‫ماهنامه‌‌ علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪209‬‬

‫تاثیر نانوذرات بر رئولوژی‪ ،‬کشش سطحی و ترشوندگی در بازیافت نفت افزایش یافته‬
‫شیمیایی‪ :‬یک مطالعه مروری‬
‫خلیل شهبازی‪ ،‬دانشیار دانشگاه صنعت نفت اهواز‬ ‫علی آقامیرزایی*‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی نفت ـ حفاری دانشگاه صنعت نفت اهواز‬
‫کیوان جوانمرد‪ ،‬دانشجوی دکتری شیمی معدنی دانشگاه لرستان‬

‫اطالعات مقاله‬ ‫چکیده‬

‫تاریخ ارسال نویسند   ه‪1401/12/20 :‬‬ ‫نانوذرات به دلیل خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاص‪ ،‬در طیف وسیعی از صنایع و مراکز تحقیقاتی مورد توجه‬
‫تاریخ ارسال به د   اور‪1401/12/22 :‬‬
‫قرار گرفته اند‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬تمایل استفاده نانوذرات به‌منظور افزایش بازیافت نفت بسیار زیاد است‪ .‬استفاده از‬
‫تاریخ پذیرش د   اور‪1402/02/06 :‬‬
‫نانوذرات می‏تواند با تغییر ترشوندگی سنگ‪ ،‬بهبود تحرک نفت و کاهش کشش سطحی بین نفت ـ آب‪ ،‬به‌شدت به‬
‫فرآیندهای ازدیادبرداشت کمک کند‪ .‬این مقاله به بررسی کاربرد نانوذرات در فرآیند سیالب زنی‪ ،‬تأثیر نانوذرات بر‬
‫واژگان کلید ی‪:‬‬
‫ازدیادبرداشت نفت‪ ،‬نانوذرات‪ ،‬کشش بین‬ ‫ترشوندگی و کشش بین سطحی‪ ،‬تحرک و پایداری نانوذرات تمرکز دارد‪ .‬این مطالعه هم چنین مروری بر چندین‬
‫سطحی‪ ،‬ترشوندگی‪ ،‬ویسکوزیته‬ ‫تحقیق در مورد رایج‪-‬ترین نانوذرات ها‪ ،‬خواص فیزیکی و مکانیکی و مزایای آن ها در ازدیادبرداشت ارائه می کند‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫مقدمه‬

‫اضافـه کـرد‪ ]12-10[.‬رو ش هـای ازدیادبرداشـت بـه روش هـای‬
‫حرارتـی و غیرحرارتـی تقسـیم می شـوند‪ .‬روش هـای غیرحرارتـی‬
‫شـامل روش هـای بیولوژیکـی و شـیمیایی اسـت‪ ]14-13[.‬با توجه‬
‫بـه شـرایط مخـزن و میزان نفت بـه دام افتاده بعد از برداشـت اولیه‬
‫و ثانویـه‪ ،‬عامل هـای شـیمیایی یـا آب با شـوری کمتـر‪ 5‬را می‌توان‬
‫بـه مخـزن تزریـق کرد‪ .‬چـون این روش ها بعـد از تزریـق آب و گاز‬
‫بـوده آن ها رو جـز روش های ثالثیه برداشـت می داننـد‪ .‬روش های‬
‫شـیمیایی عمدتـاً به‌منظـور کاهـش کشـش بیـن سـطحی‪ ،‬تغییـر‬
‫ترشـوندگی و بهبـود بـازده جاروبـی بـا کنتـرل تحـرک‪ ،‬اسـتفاده‬
‫می شـوند‪ ]15 ،13 ،1[.‬روش هـای شـیمیایی شـامل سـیالب زنی‬
‫پلیمـر‪ ،‬سـورفکتانت و آلکان هـا اسـت‪ ]18-16[.‬اسـتفاده از مـواد‬
‫نانـو در ازدیادبرداشـت از مخـازن هم‌زمـان بـا افزایـش کاربـرد این‬
‫مـواد در دیگـر شـاخه ها‪ ،‬در حـال افزایش اسـت‪ .‬این مـواد به دلیل‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬
‫همان‌طـور کـه نفـت و گاز به‌عنـوان منابـع اولیـه انـرژی در جهـان‬
‫می باشـند‪ ،‬شـرکت های زیـادی را بـه اسـتفاده از روش هـای نوین‬
‫بـرای تولیـد بهینـه و حداکثـری از مخـازن مجـاب کـرده اسـت‪.‬‬
‫اسـتفاده از تجهیـزات جدیـد و همچنیـن روش هـای مختلـف برای‬
‫افزایـش برداشـت از مخـازن روزبـه‌روز در حـال پیشـرفت اسـت‪.‬‬
‫[‪ ]3 ،2‬در واقـع‪ ،‬بازیابـی نفـت باقی مانـده هـدف نهایـی تمـام‬
‫تالش‌هـای تحقیقاتـی اسـت‪ .‬بازیابـی نفت و گاز شـامل سـه مرحله‬
‫اصلـی اسـت‪ ،‬بازیافـت اولیـه کـه در آن نیروهـای مخـزن‪ ،‬نفـت را‬
‫بـدون هـر تزریقـی بـه مخـزن تولیـد می کننـد‪ ،‬بازیافـت ثانویـه‪،‬‬
‫هنگامی‌کـه سـیاالت در مخـزن تزریق می شـوند تا فشـار مخزن را‬
‫باالتـر از فشـار نقطـه حباب حفظ کننـد‪ ،‬و مرحله بازیابی سـوم که‬
‫به‌عنـوان ازدیادبرداشـت نفـت‪ 1‬از مخـازن شـناخته می شـوند‪ ،‬کـه‬
‫در ایـن مقالـه به‌طـور گسـترده مورد بحـث قرار خواهـد گرفت‪]4[ .‬‬

‫ویژگی‏هـای خـاص از جملـه مسـاحت سـطح بـاال و سـایز کوچـک‬
‫می توانـد به‌عنـوان یـک گزینـه بـرای مقاصـد افزایـش بازیافـت‬
‫موردتوجـه باشـند‪ .‬نانـو ذرات می تواننـد بـا بهبود خواص سـنگ و‬
‫سـیال باعث باال بـردن ضریب بازیافـت شـوند‪ ]20-19[.‬برای مثال‬
‫ایـن مـواد می تواننـد باعث کاهش کشـش بین سـطحی و تغییر در‬
‫ترشـوندگی شـوند که از موانـع افزایـش تولید ثالثیه هسـتند‪]21[.‬‬
‫برخلاف دیگـر مـواد این مـواد در برابـر شـرایط مخزن ماننـد دما‪،‬‬
‫فشـار و شـوری مقـاوم هسـتند و در ایـن شـرایط تخریـب کمتری‬
‫روش‌هـای ترکیبـی اولیـه و ثانویـه بازیافـت‪ ،‬نمی تواننـد بیـش از‬
‫یک‌سـوم ذخایـر نفـت و گاز تولیـد کننـد‪ .‬این به دلیل کشـش بین‬
‫سـطحی‪ ،2‬نیروی مویینگی‪ ،3‬ویسـکوزیته نفت و ترشـوندگی‪ 4‬سنگ‬
‫اسـت که به‌عنوان موانـع جریان بافتن نفت و گاز می باشـند[‪.]7-5‬‬
‫ازایـن‌رو نقـش روش هـای ازدیادبرداشـت نفت که ایـن خصوصیات‬
‫را به‌منظـور تولیـد نفـت درجـای باقی مانـده تغییـر می دهنـد‪،‬‬
‫اهمیـت پیـدا می کنـد‪ ]9-8[.‬بـه این روش هـا می توان اسـتفاده از‬
‫روش هـای تحریـک چـاه به‌منظـور بازیافـت نفت از مخـازن خاصی‬

‫* نویسند ‌ه عهده‌دار مکاتبات ( ‪) ali.aghamirzaei@gmail.com‬‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ٕٞ‬چ‪ٙ‬یٗ ٘ب٘‪ٛٔ ٛ‬اد اص ِحبػ ف‪ٙ‬بكش تـىیُد‪ٙٞ‬ذ‪ ٜ‬ث‪ٝ‬ك‪ٛ‬ست ٘ب٘‪ٛٔ ٛ‬اد آِی ‪ٔ ٚ‬قذ٘ی تمؼیٓ ؿ‪٘ٛ‬ذ‪]26[.‬‬
‫٘ب٘‪ٛٔ ٛ‬اد ا٘‪ٛ‬اؿ ٔختّفی داس٘ذ‪ .‬ثشخی اص ایٗ ٔ‪ٛ‬اد ؿبُٔ ٘ب٘‪ٛ‬رسات ثش پبی‪ ٝ‬وشثٗ‪ ،‬ػشأیىی‪ ،‬فّضی‪٘ ،‬یٕ‪ ٝ‬سػب٘ب‪،‬‬
‫پّیٕشی ‪٘ ٚ‬ب٘‪ٛ‬رسات ثش پبی‪ِ ٝ‬یپیذ‪ٞ‬ب ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪٘ ]27[.‬ب٘‪ٛ‬رسات ثش پبی‪ ٝ‬وشثٗ ؿبُٔ د‪ٔ ٚ‬بد‪ ٜ‬اكّی ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪٘ :‬ب٘‪ٛ‬‬
‫پژوهشی(‪ ٚ )CNT‬ف‪ِٛ‬شٖ‪ٞ‬ب‪ٞ CNT .‬ب ‪ٚ‬سق‪ٞ‬بی ٌشاف‪ٙ‬ی ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ و‪ ٝ‬دس یه ِ‪ ِٝٛ‬س‪ َٚ‬ؿذ‪ٜ‬ا٘ذ‪]29 ،28[.‬‬ ‫مقاالتوشث‪ٙ‬ی‬
‫ِ‪ِٞٝٛ‬بی‬
‫ؿىُ ‪ 0‬ایٗ ٔ‪ٛ‬اد فٕذتبً دس تم‪ٛ‬یت ػبص‪ٜٞ‬ب اػتفبد‪ٔ ٜ‬یؿ‪٘ٛ‬ذ ‪ ٚ‬كذ ثشاثش ل‪ٛ‬یتش اص ف‪ٛ‬الد ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪]31[.‬‬

‫ضکل ‪ .1‬چٌد ًاًَذزات پایِ کستٌی‬

‫‪ 1‬چند نانوذرات پایه کربنی‬

‫دارنـد‪ .‬نانوسـیال ها کـه از ترکیـب نانو مواد بـا سـیال تزریقی تهیه و معدنـی تقسـیم شـوند‪]26[.‬‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات ػشأیىی تشویجبت خبٔذ ٔقذ٘ی ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ و‪ ٝ‬اص اوؼیذ‪ٞ‬ب‪ ،‬وبسثیذ‪ٞ‬ب‪ ،‬وشث‪ٙ‬بت‪ٞ‬ب ‪ ٚ‬فؼفبت‪ٞ‬ب ػبخت‪ٝ‬‬
‫می شـوند در ازدیادبرداشـت از مخـازن نفـت و گاز مـورد اسـتفاده نانـو مـواد انـواع مختلفی دارنـد‪ .‬برخی از ایـن مواد شـامل نانوذرات‬
‫ؿذ‪ٜ‬ا٘ذ‪ .‬ایٗ ٘ب٘‪ ٛ‬رسات پبیذاسی حشاستی ثبالیی داس٘ذ ‪ ٚ‬اص ِحبػ ؿیٕیبیی ثیاثش ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪ .‬ایٗ تشویجبت‬
‫بـر پایـه کربن‪ ،‬سـرامیکی‪ ،‬فلـزی‪ ،‬نیمه رسـانا‪ ،‬پلیمـری و نانوذرات‬ ‫قـرار می گیـرد‪]24-22[.‬‬
‫تل‪ٛ‬یشثشداسی‬ ‫‪ٚ‬‬ ‫داس‪ٚ‬سػب٘ی‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ٞ‬ب‬ ‫سً٘‬ ‫و‪ٙٙ‬ذ‪ٜ‬‬ ‫یت‬ ‫تخش‬ ‫وبتبِیض‪ٚ‬س‪ٞ‬بی‬ ‫فت‪ٛ‬وبتبِیض‪ٚ‬س‪ٞ‬ب‪،‬‬
‫افزایـش تقاضـای انـرژی در جهـان و محـدود بـودن بـر پایـه لیپیدهـا هسـتند‪ ]27[.‬نانـوذرات بـر پایـه کربن شـامل دو‬ ‫دس‬ ‫وبسثشد‪ٞ‬بی بـاصیبدی‬
‫بنابرایـن‬
‫عشیك‬ ‫اصهـا‪.‬‬ ‫ت‪ٛ‬اٖ‬
‫فولرن‬ ‫ٔی) و‬
‫سا‪CNT‬‬ ‫‏هـایرسات‬
‫کربنـی (‬ ‫ایٗلوله٘ب٘‪ٛ‬‬
‫ؿ‪٘ٛ‬ذ‪.‬نانـو‬
‫هسـتند‪:‬‬‫اصلـیٔی‬
‫مـادهت‪ٟ‬ی‪ٝ‬‬
‫گزینـهفّضی‬
‫‌عنـوان‪ٞ‬بی‬
‫پیؾه ٔبد‪ٜ‬‬ ‫فّضی اص‬
‫نانـو مـواد ب‬ ‫رسات‬
‫اسـتفاده از‬ ‫تولیـدی ٘ب٘‪ٛ‬‬
‫مخـازن‪،‬‬ ‫ظرفیـت‪]32 ،‬‬
‫داس٘ذ‪30[.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫فّضی ثب‬

