‫هب انم حضرت حق‬

‫نف‬ ‫حق‬
‫جزوه ردس وق ت و گاز‬
‫استاد ‪ :‬جنا ب دکتر امیری‬

‫تهییه و میظنت‪ :‬سید محمد حسن خلخالی‬

‫دااگشنه آزاد دامغان‬
‫اسفند ماه ‪2931‬‬
‫‪1‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫قراردادها و قوانين باال دستي نفت و گاز‬

‫‪Upstream pertroleum laws & contracts‬‬

‫‪( Upstream‬باال دستي)‪ :‬اين واژه به معناي "باال رود" يا "سرچشمه" است كته منوت ر از آن مختازن فتت و زتاز است ‪.‬‬

‫تمامي عمليات افجام شده بر روي مخازن و معادن فت و زاز مرب ط به عملياتهاي باالدستي س ‪.‬‬

‫‪( Downstream‬پايين دستي)‪ :‬در مقابل ‪ downstream ، upstream‬قرار دارد كه به معناي پايين رودخافه اس و شتامل‬

‫عمليات هاي افجام زرفته پس از استخراج فت و زاز از جمله فرآورده ها ‪،‬افتقال ‪ ،‬فروش و مصرف و ‪ ...‬مي ش د‪.‬‬

‫اصطالح ديگري كه در زمينه ي فت و زاز وج د دارد ‪،‬واژه ي ‪ midstream‬اس كه فه باال دستي س و فه پتايين دستتي‬

‫بلكه حلقه هاي رابطه ميان باالدستي و پايين دستي س ‪.‬اين مرحله شامل عمليات شيرين سازي فت پس از استتخراج و‬

‫ت ليد و ‪ ...‬ميش د‪.‬‬

‫فعاليتهاي باالدستي شامل سه مرحله مي ش د ‪:‬‬

‫‪-1‬اكتشتاف و ارزيتتابي (‪:)exploration & appraisal‬ايتن مرحلتته شتتامل ججتتج جهت يتتافتن مختان فتت يتتا زتتاز‬

‫(‪ )exploration‬و پي بردن به اوصاف فت ‪ ،‬ضخام مخان ‪ ،‬تجاري ب دن ميدان فتتي (‪ )appraisal‬مي ش د ايتن مرحلته‬

‫به منو ر تجاري شدن ميدان افجام مي زيرد‬ ‫كه همراه با مطالعه ‪،‬لرزه فگاري و ارزيابي س‬

‫‪-2‬عمليات ت سعه (‪:)development operation‬اين عمليات شامل حتر چاه به عمق ‪ 3‬يا ‪ 4‬هاار متر ص رت مي زيرد‪ .‬ايتن‬

‫مرحله در ص رت تجاري ب دن ميدان فتتي ص رت مي زيرد كه شامل سرمايه زذاري جه بيرون كشيدن فت ازاعماق زمين اس ‪.‬‬

‫‪-3‬عمليات ت ليد(‪:)production operation‬پس از اتمام عمليات ت سعه به مرحله ت ليد يتا افتتاج فتت متي رستيم ‪.‬عمتر‬

‫مخازن فتتي متتاوت اس و زاه تا بيش ‪ 07‬سال يك ميدان ت ليد فت دارد اما به ط ر معم ل قرار دادهاي باالدستي فتت‬

‫و زاز براي مدت زمافي بين ‪ 22‬تا ‪ 32‬سال بجته مي ش د‪.‬‬

‫در آمدي بر قراردادهاي باالدستي صنعت نفت و گاز‪:‬‬

‫در اين درس هدف فقد و بررسي قرار دادهاي باال دستي فت و زاز در سطح بين المللي و جهافي ست امتا پتس از آن بته‬

‫دسته اي از قرار دادهاي باالدستي كه ت سط شرك فت و زاز ملتي ايتران (‪ )NIOC‬تحت عنت ان قراردادهتاي ختدماتي‬

‫(‪ )service contracts‬كه به روش ‪ buy-back‬افجام مي پذيرد خ اهيم پراخ ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫فكته‪ :‬استتاده از عن ان بيع متقابل)‪ (buy back‬براي قرار دادهاي خدماتي ف عي مجاز اس زيرا در حقيقت بيتع متقابتل‬

‫)‪ (buy-back‬ماهي حق قي اين ف ع قرار دادها فيج بلكه روش مالي باز پرداخ هاينته هتاي قترار داد است و ماهيت‬

‫حق قي قرار داد همان قرار داد خدماتي يا پيمافكاريج ‪ .‬چ ن قرار داد شامل عمليات اكتشاف و ت سعه مي ش د كته شتامل‬

‫هيچ بيعي فيج و تنها يك سرمايه زذاريج كه به مقص د رسافدن طرح به ت ليد افجام مي زيرد كته بايتد بتراي آن حتق‬

‫الاحمه پرداخ ش د‪ .‬اما اين كه اين حق الاحمه را سرمايه زذار چگ فه درياف مي كند به ايتن صت رت است كته او يتك‬

‫قرارداد خريد ط الفي مدت با شرك ملي فت منعقد مي كند و محص لي را كه خ د ت ليد كرده از شرك ملتي فتت متي‬

‫خرد‪ .‬اين روش داراي ماايايي براي هر دو طرف مي باشد از يك طرف سرمايه زذار مطمئن اس كته بتاز پرداخت هاينته‬

‫هاش مشكلي فدارد چ ن از محل ت ليد افها را درياف مي كند و از طرفتي شترك ملتي فتت يتا صتاحب كتاال بتا مشتكل‬

‫بازاريابي و پيدا كرد مشتري روبرو فخ اهد ب د كه اين روش مالي بازپرداخ بيع متقابل مي باشد اما خت د قترار داد اصتلي‬

‫ماهيتي جداداشته و قرار دادي پيمافكاري اس ‪ .‬به عبارت ديگر قراردادهاي بيع متقابل در زمينه ي فت و زتاز كته ت ستط‬

‫شرك ملي فت ايران م رد استتاده واقع مي ش د با قرار داد بيع متقابل به معني آن در فوام حق ق تجارت بين الملل كته‬

‫تعريف آن براي اولين بار ت سط آفجيترال سازمان ملل در سال ‪ 1892‬مطرح شد متتاوت اس ‪.‬‬

‫به ط ر كلي فه تنها قرار دادهاي باالدستي فت و زاز بلكه تمام قراردادهاي باالدستي معادن ‪ ،‬جنگلها ‪ ،‬درياهتا ‪ ،‬شتيالت و‬

‫‪ ...‬به سه دسته تقجيم مي ش فد ‪:‬‬

‫‪ -1‬قراردادهاي امتيازي (‪: )concession‬‬

‫با فگاهي به تاريخ مي ت ان ديد اولين سرمايه زذاري هاي خارجيان در ايران كه به دوران قاجاريه مرب ط مي شت د ماهيت‬

‫امتيازي و افحصاري داشتند مافند امتياز تنباك ‪ ،‬شيالت و قرار داد دارسي در زمينه ي فت و زاز‬

‫‪ -2‬قراردادهاي مشاركت در توليد (‪: )production sharing‬‬

‫اين ز فه قرار دادها ‪ ،‬قرار دادهايج كه در آفها سرمايه زذاران با دول ميابان قرار داد مشارك منعقتد كترده و ت ليتدات‬

‫طرح سرمايه زذاري شده را با درصدهايي كه به ت افق رسيده افد تقجيم مي كنند ‪.‬‬

‫‪ -3‬قرار دادهاي پيمانكاري )‪(service contracts‬‬

‫در اين ف ع قرار داد ‪ ،‬سرمايه زذار فه مالك معادن اس و فه مالك سهمي از ت ليدات بلكه تنها سرمايه زتذاري كترده و در‬

‫ع ض سرمايه و حق الاحمه خ درادرياف مي فمايد‪ .‬به عن ان مثال شيالت را به شركتي مي دهيم تا در ان سرمايه زتذاري‬

‫‪3‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫كرده و از آبايان آن استتاده كند اما ماهي اي كه ت ليد مي كند متعلق به خ دش فباشد و متعلق به متردم كشت ر ميابتان‬

‫باشد و تنها حق الاحمه خ د را درياف كند‪ .‬در قراردادهاي فتتي فيا به همين ص رت اس ‪.‬‬

‫شرك ملي فت ايران در حال حاضر قرار دادهاي امتيازي و قراردادهاي مشارك در ت ليد را به رسمي فمي شناسد زيترا‬

‫معتقد اس كه معادن ومخازن فت و زاز متعلق به مردم اس و دول از جافب مرم اعمال حاكمي و مالكي مي كند بته‬

‫همين دليل به سم قراردادهاي پيمافكاري رفته اس ‪.‬‬

‫‪ ‬قرار دادهاي خدماتي (بيع متقابل) در زمينه فت و زاز در ايران قرار دادهايي با ريجك سرمايه زذار اس تتا در‬

‫ميدافي سرمايه زذاري كند به ت ليد برسد و در يك قرار داد خريد و فتروش آن محصت ل را از شترك ملتي فتت‬

‫بخرد و الااماً سرمايه خ د را بايد از همان محل ت ليد مجتهلك فمايد و فمي ت افد استهالك سرمايه و هاينه هتاي‬

‫خ د را من ط به ديگر منابع شرك ملي فت فمايد ‪.‬اين ف ع روش قراردادي در حال حاضتر تنهتا ت ستط شترك‬

‫ملي فت ايران افجام مي پذيرد و مي ت ان زت ايران تنها كش ريج كه در زمينه ي فعاليتهاي باالدستي فتت و‬

‫زاز از اين ف ع قرار استتاده مي كند‪.‬‬

‫الزم به ذكر اس كه قرار دادهاي خدماتي به دو ز فه هجتند ‪:‬‬

‫‪ -1‬قراردادهاي پيمافكاري محض‪ :‬در اين دسته پيمافكار خطر را در مرحله اكتشاف و ت سعه به عهده فدارد و تنها ارائه‬

‫كار و خدم كرده و حق الاحمه ي خ د را درياف مي كند كه اين ف ع قرارداد در ح زه ختاور ميافته آفانتان بتا‬

‫و صاحبان معادن و مخازن تمايل داشته افد كه ريجك را به طرف سرمايه زذار منتقل كنند‪.‬‬ ‫استقبال روبرو فب ده اس‬

‫‪ -2‬قراردادهاي پيمافكاري باريجك سرمايه زذار‪ :‬قرار دادهاي ف ع دوم قراردادهايي هجتند كه در آن ريجك به ت ليتد‬

‫فرسيدن طرح با سرمايه زذار (پيمافكار) اس مافند قراردادهاي بيع متقابل شرك ملي فت ايران كه معم الً ايتن‬

‫ريجك شامل ريجك عدم اكتشاف فت و ريجك عدم كتاي فت ت ليدي مي ش د ‪.‬‬

‫توزيع مخازن اثبات شده ي نفت در جهان ‪:‬‬

‫فكته ‪ :‬دو ف ع فت اثبات شده وجت د دارد‪ -1 :‬قابتل بازيافت (‪-2 )recoverable‬غيتر قابتل بازيافت )‪:(non- recoverable‬‬

‫منو ر از فت اثبات شده ي قابل بازياف مياان فتتي س كه از يك مخان مي ت ان استخراج فم د‪ .‬به عن ان مثتال ميتاان‬

‫فتتي كه ايران از مخازفش مي ت افد تخليه فمايد ‪ %32‬اس ‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫آمارهايي كه در زير ارائه مي ش د مرب ط به منابع اثبات شده ي قابل بازياف اس ‪:‬‬

‫‪ % 11/8‬از مخازن فت جهان در خاورميافه‬

‫(به همين دليل خاورميافه يك منطقه ي استراتژيك اس كه از لحاظ سياسي و اقتصادي حائا اهمي اس )‪.‬‬

‫‪ %11/0‬از مخازن فت جهان در اروپا و اوراسياس ‪.‬‬

‫‪ % 8/2‬از مخازن فت جهان در آفريقاس ‪.‬‬

‫‪ %9/1‬از مخازن فت جهان در آمريكاي مركاي و جن بي اس ‪.‬‬

‫جهان در آمريكاي شمالي (با اين وج د جاء كشت رهاي وارد كننتده فتت است بتدليل زجتتردزي صتنايع و‬ ‫‪ %2‬از مخازن فت‬

‫استتاده از فراورده هاي ز فاز ن فت )‪.‬‬

‫‪ %3/4‬از مخازن فت جهان در آسياي شرقي اس ‪.‬‬

‫فكته ‪ :‬كيتي فت در فقاط مختلف جهان متتاوت اس ‪ .‬فت با اشل بجيار سبك تا اشل بجيار سنگين وج د دارد بعضي از‬

‫فتتها به محض استخراج بدون فياز به پااليش مي ت افد به عن ان س خ ج استتاده ش د بدليل سبكي بجيار زياد‪.‬‬

‫فكته ‪ API :‬استافدارد كيتي فت اس هر چه ‪ API‬فت بيشتر باشد سبكتر ب ده و از كيتي باالتري برخ ردار اس ‪.‬‬

‫فكته ‪ :‬در فقاط مختلف ايران فت با كيتي متتاوت وج د دارد به ط ري كه در ايران فت بتا ‪ 49API‬و همانتين فتت بتا‬

‫‪ 11API‬فيا وج د دارد‪ .‬فت سنگين ازر چه تصتيه اش سخ و پر هاينه تر اس اما داراي مشتقات بيشتري ست و بهتره‬

‫اقتصادي بيشتري دارد در حالي كه فت سبك تنها به عن ان س خ م رد استتاده قرار مي زيرد‪.‬‬

‫‪ ‬توزيع مخازن اثبات شده ي نفت در خاورميانه‪:‬‬

‫عربجتان(‪ 214/2‬ميليارد بشكه)‪ ،‬ايران(‪ ،)130/2‬عراق(‪،)112‬‬

‫ك ي (‪ ،)171/2‬امارات(‪ ،)80/9‬قطر(‪ ،)12/2‬عمان(‪ ،)2/1‬س ريه (‪ ،)3‬يمن(‪)2/8‬‬

‫با ت جه به اين آمار ايران پس از عربجتان بيشترين ذخاير فت را دارا مي باشد اما اين فكته قابل ت جه مي باشتد كته امتروز‬

‫پس از جنگ آمريكا در عراق و اتمام حك م صدام در اين كش ر با بهره برداري از مخازن كشف شتده كته در دوران صتدام‬

‫ت سعه فيافته اين كش ر جاي ايران را در ت ليد فت زرفته و حتي امكان سبق از عربجتان فيا براي اين كش ر وج د دارد ‪.‬‬

‫تهيه وكجب اطالعات در زمينه مياان مخازن اثبات شده ي فت به دو منو ر ص رت ميگيرد ‪:‬‬

‫‪-1‬تخمين شاخص ريجك سرمايه زذاري‬

‫‪5‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫‪-2‬ارزيابي سرمايه زذار از جه فني و تكن ل ژي براي سرمايه زذاري در ميادين مختلف فتتي با كيتيتهاي متتاوت با ت جه‬

‫به فياز تكن ل ژي پيايده براي استخراج فت ‪.‬‬

‫نفت موجود در يك مخزن نفتي در طي دوران استخراج به روشهاي گوناگون استخراج مي شود ‪:‬‬

