‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﻗﻨﺒﺮي ﺟﻬﺮﻣﯽ‬

‫داﻧﺸﯿﺎر داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫ﺳﻌﯿﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ‬
‫داﻧﺸﺠﻮي دوره دﮐﺘﺮي ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪s_abasi@sbu.ac.ir ،‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫در اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش ﺑﺮآﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان را در رﻓﺘﺎر‬
‫ﺑﺎ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده در اﯾﺮان و ﻧﯿﺰ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺤﺼﻠﻪ از ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ .‬وﺿﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﺮاد ﮐﻪ داراي ﺧﺼﯿﺼﻪي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬را ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ١‬ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهاﯾﻢ‪ .‬ﻫﺪف از ﺑﺮﺷﻤﺮدن اﯾﺮادات وارده‪ ،‬اﺻﻼح ﻧﻬﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً‬
‫اﻧﺘﻘﺎد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ اﺻﻼﺣﯽ از داﻧﺴﺘﻦ ﯾﮏ ﻧﻘﺺ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد اﺻﻼح و‬
‫ﺑﻪروزرﺳﺎﻧﯽ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﺪ واژهﻫﺎ‪ :‬ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ‬

‫‪1- International Taxation System‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪774‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺘﺮ درآﻣﺪﻫﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدن ﺳﺮﺷﺎر ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﮐﺸﻮر‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺗﺮاﻧﺰﯾﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و ﻏﯿﺮه زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﻠﻤﺎً‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ وﺿﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ درآﻣﺪ دوﻟﺖ را ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ در ﭘﺮﺗﻮي ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ و ﻗﺎﻧﻮن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻤﻠﮏ اﻣﻮال ﻏﯿﺮﻣﻨﻘﻮل‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎري و دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ در‬
‫راﺳﺘﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻬﺎم ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺻﺪ درﺻﺪ از‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻪي اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش ﺧﺎرج اﺳﺖ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬
‫درﺧﺼﻮص ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺎدﮔﯽ‪ ١‬و اﻧﺼﺎف‪ ٢‬و ﮐﺎرآﯾﯽ‪ ٣‬از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺳﻨﺠﺶ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،٤‬ﮐﻪ ﺑﺮآﻧﯿﻢ در اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن و‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬اﯾﺮادات ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن را ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ و در راﺳﺘﺎي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﺑﻬﯿﻨﻪي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪاﯾﯽ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻗﺪام ﺧﺪﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬

‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ٥‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻗﻮاﻋﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺮرات و روﯾﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪1- Simplicity‬‬
‫‪2- Equity‬‬
‫‪3- Efficiency‬‬
‫;‪4- Miller, Angharad and Oats, Lynne; “Principles of International Taxation”; Forth edition‬‬
‫‪Bloomsbury Professional Ltd, 2014; pp. 5-6‬‬
‫‪5- Tax System‬‬
‫اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب )‪ Fiscal Systems(1969‬اﺛﺮ ‪ Richard Musgrave‬اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن ﺑـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ و ﮐﺎرﮐﺮد آﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ آﻧﺎن و ﻧﯿـﺰ ﺑﻘـﺎي ﺑﺮﺧـﯽ ﺷـﺒﺎﻫﺖﻫـﺎ ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﺗﻐﯿﯿـﺮ در‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت آﻧﺎن اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪775 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫‪ -1-2‬ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﺪام وﻗﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﺣﺎﻻت ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﺑﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪) ١‬ﻧﺮخ‪ ٢‬و‬
‫ﻣﺒﻨﺎي‪ ٣‬ﻣﺎﻟﯿﺎت( ﻣﯽﮔﺮدد؛‬
‫‪٤‬‬
‫‪ -2-2‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﮐﺪام ﻧﻬﺎدي در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﺨﺸﻮدﮔﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ را اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ؛‬
‫‪ -3-2‬آﯾﯿﻦ دﻗﯿﻘﯽ ﺟﻬﺖ ﺣﺼﻮل اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﭘﯿﺮوي از ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻟﻮازم اراﺋﻪي اﻃﻼﻋﺎت )ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ( راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در‬
‫‪٥‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ را درﺑﺮدارد )ﻗﻮاﻋﺪ اﺟﺮاﯾﯽ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق درﺑﺮدارﻧﺪهي ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﻈﺎم‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﮔﺮدد را ﻧﯿﺰ‬
‫درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در اﺑﻮاب و ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻧﺮخﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺰ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ و ﻗﻮاﻋﺪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﻢ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬

‫‪ -3‬اﺟﺰاي ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮﺧﯽ ازﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺮزﯾﻞ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬ژاﭘﻦ ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﻣﮑﺰﯾﮏ‪،‬‬
‫ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ‪ ،‬ﺳﻮﺋﯿﺲ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪهي آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﮐﺎﺗﯽ از اﺟﺰاي‬
‫‪٦‬‬
‫ﺳﺎزﻧﺪهي ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-3‬روﯾﮑﺮد‬
‫ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ روﯾﮑﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ٧‬ﯾﺎ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ‪ ٨‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در روﯾﮑﺮد ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺸﻮر‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺷﺨﺎص‬
‫ﻣﻘﯿﻢ ﺧﻮد را ﮐﻪ در دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺎري ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺮار‬

‫‪1- Tax Burden‬‬

‫‪2- Tax Rate‬‬
‫‪3- Tax base‬‬
‫‪4- Remit; Remittance; Remission‬‬
‫‪5- Slemrod, Joel and Gillitzer, Christian; Tax Systems; MIT Press, 2014, p 10‬‬
‫‪6- Bakker, Anuschka and Levey Marc M.; Transfer Pricing and Intra-Group Financing - The‬‬
‫;)‪entangled worlds of financial markets and transfer pricing (Last Reviewed: 1 April 2012.‬‬
‫‪IBFD Online Books; Chapters 1- 17‬‬
‫‪7- Worldwide Taxation‬‬
‫‪8- Territorial Taxation‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪776‬‬

‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در روﯾﮑﺮد ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﻤﺮوي ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺎري ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت آن ﮐﺸﻮر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ درآﻣﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﯾﺮان ﯾﺎ‬
‫ﺧﺎرج از اﯾﺮان ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد را ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ‪ 25‬درﺻﺪ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﺗﺒﺼﺮه دوم ﻣﺎده‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺎري‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﺎ اﺧﺘﻼط ﻫﺮ دو روﯾﮑﺮد ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ‬
‫‪١‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫‪ -2-3‬اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه‬
‫در ﻣﻮرد اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ دو روﯾﮑﺮد وﺟﻮد دارد؛ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺷﮑﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎ ﺛﺒﺖ و دﯾﮕﺮي ﺑﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﻞ اداره‪،٣‬‬
‫ﻣﺤﻞ اداره و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮﮐﺰي‪ ،٤‬اداره ﻣﺮﮐﺰي‪ ٥‬ﻣﺤﻞ اداره ﻣﺆﺛﺮ‪ ،٦‬دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي ﺷﺮﮐﺖ‪ ٧‬ﯾﺎ‬
‫ﻣﺤﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺠﺎرت‪ .٨‬ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻫﺮ دو روﯾﮑﺮد را اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ‬
‫‪٩‬‬
‫ﺷﺮﮐﺘﯽ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺛﺒﺖ ﯾﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺆﺛﺮ اداره ﮔﺮدد؛ ﻣﻘﯿﻢ آن ﮐﺸﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺎﻣﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻔﻬﻮم داﺧﻠﯽ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﻨﻨﺪهي‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ ١٠.‬ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن‬

‫‪1- Avi-Yonah, Reuven S; Global Perspectives on Income Taxation Law; Oxford University‬‬
‫‪Press; 2011; p. 153‬‬
‫‪2- Residence‬‬
‫‪3- Place of management‬‬
‫‪4- Central management and control‬‬
‫‪5- Central administration‬‬
‫‪6- Place of effective management:‬‬
‫‪7- Head Office‬‬
‫‪8- Principal place of business‬‬
‫;‪9- Couzin, Robert; Corporate residence and international taxation; IBFD Online Books; 2002‬‬
‫‪page Preface; available at: http://online.ibfd.org/collections‬‬
‫‪ -10‬ﻣﺎده ‪ 4‬ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 40‬ﮐﺸﻮر ﻣﯽرﺳﺪ؛ اﺻﻄﻼح" ﻣﻘﯿﻢ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ " را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن دوﻟﺖ‪،‬‬
‫از ﺣﯿﺚ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺛﺒﺖ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ر‪.‬ك‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺘﻨﺎب از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ؛ ﻻزماﻻﺟﺮا ﺗﺎ اﺳﻔﻨﺪ ‪92‬؛‬
‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و اﻣﻮر ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ؛ دﻓﺘﺮ ﻗﺮاردادﻫﺎ و اﻣﻮر ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪.1392 ،‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪777 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ‪ ،١‬ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﯾﺎ ﻣﺤﻞ اداره و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ‪ ٢.‬در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت‬
‫‪٤‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ٣‬و در ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻞ اداره‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ از‬
‫اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﺷﺮﮐﺖ اراﺋﻪ دﻫﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺴﺘﺮهاي ﺑﻬﯿﻨﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮﻻﻧﻪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‬
‫ﺑﺎرزي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از آن ﯾﺎد ﮐﺮد ﻗﻀﯿﻪ ‪ De Beers‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ در آﻓﺮﯾﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺛﺒﺖ و اداره ﻣﯽﺷﺪ؛ در ﻟﻨﺪن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٦‬‬
‫‪ -3-3‬ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﺧﺎرج از اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺤﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﺒﻊ ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﯾﺎ ﮐﺸﻮري اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از درآﻣﺪ در آنﺟﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻗﻮاﻋﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﯾﺎ روﯾﻪ و ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﻨﺒﻊ‪ ٧‬ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﻣﺆدي ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ ﻣﻤﮑﻦ از ﻃﺮﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﻣﻨﺒﻊ‪ ٨‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺎص ﻣﺎﻟﯿﺎت وﺿﻊ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻦﮐﻪ داراي ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﻤﻮل اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .٩‬در ﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎده ‪ 1‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Domicile‬‬
‫‪2-Vogel, Klaus; “State of residence” may as well be “state of source” – there is no‬‬
‫‪contradiction; Bulletin of international taxation, Volume 59; Number 10, 2005; pp 420-423‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺎده ‪ 1002‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‬
‫‪ -4‬ﻣﺎده ‪ 590‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت‬
‫‪5- De beers consolidated mines limited vs. Howe (1906) AC 455, 22 TLR 756, 5 Tax Cas‬‬
‫‪198; Cited in: Aigner, Hans-Jorgen and Loukota, Walter; “Source Versus residence in‬‬
‫‪International Tax Law”;Linde Verlag; 2005; pp24-25‬‬
‫‪6- Source‬‬
‫‪7- Source rule‬‬
‫‪8- Source principle of taxation‬‬
‫‪9- Arvey Jones, John F et al; Tax treaty problems relating to source; European Taxation‬‬
‫‪volume 38; Number 3;1998; pp.78-93‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪778‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ -4-3‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ذﮐﺮ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺷﻤﻮل ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻧﯿﺰ از آﻧﺎن اراﺋﻪ‬
‫دﻫﺪ ﺗﺎ درﺻﻮرت اﺧﺘﻼف ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎده ‪1‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﺎده ‪ 105‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻗﯿﺪ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮده و ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از اﻧﻮاع‬
‫آﻧﺎن اراﺋﻪ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺷﮑﺎل ﺷﺮﮐﺖ در ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ‪ ،٢‬ﻣﺎدر‪ ،٣‬ﻫﻠﺪﯾﻨﮓ‪ ،٤‬ﻓﺮﻋﯽ‪ ،٥‬واﺑﺴﺘﻪ‪،٦‬‬
‫ﺷﻌﺒﻪ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ اراﺋﻪ ﮔﺮدد‪ .٧‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ‪ 2‬آﯾﯿﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺎزه ﺛﺒﺖ ﺷﻌﺒﻪ‬
‫ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﺎرﺟﯽ را واﺣﺪ ﻣﺤﻠﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮﮐﺖ اﺻﻠﯽ‬
‫‪٨‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻣﻮﺿﻮع و وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺮﮐﺖ اﺻﻠﯽ را در ﻣﺤﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫‪ -5-3‬درآﻣﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ‪ ٩‬و ﺿﺮرﻫﺎي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫در واﻗﻊ درآﻣﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﭘﺲ از ﺗﻔﺮﯾﻖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺴﺮ از درآﻣﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﻗﻼم ﻣﻌﻤﻮل و ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﻬﻼك و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﻬﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﺘﯿﺎزات‪ ،١١‬ﺑﻬﺮه ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﺴﺮ از درآﻣﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ ١٢.‬ﺿﺮر ﺧﺎﻟﺺ اﺟﺮاﯾﯽ‪ ١٣‬و اﯾﻦﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺿﺮرﻫﺎ‬

‫‪1- Taxable Entities‬‬

‫‪2- Multinational Corporations‬‬
‫‪3- Parent Company‬‬
‫‪4- Holding Company‬‬
‫‪5- Subsidiary Company‬‬
‫‪6- Affiliated company‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ر‪.‬ك‪ :‬ﺣﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و ﮐﺮﯾﻤﯿﺎن‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ؛ ﺣﻘﻮق ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاري ﺧـﺎرﺟﯽ در ﭘﺮﺗـﻮ ﻗـﺎﻧﻮن و‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري؛ اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﯿﺴﺎ؛ ‪1393‬؛ ﺻﺺ ‪35-43‬‬
‫‪ -8‬ر‪.‬ك‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺎزه ﺛﺒﺖ ﺷﻌﺒﻪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺼﻮب ‪ 1376‬و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣـﻪ اﺟﺮاﯾـﯽ آن ﻣﺼـﻮب‬
‫‪1378/1/11‬‬
‫‪9- Taxable Income‬‬
‫‪10- Tax Losses‬‬
‫‪11- Royalties‬‬
‫‪12- Calva, Mac; Chandrasekhar, Krishnan; Gaffney, Mike; Transfer Pricing and Intra-Group‬‬
‫‪Financing - (Last Reviewed: 1 April 2012.); IBFD Online Books; Chapter 17: United‬‬
‫‪States; page 2‬‬
‫)‪13- Net Operating Loss(NOL‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪779 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻮازﻧﻪ‪ ١‬ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺒﻞ‪ ٢‬و‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ٣‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺴﺮي اﺳﺖ؛ ﻧﯿﺰ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬در ﻣﺎده ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﭘﺲ از وﺿﻊ‬
‫زﯾﺎنﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮﻣﻌﺎف و ﮐﺴﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﻘﺮر آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺰ ﻣﻮاد ‪ 147‬اﻟﯽ ‪ 151‬ﻗﺎﻧﻮن اﺧﯿﺮاﻟﺬﮐﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و اﺳﺘﻬﻼك ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﯿﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺎده ‪ 144‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺠﺎز و رﺳﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺶ را در ﺻﻮرت رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﻌﺎف از ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ‪ ٤‬و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪﺻﻮرت ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ‬
‫ﺑﺮونﺳﭙﺎري ﺷﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .٥‬راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﺿﺮرﻫﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺮرات ﻧﺎﻗﺼﯽ وﺟﻮد دارد‪.٦‬‬

‫‪٧‬‬
‫‪ - 6-3‬ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﺮخﮔﺬاري از روش ﺻﻌﻮدي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺎ ﺳﻘﻒ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ اﻟﻒ ﻧﺮخ ‪ 1‬و ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺰان اﻟﻒ و ب ﻧﺮخ و ‪ 2‬و اﻟﺦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ‬
‫از ﯾﮏ ﻧﺮخ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ از ﻣﺎﻟﯿﺎت ‪ 25‬درﺻﺪ‬
‫)ﺛﺎﺑﺖ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ روش اول ﻧﺮخﮔﺬاري ﻣﻨﻄﻘﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روش‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺎده ‪ 107‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Offset‬‬
‫‪2- Carry Back‬‬
‫‪3- Carry Forward; Carry Across‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻨﺪ ‪ 5‬ﻣﺎده ‪ 144‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺎده ‪144‬‬
‫‪ -5‬ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم ﺑﻨﺪ "د" آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 8‬ﻣﺎده ‪148‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿـﺎتﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺷـﻤﺎره‬
‫‪ 44408‬ﻣﻮرخ ‪" :1381/8/7‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺎﻫﯽ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺻـﺎدرات ﮐـﺎﻻ‪ .‬اﻧﺠـﺎم ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺷﺨﺎص دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿـﺮد‬
‫و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮرات ﻣﺸﻤﻮل ﮐﺴﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭘـﺬﯾﺮش ﻫﺰﯾﻨـﻪ آن ﻣﻨـﻮط ﺑـﻪ ﮐﺴـﺮ و وارﯾـﺰ ﻣﺎﻟﯿـﺎت‬
‫ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ آن ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر )اداره اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ذﯾﺮﺑﻂ( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد"‪.‬‬
‫‪ -6‬ر‪.‬ك‪ :‬ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ درﻣﻮرد رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺗﻌﺪﯾﻼت ﺳﻨﻮاﺗﯽ؛ ﺷﻤﺎره ‪ 200/21012‬؛ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫‪1391/10/25‬‬
‫‪7- Tax Rate‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪780‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ -7-3‬ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ اﺳﺘﻘﻼل و ﺑﺮاﺑﺮي )اﺻﻞ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺴﺘﻘﻞ( را‬
‫‪٢‬‬

