‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫‪A new concept in the economical treatment of waste emulsions: chemical emulsion‬‬
‫‪breaking and membrane filtration‬‬

‫‪ : )waste‬ش‪88‬كاندن‬ ‫(‪emulsions‬‬ ‫فكر جديد در تصفيه اقتصادي امولس‪88‬يون‌هاي ض‪88‬ايعاتي‬

‫امولسيون شيميايي و فيلتراسيون غشايي‬

‫‪ -1‬مشكل (‪:)The problem‬‬

‫امولسيون‌هاي موادنفتي در آب بايد دفع شوند و اينه‪88‬ا در ص‪88‬نايع س‪88‬اخت فل‪88‬زات‪،‬‬
‫فلزكاري و فرآورش آنها‪ ،‬تميز نمودن سطوح كه با موادنفتي (‪ )oil‬و گريس (‪)grease‬‬
‫پوشش داده شده‌اند و تعداد زيادي صنايع ديگر يافت مي‌شوند‪ .‬سياالتي نظ‪88‬ير س‪88‬ياالت‬
‫مخصوص تميز نمودن و برش فلزات در حين استفاده داراي ناخالصي‌هايي ش‪88‬ده ك‪88‬ه‬
‫مي‌بايست ب‪8‬ه ص‪8‬ورت متن‪8‬اوب و فاص‪8‬له زم‪8‬اني معي‪8‬ني تجدي‪8‬د ش‪8‬ده و از س‪8‬يال ت‪8‬ازه‬
‫استفاده شود‪ .‬مطابق آئين‌نامه‌هاي مرتبط ك‪88‬ه در طي س‪8‬ه س‪8‬ال اخ‪8‬يز س‪8‬خت‌تر ش‪8‬ده‌اند‬
‫(نظير قانون پنجم مربوط به تغيير قانون مديريت منابع آب در آلم‪88‬ان غ‪88‬ربي در س‪88‬ال‬
‫‪ )1/1/1988‬امولسيون‌هاي ضايعاتي بدون پيش تصفيه نمي‌توان دف‪88‬ع نم‪88‬ود چ‪88‬ون ك‪88‬ه‬
‫محدوديت‌هايي براي محتواي موادنفتي‪ ،‬غلظت و بار (‪ )load‬ديگر مواد مض‪88‬ر ب‪88‬راي‬
‫اكول‪888‬وژي نظ‪888‬ير فل‪888‬زات س‪888‬نگين وج‪888‬ود دارد‪ .‬نوع‪ً888‬ا م‪888‬يزان موادنف‪888‬تي در چ‪888‬نين‬
‫امولس‪88‬يون‌هايي بين ‪ 5‬ت‪88‬ا ‪ 10‬درص‪88‬د ب‪88‬وده و ب‪88‬ه ص‪88‬ورت ي‪88‬ك تخمين س‪88‬االنه م‪88‬يزان‬
‫‪ 350000‬تن مي‌بايد در جمهوري فدرال آلمان دفع شود‪.‬‬
‫اولين مرحله در تصفيه اين امولسيون قبل از دف‪88‬ع آنه‪88‬ا‪ ،‬جداس‪88‬ازي دو ف‪88‬از آب و‬
‫نفت تا حد ممكن يعني شكاندن امولسيون است و مرحله بعدي تصفيه فاز آبي جدا ش‪88‬ه‬
‫قبل از دفع به منظور حذف فلزات سنگين يا كاهش ‪ COD‬است‪ .‬فاز نفتي (فاز روغني‬
‫‪ ) = oil phase‬معم‪88‬وًال ب‪88‬ه ص‪88‬ورت خ‪88‬ارجي و اغلب ب‪88‬ه ص‪88‬ورت س‪88‬وزاندن (‬
‫‪ )incineration‬دفع مي‌شود و بدين منظور ميزان آب در آن تا حد امكان باي‪88‬د كم باش‪88‬د‪.‬‬
‫از طرف ديگر فاز آبي را مي‌توان فقط به صورت اقتصادي دفع نمود هرگ‪88‬اه ك‪88‬ه كًال‬
‫از موادنفتي خالي و رها باشد‪.‬‬
‫هدف اوليه تصفيه امولسيون بايد تا ح‪88‬د امك‪88‬ان شكس‪88‬تن امولس‪88‬يون ب‪88‬وده و دومين‬
‫هدف بايد بدست آوردن آبي باشد كه كًال از هرگونه ماده خارجي خالي و رها باشد‪.‬‬
‫روشهاي متداول شكستن امولسيون‌ها در ج‪88‬دول ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ 3‬خالص‪88‬ه ش‪88‬ده اس‪88‬ت‪.‬‬
‫فوايد و مضرات اين روشها در اينجا بحث نشده است‪ .‬اما از نقطه نظر اقتصادي بايد‬
‫اش‪88‬اره ك‪88‬رد هزينه‌ه‪88‬اي دف‪88‬ع ش‪88‬امل هزينه‌ه‪88‬اي واقعي فرآين‪88‬د (پلنت‪ ،‬موادش‪88‬يميايي و‬
‫هزينه‌هاي پرسنل) و هزينه‌ه‪88‬اي ف‪88‬رعي و ج‪88‬انبي مي‌باش‪88‬د‪ .‬هزينه‌ه‪88‬ا ش‪88‬امل ه‪88‬ر ن‪88‬وع‬
‫تصفيه ‪ post demulsification‬فاز آبي كه ممكن است نياز باشد (نظير ‪، )detoxification‬‬
‫هزينه‌هاي نشت فاضالب و هزينه‌هاي دفع فاز شناور و لجن نفتي كه به طور متناوب‬
‫تشكيل مي‌ش‪8‬ود‪ ،‬مي‌باش‪8‬د‪ .‬ب‪88‬ه همين دلي‪88‬ل ه‪88‬دف اين مطالع‪88‬ه و بررس‪8‬ي اين اس‪8‬ت ك‪88‬ه‬

‫‪1‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫هزينه‌هاي دفع و فرآورش امولسيون‌ها را حداقل نموده در حالي كه به طور همزمان‬