‫‪-1‬استخراج از طريق فشار طبيعي نفت‪ :‬معم الً يك سرمايه زذار هنگامي كه در يك ميدان فتتي سرمايه زذاري متي كنتد‬

‫افتوار دارد به محض اين كه حتاري افجام شد فت با فشار طبيعي به سطح زمين بيايد و آن را وارد خط ل له كرده كه اين‬

‫استخراج از طريق فشار طبيعي س ‪.‬الزم به ذكر اس كه سرمايه زذاران كمترين ريجتك را در ايتن ز فته فعاليتهتا دارفتد‬

‫يعني به صرف حتاري چاه به ت ليد مي رسد ‪.‬‬

‫‪-2‬استخراج از طريق ورود گاز به مخزن (‪ :)gas-lifting‬هنگامي كه از ت ليد مخان مدت زمافي به عنت ان مثتال ‪ 17‬ستال‬

‫بگذرد از فشار فت كاسته شده و فت سنگين خ اهد شد و پايين خ اهد آمد كه در اينجا فياز بته سيجتتم هتاي مصتن عي‬

‫براي بيرون كشيدن فت فياز اس كه در يكي از اين روشها با ورود زاز به مخان فشار مخان را افاايش مي دهنتد تتا فتت‬

‫به سطح زمين بيايد ‪.‬‬

‫‪-3‬استخراج از طريق تزريق‪ :‬در اين روش به مخان آب تاريق مي ش د و از آفجايي كه فت سبكتر از آب است بته ستطح‬

‫باال آمده و استخراج مي ش د ‪.‬‬

‫‪-4‬استخراج از طريق كشت ميكروبي‪ :‬روشي كه اخيراً فاف تكن ل ژي در روسيه بته دفبتال آن است و بعضتاً در تعتدادي از‬

‫مخازن م رد استتاده واقع شده اس دراين روش باكتريهايي در آزمايشگاه كشت داده متي شت فد ستيس ايتن باكتريهتا از‬

‫طريق سيجتم هاي خاص به داخل مخان وارد خ اهند شد ‪.‬اين باكتريها هنگامي كه به قير(فتتي كه از حالت متايع ستيال‬

‫خارج شده اس ) مي رسند آن را مي خ رفد و درفتيجه مي ميرفد و تجايه مي ش د و در فهاي يك مل لك ل سنگين را بته‬

‫دو ملك ل سبك تبديل مي كند با اين روش قير ها به فت سيال تبديل شده و استخراج آفها امكان پذير مي زردد ‪.‬‬

‫تكن ل ژي هم اره به دفبال آن س كه با روشهاي مختلف مياان فت استخراجي را افاايش دهد كته بعضتي از ايتن روشتها‬

‫فيازمند تكن ل ژي باال و پرهاينه هجتند‪.‬‬

‫قابل ت جه اس كه بر خالف تص ر عام معم الً فت در مخازن به ص رت سيال م ج د فيج و حتي در بعضي مت ارد فتت‬

‫بخشي از تركيب سنگ مي ش د كه بايد با شجتش ي اين سنگ ها اقدام به استخراج آن فمت د كته ايتن روش هتا فيتاز بته‬

‫تكن ل ژي پيايده اي دارد به ط ر معم ل فتتهاي فجل دوم و س م از اين ف ع هجتند ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫معم ال براي استخراج فت طي دوره هاي مختلف از طريق روشهاي باال فياز به قرار دادهاي مجاا اس ‪ .‬همانين هر چه از‬

‫فجل اول يك چاه بگذرد افعقاد قرار داد و مذاكرات آن براي استخراج فت سخ تر مي ش د از آفجا كه دامنه ي شركتهايي‬

‫كه مي ت افند به اين روشها استخراج فت فمايند كاسته مي ش د‪.‬‬

‫مخازن اثبات شده ي گاز دنيا‪:‬‬

‫در بخش زاز اروپايي كه داراي فت كمي ب د و ت افايي رقاب با خاورميافه و آسيا را فداش داراي مخازن زاز فراوان است و‬

‫در حد خاورميافه اس ‪:‬‬

‫خاورميافه (‪02/13‬تريلي ن متر مكعب) اروپا و آسيا (‪) 4/71‬‬

‫آسياي شرقي (‪ )14/14‬آفريقا (‪ )14/38‬آمريكاي شمالي (‪ )0/44‬آمريكاي جن بي و مركاي (‪.)0/72‬‬

‫در اروپا تنها دو كشور نروژ و روسيه در زمينه ي گاز مدعي محسوب مي شوند و روسيه بارزترين مخان زاز در دفياست‬

‫و از آفجايي كه در اين زمينه كار كرده اس بارزترين صادر كننده زاز فيا محج ب مي ش د و اكثر منتاطق دفيتا بته ويتژه‬

‫تاثير سيجتهاي زازي روسيه مي باشند ‪.‬‬ ‫اروپاي غربي تح‬

‫برخالف آفكه در زمينه ي فت آسياي شرقي در رده هاي پايين قرار دارد در زمينه ي زتاز بعتد از خاورميافته و اروپتا قترار‬

‫زرفته اس و كش رهايي هما ن استراليا ‪ ،‬سنگاپ ر و مالاي داراي مخازن زاز خ بي مي باشند‪.‬‬

‫آفريقا كه در زمينه فت رتبه س م را داراس در زمينه ي زاز در رتبه ي چهارم اس ‪.‬‬

‫آمريكاي شمالي داراي زاز بااليي اس و برخالف فت از لحاظ زاز در رتبه ي باالتري فجب به آمريكاي مركتاي و جنت بي‬

‫قرار زرفته اس و بيشتر اين زاز مرب ط به منطقه پنجيل افيا در آمريكاس ‪.‬‬

‫توزيع مخازن اثبات شده ي گاز در خاورميانه‬

‫خاور ميافه با دارا ب دن ‪ 02/13‬تريلي ن متر مكعب زاز ‪ % 47‬از زتاز دفيتا را در اختيتار دارد كته ايتران در زمينته ي زتاز در‬

‫خاورميافه اول اس و در سطح دفيا بعد از روسيه رتبه ي دوم را به خ د اختصاص داده اس كه مياان زتاز ايتران در حتال‬

‫حاضر به ‪ 33‬تريلي ن متر مكعب رسيده اس ‪.‬‬

‫قابل ذكر اس كه بيشترين زاز ايران مرب ط به مخان پارس جن بي(عجل يه) اس و چ ن اين مخان مشترك اس بخشتي‬

‫از آن متعلق به قطر اس به همين دليل قطر فيا در شرايط مشابه ايران قرار دارد و بعد از ايران در خاورميافته در رتبته دوم‬

‫قرار دارد ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫يكي از مشكالت امروز صنع فت و زاز ايران در بخش حق قي ميادين مشترك فت و زاز اس به عنت ان مثتال ايتران بتا‬

‫عراق ‪ 22‬ميدان فتتي مشترك دارد ايران با ك ي يك ميدان مشترك دارد كه سالها محتل اختتالف بت ده است همانتين‬

‫ميادين مشترك با امارات در اب م سي و مبارك كه محل اختالف اس ‪.‬‬

‫ازر چه در حق ق بين الملل مرزها ي جغرافيايي مشخص اس امتا در ميتادين فتتتي معيتار مشخصتي وجت د فتدارد البتته‬

‫كارهايي در زمينه تعيين رژيم حق قي حاكم بر ميادين مشترك درمنطقه خليج فارس افجام زرفته اما اين مشكل در درياي‬

‫خار حادتر اس و بيشتر محل اختالف اس كه مثال آن ميدان فتتي البرز در فقطه ي ‪ 27‬درصتد متي باشتد كته در حتال‬

‫حاضر بدليل عدم وج د يك رژيم حق قي بهره برداري فشده اس ‪.‬‬

‫پس از قطر ‪ ،‬عربجتان كه در زمينه ي فت رتبه ي اول را دارا ب د در زمينه ي زاز رتبه ي س م را در اختيتار دارد و ستيس‬

‫از آن امارات ‪،‬عراق ‪ ،‬ك ي ‪ ،‬عمان ‪ ،‬يمن ‪ ،‬س ريه ‪ ،‬و بحرين قرار مي زيرفد‪.‬‬

‫ايتتران(‪ ،)21/04‬قطتتر(‪ ،)22/09‬عربجتتتان(‪ ،)1/8‬امتتارات(‪ ،)1/74‬عتتراق(‪ ،)3/10‬ك يت (‪ ،)1/20‬عمتتان(‪ ،)1/77‬يمتتن(‪،)7/49‬‬

‫س ريه(‪ ،)7/31‬بحرين(‪.)7/78‬‬

‫به ط ر كل مخازن هيدرو كربني ايران ‪ %44‬فت و ‪ %21‬زاز اس كه اين درصد ها شامل ‪ 130‬ميلي ن بشكه فتت و ‪29/9‬‬

‫تريلي ن مترمكعب زاز مي ش د‪ .‬در مقياس جهافي ‪ %11/1‬از مخازن فت دفيا و همانين ‪ %10‬از مخازن زاز دفيتال متعلتق‬

‫به ايران اس كه اين م ض ع ايران را از لحاظ تاثير زذاري بر بازار افرژي حائا اهمي فم ده اس و به عن ان مثال ايتران را‬

‫از خطر حمله فوامي ت سط آمريكا و اسرائيل محت ظ فگه داشته اس و اين كش رها با احتيتاط در مت رد ايتران عمتل متي‬

‫كنند ‪.‬‬

‫عمر مخازن زاز ايران ‪ 227‬سال و مخازن فت ‪ 177‬سال ديگر اس و با ت جه به اين كه ما تاكن ن در زمينه ي فت و زتاز‬

‫به ط ر بايجته و شايجته فعاليتهاي علمي و كاربردي افجام فداده ايم بايد با ت جه به عمر باقي مافده ي مختازن بته حتداكثر‬

‫كارايي ممكن در اين زمينه فائل ش يم كه يكي از اين زمينه ها كه جاي كار و فعالي دارد و ما در آن غني فيجتتيم بختش‬

‫حق قي و قراردادي صنع فت و زاز مي باشد‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫‪Interaction between NOC`s & IOC`s in various petroleum contracts has been envisaged in major‬‬
‫‪international oil contracts as follow:‬‬
‫تعامالت ميان شركتهاي ملي فت و شركتهاي بين المللي فت در زمينه ي قرار دادهاي ست خ فجتيلي در قترار دادهتاي‬

‫اصلي بين المللي فت خام فم د يافته اس كه از قرار زير اس ‪:‬‬

‫در سطح جهافي دو بازيگر اصلي در زمينه ي صنع فت وج د دارد كه يكي شركتهاي ملي فت و ديگري شتركتهاي بتين‬

‫المللي فت هجتند شركتهاي ملي فت غالبا ً صاحبان فت هجتند و شركتهاي بين المللي فت سرمايه زذاران افد‪.‬‬

‫‪ ‬قرار داد امتيازي)‪:(Tax system/ Royalty/ Concession‬‬

‫قرارداد امتيازي(‪ )concession‬را در حال حاضر با عن ان حق االمتياز يا بهره مالكافه)‪ :(Royalty/ Tax system‬فيا مي فامند‬

‫و بدين معني س كه براي استتاده از منابع يك كش ر بايد حق قي براي كش ر ميابان قائل شد ‪.‬‬

‫عالوه بر اين در قرار دادهاي امتيازي كن في ماليتهاي سنگيني فيا براي سرمايه زذاري وضع مي زردد تا به اين ص رت قرار‬

‫دادهاي امتيازي تعديل ش د در منطقه ما كش ر ليبي از سال ‪ 1822‬تا ‪ 1804‬قرار دادهتاي امتيتازي داشت كشت ر قطتر و‬

‫امارات فيا داراي قرار دادهاي امتيازي هجتند در منطقه ي آمريكاي التين كش ر وفاوئال از اين قرار داد استتاده مي كند‪.‬‬

‫قرار داد مشاركت در توليد (قرار داد مشارك در ت ليد‪ ،PSC‬م افقتنامه مشارك در ت ليد ‪:)PSA‬‬

‫فكته ‪ :‬در اصطالح حق قي هر قرار داد يك م افقتنامه فيا هج اما هر م افقتنامه يك قرار داد فيج زمافي كته دولتهتا در‬

‫مقابل شركتها ب دفد م افقتنامه هاي مشارك در ت ليد وج د داش اما زمافي كه دولتها وظايف خت د را در ايتن زمينته بته‬

‫يك شخص ذي صالح تت يض فم دفد مافند شرك ملي فت و زاز ايران اين اشخاص در مقابل شركتها قرار زرفتنتد و قترار‬

‫دادهاي مشارك در ت ليد را منعقد فم دفد‪.‬‬

‫با فگاهي به تاريخاه قرار دادهاي مشارك در ت ليد يك اختالف ميان اينكه از دو كش ر ايران و افتدوفاي كتداميك در ايتن‬

‫ف ع قرار داد پيشگام ب ده و ابداع كننده ي آن ب ده اس وج د دارد‪ .‬براساس مجتندات تاريخي ايران ابداع كننده و پيشگام‬

‫در اين ف ع قرار داد ب ده اس كه پس از قرار دادهاي امتيازي دارسي اقدام به استتاده از چنين قرار دادهتايي فمت ده است‬

‫اما آفاه كه به ص رت رسمي به سازمان اپك اعالم شد ت سط كش ر افدوفاي افجام زرف ‪.‬‬

‫‪ ‬قرار دادهاي مشاركتي (‪:)JOA‬‬

‫قرار دادهاي مشاركتي در صنع فت با قرار دادهاي مشارك در سترمايه زتذاري صتنع عتادي متتتاوت است و شتامل‬

‫سرمايه زذاري و بهره برداري در فعاليتهاي باالدستي صنع فت و زاز مي ش د كه يك ف ع قرارداد مشاركتي خاص اس ‪.‬‬

‫م افقتنامه هاي بهربرداري مشترك (‪ :)JOA‬كه وفاوئال ‪ ،‬قطر و عربجتان و ايران در پايين دستي آفها استتاده مي كنند‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪ ‬قرار دادهاي چند گانه (تلتيقي))‪: (Hybrid types agreement‬‬

‫اين ف ع قرار دادها تركيبي از قراردادهاي مشارك در ت ليد ‪ ،‬امتيازي و مشتاركتي ست و دو كشت ر چتين و هنتد از آفهتا‬

‫استتاده فم دفد كه هم مخازفشان سخ اس و هم داراي مخازن كمي هجتتند و از طرفتي خ دشتان از مصترف كننتدزان‬

‫بارگ فت و زاز محج ب مي ش فد و از اين جه فمي ت افجتند از قرار داد هاي متعارف استتاده كنند زيرا به عن ان مثتال‬

‫شركتي حاضر به سرمايه زذاري در قالب مشارك در ت ليد فب د در فتيجه با استتاده از قرار دادهاي تلتيقي اقتدام بته بهتره‬

‫برداري از مخازفشان فم دفد‪.‬‬

‫‪ ‬قراردادهاي خدماتي با ريسك سرمايه گذار‪:(Risk-taking service contrac‬‬

‫قرار دادهاي خدماتي با ريجك سرمايه زذار كه همامان با قرار دادهاي مشارك در ت ليد ب جت د آمدفتد از دهته ‪ 1807‬در‬

