Μηνιαία ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών

περίοδος Δ΄ │ τεύχος 179 │ Ιούλιος - Αύγουστος 2023

1
 της σύνταξης

τεύχος 179 «Κατακαλόκαιρο»

Α
Ιούλιος - Αύγουστος 2023 ναζητώντας μια «όαση δρο-
σιάς» στο Κατακαλόκαιρο
περιεχόμενα ο Καραγκιόζης μας παλεύει
Της σύνταξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 να τα βγάλει πέρα μέσα στη γενι-
κευμένη ανακατωσούρα, την ακρί-
Ο Καραγκιόζης της Προσφυγιάς . . . . . . . . . . . . . . . . 3
βεια, τον πληθωρισμό…, τον υγιή

Κοπέλα με μαγιό, του Κ. Μάνου

Φωτορεπορτάζ: 11ο Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας . . . . . . 5 συναγωνισμό ή και σκληρό αντα-
Τ. Κούζη, Καραγκιοζοπαίκτης: Ένας πολυτάλαντος γωνισμό μεταξύ συναδέλφων.
καλλιτέχνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Στεκόμαστε σ’ αυτό το τελευ-
Ν. Μιχαηλίδου, Η οικογένεια του Καραγκιόζη . . . . 19 ταίο. Όσο δύσκολα κι αν είναι τα
Ν. Τζιβελέκη, Τα θεατράκια μας ζουν ακόμα . . . . 20 πράγματα βιοποριστικά και επαγ-
Γ. Χατζή, Η αυγή και το λυκόφως των μάγων, Α΄ . . 22 γελματικά, όλοι το οφείλουμε στην
Α. Δομτζίδη, Οι χάρτινοι φίλοι μου . . . . . . . . . . . . 25
Τέχνη μας να διατηρούμε «το Μέ-
τρο» στις δημόσιες τοποθετήσεις
Συνέντευξη, Κων/νος Δημητρακόπουλος . . . . . . . 27
μας, προστατεύοντας την αξιοπρέ-
Δ. Αβούρη, Η χώρα του Καραγκιόζη . . . . . . . . . . . 31 πειά της και όχι μόνο. Ας μην
Δ. Αβούρη, Ποιήματα για τον Καραγκιόζη . . . . . . 33 παρασυρόμαστε από τις στιγμι-
Του Μπαρμπούτη τα καμώματα . . . . . . . . . . . . . . . 34 αίες εντάσεις, πληγώνοντας την τόσο πολύτιμη «Συ-
Ημερολόγιο: Αύγουστος-Σεπτέμβριος . . . . . . . . . 36 ναδελφικότητα». Ας προσπαθούμε «να μπούμε στη
θέση του άλλου» και να μη χωριζόμαστε σε «στρα-
εξώφυλλο: Σχέδιο του Νικόλα Τζιβελέκη, τόπεδα» βάζοντας «ετικέτες».
χρωματισμός του Μιχαήλ Δελημιχαήλ Να μην ξεχνάμε ποτέ: «Όλοι στο ίδιο καζάνι
βράζουμε καλοκαιριάτικα» και μόνο ο αλληλοσε-
Ο Καραγκιόζης μας βασμός, η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια μπο-
ρούν να ρίξουν τη θερμοκρασία, για να αποφύγου-
Μηνιαία ηλεκτρονική έκδοση
του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών με το ΒΡΑΣΜΟ! Ο Καραγκιόζης μας δεν είναι για
τα δόντια κανενός σκύλου, όσο κι αν αγαπάμε τα
Διευθύνεται από ζώα!
Συντακτική Επιτροπή Γι’ αυτό όλοι μαζί ας τον προστατεύσουμε σε-
Σελιδοποίηση: Νικόλας Δημητριάδης βόμενοι πρωτίστως τον «Επαγγελματικό Χαρα-
επικοινωνία κτήρα» της Τέχνης μας, κατανοώντας την ανάγκη
okaragkiozismas@gmail.com συνεργασίας «των πάντων με τους πάντες» στους
δύσκολους καιρούς που ζούμε, απορρίπτοντας μετά
βδελυγμίας τον «Αθέμιτο Ανταγωνισμό» και τασσό-
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ μενοι υπέρ του κοινού συμφέροντος, που μπορεί να
ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ εξασφαλίσει ο καθορισμός μιας «Κοινής και Αξι-
ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1925, οπρεπούς Τιμής για κάθε παράσταση» μετά από
Τζωρτζ 6, Αθήνα 10677 μεταξύ μας διάλογο και συνεννόηση.
Τα παραπάνω γράφτηκαν χωρίς καμία διάθεση
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Aντώνης Παντιώρας 6937370709
Διδακτισμού ή Ηθικολογίας, συνεκτιμώντας ότι:
Δημήτρης (Τάκης) Κωστιδάκης 6942013881 «αντίπαλός μας δεν είναι ο Συνάδελφος, επαγγελ-
ματίας, βοηθός… ή ο κάθε νεαρός ανένταχτος ερα-
www.somateiokaragkiozi.gr
σιτέχνης, αλλά ο Εαυτός μας».
e-mail: somateiokaragkiozh@gmail.com
Η Συντακτική Επιτροπή

2
 Α Π ΟΛΟ Γ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Καραγκιόζης της Προσφυγιάς

ταξίδεψε στην Ξάνθη

Τ
ην Κυριακή 16 Ιουλίου του 2023,
πλήθος κόσμου, μεγάλοι και μικροί,
αψήφησαν τη ζέστη των ημερών και
ήρθαν να τιμήσουν τον «Καραγκιόζη
της προσφυγιάς». Η έναρξη των δράσεων του
Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, με τη
στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, ξεκίνησε
με τον θίασο σκιών «Τα παραμύθια του Καρα-
γκιόζη». Η εκδήλωση, με ελεύθερη είσοδο, φι-
λοξενήθηκε σε έναν ονειρικό χώρο, στην αυλή
του παλιού σχολείου, στο προσφυγικό χωριό της
Νέας Αμισσού Ξάνθης.
Ο Σύλλογος Εθελοντών του χωριού «Το Θυ-
μητάρι», με τη συμπαράσταση του Δήμου Το-
πείρου, φρόντισαν για την πρόσκληση και τη
συμμετοχή του χωριού, για την καθαριότητα
του χώρου και τα οργανωτικά ζητήματα.
Η δράση ξεκίνησε με το Εργαστήριο κα-
τασκευής φιγούρας, από τη Νατάσα Μιχαη-
λίδου, στο κιόσκι του Συλλόγου, με τα παιδιά
να γνωρίζουν ή να ξαναθυμούνται τους ήρωες
του μπερντέ. Έβαψαν φιγούρες, τις έκοψαν, τις
έδεσαν με διπλόκαρφα και με ένα καλαμάκι για
λαβή, πήραν τη φιγούρα τους μαζί με οδηγίες,
για να συνεχίσουν και στο σπίτι, να φτιάξουν
τους δικούς τους ήρωες.
Στη συνέχεια ακολούθησε η πρωτότυπη πα-
ράσταση «Κάποτε ριζώνουν και τα λόγια» (σε

3
κείμενο του Απόστολου Δομτζίδη), που βασίζε-
ται σε ένα παραδοσιακό ελληνικό παραμύθι από
τη Θράκη και τον Πόντο. To Μουσικό Εργα-
στήρι «Έκφραση», σε επιμέλεια του Απόστολου
Δήμου, έντυσε μουσικά την παράσταση, προσ-
δίδοντάς της τη μαγεία της ζωντανής μουσικής,
όπως παλιά.
Στο τέλος, ο χορός του Καραγκιόζη δεν πε-
ριορίστηκε μόνο στο πανί, συνεχίστηκε και
μπροστά από τον μπερντέ, με τη συμμετοχή του
κοινού! Ανάμεσά τους άνθρωποι από διάφορους
πολιτιστικούς - και όχι μόνο - φορείς της περι-
οχής.
Λίγο το δασάκι πίσω απ’ τον μπερντέ, λίγο η
μουσική, λίγο οι δορυφόροι του Έλον Μασκ που
εμφανίστηκαν στον ουρανό, σαν τραγουδούσε ο
Καραγκιόζης, συνέβαλαν στη δημιουργία μιας
μοναδικής ατμόσφαιρας! Τι άλλο να ζητήσει
κανείς από μια καλοκαιρινή βραδιά;
Και του χρόνου με υγεία... και τη μαγεία του
θεάτρου σκιών!

