek zou onttrekken, verzocht Nederland direct om zijn uitlevering.
[155]
 Hij behoorde echter niet tot de vier mannen - drie Russen en een Oekraïner - die
eerder waren genoemd. Volgens Nederland was Rusland daartoe op grond van
het Europees Uitleveringsverdrag verplicht. Rusland levert eigen burgers niet uit,
maar Nederlandse officieren van justitie merkten op dat er dan in dit geval geen
belemmering zou zijn, omdat Tsemakh een Oekraïens staatsburger is.[156][157][158]
Op 24 mei 2018 maakte het Joint Investigation Team bekend dat uit onderzoek
definitief was gebleken dat de Boek-raket waarmee het vliegtuig was neergehaald,
afkomstig was van de 53e brigade van het Russische leger in Koersk. Bovendien
bleek dat op 23 juni 2014 een konvooi van circa vijftig voertuigen met zes Boek-
raketinstallaties vanuit dit gebied naar Oekraïne was vertrokken.[159] Op basis hiervan
stelden Nederland en Australië de volgende dag Rusland aansprakelijk voor zijn
aandeel in de ramp.[160]
Op 19 juni 2019 maakte het JIT bekend dat het aanhoudingsbevelen uitgevaardigd
heeft voor vier personen die worden verdacht van het neerhalen van vlucht MH17 en
doen overlijden van de 298 inzittenden. De rechtszaak van het viertal is in maart
2020 in Nederland begonnen, in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, en de
verdachten zijn op alle internationale opsporingslijsten geplaatst.[161][162]
Bellingcat[bewerken | brontekst bewerken]
Het onderzoekscollectief Bellingcat maakte op 25 mei 2018 bekend dat het samen
met het Russische onderzoeksplatform The Insider de naam had achterhaald van
een tweede hoge Russische militair, Oleg Ivannikov, die betrokken was bij het
neerhalen van vlucht MH17. Ivannikov werkte ten tijde van de ramp bij de
buitenlandse militaire inlichtingendienst GROe van Rusland.[163]
Juridische en diplomatieke aspecten[bewerken | brontekst bewerken]
Op basis van het Verdrag van Montreal konden nabestaanden van de
luchtvaartmaatschappij een schadevergoeding eisen van maximaal
150.000 Amerikaanse dollar per slachtoffer. Dit kon oplopen tot een miljoen
als aansprakelijkheid van de vliegmaatschappij kan worden aangetoond. Malaysia
Airlines is verzekerd tot een miljard dollar voor een dergelijke vliegramp. Omdat de
bewuste vlucht een gecombineerde vlucht was van Malaysia Airlines en KLM, lag er
ook een aansprakelijkheidsrisico bij KLM.[164]
Het neerhalen van een (verkeers)vliegtuig is wellicht een schending van het
internationaal recht. Het Nederlands Openbaar Ministerie begon daarom, in
aanwezigheid van een officier van justitie ter plaatse, een oriënterend onderzoek.[165]
De moeder van een Duitse passagier stelde Oekraïne aansprakelijk, omdat ten
onrechte (een deel van) het luchtruim open was gesteld.[166]
Op 15 juli 2015 werd bekend dat het plan voor de oprichting van een VN-
tribunaal dat de verantwoordelijken voor de MH17-ramp zou gaan berechten, werd
geblokkeerd door Rusland, dat over vetorecht beschikt binnen de Veiligheidsraad.
Rusland voerde aan dat een onafhankelijk internationaal onderzoek zoals dat
volgens resolutie 2166 had moeten gebeuren onmogelijk was, aangezien Russische
experts nauwelijks toegang kregen tot het onderzoek naar de ramp.[167] Rusland
diende daarop eind juli 2015 bij de VN-Veiligheidsraad een eigen ontwerpresolutie
in. Het Russische voorstel moest als alternatief dienen voor het Maleisische plan om
een internationaal tribunaal op te richten dat de verantwoordelijken voor het
neerhalen van de MH17 zou berechten.[168]
Op 28 september 2016, vrijwel direct na het bekend worden van eindconclusies van
het JIT dat de gebruikte Boek-raket uit Rusland afkomstig was, verwierpen
woordvoerders van het Kremlin en de Russische ministeries van Buitenlandse Zaken
en Defensie het onderzoek. Generaal-majoor Igor Konasjenkov verklaarde dat geen
enkel Russisch raketsysteem de Russisch-Oekraïense grens kon zijn overgestoken.
[169]
 Naar aanleiding hiervan ontbood minister Bert Koenders de Russische
ambassadeur in Den Haag.[170] Rusland van zijn kant deed hierop hetzelfde met de
Nederlandse ambassadeur in Rusland, Renée Jones-Bos.[171]
In 2017 hebben de JIT-landen gekozen voor vervolging en berechting in Nederland
bij een reguliere rechtbank, naar Nederlands recht, maar ingebed in een hechte en
blijvende internationale samenwerking en steun. Ten behoeve van enkele aspecten
hiervan is er een verdrag gesloten, het Verdrag tussen het Koninkrijk der
Nederlanden en Oekraïne inzake internationale juridische samenwerking met
betrekking tot misdrijven die verband houden met het neerhalen van vlucht MH17
van Malaysia Airlines op 17 juli 2014; Tallinn, 7 juli 2017.[172][172][173] Het ministerie van
Justitie en Veiligheid besloot daarop dat, indien het Openbaar Ministerie een
vervolgingsbeslissing zou nemen, deze rechtszaak zou dienen bij rechtbank Den
Haag en dat het Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp dan de locatie zou
zijn.[174]
Op 23 november 2018 werd bekend dat nabestaanden van 55 slachtoffers van de
ramp van plan waren om Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de
Mens aan te klagen wegens het schenden van hun grondrechten en het frustreren
van het onderzoek.[175]
In januari 2019 schreef minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid in een brief
aan de Tweede Kamer dat nabestaanden van MH17-slachtoffers gratis
rechtsbijstand konden krijgen als zij als benadeelde partij zouden willen meedoen
aan de strafzaak tegen de daders. Ook kregen ze de kans om hun geleden schade
te verhalen als ze die nog niet via een andere weg vergoed zouden hebben
gekregen.[176]
Strafproces te Schiphol[bewerken | brontekst bewerken]
Op 9 maart 2020 begon in het Justitieel Complex Schiphol het strafproces over de
ramp. Er zijn vier verdachten. Van hen was tot nu toe niemand aanwezig, ook niet
via een videoverbinding. Oleg Poelatov liet zich als enige vertegenwoordigen door
advocaten. Het Openbaar Ministerie verwachtte in deze complexe zaak, waarvan het
dossier 36.000 pagina's telde, geen nieuwe verdachten te vervolgen.[177] De
verdediging wil verder in de zomer terugkomen op punten die verder onderzocht
zouden moeten worden, zoals de vraag waarom het luchtruim boven Oekraïne ten
tijde van de ramp maar beperkt gesloten was.[178] De strafeis is levenslang voor elk.
[179]

