‫ساخت كربن فعال با استفاده از فعال سازي شيميايي پوست گردو‬

‫(‪)4‬‬ ‫(‪)3‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫(‪)1‬‬

‫علي احمدپور‬ ‫عليمراد رشيدي‬ ‫محمد مهديارفر‬ ‫مجيد عابدين زادگان عبدي‬

‫‪-1‬رئيس پژوهشكده گاز ‪ ,‬پژوهشگاه صنعت نفت‬

‫‪-2‬پژوهنده ارشد ‪ ,‬پژوهشكده گاز ‪ ,‬پژوهشگاه صنعت نفت‬
‫‪-3‬پژوهنده ارشد ‪ ,‬پژوهشكده گاز ‪ ,‬پژوهشگاه صنعت نفت‬
‫‪-4‬استاديار گروه مهندسي شيمي‪ ,‬دانشكده مهندسي‪ ,‬دانشگاه فردوسي مشهد‬

‫چكيده در اين مقاله حاصل بررس‪00‬يهاي آزمايش‪00‬گاهي انج‪00‬ام گرفته در زمينه س‪00‬اخت‬
‫كربن فعال ارائه شده است‪ .‬روش م‪00‬ورد اس‪00‬تفاده فع‪00‬ال س‪00‬ازي ش‪00‬يميايي پوست گ‪00‬ردو‬
‫توسط عامل فع‪00‬ال س‪00‬از كلريد روي ب‪00‬وده اس‪00‬ت‪ .‬در اين بررس‪00‬يها مش‪00‬خص گرديد كه‬
‫افزايش نس‪00‬بت وزني عامل فع‪00‬ال س‪00‬از به م‪0‬اده خ‪00‬ام تا ‪ %100‬وزني‪ ،‬منجر به اف‪00‬زايش‬
‫شديد سطح آزاد‪ ،‬حجم حفره ها و نيز عدد يدي محص‪00‬ول نه‪00‬ايي مي گ‪00‬ردد و اف‪00‬زايش‬
‫بيشتر نسبت عامل فعالساز تا ميزان دو براب‪00‬ر‪ ،‬منجر به اف‪00‬زايش ت‪00‬دريجي س‪00‬طح آزاد و‬
‫حجم حفره ها مي شود و بر روي عدد يدي محصول اثري ندارد‪ .‬اندازه ذرات ماده خ‪00‬ام‬
‫در محدوده مورد بررسي‪ ،‬اثر چشمگيري را بر روي خواص س‪00‬طحي و ج‪00‬ذبي محص‪00‬ول‬
‫نشان نداده است‪.‬‬

‫واژه هاي كليدي ‪ :‬كربن فعال‪ ،‬فعال سازي شيميايي‪ ،‬جذب سطحي‪ ،‬جاذبها‬

‫‪Preparation of Active Carbon by Chemical Activation from‬‬

‫‪Walnut Shell‬‬
 M. Abedinzadegan Abdi M. Mahdyarfar A. M. Rashidi
A. Ahmadpour

Abstract The scope of this work is the production of activated carbon in the
laboratory scale. The activated carbon is prepared from walnut shell, which is
chemically activated by zinc chloride. It is observed that as the ratio of activating
agent to raw material increases to 100%, a sharp enhancement of surface area, pore
volume and iodine number of final product (activated carbon) results. However, by
increasing the ratio to 200%, only the surface area and pore volume is gradually
enhanced and iodine number changes inconsistently .It is also concluded that the size
of raw material granules, tested in this study, show no considerable effect on the
surface area and adsorption properties of the product.