4
Φωτορεπορτάζ

5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
 Καραγκιοζοπαίκτης
Ένας πολυτάλαντος
καλλιτέχνης
του Αναστάσιου Κούζη (Κούζαρου)

Ο Καραγκιόζης γιατρός,
καλλιτέχνη του Θεάτρου Σκιών, φιλόλογου

Ο
του Κούζαρου
«Καραγκιόζης», δηλαδή το «Θέατρο του Ενός» ή η «Έσχατη
Μορφή Θεάτρου», έφθασε διαχρονικά στην σπάνια κορύφω-
σή του, κάθε φορά που υπηρετήθηκε από μοναδικούς πολυ-
σχιδείς καλλιτέχνες, οι οποίοι, ως σύγχρονοι μυσταγωγοί των
θεατών τους, ενσάρκωναν ταυτόχρονα τον «Εύμολπο» και τον
«Ιεροφάντη» στη μυστηριακή τελετή της λαϊκής ψυχαγωγίας. Την Τέχνη τους
την «έκλεψαν» με το αυτί και το μάτι τους δίπλα σε μεγάλους δασκάλους,
που σεβάστηκαν, μα δεν μιμήθηκαν τυφλά, αλλά γρήγορα και αποφα-
σιστικά ανέδειξαν τη δική τους μοναδική και ανεπανάληπτη θεατρική
οντότητα. Αυτοί οι καλλιτέχνες υπήρξαν αγνά και γνήσια γεννήματα
του Λαϊκού μας Πολιτισμού, τον οποίο προήγαγαν και πλούτισαν με
δημιουργήματα ατόφια, που δεν ήσαν προϊόντα κάποιας στείρας μί-
μησης ούτε κάποιας «σχολής»! Αντιθέτως, τα έργα τους αποτέλεσαν
τις πλέον αυθόρμητες και αντισυμβατικές δημιουργίες ανθρώπων αγραμμάτων και απαιδεύτων, επί το
πλείστον. Κίνητρό τους είχαν την επιβίωση και αντίπαλό τους την πλέον αδήριτη ανάγκη, την Πείνα! Άλ-
λοι ορφανοί, άλλοι θύματα του οικονομικού και κοινωνικού ξεπεσμού, άλλοι «μην έχοντας στον Ήλιο μοί-
ρα», έπλασαν μέσα απ’ «το είναι της ψυχής τους» μικρά ή μεγάλα αριστουργήματα, αξιοποιώντας μόνο τα
«δώρα» με τα οποία τους προίκισε η Φύση: δημιουργική φαντασία και μνήμη απέραντη, ευφράδεια και
ευφωνία, ζωγραφικό ταλέντο και μιμητική ικανότητα. Έτσι, αυτοί οι ταπεινοί χόρταιναν την ακόρεστη επι-
θυμία τους απ’ τη μια για έκφραση των μύχιων της ύπαρξής τους μέσα απ’ το φωτισμένο τους Μπερντέ, κι
απ’ την άλλη για επικοινωνία με τους συγχρόνους τους, στους οποίους είχαν τόσα να δείξουν και τόσα να
πουν με τα καλλιτεχνήματά τους!
Καλλίφωνοι και μελωδικοί με τα ερωτικά τραγούδια τους γοήτευαν και συγκινούσαν τις αισθαντικές
καρδιές των νέων και των νεανίδων, που με αγωνία, κάτω απ’ τον έναστρο καλοκαιρινό ουρανό, παρακο-
λουθούσαν τον «Αντίοχο τον Μακεδόνα να μάχεται τα επτά θηρία για χάρη της Ωραίας Σειρήνης».
Το λυρικό τους πάθος διαδεχόταν ο ρυθμός, η ορμή και η ένταση του Δημοτικού τραγουδιού: του έρωτα,
του γάμου, του χωρισμού, της ξενιτειάς… μα και της ανδρείας, της παλληκαριάς! Με τα «κλέφτικα», που
συνόδευαν την εμφάνιση στη φωτισμένη οθόνη των «Ιερών Σκιών» του Κατσαντώνη, του Καπετάν Γκρή,
του Κολοκοτρώνη, του Μπότσαρη, του Διάκου…, αναζωπύρωναν τη φλόγα της Επανάστασης, που σιγόκαιγε
στα στήθη των Πανελλήνων, και τους προετοίμαζαν για το «Νέο Σηκωμό» για την απελευθέρωση των αλύ-
τρωτων αδελφών από την οθωμανική σκλαβιά. Ποιός θεατής δεν ριγούσε από συγκίνηση ακούγοντας «το
Μοιρολόϊ του Κατσαντώνη», την ώρα που του τσάκιζαν οι Τσιγκενέδες τα κόκκαλα στ’ αμόνι;
Με τα αυτοσχέδια ζωηρά «σατιρικά», περιπαικτικά και ευτράπελα τραγουδάκιά τους ξεσήκωναν κύματα

16
 Οι αρραβώνες του Καραγκιόζη
ενθουσιασμού στους θεατές, θίγοντας «τα κακώς κείμενα»: τους ελλιποβαρείς άρτους και την ακρίβεια του
ψωμιού, την οικονομική δυσπραγία, τις συνεχείς κυβερνητικές κρίσεις, την αστυνομική βία…, τις ερωτικές
απιστίες, τα συζυγικά βάρη και φυσικά την κρεββατομουρμούρα!
Δεν ήταν μόνο γλυκόφωνος τραγουδιστής ο Καραγκιοζοπαίκτης, μα και άριστος μίμος, ένας τρομερός
μεταμορφωτής! Είχε το χάρισμα να διεισδύει στο άψυχο χαρτόνι και να του δίνει πνοή και φωνή, την πιο
ταιριαστή στην ηλικία, το φύλο, την καταγωγή, τη θρησκεία, το ήθος, την κοινωνική θέση και το αξίωμα της
μορφής που εικόνιζε. Περίφημος ο Μίμαρος για τον Ζακυνθινό του Διονύσιο, ο Ρούλιας για τον Ακαρνάνα
Μπαρμπαγιώργο του, ο Μέμος για το Βεληγκέκα του, ο Μπέκος για τον Λευκάδιο και τον Κεφαλλονίτη, ο
Μανωλόπουλος για τις γυναίκες- μιλούσε 17 ταυτόχρονα στον πνιγμό της «κυρά-Φροσύνης»…., ο Ξάνθος
για τον Κρητικό, ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος για τον Ρουμάνο του κι ο Κούζαρος για τον Αλή Πασσά και τον
Χριστιανομάχο του! Να μην ξεχνάμε ότι οι θεατές απαιτούσαν τότε την πειστική εκφορά της κάθε ντοπιο-
λαλιάς σε λόγο μακρόσυρτο, που πρόσφερε την ευκαιρία για παρανοήσεις και λογοπαίγνια ή και καυστικά
σχόλια, που προκαλούσαν το γέλιο, οδηγώντας νομοτελειακά στην παρεξήγηση και τον ξυλοδαρμό μεταξύ
των πρωταγωνιστών του «Άψυχου Θιάσου». Δυστυχώς, σήμερα ως απόηχος όλης αυτής της ποικιλίας των
ακουσμάτων έχουν απομείνει μονότονα επαναλαμβανόμενες τυποποιημένες ατάκες του τύπου: «Ναίσκε,
τζογούλια μου» ή «Αϊ μανούλα μ’ ι έρμους».
Ο «Καραγκιόζης»,βέβαια, δεν περιοριζόταν στα πλαίσια του ακροάματος, αλλά πρωτίστως ήταν εντυ-
πωσιακό θέαμα. Το ενενήντα τοις εκατό του «Καραγκιόζη» είναι η ζωγραφική του. Γι’ αυτό ξεχώριζαν όσοι
μαζί με τη στεντόρεια, μα και γλυκιά φωνή, την ταχυδακτυλουργική και λεπτή κίνηση, τη μίμηση και τον
πηγαίο αυτοσχεδιασμό διέθεταν προ πάντων το ζωγραφικό ταλέντο. Ο αυτάρκης Καραγκιοζοπαίκτης έστη-
νε το μόνιμο θέατρό του «εκ θεμελίων». Διακοσμούσε εξωτερικά και εσωτερικά τη μάνδρα, που το φιλο-
ξενούσε με «τοιχογραφίες» με χρώματα του ασβέστη, που εικόνιζαν τους πρωταγωνιστές του Μπερντέ
και τα κατορθώματά τους, τους άθλους και τα μαρτύρια των Ηρώων των εθνικών μας αγώνων. Ιδιαίτερη η
φροντίδα του για την είσοδο, όπου δέσποζε το κεντρικό «Πρόγραμμα» με τον τίτλο και τη δραματικότερη
σκηνή του έργου, την τιμή του εισιτηρίου και την ώρα έναρξης. Κι αν υπήρχαν κι ορθογραφικά λάθη ποι-
ός τα πρόσεχε; Η εικόνα του δράματος απορροφούσε κάθε βλέμμα. Δίπλα στο ταμείο ένας «Καραγκιό-
ζης Λόρδος» υποδεχόταν τους θεατές κι έδειχνε με τη χερούκλα του την βαριά κουρτίνα που τους χώριζε
από την «Πλατεία» του θεάτρου. Η περίτεχνη σκηνή, δίπλα σ’ αυτή του Κουκλοθεάτρου-όπου δρούσε ο
Πασχάλης μέχρι να νυχτώσει καλά-με την πλουμιστή «ποδιά», τις «κουΐντες» και τα «αέρια» μαγνήτιζαν
μικρούς και μεγάλους, ώσπου ν’ ακουστεί το κουδούνι της έναρξης. «Κάθε βράδυ Νέον Έργον»: γι’ αυτό
καθημερινά από το ξημέρωμα σχεδόν με την αλευρόκολλα κολλούσε ο άξιος τεχνίτης τα κομμάτια από το
χαρτί του μέτρου για τις τρεις-τέσσερις «ρεκλάμες» στη σειρά, που ταυτόχρονα φιλοτεχνούσε με γρήγορες
μολυβιές και πινελιές και μ’ όποια χρώματα τού βρίσκονταν. Όσες οι «ρεκλάμες», τόσες κι οι σκηνές του