‫شـده اند‪.‬‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬
‫لوله رول‬ ‫ؿیٕیبیی‪،‬کـه در یک‬
‫گرافنی هسـتند‬ ‫‪ٞ‬بی‬ ‫س‪ٚ‬ؽ‬
‫هـای‬ ‫دس ورق‬ ‫ت‪ٟ‬ی‪ ٝ‬وشد‪.‬‬
‫‪ CNT‬هـا‬ ‫پتش‪ٚ‬ؿیٕیبییافزایش‬
‫بازیافـتیباز مخازن روزبـه‌روز‬
‫اِىتش‪ٚ‬ؿیٕیبیی‬
‫ؿیٕیبیی‪،‬افزایـش ضریب‬
‫ػ‪ٙ‬تضمناسـب بـرای‬
‫خزة‬ ‫اسـتفاده‬
‫لبثّیت‬ ‫سـازه ها‬
‫تقویـتٗ‪ٞ‬ب‬
‫آی‪ٙ‬ذ‪ .‬ای‬ ‫عمدتـاً‬
‫ٔی در‬ ‫دػت‬ ‫ایـن مـواد‬ ‫یبو‪ٙٙ‬ذ‪ ]29ٜ‬شـکل ‪1‬‬
‫ؿیٕیبیی ث‪ٝ‬‬ ‫مقاله [‪،28‬‬
‫ایـن اح‬
‫ف‪ٛ‬أُ‬ ‫موضـوع در‬
‫ایـنت‪ٛ‬ػظ‬ ‫ٔحّ‪َٛ‬‬‫دساهمیـت‬ ‫توجـه بـه‬
‫ی‪ٖٛ‬بـافّضی‬‫اسـت‪ ،‬کـه‬
‫ػبص‪ٞ‬بی‬ ‫پیؾیافتـه‬
‫هسـتند‪ ]30[.‬خ‪ٛ‬اكی ٔب٘‪ٙ‬ذ‬
‫سػب٘ب داسای‬ ‫بـه بررسـی کارهـای تحقیقاتـی انجـام می پردازیـم‪ .‬ابتدا نانـو مواد‪ ،‬می شـوند و صـد برابـر قوی‏تـر از فـوالد‬
‫ٔ‪ِٛ‬ى‪َٞٛ‬بی و‪ٛ‬چه سا داؿت‪ ٚ ٝ‬ا٘شطی ػغحی ثبالیی داس٘ذ‪٘ ]34 ،33[.‬ب٘‪ٛ‬رسات ٘یٕ‪ٝ‬‬
‫روش هـای شناسـایی آن هـا‪ ،‬مکانیسـم‌ها و کاربردهایشـان بـرای نانوذرات سـرامیکی ترکیبات جامد معدنی هسـتند که از اکسـیدها‪،‬‬
‫فّضات ‪ ٚ‬غیش فّضات ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪ .‬آٖ‪ٞ‬ب دس خذ‪ َٚ‬ت‪ٙ‬ب‪ٚ‬ثی دس ٌش‪ٜٞٚ‬بی ‪ III-V ،II-VI‬یب ‪ IV-VI‬یبفت ٔیؿ‪٘ٛ‬ذ‪ .‬ایٗ‬
‫ازدیادبرداشـت مـورد توضیـح داده می شـود‪ ،‬کـه شـامل تحقیقـات کاربیدهـا‪ ،‬کربنات ها و فسـفات ها سـاخته شـده اند‪ .‬ایـن نانو ذرات‬
‫هسـتند‪.‬آٖ‪ٞ‬ب‬
‫ٔید‪ٞ‬ذ‪.‬‬ ‫٘ـبٖبی‌اثر‬ ‫ٔتفب‪ٚ‬تی سا‬
‫شـیمیایی‬ ‫دارند و از لحاظ‬‫خ‪ٛ‬اف‬‫‪ٞ‬ب‪،‬باالیـی‬ ‫‪ٚ‬یظٌی آٖ‬
‫حرارتـی‬ ‫تغییشپایـداری‬ ‫و‪ ٝ‬ثب‬
‫مروری‪،‬‬ ‫‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذمقاله‬ ‫ٌؼتشد‪ٜ‬ای‬
‫اسـت‪ .‬در ایـن‬ ‫در این حوزه‬‫تکنولـوژیثب٘ذ‬
‫٘‪ٛ‬اس‪ٞ‬بی‬ ‫داساینانـو‬
‫رساتاخیـر در‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬ ‫فتوکاتالیزورهـا‪]36 ،‬‬
‫کاتالیزورهای‬ ‫ٔیؿ‪٘ٛ‬ذ‪،35[.‬‬ ‫اػتفبد‪ٜ‬‬
‫زیـادی در‬ ‫ترکیبـات آة‬
‫کاربردهای‬ ‫٘‪ٛ‬سیایـن‪ ٚ‬تدضی‪ٝ‬‬ ‫ىغ‪ٞ‬بی‬
‫نانوسـیال ها‬ ‫اِىتش‪٘ٚ‬یىی‪ ،‬ف‬
‫پایداری‬ ‫بحرانـی و روش های‬‫پارامترهـای‪ٞ‬بی‬
‫فت‪ٛ‬وبتبِیض‪ ،‬دػتٍب‪ٜ‬‬
‫دس مکانیسـم‌ها‪،‬‬
‫ػبختبس‪ٞ‬بیی‪ٔ]32‬ب٘‪ٙ‬ذ‬ ‫‪ٞ‬ب داسای‬
‫تصویربـرداری دارند‪،31[.‬‬ ‫ػبصی‪ ،‬ایٗ‬
‫دارورسـانی و‬ ‫آٔبد‪ٜ‬‬
‫گ‌ها‪،‬‬ ‫س‪ٚ‬ؽ‬
‫‌کننـده رن‬
‫تخریب‬‫ثؼت‪ ٝ‬ث‪ٝ‬‬ ‫‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪.‬‬
‫شـوند مـورد‬ ‫تشویجبت آِی‬
‫اقتصـادی می‬ ‫یـک پبی‪ٝ‬‬
‫مـدل پایـدار و‬ ‫ایجـاد ثش‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬
‫پّیٕشیباعـث‬
‫کـه‬
‫‪2‬‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬وپؼ‪1َٛ‬قرار یبخواهند‬
‫ایـن رس‪ٜ‬‬
‫یو‪ٝ‬‬ ‫شـوند‪.‬‬
‫دسحبِ‬ ‫تهیـه می‬
‫فلـزیاػت‬‫ٔب٘‪ٙ‬ذ‬‫ٔبتشیغ هـای‬
‫ػبختبساز پیـش ماده‬‫داسایذرات فلـزی‬
‫٘ب٘‪ٛ‬ػفش نانـو‬
‫تحقیقـات و مطالعاتی‬
‫‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪.‬بعدییه رس‪ٜ‬‬ ‫گرفـت‪ .‬در بخش‬‫٘ب٘‪ٛ‬ػفش‬ ‫بررسـی‬
‫نانـو ذرات را می تـوان از طریـق سـنتز شـیمیایی‪ ،‬الکتروشـیمیایی‬ ‫کـه ایـن زمینـه انجـام شـده مـورد بررسـی قـرار گرفتـه و مزایـا و‬
‫‪1‬‬ ‫یـا پتروشـیمیایی تهیـه کـرد‪ .‬در روش هـای شـیمیایی‪ ،‬نانـوذرات‬
‫‪Nanocapsules‬‬ ‫محدودیت‌هـای ایـن حـوزه از ازدیادبرداشـت بیـان خواهـد شـد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Nanosphere‬‬
‫فلـزی بـا کاهـش پیش سـازهای یـون فلـزی در محلـول توسـط‬
‫عوامـل احیاکننـده شـیمیایی بـه دسـت می آینـد‪ .‬این هـا قابلیـت‬ ‫‪ .1‬نانو مواد‬
‫‪6‬‬
‫‪3‬‬
‫جـذب مولکول هـای کوچـک را داشـته و انـرژی سـطحی باالیـی‬ ‫نانـو مـواد بـه مـوادی گفته می‌شـود که انـدازه ذرات آن هـا حداقل‬
‫دارنـد‪ ]34 ،33[.‬نانـوذرات نیمه‌رسـانا دارای خواصـی ماننـد فلزات‬ ‫در یـک بعـد بیـن ‪ 1‬تـا ‪ 100‬نانومتـر اسـت‪ .‬مـوادی کـه در انـدازه‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫و غیـر فلـزات هسـتند‪ .‬آن ها در جـدول تناوبـی در گروه های‪II-VI‬‬
‫‪ ، III-V‬یـا ‪ IV-VI‬یافـت می شـوند‪ .‬ایـن ذرات دارای نوارهـای باند‬
‫گسـترده ای هسـتند کـه بـا تغییـر ویژگی آن هـا‪ ،‬خـواص متفاوتی‬
‫را نشـان می دهـد‪ .‬آن هـا در فتوکاتالیـز‪ ،‬دسـتگاه های الکترونیکی‪،‬‬
‫عکس هـای نـوری و تجزیـه آب اسـتفاده می شـوند‪]36 ،35[.‬‬
‫نانـوذرات پلیمـری نانوذرات بر پایه ترکیبات آلی هسـتند‪ .‬بسـته به‬
‫‪7‬‬
‫روش آماده سـازی‪ ،‬این‌هـا دارای سـاختارهایی ماننـد نانوکپسـول‬
‫یا نانوسـفر‪ 8‬هسـتند‪ .‬یک ذره نانوسفر دارای سـاختار ماتریس مانند‬
‫نانـو سـنتز می شـوند بـه دلیـل ابعـاد و انـدازه‌ای که دارنـد خواص‬
‫الکتریکـی‪ ،‬مکانیکـی‪ ،‬حرارتـی و نـوری ویـژه و منحصربه‌فـردی‬
‫دارنـد‪ .‬ایـن ترکیبـات را بـا عنـوان نانوسـاختارها نیـز می شناسـند‪.‬‬
‫[‪ ]25‬نانوتکنولـوژی یـا نانوفنـاوری ایجـاد‪ ،‬پـردازش‪ ،‬توصیـف‬
‫و کاربـرد نانـو مـواد اسـت‪ .‬نانـو مـواد ازلحـاظ سـاختار می تواننـد‬
‫به‌صـورت یـک بعـدی (مانند نانولوله هـای کربنی)‪ ،‬دوبعـدی (مانند‬
‫گرافـن) و سـه بعدی (ماننـد گرافیت) باشـند (شـکل ‪ .)1‬همچنین‬
‫نانـو مـواد از لحـاظ عناصـر تشـکیل‏دهنده به‏صـورت نانو مـواد آلی‬

‫‪34‬‬
 ‫٘ب٘‪ٛ‬وپؼ‪ِٛ‬ی داسای ٔ‪ٛ‬سف‪ِٛٛ‬طی پ‪ٛ‬ػت‪ٞ ٝ‬ؼت‪ ٝ‬اػت‪ .‬دس حبِت ا‪ ،َٚ‬تشویجبت فقبَ ‪ ٚ‬پّیٕش ث‪ٝ‬ع‪ٛ‬س یى‪ٛٙ‬اخت‬
‫پشاو‪ٙ‬ذ‪ ٜ‬ؿذ‪ٜ‬ا٘ذ دسحبِیو‪ ٝ‬دس ٔ‪ٛ‬سد د‪ ْٚ‬تشویجبت فقبَ ٔحذ‪ٚ‬د ؿذ‪ ٚ ٜ‬ت‪ٛ‬ػظ یه پ‪ٛ‬ػت‪ ٝ‬پّیٕشی احبع‪ٝ‬‬
‫خبٔذ ػبخت‪ٝ‬‬ ‫‪ٞ‬ؼت‪ٝ‬‬
‫شماره ‪209‬‬ ‫ؿبُٔتولیدیه‬
‫نفت و گاز|‬ ‫ایٗاکتشاف و‬
‫ماهنام]ه‌‌ علمی‬
‫ؿذ‪ٜ‬ا٘ذ‪ .‬فٕ‪ٔٛ‬بً وش‪ٚ‬ی ؿىُ ثب لغش ‪ 01‬تب ‪٘ 011‬ب٘‪ٔٛ‬تش ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪38 ،37[.‬‬
‫ؿذ‪ ٜ‬اص ِیپیذ ‪ ٚ‬یه ٔبتشیغ حب‪ٚ‬ی ٔ‪ِٛ‬ى‪َٞٛ‬بی چشثید‪ٚ‬ػت ٔحّ‪ َٛ‬اػت‪ٞ .‬ؼت‪ ٝ‬خبسخی ایٗ ٘ب٘‪ٛ‬رسات ت‪ٛ‬ػظ‬
‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‪ٞ‬ب ‪ ٚ‬أ‪ِٛ‬ؼی‪ٖٛ‬فبیش‪ٞ‬ب تثجیت ٔیؿ‪ٛ‬د‪ ]40-39[.‬ؿىُ ‪ 2‬ثشخی اص ٔ‪ٛ‬اد ٘ب٘‪ ٛ‬سا ٘ـبٖ ٔید‪ٞ‬ذ‪.‬‬

‫ضکل ‪ .2‬تسخی اش هَاد ًاًَ‬ ‫‪ 2‬برخی از مواد نانو‬

‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫‪ .2‬کازتسد ًاًَ هَاد دز اشدیادتسداضت‬

