‫بررسی تأثیر ‪ pH‬جاذب بیوچار در حذف سرب از زه آب‬

‫شیروانی‪3‬‬ ‫عبداله رنجبر‪ ،1‬منوچهر حیدرپور‪ ،2‬سیدسعید اسالمیان‪ ،2‬مهران‬

‫‪ -1‬مدیرعامل‌شرکت‌“ارک‌نقش‌ارس‌تبریز”‌و‌دانشجوي‌دکتري‌علوم‌و‌مهندسی‌آب‌دانشگاه‌صنعتی‌اصفهان‌‬
‫‪ -2‬استاد‌گروه‌علوم‌و‌مهندسی‌آب‌دانشگاه‌صنعتی‌اصفهان‬
‫‪ -3‬دانشیار‌گروه‌علوم‌خاک‌دانشگاه‌صنعتی‌اصفهان‬

‫نتایج و بحث‬ ‫ضرورت و اهداف پژوهش‬

‫یکی از مهم‌ترین نیازهاي حیات روي کره زمین‪ ،‬آب می‌باشد‪ .‬افزایش جمعیت دنیا‪ ،‬کاهش‬
‫میزان منابع آب قابل استفاده‪ ،‬افزایش آلودگی منابع آب قابل دسترس و رقابت بر سر تقاضاي‬
‫آب در بخش‌هاي مختلف خانگی‪ ،‬کشاورزي‪ ،‬صنعت و توسعه شهري‪ ،‬انسان را به استفاده از‬
‫منابع آبی با کیفیت نامطلوب‪ ،‬همچون منابع آبی شور‪ ،‬آب زهکش‌ها و پساب‌هاي تصفیه شده‪،‬‬
‫مجبور نموده‌است‪ .‬در این بین‪ ،‬سرب یکی از آالینده‌هاي موجود در آب‌هاي آلوده می‌باشد‪.‬‬
‫امروزه در بخش کشاورزي‪ ،‬میلیون‌ها تن ضایعات و پسماند کشاورزي‪ ،‬به هدر می‌رود‪ ،‬لذا‬
‫نمودار‌ایزوترم‌جذب‌سرب‌براي‌جاذب‌بیوچار‌فعالسازي‌شده‌با‌بخار‌آب‌در‌سطح‌‪pH=2‬‬ ‫استفاده از این مواد اولیه ارزان قیمت و تولید جاذب‌هاي کربنی از آنها‪ ،‬راهکار مناسبی براي‬
‫کاهش یا حذف انواع مواد آالینده می‌باشد؛ به همین منظور‪ ،‬در این مطالعه‪ ،‬از پسماندهاي ساقه‬
‫کلزا براي تهیه جاذب بیوچار براي استفاده در ‪pH‬هاي مختلف‪ ،‬استفاده گردید‪.‬‬