17
έργου: «Σήμερον Το ΝΑΥΑΓΙΟΝ ΤΗΣ ΠΤΩΧΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΤΑΜΠΑΚΟΠΩΛΗΣ ΝΑΥΑΡΧΟΣ τρέξατε»! Ακολου-
θούσε η ζωγραφική, σε χαρτί κυρίως, των σκηνικών, που απαιτούνταν για την παράσταση και άλλαζαν κάθε
βράδυ, καθώς ο θεατής δεν πλήρωνε, για να βλέπει τα ίδια και τα ίδια. Έτσι, ο χρωστήρας του ίδιου του
Καραγκιοζοπαίκτη «έκτιζε» με ζωηρά χρώματα ή μόνο με το μαύρο: παλάτια, σαράγια, φρούρια, λιμάνια…,
συναρμολογούσε απ’ ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς καλύβες, παράγκες, τρώγλες καραγκιοζίστικες, πρό-
βαλλε κλέφτικα λημέρια, δάση πυκνά και άγριες ζούγκλες… ταξιδεύοντας το κοινό του σε τόπους πρωτό-
γνωρους και εποχές λησμονημένες. Απ’ το κοπίδι του, που σκάλιζε καθημερινά και ακατάπαυστα τα σχέδια
του στο χαρτόνι πρόβαλλαν μεγαλοπρεπείς Σουλτάνοι, τυραννικοί Βασιλείς, ένδοξοι Στρατηλάτες, Κλέφτες
κι Αντάρτες, αξιολύπητοι Επαίτες και αποκρουστικά Εκτρώματα, γενναίοι Ήρωες και βδελυροί Προδότες,
θελκτικές Βασιλοπούλες και Γριές στρίγγλες, τέρατα, δαιμόνια και τελώνια.
Είναι, πράγματι, δύσκολο να προσμετρηθεί το μέγεθος της εικαστικής και μόνο δημιουργίας ενός αυτάρ-
κους Καραγκιοζοπαίκτη, που σε όλη του τη ζωή παρουσίασε παραστάσεις που κάλυψαν το αξιοθαύμαστο
εύρος της Ιστορίας και Μυθολογίας, του Θρύλου και της Φαντασίας, της κοινωνικής πραγματικότητας και
ζωής.
Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι αυτού του είδους οι πολυτάλαντοι και ολοκληρωμένοι Καλλιτέχνες πρέπει να
επιλέγονται ως «Μέτρο Σύγκρισης» των μεταγενεστέρων, για να μην αποδίδονται άστοχοι και υπερβολικοί
αξιολογικοί χαρακτηρισμοί του τύπου: «ο Τεράστιος», «ο Εθνικός Καραγκιοζοπαίκτης»… και άλλα ηχηρά
παρόμοια σε όσους έπαιξαν μεν Καραγκιόζη στον καιρό τους, αλλά-στηριζόμενοι κατά κανόνα σε «Δάνειες»
εικαστικές, εκδοτικές, δημοσιογραφικές, κομματικές και λοιπές «Δυνάμεις»-τα κατάφεραν και συρρίκνω-
σαν τον «Καραγκιόζη» μας, καθιστώντας τον προϊόν «κονσέρβα» ευρείας κατανάλωσης, με μοναδικό τους
κέρδος το «πλάνο του κισσού ψήλωμα»!

Έναρξη θερινών παραστάσεων

18
 Η οικογένεια του Καραγκιόζη
της Νατάσας Μιχαηλίδου
Μουσειολόγου, Βοηθού σκηνής στον Θίασο Σκιών «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη»

«Η Μαρία Νεφέλη λέει:

η αλήθεια – έτσι δε λένε; – είναι οδυνηρή
κι έχει ανάγκη, να ξέρεις, απ’ το αίμα σου
έχει ανάγκη απ’ τις λαβωματιές σου»
Οδυσσέας Ελύτης

K
αλοκαίρι. Για τους περισσότερους
εμπεριέχει την ευκαιρία για μια
διακοπή από την ξέφρενη
καθημερινότητα και για τη ζωογόνο
επαφή με το ιώδιο που καθαρίζει τις
πληγές, με το αλάτι που καυτηριάζει και
συντηρεί τα πάντα, με το νερό που μας
επιστρέφει σε εμβρυακές καταστάσεις και μας
αναγεννά.
Για τα παιδιά το καλοκαίρι απλά δε φτάνει!
Πάντα είναι λίγο. Πάντα αφήνει κάτι που δεν
προλαβαίνουν να χορτάσουν: το ελεύθερο
παιχνίδι, το παγωτό, τις βουτιές.
Για κάποιους άλλους το καλοκαίρι είναι η εποχή
του δρόμου… Θίασοι σε περιοδεία γυρνούν όλη
την Ελλάδα και μοιράζονται ήχους, λέξεις και
συναισθήματα σε θέατρα, πλατείες, αυλές.
Ανάμεσά τους περιοδεύει κι η οικογένεια του
Καραγκιόζη. Οι φιγούρες μαζεύονται, τα
σκηνικά διπλώνονται, τα εργαλεία για κάθε
απρόοπτο μπαίνουν στο όχημα μεταφοράς.
Παλιοί καραγκιοζοπαίκτες μετακινούνταν στις
παραστάσεις τους ακόμα και με ταξί (!) όταν
δεν είχαν ιδιόκτητο όχημα. Τόσος ήταν ο πόθος
τους, το πάθος τους να παίξουν, να συνομιλήσει
ο Καραγκιόζης με το κοινό. Σήμερα μπορεί τα
μέσα μεταφοράς να έχουν εξελιχθεί για τους
περισσότερους αλλά το πάθος παραμένει!
Η οικογένεια του Καραγκιόζη – οι άνθρωποι
που τον έχουν βάλει στο σπίτι τους, στη ζωή
τους, στο νου τους κάθε μέρα και λεπτό – το
καλοκαίρι περιοδεύει στην Ελλάδα.
Οι καραγκιοζοπαίκτες και οι βοηθοί στήνουν
και ξεστήνουν το λευκό σεντονάκι,
ζωντανεύουν τους ήρωες και τους ακουμπούν
στην «κουπαστή», ανάβουν και σβήνουν τα
φώτα του μπερντέ.
Και στο ενδιάμεσο; Η μαγεία των σκιών, του
αθυρόστομου ήρωα και της παρέας του, των
ξυπόλητων κολλητηριών, ταξιδεύει τους πάντες,
παιδιά, γονείς, παππούδες, ξένους επισκέπτες,
στη ζωντανή ιστορία της Ελλάδας, στη ζωντανή
τέχνη του θεάτρου σκιών.
Στο τέλος της κάθε παράστασης οι μάστορες της
τέχνης μαζεύουν την αλήθεια τους, μαζί με τις
λαβωματιές και τα κουράγια τους, και
συνεχίζουν.
Ξέρουν πως κάποτε το καλοκαίρι θα τελειώσει.
Κι αυτοί, σαν παιδιά, δε θα χορτάσουν τις
υπαίθριες παραστάσεις, κάτω απ’ το φως του
φεγγαριού, δίπλα στο κύμα της θάλασσας, υπό
τον ήχο των τριζονιών.
Ξέρουν πως πάλι θα έρθει ο χειμώνας και θα
είναι πιο δύσκολη η επαφή, χωρίς τις μυρωδιές,
τις εικόνες και τους ήχους του καλοκαιριού.
Ελπίζουν ότι οι οικογενειακοί δεσμοί, που
συσφίγγονται το καλοκαίρι πιο ελεύθερα, δε θα
ξεχαστούν, δε θα σβήσουν μόλις ανάψουν οι
κάθε είδους οθόνες.
Ξέρουν πως, αν η πολιτεία θέλει, η οικογένεια
του Καραγκιόζη, η δική μας οικογένεια, μπορεί
να φέρει στον καθένα την ελπίδα και το γέλιο
κάθε εποχή.
Και φυσικά δουλεύουν γι’ αυτό, χειμώνα-
καλοκαίρι, όχι μόνο με παραστάσεις αλλά και
με κάθε είδους δημιουργική και επική εργασία
γύρω από το θέατρο σκιών.
Σαν άλλοι ποιητές ξέρουν να προσκαλούν αλλά
και να προκαλούν το κοινό, το παιδί μέσα μας,
τη σάτιρα. Κι ο Καραγκιόζης μας νιώθει στο
αίμα του τα λόγια του ποιητή:
«…πρέπει να κρατήσουμε την επαφή.
Μη μου γελάτε την τόση αδεξιότητα
κι είναι το ξέρετ’ ενάντιος ο καιρός» (Ο.Ε.).