‫نيازهاي قانوني مرتبط با حفاظت محيط‌زيست تامين گردد‪.‬‬
‫‪ -2‬روشهاي مدرن‌تر ‪: demulsification‬‬
‫‪UF/MF‬‬ ‫الف‪ -‬شكستن و حذف امولسيون با استفاده از‬
‫)‪(Demulsification by means of ultrafiltration / microfiltration‬‬
‫تاكنون چندين سال ‪ UF‬به عنوان موثرترين فرآيند براي شكستن امولسيون اب‪88‬داع ش‪88‬ده‬
‫است‪ .‬اين فرآيند محصول (آب) با كيفيت معمولي و قابل استفاده را با هزينه نس‪88‬بتًا كم‬
‫تولي‪88‬د مي‌كن‪88‬د ام‪88‬ا مض‪88‬راتي ن‪88‬يز دارد و قس‪88‬مت دف‪88‬ع ش‪88‬ده و مان‪88‬ده در پش‪88‬ت غش‪88‬اء (‬
‫‪ )retentate‬يك مشكل و مزاحمت براي فرآيند بوده يا مشكل براي دفع مستقيم آن وج‪88‬ود‬
‫دارد چون كه ‪ retentate‬داراي ‪ %30-50‬آب باقيمانده بوده و همچنين فقط مق‪88‬دار كمي‬
‫از فلزات سنگين و مواد آلي محلول در روي آن كاهش يافت‪88‬ه اس‪88‬ت(مراجع‪88‬ه كني‪88‬د ب‪88‬ه‬
‫مثال مرجع (‪.))4‬‬
‫اغلب امولسيون مي‌تواند منجر به بسته شدن غيرقابل برگشت‌پذير غشاء شود ك‪88‬ه‬
‫بنابراين اين غشاء به صورت متناوب با غش‪88‬اء ن‪88‬و باي‪88‬د تع‪88‬ويض ش‪88‬ود‪ .‬تجرب‪88‬ه عملي‬
‫نشان مي‌دهد كه پلنت‌ه‪88‬اي ‪ UF‬نس‪88‬بت ب‪88‬ه تغي‪88‬يرات ت‪88‬ركيب امولس‪88‬يون حس‪88‬اس هس‪88‬تند‬
‫همچ‪88‬نين ك‪88‬اهش فالكس وي‪88‬ژه محص‪88‬ول (‪ )specific permeate flux‬ي‪88‬ك خط‪88‬ر ب‪88‬وده و‬
‫نشانگر اين است كه غشاء به صورت غيربرگشت پذير مسدود خواهد شد‪ .‬به‬
‫عالوه مشخص شده است كه براي امولسيون‌هاي ب‪88‬ا غلظت موادنف‪88‬تي كم‪88‬تر از ‪%10‬‬
‫اثر ‪ demulsifying‬غشاء‌هاي )‪ MF (Microfiltration‬با تجهيزات (‪ UF )ultrafiltration‬قابل‬
‫مقايسه است اما ‪ MF‬علي‌رغم فوايد زيادش از جمله مقدار كم فش‪88‬ار عب‪88‬وري از مي‪88‬ان‬
‫غش‪88‬اء ( ‪ )TMP = Transmembrane pressure‬و مق‪88‬دار بيش‪88‬تر فالكس وي‪88‬ژه محص‪88‬ول‬
‫نمي‌تواند استفاده شود چون كه هنگامي ميزان موادنفتي باالتر است‬
‫استفاده از فيلتراسيون كافي نيست‪.‬‬

‫ب‪: organic demulsifiers-P3-ferrolinR -‬‬

‫ع‪88‬دم تك‪88‬اپوي فرآين‪88‬دهاي متع‪88‬ارف‪ ،‬ل‪88‬زوم تكام‪88‬ل و بهب‪88‬ود فرآين‪88‬دهاي م‪88‬ورد ني‪88‬از و‬
‫‪demulsifier‬هاي جايگزين را ضروري نموده است‪ .‬ه‪88‬دف از اين توس‪88‬عه و بهب‪88‬ود اين‬
‫بوده كه محصوالتي پي‪88‬دا ش‪8‬ود ك‪88‬ه در حين ‪ demulsification‬لجن تولي‪88‬د ننم‪88‬وده و م‪88‬واد‬
‫شناور جدا شده را آل‪8‬وده ننماي‪8‬د ك‪8‬ه م‪8‬واد ‪ organic demulsifiers‬اين نيازه‪8‬ا را ب‪8‬رآورد‬
‫مي‌نمايد‪.‬‬
‫محصوالتي كه به محدوده ‪ ferroling‬تعلق دارند پلي‌آمين‌هاي نوع سوم و چهارم‬
‫)‪(tertiary and quaternary polyamines‬‬
‫‪ gr/mole 200000‬مي‌باشند‪.‬‬ ‫با وزن هاي مولكولي بين ‪ gr/mole 75000‬و‬

