,

ARA LIN 8 11

lnt roduksiyon sa pana nalik-

sik sa Wika at Kultu ra
s'.111g komprehensibong gawain ang pananaliksik . Bunga ito ng organi\a~o at \l\tern;i
/sang (< imprL'
ht:1's1bc1ng gaivain
ang pananaM '1!>-.
I nkong pagmamasid at pagsasagawa upang makacuklas ng mga bagong imporma\y,m
na magagamit sa buhay ng isang mag-aaral o indibidwal. .
Sa pagdating ng makabagong teknolohiya, !along naging masidhi ang pag\a\agaw.
pahala~a ·1an ng pananaliksik. Naging magkakapir-kamay ang teknolohiya at mga paksang ibig big.
yan ng kalutasan na tutugunan ng pananaliksik.
Sa bawat galaw ng mag-aaral o indibidwal, saan man siya bumaling, ci la nakangiting
nag-aanyaya ang kaniyang kapaligiran upang magsagawa ng pananaliksik .

INAASAHANG PAGGANAP
Na1susulat ang 1sang panimulang
pananaliks1~ sa mga penomenang
kultural at panlipunan sa bansa

MGA PAKSANG
TATALAKAYIN
Ang Pananam1t ng mga Bontoc
lgorot
Ang W1ka ay Nakasand1g sa
Kultura
Mga Hakbang sa Pagbuo ng
Makabuluhang Pananaliksik at Iba
Pang Batayang Kaalaman

GRAMATIKA
Paggam1t ng Angkop na mga
Salita at Pangungusap Upang
Mapag-ugnay-ugnay ang mga
ldeya sa lsang Sulat1n
•
PAGSU LAT
Pagsusuri ng llang Pananal1ks1k
na Pumapaksa sa Wika at Kultura

PANANALIKSIK
Pagsulat ng lsang Panimulang
Pananaliksik sa mga
- ----
Penomenang Kultural at
Panl1punan sa Bansa ~ ;:;~-

i5J~
284 YIJNl f ::
ruKLASIN ong kaugnay nito .
od na tek 5t o at sag ut,n ang kas unod na mga tan
A. Ba sahin ang sumusun

Bontoc lgorot
Ang Pananamit ng mga
kan ilan g pananami t.
sin -pa nsi n sa mg a kat utubo ng Cordillera ay ang
an
Isa sa mga bagay na kap tradis yon al na
ng mg a Bo nto c lgo rot Bu kod sa maku lay ang
na mit
Tingnan nat in ang pana
iba 't iba ng disenyo ang mga ito.
kasuotan nila ay may ab i sa kam ay. May
t ng wa nes o ma hab ang guh itang tela na hin
suo
Ang mga lalaki ay nagsu ting sinulid na bulak
at ang fina lilin g. Hin abi mula sa magaspang na pu
gta
dalawang uri ito : ang china am it din ito ng ilang
ng suo t ng mg a lala kin g namatay, gayong ginag
aniwa
ang chinagta . Ito ang kar na uri ng binurdahang wa
nes na isinusu ot
an ay isa ng esp es yal
liling nam
buhay na lalaki. Ang fina a lalaki ng mabigat na hin
abing kumot na
Gu ma ga mit din ang mg
ang.
kapag may mga pagdiriw g katawan kapag malam
ig ang panahon
ibin ab alo t nila sa kan ilan
. Ito ay
tinatawag na pinagpakan ng kababaihan. Ma y tatlon
g uri ito : inor-
g na lufi d ang kas uo tan
ta wa
!sang uri ng saya na tina i ng makukulay na
An g pin ag pa kan at ino rma ay ma y parehong hab
ha o.
ma, pinagpakan, at kinarc pin agdugtong-dugtong upa
ng makabuo ng
o ng ma kik itid na tela ng
piras
sin ulid na gawa sa tatlong so ng puti-pulang mga
na ma n ay isa ng say an g ga wa sa dalawang pira
isang piraso . Ang kinarchao abaho.
abaihan sa kanilang pagtatr
guhit at gin aga mit ng kab abing tela na kula y
, ma y isa pan g uri ng lufid ang kayin, isang hin
tay
Para sa mga babaeng pa ad na hinabing sintu-
. Ito ay ikin aka bit sa bay wang na makapal at malap
matingkad na asul-marino mi t, at ang palasan, na
: ang ina win na par a sa pang-araw -araw na ga
ron na tinataw ag na wakes
n.
para sa espesyal na okasyo g tradisyonal na pana-
asy on , nap ana tili ng mg a Bonto c lgorot ang kanilan
Sa kab ila ng modernis ng mga kapwa nila Pilipin
o
ng um aa kit ng pan sin at paghanga hindi lam ang
namit, na patulo y nama
uhan.
kun di magin g ng mga day - Mula sa Maga sing Sarilin
g Atin, 2000

na nasa talahana yan .

Sag utin ang mga tanong

laman ng teksto7
1. Tungkol saan ang nila

uot an ng kalalaki-
2. Paghamb ingin ang kas
c lgorot
han at kababaihang Bonto
 3. Sa kasr1lukuyan. ginagamit pa , in ha ang
nasabing mga kr1 suotan ng mga Bontoc
lgorot? Patuna yc1n
1 ~11
0i
,,
,~ ~

1a :,

,. I
~8

4. Paano naiiba ana k:i:-.uotan ng Bontoc

lgorot sa iba pang taga-Cordillera?

5. Naipakita ba ang aspetong kultural ng

mga Bontoc lgorot sa ginawang pagta-
lakay sa teksto?

6. Maituturing bang ma y penomenang

kultural sa ka suotan ng Bontoc lgorot7

8. Mga Pokus na Tanong

1. Paano makatutulong ang mga hakbang sa pagbuo ng isang panimula at makabuluhang panana-
liksik sa mga penomenang kultural at panlipunan sa bansa? K,
2. Bakit mahalagang alam ang mga hakbang sa pagbuo ng isang panimula at makabuluhang pa- 1.
nanaliksik sa mga penomenang kultural at panlipunan sa bansa? 2.
3.
C Hinuha o Maaaring Sagot sa mga Pokus na Tanong 4.
5.
6.

J:.:,r II WIKAN(~ FILIPINO SA MGA SITWASYONG KOMUNI KATl[lO .A.T KUL.fiJRA L St1 LIPUN/, NG PIUPlNO
LINANGIN
sasahin Mo
Mga Hakbang sa Pananaliksik at Iba Pang Batayang Kaalaman
isang akadem ikong gawain ang pananaliksik. Nabibigy;:11 1ng pagk,ikc1taon ,ing mag-aa, al na mapa-
lawak ang karanasan, madagdagan ang mga kaalaman, at higit ,a lahat m;:iging kapak 1-pak1nabang
sa kaniyang sariling pag-unlad ang naibibigay ng pJnc1nJlibik

Katuturan ng Pananaliksik
• Ayon sa mga dalubhasa, ang pananaliksik ay paraan ng paghahanap ng teorya, pagsubok ng
teorya, o paglutas ng isang suliranin .
• Ayon kay Fred Kerlinger (1973), ang pananaliksik ay isang sistematiko, kontrolado, empirikal, at
kritikal na imbestigasyon ng mga proposisyong haypotetikal tungkol sa mga natural na pangya-
yari.
• Ang pananaliksik ay isang sining. Maraming paraan ang maaaring gamitin sa pananaliksik
• Pagtuklas sa mga teorya na gamit sa komprehensibong pag-aaral.
• Mula sa depinisyon na inilahad at iba pang iskema, maaaring ganito mabigyan ng lagom ang
mahalagang konsepto na dapat tandaan sa pananaliksik.

