‫‪ ) 1.

1‬موقعیت جغرافیایی‪:‬‬
‫غزنی یکی از والیات مرکزی کشور بوده که بین ‪ 32‬درجه و‪ 13‬دقیقه و‪ 51‬ثانیه عرض البلد شمالی‪ 66 ،‬درج‪--‬ه و‪ 49‬دقیق‪--‬ه‬
‫و‪ 16‬ثانیه تا ‪ 68‬درجه و ‪ 49‬دقیقه و‪ 56‬ثانیه طول البل‪--‬د ش‪--‬رقی از نص‪--‬ف النه‪--‬ار گرن‪--‬ویچ ق‪--‬رار گرفت‪--‬ه اس‪--‬ت‪ .‬این والیت از‬
‫جانب شمال باوالیات بامیان و میدان وردک‪ ،‬از جنوب و جنوب غرب با والیت زابل از مشرق ب‪--‬ا والیت ل‪--‬وگر و پکتی‪--‬ا‪‌،‬از‬
‫جنوب شرق با والیت پکتیکا و ازمغرب به والیات ارزگان و دایکندی محدود است‪ .‬شهر غزنی مرکز والیت غزنی بوده ک‪--‬ه‬
‫و از کابل حدود ‪ 135‬کیلومتر فاصله دارد‪ ،‬ارتفاع این شهر از سطح دریا ‪ 2183‬متر اس‪--‬ت‪ .‬ط‪--‬ول متوس‪--‬ط والیت غ‪--‬زنی ب‪--‬ه‬
‫خط مستقیم در جهت شمال به جنوب ‪ 240‬کیلومتر و عرض متوسط آن در جهت شرقی‪ -‬غربی حدود ‪ 181‬کیلومتر میباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ ) 1.2‬وسعت‪:‬‬
‫این والیت به عنوان هشتمین والیت پهناور کشور‪ ،‬دارای ‪ 23378‬کیلومتر مربع مساحت ب‪--‬وده ک‪--‬ه ‪ 3.5‬درص‪--‬د مس‪--‬احت ک‪--‬ل‬
‫افغانستان احتوا می نمای‪--‬د‪ .‬و الیت غ‪-‬زنی ب‪--‬ه تنه‪--‬ایی از بیش از ‪ 65‬کش‪--‬ور جه‪-‬ان بزرگ‪--‬تر ب‪--‬وده و وس‪--‬عت این والیت مع‪--‬ادل‬
‫وسعت کش‪-‬ور جیپ‪-‬وتی در آفریق‪-‬ا اس‪-‬ت‪ .‬ولس‪-‬والیها ن‪-‬اور و ج‪-‬اغوری بزرگ‪-‬ترین‪ ،‬و ولس‪-‬والیهای خوگی‪-‬انی و خواج‪-‬ه عم‪-‬ری‬
‫کوچکترین ولسوالیهای والیت غزنی هستند‪-.‬‬
‫درجدول ذیل مساحت ولسوالیهای والیت غزنی و درصدآن به کل والیت نشان داده شده است‪.‬‬
‫رتبه ولسوالی (مساحت ) درکل‬
‫شماره‬ ‫نام ولسوالی‬ ‫مساحت به کیلومترمربع‪-‬‬ ‫درصد مساحت به کل والیت‬
‫والیت‬
‫‪1‬‬ ‫مرکزغزنی‬ ‫‪376‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪2‬‬ ‫اجرستان‬ ‫‪1620‬‬ ‫‪6.9‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫جغتو‬ ‫‪589‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪4‬‬ ‫خواجه عمری‬ ‫‪208‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪5‬‬ ‫گیالن‬ ‫‪1113‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪6‬‬ ‫گیرو‬ ‫‪867‬‬ ‫‪3.7‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪7‬‬ ‫زنخان‬ ‫‪297‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪8‬‬ ‫رشیدان‬ ‫‪394‬‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪9‬‬ ‫ده یک‬ ‫‪715‬‬ ‫‪3.01‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪10‬‬ ‫خوگیانی‪-‬‬ ‫‪183‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪19‬‬
‫‪11‬‬ ‫مالستان‬ ‫‪1764‬‬ ‫‪7.5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪12‬‬ ‫قرباغ‬ ‫‪1570‬‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪13‬‬ ‫جاغوری‬ ‫‪2137‬‬ ‫‪9.1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪14‬‬ ‫اندر‬ ‫‪1716‬‬ ‫‪3.06‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪15‬‬ ‫واغَظ‬ ‫‪417‬‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪16‬‬ ‫ناوه‬ ‫‪1660‬‬ ‫‪7.1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪17‬‬ ‫ناور‬ ‫‪5234‬‬ ‫‪22.4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪18‬‬ ‫مقر‬ ‫‪885‬‬ ‫‪3.8‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪19‬‬ ‫اب بند‬ ‫‪1009‬‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ )1.3‬زمین شناسی‪:‬‬
‫در اینجا در رابطه به موادی که زمین غزنی را تشکیل میدهد‪ -‬بحث گذرا خواهیم داشت‪.‬‬
‫در ارتفاعات ‪ 2100‬متر جنوب و جنوب شرق جانی خیل و ناوه رسوبات شیل عصر میوسن وپالیوسن وجود دارد ک‪--‬ه س‪--‬احه‬
‫وسیعی را دربر گرفته است‪ .‬بین سرحدات پشتونستان وناحیه وازه خواه نیز رسوبات دریایی الیگوسن مشاهده میشود‪ ،‬دراین‬
‫ناحیه انتی کالین ها وسین کالین ها ی متعدد به شکل تپه های بزرگ وکوچک وج‪--‬ود دارد ک‪--‬ه روده‪--‬ا کوچ‪--‬ک و ب‪--‬زرگ در‬
‫اکثر تقاط تخریب ها و برش های متعددی را درآن به بار آورده است‪.‬‬
‫درامتداد سرک کابل قندهار رسوبات دریایی کواترنری‪ ،‬ناحیه فعال زراعتی را تشکیل داده است وازغ‪--‬زنی الی مق‪--‬ر و قالت‬
‫خاک های رسوبی عراضی هموار مشاهده میشود‪.‬‬
‫این ناحیه دارای خاک های رسوبی درغزنی درسطح از سطح دری‪--‬ا ‪ 2080‬م‪--‬تر‪ ،‬در مق‪--‬ر ‪ 2003‬م‪--‬تر و درقالت ‪ 1572‬م‪--‬تر‬
‫ارتفاع دارد که شامل سطح مرتفع ( فالت) مرک‪--‬زی افغانس‪--‬تان میباش‪--‬ند‪ .‬ب‪--‬ه همین لح‪--‬اظ در این منطق‪--‬ه جری‪--‬ان آبه‪--‬ای ج‪--‬اری‬

‫‪2‬‬
‫ازشمال شرق به طرف جنوب غرب میباشد‪ .‬رسوبات عصر کوارترنری از شهر غزنی تامقر به فاص‪--‬له ‪ 100‬کیلوم‪--‬تر یافت‪--‬ه‬
‫و عرض آن در نزدیکی شهر غزنی ‪ 20‬کیلومتر و در ناحیه مقر به ‪ 115‬کیلوم‪--‬تر میرس‪--‬د‪.‬آب ایس‪--‬تاده غ‪--‬زنی از س‪--‬طح دری‪--‬ا‬
‫‪ 1967‬متر ارتفاع دارد نیز دربین رسوبات عصر کواترنری به وجود آمده که اکثر آبهای جاری غزنی ب‪--‬ه ش‪--‬مول رود ج‪--‬انی‬
‫خیل و غزنی به همین جا میریزد‪.‬‬
‫درسین کالین ها رسوبات کواترنری نیز تجمع نموده که واحدهای زراع‪--‬تی و چراگاه‪--‬ای متع‪--‬ددی‪ -‬را تش‪--‬کیل داد ش‪--‬ده اس‪--‬ت‪.‬‬
‫رسوبات نیوجن به پیمانه کمتر در شمال غرب جانی خیل وجنوب غرب آب ایستاده وجود دارد‪.‬‬
‫در منطقه جغتو صخره های گرانیتی زیادی مشاهده میشود‪ .‬تمام ناحیه جاغوری و رش‪--‬ته ک‪--‬وه ه‪--‬ای مج‪--‬اور آن و رش‪--‬ته ک‪--‬وه‬
‫های غربی مقر از صخره های گرانیتی تشکیل شده که ارتفاع این نواحی بین ‪ 3000‬تا ‪ 4100‬متراست‪ .‬از ناحی‪--‬ه بین مق‪--‬ر و‬
‫جاغوری که شعبات رودهای ترنک و ارغنداب می گذرد صخره های آهکی کرته شیس نیز بوجود آمده است‪.‬‬
‫صخره های تحول یافته فایالیت عصر اوردویسن درگوشه شمال شرقی دشت ناور به ش‪--‬کل ک‪--‬وه ه‪--‬ای تیغ‪--‬ه دار ب‪--‬ه مالحظ‪--‬ه‬
‫میرسد‪ .‬در شمال دشت ناور سه مخ‪-‬روط اتش فش‪-‬انی عص‪-‬ر ترش‪-‬یاری و در جن‪--‬وب دش‪-‬ت ن‪--‬اور س‪-‬احه وس‪--‬یع ازبقای‪-‬ای آتش‬
‫فشانی عصر ترشیاری و کواتر نری دیده‪ -‬میشود که صخر ه ه‪--‬ای الوا ب‪--‬ازالتی زی‪--‬اد در آن وج‪--‬ود دارد دره مالس‪--‬تان دران‪--‬تی‬
‫کالین ورسوبات عصر هرسنین و ترتریاسیک واقع شده‪ ،‬اما در جنوب دره مالستان تمامآ رسوبات عص‪-‬ر کرب‪--‬ونیفر مش‪-‬اهده‬
‫میگردد‪ ،‬وجود معادن ذغال سنگ در جنوب ولسوالی مالستان گواهی بر این مدعاست‪.‬‬
‫‪ )1.4‬ناهمواری های والیت غزنی‪:‬‬
‫والیت غزنی از نظر شکل ظاهری زمین‪ ،‬دارای دو منطقه کوهستانی و دشتی میباشد که در اکثر نقاط مسکونی آن‬
‫در دامنه کوها و دشت های بین کوه ه‪-‬ا و من‪-‬اطق کوهس‪--‬تانی ق‪-‬رار گرفت‪--‬ه ان‪--‬د‪ .‬رش‪-‬ته ک‪-‬وه ه‪-‬ای موج‪--‬ود در مح‪--‬دوده والیت‬
‫غزنی‪ ،‬ا ز نظر زمان پیدایش متعلق به دوران سوم زمین شناسی بوده و فرسایش دوران چهارم سبب تغییر ناهمواریها ش‪--‬ده‬
‫است‪ .‬همانطور که اشاره شد رسوبات عصر کواترنری و برجستگی های دورهای مزو زوئی‪-‬ک ب‪-‬ه تع‪-‬داد‪ -‬بیش‪-‬تر در والیت‬
‫غزنی وجود دارد‪ .‬رسوبات کواتر نری که عموما ً توسط جریانات آبی در نقاط کم ارتفاع ته نشین شده ساحه بسیار هموار و‬
‫مسطح را تشکیل میدهد‪ .‬مثال برجسته این موضوع در امتداد س‪--‬رک غ‪--‬زنی و مق‪--‬ر قاب‪--‬ل مش‪--‬اهده اس‪--‬ت اگ‪--‬ر ب‪--‬ا دقت در این‬
‫ناحیه نظر انداخته شود حوزه پاین افتاده غزنی به شکل یک حوزه بسته مش‪-‬اهده می گ‪--‬ردد روده‪--‬ای مج‪--‬اور در این ناحی‪--‬ه‬
‫تجمع یافته و به شکل جهیل بزرگ ساحه ی وسیعی را به زی‪--‬ر آب ب‪--‬رده و رس‪--‬وبات دری‪--‬ایی ب‪--‬ه ط‪--‬ور منظم در ی‪--‬ک س‪--‬طح‬
‫هموار ته نشین شده است‪ .‬این ناحیه هموار بین ارتفاعات ‪ 2000‬و ‪ 2300‬متر واقع گردیده اس‪--‬ت‪ .‬ارتف‪--‬اع رش‪--‬ته ک‪--‬وه ه‪--‬ای‬
‫مرتفع گرانیتی به ‪ 4000‬متر وکوه های اتشفشانی جنوب دشت ناور به ‪ 4559‬متر میرسد‪.‬‬
‫در غرب شهر غزنی سرزمین های هموار عصر کواترنری توسط رودهای کوچک بند سلطان‪ ،‬آب قی‪-‬اق و تخمی‪-‬ک جداش‪--‬ده‬
‫و دره جغتو و کوه های مهمی کم ارتفاع خاک شربت‪ ،‬سیاه کیچه پتاوغر و روغنی غر آن را احاطه نموده است‪.‬‬
‫در میان رشته کوه های والیت غزنی کوتل ها و گذرگاه های مهمی موجود است که برخی از آن ها عبارتند‪ -‬از کوتل جلی‪--‬ل و‬
‫کوتل سخی و خروطه اوچ کوه بین جغتو وناور‪.‬‬
‫آنچه که مهم است تا ثیرات این ناهمواری ها در سیمای طبیعی والیت غزنی می باشند و مهم ترین این تاثیرات عبارتند از‪:‬‬
‫ایجاد شرایط آب و هوایی متنوع‪ :‬در نواحی کوهس‪--‬تانی بارن‪--‬ده گی بیش ت‪--‬ر و م‪--‬یزان درج‪--‬ه ح‪--‬رارت کم ت‪--‬ر اس‪--‬ت‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫درحالیکه نواحی کم ارتفاع و پست دارای آب و هوای گرم و بارش کم هستند‪.‬‬
‫تنوع بخشیدن به منابع آب ( روده‪--‬ا‪ ،‬جهی‪--‬ل ه‪--‬ا و چش‪--‬مه ه‪--‬ا ) وج‪--‬ود ب‪--‬ارش ه‪--‬ا و قل‪--‬ل ب‪--‬رف گ‪--‬یر ک‪--‬ه سرچش‪--‬مه ی‬ ‫‪.2‬‬
‫رودهای متعدد‪ -‬و پر آب از آن ها می شود‪ ،‬همچنین نفوذ آ ب باران به الیه های زمین و تشکیل سفره ه‪-‬ای آب زی‪-‬ر‬
‫زمین که اغلب به صورت چشمه در سطح زمین ظاهر می شوند موجب آبدانی این والیت شده است‪.‬‬
‫ایجاد پوشش نباتی ‪ :‬در مناطق کوهستانی با بارش زیاد پوشش نباتی به صورت جنگل و علفچر دیده می شود‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫توزیع سکونتگاه های انسانی‪ :‬پیدایش و رشد شهرها و روستاهای تحت تاثیرات این وضعیت است‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫‪3‬‬
‫شیوه ی زنده گی‪ :‬اسکان یافتن گروه های انسانی به اشکال مختلف‪ ،‬از جمله ک‪-‬وچ نش‪-‬ینی‪ ،‬مت‪-‬اثر از این ن‪-‬اهمواری‬ ‫‪.5‬‬
‫هاست‪.‬‬

