2014, Vol.1, No.
2, Pages 23 to 28
Journal of Water and Sustainable Development
A New Approach to Reducing Water
Odor and Taste in Kardeh Dam
Using a hybrid ultrasonic, super
aerator and absorption system
Case study: Mashhad Water Treatment Plant No. 1
B.Mehravaran 1*, K.Esmaili 2
1- PhD student of Engineering Water Structures, Ferdowsi University of Mashhad,
Supervisor of wastewater networks maintenance, Mashhad Water and Wastewater Co,
Iran. 2-Associate Professor of Water Engineering, Ferdowsi University of Mashhad,
Iran.
* (Corresponding author Email: Babak_Mehravaran@yahoo.com )
Received: 27-10-2013
Accepted: 17-07-2014
Abstract
Geosmin and MIB are the common factors causing
odor in the water. Water treatment plants usually
employ the conventional processes such as aeration,
coagulation, flocculation, chlorination or ozonation
and adsorption as preventive measures to reduce
water odor. But each of these processes alone cannot
completely remove the smell. The smell of fish, grass
and mud greatly depends on the excessive growth of
algae in warm seasons. Geosmin is the major cause
of water odor in Mashhad water treatment Plant No.
1, which is usually formed when rural, urban and
industrial wastewater as well as agricultural effluents,
fertilizers and nutrients enter Kardeh Dam and cause
excessive growth of algae in hot seasons. As the
only existing hybrid system, the present research is
financially justifiable in addition to being technically
feasible and considering the operational conditions
of Mashhad Water Treatment Plant No.1, is the only
executable plan. This hybrid water treatment plant
employs an ultrasonic system and deep aeration to
remove algae. In the deep aeration process using super
aerators, pollutants are eliminated in a two-phase
air and water process with ascending air currents.
Clarifying and final purification is hen carried out
with the help of the absorption method and combined
charcoal and activated carbon filters installed at the
spillway and pulsator outlets. This is the first time the
process is proposed and it is able to provide up to 95%
reduction in geosmin related pollutions.
Keywords: Deep aeration, Absorption, Geosmin,
Ultrasonic, Water treatment.
23
28 ‫ تا‬23 ‫ صفحات‬،1393 ‫ شهریور‬،2 ‫ شماره‬،‫سال اول‬
‫نشریه آب و توسعه پایدار‬
‫رویکرد جدید در کاهش طعم و بو از آب‬
‫سدکارده با استفاده از سامانه‌ی ترکیبی‬
‫ سوپرهواده و جذب سطحی‬،‫فراصوت‬
‫ مشهد‬1 ‫ تصفیه‌خانه‌ی آب شماره‌ی‬:‫مطالعه موردی‬
2
‫کاظم امساعیلی‬،*1‫بابک مهرآوران‬
‫ ناظر‬،‫ دانشگاه فردوسی مشهد‬،‫ دانشجوی دکتری مهندسی آب سازه‌های آبی‬-1
.‫بهره‌برداری شبکه‌های فاضالب شرکت آب و فاضالب مشهد‬
.‫ دانشگاه فردوسی مشهد‬،‫ دانشیار گروه مهندسی آب‬-2
)E-Mail: Babak_Mehravaran@yahoo.com ،‫*(نویسنده مسئول‬
92/8/5 :‫تاریخ دریافت‬
93/4/23 :‫تاریخ پذیرش‬
‫چکیده‬
.‫ عوامل رایج ایجاد بو در آب هستند‬1‫ژئومسین و دومتیل ایزوبورتئول‬
،‫ انعقاد‬،‫در تصفیه‌خانه‌های آب اغلب از فرآیندهای متعارف هوادهی‬
‫ کلرزنی یا ازن‌زنی و جذب سطحی به عنوان عوامل‬،‫خلته‌سازی‬
‫ ولی هر یک از این فرآیندها‬.‫پیشگیرانه در کاهش بو استفاده می‌شود‬
‫ علف و جلن به‬،‫ی ماهی‬
‌ ‫ بو‬.‫به تنهایی قادر به حذف کامل بو نیستند‬
‫ در تصفیه‌خانه‌ی‬.‫شدت تابع رشد زیاد جلبک‌ها در ماه‌های گرم است‬
‫ ژئومسین از عوامل عمده تولید بو می‌باشد که منبع‬،‫ مشهد‬1 ‫شماره‌ی‬
،‫ صنعتی‬،‫آن عمدتًا در اثر ورود فاضالب‌های شهری و روستایی‬
‫ ورود مواد مغذی به آب‬،‫ حاصلخیزکننده‌ها‬،‫پساب‌های کشاورزی‬
‫ این پژوهش به‬.‫سد کارده و به تبع آن رشد جلبک در فصل گرما است‬
‫ نسبت به روش‌های‬،‫عنوان تنها سامانه ترکیبی عالوه بر توجیه فنی‬
‫متداول توجیه اقتصادی نیز داشته و با توجه به شرایط عملیاتی‬
‫ به عنوان تنها طرح قابل اجرا‬،‫ مشهد‬1 ‫تصفیه‌خانه‌ی آب شماره‌ی‬
‫ در این تصفیه‌خانه روش ترکیبی حذف جلبک از طریق‬.‫می‌باشد‬
‫امواج فراصوت توسط سیستم مافوق صوت به همراه هوادهی‬
،‫ در هوادهی عمقی توسط سوپرهواده‬.‫عمقی اجنام شده است‬
‫فازی آب و هوا و با جریان صعودی هوا حذف‬ ‫آالینده‌ها با فرآیند دو‬
ِ
‫ سپس زالل‌سازی و تصفیه نهایی با کمک روش جذب‬.‫می‌شوند‬
