Professional Documents
Culture Documents
που φέτος γιορτάζουμε την 200η επέτειο, υπήρξε άκρως σημαντική. Στη Κεντρική
Μακεδονία, η δράση των ηρωικών μορφών των Καρατάσου, Ζαφειράκη, Γάτσου,
Διαμαντή στο Βέρμιο και στη Χαλκιδική του Εμμ. Παπά καθυστέρησαν και έφθειραν
τα τουρκικά στρατεύματα απασχολώντας τον εχθρό. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στους
Αγωνιστές της νότιας Ελλάδας και να ανακουφισθούν για λίγο αλλά και να
οργανώσουν καλύτερα τον Αγώνα.
Ο Γερο-Καρατάσος υπήρξε μία από τις ηρωικότερες και αγνότερες μορφές του
Αγώνα και δικαιολογημένα χαρακτηρίστηκε Ανδρούτσος και Κολοκοτρώνης της
Μακεδονίας. Υπήρξε ένας αγωνιστής, όσο πολύ λίγοι, που δεν πήρε ακόμη τη θέση
που του ταιριάζει μέσα στην Ελληνική Ιστορία.
Ο Γερο-Καρατάσος όμως για μας τους Ημαθιώτες αποτελεί την ηρωικότερη μορφή
του Αγώνα και κυρίως της Επανάστασης στο Βέρμιο.
Το όνομά του
Το όνομά του ήταν Τάσος (=Αναστάσιος) ενώ το αρχικό του επώνυμο είναι μέχρι
σήμερα άγνωστο. Στην αρχή οι άμεσα σχετιζόμενοι με τον ήρωα τον αποκαλούσαν
απλώς Τάσο ή Καπετάν-Τάσο. Σύντομα όμως οι Οθωμανοί του πρόσθεσαν το
τουρκικό επίθετο καρά=μαύρος, όπως συνηθιζόταν και με άλλους Κλέφτες
(Καραΐσκος, Καραϊσκάκης, Καραμπατάκης, Καραμήτσος). Το όνομα Καρατάσος
χρησιμοποίησαν οι γιοι του Γιαννάκης και Τσάμης ως επίθετό τους.
Η καταγωγή του Καρατάσου
ΔΟΒΡΑ-ΔΙΧΑΛΕΥΡΙ
Πολύ κοντά στη Βέροια (5 χλμ. ΒΔ) και ανάμεσα στο σημερινό Μοναστήρι της Καλής
Παναγιάς και στο χωριό Πατρίδα, όπως πληροφορούμαστε από τον ιστορικό μας Γ.
Χιονίδη, υπήρχε από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια, οικισμός με την ονομασία
Δοβροχοβίτσα.
Ο οικισμός δέσποζε ανάμεσα σε άλλους πολλούς οικισμούς του ορεινού όγκου του
Βερμίου και η ονομασία του παρουσιάζεται με διάφορες μορφές, δηλ. Δοβρά,
Δουβρά, Ντοβρά και Ντουβρά. Η λέξη είναι σλαβική και σημαίνει «ειλικρινής» και
σε πιο ελεύθερη μετάφραση «καλός».
Στη Δοβρά λοιπόν το 1764 γεννήθηκε ο Γερο-Καρατάσος. Λίγο αργότερα ο οικισμός
αυτός καταστράφηκε από τους τρομερούς ατάκτους Αλβανούς του Σαρή Γκιολ και η
οικογένεια του Καρατάσου μετακόμισε στο χωριό Διχαλεύρι ή Ντιχαλεύρι που
βρισκόταν κοντά στο χωριό Στενήμαχος.
Ο ιστοριογράφος Ε. Στουγιανάκης αναφέρει ότι το 1798, η οικογένεια Καρατάσου
αναχώρησε και εγκαταστάθηκε στη Νάουσα για λόγους ασφαλείας ενώ ο ιστορικός
ερευνητής Ν. Φιλιππίδης υποστηρίζει πως η μετακόμιση αυτή έγινε μετά την κήρυξη
της επανάστασης της Νάουσας το 1822.
Στις 23 Μαρτίου 2014, με πρωτοβουλία του Δήμου Νάουσας στο ερειπωμένο πια
Διχαλεύρι στήθηκε μνημείο για τον Γερο-Καρατάσο. Τον ανδριάντα φιλοτέχνησε ο
Ναουσαίος καλλιτέχνης Ν. Κωνσταντινίδης και στην τελετή των αποκαλυπτηρίων
παρέστησαν ο Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Παντελεήμων, ο Δήμαρχος
Νάουσας Δημήτριος Καραμπατζός, ο πρόεδρος της Κοινότητας Στενημάχου Χρ.