Europees Hof voor de Rechten van de Mens[bewerken | brontekst

bewerken]
Om zoveel mogelijk aan de klachten van nabestaanden tegemoet te komen, besloot
de Nederlandse regering in juli 2020 om Rusland voor het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens te dagen.[180] Naar aanleiding hiervan weigerde Rusland in
oktober 2020 om nog verder met Nederland en Australië over het neerhalen van
vlucht MH17 te praten. De twee landen waren volgens het Russische ministerie van
Buitenlandse Zaken "niet geïnteresseerd in de waarheid".[181]

Vonnissen rechtbank Den Haag[bewerken | brontekst bewerken]

De rechtbank Den Haag veroordeelde op 17 november 2022 bij verstek de twee
Russen Igor Girkin[182] en Sergej Doebinski[183] en de Oekraïner Leonid
Chartsjenko[184] voor betrokkenheid bij het neerhalen van het vliegtuig en de moord
op de 298 inzittenden tot een levenslange gevangenisstraf. Zij waren niet degenen
die de raket zelf hadden afgevuurd, maar in hun hoedanigheid als militairen hadden
ze bewust een sturende rol gehad bij het proces dat leidde tot het afschieten van de
Boek-raket. Ook moesten ze aan de nabestaanden een schadevergoeding van meer
dan zestien miljoen euro betalen. De vierde verdachte, de Rus Oleg Poelatov – de
enige van de vier die zich liet vertegenwoordigen door een advocaat – werd
vrijgesproken.[185] Volgens de rechter was niet bewezen dat hij enig aandeel had
gehad in het afvuren van de raket, hoewel hij van het bestaan en de inzet ervan op
de hoogte moet zijn geweest.[186]
De rechtbank achtte bewezen dat vlucht MH17 werd geraakt door een Boek-raket
die werd afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi in Oekraïne. Dit
bleek volgens de rechtbank uit foto's van een rookspoor in de lucht, de verklaringen
van een beschermde getuige, satellietbeelden, afgeluisterde telefoongesprekken en
zendmastgegevens, foto's en video's van een Boek-TELAR die werd aan- en
afgevoerd, en onderzoek van fragmenten in het lichaam van een bemanningslid en
in het spant en de sponning van het vliegtuig. Het landbouwveld lag in door
separatisten gecontroleerd gebied. Onderzoek in binnen- en buitenland leverde
volgens de Haagse rechtbank geen sporen van manipulatie van bewijsmateriaal op.
Alternatieve scenario's, zoals dat de Boek-raket vanuit een ander gebied zou zijn
afgevuurd, werden door de rechtbank uitgesloten.[187] Deelneming aan een
terroristische[188] – althans criminele[189] – organisatie was niet tenlastegelegd.
Een dag na de veroordeling vroeg Australië bij Rusland om uitlevering van de drie
veroordeelde verdachten. Rusland weigerde dit verzoek in te willigen.[190]

