Visienota Pastory

De Dampoort beweegt. In de aanloop van het stadvernieuwingsproject Dampoort Sint-Amandsberg

warmen tal van verenigingen en bewoners zich nu al op om de Dampoortwijk nieuw leven in te
blazen. Door lokale verenigingen en buurtinitiatieven als Anamma, vzw SIVI, Echo's uit de wijk, Chiro
Heilig Hart, Soepcafé Dampoort, stadscollectief gURBS en verschillende straatcomités, maar ook via
stadsdiensten en initiatieven als Stedelijke Vernieuwing, Buurtwerk, Samenlevingsopbouw, Wijk aan
zet of Wijk van de maand, wordt hard getimmerd aan een bruisender Dampoort. Een Dampoortwijk
waar verschillende bevolkingsgroepen elkaar ontmoeten, samen werken…. Tot voor kort werkten
deze structurele en spontane (buurt-)verenigingen vaak los van elkaar. Het voorbije jaar begonnen ze
elkaar te ontmoeten in een van de meest inspirerende gebouwen die de buurt rijk is: de oude
pastorij aan het Heilig Hartplein. Verval dreigt voor dit waardevolle buurtpatrimonium. De buurt
verenigt zich nu om het gebouw een nieuwe impuls te geven.

In deze dichtbevolkte en -bebouwde wijk1 is een open, inspirerende, groene locatie broodnodig. Met
haar schitterende ligging in het epicentrum van de Dampoortwijk, haar karakteristieke uitstraling,
haar weelderige tuin is de oude pastorij de gedroomde werk- en ontmoetingsplek voor alle
buurtbewoners: de oude garde en de inwijkelingen, de blijvers en de passanten. De pastorij heeft alle
potentieel om een hoofdrol te spelen in het stadsvernieuwingsproject Dampoort Sint-Amandsberg.
Hier kunnen buurtpartners een laagdrempelige ontmoetingsplek en een inspirerende werkplek
vinden waar hun initiatieven tot volle wasdom kunnen komen. De oude pastorij kan de katalysator
vormen die de verschillende hoeken van de wijk verbindt. De pastorij slaagt er al in om een brug te
slaan tussen bewoners en groepen uit de verschillende deelsectoren: Dampoort, Groot Begijnhof,
Scheldestraat, Scheldeoord.

Historiek
De pastorij is gebouwd in 1883. Het was bewoond tot halfweg de jaren 1990, daarna deed het enkel
dienst als opslagplaats voor ’t Vindcentje (nu vzw SIVI). Het pand en de bijhorende tuin zijn vandaag
eigendom van de Stad Gent, maar staan op de verkoopslijst. Een klein deel van de tuin is eigendom
van de kerkfabriek. De tuin (>750 m2) is jarenlang niet meer gebruikt. Anno 2011 werd het duidelijk
dat de Stad haar plannen om de oude pastorij te verkopen zou doorzetten2. Toen vzw SIVI in 2014
het pand verliet, dreigde leegstand.

Vanuit de buurt gaven verschillende actoren uiting aan hun bezorgdheid dat de verkoop van de
pastorij in tegenspraak was met de plannen voor stadsvernieuwing voor de Dampoort en Sint-
Amandsberg. Toenmalig buurtwerker Jeroen Adriansens zag hier snel het potentieel van in en
maakte enkele organisaties en bewoners attent op de mogelijkheden van de pastorij en haar tuin. Dit
werd opgepikt door andere actoren in de wijk. In de buurt groeide het besef dat de pastorij voor
verval en verkoop behoed moet worden.

1
http://gent.buurtmonitor.be/quickstep/qsreport.aspx?report=wijkmon_z_t&geolevel=wijk&geoitem=13
2
http://www.nieuwsblad.be/cnt/5n3af0jc
Toen de pastorij in 2014 leeg kwam te staan en daardoor prominenter op de verkooplijst van de stad
kwam, kregen gURBS en Anamma de kans om de pastorij te gebruiken als opslagplaats en atelier.
Terzelfdertijd werden enkele geëngageerde bewoners en buurtinitiatieven toegeleid tot de pastorij.
oa Bart Gabriel – fotograaf en drijvende kracht achter het sociaal-artistiek project Echo's uit de Wijk.

Zo ontstond het idee dat de tuin van de pastorij een laagdrempelige en cruciale rol zou kunnen
spelen in de buurt. De woestenij in de tuin werd alvast opgeruimd tijdens een actie in het kader van
de Gentsche gruute kuis.