‫سطحی و با نصب فیلترهای مرکب از زغال و کربن فعال در محل‬
‫ این فرآیند که برای اولین‬.‫سرریز و خروجی پولساتورها اجنام می‌شود‬
‫ آلودگی مربوط به ژئومسین را در‬95% ‫ می‌تواند تا‬،‫بار پیشنهاد می‌شود‬
.‫آب کاهش دهد‬
،‫ ژئومسین‬،‫ جذب سطحی‬،‫ هوادهی عمقی‬:‫واژه‌های کلیدی‬
.‫ تصفیه‌ آب‬،‫فراصوت‬
‫در محل و از الكترودها تولید می‌شود‪ .‬مرتضوی (‪ )1392‬در‬
‫پژوهشی كارایی فرآیند الکتروکواگوالسیون با الكترودهای میله‌ای‬
‫آلومینیومی را در شرایط مختلف برای حذف جلبك‌های مسی‬
‫سبز‪ -‬آبی از آب مصرفی و آشامیدنی بررسی منوده است‪ .‬سامانه‬
‫ترکیبی پیشنهادی فراصوت سوپرهواده و جذب سطحی دارای دو‬
‫گام اساسی است‪ .‬با استفاده از این سامانه در گام اول توسط امواج‬
‫فراصوت‪ ،‬جمعیت جلبک‌های سبز‪-‬آبی کاهش یافته‪ ،‬ضمن‬
‫کاهش مسوم آزاد شده از آنها‪ ،‬از میزان ذرات معلق‪ ،‬کدورت و بو و‬
‫طعم آب کاسته می‌شود‪ .‬در واقع در این مرحله منبع بو و مسیت ایجاد‬
‫شده که ناشی از جلبک‌های سبز‪-‬آبی است‪ ،‬تضعیف می‌شود‪.‬‬
‫سپس از فرآیند هوادهی با سوپر هواده استفاده شده تا متابولیت‌های‬
‫منتشر شده به فاز هوا منتقل شود‪ .‬این نوع هوادهی نیز به عنوان‬
‫مکمل فرآیند قبلی در کاهش طعم و بوی آب می‌باشد‪ .‬ترکیبات‬
‫بودار آب اغلب به صورت ترکیبات فرار هستند‪ .‬معمو ً‬
‫ال جهت‬
‫حذف ترکیبات بودار از سیستم‌های هوادهی استفاده می‌شود‪.‬‬
‫برای افزایش راندمان سیستم هوادهی‪ ،‬اختالط و زمان ماند دو‬
‫عامل مهم هستند که باید در نظر گرفته شود‪ .‬نقش هوادهی عالوه‬
‫شناورسازی ترکیبات کلوئیدی‬
‫ِ‬ ‫بر اکسیداسیون ترکیبات آلی بودار‪،‬‬
‫و الشه‌های جلبک‌های مرده می‌باشد‪ .‬از جمله دیفیوزرهای‬
‫هوادهی عمقی که بصورت دو فازی عمل کرده و فرآیند دفع را بطور‬
‫کامل اجنام می‌دهد‪ ،‬سوپرهواده‌ها هستند‪ .‬با توجه به حتقیقاتی که در‬
‫دانشگاه ‪ Brown‬در سال ‪ 2007‬اجنام پذیرفته‪ ،‬برای حذف ژئومسین‬
‫فرآیند هوادهی عمقی پیشنهاد شده است؛ چرا که بهترین راندمان‬
‫حذف‪ ،‬زمانی امکان‌پذیر است که ضریب انتقال جرم از فاز مایع به‬
‫فاز گاز (هوا) توسط فرآیند دفع و به صورت دوفازی اجنام پذیرد‪ .‬این‬
‫نظریه با عملکرد سوپرهواده انطباق کامل دارد‪ .‬در نهایت با استفاده‬
‫از فرآیند جذب سطحی توسط فیلترهای ثقلی زغال و کربن فعال‬
‫در خروجی پولساتورها فرآیند حذف ژئومسین با راندمان باال اجنام‬
‫می‌پذیرد‪ .‬در روش ارائه شده ضمن حفظ اکوسیستم طبیعی راندمان‬
‫باالیی در حذف بو و طعم از آب تامین خواهد گردید‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫افزایش مواد مغذی باعث رشد بیش از حد جلبك‌ها در منـابع آب‪،‬‬
‫شكوفایی جلبك‌ها و در نهایت باعث پدیده غنی‌شدن و بروز پدیده‬
‫گندیدگی در منابع آب (اتروفیكاسیون)‪ 2‬می‌شود‪ .‬به منظور كنترل‬
‫جلبك‌ها در منابع آب و بركه‌ها‪ ،‬می‌تـوان از فن‌‌آوری‌های مختلف‬
‫فیزیكی‪ ،‬شیمیایی و بیولوژیكی اسـتفاده كـرد‪ .‬یکی ازمهمترین‬
‫روش‌های كنترل فیزیكی جلبك‌ها‪ ،‬استفاده از صافی‌های مشبك‬
‫ریز و تسـمه‌ای بـا پوشـش كاغـذی برای پوشش بركه‌ها و مخازن‬
‫است‪ .‬استفاده از این روش در سطح گسترده به دلیل محدودیت‌های‬
‫موجود امکان‌پذیر منی‌باشد‪ .‬فرآینـدهای ترسیب شیمیائی‪ ،‬انعقـاد‬
‫و خلتـه‌سـازی‪ ،‬استفاده از سولفات مس‪ ،‬كلر و پرمنگنات پتاسیم‪،‬‬
‫از مهمترین روش‌های شیمیایی كنترل جلبك‌ها هستند‪ .‬همچنین‬
‫می‌توان به جذب سطحی با زغال فعال اشاره منود‪ .‬در استفاده از‬
‫روش‌های شیمیایی نیز محدودیت‌هایی وجود دارد؛ بعنوان مثال‪،‬‬
‫استفاده از پرمنگنات پتاسیم به دلیل حاللیت کم‪ ،‬هزینه باال و ایجاد‬
‫تغییر رنگ محدودیت ایجاد می‌کند‪ .‬اثر کلر نیز با قرارگرفنت در‬
‫معرض خورشید از بین می‌رود‪ .‬از مهمترین روش‌های بیولوژیكی‬
‫نیز استفاده از ماهی‌های گیاه‌خوار و سایر بی‌مهرگان رایج است‪.‬‬
‫در موارد استفاده از این روش‌ها گاهی مشاهده می‌شود که مرگ‬
‫و میر ماهی‌ها باعث ایجاد نتایج معکوس می‌گردد و میزان بار آلی‬
‫را به ‌شدت افزایش می‌دهد‪ .‬امروزه به دلیل وجود آلودگی‌های‬
‫طبیعی و مصنوعی آب (در محل سدها و یا در مسیرهای انتقال آب‬
‫به تصفیه‌خانه)‪ ،‬همواره کیفیت آب آشامیدنی رو به کاهش بوده و‬
‫از طرفی افزایش تقاضا برای آب با كیفیت باال‪ ،‬توجیه اقتصادی‬
‫الزم را برای ایجاد فن‌آوری‌های مدرن و ارزان قیمت به منظور‬
‫حذف جلبك‌های مسی از آب آشامیدنی فراهم کرده است‪ .‬روش‬
‫الکتروکواگوالسیون‪ 3‬از جمله روش‌های جدید در ظرفیت‌های‬
‫پائین می‌باشد‪ .‬این فرآیند یك روش الكترولیزی است که در اثر ولتاژ‬
‫بین الكترودهای آند و كاتد و برقراری جریان الكتریكی‪ ،‬كواگوالنت‬