19
 Τα θεατράκια μας
ζουν ακόμα
του Νικόλα Τζιβελέκη
καραγκιοζοπαίχτη, θεατρολόγου

Κ
άθε καλοκαίρι οι
καραγκιοζοπαίχτες φτιάχνουν
τις βαλίτσες τους, φορτώνουν
τον μπερντέ τους και με το
αυτοκίνητό τους οργώνουν
όλη την Ελλάδα. Πλατείες, θέατρα,
κινηματογράφοι, πάρκα μετατρέπονται σε
υπαίθρια θέατρα Καραγκιόζη. Αλλά υπάρχουν
κι αυτά τα ρομαντικά μαντράκια που έχουν
μια αίγλη από τα παλιά. Αυτά οφείλουμε να
παινέσουμε και φέτος, καθώς οι συνάδελφοι
που τα διατηρούν είναι άξιοι συγχαρητηρίων
όπως και οι δήμοι που τα υποστηρίζουν. Είναι
μια μόνιμη διαφήμιση για τον Καραγκιόζη, Η πλατεία του θεάτρου Λουτρακίου
ακόμη και για τον περαστικό κόσμο που τα
βλέπει και καταλαβαίνει ότι ο Καραγκιόζης
ζει και δεν είναι μόνο ένας λυόμενος μπερντές
αλλά ένα θέατρο με όλη τη σημασία που έχει
δύναμη να σταθεί στα πόδια του.

Και φέτος, το θέατρο στο Λουτράκι άνοιξε,

πλήρως ανακαινισμένο με την βοήθεια του
Δήμου Λουτρακίου. Οι καραγκιοζοπαίχτες
Τάσος Γεωργίου και Χάρης Μπιλλίνης
περιμένουν μικρούς και μεγάλους να τους
διασκεδάσουν. Το θέατρο (βρίσκεται πίσω από
τα ΚΤΕΛ) θα λειτουργεί κάθε βράδυ μέχρι
αρχές Σεπτέμβρη με νέο έργο κι ένα πλούσιο
ρεπερτόριο. Ένα μπανάκι στην παραλία, Τοιχογραφία στο θέατρο Λουτρακίου

20
παγωτό και Καραγκιόζης στο παραδοσιακό
αυτό θεατράκι που καταφέρνει στους
δύσκολους καιρούς κι αυτό και παραμένει
ανοιχτό για παραπάνω από δύο μήνες κάθε
καλοκαίρι.

Ακόμη, να υπενθυμίσουμε ότι λειτουργούν

και τα άλλα δύο μόνιμα καραγκιοζοθέατρα.
Του καραγκιοζοπαίχτη Τάσου Κώνστα στο
πάρκο Φλοίσβου στο Παλαιό Φάληρο, το οποίο
λειτουργεί από Τετάρτη μέχρι Κυριακή, κάθε
βράδυ με νέο έργο και διασκεδάζει όχι μόνο
τους κατοίκους του Φαλήρου αλλά και από όλη
την Αθήνα που έρχονται να δροσιστούν στην
Το θεατράκι του Τάσου Κώνστα
παραλιακή.

Τέλος, το θερινό θεατράκι του Παναγιώτη

Χατζηαναγνώστου στην Σαλαμίνα (Λεωφ.
Ιπποκράτους 156) θα είναι κι αυτό ανοιχτό
κάθε Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή. Για όλο
το καλοκαίρι και Σεπτέμβρη τριήμερα γέλιου
και στην Σαλαμίνα με τον Καραγκιόζη.

Ας στηρίξουμε τα θεατράκια αυτά, να τους

δώσουμε μια μεγάλη ανάσα να μείνουν ανοιχτά
για άλλα τόσα χρόνια και παραπάνω.

Ο Π. Χατζηαναγνώστου στο θεατράκι του στη Σαλαμίνα

21
 ΑΦΙ ΕΡΩ Μ Α

Στα χνάρια της ταχυδακτυλουργίας

Η αυγή και το λυκόφως των μάγων
Από την παράδοση στις ατραξιόν
του Γιάννη Χατζή
Δημοσιεύτηκε στη μηνιάτικη επιθεώρηση γιατί (τεύχος 117, Μάρτιος 1985, σ. 31-45, εκδότης Βασίλης Τζανακάρης)

Η
ταχυδακτυλουργία είναι ένας κόσμος ονειρι-
κός, κάτι σαν παραμύθι όπου όλα μπορούν να
συμβούν. Κουνέλια βγαίνουν από τα καπέλα,
περιστέρια από τα μανίκια, η ασώματος κεφα-
λή να πιάνει κουβεντολόι με τους θεατές σπα-
θιά να τρυπάν ανθρώπινα κορμιά που ποτέ δεν πεθαίνουν, μπα-
στούνια να αιωρούνται... κι ακόμη ο Άλη Άμπρας, ο περίφημος
Αιγύπτιος μάγος , να είναι Σαλονικιός από το Κουλέ Καφέ κι ο
Μίστερ Άνταμς από την Πελοπόννησο και πάει λέγοντας.
Πράματα και θάματα δηλαδή και συνάμα ένας κόσμος σκλη-
ρής βιοπάλης, που αιώνες ολάκερους έδινε και έπαιρνε σ’ αυλές
και πανηγύρια , αφήνοντας τους θεατές έκπληκτους μ’ ανοιχτό
το στόμα!
Ας πάρουμε λοιπόν και εμείς το μαγικό ραβδί μας και ας
ανοίξουμε την πόρτα τούτης της τέχνης, της τόσο πανάρχαιας
και τόσο θρυλικής.
Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι... αλλά ούνε... αλλά ντούε...
αλά τρε!

Από τον Πλάτωνα

στο πανηγύρι της Ντόλιανης
Σίγουρα οι τρεις μάγοι με τα δώρα δεν ήταν οι πρώτοι που γνώ-
ρισε ο λαός μας. Αιώνες πριν τα λεγόμενα τρικ βασισμένα στις
επιστημονικές ιδιότητες της φυσικής, της χημείας, της τεχνολο-
γίας, όσες κάθε φορά κατείχε ο ανθρώπινος νους, και βέβαια
η επιδεξιότητα των ταχυδακτυλουργών παραμύθιαζαν τον κοσμάκη. Οι άνθρωποι αυτής της τέχνης καλού-
νται ταχυδακτυλουργοί, θαυματοποιοί, θαυματουργοί, γόητες, σκιροπαίκτες, ψηφοπαίκτες, όμως ο λαός τους
αποκαλεί μάγους, έστω κι αν δεν έρχονται πια εκ Περσίας , αλλά από κάθε γωνιά της πατρίδας μας και του
εξωτερικού.
Ασκούν μια τέχνη που ξεκίνησε για σκοπούς θρησκευτικούς σ’ ανιμιστική βάση και κατέληξε σα μέσο
διασκέδασης. Και φυσικά δεν αναφερόμαστε στις δήθεν καλοθελητάδικες μεταφυσικές ερμηνείες της μαύρης
ή λευκής μαγείας, που τόσο βασανίζουν τις προθήκες των βιβλιοπωλείων και κόσμο και κοσμάκη, αλλά για

