‫پیشبینی شرایط تشکیل هیدرات گازی در حضور بازدارندههای ترمودینامیکی‬

‫متانول‪ ،‬اتانول و مونواتیلنگالیکول‬

‫‪4‬‬
‫میترا صمدی‪ ، 1‬غزاله امینی‪ ، 2‬مسعود فوالدگر‪ ، 3‬ضحی وطنی‬
‫‪-1‬دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شیمی‪ ،‬دانشگاه علوم و فنون مازندران‬
‫‪-2‬استادیار‪ ،‬دانشگاه علوم و فنون مازندران‬
‫‪-3‬کارشناسی ارشد مهندسی شیمی‪ ،‬شرکت مهندسی و توسعهی نفت‬
‫‪-4‬استادیار‪ ،‬پژوهشگاه نفت‬
‫چکیده‬
‫گاز طبیعی و نفت خام به طور طبیعی در مخازن زیرزمینی در تماس با آب میباشند و به دلیل تغییر شرایط عملیاتی‪،‬‬
‫خطوط انتقال فروساحلی همواره در معرض تشکیل پدیدهی هیدرات گازی هستند‪ .‬تشکیل هیدرات عامل جدی و‬
‫اساسی در انسداد تجهیزات فرآیندی و خطوط انتقال گاز به شمار میرود‪ .‬به همین منظور‪ ،‬تعیین نوع و میزان‬
‫بازدارندهی موردنیاز برای تزریق در تجهیزات و خطوط انتقال گاز طبیعی از اهمیت باالیی برخوردار میباشد‪ .‬هدف از‬
‫این مقاله شبیهسازی خط لولهی واقعی فازهای ‪ 11‬و ‪ 11‬پارس جنوبی از سکو تا خشکی و بررسی شرایط عملیاتی‬
‫تشکیل هیدرات میباشد‪ .‬شبیهسازی پایدار با استفاده از نرمافزار ‪ Pipesim‬انجام شدهاست‪ .‬در این مقاله از معادله‬
‫حالت ‪ SRK‬برای فاز سیال و مدل واندروالس‪-‬پالتو برای فاز هیدرات استفاده میشود‪ .‬سپس اثر تزریق بازدارندههای‬
‫ترمودینامیکی متانول‪ ،‬اتانول و مونواتیلنگالیکول بر شرایط عملیاتی تشکیل هیدرات بررسی و بهترین بازدارنده‬
‫انتخاب شدهاست‪.‬‬