‫و آلی هستند که از فعالیت متابولیتی یا فرآیند دفعی جلبکی منشأ‬ ‫خواص فیزیکی وشیمیائی ژئومسین و دومتیل ایزوبورتئول‬
‫می‌گیرند‪ .‬با بررسی‌های اجنام شده در آزمایشگاه آب مشهد‪ ،‬دو نوع‬
‫یکی از معضالت موجود در مورد کلرزنی آب در تصفیه‌خانه‌ها این‬
‫از متابولیت‌هایی که در تصفیه خانه آب شماره ‪ 1‬ایجاد بو می‌کنند‪،‬‬
‫است که کلر آلودگی میکروبی را حذف می‌کند؛ ولی در مورد حذف‬
‫مشخص شده که در جدول (‪ )1‬ارائه شده است‪ .‬میزان کاهش بار‬
‫آلودگی شیمیایی موثر منی‌باشد و موادآلی را اکسید می‌کند‪ .‬از طرفی‬
‫آلی رابطه مستقیم با کاهش مواد دفعی از جلبک‌ها دارد و افزایش‬
‫کلر باعث از بین رفنت غشای سلولی و آزادسازی ژئومسین می‌گردد‪.‬‬
‫متابولیت‌ها بطور فزآینده‌ای‪ ،‬میزان را افزایش می‌دهد‪.‬‬
‫در واقع ترکیبات تولیدی از جلبک‌های سبز ‪ -‬آبی مواد شیمیایی‬