‫مقدمه‬
‫يار‬00‫اي بس‬00‫ كاربرده‬،‫ائين‬00‫اال و قيمت پ‬00‫ذب ب‬00‫كربن فعال بعنوان يك جاذب با ظرفيت ج‬
‫اي‬00‫ از جمله كاربرده‬.‫ت‬00‫فراواني را در فرآيندهاي جذب از فاز مايع و يا فاز گاز يافته اس‬
‫فيه آب‬00‫ تص‬,‫كر‬00‫ول ش‬00‫بري از محل‬00‫وان به رنگ‬00‫ايع مي ت‬00‫از م‬00‫ذب از ف‬00‫اده در ج‬00‫اين م‬
‫از و‬00‫كهاي گ‬00‫تفاده در ماس‬00‫از به اس‬00‫از گ‬00‫ذب از ف‬00‫اب و در ج‬00‫فيه پس‬00‫ تص‬,‫اميدني‬00‫آش‬
‫ام‬00‫ مواد اوليه مختلفي را مي توان بعنوان ماده خ‬.‫سيستمهاي بازيافت حالل اشاره نمود‬
,‫وب‬00‫ير چ‬00‫لولزي نظ‬00‫ام س‬0‫واد خ‬00‫ان آنها م‬00‫براي توليد اين محصول بكار گرفت كه از مي‬
‫پوست نارگيل‪ ,‬هسته ميوه ها و ساير ضايعات كشاورزي‪ ،‬مواد خام كرب‪00‬ني نظ‪00‬ير زغ‪00‬ال‬
‫سنگ‪ ,‬كك نفتي‪ ,‬قير قطران زغال س‪00‬نگ و م‪00‬واد خ‪00‬ام پليم‪00‬ري ش‪00‬امل ض‪00‬ايعات ان‪00‬واع‬
‫الستيكها و پالستيكها را مي توان نام برد]‪ .[1‬استفاده از مواد خام سلولزي براي ج‪00‬ذب‬
‫از ف‪00‬از م‪00‬ايع خصوص ‪0‬اً در م‪00‬واقعي كه ه‪00‬دف از ك‪00‬اربرد محص‪00‬ول نه‪00‬ايي‪ ،‬اس‪00‬تفاده در‬
‫فرآيندهاي صنايع غذايي باشد‪ ،‬بعلت وجود ناخالصي كمتر در آن مناسب ترمي باشد‪.‬‬
‫توليد كربن فعال با استفاده از دو روش فعال سازي فيزيكي و فعال سازي شيميايي‬
‫امكان پذير است‪ .‬هدف از فعال سازي‪ ،‬ايجاد يك ساختار متخلخل كرب‪00‬ني با س‪00‬طح آزاد‬
‫زياد در ماده خام است‪ .‬در روش فع‪0‬ال س‪0‬ازي ف‪0‬يزيكي‪ ،‬م‪0‬اده خ‪0‬ام نخست در محيطي‬
‫بدون حضور هوا كربونيزه مي شود تا پايه كرب‪00‬ني اوليه تش‪00‬كيل ش‪00‬ود‪ .‬در اين ش‪00‬رايط‪،‬‬
‫تركيبات سلولزي و نيز پليمري موجود در ماده خام به زغال تبديل شده و م‪0‬واد خ‪0‬امي‬
‫نظير زغال سنگ‪ ,‬كليه تركيبات ف‪00‬رار خ‪00‬ود را از دست مي دهن‪00‬د‪ .‬س‪00‬پس پايه كرب‪00‬ني‬
‫بدست آمده در معرض يك عامل فعال ساز گازي در دماي باال قرار مي گيرد‪ .‬عامل فعال‬
‫ساز عموماً بخار آب‪ ،‬دي اكسيد كربن‪ ،‬اكسيژن يا مخل‪00‬وط آنها مي باشد كه ق‪00‬ادر است‬
‫در دماي باال با بخشي از كربن موجود در ماده واكنش دهد و آنرا بصورت عوامل گ‪00‬ازي‬
‫مونواكسيد كربن يا دي اكسيد كربن خارج سازد‪ .‬بدين ت‪00‬رتيب پس از ح‪00‬ذف بخشي از‬
‫كربن ساختماني توسط عامل فعال ساز‪ ،‬محصول باقيمان‪00‬ده س‪00‬اختاري متخلخل خواهد‬
‫داشت‪ .‬چگونگي تخلخل اين محصول به عوامل متعددي نظير ن‪00‬وع م‪00‬اده خ‪00‬ام‪ ،‬ش‪00‬رايط‬
