BÖLÜM 8 : YÖNETİCİNİN OYUN ALANI VE ARACI

OLARAK ORGANİZASYON
 YÖNETİCİNİN OYUN ALANI VE ARACI OLARAK ORGANİZASYON

BİR OYUN ALANI OLARAK ORGANİZASYON

 YÖNETİM İŞİ “ORGANİZASYON” (ÖRGÜT, TEŞKİLAT) ADI VERİLEN YAPILAR İÇİNDE GERÇEKLEŞTİĞİ GİBİ ,
YÖNETİCİLER DE AMAÇLARI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN BU YAPI İÇİNDE ÇALIŞIRLAR

 BU NEDENLE “İŞLETME ORGANİZASYONLARI”NI YÖNETİCİLERİN “OYUN ALANI” OLARAK NİTELEMEK

MÜMKÜNDÜR

 ORGANİZASYON, YÖNETİCİNİN, HER TÜRLÜ BİLGİ, BECERİ, YETENEK VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ İLE
KENDİSİNİ GÖSTEREBİLECEĞİ, ULAŞTIĞI BAŞARI (PERFORMANS) İLE “İŞE DAMGASINI VURABİLECEĞİ”,
“VİZYONUNU VE HAYALLERİNİ REALİZE EDEBİLECEĞİ” BİR OYUN ALANIDIR

İşletme Yöneticiliği 2 / 24
 KISACASI ORGANİZASYON, YÖNETİCİNİN İŞLETMENİN AMAÇLARINI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN
KULLANDIĞI BİR “ARAÇ” (İNSTRUMENT)TIR

 YÖNETİCİ VERDİĞİ KARARLARLA, ORGANİZASYONU OLUŞTURAN İŞLERİ, İŞLERİN YAPILIŞ TARZLARINI,

İŞİ YAPANLARI (ÇALIŞANLAR), BUNLAR ARASINDAKİ İŞ İLİŞKİLERİNİ DEĞİŞTİREBİLİR

 BÖYLECE HEM YÖNETİCİ ORGANİZASYON YAPISINI ETKİLEYECEK HEM DE ORGANİZASYON YÖNETİCİYİ

ETKİLEYECEKTİR

İşletme Yöneticiliği 3 / 24
ORGANİZASYON YAPISI TANIMI VE OLUŞTURULMASI
 ORGANİZASYON BİR DÜZENİ VEYA DÜZENLEMEYİ İFADE EDER. ORGANİZASYON DENİLDİĞİNDE:
o İŞ İLE İŞ
o İŞ İLE İNSAN
o İNSAN İLE İNSAN
ARASINDAKİ İLİŞKİLERDEKİ DÜZENİ (ORDER) VEYA DÜZENLEMELERİ GÖRMEK MÜMKÜNDÜR

 İŞ İLE İŞ ARASINDAKİ DÜZENLEME, ORGANİZASYONU AMACINA ULAŞTIRACAK İŞLERİN BELİRLENMESİ

VE BUNLARIN BİRBİRİ İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİNİ İFADE ETMEKTEDİR

İşletme Yöneticiliği 4 / 24
 İŞ İLE İNSAN ARASINDAKİ DÜZENLEME, TANIMLANMIŞ OLAN İŞLERİN GEREKTİRDİĞİ BİLGİ, YETENEK
VE BECERİYE SAHİP OLAN KİMSELERİN (ÇALIŞANLARIN, SORUMLULARIN) SEÇİLMESİ VE İŞLERLE
UYUMLARININ SAĞLANMASINI İFADE EDER

 İNSAN VE İNSAN İLİŞKİLERİNDE DÜZENLEME İSE, İŞLETMENİN SOSYAL YÖNÜNE İŞARET ETMEKTEDİR VE
ESAS İTİBARİYLE ÇALIŞANLARIN İŞ ORTAMINDA BİRBİRLERİ İLE OLAN FORMAL İŞ İLİŞKİLERİ VE BUNLARI
KAPSAYAN DAVRANIŞ SÜREÇLERİNİ İFADE ETMEKTEDİR