‫‪24‬‬
‫سال اول‪ ،‬شماره ‪1393 ،2‬‬ ‫نشریه آب و توسعه پایدار‬
 ‫جدول ‪ -1‬مشخصات شیمیائی وفیزیکی ژئومسین و دومتیل ایزوبورتئول(آزمایشگاه آب مشهد)‬

‫میزان غلظت آستانه بو (‪)ng/l‬‬ ‫نوع بو‬ ‫وزن مولکولی‬ ‫فرمول شیمیایی‬ ‫نشانه‬

‫‪10‬‬ ‫خاک و کپک‬ ‫‪182‬‬ ‫‪OH22C12‬‬ ‫ژئومسني‬

‫‪29‬‬ ‫تندخاك‪-‬فلفلي‬ ‫‪168‬‬ ‫‪H22C11O‬‬ ‫دومتیل ایزوبورتئول‬

‫جدول بصورت میانگین می‌باشد‪.‬‬ ‫مواد و رو ‌‬

‫شها‬

‫جدول ‪ -2‬مشخصات آب ورودی به تصفیه‌خانه شماره ‪ 1‬مشهد‬

‫(نتایج آزمایشگاه آب مشهد)‬
‫سد کارده در کیلومتر‪ 20‬جاده مشهد به کالت بر روی رودخانه‌ی‬
‫مقدار میانگین‬ ‫واحد‬ ‫پارامتراندازه‌گیری‬ ‫کارده قراردارد که توانایی ذخیره ‪ 44‬میلیون مترمکعب آب را دارد‪.‬‬
‫‪2/21‬‬ ‫‪NTU‬‬ ‫‪Turbidity‬‬

‫‪mg/l‬‬ ‫‪TSS‬‬
‫آب این سد از طریق یک خط لوله به قطر ‪ 800‬میلی‌متر به تصفیه‌خانه‬
‫‪3/49‬‬

‫‪7/82‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪pH‬‬ ‫آب شماره ‪ 1‬مشهد جهت تصفیه منتقل می‌شود‪ .‬خصوصیات آب‬
‫‪µmohs/cm‬‬
‫ورودی به تصفیه‌خانه به شرح جدول (‪ )2‬می‌باشد‪ .‬مقادیر این‬
‫‪640‬‬ ‫‪EC‬‬