Vergelijkbare rampen[bewerken | brontekst bewerken]

 Korean Air-vlucht 007 werd op 1 september 1983
boven de Sovjet-Unie neergehaald door een
Russisch jachtvliegtuig, nadat het door een
navigatiefout een verboden deel van het
luchtruim van de Sovjet-Unie was
binnengevlogen.
 Iran Air-vlucht 655 werd op 3 juli 1988 boven
de Perzische Golf neergeschoten door
een Amerikaanse luchtdoelraket, nadat het
vermoedelijk onjuist was aangemerkt als militair
doelwit.
 Siberia Airlines-vlucht 1812 werd op 4 oktober
2001 boven de Zwarte Zee neergeschoten met
een S-200-luchtdoelraket, tijdens een militaire
oefening van het Oekraïense leger op de Krim.
 Ukraine International Airlines-vlucht 752 werd op
8 januari 2020 kort na de start abusievelijk uit de
lucht geschoten met een Iraanse luchtdoelraket.
Alle 176 passagiers en bemanningsleden
kwamen om het leven.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

 Lijst van neergehaalde vliegtuigen in de
burgerluchtvaart
 Malaysia Airlines-vlucht 370. Voor Malaysia
Airlines was de crash van de MH17 de tweede
grote vliegramp in 2014, nadat in maart Malaysia
Airlines-vlucht 370 spoorloos verdween. Dit
toestel is vermoedelijk in de Indische
Oceaan neergestort.
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
  De passagierslijst van MH17 − Malaysia
Airlines
 Onderzoek crash MH17, 17 juli 2014
Donetsk − Onderzoeksraad voor Veiligheid
 Presentatie eerste resultaten strafrechtelijk
onderzoek MH17 28 september 2016 −
Openbaar Ministerie
 Meer over strafproces MH17 − de Rechtspraak
 Informatie over de vliegramp − Nederlandse
rijksoverheid

Noten

1. ↑ Hierin staat "2" voor -200 (versieaanduiding), "H6" is de code voor Malaysia Airlines en "ER" staat voor "Extended
2. ↑ Bij reizigers met een dubbele nationaliteit gaat een vliegmaatschappij uit van het paspoort waarmee men heeft ingec