‫واژگان كلیدی‪ :‬هیدرات‪ ،‬خط لوله‪ ،‬بازدارنده‪ ،‬شبیهسازی‪.pipesim ،‬‬

‫‪1‬‬
 ‫مقدمه‬
‫هیدراتهای گازی جامدات کریستالی هستند که از آب و گاز تشکیل شدهاند‪ .‬مولکولهای گازی (مهمان) در حفرههای‬
‫آبی (میزبان) که از پیوند هیدروژنی مولکولهای آب تشکیل شده است به دام میافتند‪ .‬هیچ پیوند شیمیایی بین‬
‫مولکولهای آب و گاز ایجاد نمیشود‪ .‬این ترکیبات کریستالی را اندرون گیر(‪ )Clathrate‬نیز مینامند‪ .‬مولکولهای‬
‫تشکیلدهندهی هیدرات شامل‪ :‬متان‪ ،‬اتان‪ ،‬پروپان‪ ،‬ایزوبوتان‪ ،‬نرمال بوتان‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬دیاکسیدکربن و هیدروژن سولفید‬
‫میباشد (منصوری‪ .)Changyu et al,2011()1331،‬اندرون گیرها دستهای غیرمعمول از شبکهی بزرگ و پیچیدهی‬
‫مولکولها محسوب میشوند که ساختارهای قفس مانندی را تشکیل میدهند‪ .‬زمانی که اندرونگیرها از مولکولهای‬
‫آب تشکیل شده باشند‪ ،‬هیدرات نامیده میشوند‪ .‬هیدراتها از لحاظ ترمودینامیکی ناپایدار هستند و به دلیل فضاهای‬
‫خالی زیاد در مرکز ساختار خود تمایل به تجزیه شدن دارند‪ .‬قرار گرفتن یک یا چند مولکول گازی در این حفرهها باعث‬
‫پایداری ساختار هیدرات میشود‪ .‬از این رو آنها را هیدراتهای گازی مینامند(‪.)Beauchamp,2004‬‬
‫هیدراتهای گازی ابتدا توسط ‪ Joseph Priestly‬در سال ‪ ،1771‬زمانی که در آزمایشگاه خانگیاش در حال تشکیل‬
‫دادن حباب ‪ SO2‬در آب در دمای ‪ 0‬درجهی سانتیگراد و فشار اتمسفری بود‪ ،‬شناخته شد‪ .‬اما زمانی که او هیدراتها را‬
‫مشاهده نمود آنها را هیدرات نام گذاری نکرد‪ 33 .‬سال بعد‪ ،‬در سال ‪ ،1111‬ساختارهای مشابه کلرید آبی توسط‬
‫‪ Humphrey Davy‬هیدرات نامیده شدند‪ .‬نتایجی که او ارائه داد‪ ،‬توجه زیادی را به خود جلب نکرد و تا حدود یک‬
‫قرن پس از آن‪ ،‬مطالعات جدی در این زمینه انجام نشده است‪ .‬دومین دوره مربوط به شناسایی هیدراتهای گازی از سال‬
‫‪ 1334‬و همزمان با انتشار نتایج بررسی خطوط لولهی انتقال گاز آمریکا توسط ‪ Hammerschmidth‬آغاز شد‪ .‬این‬
‫نتایج نشان داد که تودههای جامدی که سبب انسداد خطوط انتقال گاز‪ ،‬مخصوصاً در فصل زمستان میشدند‪ ،‬یخ نیستند‬
‫بلکه تودههای جامد هیدرات گازی هستند‪ .‬در آن زمان‪ Hammerschmidth ،‬اولین رابطه را برای پیش بینی شرایط‬
‫تشکیل هیدرات در حضور بازدارندهها ارائه داد‪ .‬این نقطه‪ ،‬آغازی برای افزایش مطالعات بر روی هیدراتهای گازی بود؛‬
‫زیرا بررسی جزئیات تشکیل هیدرات های گازی و یافتن راهی مؤثر برای جلوگیری از تشکیل آن در خطوط انتقال بسیار‬
‫ضروری و حیاتی بود‪ .‬در سال ‪ Nikitin ،1331‬فرض کرد که هیدراتهای گازی ترکیبات اندرونگیر هستند‪ .‬چند سال‬
‫بعد‪ Von Stackelberg ،‬این موضوع را به طور تجربی اثبات کرد‪ .‬سومین دوره در تاریخچهی مطالعات هیدراتهای‬
‫گازی مربوط به کشف منابع طبیعی هیدرات گازی است که در دهههای آتی به عنوان یک منبع نامتعارف انرژی معرفی‬
‫شد‪ .‬وجود هیدراتهای گازی در طبیعت توسط ‪ ،Makagon‬در سال ‪ 1311‬به اثبات رسید‪ .‬هیدراتهای گازی نقش‬
‫مهمی در تشکیل سیارات‪ ،‬اتمسفر و هیدروسفر زمین دارند‪ .‬در سال ‪ 1313‬اولین تجربهی تولید گاز از منابع طبیعی‬
‫هیدرات گازی در ‪ Messovakha‬در سیبری ایجاد شد(‪.)Demirbas,2010( )Sloan and Koh,2007‬‬

‫هیدراتهای گازی در محدودهی وسیعی از دما و فشار پایدار هستند‪ .‬چهار شرط باید به طور همزمان و در یک ناحیه‬
‫وجود داشته باشد تا هیدراتهای گازی تشکیل شوند‪ .‬حضور آب برای تشکیل شبکهی جامد یخی‪ ،‬حضور مقدار کافی‬
‫از گازهای هیدروکربنی یا غیرهیدروکربنی و شرایط ترمودینامیکی مناسب که شامل فشار باال و درجه حرارت پایین‬
‫است (‪.)Makagon,2010‬‬

‫‪2‬‬
‫با توجه به مشکالتی که هیدراتهای گازی در صنایع گوناگون ایجاد میکنند‪ ،‬روشهای ترمودینامیکی زیر برای‬
‫جلوگیری از تشکیل هیدرات وجود دارد(‪:)Beachu,2002()Ameripour,2006‬‬

‫‪ -1‬کاهش غلظت آب موجود در سیستم‪.‬‬

‫‪ -2‬انجام عملیات در دماهای باالتر از تشکیل هیدرات در یک فشار مشخص با استفاده از عایق کردن و یا اعمال‬
‫حرارت‪.‬‬
‫‪ -3‬انجام عملیات در فشاری پایینتر از فشار تشکیل هیدرات در دمای ثابت‪.‬‬
‫‪ -4‬افزورن بازدارندههای ترمودینامیکی و س ینتیکی برای جلوگیری از تشکیل هیدرات و انتقال نمودار تعادلی به‬
‫دماهای باالتر و فشار پایینتر و همچنین به تاخیر انداختن فرایند تشکیل هیدرات‪.‬‬
‫‪ -5‬تغییر ترکیب خوراک ورودی به سیستم به صورت کاهش ترکیبات تشکیلدهندهی هیدرات یا افزودن ترکیباتی‬
‫که هیدرات تشکیل نمیدهند‪.‬‬
‫‪ -6‬جلوگیری از خوشهای شدن هیدرات با استفاده از مواد تصحیح کنندهی تشکیل هیدرات یا پوشاندن سطوح با‬
‫ترکیبات آبگریز‪.‬‬