‫‪ )1.4.1‬مهم ترین ارتفاعات والیت غزنی‪:‬‬

‫‪) 1.4.1.1‬گل کوه‪:‬‬
‫این رشته کوه از شمال شرق به سوی جنوب غرب امتداد‪ -‬یافته است و بدین سان ولسوالیهای جغتو‪ ،‬ق‪--‬ره ب‪--‬اغ و ن‪--‬یز‬
‫شهر غزنی در شرق‪ ،‬ناور و مالستان در غرب و جاغوری تقریبا در انتهای جنوب غرب آن موقعیت یافته است‪ .‬از آنجایک‪--‬ه‬
‫قلل این کوه در بیشتر اوقات با برف پوشیده شده و دامنه های آن دارای جنگل میباشد‪ ،‬در موس‪--‬م به‪--‬ار و تابس‪--‬تان ن‪--‬یز نبات‪--‬ات‬
‫متنوع گل دار در آن میروید‪ .‬ازاین روبه" گل کوه"مسمی است‪.‬‬
‫‪ )1.4.1.2‬رشته کوه های سرده‪:‬‬
‫این رشته کوه ها که در سمت جنوب شرق غزنی موقعیت دارد‪ ،‬از بند سردی شروع شده و با ارتف‪--‬اع ‪ 3000‬الی ‪3500‬‬
‫متر بسوی جنوب امتداد مییابد‪ .‬این کوه در بین شلگر و کتواز قد بر افراشته و به ش‪--‬رق آب ایس‪--‬تاده غ‪--‬زنی و وازه خ‪--‬واه دور‬
‫خورده و به رشته کوه های سلیمان منتهی میشود‪ .‬رشته کوه سرده که نواحی مرکزی آن شکل فالت را بخود گرفته‪ ،‬ازنباتات‬
‫و اشجار مهم عاری است ولی دامنه های آن پوشیده از ترخ که ازجمله نباتات مهم طبی است میباشد‪.‬‬
‫) آب و هوای غزنی‪:‬‬ ‫‪1.5‬‬
‫والیت غزنی از جمله والیات سرد سیر کشور ب‪--‬وده ک‪--‬ه نس‪--‬بت تف‪--‬اوت ارتف‪--‬اع و ن‪--‬اهمواری ه‪--‬ا دارای آب ه‪--‬وای متن‪--‬وع‬
‫میباشد‪ .‬پست ترین نقطه ی والیت ‪ 1896‬متر و بلند ترین آن ‪ 4793‬متر ارتفاع دارد‪ .‬معموال چنین اختالف ارتفاعی خ‪-‬ود ب‪-‬ه‬
‫تنهایی موجب می شود که متوسط درجه حرارتی ساالنه حدود ‪ 15‬درجه سانتی گراد تفاوت داشته باشد‪.‬‬
‫یکی ازمهم ترین ویژگی های آب و هوای والیت غزنی‪ ،‬سردی هوا در بیشتر نقاط آنست که به تبع آن بخشی از س‪--‬ال دارای‬
‫یخبندان میباشد‪ .‬بررسی مربوط به طول دوره یخبندان وجود دارد‪ ،‬به عنوان مثال در اتفاعات شمال دشت ن‪--‬اور در ش‪--‬ش م‪--‬اه‬
‫از سال یخبندان مشاهده می شود‪ .‬بطور متوسط در ماه میزان ‪ 9‬روز‪ ،‬در ماه عقرب ‪ 26‬روز‪ ،‬در ماه قوس ‪ 31‬روز‪ ،‬در ماه‬
‫جدی ‪ 31‬روز‪ ،‬در ماه دلو ‪ 27‬روز‪ ،‬در ماه حوت ‪ 17‬روز و در ماه حمل ‪ 4‬روز در شهر غزنی یخبندان است که جمع روز‬
‫های یخبندان در این شهر به ‪ 145‬روز درسال می رسد‪ .‬وقوع سرمازدگی و یخبندان بخص‪--‬وص در فص‪--‬ل به‪--‬ار ک‪--‬ه ش‪--‬کوفه‬
‫های درختان باز میشود هرسال درسطح والیت خساراتی را به باغات و م‪--‬زارع وارد می آورد ک‪--‬ه از این نظ‪--‬ر بررس‪--‬ی این‬
‫پارامتر از اهمیت ویژه ای برخوردار است‪.‬‬
‫بطور کلی بیشتر نقاط این والیت مانن‪-‬د‪ -‬ولس‪--‬والیهای ج‪--‬اغوری‪ ،‬مالس‪--‬تان‪ ،‬جغت‪--‬و‪ ،‬ن‪--‬اور و غ‪--‬یره دارای زمس‪--‬تان ه‪--‬ای س‪--‬رد و‬
‫طوالنی و تابستانهای متعدل است‪.‬‬
‫گرم ترین ماه های سال در شهر غزنی جوزا‪ ،‬سرطان و اسد است که بطور متوسط ‪ +22‬درجه سانتی گراد ح‪--‬رارت دارن‪--‬د‪،‬‬
‫در این ماه های درجه حرارت به حد اکثر خود و در بیشتر ایام درجه ح‪--‬رارت ب‪--‬ه ‪ +35‬درج‪--‬ه س‪--‬انتی گ‪--‬راد ن‪--‬یز میرس‪--‬د‪ .‬در‬
‫شهر غزنی تعداد روزهای که درجه حرارت شان بیش از ‪ +30‬درجه سانتی گراد است به حدود ‪ 2‬ماه از سال میرسد‪ .‬قوس‪،‬‬
‫جدی و دلو سرد ترین ماه های سال در شهر غزنی می باشند ‪ .‬اوسط درجه حرارت بصورت روزانه و شبانه در شهر غزنی‬
‫دارای اختالف قابل مالحظه ای است چنانچه اوسط درجه حرارت روزانه گرمتر از اوسط درجه حرارتی شبانه در این شهر‬
‫می باشد برای مثال اوسط درجه حرارت روزانه در ماه قوس (‪ )1‬درجه سانتی گراد و در شب( ‪ )– 4.2‬درج‪--‬ه س‪--‬انتی گ‪--‬راد‬
‫است‪ .‬گرمترین روزها و شب های سال مربوط به ماه سرطان و سردترین روزها و شب های سال مربوط به ماه جدی است‪.‬‬
‫آمار ها نشان می دهد که متوسط درجه حرارت سالیانه این شهر ‪ 9.5‬درجه سانتی گراد است که درمقام مقایسه با ش‪--‬هر کاب‪--‬ل‬
‫(‪ 11‬درجه سانتی گراد) کمی سردتر میباشد زیرا شهر غزنی در ارتفاع ‪ 2183‬متری ازس‪-‬طح دری‪-‬ا و ب‪-‬االتر ازش‪-‬هر کاب‪-‬ل (‬

‫‪4‬‬
‫‪1803‬متر) واقع شده است‪ .‬بنا بر این درجه حرارت درین شهر نسبت به کاب‪--‬ل پ‪--‬ایین ت‪--‬ر و بارن‪--‬دگی بیش‪--‬تر اس‪--‬ت بط‪--‬ور ک‪--‬ل‬
‫اوسط درجه حرارت فصلی در غزنی در به‪--‬ار ‪ 10‬درج‪--‬ه‪ ،‬در تابس‪--‬تان ‪ 22‬درج‪--‬ه‪ ،‬در خ‪-‬زان ‪ 10‬درج‪--‬ه و در زمس‪--‬تان ‪– 4‬‬
‫درجه سانتی گراد میباشد و متوسط ساالنه درجه حرارت ‪ 9.17‬درجه س‪--‬انتی گ‪--‬راد اس‪--‬ت‪ .‬ب‪--‬ه ط‪--‬ور کلی می ت‪--‬وان گفت این‬
‫والیت تحت تائثیرات اقلیم صحرای سرد میباشد‪.‬‬

‫‪ )1.5.1‬باد‪:‬‬
‫وزش باد در شهر غزنی در طول سال تغیرات قابل مالحظه نمی یابد به هر حال سرعت وزش باد در ماه عقرب به کم ت‪--‬رین‬
‫حد خود ( ‪ 2.8‬متر بر ثانیه ) میرسد و در ماه ثور به بیش ترین سرعت میرسد که ‪ 3.4‬متر در ثانیه گ‪--‬ذارش ش‪--‬ده اس‪--‬ت‪ .‬در‬
‫برخی از نقاط مانند ولسوالی قره باغ‪ ،‬گیالن معموال در بعد از ظهر باد ه‪--‬ای ش‪--‬دید می‪--‬وزد ک‪--‬ه مش‪--‬کالت را ب‪--‬رای م‪--‬ردم این‬
‫مناطق مشکالت زیادی را خلق میکند‪ .‬بطور عموم مسیر باد در تابستان از طرف شمال ش‪-‬رق ب‪-‬ا س‪-‬رعت ‪ 8‬م‪-‬تر فی ثانی‪-‬ه و‬
‫در زمستان از طرف شمال با سرعت ‪ 3‬متر فی ثانیه می وزد‪.‬‬
‫‪ )1.5.2‬رطوبت ‪ ،‬تبخیر و تعرق بالقوه‪:‬‬
‫نفوذ و تأثیر توده های هوای باران زا به والیت غزنی به همراه تاثیر ارتفاعات موجب گردیده که توزی‪--‬ع رط‪--‬وبت ه‪--‬وای این‬
‫والیت در اکثر ماه های سال از شرایط مناسب ومساعدی برخوردار باش‪-‬د و خش‪-‬کی ه‪-‬وا ح‪-‬تی درم‪-‬اه ه‪-‬ای گ‪-‬رم تابس‪-‬تان آن‬
‫چنان نیست که منطقه را دچار محدودیت ها از نقطه نظر زیست اقلیمی‪ ،‬گردش گری و فعالیت های زراع‪--‬تی بنمای‪--‬د‪ .‬اوس‪--‬ط‬
‫رطوبت نسبی در طول ماه های زمستانی بخصوص در ماه دلو نسبت با سایر ماه های بیشتر و به ب‪--‬االترین مق‪--‬دار ممکن می‬
‫رسد و سیر کاهش تدریجی آن به سمت ماه ها ی بهار وتابستان ادامه یافته و در ماه سنبله به پایین ت‪-‬رین ح‪-‬د ت‪-‬نزل می یاب‪-‬د و‬
‫در واقع اسد و سنبله خشک ترین ماه های سال را در غزنی تشکیل می دهند‪ -.‬با آغاز خزان و تاثیر توده هوای سرد از سمت‬
‫شمال غربی و شمال و نفوذ کم فشار مدتیرانه‪ -‬ای از جانب غرب‪ ،‬و امواج سرمایی حاصل از هجوم توده های ه‪--‬وای مه‪--‬اجر‬
‫ازمرکز پرفشار سیبری که همزمان با کاهش درجه حرارتی والیت است‪ ،‬رطوبت ه‪--‬وای غ‪--‬زنی اف‪--‬زایش می یاب‪--‬د‪ .‬بای‪--‬د گفت‬
‫اوسط ساالنه نم نسبی در غزنی ‪ 64‬درصد است و رط‪-‬وبت نس‪-‬بی در ش‪-‬بانه روز ب‪-‬ه این ت‪-‬رتیب اس‪-‬ت ک‪-‬ه معم‪-‬وآل در اوای‪-‬ل‬
‫صبح افزایش یافته وکاهش آن در بعد از ظهر رخ می دهد‪.‬‬
‫میزان تبخیر و تعرق در شهر غزنی در ماه های جوزا‪ ،‬سرطان و اسد به باال ترین ح‪--‬د خ‪--‬ود ب‪--‬وده و س‪--‬پس از م‪--‬اه س‪--‬نبله ب‪--‬ه‬
‫طرف ماه های سرد سال به پائین ترین میزان میرسد میزان تبخیر و تع‪--‬رق ب‪-‬القوه روزان‪--‬ه ن‪--‬یز در ش‪--‬هر غ‪-‬زنی از این رون‪-‬د‬
‫تبعیت میکند‪.‬‬
‫‪ )1.5.3‬بارندگی‪:‬‬
‫حد اکثر بارندگی ساالنه در شهر غزنی ‪ 551.2‬ملی متر و حد اقل بارندگی ساالنه درین شهر ‪ 90.2‬ملی متر است و متوس‪--‬ط‬
‫بارندگی ساالنه در این شهر ‪ 284.8‬ملی متر است‪ .‬که پر باران ترین ماه سال ماه حوت و حمل بوده در حالی که در ماه‪--‬ای‬
‫اسد‪ ،‬سنبله و میزان به حد اقل خود کاهش میابد‪.‬‬
‫بدین ترتیب بطور کلی توزیع فصلی بارش در شهر غزنی ‪ 25‬درصد بارش در فص‪--‬ل به‪-‬ار‪ 6.3 ،‬در ص‪--‬د در تابس‪--‬تان‪18 ،‬‬
‫درصد در خزان و ‪ 50.6‬درصد در فصل زمستان می بارد‪.‬‬
‫ساحات برجسته ایکولوژیکی‪:‬‬
‫والیت غزنی با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیم خاص از ساحات برجسته ایکولوژیکی ویژه بر خوردار است‪ .‬که میت‪--‬وان‬
‫از وجود تاالب ها دریاچه‪ ،‬چشمه های آب گرم‪ ،‬دره های سر سبز و ارتفاعات زیبا و بکر آن نام برد‪ .‬در ادامه ب‪--‬رخی از ین‬
‫ساحات را به معرفی میگریم‪.‬‬
‫‪ )1.12.1‬دریاچه آب ایستاده‪:‬‬
‫آب ایستاده دریاچه ی است با آب شور که در ‪ 125‬کیلومتری جنوب شهر غزنی (ولسوالی ن‪--‬اوه) در ارتف‪--‬اع ‪2100‬‬
‫متری دامنه هایی جنوب غربی رشته کوه های بابا و پغمان واقع شده است‪ .‬امتداد‪ -‬عمومی در یاچ‪--‬ه ش‪--‬مالی – جن‪--‬وبی ب‪--‬وده و‬