‫اسـت درحالی‌که ذره نانوکپسـولی دارای مورفولوژی پوسـته هسـته دلیـل برای یک تسـت مناسـب از مـواد نانو ذرات داشـتن اطالعات کافی‬
‫اسـت‪،19[.‬ثیبٖ‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬ ‫ٔىب٘یضْ‬
‫ضـروری‬ ‫فال‪ٜٚ‬نانـو ذره‬ ‫سـیال ث‪ٝ‬‬
‫مخـزن و‬ ‫ٔیوٌیشد‪.‬‬‫لشاسسـنگ‬ ‫ٔ‪ٛ‬سد ازثشسػی‬
‫خصوصیـات‬ ‫‌طـور٘فت‬
‫یکنواخـت‬ ‫ثبصیبفت‬ ‫افضایؾ‬
‫پلیمـر به‬ ‫ثش فعـال و‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬
‫ترکیبـات‬ ‫ثخؾ‪ ،‬اثش‬
‫حالـت اول‪،‬‬ ‫دس ایٗ‬
‫اسـت‪ .‬در‬
‫ؿذ‪ ٜ‬سا اسائ‪ٔ ٝ‬ید‪ٞ‬یٓ‪ .‬ثحث اصدیبدثشداؿت ث‪ٝ‬‬ ‫ا٘دبْ‪.]43‬‬
‫تحمیمبتی ‪،42‬‬ ‫مـورداصدوموبس‪ٞ‬بی‬
‫ترکیبات فعـال محدود‬ ‫حبكُ‬
‫اص٘تبیح‌کـه در‬
‫ثشخیاند درحالی‬ ‫ٔیؿ‪ٛ‬د ‪ٚ‬‬
‫پراکنـده شـده‬
‫اصدیبدثشداؿت خذیذتش ث‪ٛ‬د‪ ٚ ٜ‬ایٗ ٔ‪ٛ‬اد ٔیت‪ٛ‬ا٘ذ ثب تغییش یه یبچ‪ٙ‬ذ‬ ‫‪ٞ‬بی شـده‏اند‪ .‬عمومـاً‬ ‫س‪ٚ‬ؽ‬
‫احاطـه‬ ‫پوسـتهدیٍش‬
‫پلیمـری‬ ‫٘ؼجت ث‪ٝ‬‬
‫توسـط یـک‬ ‫٘ب٘‪ ٛ‬ورسات‬
‫‪ٚ‬ػیّ‪ٝ‬شـده‬
‫ٔیت‪ٛ‬ا٘‪ٙ‬ذ ثبفث وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫سیال‬ ‫سنگ و‬
‫ٔ‪ٛ‬اد‬ ‫سیستمایٗ‬
‫‪ٕٞ‬چ‪ٙ‬یٗ‬‫نانوذرات بر‬
‫ؿ‪٘ٛ‬ذ‪.‬‬ ‫‪ .2-1‬اثر‬ ‫‪ ]38‬این‬
‫ثبصیبفت‬ ‫هسـتند‪،37[.‬‬
‫افضایؾ‬ ‫نانومتـر ثبفث‬ ‫قطـر‪ٛ‬د‪ 10‬تـا ‪100‬‬
‫ثبصیبفت ٘فت‬ ‫شـکلث‪ٝ‬بـا ث‪ٟ‬ج‬ ‫پبسأتشکـروی‬
‫ٔشث‪ٛ‬ط‬
‫شـامل یـک هسـته جامـد سـاخته شـده از لیپیـد و یـک ماتریـس چندیـن مطالعـه نانـوذرات را به‏عنـوان یـک عامـل مؤثـر بـرای تغییـر‬
‫تخّخُ ٔخضٖ ؿ‪٘ٛ‬ذ‪ .‬ایٗ وب‪ٞ‬ؾ ٔیت‪ٛ‬ا٘ذ ث‪ ٝ‬دِیُ ٔؼذ‪ٚ‬دوشدٖ حفش‪ٜٞ‬ب‪ ،‬وّ‪ٛ‬خ‪ ٝ‬ؿذٖ ‪ ٚ‬سػ‪ٛ‬ة وشدٖ دس‬
‫حـاوی مولکول هـای چربی‌دوسـت محلـول اسـت‪ .‬هسـته خارجـی خـواص سیسـتم سـنگ و سـیال معرفـی کرده‏انـد‪ .‬بسـیاری از محققان‬
‫ٔحیظ ٔتخّخُ ثبؿذ‪ .‬ایٗ ٔـىالت ٔیت‪ٛ‬ا٘ذ ث‪ ٝ‬دِیُ ؿ‪ٛ‬سی ثبال‪ ،‬دٔبی ثبال‪ ٚ pH ،‬تشویت ػیبالت ٔخضٖ ‪ٚ‬‬
‫ایـن نانـوذرات توسـط سـورفکتانت ها و امولسـیون فایرها تثبیـت دسـت یابی بـه مقادیـر بیشـتری از نفـت را بـا اسـتفاده از نانـو ذرات‬
‫دِیُ ثشای یه تؼت ٔ‪ٙ‬بػت اص ٔ‪ٛ‬اد‬ ‫آی‪ٙ‬ذ‪ .‬ث‪ٕٞ ٝ‬یٗ‬
‫کردنـد‪]46-44[.‬‬ ‫‪ٚ‬خ‪ٛ‬دگـزارش‬‫ث‪ ٝ‬دهد‪.‬‬
‫ٔخضٖ می‬ ‫ػ‪ًٙ‬‬
‫نانـو را نشـان‬ ‫ػبختبسمـواد‬
‫دسبرخـی از‬ ‫شـود‪]41-39[.‬سػی‬
‫شـکل ‪2‬‬ ‫ٔ‪ٛ‬اد ٔقذ٘ی‬ ‫‪ٚ‬خ‪ٛ‬دمی‬
‫٘ب٘‪ ٛ‬رسات داؿتٗ اعالفبت وبفی اص خل‪ٛ‬كیبت ػ‪ ٚ ًٙ‬ػیبَ ٔخضٖ ‪٘ ٚ‬ب٘‪ ٛ‬رس‪ ٜ‬ضش‪ٚ‬سی اػت‪.]43 ،42 ،09[.‬‬
‫‪ .2-1-1‬اثر نانوذرات بر ترشوندگی‬ ‫‪ .2‬کاربرد نانو مواد در ازدیادبرداشت‬
‫سیستنبـر افزایـش بازیافـت نفـت مـورد بررسـی ترشـوندگی یکـی از عوامـل مهـم در بحـث ازدیادبرداشـت اسـت‪ .‬تغییر‬
‫سیال‬ ‫ٍ‬ ‫سٌگ‬ ‫بخـش‪ ،‬تس‬
‫اثـر نانـوذرات‬ ‫ًاًَذزات‬
‫‪ ‬اثسدر ایـن‬
‫خوبا٘ذ‪.‬‬
‫شـرایطوشد‪ٜ‬‬
‫ٔقشفی‬ ‫ػیبَ‬
‫تواند یک‬ ‫ػ‪ٚ ًٙ‬‬
‫دوسـت می‬ ‫ػیؼتٓ‬
‫بـه آب‬ ‫خ‪ٛ‬اف‬
‫نفـت دوسـت‬ ‫ثشای تغییش‬
‫ترشـوندگی از‬ ‫شـودؤوثشبرخـی‬
‫فبُٔ ٔ‬ ‫نانـوذراتیه‬
‫بیـان می‬ ‫ث‪ٝ‬ف‪ٛٙ‬اٖ‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات سا‬
‫مکانیـزم‬ ‫ٔغبِق‪ٝ‬‬
‫گیـرد‪ .‬به‏علاوه‬ ‫چ‪ٙ‬ذیٗ‬
‫قـرار می‬
‫نانوذرات]‬
‫‪46-44‬‬ ‫وشد٘ذ‪[.‬‬
‫مختلـف‬ ‫ٌضاسؽ‬
‫غلظت های‬ ‫رسات‬
‫ایجـاد کند‪.‬‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬نفت‬ ‫اػتفبد‪ ٜ‬اص‬
‫بازیافت‬ ‫٘فت سارا ثب‬
‫بـرای افزایـش‬ ‫ثیـتشیمیاصدهیـم‪.‬‬ ‫ٔمبدیش‬
‫شـده را ارائـه‬ ‫دػتیبثی ث‪ٝ‬‬
‫تحقیقاتـی انجـام‬ ‫ٔحممبٖکارهـای‬ ‫ثؼیبسی اص‬
‫ازنتایـج حاصـل از‬
‫بحـث ازدیادبرداشـت بـه وسـیله نانـو ذرات نسـبت بـه دیگـر روش های سـیلیس بـرای بررسـی تأثیـر غلظـت نانـوذرات بـر تغییـر ترشـوندگی‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫ازدیادبرداشـت جدیدتـر بـوده و ایـن مواد می توانـد با تغییر یـک یاچند درمخـازن ماسـه سـنگی (‪ Berea‬و ‪ )Boise‬مـورد بررسـی قـرار گرفت‪.‬‬
‫پارامتـر مربـوط بـه بهبـود بازیافـت نفت باعـث افزایـش بازیافت شـوند‪ .‬نتایـج نشـان داد کـه وجود نانـوذرات سـیلیس در آب نمـک باعث تغییر‬
‫همچنیـن ایـن مـواد می تواننـد باعـث کاهـش تخلخـل مخـزن شـوند‪ .‬ترشـوندگی می‏شـود‪ .‬همچنین‪ ،‬یـک رابطه خطی بین غلظـت نانوذرات‬
‫‪4‬‬
‫ایـن کاهـش می توانـد بـه دلیـل مسـدودکردن حفره هـا‪ ،‬کلوخه شـدن و تغییـر ترشـوندگی مشـاهده شـد‪ ]48 ،47[.‬اسـتفاده از نانـو ذرات بـه‬
‫و رسـوب کـردن در محیـط متخلخـل باشـد‪ .‬ایـن مشـکالت می تواند به همـراه سـورفکتانت سـبب افزایـش تولیـد از مخـازن کربناتـه به‏واسـطه‬
‫دلیـل شـوری بـاال‪ ،‬دمـای بـاال‪ pH ،‬و ترکیـب سـیاالت مخـزن و وجـود تغییر توشـوندگی از نفت دوسـت به آب دوسـت شـده است‪ .‬اسـتفاده از‬
‫مـواد معدنـی رسـی در سـاختار سـنگ مخزن به وجـود آیند‪ .‬بـه همین سـورفکتانت ‪ CTAB‬باعث تولید بیشـتر نفت شـده اسـت‪ ،‬ولـی با تغییر‬