Pagtatanong Paghahanap ng
Pagtuklas sa Sanhi
lmpormasyon
ng Suliranin

Pagtuklas ng Suliranin

Kritikal na Pagsusuri Pananaliksik

at Ebalwasyon
ng Suliranin

Pagkuha ng mga Datos Pagsubok sa Teorya

Katangian ng Pananaliksik
1. Obhetibo
2. Mayaman sa ginagamit na mga datos
3. Ma y angkop na pamamaraan o metodolohiya
4. Maayos ang dokumentasyon
5. May sinusunod na tamang proseso sa pagsulat
6. Kritikal

Mga Layunin sa Pagsasagawa ng Pananaliksik

Sa pagsasagawa ng pananaliksik dapat na alam ku ng ano ang layunin ng gawaing ito. Dapat na:
• makatuklas ng mga bagong impormasyon, ideya, at konsepto;
• makapagbigay ng bagong pagpapakahu lugan o interpretasyon sa dati nang ideya;

AR/,LIN e INl i,OUUKS!YCJN SA PANANALIKSiK SA WIKA t-T K•

 • mabigyang-linaw ang isang mahalagang isyu o paksa;
• makapagbigay ng mungkahing solusyon sa suliranin;
• makapagpatotoo o makapangatuwiran sa tu long ng mga mapananaligang mga materyales 0
dokumento tungkol sa mga paksang nangangailangan ng paglilinaw; at
• makapagbibigay ng mga ideya o mungkahi batay sa pangkasaysa yang perspektibo para sa
isang pangyayari o senaryo.

Responsibilidad ng Mananaliksik
Gaya nga ng nabanggit na sa mga unang talakay, isang kom prehensibong ga wa in ang pananaliksik
lalo na sa mga mag-aaral .
Tunghayan ang ilang responsibilidad ng isang mananaliksik.
1. Pagkamatiyaga
2. Pagkamapamaraan
3. Pagkamasistema sa gawain
4. Pagkamaingat
5. Pagkamapanuri o kritikal
6. Pagkamatapat
7. Pagiging responsable

Uri ng Pananaliksik
1. Empirikal o Mala-siyentipiko
Nangangailangan ng malalim na pagsusuri ng mga ebidensiya at aktu wal na mga datos. lto'y naila-
larawan, naihahambing, at natutuos upang makita ang relasyon ng hipotesis sa panukalang tesis o
disertasyon na isang trabahong siyentipiko.
2. Applied Research
Gumagamit ng sopistikasyon, sapagkat ito'y kongklusyon at estadistika. Karaniwang ito'y bunga ng
madaling pagsasagawa ayon sa hinihinging panahon. Ang isang mahusay na halimbawa nito'y sa
panahon ng eleksi yon. Gumagamit ito ng prediksi yon na nagkakatotoo. Ginagawa rin ito sa benta
ng kalakal sa ila lim ng adbertisment Ang mabisang resulta nito ay depende sa sarbey at mga
napiling sampling.
3. Pure Research
Ginagawa ito sa sariling kasiyaha n ng isang tao upang maunawaan ang isang bagay na gumugulo
sa kaniyang isipan . Maaari naman itong gawin ayon sa hilig ng mananaliksik.

Mga Paraan ng Pananaliksik

A. PALARAWAN (Descriptive Method)
lto'y idinesenyo para sa mananaliksik tungkol sa isang kalagayan sa kasaluku yan.
lpinaliwanag ni Best (1963) na ang palarawang pananaliksik ay isang imbestigasyon na naglala-
rawan at nagbibiga y-kahulugan tungkol sa isa ng bagay o paksa . Ito ay may kinalaman sa mga
kondisyon ng mga ugnayang nagaganap, mga gawa ing umiira l, paniniwala at prosesong nagagan-
ap, mga epektibong nararamdaman, o mga kalakarang nalinang.

Uri ng Palarawang Paraan

1. Pag-aaral ng Kasa (Case Study)
A .
ng paraang 1to ay detalyadong pag-aaral tungkol sa isang tao o yunit sa loob ng sapat na panahon

t:J NI r II WIK AN(, r ll lPINO ~A MG/, SITWASYONG KOMUNIKATIBO Al KULTU RAL SA UPUNANG PIUPINO
-
2_ Sarbey . . . ·
amit .
Ang mga sarbey na pag-aaral ay ginag par a sukat1n ang umiiral na pangyayan nang hindi
b k. o ang isan b
.
nagta tanong kung a rt ganoon o ganit 8 agay. paksa. o pangyaya n.
Lawak ng Sarbey
2.1 Sensus - !sang sarb ey. na suma
sakla w b
sa uong target na popu lasyon .
ng popu lasyon .
2.2 Sarbey - !sang bahag1lamang
3. Mga Pag-aara l na Debelopm ental
rrnasyon tung -
at kumukuha ng mapanghahawakang impo
Sa paraang debelopm ental. nagtatakda
abang Panahon.
kol sa pangkat ng mga tao sa loob ng mah
ental
asagawa ng Pananaliksik na Debelopm
Dalawang Teknik na Ginagamit sa Pags
Paraan
3. 1 Long itudina l o Mahabang Panahong
ng rna-
esong sampol ng mga kalahok sa loob
Sa paraang ito. pinag-aaralan ang pros
habang panahon.
s Sectional Method)
3.2 Kros-seksy unal na Paraan (Cros
pang mga
ok na may iba't ibang gulang at iba
Tungkol ito sa pag-aaral ng mga kalah
katangian.
4. Mga Pasubaybay na Pag-aara
l (Follow-up Studies)
pasubaybay na pag-
yan ang isang tiyak na prediksiyon. Ang
Ginagamit ito kung ibig na masuba yba
maaaring bunga ng isang pag-aaral.
aaral ay kailangan kung ibig tiyak in ang
Halimbawa
Filipino sa mga
o makatutulong ang gamit ng wikang
lbig tiyakin ng mananaliksik kung paan
ipunan .
sabjek na nasa disiplinang Agh am Panl
ysis)
s. Dokumentaryong Pagsusuri (Docume ntary Anal usuri ng mga na-
impormasyon sa pamamagitan ng pags
Nangangailangan ng pagkalap ng mga
upang malu tas ang suliranin .
kasulat na rekord at mga dokumento
ysis)
6. Patakarang Pagsusuri (Trend Anal
ibility study. Gina-
ng pag- aaral na tinatawag din ng iba na feas
lsang popular na paraan ng palarawa
an .
mga kondisyong umiiral sa kasalukuy
gamit na datos sa pag-aaral na ito ang
relat ional Stud ies)
7. Mga Pag-uugnay na Pag-aaral (Cor
na magkakaugnay
para alamin ang iba't ibang baryabol
lsang palarawang pag-aaral na idinisenyo
populasyon.
o ma y relasyon sa isa 't isa sa target na

B. EKSPERIMENTAL NA PARAAN
ubok sa palagay o
n ng pananaliksik na tu nay na makasus
Sina bi ni Gay ( 1976), na ito ang pamaraa
at bunga.
hipotesis tungkol sa ugnayang sa nhi
ng itinuturing na
), na ang eksperimento ay kadalasa
ldinagdag ni Ary at mga kasama (1972
o hipotesis .
naliksik para subukin ang mga palagay
pinakasopistikadong pamaraan ng pana