22
μια τέχνη επιδεξιότητας και σκληρής άσκησης, που βασίζεται στην ανθρώπινη γνώση. Μια τέχνη που μετα-
δίδεται από δάσκαλο σε μαθητή, από τον παλιό στο νέο, για να παρουσιάσει πράματα που δε χωράει ο νους,
αν κι αυτός στην ουσία είναι αυτός που δημιούργησε όλα αυτά.
Πολλές είναι οι αναφορές αρχαίων κειμένων και ιστορικών αναφορών και περιγραφών για μαγικές επιδεί-
ξεις, βασισμένες σε τρικ τεχνολογικής προέλευσης. Ο χαρακτήρας ήταν στην αρχή ο θρησκευτικός εντυπω-
σιασμός, βοηθητικός στην παραδοχή της κάθε κυρίαρχης δοξασίας και τις ανετότερης επίτευξης των σκοπών
του ιερατείου.
Φημισμένα ακόμη μένουν τα δεικνυόμενα και δρώμενα των Ελευσινίων Μυστηρίων. Ο ίδιος ο Πλάτω-
νας στο μύθο της σπηλιάς στην Πολιτεία του, όχι μόνο περιγράφει οπτικά τρικ, αλλά χρησιμοποιεί και τον
όρο ταχυδακτυλουργοί.1 Στα Ελευσίνια Μυστήρια οι μύστες είχαν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν με τους
θεούς και τους περιφανείς ημίθεους. Από τα ευσεβή μάτια τους περνούσε ένας κόσμος νεκρών και τεράτων
σε εντυπωσιακές εναλλαγές σκότους, φωτός και σκιάς. Κάτι τέτοιο θα αναβίωναν ξανά, στο δεύτερο μισό
του 18ου αιώνα οι πρακτική εφαρμογή των μαγικών λυχνιών και των κινέζικων σκιών, όπως και οι πρώτες
κινηματογραφικές προβολές που μαζί με τα κάτοπτρα θα άνοιγαν νέους δρόμους στη φαντασμαγορία των
ταχυδακτυλουργικών τρικ.
Με τις μηχανικές κατακτήσεις της αρχαιότητας στον τομέα του αυτοματισμού και την κατά κόρον χρη-
σιμοποίησεις τους από το ιερατείο, ανοίγει ένας καινούργιος δρόμος στην ιστορία της ταχυδακτυλουργίας.
Αυτή ξεφεύγει από τις εμπειρικές και προδρομικές καταστάσεις και μπαίνει στον τομέα της τεχνολογικής
εξέλιξης. Ξακουστός για τις τρικ-εφευρέσεις του έμεινε, τον πρώτο μετά Χριστό αιώνα ο Αλεξανδρινός Ήρω-
νας. Χάρη στην επινοητικότητα και τη χρησιμοποίηση του ατμού, το άγαλμα του Τρίτωνα φυσούσε ένα κέ-
ρας που έκανε ένα αγαλμάτινο φίδι να βγάζει φωτιές από το στόμα. Πόρτες ν’ ανοιγοκλείνουν, αγάλματα να
μιλάνε και πολλές άλλες τεχνολογικές εφαρμογές θαυμαστές, εκπληκτικές και συχνά χρήσιμες.
Το 324 π.χ. Ο Μέγας Αλέξανδρος προσκάλεσε στους γάμους του με την κόρη του Δαρείου, τους πιο
φημισμένους ταχυδακτυλουργούς της εποχής. Στις εορταστικές εκδηλώσεις παρουσίασαν την τέχνη τους ο
Σκύμνος ο Ταραντινός, ο Φιλιατίδης ο Συρακούσιος κι ο Ηράκλειτος ο Μυτηλιναίος. Είναι γεμάτα από ονό-
ματα μάγων τα κείμενα ανάμεσα στους αιώνες. Από τον Σίμωνα της Αγίας Γραφής, μέχρι τους Αλχημιστές
κι ακόμα παραπέρα. Θρύλοι, παραμύθια, λογοτεχνία, παραλογοτεχνία, κόμικς, όλα έχουν να παρουσιάσουν
κάποιον μάγο ή μάγισσα. Από τον Μέρλιν του κύκλου του βασιλιά Αρθούρου, μέχρι την Φούρκα και την
Μάτζικα ντε Σπελ του Γουώλτ Ντίσνεϋ.
Στις πράξεις των Αποστόλων και στις επιστολές του Παύλου αναφέρεται ο Ελιμάς ο μάγος που με τα
σοφίσματα και τα κόλπα του ήρθε αντιμέτωπος με το αποστολικό έργο του Παύλου, μέχρι που ο τελευταίος
τον τύφλωσε επικαλούμενος το Άγιο Πνεύμα. Τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, θέλησε να αγοράσει από τους
Αποστόλους ο Σίμων ο Μάγος στη Σαμάρεια. Έκτοτε η εξαγορά ιερωμένων λέγεται Σιμωνία. Το μυστηρι-
ώδες πρόσωπο του Σίμωνα του Μάγου κυριαρχεί και επαναλαμβάνεται τόσο στις Πράξεις των Αποστόλων,
όσο και στις επιστολές του Παύλου. Περιγράφονται λογομαχίες και διαξιφισμοί ανάμεσα στον Πέτρο και τον
Σίμωνα. Ο Σίμων παρουσιάζεται σαν αρχηγός αίρεσης κι οι οπαδοί του καλούνται Σιμωνιακοί , είχαν ακόμα
και δικό τους ευαγγέλιο, όπως πληροφορεί παλιό Συριακό χειρόγραφο του 399 μ.χ. Η εκκλησία του Σίμωνα
δέσποζε σ’ ολόκληρη τη Σαμάρεια με κέντρο την πρωτεύουσα της Νάμπλους.
Ο Σίμωνας μεγάλωσε στην Τύρο από μια Χαναναία την Ιούστα μαζί μ’ άλλα δύο παιδιά. Τελικά η χάρη του
φτάνει στη Ρώμη, όπου η δόξα των τεχνασμάτων τουδεν αργεί να φτάσει μέχρι τον αυτοκρατορικό θρόνο του
Νέρωνα. Αντίπαλος του στα τεχνάσματα και στις φιλοσοφικές ανατενίσεις ο Πέτρος. Οι δυο ανταγωνιστές
προσκαλούνται από τον Νέρωμα ν’ αποδείξουν αν είναι υιοί του Θεού μ’ ένα καταπληκτικό θαύμα. Ο Σίμω-
νας υπόσχεται ότι θα πετάξει στον ουρανό. Η επίδειξη γίνεται στο πεδίο του Άρη, μέσω κάποιου μηχανικού
τρικ. Αποτέλεσμα μετά από τον αφορισμό του Πέτρου, το τσάκισμα κι ο άδοξος θάνατος του Σίμωνα, που το
αίμα του λέρωσε τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Οι ιστορικές αλήθειες και οι θρύλοι γυρίστηκαν κινηματογραφι-
κοί ταινία το 1955 με τίτλο Το ασημένιο δισκοπότηρο σε σενάριο Λέβελ Σάμουελς, από μια νουβέλα του Τόμας
Κονστέην. Σκηνοθεσία Βίκτωρ Σεβίλ, παραγωγή Worner Bross. Πρωταγωνιστές οι Πωλ Νιούμαν, Άννα Μαρία

1
Πλάτωνος Πολιτεία ή περί δικαίου πολιτικός. Μετάφραση Δ. Γεωργούλη.

23
Πιεράντζελι και στο ρόλο του Σίμωνα ο Τζακ Πάλανς. Πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι την ίδια εποχή έδρασε κι ο
Απολλώνιος από τα Τύανα της Καπαδοκίας.
Στις αυλές της Ρώμης και του Βυζάντιου οι ταχυδακτυλουργοί βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη κάθε
γιορτής, χωρίς βέβαια να λείπουν από τις λαϊκότερες δημόσιες εκδηλώσεις στις ταβέρνες, της αγορά και τα
πανηγύρια. Στο Οδοιπορικό Χρονικό του Τούρκου Εβλιγιά Τσελεμπή, που έζησε το 15ο αιώνα, οφείλουμε
την περιγραφή του πανηγυριού της Ντόλιανης στα 1670 περίπου. Στην έκδοση του 1973 της Εταιρίας Μα-
κεδονικών Σπουδών, μέρους του Οδοιπορικού του Εβλιγιά Τσελεμπή, σε παρουσίαση Κ. Β. Δημητριάδη,
μπορεί κανείς να διαβάσει: Και όσοι ταχυδακτυλουργοί και ακροβάτες υπάρχουν επάνω στην επιφάνεια της
γης, βρίσκονται στις πλατείες και τις σκηνές. Άλλοι είναι θαυματοποιοί, άλλοι παίζουν με τις φιάλες, άλλοι εί-
ναι σχοινοβάτες, άλλοι είναι χαρτοπαίκτες, άλλοι παίζουν με σκιές, άλλοι με δοχεία, άλλοι με μαχαίρια, άλλοι
επιδεικνύουν τη δύναμη τους, άλλοι παίζουν με σκοινιά, άλλοι παίζουν με φλόγες, άλλοι έχουν κουκλοθέατρο ή
θέατρο σκιών... Με λίγα λόγια οι φημισμένοι ταχυδακτυλουργοί βρίσκονται στη μεγάλη αυτή ανθρωποσύναξη.
Με λίγα λόγια αυτή υπήρξε, μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, η πορεία της πανάρχαιας τέχνης της ταχυδακτυ-
λουργίας, που από αναπόσπαστο στοιχείο θρησκευτικών σκοπών μεταλλάσσεται και εξυπηρετεί ψυχαγωγι-
κούς σκοπούς. Στη βιομηχανική εποχή και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι εξελίξεις της τεχνικής και το διάχυτο
μεταφυσικό κλίμα, που συναρπάζει τη μπουρζουαζία, θα ωθήσουν μια νέα αίγλη και διάδοση. Πρόκειται για
μια περίοδο, που από πολλούς θα χαρακτηριστεί σαν Η αυγή των Μάγων.