‫بر اساس بررسی‌های اجنام شده و بیشینه موجود که منطبق بر‬ ‫حذف جلبک توسط سیستم فراصوت‬
‫فرکانس‌های مناسب سیستم فراصوت برای حذف جلبک‌های‬ ‫از دستگاه‌های ضد جلبک و خزه معمو ً‬
‫ال برای موارد ذیل استفاده‬
‫سبز‪-‬آبی می‌باشد‪ ،‬که منونه عینی و عملی آن در تصفیه‌خانه آب‬ ‫می‌شود‪ :‬کشندگی جلبک و خزه‪ ،‬جلوگیری از رشد جلبک و خزه‬
‫اهواز مورد استفاده قرارگرفته و عملکرد مناسبی داشته است‪ ،‬و نیز‬ ‫در سیستم‌های تصفیه آب و حوضچه‌های آرامش‪ ،‬جلوگیری از‬
‫پیشنهاد منایندگی شرکت سازنده ‪ LG‬سونیک‪ ،‬سیستم فراصوت با‬ ‫انسداد پمپ‌ها‪ ،‬آبفشان‌ها و لوله‌ها و از بین بردن باکتری‌های مضر‬
‫مشخصات ذیل برای تصفیه‌خانه آب شماره ‪ 1‬مطابق جدول (‪)3‬‬ ‫و ختریب‌کننده (‪ .)2003 ،Shimizu‬در شکل (‪ )1‬شماتیک حنوه‬
‫پیشنهاد می‌گردد‪.‬‬ ‫بکارگیری سیستم فراصوت در حوضچه آرامش تصفیه‌خانه‌های‬
‫آب ارائه گردیده است‪.‬‬

‫جدول ‪ -3‬مشخصات پیشنهادی سیستم فراصوت جهت نصب در‬

‫تصفیه‌خانه‌ی آب شماره ‪ 1‬مشهد‬
‫مقدار میانگین‬ ‫واحد‬ ‫پارامتر‬
‫‪300‬‬ ‫وات‬ ‫توان‬

‫‪39‬‬ ‫کیلو هرتز‬ ‫فرکانس‬

‫‪240×142×149‬‬ ‫میلیمتر‬ ‫ابعاد جعبه کنترلی‬

‫شکل ‪ -1‬نصب دستگاه فراصوت جهت حذف جلبک‬

‫محقق (نویسنده) با استفاده از میکروسکوپ الکترونیکی و از منونه‬
‫آب کارون اجنام پذیرفته است) بیانگر آن می‌باشد که راندمان حذف‬
‫جمعیت کلروفیسه بعد از استفاده از دستگاه فراصوت تا ‪ 100%‬نیز‬
‫امکان‌پذیر می‌باشد (جدول ‪.)4‬‬
‫جدول ‪ -4‬نتایج حاصل از شمارش میکروسکوپ الکترونی در حذف و‬
‫کاهش جمعیت کلروفیسه‬
‫منونه بعد از التراسونیک‬ ‫منونه قبل از التراسونیک‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬
‫حداقل مقدار اندازه‌گیری شده ژئومسین در آب خام سد کارده ‪0/01‬‬
‫میکروگرم در لیتر است‪ .‬این میزان در فصل گرم سال تا مقدار‬
‫‪ 2/05‬میکروگرم در لیتر افزایش نشان می‌دهد که با استفاده از‬
‫سیستم ترکیبی‪ ،‬عم ً‬
‫ال ژئومسین در آب خروجی از تصفیه‌خانه‬
‫آب مشاهده خنواهد شد (آزمایشگاه آب مشهد)‪ .‬بررسی‌های‬
‫مقدماتی در مورد بکارگیری روش پیشنهادی در مورد منونه‌ای از‬
‫شماره آزمون‬ ‫آب رودخانه کارون جدول (‪ )4‬می‌تواند گویای مناسب بودن روش‬
‫‪1‬‬
‫فوق برای رسیدن به هدف کاهش بو و طعم آب در تصفیه‌خانه‬
‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫مشهد باشد‪ .‬مشاهدات میکروسکوپی منونه‌ی حاوی جلبک‌های‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫آبی زیر المل و شمارش جمعیت کلروفیسه‪( 4‬که توسط‬
‫سبز – ِ‬

‫‪25‬‬
‫مهرآوران‪،‬ب‪ .‬و امساعیلی‪،‬ک‪.‬‬ ‫رویکرد جدید در کاهش طعم و بو از آب‪...‬‬
 ‫عملکرد مناسب خواهند داشت‪.‬‬ ‫شکل (‪ )2‬شماتیک جمعیت کلروفیسه را زیر المل نشان می‌دهد‪.‬‬
‫شرایط عملیاتی تصفیه‌خانه‌ی آب شماره‌ی ‪ 1‬مشهد‬
‫در جدول (‪ )5‬شرایط عملیاتی تصفیه‌خانه‌ی شماره‌ی ‪ 1‬مشهد و‬
‫نیز میزان هوای مورد نیاز ارائه شده است‪ .‬با توجه به دبی عملیاتی‬
‫و میزان هوای مورد نیاز جهت اکسیداسیون بار آلی‪ ،‬به شرح زیر‬
‫محاسبه می‌شود‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪BOD5= 48000×18×10⁻ = 864 Kg/day‬‬ ‫شکل‪ -2‬شماتیک جمعیت کلروفیسه وسیانوفیسه زیر میکروسکوپ‬
‫‪=864Kg/day×45m /BOD5Kg=338880m /day‬حداقل هوای مورد نیاز برای عملیات پایش‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫ابعاد حوضچه‌ی ‪ 600‬تصفیه‌خانه‌ی شماره‌ی ‪ 1‬مشهد ‪4×10×15‬‬