Mga Bahagi ng Pananaliksik

pananaliksik.
Binubuo ng limang kabanata ang isang
iran Nito
• Kabanata I - Ang Sulira nin at Kalig
t tum atalakay nang
isang su lirani n. Ang panimula ay dapa
Bawa t pananaliksik ay nagsisimula sa
bahaging ito sa pama-
ilang mananaliksik ay nags isimu la sa
tuwiran sa suliraning pag-aa ralan. Ang
imulan ng ilan ang unang
w na mga ka isipa n at ideya. Sinis
magitan ng pagl alahad ng mas akla
pangungusap ng panimula tulad ng,
"Ang pangunahing layunin ng pag- aara
l ay _____ _,

IKS
ARAL.I N 8 INTR(JOlJ KSIYON SA PAN ANAL
 hagin g ito ay maa-
tap os ay nag 1 pa gla lah ad ng ras yun al ng pag -aara l. Ang ba
pa gka papatu oy sa g.
. aaring magp alakas o ma
I h d . ng panan aliksik na ma
an ng magsama o mag a a ng 1lang mga nau na
imb esttga syon .
patatag ng da hilan ng ng la yunin at mga tiyak na
layunin, mga
ang pan gka lah ata
anatang ito g
Naka pa loob din sa kab 1t,nutu nng na pa ng unah1n
ng g,n am it at ang ba tayang kon sep tuwal na
,ya
kahulu gan ng term,noloh
yon sa pa g-aara l o pa nanaliksik.
tem a, pokus o la
na y na Litera tura naliksik. Ang ma-
Kaban ata II - Mga Ka ug at /a wa k ng kaalaman ng mana
nagpap aki ta ng ant as gkaka-
Ang kab anatang ito ay ra sa sulira n,n, sa ma
ap ag lala ha d na ng sapat na kalig,ra n pa
hus ay na mana na/iksik
ay nak ang pan imulang
g pa ha yag . lna asa han na may ugnayan
, at makab ulu han
ug nay, ma kat otohanan
na literatura .
bahagi at ang kaugnay
olohiya o Pa mamaraan a ng mg a datos, 1nstru
-
• Kabana ta Il l - Metod ma raa n na gagamitin sa pag kuh
ata ng ito ng pa ma pamaraa n
Na glalaman ang kaban ik. Maaa ring gamiting
pin ilin g pak sa sa susulating pa nanaliks
me ntasyon, at pagsu sur i sa rbyu, library, at iba pa
ter yal es sa pa na na liksik ang internet, inte
tos at ma l ay pa la-
sa pagkalap ng mga da ng kung ang pag-a ara
ik ang gin ag am it na pamaraan tu/ad
lsinusu /at ng mana nal iks ginamit. Gayu np aman,
na g kun g ba kit ang pamaraang iyon ang
. lpina/iliwa
rawan o eksperimental
n ang ginamit.
it pa sa isang pamaraa
sa i/ang pagka kataon hig
lugan ng mga Datos
banata IV - Pa gla lahad at Pagpapakahu mga pagtalaka y. ln aa
sa -
• Ka
ana liks ik na nag lala had ng mg a resu/ta at
t sa pan kuha ng
Ang bahaging ito ay ula dapat ihambing ang na
ng mg a res ulta . Ito rin ang bahagi na
han na tatalakay in ang
dah ilan lukuyang resu lta ay
pa na na liks ik. Sa kas ong ito, ang mga kasa
a naun ang
resulta sa nakuhang mg ulta ng mga naunang
pag-aaral.
pir ma /m ag pa tot oo o tumaliwas sa res sa ka/inawan
ma aaring kin um
ng mg a kag am itan g grapik ay nakatutulong
, grap, at iba pa akasunod-sunod ng
Ang mga talahana yan na ng sa gayon ang pagk
g ang pa g-i ing at
ga n laman gtalakay. Kung ang
mga
ng presentasyon. Ka ilan a sa dalo y ng mga pa
ay hin di ma kas isir
itang ito
mga grapik sa kagam g ang mga ito sa teksto
.
na yan ay ma iikl i, ma aaring isama na laman
talaha
komendasyon
m, Kongklusyon, at Re /asan sa pag-aara /
• Kabanata V - Lago ah in at mahahalagang natuk
ng mg a pa ng un
sama-sama
Ang lagom ang nagsa t isama ang kahit ano
/amang.
ing at sa ba haging ito. Hindi dapa ong na
Dapat na ma ging ma iniaangkop sa mga tan
/aw sa bu od ng mg a kina/aba san at ito ay
Ang kongklus yon ay ha
a. tulong sa inihara p
ginamit sa pag-iimbestig ka hing maaaring maka
d an g mg a mu ng
man inilalaha
Sa rekomenda sy on na agawang pag-aaral
up an g ma gin g ka pa ki-pak inabang ang isin
ng mananaliksik

liksik
Mga Hakbang sa Panana

Pagp ili at Paglilimita ng

Paksa

~-------------- '• l::::t!gIIz ~:

:z • J ma ng Dokumentasy
on

, ...... .... ... ....

...
....... , .. ,, ..... ..... ..... . ...... . , ..
_

Pagsulat ng Burador
····· ·· ···•---- -··-·•·····• ..
..... .. .... .. .. ...... • . :-7
Sipi
Pagsulat ng Pin al na
..
·- ... , .. , ... ..... .. , ..... ..... ..... ...

VIJl',//f II WIKAN . ASYON G KOMUNI . L SA /.IPUNANG Plll PIN

O
90 C, FILI PIN O SA MGA SITW KAflBO AT KU LTURA
 Sa pagpih ng paksa/suilranin ng sulating pananaliksik. h1nd1 dapat maging masyadong masaklaw
ang sakop nito.
Narrto ang ilang batayan na maaaring magamit sa paglilimita ng paksa/suliranin .
Sakop ng Panahon
Ang pagtiyak sa sakop ng panahon ng paksa ay nakapagpapadali at nakapagpapabilis sa isinaga-
wang pag-aaral.
Halimbawa:
Ang Naitutulong ng Internet sa Pananaliksik 2014-2018
Sakop ng Edad
Nakatatawag-pansin ang paksang natutukoy agad ang edad O kaya'y ayon sa partikular na gulang
mismo.
Halimbawa:
Ang Pagtatrabaho ng mga Batang Nasa Edad 8-12: Epekto at Bunga Nita
Sakop ng Kasarian
\ng tiyak na kasarian ay higit na malinaw kaysa sa masaklaw na paglalarawan.
Halimbawa:
Mga Tungkulin at Gawain ng mga Babaeng Naging Pangulo ng Pilipinas sa Pag-unlad ng Bansa
Sakop ng Propesyon o Pangkat na Kinabibilangan
Maaaring maging batayan sa paglilimita ang mga trabaho o grupong sosyal, etnolingguwistiko, o
pampropresyonal.
Halimbawa:
Pag-aaral ng Wikang Gamit ng mga Newscaster sa Larangan ng Pagbabalita sa Radyo at
Telebisyon
Sakop ng Anyo o Uri
Maaaring gamitin ang anyo, kalagayan sa lipunan, pigura, o estruktura.
Halimbawa:
Pag-aangkop ng Kulturang Batak ng Palawan sa Kulturang Ginagawa sa Kalunsuran
Sakop ng Lugar
Nagagamit sa paglilimita ng paksa ang partikular na lugar o sa mas malawak na lugar.
Halimbawa:
Ang Pagtanggap ng Gamit ng Wikang Filipino sa mga Kursong Matematika ng mga Mag-aaral
sa San Beda College sa Maynila
Pagbuo ng Konseptong Pape!
Ang konseptong papel ay isang paglalagom ng kabuuang ideya o kaisipan na tumatalakay sa ibig
tuklasin, linawin, o tukuyin.
Layunin ng pagbuo ng konseptong papel na maging bunga ng pananaliksik. Sa tulong ng kon-
septong papel, nagsisilbi itong proposal na maihahanda ang binabalak na pananaliksik
May apat na bahagi ang konseptong papel.
1. Rasyunal - lnilalahad sa bahaging ito ang kaligiran o pinagmulang ideya kung bakit napili
ang isang partikular na paksa.
2. Layunin - lsinasaad sa layunin ang mga dahilan ng pananaliksik o kung ano ang ibig mata-
mo pagkatapos maisagawa ang pananaliksik sa napiling paksa Maaaring panlahat at tiyak
ang mga layunin. Panlahat ang layunin kung nagpapahayag ito ng kabuuang layon o nais
matamo sa pananaliksik Tiyak ang layunin kung nagpapahayag ito ng mga partikular na
pakay sa pananaliksik sa paksa.