‫داﻧﺴﺖ‪ .‬در رواﺑﻂ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪي ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺑﺎزار‪ ٣‬ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻪﺻﻮرت واﻗﻌﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫واﻗﻌﯽ ﻧﺒﻮده و از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﯿﺰان ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺮﮐﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺰان ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮارﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻮزه از ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﯿﺎنﺷﺮﮐﺘﯽ ﻓﺮاﻣﺮزي اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ را اﺻﻄﻼﺣﺎً‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.٤‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺎدري را ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﻢ ﮐﺸﻮر اﻟﻒ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ‪ 30‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺷﻌﺒﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﮐﺸﻮر ب ﺑﺎ ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺎدر ﺑﻪﻃﻮر ﺻﻮري ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪10 ،‬‬
‫درﺻﺪ از ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺒﻠﻎ در ﺗﺮاﮐﻨﺶﻫﺎي ﮐﻼن ﻣﯿﺰان‬
‫ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮار ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻣﻌﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮐﺸﻮرﻣﺎن در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻣﻘﺮرات ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪارد و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ از اﯾﻦﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ وﺟﻮد دارد‪.٥‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در آﺛﺎر داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ‪ ٦‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از‬

‫‪1- Transfer Pricing‬‬

‫‪2- The Arm’s Length Principle‬‬
‫‪3- Force Market‬‬
‫‪4- Monsenego, Jerome; Introduction to Transfer Pricing; Studentliteratur; 2013; pp 13-14‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻨﺪ دوم ﻣﺎده ‪ 15‬دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺷـﻤﺎره ‪ 1385/1623/18921‬ﻣـﻮرخ ‪ 1385/5/29‬ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﻣﺎﻟﯿـﺎت ﺷـﻌﺐ و‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ در اﯾﺮان ﻣﻘﺮر ﻣﯽدارد‪ :‬ﺷﻌﺐ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮج ﻗﺮارداد ﻣﻨﻌﻘﺪه ﻓـﯽ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي ) ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺎدر( ﻓﺮوش ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺮﮐﺰي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ و دﻓـﺎﺗﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﯽﻫـﺎ ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺗﺨﻔﯿﻒﻫﺎي درﯾﺎﻓﺘﯽ ﯾﺎ ﺣﻖ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﺮوش در دﻓـﺎﺗﺮ ﺧـﻮد اﻗـﺪام ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‬
‫ﺣﻖاﻟﻌﻤﻞ ﻓﺮوش ﯾﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒﻫﺎي درﯾﺎﻓﺘﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺣﺪ ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭼﻨﺎنﭼﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ دﻓﺎﺗﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﺷﻌﺐ درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ در دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﯾـﺎ ﺑـﺎ اراﺋـﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎي‬
‫ﺻﻮري درآﻣﺪ ﮐﻢﺗﺮي اﺑﺮاز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ادارت اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺗﻬﯿﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻣﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﺴـﺘﺪل ﺿـﻤﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫دﻗﯿﻖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ دﻓﺎﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ درآﻣﺪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺆدﯾﺎن اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬رﻓﯿﻌﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن؛ "ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ ﻗﯿﻤـﺖﮔـﺬاري اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ"؛‬
‫ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬـﺖ درﯾﺎﻓـﺖ درﺟـﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﯽ ارﺷـﺪ؛ داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻼﻣـﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒـﺎﯾﯽ؛ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ‪1391‬؛ ﺷـﻔﯿﻊزاده‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ "ﻗﯿﻤـﺖ ﮔـﺬاري اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ در ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺷـﺮﮐﺖﻫـﺎي ﭼﻨـﺪﻣﻠﯿﺘﯽ"؛ ﭘﺎﯾـﺎنﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻬـﺖ درﯾﺎﻓـﺖ درﺟـﻪ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽارﺷﺪ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ؛ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ؛ ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪1391.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪781 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻧﻈﺮي ﺻﺮف ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻋﻤﻠﯽ وارد ﺷﺪه و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺼﺎن ﯾﮑﯽ از ﻣﻮارد ﻧﻘﺺ ﺑﺎرز ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﻮراد ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ داراي ﺧﺼﯿﺼﻪي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ -8-3‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﺎم )رﻗﯿﻖﮐﺮدن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ(‬
‫ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﺎم ﻋﻤﻼً ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﮐﻢﺗﺮي ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺮرات راﺟﺒﻊ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﺎم‬
‫وﺟﻮد دارد وﻟﯽ در ﻣﻘﺮرات ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 4‬ﻣﺎده‬
‫‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎم اﻟﺸﺮﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﯽ از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﭘﺬﯾﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻌﺐ و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ٢ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﺷﻌﺒﻪ ﯾﺎ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮدﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎماﻟﺸﺮﮐﻪ از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﻣﻘﺮراﺗﯽ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﯿﺰ وﺿﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -9-3‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻧﺎم اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺘﻨﺎب از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻨﻌﻘﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ روش ﺧﻮد را در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ و ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآوري ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت داﺧﻠﯽ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻔﯽ‪ ٣‬و ﻣﺜﺒﺖ ﻧﯿﺰ در‬
‫‪٤‬‬
‫ادﺑﯿﺎت ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬

‫‪1- Thin Capitalization‬‬

‫‪ -2‬ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﻣﻮرد ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎم اﻟﺸﺮﮐﻪ درﯾـﺎﻓﺘﯽ از ﺷـﺮﮐﺖﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﭘـﺬﯾﺮ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺒﺼﺮه ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ؛ﺷﻤﺎره‪200/4984:‬؛ ﻣﻮرخ‪1391/03/08 :‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺧﺼﻮص ﺣﮑﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺒﺼﺮه ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 105‬اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺼﻮب ‪80/11/27‬‬
‫اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺣﮑﻢ ﺗﺒﺼﺮه ذﯾﻞ ﻣﺎده‪ 180‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮﺻﻮف ﯾﺎدآور ﻣﯽﮔﺮدد‪ :‬ﻣﻔﺎد ﺗﺒﺼـﺮه ‪4‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 105‬ق‪.‬م‪.‬م در ﻣﻮرد ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎم اﻟﺸﺮ ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﯽ از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﺎري ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺷﺨﺎص از ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎم اﻟﺸﺮﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪3- Double Non-Taxation‬‬
‫‪4- Lang, Michael; “Avoidance of Double Non-Taxation”; Linde Verlag; 2003‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪782‬‬

‫‪ -1-9-3‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ )داﺧﻠﯽ(‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻗﺮار دارد اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺶ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﻘﺶ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن اﺳﺖ‬
‫ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻼش ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮاي ادﻏﺎم ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎ ﺟﺰﯾﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺷﺮﮐﺖ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻓﺮدي ﺳﻬﺎﻣﺪار اﺳﺖ‪.١‬‬
‫ﺗﻔﺎوت در ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﻄﺢ دﻧﯿﺎ در وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ‬
‫ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ از ﯾﮏ ﺳﻮ و وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺳﻬﺎﻣﺪاران آن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮد‬
‫ﺳﻬﺎم‪ ٢‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪه آﻧﺎن اﺳﺖ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ در‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.٣‬‬
‫‪ -2-9-3‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ )ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ(‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ذﮐﺮ آن رﻓﺖ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺘﯽ ﻣﻘﯿﻢ ﮐﺸﻮر اﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ و در ﮐﺸﻮر‬
‫ب ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺎري ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮدو ﮐﺸﻮر ﺣﻖ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺬﮐﻮر را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﺟﺘﻨﺎب از آن از ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﺎده ‪ 168‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺟﺎزهي اﻧﻌﻘﺎد اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 9‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ درﺣﮑﻢ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ درﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -10-9-3‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﻋﻤﺎل ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﺮ درآﻣﺪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ اﺷﺨﺎص ﻣﻘﯿﻢ‬
‫داﺧﻠﯽ و ﻧﯿﺰ اﻋﻤﺎل ﮐﺎﻣﻞ اﺻﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ راه ﺣﻞﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻗﺮاردادي ﺑﺮاي رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬روش ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ 180‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﯿﺶ از ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﺎزاد‬
‫از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻣﺆدي ﮐﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺧﺬ‬

‫‪1- Ogley, Adrian; The principles of international tax, A multinational perspective; Interfisc‬‬
‫‪publishing; 1993, p 16‬‬
‫‪2- Dividends‬‬
‫‪ -3‬ر‪.‬ك ﺑﻪ‪ :‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ رﺋﯿﺲ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣـﻮر ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﮐﺸـﻮر‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 35485‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ و ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﺑﻮرس ﻣﻮرخ ‪1381/6/19‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪783 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻌﻀﺎً اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻣﻨﻈﻮر‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺼﻮص ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺟﺘﻨﺎب از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺎ ﻣﺆدﯾﺎن دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ارﺟﺎع اﻣﺮ ﺑﻪ داوري‬
‫ﮐﻪ روﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﻤﻮل در ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎري‬
‫روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮده و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ‪139‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻫﺮﭼﻨﺪ از ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻈﺮي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ دﺷﻮار‬
‫ارﺟﺎع اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن ﺑﻪ داوري‪ ،‬ﻋﻤﻼً اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺳﻠﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.٢‬‬

‫‪ -4‬اﻧﻮاع ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬

‫‪ -1-4‬ﻧﻈﺎم ﮐﻼﺳﯿﮏ‪) ٣‬ﺑﺪون ﺗﺨﻔﯿﻒ(‬
‫در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ دوﺑﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ٤‬ﮐﻪ در ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﻧﯿﺰ ﺳﺮاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺴﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ‪ ٥‬درآﻣﺪ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﻣﻌﯿﺎر؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺄﻣﻮر ﺟﻤﻊآوري‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﻬﺎﻣﺪار ﺑﯿﺶﺗﺮ ﯾﺎ‬
‫‪٦‬‬
‫ﮐﻢﺗﺮ از ﻧﺮخ ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﺿﺎﻓﻪ را ارزﯾﺎﺑﯽ و ﯾﺎ ﻣﺎزاد را اﺳﺘﺮداد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ -2-4‬ﻧﻈﺎم اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ دو ﻧﻮع ﻧﻈﺎم اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﺰﯾﯽ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮد‬
‫ﺳﻬﺎم‪ ٢‬ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻬﺎﻣﺪاران اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ٣‬ﺗﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺎم اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ‬