‫‪2‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫شكل يك فرمول عمومي اين محصوالت كاتيونيك را نشان مي‌دهد‪ .‬عم‪88‬ل آنه‪88‬ا ب‪88‬ه‬
‫خنثي‌سازي بار الكتريكي سرفكتانت‌هاي آنيوتيك موجود در امولسيون‌ها بس‪88‬تگي دارد‬
‫(امولس‪88‬يون‌ها ك‪88‬ه ب‪88‬ا س‪88‬رفكتانت‌هاي كاتيوني‪88‬ك پاي‪88‬دار ش‪88‬ده‌اند ب‪88‬ا اين روش شكس‪88‬ته‬
‫نمي‌شوند)‪ .‬شكل ‪ 2‬مكانيزم عمل اين محص‪88‬والت را نش‪88‬ان مي‌‌ده‪88‬د‪ .‬مي‌ت‪88‬وان دي‪88‬د ك‪88‬ه‬
‫محصوالتي از اين نوع بايد در مقادير متناسب با ميزان تركيبات آنيوتي‪88‬ك موج‪88‬ود در‬
‫امولسيون‌‪ ،‬افزوده شوند‪ .‬افزودن بيش از حد اين‌ها سبب ‪ reemulsification‬شده و نتيجه‬
‫آن شكسته شدن و ضعيف امولسيون است‪.‬‬
‫ب‪88‬ه علت اينك‪88‬ه ت‪88‬ركيب امولس‪88‬يون‌ها ب‪88‬ه م‪88‬يزان زي‪88‬ادي تغي‪88‬ير مي‌كن‪88‬د ل‪88‬ذا مق‪88‬ادير‬
‫متفاوتي از اين محصوالت نياز است تا اضافه شود و ب‪8‬ه منظ‪8‬ور س‪8‬اده ك‪8‬ردن فرآين‪8‬د‬
‫نقطه پاياني ‪ demulsification‬در آزمايش‪88‬گاه و ي‪88‬ا به‪88‬تر اس‪88‬ت ب‪88‬ا اس‪88‬تفاده از ي‪88‬ك تك‪88‬نيك‌‬
‫اندازه‌گيري‪ ،‬تعيين شود‪.‬‬
‫دستورالعمل‌ها براي عملي نمودن شرايط شناخته شده‪ ،‬مفي‪88‬د هس‪88‬تند بن‪88‬ابراين ي‪88‬ك‬
‫تكنيك اندازه‌گيري مناسب تدوين ش‪8‬ده اس‪8‬ت‪ .P 3- Ferromat 896 .‬ي‪8‬ك دس‪8‬تگاه كن‪8‬ترل‬
‫شونده با ك‪88‬امپيوتر ب‪88‬وده و در ش‪88‬رايط عملي تس‪88‬ت ش‪88‬ده اس‪88‬ت و در ح‪88‬ال حاض‪88‬ر اين‬
‫دستگاه موجود مي‌باشد‪ .‬استفاده از يك روش خاص اندازه‌گيري كدورت ق‪88‬ادر خواه‪88‬د‬
‫بود ‪ demulsification‬و نقط‪8‬ه پاي‪8‬اني آن را تع‪8‬يين نماي‪8‬د و ل‪8‬ذ از مص‪8‬رف اض‪8‬افه م‪8‬واد‬
‫جلوگيري مي‌شود‪.‬‬
‫آزمايش‪888‬ات متع‪888‬ددي نش‪888‬ان داد ك‪888‬ه آب و موادنف‪888‬تي ب‪888‬ه خ‪888‬وبي توس‪888‬ط اين‬
‫امولسيفاير‌هاي آلي جدا شده‌اند ولي م‪8‬يزان ‪ mineral oil‬در ف‪8‬از آبي ج‪8‬دا ش‪8‬ده تض‪8‬مين‬
‫نمي‌شود كه زير حدود تعيين شده براي پساب باشد‪.‬‬
‫كاهش قابل توجه فلزات سنگين موجود در فاز آبي جدا شده (ب‪88‬ه ان‪88‬دازه‌گيري‌هاي‬
‫موجود در زير مراجعه شود) درابتدا حيرت‌انگيز بود‪ .‬م‪8‬يزان مص‪8‬رف موادش‪8‬يميايي‬
‫حداقل و كمتر از ‪ gr/lit 10‬مي‌باشد‪.‬‬

‫‪ -3‬جفت نمودن ‪ organic demulsification‬با فرآيند غشايي‪:‬‬

‫الف‪ -‬مفهوم و تصوير كلي فرآيند (‪:)process concept‬‬
‫در ‪ demulsification‬توسط ‪ UF‬هنگامي كه غلظت موادنفتي افزايش يابد‪ ،‬ميزان جريان‬
‫ويژه محصول كاهش مي‌يابد از طرف ديگر امولسيفاير‌هاي آلي‪ ،‬فاز نف‪88‬تي ب‪88‬ا م‪88‬يزان‬
‫آب كمتر نسبت به فازي كه توسط ‪ UF‬بدست مي‌آيد‪ ،‬ايجاد مي‌كند‪.‬‬
‫تصوير كلي كه توسعه يافته است شامل فرآيند‌هاي زير است‪:‬‬
‫‪ -‬جداسازي موادنفتي آزاد (در زير با جزئيات آمده است)‬
‫‪ -‬شكستن اوليه امولسيون با امولسيفاير‌ آلي (‪)P 3- ferroling‬‬
‫‪ -‬تصفيه محصول (‪ )permeate‬توسط ‪UF/MF‬‬
‫بعد از مطالعات اوليه كه در مقياس آزمايشگاهي با موفقيت انج‪88‬ام ش‪88‬ده اس‪88‬ت و ث‪88‬ابت‬
‫شده است كه توسط ‪ ،MF‬ميزان موادنفتي مي‌تواند زير ح‪88‬دود م‪88‬ورد ني‪88‬از‪ ،‬نگه‌داش‪88‬ته‬

‫‪3‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫شود‪ .‬تصوير كلي فرآيند كه در شكل ‪ 3‬نشان داده شده است‪ ،‬بهب‪88‬ود و توس‪88‬عه يافت‪88‬ه و‬
‫تدوين و تهيه شده است‪.‬‬
‫احتم‪88‬اًال فاي‪88‬ده قطعي اين تص‪88‬وير كلي برگش‪88‬ت دادن ‪ retentate‬از فيلتراس‪88‬يون غش‪88‬ايي‬
‫است بنابراين نيازي به دفع فاز نف‪8‬تي ح‪8‬اوي آب نمي‌باش‪8‬د‪ .‬همچ‪8‬نين ني‪8‬ازي ب‪8‬ه تغلي‪8‬ظ‬
‫‪ retenate‬ناش‪88‬ي از ‪ MF/UF‬نمي‌باش‪88‬د‪ .‬هرگ‪88‬اه ق‪88‬رار باش‪88‬د م‪88‬يزان م‪88‬واد خطرن‪88‬اك در‬
‫فاضالب بيشتر كاهش يابد‪ ،‬محصول (‪ )Permeate‬سيستم‌هاي ‪ MF/UF‬را مي‌ت‪8‬وان وارد‬
‫سيستم ‪ RO‬نمود و هيچ نمكي به فاز‌ آبي اضافه نمي‌شود‪ .‬در ضمن ‪ Concentrate‬ناش‪88‬ي‬
‫از ‪ RO‬بايد به صورت مجزا دفع گردد‪.‬‬