ARALIN 8 iNTROO\JKSIYON 'iA PANANALIKSIK SA\

 datos at pagsus ,
3 - Tum utukoy sa paraan na gagamitin sa pagkuha ng
· M~todo/o hiya
awa sa pamama gitan ng sa,
ap ng dato s ay maa arin g isag
p,n,fing paksa. Ang pan ganga/
_ t ibang paraan naman
u, paggam it ng tafatanu nga n, obserbasyon, at iba pa . /ba'
,nterby
a/, komparatib, at iba pa .
ur, ng datos na ga ya ng em pirik
maaaring gamitin sa pagsus sah a,
tong pape/, ini/a /aha d ang inaa
4- lna asa han g /bubunga - Sa bahaging ito ng konsep
hinang mabubuo ng panana l,k
nggit din dito ang bi/ang ng pa
bunga ng pana naliksik. Binaba
sik.
on
Sistema ng Dokumentasy
Paggamit ng /ba 't /bang ng ideya mu/a
gag a win g dok um ent asy on. Sa pagsasam a-sa ma ng hinango
Kailangang maingat ang ayos ang dok ume ntasyon sa
pin agk una n ng imp orm asy on at mga datos, nagiging ma
sa iba 't ibang pang mga sanggunian . Sa pam
am-
tala bab a sist em ang par ent etikal, bibliyograpiya, at iba
tulong ng antas, pag sun sa
od
on, ma ipak ikita ang pag -unawa na may mataas na
agitan ng dokument asy
sa gawaing plagiari sm .
ting pa nanaliksik at makaiwas
prinsipyo ng pag buo ng sula
Pagbuo ng Bal angkas
dapat bigya ng-pansin.
larawan ng mga hakbang na
Sinasabing ang ba langkas ay anumang sulatin. Sa balangk
as
sa ilan g ma nan aliks ik, ang balangkas ay ang iske leto n ng
Ayo n /a sa pinaka-
na isasama ang pagsulat mu
ahati-hati ang mga kaisipan
dapa t makita kung paa no hin at.
gunahing kaisipan na dapat isul
maliit hanggang sa pinaka pan
sasaayos ng mga Dat os
Pag kuha, Paggamit, at Pag aliksik kun g paano
dat os sa isan g pan ana liksik. Kailangang a/am ng manan
Mahalaga ang mga sa pagiging matiya ga ang
yos ang mg a dat os na nakalap. Tuna y na hahamon
gagamitin at isaa
mga dat os na nakuha.
nan a/ik sik kun g pap aan o magiging makabuluhan ang
isang ma Ito ang sumusu nod: la-
ras yon sa pan gan gal ap at paggamit ng mga da tos.
May ilang konside utun ayan sa gagawing pag-
wan g pan ana liks ik o pag -aaral; mga inaa sahang ma pat
yunin sa isasaga
no man ito kalawak .
ng makukuha sa pag -aaral gaa
aaral, at mga kapakinabanga
Pagsulat ng Burador ang ka hulugan sa na
t ng bur ado r sa isan g pan analiksik, sapagkat makikita
Mahalaga ang pagsula n, pagkakaayos, esti/1
os; ma aar ing ma reb isa nan g ma s maaga ang ilang kam a/ia
kalap na mga dat ng ideya, gayu ndin makita
ang
ng sula tin; at ma kap agd aragdag pa ng mas mabisa
ng nilalaman
ng isinusulat na pananaliksik.
ila ng kahinaan at kalakasan
Pagsulat ng Pinal na Sipi sa was tong por mat,
ang kab uua n ng isinasa gawang pananaliks ik batay
1/alahad sa bahaging ito makita kung nas uno d
pam ara an at dok um ent asy on . Sa bahaging ito, dapat na
ka wastuhan ng mga
ana liksik.
a bahaging kailangan sa pan
ng isang mananaliksik ang mg

Simulan Mo sa Panana liks ik

olohiyang Maaaring Gamitin
Paliwanag sa mga Termin pa nanalik sik. Karaniwan na ang
mga
nga ng nab anggit na, isan g akademikong gawa in ang
Ga ya amit sa pa -
ay tek nika l. Ka ilangan ang pali wa nag kung paano ito gin
terminolohiyang gamit dito
nanalik sik. ng opera syo nal.
yong konseptu wal at depin isyo
Maaaring gamitin ang depinis gpua n sa diksi yonaryo
kon septuw a l ay tum utukoy sa kahulu gan na matata
Ang depin isyong ng mga sa lita . lto' y kahulu-
o uni bersal na kah uluga n na ibi nigay na sali ta o grupo
lto'y akademiko hirap kaysa sa dep inisyong
n ng ma ram ing tao at kar ani wa ng mas abstrak o ma
gan na nauunawaa na paraan o kahulugang
inisyon g ope ras yon al nam an ang tum utukoy sa tiya k
operas yonal. Dep

AI. SA 1./PUNANG P/UP/NO

(, KOlvflJ N/KAT/80 I\T KULTUR
: " ·' ',. , I 1,,1, A ·.; ; fl/I/A'., YON
 rnit sa pag-aaral. Kung gumagamit ka sa pag-aaral ng instrumento na susukat sa interes. ang
~ . . n
. ·syon ng 1nteres ay ibabatay sa kung ano ang sinusukat ng pananaliksik · Kung gayon, a g
dep1n1
. . yon ang mag-oopereyt o gumagalaw sa pag-aaral·
dep1n1s

A \paliwanag ang ilang terminolohiyang maaaring gam1t1n sa pananalirs1k.

akademikong gawa1n
1
paliwanag:

2. teorya
Paliwanag:

3. suliranin
Paliwanag

4. rasyunal
Paliwanag:

5. batayang konseptuwal
Pailwanag:

6. konseptong papel
Paliwanag:

7. kaugnay na literatura
Paliwanag:

8. metodolohiya
Paliwanag

A.RALIN 8 INTROD\JK''.IYON ':,A PAN/\1',lf,L!¥:

 9. 1aaom
Paliwanag:

10. kongklusyon
Paliwanag :

aring gamitin sa pananaliksik?

Bakit mahalagang maipaliwanag ang mga terminolohiyang maa
B.