Referenties

1. ↑   Eindrapport MH17 Onderzoeksraad voor Veiligheid, 13 oktober 2015 (via het Internet Archive)
2. ↑ Omhoog naar:a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w (en) Crash: Malaysia B772 near Donetsk on Jul 17th 2014, aircraft was
3. ↑ Drie keer levenslang in MH17-strafproces, eenmaal vrijspraak. nos.nl (17 november 2022). Geraadpleegd op 18 jul
4. ↑ Omhoog naar:a b c d e f g h i (en) Media Statement & Information on Flight MH17. Malaysia Airlines (19 juli 2014). G
5. ↑ Honden uit gecrasht vliegtuig worden ook gerepatrieerd, Algemeen Dagblad, 25 juli 2014
6. ↑ (en) American Quinn Schansman among dead in Malaysia crash, USA Today, 18 juli 2014
7. ↑ (en) Message by Minister of Foreign Affairs Titus Corlăţean on air crash in east Ukraine, Roemeens ministerie van
8. ↑ (en) Canadian killed in MH17 crash was a medical student from Ontario, Global News, 18 juli 2014
9. ↑ (it) Aereo Malaysian Airlines: verifiche ancora in corso, Italiaans ministerie van Buitenlandse Zaken, 18 juli 2014
10. ↑ Zesde Belgisch slachtoffer bij vliegtuigcrash in Oekraïne, Belgisch ministerie van Buitenlandse Zaken, 18 juli 2014
11. ↑ BuZa: 193 Nederlandse slachtoffers, NOS, 19 juli 2014
12. ↑ Dodental Nederland MH17 naar 194, NOS, 24 juli 2014
13. ↑ Dodental bijgesteld naar 195, De Telegraaf, 29 juli 2014
14. ↑ Verkenningsmissie OVSE donderdag succesvol verlopen, NU.nl, 31 juli 2014
15. ↑ Partijgenoten Willem Witteveen en Wim Bakker overleden, PvdA Rotterdam, 19 juli 2014
16. ↑ (en) Novelist among 10 Victorians killed on MH17, SBS News, 19 juli 2014
17. ↑ (en) Malaysian actress, Dutch hubby and baby die with MH17, The Malaysian Insider, 19 juli 2014 (via het Interne
18. ↑ Giel draait nummer van overleden passagier MH17, 3FM, 18 juli 2014
19. ↑ Volendammers vrezen lot dorpsgenoten Cor en Neeltje, Algemeen Dagblad, 17 juli 2014
20. ↑ Bronvermelding en laatste Facebook-bericht van Cor Pan
21. ↑ Overlijdensaktes alle slachtoffers MH17 in één keer geregeld, Trouw, 8 augustus 2014
22. ↑ Handreiking registratie slachtoffers vliegramp MH17, Rijksdienst voor Identiteitsgegevens
23. ↑ Vluchtvolglogboek MAS17 17-Jul-2014, FlightAware, 17 juli 2014
24. ↑ Omhoog naar:a b (en) MH 17 − Ukraine. Eurocontrol (17 juli 2014). Gearchiveerd op 18 juli 2014. Geraadpleegd op
25. ↑ "298 doden bij Malaysia-crash", NOS Nieuws, NOS, 17 juli 2014. Geraadpleegd op 18 juli 2014.
26. ↑ (en) Air India flew 33 times over Ukraine in seven days prior to MH17 incident, The Sunday Guardian, 26 juli 2014
27. ↑ Creditcard slachtoffer misbruikt, De Telegraaf, 24 juli 2014
28. ↑ 'Air France vloog ook over Oost-Oekraïne', De Telegraaf, 15 januari 2015 (via het Internet Archive)
29. ↑ (en) MH17 crash: Airlines divert flights from eastern Ukraine, BBC, 18 juli 2014
30. ↑ 'Gevaar luchtruim was bekend', PowNed, 23 juli 2014
31. ↑ 'Ook KLM is aansprakelijk voor vlucht MH17', Elsevier, 28 juli 2014 (via het Internet Archive)
32. ↑ (en) Transcript: Department of Defense Press Briefing by Gen. Breedlove in the Pentagon Briefing Room, U.S. Dep
33. ↑ (en) NATO General Warned of Russian 'Anti-Aircraft' Training for Separatists, ABC News, 17 juli 2014
34. ↑ 'Gevaar voor vliegtuigen verzwegen', De Telegraaf, 23 juli 2014
35. ↑ Kamer dringt aan op onderzoek naar Oekraïne bij MH17-ramp, RTL Nieuws, 1 oktober 2019
36. ↑ Kamerstuk 33997, nr. 26, Tweede Kamer, 23 december 2014
37. ↑ Den Haag wist van de gevaren in Oekraïens luchtruim, NRC Handelsblad, 9 januari 2015
38. ↑ Overheid kende gevaren luchtruim Oekraïne voor ramp MH17, NU.nl, 9 januari 2015
39. ↑   Antwoorden Kamervragen over de Nederlandse informatiepositie in aanloop naar de MH17 ramp, Tweede Kam
40. ↑ Verslag diplomatenbriefing MH17 blijft geheim, De Telegraaf, 23 januari 2015
41. ↑ Wekelijks gesprek met de minister-president van 23 januari. Gearchiveerd op 28 januari 2015. Geraadpleegd op 24
42. ↑ Diplomate in vertrouwelijk verslag van briefing in Kiev: 'Antonov-vliegtuig' neergeschoten met luchtdoelraket', Arg
43. ↑   Email: Oekraïne / tbv ER 16 juli / terugkoppeling briefing bij Presidentiële Administratie 14 juli 2014 [dode link]
44. ↑ Generaal onder 14 doden neergeschoten heli, De Telegraaf, 29 mei 2014
45. ↑ Legerhelikopter Oekraïne neergehaald, De Telegraaf, 24 juni 2014
46. ↑ (en) Ukraine Says Plane Downed by Missile Probably Fired From Russia, The Wall Street Journal, 14 juli 2014