‫كربونيزاسيون‪ ،‬نوع عامل فعال ساز‪ ،‬دما و زمان فعال سازي بستگي دارد]‪.[2‬‬
‫در روش فعال سازي شيميايي كه يك روش تك مرحله اي براي توليد كربن فعال به‬
‫شمار مي آيد‪ ،‬ماده خام با محلولي غليظ از يك عامل فعال ساز مخلوط ش‪00‬ده و مخل‪00‬وط‬
‫حاصل پس از خشك شدن‪ ،‬در شرايط اتمسفر بي اثر در يك ك‪00‬وره ح‪00‬رارت مي بين‪00‬د‪ .‬از‬
‫جمله مهمترين موادي كه به عنوان عامل فعال ساز م‪00‬ورد اس‪00‬تفاده ق‪00‬رار مي گيرند مي‬
‫توان به تركيبات فلزات قليائي يا قلي‪00‬ائي خ‪00‬اكي نظ‪00‬ير هيدروكس‪00‬يد پتاس‪00‬يم‪ ,‬كربن‪00‬ات‬
‫پتاسيم‪ ,‬كربنات سديم‪ ,‬كلريد من‪00‬يزيم و ب‪00‬رخي اس‪00‬يدها نظ‪00‬ير اس‪00‬يد فس‪00‬فريك‪ ,‬اس‪00‬يد‬
‫سولفوريك‪ ,‬كلريد آلومينيوم و كلريد روي اش‪00‬اره ك‪00‬رد‪ .‬در اينجا نقش عامل فع‪00‬ال س‪00‬از‪،‬‬
‫حذف آب از ساختار ماده اوليه و پائين آوردن دماي الزم براي كربونيزاسيون و مم‪0‬انعت‬
‫از تش‪00‬كيل قط‪00‬ران در حين انج‪00‬ام فرآيند است كه به ايج‪00‬اد يك س‪00‬اختار متخلخل در‬
‫محصول كمك مي كند]‪ .[3‬در اين روش مشخصات ماده خام نظير نوع و ابعاد دانه هاي‬
‫آن‪ ،‬نوع عامل فعال ساز‪ ،‬نسبت اختالط م‪00‬اده خ‪00‬ام با عامل فع‪00‬ال س‪00‬از (درصد تلقيح)‪،‬‬
‫شرايط خشك كردن و گرمايش در كوره‪ ،‬در مشخصات و خواص محص‪00‬ول نه‪00‬ايي ت‪00‬اثير‬
‫قابل مالحظه اي خواهد داشت]‪.[4‬‬
‫بديهي است انتخاب روش فعال سازي‪ ,‬چگونگي تخلخل محصول را نيز تحت تاثير‬
‫قرار مي دهد‪ ,‬بعنوان مثال مش‪00‬خص ش‪00‬ده است كه روش فع‪00‬ال س‪00‬ازي ف‪00‬يزيكي اغلب‬
‫حفره هايي به شكل مخروط ايجاد مي كند به صورتي كه قاع‪00‬ده مخ‪00‬روط در ب‪00‬اال ق‪00‬رار‬
‫دارد در حاليكه روش فعال سازي شيميايي منجر به تشكيل حفره هايي به شكل بطري‬
‫مي گردد]‪.[1‬‬
‫در اين مقاله شرايط محصول بدست آمده از فعال سازي شيميايي پوست گردو‬
‫بعنوان م‪00‬اده خ‪00‬ام توسط عامل فع‪00‬ال س‪00‬از كلريد روي ارائه ش‪00‬ده است و اثر دو متغ‪00‬ير‬
‫درصد تلقيح و نيز ابعاد دانه هاي ماده خام روي تخلخل و خواص جذبي محصول م‪00‬ورد‬
‫مطالعه قرار گرفته است‪ .‬اين متغيرها بعنوان عوامل با اثر گذاري زياد در س‪00‬اخت ك‪00‬ربن‬
‫فعال شناخته شده اند‪ .‬انتخاب كلريد روي به عنوان عامل فعال س‪00‬از به اين دليل ب‪00‬وده‬
‫است كه اين ماده با داشتن خواصي نظير كاهش دماي الزم براي فعال سازي و افزايش‬
‫سرعت آن‪ ,‬رايج ترين ماده مصرفي براي اين منظور به شمار مي آيد]‪. [5‬‬

