‫میتوکندری ها اندامک های سلولی متصل به غشاء هستند که بیشتر‬

‫انرژی شیمیایی مورد نیاز برای نیرو دادن به واکنش های بیوشیمیایی‬
‫سلول را تولید می کنند‪ .‬انرژی شیمیایی تولید شده توسط میتوکندری در‬
‫یک مولکول کوچک به نام آدنوزین تری فسفات (‪ )ATP‬ذخیره می‬
‫شود‪ .‬میتوکندری حاوی کروموزوم های کوچک خود است‪ .‬به طور‬
‫کلی‪ ،‬میتوکندری‪ ،‬و بنابراین ‪ DNA‬میتوکندری‪ ،‬تنها از مادر به ارث‬
‫می رسد‪.‬‬
‫میتوکندری ها اندامک های متصل به غشاء هستند‪ ،‬اما آنها با دو‬
‫غشای مختلف به غشاء متصل هستند‪ .‬و این برای یک اندامک بین‬
‫سلولی کامالً غیرمعمول است‪ .‬این غشاها در هدف میتوکندری‪ ،‬که‬
‫اساسا ً تولید انرژی است‪ ،‬عمل می کنند‪ .‬این انرژی با عبور مواد‬
‫شیمیایی در سلول از مسیرهایی تولید می شود‪ ،‬به عبارت دیگر تبدیل‬
‫می شود‪ .‬و فرآیند این تبدیل انرژی را به شکل ‪ ATP‬تولید می کند‪،‬‬
‫زیرا فسفات یک پیوند پرانرژی است و انرژی را برای سایر واکنش‬
‫های درون سلول فراهم می کند‪ .‬بنابراین هدف میتوکندری تولید آن‬
‫انرژی است‪ .‬برخی از سلول های مختلف دارای مقادیر متفاوتی از‬
‫میتوکندری هستند زیرا به انرژی بیشتری نیاز دارند‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬
‫عضله دارای میتوکندری های زیادی است‪ ،‬کبد نیز‪ ،‬کلیه ها نیز‬
‫همینطور‪ ،‬و تا حدودی مغز‪ ،‬که از انرژی تولید شده توسط میتوکندری‬
‫ها زندگی می کند‪ .‬بنابراین اگر در مسیرهایی که میتوکندری معموالً با‬
‫آنها کار می کند نقص دارید‪ ،‬عالئمی در عضله‪ ،‬مغز و گاهی اوقات‬
‫در کلیه ها نیز خواهید داشت‪ .‬بسیاری از انواع مختلف عالئم و ما‬
‫احتماالً همه بیماری های مختلف را که اختالل عملکرد میتوکندری‬
‫ایجاد می کند‪ ،‬نمی دانیم‪.‬‬
‫میتوکندری‪ ،‬اندامک متصل به غشاء که در سیتوپالسم تقریبا ً تمام‬
‫سلول‌های یوکاریوتی (سلول‌هایی با هسته‌های مشخص شده) یافت‬
‫می‌شود‪ ،‬وظیفه اصلی آن تولید مقادیر زیادی انرژی به شکل آدنوزین‬
 ‫تری فسفات (‪ )ATP‬است‪ .‬میتوکندری ها معموالً گرد تا بیضی شکل‬
‫هستند و اندازه آنها بین ‪ 0.5‬تا ‪ 10‬میکرومتر است‪ .‬میتوکندری ها‬
‫عالوه بر تولید انرژی‪ ،‬کلسیم را برای فعالیت های پیام رسانی سلولی‬
‫ذخیره می کنند‪ ،‬گرما تولید می کنند و واسطه رشد و مرگ سلولی می‬
‫شوند‪.‬‬
‫تعداد میتوکندری ها در هر سلول بسیار متفاوت است ‪ -‬برای مثال‪ ،‬در‬
‫انسان‪ ،‬گلبول های قرمز (گلبول های قرمز) هیچ میتوکندری ندارند‪،‬‬
‫در حالی که سلول های کبدی و سلول های ماهیچه ای ممکن است‬
‫صدها یا حتی هزاران را داشته باشند‪ .‬میتوکندری ها بر خالف سایر‬
‫اندامک های سلولی هستند زیرا دارای دو غشای مجزا و ژنوم منحصر‬