‫مواد و روشها‬
‫نمودار‌ایزوترم‌جذب‌سرب‌براي‌جاذب‌بیوچار‌فعالسازي‌شده‌با‌بخار‌آب‌در‌سطح‌‪pH=4‬‬
‫در این مطالعه براي تولید جاذب‌هاي کربنی از ساقه کلزا استفاده گردید؛ به این ترتیب که براي‬
‫تهیه جاذب بیوچار‪ ،‬ماده خام ساقه کلزا به مدت ‪ 30‬دقیقه در آب جوشانده شد و سپس براي‬
‫خشک شدن به مدت ‪ 24‬ساعت در آون با دماي ‪ 105‬درجه سانتی‌گراد قرار داده شد‪ .‬سپس‬
‫ماده به دست آمده‪ ،‬آسیاب شد و از الک‌هاي مش ‪ 35‬و ‪ 0/5( 400‬و ‪ 0/037‬میلی‌متري) عبور‬
‫داده شد‪ .‬براي انجام فرآیند کربن‌سازي و تهیه بیوچار‪ ،‬ماده خام آماده شده از ساقه کلزا در‬
‫نمودار‌ایزوترم‌جذب‌سرب‌براي‌جاذب‌بیوچار‌فعالسازي‌شده‌با‌بخار‌آب‌در‌سطح‌‪pH=6‬‬ ‫داخل کوره تحت گاز بی‌اثر نیتروژن تحت دماي ‪ 500‬درجه سانتی گراد‪ ،‬به مدت ‪ 120‬دقیقه‪،‬‬
‫پیرولیز گردید‪ .‬سپس براي تهیه بیوچار فعال شده با بخار آب‪ ،‬فعالسازي بیوچار در داخل کوره‬
‫با توجه به نتایج به دست آمده‪ ،‬ایزوترم‌هاي جذب النگمویر و فروندلیخ‪ ،‬فرآیند جذب سرب‬ ‫با استفاده از بخار آب تحت دماي ‪ 700‬درجه سانتی‌گراد به مدت ‪ 60‬دقیقه‪ ،‬انجام گرفت‪.‬‬
‫روي جاذب‌هاي تولید شده را به خوبی‪ ،‬پیش‌بینی می‌کنند‪ .‬بر اساس نتایج بدست آمده‪ ،‬بهترین‬
‫سطح ‪ pH‬جاذب در سطح احتمال معنی داري ‪( %5‬آنالیز شده در نرم‌افزار ‪ ،)SAS‬برابر ‪6‬‬ ‫نحوه انجام آزمایش‌هاي ایزوترم جذب سرب در ‪pH‬هاي مختلف جاذب‬
‫می‌باشد‪ .‬همچنین سطح ویژه جاذب بیوچار فعالسازي شده با بخار آب به روش ‪BET‬‬ ‫با استفاده از جاذب بیوچار فعالسازي شده با بخار آب‪ ،‬آزمایش‌هاي ایزوترم جذب سرب انجام‬
‫اندازه‌گیري شد که برابر ‪ 429/68‬متر مربع بر گرم می‌باشد‪ .‬با توجه به نتیجه آنالیز ‪ ،BET‬مقدار‬ ‫گرفت؛ براي انجام آزمایش‌هاي جذب سرب و انتخاب بهترین سطح ‪ pH‬جاذب در سه سطح‬
‫باالي سطح ویژه در جاذب بیوچار فعال شده با بخار آب‪ ،‬بیانگر توسعه مطلوب ساختار داخلی‬ ‫‪ 4 ،2‬و ‪ ،6‬آزمایش‌هاي ایزوترم جذب سرب در هر سه سطح ‪ pH‬انجام گردید‪ .‬به این ترتیب که‬
‫این جاذب می‌باشد که موجب افزایش حداکثر ظرفیت جذب براي جاذب بیوچار فعالسازي‬ ‫با تنظیم ‪ pH‬جاذب‌ها روي ‪ 4 ،2‬و ‪ ،6‬بعد از توزین ‪ 0/3‬گرم در ظروف پالستیکی ریخته شد‪.‬‬
‫شده با بخار آب شده است‪.‬‬ ‫براي تهیه محلول‌هاي آلوده به فلز سنگین سرب از نمک مرک استفاده گردید؛ به این ترتیب‬
‫که محلول‌هاي آلوده در ‪ 8‬سطح غلظت‪ 3 ،‬تکرار و ‪ 1‬شاهد‪ ،‬تهیه شدند‪ .‬سپس به اندازه ‪30‬‬
‫میلی‌لیتر از محلول‌هاي آلوده به هریک از ظروف حاوي جاذب‌ها اضافه شدند و به مدت ‪24‬‬
‫نتیجهگیری‬ ‫ساعت روي دستگاه شیکر با سرعت ‪ ،200 rpm‬شیک شدند‪.‬‬