Αλπατζής, εκπρόσωποι συλλόγων και κάτοικοι του Στενημάχου.
Στις 12 Μαρτίου 1822, ο Κεχαγιάμπεης με 4.000 άντρες και καβαλάρηδες, έκανε την
εμφάνισή του. Γύρω στις 7 το πρωί στη θέση Κρεβατάς σημειώθηκαν οι πρώτες
συμπλοκές με τα πρώτα θύματα των Τούρκων. Στη συνέχεια οι Τούρκοι με 5
τμήματα προσπάθησαν να κυκλώσουν το μοναστήρι αλλά το μόνο που κατόρθωσαν
ήταν να πλησιάσουν το μοναστήρι.
Οι εμπειροπόλεμοι άντρες του Καρατάσου οχυρωμένοι στα κελιά της Μονής αλλά
και πίσω από κορμούς δέντρων απέκρουσαν τους επιτιθέμενους και μετά δίωρη
μάχη τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν.
Ακολούθησε τρίτη επίθεση των Τούρκων με επικεφαλής τον Κεχαγιάμπεη Μεχμέτ
Αγά. Μερικοί μάλιστα Τούρκοι ανέβηκαν τον μαντρότοιχο της Μονής και πήδηξαν
στην αυλή της. Η θέση των Ελλήνων έγινε δύσκολη. Άρχισε αγώνας σώμα με σώμα
καθώς ο Καρατάσος διέταξε αντεπίθεση. Ο αύλειος χώρος του Μοναστηριού έγινε
πραγματικό σφαγείο.
Στη δύσκολη εκείνη στιγμή για τους Έλληνες έφθασαν στην ευρύτερη περιοχή οι
Ζαφειράκης και Γάτσος με 500 παλικάρια και χτύπησαν τους Τούρκους από τα
πλευρά αναγκάζοντάς τους να αποχωρήσουν στη Βέροια με απολογισμό 1.500
νεκρούς ενώ οι ελληνικές απώλειες ήταν ασήμαντες.
Το πρωί της επόμενης ημέρας οι Τούρκοι έκαναν γενική έφοδο στο μοναστήρι που το
βρήκαν όμως άδειο αφού ο Καρατάσος και οι άλλοι οπλαρχηγοί θεώρησαν πιο
συνετό να εγκαταλείψουν κατά τη διάρκεια της νύχτας το χώρο και να αποσυρθούν
στη Νάουσα (η Πολιορκία, η Μάχη και η Καταστροφή της Νάουσας μελλοντικά σε
ιδιαίτερο αφιέρωμα).
Αντίποινα των Τούρκων
Ο Κεχαγιάμπεης για να εκδικηθεί τη ντροπιαστική ήττα συνέλαβε και κρέμασε τον
ηγούμενο της Μονής Γεράσιμο, λεηλάτησε τις εγκαταστάσεις και 85 γυναικόπαιδα
από τη Βέροια, αλυσοδεμένα τα έστειλε στη Θεσσαλονίκη όπου υπέστησαν φοβερά
μαρτύρια. Έξι γυναίκες της Βέροιας καταδικάσθηκαν να πεθάνουν από στέρηση
τροφής. Έζησαν 15 ημέρες τρώγοντας κάρβουνα σ’ ένα υπόγειο όπου είχαν
φυλακισθεί. Τέλος άλλοι 82 πρόκριτοι της Βέροιας σφάχτηκαν στη θέση
Πυργιά-Κιόσκι στο σημερινό πάρκο ανάμεσα στην Ελιά και στην εκκλησία των
Αγίων Αναργύρων.
Ο Καρατάσος
Μετά το χαλασμό της Νάουσας
Στη Νότια Ελλάδα
Μετά τη μάχη της Νάουσας και τον χαλασμό της πόλης ο Γερο-Καρατάσος με τον
υπαρχηγό του Άγγελο Γάτσο, το πρωτοπαλίκαρό του τον γιο του Τσάμη και 500
άντρες, για μικρό χρονικό διάστημα, αποσύρθηκε στο Σέλι και στη συνέχεια
κατέβηκε μέσω Σερβίων-Ελασσόνας και Χασίων στη Στερεά και έφθασαν στον
Ασπροπόταμο Αγράφων.