‫آمريكاي جن بي ت سط برزيل‪ ،‬اك ادور‪ ،‬شيلي‪ ،‬آرژافتين و ز واتماال م رد استتاده واقع شدفد كه پيدايش اين ف ع قرار دادهتا‬

‫ماحصل لغ قراردادهاي امتيازي به ط ر يكطرفه در فتيجه اعالن سازمان اپك به كش رهاي عض در اين رابطه ب د‪.‬‬

‫از لحاظ تاريخي بجتر پيدايش قراردادهاي خدماتي با ريجك سرمايه زذار آمريكتاي التتين و جنت بي بت د كته در ستالهاي‬

‫‪ 1807‬به بعد بدليل ديدزاه چپ كه معتقد به مالكي مردمي فجب به منابع طبيعي س و با ايجاد مالكي بتراي شترك‬

‫هاي بين المللي در منابع طبيعي مخالف اس ب ج د آمد‪.‬‬

‫قراردادهاي خدماتي با ريجك سرمايه زذاربر اساس پرداخ فقدي)‪ (cash payment‬ب د كه شامل قيم تمام شتده بعتالوه‬

‫حق الاحمه )‪ (costs+fee‬مي باشد‪.‬‬

‫قيم تمام شده يا هاينه ممكن است هاينته بتدون محتدودي )‪ ، (open cost‬هاينته مقطت ع)‪ ، (lum sum cost‬هاينته‬

‫تخميني)‪ ، (estimated cost‬هاينه براساس قيم ستقف)‪ (ceiling price cost‬و در فهايت «هاينته بتر مبنتاي فتر يتك‬

‫واحد»)‪ (unit rate cost‬اس ‪.‬‬

‫‪ ‬قراردادهاي بيع متقابل)‪:(buy-back‬‬

‫قراردادهاي بيع متقابل در صنع ف ت همان قراردادهاي ختدماتي بتا ريجتك سترمايه زتذار است بتا ايتن تتتاوت كته در‬

‫قراردادهاي خدماتي پرداخ فقدي ب د اما در اين ف ع قرادادها پرداخ بص رت خريد و فروش محص ل ت ليدي ص رت متي‬

‫پذيرد‪ .‬در فتيجه قراردادهاي بيع متقابل همان قراردادهاي خدماتي هجتتند كته بازپرداخت هاينته هتا كته براستاس يتك‬

‫م افقتنامه بلند مدت فروش فت خام)‪ (LTCOSA‬افجام مي پذيرد‪ .‬كه اين روش قراردادي ت سط ايران اعمال مي ش د‪.‬‬

‫‪Costs + RF in kind based on LTCOSA‬‬

‫‪LTCOSA: long term crude oil sales agreement‬‬
‫‪11‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫امر‪ ،‬م افقنامه بلند مدت فروش فت خام اس كه قراردادهاي خدماتي ايران را به بيع متقابل تبديل فم ده اس ‪.‬‬ ‫در حقيق‬

‫بيشترين قراردادها در سطح جهان امتيازي س و بعد از آن مشارك در ت ليد و پس از آن قراردادهاي خدماتي اس ‪.‬‬

‫تاريخچه قراردادهاي نفتي در ايران‪:‬‬

‫قبل ملي شدن صنع فت در ايران در اوايل دهه ‪ 1827‬قراردادهاي امتيازي در ايران استتتاده متي شتد و معمت ال دولت‬

‫ايران براساس اين قراردادها يك بهره مالكافه از طرف قرارداد درياف مي فم د كه بجيار فاچيا ب د‪.‬‬

‫قراردادهاي مشارك در ت ليد م رد استتاده واقع شد و در همتان زمتان اولتين قتاف ن فتتتي‬ ‫پس از ملي شدن صنع فت‬

‫ايران شكل زرف (‪ )1820‬در قراردادهاي مشارك در ت ليد معم ال سهم شركتهاي خارجي فجتب بته شترك ملتي فتت‬

‫ايران بيشتر ب د و عمده درآمدهاي منابع فتتي در اختيار هت خ اهران فتتي قرار ميگرف ‪ .‬به همين دليل در ستال ‪1804‬‬

‫ايران م ضع خ د را تغيير داد و با استتاده از قراردادهاي مشارك در سرمايه زذاري)‪ (JVA‬تالش در افاايش ستهم خت د از‬

‫منابع فتتي فم د و در همان سال قاف ن دوم فت ايران وضع زرديد‪.‬‬

‫شرك ملي فت پس از مدتي درياف كه در قراردادهاي مشارك در سرمايه زذاري فيا فمي ت افد ستهم قابتل تت جهي در‬

‫منابع فتتي داشته باشد در فتيجه به سم آخرين مدل قراردادي كه قراردادهاي خدماتي ب د متمايل شد و در ستال ‪1801‬‬

‫اين ف ع قراردادها مطرح زرديد و پس از افقالب (‪ )1808‬فيا م رد استتاده واقع شد‪.‬‬

‫بعد از انقالب‪:‬‬

‫قرار دادهاي خدماتي (پيمافكاري) كه در حال حاضر بص رت بيع متقابل اس از ابتدا به اين ص رت فبت د بلكته قراردادهتاي‬

‫خدماتي پس از افقالب مراحلي را طي فم د تا به ص رت كن في يعني بيع متقابل درآمد‪.‬‬

‫اولين قرادادهاي خدماتي پس از افقالب به اين ص رت ب د كه شرك ملي فت ايران اقدام به تتامين متالي پتروژه از طريتق‬

‫كش رهاي خارجي مي فم د و اين تامين مالي)‪ (finance‬را در اختيار پيمافكاران ايرافي قرار مي داد كه به افجام پروژه اقتدام‬

‫فمايند‪ .‬اين شي ه مخص صا در زمان جنگ بجيار مطرح ب د زيرا در آن زمان درآمدها صرف جنگ متي شتد و تتامين متالي‬

‫ضروري ب د و به اين ص رت براي اولين بار تامين مالي خارجي در صنع فت ايران مطرح زرديد‪.‬‬ ‫خارجي براي صنع فت‬

‫به سم قرار دادهاي "مهندسي‪-‬تامين كااال و سااخت" (‪ )EPC‬رفت در ايتن فت ع قترار‬ ‫پس از جنگ شرك ملي فت‬

‫دادهاي پيمافكاري تامين كننده مالي پروژه خ د شرك ملي فت اس اما همين ف ع قرارداد هم به دليل كمبت د متالي بته‬

‫قرار دادهاي مهندسي تامين كاال ساخ و تامين مالي (‪ )EPCF‬تبديل زرديد كه در اين ف ع قرار دادها تامين متالي پتروژه‬

‫فيا به عهده ي پيمافكار اس و پس از بهره برداري هاينه هاي خ د را از محل درآمد ميدان مجتهلك مي فمايد ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫قراردادهايي كه از سال ‪ 1302‬به بعد ت سط شرك ملي فت م رد استتاده واقتع شتده قترار دادهتاي ختدماتي بتا ريجتك‬

‫سرمايه زذاري ب د كه پس از مدتي به شكل قرار دادهاي بيع متقابل كن في در آمد‪ .‬ابتدا ايتن فت ع قترا دادهتا تنهتا بترا ي‬

‫مرحله ي ت سعه ميادين فتتي م رد استتاده واقع زرديد زيرا سرمايه زذاران حاضتر بته تقبتل ريجتك در مرحلته اكتشتاف‬

‫فب دفد اما پس از مدتي از افجا كه اينگ فه پروژه ها درايران م فقي آميا ب د شركتهاي بين المللي حاضر به افعقتاد قترار داد‬

‫بيع متقابل كه شامل اكتشاف و ت سعه ب د شدفد‪.‬‬

‫تعامل و كنش ميان شركتهاي بين المللي نفت و شركتهاي ملي نفت‪:‬‬

‫معيار تقجيم قرار دادهاي متعارف در فعاليتهاي باال دستي فت و زاز بجتگي به فور كشت ر ميابتان و شترك بتين المللتي‬

‫فتتي دارد پس دو طرف يك قرار داد م ج د اس كه يكي شرك ملي فت و يكي شرك بتين المللتي فتت است بطت ر‬

‫معم ل فقطه ي مثبتي كه شركتهاي بين المللي به دفبال آن هجتند و منتافع افهتا را بيشتتر تتامين متي كنتد آفجت كته‬

‫مشارك در ت ليد داشته باشند و قرار دادي كه اين م ض ع را بط ر كامل تامين مي كند قرار دادهاي امتيازيجت كته ايتن‬

‫مطلب دقيقاً فقطه ي منتي براي كش ر ميابان اس ‪ .‬در مقابل فقطه ي مثب براي كش ر ميابان آفج كه بت افتد فوتارت و‬

‫كنترل بر پروژه داشته باشد كه قرار دادي كه بط ر كامل اين م ض ع را تامين مي كند قرار دادهاي خدماتي اس كته ايتن‬

‫مطلب دقيقا فقطه ي منتي براي شرك بين المللي فت محج ب مي ش د ‪.‬عل آفكه قرار دادها خدماتي م جب فوتارت و‬

‫و مالكي از آن كش ر ميابان اس ‪.‬‬ ‫كنترل كش ر ميابان مي ش د به اين عل اس كه در اين ف ع قرار دادها حاكمي‬

‫در يك فت يجه زيري مي ت ان زت كش ر ها و شركتهاي بين المللي فت در فقطه ي مقابل يكديگر قرا ر مي زيرفتد و ايتن‬

‫كه كدام يك در مذاكرات به هدف خ د بيشتر فائل مي ش د به قدرت آن طرف در مذاكرات بجتگي دارد ‪.‬‬

‫در رابطه با قراردادهاي امتيازي الزم به ذكر اس كه در حال حاضر اين ف ع قرار دادها را "پرداخت بهتره مالكافه‪/‬سيجتتم‬

‫مالياتي")‪ (royalty/tax system‬مي فامند‪ .‬و در اين ف ع قراردادها پرداخ بهره مالكافه هميشه همتراه بتا پرداخت ماليتات‬

‫فمي باشد و بجتگي به قدرت مذاكراتي كش ر ميابان دارد كه عالوه بر بهره ي مالكافه بت افد ماليات را فيا به شترك فتتتي‬

‫تحميل كند فكته ي قابل ت جه اينج كه اكثر كش رهاي ت سعه يافته مافند افگلجتان ‪ ،‬هلند ‪ ،‬فرافجه ‪ ،‬ايرلنتد و ‪ ...‬از قترار‬

‫دادهاي امتيازي كه شامل بهره مالكافه و پرداخ ماليات اس استتاده مي كنند و اين بخاطر اينج كته سيجتتم ماليتاتي‬

‫در اين كش رها ق ي ب د و در اخذ ماليات م ثر عمل مي كند و م جب مي ش د تا شركتهاي بين المللي فت از قراردادهتاي‬

‫امتيازي درامدهاي هنگت كجب فنمايند‪ .‬البته كش رهاي ديگري فيا هجتند كه جاء كش رهاي ت ستعه فيافتته و در حتال‬

‫‪12‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫ت سعه مي باشند مافند فيجريه كه در اين م ارد بدليل عدم دافش فني الزم استتاده از ايتن فت ع قراردادهتا اجتنتاب فاپتذير‬

‫اس ‪.‬‬

‫قراردادهاي خدماتي در سطح دفيا بجيار محدود اس و تنها ايران‪ ،‬وفاوئال‪ ،‬ب لي ي‪ ،‬فيلييين و پترو از ايتن فت ع قترار دادهتا‬

‫استتاده مي كنند‪.‬‬

‫‪ ‬قراردادهاي امتيازي (‪: )concession agreement‬‬

‫در قراردادهاي امتيازي دول ميابان يك حق افحصاري براي اكتشاف‪ ،‬ارزيابي‪ ،‬ت سعه‪ ،‬ت ليد و بهره برداري از ميادين فتت‬

‫و زاز در قلمرواش به شرك بين المللي فت وازذار مي فمايد‪.‬‬

‫فكته‪ :‬اعطاي حق افحصاري با اصل ‪ 99‬ق‪ 1.‬كش رمان در تضاد اس كته همتين امتر م جتب عتدم استتتاده از قراردادهتاي‬

‫افحصاري ت سط كش رمان اس ‪.‬‬

‫در مقابل شرك بين المللي فتتي )‪ (IOC‬پس از اخذ مج ز حق افحصاري بايد تامين مالي پتروژه را افجتام دهتد و اكتشتاف‬

‫ارزيابي ت سعه و ت ليد را به افجام رسافد‪.‬‬

‫در اين ف ع قرار دادها ريجك سرمايه زذاري به عهده سرمايه زذار اس و در ص رت تجاري ب دن ميدان شرك بايتد تعهتد‬

‫خ د را مبنتي بر پرداخ بهره مالكافه و ماليات افجام دهد ‪.‬‬

‫در قرار دادها امتيازي فت ت ليدي فت فاخالص اس بدين معني كه سهم سرمايه زذار از آن مشخص فيجت و از آن بايتد‬

‫بهره مالكافه و ماليات كجر ش د تا سهم شرك بين المللي فت از ت ليد مشخص زردد‪.‬‬

‫در قرار دادهاي امتيازي بهره مالكافه و ماليات بردرآمد از حق ق ممتاز محج ب شده و بايد ابتدا اين مقتادير از ت ليتد كجتر‬

‫ش د تا سهم سرمايه زذار مشخص زردد‪.‬‬

‫‪ ‬قرار دادهاي مشاركت در توليد (‪:)PSA‬‬

‫قراردادهاي مشارك در ت ليد مكافيامي س كه در آن تامين مالي پروژه هاي باالدستي فتت و زتاز در مراحتل اكتشتاف‪،‬‬

‫ت ستتعه و ت لي تد بتتر عهتتده ي شتترك بتتين المللتتي فت ت (‪ )IOC‬اس ت و د رفهاي ت هنگتتامي كتته بتته فقطتته ي افتتدازه‬

‫زيري)‪ (measurement point‬برسند محص الت بين شرك ملي فت و شرك بين المللي فت تقجيم مي ش د‪.‬‬

‫فقطه افدازه زيري (‪ :)mp‬معم ال فت استخراجي از چاه پس از فراورش كاهش مي يابد و در فقطه ي صادرات كته پتس از‬

‫فراروش اس كمتر از فقطه ي سرچاهي س معم ال فقطه صادرات را فقطه ي افدازه زيري مينامند كه ميتاان فتت در آن‬

‫فقطه معيار تقجيم فت ميان شرك ملي و بين المللي فت اس ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫البته مي ت ان فقطه ي افدازه زيري را فقطه ي سرچاهي و پيش از فراروش در فور زرف ‪.‬‬

‫در قرار دادهاي مشاركتي در ت ليد به ط ر معم ل يك طرف شرك ملي فت و طرف مقابل شرك بين المللي فت است ‪.‬‬

‫در اين رابطه قراردادي شرك ملي فت اجازه اكتشاف‪ ،‬ت سعه و ت ليد را به شرك بين المللي ميدهد و در مقابتل شترك‬

‫بين المللي فت بايد تامين مالي تماميه مراحل مذك ر را بعهده بگيرد‪.‬‬

‫در اين ف ع قراردادها‪ ،‬فت ت ليدي پس از پرداخ ماليات بتين دو شترك ملتي و بتين المللتي فتت بته فجتب مقترر در‬

‫قراردادشان تقجيم مي ش د‪ .‬در اين ف ع قراردادها دول خ د را از اين رابطه قراردادي خارج فم ده اس اما حتق خت د را از‬