‫ب‪ -‬شرح آزمايشات‬

‫آزمايشات در يك پايلوت پلنت ك‪88‬ه در ش‪88‬كل ‪ 4‬نش‪88‬ان داده ش‪88‬ده اس‪88‬ت‪ ،‬انج‪88‬ام ش‪88‬ده‬
‫است‪ .‬امولسيون شكسته شده و فاز نف‪88‬تي ج‪88‬دا ش‪88‬ده و ب‪88‬ه ي‪88‬ك تان‪88‬ك مج‪88‬زا و مجه‪88‬ز ب‪88‬ه‬
‫همزن وارد مي‌شود‪ .‬بعد از آن فاز آبي به داخل تانك نگهداري ‪ B1‬پمپ مي‌ش‪88‬ود‪ .‬ف‪88‬از‬
‫آبي جدا شده از ميان شيرهايي كه به صورت دستي تنظيم مي‌شوند‪ ،‬پمپ مي‌شود‪ .‬اين‬
‫شيرها فشار و ميزان جري‪88‬ان ب‪88‬ه م‪88‬دول غش‪88‬ايي ‪ M‬را تنظيم مي‌نماي‪88‬د‪ .‬س‪88‬پس ف‪88‬از آبي‬
‫دوباره به تانك نگهداري برگشت داده مي‌شود‪ .‬اين يونيت ب‪88‬ا ان‪88‬واع م‪88‬دولهاي مت‪88‬داول‬
‫كار مي‌كند‪ .‬مدولهاي لوله‌اي جهت تصفيه پساب ترجيح داده مي‌شوند‪.‬‬
‫محصول (‪ )permeate‬از ميان شير بيرون كشيده مي‌ش‪88‬ود و توس‪88‬ط اين ش‪88‬ير حجم‬
‫بيرون كشيده شده تنظيم مي‌شود و به تان‪88‬ك نگه‪88‬داري ‪ B2‬ارس‪88‬ال مي‌ش‪88‬ود و اين تان‪88‬ك‬
‫وظيفه جمع‌آوري و نگهداري مايع (‪ backflush )permeate‬را به عهده دارد‪.‬‬
‫‪ Backflushing‬مي‌تواند با استفاده از ي‪88‬ك كن‪88‬ترل ‪ fixed-cycle‬ك‪88‬ه ش‪88‬يرهاي ‪ solenoid‬را‬
‫فعال مي‌كند‪ ،‬انجام مي‌شود و هوا توس‪88‬ط فش‪88‬ار ورودي قاب‪88‬ل تنظيم‪ ،‬فش‪88‬رده مي‌ش‪88‬ود‪.‬‬
‫واحد به تجهيزات ابزار دقيق جهت اندازه‌گيري فشار‪ ،‬دما و ميزان جريان مجهز شده‬
‫است‪.‬‬
‫يك سري از آزمايشات نيز در مقي‪88‬اس آزمايش‪88‬گاهي و پلنت‌ه‪88‬اي ص‪88‬نعتي در ي‪88‬ك‬
‫سري از كمپاني‌هاي صنايع فلزي انجام شده است‪.‬‬

‫ج‪ -‬انتخاب غشاء (‪:)Choice of membrane‬‬

‫اين امر بايد در نظر گرفته شود كه سرفكتانت‌هاي كاتيوني روي بعضي م‪88‬وادآلي‬
‫غشاء اثر گذاش‪88‬ته و س‪88‬بب مس‪88‬دود ش‪88‬دن (‪ )plugging‬غ‪88‬ير برگش‪8‬ت‌پذير آنه‪88‬ا مي‌ش‪88‬ود‪.‬‬
‫آزمايشاتي بايد انجام شود تا معلوم شود ك‪88‬ه ب‪88‬ه چ‪88‬ه م‪88‬يزان اين ام‪88‬ر (يع‪88‬ني ‪)plugging‬‬
‫توس‪88‬ط س‪88‬رفكتانت‌هاي ب‪88‬ا وزن مولك‪88‬ولي ب‪88‬اال نظ‪88‬ير آنه‪88‬ايي ك‪88‬ه در ‪ ferrolins‬اس‪88‬تفاده‬
‫مي‌ش‪88‬وند‪ ،‬اعم‪88‬ال مي‌ش‪88‬ود‪ .‬ب‪88‬ه خص‪88‬وص مي‌بايس‪88‬ت عم‪88‬ل ت‪88‬ركيب ‪ demulsifier‬و‬
‫سرفكتانت موجود در امولسيون نيز بررسي و مطالع‪88‬ه ش‪88‬ود‪ .‬مش‪88‬اهده ش‪88‬ده اس‪88‬ت ك‪88‬ه‬
‫غش‪88‬اء‌هاي ‪ UF‬از جنس ‪ polysulfone‬تماي‪88‬ل دارن‪88‬د ب‪88‬ه آرامي ‪ plug‬ش‪88‬وند و اين ام‪88‬ر‬