Λίγο αργότερα τον συναντούμε στο Μεσολόγγι να υπηρετεί κάτω από τις διαταγές
του Αλ. Μαυροκορδάτου. Πήρε μέρος στις μάχες στην Πλάκα, το Σίδερο και το Πέτα.
Από τη Ρούμελη πέρασε στην Πελοπόννησο και για μικρό χρονικό διάστημα
φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Κων. Δεληγιάννη στα Λαγκάδια Τριπόλεως. Έλαβε
μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου και τέλη Αυγούστου του 1822 αναχώρησε για τη
Σκιάθο και από εκεί στην Εύβοια όπου συνάντησε και συνεργάστηκε με τον
Διαμαντή Ολύμπιο. Στην Εύβοια προβιβάσθηκε στο βαθμό του Στρατηγού και
ανέλαβε την αρχηγία στην περιφέρεια Καρύστου.
Από τον Μάιο μέχρι τον Ιούλιο του 1823 τον συναντούμε να παίρνει μέρος στις μάχες
στη χερσόνησο της Μαγνησίας-Τρίκερι-Αλατά. Το 1824 υπερασπίσθηκε την Ύδρα
ενώ το 1825 συμμετείχε στη μάχη του Νεόκαστρου εναντίον του Ιμπραήμ Πασά αλλά
και στη μάχη του Σχοινόλακα.
Για την πάνω από 40 χρόνια προσφορά του στην Επανάσταση ο κυβερνήτης της
Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας τον τοποθέτησε χιλίαρχο της 7ης χιλιαρχίας του
Ελληνικού στρατού.
Στη Ναύπακτο το τέλος του Καρατάσου – ο τάφος του
Αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή
Στις αρχές του 1830 και μετά τη μάχη στην Πέτρα στις12 Ιανουαρίου 1830 ο
Γερο-Καρατάσος βρέθηκε στη Ναύπακτο αρκετά ταλαιπωρημένος από τις
κακουχίες.
Όταν αισθάνθηκε το τέλος του κάλεσε κοντά του το γιο του Τσάμη και αφού τον
συμβούλεψε τον ξόρκισε να διατηρήσει άσβηστο το μίσος κατά του εχθρού.
Πέθανε φτωχότατος στις 22 Ιανουαρίου 1830, όπως αναφέρει ο γιος του Τσάμης. Η
κηδεία του έγινε με δημόσια δαπάνη και με όλες τις τιμές που αποδίδονται σε ήρωα.
Το Μεγάλο Νεκρό αποχαιρέτησε ο Κωλέτης ο οποίος τον χαρακτήρισε δεύτερο
Θεμιστοκλή.
Ο Γερο-Καρατάσος ενταφιάσθηκε στο κοιμητήριο που υπήρχε ολόγυρα του ναού της
Αγίας Παρασκευής στο κέντρο της Ναυπάκτου δίπλα από τον τάφο του άλλου
μεγάλου αγωνιστή Νότη Μπότσαρη.
Στις 29 Απριλίου 2018 η Αδελφότητα Ναυπακτίων του Νομού Αττικής «Ο Έπαχτος»
τοποθέτησε στην πρόσοψη του Ναού μαρμάρινη επιγραφή τιμώντας τον μεγάλο
Ήρωα. Των αποκαλυπτηρίων προηγήθηκε Αρχιερατικό Τρισάγιο και σχετική ομιλία
από τον κ. Κων/νο Τζαβέλα απόγονο της ιστορικής οικογένειας των Αγωνιστών της
Επανάστασης. Την εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων τίμησαν με την παρουσία τους οι
θρησκευτικές και δημοτικές αρχές της Ναυπάκτου, ο Πρόεδρος του «Έπαχτου» κ.
Βουτσινάς και ο απόστρατος αξιωματικός Χαρ. Κοτίνης με παρότρυνση του οποίου
τοποθετήθηκε η μαρμάρινη επιγραφή στην οποία διαβάζουμε:
ΕΠΙΚΛΗΝ ΑΡΧΗΓΩΝ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ
ΤΑΣΟΝ ΚΑΡΑΤΑΣΟΝ
ΔΟΒΡΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ΤΕΚΝΟΝ
ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΓΑΙΑ ΚΑΤΕΧΕΙ ΩΔΕ
Από 31-1-1830 ΚΑΤΑΦΘΙΜΕΝΟΝ
Υ.Γ. Πολύτιμες πληροφορίες, στην παρουσίαση του Γερο-Καρατάσου πήρα και από
συγγράμματα των Γεωργίου Χιονίδη και Θωμά Γαβριηλίδη.