Στο επόμενο τεύχος:

Από τη φαντασμαγορία του Ρόμπετσον, στις αποδράσεις του Χουντίνι

24
 Οι χάρτινοι
φίλοι μου

Η μεγαλύτερη περιουσία που έχουμε είναι οι αναμνήσεις μας. Είναι χαραγμένες βα-
θιά μέσα μας και σε κάθε βήμα επανέρχονται μπροστά μας, με διάφορους τρόπους. Ειδικά
αυτές που αφορούν στην παιδική μας ηλικία μας έχουν καθορίσει.

Οι άνθρωποι είναι αυτοί που θυμόμαστε πιότερο. Μαθαίνουμε από μικροί να αλλη-
λεπιδρούμε μαζί τους μέσα από το παιχνίδι. Οι κανόνες, οι σκοποί, το αποτέλεσμα μάς δι-
δάσκουν πώς πρέπει να φερόμαστε. Μαθαίνουμε έτσι το «παιχνίδι της ζωής».

Ένα από τα πιο σπουδαία παιχνίδια όπου μπορεί να συμμετέχει κανείς είναι αυτό του
θεάτρου σκιών. Στο μαγικό πανί του, τοποθετούμε τους «ψεύτικους» ήρωές μας. Μέσα από
αυτούς «σκιαγραφούμε» τις δικές μας αλήθειες. Αυτές που δεν μπορούμε να αποκαλύ-
ψουμε άμεσα στους άλλους. Αυτές που φοβόμαστε να ακούσουμε. Αυτές που δυσκολευό-
μαστε να αποδεχτούμε.

Αυτές οι χάρτινες φιγούρες του μπερντέ είναι οι φίλοι μας. Οι φίλοι που δε θα μας
προδώσουν ποτέ. Γι’ αυτό τους αγαπάμε, εμείς οι καραγκιοζοπαίχτες, τόσο πολύ, σαν παι-
διά μας. Γιατί κι εμείς οι ίδιοι είμαστε, κατά βάθος, παιδιά.

Και πόσο φροντίζουμε το θέατρο των σκιών μας! Σκαλίζουμε ωραία σκηνικά, βάζουμε
χίλια χρώματα στις φιγούρες, μαστορεύουμε στιβαρούς μπερντέδες. Και σαν μας πούνε έ-
ναν καλό λόγο, για όλα αυτά που κατασκευάζουμε, φουσκώνουνε τα στήθη μας από περη-
φάνια. Γιατί αυτό είναι το σπίτι μας. Ο μπερντές του Καραγκιόζη.

25
 Σαν έχουμε γιορτή ανοίγουμε το σπίτι μας. Για να υποδεχτούμε τους φίλους. Να τους
κεράσουμε και να μας ευχηθούν. Κάθε φορά που έχουμε παράσταση είναι μια γιορτή. Οι
θεατές μας είναι οι προσκεκλημένοι. Το κέρασμά μας είναι η παράσταση. Το δώρο τους το
χειροκρότημα.

Σαν φεύγει ο κόσμος και μένει το σπίτι αδειανό, πιάνουμε πάλι στα χέρια τους φίλους
μας, τις φιγούρες. Τους ευχαριστούμε που βοήθησαν να βγάλουμε από μέσα μας όσα κρύ-
βει η ψυχή μας. Κι αυτοί μας λένε τι άλλο χρειάζονται. Ένα καινούργιο ποτιστήρι, μια νέα
λαβή, έναν ακόμα σύντροφο για να δώσουμε, την επόμενη φορά, μια καινούργια παράστα-
ση.

Σαν μπουν στη βαλίτσα, έρχεται η ώρα ν’ αντικρύσουμε τον πραγματικό κόσμο. Μετά
από λίγο όμως τους επιθυμούμε ξανά. Θέλουμε να επιστρέψουμε εκεί που βρίσκονται οι
χάρτινοι φίλοι μας.

Στο πανί του Καραγκιόζη ζωγραφίζουμε τα όνειρά μας. Αυτός ο άσχημος, ο καμπού-
ρης, ο ξυπόλητος, που του φορτώνουμε όλα τα στραβά μας, που θεωρούμε το όνομά του
ως βρισιά, τα δέχεται όλα. Και γελά. Μας περιμένει, στο μπερντέ, παρέα με τους φίλους
του, έτοιμος πάντα να μας προσφέρει ένα μαγικό ταξίδι. Εκεί όπου κρύβεται ο μεγαλύτερος
θησαυρός. Εκεί όπου μπορούμε να είμαστε πραγματικά ο εαυτός μας. Στον κόσμο των παι-
διών. Στον κόσμο των σκιών.

26
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Επιμέλεια: Δημήτρης Αβούρης

Κωνσταντίνος Δημητρακόπουλος

«Ο Καραγκιόζης ίσως και να απελευθερώνει, μέσα από την καυστικότητα των

λόγων και των πράξεων του, μια πτυχή του εαυτού μας που είναι αθέατη και
που, πολλές φορές, οι κοινωνικές νόρμες δεν επιτρέπουν να αναδυθεί.»

Ε: Πού αντικρίσατε για πρώτη φορά
τον Καραγκιόζη;
Α: Θέατρο σκιών παρακολούθησα πρώτη
φορά σε πολύ μικρή ηλικία, σχεδόν τριών
ετών, σε ένα χωριό του νομού Θεσπρωτί-
ας που ζούσαμε με την οικογένειά μου
τότε, στις Φιλιάτες, κοντά στην Ηγουμε-
νίτσα. Ήταν από έναν περιοδεύοντα θί-
ασο αλλά λίγα πράγματα θυμάμαι από
την παράσταση. Χαρακτηριστική όμως
μου είχε φανεί τότε η φιγούρα του γαϊ-
δάρου του Καραγκιόζη!

27
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Επιμέλεια: Δημήτρης Αβούρης

Ε: Πότε αποφασίσατε να πάρετε τον λώ, συμβουλεύομαι και οι οποίοι αποτε-

δρόμο του;
Α: Δεν το αποφάσισα κάποια συγκεκρι-
μένη στιγμή. Σαν παιδιά δημοτικού παί-
ζαμε με την αδερφή μου Γεωργία για
συγγενείς και φίλους στην γειτονιά, στην
πόλη από όπου καταγόμαστε, στην Κα-
λαμάτα Μεσσηνίας. Αβίαστα, με την πά-
ροδο των χρόνων πήραν όλα τον δρόμο
τους, κυρίως από στόμα σε στόμα.
Ε: Ποιους θεωρείτε δασκάλους σας;
Α: Στην πόλη που μεγάλωσα και έζησα
μέχρι να ενηλικιωθώ, δεν είχα την ευκαι-
ρία να γνωρίσω ποικιλία καλλιτεχνών
και διαφορετικών παραστάσεων. Παρα-
κολουθούσα όμως πιστά όσους επαγ-
γελματίες, επισκέπτονταν την Καλαμά-
τα για παραστάσεις κατά την διάρκεια
του έτους. Πολλές φορές, σαν παιδί δη-
μοτικού ή γυμνασίου, προσπάθησα να
προσεγγίσω τους καλλιτέχνες ωστόσο
συνήθως δεν υπήρχε η ανάλογη ανταπό-
κριση. Σαν φοιτητής όμως, έχω την ευ-
καιρία να δω από κοντά σπουδαίες πα-
ραστάσεις από καλλιτέχνες που θαύμα-
ζα και εξακολουθώ να θαυμάζω, να συ-
γκρίνω τεχνικές και να αντιλαμβάνομαι
τι είναι κοντά στο ύφος ή στο χιούμορ
μου και τι όχι. Έτσι, ήρθα κοντά σε τέτοι-
ους ανθρώπους με τους οποίους συνομι-
λούν για εμένα πηγή έμπνευσης και
στήριξης. Δεν ξέρω αν μπορώ να πω ότι
έχω δάσκαλο. Έχοντας τα αυτιά μου και
τα μάτια μου ανοιχτά προσπαθώ να α-
φουγκράζομαι και να μελετώ αρκετά.
Ε: Ο Καραγκιόζης μιλάει σήμερα στα
παιδιά μιας ηλεκτρονικής εποχής;
Α: Μιλώντας για ηλεκτρονική εποχή,
σαφώς δεν μιλάμε και για ηλεκτρονικούς
ανθρώπους! Κατά την άποψή μου, όσο
και να συνεχίζει η τεχνολογία να εξελίσ-
σεται και να καλπάζει, η ανάγκη του αν-
θρώπου, είτε αυτός είναι παιδί είτε ενή-
λικας, να επιστρέφει στην ρίζα του, στο
πρωτόγονο στοιχείο που τον φέρνει σε
επαφή με την αλήθεια του, δεν θα πάψει
ποτέ. Αυτό είναι και το «παιχνίδι» του
θεάτρου σκιών, που γίνεται επάγγελμα
αλλά κυρίως γίνεται τέχνη. Μια τέχνη
ουσιαστική που μιλάει στο σήμερα και
δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το πα-
ρελθόν, από την στιγμή που δεν είναι μια
στατική και γραφική αναπαράσταση ει-
κόνων ή κειμένων ενός προηγούμενου
αιώνα. Έτσι και ο Καραγκιόζης μιλάει
και θα μιλάει σε όλους στο σήμερα!