‫جدول ‪ -5‬شرایط عملیاتی تصفیه‌خانه‌ی شماره‌ی ‪ 1‬مشهد‬ ‫متر برای دبی عملیاتی ‪ 2000‬مترمکعب بر ساعت می‌باشد‪ .‬زمان‬
‫مقدار‬ ‫واحد‬ ‫پارامتر اندازه‌گیری‬
‫ماند هیدرولیکی آن برابر ‪ )600÷2000( 0/3‬ساعت (معادل ‪18‬‬
‫‪48000‬‬ ‫متر مکعب بر روز‬ ‫دبی عملیاتی‬
‫‪150‬‬ ‫متر مربع‬ ‫سطح هوادهی‬ ‫دقیقه)است‪ .‬با توجه به اینکه برای عملکرد مناسب سیستم‬
‫‪150‬‬ ‫متر مربع‬ ‫میزان سطح کلی هوادهی‬ ‫اولتراسونیک زمانی معادل ‪ 30-15‬دقیقه الزم می‌باشد‪ ،‬با در نظر‬
‫‪600‬‬ ‫متر مکعب‬ ‫میزان حجم کلی هوادهی‬
‫گرفنت حوضچه با ابعاد باال امواج فراصوت فرصت کافی برای‬

‫مقادیر باالتر آهن و سختی آب امکان تشکیل رسوب بر روی‬
‫سیستم سوپرهواده را افزایش می‌دهد؛ زیرا در چنین سیستم‌هایی‬
‫که امکان مکش (سوپرهواده) در آن‌ها وجود دارد‪ ،‬به جرم و‬
‫رسوب بسیار حساس می‌باشند‪ .‬با توجه به مقادیر سختی و آهن‬
‫موجود در آب سد کارده استفاده از فرآیند هوادهی برای فرآیند دفع‬
‫موفقیت‌آمیز خواهدبود‪.‬‬
‫مقادیر مقایسه شده بین غلظت‌های بحرانی آهن محلول و سختی‬
‫در فرآیندهای دفع با مقادیر اندازه‌گیری شده‪ ،‬در جدول (‪ )6‬ارائه‬
‫گردیده است‪ .‬مقایسه مقادیر این جدول با نتایج بدست آمده از‬
‫جتزیه و حتلیل آزمایشگاهی مربوط به آب سد کارده‪ ،‬نشان می‌دهد‬
‫که استفاده از هوادهی عمقی توسط سیستم سوپرهواده در فرآیند‬
‫دفع با راندمان باالیی موثرخواهد بود‪ .‬مشکالت ناشی از وجود‬

‫جدول ‪ -6‬مقایسه مقادیر بحرانی آهن محلول و سختی در فرآیند دفع و مقادیر اندازه‌گیری شده‬
‫(آزمایشگاه آب مشهد‪1387 ،‬؛ ‪ Eylers‬و همکاران‪)1997 ،‬‬
‫سختی کل‬ ‫سختی کل‬ ‫غلظتآهن‬ ‫غلظت آهن‬ ‫نوع تکنولوژی‬
‫اندازه‌گیری شده‬ ‫بحرانی‬ ‫اندازه‌گیریشده‬ ‫محلولبحرانی‬

‫‪920‬‬ ‫‪≤ 1000‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪≤10-5‬‬ ‫هوادهی حبابی‬