Een breed project voor de hele buurt

De Pastory is zo ontstaan vanuit het samenbrengen van mensen uit vzw Anamma (o.a. organisator
van Copacobana), vzw gURBS, het project Echo’s uit de Wijk en enkele gepassioneerde
buurtbewoners rond de site van de oude pastorij. Anamma en gURBS sloten in 2014 een
overeenkomst met de stad om een aantal lokalen en de tuin van de oude pastorij te gebruiken als
opslag- en werkplaats. gURBS had via Stadsontwikkeling (Creëer je wijk) de middelen gekregen om er
in de zomer een tweedaags kunstenfestival te organiseren over de buurt. De idee rijpte om dit
kunstenevenement uit te breiden, er een breder project van te maken dat wordt gedragen door de
diverse initiatieven in de buurt: Echo’s uit de wijk, vzw SIVI, Samenlevingsopbouw Gent, CLT Gent
vzw, stoel zoekt lief, ‘de van hut’…. De groep wou het verhaal van de pastorij en tuin en haar
potentieel voor de buurt communiceren. De Oude Pastoriefeesten vormden het orgelpunt van die
plannen en ideeën. De Pastory creëerde een synergie rond het toonmoment van gURBS: Anamma
sloot aan bij de organisatie van het event en stond in voor logistiek, bar, muziekprogrammatie,
aankleding van tuin en plein. De andere betrokkenen werden geprikkeld om mee op de kar springen
met de invulling van de tuin (echo's uit de wijk, de van hut), en nog meer buurtbewoners en
organisaties aan te spreken, zoals SIVI, soepcafé, Chiro,…. De Oude Pastoriefeesten beperkten zich
niet langer tot een toonmoment of buurtfeestje, maar vormden het momentum om de pastorij en
tuin aan de buurt voor te stellen, te peilen naar mogelijke interesse, engagement en betrokkenheid
bij de buurtactoren. Na het evenement was de groep geïnteresseerden groter en diverser dan
voordien denkbaar.

Realisaties in 2015
In 2015 ondernamen we al tal van initiatieven om de pastorij opnieuw bekend en geliefd te maken in
de buurt: we namen het Heilig Hartplein en de pastorijtuin onder handen tijdens onze Gentsche
gruute kuis-actie op 29 maart 2015, organiseerden met de ‘oude pastoriefeesten’3 een sociaal-
artistiek buurtfeest op 15 en 16 mei 2015, lieten verschillende buurtbewoners en straatcomités de
invulling uitwerken voor open tuinzondagen tijdens de zomervakantie van 2015. Er zijn intussen
tientallen organisaties en honderden mensen betrokken bij de herwaardering van de pastorij en tuin.
Tijdens de oude pastoriefeesten werden e-mailadressen verzameld van een 60-tal geïnteresseerde
buurtbewoners. Tijdens de zomerzondagen kwamen tientallen vrijwilligers de tuin opfrissen,
timmeren aan tuinmeubilair uit recupmateriaal en optredens geven of bijwonen. Buurtbewoners van

3
http://www.oudepastoriefeesten.be/
zeer divers pluimage spraken voor het eerst met buren die ze vaak nog nooit hadden ontmoet. Bij de
meest recente infovergadering van de Pastory op 6 oktober 2015 toonden meer dan 30 actieve
buurtbewoners zich bereid een engagement op te nemen. Intussen kuisten we op 18 oktober met
een 20-tal mensen de benedenverdieping van de pastorij helemaal op. In het kader van het
netheidscharter dat via de Pastory werd afgesloten, ontdeden we meteen ook de pastorijtuin, het
Heilig Hartplein én de omliggende straten van zwerfvuil. Binnenkort wordt de overkoepelende vzw
‘Pastory’ formeel opgericht.

Doelstellingen
Ons doel? De pastorij op korte termijn kunnen en mogen gebruiken. Dankzij een tijdelijke invulling
kan dit karaktervolle gebouw de gedroomde locatie worden waar alle bestaande en toekomstige
initiatieven elkaar vinden.

We zetten tijdelijke werkgroepen op om het gebouw op te knappen, brandveilig en toegankelijk te

maken, sanitaire voorzieningen te vernieuwen. We stoppen de verloedering van het gebouw om het
optimaal en veilig ter beschikking te stellen van de buurt. We herstellen de nutsvoorzieningen en
brengen het gebouw conform de huidige veiligheidsreglementering, zodat een brandveiligheidsattest
kan bekomen worden. We richten ons hiervoor in eerste instantie op de benedenverdieping. De
samenwerkingen kunnen leiden tot eerherstel voor dit waardevolle gebouw en nieuwe verbindingen
tussen de bewoners initiëren.