 ÇALIŞANLAR ARASINDAKİ İNFORMAL İLİŞKİLER, KENDİLİĞİNDEN VE SPONTANE OLARAK ORTAYA

ÇIKTIĞI İÇİN, BUNLARIN DÜZENLENMESİ VE TANIMLANMASI GİBİ BİR KONU SÖZ KONUSU DEĞİLDİR

İşletme Yöneticiliği 5 / 24
 ORGANİZE ETME VEYA ÖRGÜTLEME, AMACA ULAŞTIRACAK TEMEL FAALİYETLERİN DÜZENLENEREK
ORGANİZASYON YAPISININ OLUŞTURULMASI İLE İLGİLİ BİR DİZİ FAALİYETİ, BİR SÜRECİ İFADE EDER. BU
SÜREÇ:
o AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN HANGİ GÖREV (TASK), İŞ (JOB) VE FAALİYETLERİN YAPILMASI
GEREKTİĞİNİ BELİRLEMEK
o BU GÖREVLERİ ANLAMLI BİR ŞEKİLDE GRUPLAYARAK İŞLERİ (JOBS) OLUŞTURMAK
o BU İŞLERİ ÇEŞİTLİ KRİTERLERE GÖRE GRUPLAYARAK İŞ GRUPLARINI VEYA FAALİYETLERİ OLUŞTURMAK
o BU İŞ GRUPLARINI KADEMELER İTİBARİYLE FARKLILAŞTIRARAK VE YİNE BELLİ KRİTERLERE GÖRE
GRUPLAYARAK MEVKİLERİ, POZİSYONLARI (POSİTİONS) OLUŞTURMAK
o BU POZİSYONLARI YİNE BELLİ KRİTERLERE GÖRE BİR ARAYA GETİREREK BÖLÜMLERİ (DEPARTMANLARI)
OLUŞTURMAK

İşletme Yöneticiliği 6 / 24
 ORGANİZE ETMEK, AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK ÜZERE YAPILACAK İŞLERİN DİKEY (VERTICAL), YATAY
(HORIZONTAL) VE MEKÂNSAL (SPATIAL) OLARAK FARKLILAŞTIRILMASINI (DIFFERENTIATION) İFADE
EDER

 BÖYLE BİR FARKLILAŞTIRMA SONUNDA, BU FARKLILAŞAN İŞLERİN KOORDİNASYONU GEREKECEKTİR Kİ

BUNU DA KARAR VERME HAKKINI İFADE EDEN “YETKİ” ARACINI KULLANARAK YÖNETİCİ
GERÇEKLEŞTİRECEKTİR

 DOLAYISIYLA ORGANİZE ETME İŞİ “FARKLILAŞTIRMA” VE “KOORDİNE ETME” OLARAK ÖZETLENEBİLİR

İşletme Yöneticiliği 7 / 24
 ORGANİZE ETMEK, AYNI ZAMANDA “TARİF GELİŞTİRME” İLE İLGİLİ BİLİNÇLİ BİR SÜRECİ İFADE EDER

 ORGANİZASYONLARDA HER İŞ VE KADEME İLE İLGİLİ OLARAK YAPILAN TARİFLERLE BİR ANLAMDA
ORGANİZASYONUN YAPISI (İSKELETİ) OLUŞTURULMAKTADIR

 BU ANLAMDA YAPI, “FORMAL” BİR YAPIDIR. YANİ ÖNCEDEN İŞLERİN, İŞLERİN NASIL YAPILACAĞININ
“STANDARDİZE“ EDİLDİĞİ, İŞ İLİŞKİLERİNİN VE KADEMELERİN NELER OLDUĞUNUN ÖNCEDEN
TANIMLANDIĞI, YANİ BİR “FORM”A (ŞEKLE,BİÇİME) BAĞLANDIĞI BİR “DÜZENLEME”Yİ İFADE EDE