‫به فرد هستند و با شکافت دوتایی تولید مثل می کنند‪ .‬این ویژگی ها‬
‫نشان می دهد که میتوکندری ها با پروکاریوت ها (جانداران تک‬
‫سلولی) گذشته تکاملی دارند‪.‬‬
‫بیشتر پروتئین ها و سایر مولکول های تشکیل دهنده میتوکندری از‬
‫هسته سلول منشا می گیرند‪ .‬با این حال‪ 37 ،‬ژن در ژنوم میتوکندری‬
‫انسان وجود دارد که ‪ 13‬ژن از آن ها اجزای مختلفی از زنجیره انتقال‬
‫الکترون (‪ )ETC‬را تولید می کنند‪ .‬در بسیاری از موجودات‪ ،‬ژنوم‬
‫میتوکندری از طریق مادر به ارث می رسد‪ .‬این به این دلیل است که‬
‫سلول تخمک مادر اکثر سیتوپالسم را به جنین اهدا می کند و‬
‫میتوکندری های به ارث رسیده از اسپرم پدر معموال از بین می روند‪..‬‬
‫نقش در تولید انرژی ‪ :‬غشای خارجی میتوکندری آزادانه به مولکول‬
‫های کوچک نفوذ می کند و حاوی کانال های ویژه ای است که قادر به‬
‫انتقال مولکول های بزرگ هستند‪ .‬در مقابل‪ ،‬غشای داخلی به مراتب‬
‫کمتر نفوذپذیر است و به مولکول‌های بسیار کوچک اجازه می‌دهد تا به‬
‫درون ماتریکس ژل مانندی که جرم مرکزی اندامک را می‌سازد‪،‬‬
‫عبور کنند‪ .‬ماتریکس حاوی دئوکسی ریبونوکلئیک اسید (‪ )DNA‬ژنوم‬
‫میتوکندری و آنزیم های چرخه اسید تری کربوکسیلیک (‪)TCA‬‬
 ‫(همچنین به عنوان چرخه اسید سیتریک یا چرخه کربس شناخته می‬
‫شود)‪ ،‬که مواد مغذی را به محصوالت جانبی متابولیزه می کند که‬
‫میتوکندری می تواند از آن فرآیندهایی که این محصوالت جانبی را به‬
‫انرژی تبدیل می‌کنند‪ ،‬عمدتا ً روی غشای داخلی رخ می‌دهند‪ ،‬که به‬
‫شکل چین‌هایی به نام کریستا خم می‌شود که اجزای پروتئینی سیستم‬
‫اصلی تولید انرژی سلول‌ها‪ ETC ،‬را در خود جای می‌دهد‪ ETC .‬از‬
‫یک سری واکنش‌های کاهش اکسیداسیون برای حرکت الکترون‌ها از‬
‫یک جزء پروتئینی به جزء دیگر استفاده می‌کند و در نهایت انرژی‬
‫آزاد تولید می‌کند که برای هدایت فسفوریالسیون ‪( ADP‬آدنوزین دی‬
‫فسفات) به ‪ ATP‬مهار می‌شود‪ .‬این فرآیند که به عنوان جفت‬
‫شیمی‌اسموتیک فسفوریالسیون اکسیداتیو شناخته می‌شود‪ ،‬تقریبا ً تمام‬
‫فعالیت‌های سلولی‪ ،‬از جمله فعالیت‌هایی که حرکت ماهیچه‌ای ایجاد‬
‫می‌کنند و عملکردهای مغز را سوخت می‌دهند‪ ،‬نیرو می‌دهد‪.‬‬
‫غشا خارجی میتوکندری ‪:‬‬
‫غشای خارجی میتوکندری فضای بین غشایی را از سیتوزول جدا می‬
‫کند‪ .‬کل تبادل متابولیت ها‪ ،‬کاتیون ها و اطالعات بین میتوکندری و‬
‫سلول از طریق غشای خارجی انجام می شود‪.‬‬
‫غشای بیرونی یک مانع انتشار برای مولکول‌های کوچک (آدنین‬
‫نوکلئوتید‪ ،‬کراتین فسفات‪ ،‬کراتین و غیره) ایجاد می‌کند که باعث ایجاد‬
‫گرادیان‌های غلظت وابسته به سرعت به عنوان پیش‌نیاز برای عملکرد‬