‫مواد و روش بررسي‬

‫ماده خام م‪0‬ورد اس‪0‬تفاده در اين بررس‪0‬ي‪ ،‬پوست گ‪00‬ردوي اي‪00‬ران با مشخص‪0‬ات من‪00‬درج‬
‫در جدول ‪ 1‬بوده اس‪00‬ت‪ .‬اين م‪00‬اده نخست خ‪00‬رد ش‪00‬ده و ان‪00‬دازه دانه ها در دو مح‪00‬دوده‬
‫‪ μm1100-700‬و ‪ μm350-210‬مورد استفاده قرار گرفته اس‪00‬ت‪ .‬عامل فع‪00‬ال س‪00‬از‬
‫مورد استفاده‪ ،‬كلريد روي ساخت كمپاني ‪ ALDRICH‬با خلوص ‪ %98‬بوده است‪.‬‬
‫جهت ساخت كربن فعال‪ ،‬ابتدا به جرم معيني از ماده خام مورد آزمون‪ ،‬محلول‬
‫غليظ و جوشاني از كلريد روي اف‪00‬زوده گردي‪00‬د‪ .‬ج‪00‬رم كلريد روي موج‪00‬ود در اين نمونه‬
‫بگونه اي انتخاب شد كه نسبت جرمي معيني را با ماده خام داشته باشد‪ .‬مخل‪00‬وط ف‪00‬وق‬
‫ضمن بهم خوردن به ماليمت حرارت مي ديد تا بصورت ظاهري خشك شود‪ .‬سپس اين‬
‫‪ oC 10‬براي مدت ‪ 6‬ساعت بطور كامل خشك ش‪0‬ده و‬ ‫مخلوط در آون در دماي ‪140‬‬
‫‪ml200‬‬ ‫سپس به منظ‪00‬ور انج‪00‬ام فع‪00‬ال س‪00‬ازي‪ ،‬در يك راكت‪00‬ور از جنس ك‪00‬وارتز با حجم‬
‫مط‪000‬ابق با ش‪000‬كل ‪ 1‬ق‪000‬رار داده مي ش‪000‬د‪ .‬اين راكت‪000‬ور در يك ك‪000‬وره اس‪000‬توانه اي‬
 ‫تا دماي نهايي ‪ oC500 –400‬گرم شده و براي مدت زمان ‪ hr1‬در اين دما نگه‪00‬داري‬
‫مي گرديد‪ .‬نمونه نهايتاً تا رسيدن به دم‪00‬اي محيط به ماليمت س‪00‬رد مي ش‪00‬د‪ .‬در تم‪00‬ام‬
‫عمليات فوق‪ ،‬گاز نيتروژن خالص با دبي حجمي ‪ ml/min200‬در راكتور جهت برق‪00‬راري‬
‫‪o‬‬
‫اتمسفر بي اثر جريان داشت‪ .‬كربن فعال حاص‪0‬ل‪ ,‬نهايت‪0‬اً در آون در دم‪0‬اي ‪C5 105‬‬

‫بطوركامل خشك مي گرديد‪.‬‬

‫‪K77‬‬ ‫نمونه هاي كربن فعال بدست آمده تحت آزمايشهاي جذب نيتروژن در دماي‬
‫به منظ‪00‬ور تع‪00‬يين س‪00‬طح آزاد به روش ‪ BET‬ق‪00‬رار گرفته ان‪00‬د‪ .‬اين عمل توسط دس‪00‬تگاه‬
‫‪ ASAP‬ساخت كمپاني ‪ Micromeritics‬انجام شده است‪ .‬آزمايشهاي ان‪00‬دازه گ‪00‬يري‬ ‫‪2000‬‬