 BU TANIMLAMALAR VE STANDARDİZASYON NE KADAR YAYGINSA, ORGANİZASYON YAPISININ

“FORMALLEŞME DERECESİ” O KADAR YÜKSEKTİR

İşletme Yöneticiliği 8 / 24
BÖYLE BİR FORMAL DÜZENLEMEDE:
• İŞLERİN VE KAPSAMINDAKİ GÖREVLERİN (TASKS) NELER OLDUĞU BELİRLENMİŞ VE
TANIMLANMIŞTIR
• İŞLERİN NASIL YAPILACAĞI TARİF EDİLMİŞ, USULLERİ BELİRLENMİŞ VE “STANDART” HALE
GETİRİLMİŞTİR
• ORGANİZASYON KADEMELERİ VE BU KADEMELERDE YER ALACAK MEVKİLER (POZİSYONLAR)
BELİRLENMİŞTİR
• BU POZİSYONLARDA GÖREV YAPACAK KİŞİLERİN HANGİ BİLGİ, BECERİ VE YETENEKLERE SAHİP
OLMASI GEREKTİĞİ BELİRLENMİŞTİR
• BU POZİSYONLARDA HANGİ TÜR YETKİLERİN KULLANILABİLECEĞİ TANIMLANMIŞTIR

İşletme Yöneticiliği 9 / 24
 ÖRGÜT TASARIMCISININ , İŞLETMENİN AMACI DOĞRULTUSUNDA BİLİNÇLİ OLARAK BELİRLEDİĞİ İŞLER
VE İŞ İLİŞKİLERİNİ GÖSTEREN “FORMAL” (BELLİ BİR FORMA, BELLİ BİR BİÇİME, ŞEKLE BAĞLANMIŞ,
ÖNCEDEN TANIMLANMIŞ) YAPI GENELLİKLE BİR “ORGANİZASYON ŞEMASI” OLARAK GÖSTERİLİR

 BU YAPI İÇİNDEKİ TÜM TANIMLAMALAR DA (İŞLER, GÖREVLER, YETKİLER, İLİŞKİLER, GEREKLİ BİLGİ VE
YETENEKLER VS) “ORGANİZASYON EL KİTABI” (VEYA ORGANİZASYON MANÜELİ) ADI VERİLEN AYRI BİR
YAZILI BELGE İLE AÇIKLANIR

 ORGANİZASYON ŞEMASI VE ORGANİZASYON EL KİTABI BİRLİKTE, ÖNCEDEN BİLİNÇLİ OLARAK

TANIMLANAN, OLMASI ARZU EDİLEN BİR YAPIYI GÖSTERİR

İşletme Yöneticiliği 10 / 24
 ORGANİZASYONDA TARİF EDİLEN POZİSYONLARA UYGUN KİŞİLERİN ATANMALARI İLE KÂĞIT
ÜZERİNDEKİ STATİK YAPI CANLILIK KAZANIR VE ORGANİZASYONUN SOSYAL YÖNÜ OLUŞUR

 ANCAK ORGANİZASYON ÇALIŞANLARININ BİRBİRLERİ İLE İŞ İÇİ VE İŞ DIŞI İLİŞKİLERİ DOLAYISIYLA

ARALARINDA GELİŞEN İLİŞKİLERİ ÖNCEDEN PLANLAMAK VE TARİF ETMEK İMKÂNI YOKTUR

 BU İLİŞKİLER PLANLANMAMIŞ BİR ŞEKİLDE, SPONTANE OLARAK, BİLİNÇLİ BİR DİZAYN SONUCU
OLMADAN, DOĞAL OLARAK ORTAYA ÇIKAR VE “İNFORMAL İLİŞKİLER” (YANİ HERHANGİ BİR FORMA,
BİÇİME BAĞLANMAMIŞ İLİŞKİLER) OLARAK ADLANDIRILIR

İşletme Yöneticiliği 11 / 24
 BÖYLECE ORGANİZASYON, MEKANİK BİR İŞLETME ARACI (ENSTRÜMANI) OLMAKTAN ÇIKAR VE SOSYAL
BİR VARLIK (SOSYAL CANLI) HALİNE GELİR