‫شاتل‌های ‪ ADP‬از طریق کراتین کینازها یا آدنیالت کینازها می‌شود‪.‬‬
‫اگر غشای خارجی نشت کند‪ ،‬سیتوکروم ‪ c‬و عامل القا کننده آپوپتوز‬
‫می توانند آزاد شوند که منجر به آپوپتوز می شود و به عنوان یک‬
‫پیامد انرژی زیستی پتانسیل فسفوریالسیون سیتوزولی کاهش می یابد‪.‬‬
‫غشاهای بیرونی نشتی را می توان در الیاف پوست ساپونین با روش‬
‫های اسپکتروفتومتری و اکسی گرافی تشخیص داد‪ .‬این موضوع در‬
 ‫رابطه با اختالل حاد میتوکندری خونرسانی مجدد مورد توجه ویژه‬
‫است‪.‬‬
‫کراتین کیناز ‪:‬‬
‫کراتین کیناز (‪ ،)CK‬که همچنین به عنوان کراتین فسفوکیناز‪ )CPK‬یا‬
‫فسفوکراتین کیناز) نیر شناخته می‌شود‪ ،‬یک آنزیم است که توسط‬
‫بافت‌ها و انواع سلول‌های مختلف بیان می‌شود‪ CK .‬تبدیل کراتین را‬
‫کاتالیز می‌کند و از آدنوزین تری فسفات (‪ )ATP‬برای ایجاد‬
‫فسفوکراتین (‪ )PCr‬و آدنوزین دی فسفات ‪) )ADP‬استفاده می‌کند‪ .‬این‬
‫واکنش آنزیم ‪ CK‬برگشت‌پذیر است و بنابراین ‪ ATP‬می‌تواند از ‪ PCr‬و‬
‫‪ ADP‬تولید شود‪.‬‬

‫آدنیالت کیناز ها ‪:‬‬

‫دنیالت کیناز (‪ )AK‬آنزیم حیاتی در نظارت بر متابولیک هموستاز‬
‫آدنین نوکلئوتید سلولی است‪ .‬همچنین سیگنالینگ → ‪AK → AMP‬‬
‫‪ AMPK‬کنترل چرخه سلولی و تکثیر و انتقال انرژی ‪ ATP‬از‬
‫میتوکندری برای توزیع انرژی در بین فرآیندهای سلولی را هدایت می‬
‫کند‪.‬‬
‫سیتوکروم ‪:c‬‬
‫سیتوکروم ‪ c‬از نظر عملکردی در زنجیره انتقال الکترون میتوکندری‬
‫نقش دارد‪ .‬این انتقال الکترون بخشی از مسیر سنتز ‪ ATP‬است‪ .‬نقش‬
‫سیتوکروم ‪ c‬این است که الکترون ها را از یک مجموعه از پروتئین‬
‫های غشای انتگرال غشای داخلی میتوکندری به دیگری منتقل کند‪.‬‬
 ‫عامل القا کننده ی اپوپتوز ‪:‬‬
‫القا کننده های آپوپتوز بر روی چندین پروتئین مرتبط با آپوپتوز عمل‬
‫می کنند تا مرگ سلولی آپوپتوز را افزایش دهند‪ .‬بسته به عامل انتخاب‬
‫شده و غلظت های مورد استفاده‪ ،‬رویدادهای آپوپتوز را می توان بین‬
‫‪ 8‬تا ‪ 72‬ساعت پس از درمان تشخیص داد‪ .‬با این حال‪ ،‬همه معرف‌ها‬
‫یک رده سلولی خاص را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند‪.‬‬

‫غشا داخلی میتوکندری ‪:‬‬

‫میتوکندری ها توسط یک سیستم دو غشایی احاطه شده اند که شامل‬
‫غشای میتوکندری داخلی و خارجی است که توسط یک فضای بین‬
‫غشایی از هم جدا شده اند‪ .‬غشای داخلی چین های متعددی (‪)cristae‬‬
‫را تشکیل می دهد که به داخل (یا ماتریکس) اندامک گسترش می یابد‪.‬‬
‫ماتریکس ‪:‬‬
‫ماتریکس میتوکندری حاوی انواع زیادی از آنزیم ها است‪ ،‬از جمله‬
‫آنزیم هایی که پیروات و اسیدهای چرب را به استیل ‪ CoA‬تبدیل می‬
 ‫کنند و آنزیم هایی که این استیل ‪ CoA‬را از طریق چرخه اسید‬