‫‪5‬‬
‫طول آن حدود ‪ 16‬کیلومتر و عرض آن از ‪ 500‬متر در غرب تا ‪ 7‬کیلوم‪--‬تر در ش‪--‬رق متغ‪--‬یر اس‪--‬ت‪ .‬مس‪--‬احت دریاچ‪--‬ه ی آب‬
‫ایستاده حدود ‪ 13000‬هکتار می باشد که در اوایل بهار به دلیل افزایش بارندگی و ذوب برف ها این سطح گسترش پیدا کرده‬
‫و حجم آب به ‪ 270‬میلیون متر مکعب می رسد اما در خزان با توجه به کمبود بارش ک‪--‬اهش حجم آب رودخان‪--‬ه ه‪--‬ای ورودی‬
‫که تغذیه کننده‪ -‬آب دریاچه می باشند و هم چنین میزان تبخیر آب در ط‪--‬ول تابس‪--‬تان مس‪--‬احت دریاچ‪--‬ه و حجم آب ‪ 140‬میلی‪--‬ون‬
‫متر مکعب کاهش یافته و به حداقل سطح خود تنزل می یابد‪ .‬رودهای گردیز‪ ،‬غزنی و نه‪-‬اره ک‪-‬ه آن ه‪-‬ا خ‪-‬ود ن‪-‬یز دائمی نمی‬
‫باشند از منابع تأمین کننده آب در یاچه به شمار می روند‪ .‬قابل ذک‪--‬ر اس‪--‬ت ک‪--‬ه آب و ه‪--‬وای این منطق‪--‬ه در تابس‪--‬تان گ‪--‬رم و در‬
‫زمستان سرد است‪.‬‬
‫گیاهان غوطه ور در آب‪ ،‬گیاهان شناور‪ ،‬گیاهان رشیه در آب و گیاهان خشک زی نظ‪--‬یر خ‪--‬ار آه‪--‬و‪ ،‬گ‪--‬ز‪ ،‬ت‪--‬رخ‪ ،‬ب‪--‬ادام‬
‫کوهی‪ ،‬گل گوشواره‪ ،‬الگا‪ ،‬کراسی های قدکوتاه و غیره از گونه های نباتی در دریاچه ی آب ایستاده هستند‪ .‬در گذشته ه‪--‬ا در‬
‫یاچه ی آب ایستاده بستر و محل مناسبی برای تخم گذاری و زمستان گذرانی گروه زیادی از پرند گان مهاجر ب‪--‬وده اس‪--‬ت ک‪--‬ه‬
‫از مناطق سرد سیری‪ ،‬قزاقستان‪ ،‬هند‪ ،‬پاکستان و سایر نقاط جهان به این ناحیه مهاجرت می کرده اند ام‪--‬ا درین اواخ‪--‬ر ق‪--‬رار‬
‫اظهارات مردم اطراف دریاچه به علت خشکسالی ها و عوامل دیگر از تنوع زیستی آن کاسته شده است‪ .‬دریاچه آب ایس‪--‬تاده‬
‫متشکل از دو جزیره کوچک بوده که جزیره کوچک تر آن ‪ 50‬متر طول و ‪ 10‬متر عرض و ‪ 500‬م‪--‬تر مرب‪--‬ع مس‪--‬احت دارد‬
‫اما جزیره بزرگ تر آن ‪ 80‬متر طول و ‪ 20‬متر عرض و دارای ‪ 1600‬متر مرب‪--‬ع مس‪--‬احت اس‪--‬ت ک‪--‬ه مک‪--‬انی مناس‪--‬ب ب‪--‬رای‬
‫آشیان سازی و تخم گذاری و زاد و ولد پرندگان بشمار می رود‪ .‬این دریاچه مکانی مناسبی اس‪-‬ت ب‪--‬رای کلن‪-‬گ س‪-‬یبریایی این‬
‫پرنده کمیاب و زیبا با اندام بلند آوای موزون و رقص با شکوه؛ در یاچه ی آب ایستاده مأمن و مأوای پرندگان آب‪--‬زی ف‪--‬راوانی‬
‫مانند‪ :‬اردک سرحنایی‪ ،‬تنجه‪ ،‬نول پهن فیلوش‪ ،‬کله سبز‪ ،‬گیالر خوتکا و خوتکای سفید و غیره است ک‪--‬ه بیش از ‪ 66‬گون‪--‬ه را‬
‫شامل می شود‪ .‬سنجاب‪ ،‬خارپشتک و روباه سرخ از حیوانات این ناحیه هستند‪ .‬دریاچه ی آب ایستاده در س‪--‬ال ‪ 1353‬هــ‪.‬ش‬
‫به حیث پناهگاه فالمینگو و دیگر پرندگان آبزی و یکی از پارکهای ملی کشورمان اعالن شده است‪.‬‬
‫‪ )1.12.2‬دشت ناور‬
‫‪ )1.12.2.1‬مشخصات فزیکی دشت ناور‪:‬دشت ناور یکی از س‪--‬احات هم‪--‬وار بلن‪--‬د ب‪--‬وده ک‪--‬ه تقریب‪--‬ا ‪ 40‬کیلوم‪--‬تر از ش‪--‬مال ب‪--‬ه‬
‫جنوب ودر حدود ‪ 15‬کیلومتر از شرق به غرب در بین کوه بابا وسلسله هن‪--‬دوکش م‪--‬وقعیت دارد‪ .‬این س‪--‬احه از چه‪--‬ار ط‪--‬رف‬
‫توسط کوه هائیکه بعضی قله های آن تا حدود ‪ 4800‬متر میرسد احاطه گردیده است‬

‫‪ )1.12.2.2‬مشخصات اکولوجیکی دشت ناور ‪:‬‬

‫تاالب ناور که در فالت مرکزی (سطح مرتفع) واقع گردیده‪ -،‬مساحت عمومی آن ح‪--‬دود ‪ 4200‬هکت‪--‬ار و ارتف‪--‬اع آن‬
‫از سطح دریا ‪ 3200‬متر است‪ .‬طول این تاالب ‪ 14‬کیلومتر و عرض آن به ‪ 3‬کیلومتر می رسد و آب و هوای این منطقه در‬
‫زمستان سرد و در تابستان معتدل و متوسط بارندگی ساالنه ی آن به ‪ 184‬میلی متر می رسد‪ .‬این تاالب دارای آب شور و کم‬
‫عمق است که حجم آب آن بین ‪ 2‬میلیون مترمکعب در خزان و ‪ 20‬میلیون مکعب در بهار نوسان دارد و منبع آن چشمه ه‪--‬ای‬
‫اطراف و ذوب برف های ارتفاعات است‪ .‬درجه حرارت در بسیاری اوقات سال پائین ب‪--‬وده وتنه‪--‬ا در س‪--‬ه م‪--‬ه س‪--‬ال ح‪--‬رارت‬
‫اعظمی آن باال تر ازسطح یخبندان میباشد‪ .‬زمانیکه بطور مکمل خشک نباشد جهیل یخبن‪--‬دان ب‪--‬وده و در زمس‪--‬تان ب‪--‬رف روی‬
‫آنرا میپوشاند‪.‬‬
‫تاالب ناور از نظر جنبه های زیستی پرندگان بومی مهاجر حائز اهمیت بین المللی بوده و یکی از معدود‪ -‬نقاط جهان است که‬
‫محل مناسبی جهت تولید نسل فالمینگو (قازحسینی) و استراحت در نای سیبریایی (کلنگ) که ازجمله نادرترین پرندگان دنی‪--‬ا‬
‫و رو به انقراض می باشد بشمار میرود‪ .‬تنوع پوشش نباتی در اطراف تاالب شامل گرس های قد کوتاه علف ها و چم‪--‬نزار و‬
‫غیره بوده و بستر تاالب توسط الگاها پوشیده شده است‪ .‬در داخل تاالب حدود چهل جزیره کوچک و بزرگ با مساحت ‪ 35‬تا‬
‫‪ 500‬متر مربع موجود است که محیط مناسبی را برای آش‪--‬یان س‪--‬ازی و تخم گ‪--‬ذاری پرن‪--‬دگان ب‪--‬ومی و مه‪--‬اجر مانن‪--‬د آوس‪--‬ت‪،‬‬

‫‪6‬‬
‫آبچیلک پاسرخ‪ ،‬سلیم شنی‪ ،‬پرستوی دریایی‪ ،‬فالمینگو‪ ،‬کلنگ سیبریایی و غیره ف‪--‬راهم آورده است‪ .‬گفت‪--‬ه میش‪--‬ود ک‪--‬ه درس‪--‬ال‬
‫های قبل جمعا‪ 31‬نوع از پرندگان مختلف درین ساحه زیست داشتند‪ .‬اما نظر به اظهارات باشندگان این ولسوالی درسال های‬
‫اخیر تعداد‪ -‬آنها کم شده و یک تعداد‪ -‬پرندگان و مرغان آبی حتی مسیر مه‪--‬اجرت خ‪-‬ویش را تغی‪-‬یر داده ان‪-‬د‪ .‬ب‪--‬رعالوه پرن‪--‬دگان‬
‫یک تعداد حیوانات پستاندار و خزندگان نیز درین ساحه دیده شده اند که موش خرما‪ ،‬سمسور‪ ،‬شغال‪ ،‬گرگ و روباه س‪--‬رخ از‬
‫جمله حیوانات بارز آن میباشد‪ .‬ماهی درین جهیل موجود نیست مگر خزندگان آبی خورد درآن مشاهده میگردند‬
‫با درنظر داشت اهمیت علمی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬بیولوژیکی و تفریحی این تاالب در سال ‪ 1353‬هـــــ ‪ .‬ش ت‪--‬االب ن‪--‬اور ب‪--‬ه عن‪--‬وان‬
‫منطقه ی حفاظت شده مأمن فالمینگو و زیست گاه پرندگان مهاجر اعالم شد‪.‬‬
‫‪ )1.12.2.3‬چشمه های آب گرم دشت ناور‪:‬‬
‫در شرق دشت ناور کوه های مختلفی وجود دارد که در این ناحیه جریان ب‪--‬اد عم‪--‬ل فرس‪--‬ایش را تس‪--‬ریع بخش‪--‬یده در‬
‫شکل صخره ها تغییرات زیادی وارد کرده است‪ .‬ساختمان های آتش فشان این ناحیه را وجود چشمه های آب گرم ناور ث‪--‬ابت‬
‫می سازد‪ .‬در ناور بقایای هشت مرکز آتش فشانی و دو چشمه ی مهم آب گرم موجود است‪ .‬آب گرم در ساحه "قلعه چ‪--‬ه" ب‪--‬ه‬
‫نام "گرم آب" شهرت دارد که حرارت آن به ‪ 35‬درجه ی سانتی گ‪--‬راد می رس‪--‬د‪ .‬این چش‪--‬مه از مرک‪--‬ز ن‪--‬اور ‪ 45‬کیلوم‪--‬تر ب‪--‬ه‬
‫طرف غرب واقع شده در حالی که حرارت چشمه دومی به ‪ 15‬تا ‪ 20‬درجه سانتی گراد می رسد‪.‬‬
‫‪ )1.12.2.4‬مداخالت ومزاحمت در ساحات آبی واطراف آن‪:‬‬
‫چراه مفرط حیوانات اهلی وهمچنان مداخالت فامی‪--‬ل هائیک‪--‬ه در اط‪--‬راف آن زن‪--‬دگی میکنن‪-‬د‪ -‬ب‪--‬اعث تخ‪--‬ریب نس‪--‬بی س‪--‬احه‬
‫مذکور که ساالنه برعالوه شکار بیرحمانه پرندگان وجمع آوری تخم پرندگان نیز از جمله عواملیس‪--‬ت ک‪-‬ه درتخ‪--‬ریب آن س‪--‬هم‬
‫گرفته است‪ .‬شکار چیان وبعضا مسافرین ولسوالی ناور که از سمت ش‪-‬رقی آن عب‪-‬ور مینماین‪--‬د ن‪-‬یز درم‪-‬زاحمت پرن‪-‬دگان این‬
‫ساحه سهم میگیرند‪.‬‬
‫‪ )1.12.3‬تاالب نور‪:‬‬