‫‪35‬‬
 ‫مقاالت پژوهشی‬

‫ضکل ‪ .3‬هکاًیصم تغییس تسضًَدگی سٌگ اش ًفتدٍست تِ آبدٍست[‪]1‬‬

‫ضکل ‪ .3‬هکاًسین تغییس تسضًَدگی سٌگ اش ًفتدٍست تِ آبدٍست[‪]1‬‬

‫‪ 3‬مکانسیم تغییر ترشوندگی سنگ از نفت‏دوست به آب‏دوست[‪]1‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫دمـا سـورفکتانت اثـر خـود را از دسـت می دهـد‪ .‬طبـق تحقیقـات انجام حـاوی کلسـیت‪ ،‬در حضـور آب دارای بـار مثبـت اسـت‪ .‬نانـو ذرات بـا‬
‫‪ -‬اثس ًاًَذزات تس تسّوکٌص سیال ـ سیال ٍ کطص تیي سطحی‬
‫شـده اسـتفاده از نانـوذرات ‪ ZrO2‬و ‪ NiO‬بـه همراه سـورفکتانت ‪ CTAB‬بـار منفـی بـا توجـه به جاذبـه الکترواسـتاتیکی‪ 9‬به سـطح سـنگ جذب‬
‫خبیی‬
‫سـطح‬ ‫خبث‪ٝ‬‬ ‫ثبصد‪ٜ‬‬
‫بـر روی‬ ‫رسـوب‬ ‫بـه ‪ٚ‬‬
‫اػت‬‫پزیشیمنجـر‬
‫أتضاجنانـوذرات‬ ‫دػتیبثی ث‪ٝ‬‬
‫‏علاوه‪ ،‬تجمـع‬ ‫ببـرد‪ ]49[.‬حیبتی ثشایمی‏شـوند‪ .‬به‬
‫یهباالٔىب٘یؼٓ‬ ‫ػغحی‬
‫دمایـی‬ ‫بازیافـت ثیٗ‬
‫نفـت را در هـر‬ ‫توانـدوـؾ‬ ‫وب‪ٞ‬ؾ‬
‫می‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫دافعه ث‪ٝ‬‬
‫ذرات ولبدس‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬
‫کوچک تـر‬ ‫و‪ٙ‬ذ‬ ‫شـود‪ٔ.‬ی‬
‫انـدازه‬ ‫ثبثت‬‫و‪ ٝ‬می‬
‫داسدگرانش‬ ‫‪ٚ‬خ‪ٛ‬د‬
‫نیـروی‬ ‫ٔتقذدیتوسـط‬
‫ممکـن سـنگ‬ ‫ؿ‪ٛ‬ا‪ٞ‬ذ‬ ‫ثشد‪.‬اسـت‬ ‫ثبال ٔی‬
‫پوشـانده‬ ‫ص٘یسـنگ را‬ ‫ػیالة‬
‫سـطح‬ ‫فشآی‪ٙ‬ذ‬
‫نفتـی کـه‬ ‫کـه الیـه‬ ‫٘فت سا‬
‫آنجایـیدس‬ ‫از‬
‫جذب ودس‬‫وّیذی‬ ‫٘مؾ‬
‫بنابرایـن‪،‬‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رساتشـود‪.‬‬
‫د‪ٚ‬ػتیجدایـش زیاد‬ ‫نانـوذرات آة‬
‫باعـث فشـار‬ ‫ٌشیضی ‪ٚ‬‬ ‫آةبیـن‬‫‪ ]55‬زیـاد‬
‫‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪[.‬را در‬
‫ذرات سـیلیس‬‫عملکرد ‪ٚ‬نانـوآة‬
‫باشـد‪٘ .‬فت‬
‫ػغحی‬ ‫اسـیدثیٗ‬
‫پالمیتیـک‬ ‫وـؾ‬ ‫وب‪ٞ‬ؾحـاوی‬
‫اسـت‬
‫وـؾ‬‫شـد‪ .‬شـکل‬
‫وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫خواهـد‬ ‫ٔغبِقبتتشـدید‬
‫ٔتقذد‪،‬‬ ‫سـایز کوچک‏تـر‬
‫اػبع‬ ‫ذرات بـا‬
‫بـرای‪ .‬ثش‬
‫نشـینیداس٘ذ‬
‫اختالط‬‫غیشلبثُ ته‬
‫شـد‪ .‬گزارش‏ها‬ ‫ٔـتشن بررسـی‬
‫ػیبالت‬ ‫اسـید پالمیتیک‬
‫ػغح‬ ‫حـاوی‬‫نفـت ث‪ٝ‬‬ ‫سـدیم در‬
‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬ ‫حضـور‬
‫چؼجیذٖ‬
‫اػتفبد‪ٜ‬را اص‬
‫‪ٍٙٞ‬بْآب دوسـت‬‫دوسـت به‬ ‫نفـت‬
‫‪ٚ‬یظ‪ٜ‬‬ ‫ثبال‪،‬از ث‪ٝ‬‬
‫دٔبیسـنگ‬
‫ترشـوندگی‬
‫تغییـرثبال ‪ٚ‬‬
‫ؿ‪ٛ‬سی‬ ‫چگونگـی‬ ‫ٔحیظ ‪3‬‬
‫‪ٞ‬بی ثب‬ ‫تغییردسترشـوندگی‬ ‫‏دوسـت قادر بـه‬
‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‬ ‫نانـوذرات سـیلیس آب‬
‫٘ب٘‪ٛ‬ػیبالت‬ ‫کـه ت‪ٛ‬ػظ‬ ‫ػغحی‬‫نشـان داد‬
‫ثیٗ‬
‫سـنگ‏های کربناتـه بـا جـذب روی سـطح کلسـیت هسـتند‪ .‬به‏علاوه توسـط نانـوذرات نشـان می دهـد‪]54 ،6[.‬‬
‫ث‪ٟ‬ی‪ ٝٙ‬ؿذ‪ ٜ‬اػت‪ٔ ]56[.‬غبِقبت ٘ـبٖ داد‪ٜ‬ا٘ذ و‪ ٝ‬ػغح ٘ب٘‪ٛ‬رسات پغ اص خزة‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات ػیّیغ (‪)SiO2‬‬
‫یـک اثـر هم‏افزایـی بـرای یون‏هـای ‪ Na+‬و نانـوذرات سـیلیس در تغییـر‬
‫قادر‪ٞ‬ب سا اص ٔحّ‪ َٛ‬ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت ث‪ ٝ‬ػغح ٔـتشن ٘فت ـ آة‬ ‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‪،‬‬
‫ؿ‪ٛ‬د‪.‬جایـی کـه‬ ‫ٌشیض ٔی‬ ‫وجـودآة‬
‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‪ٞ‬ب‬
‫‪ .2-1-2‬اثر نانوذرات بر برهمکنش سیال ـ سیال و کشش بین سطحی‬ ‫کاتیـون سـدیم‬ ‫واقـع‪ ،‬از آن‬ ‫دارد‪ .‬در‬ ‫ترشـوندگی‬
‫ٔقٕ‪،َٛ‬‬ ‫ع‪ٛ‬س‬ ‫ث‪ٝ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫یبثذ‬ ‫ٔی‬ ‫وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫ػغحی‬ ‫ا٘شطی‬ ‫وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫ثب‬ ‫ػغحی‬ ‫ثیٗ‬ ‫وـؾ‬
‫خنثـی کـردن سـطوح دارای بـار منفی سـنگ اسـت‪ ،‬شـانس جذب کاهـش کشـش بیـن سـطحی یـک مکانیسـم حیاتـی بـرای دسـتیابی‬ ‫و‪ٝ‬‬ ‫خبیی‬ ‫و‪ٙٙ‬ذ‪،‬‬ ‫ٔی‬ ‫ٔ‪ٙ‬تمُ‬
‫بـه‬
‫فرآینـد اص‬
‫اػتفبد‪ٜ‬‬ ‫نفـت‪10‬أبرا در‬
‫‏جایـیؿ‪٘ٛ‬ذ‪،‬‬
‫دفـهٔی‬ ‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‬
‫بـازده جاب‬ ‫ػیالةص٘ی‬
‫‏پذیـری اسـت و‬ ‫پالمیتیک دسبـه امتـزاج‬
‫٘فت ـ آة‬ ‫ٔـتشناسـید‬
‫ػغحدر رقابـت بـا‬
‫سـطحاص سـنگ‬
‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‬
‫سـیلیس توسـط‬ ‫نانـوذرات‪ٞ‬بی‬
‫ٔ‪ِٛ‬ى‪َٛ‬‬
‫‪،50‬‬ ‫ؿ‪ٛ‬د‪[.‬‬
‫ثابـت‬ ‫ٔی کـه‬ ‫متعـددیا٘دبْ‬
‫وجـود دارد‬ ‫ػغحی ث‪ٟ‬تش‬ ‫ثیٗ‬
‫بـرد‪ .‬شـواهد‬ ‫وـؾ می‬
‫وب‪ٞ‬ؾزنی‪ 11‬بـاال‬
‫ث‪ٙ‬بثشایٗ سـیالب‬ ‫ٔیالًو‪ٙ‬ذ‪،‬‬
‫تأثیـر نانو ذرات‬ ‫وٕهمعمـو‬ ‫خّ‪ٌٛ‬یشی میاص دفـ‬
‫‏دهـد‪]51 ،50[.‬‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رساتدرث‪ٝ‬‬
‫نفـت را افزایـش‬ ‫موجـود‬
‫٘تبیح‬
‫نفـت‪ .‬و آب‬
‫سـطحی ؿذ‬
‫بیـنثشسػی‬ ‫ٔخضٖ‬‫ؿشایظکشـش‬‫بـه کاهـش‬‫قـادر دس‬
‫اصدیبدثشداؿت‬ ‫اسـت‪ .‬م‬
‫فشآی‪ٙ‬ذی‏کنـد نانـوذرات‬ ‫گرفتهدس‬ ‫بررسـی قرار‬
‫اػتفبد‪ٜ‬‬ ‫موردثشای‬ ‫محیط سا‬
‫شـرایط‪ZrO‬‬ ‫در تغییر ترشـوندگی در‬
‫‪ ]55‬پتب٘ؼیُ ٘ب٘‪ٛ‬رسات ‪2‬‬
‫کلیـدی در‬ ‫نانـوذرات نقـش‬ ‫بـا ایـن وجـود سوسپانسـیون نانـو ذرات سـیلیکا و سـورفکتانت سـدیم‬
‫وب‪ٞ‬ؾ‬ ‫ػغحی سا‬ ‫‏دوسـتی ثیٗ‬
‫ؿذ‪،ٜ‬آبوـؾ‬ ‫‏گریـزی و‬ ‫هسـتند‪ ]55[.‬آب‬
‫سلیك‬ ‫٘ـبٖ داد و‪ ٝ‬افض‪ٚ‬دٖ ٘ب٘‪ٛ‬رسات اوؼیذ صیشو‪٘ٛ‬ی‪ ْٛ‬ث‪ ٝ‬آة ػبص٘ذ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫دودسـیل سـولفات (‪ ،)SDS‬ترشـوندگی سـنگ کربناته را از شدیدا ً نفت چسـبیدن نانـوذرات بـه سـطح مشـترک سـیاالت غیرقابـل اختلاط‬
‫ٔید‪ٞ‬ذ‪ٓٞ .‬چ‪ٙ‬یٗ ٔـب‪ٞ‬ذ‪ ٜ‬سفتبس غّؾت‪ٞ‬بی ٔختّف ٘ـبٖ داد و‪ ٝ‬غّؾت ث‪ٟ‬ی‪ ٝٙ‬ثشای ٘ب٘‪ٛ‬رسات اوؼیذ‬
‫دوسـت به آب‏دوسـت در دمای ‪ 700C‬و فشـار ‪ 20MPa‬تغییر داد‪ ]52[.‬دارنـد‪ .‬بـر اسـاس مطالعات متعدد‪ ،‬کاهش کشـش بین سـطحی توسـط‬
‫نانـوذراتث‪ ٝ‬دػت آ‪ٚ‬سدٖ ٘ب٘‪ٛ‬ػیبالت ثبالتش اص غّؾت ث‪ٟ‬ی‪ ٝٙ‬ثبفث‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات ثشای‬ ‫ثیـتش‬
‫کربناتـه توسـط‬ ‫افض‪ٚ‬دٖسـنگ‬ ‫‪ٚ‬خ‪ٛ‬د داسد‪.‬‬
‫ترشـوندگی یـک‬ ‫صیشو‪٘ٛ‬ی‪ْٛ‬‬
‫مقایسـه تغییـر‬ ‫در‬
‫نانوسـیاالت سـورفکتانت در محیط‌هـای بـا شـوری بـاال و دمـای بـاال‪،‬‬
‫شـده ث‪ٝ‬‬
‫بهینـه لبدس‬
‫‪ٕٞ‬چ‪ٙ‬یٗ‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات(‪)SiO2‬‬ ‫یبثذ‪]57[.‬‬
‫نانـوذرات سـیلیس‬ ‫افضایؾ ٔی‬
‫اسـتفاده از‬ ‫غّؾت‬
‫‌ویـژه هنـگام‬ ‫افضایؾ به‬
‫ػغحیراثبنشـان داد‪.‬‬ ‫سـیلیس ثیٗ‬
‫بهتریـن نتایـج‬ ‫‪ ،ZnO‬وـؾ‬ ‫ؿ‪ٛ‬د ‪ٚ‬‬ ‫ٔقى‪ٛ‬ع‪ٔ ،‬ی‬
‫‪ MgO‬و‬ ‫س‪٘ٚ‬ذ‪SiO2، Fe3‬‬
‫‪O4‬‬
‫ٔحذ‪ٚ‬دو‪ٙٙ‬ذ‪ٜ‬‬
‫نانوذرات پـس از جذب‬ ‫سـطحف‪ٛ‬أُ‬ ‫ثشخی‬ ‫داسای‬
‫انـد که‬ ‫ػ‪ٛ‬سفىتب٘ت‪ٞ‬ب‬
‫نشـان داده‬ ‫تغییـر‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪.‬‬
‫اسـت‪ ]56[.‬مطالعـات‬ ‫بـرایٕ٘ه‬‫‪/CO‬راآة‬ ‫ػیؼتٓ‬
‫‌تریـن ‪2‬پاسـخ‬ ‫ػغحی ضعیف‬ ‫وـؾ ثیٗ‬
‫نانـوذرات ‪Fe3O4‬‬ ‫وب‪ٞ‬ؾ بـر ایـن‪،‬‬
‫علاوه‬
‫‪1‬‬
‫ترشـوندگی از خود نشـان داد‪ ]53[.‬جذب نانوذرات روی سـطح سنگ ها سـورفکتانت ها آب‏گریز می شـود‪ .‬نانـوذرات‪ ،‬سـورفکتانت ها را از محلول‬
‫‪Recovery factor‬‬
‫سـورفکتانت بـه سـطح مشـترک نفـت ـ آب منتقل می کننـد‪ ،‬جایی که ‪2‬‬
‫‪Water flooding‬‬
‫بـا مکانیسـم های مختلفـی صـورت می گیرد‪ .‬نانـوذرات به دلیـل بارهای‬
‫سـطحی می تواننـد به سـطح سـنگ جـذب شـوند‪ .‬سـنگ های کربناته کشـش بین سـطحی بـا کاهش انرژی سـطحی کاهـش می یابـد‪ .‬به‏طور‬
‫‪6‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ماهنامه‌‌ علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪209‬‬

‫ویسـکوزیته پلیمر و پایداری آن در شـرایط مخزن (فشـار‪ ،‬دما و شـوری‬
‫بـاال) اسـت‪ .‬ویسـکوزیته نانوسـیال پلیمـری بیشـتر از محلـول پلیمـری‬
‫معمولـی اسـت کـه دلیـل آن شـبکه ای شـدن نانـوذرات در محلـول در‬
‫نتیجـه پیوندهـای هیدروژنـی بیـن آن هـا اسـت‪ ]19[.‬نانـوذرات رفتـار‬
‫رئولوژیکـی سـیال جابه‏جایـی (نانو سـیال پلیمـری) را بهبود می‏بخشـد‬
‫و ایـن از پدیـده انگشـتی شـدن جلوگیـری می کنـد و نسـبت تحـرک‬
‫مناسـب را تضمیـن می کند‪ .‬ویسـکوزیته سـیال جابه‏جایـی در مخزن به‬
‫دلیـل واکنـش کاتیون هـای موجـود در تشـکیل آب بـا گروه هـای آمید‬
‫و کربوکسـیالت در پلیمرهـا کاهـش می یابـد‪ ]55[.‬در مورد نانوسـیاالت‬
‫پلیمـری‪ ،‬نیروهـای الکترواسـتاتیکی بیـن نانوذرات در محلـول در حضور‬
‫کاتیون هـای آب نمـک افزایـش می یابـد‪ .‬در نتیجـه‪ ،‬عملکـرد سـطح از‬
‫بیـن مـی رود‪ ،‬کـه در ازدیادبرداشـت مطلـوب اسـت‪ ]24[.‬نتایـج حاصل‬
‫از تحقیقـات آزمایشـگاهی نشـان می دهـد که نانـوذرات گرافن اکسـاید‬
‫قـادر بـه کاهـش ویسـکوزیته نفت سـنگین بیـن ‪ 20‬تا ‪ 60‬درصد اسـت‪.‬‬
‫هم چنیـن ایـن نتایـج اقتصـادی بـودن اسـتفاده از گرافـن اکسـاید را‬
‫نسـبت بـه دیگـر نانـوذرات تأییـد می کنـد‪ ]61[.‬در پژوهشـی دیگر یک‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬
‫معمـول‪ ،‬مولکول هـای سـورفکتانت از سـطح مشـترک نفـت ـ آب در‬
‫سـیالب زنی سـورفکتانت دفـع می شـوند‪ ،‬امـا اسـتفاده از نانـوذرات بـه‬
‫جلوگیـری از دفـع کمـک می کند‪ ،‬بنابراین کاهش کشـش بین سـطحی‬
‫بهتـر انجـام می‏شـود‪ ]55 ،51[.‬پتانسـیل نانـوذرات ‪ ZrO2‬را بـرای‬
‫اسـتفاده در فرآیند ازدیادبرداشـت در شـرایط مخزن بررسـی شـد‪ .‬نتایج‬
‫نشـان داد کـه افـزودن نانوذرات اکسـید زیرکونیـوم به آب سـازند رقیق‬
‫شـده‪ ،‬کشـش بیـن سـطحی را کاهـش می‏دهـد‪ .‬هم چنیـن مشـاهده‬
‫رفتـار غلظت‌هـای مختلـف نشـان داد کـه غلظت بهینـه بـرای نانوذرات‬
‫اکسـید زیرکونیـوم وجـود دارد‪ .‬افـزودن بیشـتر نانوذرات برای به دسـت‬
‫آوردن نانوسـیاالت باالتـر از غلظـت بهینـه باعث روند معکوس می شـود‬
‫و کشـش بیـن سـطحی بـا افزایـش غلظـت افزایـش می یابـد‪]57[.‬‬
‫نانـوذرات همچنیـن قادر به کاهش کشـش بین سـطحی سیسـتم ‪/CO2‬‬
‫آب نمـک هسـتند‪ .‬سـورفکتانت ها دارای برخـی عوامـل محدودکننـده‬
‫ماننـد شـوری‪ ،‬انـواع یونـی (تـک ظرفیتـی‪ ،‬دو ظرفیتـی و غیـره)‪ ،‬دمـا‬
‫و نـوع سـورفکتانت (آنیونـی‪ ،‬کاتیونـی و غیریونـی) هسـتند‪]59 ،58[.‬‬
‫کشـش بیـن سـطحی به‏عنوان یک ویژگـی ترمودینامیکی بـا زمان تغییر‬