‫و همکاران‪ .)2002 ،‬در شکل (‪ )3‬ساختار سوپرهواده بصورت‬ ‫سوپرهواده‬

‫شماتیک ارائه شده است‪.‬‬ ‫سوپرهواده نوعی روش هوادهی پیشرفته است که برخالف‬
‫پخش‌کننده‌های ‪ 5‬موجود در بازار که هوا توسط یک لوله استیل از‬
‫پایین به داخل سیلندری دمیده می‌شود‪ ،‬هنگام حرکت به مست باال‬
‫به صورت دو فازی آب زیادی را همراه خود حرکت می‌دهد‪ .‬جریان‬
‫دو فازی آب و هوا با سرعت باال دور توربین ثابت حرکت دوار گرفته‬
‫و در قسمت باالتر با برخورد به زائده‌های تعبیه شده‪ ،‬حباب‌ها‬
‫خرد و ریز می‌گردد‪ .‬در واقع علت راندمان باالی انتقال اکسیژن‬
‫عالوه بر ایجاد حباب‌های ریز‪ ،‬توربوالنس شدید ایجاد شده است‬
‫که باعث نازک شدن الیه مرزی روی حباب هوا می‌گردد (‪Byron‬‬
‫شکل ‪ -3‬شماتیک سوپر هواده‬

‫‪26‬‬
‫سال اول‪ ،‬شماره ‪1393 ،2‬‬ ‫نشریه آب و توسعه پایدار‬
 ‫استفاده از سوپرهواده جهت فرآیند دفع در حذف ژئومسین و‬
‫دومتیل ایزوبورتئول‬
‫حنوه نصب و چیدمان سوپرهواده‌ها جهت استفاده در حوضچه‬
‫آرامش تصفیه‌خانه‌های آب در شکل (‪ )4‬ارائه گردیده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -4‬شماتیک سیستم هوادهی عمقی با سوپر هواده‬

‫از دست رفته هوادهی می‌باشد‪ ،‬زیرا نوع چیدمان می‌بایست‬ ‫با توجه به ابعاد حوضچه آرامش تصفیه‌خانه‌ی آب شماره‌ی ‪1‬‬
‫بگونه‌ای باشد که همپوشانی هواده‌ها در بهترین حالت ممکن‬ ‫مشهد (‪ ،)15×10×4‬بهترین حنوه چیدمان با باالترین راندمان‬
‫امکان‌پذیر گشته و فرآیند اختالط‪ ،‬راندمان باالتری داشته باشد‪.‬‬ ‫حذف‪ ،‬نصب تعداد ‪ 99‬سوپرهواده‪ ،‬به‌صورت شکل (‪ )5‬است‪.‬‬
‫همانطور که مشاهده می‌شود چیدمان ارائه شده با کمترین فضای‬

‫شکل ‪ -5‬حنوه چیدمان سوپرهواده در حوضچه آرامش تصفیه‌خانه‌ی شماره‌ی ‪ 1‬مشهد‬

‫با توجه به جتارب گذشته سایر تصفیه‌خانه‌ها (ازجمله تصفیه‌خانه‬
‫اهواز که با استفاده از زغال حتی مواد پارافینی و نفت را نیز حذف‬
‫کرده‌اند) مناسب است؛ همچنین با توجه به قیمت پایین زغال از نظر‬
‫اقتصادی نیز به صرفه است‪ .‬در واقع عملیات جذب سطحی‪ ،‬توسط‬
‫زغال و کربن فعال در محل سرریزها اجنام می‌شود‪.‬‬
‫زالل‌سازی نهایی وجذب سطحی توسط کربن فعال‬
‫با توجه به جتربیات گذشته از جمله تصفیه‌خانه آب اهواز بهترین محل‬
‫استفاده فیلتر کربن فعال و زغال در کانال خروجی و از محل سرریز‬
‫پولساتورها با ارتفاع تقریبی ‪ 20‬سانتیمتر باالتر از کف کانال خروجی‬
‫و بصورت فیلتراسیون ثقلی می‌باشد‪ .‬ترکیب زغال و کربن فعال‬