‫‪4‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫احتماًال بهعلت افزايش حالت دافعه آب مي‌باشد هرگ‪8‬اه ك‪8‬ه مك‪8‬رر در مع‪8‬رض محل‪8‬ول‬
‫‪ %1‬سرفكتانت كاتيوني با وزن مولكولي ب‪88‬اال در آب ك‪88‬امًال ي‪88‬وني زدائي ش‪88‬ده‪ ،‬ق‪88‬رار‬
‫گيرد و مقادير اقامت و نگهداري (‪ )retention rate‬كم باشد (به جدول ‪ 2‬رجوع شود)‪.‬‬
‫تم‪88‬يز ك‪88‬ردن توس‪88‬ط شستش‪88‬و ب‪88‬ا آب امكان‌پ‪88‬ذير نيس‪88‬ت‪ .‬تم‪88‬يز ك‪88‬ردن ب‪88‬ا اف‪88‬زودن‬
‫موادشيميايي به ندرت امكان‌پذير بوده يا تالش ‪ disporportionate‬نياز دارد‪ .‬با توجه ب‪88‬ه‬
‫تميزسازي غشاء‪ ،‬ثابت شده است كه رفتار امولسيفاير ‪ 2‬با وزن مولك‪88‬ولي ب‪88‬اال به‪88‬تر‬
‫از امولس‪88‬يفاير ي‪88‬ك اس‪88‬ت‪ .‬ف‪88‬اكتور و عام‪88‬ل قطعي در مطل‪88‬وب ب‪88‬ودن فرآين‪88‬د تركي‪88‬بي‬
‫هنگامي است كه به ميزان كافي امولسيفاير به محلول سرفكتانت‌هاي آلي اضافه ش‪88‬ود‬
‫و هيچگونه جرم‌گرفتگي غيرقابل برگشت هم در مطالعات م‪88‬دل ك‪88‬ه اينج‪88‬ا ش‪88‬رح داده‬
‫شده و هم در مطالعات تصفيه فاز آبي جدا شده‪ ،‬مشاهده نشود‪.‬‬
‫هرگ‪88‬اه م‪88‬يزان اف‪88‬زودن (‪ )dosage‬كن‪88‬ترل ش‪88‬ود‪ ،‬م‪88‬يزان بيش از ح‪88‬د ‪demulsifier‬‬
‫نمي‌تواند در محلول حضور داشته باشد‪ .‬فرآيند مي‌تواند با غشاء‌هايي كه عمًال از ه‪88‬ر‬
‫ماده‌اي ساخته شده‌اند‪ ،‬استفاده‌شود‪.‬‬
‫جدول ‪ 2‬نشان مي‌دهد كه با توجه به تماي‪88‬ل غش‪88‬اء ب‪88‬ه بس‪88‬ته ش‪88‬دن (‪ )plug‬ش‪88‬دن‪ ،‬م‪88‬واد‬
‫غش ‪88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888‬اء‬
‫مع‪88‬دني اكس‪88‬يدآلومينيوم و دي‌اكس‪88‬يد ‪ zirconium‬م‪88‬ورد آزم‪88‬ايش ق‪88‬رار گرفته‌ان‪88‬د) فواي‪88‬د‬
‫آش ‪888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888‬كاري‬
‫(‪ )clear advantages‬براي اين فرآيند دارند‪ .‬عمر زياد (‪ )durability‬و مقاومت زياد اين‬
‫مواد در برابر حرارت سبب ش‪88‬ده ك‪88‬ه غش‪88‬اء س‪88‬اخته ش‪88‬ده از اين م‪88‬واد در تكنول‪88‬وژي‬
‫تصفيه پساب استفاده شوند حتي اگر قيمت اين مواد بيشتر از موادآلي باشد‪.‬‬

‫د‪ -‬آزمايش تكنيكي اين تصويركلي (‪)Technical Testing of the Concept‬‬

‫آزمايش‪88‬ات ب‪88‬ا م‪88‬دول هالوف‪88‬ايبر )‪ UF (UF hollow fiber‬از جنس ‪ Polysulfone‬ك‪88‬ه در‬
‫معرض محلول ‪ 5/0‬درصد از ‪ P 3-ferrolin‬قرار گرفته است‪ ،‬نشان مي‌‌دهد كه فالكس‬
‫محصول (‪ )permeate flun‬در طي زمان خيلي كوتاه كاهش مي‌يابد‪.‬‬
‫ف‪88‬اكس از م‪88‬يزان ‪ lit/hr 420‬ب‪88‬ه ح‪88‬دود ‪ lit/hr 310‬ك‪88‬اهش مي‌ياب‪88‬د (ش‪88‬كل ‪ )5‬و اين‬
‫كاهش نمي‌تواند با يك غش‪88‬اء تم‪88‬يز‌تر ‪ reserve‬ش‪88‬ود‪ .‬اين تس‪88‬ت نش‪88‬ان مي‌ده‪88‬د ك‪88‬ه ‪p 3-‬‬
‫‪ ferrolin‬باعث نمي‌شود كه غشاء تمامًا مسدود (‪ )plug‬شود‪ .‬دقت مي‌بايد صورت پذيرد‬
‫تا از استفاده بيش از اندازه ‪ demulsifier‬جلوگيري شود در نتيج‪88‬ه ب‪88‬ار الك‪88‬تريكي مثبت‬
‫اضافه وجود نخواهد داشت‪.‬‬
‫آزمايشات موازي با امولسيون‌هاي شكسته شده (‪ )unbroken emulsions‬و فاز‌ه‪88‬اي‬
‫آبي جدا شده‪ ،‬نشانگر اين است كه هيچگونه اختالف آشكاري ب‪88‬ا توج‪88‬ه ب‪88‬ه شستش‪88‬وي‬
‫غش‪888888888888888888888888888888888‬اء وج‪888888888888888888888888888888888‬ود ن‪888888888888888888888888888888888‬دارد‪.‬‬
‫در هر دو مورد ‪ 15‬دقيقه عمل تميز نمودن با پاك كننده قلي‪88‬ايي (‪ )alkaline cleaner‬ب‪88‬ا‬