‫ژل کلوئیدی توسـط نانوذرات سـیلیس سـنتز شـد‪ .‬گزارش‏ها نشـان داد‬ ‫می کنـد‪ .‬تغییر کشـش بین سـطحی توسـط انتقال جرم بیـن نفت و آب‬
‫کـه غلظـت باالی نانـوذرات سـیلیس (در محدوده ‪ 6-3‬درصـد وزنی) در‬ ‫کنتـرل می شـود‪ .‬انتقـال جـرم بیشـتر بین نفـت و آب منجر بـه کاهش‬
‫شـرایط شـوری باال‪ ،‬تشـکیل یـک ژل چسـبناک را تسـهیل می کند که‬ ‫مقادیـر کشـش بیـن سـطحی می شـود‪ .‬هماننـد سـورفکتانت ها‪ ،‬برخی‬
‫می توانـد در پروژه هـای ازدیادبرداشـت اسـتفاده شـود‪ .‬دلیـل تشـکیل‬ ‫از نانـوذرات به‏طـور هم‏زمـان دارای هـر دو بخـش آب‏دوسـت و آب‏گریز‬
‫ایـن ژل گیـر افتـادن کالسـتر های آب بیـن نانـوذرات سـیلیس اسـت‪.‬‬ ‫هسـتند کـه حرکت نانـوذرات را در فاز تـوده‏ای و اتصال آن ها به سـطح‬
‫در واقـع‪ ،‬وجـود نمـک منجـر بـه تجمـع نانـوذرات سـیلیس می شـود و‬ ‫مشـترک سـیاالت را تسـهیل می کنـد‪ .‬تمایـل نانـوذرات بـرای اتصال به‬
‫نانـوذرات کلوخـه شـده‪ ،‬آب را بـه دام می اندازند‪]62[.‬‬ ‫سـطح مشـترک سـیاالت از یک سـو و اثـر کاتالیـزوری آن هـا در جذب‬
‫در جـدول ‪ 1‬برخـی کار هـای انجام شـده در بحث اسـتفاده از نانو ذرات‬ ‫آسـفالتین از سـوی دیگـر از دالیـل اصلـی تشـکیل الیـه‏ای بیـن نفت و‬
‫در ازدیادبرداشـت شـیمیایی آورده شده است‪.‬‬ ‫آب اسـت‪ .‬بـه دلیـل تمایـل آن هـا به جـذب آسـفالتین ها‪ ،‬انتقـال جرم‬
‫بیـن سـیاالت در حضـور نانوذرات‏هـا افزایـش می‏یابـد و به‏طـور متوالـی‬
‫‪13‬‬
‫‪ .2-2‬فاکتورهای اثر گذار برعمکلرد نانوسیال ها‬ ‫کشـش بیـن سـطحی کاهـش می یابد‪.‬‬
‫عوامل زیادی بر عملکرد نانوسیال ها تأثیر می‏گذارند‪ ،‬از جمله‪:‬‬
‫نـوع‪ :‬هـر نـوع ذره خـواص منحصربه‏فـردی را تغییر می‏دهـد‪ .‬به‏عنوان‬ ‫‪ .2-1-3‬اثرنانو ذرات بر ویسکوزیته نفت و آب‬
‫کاهـش ویسـکوزیته نفت یا افزایش ویسـکوزیته آب تزریقـی باعث بهبود مثـال‪ ،‬نانـوذرات غیرفلزی ترشـوندگی را با کاهش کشـش بین سـطحی‬
‫تحـرک شـده و میـزان بازیافـت نفـت را در فرآینـد ازدیادبرداشـت نفت در فصـل مشـترک نفـت و آب تغییـر می‌دهنـد‪ ،‬درحالی‏کـه سـایر‬
‫بـاال می بـرد‪ .‬پلیمرهـا و نانـوذرات توانایـی ایـن افزایش تحـرک را دارند‪ .‬نانـوذرات‪ ،‬ماننـد اکسـیدهای فلـزی‪ ،‬بـر سـایر خـواص مخـزن‪ ،‬ماننـد‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫برخـی از نانـوذرات تمایـل بـه کاهش ویسـکوزیته نفـت بـا جلوگیری از ویسـکوزیته یـا نفوذپذیـری نفـت تأثیـر می‌گذارنـد‪]45[.‬‬
‫غلظت‪ :‬این عامل بر کشـش سـطحی و فشـار ازهم‏گسیختگی نانوسیال‬ ‫بـارش آسـفالتین و شکسـتن زنجیره های بلند را دارنـد‪ .‬تأثیر ‪ 3‬نانوذرات‬
‫اکسـید فلـزی بر کاهـش ویسـکوزیته نمونه نفت سـنگین نشـان داد که تأثیـر می گـذارد‪ .‬غلظـت باالتـر نانـوذرات در نانوسـیال به‏طورکلی منجر‬
‫تمام غلظت های آزمایش شـده ‪ NiO، CuO‬و ‪ Fe3O4‬قادر به کاهش ‪ 50‬بـه دافعه بیشـتر بین نانـوذرات و در نتیجه فشـار جدایی باالتر می‌شـود‪.‬‬
‫درصـدی ویسـکوزیته نفـت سـنگین هسـتند‪ ]60[.‬به‏طورکلـی‪ ،‬پلیمرها علاوه بـر این‪ ،‬بـا افزایش غلظت نانوذرات‪ ،‬کشـش بین سـطحی بیشـتر‬
‫در شـرایط مخـزن تخریـب می‌شـوند و ویسـکوزیته سـیال جابه‏جایی با کاهـش می یابـد‪ .‬بـا ایـن حـال‪ ،‬غلظـت بـاالی نانـوذرات ممکـن اسـت‬
‫دمـا کاهـش می‌یابـد کـه باعـث کاهـش راندمان جـاروب می‌شـود‪ .‬یکی منجـر بـه تجمعـات شـود کـه نامطلـوب اسـت‪ .‬بنابرایـن‪ ،‬غلظـت بهینه‬
‫دیگـر از مزایـای اسـتفاده از نانـوذرات در سـیالب زنی پلیمـری‪ ،12‬بهبود نانـوذرات وجـود دارد کـه بـا تجمعـات نانـوذرات و عملکـرد نانوسـیال‬

‫‪37‬‬
 ‫مقاالت پژوهشی‬

‫‪ 1‬مطالعات اخیر در کاربرد نانوذرات در ازدیادبرداشت‬

‫منبع‬ ‫ضریب بازیافت‬ ‫مکانیزم‬ ‫سیال پایه‬ ‫غلظت نانوذره‬ ‫نانوذره‬

‫تغییر تروشوندگی‬
‫[‪]63‬‬ ‫‪ 17-22‬درصد‬ ‫کشش بین سطحی‬ ‫آب‬ ‫‪% 0/001‬‬ ‫فلزات غیرآهنی سبک‬

‫[‪]64‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تغییر ترشوندگی‬ ‫آب مقطر‬ ‫‪10000ppm‬‬ ‫‪Al2O3‬‬

‫‪SiO2+ Cetyltrimethyl‬‬
‫[‪]65‬‬ ‫‪-‬‬ ‫امولسیون پایدار‬ ‫آب مقطر‬ ‫‪% 0/5 - 0/05‬‬ ‫‪ammonium bromide‬‬
‫)‪(CTAB‬‬

‫‪Acidic silica‬‬
‫[‪]66‬‬ ‫‪ 16‬درصد‬ ‫تغییر ویسکوزیته‬ ‫آب مقطر‬ ‫‪1wt%‬‬ ‫‪,SiO2A, SiO2‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫‪and Al2O3‬‬

‫‪SiO2+ Sodium dodecyl‬‬

‫[‪]67‬‬ ‫‪ 4/68‬دصد‬ ‫کاهش کشش بین سطحی‬ ‫آب مقطر‬ ‫‪0/5 - 0/1wt%‬‬
‫)‪sulfate (SDS‬‬

‫[‪]68‬‬ ‫‪ 7/05 - 6/66‬دصد‬ ‫کاهش کشش بین سطحی‬ ‫آب باشوری ‪3‬درصد وزنی سدیم کلرید‬ ‫‪0/1wt%‬‬ ‫‪Zinc oxide‬‬

‫[‪]60‬‬ ‫‪ 25 - 12‬درصد‬ ‫کاهش کشش بین سطحی بهبود تحرک‬ ‫آب با شوری ‪50000ppm‬‬ ‫‪20000ppm‬‬ ‫‪ + TiO2‬زانتان گام‬

‫[‪]70‬‬ ‫‪ 25‬درصد‬ ‫تغییر ترشوندگی و بهبود تحرک‬ ‫آب مقطر‬ ‫درصد وزنی ‪0/5‬‬ ‫‪ + SiO2‬زانتان گام‬

‫[‪]71‬‬ ‫‪ 17‬درصد‬ ‫کاهش کشش بین سطحی بهبود تحرک‬ ‫آب با شوری باال‬ ‫‪0/05 g / L‬‬ ‫گرافن‪+‬صمغ عربی‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫نانـوذرات هیدروفیـل می تواننـد منجـر بـه انبسـاط و جدا شـدن سـریع‬
‫نفت شـوند‪ ،‬کـه همچنیـن باعث می شـود نانـوذرات هیدروفیـل کاندید‬
‫خوبـی بـرای کاربردهای ازدیادبرداشـت باشـند‪]72[.‬‬
‫بـار‪ :‬بـار نانـوذرات به‌طـور مسـتقیم بـر فشـار جداشـدگی تأثیـر‬
‫می‌گـذارد‪ ،‬جایـی کـه توانایـی جدا کـردن قطرات نفت از سـطح سـنگ‬
‫بـرای نانوسـیال‌های دارای نانـوذرات بـاردار بیشـتر اسـت‪]72[.‬‬
‫شـوری آب سـازند‪ :‬پایـداری نانـوذرات در یـک نانوسـیال بـا شـوری‬
‫متناسب اسـت‪]72 ،45[.‬‬
‫انـدازه‪ :‬بهتـر اسـت کـه انـدازه نانـوذره کوچک تـر در نانوسـیاالت‬
‫سـورفکتانت وجود داشـته باشـد زیرا اندازه‏های کوچک فشـار جداسازی‬
‫بیـن نانـوذرات را بهبـود می بخشـد‪ .‬بـا این حال‪ ،‬نانـوذرات با ایـن اندازه‬
‫سـریع تر تجمـع می کننـد‪]45[.‬‬
‫ترشـوندگی‪ :‬نانـوذرات آب‏گریـز در هنـگام جـدا شـدن قطـرات نفـت‬
‫از سـنگ مخـزن نسـبت بـه همتایـان آب‏دوسـت خـود مؤثرتر هسـتند‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ماهنامه‌‌ علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪209‬‬
‫می توانـد باعـث متراکـم شـدن و به هـم چسـبیده شـدن و یـا افزایـش‬
‫نیروهـای دافعـه باعـث پخش شـدن نانـوذرات موجود در سوسپانسـیون‬
‫بـروی سـطح جامـد شـوند‪ .‬پایـداری نانـوذرات در مقایسـه بـا ذرات در‬
‫انـدازه میکـرون بـه دلیـل مسـاحت سـطح بـاال و خـواص ویـژه سـطح‬
‫بسـیار سـخت اسـت‪ .‬چـون در مقیـاس نانو نیروهـای برهم‏کنش سـطح‬
‫بـر نیروهـای دافعـه الکترواسـتاتیک غلبه می کند‪ ،‬پدیده جذب سـطحی‬
‫اتفـاق می‏افتـد‪]75[.‬‬
‫نیروهای الکترواسـتاتیک (ناشـی از پتانسـیل سـطح) و نیروهای وابسـته‬
‫بـه طـرز قرارگیـری ذرات در فضـا (ناشـی از الیـه نازکـی اطـراف ذرات‬
‫پراکنـده شـده و از نزدیک شـدن ذرات به‏هم جلوگیـری می کند)‪ ،‬ذرات‬
‫را دفـع می‏کننـد و وقتـی نیروهـای دافعه حاکم هسـتند مـرزی به‏وجود‬
‫مـی آورد کـه مانـع از چسـبیدن ذرات می شـود‪ .‬ذرات نانـو به‏صـورت‬
‫طبیعـی دارای پتانسـیل سـطح کمـی هسـتند کـه ایـن باعث کم‏شـدن‬
‫پتانسـیل مـرز الیـه دوگانه (مضاعـف) الکتریکی شـده و سـرعت کلوخه‬
‫شـدن را افزایـش می دهد‪ .‬سـطح نانـو ذرات می تواند اصالح شـود و یک‬
‫سـطح بـا پتانسـیل بـاال ایجاد کـرد‪ .‬ایـن تغییر باعـث افزایـش نیروهای‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬
‫دافعـه شـده که می توانـد از کلوخـه شـدن ذرات جلوگیری کنـد‪]76[.‬‬
‫به منظور پایداری نانوذرات می توان به موارد زیر توجه کرد‪:‬‬
‫پایـداری سوسپانسـیون های کلوئیـدی را می تـوان بـا افزایـش زمـان‬
‫هـم زدن یـا افزایـش سـونیک در آب ایجاد شـود‪.‬‬
‫بـا اسـتفاده از سـورفکتانت ها و پلیمرهـا می تـوان سوسپانسـیون های‬
‫نانـوذرات را پایـدار کرد‪]77[.‬‬
‫پایـداری‪ ،‬جـذب و کلوخـه شـدن ذرات ارتبـاط مسـتقیم بـا ‪ pH‬و‬
‫یون هـای موجـود در محلـول دارد‪]77[.‬‬
‫مـواد پراکنده‏کننـده یـک الیـه نـازک اطراف نانـوذرات ایجـاد می کند‬
‫کـه این الیه‪ ،‬شـعاع هیدرودینامیـک نانوذرات را تغییـر می دهد‪ .‬افزودن‬
‫مـواد پراکنده‏کننـده بـار روی سـطح نانـوذرات را تغییـر می دهـد کـه‬
‫زمانـی ذرات بـه هـم نزدیک می شـوند‪ ،‬یک نیـروی دافعه فضایـی ایجاد‬
‫می کنـد و از کلوخـه شـدن نانـوذرات جلوگیری می کنـد‪]79 ،78[.‬‬
‫افزایـش غلظـت یون هـای مسـتحکم در سوسپانسـیون‪ ،‬نیـروی الیـه‬
‫دوگانـه (مضاعـف) الکتریکـی را کاهـش می‏دهد‪ ،‬که این باعث می شـود‬
‫کـه نیـروی جاذبـه وان دروالـس در محلول حاکم شـود‪]78[.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬
‫اثـر سـونیک کردن بـر پراکندگی بایـد در مطالعات مربوط بـه پایداری‬
‫سوسپانسـیون نانـوذرات مـورد بررسـی و آزمایـش قـرار گیرد‪ .‬به دسـت‬
‫آوردن روش مؤثـر پراکنـده کـردن نانـوذرات بسـیار مهـم اسـت چـون‬
‫وجـود نانـو ذرات به‏صـورت کلوخه شـده می توانـد‪ ،‬بر رفتار ویسـکوزیته‬
‫و فیزوترمـال سوسپانسـیون نانـوذرات تأثیر بگـذارد‪]45[.‬‬
‫تئـوری ‪ DLVO16‬به‏صـورت برهم کنـش ذرات کـه حاصـل نیـروی‬
‫دافعـه الیه دوگانـه الکترواسـتاتیک و نیروی جاذبـه وان دروالس‪ ،‬تعریف‬
‫می شـود‪ .‬تئـوری ‪ DLVO‬بیـان می کنـد کـه‪ ،‬پایـداری سوسپانسـیون‬
‫‪39‬‬
‫محیـط (آب سـازند و سـیال حامـل) مرتبط اسـت‪ .‬شـوری بیشـتر باعث‬
‫تجمـع سـریع تر می شـود‪ .‬به‏طور‏کلـی‪ ،‬اصالحـات سـطحی در نانوذرات‬
‫بـرای تحمـل شـوری محیـط انجـام می شـود‪ .‬هـر چـه میـزان شـوری‬
‫محیـط کم تـر باشـد‪ ،‬عملکـرد نانوسـیال ها و راندمـان جابه‏جایـی بهتـر‬
‫است‪]45[.‬‬
‫دمای تشـکیل‪ :‬پایداری نانوذرات در نانوسـیال با افزایش دمای سـازند‬
‫کاهـش می‌یابـد که منجر بـه تجمع سـریع‌تر نانوذرات می‌شـود‪]72[.‬‬
‫‪ pH‬سـیال حامـل‪ :‬سـیاالتی بـا ‪ pH‬نزدیـک بـه نقطـه ایزوالکتریـک‬
‫(‪ pH‬کـه در آن بـار الکتریکـی خالـص مولکول‌ها در محلول صفر اسـت)‬
‫نانوسـیاالت ناپایـدار خواهنـد داشـت‪ .‬هنگامـی کـه ‪ pH‬محلـول بـه ‪7‬‬
‫نزدیک‏تـر باشـد (خنثـی) نانوسـیاالت پایدارتـر هسـتند‪]72[.‬‬
‫ترکیـب نفـت خـام‪ :‬ترکیب سـیاالت مخزن بر سـاختار سوسپانسـیون‬
‫نانـوذرات در نانوسـیال تأثیـر می‏گـذارد‪ .‬علاوه بـر این‪ ،‬افزایـش ضریب‬
‫بازیافـت بـا نانوسـیال‌ها تحـت تأثیـر درصد اجزای سـنگین در سـیاالت‬
‫مخزن اسـت‪]45[.‬‬
‫نـوع و خـواص معدنـی سـنگ‪ :‬عملکـرد یـک نانوسـیال بـه لیتولـوژی‬
‫و خـواص مخـزن بسـتگی دارد‪ .‬به‏عنـوان مثـال‪ ،‬یـک نانوسـیال خـاص‬
‫تزریـق شـده در یـک مخزن ماسـه سـنگی عملکـرد متفاوتی نسـبت به‬
‫یـک نانوسـیال در مخـزن کربناته دارد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬ترشـوندگی سـنگ‬
‫بـر جـذب نانـوذرات تأثیـر می گـذارد کـه در آن مخـازن نفت‏دوسـت‬
‫باعـث جـذب کم تر نانوذرات نسـبت به مخازن آب‏دوسـت و ترشـوندگی‬
‫خنثـی می شـود‪]73 ،72[.‬‬
‫‪ .2-3‬پایداری نانو ذرات‬
‫بحـث مهـم در اسـتفاده نانـوذرات پایـداری آن هـا در آب یـا سـیال‬
‫اسـت‪ .‬پایـداری ذرات نانـو بـه ویژگی‏هـای سـیال و خصوصیـات ایـن‬
‫ذرات وابسـته اسـت‪ .‬دمـای سـیال‪ ،‬یون هـای موجـود در آب ازجملـه‬
‫خصوصیـات سـیال و آب‏دوسـتی یا آب‏گریـزی‪ ،‬باردار بـودن نانو ذرات و‬
‫همچنیـن شـکل نانـو ذرات (صفحه ایـی‪ ،‬لوله شـکل و‪ ...‬بـودن) از جمله‬
‫خصوصیـات ذرات نانـو اسـت کـه تأثیـر زیـادی بـر پایـداری آن هـا در‬
‫آب و دیگـر سـیاالت مـورد اسـتفاده در فرآینـد سـیالب زنی دارد‪ .‬ذرات‬
‫در مقیـاس نانـو برخلاف ذرات مقیـاس میکـرون بـه دلیل مقـدار پایین‬
‫نیروهـای جاذبـه وان دروالـس‪ 14‬بسـیار ناپایدار بـوده‪ ،‬و تمایـل زیادی به‬
‫‪15‬‬
‫انباشـتگی و چسـبیده شـدن (کلوخـه شـدن) را دارند‪ .‬حرکـت بروانی‬
‫از دیگـر فاکتـور اساسـی در نانـوذرات اسـت که بسـیار تأثیرگذار اسـت‪،‬‬
‫و ایـن نیـرو یـا انـدازه ذرات رابطـه معکـوس دارد‪ .‬مقـدار بـاالی حرکت‬
‫بروانـی احتمـال برخـورد نانـوذرات را افزایـش می دهـد‪ ،‬کـه ایـن باعث‬
‫افزایـش کلوخـه شـدن می شـود‪]74 ،61[.‬‬
‫اثـر متقابـل نیروهـای دافعـه و جاذبـه در نانـوذرات در صنایـع مختلـف‬
‫مـورد بررسـی قـرار گرفتـه‪ ،‬کـه نشـان داده شـده اسـت ایـن نیروهـا‬
 ‫وٕهو‪ٙٙ‬ذ‪ ٜ‬غبِت ٔیؿ‪ٛ‬د‪ .‬ؿىُ ‪ 4‬ثشخی اص ٔضایبی اكّی اػتفبد‪ ٜ‬اص ٘ب٘‪ٛ‬رسات دس س‪ٚ‬ؽ‪ٞ‬بی اصدیبدثشداؿت سا‬
‫ثش اػبع ٘تبیح ٔمبالت ثشسػی ؿذ‪ ٜ‬دس ثبال ٘ـبٖ ٔید‪ٞ‬ذ‪ .‬اػتفبد‪ ٜ‬اص ٘ب٘‪ٛ‬رسات دس فشآی‪ٙ‬ذ اصدیبدثشداؿت سا‬
‫ٕ٘یت‪ٛ‬اٖ ث‪ٝ‬ف‪ٛٙ‬اٖ یه سا‪ ٜ‬خبٔـ‪ ،‬أٗ ‪ ٚ‬وبُٔ دس ٘ؾش ٌشفت‪ .‬دس ٔمبیؼ‪ ٝ‬ثب ػبیش س‪ٚ‬ؽ‪ٞ‬بی سایح اصدیبدثشداؿت‬
‫ض٘ی‪ ،‬تضسیك ٌبصی ‪ ٚ‬تضسیك پّیٕشی‪ ،‬س‪ٚ‬ؽ‪ٞ‬بی اصدیبدثشداؿت ٘ب٘‪ٛ‬رسات ‪ٞ‬یجشیذی ثؼیبس خ‪ٛ‬اٖ ‪ٚ‬‬ ‫مقاالتػیالث‬
‫پژوهشی‬ ‫ٔب٘‪ٙ‬ذ‬
‫٘بثبِغ ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‪ ،‬صیشا ت‪ٟٙ‬ب دس ٔمیبع ٔیذا٘ی دس پش‪ٚ‬ط‪ٜٞ‬بی ٔقذ‪ٚ‬د ‪ٔ ٚ‬حذ‪ٚ‬د اػتفبد‪ٔ ٜ‬یؿ‪٘ٛ‬ذ‪ .‬ث‪ٙ‬بثشایٗ‪ ،‬ثشسػی ‪ٚ‬‬
‫ٔغبِق‪ ٝ‬خبٔـ س‪ٚ‬ؽ‪ٞ‬بی اصدیبدثشداؿت ٘ب٘‪ٛ‬رسات ‪ٞ‬یجشیذی اص خ‪ٙ‬ج‪ٞٝ‬بی ٔختّف ثشای یبفتٗ سا‪ ٜ‬ث‪ٟ‬ی‪ ٝٙ‬اػتفبد‪ٜ‬‬
‫اص آٖ‪ٞ‬ب ضش‪ٚ‬سی اػت‪]88 ،87 ،20[.‬‬