‫عدد يدي بر اساس اس‪0‬تاندارد ‪ ASTM-D4607‬به انج‪0‬ام رس‪0‬يده ان‪0‬د‪ .‬همچ‪0‬نين از نمونه‬
‫ماده خام و نيز برخي از محصوالت بدست آمده‪ ،‬تصاويري توسط ميكروسكپ الكتروني‬
‫‪ SEM-360‬ساخت كمپاني ‪ Cambridge‬تهيه گرديده است تا ساختمان محصوالت بدست‬
‫آمده مورد بررسي دقيقتر قرار گيرد‪.‬‬

‫نتايج و بحث‬
‫به منظور بررسي اثر درصد تلقيح عامل فعال ساز برروي خواص محص‪0‬ول نه‪0‬ايي‪ ،‬در دو‬
‫محدوده ذكر شده اندازه ذرات‪ ،‬نمونه هايي با ‪150 ،100 ،50 ،25‬و‪ 200‬درصد وزني‬
‫كلريد روي ساخته شد‪ .‬شكل ‪ 2‬منحني هاي همدماي جذب نيتروژن در دماي ‪ K77‬را‬
‫براي محصوالت حاصل از ذرات ‪ 210-350‬ميكرون و ش‪00‬كل ‪ 3‬اين منح‪00‬ني ها را ب‪00‬راي‬
‫دانه هاي با اندازه ‪ 700-1100‬ميكرون نشان مي دهد‪ .‬همانگونه كه مالحظه مي ش‪00‬ود‪،‬‬
‫با افزايش درصد تلقيح‪ ،‬ميزان جذب نيتروژن تا حد قابل مالحظه اي اف‪00‬زايش يافته كه‬
‫نمايانگر افزايش م‪00‬يزان تخلخل در نمونه ها مي باش‪00‬د‪ .‬همچ‪0‬نين در درص‪0‬دهاي پ‪0‬ائين‬
‫مطابقت دارد كه نمايانگر وج‪00‬ود‬ ‫‪I‬‬ ‫تلقيح‪ ،‬شكل منحني ها با منحني هاي همدماي نوع‬
‫تجمع باالي ريز حف‪0‬ره ها‪ 1‬در محص‪0‬ولاس‪0‬ت‪ .‬درح‪0‬الي كه در درص‪0‬دهايب‪0‬االي تلقيح‪،‬‬
‫شكل منحني همدما با نوع ‪ II‬منحني هايهمدما هم‪00‬اهنگيبيش‪00‬تري مييابد كه نش‪00‬ان‬
‫دهنده افزايشحضور حفره هايمتوسط‪ 1‬در نمونه ميباشد‪ .‬اين روند در س‪00‬اير بررسي‬
‫هاييكه پيرامون فعال سازي برخي مواد خام س‪00‬لولزي ديگر با كلريد رويب‪00‬وده است‬
‫است‪ .[5‬تنظيم ابع‪00‬اد حف‪00‬ره ها و چگ‪00‬ونگيتوزيع‬
‫]‬ ‫نيز توسط محققينگزارش شده‬