‫‪ -1‬رﺳﺘﻤﯽ‪ ،‬وﻟﯽ و رﻧﺠﺒﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ؛ "اﺑﻌﺎد ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣـﺪ و داراﯾـﯽ"؛ ﻓﺼـﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣﻘـﻮق؛‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ؛ ﺷﻤﺎره ‪34‬؛ ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪1390‬؛ ﺻﺺ ‪134-136‬‬
‫‪ -2‬رﺿﺎﯾﯽ ﻣﻘﺪم‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ؛ "ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺟﺘﻨﺎب‬
‫از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ اﯾﺮان"؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ؛ داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻼﻣـﻪ‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ؛ زﻣﺴﺘﺎن ‪1392‬؛ ﺻﺺ‪124-126‬‬
‫)‪3- Classical System ;( Separate entity system; Two Tier tax‬‬
‫‪4- Capital gain‬‬
‫‪5- Withholding Tax‬‬
‫‪6- Ogley, Adrian; Op.Cit; P 17‬‬
‫‪1- Imputation system‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪784‬‬

‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻮﺿﻮع اﻋﺘﺒﺎر )ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه( ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﯿﺰاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﺴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ در ﯾﮏ ﻧﻈﺎم اﻧﺘﺴﺎﺑﯽ ﺟﺰﯾﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻬﺎﻣﺪار ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺳﻬﺎﻣﺪار ﭘﺲ از ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم‪ ،‬از‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫‪ -3-4‬ﻧﻈﺎم ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت را در ﻫﺮدو ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺷﺮﮐﺖ و ﺳﻬﺎﻣﺪار ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در روﯾﻪ اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪه ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺟﺰﯾﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺟﺰﯾﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﮐﺴﺮ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم‪ ٤‬و ﻧﺮخ اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ‪ ٥‬ﻧﺎم ﺑﺮد‬
‫ﮐﻪ در ذﯾﻞ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺗﻠﻔﯿﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﻟﻮﻟﻪاي‪٦‬روي ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺷﺮﮐﺖ )در ﺻﻮرت اﻋﻤﺎل(‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﯿﺶ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺳﻬﺎﻣﺪاران اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ در اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﯾﺎ ﺑﻨﮕﺎه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻣﺘﺪادي از ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﯾﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻧﻬﺎد ﺗﺠﺎري و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻬﺎﻣﺪار ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ان‬
‫ﻧﻬﺎد ﺗﺠﺎري ﻣﺸﺎرﮐﺖ دارﻧﺪ؛ و درآﻣﺪ ﯾﺎ ﮐﺴﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺳﻬﺎﻣﺪاران در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻧﺮخ اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم‪،٧‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‪) ٨‬ﺳﻬﺎﻣﺪاران( در ﺣﻮﺻﻠﻪي اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش ﻧﯿﺴﺖ‪.١‬‬

‫‪1- Dividend‬‬
‫‪2- Tax Credit‬‬
‫‪3- Integration system‬‬
‫‪4- Dividend deduction system‬‬
‫‪5- Split-rate system‬‬
‫‪6- Conduit system; Conduit theory; Pipeline theory‬‬
‫‪7- Dividends Exclusion System‬‬
‫‪8- Shareholder Differentiation System‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ر‪.‬ك ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ و ﺗﻌﺎﻣـﻞ آنﻫـﺎ در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ؛ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و در ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ در ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺣﻘﻮﻗﯽ)داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ(‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪785 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫‪ -5‬اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮏ از اﯾﻦ دو روﯾﮑﺮد ﭘﯿﺶ رو را ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روﯾﮑﺮد ﮐﻢﺗﺮ ﻣﺘﺪاول اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬار‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮوي ﺧﻮد را از ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﻣﻌﺎف ﮐﻨﺪ؛ و ﺑﻪ روش ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ‪ ١‬ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬روﯾﮑﺮد دوم اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬار ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﺮده و ﻣﯿﺰان ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺷﻌﺒﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﻤﺮده و آن را از ﻣﯿﺰان ﮐﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺴﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫روش اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺧﺎرﺟﯽ‪ ٢‬ﯾﺎ اﻋﺘﺒﺎري‪ ٣‬ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﺳﻄﺢ ﺷﺮﮐﺖ و ﻫﻢ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﯾﺎ در ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازد؛ از ﻧﻈﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺗﻌﺪﯾﻞ آﺛﺎر در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﻤﯿﻦ ﻧﮕﺎرش ﺑﻪ آن ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ؛ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﯾﻦ روش ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺗﻮاﻓﻘﯽ دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه و ﻣﻨﺒﻊ و ﯾﺎ اﻋﻼﻣﯽ‬
‫ﯾﮏﺟﺎﻧﺒﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺸﻮر اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در دو ﺳﻄﺢ ﺷﺮﮐﺖ و ﺳﻬﺎﻣﺪار‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺳﻄﺢ ﺷﺮﮐﺖ و ﯾﺎ ﺳﻬﺎﻣﺪار اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﯾﺎ اﺻﻼً اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺪ‬
‫)ﻧﻈﺎم ﮐﻼﺳﯿﮏ(‪ .‬در ﻓﺮض ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﻫﺮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ و ﺳﻬﺎﻣﺪار ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺎﻟﺖ اول درآﻣﺪ را از ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺣﺎﻟﺖ دوم ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﻣﯿﺰان ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﺳﻄﺢ ﺷﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ اول ﻧﻈﺎم ﮐﺴﺮ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم؛ ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻧﺮخ‬
‫اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ و ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﻧﻈﺎم اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺠﺮي اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮاي ﺗﺨﻔﯿﻒ در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺳﻬﺎﻣﺪار‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ اول ﻧﻈﺎم ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم؛ ﺣﺎﻟﺖ دوم ﻧﻈﺎم ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ و ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺳﻮم ﻧﻈﺎم اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮاي ﺳﻮد ﺳﻬﺎم اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪.١‬‬

‫‪1- Exemption Method‬‬

‫‪2- Foreign tax credit‬‬
‫‪3- Credit method‬‬
‫‪1- Haris, Peter Andrew; “Corporate/Shareholder income Taxation: and allocating taxing‬‬
‫‪rights between countries”; IBFD Publications; 1996; p. 67‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪786‬‬