 YANİ, İNSAN-İŞ ARASINDAKİ İLİŞKİLERE EK OLARAK, İNSAN-İNSAN İLİŞKİLERİNİN DAYANDIĞI BİREYSEL

AMAÇLAR, İNANÇLAR, FİKİRLER, DEĞER YARGILARI, HİSLER, DAVRANIŞLAR, İHTİYAÇLAR, KIZGINLIKLAR,
SEVGİLER VS.DEN OLUŞAN İLİŞKİLER TOPLULUĞUNUN OLUŞTURDUĞU BİR “SOSYAL VARLIK” ORTAYA
ÇIKAR

 ORGANİZASYONU KURAN GİRİŞİMCİDEN BAŞLAYARAK TÜM ÇALIŞAN PERSONELİN ÖZELLİKLERİNİN

BİRBİRİNDEN FARKLI OLMASI SONUCU “ORGANİZASYONLARIN İKLİMİ-HAVASI (ORGANIZATIONAL
CLIMATE)” VEYA “ÖRGÜT-ŞİRKET KÜLTÜRÜ” OLUŞUR

İşletme Yöneticiliği 12 / 24
ORGANİZASYON YAPILARINI BELİRLEYEN UNSURLAR
o AMAÇ
o İŞBÖLÜMÜ VE UZMANLIK (İHTİSASLAŞMA) DERECESİ
o FORMALLEŞME DERECESİ
o KONTROL ALANI
o ORGANİZASYONDAKİ KADEME SAYISI
o MERKEZİLEŞME DERECESİ
o ÇAPRAŞIKLIK (KOMPLEKSLİK) DERECESİ (COMPLEXITY)
o DEPARTMANLAŞMA (BÖLÜMLERE AYIRMA)
o BÖLÜMLERİN OLUŞTURULMASINDA KULLANILAN KRİTERLER
o EMİR-KOMUTA VE KURMAY ORGANLARININ OLUŞTURULMASI
o KOMİTE VE GRUPLAR
o İLETİŞİM KANALLARI VE ŞEKLİ

İşletme Yöneticiliği 13 / 24
 ORGANİZASYON YAPILARINA DEĞİŞİK BİR BAKIŞ
 DAR ANLAMDA ORGANİZASYON BİE ŞEMA İLE İFADE EDİLİR VE BU ŞEMA ORGANİZASYONDAKİ
BAŞLICA BİRİMLERİ, DEPARTMANLARI, BİRBİRLERİ İLE İLİŞKİLERİNİ VE YETKİ DAĞILIMINI ( EMİR-
KOMUTA İLİŞKİLERİNİ) GÖSTERİR

İşletme Yöneticiliği 14 / 24
 GENİŞ ANLAMDA ELE ALINDIĞINDA ORGANİZASYON, BÜTÜN PERSONELİ, SAHİP OLUNAN KAYNAKLARI,
HER TÜRLÜ POLİTİKA VE YÖNTEMLERİ, METOTLARI VE GÖREVLERİ VE ORGANİZASYONU DİĞER
ORGANİZASYONLARDAN AYIRARAK ONU AYRI VE KENDİNE HAS BİR BÜTÜN HALİNE GETİREN BÜTÜN
ÖZELLİKLERİ OLAN BİR SOSYAL VARLIK OLARAK GÖRÜLÜR

 BÖYLE GENİŞ BİR AÇIDAN BAKILINCA HER ORGANİZASYON KENDİNE HAS KİŞİLİĞİ OLAN BİR VARLIK
OLARAK GÖRÜLÜR

 ORGANİZASYON YAPIS AYNI ZAMANDA BİR “AMAÇLAR HİYERARŞİSİ” OLARAK ELE ALINABİLİR

İşletme Yöneticiliği 15 / 24
AMAÇLAR HİYERARŞİSİ OLARAK ORGANİZASYON YAPISI

İşletme Yöneticiliği 16 / 24
 ORGANİZASYONLARDA UNVANLAR (TITLES)