‫‪1-Micropores‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪–Mesopores‬‬
‫آنها در فرايند توليد كربن فعال نقش عمده ايدارد زيرا اينامر موارد مص‪0‬رفمحص‪0‬ول‬
‫‪nm‬‬ ‫نهايي را تحت تاثير قرار مي دهد‪ .‬كربن فعال با حفره هاي ريز كه ابعاد كوچك‪00‬تر از‬
‫‪ 2‬دارد براي جذب از فاز گاز مناسب ب‪00‬وده در حاليكه نمونه اي با تجمع زي‪00‬اد از حف‪00‬ره‬
‫باشد‪ ,‬براي جذب از فاز مايع مناسبتر‬ ‫‪nm‬‬ ‫هاي متوسط كه محدوده ابعاد بين ‪ 2‬تا ‪50‬‬
‫است‪.‬‬
‫اشكال ‪ 4‬و ‪ 5‬به ترتيب منحني هاي تغييرات سطح آزاد و حجم حفرات نمونه هاي‬
‫ساخته شده را بر حسب درصد تلقيح با كلريد روي نشان مي دهند‪ .‬مالحظه مي گ‪00‬ردد‬
‫كه با افزايش درصد تلقيح‪ ،‬ميزان س‪00‬طح آزاد و حجم حف‪00‬رات‪ ،‬نخست تا ‪ %100‬تلقيح‬
‫افزايش شديد يافته و س‪00‬پس اف‪00‬زايش ماليم‪00‬تري پي‪00‬دا مي كند بگونه اي كه در م‪00‬ورد‬
‫نمونه با ابعاد ذرات ريزتر‪ ،‬م‪00‬يزان س‪00‬طح آزاد در ‪ %200‬تلقيح به ‪ m2/g 2351‬و حجم‬
‫حفرات به ‪ cm3/g 31/1‬مي رسد‪ .‬روند فوق با حاصل تجربي‪00‬ات بدست آم‪00‬ده از فرايند‬
‫فعال سازي شيميايي زغال سنگ توسط كلريد روي نيز تط‪00‬ابق دارد]‪ .[6‬روند تغي‪00‬يرات‬
‫سطح آزاد و نيز حجم حف‪00‬رات بط‪00‬ور مس‪00‬تقيم با مكانيسم تش‪00‬كيل حف‪00‬ره ها در فرايند‬
‫فعال سازي در ارتباط است‪ .‬در بررسي اين منح‪00‬ني ها و در درص‪00‬دهاي تلقيح كم‪00‬تر از‬
‫‪ %100‬مشاهده مي شود كه كلريد روي بطور گس‪00‬ترده اي حف‪00‬ره ه‪00‬اي ريز ايج‪00‬اد مي‬
‫كند كه اين امر منجر به افزايش شديد در سطح آزاد و حجم حفره ها گرديده اس‪00‬ت‪ .‬با‬
‫افزايش درصد تلقيح‪ ,‬مقداري از عامل فعال ساز صرف باز كردن دهانه حف‪00‬ره ه‪00‬اي ريز‬
‫شده و بدين ترتيب سرعت اف‪00‬زايش تخلخل كن‪00‬دتر مي ش‪00‬ود‪ .‬در ب‪00‬رخي از مراج‪00‬ع‪ ,‬اثر‬
‫اف‪00‬زايش درصد كلريد روي بر روي م‪00‬واد اوليه س‪00‬لولزي تا بيش از ‪ %200‬ن‪00‬يز م‪00‬ورد‬
‫بررسي قرار گرفته است كه يك كاهش محسوس در ميزان سطح آزاد را نشان مي ده‪00‬د‪.‬‬
‫اين امر ناشي از تخريب حفره هاي ريز در محصول مي باشد]‪.[5‬‬
‫مقايسه منحني هاي همدماي كربنهاي ساخته شده با درصد تلقيح يكسان و ذرات‬
‫با ابعادمختلف‪ ,‬نشان مي دهد كه اندازه ذرات‪ ،‬حداقل در محدوده م‪00‬ورد بررسي حاض‪00‬ر‪،‬‬
‫تاثير قابل مالحظه اي بر روي ميزان س‪00‬طح آزاد و حجم حف‪00‬رات نداش‪00‬ته اس‪00‬ت‪ .‬با اين‬
‫حال نتيجه‪ 0‬فوق را نمي توان براي تمامي محدوده ابعاد ذرات تعميم داد‪.‬‬
‫شكل ‪ 6‬تغييرات عدد يدي را براي نمونه هاي ساخته شده بر حسب درصد تلقيح‬
‫نشان مي دهد‪ .‬اين ش‪00‬كل يك اف‪00‬زايش ش‪00‬ديد در ع‪00‬دد ي‪00‬دي را تا درصد تلقيح ‪%100‬‬
‫مشخص مي سازد و از آن پس تغييرات عدد ي‪00‬دي محص‪00‬ول اف‪00‬زايش منظمي را نش‪00‬ان‬
‫نمي دهد‪ .‬در اينجا نيز تغيير در ابعاد ذرات ماده خام‪ ،‬تاثير مشخصي را ب‪00‬رروي خ‪00‬واص‬
‫جذبي كربن فعال نشان نداده است‪ .‬عدد يدي در واقع بعنوان معياري نس‪00‬بي از تخلخل‬
‫كربن فعال در نظر گرفته ش‪00‬ده و از آن ب‪00‬راي تخمين س‪00‬طح آزاد ب‪00‬رخي از نمونه ه‪00‬اي‬
‫كربن فعال نيز استفاده مي شود‪ .‬به همين دليل روند تغي‪00‬يرات ع‪00‬دد ي‪00‬دي با تغي‪00‬يرات‬
‫هم‪0‬اهنگي دارد‪ .‬در مرحله نخست (با اف‪00‬زايش درصد‬ ‫‪BET‬‬ ‫س‪0‬طح آزاد بر مبن‪00‬اي روش‬
‫تلقيح)‪ ,‬گسترش حفره هاي ريز سطح آزاد براي جذب عدد يد را افزايش مي دهد و در‬
‫مرحله بغد عدد يدي به واسطه كاهش شدت گس‪00‬ترش س‪00‬طح‪ ,‬تغي‪00‬ير قابل مالحظه اي‬
‫پيدا نمي كند‪.‬‬
‫از دانه پوست گردو را نشان‬ ‫(‪)SEM‬‬ ‫شكل ‪ 7‬تصوير ميكروسكپ الكتروني روبشي‬
‫مي دهد‪ .‬اين شكل به وضوح بافت متخلخل اين ماده خام را كه ناشي از ساختار سلولي‬
‫آن مي باشد آشكار مي سازد‪ .‬وجود همين ساختار متخلخ‪00‬ل‪ ،‬امك‪00‬ان نف‪00‬وذ عامل فع‪00‬ال‬
‫ساز را به بخشهاي دروني ماده خام فراهم مي سازد كه اين عامل نهايتاً منجر به بهب‪00‬ود‬
‫كيفيت فرآيند فعال سازي و در نتيجه دستيابي به محصولي با سطح بسيار ب‪00‬اال خواهد‬
‫شد‪ .‬اشكال ‪ 8‬و ‪ 9‬به ترتيب تصاوير ميكروسكپ الكتروني را از سطح كربن فعال ساخته‬
‫شده با ‪ %100‬و ‪ %200‬تلقيح نشان مي دهند‪ .‬اين تصاوير مش‪00‬خص مي س‪00‬ازند كه در‬
‫حين فرآيند فعال سازي‪ ،‬الگوي كلي تخلخل در ماده خام حفظ مي شود و محصول نيز‬
‫همانند ماده خام‪ ،‬س‪0‬اختاري با حف‪0‬رات درشت‪ 1‬خواهد داش‪0‬ت‪ .‬اينحف‪0‬راتامك‪0‬ان دسترسي‬
‫مواد جذبشونده به سطوح داخليجاذبرا بر عهده دارند‪ .‬در ايناشكال‪ ،‬با توجه‬
‫به مقياسبزرگنمايي‪ ،‬حفراتمتوسط و ريز كه وظيفه‪ 0‬اص‪00‬ليج‪00‬ذبرا بر عه‪00‬ده دارند‬
‫قابل مالحظه نيستند‪.‬‬