‫این تاالب که از پوشش گیاهی متنوع برخوردار است و محل زیست ان‪--‬واعی از پرن‪--‬دگان آبی ب‪--‬ه ش‪--‬مار م‪--‬یرود‪ ،‬در‬
‫فاصله ‪ 60‬کیلومتری غرب قره باغ و به جن‪-‬وب نی قل‪-‬ه در دامن‪--‬ه گ‪-‬ل ک‪--‬وه م‪-‬وقعیت دارد و محی‪-‬ط آن بیش از ‪ 10‬کیلوم‪-‬تر و‬
‫عمق ان ‪ 3‬متر میباشد ‪.‬‬

‫‪ )1.12.4‬تاالب بیگم‪:‬‬
‫این تاالب درحدود ‪ 30‬کیلومتری شهر غزنی به طرف غرب موقعیت دارد و مربوط ولسوالی جغتو میباشد و زمان‬
‫دارای چراگاه خوب بوده زیرا در تحت جری‪--‬ان آب چش‪--‬مه س‪--‬اران س‪--‬راب م‪--‬وقعیت دارد و همچن‪--‬ان قس‪--‬مت جن‪--‬وب آن‪--‬را ک‪--‬وه‬
‫احاطه کرده است و زمان سرسبزی خاص برخوردار بوده و فعآل نیز سرسبزاست‪.‬‬
‫‪ )1.12.5‬دره المیتو‪:‬‬
‫المیتو دره زیبا‪ ،‬سرسبز و پر طراوت با طول ‪ 25‬کلومتر‪ ،‬یکی از روستاهای بزرگ ولسوالی جاغوری بوده که از‬
‫سرچشمه های دریای جاغوری و ارغنداب بشمار میرود‪.‬‬

‫) منابع آب والیت غزنی‪:‬‬ ‫‪1.6‬‬

‫آب های سطحی‪:‬‬ ‫‪)1.6.1‬‬
‫والیت غزنی به علت کوهستان های بلند و ارتفاعات برف گیر‪ ،‬در فصل زمستان پوشیده از برف می شوند‪ .‬کوه های مرتف‪--‬ع‬
‫این منطقه‪ ،‬کانون ذخیره آب های روان دایمی و سرچشمه شبکه آب های جاری والیت هس‪--‬تند‪ .‬ارتفاع‪--‬ات ن‪--‬اور‪ ،‬ک‪--‬وه تمکی‪،‬‬

‫‪7‬‬
‫گل کوه و غیره از کوهستان های آبگیر دائمی والیت است و رود خانه های غزنی‪ ،‬ترنک‪ ،‬ج‪--‬اغوری‪ ،‬س‪--‬نگ ماش‪--‬ه و غ‪--‬یره‬
‫از آن سرچشمه می گیرند‪ .‬این رودخانه ها و چشمه ها مأمن و زیست گاه انواع پرندگان‪ ،‬آبزیان و وحوش است‬
‫باید اشاره کرد در والیت غزنی باران های منظم نمی بارد و منشآ آب بسیاری از رودخانه ها را باران های ش‪--‬دید و طوف‪--‬انی‬
‫و مخصوصا ً برف کوه ها تشکیل می دهند در مورد اول رودخانه ها سیالبی و کم دوام است‪ .‬در مورد دوم برف ک‪--‬وه ه‪--‬ا ب‪--‬ه‬
‫علت سردی هوای نواحی کوهستانی به کندی آب و به همین جهت رودخانه ها کم آب است‪.‬‬
‫یکی دیگر از عوامل نامناسب در مورد رودخانه های والیت غزنی اختالف سطح است یعنی سر چشمه بسیاری از رودخان‪--‬ه‬
‫های این والیت در مرتفع ترین قلل کوه ها واقع شده اند و با مصب آن ها اختالف سطح زی‪--‬اد موج‪--‬ود اس‪--‬ت و ب‪--‬ه همین جهت‬
‫رودخانه ها عموما ً جریان س‪-‬ریع داش‪-‬ته و دارای بس‪--‬تر ن‪-‬اهموار در مس‪-‬یر خ‪-‬ود می باش‪-‬ند و چ‪-‬ون از ط‪-‬رف دیگ‪--‬ر اراض‪-‬ی‬
‫مزروعی رسوبی در دامنه کوه ها و یا زمین های مرتف‪--‬ع واق‪--‬ع ش‪--‬ده و ب‪--‬ا بس‪--‬تر رودخان‪--‬ه ه‪--‬ا اختالف س‪--‬طح زی‪-‬اد دارد به‪--‬ره‬
‫برداری و استفاده کامل از آب های جاری و الیت بدون اجرای اصول علمی و فنی در بیشتر نقاط امکان ندارد‪.‬‬
‫برخی از مهمترین‪ -‬رود خانه های والیت غزنی عبارتند‪ -‬از‪:‬‬
‫‪ )1.6.1.1‬دریای غزنی‪:‬‬
‫این رود خانه ازمنطقه سراب ولسوالی جغتو سرچشمه گرفته بعد از آبیاری مناطق سراب‪ ،‬در ه جلگه ‪ ،‬من‪--‬اطق ج‪--‬وی آهن و‬
‫دره رشیدان و بعدآ باآبهای س‪--‬وخته عالوال‪--‬دینی و آب جغت‪--‬وی وردک یکج‪--‬ا ش‪--‬ده و ب‪--‬االخره در بن‪--‬د س‪--‬لطان م‪--‬یریزد ‪ .‬و بع‪--‬دا‬
‫بطرف جنوب غرب جریان یافته به آب ش‪-‬لگر یکجاش‪--‬د ه و س‪-‬رانجام ب‪-‬ه آب ایس‪-‬تاده غ‪--‬زنی م‪-‬یرزد وط‪-‬ول آن درح‪-‬دود ‪200‬‬
‫کیلومتر میرسد ‪.‬‬
‫‪ )1.6.1.2‬رود ترنگ‪:‬‬
‫که از دامنه شرقی کوه تمکی قره باغ و از وادی وسط مقر سرچشمه گرفت‪--‬ه و از ج‪--‬وار س‪--‬رک قن‪--‬دهار در ولس‪--‬والی گیالن و‬
‫آغوجان میگزرد ‪ .‬سپس از حد فاصله والیت غزنی (کابل ‪ ،‬قندهار) از منطقه به نام "پش" عب‪--‬ور میکن‪--‬د و آب در دره رس‪--‬نه‬
‫دراین قسمت بارودترنگ می پیوندد‪ -‬و بسمت منطقه کوه شاه جوی قالت جریان می یابد و زمین های زیادی را آبیاری میکن‪-‬د‬
‫این رود خانه ‪ 352‬کیلومتر طول دارد‪.‬‬
‫‪ )1.6.1.3‬رود سنگ ماشه ‪:‬‬
‫این رود از آبشارهای طبیعی دره ها و چش‪--‬مه س‪--‬ارهای اجرس‪--‬تان و مالس‪--‬تان سرچش‪--‬مه گرفت‪--‬ه از دره ی کوش‪--‬ن عب‪--‬ورکرده‬
‫وارد مالستان میشود ‪.‬در دره مشعله رود دیگری به سنگ ماشه می پیوندد‪ -‬و در حدود سه کیلومتر بسوی جنوب جری‪-‬ان یافت‪-‬ه‬
‫باالخره از خاک جاغوری عبور می نماید ‪ .‬و رود کوچکتری از قریه اولیاد پشی و قری‪--‬ه ش‪--‬یرداغ سرچش‪--‬مه میگ‪--‬یرد ب‪--‬ه این‬
‫قریه ها آبادی و سرسبزی میبخشد‪ .‬پس از گذشتن از جاغوری در ن‪--‬زدیکی قری‪--‬ه غوغ‪--‬ه خ‪--‬ارج از منطق‪--‬ه ج‪--‬اغوری ب‪--‬ه رود‬
‫سنگ ماشه یکجا میشود ‪ .‬رود سنگ ماشه با گذشتن از قسمتی از ارزگان و قالت ت‪--‬وخی و جالل‪--‬زی داخ‪--‬ل منطق‪--‬ه ارغن‪--‬داب‬
‫میگردد‪ .‬رود ارغنداب ‪ 377‬کیلومتر طول دارد ‪.‬‬
‫‪ )1.6.1.4‬رود نهاره‪:‬‬
‫رود نهاره از ارتفاعات ‪ 3000‬متری عراضی مجاور غزنی سرچشمه گرفته و به دریاچه آب ایستاده غزنی م‪--‬یریزد و ط‪--‬ول‬
‫عمومی آن به ‪ 123‬کیلومتر میرسد ‪.‬‬

‫‪ )1.6.2‬بندهای عمده والیت غزنی‬

‫‪ )1.6.2.1‬بند سلطان‪:‬‬
‫این بند در فاصله ‪ 19‬کیلومتری شمال غرب شهر غزنی قرار دارد کاسه بند ذخیروی سلطان در ولسوالی جغتو والیت میدان‬
‫وردک موقعیت دارد مساحت بند حدود ‪ 300000‬متر مربع بوده‪ ،‬ط‪--‬ول بن‪--‬د ‪ 230‬م‪--‬تر و ع‪--‬رض قس‪--‬مت تحت‪--‬انی آن ‪ 46‬م‪--‬تر‬
‫میباشد و عرض قسمت فوقانی آن ‪ 6‬متر و ارتفاع بند ‪ 28‬متر میباشد‪ .‬ظرفیت اعظمی ذخیره آن ‪ 8‬میلیون متر مکعب میباش‪--‬د‬
‫که حدود ‪ 50000‬فامیل از آن مستفید شده و ‪ 15000‬زمین زراعتی را آبیاری میکند‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ )1.6.2.2‬بند زنخان‪:‬‬
‫بند ذخیروی زنخان در حدود ‪ 30‬کیلومتری شهر غزنی بطرف ش‪--‬رق در قری‪--‬ه گ‪--‬دول زی‪--‬رک و ولس‪--‬والی زنخ‪--‬ان ق‪--‬رار دارد‬
‫ظرفیت اصلی آب آن در حدود ‪ 2‬میلیون متر مکعب تعین شده طول دیوار س‪--‬نگ ک‪--‬اری آن از س‪--‬مت ش‪--‬مال الی جن‪--‬وب ‪210‬‬
‫متر و عرض تحتانی آن تقریبا ً ‪ 18‬متر‪ ،‬عرض فوقانی آن ‪ 3‬متر و ارتفاع آن ‪ 24‬متر‪ ،‬مساحت کاسه بند فعالً ‪ 120000‬م‪--‬تر‬
‫مربع را احتواء می نماید‪.‬‬

‫‪ )1.6.2.3‬بند سرده ‪:‬‬

‫این بند بطرف جنوب شرق شهر غزنی موقعیت دارد که از مرکز شهر به فاصله ‪ 70‬کیلومتر دور تر واقع است ک‪--‬ه در س‪--‬ال‬
‫‪ 1346‬به بهره برداری سپرد شده است این بن‪--‬د ب‪--‬االی دری‪--‬ای جلگ‪--‬ه ب‪--‬ه ط‪--‬ول ‪ 460‬م‪--‬تر و ع‪--‬رض فوق‪-‬انی ‪ 8‬م‪--‬تر و ع‪--‬رض‬
‫تحتانی ‪ 200‬متر و ارتفاع ‪ 20‬الی ‪ 30‬متر اعمار گردیده است و قابلیت ذخیره ‪ 165‬میلیون متر مکعب آب در حالت نورم‪--‬ال‬
‫دارا میباشد قابلیت ذخیره اعظمی آن ‪ 295‬میلیون متر مکعب آب را دارا میباشد این بند ابت‪-‬دا دارای ی‪-‬ک کان‪-‬ال الی فاص‪-‬له ‪1‬‬
‫کیلومتر و بعداً به دو شاخه راست و چپ تقسیم گری‪--‬ده اس‪--‬ت ک‪--‬ه کان‪--‬ال راس‪--‬ت دارای ‪ 21‬کیلوم‪--‬تر ط‪--‬ول و ‪ 11‬ج‪--‬وی ف‪--‬رعی‬
‫میباشد و تا ساحه ‪ 34000‬جریب زمین را تحت آبیاری قرار میدهد‪ .‬کانال چپ آن ‪ 30‬کیلومتر طول و ‪ 16‬کانال خورد داخ‪--‬ل‬
‫(جوی) از آن جدا گردیده است و ‪ 42000‬جریب زمین را تحت آبیاری قرار میدهد‪ -.‬در مجموع هردو کان‪--‬ال ‪ 76000‬ج‪--‬ریب‬
‫زمین را که از جمل‪-‬ه ‪ 55000‬ج‪-‬ریب زمین آن دول‪-‬تی و ‪ 21000‬ج‪-‬ریب آن متعل‪-‬ق ب‪-‬ه ملکیت ه‪-‬ای شخص‪-‬ی میباش‪-‬د آبی‪-‬اری‬
‫میکند‪.‬‬

‫‪ )1.6.2.4‬بند بهایی ن‪QQ‬اور‪ :‬این بن‪-‬د درح‪-‬دود ‪ 4000‬ج‪-‬ریب زمین را آبی‪-‬اری ک‪-‬رده و در س‪-‬ال ‪ 1385‬ک‪-‬ار آن تکمی‪-‬ل گردی‪-‬ده‪-‬‬
‫است ‪.‬‬