‫طريق اخذ ماليات درياف ميكند ‪.‬‬

‫به عن ان مثال ازر ت ليد يك چاه فت ‪ 177‬بشكه باشد و اين مقدار در فقطه افدازه زيري معم الً فقطه ي صادرات اس ‪97‬‬

‫باشد در اين ص رت ازر فجب تقجيم محص ل ‪ 27‬به ‪ 27‬باشد و ماليات دولتي فيا ‪ %27‬از محص ل ت ليتد باشتد ستهم هتر‬

‫يك از طرفين و دول به ص رت زير خ اهد ب د‪:‬‬

‫‪32b for NOC‬‬

‫‪212tax‬‬
‫)‪81barrels(MP‬‬ ‫‪64barrels‬‬
‫‪32b for NOC‬‬

‫به ط ر معم ل در روش مشارك در ت ليد تقجيم و سهم طرفين براساس سه معيار مي ت افد افجام زيرد ‪:‬‬

‫‪-1‬تقسيم مخزن )‪ :(reserve‬در اين ف ع تقجيم ف عي حق مالكي فجب به مخان و ميدان فتتي براي شرك بين المللي‬

‫فت ايجاد مي زردد و به عبارتي مشارك در ت ليد فيج بلكه مشارك در ام ال اس ‪.‬‬

‫‪-2‬تقسيم در نقطه سرچاهي (‪ :)Xmas-tree‬در اين ف ع تقجيم فت ت ليدي در فقطته ي سترچاهي و پتيش از فتراورش‬

‫تقجيم مي زردد ‪.‬‬

‫‪-3‬تقسيم در نقطه صادراتي (‪ :)Export line‬در اين ف ع تقجيم كه متعارف ترين معيار تقجيم در قراردادهتاي مشتارك‬

‫در ت ليد كن في س تقجيم در فقطه ي صادرات (‪ )terminal‬ص رت مي زيرد‪.‬‬

‫در قرار دادهاي مشارك در ت ليد متعلق س د ت ليد اس بدين معني كه درصدي از ت ليد متعلق بته شترك بتين المللتي‬

‫س كه مياان فهايي اين درصد در كل ممكن اس از مياان هاينه و س د مترتب بر آن فراتتر رود‪ .‬همانتين در ايتن فت ع‬

‫قرار داد سهم شرك بين المللي درسه شي ه تقجيم به ص رت حق عيني فم د يافته كه سهيم شدن در امت ال كشت رميابان‬

‫‪14‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫اس و يكي از داليل عدم استتاده از اين روش در ايران ايجاد شدن همين حق عيني فجب به منابع فتتي س كته متعلتق‬

‫به مل اس و با متاد قاف ن اساسي در تضاد اس ‪.‬‬

‫فكته‪ :‬در قرار دادهاي خدماتي و بيع متقابل كه ت سط ايران اعمال مي زردد متعلق س د هاينه اس و هيچ ز فه حق عيني‬

‫به فت ت ليدي براي شرك بين المللي فت ايجاد فمي زردد و شرك ملي فت ايران متي ت افتد حتق الاحمته‬ ‫اي فجب‬

‫شرك بين المللي و س د مترتب برآن را به ص رت فقد بيردازد اما بط ر معم ل پرداخ در قالب قرار داد فروش فت ختام‬

‫به شرك بين المللي فت ص رت ميگيرد‪ .‬شرط بازپرداخ هاينه و س د شرك بين المللي به ص رت فروش فت ختام در‬

‫حقيق امر شرط فعل اس و شرك ملي فت تنها متعهد به فروش فت خام ميشت د و شترط فتيجته فمتي باشتد كته در‬

‫فتيجه ي آن شرك بين المللي فت مالكيتي فجب به فت ت ليدي پيدا كند‪.‬‬

‫مثال‪ :‬با فرض افعقاد قرارداد براي يك مخان صدهاار بشكه اي در قالب مشارك در ت ليد كته فجتب مشتارك ‪ 27‬بته ‪ 27‬ميباشتد‬

‫سهم شرك بين المللي سرمايه زذار ‪27‬هاار بشكه خ اهد ب د اما ازر پس از ت ليد معل م زردد كه مخان داراي يتك ميليت ن بشتكه‬

‫ميباشد در اينص رت سهم شرك بين المللي ‪277‬هاار بشكه خ اهد ب د و به درآمدي ‪17‬برابر آفاه بص رت قراردادي محق ب ده اس‬

‫خ اهد ياف ‪ .‬البته در قراردادهاي مشارك در ت ليد ميت ان اين مجئله را در قالب شرطي محدود فم د به اينص رت كته شترط‬ ‫دس‬

‫ش د در ص رت افاايش ت ليد از مياان تعيين شده در قرارداد‪ ،‬سهم شرك بين المللي به مياافتي كتاهش يابتد بعنت ان مثتال از ‪%27‬‬

‫ت ليد به ‪ %37‬كاهش يابد‪.‬‬

‫فكته ‪:‬شي ه ي جديدي كه در قرار دادهاي فتتي عراق براي باز پرداخ هاينه هاي شرك بين المللي فتت مت رد استتتاده‬

‫واقع شده اس شي ه ي "هاينه بر بشكه" (‪ ) barrel /cost‬اس ‪ .‬به اين ص رت كه شرك بين المللي بته عنت ان مثتال بته‬

‫ازاي ت ليد هر بشكه فت ‪ 2‬دالر به عن ان حق الاحمه درياف مي كند ازرچته چنتين شتي ه هتايي بته ظتاهر و در عنت ان‬

‫قرارداد خدماتي هجتند اما ماهي حق قي آفها همان مشارك در ت ليد مي باشد زيرا باز هم متعلق ست د ت ليتد است فته‬

‫هاينه‪ .‬به عبارت ديگر اين شي ه ف ع رقيق شده ي مشارك در ت ليد اس و صرفاً به دليل حجاسي عتراق بتر حاكميت و‬

‫مالكي منابع فتتي اش م رد استتاده قرار زرفته اس ‪.‬‬

‫هاينته ( ‪cost‬‬ ‫در قرار دادهاي مشارك د رت ليد فت ت ليدي فاخالص(‪ )gross‬اس و براي خالص كتردن آن بايتد بازيافت‬

‫‪ )recovery‬ص رت زيرد و تمام هاينه ها اعم از سرمايه اي و غير سرمايه اي و هاينه هاي بهره برداري مجتهلك زردد پس‬

‫از بازياف هاينه فت ت ليدي خالص)‪ (Net production‬خ اهد ب د اما پس از تقجيم آن به فجب تعيين شتده در قترار داد‬

‫بايد ماليات بردرآمد از آن كجر ش د و پس از آن محص ل باقي مافده تقجيم ميگردد‪ .‬در اين قرار دادها اختذ بهتره مالكافته‬

‫م ض عي فدارد‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫فكته‪ :‬در قرا ردادهاي مشارك در ت ليد دو ف ع روش براي استهالك سرمايه وج د دارد‪:‬‬

‫‪-1‬اولين روش اينج كه ابتدا تمام سرمايه ها از محل ميدان مجتلك شده و سيس محصت ل بتاقي مافتده در آمتد ميتدان‬

‫محج ب مي ش د و بين طرفين تقجيم مي زردد كه اين روش براي كش ر ميابان مناسب فخ اهد ب د به ويژه ازتر معشتي‬

‫كش ر ميابان به درآمدهاي فتتي وابجته باشد ‪.‬‬

‫‪ -2‬دومين روش اينج كه از همان ابتدا درصدي از فت يا زاز ت ليدي به عن ان ت ليد خالص محج ب مي شت د و بتين دو‬

‫طرف به فجب تعيين شده تقجيم مي زردد و مياان درصد ديگر به عن ان استهالك سرمايه منو ر زردد بته عنت ان مثتال‬

‫‪ %37‬از فت ت ليدي به فجب معين بين طرفين تقجيم زردد و ‪ % 07‬باقي به عن ان استهالك سرمايه منو ر زردد‪.‬‬

‫سه نوع قرار داد مشاركت در توليد وجود دارد‪:‬‬

‫‪-1‬نوع اول‪ :‬قرار دادهاي جامعي)‪ (complete package‬هجتند كه شامل تمام مراحل اكتشاف ‪ ،‬ارزيابي‪ ،‬ت سعه و ت ليد مي‬

‫ش فد و به ط ر معم ل اينگ فه قرار دادها ط الفي س به عن ان مثال ‪ 32‬سال و بجتگي به ضخام مخان دارد‪.‬‬

‫‪-2‬نوع دوم‪ :‬قرار دادهايي كه پس از اكتشاف و ارزيابي منعقد مي ش فد شرك بين المللي فت تنهتا بتراي افجتام مرحلته‬

‫ت سعه و ت ليد طرف قرار داد قرار مي زيرد ريجك اينگ فه قترار دادهتا بته دليتل آفكته اكتشتاف قتبالً افجتام زرفتته است‬

‫كمتراس ‪ .‬به ط ر معم ل از اين ف ع قرار داد استتاده فمي ش د و كش رها ريجك را در مرحله اكتشاف و ارزيابي به شترك‬

‫بين المللي فتتي منتقل مي فمايند در ص رتي از اين قرار دادها استتاده مي ش د كه كش ر ميابان مراحل اكتشاف و ارزيابي‬

‫را با افجام رسافده باشد و براي ت سعه و ت ليتد ميتدان سترمايه ي الزم را فداشتته باشتد (ايتران تجربته ايتن امتر را دارد )‪.‬‬

‫همانين در ص رتي كه يك شرك بين المللي مراحل اكتشاف و ارزيابي را به افجام رسافده باشد اما به داليلي مافند تحريم‬

‫از ادامه ي عمليات صرفنور فمايد كه در اين ص رت امكان دارد براي مراحل ت سعه و ت ليتد بتا يتك شترك ديگتر افعقتاد‬

‫قرارداد زردد ‪.‬‬

‫فتت »)‪(enhance oil recovery‬‬ ‫‪-3‬نوع سوم‪ :‬ف ع س م قرار دادهتاي مشتارك در ت ليتد قراردادهتاي «افتاايش بازيافت‬

‫هجتند در اين ف ع قرار دادها از طريق استتاده از تكن ل ژي اقدام به افاايش مياان بازياف يك ميدان مي فمايند بته عنت ان‬

‫مثال ازر ‪ % 27‬فت يك ميدان قابل بازياف و استخراج اس مي تت ان ايتن ميتاان را از طريتق مكافيامهتاي تاريتق و بتا‬

‫استتاده از تكن ل ژي فني افاايش داد كه معم ال براي افجام اينگ فه عمليات اقدام به افعقتاد قترار دادهتاي افتاايش بازيافت‬

‫فت )‪ (EOR‬مي ش د دراين ف ع قرار دادها مباحثي از قبيل ليجافها‪ ،‬حق ق مالكي فكري‪ ،‬ف رس ماژور و ‪ ..‬اهميت خاصتي‬

‫يافته و بط ر كل پر مخاطره ترين قرار دادها از لحاظ مديري هجتند ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫فكته ‪ :‬دررابطه با قرار دادهاي ف ع دوم در ص رتي كه شركتي مراحل اكتشاف و ارزيتابي را بته افجتام رستافده باشتد و بتراي‬

‫مراحل ت سعه و ت ليد شرك ديگري طرف قرار داد قرارزيرد در اينص رت در قرار دوم ذكر مي زردد كته بته دليتل وجت د‬

‫حق ثالث در اين ميدان كه جاء حق ق مكتجبه محج ب مي زردد پس از بهره برداري ميدان ابتدا بايد هاينه هاي شترك‬

‫اولي پرداخ زردد و حتي اين حق جاء حق ق ممتاز محج ب مي ش د و پيش از كليه هاينه هتاي ديگتر بايتد مجتتهلك‬

‫زردد اما مي ت ان به اينگ فه ت افق زردد كه به فجب معين هاينه هاي دو شرك مجتهلك زردد‪.‬‬

‫فكته ‪ :‬الزم به ذكر اس كه حتي در ص رت اينكه شرك بين المللي فت براي تمام مراحل يكي باشتد بتاز هتم بايتد بتين‬

‫هاينه هاي اكتشاف‪ ،‬ارزيابي‪ ،‬ت سعه و ت ليد تتاوت قائل شد و اين امر به جه بهره هاي مركبي ست كته در وامهتاي داده‬

‫شده براي اينگ فه پروژه ها وج د دارد به عن ان مثال ازر براي مرحله اكتشاف يك وام صد واحدي درياف شده باشتد بهتره‬

‫آن در سال اول ‪ 17‬واحد اس و به ص رت ‪ 177+17‬مي باشد و در سال دوم به ص رت ‪ 117+17‬خ اهتد بت د و بته همتين‬

‫ص رت ادامه خ اهد داش به همين دليل در روشهاي مالي باز پرداخ شرط مي ش د كه اولين هاينه هتا در اولتين ت ليتد‬

‫پرداخ زردد‪.‬‬

‫تعهدات شركت بين المللي نفت در قرار دادهاي مشاركت در توليد‪:‬‬

‫‪ -1‬آماده سازي و تهيه شرح كار (‪:)prepration of scope of work‬‬

‫ازر چه شرح كار در عق د معين به آن ص رت مرس م فمي باشد به عن ان مثال در عقد بيع تنها ت صيف كاال و ثمتن كتايت‬

‫مي كند اما شرح كار در عق د غير معين به ويژه پيمافكاري مافند قرار دادهاي فصب و راه افدازي از اهمي خاصي برخت ردار‬

‫اين ز فه قرار دادها داشتن يك شرح كار مشخص است ‪ .‬در صت رت فبت دن شترح كتار قترارداد‬ ‫اس و به عبارتي شاه بي‬

‫مجه ل اس و حتي ممكن اس به دليل غرري ب دن باطل اعالم زردد‪ .‬با اين وج د ازر اينگ فته قرادادهتا را باطتل فترض‬

‫فكنيم باز هم مي ت ان زت حداقل اين ز فه قراردادها الزم االجرا فمي باشد البته از لحاظ حق قي الزم فيج كه شرح كتار‬

‫به ص رت جائي براي حق قدان مشخص باشد و تنها كليات امر براي حق قدان كتاي مي كند معم ال ً شرح كار بته صت رت‬

‫يك پي س به قرار داد ضميمه مي زردد و به ط ر متصل به اين امر مي پردازد‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪-2‬تعهد شركت بين المللي مبني بر حداقل سرمايه گذاري در مراحل اكتشاف و ارزيابي‬

‫)‪ :(Minimum investment in E&A‬به عن ان مثال ممكن اس يك شرك بين المللي در يك ميدان فتتي ‪ 2‬ميلي ن دالر‬

‫هاينه ي مطالعاتي مهندسي و لرزه فگاري فم ده باشد و بخ اهد ميدان را رها كند در اين ص رت طرف قرار داد مي ت افتد او‬

‫را ملام به حتر يك حلقه چاه براي تكميل مرحله اكتشاف فمايد زيرا اين مجئله جائي از حداقل سترمايه زتذاري محجت ب‬

‫مي زردد‪.‬‬

‫‪-3‬تعهد به عهده گرفتن كليه هزينه ها و ريسكها در مرحله اكتشاف و ارزيابي)‪:(bearing all costs & risks in E & A‬‬