‫با انجام آزمایش‌هاي مطالعه اخیر روي جاذب‌هاي تهیه شده از ساقه کلزا بصورت بیوچار‬
‫فعالسازي شده با بخار آب‪ ،‬در سه سطح مختلف ‪ pH‬جاذب‪ pH= 6 ،‬به عنوان بهترین‬
‫سطح ‪ pH‬جاذب براي حذف آالینده سرب انتخاب گردید که براي مراحل بعدي مطالعات‬
‫می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬

‫منابع اصلی‬
‫اندازه‌گیري‌‌‪ pH‬نمونه‌ها‬
‫‪ -1‬رنجبر‪ ،‬ع‪ ،‬م‪ .‬حیدرپور‪ ،‬س‪ .‬اسالمیان‪ ،‬و م‪ .‬شیروانی‪ .1398 .‬بررسی تأثیر دما در فرآیند تولید زغال زیستی از ساقه کلزا در حذف‬
‫سرب از زه‌آب‪ ،‬چهارمین کنگره ساالنه بین المللی توسعه کشاورزي‪ ،‬منابع طبیعی‪ ،‬محیط زیست و گردشگري ایران‪ ،‬دانشگاه هنر‬
‫اسالمی تبریز‪.‬‬
‫نتایج و بحث‬
‫‪2. Anonymous. World Health Organization, G 2008. Guidelines for drinking-water quality [electronic‬‬
‫‪resource]: incorporating first and second addenda, Geneva, Switzerland.‬‬
‫‪3. Liang, M., D. Wang, Y. Zhu, Z. Zhu, Y. Li and C.P. Huang. 2018. Nano-hematite bagasse composite (n-‬‬ ‫بعد از انجام آزمایش‌هاي ایزوترم جذب سرب با استفاده از سطوح مختلف ‪ pH‬جاذب در سه‬
‫‪HBC) for the removal of Pb(II) from dilute aqueous solutions. Water Process Engineering. 1: 69-76.‬‬
‫‪4. Shi, Z., F. Liu and S. Yao. 2011. Adsorptive removal of phosphate from aqueous solutions using‬‬
‫سطح ‪ 4 ،2‬و ‪ ،6‬مطابق مراحل ذکر شده در بخش مواد و روش‌ها‪ ،‬مقادیر جذب سرب محاسبه‬
‫‪activated carbon loaded with Fe(III) oxide. New Carbon Materials. 26(4): 299-306.‬‬ ‫گردید؛ به این ترتیب که مطابق رابطه ‪ ،3‬مقادیر جذب شده آالینده به وسیله فاز جامد در هر‬
‫‪5. Wang, C. and H. Wang. 2018. Pb(II) sorption from aqueous solution by novel biochar loaded with nano-‬‬
‫‪particles. Chemosphere. 192: 1-4.‬‬ ‫نمونه با توجه به غلظت‌هاي اولیه و باقیمانده آالینده‪ ،‬محاسبه شد و با ترسیم این مقادیر در برابر‬
‫‪6. Wasay, S. A., S. Barrington and S. Tokunaga. 1999. Efficiency of GAC for treatment of leachate from‬‬
‫‪soil washing process. Water, Air, & Soil Pollution. 116(3-4): 449-460.‬‬
‫غلظت‌هاي تعادلی مربوطه در نرم‌افزار ‪ ،GraphPad Prism‬ایزوترم‌هاي جذب به وسیله‬
‫‪7. Williams, P. N., M. R. Islam, E. E. Adomako, A. Raab, S. A. Hossain, Y. G. Zhu, J. Feldmann and A. A.‬‬ ‫جاذب‌ها بدست آمد‪ .‬نتایج خروجی این نرم‌افزار مطابق شکل هاي زیر می باشد‪.‬‬
‫‪Meharg. 2006. Increase in rice grain arsenic for regions of Bangladesh irrigating paddies with elevated‬‬
‫‪arsenic in groundwaters. Environmental Science & Technology. 40(16): 4903- 4908.‬‬

‫‪Corresponding author Email: abdullah.ranjbar@ag.iut.ac.ir‬‬