Basa hin Mo minanang kultura? Tu ngh ayan ang

,;ihi n ang sumusunod na teksto Paa no dapat panattlth1n ang
R;i•
teksto
maaanng sagot sa kasunod na

Panitikang Mangyan
Gina w Bilog: Tagapag-in gat ng
Oriental Mindoro
g Han uno o Ma ngy an na nak atira sa Panaytayan, Mansalay,
Si G,naw Bilog, isan bahan. Bahagi ang
noo ng 199 3 dah ,I sa karn yan g pagtitiyaga na buhayin ang am
ay p,narangalan
o Mangyan.
ambahan ng kulturang Hanuno ngyan. Ang bawat linya
am bah an? Isa ,ton g uri ng panttikan ng mga Hanunoo Ma
Ano oa ang o ng kawa yan o balat ng
pant,g Kar ani wan ,ton g ,sinusulat ng mga Mangyan sa buh
ay may p,tong
nilang Surat Mangyan.
puno. Gamit nila sa pagsusulat
nito ang baybay ,n na tinatawag
niya ang mga nakasu-
Bilo g na ma pan atili ang pag susula t ng ambahan Kinaka lap
Nais n, G,n aw g koleksiyon ang mga
na nas a kaw aya n ma n o lum ang papel. Kasama sa kan iyan
lat na ambahan
isinula t ng kaniyang Iola at am a. may kasayahan o
si Gin aw Bilo g ng am bah an na kaniyang ipinaririnig kapag
Nagsusulat d,n kapuwa Hanunoo
Ito ang ,san g par aan upa ng manatiling buhay sa kaniyang
anumang pagt,tipon. susunod na
rto. Isa iton g par aan upa ng mat,yak na maisasalinlahi ito sa
Mangyan ang panrtrka ng ang
g ay ang panatili hing marunong
utihan ng pagpupunyag, n, Bilo
mga henerasyon Isa pang kab ng
arapat lamang na tanghalin bila
a Han unoo Ma ngy an sa kan ilang baybayin. Dahil dito, nar
mg
g.
Manlilikha ng Baya n si Ginaw Bilo
lpaliwanag Mo
Panlipunan
Penorn ena ng Kul tura l at
isyon. paniniwa-
ang kultura . Kap ag sinabing kultura , binubuo ito ng trad
Tinatawag ding kalinan gan ang
. Mula sa kultura umusbong
ng pam um u ha y, par aan ng pananamit, wika, at relih iyon
la, paraan
lisasyon
kabihasnan o tinatawag na sibi lad
Ma aaring ma y mga pagkakatu
t pan gka t ng tao sa daig dig ay ma y kinagis nang kultura . g
Ba wa n, ma itut uring iton
an pan gka ran iwa n. Kun g sinabing hindi pangkaran iwa
ang ilan at may hind i nam
pa mb ihira o penomenal. Nazareno Tunay na
ana mp ala tay a ng mg a Katolikong Pilipino sa ltim na
Hal imba wa. ang pan ing Enero 9, taon-taon. Mil
y-
na kap ag dum ara ting ang traslac ion o pag lilipat nito tuw
ka kaiba lalo alata ya . Ang
ng marubdob na pananamp
milyon g Pilipino ang dum ada lo rito upang magpakita
on- .
asa ksihan sa buong mundo
nasabin g pagdiriwang ay nas

Unawain Mo ng Mangyan, " ipaliwanag kun

g
sang akda, "Ginaw Bilog: Tagapag-i nga t ng Pan itika
A Ayon sa bina
ano ang ambahan.

-
g marunang ang mga Ha
rpretasyan ang pag pup unyagi ni Bilag na pan atilihin
B. Bigyan ng inte
g ba yba yin .
nunaa Mangyan sa kanilan

ka ng mga ka babayang
Bilag, ana ang iya ng ma raramdaman na sinusunad
C Kung ikaw si Ginaw g ikaw naman ang isa sa
an sa pan gan gala ga ng Pa nitik ang Mangyan; at kun
Hanunaa Mangy pagpapahalaga ni Ginaw Bilo
g
ngy an, ana ang iya ng ma raramdaman sa ginawang
Hanunaa Ma
sa inyang pan iti kan?
Kung aka si Ginaw Bilag

ngyan
Kun g isa aka sa Hanunoo Ma

':, A PANANALIKSIK SA Wl
kA
ARALIN 8 INTR ODUKSIYON
 a

D. Ka nay pa rin ng binasan t

ug
g eksto, paano pinah
ahal mga indigenous
na pangkat . u 7 luk agahan ang panit ikan ng
sa at1ng bansa sa kasa yan . Patunayan .
. ---- ... .... _ ..

ang am-
si Ginaw Bilog na mapanatili at mapa laganap
magtatag umpay kaya
E. Sa iyong pa lagay, atu wiranan .
lug ar at sa iba pang panig ng bansa? Pang
bahan sa kan ilang

ng pagpapahalaga sa
g teksto , naka tulong ba ,to sa iyong paraan
basahin an
F. Pagkatapos mong y.
gb,ga y ng mg a patuna
panit ikang Pil1p1no7 Ma

o ang presenta -
pananal1ks1k upan g maging komprehen sib
sa ginagawan ng rehensibong gawain
G. Isa ang pan1tikan nito, ipaliwanag, "!sang komp
n o pasulat . Kaugna y
syon nito pasalita ma
lagahan .*
ang pananaliksik, paha

ANG PILI PINO

1-. Ul.l URAL 5/\ UPUN
SA IA' A 'ii IWA ', tON<, KOMUNII-.Afll10 /\T
flt1'1N"-, ~! P\', 0
 H kb . .
/. Balikan ang binasang mga teksto tungkol sa a ang sa Pananahks1k at Ginaw Bilog: Tagapag-in-
.. kul-
n ng piano ng pananaliksik ang penomenang
gat ng Parnt1kang Mangyan. Subuking gawa
ikang Hanuno 0 M . .
tural na nakapaloob sa Panit
. . · angyan. lsa-,sahin ang hakbang na gagawin sa
planong pananahks1k.

· "k ang
mena ng KuIt ura I ng pamt,
Hakbang sa Planong Pananaliksik sa Peno
Hanunoo Mangyan

,isip Mo
ik
Lagom ng Hakbang sa Pagbuo ng Pananaliks
o-
pananaliks ik upang matuklasan ang mga katot
!sang proseso ng pag-aaral at pagsisiyasat ang
n,
man sa lipunan, panitikan, kasaysaya n, kabuhaya
hanan tungkol sa paksa na maaaring may kinala
agham, at iba pang larangan .
ng pananaliksik.
Tunghayan ang lagom ng hakbang sa pagbuo
na
ik, maraming materyales na magagamit, hindi
1. Piliin ang paksang gagawan ng pananaliks
sakla w at may kaugnayan sa kapa ligiran.
ng pakikipanayam, paggamit ng mga aklat, ma-
2. Tiyakin ang pama maraang gagamitin tulad
et, pangangalap ng impormasyon at pagta -
gasin, at iba pang babasahin , pagga mit ng intern
tanong sa mga taong may alam sa paksa.
sa maayos na pananaliksik .
3. Gumawa ng balangkas na magiging gabay
.
talaan ng sanggunian o mga aklat na gagamitin
4. Sa pangangalap ng datos, maghanda ng
aklat at pahinang pinagkunan ng datos upang
Tiyakin lamang na maisusulat ang pamagat ng
may patunay sa isinagawang pananaliksik.
ling maisaayos ang mga ideyang nakalap sa
5. Maaaring gumamit ng index card upang mada
pananaliksik.