47. ↑ (en) Video 'shows military plane downed', BBC, 14 juli 2014
48. ↑ (en) "Ukraine conflict: Russia accused of shooting down jet", BBC, 17 juli 2014. Geraadpleegd op 17 juli 2014.
49. ↑ (en) At least 4 escaped from downed Ukraine plane near Russian border, official says, CNN, 15 juli 2014
50. ↑ (en) Rebels shoot down two Ukrainian fighter jets days after downing of MH17, The Guardian, 23 juli 2014
51. ↑ 'Oekraïense straaljagers neergeschoten vanuit Rusland', de Volkskrant, 23 juli 2014
52. ↑ (en) Maps of the Crash of Malaysia Airlines Flight 17, The New York Times, 17 juli 2014; deze kaart is gebaseerd o
53. ↑ Objecten doorboorden MH17-vlucht. NOS (9 september 2014). Geraadpleegd op 15 september 2014.
54. ↑ Kabinet sluit ongeluk MH17 uit, NOS, 28 oktober 2014
55. ↑ (en) MH17 crash: FT photo shows signs of damage from missile strike, Financial Times, 21 juli 2014
56. ↑ VS: Raket trof Malaysia Airlines, NOS, 17 juli 2014
57. ↑ Kamervragen zonder antwoord nr. 2014Z18714, Tweede Kamer, 23 oktober 2014
58. ↑ (en) Reports that Putin flew similar route as MH17, presidential airport says 'hasn't overflown Ukraine for long time
59. ↑ 'Russen bedienden Buk-raket in gebied crash MH17', Algemeen Dagblad, 8 september 2014
60. ↑ Oekraïne: toestel buiten bereik onze raketten, De Telegraaf, 18 juli 2014
61. ↑ "Opstandelingenleider zegt: hebben gewaarschuwd niet in onze hemel te vliegen", NOS Radio 1 Journaal, 17 juli 2
62. ↑ (en) Ukraine Separatist Social Media Site Claims Plane Downing, Radio Free Europe, 17 juli 2014
63. ↑ (en) Malaysia airliner crash: What we know, BBC, 17 juli 2014
64. ↑ (de) Malaysia Airlines-Flug abgestürzt, Bild, 17 juli 2014
65. ↑ (en) Malaysia Airlines plane MH17 'shot down' in Ukraine - as it happened, The Guardian, 17/18 juli 2014
66. ↑ (en) Evidence of DNR separatists being in posession of 9K37 Buk SAM since June, 29th, LiveLeak, met onder mee
67. ↑ (en) Ukraine rebel commander acknowledges fighters had BUK missile, Reuters, 23 juli 2014
68. ↑ Rebellenleider erkent bezit Boek-raketten, De Telegraaf, 23 juli 2014
69. ↑ (en) "LIVE: Ukraine airliner crash updates", BBC, 17 juli 2014. Geraadpleegd op 17 juli 2014.
70. ↑ (en) Pro-Russian rebels discuss the shooting down of the Malaysian Airlines airliner, telefoontap met vertaling door
71. ↑ 'Rusland leverde raketten en bemanning', De Telegraaf, 20 juli 2014
72. ↑ Rusland blijft ontkennen, De Telegraaf, 21 juli 2014
73. ↑ Hoe onderzocht RTL Nieuws de nieuwe MH17-foto's?, RTL Nieuws, 22 december 2014
74. ↑ Bewijs voor neerhalen MH17 door BUK-raket, RTL Nieuws, 19 maart 2015
75. ↑ 'Bewijs voor neerhalen MH17', De Telegraaf, 19 maart 2015
76. ↑ Russische ingenieurs: MH17 neergehaald door Boek-raket, NRC Handelsblad, 6 mei 2015
77. ↑ Onderzoeksjournalisten: Rusland manipuleerde beelden MH17, NRC Handelsblad, 31 mei 2015
78. ↑   (en) Forensic Analysis of Satellite Images Released by the Russian Ministry of Defense, Bellingcat
79. ↑ L. BOON, Rutte terug naar Nederland vanwege vliegtuigcrash (en andere reacties). NRC Handelsblad (17 juli 2014)
80. ↑ Timmermans: Ongehinderde en veilige toegang tot rampplek vereist, ministerie van Buitenlandse Zaken, 17 juli 20
81. ↑ Nederland leeft mee met MH17, NOS, 18 juli 2014
82. ↑ (en) JERONIMUS ET AL. (2018). Acute stress responses after indirect exposure to the MH17 airplane crash. British J
83. ↑ Toespraak van de koning: symbool van troost, eenheid en verbondenheid, Algemeen Dagblad, 20 maart 2020
84. ↑ Rutte: onderste steen moet boven, NOS, 18 juli 2014
85. ↑ Kamer wil worden bijgepraat over ramp, De Telegraaf, 20 juli 2014
86. ↑ Ministerraad eert slachtoffers MH17, De Telegraaf, 21 juli 2014
87. ↑ Rutte: intens gesprek Poetin, NOS, 19 juli 2014
88. ↑ Soberheid tijdens 98ste Vierdaagse, Vierdaagse, persbericht 18 juli 2014
89. ↑ Opening Tilburgse en Valkenswaardse Kermis aangepast vanwege vliegramp, Omroep Brabant, 18 juli 2014
90. ↑ Omhoog naar:a b Vandaag dag van nationale rouw, NOS, 23 juli 2014
91. ↑ Dag van nationale rouw. NOS (23 juli 2014). Geraadpleegd op 23 juli 2014.
92. ↑ Woensdag 23 juli is dag van nationale rouw. NU.nl (22 juli 2014). Geraadpleegd op 24 juli 2014.
93. ↑ Nationale herdenking MH17. Rijksoverheid (10 november 2014). Geraadpleegd op 10 november 2014.
94. ↑ Onthulling Nationaal Monument MH17: 'Deze dag sloeg een gat in ons leven'. NOS (17 juli 2017). Geraadpleegd o