‫‪5‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫ن ‪88888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888‬ام‬
‫‪ P 3-ultrasil‬كافي مي‌باشد‪.‬‬
‫مطالعات اوليه جهت تصفيه فاز آبي جدا شده توسط غشاء‌هاي معدني كه فق‪88‬ط ب‪88‬ه‬
‫صورت مدولهاي لوله‌اي در دسترس هستند‪ ،‬انجام شده است‪ .‬در زي‪8‬ر فق‪8‬ط تس‪8‬ت‌هاي‌‬
‫انجام شده بر روي امولسيون‌هاي ‪ cooling lubricant / water‬تحت شرايط صنعتي ك‪88‬ه‬
‫مايعات مدل (‪ )model liquids‬نيستند‪ ،‬شرح داده شده است‪.‬‬
‫ًا‬
‫در رابطه با عمليات جداسازي آب‪ ،‬امولسيون‌ها ابتد ب‪88‬ه وس‪88‬يله دز (‪ )dose‬بهين‪88‬ه‬
‫از‬
‫‪( demulsifier‬ماده ‪ ) P 3-ferroling‬شكسته مي‌شود‪ .‬ميزان آب در فاز نفتي كه از روي‬
‫آب جمع‌آوري شده‪ ،‬هميشه ‪ 20‬درصد است‪.‬‬
‫شكل ‪ 6‬مثالي از تصفيه يك فاز آب جدا شده مي‌باشد كه اين فاز ب‪88‬ه م‪88‬دت ‪ 18‬س‪88‬اعت‬
‫با استفاده از غشاء ‪ MF‬از جنس آلومينوم اكسايد و ب‪88‬دون تميزس‪88‬ازي پريودي‪88‬ك غش‪88‬اء‬
‫تحت تصفيه قرار گرفته است‪ .‬اين آزمايش در اختالف فشار متوس‪88‬ط ‪Transmembrane‬‬
‫متوسط به ميزان ‪ bar 7/0‬انجام شده است‪ .‬سرعت خوراك ‪ m/sec 3‬بوده كه غلظت آن‬
‫به صورت ثابت افزايش يافته است‪.‬‬
‫آزمايش‪888‬ات مق‪888‬دماتي نش‪888‬ان مي‌ده‪888‬د ك‪888‬ه اختالف فش‪888‬ار ‪ trasnsmembrane‬كم و‬
‫سرعت‌هاي زياد خوراك‪ ،‬سبب طوالني ش‪8‬دن زم‪88‬ان عملي‪88‬ات در بين فواص‪88‬ل زم‪88‬اني‬
‫تميز كردن غشاء مي‌شود‪ .‬در مدت زمان كوتاه افزايش فشار سبب اف‪88‬زايش محص‪88‬ول‬
‫مي‌ش‪88‬ود ام‪88‬ا غش‪88‬اء س‪88‬ريعتر مس‪88‬دود مي‌ش‪88‬ود‪ .‬ب‪88‬ه ط‪88‬ور مش‪88‬ابه هرگ‪88‬اه فالكس وي‪88‬ژه‬
‫محصول براي غشائي كه جديدًا تميز شده و م‪8‬ورد اس‪8‬تفاده ق‪8‬رار گرفت‪8‬ه‪ ،‬زي‪8‬اد باش‪8‬د‪،‬‬
‫غشاء زود مسدود مي‌شود‪ .‬فالكس محصول با استفاده از يك شير در قسمت و ط‪88‬رف‬
‫محصول (‪ )permeate side‬كنترل شده و فوايد آشكاري به همراه دارد‪.‬‬
‫در اين آزمايش بدون وج‪88‬ود ش‪88‬ير ‪ throttling‬در قس‪88‬مت محص‪88‬ول‪ ،‬م‪88‬يزان فالكس‬
‫محصول ‪ lit/hr (m2.hr) 90‬مي‌باشد و تقريبًا مقدار آن ثابت مي‌ماند تا زماني كه آزمايش‬
‫خاتم‪8888888888888888888888888888888888888888888888888888888‬ه ياب‪8888888888888888888888888888888888888888888888888888888‬د‬
‫(به علت فقدان مواد)‪ .‬ت‪88‬ا اين نقط‪88‬ه ب‪88‬دون اين ك‪88‬ه ه‪88‬ر گون‪88‬ه تم‪88‬يز ك‪88‬اري در فواص‪88‬ل‬
‫زماني مختلف انجام شود‪ ،‬حجم محصول ‪ 6/1‬متر مكعب به ازاي واحد سطح ممبران‬
‫(‪ )m2‬خواهد رسيد‪ .‬هنگامي كه غلظت اف‪88‬زايش مي‌‌ياب‪88‬د غلظت ‪ mineral oil‬ح‪88‬دود ‪mg‬‬
‫‪ CPE / lit 10‬باقي خواهد ماند‪.‬‬
‫‪CPE= (concentration of petroleum ether extractable substances less wetting agents,‬‬
‫)‪analysis analogue DIN 38409 = mineral oil content‬‬
‫مقدار اوليه غلظت ‪ oil mineral‬به ميزان ‪ mg CPE/ lit 100‬مي‌باشد‪.‬‬
‫شكل ‪ 7‬يك آزمايش مقايسه‌اي ب‪88‬ا ي‪88‬ك غش‪88‬اء مع‪88‬دني از جنس ‪ ZrO2‬ب‪88‬ر روي گ‪88‬رافيت‬
‫با ‪ Cut-off‬به م‪88‬يزان )‪ Da10000، (Molecular Weight Cut-off at 10000 Da‬را نش‪88‬ان‬
‫مي‌دهد‪ .‬اختالف فشار متوسط ‪ Transmembrane‬ب‪88‬ه م‪88‬يزان ‪ bar 5/2‬و س‪88‬رعت خ‪88‬وراك‬