ARAUN 8 INTROOLJKSIYON SA PANANI\LIKSIK ~'

 PALALIMIN
Talakayin Mo
Basahin at unawain .
s ·
ang sumusunod na teksto. urun ang penomenang kultural at panlipunan ang
. .
m1lahad sa nasabmg teksto na maaarin g gawan ng pa nanaliksik.
An g Pagdiriwang ng Kaa mulan sa Bukidnon
sa mga plantasyon
Kapag nababanggit ang Bukidnon, maglalakba y kaagad ang iyong imahinas yon
ng mga nagtatay u-
ng pinya at kape, mga luntiang bukirin at tila walang katapusang kahabaa n
ang kakisigan ng
gang bundok. Sa Bukidnon , matutunghayan ang mga naggaga ndahang talon,
langit Ang mga ulap
bahaghari, ang kariktan ng mga bulaklak. Sa lalawigang ito, abot-kamay ang
an. Malayo sa
na lumalambong sa mga kabundukan ay nagdudulot ng isang libo't isang kahiwaga
polusyon at ingay na karaniwan sa lungsod. Dito, mabango ang samyo ng hangin.
n Festival. Ang
Tanyag din ang lalawigang ito sa kanilang taunang pagdiriwang ng Kaamula
sa pangkat- kultural
katawagang Kaamulan ay isang katutubong salita ng mga taga-Bukidnon, isa
lugan din ito ng
na naninirahan dito na nangangahulugang ·pagtit1pon-tipon." Maaaring mangahu
ng tag-ani," "kasun-
"ritwal ng pagkadatu," "1sang seremonya sa kasa l. • ·pasasalamat sa panahon
duang pangkapayapaan ," o ang p,nagsama-samang mga kahulugang naba ngg,t.
aang pan-
Nagsimula ang pagd,nw ang ng Kaamula n noong 1977 sa pagtataguyod ng pamahal
matagumpay
lalawigan . lsinagawa ,to noon sa loob ng tatlong araw. Nobyembre 25-27. Naging
taon . Maramin g
ang unang Kaamulan Festiva l noong 1977 na tulad nang sumunod pang mga
ng taon, ang
mga tunsta, dayuha n o Pil1p1no. ang dumada lo sa okasyong 1to N1tong mga nakaraaa
ng pagt,tipo ng
pagdaraos ng Kaamulan Festr\ al a) 1nil1pat tuw1ng unang 1,nggo ng Marso Layunin
ng p1tong tnbong
ito ang itanghal at 1tampok ang mayaman Jt makulay na kul tura at trad1syon
non, Manobo,
naninirahan sa mga buluounduk1n at kabundu kan Talaand1g, H1gaonon , Umayam
Tigwahanon, Mat1gsa1ug at Bu 1-. 1dnon
Tampok sa Kaarru ar Fest,·. a ang 1ag u,1gnay sa 1ba't 1bang tnbo. Matutun g-
p1g,1 ~; 1.•, 1 r~
1nstrumentong
hayan d1to ang pa raaa ng r'1ga 1-. aiutuoo ndoa· g' •~';JSJ, c-1 .v sa sal1 w ng 1ba't ,bang
pagd1nwang ang
mus1kal tulad ng kuhnta r g, agong, dabakan ,c1t.J\ Jpr at plawta Bahag1 nn ng
pagsasadula ng sa laysa ! h1ngg11 sa kapayapaan at pag-unlad ng Buk1dnon
souvenir sa
Ang mga nags,s,dalo a I nagkakaroon din ng pagkakataong makapamil1ng mga
syong pasalita ng
trade fair. makapa nood ng rodeo. ,sang dramat1kong pagtatanghal ng mga trad1
Namamalas din
p1tong tnbo. Mayroon ding pahgsahan ng say aw sa mga lansanga n ng Malaybalay.
ang mga ritwal na naglalarawan ng kultura at pan1n1wala ng mga tnbo
lay, Bukid-
Namumukod-tang , sa buwan ng Marso ang pagd,nwang ng Kaamulan sa Malayba
mga tribong may
non Dmadaluhan ng 1ba't ,bang grupong pangkahnangang t1natawag na Lumad-
ang pagdiriwang
mayamang kultura at halos h1nd1nagbago sa paghpas ng maram,ng taon Makulay
nagsisibabaan mula
na 1to Ang mga Lumad na mula sa 1ba 't ,bang panig ng Hilagang Mindanao ay
mga kumikmang
sa mga bundok upang magkat1pon, magkatuwaan at magka1sa . Suot-suot nila ang
katulad ng singsing,
at naggagandahang mga dam1t na s,la nn ang naghab1at mga regalyang ala has
ang kanilang
kuw1ntas, h1kaw, tnngket, angklec at mga anvng-ant,ng Wala ng paged at humpay
gal,an . Ang mga
saya wa n at awnan na naglalarawan at nagsasalaysay ng mga katutubong kau
1to ay bahagi ng
saya w ay repleks,yon ng kanilang kapahg1ran at pananampalataya . Maram, sa mga
. Matutung-
mga ntwal na ,smasagawa ng mga katutubo, kasama ang kanilang bagani o babaylan
ng mga hayop tulad
hayan d, n dito ang mga m,metikong sayaw na nanggagaya ng mga aks1yon
ritwal na sayaw
ng ibon, unggoy, pala ka, at 1ba pa. Hal1mbawa, ang Binayla n Pulangihon ay isang
sa gitnang Bukidnon
na ,sinasagawa tuw,ng ka b1lugan ng bu wa n ng mga katutubong Pulangihon

1-N,J t l, A!.,l'(HJ I M J~/ • Al •t\1 J Af KULTLr llAI '.,A Ll l-'UNANC, Pllil'IN(J

 naman sa mga
na tulad din ng Binaylan at Hinaklaran ay ginagampanan ng bagani o babaylan. llan
wan ng mga
mimetikong sayaw na nanggagaya ng kilos ng hayop ay ang Binakbak na naglalara
sa katimuga ng
kilos at tunog na likha ng mga palaka na bahagi naman ng kultura ng mga Manobo
ng paglipad sa
Bukidnon. Tampok din ang sayaw na Binanog ng mga Bukidnon na nanggagaya
ritwal-sa yaw na
kalawakan ng ibong Banong at isinasaga wa ng mga nagliligaw ang katutubo . Sa
mga sayaw
lnamo, ginagaya naman ng mga Lumad ang aksiyon ng unggoy. Mayroon din silang
buto sa pamama gitan ng
na panseremonya tulad ng Talupak na ginagaya ang pagtatani m ng mga
mat sa m asa-
matutulis na patpat. Ang sa yaw na Dugso naman ay isinasagawa bilang pasasala
na tinaguria ng
ganang ani. Mayroon din silang ritwal-sayaw bilang paghahanda sa pa kikipagdigma
an ng m ga ibon
sot. May sayaw din ang mga Manobo sa Katimugang Bukidnon para sa pagliligaw
ang sayaw-ri twal
na tinatawag na Bobodsil Kayumat an na ginagaya ang galaw ng ibon. Bukod dito,
on ng supling.
na Bankakaw ng mga M anobo ay isinasagawa ng mga katutubong nais magkaro
sayang
Ang bawat bilang sa Kaamulan Festival ay masasabing sagisag ng makulay at makasay
kani-kan ilang
tradisyon ng mga Lumad sa Bukidnon . Bawat gru pong pangkalinangan ay may
-sama upang
pananampalataya at tradisyon Ngunit sa mga pagkakai bang ito, sila ay nagsama
awitin ay waring
mapalaganap ang integrasyon at ang diwa ng pagkakaisa. Ang himig ng mga
kapayapaan at
nagpasaad ng katapatan ng puso. Ang tunog ng mga Agong ay nagbaba dya ng
na malaon
katiwasayan . Para sa kanila, ang Kaamulan Festival ay katuparan ng isang pangarap
angan hindi la-
nang inaasam- asam, ang pagpapaha laga at pagkilala sa mga grupong pangkalin
Nagbibigay-daan
mang sa Hilagang Mindanao kundi patina rin sa kabuuan ng kalinangang Pilipino.
Pilipino.
ito upang mapatu nayan nila ang matinding mithiing maging bahagi ng sambayanang