 İŞLETME ORGANİZASYONLARINDA KULLANILAN UNVANLAR KONUSUNDA TAM BİR KARIŞIKLIK HÜKÜM

SÜRMEKTEDİR

 İNSANLARIN, BİR ARAYA GELEREK TOPLULUK OLUŞTURDUĞU HER YERDE, HEM BİRBİRLERİ
ARASINDAKİ FARKLILIKLARI BELİRTECEK, HEM O TOPLUM İÇİNDEKİ İŞ BÖLÜMÜ VE YAŞAM
ÖZELLİKLERİNE GÖRE KİMİN HANGİ GRUPTA OLDUĞUNU İFADE EDECEK, HEM DE KİŞİNİN KENDİSİNDE
VAR OLDUĞUNU DÜŞÜNDÜĞÜ ÖZELLİKLERİ YANSITACAK TARZDA KENDİLERİNİ ÇEŞİTLİ YOLLARLA
FARKLILAŞTIRDIKLARI BİLİNMEKTEDİR

 İŞLETME YÖNETİMİ ALANINDA UNVANLAR SADECE BİREYSEL FARKLILIKLARI GÖSTERME ARZUSU İLE
DEĞİL, FAKAT İŞLEVSEL OLARAK DA KULLANILMAKTADIR

İşletme Yöneticiliği 17 / 24
 ORGANİZASYONDAKİ MEVKİLERE (POZİSYONLARA) İSİM VERMENİN TEMELİ
 ORGANİZASYONDA BİR POZİSYONA VERİLECEK UNVAN, O POZİSYONUN FONKSİYONUNU DA
GÖSTERMELİDİR

 ANCAK UYGULAMADA KARŞIMIZA ŞÖYLE BİR SORUN ÇIKMAKTADIR. BİR POZİSYONUN UNVANI,
SADECE O POZİSYONUN FONKSİYONU AÇISINDAN DEĞİL FAKAT AYNI ZAMANDA O POZİSYONU İŞGAL
EDECEK KİŞİNİN BİR NEVİ PRESTİJİNİN DE İFADESİ OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR

 İŞLETME ORGANİZASYONLARINDA UNVAN KONUSU ÇOK DERİNLEMESİNE ARAŞTIRILMIŞ VE

TARTIŞILMIŞ DEĞİLDİR. İŞLETME ORGANİZASYONLARINDA KONUNUN BU HALE GELMESİNİN BİR
NEDENİ, UNVAN DIŞINDA, VEYA UNVANIN İÇİNDE, PERSONELİN STATÜ VEYA PRESTİJ DERECESİNİ
GÖSTEREN BAŞKA BİR BOYUTUN KULLANILMAMIŞ OLMASIDIR

İşletme Yöneticiliği 18 / 24
 İŞLETME YÖNETİMİ AÇISINDAN “UNVANI”, BELLİ BİR GRUP İŞ, KİŞİ VEYA GRUP İÇİNDE YER ALAN
UNSURLAR ARASINDA FARKLILIK YARATAN BİR TERİM, SIFAT OLARAK TANIMLAMAK MÜMKÜNDÜR

 HER TOPLUMUN, KENDİ SOSYAL SİSTEMİ İÇİNDE YER ALAN ÜYELERİ ARASINDAKİ FARKLILIKLARI
BELİRTMEK İÇİN BİR UNVAN SİSTEMATİĞİ GELİŞTİREBİLECEĞİ GİBİ, İŞLETMELER DE BİLİNÇLİ OLARAK
ÇEŞİTLİ İŞLER, ÇALIŞANLAR VEYA GRUPLAR ARASINDAKİ FARKLILIĞI İFADE EDEN UNVANLARINI
KULLANMAKTADIR. SONUÇ İTİBARIYLA UNVAN, FARKLILIK BELİRTEN BİR SIFAT, ŞAHIS İSİMLERİNİN
ÖNÜNE (VEYA ARKASINA) GETİRİLEN VE İŞLEVSELLİĞİ YANINDA GENELLİKLE SAYGI VE PRESTİJİ DE
İFADE EDEN BİR TERİM VEYA TERİMLER TOPLULUĞUDUR