‫نتيجه گيري‬
‫پوست گردو بعنوان يك ماده سلولزي با ساختار سلولي و متخلخل‪ ,‬قابليت بسيار خ‪00‬وبي‬
‫بعنوان يك ماده خام جهت توليد كربن فعال با سطح بسيار باال از خود نشان داده اس‪00‬ت‪.‬‬
‫اف‪00‬زايش درصد تلقيح با كلريد روي تا ‪ %100‬وزني‪ ،‬منجر به اف‪00‬زايش چش‪00‬مگير س‪00‬طح‬
‫آزاد و حجم حف‪0000‬ره ها و تا ‪ %200‬وزني منجر به اف‪0000‬زايش ت‪0000‬دريجي اين كميتها‬
‫مي گردد‪ .‬عدد يدي محصوالت نيز تا ‪ %100‬تلقيح افزايش قابل مالحظه يافته و از آن‬
‫به بعد اين كميت تغييرات منظمي را از خود نشان نمي دهد‪ .‬ابعاد ذرات م‪00‬اده خ‪00‬ام در‬
‫‪1-‬‬ ‫‪Macropores‬‬
‫ول‬00‫ذبي محص‬00‫طحي و ج‬00‫واص س‬00‫مگيري بر روي خ‬00‫اثير چش‬0‫ ت‬،‫ه‬00‫محدوده مورد مطالع‬
.‫نداشته است‬