Payama nin Mo
A. Pagsusur i
1. llahad ang penomen ang kultural at pan lipunan na sinuri sa binasang teksto.
Penomenang Kultural at Panlipunan:

ng pananaliksik
B. lpagpalagay na ang binasa ng teksto sa bahaging PALALI MIN ang gagawan
pananali ksik.
tungkol sa penomenang kultura l at panlipunan, gumawa ng hakbang sa gagawi ng
Hakbang sa Gawaing Pa nanaliksik
Paksa:

C. Sagutin ang mga tanong.

uhang panana-
1. Paano nakatutulong ang mga hakbang sa pagbuo ng isang panimula at makabul
7
liksik sa mga penomenang kultural at panlipuna n sa bansa

,o.RAU N c INTl<OOIJKSIYON SA l'ANANALIK S -

IK 5 A W IKA /\T
lriteralctfl>ong Gawain sa Panonood
1. Panoorin ang isang video kung paano gawin ang isang pananaliksik. Paha
pamamagitan ng pangkatang pagtalakay. Bawat pangkat ay may kaugnay na element&.
paano ginagawa ang isang pananaliksik. Humandang talakayin ng bawat pangk.at ang i ~
dang elemento sa klase.
Pangkat I Paksa ng Pananaliksik
Pangkat II - Bahagi ng Pananaliksik
Pangkat Ill - Penomenang Kultural at Panlipunan sa Bansa
Pangkat IV - Hakbang sa Pananaliksik

Pagtataya sa lnteraktibong Gawain

Magkaroon ng pagtataya sa ginawa ng bawat pangkat (peer eva luation). lsulat kung Naisagawa o
Hindi Naisagawa ang gawain at pagkatapos ipaliwanag ang ibinigay na marka .
Pangkat Big. Marka
Paliwa nag:

Pangkat Big. Marka

Pa liwa nag:

Pangkat Big. Marka

Paliwanag:
 .
ay a (se/f-eva l t·ion) sa . .
mo sa gawain ng inyong
sariling. pagtat ua na g,ng bahag1
<Aagkaroon ng
,v, t. /pa/iwanag ang g1na. wang pagtata ya.
,ang ka aya at Pa /1wa
nag:
sa ri/ing Pagtat

RAMATIKA
Tanong gnay-ugnay
Mga Pokus na m g ungusa p upang mapag -u
agamit. ang an
gkop na a sa 1ita at pang
ano mag
1· Pa . ? ang m ap ag -u
g-
sa 1sang su/atin ngungusap up
an g mga 1deya mga sa/ita at pa
ng angkop na
kit kaila nga ng gum amit latin?
2. Ba sa is ang su
g m ga 1d eya
nay-ugnay an
na Tanong
ar ing S ag ot sa mga Pokus
Hinuha o M aa

AHAD MO sap na mu/a sa

isang pananalik
sik
sa-isa ang pe
no m en an g
pa ng un gu ayan at m ai
;ahin ang ilang na ito na map
atun
ing la yu ni n ng pag-aaral
Pangunah r , m ag -aaral.
pan/ 1p un an ng is ang luga on an g mga gu ro, eksperto
kultura/ at g- ay
s na sumasan
re su lta ng pag-aaral, tuba
Bata y sa

JRII N MO gusap A? pang

ungusap B?
N ap ag -u ug na
y- ug na y ba
ang pa ng un ng un gu sa p.
Tungkol saan wat pa
guhitan sa ba
pa ha ya g na sinalu ng
Suriin ang m ga ngungusap?
g ib ig ip ah ay ag sa bawat pa
g id eyan
ng mga ito an

O m ga ld ey a
TAN DAA N M ga Sa lita sa Pa g- uu gn ay -ugn ay ng
ng un ah in g ka
is i-
A ng ko p na m ila la ha d ng ideya ang pa
a. ln ri lin g
ta lata ang idey kaisipan o sa
na ka is ip an sa nilili nang na g pa g- ug na yin ang m ga
Tinatawag ngan na
nt ong ito, kaila ang pagga m
it ng an gk op
ng 1h at id ng sulatin . Sa pu on g di to ay
pan na layo atut ul
ito, at ang mak
a sa te ks to upang m ab uo
pag-una w pa ks an g ga ga
w an
a . iti n ku ng ka ugnay ito ng
mga salit ga salitang ga
ga m
ni to . M a aa ri
ng g u-
am an ku ng angkop ang m ila ng an sa ba w at bahagi
Malal panganga a t uw id,
ng na gp ap a kilala ito ng it, at , kung ga yon, sa m ak
k at ku ngun
ng pananalik s1 ng : sapagk at,
ng -u gn ay na salita tulad
mga pa
mam it din ng
at iba pa .
, S1.,_ , 1
i<ODUKS IYO N .,A PANANAUK
ARALIN 8 IN l
 GAWIN MO
Pagsasana y 1
patlang
Basahin ang tsek (·J)ang pangungusap sa bawat bilang. Suriin kung buo ang ideya n,to. rsulat sa
at unawain
., kung Oo at kung H'1nd1
. narnan buo ang ideya, isulat ang ek1S. (,.v ).

1. Sa pag-aaral na isinaga wa at natapos ito

· Kultura ang humuhubog sa isang lipunan kaya 't dapat na pahalagahan ito
J.2 Isa sa tiyak na layunin ng pag-aaral na patunayan ang implikasyon ng kultura sa isang

lipunan.
. Bunga ng pag-aaral doon nabuo ang kongklusyon.
5.
4 lsang rekomendasyon ng pag-aaral na gawin pang mas mafawak ang nasabing pag-

6. aaral
Ito ang gagawan ng pag-aaral ,apagkat marami nang pag-aaral tungkol dito.
7. Mahalagang irala na ang mga sanggunian upang hindi na makaabala sa pag-aarat
8. Sa suliraning gagawan ng pag-aarat dapat na rutasin o alamin ang mga dapat na gawin
upang maluras iro o mabigyan ng angkop na rekomendasyon
9 Ginamrt ang pamaraang pafarawan sa pananahksik na sisikaping magiging komprehen-

s1bo
10. S nn ang k.aialabasan
a rnrerprerasyon ng tmalabasan ng pag-aarat maaanng gumamit ng grap. tsart, at iba

pa na rnalak.1ng tulong sa pagpapak.ahulugan ng rnga datos

Pagsasanay
Dugtungan ang2 sumusunod na pah,vag upang makabuo ng pangungusap na maaa ring gamitin
sa pananahtsrk T,yatrng magtaugnav ang mga ,deya Maaaring gawing bataya n sa paksa ang

penomenang kultural at panl1punan ng ,sang lugar sa bansa

l. La yon ng ak1ng pananal1ks1k na

2 Isa sa [lyak na layurnn ng aklng pananaliks1k.

3 ng lugar na sa rasyunal ng aking pag-aaral kun g bak rt ang penomenang kultural at panlipunan
Nakapaloob