‫‪ -6‬ﭘﯿﺶﺷﺮطﻫﺎي ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬

‫ذﮐﺮ ﻧﺎم ﭘﯿﺶﺷﺮطﻫﺎي ﺗﻌﺪﯾﻞ آﺛﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ اﻣﮑﺎن‬
‫ﻣﻮازﻧﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺸﻮقﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺧﺎﻟﯽ از ﻓﺎﯾﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺒﺎﺷﺖ درآﻣﺪﻫﺎ درﻋﻮض ﺻﺪور ﺳﻬﺎم ‪ (2‬اﺧﺘﻼط ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي‬
‫ﮐﻢ و زﯾﺎد ‪ (3‬ﺗﺄﺧﯿﺮ‪ ١‬در ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﻮاﯾﺪ ‪ (4‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﻫﻠﺪﯾﻨﮓ و اﻣﮑﺎن اﻋﻤﺎل‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل از ﺧﺎرج‪ (4 ٢‬ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي راﺟﻊ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻓﺮﺿﯽ‪٣‬؛ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻻزﻣﻪﻫﺎ در ﺣﻮﺻﻠﻪي اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش ﻧﯿﺴﺖ‪.٤‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮه ﺳﻮم ﻣﺎده ‪ 105‬ق‪ .‬م‪ .‬م "در ﻣﻮﻗﻊ اﺣﺘﺴﺎب ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ‬
‫اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﮐﺴﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ"‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ از روش اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ )ﻧﺎﻗﺺ(‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آراي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در ﺧﺼﻮص ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد و ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 30 /4-9246/37756‬ﻣﻮرخ ‪ 1376/09 /02‬و ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ 13‬ﻗﺎﻧﻮن ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اداره ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎري ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬
‫ﻣﺼﻮب ‪ 1372 /06/07‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي اﺷﺨﺎص در ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﺎﻧﺰده‬
‫ﺳﺎل از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻨﺪرج در ﻣﺠﻮز ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ از ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ داراﯾﯽ و درآﻣﺪ ﻣﻌﺎف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺷﺎﻣﻞ آن‬
‫ﻗﺴﻤﺖ از درآﻣﺪ اﺷﺨﺎص ﮐﻪ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﺧﺎرج از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﯾﺎد ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﻮ‬
‫آنﮐﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آنﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺺ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در زﻣﯿﻨﻪي ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮا ﻧﯿﺰ اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎً اﯾﻦ ﺿﻌﻒ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺮي ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻋﻠﯽاﻟﺮأس ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاي اداري ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮد از ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ و اﻧﺴﺠﺎم ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﯽ در راﺳﺘﺎي‬

‫‪1- Deferral‬‬
‫)‪2- Controlled foreign companies (CFC‬‬
‫‪3- Tax sparing‬‬
‫;‪4- Corporate Tax Incentive for Foreign Direct Investment; OECD tax policy studies No.4‬‬
‫‪OECD publication; 2001; pp. 37-46‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪787 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي و زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزي ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ و رﻓﻊ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﯿﻢ‪.١‬‬

‫‪ -6‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻪي اﺻﻠﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫درﺑﺮدارﻧﺪهي ﻣﻮادي ﭼﻨﺪ در ﻣﻮرد اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻤﮕﯽ درﯾﭽﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي وارد ﮐﺮدن اﺷﺨﺎص ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در‬
‫ﻗﻠﻤﺮوي ﺷﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻫﻮي‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ درﺑﺮدارﻧﺪة ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻌﯽ از اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻣﯿﺎن وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ و ﺳﻬﺎﻣﺪار‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ داﺧﻠﯽ‪ ،‬روشﻫﺎي ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﺣﻘﻮق‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮاد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎري‪ ٢‬ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﻞ ﻣﻮاد ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﺎﻣﻮزون دارد‪.‬‬
‫ﻗﻠﻤﺮوي ﺷﻤﻮل ﻣﺎدهي ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي دوم ﺑﺎ‬
‫روﯾﮑﺮدي ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺪون ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬
‫اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺒﻌﯿﺾ از اﺻﻮل ﮐﺎرآﻣﺪ و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﺗﺠﺎري اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ اﻫﺪاف ﮐﺸﻮرﻣﺎن را در ﺟﺬب ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺧﺮوج از اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ و‬
‫روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدي ﯾﺎري ﻣﯽﺳﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺟﺎي ﺑﺴﯽ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺗﺸﻮﯾﻖ‬
‫از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﺑﻪﺟﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮ و ﺑﺮﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﻮدن ﺧﻸﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ در ﻣﺎدهي ‪ 14‬ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺪون ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻼً اﻗﺪام ﻣﺜﺒﺘﯽ در راﺳﺘﺎي ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آنﭼﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺎز‬
‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻪروزرﺳﺎﻧﯽ ﻋﻤﺪه دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﺮ ﺑﺎ ﺧﺘﻢﺑﻪﺧﯿﺮ ﺷﺪن ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺬاﮐﺮات‬

‫‪ -1‬اﻓﺘﺨﺎري‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ؛ "ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪ "1380/11/27‬؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬـﺖ درﯾﺎﻓـﺖ‬
‫درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ؛ داﻧ ﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ؛ اﺳﻔﻨﺪ ‪1386‬؛ ﺻﺺ ‪.159 – 160‬‬
‫‪ -2‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاد ‪ 168 ،113 ،109 ،105 ،1 :‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬ ‫‪‬‬ ‫‪788‬‬