95. ↑ Dag van nationale rouw in Australië, NOS, 7 augustus 2014
96. ↑ (en) Going home: Australian victims of MH017 returning home after identification, aviation.confero.info, 27 augus
97. ↑ Dag van rouw in Maleisië voor slachtoffers MH17, NU.nl, 22 augustus 2014
98. ↑ (en) Jetliner Explodes Over Ukraine; Struck by Missile, Officials Say, The New York Times, 17 juli 2014
99. ↑ Oekraïne geeft vrij baan, De Telegraaf, 25 juli 2014
100. ↑ Bloemen en tranen bij ambassade in Kiev, Trouw, 18 juli 2014
101. ↑ Malaysia Airlines keert nabestaanden 5000 dollar per passagier uit, Algemeen Dagblad, 18 juli 2014
102. ↑ 5000 dollar nabestaanden crash, NOS, 18 juli 2014
103. ↑ Geen nabestaanden naar rampplek, NOS, 19 juli 2014
104. ↑ (de) Bundeskanzlerin Merkel zum Absturz einer Passagiermaschine über der Ost-Ukraine, Duitse bondsregering, 17
105. ↑ Merkel: crash MH17 ramp voor Nederland, De Telegraaf, 18 juli 2014
106. ↑ Regering VS: toestel is neergeschoten, RTL Nieuws, 17 juli 2014
107. ↑ (en) Malaysia Airlines flight MH17 crash: Ukraine passenger plane crash 'terrible tragedy' says US Barack Obama, 
108. ↑ (en) Ban expresses condolences after crash of Malaysia Airlines flight in Ukraine, UN News Centre, 17 juli 2014
109. ↑ (en) U.S. Intelligence Thinks Flight MH17 Was Hit by a Missile, Killing 298, Newsweek, 17 juli 2014
110. ↑ (en) PM calls with Chancellor Merkel and President Hollande on flight MH17 disaster, Britse overheid, 20 juli 2014
111. ↑ (fr) Entretien avec Mme Angela Merkel puis M. David Cameron, Franse overheid, 20 juli 2014
112. ↑ Poetin op tv: alles doen voor experts, NOS, 21 juli 2014
113. ↑ Spoedzitting V-raad over crash, NOS, 18 juli 2014
114. ↑ (en) Security Council Press Statement on Malaysian Plane Crash, VN-Veiligheidsraad, 18 juli 2014
115. ↑ Oekraïners woedend op Poetin, NOS, 18 juli 2014
116. ↑ Nederlandse delegatie in Kiev, NOS, 18 juli 2014
117. ↑ Marechaussee naar Oekraïne, NOS, 24 juli 2014
118. ↑ (en) Ribbons in a foreign field mark our dead from MH17, The Australian, 19 juli 2014
119. ↑ (en) Searching Through the Debris of Flight MH17: Russian Roulette (Dispatch 61), VICE News, 22 juli 2014
120. ↑ Slijptol in bewijs rampvlucht MH17, De Telegraaf, 24 juli 2014
121. ↑ Morgen keren eerste 135 experts terug in Nederland, de Volkskrant, 7 augustus 2014
122. ↑ Oekraïne gaat zoeken naar overblijfselen op rampplek MH17, blikopnieuws.nl, 12 oktober 2014
123. ↑ Berging wrakstukken MH17 nu echt begonnen, RTL Nieuws, 16 november 2014
124. ↑ Bergingsmissie MH17 afgerond, De Telegraaf, 24 november 2014
125. ↑ Foto's: Toch nog wrakstukken op rampplek MH17, linda.nl, 26 november 2014
126. ↑ Fotograaf: nog lichaamsdelen op rampplek MH17, De Telegraaf, 26 oktober 2014
127. ↑ Wrakstukken MH17 met trucks naar Gilze-Rijen, De Telegraaf, 1 december 2014 (via het Internet Archive)
128. ↑ Wrakstukken MH17 onderweg naar Nederland, NOS, 3 december 2014
129. ↑ Veel menselijke resten MH17 geborgen, De Telegraaf, 22 april 2015
130. ↑ Tweede koeltrein naar Torez, NOS, 21 juli 2014
131. ↑ Omhoog naar:a b Trein aangekomen in Charkov, NOS, 22 juli 2014
132. ↑ 296 slachtoffers rampvlucht MH17 geïdentificeerd, Rijksoverheid, nieuwsbericht, 21 maart 2015
133. ↑ Kans identificatie twee MH17-slachtoffers zeer klein, NOS, 30 juni 2015
134. ↑ Politie zoekt beelden van rampvlucht, De Telegraaf, 25 juli 2014
135. ↑ Rusland: Wij willen zwarte doos niet, Hart van Nederland, 18 juli 2014
136. ↑ Zwarte dozen naar Verenigd Koninkrijk. de Volkskrant (22 juli 2014). Gearchiveerd op 25 juli 2014. Geraadpleegd
137. ↑ Omhoog naar:a b (en) Dutch Safety Board heads investigation: investigation effort in full swing, black boxes current
138. ↑ Onderzoekers vliegramp moeten omgekeerd werken, de Volkskrant, 28 juli 2014
139. ↑ Rapport van eerste bevindingen wijst op externe oorzaak crash MH17, Onderzoeksraad voor Veiligheid, persberich
140. ↑ Onderzoeksraad: toestel MH17 doorboord en in stukken gebroken, NRC Handelsblad, 9 september 2014
141. ↑ MH17-rapport in VN-Veiligheidsraad, De Telegraaf, 17 september 2014 (via het Internet Archive)
142. ↑ Oekraïens gevechtsvliegtuig bij MH17? Onderzoeksraad buigt zich erover, Elsevier, 30 oktober 2014 (via het Intern
143. ↑ Nieuw technisch onderzoek MH17 gestart in Oost-Oekraïne, NRC Handelsblad, 15 juni 2015
 144. ↑ Omhoog naar:a b c Rapport: MH17 neergeschoten door Russische Boek-raket. NRC Handelsblad, 13 oktober 2015