‫ضکل ‪ .4‬هصایای اصلی استفادُ اش ًاًَذزات دز زٍشّای اشدیادتسداضت تِ آبدٍست‬

‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬

‫‪ 4‬مزایای اصلی استفاده از نانوذرات در روش¬های ازدیادبرداشت به آب‏دوست‬

‫نانوذرات خبٔـ ٔ‪ٛ‬سد ٔغبِق‪ ٚ ٝ‬آصٔبیؾ‬ ‫کاربردهای ث‪ٝ‬ع‪ٛ‬س‬

‫دیگر و‪ ٝ‬ثبیذ‬
‫‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‪.2-4‬‬
‫ٔ‪ٟٓ‬مسـتحکم‪،‬‬ ‫راتی‬
‫یون های‬ ‫خ‪ٛ‬اف‬
‫کاهـش‬ ‫سـطح و‬‫پتانسـیل اص‬
‫٘ؼجت اثقبد‬ ‫ا٘ذاص‪ٚ ٜ‬‬
‫افزایـش در‬ ‫ؿىُ‪،‬‬
‫نانـوذرات بـا‬
‫شوری کم‬
‫دػت‬ ‫دػتو آب با‬
‫آٔذ‪ ٜ‬ث‪ٝ‬‬ ‫پلیمر‪ ،‬فوم‬ ‫سورفکتانت‪،‬‬
‫٘تبیح ث‪ٝ‬‬ ‫ٌیشیبه همراه‬
‫لغقی اص‬ ‫نانوذرات‬ ‫استفاده از‬
‫٘تید‪ٝ‬‬ ‫سـیلیکا‬ ‫نانوذرات‬ ‫سوسپانسـیون‬ ‫رفتار‬ ‫مختلف‬ ‫محققـان‬
‫لشاس ٌیش٘ذ‪ .‬تقذاد ٔغبِقبت ٔ‪ٛ‬خ‪ٛ‬د وبفی ٘یؼت ‪ٕ٘ ٚ‬یت‪ٛ‬اٖ‬ ‫یابـد‪.‬‬ ‫می‬ ‫بهبـود‬
‫ازنانو‪ٞ‬بذرات به‬
‫داس٘ذ‪.‬‬ ‫استفاده آٖ‬
‫فّٕىشد‬ ‫دسشود‪.‬‬
‫وّیذی می‬
‫ازدیادبرداشت‬‫٘مؾ‬ ‫عملکرد در‬
‫و‪ٙٙ‬ذ ‪ٚ‬‬‫ٔیبهبود‬ ‫سا دارای‬
‫تقییٗباعث‬ ‫سـیلیکا‬
‫آٖ‪ٞ‬ب‬‫نانوذرات‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رساتچـون‬
‫وبسثشد‬ ‫گـزارش دادند‪.‬‬ ‫را بـدون تئـوری ‪DLVO‬‬
‫فبّٔی‬ ‫آ‪ٚ‬سد‪ٌ .‬ش‪ٜٞٚ‬بی‬
‫‪ pHzpc17‬نزدیـک بـه ‪ 2.5‬اسـت‪ ،‬کـه در ایـن ‪ pHzpc‬کـم مـا انتظـار همراه دیگر روش ها می تواند باعث تغییر و بهبود چند پارامتر تأثیرگذار‬
‫ث‪ٙ‬بثشایٗ‪ ،‬ثشسػی ٘‪ٛ‬ؿ ‪ ٚ‬ت‪ٛٙ‬ؿ ٌش‪ٜٞٚ‬بی فبّٔی ٘ب٘‪ٛ‬رسات‪ ،‬ث‪ٚٝ‬یظ‪ٕٞٝ٘ٛ٘ ٜ‬بی خذیذتش (ٔب٘‪ٙ‬ذ ٘ب٘‪ٛ‬رسات ٔجت‪ٙ‬ی ثش‬
‫داریـم مقـدار بـار سـطح خیلی کم باشـد و این باعـث افزایـش در مقدار در ازدیادبرداشت شود‪ .‬استفاده از نانوذرات به همراه سورفکتانت باعث‬
‫‪ٞ‬بی‬ ‫وشثٗ) ضش‪ٚ‬سی ث‪٘ ٝ‬ؾش ٔیسػذ‪ٔ .‬غبِقبت ؿجی‪ٝ‬ػبصی ‪ٔ ٚ‬ذَػبصی دیذ ثؼیبس خ‪ٛ‬ثی اص فّٕىشد س‪ٚ‬ؽ‬
‫کلوخـه شـدن شـود ولـی در حقیقت ایـن باعـث پایداری سوسپانسـیون افزایش پایداری حرارتی سورفکتانت و افزایش عملکرد سورفکتانت در‬
‫ٔمیبع‬ ‫وبسثشد دس‬
‫نانوذرات هم‬ ‫ثشایپلیمر به‬ ‫ث‪ٚٝ‬یظ‪ٜ‬‬
‫استفاده از‬ ‫ٔ‪ٙ‬بػت‪،‬‬
‫همچنین‬ ‫ػبصی‬
‫شود‪]49[.‬‬ ‫‪]81‬و‪ٙ‬ذ ‪ٛٙٞ ٚ‬ص ٔغبِقبت ؿجی‪ٝ‬ػبصی ‪ٔ ٚ‬ذَ‬
‫ازدیادبرداشت‬ ‫[‪ٔ-79‬ی‬‫ایدبد‬ ‫اصدیبدثشداؿت‬
‫شـود‪.‬‬ ‫نانـوذرات می‬
‫٘ذاسد‪.‬تثبیت نانوذرات کربن سیاه و نقره پایداری حرارتی پلیمر را در دمای مخزن و شوری مخزن باال می برد‬ ‫فیزیکی‪ٚ‬خ‪ٛ‬د‬
‫مختلف برای‬ ‫٘ب٘‪ٛ‬رسات‬ ‫ثضسي‬
‫روش های‬
‫آزمایش شد‪ .‬پایداری نانوسیال های حاوی نانوذرات کربن سیاه و نقره و هم با جلوگیری کردن از ته‏نشینی پلیمر بر سطح سنگ سبب‬
‫تهیه شده توسط استیرر‪ ،‬اولتراسونیک‪ ،18‬حمام سونیک و هموژنایزر‪ 19‬افزایش ضریب بازیافت می شود‪ ]84[.‬همچنین استفاده این ذرات باعث‬
‫‪12‬فشار باال مورد بررسی گرفت‪ .‬نانوسیاالت تهیه شده توسط استیرر با می شود در ازدیادبرداشت به روش تزریق فوم‪ ،‬فوم پایدارتر و مقاوم در‬
‫سرعت ‪ 1500‬دور در دقیقه به مدت ‪ 2‬ساعت مخلوط شدند‪ ،‬سپس برابر شرایط مخزن تولید شود‪ .‬در تزریق آب با شوری کم به مخزن‪ ،‬با‬
‫توسط حمام سونیک و اولتراسونیک به ترتیب با فرکانس ‪ 40‬کیلوهرتز استفاده از نانوذرات می توان عملکرد آن را بهبود بخشید‪ ]85[.‬همچنین‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬

‫و ‪ 20‬کیلوهرتز مخلوط شدند‪ .‬هر دو دستگاه سونیکاتور به مدت ‪ 1‬در روش های حرارتی ازیاد برداشت نیز کاربرد و اثر نانو ذرات به اثبات‬
‫ساعت کار کرده اند‪ .‬هموژنایزر فشار باال در ‪ 18000 psi‬کار می‏کرد رسیده است‪ ]86[.‬این نتایج نشان می دهد که استفاده از نانو ذرات در‬
‫و هر نانوسیال ‪ 3‬بار به‏طور کامل از سیستم عبور کرد‪ .‬آن ها گزارش بحث ازدیادبرداشت در روش‏های مختلف تأثیرگذار بوده است و نسبت به‬
‫دادند که هموژنایزر فشار باال پایدارترین نانوسیال را در میان روش های زمان در حال پیشرفت است‪.‬‬
‫فیزیکی دیگر تولید می کند‪ .‬به این ترتیب دستگاه های اولتراسونیک‪،‬‬
‫حمام سونیک و استیرر به‏ترتیب به‏عنوان دستگاه های مؤثر بعدی معرفی ‪ .2-5‬مزایا و معایب استفاده از نانوذرات در ازدیادبرداشت‬
‫ً‬
‫قبـــا گفتـــه شـــد‪ ،‬کاربردهـــای نانـــوذرات بـــرای‬ ‫شدند‪ .‬می توان نتیجه گرفت که روش های تثبیت شیمیایی مؤثرتر از همان طـــور کـــه‬
‫ازدیادبرداشـــت‪ ،‬نتایـــج امیدوارکننـــده ای را نشـــان می‏دهـــد‪ .‬از‬ ‫روش های فیزیکی هستند‪.]83 ،82 ،75[.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ماهنامه‌‌ علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪209‬‬
‫تفــاوت بــار بیــن ســنگ و نانــوذره) بــه ســطح ســنگ جــذب شــوند‪.‬‬
‫نانــوذرات معمــوالً تمایــل دارنــد بــه ســمت ســطح مشــترک نفــت و‬
‫آب حرکــت کننــد‪ .‬ایــن تمایــل و فعالیــت آن هــا در ســطح مشــترک‬
‫منجــر بــه کاهــش کشــش بیــن ســطحی می شــود‪.‬‬
‫اســتفاده از هموژنایــزر فشــار بــاال مؤثرتریــن روش فیزیکــی بــرای‬
‫تثبیــت نانوســیاالت اســت‪ .‬بــا ایــن حــال‪ ،‬روش هــای شــیمیایی پاســخ‬
‫بهتــری را در مقایســه بــا روش فیزیکــی نشــان می دهنــد‪.‬‬
‫اســتفاده از ســورفکتانت ها و پلیمرهــا و کنتــرل ‪ pH‬رایج تریــن‬
‫فرآیندهــای تثبیــت شــیمیایی اســت‪.‬‬
‫کاربــرد ترکیبــی نانــوذرات و ســورفکتانت بــا جــذب میســل های‬
‫ســورفکتانت و دفــع تدریجــی‪ ،‬کارایــی نانــوذرات را افزایــش می دهــد‪.‬‬
‫عــاوه بــر ایــن‪ ،‬افزایــش پایــداری ســورفکتانت ها در محیــط متخلخــل‬
‫همــراه بــا بهبــود پایــداری نانــوذرات‪ ،‬میــزان نفــت بازیافتــی را افزایــش‬
‫می دهــد‪.‬‬
‫کاربــرد ترکیبــی نانــوذرات بــا پلیمرهــا روشــی مؤثــر بــرای افزایــش‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22‬‬
‫مقاومــت محلول هــای پلیمــری اســت‪.‬‬
‫کاربــرد ترکیبــی نانــوذرات همــراه آب بــا شــوری کم‏تــر‪ ،‬تغییــر‬
‫ترشــوندگی را تحــت دو مکانیســم اصلــی تقویــت می‌کنــد‪ .‬آب بــا‬
‫شــوری کــم بــا انحــال و هیدراتاســیون مــواد معدنــی‪ ،‬ســطح جدیــدی‬
‫را روی ســنگ ایجــاد می‌کنــد‪ .‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬نشســت نانــوذرات روی‬
‫ســطح ســنگ بــا نیــروی گرانشــی و جــذب الکترواســتاتیکی ســطح را‬
‫می پوشــاند و موجــب تغییــر ترشــوندگی می شــود‪.‬‬
‫اگرچـــه تحقیقـــات زیـــادی در مـــورد اســـتفاده از نانـــوذره در‬
‫ازدیادبرداشـــت در حـــال انجـــام اســـت‪ ،‬امـــا بســـیاری از جنبه‌هـــا در‬
‫ایـــن زمینـــه هنـــوز مبهـــم هســـتند و بـــه تحقیقـــات و بررســـی‌های‬
‫گســـترده نیـــاز دارنـــد‪ .‬به‏عنـــوان مثـــال‪ ،‬فعـــل و انفعـــاالت بیـــن‬
‫نانـــوذرات در محیط‏هـــای متخلخـــل‪ ،‬ظرفیـــت جـــذب آن هـــا و‬
‫تأثی ــر آن ه ــا ب ــر برهمکنش ه ــای جام ــد ـ مای ــع و س ــیال ـ س ــیال‬
‫هن ــوز ب ــه بررس ــی بیش ــتر نی ــاز دارن ــد‪ .‬ع ــاوه ب ــر ای ــن‪ ،‬مطالع ــات‬
‫در مـــورد اثـــرات هم‏افزایـــی اســـتفاده از نانـــوذرات بـــا ترکیبـــی از‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0‬‬
‫چندیـــن مـــاده شـــیمیایی (ســـورفکتانت‏ها‪ ،‬پلیمرهـــا و قلیایـــی)‬
‫هن ــوز به‏ص ــورت مح ــدود در مج ــات وج ــود دارد‪ .‬اج ــرای میدان ــی‬
‫ای ــن رویک ــرد هن ــوز در مرحل ــه ارزیاب ــی اس ــت‪ ،‬جای ــی ک ــه عملک ــرد‬
‫نان ــوذرات در مقی ــاس میدان ــی نامش ــخص اس ــت‪ .‬بنابرای ــن‪ ،‬ب ــا توج ــه‬
‫بـــه پیشـــرفت ســـریع در مطالعاتـــی کـــه بـــر ایـــن حـــوزه تمرکـــز‬
‫دارنــد‪ ،‬مقــاالت مــروری بــرای مقایســه پیشــرفت و تأثیــر کاربردهــای‬
‫مختلـــف نانـــوذرات بســـیار مـــورد نیـــاز اســـت‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫ســـوی دیگـــر‪ ،‬اســـتفاده از نانـــوذرات بـــا روش‌هـــای ازدیادبرداشـــت‬
‫شـــیمیایی باعـــث بهبـــود عملکـــرد مکانیســـم‌های کمک‌کننـــده‬
‫غالـــب می‌شـــود‪ .‬شـــکل ‪ 4‬برخـــی از مزایـــای اصلـــی اســـتفاده از‬
‫نان ــوذرات در روش ه ــای ازدیادبرداش ــت را ب ــر اس ــاس نتای ــج مق ــاالت‬
‫بررســـی شـــده در بـــاال نشـــان می‏دهـــد‪ .‬اســـتفاده از نانـــوذرات در‬
‫فرآینـــد ازدیادبرداشـــت را نمی‏تـــوان به‏عنـــوان یـــک راه جامـــع‪،‬‬
‫ام ــن و کام ــل در نظ ــر گرف ــت‪ .‬در مقایس ــه ب ــا س ــایر روش‌ه ــای رای ــج‬
‫ازدیادبرداشـــت ماننـــد ســـیالبزنی‪ ،‬تزریـــق گازی و تزریـــق پلیمـــری‪،‬‬
‫روش‌هـــای ازدیادبرداشـــت نانـــوذرات هیبریـــدی بســـیار جـــوان و‬
‫نابالـــغ هســـتند‪ ،‬زیـــرا تنهـــا در مقیـــاس میدانـــی در پروژه‌هـــای‬
‫مع ــدود و مح ــدود اس ــتفاده می‌ش ــوند‪ .‬بنابرای ــن‪ ،‬بررس ــی و مطالع ــه‬
‫جام ــع روش‌ه ــای ازدیادبرداش ــت نان ــوذرات هیبری ــدی از جنبه‌ه ــای‬
‫مختل ــف ب ــرای یافت ــن راه بهین ــه اس ــتفاده از آن ه ــا ض ــروری اس ــت‪.‬‬
‫[‪]88 ،87 ،21‬‬
‫شــکل‪ ،‬انــدازه و نســبت ابعــاد از خــواص ذاتــی مهــم نانــوذرات هســتند‬
‫کــه بایــد به‏طــور جامــع مــورد مطالعــه و آزمایــش قــرار گیرنــد‪ .‬تعــداد‬
‫مطالعــات موجــود کافــی نیســت و نمی تــوان نتیجه گیــری قطعــی از‬
‫نتایــج به دســت آمــده بــه‏دســت آورد‪ .‬گروه‌هــای عاملــی نانــوذرات‬
‫کاربــرد آن هــا را تعییــن می‌کننــد و نقــش کلیــدی در عملکــرد آن هــا‬
‫دارنــد‪ .‬بنابرایــن‪ ،‬بررســی نــوع و تنــوع گروه هــای عاملــی نانــوذرات‪،‬‬
‫به‏ویــژه نمونه هــای جدیدتــر (ماننــد نانــوذرات مبتنــی بــر کربــن)‬
‫ضــروری بــه نظــر می رســد‪ .‬مطالعــات شبیه‌ســازی و مدل‌ســازی‬
‫دیــد بســیار خوبــی از عملکــرد روش‌هــای ازدیادبرداشــت ایجــاد‬
‫می‌کنــد و هنــوز مطالعــات شبیه‌ســازی و مدل‌ســازی مناســب‪،‬‬
‫به‌ویــژه بــرای کاربــرد در مقیــاس بــزرگ نانــوذرات وجــود نــدارد‪.‬‬
‫‪ .3‬نتیجه گیری‬
‫در ایــن مقالــه مــروری کاربــرد نانوتکنولــوژی بــرای اهــداف‬
‫ازدیادبرداشــت مــورد بررســی قــرار گرفــت‪ .‬بــر اســاس نتایــج ارزشــمند‬
‫محققــان مختلــف و نظریــات علمــی می‏تــوان چنــد نکتــه مهــم را‬
‫نتیجه گیــری کــرد‪ .‬نتایــج را می‪-‬تــوان بــه صــورت زیــر خالصــه کــرد‪:‬‬
‫اگرچــه پایــداری نانوســیاالت در شــرایط مخــزن یــک چالــش اســت‪،‬‬
‫امــا مزایــای متعــددی بــرای کاربــرد نانــوذرات در فرآیند ازدیادبرداشــت‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫نانــوذرات ایــن پتانســیل را دارنــد کــه بــا ایجــاد یــک ســطح جدیــد‪،‬‬
‫حالــت ترشــوندگی ســنگ ســازند را تغییــر دهنــد‪ .‬آن هــا می تواننــد‬
‫توســط رســوب (بــه دلیــل گرانــش) و نیــروی الکترواســتاتیک (بــه دلیل‬