‫بازدارندههای ترمودینامیکی موادی هستند که هنگامی که با آب مخلوط میشوند دمای تشکیل هیدرات را پایین‬
‫میآورند‪ .‬این تأثیر‪ ،‬شبیه پاشیدن نمک روی جادهها در زمستان یا تزریق گالیکول به رادیاتور اتومبیلها میباشد‪ .‬این‬
‫بازدارندهها به صورت ترمودینامیکی بر تشکیل هیدراتها تأثیر میگذارند و با افزایش فشار تشکیل هیدرات و کاهش‬
‫دمای تشکیل هیدرات باعث میشوند که هیدرات در شرایط سختتری تشکیل شود‪ .‬ساز و کار آنها به این گونه است‬
‫که با افزودن این مواد پیوند هیدروژنی مولکولهای آب ضعیف میشود و سبب میشود هیدرات در دما و فشاری که‬
‫قبالً تشکیل می شد ناپایدار شود و برای تشکیل هیدراتی پایدار نیاز به فشار باالتر و دمای پایینتری میباشد‪ .‬از جمله‬
‫بازدارندههای ترمودینامیکی میتوان به انواع الکلها‪ ،‬گالیکولها و نمکها اشاره کرد‪.‬‬
‫میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین منبع گازی جهان است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج‬
‫فارس قرار دارد و یکی از اصلیترین منابع انرژی کشور به شمار میرود‪ .‬مساحت این میدان ‪ 3711‬کیلومتر مربع است که‬
‫سهم متعلق به ایران ‪ 3711‬کیلومتر مربع وسعت دارد و در ‪ 111‬کیلومتری جنوب غربی بندر عسلویه قرار دارد‪ .‬بنادر‬
‫عسلویه و تمبک به ترتیب در ‪271‬و‪ 221‬کیلومتری جنوب شرقی بوشهر به عنوان منطقه ساحلی برای ایجاد تاسیسات‬
‫خشکی و توسعه مرحله ای این میدان انتخاب شده اند‪ .‬این میدان بالغ بر ‪ 14‬میلیون متر مکعب گاز را به همراه ‪ 11‬میلیارد‬
‫بشکه میعانات گازی که حدود ‪ 7/1‬درصد از کل گاز دنیا و نزدیک به نیمی از ذخایر گاز کشور را شامل میشود‪ ،‬در‬
‫الیه های مختلف خود جای داده است‪.‬‬
‫منطقهی ویژهی اقتصادی انرژی پارس در سال ‪ 1377‬به منظور ایجاد تأسیسات پاالیشگاهی و انجام فعالیتهای‬
‫گوناگون پایین دستی و باالدستی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و همچنین انجام عملیات پشتیبانی و خدماتی به موجب‬
‫مصوبهی هیئت وزیران تأسیس گردید‪ .‬این منطقه از غرب به روستای شیرینو‪ ،‬از جنوب به خلیجفارس‪ ،‬از شمال به دامنهی‬
‫سلسله جبال زاگرس و از شرق به روستای چاه مبارک محدود میشود‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫هدف از توسعهی فاز ‪ 11‬و ‪ 11‬پارس جنوبی عبارت است از‪:‬‬
‫‪ ‬تولید روزانه ‪ 11‬میلیون متر مکعب گاز پاالیش شده به منظور تامین سوخت و خوراک مورد نیاز‬
‫مشترکان خانگی‪ ،‬تجاری‪ ،‬صنعتی‬
‫‪ ‬تولید روزانه ‪ 11‬هزار بشکه میعانات گازی و ‪ 411‬تن گوگرد برای صادرات به بازارهای جهانی‬
‫‪ ‬تولید سالیانه ‪ 1‬میلیون و ‪ 11‬تن گاز مایع برای صادرات‬
‫‪ ‬تولید سالیانه ‪ 1‬میلیون تن اتان به منظور تامین خوراک واحدهای پتروشیمی‬
‫پاالیشگاه ساحلی این طرح در منطقهی عسلویه و در مجاورت فازهای ‪ 17‬و ‪ 11‬احداث میگردد‪ .‬عملیات اجرایی‬
‫این فازها‪ ،‬تیرماه سال ‪ 1311‬با حضور ریاست محترم جمهوری اسالمی ایران آغاز گردید‪ .‬شرکت آریا نفت شهاب‬
‫مسئولیت کنسرسیوم اجرای این طرح را بر عهده دارد‪.‬‬
‫تاسیسات دریایی و ساحلی این فازها به شرح زیر میباشد‪:‬‬
‫در تاسیسات پاالیشگاهی فاز ‪11‬و‪ 11‬پارس جنوبی نحوهی انتقال گاز و میعانات گازی از سکوهای دریایی به‬
‫پاالیشگاه به صورت ‪ 3‬فاز میباشد‪ .‬تاسیسات دریایی شامل دو سکوی سه چاهی برای حفر ‪21‬حلقه چاه توسعه ای‪ ،‬دو‬
‫رشته خط لولهی زیر دریایی ‪ 32‬اینچ و دو رشته خط لولهی ‪ 4/1‬اینچ جهت انتقال مخلوط مونواتیلنگالیکول و آمین از‬
‫ساحل به سکوها میباشد که هر یک بطول ‪ 111‬کیلومتر میباشند‪ .‬تاسیسات پاالیشگاه گازی این دو فاز شامل ‪ 4‬ردیف‬
‫عملیاتی در ساحل به ظرفیت ‪ 11‬میلیون متر مکعب احداث شده که شامل واحدهای دریافت و جداسازی گاز و میعانات‬
‫گا زی‪ ،‬تثبیت میعانات گازی و همچنین شیرین سازی‪ ،‬نم زدایی‪ ،‬تنظیم نقطه شبنم‪ ،‬مرکاپتان زدایی و تراکم گازی جهت‬
‫انتقال‪ ،‬بازیافت و انجماد گوگرد و واحد احیاء مونواتیلنگالیکول جهت انتقال با خطوط لولهی ‪ 4/1‬به سکوها و تزریق‬
‫به خطوط لولهی انتقال گاز ‪ 32‬اینچ میباشد‪ .‬محصول گاز پاالیشگاه با استفاده از خط لولهی ‪ 11‬اینچ به خط لولهی‬
‫سراسری سوم انتقال گاز در منطقهی کنگان ارسال میشود‪.‬‬
‫در این مقاله خط لولهی گاز میعانی فاز ‪ 11‬و ‪ 11‬پارس جنوبی با نرمافزار ‪ Pipesim‬شبیه سازی و شرایط تشکیل‬
‫هیدرات در آن بررسی شدهاست‪ .‬همچنین تاثیر بازدارندههای ترمودینامیکی متانول‪ ،‬اتانول و مونواتیلنگالیکول در‬
‫جلوگیری از تشکیل هیدرات مورد بررسی قرار گرفتهاست‪.‬‬