‫البته ريجك در مراحل اكتشاف و ارزيابي يك ريجك الي االبد فيج و در ص رت تجاري شدن ميدان به ست د تبتديل متي‬

‫زردد‪.‬‬

‫‪-4‬تعهد به انجام عمليات اكتشاف و ارزيابي در يك دوره زماني معين)‪: (completion of E & A during a time limit‬‬

‫مبناي اين تعهد از آن جه اس كه ممكن اس سرمايه زذار در ميدان فتتي اقدام به كار هاي ديگري مافند بترج ستازي‬

‫فمايد و هيچ دق عمليات اكتشاف و ارزيابي را به افجام فرسافد عالوه بر اين دول بايد پتس از متدتي بدافتد كته آيتا ايتن‬

‫ميدان يك ميدان فتتي تجاري هج يا خير و ازرخير سرمايه زذار بايد ميدان را رها كند و دليلي بتراي حضت ر او وجت د‬

‫فخ اهد داش ‪.‬‬

‫‪ ‬عدم انجام عمليات اكتشاف و ارزيابي در دوره زماني معين موجب فسخ قرار داد ميگردد يا پرداخت خسارت ؟‬

‫بط ر معم ل در قرار دادهاي صنعتي و بين المللي به ويژه قرار دادهاي فت و زاز در ص رت اتمام دوره زمافي و عتدم افجتام‬

‫تعهد از طرف سرمايه زذار به دليل تقصير خ دش‪ ،‬كار فرما حق فجخ پيدا مي كند البته كار فرما مي ت افد در خ اس وجه‬

‫التاام فمايد بدين معني كه مثال به ازاي هر روز تاخير مبلغي پرداخ ش د البته وجه التاام فمي ت افد غيتر متعتارف و غيتر‬

‫منطقي باشد حداكثر وجه التاام براي اين ز فه قرار داد ها ‪ % 27‬مبلغ كل پروژه ميباشد اما وجه التاام معم ل در اين ز فته‬

‫قرار دادها بين ‪ 2‬تا ‪ 17‬درصد كل پروژه مي باشد كه غالبا ً هم بص رت اقجاط درآمده و پرداخ مي زردد ‪.‬‬

‫فكته ‪ :‬از لحاظ حق قي وجه التاام بايد متعارف و منطقي باشد و وجهه ي شرط متدفي و جبتران خجتارت داشتته باشتد و‬

‫فبايد به ص رتي باشد كه شرط كيتري ش د زيرا در اين ص رت م جتب بطتالن قترار داد متي شت د‪ .‬در قترار داد هتايي كته‬

‫جنبه ي مدفي داشته وج د شرط التاام در حدي كه جنبه ي كيتري داشته باشد يا م جب بطتالن شترط ميشت د و يتا در‬

‫ص رتي كه قصد قرار داد را خدشه دار كند م جب ابطالن خ د قرار داد فيا خ اهد شد‪ .‬به عن ان قاعده الزم بذكر اس كته‬

‫‪18‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫شروط قراردادي اعم از فعل‪ ،‬فتيجه و وصف بايد شروط مدفي باشند فه كيتري زيرا در قرار دادها فرض به اينج كه كيتر و‬

‫مجازاتي را تحميل فكنند‪.‬‬

‫فكته‪ :‬الزم به ذكر اس كه ‪ 27‬درصد وجه التاامي كه به عن ان حداكثر مياان وجه التاام ذكر زرديد به مدت زمتافي كته از‬

‫تاريخ افقضاي دوره قرارداد زذشته اس بجتگي فدارد بدين معني كه به عن ان مثال چه ‪ 2‬سال از اين تاريخ زذشته باشد و‬

‫چه ‪ 17‬سال طرف قرار داد فقط مي ت افد ‪ % 27‬از كل مبلغ پروژه را مطالبه كند‪ .‬و بدان عل اس كه طرف قرار داد وجته‬

‫و از آن پس به بعد بايد از حق فجخ خ د استتاده كند و فمي ت افتد بته مطالبته وجته التتاام‬ ‫التاام را تا ‪ % 27‬مبلغ درياف‬

‫ادامه دهد‪.‬‬

‫‪-2‬تعهد به پرداخت حق امضاء(حق افعقاد قرارداد) )‪:(payments of fees & bonuses‬‬

‫در قرار دادهاي مشارك در ت ليد طرف دولتي يا شرك ملي فت ممكن اس مبلغي را به عن ان حق امضاء يا حتق افعقتاد‬

‫ف عي پاداش در ازاي اجازه سرمايه زذاريج ‪.‬‬ ‫از شرك بين المللي در همان ابتدا درياف فمايد كه مي ت ان زت‬

‫‪-1‬سرمايه گذاري در حد ضرورت براي مراحل توسعه و توليد)‪:(spending necessary funds for D & P‬‬

‫‪-0‬انتقال مالكيت اموال به شركت ملي نفت )‪:(Transferring ownership of assets to NOC‬‬

‫در قرار دادهاي باال دستي فت از بحثهاي مهم و بجيار چالش برافگيا اس و اينكه مالكي چه زمتافي‬ ‫بحث افتقال مالكي‬

‫و در چه فقطه اي منتقل مي ش د از م ض عات مهم اين مق له محج ب مي زردد در قرار دادهاي بتاال دستتي فتت ممكتن‬

‫به شرك بين المللي فت داده فش د و تماميه ام ال به فام شرك ملي فت خريتداري‬ ‫اس كه از همان ابتدا اجازه مالكي‬

‫ش د مافند قرار دادهاي بيع متقابل ايران در فتيجه در اين ز فه قرار دادها تعهد به افتقال مالكي از همان ابتدا عملياتي مي‬

‫ش د و فياز به افتقال در آينده فمي باشد اما در قرار دادهاي امتيازي و قرار دادهاي ابتتدايي مشتارك درت ليتد از افجتا كته‬

‫شرك بين المللي فت درمخان و ت ليد شريك اس مالكي را از آن خ د فگه ميدارد و در هنگام وازذاري ميدان مالكيت‬

‫را فيا متتقل مي كند البته در قرار داد مشارك در ت ليد درحال حاضر به اين ص رت اس كه مالكي تا پايان دوره ت ستعه‬

‫از آن شرك بين المللي اس اما شرك بين المللي متعهد اس از آغاز دوره ت ليد مالكي را بط ر تدريجي منتقتل فمايتد‬

‫مجئله اي كه د راين جا مطرح اس اين اس كه آيا افتقال مالكي افتقال تصرف را فيا به همراه دارد يا خيتر شتركتهاي‬

‫بين المللي فت مايل به اين هجتند كه پس از افتقال تدريجي مالكي تصرف همانان بط ر تمام و كمتال در اختيتار شتان‬

‫و كش ر ميابان معتقدفد كه پس از ت ليد‪ ،‬شرك بين المللي فت ديگتر وظيتته اي بتراي‬ ‫باشد و درمقابل شرك ملي فت‬

‫افجام فدارد و بايد تصرف را فيا به م ازات مالكي افتقال دهد‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫‪ ‬نكته‪ :‬آيا انتقال مالكيت تدريجي يك پروژه نفتي موجب از دست رفتن وصف بانك پذيري)‪ (bankability‬آن پروژه‬

‫نخواهد بود ؟‬

‫بط ر معم ل وصف بافك پذيري يك پروژه به افتقال مالكي آن بجتگي فدارد و آفاه از لحاظ م سجات متالي بتراي تتامين‬

‫مالي يك پروژه از اهمي برخ ردار اس حق تصرف اس و اين مجئله فيا هنگامي حائا اهمي مي ش د كه حق تصترف و‬

‫بهره برداري پروژه از يك شرك بين المللي فتتي طراز اول به عن ان مثال شل به يك شرك ضعيف منتقل متي شت د كته‬

‫امكان اين برود كه فت افد ت ليد را بط ر بايجته و شايجته به افجام رسافد در غير اين ص رت ازر افتقال مالكي و تصرف پس‬

‫از مرحله ي ت سعه به يك شرك قابل قب ل به عن ان مثال شرك ملي فت ايران كه سابقه ي قابل قب لي در زمينته بهتره‬

‫برداري و ت ليد دارد منتقل ش د م جبات از دس رفتن وصف بافك پذيري پروژه مهيا فخ اهد شد‪.‬‬

‫فكته ‪:‬در ص رت همراه ب دن افتقال مالكي و تصرف به همراه هم ريجك فيا منتقل خ اهد شد اما در ص رتي كه مالكي به‬

‫‪(share of‬‬ ‫تنهايي منتقل ش د و تصرف هم چنان در دس شرك بين المللي فت باشتد مشتارك درريجتك و مجتئ لي‬

‫)‪ responsibility‬ر خ اهد داد و به ز فه اي اين مجئ لي شبيه به مجئ لي م جر و مجتاجر فجب به مال مت رد اجتاره‬

‫اس در فتيجه تصرفات عمده و خجارات عمده بر عهده ي مالك اس و تصترفات جائتي و تصترفات مربت ط بته فگهتداري‬

‫بعهده مجتاجر اس ‪.‬‬

‫‪-9‬تعهد بكار گيري تامين كنندگان و نيروهاي محلاي)‪ ،(local suppliers & staff‬تعهتد بته آمت زش فيروهتاي محلتي و‬

‫استتاده از تجهياات داخلي)‪:(staff training & local content‬‬

‫تعهد بكار زيري تامين كنندزان و فيروهاي داخلي و محلي به ط ر غالب در كش رها يك قاعده آمره مي باشتد و در فتيجته‬

‫ت افق بر خالف آن در قرار دادهاي باالدستي فت و زاز فافذ فمي باشد ‪.‬‬

‫عالوه بر اين شرك هاي بين المللي فت تعهد به آم زش فيروهاي داخلي از لحاظ فني دارفد و تعهد ديگري كه آن هم بته‬

‫ص رت قاعده ي آمده مطرح اس استتاده از تجهياات داخلي س كه شرط خالف آن فميت ان كرد (در ايران ايتن قاعتده از‬

‫طريق قاف ن حداكثر استتاده از امكافات ساخ داخل كش ر مص ب ‪ 12‬استند ‪ 01‬بص رت آمره درآمده اس )‬

‫براي آزاهي از ق اعد آمره و محدوديتهاي حاكمي اراده د رتعهدات قرار دادي بين المللي به كتاب دكتر ابراهيمي مراجعته‬

‫ش د‪:‬‬

‫‪21‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫‪Title of book: mandatory rules & other party autonomy limitations in international contractual obligations‬‬

‫تعهدات شركت ملي نفت در قبال شركتهاي بين المللي نفت در قرار دادهاي مشاركت د رتوليد ‪:‬‬

‫همافط ر كه شركتهاي بين المللي فت در قرار دادهاي باال دستي تعهداتي را بعهده دارفد در مقابل فيا شركتهاي ملي فتت‬

‫فيا تعهداتي بر عهده خ اهد داش كه اين تعهدات در قرار دادهاي مشارك در ت ليد به شرح زير مي باشد‪.‬‬

‫‪-1‬اعطاي اجازه به شركت بين المللي براي انجام مراحل اكتشاف‪ ،‬ارزيابي‪ ،‬توسعه و توليد‬

‫)‪:(authorizing IOC to E, D & P‬‬

‫تعهد به اعطاي مج ز از س ي شرك ملي فت از آن جه اس كه شرك بين المللي بت افد درميدان عمليتات الزم را بته‬

‫مركاي مطلع فباشند مافع فعاليتهاي شرك بين المللي فش فد‪.‬‬ ‫افجام رسافد و مقامات محلي كه ممكن اس از قرارداد دول‬

‫‪-2‬تعهد به بازيافت و استهالك هزينه هاي توليد براساس حسابرسي‬

‫)‪: (Recovery of costs & from production subject to audit‬‬

‫شرك ملي فت متعهد اس تا هاينه هاي ت ليد را براساس حجابرسي بازياف فمايد و به شرك بين المللي فت بيتردازد‪.‬‬

‫مق له ي حجابرسي در قرار دادهاي فتتي و براورد هاينه ها خ د به تنهايي يك مق له ي حقت قي متمتايا است بته عنت ان‬

‫مثال حجابرسي يك ف ع حجابرسي جاء به جاء اس يا خير به ص رت م ردي ص رت مي پذيرد آيا در رابطه با حجابرستي‬

‫علم تتصيلي كار فرما شرط اس يا علم اجمالي او بر درس ب دن حجابها و اين كه د رص رت اختتالف در مت رد حجتابها‪،‬‬

‫يا خير بدليل همين مجائل معم الً مق له حجابرسي در قرار دادها بنتدهايي را بته خت د‬ ‫تصميم كار فرما فافذ وفهايي س‬

‫اختصاص داده و حتي ممكن اس به ص رت يك ضميمه قرار دادي در آورده ش د‪.‬‬

‫فكته ‪ :‬در رابطه با حجابها بايد به اين فكته ت جه داش كه در ص رت وج د سقف بتراي هاينته هتا)‪ (lam sum‬در قترارداد‪،‬‬

‫پيمافكار حتي به استناد حجابهاي صحيح و درس فيا فمي ت افد مطالعه ي هاينه بيش از سقف تعيين شده فمايد مگتر در‬

‫ص رتي كه طي ت افقات بعدي كارفرما هاينه هاي مازاد را بيذيرد و اين در ص رتي س كه به شرح كار پروژه بخشي اضتاف‬

‫شده كه هاينه هايي را م جب ش د ‪.‬‬

‫بط ر معم ل فور كار فرما در رابطه با حجابها قطعي س واين از آن جه اس كه كارفرما بايد از پس هاينه بتر آيتد و آن‬

‫را بيردازد اما در ص رت اختالف و در شرايطي كه پيمافكار داليل م جه براي افاايش هاينه ها داشته باشتد معمت الً طترفين‬

‫براي رفع اختالف به يك حجابرس ثالث كه معم الً يك شرك حجابرسي بين المللي معتبتر است مراجعته فمت ده و حتل‬

‫اختالف مي فمايند ‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪-3‬تعهد به پرداخت سهم شركت بين المللي نفت‬

‫به سهمي از ت ليد‪)right to receive a share of production :‬‬ ‫(حق شرك بين المللي فت فجب‬

‫‪-4‬تعهد به همكاري و كمك به شركت بين المللي نفت براي اخذ مجوزها و امكانات الزم جهت انجام پروژه مانند ‪ :‬آب و‬

‫برق و زمين‪:‬‬

‫)‪(Providing or assisting IOC to obtain permissions & licenses, water, power, land & so on‬‬
‫در قرار دادهاي مشارك در ت ليد معم الً عملياتهاي باالدستي در چندين مرحله ص رت مي زيرد‪ .‬بدين معني كته شترك‬

‫بين المللي فت ابتدا اقدام به اكتشاف مينمايد در ص رت م فقي آميا ب دن اين مرحله هاينه ها در حجتاب پتروژه ثبت‬

‫مي زردد و پروژه وارد مرحله دوم كه ارزيابي مي باشد خ اهد شد در ص رت م فقي آميا ب دن اين مرحله فيا كه به معني‬

‫تجاري ب دن ميدان اس هاينه هاي اين مرحله فيا در حجاب پروژه ثب مي زردد و پروژه وارد مرحله ت سعه و پس از آن‬

‫وارد مرحله ت ليد مي زردد در تماميه مراحل پيش از ت ليد در ص رت عدم م فقي ريجكها به عهده شترك بتين المللتي‬