145. ↑ Oekraïne had voldoende aanleiding luchtruim MH17 te sluiten, NU.nl, 13 oktober 2015
146. ↑ Joustra: Buk kwam uit gebied waar rebellen de dienst uitmaakten. NOS (13 oktober 2015). Geraadpleegd op 13 okt
147. ↑ Oekraïënse ex-staatssecretaris: OVV vroeg niet om radarbeelden MH17. NOS (3 februari 2016). Geraadpleegd op 6
148. ↑ Oekraïne: Onderzoeksraad vroeg wél om radarbeelden van MH17-crash. RTL Nieuws (3 februari 2016). Geraadplee
149. ↑   Bijlage bij Brief aan Tweede Kamer inzake vragen MH17, Onderzoeksraad (via het Internet Archive)
150. ↑ (en) Joint investigation into Flight MH17, Openbaar Ministerie, 29 augustus 2014
151. ↑ (en) What is the difference between the Dutch Safety Board investigation (OVV) and the JIT investigation?, Openb
152. ↑ JIT: MH17 neergeschoten door BUK-raket vanaf landbouwveld bij Pervomaiskyi, Openbaar Ministerie, 28 septemb
153. ↑ (en) Russian General ID'd Ordering Actions Before Downing Of Malaysian Passenger Jet, taskandpurpose.com, 9 d
154. ↑ Vladimir Tsemach weet misschien wie de Buk-raket heeft afgevuurd, Trouw, 2 december 2019
155. ↑ (en) MH17 crash: 'Key witness' released in Ukraine, BBC, 5 september 2019
156. ↑ (en) Russia refused Dutch request to hand over MH17 suspect: Netherlands, Reuters, 2 december 2019
157. ↑ OM: Rusland frustreerde uitlevering MH17-verdachte Tsemach aan Nederland, NOS, 2 december 2019
158. ↑ Persverklaring OM inzake Vladimir Tsemach, 2 december 2019 - Landelijk Parket
159. ↑ Buk-raket die MH17 neerhaalde was van 53ste brigade van Russische strijdkrachten. NOS (24 mei 2018). Geraadpl
160. ↑ MH17: Nederland en Australië stellen Rusland aansprakelijk. Rijksoverheid (25 mei 2018). Geraadpleegd op 25 me
161. ↑ Onderzoeksteam: vier MH17-verdachten op internationale opsporingslijsten, NOS, 19 juni 2019
162. ↑ Zo bespraken Oekraïense strijders de Buk-raket en MH17-ramp, NOS, 15 april 2021
163. ↑ Bellingcat: tweede hoofdverdachte MH17 was op Oekraïens grondgebied, NOS, 25 mei 2018
164. ↑ Schadeadvocaten: combinatievlucht MH17 maakt claim tegen KLM mogelijk, Business Insider, 28 juli 2014
165. ↑ Drie onderzoeken naar MH17. NOS (22 juli 2014). Geraadpleegd op 23 juli 2014.
166. ↑ Oekraïne aangeklaagd door MH17-nabestaande, De Telegraaf, 30 november 2014 (via het Internet Archive)
167. ↑ Rusland blokkeert definitief MH17-tribunaal. NRC Handelsblad (15 juli 2015). Geraadpleegd op 17 juli 2015.
168. ↑ Rusland komt met eigen MH17-resolutie, NRC Handelsblad, 20 juli 2015
169. ↑ Rusland verwerpt conclusie en wil nieuw MH17-onderzoek. NOS (28 september 2016). Geraadpleegd op 1 oktober
170. ↑ Koenders ontbiedt Russische ambassadeur om MH17. NOS (30 september 2016). Geraadpleegd op 1 oktober 2016.
171. ↑ Rusland ontbiedt nu ook Nederlandse ambassadeur. NOS (30 september 2016). Geraadpleegd op 1 oktober 2016.
172. ↑ Omhoog naar:a b   Besluit vervolgingsmechanisme MH17, Rijksoverheid, 5 juli 2017
173. ↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/trb-2017-102.html
174. ↑ Justitieel Complex Schiphol in Badhoevedorp locatie MH17-proces, rechtbank Den Haag 22 juni 2018
175. ↑ Nabestaanden MH17 stappen naar Europees Hof voor de Rechten van de Mens. NOS (23 november 2018). Geraadp
176. ↑ Gratis rechtsbijstand voor nabestaanden MH17 in strafproces, de Volkskrant, 7 januari 2019
177. ↑ Verdediging spreekt in MH17-proces: 'Hij had er niets mee te maken', NOS
178. ↑ Dag één MH17-proces: 49 nabestaanden willen spreekrecht, verdachte ontkent, NOS, 9 maart 2020
179. ↑ https://www.courtmh17.com/nieuws/2021/resume-van-de-dag-woensdag-22-december-2021.html
180. ↑ Nederland daagt Rusland voor het Europees Hof om MH17. Het Parool (10 juli 2020). Geraadpleegd op 15 oktobe
181. ↑ Rusland: zinloos om verder te praten met Nederland over MH17. Het Parool (15 oktober 2020). Geraadpleegd op 1
182. ↑ ECLI:NL:RBDHA:2022:12217
183. ↑ ECLI:NL:RBDHA:2022:12216
184. ↑ ECLI:NL:RBDHA:2022:12218
185. ↑ ECLI:NL:RBDHA:2022:12219
186. ↑ Drie keer levenslang in MH17-strafproces, eenmaal vrijspraak. NOS Nieuws (17 november 2022). Geraadpleegd op
187. ↑ Levenslange gevangenisstraffen voor doen verongelukken vlucht MH17 en moord op de 298 inzittenden, rechtspraa
188. ↑ artikel 140a Wetboek van Strafrecht
189. ↑ artikel 140 Wetboek van Strafrecht
190. ↑ Australië tegen Poetin: De wereld weet dat Rusland MH17-moordenaars herbergt. Algemeen Dagblad (18 novembe