‫روش تحقیق‬
‫مشکل تشکیل هیدرات گازی در خطوط لولهی انتقال گاز از دیرباز به عنوان یک مشکل عملیاتی در صنعت نفت‬
‫و گاز مطرح بودهاست‪ .‬هدف از این مقاله شبیهسازی خط لولهی فازهای ‪ 11‬و ‪ 11‬پارس جنوبی با استفاده از نرمافزار‬
‫‪ ، Pipesim‬انطباق صحت سنجی نتایج مدل و سپس بررسی شرایط عملیاتی تشکیل هیدرات میباشد‪ .‬سپس اثر تزریق‬
‫انواع بازدارندههای ترمودینامیکی (الکلها‪ ،‬گالیکولها) بر شرایط عملیاتی تشکیل هیدرات بررسی گردیده و بهترین‬
‫بازدارنده و میزان تزریق الزم متناسب با شرایط مختلف عملیاتی ( تولید ‪ ،‬فشار و ‪ ) ...‬محاسبه میگردد‪ .‬با مشخص شدن‬
‫شرایط عملیاتی تشکیل هیدرات و شناخت موثرترین نوع بازدارنده و میزان تزریق آن‪ ،‬امکان مقابله و پیشگیری با این‬
‫پدیدهی مخرب فراهم میگردد‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫در شبیهسازی انجام شده‪ ،‬در هر دو حالت جریان عمودی و افقی از رابطهی ‪ Beggs & Brill‬اصالحشده استفاده‬
‫شدهاست‪ .‬رابطه ی ‪ Beggs & Brill‬بر اساس مطالعهای که بر روی سیاالت دوفازی درون لولههای افقی و شیبدار‬
‫صورت گرفته‪ ،‬استفاده شدهاست(‪ .)Brill and Beggs,1984‬در این رابطه‪ ،‬رژیمهای جریانی بر اساس نقشهای که‬
‫تابعی از سرعت گاز و مایع میباشد طراحی شدهاست‪ .‬جهت محاسبهی میزان پسماند در ابتدا فرض بر افقی بودن خط‬
‫لوله میباشد و سپس بر اساس زاویهی شیب‪ ،‬میزان پسماند تصحیح میگردد‪ .‬در رابطهی تصحیحشدهی & ‪Beggs‬‬
‫‪ ،Brill‬دو پارامتر نسبت به رابطهی اصلی تغییر کردهاست‪:‬‬

‫‪ ‬رژیم جریانی جدیدی به نام جریان کفآلود نسبت به رابطهی اصلی اضافه شدهاست‪.‬‬
‫‪ ‬ضریب اصطکاک در رابطهی اصلی بر اساس مدل لولهی صاف در نظر گرفته میشود در صورتیکه‬
‫در رابطهی جدید ضریب اصطکاک بر اساس یک سیال تک فازی مدنظر قرار میگیرد‪.‬‬

‫روش ‪ Beggs & Brill‬برای جریانهای افقی یا عمودی و هر جریان مابین این دو کار میکند( ‪Brill and‬‬
‫‪.)Beggs,1984‬‬

‫همچنین در این نرمافزار از معادله حالت ‪ SRK‬برای فاز سیال استفاده شدهاست‪ .‬معادلهی ‪ SRK‬به صورت زیر‬
‫میباشد‪:‬‬