‫فتتي سرمايه زذاري خ اهد ب د ‪.‬‬

‫سهم شركت بين المللي نفت در قرار دادهاي مشاركت در توليد ‪:‬‬

‫به ط ر معم ل و رايج درآمد خالص شرك بين المللي در قرار دادهاي مشارك در ت ليد به اين ص رت مي باشد كته ابتتدا‬

‫از محل ت ليد ميدان حق امضا و حق افعقاد قرار داد كجر مي ش د ‪ .‬پس از آن هاينه هاي فتتي كه مربت ط بته ت ليتد فتت‬

‫مي باشد كم خ اهد شد و پس از آن محص ل باقي مافده به فجب تعيين شتده ميتان طترفين تقجتيم متي زتردد و ستهم‬

‫شرك بين المللي مشخص مي ش د كه اين سهم پس از كجر ماليات بردرآمد‪ ،‬درامد خالص شرك بين المللي خ اهد ب د‪.‬‬

‫نكته‪ :‬بطور معمول شركت بين المللي نفت بايد در كشور ميزبان يك شركت ثبت نمايد و تمام هزينه ها و در آماد هااي‬

‫خود را در آنجا ثبت نمايد كه ازاين طريق ماليات بر در آمد محاسبه و اخاذ ماي شاود‪ .‬البتاه ممكان اسات باه دليال‬

‫موافقتنامه هاي دو طرفه ميان كشورها كشور ميزبان به دليل منع ماليات مضاعف از سارمايه گاذاري كاه مجباور باه‬

‫پرداخت ماليات در كشور خود است ماليات اخذ ننمايد‪.‬‬

‫نكته‪ :‬قابل توجه است كه هرچه ديرتر بهره ي مالكانه و حق امضاء ها و انعقاد ها پرداخت شود سود خالص شاركت باين‬

‫المللي افزايش مي يابد بدين معني كه پرداخت بهره مالكانه در مراحل پاييني تقسيم سهم موجب مي شود كه شاركت‬

‫بين المللي دراين مدتِ به تعويق افتاده از اين مبالغ در بازارهاي مالي ديگر استفاده كرده و كسب سود نمايد ‪.‬‬

‫الزم به ذكر اس كه قرار داد هاي مشارك در ت ليد را درزذشته تجربه كرده ايم و حتي مبتكر اين ف ع قرار دادها ب ده ايم‬

‫و تجربه ما در زمينه ي اين ز فه قراردادها به سال ‪ 1820‬سه سال قبل از تاسيس اوپك بر متي زتردد البتته كشت ري كته‬
‫‪22‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫قراردادهاي مشارك د رت ليد را به عن ان يكي از قرار دادهاي باالدستي در صنع فت براي اولين بار به فام خ د ثب فم د‬

‫اما اين م ض ع حقيق امر را كه ما م سس اين ف ع قرار داد ب ده ايم خدشه دار فمي فمايد ‪.‬‬ ‫افدوفاي س‬

‫)‪Risk service contracts (RSC‬‬ ‫قراردادهاي خدماتي ( با ريسك سرمايه گذاري )‬

‫از لحاظ سابقه تاريخي‪ ،‬ايران و به ط ر خاص شرك ملي فت ايران پس از تجربه ي قرار دادهاي مشارك در ت ليد و قترار‬

‫دادهاي مشارك در عمليات و كجب علم و تجربه از اين قرار دادها به فت ع جديتدي از قترار داد كته همتان قترار دادهتاي‬

‫خدماتي(‪ )service contract‬ب دفد اقدام فم د تا بت افد فوارت كنترل و مديري را دراختيار خ د داشته باشد‬

‫مراحل‪:‬‬

‫‪-1‬در قرار دادهاي خدماتي ريجكي شرك ملي فت به شرك بين المللي فت به عن ان يك پيمافكتار(‪ )contractor‬مجت ز‬

‫براي افجام عملياتهاي اكتشاف‪ ،‬ت سعه و ت ليد مي دهد ‪.‬‬

‫فكته ي قابل ت جه اينج كه عن ان و اصطالحي كه براي طرفين يك قرار داد فتتي استتاده مي ش د بجتيار حتائا اهميت‬

‫اس و بار حق قي دارد بط ر معم ل طرفين يك قرار داد فتتي به شكل زير مي باشند ‪:‬‬

‫)‪Host government (HG‬‬ ‫‪Contractor‬‬

‫)‪Host country (HC‬‬ ‫‪Operator‬‬
‫)‪National oil company(NOC‬‬ ‫)‪Int`l oil company(IOC‬‬
‫)‪Oil service company (OSC‬‬

‫به ط ر معم ل شركتهاي بارگ فت در افعقاد قرارداد با كش رهاي ميابان ترجيح ميدهند به عنت ان شترك بتين المللتي‬

‫فتتي معرفي شده و عمل كنند زيرا داشتن اين عن ان براي آفها در بتازار متالي ايجتاد اعتبتار متي فمايتد و همانتين ايتن‬

‫شركتها با استتاده از اين عن ان در قراردادهاي فتتي سعي در سهيم شدن در محص ل مي كنند و جايگاه خ د را فجتب بته‬

‫يك شرك خدماتي صرف كه تنها حق الاحمه خ يش را از افجام كار درياف ميكند ارتقاء ميدهند‪.‬‬

‫طرف قرارداد كش ر ميابان چهار ف ع شرك مي ت افند قرار زيرفد كه در درجه اول آفها شركتهاي بين المللي فتتي هجتتند‬

‫كه شركتهايي چند مليتي افد و بص رت ترا س و كارتل عمل مي فمايند و داراي پشت افه اي چنتد جافبته از جملته متالي ‪،‬‬

‫تكن ل ژي و ‪ ...‬مي باشند و د رعرصه ي افرژي پر مدعا ظاهر متي شت فد‪ .‬پتس از شتركتهاي بتين المللتي فتتتي شتركتهاي‬

‫خدماتي فتتي وج د دارفد كه فجب به شركتهاي بين المللي فتتي در درجه ي پايين تري افد البته اين شتركتها فيتا چنتد‬

‫‪23‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫مليتي هجتند و از تجربه ي كافي برخ ردار مي باشند‪ .‬پس از آن شركتهاي اجرايتي(‪ )operator‬هجتتند كته تنهتا كارهتاي‬

‫عملياتي افجام مي دهند و در آخرين سطح شركتهاي پيمافكاري(‪ )contractor‬قرار مي زيرفد‪.‬‬

‫‪-2‬افجام عمليات اكتشاف ت سعه و ت ليد ت سط پيمافكار از جافب يا بنام شرك ملي فت ‪ :‬البته بايد ت جه داش كه در قرار‬

‫دادهاي خدماتي ريجكي بر خالف قرار دادهاي خدماتي خالص(‪ )pure service contract‬ريجك عدم تجاري ب دن ميدان بر‬

‫عهده ي پيمافكار اس ‪.‬‬

‫‪-3‬پرداخ حق الاحمه پيمافكار با ت جه به فر باززش سرمايه ت افقي)‪ (rate of return‬ت سط شرك ملي فت طبق يتك‬

‫برفامه زمافي‪.‬‬

‫در مجم ع مي ت ان زت اين ز فه خالصه فم د كه شرك بين المللي فت به عن ان پيمافكار با شرك ملي فتت طترف‬

‫قرارداد قرار مي زيرد و تعهد مي كنند تا تامين مالي پروژه و ريجك عدم تجاري ب دن ميدان را فيا به عهده بگيترد ستيس‬

‫شرك بين المللي اقدام به اكتشاف مي فمايد و در ص رت م فقي آميا ب دن اكتشاف اقدام به ت سعه و تامين هاينته هتاي‬

‫آن مي فمايد‪ .‬در افتها پس از ت ليد پيمافكار مجتحق سرمايه و حق الاحمه مبتني بر ريجك پذيري خ د مي باشد‪ .‬البتته در‬

‫اينجا اين فكته حائا اهمي اس كه سهم شرك بين المللي (سرمايه و حق الاحمه ) ممكن اس به ص رت فقد يا بصت رت‬

‫فروش محص ل ت ليدي پرداخ ش د قرار دادهاي بيع متقابل ايران درعرصه ي فت و زاز بتا آفكته در واقتع قترار دادهتاي‬

‫خدماتي مي باشند به دليل وج د همين شرط كه پرداخ حق الاحمه پيمافكار مي ت افد از طريق فروش محص ل ت ليتدي‬

‫پرداخ ش د با عن ان بيع متقابل مصطلح شده افد‪.‬‬

‫سياست و دغدغه هاي اصلي شركت ملي نفت ايران در قرار دادهاي خدماتي ريسكي‪:‬‬

‫))‪(Main policy & concerns of NIOC`s RSC (buy-back‬‬

‫‪-1‬داليل سياسي(‪ :)political reasons‬بدليل رژيم سياسي ايران و وج د كش رهاي غيتر دوست استتتاده از قترار دادهتاي‬

‫امتيازي و مشارك د رت ليد حاكمي ما را به خطر مي افدازد و فت ذ و سلطه ي كش رهاي بيگافه را بر ما افاايش مي دهتد‬

‫درفتيجه يكي از داليتل تمايتل بته قراردادهتاي ختدماتي شترايط‬ ‫كه اين مجئله بر خالف مصلح و آرمافهاي ملي ماس‬

‫سياسي و اعمال حاكمي مي باشند‪.‬‬

‫‪-2‬اهمي داشتن كنترل و مديري بر صنع فت كه م جب افاايش ظرفي ت ليد فت و زاز مي ش د‪:‬‬

‫)‪(control over oil industry & promotion of oil & gas production capacities‬‬
‫اعمال مديري و كنترل از جافب شرك ملي فت ايران در حال حاضر منجر به اين شده اس كته ايتن شترك در ستطح‬

‫جهافي از طراز بااليي در ت ان ت ليد بهينه برخ ردار اس ‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪-3‬اهمي مقابله با سلطه خارجي و تكبر با سابقه ي شركتهاي بين المللي فت ‪:‬‬

‫)‪(opposing foreign domination & old agonies of IOC`s‬‬

‫به ط ر سنتي شركتهاي بين المللي فتتي در مقابل كش رهاي ميابان بط ر متكبرافه اي برخ رد مي فمايند و شركتهاي ملي‬

‫فت را فاقد ت افايي بهره برداري و ت ليد ميدافند اما امروزه با افاايش ت سعه در كش رهاي در حتال ت ستعه فت عي مقاومت‬

‫فجب به اين برخ رد ب ج د آمده كه شرك ملي فت ايران فيا به آن ت جه دارد‪.‬‬

‫‪-4‬منافع و مزاياي اقتصادي)‪:(economic benefits‬‬

‫از ميان اف اع قرار دادهاي فتتي از قبيل امتيتازي‪ ،‬مشتارك در ت ليتد و ختدماتي ريجتكي‪ ،‬قراردادهتاي ختدماتي ريجتكي‬

‫بيشترين س د را به كش ر ميابان مي رسافد‪ .‬به عنت ان مثتال در قترار دادهتاي ختدماتي ايتران بتيش از ‪ 87‬درصتد منتافع‬

‫اقتصادي پروژه به شرك ملي فت ايران و به ط ر اعم به ايران رسيده است ‪ .‬از طرفتي ديگتر شترك ملتي فتت و كشت ر‬

‫ميابان مراحل اكتشاف‪ ،‬ت سعه و ت ليد را براساس طرح و خ استه ي خ يش پيش مي برفد و فتع خ د را در فور مي زيرفتد‬

‫به عن ان مثال شرك ملي فت ايران براساس حتظ منافع و مصلح ملي غالبا مراحل اكتشاف و ت سعه را به پيمافكار متي‬

‫سيارد و مرحله ي ت ليد را خ د به عهده مي زيرد‪ .‬م رد ديگري كه در اين رابطه مي ت ان بيان كرد اينج كته مالكيت از‬

‫آن شرك ملي فت و كش ر ميابان خ اهد ب د و اين مجئله م جد ارزش اس ‪ .‬زيرا داشتن عن ان مالكي فجب به شتبكه‬

‫هاي فت براي مالك ايجاد اعتبار سياسي و مالي مي كند به خص ص از لحتاظ متالي بتراي ورود بته بازارهتاي بت رس بتين‬

‫المللي فتتي بجيار حائا اهمي اس ‪ .‬مجئله آخر كه به عن ان مااياي اقتصادي قرار دادهاي ختدماتي متي تت ان ذكتر كترد‬

‫كنترلي س كه شرك ملي فت و كش ر ميابان فجب به تعيين قيم فت و زاز و مصرف آفها پيتدا متي كننتد كته ايتن‬

‫مطلب فيا به فراخ ر خ د با اهمي اس ‪.‬‬

‫‪-2‬قدرت كنترل‪ ،‬نظارت‪ ،‬بازرسي و بررسي‪(Control, Monitoring, Supervision, Inspection) :‬‬

‫داشتن قدرت كنترل ‪،‬فوارت ‪ ،‬بازرسي و بررسي پروژه يكي از مهمترين ويژزي هاي قرار دادهاي ختدماتي ست كته بتراي‬

‫حتظ منافع و مصلح ملي بجيار تاثير زذار اس ‪ .‬البته اين فكته قابل ذكر اس كه اعمال كنترل و فوارت فبايد بته حتدي‬

‫باشد كه مداخله در ام ر روزمره پيمافكار محج ب زردد و اين به عن ان يك اصل پذيرفته شده اس ‪ .‬به طت ر كتل اعمتال‬

‫كنترل و فوارت بر فرآيندِ افجام كار ص رت مي زيرد فه در خ د افجام كار‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪-1‬تامين و ارتقاي سطح اشتغال نيروها و امكانات داخلي‪:‬‬

‫)‪(Security & promotion of local content & employment‬‬

‫يكي از مجائل مهم در رابطه با قرار دادهاي فتتي ايران اين مجئله اس كه چگ فه با اعمال ق افين و آئين فامه هتاي ختاص‬

‫سطح استتاده از امكافات داخلي اعم از مهندسي‪ ،‬ساخ و تجهياات و ‪ ...‬را به حداكثر خ د برسافند كه بطت ر معمت ل ايتن‬

‫هدف از طريق قراردادهاي خدماتي بيشتر قابل دستيابي س به عالوه دستيابي بته هتدفهاي ت ستعه اي بتدون استتتاده از‬

‫فيروهاي كار داخلي قابل تحقق فيج و بايد اين مجئله م رد فور باشد به عن ان مثال پروژه پتارس جنت بي يكتي از پتروژه‬

‫هاي م فق در زمينه ي بكار زيري فيروهاي داخلي ب ده اس ‪.‬‬

‫‪-0‬مشاركت در تصميم گيري (‪: )participate in decision making process‬‬

‫مشارك در تصميم زيري به فح ي مكمل حق كنترل و فوارت س كه از اين طريق كش ر ميابان مي ت افد منافع خت د را‬

‫تامين فمايد به ط ر معم ل دوف ع فرآيند تصميم زيري وج د دارد تصميم زيري م ازي ‪ :‬كه در اين ف ع تصميم زيري كتار‬

‫فرما و پيمافكار با تشكيل كميته ي مديري مشترك اقدام به تصميم زيري در رابطه با مجائل پروژه مي فمايند ‪-2 .‬تصميم‬