‫‪ )1.6.2.5‬بندآبگردان باغچری‪ :‬این بند در دره قیاق مربوط ولسوالی جغتو موقعیت دارد در سال ‪ 1384‬کار آن تکمیل ش‪--‬ده‬
‫و منبع خوب آبی برای کاریزهای چشمه سار ها میباشد‪.‬‬

‫‪ )1.6.2.6‬بند دهنه شیر‪:‬‬

‫این بند در ‪ 8‬کیلو متری شرق شهر غزنی در مربوطات قریه روضه م‪--‬وقعیت داش‪--‬ته ک‪--‬ه جهت تقوی‪--‬ه آبه‪--‬ای زی‪-‬ر زمی‪--‬نی در‬
‫سال ‪ 1386‬اعمار گردیده است‪ .‬ارتفاع این بند از سطح بحر ‪ 2297‬متر است‪ .‬ک‪--‬ه ح‪--‬دود ‪ 4000‬هکت‪--‬ار زمین قری‪--‬ه روض‪--‬ه‪،‬‬
‫دشت علی ال ال و قریه پیرزاده مرکز غزنی را آبیاری میکند‪.‬‬

‫خشکسالی‪:‬‬

‫‪9‬‬
‫غزنی والیتی است نسبتا خشک و در اغلب نقاط آن کمبود آب مسئله جدی است‪ .‬تخریب منابع محیط زیستی‪ ،‬به ویژه خاک و‬
‫پوش‪-‬ش نب‪-‬اتی ب‪-‬اعث میش‪-‬ود هم‪-‬ان مق‪-‬دار ان‪-‬دک آب حاص‪-‬ل از ب‪-‬ارش ن‪-‬یز ب‪-‬ه ج‪-‬ای نف‪-‬وذ در زمین و تق‪-‬ویت س‪-‬فره ه‪-‬ای آب‬
‫زیرزمی‪--‬نی‪ ،‬بص‪--‬ورت آب روان از دس‪--‬ترس خ‪--‬ارج ش‪--‬ود و در نتیج‪--‬ه خش‪--‬کی و کمب‪--‬ود آب بیش‪--‬تر از پیش احس‪--‬اس گ‪--‬ردد‪.‬‬
‫خشکسالی های اخیر درین والیت نتایج آتی را بدنبال داشته است‪:‬‬
‫‪ ‬خشک شدن بخش های زیادی از تاالب ناور و دریاچه آب ایستاده و به تبع آن تخ‪--‬ریب زیس‪--‬تگاه پرن‪--‬دگان ب‪--‬ه علت از بین‬
‫رفتن پوشش گیاهی‬
‫‪ ‬کاهش تعداد‪ -‬پرندگان مهاجر و بومی ساحات تاالب ناور آب ایستاده‬
‫‪ ‬کاهش شدید علوفه‬
‫‪ ‬کاهش چشمگیر آب کاریزها و چشمه ها‬
‫‪ ‬کاهش آب های زیر زمینی‬
‫‪ ‬وارد آمدن خسارات به فعالیت های زراعتی‪.‬‬

‫‪ )1.6.2.‬آب های زیرزمینی‪:‬‬

‫مهم ترین منابع آبی زیر زمینی والیت غزنی در نواحی کوهستانی و برف و باران بوده ولی در مناطق دش‪--‬تی رود ه‪-‬ا عام‪--‬ل‬
‫تامین کننده‪ -‬آبهای زیرزمینی است‪ .‬منابع آبی زیرزمینی را به چشمه ها‪ ،‬کاریز ها و جاه ها تقسیم نموده اند که قرار معلومات‬
‫ریاست زراعت غزنی به تعداد‪ 1232 -‬رشته کاریز و ‪ 188‬رشته چشمه در سطح والیت موجود است‬
‫جدول مشخصات قنات ها یا کاریز ها و چشمه های والیت غزنی‬
‫مقدار آب‬ ‫وضعیت فعلی‬ ‫تعداد چشمه ها‬ ‫تعداد کاریز‬ ‫ولسوالی‬ ‫شماره‬
‫مربوط به مقدار بارندگی‬ ‫به کمبود آب مواجه است‬ ‫‪ 26‬رشته‬ ‫‪15‬‬ ‫جاغوری‬ ‫‪1‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫به کمبود آب مواجه است‬ ‫‪0‬‬ ‫‪210‬‬ ‫قره باغ‬ ‫‪2‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪ 2‬رشته چشمه‬ ‫‪223‬‬ ‫اندر‬ ‫‪3‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪82‬‬ ‫مقر‬ ‫‪4‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪ 20‬رشته چشمه‬ ‫‪210‬‬ ‫جغتو‬ ‫‪5‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ده یک‬ ‫‪6‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪95‬‬ ‫گیالن‬ ‫‪7‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪93‬‬ ‫ناوه‬ ‫‪8‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪40‬‬ ‫آبند‬ ‫‪9‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪71‬‬ ‫گیرو‬ ‫‪10‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫خواجه‬
‫‪23‬‬ ‫‪11‬‬
‫عمری‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪ 48‬رشته چشمه‬ ‫‪42‬‬ ‫زنخان‬ ‫‪12‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪ 4‬رشته چشمه‬ ‫‪15‬‬ ‫اجیرستان‬ ‫‪13‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪ 8‬رشته چشمه‬ ‫‪45‬‬ ‫واغظ‬ ‫‪14‬‬
‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫رشیدان‬ ‫‪15‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ 80‬رشته‬ ‫‪0‬‬ ‫ناور‬
‫‪ 188‬رشته چشمه‬ ‫‪1232‬‬ ‫مجموع‬
‫قابل یاد آوری است نظر به اظهارات مردم محل خشکسالی ه‪--‬ای اخ‪--‬یر ب‪--‬االی س‪-‬طح آب زی‪-‬ر زمی‪--‬نی ت‪--‬اثیر ش‪-‬گرفی را وارد‬
‫آورده است که گفته میشود آب چشمه ها و کاریز ها نسبت به گذشته تقلیل یافته است‪.‬‬
‫‪ )1.7‬خاک‪:‬‬
‫خاک غزنی عموما خاک مرغذاری یا چمنی است‪ .‬این خاک که از رسوبات رودخانه ای تشکیل شده اس‪--‬ت در تم‪--‬ام‬
‫ولسوالی قره باغ‪ ،‬بخش وسیعی از ولسوالی ناور و اجرستان‪ ،‬جغتو‪ ،‬واغظ‪ ،‬خوگیانی و قسمت های از مرکز غ‪--‬زنی موج‪--‬ود‬
‫است‪ .‬خاک استپ دشتی در قسمت های ولسوالی ناوه به مشاهده میرسد‪.‬‬
‫در والیت غزنی سه نوع خاک سریزیم مشاهده میشود‪ ،‬خاک سریزیم تیپ کوهی در ولس‪--‬والی ه‪--‬ای زنخ‪--‬ان‪ ،‬قس‪--‬مت ه‪--‬ای از‬
‫ولسوالی های ده یک‪ ،‬اندر و خوگیانی‪ ،‬جاغوری و مالستان‪ ،‬خاک سریزیم روشن کوهی در ولسوالی های گیرو و آب بند و‬
‫قسمت های از ولسوالی های مقر‪ ،‬گیالن و جاغوری و خاک سریزیم ت‪--‬یره ک‪--‬وهی در قس‪--‬مت ه‪--‬ای از ولس‪--‬والی ه‪--‬ای خواج‪--‬ه‬
‫عمری‪ ،‬رشیدان و بخش کوچک از ولسوالی ناور پراکنده شده اند‪.‬‬
‫) پوشش نباتی‪:‬‬ ‫‪1.8‬‬
‫‪ )1.8.1‬زراعت‪:‬‬
‫با توجه به پیشنه زراعتی شهروندان غزنی نیز به سبب موقعیت خ‪-‬اص جغرافی‪--‬ایی و ش‪-‬رایط اقلیمی آن محص‪--‬والت متن‪--‬وعی‬
‫کشت می شود اما کمی آب موجب شده که بیش تر اراضی قابل کشت به صورت للمی مورد بهره برداری قرار گیرد‪.‬‬
‫بای‪--‬د گفت از جمل‪--‬ه محص‪--‬والت کش‪--‬ت ش‪--‬ده این والیت یکی ب‪--‬رنج اس‪--‬ت ک‪--‬ه ب‪--‬ه علت کمب‪--‬ود آب در س‪--‬طح ن‪--‬اچیزی آن هم در‬
‫ولسوالی خواجه عمری برداشت می شود؛ و اما شلغم مرغوب و به پیمانه وسیع در ولسوالی ناور کشت و برداشت می ش‪--‬ود‪.‬‬
‫شلغم خوش طعم بوده و هیچ ریشه ای ن‪-‬دارد‪ .‬در می‪-‬ان محص‪-‬والت زراع‪-‬تی " گن‪-‬دم و ج‪-‬و" غالتی هس‪-‬تند ک‪-‬ه در تم‪-‬ام نق‪-‬اط‬
‫والیت کاشت و برداشت می شوند‪ .‬در مجموع مهم ترین محصوالت زراعتی والیت غزنی عبارتند از‪ :‬غله جات مانن‪--‬د گن‪--‬دم‬
‫آبی و للمی‪ ،‬جو آبی و للمی‪ ،‬جواری‪ ،‬ارزن‪ ،‬برنج؛ حبوبات مانند باقلی‪ ،‬عدس‪ ،‬ش‪-‬اخل‪ ،‬م‪-‬اش‪ ،‬مش‪--‬نگ؛ نب‪--‬ات ص‪--‬نعتی مانن‪--‬د‬
‫تنباکو‪ ،‬نباتات علوفه ای شامل رشقه و شبدر؛ محصوالت جالیزی مانند خربوزه‪ ،‬تربوز‪ ،‬بادرنگ‪ ،‬بادنجان؛میوه ج‪--‬ات ش‪--‬امل‬
‫زرد آلو‪ ،‬سیب‪ ،‬آلوبالو‪ ،‬انگور‪ ،‬توت‪ ،‬بادام‪ ،‬سنجد‪ ،‬چارمغز؛ سبزیجات شامل پیاز‪ ،‬کچالو‪ ،‬شلغم‪.‬‬
‫مقدار تولید و سطح زیر کشت محصوالت زراعی در والیت غزنی در سال(‪)1390‬‬
‫مجموع تولید در‬ ‫مقدار برداشت به‬
‫در صد به کل کشور‬ ‫مساحت به هکتار‬ ‫مقدار تولید به تن‬ ‫نوع محصوالت‬
‫سطح کشور‬ ‫ازای هرهکتار(تن)‬
‫‪8.46‬‬ ‫‪300120‬‬ ‫‪1.64‬‬ ‫‪15486‬‬ ‫‪25397‬‬ ‫جواری‬

‫‪0.5‬‬ ‫‪449400‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪1050‬‬ ‫‪2247‬‬ ‫برنج‬

‫‪7.02‬‬ ‫‪305900‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪13345‬‬ ‫‪21483‬‬ ‫جو‬

‫‪4.6‬‬ ‫‪3067000‬‬ ‫‪2.4‬‬ ‫‪58000‬‬ ‫‪14400‬‬ ‫گندم آبی‬

‫‪0.09‬‬ ‫‪1127000‬‬ ‫‪0.25‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫گندم للمی‬

‫‪ )1.8.1.1‬سبزیجات محلی غزنی‪:‬‬

‫استعمال سبزیجات در مواد غذایی و بعضی چاشنی ه‪--‬ا از ای‪--‬ام ق‪--‬دیم بدینس‪--‬و در والیت غ‪--‬زنی م‪--‬روج ب‪--‬وده ک‪--‬ه ب‪--‬ه قس‪--‬م ت‪--‬ازه‬
‫وخشک استفاده میگردد و در اکثر ولسوای هها هنوز هم بصورت عنعن‪--‬وی از آن اس‪--‬تفاده میش‪--‬ود‪ .‬س‪--‬بزیجات مهم غ‪--‬زنی را‬