‫( ‪)1‬‬

‫که ثوابت ‪ b ،a‬و ‪ α‬با استفاده از روابط زیر محاسبه میشوند‪:‬‬

‫(‪) 2‬‬

‫( ‪)3‬‬

‫( ‪)4‬‬

‫که ‪ Tr‬به صورت زیر تعریف میشود‪:‬‬

‫( ‪)1‬‬

‫در روابط باال‪ P ،‬فشار مطلق بر حسب ‪ Pc ،Pa‬فشار بحرانی بر حسب ‪ Vm ،Pa‬حجم گاز برحسب ‪ T ،m3‬دمای‬
‫گاز بر حسب ‪ Tc ،K‬دمای بحرانی بر حسب ‪ R ،K‬ثابت گازها بر حسب ‪ J/mol K‬و ‪ ω‬ضریب بیمرکزی میباشد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫شبیهسازی خط لولهی گاز میعانی فاز ‪ 11‬و ‪ 11‬از چاه تا واحد بهرهبرداری در محیط نرمافزار‬
‫شکل ‪ 1‬مدل طراحی شده برای این سیستم را نشان میدهد‪ .‬مدل زیر با توجه به اطالعات جمعآوری شده از فاز ‪11‬‬
‫و ‪ 11‬پارس جنوبی و شرایط عملیاتی موجود پیشنهاد شدهاست‪ .‬در شبیهسازی انجام شده از یک منبع برای نشان دادن‬
‫شرایط دما و فشار چاه‪ ،‬یک باالبر‪ ،‬خط لوله و تزریق کننده برای تزریق بازدارنده به سیستم استفاده شدهاست‪ .‬فشار ‪barg‬‬
‫‪ 123‬و دمای ‪ 74 ͦC‬برای سیال داخل لوله با توجه به فشار و دمای بعد از چوک‪ ،‬از چاههای مجاور انتخاب شدهاست‪.‬‬

‫شکل ‪ -1‬مدل طراحیشده در نرمافزار‬

‫پس از اجرای برنامه در مرحلهی اولیه و در حالتیکه تزریقکننده غیرفعال میباشد‪ ،‬نمودار فشار بر حسب فاصله‬
‫برای سیال مورد مطالعه و برای دبی گاز ‪ 111 mmscfd‬و ‪( 1111 mmscfd‬مینیمم و ماکسیمم دبی گاز در خط لوله)‬
‫در شکل ‪ 2‬نشان داده شدهاست‪ .‬نمودار آبی رنگ نشاندهندهی دبی گاز ‪ 111 mmscfd‬و نمودار قرمز رنگ‬
‫نشاندهندهی دبی گاز ‪ 1111 mmscfd‬می باشد‪ .‬با قرار دادن این نمودار روی دیاگرام فازی نمودار ‪ 3‬حاصل میشود‪.‬‬
‫این نمودار نشان میدهد که بدون حضور بازدارنده‪ ،‬با توجه به شرایط عملیاتی داده شده و شبیهسازی انجام شده‪ ،‬سیال‬
‫مورد نظر در منطقهی احتمالی تشکیل هیدرات قرار دارد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫شکل ‪ -2‬نمودار فشار برحسب فاصله‬

‫شکل ‪ -3‬تشکیل هیدرات در سیستم مورد مطالعه‬

‫در شرایط قبل از تزریق بازدارنده‪ ،‬رژیم جریان برای دبی گاز ‪ 111 mmscfd‬در ابتدای خط لوله در منطقهی جداشده و‬
‫در انتهای خط لوله در منطقهی بین جداشده و انتقالی قرار دارد‪ .‬مقدار تجمعی مایع و مقدار مایع احاطهشده در این حالت‬
‫بهترتیب ‪ 1731/17 m3‬و ‪ 7213/732 m3‬میباشد‪ .‬برای دبی گاز ‪ ،1111 mmscfd‬رژیم جریان در ابتدای خط لوله از‬

‫‪7‬‬
‫نوع جداشده و در انتهای خط لوله از نوع انتقالی میباشد‪ .‬مقدار تجمعی مایع و مقدار مایع احاطهشده در این حالت‬
‫بهترتیب ‪ 7213/732 m3‬و ‪ 1133/114 m3‬میباشد‪.‬‬

‫یافتهها‬
‫بازدارندههای ترمودینامیکی بررسی شده در مقاله‪ ،‬از دو گروه الکلها و گالیکولها انتخاب شدهاند‪ .‬از گروه‬
‫الکلها متانول و اتانول و از گروه گالیکولها مونواتیلنگالیکول مورد بررسی قرار گرفتهاند‪ .‬نتایج تزریق این بازدارندهها‬
‫در درصد خلوصهای مختلف و تاثیر آنها در خط لوله و مقادیر پارامترهای مهم برای دبی گاز ‪ 111 mmscfd‬و‬
‫‪ ،1111 mmscfd‬در قالب جدول گزارش شدهاست‪ .‬دبی تزریق محاسبه شده برای هر کدام از بازدارندهها‪ ،‬کمترین‬
‫دبی تزریق در شرایط عملیاتی میباشد و از روش سعی و خطا و با این محدودیت که نمودار دما‪-‬فشار خط لوله از نمودار‬
‫دما‪-‬فشار هیدرات تشکیل شده در همان شرایط‪ ،‬به مقدار ‪ 11‬درجه سانتیگراد فاصله داشتهباشد‪ ،‬بهدست آمدهاند‪ .‬این‬
‫اختالف دمای ‪ 11‬درجه‪ ،‬به دلیل وجود خطاهای احتمالی در نظر گرفتهشده است و یک حاشیهی امن عملیاتی را ایجاد‬
‫مینماید‪.‬‬