‫زيري پلكافي ‪ :‬كه در اين ف ع تصميم زيري پيمافكار در رابطه با مجئله ي پيش آمده بررسي هاي الزم را به عمل متي اورد‬

‫و پس تصميم زيري بايد تصميم خ د را به تاييد كار فرما برسافد ‪.‬‬

‫‪-9‬انتقال تكنولوژي‪ ،‬دانش فني و مهارتهاي مديريتي ‪:‬‬

‫يكي از داليل سهيم كردن شركتهاي بين المللتي فتت در پتروژه هتاي فتتتي ت ستط كشت رهاي ميابتان برخت ردار بت دن‬

‫شركتهاي بين المللي فتتي از تكن ل ژي ‪ ،‬دافش فني و مهارتهاي مديريتي اس كه اين شركتها طي فعالي در حت زه هتاي‬

‫ز فاز ن كجب كرده افد و كش رهاي ميابان با ورود آفها قصد ورود تكن ل ژي ‪ ،‬دافش فني و مهارتهاي مديريتي را به كشت ر‬

‫خ د دارفد بر همين اساس يكي از مجائل مهم در قرار دادهاي خدماتي همين مجئله مي باشد‪.‬‬

‫به ط ر معم ل شرك ملي فت براي افجام يك پروژه با افجام يك مناقصه و تعيين شترايط شترك در مناقصته شتركتهاي‬

‫بين المللي را فرا مي خ افد و پس از افجام مرحله اوليه مناقصه شركتهايي را كه وارد مرحله بعدي شتده افتد مت رد ارزيتابي‬

‫قرار مي دهد و د راين جا آفها را از لحاظ اينكه چه تعداد مالكي فكري و ورقه ي اختراع را به فام خ د به ثب رستافده افتد‬

‫و از لحاظ مديريتي در چه سطحي هجتند م رد بررسي قرار مي دهد تا در ص رت افعقاد قرار داد هدف ورود تكن لت ژي بته‬

‫كش ر محقق زردد ‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪-8‬انجام كار توسط پيمانكار(شركت بين المللي نفت) به نام و از جانب شركت ملي نفت ايران ‪:‬‬

‫)‪(Acting in the name & on behalf of NIOC‬‬

‫براساس اين اصل شرك بين المللي تمام تجهياات و امكافاتي را كه خريداري مي فمايد به فام و از جافب شرك ملي فتت‬

‫خريد مي فمايد البته اين مجئله به دليل تحريم كن في تا حدودي ايجاد مشكل فم ده اس كه بايد از طريق معتامالت غيتر‬

‫مجتقيم اين مجئله به فح ه احجن مديري ش د‪.‬‬

‫‪-17‬انجام اكتشافات و توسعه براساس طرح جامع اكتشاف و توسعه كه به تاييد شركت ملي نفت رسيده ‪:‬‬

‫)‪)Exploration/development based on approved MEP\MDP‬‬

‫‪-11‬نظارت حاكمانه بر "نرخ حداكثري موثر" در توليد نفت از چاه و ميدان‪:‬‬

‫)‪(Mandatory observation on MER wells/ MER field‬‬

‫فر حداكثري م ثر در ت ليد چاه بدين معناس كه در حالي كه حداكثر ت ليد افجام مي ش د اين ت ليد م ثر و كارا باشتد و‬

‫م جب كاهش فشار چاه و ميدان فش د و به عبارت ساده ت ليد مضر فباشد‪ .‬بط ر كل سياست درآمتد حتداكثري از ميتدان‬

‫فبايد م جبات ضرر به ميدان ش د ‪.‬‬

‫‪-12‬طرح و برنامه جامع آموزشي)‪(comprehensive training program‬‬

‫طرح و برفامه ي جامع آم زشي برفامه اي براي آم زش فيروهاي كش ر ميابان ت ستط شترك بتين المللتي فتتتي ست در‬

‫حقيق اين برفامه مكمل اصل افتقال تكن ل ژي و مهارتهاي مديريتي س و به ط ر معم ل آم زش شامل آم زش فيروهتاي‬

‫مهندسي ‪ ،‬تكنجينها و مديران داخلي مي ش د‪.‬‬

‫‪-13‬طبقه بندي هزينه ها(‪: )costs classification‬‬

‫در يك پروژه ي فتتي به دليل ط الفي ب دن مدت آن وهمانين حجم وسيع كار الزم اس تا هاينه ها در سبدهاي هاينته‬

‫ي متتاوت دسته بندي ش فد تا بت ان آفها را م رد بررسي و فوارت و حجابرستي دقيتق قترار داد‪ .‬در حقيقت بتراي افجتام‬

‫مديري م ثر در رابطه با هاينه ها آفها را به چند دسته تقجيم مي فمايند‪:‬‬

‫الف) هزينه هاي سرمايه اي)‪ : (capital cost/ capex‬هاينه هايي كه بلند مدت و مافدزارفد و بتراي تاسيجتات و تجهيتاات‬

‫پروژه صرف مي ش فد‪.‬‬

‫ب) هزينه هاي غيرسرمايه اي)‪ :(Non capital cost/ non-capex‬هاينه هايي كه به حكم قاف ن و ق اعد آمره ي كشت ر بته‬

‫پروژه تحميل مي ش د‪ .‬مافند ماليات براساس ق افين مالياتي و همانين بيمه تامين اجتماعي‪ ،‬ع ارض زمركي و ‪...‬‬

‫ج) هزينه هاي عملياتي)‪ :(operating cost/opex‬هاينه هاي جاري روزمره و عملياتي پروژه‬

‫‪27‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫د)بهره بانكي)‪ :(bank charges‬از آفجائيكه تامين مالي پروژه ت ستط م سجتات متالي بتين المللتي صت رت متي زيترد در‬

‫بازپرداخ آن بهره اي فيا منو ر مي ش د كه جاء هاينه ي پروژه محج ب مي زردد ‪.‬‬

‫بط ر معم ل مالك بهره ي بافكي ليب رلندن)‪ (libor‬مي باشد البته تنها براي ي رو و دالر معتبر مي باشد‪.‬‬

‫فكته قابل ت جه در رابطه با هاينه ها اينج كه مبناي بازپرداخ هافيه ها متتتاوت است بته عنت ان مثتال هاينته هتاي‬

‫عملياتي بايد طي ‪ 87‬ر وز باز پرداخ زردد اما هاينه هاي سرمايه اي مي ت افد طي مدتي ط الفي مثال ً ‪ 2‬ستال مجتتهلك‬

‫زردد و از طرفي ديگر در هاينه هاي سرمايه اي اصل سرمايه با بهره بايد بازپرداخ زردد امتا در مت رد هاينته هتاي غيتر‬

‫سرمايه اي تنها اصل هاينه برزردافده مي ش د‪.‬‬

‫‪ ‬طبقه بندي هاينه و سيجتم مالي يك پروژه با عن ان رژيم مالي)‪ (fiscal regime‬فيا مطرح مي زردد‪.‬‬

‫بط ر كل براي مديري ريجك يك پروژه آزاهي دقيق از رژيم مالي اتخاذي ت سط كش ر ميابان بجيار م ثر اس ‪.‬‬

‫‪-14‬حق زحمه)‪، (Remuneration fee/REM‬‬

‫نرخ بازگشت اوليه قرار دادي)‪(First contractual rate of return/FCROR‬‬

‫نرخ بازگشت ثانوي قراردادي)‪: (Second contractual rate of return/SCROR‬‬

‫در بحث پرداخ حق الاحمه پيمافكار معم الً در قرار دادهاي باالدستي صنع فت و زاز دو ف ع فر باززش مدفور قترار‬

‫زرفته و در قرار داد درج مي زردد‪ .‬اولين فر مرب ط به باززش سرمايه براساس مياان ت ليد مقرر در قرارداد اس اما فتر‬

‫ثاف يه باززش سرمايه در ص رتي س كه پيمافكار با رعاي اصل صياف از مخان مياان ت ليد را افاايش دهتد كته د رايتن‬

‫ص رت مجتحق فر باززش بيشتريج و معم الً در قرار دادها فر ثاف ي باززشت و شترايطي كته م جتد آن متي زتردد‬

‫پيش بيني مي ش د در حقيق فر اوليه و ثاف يه حداقل و حداكثر فر باززش مي باشند كه پيمافكار بته تناستب حجتن‬

‫افجام كار ميت افد به حداكثر آن فاديك زردد ‪.‬‬

‫نكته ‪ :‬د ررابطه با نرخ بازگشت اوليه قرار داد اين نكته قابل ذكر مي باشد كه تضميني براي آن وجود ندارد بادين معناي‬

‫كه ممكن است نرخ بازگشت از اين ميزان كاهش يابد بدليل طوالني شدن مدت پروژه توسط پيمانكار يا بار اثرافازايش‬

‫هزينه هاي سرمايه اي در حقيقت اين موضوع بخشي از ريسك پروژه مي باشد كه پيمانكار آن را متحمل مي گردد‪.‬‬

‫‪-12‬تاسيسات و نهادهاي قراردادي)‪: (Contractual Entities‬‬

‫يكي از جنبه هاي قابل ت جه قرار دادهاي باالدستي فت ب ج د آمدن فهادهاي قراردادي س كه ازرچه شخصتي حقت قي‬

‫مجتقل فدارفد اما داراي يك ف ع شخصي قراردادي مي باشند كه داراي حق و تكليف مي باشتند‪ .‬از جملته فهادهتاي قترار‬

‫‪28‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫دادي مي ت ان از "كميته مديري مشترك")‪ (joint management committee‬فام برد كه بارزترين فهاد قرار دادي س و‬

‫متشكل از تعداد مجاوي اعضا از دو طرف پيمافكار و كارفرماس و شامل اعضاي اصلي و علي البدل مي ش د‪ .‬كه در صت رت‬

‫غيب اعضاي اصلي اعضاي علي البدل حق راي در كميته خ اهند داش ‪ .‬به طت ر كتل وظيتته ي ايتن كميتته متديري و‬

‫فوارت و كنترل پروژه و تصميم زيري در رابطه با م ض عات مختلف مطروحه در رابطه با پيشبرد پتروژه متي باشتد ‪.‬بعتد از‬

‫كميته مديري مشترك فهادها و كميته هايي وج د دارفد كه زير مجم عه ي كميته مديري مشترك محجت ب متي شت د‬

‫كه عبارتند از‪:‬‬

‫"كميته ي فرعي فني مشترك")‪ (joint technical sub-committee‬كه متشكل از متخصصالن فنتي دو طترف است و در‬

‫رابطه با مجائل فني پروژه مش رت مي فمايند و ازر تغييري در شرح كتار پتروژه الزم باشتد آن را بتراي تصتميم زيتري بته‬

‫كميته مديري مشترك ارجاع ميدهند‪.‬‬

‫"كميته ي فرعي تعيين هاينه سرمايه اي")‪ (joint capital cost determination subcommittee/ JCDS‬كه اين كميته ي‬

‫فرآيند مناقصه عمل‬ ‫فرعي براي تعيين سقف هاينه ها با معيار قرار دادن فرآيند مطالعات مهندسي و پس از آن با مديري‬

‫مي كند و از تبعات مثب اين كميته عدم افعقاد قرار داد با هاينه ي سرمايه باز اس ‪.‬‬

‫"كميته ي فرعي تح يل پروژه")‪ : (joint hand over sub-committee‬يكي از مجائل چالش بتر افگيتا قترار دادهتاي فتتتي‬

‫تح يل پروژه ت سط پيمافكار پس از اتمام آن اس كه ممكن اس بروز مشكل و اختالف فمايد‪ .‬به عن ان مثال ممكن اس‬

‫كار فرما بدليل عدم رعاي استافدارد هاي م رد فورش از تح يل پروژه سرباز زفد و از پرداخ هاينه ها امتناع فمايد‪ .‬ازاين‬

‫رو كميته ي فرعي تح يل پروژه متشكل از تعداد مجاوي اعضا از دو طرف ‪ 1‬يا ‪ 12‬ماه قبل از اتمام پتروژه تشتكيل شتده و‬

‫مقدمات تح يل را بدون بروز اختالف فراهم مي فمايند كه از جمله كارهاي آفها پرداختن به مداركي س كه بايتد در زمتان‬

‫تح يل مبادله زردد‪.‬‬

‫"كميته فرعي برداش فت ")‪: (joint lifting sub-committee/ JLSC‬‬

‫پس از اتمام پروژه از افجا كه بايد فت ت ليد و استخراج ش د و اين امر فياز به مديري دارد و از طرف ديگتر چت ن از ايتن‬

‫محل بايد هاينه هاي پروژه و حق الاحمه پيمافكار پرداخ زردد طرفين اقدام به تشكيل كميته فرعي برداشت فتت متي‬

‫فمايند‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫"كميته فرعي استفاده از امكانات داخلي ايران")‪: (Joint Iranian content sub-committee/ JICSC‬‬

‫همافط ر كه قبال ً ذكر زرديد يكي از شروط قراردادهاي باالدستي فت استتاده از امكافات داخلي و محلتي ست كته بتراي‬

‫تحقق اين شرط كميته فرعي استتاده از امكافات داخلي ايران تشكيل مي ش د كه درجه شناسافدن امكافتات داخلتي بته‬

‫پيمافكار عمل مي كند‪.‬‬

‫"كميته فرعي افتقال تكن ل ژي")‪: (Joint transfer of technology sub-committee/ JTOTSC‬‬

‫بدليل اهمي افتقال تكن ل ژي در قراردادهاي باال دستي فت كميته فرعي افتقال تكن لت ژي متشتكل از اعضتاي دو طترف‬

‫تشكيل شده كه وظيته شان فوارت بر فرآيند افتقال تكن ل ژي اس ‪.‬‬

‫‪-11‬برنامه ارزشيابي‪-‬آزمايشي آبراني‬

‫)‪(Flooding test appraisal program/ FTAP‬‬

‫و برفامه ارزشيابي و آزمايش اطالعات)‪: (Data test appraisal program/ DTAP‬‬

‫به ط ر معم ل براي افجام افاايش بازياف فت بايد از پيش دو مرحله افجام زرفته باشد كه اولتي برفامته آزمايشتي آبرافتي‬

‫پس از ت ليد رسيدن مخان اس كه شامل مطالعات ت صيتي ميدان براي حتظ و صياف از آن و حتظ فشار آفج و دومي‬

‫برفا مه ارزشيابي اطالعات اس كه شامل تجايه و تحليل محص ل خروجي از ميدان و افدازه زيري مياان عناصر آن از قبيتل‬

‫آب و ‪ ...‬مي باشد اين مرحله فيا براي حتظ و صياف ميدان و مديري ت ليتد است ‪ .‬متثالً ازتر اطالعتات محصت ل خبتر از‬

‫افاايش آب در فت خروجي بدهد به معناي خطر آبروي در ميدان و فرار فت اس ‪.‬‬

‫‪-10‬طرح و برنامه ي فاز بندي مرحله ي توسعه )‪:(Phasing development/ life cycle plan‬‬

‫يك ميدان فت داراي ط ل عمر معيني س كه مي ت ان ان را به چند فاز و بخش تقجيم فم د كه برفامه رياي و متديري‬

‫مناسب براي هر يك از اين بخش ها م جب حداكثر بازدهي ميدان مي زردد‪.‬‬

‫‪-19‬توليد زود هنگام‪ ،‬ابتدائي و افزايشي‪(early/first/incremental productions) :‬‬