28
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Επιμέλεια: Δημήτρης Αβούρης

Ε: Ποια είναι η μεγαλύτερη χαρά που
σας έχει δώσει μέχρι τώρα το θέατρο
σκιών;
Α: Είχα την τιμή και την χαρά μέσα από
παραστάσεις να έρθω σε επαφή με δια-
φορετικούς τύπους κοινού. Άτομα περι-
θωριοποιημένα, άτομα με ανάγκες, υπε-
ρήλικες. Πρόκειται για εμπειρίες που δεν
μπορούν να περιγραφούν.
φορές οι κοινωνικές νόρμες δεν επιτρέ-
πουν να αναδυθεί.
Ε: Σε ποια ηλικία αρχίσατε να παίζετε
Καραγκιόζη σε δημόσιους χώρους;
Α: Σε δημόσιο χώρο παίξαμε αν θυμάμαι
καλά, όταν ήμουν εννέα ετών. Η δρα-
στηριοποίηση της οικογένειας αλλά και
της αδερφής μου σε ερασιτεχνικούς συλ-
λόγους και φορείς, μας βοήθησε και μας
στήριξε σε πολλές παραστάσεις, κάτι
που στην συνέχεια ενισχύθηκε και από
φορείς του δήμου.

Ε: Τα όνειρα σας ταυτίζονται με αυτά

του Καραγκιόζη;

Α: Αν θεωρήσουμε ότι ο Καραγκιόζης

οραματίζεται έναν κόσμο πιο ειρηνικό
και πιο γαλήνιο, γεμάτο αισιοδοξία και
κυρίως «χορτασμένο», τότε ναι, θα μπο-
ρούσα να πω ότι ταυτίζονται τα όνειρά
μας!
Ε: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας ήρω-
ας εκτός του Καραγκιόζη;

Α: Νομίζω ο Μπάρμπα – Γιώργος. Χαρα-

κτηρίζεται από τέτοια αγνότητα, καθα-
ρότητα και εντιμότητα που με συγκινεί.

Ε: Ο Καραγκιόζης κάνει καλό στην υ-

γεία;

Α: Αυτό είναι το μόνο σίγουρο ακόμα κι

αν δεν μπορέσει ποτέ να αποδειχθεί επι-
στημονικά! Το γέλιο πάντα αποτελούσε
μέσο θεραπείας και γενικότερα η έκφρα- Ε: Τι οραματίζεστε για το μέλλον του
ση μέσα από την δημιουργία, το παιχνίδι θεάτρου σκιών;
και την φαντασία. Ο Καραγκιόζης, συ-
γκεκριμένα, ίσως και να απελευθερώνει, Α: Για το μέλλον του Καραγκιόζη εύχο-
μέσα από την καυστικότητα των λόγων μαι αρχικά να είναι λαμπρό και φωτεινό.
και των πράξεων του, μια πτυχή του εαυ- Ένα μέλλον που θα στηριχτεί στις κα-
τού μας που είναι αθέατη και που πολλές

29
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Επιμέλεια: Δημήτρης Αβούρης
τάλληλες θεωρητικές και πρακτικές βά-
σεις της τέχνης, που θα σέβεται όλο το
φάσμα του κοινού χωρίς να κάνει εκ-
πτώσεις αλλά κυρίως θα στηρίζεται στην
αλληλεγγύη, τον σεβασμό και την στήρι-
ξη. Πιστεύω ότι μόνο αν υπάρχει στήριξη
μεταξύ «ομονοούντων», κάτι θα πάει α-
30
κόμα πιο μπροστά, θα μπορεί να διεκδι-
κήσει πράγματα και να συσπειρωθεί α-
πέναντι σε κάθε επερχόμενη απειλή. Ο
λαϊκός ήρωας πάντως, και πάλι θα βρει
την άκρη, θα επιβιώσει και σοφά θα συ-
νεχίσει να φωνάζει δυνατά για αυτά που
τον προβληματίζουν.
 Η χώρα του Καραγκιόζη
του Δημήτρη Αβούρη
αφηγητή παραμυθιών - συγγραφέα

Ευκαιρία
Καραγκιόζης: Καλώς το μπάρμπα. Γιατί κατέβηκες από το βουνό καλοκαιριάτικα με το
κοπάδι;
Μπαρμπαγιώργος: Άστα παιδάκι μου. Κάηκε το βουνό.
Καραγκιόζης: Και τι θα γίνεις τώρα;
Μπαρμπαγιώργος: Για καλό έγινε παιδάκι μου.
Καραγκιόζης: Τι καλό;
Μπαρμπαγιώργος: Πάω με την ευκαιρία παιδάκι μου μαζί με το κοπάδι να πιάσουμε
δουλειά σε εφτάστερο ξενοδοχείο, γιατί δεν υπάρχουν εργατικά χέρια.
Καραγκιόζης: Και τι θα τρώτε, αστέρια;
Μπαρμπαγιώργος: Τι λες βρε κουτορνίθι; Τα πρόβατα θα κουρεύουν το γκαζόν και εγώ θα
σερβίρω τουρίστες μέσα στην πισίνα. Είναι μεγάλη ευκαιρία παιδάκι μου.
Καραγκιόζης: Τι ευκαιρία;
Μπαρμαγιώργος: Να πλυθώ από τη μέση και κάτω που έχω να το κάνω πάνω από πενήντα
χρόνια!

Φύλλο συκιάς
Καραγκιόζης: Μορφονιέ που γυρίζεις γυμνός με ένα φύλλο συκιάς;
Μορφονιός: Κύριε Καραγκιόζη πήγα στην παραλία…
Καραγκιόζης: Των γυμνιστών;
Μορφονιός: Όχι κύριε Καραγκιόζη, των ντυμένων.
Καραγκιόζης: Και τι έπαθες;
Μορφονιός: Κατά λάθος ακούμπησα σε μια ξαπλώστρα…
Καραγκιόζης: Έκανες τέτοιο λάθος;
Μορφονιός: Ναι κύριε Καραγκιόζη και μου ζήτησαν πενήντα ευρώ και δεν είχα.
Καραγκιόζης: Και σου πήραν τα ρούχα;
Μορφονιός: Και το σώβρακο κύριε Καραγκιόζη!
Καραγκιόζης: Και το φύλλο από τη συκιά που το βρήκες;
Μορφονιός: Ήταν προσφορά για την ξαπλώστρα.

31
Κουφονήσια
Μορφονιός: Κύριε Καραγκιόζη τι έπαθα μέσα στην ευτυχία μου;
Καραγκιόζης: Τι έπαθες Μορφονιέ;
Μορφονιός: Θέλει η Μπεμπέκα να την πάω διακοπές και δεν μπορώ να της πω όχι.
Καραγκιόζης: Ε, να την πας.
Μορφονιός: Έχετε πάει ποτέ διακοπές με την Μπεμπέκα κύριε Καραγκιόζη;
Καραγκιόζης: Όχι ακόμα.
Μορφονιός: Μη πάτε! Μιλάει συνέχεια. Γλώσσα δεν βάζει μέσα και δεν μπορώ να την
ακούω.
Καραγκιόζης: Να την πας στα Κουφονήσια Μορφονιέ.
Μορφονιός: Και δεν θα την ακούω;
Καραγκιόζης: Καθόλου Μορφονιέ.
Μορφονιός: Το έχουν τα Κουφονήσια κύριε Καραγκιόζη;
Καραγκιόζης: Ναι Μορφονιέ. Θα πας στο ένα νησάκι εσύ και στο άλλο η Μπεμπέκα.
Μορφονιός: Κύριε Καραγκιόζη με σώσατε και δεν το είχα σκεφτεί!