‫‪11‬‬
‫چوکری یا رواش‪ ،‬سمارق یا قارچ‪،‬پودینه‪ ،‬بوالن‪،‬گندمک‪ ،‬شبدر کورپه‪ ،‬شورکی‪ ،‬خرفه‪ ،‬چارمغزک‪ ،‬دهقانک‪ ،‬مارچوبک و‬
‫غیره تشکیل میدهد‪.‬‬
‫‪ )1.8.2‬جنگالت و علفچرها‪:‬‬
‫علیرغم اهمیت فراوان گونه های نباتی متأسفانه در سالهای اخیر تعادل ایکولوژیکی در والیت غ‪--‬زنی ب‪--‬ه هم خ‪--‬ورده اس‪--‬ت و‬
‫استفاده بی رویه از پوشش نباتی چشم انداز جغرافیای این والیت را تغیر داده است باید گفت ب‪--‬ه اس‪--‬اس اطالع‪--‬ات موج‪--‬ود در‬
‫والیت غزنی ‪ 11750‬هکتار جنگل و ‪ 1654792‬هکتار علفچر وجود دارد ک‪--‬ه بیش‪--‬ترین وس‪--‬عت این علفچره‪--‬ا در ولس‪--‬والی‬
‫ناور ( ‪ ) 433873‬هکتار قرار دارند‪ .‬در برخی نقاط جنگلهای پراگن‪--‬ده ی وج‪--‬ود دارد ک‪--‬ه از آن ب‪--‬ه ص‪--‬ورت ه‪--‬ای گون‪--‬اگون‬
‫بهره برداری اقتصادی میشود‪ .‬متأسفانه این بهره برداری های بی رویه م‪-‬وجب تخ‪-‬ریب جنگله‪-‬ای این والیت ش‪-‬ده طوریک‪-‬ه‬
‫ممکن است با گذشت چند سال دیگر‪ ،‬پوشش جنگل در معرض نابودی قرار گیرد‪.‬‬
‫قابل یاداوری است که جنگالت طبیعی والیت غزنی شامل بادام تلخک و بسیار کم زردالو و تعداد‪ -‬کم سیب ‪ ،‬خنج‪--‬ک نس‪--‬ترن‬
‫وحشی ‪ ،‬گالب وحشی ‪،‬قرغنه ‪،‬چاکه دانه ‪ ،‬الترغنه و غیره بوده و نباتات عمده علفچرها عبارت از گرس های محلی‪ ،‬نب‪--‬ات‬
‫کمی ‪ ،‬راف غیغان‪ ،‬چکری‪ ،‬سرخ خار‪ ،‬سرخ سیل و غیره می باشد‪.‬‬
‫جدول وضعیت پوشش نباتی در والیت غزنی به تفکیک ولسوالی ها‬
‫چراه گاه‬ ‫جنگالت‬ ‫نام ولسوالی‬
‫‪17203‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مرکز غزنی‬
‫‪150230‬‬ ‫‪150‬‬ ‫اجیرستان‬
‫)‬ ‫‪1.8.3‬‬
‫‪105760‬‬ ‫‪3300‬‬ ‫جغتو‬
‫طبی‪:‬‬ ‫نباتات‬
‫‪84039‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خواجه عمری‬
‫غ‪--‬زنی‬ ‫والیت‬
‫‪71804‬‬ ‫‪2650‬‬ ‫گیالن‬
‫‪60421‬‬ ‫‪350‬‬ ‫گیرو‬
‫‪20565‬‬ ‫‪-‬‬ ‫زنه خان‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رشیدان‬
‫‪41005‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ده یک‬
‫‪-‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫خوگیانی‬
‫‪117829‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مالستان‬
‫‪100146‬‬ ‫‪600‬‬ ‫قره باغ‬
‫‪138963‬‬ ‫‪1600‬‬ ‫جاغوری‬
‫‪25879‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اندر‬
‫‪500‬‬ ‫‪1300‬‬ ‫وغظ‬
‫‪159667‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ناوه‬
‫‪433873‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ناور‬
‫‪58414‬‬ ‫‪700‬‬ ‫مقر‬
‫‪68494‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب بند‬
‫‪1654792‬‬ ‫‪11750‬‬ ‫مجموع‬
‫ازجمله مناطق کوهستانی که دارای کو های بلند و دره های سبز بوده که در اکثر این کو ها و دره ها نبات‪--‬ات ط‪--‬بی بص‪--‬ورت‬
‫فراوان یافت میشود‪ .‬این نباتات در قدیم به خاطر تداوی برخی امراض بصورت زیاد تر از آن استفاده میگردید و امروزه هم‬
‫معمول میباشد‪.‬‬
‫یک تعداد نباتات طبی غزنی در جدول ذیل آمده است‬
‫نام محلی نبات‬ ‫شمار‬ ‫نام محلی نبات‬
‫محل پیدایش‬ ‫محل پیدایش‬ ‫شماره‬
‫طبی‬ ‫ه‬ ‫طبی‬

‫‪12‬‬
 ‫ولسوالیهای مالستان‪ ،‬جغتو‪ ،‬ناور و‬
‫درهر نقطه غزنی‬ ‫شتر خار‬ ‫‪23‬‬ ‫تور کک‬ ‫‪1‬‬
‫جاغوری‬
‫مالستان‬ ‫مستار‬ ‫‪24‬‬ ‫‪// // //‬‬ ‫گوش برحال‬ ‫‪2‬‬
‫در هر نقطه غزنی‬ ‫زیره‬ ‫‪25‬‬ ‫در هر نقط غزنی‬ ‫سوختنک علف‬ ‫‪3‬‬
‫‪//‬‬ ‫جوانی‬ ‫‪26‬‬ ‫ناهور – مالستان – جاغوری‬ ‫راف‬ ‫‪4‬‬
‫‪//‬‬ ‫تلخک‬ ‫‪27‬‬ ‫در هر نقطه غزنی‬ ‫گنده بغل‬ ‫‪5‬‬
‫‪//‬‬ ‫سر کل‬ ‫‪28‬‬ ‫‪//‬‬ ‫دم روباه‬ ‫‪6‬‬
‫ناور‬ ‫کاکوتی‬ ‫‪29‬‬ ‫‪//‬‬ ‫فرعول‬ ‫‪7‬‬
‫جاغوری – مالستان‬ ‫بز باش‬ ‫‪30‬‬ ‫تراب ناهور‬ ‫بزباش‬ ‫‪8‬‬
‫جاغوری – مالستان –‬
‫یله رنگ‬ ‫‪31‬‬ ‫جغتو – ناهور – مالستان‬ ‫ترخ‬ ‫‪9‬‬
‫مقر‬
‫در هر نقطه غزنی‬ ‫پودینه‬ ‫‪32‬‬ ‫جغتو – ناور – مالستان – جاغور‬ ‫جوانی بادیان‬ ‫‪10‬‬
‫ناور – مالستان‬ ‫کوزنتی‬ ‫‪33‬‬ ‫‪//‬‬ ‫زهر علف‬ ‫‪11‬‬
‫در هر نقطه غزنی‬ ‫گل کاسنی‬ ‫‪34‬‬ ‫‪//‬‬ ‫کلی تز‬ ‫‪12‬‬
‫شیرین بیان‬ ‫‪35‬‬ ‫‪//‬‬ ‫روعکه‬ ‫‪13‬‬
‫مزداغ‬ ‫‪36‬‬ ‫مالستان‬ ‫قومکه‬ ‫‪14‬‬
‫اسفرزه‬ ‫‪37‬‬ ‫مالستان – جاغوری‬ ‫بی نمک‬ ‫‪15‬‬
‫کرم بته‬ ‫‪38‬‬ ‫در هر نقط غزنی‬ ‫بوی مادران‬ ‫‪16‬‬
‫اپسکک‬ ‫‪39‬‬ ‫مالستان – جاغوری‬ ‫شولبو‬ ‫‪17‬‬
‫گربه خورگ‬ ‫‪40‬‬ ‫مالستان – جاغوری‬ ‫دم توسله‬ ‫‪18‬‬
‫خاک شیر‬ ‫‪41‬‬ ‫در هر نقطه غزنی‬ ‫پشم جواری‬ ‫‪19‬‬
‫باد پیش‬ ‫‪42‬‬ ‫مالستان – جاغوری‬ ‫مایع جنگلی‬ ‫‪20‬‬
‫جرکنه‬ ‫‪43‬‬ ‫در هر نقطه غزنی‬ ‫لوخ‬ ‫‪21‬‬
‫شیر خشت‬ ‫‪44‬‬ ‫در هر نقطه غزنی‬ ‫جسه گک علف‬ ‫‪22‬‬

‫جمعیت و تشکیالت اداری‪:‬‬

‫این والیت با داشتن ‪ 1168800‬نفر جمعیت‪ ،‬پنجمین والیت پر جمعیت کشور (براب‪--‬ر ب‪--‬ا مجم‪--‬وع جمعیت ‪ 5‬والیت‬
‫افغانستان یعنی سمنگان‪ ،‬نورستان‪ ،‬ارزگان‪ ،‬نیمروز و زابل) بوده و به تنهایی جمعی‪-‬تی بیش از ‪ 50‬کش‪-‬ور جه‪-‬ان را دارا می‬
‫باشد‪.‬‬
‫والیت غزنی دارای ‪ 18‬ولسوالی و ‪ 3109‬قریه بوده که اسامی ولسوالی ها قرار ذیل اند‪ :‬اجرس‪--‬تان‪ ،‬جغت‪--‬و‪ ،‬خواج‪--‬ه عم‪--‬ری‪،‬‬
‫گیالن‪ ،‬گیرو‪ ،‬زنخان‪ ،‬رشیدان‪ ،‬ده یک‪ ،‬خوگیانی‪ ،‬مالستان‪ ،‬قره باغ‪ ،‬جاغوری‪ ،‬اندر‪ ،‬واغظ‪ ،‬ناوه‪ ،‬ناور‪ ،‬مقر و آب بند‪.‬‬
‫‪ )2.1.1‬رشد جمعیت‪:‬‬
‫برای محاسبه رشد جمعیت در یک دوره یک ساله‪ ،‬باید جمعیت سال ‪ 1391‬با جمعیت سال ‪ 1387‬مقایسه گردد‪ .‬دیده میش‪--‬وده‬
‫که در طول این ‪ 5‬سال‪ ،‬والیت غزنی به تعداد ‪ 76200‬نفر افزایش جمعیت داشته است‪ .‬بنا ب‪--‬راین این والیت در ه‪--‬ر س‪--‬ال ب‪--‬ا‬
‫‪ 1.65‬درص‪-‬د رش‪-‬د جمعیت مواج‪-‬ه اس‪-‬ت‪ .‬ج‪-‬دول تخمین نف‪-‬وس از س‪-‬ال ‪ 1381‬الی ‪ 1391‬از مرک‪-‬ز و ولس‪-‬والی ه‪-‬ای والیت‬
‫غزنی‬
‫‪1391‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1389‬‬ ‫‪1388‬‬ ‫‪1387‬‬ ‫‪1386‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1381‬‬
‫‪1168800‬‬ ‫‪1149400‬‬ ‫‪1130100‬‬ ‫‪1111300‬‬ ‫‪1092600‬‬ ‫‪1062600‬‬ ‫‪1057000‬‬ ‫‪1040100‬‬ ‫‪977694‬‬ ‫‪919033‬‬ ‫‪863891‬‬

‫‪ )2.1.2‬تراکم نسبی جمعیت‪:‬‬

‫در والیت غزنی در هر کیلومتر مربع مساحت ‪ 50‬نفر زندگی میکنند که از تراکم نسبی جمعیت کشور ‪ 10‬نفر بیش تر اس‪--‬ت‬
‫که باال بودن این تراکم بیش از همه مربوط به شرایط طبیعی‪ ،‬اقتص‪--‬ادی و ت‪--‬اریخی این والیت اس‪--‬ت‪ .‬ولس‪--‬والی ج‪--‬اغوری پ‪--‬ر‬

‫‪13‬‬
‫جمعیت ترین (‪ 171600‬نفر ) و زنخان کم جمعیت ت‪-‬رین (‪ 12200‬نف‪-‬ر) ولس‪-‬والی ه‪-‬ای والیت غ‪-‬زنی میباش‪-‬د‪ .‬ج‪-‬دول ذی‪-‬ل‬
‫بیانگر مساحت‪ ،‬جمعیت و تراکم نسبی والیت به تفکیک ولسوالی ها است‪.‬‬
‫تراکم نسبی جمعیت در هر کیلومتر مربع‬ ‫مساحت به کیلومتر مربع‬ ‫جمعیت‬ ‫نام ولسوالی‬ ‫شماره‬
‫‪419‬‬ ‫‪376‬‬ ‫‪157600‬‬ ‫مرکز غزنی‬ ‫‪1‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪1620‬‬ ‫‪28000‬‬ ‫اجرستان‬ ‫‪2‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪589‬‬ ‫‪30900‬‬ ‫جغتو‬ ‫‪3‬‬
‫‪88‬‬ ‫‪208‬‬ ‫‪18400‬‬ ‫خواجه عمری‬ ‫‪4‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪1113‬‬ ‫‪56200‬‬ ‫گیالن‬ ‫‪5‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪867‬‬ ‫‪35500‬‬ ‫گیرو‬ ‫‪6‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪297‬‬ ‫‪12200‬‬ ‫زنخان‬ ‫‪7‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪394‬‬ ‫‪17500‬‬ ‫رشیدان‬ ‫‪8‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪715‬‬ ‫‪47500‬‬ ‫ده یک‬ ‫‪9‬‬
‫‪107‬‬ ‫‪183‬‬ ‫‪19600‬‬ ‫خوگیانی‪-‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪1764‬‬ ‫‪79800‬‬ ‫مالستان‬ ‫‪11‬‬
‫‪88‬‬ ‫‪1570‬‬ ‫‪138800‬‬ ‫قره باغ‬ ‫‪12‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪2137‬‬ ‫‪171600‬‬ ‫جاغوری‬ ‫‪13‬‬
‫‪169‬‬ ‫‪716‬‬ ‫‪121300‬‬ ‫اندر‬ ‫‪14‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪417‬‬ ‫‪37500‬‬ ‫واغظ‬ ‫‪15‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪1660‬‬ ‫‪28900‬‬ ‫ناوه‬ ‫‪16‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪5234‬‬ ‫‪91900‬‬ ‫ناور‬ ‫‪17‬‬
‫‪55‬‬ ‫‪885‬‬ ‫‪48900‬‬ ‫مقر‬ ‫‪18‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪1008‬‬ ‫‪26700‬‬ ‫آب بند‬ ‫‪19‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪23378‬‬ ‫‪1168800‬‬ ‫مجموع‪ -‬والیت‬ ‫‪20‬‬