‫يكي ديگر از مباحث چالشي در پروژه هتاي فتتتي متديري ت ليتد در مراحتل ابتتدايي و زود هنگتام و مرحلته افاايشتي و‬

‫حداكثري س ‪ .‬اين مجئله از آن جه حائا اهمي اس كه هر كدام از اين مراحل براي طرفين ايجاد حتق و تكليتف متي‬

‫فمايد و به عن ان مثال در ت ليد زودهنگام پيمافكار از چته حقت قي برخت دار متي زتردد ‪ .‬در قراردادهتاي ت ليتد افاايشتي‪،‬‬

‫پيمافكار با ارائه ي يك طرح جامع پروژه بعن ان مثال اقدام به افاايش ت ليد يك ميدان فتتتي از ‪ 27‬هتاار بشتكه بته ‪177‬‬

‫هاار بشكه مي فمايد‪ .‬در اينجا اين س ال مطرح مي زردد كه در ص رت تحقق يتك افتاايش ‪ 47‬هتاار بشتكه اي و ‪17‬هتاار‬

‫‪31‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫بشكه كمتر از حد مقرر و در ص رتي كه پيمافكار مدعي ش د كه كار فرما به م جب عدم رعاي برفامه هاي مديري مختان‬

‫در فگهداش ت ليد دچار شكج شده اس ‪ ،‬دراين ص رت تكليف چيج و حق با كدام طرف اس‬

‫‪-18‬كارهاي جمعي در رابطه با طرح جامع توسعه و تاييد شركت ملي نفت ايران بدون تحمل مسئوليت قراردادي‪:‬‬

‫)‪(MDP collaborative works/ Endorsement without NIOC bearing contractual liability‬‬

‫ارائه يك طرح جامع ت سعه فياز به همكاري طرفين قرارداد دارد و در اين رابطه بايد مطالعات و مش رتها مشتترك صت رت‬

‫زيرد و در افتها فيا بايد طرح جامع ت سعه به تاييد شرك ملي فت ايران برسد البته عدم مجئ لي قراردادي شرك ملتي‬

‫فت ايران در ص رت عدم م فقي اجراي طرح با وج د تاييد و تص يب شرك ملي فت يك شرط قراردادي ست و او را از‬

‫مجئ لي معاف مي دارد‪.‬‬

‫اين فكته قابل ت جه اس كه تحميل اين شرط به پيمافكار و متقاعد فم دن او بته پتذيرش چنتين شترطي فيتاز بته قتدرت‬

‫مذاكراتي بااليي دارد ‪.‬‬

‫‪-27‬تامين مالي پروژه توسط شركت بين المللي نفت )‪: (Responsibility of financing the project by IOC`s‬‬

‫يكي از مجائل مهم و دغدغه هاي اساسي پروژه هاي باالدستي فت و زاز بحث و مق له ي تامين مالي پروژه اس ‪ .‬درتتامين‬

‫مالي پروژه به ط ر معم ل دو روش وج د دارد ‪-1:‬شرك پيمافكار خ د تامين مالي پروژه را بعهده مي زيرد و قترارداد يتك‬

‫رابطه ي دو طرفه ميان كار فرما و پيمافكار اس و كار فرما به اين مجئله كه پيمافكار سترمايه را از چته محلتي تتامين متي‬

‫كند وارد فمي ش د ‪-2‬اما در روش دوم شرك پيمافكار براي تامين مالي پروژه به م سجات مالي بتين المللتي مراجعته متي‬

‫فمايد كه در اين ص رت اين م سجات به عن ان طرف س م قرارداد به پروژه ورود پيدا مي فمايند ‪.‬‬

‫در حال حاضر سياس شرك ملي فت و زاز ايران به ز فه ايج كه به دليتل پيايتدزي هتاي روش دوم و ورود شتخص‬

‫ثالث به قرارداد سعي كرده تا از روش اول كه يك رابطه دو طرفه مي باشد استتاده فمايد البته استتاده از روش اول عليترغم‬

‫سادزي و عدم پيايدزي داراي اين عيب اس كه شركتهاي بين المللي اي كه داراي منابع مالي كتافي بتراي افجتام پتروژه‬

‫هجتند كم افد‪.‬‬

‫فكته‪ :‬در روش دوم ازر م سجه مالي از ت ان فني فيا برخ ردارباشد بط ر معم ل با پيمافكار تشكيل يك كنجرسي م داده كه‬

‫در اين ص رت مجائلي از قبيل فح ه مديري پروژه و منابع‪ ،‬تامين تجهياات و غيره مطرح مي زردد و ريجك پروژه فيا بته‬

‫دليل باال رفتن تعداد بازيگران صحنه قراردادي افاايش مي يابد‪.‬‬

‫‪ -21‬عدم تضمين پروژه توسط بانك مركزي ايران يا سازمانهاي دولتي ديگر مبني بر نرخ بازگشت سرمايه و هزينه ها‬

‫‪31‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫‪ -22‬حق اانحصاي شركت ملي نفت و گاز ايران به عنوان توليد كننده ميدان‪:‬‬

‫دراين رابطه الزم به ذكر اس كه بر طبق برفامه پنجم ت سعه در مرحله ت ليد فيا مي ت ان از طريتق قراردادهتاي ختدماتي‪،‬‬

‫ت ليد را فيا تا حدودي در اختيار پيمافكار قرار داد كه اين امر پيش از اين ميجر فب د البته بتاز هتم مالكيت و حتق اعمتال‬

‫حاكمي از آن شرك ملي فت و زاز ايران اس ‪.‬‬

‫‪ -23‬استفاده حداكثري از امكانات داخلي ايران و طرح جامع )…& ‪:(Maximizing utilization of Iranian content‬‬

‫استتاده حداكثري به معناي استتاده هر چه بيشتر از امكافات داخلي اس ‪ .‬البته با ت جه به كاستي ها و م افع بتازار داخلتي‬

‫كه فتيجه زيري فهايي در اين رابطه وابجته به فح ه ي برخ رد شرك ملي فت در اين رابطه اس ‪.‬‬

‫‪ -24‬بازپرداخ هاينه ها و حق الاحمه محل درآمدهاي ت ليدي ميدان‪.‬‬

‫‪ -22‬مالكي تمام ام ال و تجهياات متعلق به شرك ملي فت و زاز ايران اس ‪.‬‬

‫‪ -21‬بكار زيري فيروهاي كار داخلي و افعقاد دافش فني‪.‬‬

‫مفاد و مقررات قراردادهاي خدماتي ايران (بيع متقابل)‪:‬‬

‫در اين بخش مقررات و متاد يك قرارداد خدماتي (بيع متقابل ) و ساختار آن ارائه مي ش د‪.‬‬

‫يك قرارداد بيع متقابل از ‪ 9‬بخش تشكيل مي ش د كه در زير به هر يك از آفها خ اهيم پرداخ ‪:‬‬

‫بخش اول ‪ :‬تعايف و قلمرو ‪:‬‬

‫با ت جه به اينكه در قرار دادهاي صنعتي لغات‪ ،‬كلمات و اصطالحات فني س و ممكتن است داللت بته معنتي اي غيتر از‬

‫معني حقيقي و رايج خ د داشته باشند درفتيجه به ط ر معم ل در قراردادهاي صتنعتي بختش اول را بته تعريتف كلمتات و‬

‫اصطالحات اختصاص مي دهند‪ .‬البته اين فكته قابل ذكر اس كه عالوه بر تعريف اصطالحات و لغات فني به تعريف لغتات و‬

‫اصطالحات عم مي فيا پرداخته مي ش د به عن ان مثال در تعريف "روز" ذكر مي زردد كه آيا منو ر از روز درمعناي اداري‬

‫آن كه شامل ‪ 9‬ساع مي ش د اس يا روز درمعناي فيايكي آن از طل ع تا غروب اس كته ايتن تعتاريف از لحتاظ متالي و‬

‫تعهدات طرفين تاثير زذار اس ‪.‬‬

‫قجم دوم بخش اول راجع به قلمرو و خدمات اس ‪ .‬در اينجا منو ر از خدمات مجم عه عمليات مشتخص بتراي فيتل بته‬

‫هدف معين اس ‪ .‬به ط ر معم ل در تعيين قلمرو و خدمات در قرار داد به طرح جامع اكتشتاف‪ ،‬ت ستعه و ت ليتد كته جتاء‬

‫ضمايم قرار داد اس ارجاع داده مي ش د‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
 ‫بخش دوم ‪ :‬مدت قرار داد و فجخ قرارداد‪(Term of contract & termination) :‬‬

‫بخش دوم قرار داد شامل دو ماده اس كه ماده اول به تعيين مدت و دوره قرارداد مييردازد و ماده ي دوم به مت اردي متي‬

‫پردازد كه در فتيجه آفها قرار داد فجخ ميگردد‪.‬‬

‫بخش سوم ‪:‬حق ق شرك فت و زاز ايران و كمك و مجاعدت شرك ملي فت براي افجام پروژه‪:‬‬

‫بخش چهارم ‪ :‬حق ق و تعهدات پيمافكار ‪:‬‬

‫اين بخش شامل ‪ 8‬ماده (از ماده ي ‪ 0‬تا ‪ 12‬قرار داد ) مي ش د و به حق ق و تعهدات پيمافكار مي پردازد ‪.‬‬

‫ماده ‪ 0‬به شرح حق ق و تكاليف پيمافكار كه به تتصيل در بخش هاي قبل به آن پرداخته شد مي پردازد ‪.‬‬

‫ماده ‪ 9‬به ع ارض و هاينه ها و مالياتهاي قاف في كه به پيمافكار تحميل مي ش د مي پردازد براساس اين ماده‪.‬‬

‫ماده ‪ 17‬به چاهها و مطالعات و بررسي هاي آفها مي پردازدكه شامل مطالعات در رابطه با اينكه محتل حتتر چاههتا و عمتق‬

‫آفها چگ فه اس و آيا ت ليد چاه بص رت صيافتي ص رت مي زيرد يا خير مي ش د‪.‬‬

‫ماده ‪ 11‬به تجهياات)‪ (Fixtures‬و تاسيجات)‪ (installations‬مي پردازد تمام تجهياات و تاسيجتاتي كته در پتروژه احتدا‬

‫مي ش د و بكار زرفته مي ش د متعلق به شرك ملي فت و زاز ايران اس ‪.‬‬

‫ماده ‪ 13‬به تعهد پيمافكار مبني بر بكار زيري فيروهاي محلي براي افجام پروژه و آم زش آفها مي پردازد كه پيش ازايتن بته‬

‫آن پرداخته شد‪.‬‬

‫بخش پنجم ‪ :‬عمليات ت سعه‪ ،‬كميته مديري مشترك ‪ ،‬برفامه كاري و ب دجه ها‪:‬‬

‫اين بخش شامل متاد ‪ 11‬تا ‪ 21‬قرار داد مي ش د كه به شرح زير اس ‪:‬‬

‫ماده ‪ 11‬به بحث بهره برداري مي پردازد و در آن به مجئله تح يل پروژه پس از اتمام مرحله ت ستعه متي پتردازد و شتامل‬

‫مباحث مرتبط با چگ فگي تح يل پروژه مي ش د ‪.‬‬

‫ماده ‪ 10‬به چگ فگي تشكيل و ساختار كميته مي پردازد‪ .‬اين‬

‫ماده ‪ 19‬به شرايط حاكم بر طرح جامع ت سعه و چگ فگي برفامه كاري و ب دجه مي پردازد و در افتها به حتق شترك ملتي‬

‫فت و زاز مبني بر تاييد م ارد مذك ر مي پردازد ‪.‬‬

‫ماده ‪ 27‬به سط ح ت ليد مي پردازد‪ .‬منو ر از سط ح ت ليد مياان استخراج فت از مخان در دوره هاي زمافي متتاوت عمتر‬

‫مخان اس ‪ .‬پرداختن به اين مجئله از آن جه حائا اهمي اس كه حق الاحمه پيمافكار بايد از محل ميتدان بازپرداخت‬

‫ش د در فتيجه سطح ت ليد در آن م ثر اس ‪ .‬اين فكته قابل ذكر مي باشد كه بتدليل حتق پيمافكتار د رت ليتد و بازپرداخت‬

‫‪33‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬
‫هاينه هاي او فمي ت ان استافدارد هاي ت ليد صيافتي را رعاي فكرد در فتيجه شرك ملتي درصت رت عتدم ت افتايي ت ليتد‬

‫صيافتي بداليل فني مي ت افد ت ليد را كاهش و حتي در ص رت ضرورت مت قف فمايد البته بايد ت جه داش كه اين مجتئله‬

‫در ص رتي س كه داليل فني م جب عدم ت افايي ت ليد صيافتي ش د وزرفه در ص رتي كه به داليل سياستي يتا اجتمتاعي‪-‬‬

‫ملي ت ليد كاهش يابد يا مت قف ش د حق الاحمه پيمافكار بايد پرداخ زردد‪.‬‬

‫ماده‪ 21‬به افدازه زيري فت اختصاص دارد‪ .‬افدازه زيري فت شامل ارزيابي كمي و كيتي ميدان ميشت د تتا بته ويژزيهتا و‬

‫افدازه ي فت ميدان دس پيدا ش د‪.‬‬

‫بخش ششم ‪ :‬بازپرداخ هافيه و فر باززش ‪:‬‬

‫اين بخش تنها شامل يك ماده (ماده ‪ )22‬مي ش د اما با اين وج د حجم قابل ت جهي از قرارداد را به خ د اختصاص مي دهد‪.‬‬

‫ماده ‪ 22‬به چگ فگي بازپرداخ هاينه ها و فر باززش و طبقه بندي هاينه ها مي پردازد‪.‬‬

‫بخش هفتم ‪ :‬دفاتر‪ ،‬حجابها‪ ،‬تاييد‪ ،‬حجابرسي ‪ ،‬بحث واردات كاالها و تجهياات وارداتي به كش ر‪ ،‬بحث صتادرات و عت ارض‬

‫زمركي و در فهاي ارز خارجي‪:‬‬

‫اين بخش شامل مباحث مختلتي س و داراي ‪ 4‬ماده (از ماده ي ‪ 23‬تا ‪ )21‬مي باشد كه به شرح ذيل مي باشد ‪.‬‬

‫ماده ‪ 23‬به دفاتر ‪ ،‬حجابها ‪ ،‬حجابرسي و در فهاي حق تاييد شرك ملي مييردازد همافط ر كه قبالً فيتا ت ضتيح داده شتد‬

‫در ص رت اختالف در حجابهاي پروژه راهكار معم ل مراجعه به شخص ثالث براي حل اختالف اس ‪.‬‬

‫ماده ‪ 21‬به فر ارزي مي پردازد كه در قرارداد وج د دارد البته اين فر ممكن اس چند زافته باشتد بته دليتل استتتاده از‬

‫ارزهاي متتاوت در پروژه‪.‬‬

‫بخش هشتم ‪ :‬كليات‬

‫بخش هشتم به ق اعد و مباحث كلي مي پردازد كه در عم م قراردادهاي صنعتي وج د دارفد‪.‬‬

‫با تشکر فراوان از جناب استاد دکتر امیری‬

‫‪34‬‬
‫سید محمد حسن خلخالی‪ ،‬جـزوه حـقـوق انــرژی‪ ،‬دکتر نصراهلل ابراهیمی‪ ،‬دانشگاه تهران‬