We willen een geschikte gebruiksovereenkomst met de eigenaars (Stad Gent, Kerkfabriek) en een
groot draagvlak in de buurt. De erkenning voor een tijdelijke invulling van dit gebouw is daarin
cruciaal.

Wij ijveren ervoor dat de mogelijkheden van het pand open blijven voor tal van groepen, zodat er
kruisbestuivingen ontstaan tussen de diverse initiatieven. We streven naar “mede-eigenaarschap”
voor een brede waaier van organisaties en bewoners. De pastorij moet een ruimte worden waar Sint-
Amandsbergenaren van verschillende sociale en culturele achtergronden elkaar kunnen vinden.

We werken aan een intensieve samenwerking met bestaande initiatieven en beschikken hierdoor nu
al over een groot netwerk en draagvlak in de buurt. We vinden het belangrijk dat mensen in een
kwetsbare situatie evenveel kansen krijgen in dit project. Voor de Oude Pastoriefeesten zochten we
bewust contact met vzw SIVI. De samenwerking was een schot in de roos. Vrijwilligers van SIVI
werkten actief mee tijdens het evenement, de opbrengst van de verkoop van gebak ging naar de
vzw. Soep, thee en koffie werden verkocht aan een vrije bijdrage. Ook de buren van de Chiro Heilig
Hart leverden een waardevolle bijdrage: zij zorgden voor kinderanimatie in de aanpalende tuinen van
de pastorij en de Chiro.

We bedden het verhaal rond de pastorij en haar tuin in in het stadsvernieuwingsproject Dampoort
Sint-Amandsberg. Bij de heraanleg van het plein kan de pastorij haar historisch centrale rol opnieuw
uitspelen. Een verkoop van het gebouw zou in de geplande stadsvernieuwing heel wat
mogelijkheden hypothekeren.

De dynamiek rond de pastorij is voor de Stad ‘low-hanging fruit’. Het is een bottom-up-verhaal,
gedragen door en voor de buurt. Dit is een open, groene en zichtbare plek in een dense maar
versnipperde buurt, die een stevige impuls kan geven aan het samenleven van alle bewoners. De
pastorij wordt een gedeelde plaats waar alle demografische groepen in de wijk tesamen én apart
terechtkunnen. De pastorij kan een plaats zijn waar mensen praktische ondersteuning vinden (bv.
een ruimte voor vergadering, uitleendienst werkmateriaal). Hier kunnen buurtbewoners terecht voor
begeleiding of informatie; hier kunnen ze een persoonlijk netwerk uitbouwen.

Een coproductie tussen de stad en de buurt kan de schade die het gebouw opliep door gebrekkig
onderhoud op een duurzame en kostenbesparende wijze verhelpen. Met eigen middelen,
crowdfunding en een aanvulling vanuit de stad of andere overheden en fondsen, kan hier al heel wat
worden verwezenlijkt. Wij staan voor een in alle opzichten rendabele toekomst voor deze socio-
culturele ontmoetingsruimte.

Besluit
De “vzw in wording”4 Pastory heeft twee organisaties in de rangen die op heden de formele
gebruiksovereenkomst met de Stad afsloten. Zij dienen vandaag een dossier voor tijdelijke invulling
in met als doel: (delen van) het pand en de tuin bruikbaar en veilig maken, zodat er zo snel mogelijk
een publieke werking kan opgestart worden. Dit opzetten zien we in een scope van enkele maanden
(veilig en bruikbaar maken), tot anderhalf à twee jaar (opzetten van publieke, inhoudelijke werking).

Uiteraard bestuderen we ook de mogelijkheden om de site op langere termijn een voor-en-door-de-

buurt-rol te laten spelen, maar dit overstijgt de scope van dit dossier tijdelijke invulling. Als nieuwe
vereniging 'Pastory' hopen we een rol te kunnen spelen in de definitieve bestemming van de pastorij
en haar tuin. We kijken uit dan ook uit naar de resultaten van de conceptstudie en de
beleidsconclusies die de stad hieraan zal koppelen.

4
De ontwerp-statuten worden besproken op 29 oktober, oprichtings-AV is voorzien rond 15 december.