‫مصرف انرژی‬
‫عدم دسترسی به انرژی پاک یکی از چالش های بزرگی است ک‪--‬ه هم‪--‬واره م‪--‬ردم غ‪--‬زنی از آن رنج ب‪--‬رده و این معض‪--‬ل رف‪--‬اه‬
‫مردم را به نازل ترین سطح آن کاهش داده است‪ .‬مردم عموما در ولسوالی ها از چوب‪ ،‬جنگل‪ ،‬بته کوهی و سرگین حیوانات‬
‫جهت پخت و پز و تسخین منازل استفاده میکنند‪ -.‬که استفاده ازین منابع عالوه بر آل‪--‬ودگی ه‪--‬ای م‪--‬زمن خ‪--‬انگی‪ ،‬ک‪--‬اهش ف‪--‬رش‬
‫نباتی کوه ها و تپه های ساحات را نیز در بر داشته و متاسفانه به علت غ‪--‬ارت واس‪--‬تفاده بیش ازح‪--‬د ه‪--‬یزم وچ‪--‬وب‪ ،‬س‪--‬وزاندن‬
‫بوته ها احتمال زیاد اتالف گیاهان وبوته ها( ممکن بوته های طبی) دربعضی مناطق وجود دارد‪.‬‬

‫‪ )2.2.6‬دسترسی به برق‪:‬‬
‫با وجود اینکه غزنی به دلیل وجود آبهای روان و اکثریت ولسوالی این والیت ظرفین های باالیی برای تولید انرژی برق‬
‫دارند اما در راستای کدام توجهی نگردیده‪ -‬است و به اساس معلومات‪ ،‬تنها ‪ 20‬در صد مردم غزنی از خدمات برق رسانی‬
‫از جانب ریاست برشنا شرکت غزنی مستفید میشوند و شرکت متذکره برای مشترکین خویش در شهر غزنی برق حرارتی‬
‫از طریق دیزل جنراتور ها توزیع میکند و در حال حاضر دارای ‪ 10‬پایه دیزل جنراتور با ظرفیت تولید ‪ 5.5‬میگاوات برق‬
‫می باشد‪.‬‬

‫فعالیت های تولیدی ( صنایع کوچک)‬

‫‪14‬‬
‫هرچند مفهوم ص‪-‬نعتی آنچنانک‪-‬ه در جوام‪-‬ع پیش‪-‬رفته مط‪-‬رح اس‪-‬ت در والیت غ‪-‬زنی جایگ‪-‬اهش را ب‪-‬از نک‪-‬رده اس‪-‬ت‪ ،‬ب‪-‬ا آنهم‬
‫کارخانجات و فابریکه های تولیدی در سطح والیت موجود اند که مجموعه از سرمایه و نیروی کار ب‪--‬ه منظ‪--‬ور ی‪--‬ک ی‪--‬ا چن‪--‬د‬
‫محصول به کار گرفته شده اند‬
‫افزایش فعالیت های اقتصادی‪ ،‬موجب تولید زباله ها وفاضالبهای تجاری و شهری بیشتری شده است که تفصیل آنها به شرح‬
‫ذیل است‬
‫جدول شرکت های تولیدی گچ‬
‫مقدار حجم کثافات‪ Q‬در‬ ‫استفاده از‬
‫منابع‪ Q‬انرژی‬ ‫تولید روزانه به تن‬ ‫منابع مواد خام‬ ‫اجازه نامه‬ ‫تعداد‬ ‫نوع فابریکه‬
‫روز‬ ‫مواد کیماوی‬
‫حدود ‪ 1300‬کیلو‬ ‫دیزل جنراتور و‬ ‫شرکت تولیدی‬
‫‪ 550‬الی ‪600‬‬ ‫آیودین‬ ‫داخل کشور‬ ‫آیسا‬ ‫‪42‬‬
‫گرام‬ ‫ذغال سنگ‬ ‫گچ‬

‫جدول مشخصات فابریکه تولید کرش (ریگریشن)‬

‫مقدار حجم‬ ‫تولید روزانه‬
‫فاضالب‬ ‫منابع انرژی‬ ‫منابع مواد خام‬ ‫اجازه نامه‬ ‫تعداد‬ ‫فابریکه‪Q‬‬
‫کثافات‬ ‫به تن‬
‫دیزل‬ ‫حدود ‪300‬‬ ‫آیسا‪ ،‬شاروالی و‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫داخل کشور‬ ‫‪5‬‬ ‫تولید جغل‬
‫جنراتور‬ ‫متر مکعب‪-‬‬ ‫اتاق تجارت‬

‫جدول مشخصات فابریکات تولیدی نمک آیودین دار‬

‫تولید روزانه‬ ‫استفاده از مواد‬ ‫اجازه‬
‫فاضالب‬ ‫مقدار حجم کثافات‪Q‬‬ ‫منابع انرژی‬ ‫منابع مواد خام‬ ‫تعداد‬ ‫فابریکه‪Q‬‬
‫به تن‬ ‫کیماوی‬ ‫نامه‬
‫‪ 580‬کیلو گرام‬ ‫دیزل‬ ‫داخل کشور‪/‬‬ ‫تولید نمک‬
‫‪0‬‬ ‫‪38‬‬ ‫آیودین‬ ‫آیسا‬ ‫‪4‬‬
‫نمک زائید‬ ‫جنراتور‬ ‫پاکستان‬ ‫آبودین دار‬

‫جدول مشخصات موتر شویی ها‬

‫منابع انرژی‬ ‫چگونگی دفع فاضالب‬ ‫منابع آبی‬ ‫اجازه نامه‬ ‫تعداد‬ ‫نوع نهاد‬
‫چاه جذبی‪ ،‬حوض فاضالب‪ ،‬ریختن به‬
‫دیزل جنراتور‬ ‫چاه عمیق‪ ،‬چاه عادی و تانکر‪-‬‬ ‫شاروالی‬ ‫‪11‬‬ ‫موتر شویی‬
‫دریا‬

‫جدول مشخصات یک تعداد اصناف شهر غزنی‬

‫منابع انرژی‬ ‫اجازه نامه‬ ‫تعداد‬ ‫نوع نهاد‬
‫دیزل جنراتور‬ ‫شاروالی‬ ‫‪ 37‬باب‬ ‫داشت خشت پزی‬
‫چوپ‪ /‬ذغال سنگ‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 35‬باب‬ ‫حمام‬
‫گاز مایع‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 62‬باب‬ ‫خبازی‬
‫گاز‪ /‬چوب‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 38‬باب‬ ‫هوتل‬
‫دیزل جنراتور‬ ‫آیسا – صحت عامه – اجازه نامه محیط زیستی‬ ‫‪ 1‬باب‬ ‫کار خان تولید نوشابه‬
‫شاروالی‬ ‫‪ 2‬باب‬ ‫کارخانه تولید یخ‬
‫ذغال ‪ /‬چوب ‪ /‬گاز‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 58‬باب‬ ‫کلچه‬
‫ذغال ‪ /‬چوب ‪ /‬گاز‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 27‬باب‬ ‫شیرنی‬
‫ذغال ‪ /‬چوب ‪ /‬گاز‬ ‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 13‬باب‬ ‫نقل‬
‫شاروالی – رهنمود محیط زیستی‬ ‫‪ 80‬باب‬ ‫قصابی‬
‫شاروالی‬ ‫‪ 1‬باب‬ ‫مسلخ‬

‫‪15‬‬
 ‫جدول مشخصات مارکیت ها‪ ،‬مندوی ها و بلند منزل ها‪:‬‬
‫سیستم فاضالب‬ ‫موقعیت ها‬ ‫ارقام مارکیت ها و مندوی ها‬ ‫شماره‬
‫اکثراً استفاده از چاه سپتک و و یک‬ ‫‪1‬‬
‫پالن اول – پالن دوم – سوم‬ ‫‪ 124‬باب مارکیت و بلند منزل (کوچک‪ -‬و بزرگ)‬
‫تعداد از آنها سیتم فاضالب ندارند‬
‫خارج از پالن شهری‬ ‫‪ 2‬باب مندوی (مندوی غله – مندوی سبزی)‬ ‫‪2‬‬

‫جدول مشخصات فارم های زراعتی‬

‫دولتی ‪ /‬خصوصی‬ ‫موقعیت‬ ‫اسم فارم‬ ‫شماره‬
‫دولتی‬ ‫مرکز والیت غزنی‬ ‫فارم جنگل باغ (باال و پائین)‬ ‫‪1‬‬
‫‪//‬‬ ‫ولسوالی اندر‬ ‫فارم خواجه نور‬ ‫‪2‬‬
‫‪//‬‬ ‫والسوالی جاغوری‬ ‫فارم نمایشی جاغوری‬ ‫‪3‬‬

‫میزان مصرف مواد نفتی‬

‫به تعداد ‪ 193‬پمت استیشن تیل و ‪ 10‬باب استیشن ذخیرگاه گاز مایع در سطح والیت فعال بوده که جدول مصارف تیل دیزل‬
‫و پطرول در مرکز والیت غزنی از بابت سالهای ‪ 1391‬الی ‪ 1393‬از قرار زیر میباشد‪.‬‬
‫مالحظات‬ ‫مصرف به لیتر‬
‫سال‬ ‫شماره‬
‫پطرول‬ ‫دیزل‬
‫‪3000000‬‬ ‫‪12000000‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2900000‬‬ ‫‪13000000‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2800000‬‬ ‫‪14000000‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3000000‬‬ ‫‪15000000‬‬ ‫‪1393‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪11700000‬‬ ‫‪54000000‬‬ ‫جمله مصارفات‬

‫جدول مشخصات زباله های شهری‬

‫چگونگی‪ Q‬دفع زباله ها‬ ‫مقدار تولید در سال‬ ‫مقدار تولید در روز‬ ‫نوعیت زباله‬
‫زباله های شهری‬

‫‪//‬‬ ‫‪292000Kg‬‬ ‫‪Kg 800‬‬ ‫بقایای چوبی‬

‫در ساحات متفاوت‪ -‬خارج از شهر تخلیه‬
‫‪Litter 789040.8‬‬ ‫‪2191.78Litter‬‬ ‫فاضالب‬
‫میگردد‬
‫‪M3 21420‬‬ ‫‪M3 59.5‬‬ ‫مواد پالستیکی‬
‫سوختانده میشود‬ ‫‪Kg 1314‬‬ ‫‪Kg 3.6‬‬ ‫مواد زائد کیمیاوی‪-‬‬
‫در حال حاضر ‪ 8‬پارک در داخل و حومه شهر با مشخصات ذیل موجود است‬
‫مالحظات‬ ‫مساحت به متر مربع‬ ‫نام پارک‬ ‫شماره‬
‫‪29400‬‬ ‫پارک حکیم صاحب سنائی‬ ‫‪1‬‬
‫‪7200‬‬ ‫پارک مخابرات‬ ‫‪2‬‬
‫‪4900‬‬ ‫پارک خواجه بلغار‬ ‫‪3‬‬
‫‪14900‬‬ ‫پارک سلطان صاحب (روضه)‬ ‫‪4‬‬
‫‪6200‬‬ ‫پارک پیشروی ریاست سارنوالی‬ ‫‪5‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪45000‬‬ ‫پارکهای دو طرف دریا‬ ‫‪6‬‬
‫پارک دوطرف دریا از پل فرخی الی پل سرک شاهراه کابل ‪-‬‬
‫÷‬ ‫‪25500‬‬
‫غزنی‬
‫‪ 7.6‬جریب‬ ‫باغ زنانه‬ ‫‪7‬‬
‫‪ 22‬جریب‬ ‫پارک محیط زیستی‬ ‫‪8‬‬