‫سیتریک به ‪ CO2‬اکسید می کنند‪ .‬مقادیر زیادی ‪( NADH‬و ‪)FADH2‬‬
‫توسط این واکنش ها در میتوکندری‪ ،‬ماتریکس فضای درون غشای‬
‫داخلی است‪ .‬کلمه "ماتریکس" از این واقعیت ناشی می شود که این‬
‫فضا در مقایسه با سیتوپالسم نسبتا ً آبی چسبناک است‪ .‬ماتریکس‬
‫میتوکندری شامل ‪ DNA‬میتوکندری‪ ،‬ریبوزوم ها‪ ،‬آنزیم های محلول‪،‬‬
‫مولکول های آلی کوچک‪ ،‬کوفاکتورهای نوکلئوتیدی و یون های معدنی‬
‫است‪ .‬آنزیم‌های موجود در ماتریکس واکنش‌های مسئول تولید ‪ ATP‬را‬
‫تسهیل می‌کنند‪ ،‬مانند چرخه اسید سیتریک‪ ،‬فسفوریالسیون اکسیداتیو‪،‬‬
‫اکسیداسیون پیرووات و اکسیداسیون بتا اسیدهای چرب ی اکسیداسیون‬
‫تولید می شود‪.‬‬
‫ترکیب ماتریس بر اساس ساختارها و محتویات آن محیطی را ایجاد می‬
‫کند که به مسیرهای آنابولیک و کاتابولیک اجازه می دهد تا به خوبی‬
‫پیش بروند‪ .‬زنجیره انتقال الکترون و آنزیم های موجود در ماتریکس‬
‫نقش زیادی در چرخه اسید سیتریک و فسفوریالسیون اکسیداتیو دارند‪.‬‬
‫چرخه اسید سیتریک ‪ NADH‬و ‪ FADH2‬را از طریق اکسیداسیون‬
‫تولید می کند که در فسفوریالسیون اکسیداتیو برای تولید ‪ ATP‬کاهش‬
‫می یابد‪.‬‬
‫چرخه ی کربس در میتوکندری ‪:‬‬
‫چرخه کربس بخشی از تنفس سلولی است‬
‫تنفس سلولی یک واکنش کاتابولیک است که در سلول ها انجام می‬
‫شود‪ .‬این یک فرآیند بیوشیمیایی است که در آن مواد مغذی تجزیه‬
‫می‌شوند تا انرژی آزاد شود که به شکل ‪ ATP‬ذخیره می‌شود و مواد‬
‫زائد آزاد می‌شوند‪ .‬در تنفس هوازی‪ ،‬اکسیژن مورد نیاز است‪.‬‬
‫مسیرهای بیوشیمیایی‪:‬‬
‫تنفس سلولی یک فرآیند چهار مرحله ای است‪ .‬در این فرآیند‪ ،‬گلوکز به‬
‫دی اکسید کربن اکسید می شود و اکسیژن به آب تبدیل می شود‪ .‬انرژی‬
‫آزاد شده در این فرآیند به شکل ‪ ATP‬ذخیره می شود‪ .‬از هر مولکول‬
‫گلوکز ‪ 36‬تا ‪ ATP 38‬تشکیل می شود‪.‬‬
‫چهار مرحله عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬گلیکولیز‪ :‬اکسیداسیون جزئی یک مولکول گلوکز برای تشکیل ‪2‬‬
‫مولکول پیروات‪ .‬این فرآیند در سیتوزول انجام می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬تشکیل استیل ‪ :CoA‬پیرووات تشکیل شده در گلیکولیز وارد‬
‫ماتریکس میتوکندری می شود‪ .‬برای تشکیل دو مولکول استیل کوآ‪،‬‬
‫تحت دکربوکسیالسیون اکسیداتیو قرار می گیرد‪ .‬واکنش توسط آنزیم‬
‫پیروات دهیدروژناز کاتالیز می شود‪.‬‬

‫‪ .3‬چرخه کربس (چرخه ‪ TCA‬یا چرخه اسید سیتریک)‪ :‬این مسیر‬

‫رایج برای اکسیداسیون کامل کربوهیدرات ها‪ ،‬پروتئین ها و لیپیدها‬
‫است زیرا آنها به استیل کوآنزیم ‪ A‬یا سایر واسطه های چرخه‬
‫متابولیزه می شوند‪ .‬استیل ‪ CoA‬تولید شده وارد چرخه اسید تری‬