-1 Gagarnll aka ng panayarn sa mga eksperto upang

5 Gagamit din rg talatanunga n sa pangangalap ko ng ak1ng datos na

6 MakatutJiong ,wr".'w /',rap

' c,J µr1gr,.apakahul1~~an sa nakal ap na datos sapagkat
 I',.111n/, 111)1 ,, 1r 111 ,I r1 y ,1
Mahalaga ang kult Lfftl c; ,1
7•

,111 1111,,, "'H n,i f', 1f',11IJ,1,

·,,1 rn,Jr..Jr uw1d
k1nr1gi •,11i1 11, ~,1 y.i , 11 c1 y
8 lba -iba ang ~ultu, anR

c1l1 h,k ',dfJ,igf'a t

ang e!> tad 1sttkd !>J p<111c1,1
9. Ma halaga

idelim,ta larnang sa
ral, nagkaroon ng rekomendasyon na huwag
pag -aa
1o. Sa huling bahagi ng
unang taon ang pag -aaral upang

Pagsasanay 3 anong reh i-

Ba kit ang Re hiyon _ _ _ _ (pipiliin kun g
na tanong na:
Sag utin ang sumusunod kultural at panlipunan nito .
lsulat ang sagot
na ang asp etong
pag-aara l lalo a yos na ide ya.
yon ) ang ibig gawan ng upa ng makabuo ng isang ma
ga mit ng mg a sal ita
ang kop na
na isasaa lang-alang ang
- ,1
- - - -- - -
- ~ ag-ot- - - -

RETORI KA
lsipin Mo lturan g Pilipino
nalik sik Tun gkol sa Wika at Ku ,
Pagsus uri ng Pa na Dahil ang wika ay buhay
g pak sa ay Wi ka at Kultura ng isang bansa.
Isa sa pinakainteresanten an sa kultura ang wika .
at dum ada an sa pag babago Nakapaloob nam
patuloy itong nililinang ng kata-
ang kultura sap agkat isa
ana liks ik tun gko l sa wika, !aging kasama nito
Ka pag may pan
asand ig sa kultura.
ngi an ng wika na ito ay nak o, dapat na makita ang
nan alik sik tun gko l sa wik a at kulturang Pilipin
Kaya 't sa pag susuri ng pa a, at ang kasalukuyang
la sa kas ays aya n, pag babagong nag anap sa wik
mu
ugnaya n nito . Maaaring
nang Pilipino.
gamit nito sa lipu

YON SA PANANALI KS
ARAUN 8 INTROD LJ KSI
 lsulat Mo . Filipino sa mga
· · • riano na, "Ang Varayti ng
Basah in ang lntroduks·,yon ng pananal1ks1k n, Jocelyn Ma
. wika at kulturang
,G . no lumabas ang paksang
Bal,tang Sports sa o·iyaryo. awan 1to ng pag susuri paa sa.
.. . yunal sa pagkakapili ng pak
od uksiyon pa lam ang ito, nakapaloob na ang ras
Pil,pino. Bagamat intr

Diyaryo
mg a Balitang /sports sa
Ang Varayti ng Filipino sa
lntroduksiyon kahit saan ay may
nag igin g bah agi ng buh ay ng mga Pilipino. Halos
g
Ang isports ay unti-unti nan ng isports para sa mga
ro ng bas ket bol . Ma itut uring itong pinakamahalaga
makikitang mga naglala bas ketbol, marami na rin
sa atin
ang mg a ba ta ang naglalaro nito . Bukod sa
Pilipino dahil hin di lam unti-unting nagiging
f, at siy em pre pa, nar iriyan din ang sab ong na
gol
ang nahihilig sa tennis at
ng bagay
popular. sa pagtala kay ng iba't iba
sa pag pap aya ma n ng wika, nagagamit ito
Dahil patuloy tay o a y tu/ad ng isports .
ay na nag igin g bah agi ng pang-araw-araw na buh
bag
lalong-lalo na ang isang kikitang may isang varayt
i ng
ang pam am aha yag sa larangan ng isports, ma
Marahil kung titingna n ang mga var i ayt
" lam ang . Kun g wik a ay nagbabago, gayundin
ng-isports
wika na masasabing "pa
l sa
ng wika . n ng pamamaha yag tungko
el na ito na sur iin ang nabubuong wika sa laranga mit sa
Layunin ng pap ang ginaga
el na ito ma i/al ara wa n kung anong klaseng wika
ng pap
isports. Sa pamamagitan , tennis, at sabong .
ro ang pap el sa tatlong isports lamang : basketbol
larangang ito. Nasesent pino Peregrino J. et al. at
(Mg a Ba bas ahi n sa Va rayti at Var yas yon ng Fili
- Minanga - Filipino, Lungsod Quezo
n) -
Unibe rsid ad ng Pilipin as, 2002. Sentro ng Wikang
Sistemang

Pagsusuri:

ILAPAT gpapakita ng penomena

ng
sa mu la sa anu ma ng rehiyon sa ban sa na ma
A Pumili ng isang pak sa gaga win sa panimulan
g pa-
nan ng ating ban sa . lsulat ang mga hakbang
ku/tura/ at pan/ipu sa panimu/ang
at gaw in sa baw at hakbang na magiging gaba y
a dap
nanaliksik. lta/a rin ang mg
pananaliksik.

Panimulang Paksa

Paksa

Bawat Hakbang :
at mga Dapat Gawin sa
Hakbang sa Pananaliks ik

PILll'IN(J
KULTURAL SA Ll f'UNANG
ONG KOMIJNI KArl BO AT
/ "V t. ►;C FIi.iP/ NO SA Mr,A SITWA'iY
 ll,1t11 y,1 •,,1 i;iin, 1w1
Magka 1oon nR sc1r il111g p,11,rnr h
n
, R fhtR p/11 ni;i pr1k"ia 11/l g;ig
amlt,n sa p:in,rnu lang
13 I l ~,l 1>1y
pan;ina
-·----
1

--~-.
11nr

..-,
,,
n
l1

..
r1nn

..,...~-,..,.,,.---..,
< 1:1 i~n <1khnnR n::i
n
' ,,., 1P,,1 w,n p,tr ii •1,l rid 'ittl')
lnP, flilM f!Jh k'.i1r

KAAVTIRVA

N,lf!ll l) ! [1 y.1! ll.i .ilo · ,,1 p,igJ p,/1llP,• p t lr' , , /Jl 8 8 <1P,, trlll fl rl ,,, , pcllli'H1,11ih1r)
-- ·-
,i Nc1gl,11 non Ii,1,1ln ll P, IJc1 tc1 y,1n
'>,1 p,nd ,ng prJr•,,, 1
- - - --··--
o isapinal ang paksan g grJgc1rn,t,n
N,1gpla no ba muna ako bag ',rJ
panana lil sik7

ay sa pananahk-
bang na gagamitin kon g gab
4. Gum awa ba ako ng hak
s1k?

g hakba ng na ginawa ?
s. Naging maayos ba ang akin

SINTESIS
gamit ang Reflection Sheet
· lsul at ang sint esis ng aralin

~~i'AT ~; ~A ~M.AN I bAPAT NA MA UNAWAAN I OAPAT NA MAMG,1\VA

Dapat kong ma isaga wa ang

Dapat kong maunawaan
Dapat kong ma laman ang ang tungkol sa
tu ngkol sa mga

N SA PANAN AI
ARAUN il INTRODUKSIYO