‫‪6‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫‪ m/sec 5/4‬مي‌باشد‪ .‬دما مي‌بايست ‪ oC40‬باشد ولي به علت اينكه حجم در تانك نگهداري‬
‫پايين‌تر و كمتر بوده لذا بعضي اوقات همانطوري كه در ش‪88‬كل ‪ 6‬نش‪88‬ان داده اس‪88‬ت در‬
‫طي آزمايش دما از ‪ oC40‬فراتر رفته است‪.‬‬
‫فالكس ويژه محصول براي يك غش‪88‬اء ب‪88‬ا ‪ Cut-off‬ب‪88‬ه م‪88‬يزان‪ Da 10000‬در م‪88‬دت ‪18‬‬
‫ساعت تقريبًا (‪ lit/ 40 )m2.hr‬بوده كه خيلي زياد است‪ .‬ميزان ‪ mineral oil‬در مح‪88‬دوده‬
‫قاب‪88888888888888888888888888888888888888888888888888888‬ل تش‪88888888888888888888888888888888888888888888888888888‬خيص‬
‫(‪ )limits of detectability‬مي‌باش‪88‬د و در غلظت‌ه‪88‬اي ب‪88‬االتر ب‪88‬ه م‪88‬يزان كمي اف‪88‬زايش‬
‫مي‌يابد‪.‬‬
‫اثر دماي آب بر روي عملكرد بازده ‪ MF‬به وضوح در شكل ‪ 8‬نشان داده ش‪88‬ده اس‪88‬ت‪.‬‬
‫‪o‬‬
‫هرگاه دم‪88‬ا از دم‪88‬اي بح‪8‬راني ب‪88‬راي اين ت‪88‬ركيب ‪ demulsifier‬يع‪88‬ني تقريب‪ً8‬ا مق‪88‬دار ‪C35‬‬
‫افزايش يابد‪ ،‬بازده فيلتر به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد چون ك‪88‬ه م‪88‬يزان زي‪88‬ادتر‬
‫و بيشتري از موادنفتي از غشاء عبور مي‌كند‪ .‬البته اين اثر برگشت‌پذير بوده و هرگاه‬
‫دما پايين آورده شود بازده فيلتر بازيابي و احياء ش‪88‬ده (‪ )restore‬و ب‪88‬ه ح‪88‬الت اول خ‪88‬ود‬
‫بر مي‌گردد‪.‬‬
‫شكل ‪ 9‬مروري بر نتايج بدست آمده در آزمايشات عملي را نشان مي‌دهد‪ .‬اص‪88‬الحات‬
‫مربوط به دما محسوب نشده است چون كه اختالفات دما قاب‪88‬ل توج‪88‬ه نب‪88‬وده اس‪88‬ت‪ .‬در‬
‫تمامي موارد ميزان ‪ mineral oil‬موجود در محصول زير مقدار ‪ mg/lit 20‬مي‌باشد‪ .‬اگر‬
‫از يك غشاء ‪ ZrO2/graphite‬استفاده شود محصول مي‌بايست در چن‪88‬د دقيق‪88‬ه اول بع‪88‬د از‬
‫تميزس‪88‬ازي غش‪88‬اء‪ ،‬ب‪88‬ه داخ‪88‬ل تان‪88‬ك نگه‪88‬داري برگش‪88‬ت داده ش‪88‬ود بن‪88‬ابراين ب‪88‬ازده‬
‫فيلتراسيون در هنگام فاز راه‌اندازي (‪ )start-up‬ناكافي است‪ .‬در مقايسه با فيلتراس‪88‬يون‬
‫‪،)untreated‬‬ ‫‪emulsion‬‬ ‫‪aqueous‬‬ ‫امولس‪8888888‬يون تص‪8888888‬فيه نش‪8888888‬ده ( ‪phase‬‬
‫مقادير فالكس وي‪88‬ژه محص‪88‬ول در فيلتراس‪88‬يون ف‪88‬از آبي ج‪88‬دا ش‪88‬ده (‪separated aqueous‬‬
‫‪)phase‬از ميان و توسط غشاء‌هاي ‪ UF‬حاوي موادآلي (مدول ‪ ،Plate-and- frame‬اخيرًا‬
‫در كمپاني ‪ B‬استفاده شده است) بيشتر بوده و مقادير آن ‪ 3‬برابر بيشتر مي‌باشد و در‬
‫فيلتراس‪88‬يون توس‪88‬ط ‪ MF‬ب‪88‬ه م‪88‬يزان ده براب‪88‬ر بيش‪88‬تر مي‌باش‪88‬د‪ ،‬ب‪88‬ه عالوه در م‪88‬ورد‬
‫فيلتراسيون ‪ MF‬انرژي كمتري نياز است‪ .‬ب‪88‬ه عالوه مج‪88‬ددًا فيلتراس‪88‬يون ف‪88‬از آبي ج‪88‬دا‬
‫ش‪8888888888‬ده ب‪8888888888‬ا فيلتراس‪8888888888‬يون امولس‪8888888888‬يون‌هاي تص‪8888888888‬فيه نش‪8888888888‬ده‬
‫(‪ )untreated emulsions‬مقايس‪88‬ه ش‪88‬ده اس‪88‬ت و پريوده‪88‬اي ط‪88‬والني‌تر بين س‪88‬يكل‌هاي‬
‫شستشو و تميز كاري براي تمامي غشاء‌ها بدست آمده است‪.‬‬
‫در مقايسه با مورد نشان داده شده در شكل ‪ 9‬كه در آن اختالف فشار لحاظ شده اس‪88‬ت‬
‫عمًال ميزان فالكس ويژه محصول بدست آم‪8‬ده ب‪8‬ا ي‪8‬ك غش‪8‬اء ‪ UF‬از جنس م‪8‬واد آلي و‬
‫غشاء ‪ ZrO2‬يكسان بوده اس‪88‬ت و در فيلتراس‪88‬يون امولس‪88‬يون بدس‪88‬ت آم‪88‬ده از كمپ‪88‬اني ‪A‬‬
‫(شكل ‪ )10‬فالكس وي‪88‬ژه محص‪88‬ول عب‪88‬وري از مي‪88‬ان م‪88‬واد مع‪88‬دني تقريب‪ً8‬ا ‪ 50‬درص‪88‬د‬
‫بيشتر است‪ .‬تصفيه اين امولسيون اساسًا خيلي مشكلتر از امولسيون قبلي است‪ .‬جدول‬
‫‪ 3‬مقادير آناليزهاي مربوطه را نشان مي‌دهد و فوايد فرآيند پيش‪88‬نهادي ك‪88‬ه در آن ابت‪88‬دا‬