‫مراجع‬

1. Bansal, R.C., Donnet, J.B., and Stoeckli, F., "Active Carbon", Marcel
Dekker Inc., (1988).
2. Wigmans, T., "Industrial aspects of production and use of activated
carbon", Carbon, 27(1), pp. 13-22, (1989).
3. Patrick, J.W., "porosity in Carbons", Edward Arnold, (1995).
4. Bevla, F.R., Rico, D.P., and Gomis, F.M., "Activated carbon from
almond shells. Chemical activation, 1.activating reagent selection and
variables influence", Ind. Eng. Chem. Prod. Res. Dev., 23, pp. 266-
269, (1984).
5. Ahmadpour, A.,and Do, D.D., "The preparation of activated carbon
from macadamia nutshell by chemical activation", Carbon, 35(12),pp.
1723- 1732, (1997).
6. Ahmadpour, A.,and Do, D.D., "The preparation of activated carbon
from coal by chemical and physical activation", Carbon, 34(4),pp.
471-479, (1996).
‫وثر‬BB‫ "بررسي پارامترهاي م‬,‫ شهاب‬,‫ و خداياري‬,‫ چنگيز‬,‫ زاهدي‬,‫ گيتي‬,‫ابوالحمد‬.7
,"‫يميايي‬B‫ازي ش‬B‫ال س‬B‫ه روش فع‬B‫اورزي ب‬B‫ايعات كش‬BB‫ال از ض‬BB‫ربن فع‬B‫د ك‬B‫ر تولي‬B‫ب‬
.)1380( ,‫ دانشگاه صنعتي اصفهان‬,‫ششمين كنگره ملي مهندسي شيمي‬

[7 ]‫ آناليز تقريبي اجزاي نمونه پوست گردوي> بكار رفته به عنوان ماده خام‬1 ‫جدول‬

‫رطوبت‬ )%( ‫خاكستر‬ ‫مواد قابل استخراج‬ )%( ‫ليگنين‬ )%(‫همي سلولز‬ )%(‫سلولز‬
)%( )%(
9 6/2 8/8 8/24 9/17 9/36
‫شكل ‪ 1‬سيستم آزمايشگاهي مورد استفاده جهت ساخت كربن فعال‬
 ‫شكل ‪ 2‬منحني هاي همدماي جذب نيتروژن در ‪K77‬‬
‫براي نمونه هاي ساخته شده با درصدهاي تلقيح مختلف‬
‫از پوست گردوي با اندازه ‪ 210-350‬ميكرون‬

‫شكل ‪ 3‬منحني هاي همدماي جذب نيتروژن در ‪K77‬‬

‫براي نمونه هاي ساخته شده با درصدهاي تلقيح مختلف از‬
‫پوست گردوي با اندازه ‪ 700-1100‬ميكرون‬
 ‫شكل ‪ 4‬تغييرات سطح ‪ BET‬نمونه هاي ساخته شده‬
‫كربن فعال بر حسب درصد عامل فعال ساز كلريد روي‬

‫شكل ‪ 6‬تغييرات عدد يدي نمونه هاي ساخته شده كربن فعال بر حسب درصد عامل فعال ساز‬
‫شكل ‪ 5‬تغييرات حجم حفرات نمونه هاي ساخته شده‬
‫كربن فعال بر حسب درصد عامل فعال ساز كلريد روي‬
‫شكل ‪ 7‬تصويرميكروسكپ الكتروني روبشي (‪ )SEM‬از سطح پوست گردو‬