1. enhanced oil recovery (EOR) 8. Nanosphere
2. interfacial tension (IFT) 9. electrostatic attraction
3. Capillary Pressure 10. Recovery factor
4. wettability 11. Water flooding
5. Low Salinity 12. Polymer flooding
6. Nanomaterial 13. Nanofluid
7. Nanocapsules 14. Van Der Waals Force
[1]. Sun, X. and B. Bai, Chemical enhanced oil recovery, in Recovery
Improvement. 2023, Elsevier. p. 185-279.
[2]. Feder, J., As Industry changes, so does petroleum engineering
education. Journal of Petroleum Technology, 2019. 71(12): p. 44-48.
[3]. Ahmadi, Y., M. Mohammadi, and M. Sedighi, Introduction to chemical
enhanced oil recovery, in Chemical Methods. 2022, Elsevier. p. 1-32.
[4]. Muggeridge, A., et al., Recovery rates, enhanced oil recovery and
technological limits. Philosophical Transactions of the Royal Society A:
Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 2014. 372(2006): p.
20120320.
[5]. Alawode, A.J. and O.A. Falode, Enhanced Oil Recovery Practices:
Global Trend, Nigeria’s Present Status, Prospects and Challenges. Journal
of petroleum and gas engineering,[Online] Volume109. 2020.
[6]. Deng, X., et al., Relative contribution of wettability Alteration
and interfacial tension reduction in EOR: A critical review. Journal of
[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22 ]
Molecular Liquids, 2021. 325: p. 115175.
[7]. Zivar, D., P. Pourafshary, and N. Moradpour, Capillary desaturation
curve: does low salinity surfactant flooding significantly reduce the
residual oil saturation? Journal of Petroleum Exploration and Production,
2021. 11: p. 783-794.
[8]. Abbas, A.H., et al., Numerical study for continuous surfactant
flooding considering adsorption in heterogeneous reservoir. Journal of
King Saud University-Engineering Sciences, 2020. 32(1): p. 91-99.
[9]. Uzoho, C., M. Onyekonwu, and O. Akaranta, Chemical flooding
enhanced oil recovery using local alkali-surfactant-polymer. World
journal of innovative research, 2019.
[10]. Bou-Hamdan, K.F. and A.H. Abbas, Utilizing ultrasonic waves in
the investigation of contact stresses, areas, and embedment of spheres in
manufactured materials replicating proppants and brittle rocks. Arabian
Journal for Science and Engineering: (9) 47. 2022, p. 11635-11650.
[11]. Bou-Hamdan, K., Key Design Considerations for maximizing the
recovery rate of unconventional reservoirs. SPE The Way Ahead, 2020.
[12]. Bou-Hamdan, K.F., A 3D Semianalytical model for simulating the
proppant stresses and embedment in fractured reservoir rocks. Journal of
Porous Media, 2022. 25(6).
[13]. Gbadamosi, A.O., et al., An overview of chemical enhanced oil
recovery: recent advances and prospects. International Nano Letters,
2019. 9: p. 171-202.
[14]. Keykhosravi, A., et al., Comparative study of different enhanced oil
recovery scenarios by silica nanoparticles: an approach to time-dependent
wettability alteration in carbonates. Journal of Molecular Liquids, 2021.
324: p. 115093.
[15]. Hosseini, S., et al., Brine ions and mechanism of low salinity water
injection in enhanced oil recovery: a review. Research Journal of Applied
Sciences, Engineering and Technology, 2015. 11(11): p. 1257-1264.
[16]. Pothula, G.K., R.K. Vij, and A. Bera, An overview of chemical
[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0 ]
enhanced oil recovery and its status in India. Petroleum Science, 2023.
[17]. Jain, S., et al., A systematic review–Chemical EOR using surfactants
and polymers. Materials Today: Proceedings, 2022.
[18]. Dean, R.M., et al. State-of-the-Art laboratory methods for chemical
EOR. in SPE Improved Oil Recovery Conference. 2022. OnePetro.
[19]. Sircar, A., et al., Applications of nanoparticles in enhanced oil
recovery. Petroleum Research, 2022. 7(1): p. 77-90.
[20]. Al-Asadi, A., E. Rodil, and A. Soto, Nanoparticles in Chemical
EOR: A Review on Flooding Tests. Nanomaterials, 2022. 12(23): p. 4142.
[21]. Lashari, N., et al., Impact of nanoparticles stability on rheology,
interfacial tension, and wettability in chemical enhanced oil recovery: A
critical parametric review. Journal of Petroleum Science and Engineering,
2022: p. 110199.
[22]. Rezk, M.Y. and N.K. Allam, Impact of nanotechnology on enhanced
oil recovery: A mini-review. Industrial & engineering chemistry research,
2019. 58(36): p. 16287-16295.
‫مقاالت پژوهشی‬
‫پانویس ها‬
15. Brownian motion
16. Evert Verwey and Theodoor Overbeek
17. The pH for which the net surface charge
of adsorbent is equal to zero
18. Ultrasonic
19. Homogenization
‫منابعها‬
‫پانویس‬
[23]. Kim, B.H., et al., Synthesis, characterization, and application of
ultrasmall nanoparticles. Chemistry of Materials, 2014. 26(1): p. 59-71.
[24]. Lashari, N. and T. Ganat, Emerging applications of nanomaterials
in chemical enhanced oil recovery: Progress and perspective. Chinese
Journal of Chemical Engineering, 2020. 28(8): p. 1995-2009.
[25]. Bréchignac, C., P. Houdy, and M. Lahmani, Nanomaterials and
nanochemistry. 2008: Springer Science & Business Media.
[26]. Sajanlal, P.R., et al., Anisotropic nanomaterials: structure, growth,
assembly, and functions. Nano reviews, 2011. 2(1): p. 5883.
[27]. Liu, W.-T., Nanoparticles and their biological and environmental
applications. Journal of bioscience and bioengineering, 2006. 102(1): p. 1-7.
[28]. Santoso, E., et al., Review on recent advances of carbon based
adsorbent for methylene blue removal from waste water. Materials Today
Chemistry, 2020. 16: p. 100233.
[29]. Fritea, L., et al., Metal nanoparticles and carbon-based nanomaterials
for improved performances of electrochemical (Bio) sensors with
biomedical applications. Materials, 2021. 14(21): p. 6319.
[30]. Jiang, H., P.S. Lee, and C. Li, 3D carbon based nanostructures for
advanced supercapacitors. Energy & Environmental Science, 2013. 6(1):
p. 41-53.
[31]. Traykova, T., et al., Bioceramics as nanomaterials. 2006.
[32]. Wang, Y., et al., One‐dimensional electrospun ceramic nanomaterials
and their sensing applications. Journal of the American Ceramic Society,
2022. 105(2): p. 765-785.
[33]. Chen, Y., et al., Two-dimensional metal nanomaterials: synthesis,
properties, and applications. Chemical reviews, 2018. 118(13): p. 6409-
6455.
[34]. Olson, Y., Structural and optical properties and emerging
applications of metal nanomaterials. 2008. 24(4): p. 433-446.
[35]. Li, J. and J.Z. Zhang, Optical properties and applications of hybrid
semiconductor nanomaterials. Coordination Chemistry Reviews, 2009.
253(23-24): p. 3015-3041.
[36]. Chen, X., et al., Doped semiconductor nanomaterials. Journal of
nanoscience and nanotechnology, 2005. 5(9): p. 1408-1420.
[37]. Abbasi, H., M. Antunes, and J.I. Velasco, Recent advances in
carbon-based polymer nanocomposites for electromagnetic interference
shielding. Progress in Materials Science, 2019. 103: p. 319-373.
[38]. Ijaz, I., et al., Detail review on chemical, physical and green synthesis,
classification, characterizations and applications of nanoparticles. Green
Chemistry Letters and Reviews, 2020. 13(3): p. 223-245.
[39]. Lee, Y.K., H. Lee, and J.-M. Nam, Lipid-nanostructure hybrids and
their applications in nanobiotechnology. NPG Asia Materials, 2013. 5(5):
p. e48-e48.
[40]. Ren, R., et al., Recent Advances in the Development of Lipid-,
Metal-, Carbon-, and Polymer-Based Nanomaterials for Antibacterial
Applications. Nanomaterials, 2022. 12(21): p. 3855.
[41]. Carrion, C.C., et al., Lignin, lipid, protein, hyaluronic acid, starch,
cellulose, gum, pectin, alginate and chitosan-based nanomaterials for
cancer nanotherapy: Challenges and opportunities. International Journal
of Biological Macromolecules, 2021. 178: p. 193-228.
[42]. Mariyate, J. and A. Bera, A critical review on selection of
microemulsions or nanoemulsions for enhanced oil recovery. Journal of
Molecular Liquids, 2022: p. 118791.
[43]. Aladin, M.A.N., et al. A short review on application of nanoemulsion
for enhanced oil recovery. in AIP Conference Proceedings. 2022. AIP
Publishing LLC.
[44]. Mashat, A., A. Abdel-Fattah, and A. Gizzatov. NanoSurfactant: A
Novel Nanoparticle-Based EOR Approach. in SPE Europec featured at
80th EAGE Conference and Exhibition. 2018. OnePetro.
[45]. Udoh, T.H., Improved insight on the application of nanoparticles in
enhanced oil recovery process. Scientific African, 2021. 13: p. e00873.
[46]. Nazari Moghaddam, R., et al., Comparative study of using
42
 209 ‫ماهنامه‌‌ علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره‬
nanoparticles for enhanced oil recovery: wettability alteration of
carbonate rocks. Energy & Fuels, 2015. 29(4): p. 2111-2119.
[47]. Huibers, B.M., et al., Wettability alteration of sandstones by
silica nanoparticle dispersions in light and heavy crude oil. Journal of
Nanoparticle Research, 2017. 19: p. 1-18.
[48]. Sun, X., et al., Wettability alteration study of supercritical CO2
fracturing fluid on low permeability oil reservoir. Energy & Fuels, 2017.
31(12): p. 13364-13373.
[49]. Nwidee, L.N., et al., Wettability alteration of oil-wet limestone
using surfactant-nanoparticle formulation. Journal of Colloid and
Interface Science, 2017. 504: p. 334-345.
[50]. Hou, B., et al., Wettability alteration of oil-wet carbonate surface
induced by self-dispersing silica nanoparticles: Mechanism and monovalent
metal ion's effect. Journal of Molecular Liquids, 2019. 294: p. 111601.
[51]. Deng, X., et al., A review on wettability alteration in carbonate
rocks: Wettability modifiers. Energy & Fuels, 2019. 34(1): p. 31-54.
[52]. Al-Anssari, S., et al. Wettability alteration of carbonate rocks via
nanoparticle-anionic surfactant flooding at reservoirs conditions. in SPE
Symposium: Production Enhancement and Cost Optimisation. 2017.
OnePetro.
[53]. Rezvani, H., A. Khalilnejad, and A.A. Sadeghi-Bagherabadi.
Comparative experimental study of various metal oxide nanoparticles for
the wettability alteration of carbonate rocks in EOR processes. in 80th
EAGE Conference and Exhibition 2018. 2018. European Association of
Geoscientists & Engineers.
[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2023-11-22 ]
[54]. Jiang, R., K. Li, and R. Horne. A mechanism study of wettability
and interfacial tension for EOR using silica nanoparticles. in SPE Annual
Technical Conference and Exhibition. 2017. OnePetro.
[55]. Gbadamosi, A., et al., Nanotechnology application in chemical
enhanced oil recovery: current opinion and recent advances. Enhanc. Oil
Recov. Process. New Technol, 2019.
[56]. Rattanaudom, P., et al., The study of ultralow interfacial tension
SiO2-surfactant foam for enhanced oil recovery. Journal of Petroleum
Science and Engineering, 2022. 209: p. 109898.
[57]. Rezvani, H., et al., How ZrO2 nanoparticles improve the oil recovery
by affecting the interfacial phenomena in the reservoir conditions?
Journal of Molecular Liquids, 2018. 252: p. 158-168.
[58]. Alabdulbari, O.A.A., F.S.R. Alabid, and S. Hosseini, Effects of
formation brine,[C12mim][Cl] concentration, temperature and pressure on
the swelling factor and IFT of the carbonated water/heavy crude oil system.
Brazilian Journal of Chemical Engineering, 2022. 39(1): p. 289-300.
[59]. Santos, D.C., et al., Prediction of speed of sound in compressed
hydrocarbon and CO2 mixtures: theory comparison. Brazilian Journal of
Chemical Engineering, 2022: p. 1-13.
[60]. Patel, H., et al., Effects of nanoparticles and temperature on heavy
oil viscosity. Journal of Petroleum Science and Engineering, 2018. 167:
p. 819-828.
[61]. Elshawaf, M. Investigation of graphene oxide nanoparticles
effect on heavy oil viscosity. in SPE Annual Technical Conference and
Exhibition. 2018. OnePetro.
[62]. Khan, S.U., et al., Implication of Arrhenius activation energy
and temperature-dependent viscosity on non-Newtonian nanomaterial
bio-convective flow with partial slip. Arabian Journal for Science and
[ DOR: 20.1001.1.25381652.1402.1402.209.5.0 ]
Engineering, 2022: p. 1-12.
[63]. Suleimanov, B.A., F. Ismailov, and E. Veliyev, Nanofluid for
enhanced oil recovery. Journal of Petroleum science and Engineering,
2011. 78(2): p. 431-437.
[64]. Giraldo, J., et al., Wettability alteration of sandstone cores by
alumina-based nanofluids. Energy & Fuels, 2013. 27(7): p. 3659-3665.
[65]. Pei, H., et al., Investigation of synergy between nanoparticle and
surfactant in stabilizing oil-in-water emulsions for improved heavy oil
recovery. Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering
Aspects, 2015. 484: p. 478-484.
[66]. Taborda, E.A., et al., Effect of nanoparticles/nanofluids on the
rheology of heavy crude oil and its mobility on porous media at reservoir
conditions. Fuel, 2016. 184: p. 222-232.
[67]. Wu, Y., et al., Reducing surfactant adsorption on rock by silica
43
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
‫منابعها‬
‫پانویس‬
nanoparticles for enhanced oil recovery. Journal of Petroleum Science
and Engineering, 2017. 153: p. 283-287.
[68]. Adil, M., et al., Experimental study on electromagnetic-assisted
ZnO nanofluid flooding for enhanced oil recovery (EOR). PloS one,
2018. 13(2): p. e0193518.
[69]. Keykhosravi, A., M.B. Vanani, and C. Aghayari, TiO2 nanoparticle-
induced Xanthan Gum Polymer for EOR: Assessing the underlying
mechanisms in oil-wet carbonates. Journal of Petroleum Science and
Engineering, 2021. 204: p. 108756.
[70]. Gbadamosi, A., et al., Mechanistic study of nanoparticles-assisted
xanthan gum polymer flooding for enhanced oil recovery: A comparative
study. Journal of Petroleum Exploration and Production Technology,
2022: p. 1-7.
[71]. Hamdi, S.S., et al., A comparative study of dispersed and grafted
nanofluids of graphene nanoplatelets with natural polymer in high
salinity brine for enhanced oil recovery. Journal of Petroleum Science
and Engineering, 2022. 210: p. 110004.
[72]. Liu, D., et al., Review on nanoparticle-surfactant nanofluids:
Formula fabrication and applications in enhanced oil recovery. Journal of
Dispersion Science and Technology, 2022. 43(5): p. 745-759.
[73]. Li, S., et al., Experimental investigation of stability of silica
nanoparticles at reservoir conditions for enhanced oil-recovery
applications. Nanomaterials, 2020. 10(8): p. 1522.
[74]. Sofla, S.J.D., L.A. James, and Y. Zhang, Insight into the stability
of74hydrophilic silica nanoparticles in seawater for Enhanced oil
recovery implications. Fuel, 2018. 216: p. 559-571.
[75]. Foroozesh, J. and S. Kumar, Nanoparticles behaviors in porous
media: application to enhanced oil recovery. Journal of Molecular
Liquids, 2020. 316: p. 113876.
[76]. Liu, Z., et al., Understanding the stability mechanism of silica
nanoparticles: The effect of cations and EOR chemicals. Fuel, 2020. 280:
p. 118650.
[77]. ShamsiJazeyi, H., et al., Polymer‐coated nanoparticles for enhanced
oil recovery. Journal of applied polymer science, 2014. 131. (15).
[78]. Esmaeeli Azadgoleh, J., et al., Stability of silica nanoparticle
dispersion in brine solution: an experimental study. Iranian Journal of Oil
and Gas Science and Technology, 2014. 3(4): p. 26-40.
[79]. Zareei, M., H. Yoozbashizadeh, and H.R. Madaah Hosseini,
Investigating the effects of pH, surfactant and ionic strength on the
stability of alumina/water nanofluids using DLVO theory. Journal of
Thermal Analysis and Calorimetry, 2019. 135: p. 1185-1196.
[80]. Silvera Batista, C.A., R.G. Larson, and N.A. Kotov, Nonadditivity
of nanoparticle interactions. Science, 2015. 350(6257): p. 1242477.
[81]. Bal, V., Stability characteristics of nanoparticles in a laminar linear
shear flow in the presence of DLVO and non-DLVO forces. Langmuir,
2019. 35(34): p. 11175-11187.
[82]. Hwang, Y., et al., Production and dispersion stability of nanoparticles
in nanofluids. Powder Technology, 2008. 186(2): p. 145-153.
[83]. Yousefvand, H.A. and A. Jafari, Stability and flooding analysis of
nanosilica/NaCl/HPAM/SDS solution for enhanced heavy oil recovery.
Journal of Petroleum Science and Engineering, 2018. 162: p. 283-2. 91.
[84]. Gbadamosi, A.O., et al., Recent advances and prospects in polymeric
nanofluids application for enhanced oil recovery. Journal of Industrial
and Engineering Chemistry, 2018. 66: p. 1-19.
[85]. Tetteh, J.T., P.V. Brady, and R.B. Ghahfarokhi, Review of low
salinity waterflooding in carbonate rocks: mechanisms, investigation
techniques, and future directions. Advances in Colloid and Interface
Science, 2020. 284: p. 102253.
[86]. Medina, O.E., et al., Nanotechnology applied to thermal enhanced
oil recovery processes: A review. Energies, 2019. 12(24): p. 4671.
[87]. Joshi, D., et al., Experimental investigation of silica nanoparticle
assisted Surfactant and polymer systems for enhanced oil recovery.
Journal of Petroleum Science and Engineering, 2022. 216: p 110791.
[88]. Ahmadi, A., et al., Insight into nano-chemical enhanced oil recovery
from carbonate reservoirs using environmentally friendly nanomaterials.
ACS omega, 2022. 7(41): p. 36165-36174.