‫‪7‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫امولسيون شكسته شده و سپس ف‪88‬از آبي ج‪88‬دا ش‪88‬ده تحت عم‪88‬ل ‪ MF/UF‬ق‪88‬رار مي‌گ‪88‬يرد‪،‬‬
‫نشان مي‌دهد‪ .‬بايد تاكيد شود كه در هر دو موردي كه در اينجا نشان داده ش‪88‬ده اس‪88‬ت‪،‬‬
‫‪ retentate‬ناشي از ‪ MF/UF‬به صورت موفق آميزي به ظرف حاوي فاز آبي جدا ش‪88‬ده‪،‬‬
‫برگشت داده مي‌شود‪.‬‬
‫ج‪88‬دول ‪ 4‬كيفيت پس‪88‬ابي ك‪88‬ه بع‪88‬د از تص‪88‬فيه بيش‪88‬تر توس‪88‬ط ‪ RO‬بدس‪88‬ت مي‌آي‪88‬د را نش‪88‬ان‬
‫مي‌دهد‪ .‬در اين مورد محصول ناشي از ‪ UF‬به منظور كاهش فلزات سنگين وارد ‪RO‬‬
‫(اسمز معكوس) مي‌شود‪ .‬هرگاه امولسيون در مرحله اول به خ‪88‬وبي شكس‪88‬ته ش‪88‬ود اين‬
‫امكان وجود دارد كه بتوان مراحل مياني ‪ UF/MF‬را ح‪88‬ذف نم‪88‬ود و جهت فهمي‪88‬دن اين‬
‫موض‪88‬وع (ح‪88‬ذف ‪ )UF/MF‬مي‌بايس‪88‬ت‪ ،‬آزمايش‪88‬اتي ب‪88‬ا پس‪88‬اب‌هايي ك‪88‬ه تحت ش‪88‬رايط‬
‫عملياتي توليد شده‌اند‪ ،‬انجام شود و هدف از انجام اين كار بررسي امكان مسدود شدن‬
‫‪ RO‬مي‌باشد چون روشهاي قاب‪88‬ل دس‪88‬ترس جهت تم‪88‬يز ك‪88‬ردن غش‪88‬اء‌هاي ‪ RO‬ب‪88‬ه علت‬
‫مقاومت كم آنها در برابر مواد شيميايي و تغيير‪ ،pH‬نسبتًا محدود هستند‪.‬‬

‫مقايسه هزينه‌هاي عملياتي‬

‫هنوز اين امكان محقق نشده اس‪88‬ت ت‪88‬ا بت‪88‬وان ب‪88‬ر اس‪88‬اس پارامتره‪88‬اي م‪88‬واد م‪88‬ورد‬
‫‪demulsifier‬هاي آلي شكسته شده و ب‪88‬ر روي‬
‫‌‬ ‫بحث‪ ،‬رفتار امولسيون‌ها وقتي كه توسط‬
‫رفتار عملياتي يك واحد ‪ UF‬در معرض آنها اثر مي‌گذارند‪ ،‬پيش‌بيني نمود‪.‬‬
‫داده‌هاي اصلي كه در جدول ‪ 5‬نشان داده شده‌اند با اعمال محدوديت‌هايي از اطالعات‬
‫آزمايش(‪ )test data‬برون‌يابي شده‌اند‪.‬‬
‫در ح‪88‬الت ي‪88‬ك (‪( )Case1‬ج‪88‬دول ‪ )6‬حجم امولس‪88‬يون تص‪88‬فيه ش‪88‬ده ‪ m3/day 8‬مي‌باش‪88‬د‪.‬‬
‫امولسيون نسبتًا آسان شكسته مي‌شود و در نتيجه مي‌توان آن را تحت ‪ MF‬قرار داد‪.‬‬
‫در حالت ‪( )Casel 2( 2‬جدول ‪ )7‬امولسيون يا فاز آبي جدا شده مشكل‌تر فيلتر مي‌شود‬
‫و فاز آبي جدا شده بايد تحت ‪ UF‬قرار گيرد‪ .‬فقط اطالعات مرب‪88‬وط ب‪88‬ه ‪ UF‬مط‪88‬ابق ب‪88‬ا‬
‫اطالع‪88‬ات ط‪88‬راحي واح‪88‬دهاي ‪ UF‬موج‪88‬ود اس‪88‬ت‪ .‬در مقايس‪88‬ه اقتص‪88‬ادي انج‪88‬ام ش‪88‬ده‬
‫هزينه‌هاي پرسنل‪ ،‬تميز كردن پلنت و محل (‪ )site‬در نظر گرفت‪88‬ه نش‪88‬ده اس‪88‬ت و اينه‪88‬ا‬
‫براي هر دو فرآيند يكسان بوده و در هر موردي نمي‌توان دقيقًا آن را حساب نمود‪.‬‬
‫فاكتورهاي اصلي كه در هزينه‌هاي دفع (‪ )disposal‬امولسيون موثرند عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -‬حجم ‪( concentrate‬ميزان آب موجود در آن)‬
‫‪ -‬هزينه‌هاي خاص تخليه (‪ )specific discharge costs‬كه اين هزينه‌ها به ميزان زيادي با‬
‫توجه به تركيب (‪ )composition‬و موقعيت مكاني دفع (‪ )local disposal situation‬تغي‪88‬ير‬
‫مي‌كند‪.‬‬
‫در مقايس ‪8‬ه‌هاي موج‪88‬ود در ج‪88‬دول ‪ 6‬و ‪ 7‬مق‪88‬ادير ‪ DM/m3 300‬و ‪( DM/m3 900‬م‪88‬ارك‬
‫آلمان ب‪88‬ه ازاي م‪88‬ترمكعب) ك‪88‬ه در ‪ FRG‬ب‪88‬ا ه‪88‬ر دو مق‪88‬دار مواج‪8‬ه ش‪8‬ده‌اند‪ ،‬در مج‪8‬اور‬
‫يكديگر نشان داده شده است‪ .‬برگه ساده هزينه‌ها نشان مي‌دهد كه هزينه‌ه‪88‬اي عملي‪88‬ات‬
‫به كار رفته جهت شكستن امولسيون فقط توس‪88‬ط ‪ ،UF‬خيلي كم‪88‬تر از هزينه‌ه‪88‬اي دف‪88‬ع‬

‫‪8‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫‪ concentrate‬است‪.‬هدف اوليه و اصلي بهب‪88‬ود فراين‪88‬د باي‪88‬د ك‪88‬اهش اين هزين‪88‬ه ه‪88‬ا باش‪88‬د‪.‬‬
‫همانگونه كه مقايسه هزينه ها نشان مي‌دهد اين امر ب‪88‬ا فرآين‪88‬د پيش‪88‬نهادي بدس‪88‬ت آم‪88‬ده‬
‫است‪.‬هزينه‌ه‪8‬اي دف‪8‬ع امولس‪8‬يون خ‪8‬اص ي‪8‬ك فرآين‪8‬د متع‪8‬ارف بين ‪ 30‬ت‪8‬ا ‪ 100‬درص‪8‬د‬
‫بيشتر از هزينه هاي فرآيند تركيبي (‪ )combined process‬مي‌باشد‪.‬‬

‫‪9‬‬