Πρόβατα
Καραγκιόζης: Καλώς το μπάρμπα. Τι κάνεις μπαρμπούλη μου;
Μπαρμπαγιώργος: Μαύρα χάλια παιδάκι μου.
Καραγκιόζης: Τι έπαθες μπαρμπούλη μου;
Μπαρμπαγιώργος: Όχι εγώ παιδάκι μου, η θειά σου.
Καραγκιόζης: Τι έπαθε η θειά μου;
Μπαρμπαγιώργος: Θέλει να την πάω διακοπές .
Καραγκιόζης: Και γιατί δεν την πας;
Μπαρμπαγιώργος: Δεν έχω που να αφήσω τα πρόβατα.
Καραγκιόζης: Να μου τα φέρεις εμένα μπαρμπούλη μου.
Μπαρμπαγιώργος: Τι λες βρε κατεργαράκο; Είσαι ικανός να μου τα
βάλεις να σερβίρουν τουρίστες μεσοπέλαγα!

32
Ποιήματα για τον Καραγκιόζη μας
Καραγκιόζης Οδυσσέας

Ο Καραγκιόζης στα χέρια σου έγινε Οδυσσέας

και μπερντέ αρμάτωσε με πανιά και χρώματα.
Ο,τι ονειρεύτηκε κρέμασε σ’ ιστό σημαίας
για να χορτάσουν κι΄ αλλονών τα μάτια και τα στόματα.

Και ταξίδι κίνησε μ΄ένα μαύρο θέατρο

όπου σκιές κρατούσαν χρόνια το κουπί.
Το νησί που έψαχνε αόρατο, αθέατο…
Το λάθος δρόμο ή το σωστό ποιος να του τον πει;

Σαν θα βγεις στο πέλαγος ζωγράφιζε γοργόνα…

Σαν θα πάρεις τις στεριές δικέφαλο γεράκι.
Όταν σβήνει ο μπερντές τα αστεράκια μόνα.
Όπου θέλει ο καιρός σε πάει το αεράκι.

Μα οι σκιές δεν φαίνονται αν δεν τις φωτίσεις

ούτε κινούνται οι ήρωες μέρα μεσημέρι.
Όσες λύπες και χαρές στο δρόμο θα γνωρίσεις
δάκρυ, ιδρώτας ,αίμα απ’ το δικό σου χέρι.

Και των σκιών εσύ αρχαίος συνοδός

οδοιπόρος του μπερντέ, στο πιο μακρύ ταξίδι.
Όπου και να πέρασες φωτίστηκε η οδός.
Μα πόσες φορές να νίκησες το καταραμένο φίδι;

Δημήτρη Αβούρης
Αφηγητής παραμυθιών
Συγγραφέας

33
«Του Μπαρμπούτη τα καμώματα»
Σκίτσα-Κείμενα: Νίκου Μπαρμπούτη

Για να δω, αυτός ο μούργος ο

Καραγκιόζης θα είναι μέσα στην
παράγκα του; ή θα τον έχουν
κλεισμένο σε κανένα κρατητήριο!
Καραγκιόζη βρεεεε…

Τι θέλει μωρέ πάλι αυτός ο

γρουσούζης ο Χατζατζάρης και με
ξυπνάει πρωί, πρωί… βραδυνιάτικα!

34
 Ξύπνα Καραγκιόζη μου και
έχουμε δουλειά. Ο ύπνος
δεν δίνει φαί !

Δεν δίνει φαί βρε Χατζηταραμά,

Πρέπει να ετοιμαστείς ματάκια
αλλά ούτε ζητάει! Τι με θέλεις πάλι;
μου, για τις καλοκαιρινές σου
Tι δουλειά έχουμε;
παραστάσεις και τις περιοδείες σε
πόλεις και χωριά, το ξέχασες ;

Καλά λες φρυδάκια μου!

Έχω να κάνω τον κόσμο να γελά,
να συγκινείται και να ξεχνά τα
προβλήματα του.
Αυτή είναι η μόνιμη
δουλειά μου!
Έτοιμος λοιπόν για ακόμα
ένα καλοκαίρι…
Τρία κουδουνάκια και
αβάντι μανέστρο !!!

35
ημερολόγιο

Λεπτομέρεια απο έργο του Νικόλα Τζιβελέκη

Ιούλιος 2023 Σεπτέμβριος 2023

Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ

ΑΎΓΟΥΣΤΟΣ 2023
1 2 1 2 3
3 4 5 6 7 8 9 4 5 6 7 8 9 10
10 11 12 13 14 15 16 11 12 13 14 15 16 17
17 18 19 20 21 22 23 18 19 20 21 22 23 24
24 25 26 27 28 29 30 25 26 27 28 29 30
31
Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13
1992:
Θάνατος του
Σπύρου Κούζαρου
14 15 16 17 18 1841: 19 20
Αναφορά σε
παράσταση στην
Ταχύπτερο Φήμη
21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

7calendar.com

36
ημερολόγιο

Λεπτομέρεια απο έργο του Νικόλα Τζιβελέκη

Αύγουστος 2023 Οκτώβριος 2023

Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ

ΣΕΠΤΈΜΒΡΙΟΣ 2023
1 2 3 4 5 6 1
7 8 9 10 11 12 13 2 3 4 5 6 7 8
14 15 16 17 18 19 20 9 10 11 12 13 14 15
21 22 23 24 25 26 27 16 17 18 19 20 21 22
28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 29
30 31
Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17
2022:
Θάνατος Κώστα
Καζάκου
18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30

7calendar.com

37
 Ιούλιος 2023 Σεπτέμβριος 2023
Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ

ΑΎΓΟΥΣΤΟΣ 2023
1 2 1 2 3
3 4 5 6 7 8 9 4 5 6 7 8 9 10
10 11 12 13 14 15 16 11 12 13 14 15 16 17
17 18 19 20 21 22 23 18 19 20 21 22 23 24
24 25 26 27 28 29 30 25 26 27 28 29 30
31
Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή
Αύγουστος 2023 Οκτώβριος 2023
Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ Δε Τρ Τε Πε Πα Σα Κυ
1 2 3 4 5 6
ΣΕΠΤΈΜΒΡΙΟΣ 2023
1 2 3 4 5 6 1
7 8 9 10 11 12 13 2 3 4 5 6 7 8
14 15 16 17 18 19 20 9 10 11 12 13 14 15
21 22 23 24 25 26 27 16 17 18 19 20 21 22
28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 29
30 31
Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

7 8 9 10 11 12 13
Διεθνείς ημέρες και1 επέτειοι
2 3

19 Αυγούστου: Παγκόσμια Ημέρα Φωτογραφίας

14
4 15 16
5 29 Αυγούστου:
6 17
Διεθνής Ημέρα
7 18
κατά των 19
8 Πυρηνικών Δοκιμών
9 20
10

21 Σεπτεμβρίου: Διεθνής Ημέρα Ειρήνης

21
11 22
12Σεπτεμβρίου:23
25 13 24 25
14 Δράσης κατά
Παγκόσμια ημέρα 26
16 Αλλαγής 27
15 της Κλιματικής 17

28
18 29
19 30
20 31
21 22 23 24

7calendar.com

25 26 27 28 29 30

7calendar.com

ΔΩΡΙΣΤΕ ΜΙΑ ΦΙΓΟΥΡΑ

στο αρχείο του Σωματείου μας!
Όσα μέλη ή φίλοι
ΠΣΘΣ
έχουν την ικανότητα να
κατασκευάζουν φιγούρες,
σκηνικά, ρεκλάμες ή έχουν στηρίξτε το
στην κατοχή τους υλικό
σωματείο
σχετικό με το Θέατρο Σκιών
(συλλεκτικό ή καινούργιας μας!
κατασκευής), καλούνται
να ενισχύσουν το Ιστορικό
Κάνετε κατάθεση στη Eurobank
Αρχείο του Σωματείου,
IBAN: GR0802600620000170200632294
κάνοντας μια τέτοια δωρεά.

38
 Μηνιαία
ηλεκτρονική έκδοση
του Πανελλήνιου Σωματείου
Θεάτρου Σκιών
okaragkiozismas@gmail.com

39