Zie de categorie Malaysia Airlines-vlucht 17 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over

dit onderwerp.
Vliegtuigongelukken in 2014
Britten-Norman Islander (20 januari) · Lockheed C-130 Hercules Algerije (11 februari) · Nepal Airlines-vlucht
183 (16 februari) · 748 Air Services HS 748 crash (17 februari) · Ethiopian Airlines-vlucht 702 (17 februari)
· Malaysia Airlines-vlucht 370 (8 maart) · Haughey Air AgustaWestland AW139 (13 maart) · Antonov An-74 crash
van Laos luchtmacht (17 mei) · Ilyushin Il-76 van Oekraïense luchtmacht (14 juni) · Olsberg vliegtuigbotsing (23
juni) · Skyward International Aviation Fokker 50 (2 juli) · Malaysia Airlines-vlucht 17 (17 juli) · TransAsia Airways-
vlucht 222 (23 juli) · Air Algérie-vlucht 5017 (24 juli) · Indonesia AirAsia-vlucht 8501 (28 december)
Categorieën: 
 Luchtvaartincident of vliegramp in 2014
 Luchtvaartincident of vliegramp in Oekraïne
 Oblast Donetsk
 Russisch-Oekraïense Oorlog
 Volksrepubliek Donetsk
 Geschiedenis van Nederland in de 21e eeuw
Navigatiemenu
 Niet aangemeld
 Overleg
 Bijdragen
 Account aanmaken
 Inloggen
 Artikel
 Overleg
 Lezen
 Bewerken
 Brontekst bewerken
 Geschiedenis
Zoeken
Zoeken Artikel

 Hoofdpagina
 Vind een artikel
 Vandaag
 Etalage
 Categorieën
 Recente wijzigingen
 Nieuwe artikelen
 Willekeurige pagina
Informatie
 Gebruikersportaal
 Snelcursus
 Hulp en contact
 Doneren
Hulpmiddelen
 Links naar deze pagina
 Gerelateerde wijzigingen
 Bestand uploaden
 Speciale pagina's
 Permanente koppeling
 Paginagegevens
 Deze pagina citeren
 Wikidata-item
Afdrukken/exporteren
  Boek aanmaken
 Downloaden als PDF
 Afdrukversie
In andere projecten
 Wikimedia Commons
 Wikinieuws
In andere talen
 Dansk
 Deutsch
 English
 Français
 Frysk
 Bahasa Indonesia
 Türkçe
 Zeêuws
 中文
Nog 67
Koppelingen bewerken
 Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 19 jul 2023 om 02:46.
 De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen
aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.
Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder
winstoogmerk.
 Privacybeleid

 Over Wikipedia

 Disclaimers

 Gedragscode

 Mobiele weergave

 Ontwikkelaars

 Statistieken

 Cookieverklaring