‫ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮاي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯿﺴﺮﺗﺮ از اﮐﻨﻮن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و در آن ﺻﻮرت ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ در روﻧﺪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﭙﺮدازد‪ .١‬ﻗﻮاﻋﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﺎم )ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري رﻗﯿﻖ(‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺗﺤﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،٢‬ارﺟﺎع اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داوري‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮا و دﯾﮕﺮ ﻣﻮارد‬
‫ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﮕﺎرش ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺼﻞﻫﺎي ﻣﺠﺰا از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ در زﻣﺮهي ﻣﺆدﯾﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪهاي از ﺑﻮدﺟﻪي ﮐﺸﻮر را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪ -1‬آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 8‬ﻣﺎده ‪ 148‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 44408‬ﻣﻮرخ ‪.1381/8/7‬‬
‫‪ -2‬آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻤﻼك اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻓﺘﺨﺎري‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ )‪" ،(1386‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫‪"1380/11/27‬؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ؛‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ در ﺧﺼﻮص ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎري‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ رﺋﯿﺲ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﺷﻤﺎره ‪ 35485‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه‬ ‫‪-5‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ و ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﺑﻮرس ﻣﻮرخ ‪.1381/6/19‬‬
‫ﺣﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و ﮐﺮﯾﻤﯿﺎن‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ )‪ ،(1393‬ﺣﻘﻮق ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫‪-6‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري؛ اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﯿﺴﺎ‪.‬‬
‫رﺳﺘﻤﯽ‪ ،‬وﻟﯽ و رﻧﺠﺒﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،(1390) ،‬اﺑﻌﺎد ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ و‬ ‫‪-7‬‬
‫داراﯾﯽ؛ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﻘﻮق؛ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ؛ ﺷﻤﺎره ‪.34‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ر‪.‬ك ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪي دﮐﺘﺮي ﻧﮕﺎرﻧﺪه‬
‫دوم ) ﺳﻌﯿﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ( در داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان" ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎت؛ اﻣﮑﺎن ﯾﺎ اﻣﺘﻨﺎع"‬
‫)‪2- Controlled Foreign Companies(CFC‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬

‫‪789 ‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺮان‪ :‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬

‫‪ -8‬رﺿﺎﯾﯽ ﻣﻘﺪم‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ )‪" ،(1392‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‬

‫در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺟﺘﻨﺎب از اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻀﺎﻋﻒ اﯾﺮان"؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ؛ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺷﻔﯿﻊزاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ )‪" ،(1391‬ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي‬
‫ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ"؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ؛‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺷﻤﻮل ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﻣﻮرد ﺳﻮد ﺳﻬﺎم ﯾﺎ ﺳﻬﺎم اﻟﺸﺮﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﯽ از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺒﺼﺮه ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -11‬رﻓﯿﻌﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن‪" ،(1391) ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻟﯿﺎت در ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖﮔﺬاري اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ"؛ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ؛ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺎزه ﺛﺒﺖ ﺷﻌﺒﻪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﯾﯽ آن‬
‫‪ -13‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت‬
‫‪ -14‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﮑﯿﻞ و اداره ﻣﻨﺎﻃﻖ وﯾﮋه اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ آن‬
‫‪ -15‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫‪ -16‬ﻗﺎﻧﻮن ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اداره ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎري‪ -‬ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬
‫‪ -17‬ﻗﺎﻧﻮن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻤﻠﮏ اﻣﻮال ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻘﻮل ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫‪ -18‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫‪ -19‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‬
‫‪ -20‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺷﻌﺐ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ در اﯾﺮان‬
‫‪ -21‬وﻓﺎدار‪ ،‬ﻋﺒﺎس و ﺷﻬﺪادﻓﺮد‪ ،‬ﻓﺮزاد؛ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ؛ اﻧﺘﺸﺎرات ﮐﯿﻮﻣﺮث؛ ﭼﺎپ‬
‫ﻧﻬﻢ؛ ‪1393‬‬
‫‪22- Arvey Jones, John F et al; (1998), Tax treaty problems relating to‬‬
‫‪source; European Taxation volume 38; Number 3.‬‬
‫‪23- Avi-Yonah, Reuven S; (2011) Global Perspectives on Income Taxation‬‬
‫‪Law; Oxford University Press.‬‬
‫‪24- Bakker, Anuschka and Levey Marc M. ; Transfer Pricing and Intra-‬‬
‫‪Group Financing - The entangled worlds of financial markets and‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
Archive of SID

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﯾﺮان‬  790

transfer pricing (Last Reviewed: 1 April 2012.); IBFD Online Books;

Chapters 1- 17.
25- Calva, Mac; Chandrasekhar, Krishnan; Gaffney, Mike; Transfer Pricing
and Intra-Group Financing - (Last Reviewed: 1 April 2012.); IBFD
Online Books; Chapter 17: United States.
26- Couzin, Robert;( 2002), Corporate residence and international taxation;
IBFD Online Books.
27- De beers consolidated mines limited vs. Howe (1906) AC 455, 22 TLR
756, 5 Tax Cas 198; Cited in: Aigner, Hans-Jorgen and Loukota,
Walter; “Source Versus residence in International Tax Law”;Linde
Verlag; 2005.
28- Haris, Peter Andrew; “Corporate/Shareholder income Taxation: and
allocating taxing rights between countries”; IBFD Publications; 1996.
29- Miller, Angharad and Oats, Lynne; (2014 ), “Principles of International
Taxation”; Forth edition; Bloomsbury Professional Ltd.
30- Monsenego, Jerome; (2013), Introduction to Transfer Pricing;
Studentliteratur.
31- Ogley, Adrian; (1993), The principles of international tax, A
multinational perspective; Interfisc publishing.
32- Slemrod, Joel and Gillitzer, Christian; Tax Systems; MIT Press, 2014.
33- Vogel, Klaus; (2005), “State of residence” may as well be “state of
source” -there is no contradiction; Bulletin of international taxation,
Volume 59; Number 10.

www.SID.ir