‫مقدار ماده ی خالص تزریق شده‪ ،‬از حاصلضرب درصد خلوص هر ماده در دبی تزریق شدهی همان ماده بهدست‬
‫میآید‪ .‬اگر مقدار مادهی خالص تزریقشده برای درصد خلوصهای مختلف یکسان باشد‪ ،‬بیانگر این موضوع است که‬
‫درصد خلوص بازدارنده تاثیری بر شر ایط تشکیل هیدرات نخواهد داشت‪ .‬با توجه به اینکه ترکیب سیال و فشار خروجی‬
‫جریان در خط لوله به عنوان ورودی به نرم افزار داده شده است فشار ورودی نیز به عنوان یکی از خروجی های نرم افزار‬
‫می باشد‪.‬‬

‫برای تزریق بازدارندههای مختلف در سیستم‪ ،‬میزان ماندگی مایع برحسب ‪ ،m3‬مایع احاطه شده برحسب ‪،m3‬‬
‫که‬ ‫مقدار فشار ورودی بر حسب ‪ bara‬و همچنین مقدار دبی تزریقشده و مادهی خالص تزریقشده بر حسب‬
‫بهوسیلهی محاسبات حدس و خطا بدست آمده است در جداولی گزارش شدهاست‪ .‬اطالعات برای تزریق متانول در دبی‬
‫گاز ‪ 111 mmscfd‬در جدول ‪ 1‬و در دبی گاز ‪ 1111 mmscfd‬در جدول ‪ ،2‬برای تزریق اتانول در دبی گاز‬
‫‪ 111 mmscfd‬در جدول ‪ 3‬و در دبی گاز ‪ 1111 mmscfd‬در جدول ‪ ،4‬برای تزریق مونواتیلنگالیکول در دبی گاز‬
‫‪ 111 mmscfd‬در جدول ‪ 1‬و در دبی گاز ‪ 1111 mmscfd‬در جدول ‪ 1‬گزارش شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -1‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق متانول در دبی گاز ‪155 mmscfd‬‬

‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار ورودی‬
‫خلوص‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫(‪)bara‬‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1114/21‬‬ ‫‪7331/111‬‬ ‫‪74/14‬‬ ‫‪74/14‬‬ ‫‪32/14371‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪%31‬‬ ‫‪1171/11‬‬ ‫‪7341/111‬‬ ‫‪14/111‬‬ ‫‪71/371‬‬ ‫‪32/11113‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪1132/71‬‬ ‫‪7317/111‬‬ ‫‪33/171‬‬ ‫‪73/21‬‬ ‫‪32/11312‬‬

‫برای تزریق متانول در دبی گاز ‪ ،111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله از نوع‬
‫جداشده و در انتهای خط لوله بین جداشده و انتقالی میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -2‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق متانول در دبی گاز ‪1555 mmscfd‬‬

‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار ورودی‬
‫خلو‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫(‪)bara‬‬
‫ص‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1143/71‬‬ ‫‪1141/314‬‬ ‫‪143/731‬‬ ‫‪143/731‬‬ ‫‪127/211‬‬

‫‪%31‬‬ ‫‪1112/11‬‬ ‫‪1141/311‬‬ ‫‪113/121‬‬ ‫‪112/143‬‬ ‫‪127/3321‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪1114/11‬‬ ‫‪1141/113‬‬ ‫‪131/331‬‬ ‫‪111/1714‬‬ ‫‪127/3317‬‬

‫برای تزریق متانول در دبی گاز ‪ ،1111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله از نوع‬
‫جداشده و در انتهای خط لوله از نوع انتقالی میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -3‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق اتانول در دبی گاز ‪155 mmscfd‬‬

‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار‬
‫خلوص‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫ورودی‬
‫(‪)bara‬‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1331/44‬‬ ‫‪7311/111‬‬ ‫‪131/441‬‬ ‫‪131/441‬‬ ‫‪32/71123‬‬

‫‪%31‬‬ ‫‪1311/21‬‬ ‫‪7411/711‬‬ ‫‪114/213‬‬ ‫‪147/127‬‬ ‫‪32/74341‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪3111/34‬‬ ‫‪7422/411‬‬ ‫‪214/714‬‬ ‫‪113/731‬‬ ‫‪32/11117‬‬

‫‪9‬‬
‫برای تزریق اتانول در دبی گاز ‪ ،111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله از نوع‬
‫جداشده و در انتهای خط لوله بین جداشده و انتقالی میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -4‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق اتانول در دبی گاز ‪1555 mmscfd‬‬

‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار‬
‫خلو‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫ورودی‬
‫ص‬ ‫(‪)bara‬‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1133/71‬‬ ‫‪1112/111‬‬ ‫‪277/37‬‬ ‫‪277/37‬‬ ‫‪127/4122‬‬

‫‪%31‬‬ ‫‪1314/17‬‬ ‫‪1112/731‬‬ ‫‪323/332‬‬ ‫‪231/331‬‬ ‫‪127/1143‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪1341/13‬‬ ‫‪1112/334‬‬ ‫‪411/13‬‬ ‫‪321/712‬‬ ‫‪127/7313‬‬

‫برای تزریق اتانول در دبی گاز ‪ ،1111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله بین جداشده‬
‫و انتقالی و در انتهای خط لوله از نوع انتقالی میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -1‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق مونواتیلنگالیکول در دبی گاز ‪155 mmscfd‬‬

‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار‬
‫خلوص‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫ورودی‬
‫(‪)bara‬‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1312/41‬‬ ‫‪7317/173‬‬ ‫‪31/112‬‬ ‫‪31/112‬‬ ‫‪32/71111‬‬

‫‪%31‬‬ ‫‪1327/11‬‬ ‫‪7311/213‬‬ ‫‪112/711‬‬ ‫‪111/444‬‬ ‫‪32/73171‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪1311/11‬‬ ‫‪7311/111‬‬ ‫‪141/112‬‬ ‫‪117/211‬‬ ‫‪32/1117‬‬

‫‪%71‬‬ ‫‪3133/42‬‬ ‫‪7411/221‬‬ ‫‪211/213‬‬ ‫‪144/341‬‬ ‫‪32/31171‬‬

‫برای تزریق مونواتیلنگالیکول در دبی گاز ‪ ،111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله‬
‫از نوع جداشده و در انتهای خط لوله بین جداشده و انتقالی میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -1‬مقادیر محاسبه شده برای تزریق مونواتیلنگالیکول در دبی گاز ‪1555 mmscfd‬‬

‫‪10‬‬
 ‫درصد‬ ‫ماندگی‬ ‫مایع احاطه‬ ‫دبی تزریق‬ ‫ماده خالص تزریق‬ ‫فشار‬
‫خلوص‬ ‫مایع (‪)m3‬‬ ‫شده (‪)m3‬‬ ‫شده‬ ‫شده‬ ‫ورودی‬
‫(‪)bara‬‬

‫‪%111‬‬ ‫‪1171/73‬‬ ‫‪1131/741‬‬ ‫‪111/771‬‬ ‫‪111/771‬‬ ‫‪127/1122‬‬

‫‪%31‬‬ ‫‪1134/17‬‬ ‫‪1131/731‬‬ ‫‪221/141‬‬ ‫‪213/111‬‬ ‫‪127/1134‬‬

‫‪%11‬‬ ‫‪1322/12‬‬ ‫‪1131/114‬‬ ‫‪233/141‬‬ ‫‪234/131‬‬ ‫‪127/7113‬‬

‫‪%71‬‬ ‫‪1313/13‬‬ ‫‪1131/141‬‬ ‫‪413/1‬‬ ‫‪213/12‬‬ ‫‪121/1411‬‬

‫برای تزریق مونواتیلنگالیکول در دبی گاز ‪ ،1111 mmscfd‬برای هر ‪ 3‬درصد خلوص رژیم جریان در ابتدای خط لوله‬
‫بین جداشده و انتقالی و در انتهای خط لوله از نوع انتقالی میباشد‪.‬‬

‫بحث و نتیجهگیری‬
‫با توجه به مقادیر بهدست آمده توسط نرمافزار و مقادیر محاسبهشده نتایج زیر حاصل میشود‪:‬‬
‫‪ ‬اگر بتوانیم بازدارندهی خالص را به خط لوله تزریق کنیم از اثر جانبی افزایش ماندگی جلوگیری میکنیم‪.‬‬
‫افزایش ماندگی باعث افزایش مقدار مایع احاطهشده و در نتیجه کاهش ظرفیت خط لوله میشود‪.‬‬
‫‪ ‬با تزریق بازدارنده ی ناخالص‪ ،‬به دلیل ورود آب به خط لوله افت فشار افزایش و ظرفیت عبوری از خط لوله‬
‫کاهش مییابد‪ .‬همچنین ماندگی افزایش پیدا کرده و فاصلهی زمانی پیگ رانی کاهش و هزینههای حاصل از‬
‫پیگرانی افزایش مییابد‪.‬‬
‫‪ ‬با تزریق بازدارندهی ناخالص برای تمام موارد مورد مطالعه‪ ،‬مقدار مادهی خالص تزریقشده افزایش مییابد و‬
‫این خود باعث افزایش هزینههای اقتصادی در سیستم میشود‪.‬‬
‫‪ ‬با کاهش درصد خلوص بازدارنده‪ ،‬دبی تزریق آن افزایش و در نتیجه سرعت ظاهری گاز و مایع افزایش پیدا‬
‫میکند و این عامل منجر به تغییر نوع رژیم جریان از حالت جداشده به حالت انتقالی میشود‪.‬‬
‫‪ ‬حداکثر فشار ورودی داده شده در اطالعات مربوط به فاز ‪ 11‬و ‪ 11‬پارس جنوبی‪ 121 bara ،‬بودهاست‪ .‬با توجه‬
‫به جداول باال فشارهای ورودی محاسبه شده توسط نرمافزار برای مقادیر خالص بازدارندهها از این مقدار بیشتر‬
‫نمیباشد‪.‬‬
‫با توجه به نتایج شبیهسازی و بررسیهای انجامشده‪ ،‬بهترین بازدارنده متانول خالص و پس از آن مونواتیلنگالیکول‬
‫خالص میباشد‪ .‬در جاهایی که تزریق پیوسته است و با حجم زیاد گاز مواجه هستیم‪ ،‬برای بازداری از تشکیل‬