‫مشکالت محیط زیستی‪:‬‬

‫درغزنی عمده ترین مخاطرات زیست محیطی عبارت از مخاطرات اند که در رابطه با مفهوم صحت عمومی یا مسئله‬
‫صحت محیطی وجود دارند و مستقیما سالمتی مردم را تحت تاثیر قرار میدهن‪--‬د‪ -.‬این مخ‪--‬اطرات عموم‪--‬ا ارتب‪--‬اط تنگ‪--‬اتنگی ب‪--‬ا‬
‫شهر نشینی داشته که شامل غیر صحی بودن محیط زندگی‪ ،‬آالینده‪ -‬های مضر درهوا‪ ،‬جویچه های شهری‪ ،‬تجمع زبال‪--‬ه ه‪--‬ا و‬
‫کثافات جامد ‪ ...‬میباشند که متاسفانه اینگونه مخاطرات بیشتر در مناطق فقیر نشین و حوم‪--‬ه نش‪--‬ین ش‪--‬هر ی‪--‬افت میش‪--‬ود‪ .‬عم‪--‬ده‬
‫ترین مشکالت قرار ذیل است‪:‬‬
‫عدم موجودیت کانالیزاسیون شهر در واقع یک معضل جدی برای فراهم کردن پاکیزگی در شهر است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫برای تعداد‪ -‬کثیری از جمعیت مرکز غزنی عادی است که درسکونت گاه های غیر رسمی وغ‪--‬یر ق‪--‬انونی ودرخان‪--‬ه ی ب‪--‬ا‬ ‫‪‬‬
‫کیفیت نامطلوب و شلوغ زندگی کنند آنهم به دلیل ناتوانی خ‪--‬انواده ه‪--‬ای کم درآم‪--‬د ازپ‪--‬رداخت هزین‪--‬ه ب‪--‬رای تهی‪--‬ه مس‪--‬کن‬
‫درسکونتگاهای رسمی یا قانونی بدلیل باال بودن قیمت آنها‪ .‬این اقشار کم درآم‪-‬د درخان‪-‬ه ه‪-‬ای زن‪-‬دگی میکنن‪-‬د‪ -‬ک‪-‬ه ک‪-‬ه ب‪-‬ا‬
‫مصالح ناپایدار ساخته شده ونیز قابل اشتعال میباشد‬
‫شماری زیاد ازمردم فاقد خدمات منظم ب‪-‬رای جم‪-‬ع آوری زبال‪-‬ه ه‪-‬ای خ‪-‬انگی هس‪-‬تند‪ -.‬درواق‪-‬ع بس‪-‬یاری اف‪-‬راد درمحالتی‬ ‫‪‬‬
‫زندگی میکنند‪ -‬ک‪--‬ه فاق‪--‬د مع‪--‬ابر پخت‪--‬ه ک‪--‬اری اس‪--‬ت‪ .‬مف‪--‬اهیم ص‪--‬حت محیطی درخص‪--‬وص نب‪--‬ود خ‪--‬دمات جم‪--‬ع آوری زبال‪--‬ه‬
‫درنواحی شهری مشهود است‪ .‬بیشتر خانواده ها زباله ه‪--‬ای خ‪--‬ود را دره‪--‬ر مک‪--‬ان خ‪--‬الی ک‪--‬ه پی‪--‬دا کنن‪-‬د‪ -‬ازجمل‪--‬ه دردرون‬
‫گودال ها یا دریاچه های اطراف یا حتی به راحتی درطول جاده ه‪--‬ا میریزن‪--‬د‪ .‬مش‪--‬کالت ک‪--‬ه درپی این ام‪--‬ر گریب‪--‬ان گ‪--‬یر‬
‫ساکنان این مناطق میگردد شامل بوی بد‪ ،‬ناقلین بیماری ونیز حیوانات اهلی است که به خاطر زباله ها جمع میشوند وهم‬
‫چین کانال های چویچه های مناطق توسط زباله ها مسدود میشوند‪ .‬و درجای که تامین خدمات فاضالب نامناس‪--‬ب اس‪--‬ت‪،‬‬
‫بسیاری ازخانواده ها‪ ،‬زباله های خود را دردرون فاضالب ریخته یا فاضالب خانگی را داخل زباله های شان میریزند‪.‬‬
‫واضح است که فضوالت جمع اوری نشده‪ ،‬خطر جدی محسوب می گردد‪ .‬این خطرات بخصوص کودکانی را که درون‬
‫خانه یا بیرون آن بازی میکنند(‪ -‬وزباله های جمع اوری نشده را به قصد یافتن وسیله بازی می کاوند) و افرادی که زبال‪--‬ه‬
‫هارا جدا میکنند تا بتوانند‪ -‬چیزهای بیابند‪ -‬که قابل استفاده مجدد یا بازیافت باشند‪ ،‬تهدید‪ -‬میکند‪.‬‬
‫اکثریت جمعیت شهری با کمبود ذخایر آب سالم‪ ،‬منظم ومناسب وعدم تامین خدمات فاضالب مواجه هستند و برای بخش‬ ‫‪‬‬
‫زیادی ازجمعیت شهر وحومه آن نداشتن آب سالم وخدمات فاضالب درمنزل ی‪--‬ک ام‪--‬ر ع‪--‬ادی اس‪--‬ت‪ .‬واین نارس‪--‬ایی ه‪--‬ا‬
‫مربوط به ضعف شدید درعملکرد تامین کننده گان محلی و عدم توانایی درپرداخت مخارج ازطرف مردم است‪.‬‬
‫ضعف اقتصاد شهری موجب شده تا بسیاری ازخانواره‪--‬ا ازظ‪--‬رفیت الزم ب‪--‬رای پ‪--‬رداخت هزین‪--‬ه ه‪--‬ای مرب‪--‬وط ب‪--‬ه آب و‬ ‫‪‬‬
‫امکانات صحی محروم بمانند‪ .‬این درحالی است که خدمات درزمینه آب لوله کشی عم‪--‬دتا مختص ب‪--‬ه من‪--‬اطق تحت پالن‬
‫شهری است ‪.‬‬
‫برای بخش زیادی از مردم عادی است که دراماکنی باخطر دائمی سوانح ناگوار زندگی کنند‪ .‬ب‪--‬ه عن‪--‬وان مث‪--‬ال ‪ ،‬ب‪--‬رخی‬ ‫‪‬‬
‫افراد درزمین زندگی میکنند که درمعرض سیل است یا برخی درسراشیبی های به س‪--‬ر میبرن‪-‬د‪ -‬ک‪--‬ه درمع‪--‬رض خط‪--‬رات‬
‫ناگوار متعدد هستند‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫احتماال معضالت صحی که دردرجه اول مربوط به بیماری های عفونی میشوند اکثرا ریشه در آلودگی ه‪--‬وا‪ ،‬آب ‪ ،‬غ‪--‬ذا‬ ‫‪‬‬
‫و خاک دارند‪ .‬درحالت کلی آلودگی هوا درمقایسه با بیماریهای که توسط بیماریه‪--‬ای عف‪--‬ونی و انگلی ایج‪--‬اد میش‪--‬وند‪ ،‬ب‪--‬ه‬
‫ندرت درمیان جدی ترین خطرات سالمتی مورد توجه قرار گرفته است‬
‫جنگ ها انفجار و انتحار و آزمایش تسلیحات وفعالیت های جدید نظامی به درپایگاه های نظامی خود معضل دگ‪--‬ر اس‪--‬ت‬ ‫‪‬‬
‫که عالوه بر آسیب جدی روحی و روانی شهروندان‪ ،‬بیشترین ت‪-‬اثیر منفی را برمحی‪-‬ط زیس‪-‬ت ش‪-‬هری و روس‪-‬تایی برج‪-‬ا‬
‫میگذارد‪.‬‬

‫تعداد زیاد کثیری ازساکنین شهر در شرایط زیر استاندارد ومناطق پرجمعیت وبدون منابع ووسائل کافی برای ایجاد یک‬ ‫‪‬‬
‫سرپناه مناسب زندگی میکنند‪..‬‬

‫ارزیابی نهایی چنین است که اگر شهر غزنی وحومه آنرا به صورت یک سیستم فرض کنیم‪ ،‬هر نقصی دریک جزء این‬
‫سیستم‪ ،‬اجزای دیگر این سیستم را نیز تحت تاثیر قرار میدهد‪ -.‬بنا براین‪ ،‬تهدیدات تهیدیدات ناشی ازین معضالت زیست‬
‫محیطی که امروزه درشهر غزنی شاهد آن هستیم‪ ،‬متوجه تمام شهر ونواحی آن است‪.‬‬

‫‪ )3.3‬نابرابری ها در دستیابی به خدمات زیست محیطی‪:‬‬

‫اهمیت ذخیره کافی آب آشامیدنی وسیستم تخیلیه مطلوب برای سالمت بشر امری بدیهی است‪ .‬ب‪--‬رخی از ن‪--‬ابرابری ه‪--‬ای‬ ‫‪‬‬
‫درون شهری را دررابطه با مسائله دستیابی به خ‪--‬دمات زیس‪-‬ت محیطی مانن‪--‬د آب آش‪-‬امیدنی وسیس‪--‬تم تخلی‪--‬ه فاض‪--‬الب ب‪-‬ه‬
‫منظور گسترش فاضالب وامکان دفع زباله جامد موجود است تعدادی ازخانوارها ب‪--‬رای ت‪--‬امین ذخ‪--‬یره آب آش‪--‬امیدنی ب‪--‬ه‬
‫سیستمهای لوله کشی متکی هستند با آنهم ارائه نامنظم خدمات یک امر ثابت است یک تع‪--‬داد ازخ‪--‬انوار ازاب لول‪--‬ه کش‪-‬ی‬
‫مستفید میشوند حال آنکه اکثریت نفوس که درحومه شهر زندگی میکنند‪ -‬برای تامین آب روزانه به چاه های آب که توسط‬
‫خودشان حفر شده است متکی هستند‪-.‬‬
‫در حدود بسیار کم از مردم به توالت عصری دسترسی دارند و تعدادی از توالت های عمومی چاه دار استفاده میکنن‪--‬د‪ -.‬و‬ ‫‪‬‬
‫بیشتر مردم از توالت سنتی استفاده میکنند‪ -‬و درحالی که تعدادی از خانوارها به تشناب دسترسی ندارند‪.‬‬

‫نابرابری در دستیابی به سرویس صحی به میزان ثروت خانواده ها و محالت شان بستگی دارد‬ ‫‪‬‬

‫هم چنین دفع بی رویه وغیر معیاری زباله ها و کثاف‪-‬ات ط‪-‬بی وعف‪-‬ونی ش‪-‬فاخانه ه‪-‬ا وکلین‪-‬ک ه‪-‬ا ومراک‪-‬ز ص‪-‬حی ج‪-‬زو‬ ‫‪‬‬
‫مخاطرات صحت محیطی است‬

‫دفع نامناسب زباله های جامد مشخصه متداول درشهر است اگرچه نابرابری های کمی بین جمعیت نسبتا مرفه واک‪--‬ثریت‬ ‫‪‬‬
‫اجتماع شهری وجود دارد جمع آوری زباله ها فقط از مناطق شهری پالنی صورت میگیرد وبس‪.‬‬

‫برعالوه نابرابری های عرصه خدمات زیست محیطی م‪-‬ا درش‪-‬هر ش‪-‬اهد ن‪-‬ابرابری ه‪-‬ا درمواجه‪-‬ه ب‪-‬ا مخ‪-‬اطرات وآف‪-‬ات‬ ‫‪‬‬
‫زیستی نیز هستیم به عنوان مثال به علت ریختن فاضالب داخل حویلی به کوجه ها وبندش آنها درداخ‪--‬ل کوج‪--‬ه‪ ،‬ب‪--‬اطالق‬
‫ها ولجن زارهای تشکیل میگردد که بیشتر مناطق حومه شهر را تهدید‪ -‬میکند که جوالنگاه خ‪-‬وبی اس‪-‬ت ب‪-‬رای پش‪-‬ه ه‪-‬ای‬
‫مالریا‪ ،‬سوسک ها و مگس ها و دیگر حشرات که نهایتا باعث افزایش امراض میگردد‪.‬‬

‫از دیگرمخاطرات که اکثرا حوشه نشین های شهر را تهدید میکند‪ -‬آلودگی هوای داخ‪--‬ل خان‪--‬ه اس‪--‬ت ک‪--‬ه ب‪--‬ه دالی‪--‬ل مختلفی‬ ‫‪‬‬
‫ازجمله استفاده ازسوخت های نامطلوب وکم بازده ماند سوخت چوب‪ ،‬حیوانی ‪ ،‬بوت‪--‬ه زغ‪--‬ال چ‪-‬وب‪ ،‬ذغ‪--‬ل س‪--‬نگ ناش‪-‬ی‬
‫میگردد‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫آلودگی ناشی از فعالیت کارخانجاب تولیدی درمعدودی ازاماکن شهر عاملی محدود کننده است‪ .‬شمار اندک صنایع کوچک‬
‫که آالینده اصلی محسوب میشوند‪ ،‬با پراکندگی زیادی درنواحی وحومه شهر توزیع شده اند‪ .‬وجود کارخانجات که ازوسائل‬
‫موتوری فرسوده استفاده وغیر معیاری استفاده میکنند موجب آلودگی هوا میشود‪ .‬پیامد های بوم شناختی (‪Ecological‬‬
‫‪ ) foot print‬شهر‪ ،‬نواحی و روستاها برای بیش تر خانواده ها که مصرف کنندگان اصلی سوخت های زغال چوب ‪ ،‬تا‬
‫اندازه هیزم و سوخت چوب و سرگین حیوانات میباشند‪ ،‬جدی ومهم هستند‪ .‬به گونه ی که این سوخت منابع اصلی انرژی‬
‫خانگی را برای پخت وپز وحتی فعالیت های تجاری مانند تولید مواد غذایی و شیرنی باب وسایر اقدامات تشکیل میدهند‪،‬‬
‫صرف نظر از تاثیرات صحی مصرف این سوخت های یکی از علل نهفته ومخفی تخریب اکولوژیکی می باشد‪ .‬بطور عموم‬
‫باشندگان غزنی ازسوخت چوب‪ ،‬ذغال چوب‪ ،‬ذغال سنگ‪ ،‬وهیزم استفاده میکنند‪ .‬که این نوع سوخت از قطع درختان‪ ،‬هیزم‬
‫و استخراج منابع ذغال سنگ بوجود میایند‪-.‬‬

‫منابع و مآخذ‪:‬‬

‫ریاست زراعت و مالداری غزنی‬ ‫‪.1‬‬

‫ریاست صحت عامه والیت غزنی‬ ‫‪.2‬‬

‫ریاست شاروالی غزنی‬ ‫‪.3‬‬

‫ریاست انکشاف دهات‬ ‫‪.4‬‬

‫ریاست مبارزه با حوادث والیت غزنی‬ ‫‪.5‬‬

‫توسط آمریت آبرسانی‬ ‫‪.6‬‬

‫مدیریت مواد نفتی‬ ‫‪.7‬‬

‫ریاست فواید عامه‬ ‫‪.8‬‬

‫ریاست د برشنا شرکت – والیت غزنی‬ ‫‪.9‬‬

‫شماره دوازدهم‪ ،‬سال دوم‪ ،‬مجله غزنه ‪ ،2013‬ارگان نشراتی ریاست اطالعات و فرهنگ غزنی‬ ‫‪.10‬‬

‫شماره سیزدهم‪ ،‬سال سوم‪ ،‬مجله غزنه ‪ ،2013‬ارگان نشراتی ریاست اطالعات و فرهنگ غزنی‬ ‫‪.11‬‬

‫عظیمی‪ ،‬محمد عظیم "جغرافیای والیت غزی" سال ‪1391‬‬ ‫‪.12‬‬

‫غرجستانی‪ ،‬محمد توسلی " اقتصاد افغانستان" سال ‪1393‬‬ ‫‪.13‬‬

‫‪19‬‬