İşletme Yöneticiliği 19 / 24
İŞLETMELERDE UNVAN:
 İŞLETME ORGANİZASYONLARINDA, BİLİNÇLİ OLARAK FARKLILIK YARATMAK AMACIYLA KULLANILAN
UNVANLARI ÜÇ GRUPTA İNCELEMEK MÜMKÜNDÜR:
1. MESLEKİ UNVANLAR
2. ÖRGÜTSEL UNVANLAR
3. KADRO UNVANLARI

İşletme Yöneticiliği 20 / 24
 MESLEKİ UNVANLAR MESLEKİ EĞİTİM VE TECRÜBE AÇISINDAN, KİŞİLER ARASINDAKİ FARKLILIKLARI
GÖSTERMEK ÜZERE KULLANILAN SIFAT, LAKAP VE TERİMLERDİR

 ÖRGÜTSEL UNVANLAR: BİR ORGANİZASYONDAKİ HER BİR İŞ GRUBU İLE BUNLARIN OLUŞTURDUĞU
POZİSYONLARA (MAKAM, KADRO) VERİLEN İSİMLERİ İFADE EDER

 KADRO UNVANLARI: KADRO TANIM İTİBARİYLE, BİR ORGANİZASYONDA BELLİ TARİFİ OLAN İŞLERİ
YAPACAK ÇALIŞANLARIN SAYISINI VE SAHİP OLMASI GEREKEN NİTELİKLERİ İFADE EDEN BİR TERİMDİR.
BURADA ÖNEMLİ OLAN BU POZİSYONA ÖRGÜTSEL BİR UNVAN VERMEKTEN ÇOK, BU POZİSYONA
ATANACAK KİŞİYE YAPILACAK ÖDEMEDİR. YANİ KADRO UNVANI, O İŞLETMENİN FİNANSAL SİSTEMİNDE,
BU UNVANI TAŞIYACAK KİŞİYE YAPILACAK ÖDEME İLE İLİŞKİLİDİR

İşletme Yöneticiliği 21 / 24
 UNVANIN DEĞİŞİK YÖNLERİ ŞÖYLE GÖSTERİLEBİLİR:

İşletme Yöneticiliği 22 / 24
“YÖNETİCİ” İLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE YENİ UNVANLAR
 İNGİLİZCE KULLANIMDA, YÖNETİCİLİK FONKSİYONUNU İFADE EDEN BAŞLICA TERİMLER OLARAK
ŞUNLAR GÖRÜLMEKTEDİR:
o MANAGER
o EXECUTIVE
o CHIEF EXECUTIVE OFFICER (CEO)
o C-LEVEL OFIİCERS
o CHIEF OPERATİNG OFFİCER (COO)
o PRESIDENT
o VICE PRESIDENT VE EXECUTIVE VICE –PRESIDENT
o DIRECTOR
o EXECUTIVE DIRECTOR VEYA MANAGING DIRECTOR
o COORDİNATOR

İşletme Yöneticiliği 23 / 24
 İŞLETME ORGANİZASYONLARINDA KULLANILAN UNVANLARIN BİR KISMI HENÜZ TAM OLARAK
ERLEŞMEMİŞTİR VE KULLANAN KİŞİNİN VERDİĞİ ANLAMA GÖRE BİR ÖNEM TAŞIMAKTADIR

 ÖNEMLİ OLAN HER İŞLETMENİN KENDİ BÜNYESİNE UYGUN BİR UNVAN SİSTEMATİĞİ GELİŞTİRMESİ VE
BU UNVANLAR İLE DİĞER PERSONEL SİSTEMLERİ ARASINDA (ÜCRETLEME, TERFİ, EĞİTİM VS. GİBİ)
İLİŞKİYİ KURMASIDIR

 UNVAN BİR YÖNETİM VE ORGANİZASYON ARACIDIR. UNVANIN İŞLETME İÇİNDEKİ FONKSİYONU

YANINDA İŞLETME DIŞI BİR FONKSİYONU DA VARDIR

 “UNVAN” VERME, İŞLETMELERDE KOLAYCA İSTİSMAR EDİLEBİLİR VE ADETA İÇİ BOŞ BİR TARZDA
KULLANILARAK BİR ANLAMDA MANİPÜLASYON ARACI OLABİLİR

İşletme Yöneticiliği 24 / 24