‫‪11‬‬
‫هیدرات‪ ،‬مونواتیلنگالیکول بازدارندهی برتر محسوب میشود‪ .‬برای سرمایهگذاریهای کمتر (بدون واحد بازیافت)‬
‫و برای تاسیسات موقت و با حجم گاز اندک‪ ،‬به صورت غیر پیوسته یا فصلی متانول کاربرد بیشتری دارد‪ .‬تزریق‬
‫متانول هزینههای سرمایهگذاری بسیار اندکی دارد اما به علت مصرف یکطرفه و عدم بازیافت‪ ،‬هزینههای عملیاتی‬
‫آن باال میباشد‪ .‬اما تزریق مونواتیلنگالیکول به هزینههای اولیهی بیشتری نیاز دارد اما هزینههای عملیاتی آن نسبتا‬
‫پایین میباشد‪ .‬اما در صنعت به دلیل محدودیتهای صنعتی و اینکه احیای اتیلنگالیکول ‪ %111‬در واحد احیا بسیار‬
‫مشکل است در بعضی مناطق از اتیلنگالیکول ‪ %71‬استفاده میشود‪ .‬در حالت واقعی در فاز ‪ 11‬و ‪ 11‬برای‬
‫‪ 441/4‬به خط لوله تزریق میشود‪ .‬نتایج‬ ‫جلوگیری از تشکیل هیدرات اتیلنگالیکول ‪ %71‬با دبی تزریق‬
‫‪ 411/21‬و در دبی گاز‬ ‫شبیهسازی برای اتیلنگالیکول ‪ %71‬در دبی گاز ‪ 111 mmscfd‬مقدار دبی تزریق‬
‫‪ 413/1‬را نشان میدهد و این اعداد با مقدار واقعی اختالف کمی‬ ‫‪ 1111 mmscfd‬مقدار دبی تزریق‬
‫دارند‪ .‬این اختالف ممکن است ناشی از رابطهی استفاده شده در شبیهسازی یا اختالف در محدودهی امن محاسباتی‬
‫باشد‪.‬‬

‫منابع‬
‫منصوری؛ حامد‪ ،‬سیدابوالحسن محمدی‪ ،‬داریوش موال‪ ،1331 ،‬ذخایر هیدرات گاز طبیعی‪-‬منابع انرژی نامتعارف‪،‬‬
‫ماهنامهی اکتشاف و تولید(‪ ،)14‬صفحه‪.33-31 :‬‬
‫‪Changyu, S., Wenzhi, L., Xin, Y., Fengguang, L. I., Qing, Y. U. A. N., Liang, M. U.,‬‬
‫‪... & Guangjin, C. H. E. N. (2011). Progress in research of gas hydrate. Chinese‬‬
‫‪Journal of Chemical Engineering, 19(1), 151-162.‬‬
‫‪Beauchamp, B. (2004). Natural gas hydrates: myths, facts and issues.Comptes Rendus‬‬
‫‪Geoscience, 336(9), 751-765.‬‬
‫–‪Demirbas, A. (2010). Methane hydrates as potential energy resource: Part 1‬‬
‫‪Importance, resource and recovery facilities. Energy Conversion and‬‬
‫‪Management, 51(7), 1547-1561.‬‬
‫‪Sloan Jr, E. D., & Koh, C. (2007). Clathrate hydrates of natural gases. CRC press.‬‬
‫‪Makogon, Y. F. (2010). Natural gas hydrates–A promising source of energy.Journal of‬‬
‫‪Natural Gas Science and Engineering, 2(1), 49-59.‬‬
‫‪Ameripour, S. (2006). Prediction of gas-hydrate formation conditions in production‬‬
‫‪and surface facilities (Doctoral dissertation, Texas A&M University).‬‬
‫‪Bachu, S. (2002). Sequestration of CO 2 in geological media in response to climate‬‬
‫‪change: road map for site selection using the transform of the geological space into the‬‬
‫‪CO 2 phase space. Energy Conversion and management, 43(1), 87-102.‬‬
‫‪Brill, J. P., & Beggs, H. D. (1984). Two-phase flow in pipes. publisher not identified.‬‬

‫‪12‬‬