‫‪27‬‬
‫مهرآوران‪،‬ب‪ .‬و امساعیلی‪،‬ک‪.‬‬ ‫رویکرد جدید در کاهش طعم و بو از آب ‪...‬‬
‫مقاالت و حتقیقات اجنام شده توسط گروه آب دانشگاه ‪،Brown‬‬
‫استفاده از سیستم هوادهی با سوپر هواده به عنوان کارآمدترین و‬
‫در عین حال کم‌هزینه‌ترین روش حذف ژئومسین می‌باشد‪ .‬با توجه‬
‫به اینکه در سیستم سوپرهواده غشا وجود ندارد و مشکالت مربوط‬
‫به افت فشار مطرح منی‌باشد‪ ،‬فرآیند دفع بصورت مناسبی اجنام‬
‫می‌پذیرد‪ .‬جهت کاهش هزینه‌ها در فرآیند جذب سطحی فیلتر از دو‬
‫الیه استفاده می‌گردد‪ .‬در الیه باالیی از زغال و در الیه پائینی از کربن‬
‫اکتیو استفاده می‌شود‪ .‬با توجه به جتریبات گذشته استفاده از زغال در‬
‫رنگبری و نیز حتی ترکیبات پارافینی‪ ،‬ضمن اینکه زمان اشباع شدن‬
‫الیه کربن فعال پائینی فیلتر جذب سطحی را افزایش می‌دهد‪ ،‬در‬
‫هزینه متام شده نیز نقش بسزایی ایفا می‌کند‪.‬‬
‫جمع‌بندی‬
‫استفاده از فن‌آوری فراصوت با راندمانی قابل قبول‪ ،‬جلبک‌ها را‬
‫حذف منوده‪ ،‬منجر به کاهش جمعیت جلبک‌ها و در پی آن حذف‬
‫طعم و بوی ناشی از آن‌ها بدون پیش‌کلرزنی خواهد شد؛ لذا‬
‫ی شماره‌ی ‪ 1‬مشهد‬
‫می‌تواند در ارتقاء کیفیت آب شرب تصفیه‌خان ‌ه ‌‬
‫بطور قابل مالحظه‌ی ای موثر باشد‪ .‬به استناد پژوهش‌های اجنام‬
‫شده در سطح بین‌املللی‪ ،‬سیستم فراصوت عالوه بر جلبک‌ها در‬
‫حذف سایر میکروارگانیسم‌ها در فرکانس‌های باالتر از ‪39 KHZ‬‬
‫نیز موثر بوده‪ ،‬قابلیت حذف میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها را دارد‪.‬‬
‫بررسی‌های اجنام پذیرفته توسط محقق و به استناد یافته‌های‬

‫پی‌نوشت‬ ‫تقدیر و تشکر‬

‫‪1- Geosmin and MIB‬‬ ‫نگارندگان برخود الزم می‌دانند از مدیریت محترم عامل شرکت آب‬
‫‪2- Eutrophication‬‬ ‫و فاضالب مشهد به خاطر همراهی در این پروژه حتقیقاتی که برای‬
‫‪3- Electrocoagulation‬‬ ‫اولین بار در کشور اجنام پذیرفته است کمال قدردانی را داشته باشند‪.‬‬
‫‪4- chlorophyceae‬‬
‫‪5- diffuser‬‬

‫‪Bird R. Stewart W. and Lightfoot E. 2001(second‬‬
‫‪edition).‬‬ ‫‪Trasport‬‬ ‫‪phenomena.‬‬
‫‪Wisconsin-Madison. ISBN 007392--471-X.‬‬
‫‪Eylers h. and kavanaugh M. 1997. Air stripping‬‬
‫‪Application for MTBE Removal from Drinking‬‬
‫‪Water, ,p.E. TT chapter2 Air strippingp. pages:30 -40.‬‬
‫‪Shimizu Y. 2003. The effect of the ultrasonic unit‬‬
‫‪LG sonic ichthyoid blade in a strictly controlled‬‬
‫‪environment Report. Kyoto university.‬‬
‫منابع‬
‫‪university‬‬ ‫‪of‬‬
‫مرتضوی‪ ،‬م‪ .‬ص‪ .1392 .‬حذف جلبک‌های سبز ‪ -‬آبی به روش‬
‫الکتروکواگوالسیون سد میناب‪ .‬شانزدهمین همایش ملی‬
‫بهداشت محیط‪ .‬دانشگاه علوم پزشکی تبریز‪ ،‬تبریز‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫نتایج آزمایشات آزمایشگاه مرجع آب و فاضالب مشهد بر روی آب‬
‫سد کارده به شماره منونه‌های ‪ 501 K‬الی ‪ 504 K‬و گزارش مورخ‬
‫‪ 1386/12/23‬و شماره منونه‌های ‪ 506 K‬الی ‪ 518 K‬و گزارش‬
‫مورخ ‪.1387/12/26‬‬
‫‪Brown University. 2007. Good Earth: Chemists‬‬
‫‪show origin of‬‬ ‫‪soil scented Geosmin. science‬‬
‫‪Daily,‬‬ ‫‪visited‬‬ ‫‪in‬‬ ‫‪http://www.sciencedaily.com/‬‬
‫‪releases/2007070916143521/09/.htm.‬‬

‫‪28‬‬
‫سال اول‪ ،‬شماره ‪1393 ،2‬‬ ‫نشریه آب و توسعه پایدار‬