‫کربوکسیلیک یا چرخه اسید سیتریک می شود‪ .‬گلوکز در این فرآیند به‬
‫طور کامل اکسید می شود‪ .‬استیل ‪ CoA‬با ترکیب ‪ 4‬کربنی‬
‫اگزالواستات ترکیب می شود و سیترات ‪ 6C‬را تشکیل می دهد‪ .‬در این‬
‫فرآیند ‪ 2‬مولکول ‪ CO2‬آزاد شده و اگزالواستات بازیافت می شود‪.‬‬
‫انرژی در ‪ ATP‬و سایر ترکیبات پر انرژی مانند ‪ NADH‬و ‪FADH2‬‬
‫ذخیره می شود‪.‬‬
‫‪ .4‬سیستم انتقال الکترون و فسفوریالسیون اکسیداتیو‪ ATP :‬زمانی‬
‫تولید می‌شود که الکترون‌ها از مولکول‌های غنی از انرژی مانند‬
‫‪ NADH‬و ‪ FADH2‬که در گلیکولیز‪ ،‬چرخه اسید سیتریک و‬
 ‫اکسیداسیون اسید چرب به ‪ O2‬مولکولی توسط یک سری حامل‌های‬
‫الکترون تولید می‌شوند‪ ،‬منتقل شوند‪ O2 .‬به ‪ H2O‬کاهش می یابد‪ .‬در‬
‫غشای داخلی میتوکندری اتفاق می افتد‪.‬‬
‫مراحل چرخه کربس‪:‬‬
‫این یک فرآیند هشت مرحله ای است‪ .‬چرخه کربس یا چرخه ‪ TCA‬در‬
‫ماتریکس میتوکندری در شرایط هوازی انجام می شود‪.‬‬
‫مرحله ‪ :1‬مرحله اول تراکم استیل ‪ CoA‬با ترکیب ‪ 4‬کربنی‬
‫اگزالواستات برای تشکیل سیترات ‪ 6C‬است‪ ،‬کوآنزیم ‪ A‬آزاد می شود‪.‬‬
‫واکنش توسط سیترات سنتاز کاتالیز می شود‪.‬‬
‫مرحله ‪ :2‬سیترات به ایزومر خود یعنی ایزوسیترات تبدیل می شود‪.‬‬
‫آنزیم آکونیتاز این واکنش را کاتالیز می کند‪.‬‬
‫مرحله ‪ :3‬ایسوسیترات تحت هیدروژن زدایی و دکربوکسیالسیون‬
‫برای تشکیل ‪ 5C 𝝰-ketoglutarate‬قرار می گیرد‪ .‬شکل مولکولی‬
‫‪ CO2‬آزاد می شود‪ .‬ایزوسیترات دهیدروژناز واکنش را کاتالیز می‬
‫کند‪ .‬این آنزیم وابسته به ‪ +NAD‬است‪ +NAD .‬به ‪ NADH‬تبدیل می‬
‫شود‪.‬‬
‫مرحله ‪ :4‬کتوگلوتارات تحت دکربوکسیالسیون اکسیداتیو برای تشکیل‬
‫سوکسینیل ‪ ،CoA‬یک ترکیب ‪ ،4C‬قرار می گیرد‪ .‬واکنش توسط‬
‫کمپلکس آنزیمی ‪ 𝝰-ketoglutarate dehydrogenase‬کاتالیز می‬
‫شود‪ .‬یک مولکول ‪ CO2‬آزاد می شود و ‪ +NAD‬به ‪ NADH‬تبدیل می‬
‫شود‪.‬‬
‫مرحله ‪ :5‬سوکسینیل ‪ CoA‬سوکسینات را تشکیل می دهد‪ .‬آنزیم‬
‫سوکسینیل کوآ سنتتاز واکنش را کاتالیز می کند‪ .‬این با فسفوریالسیون‬
‫تولید ناخالص داخلی در سطح بستر همراه است تا ‪ GTP‬به دست آید‪.‬‬
‫‪ GTP‬فسفات خود را به ‪ ADP‬که ‪ ATP‬تشکیل می دهد منتقل می کند‪.‬‬
 ‫مرحله ‪ :6‬سوکسینات توسط آنزیم سوکسینات دهیدروژناز اکسید می‬
‫شود و به فومارات تبدیل می شود‪ .‬در این فرآیند‪ FAD ،‬به ‪FADH2‬‬
‫تبدیل می شود‪.‬‬
‫مرحله ‪ :7‬فومارات با افزودن یک ‪ H2O‬به ماالت تبدیل می شود‪.‬‬
‫آنزیمی که این واکنش را کاتالیز می کند فوماراز است‪.‬‬
‫مرحله ‪ :8‬ماالت هیدروژنه می شود و اگزالواستات تشکیل می شود که‬
‫با مولکول دیگری از استیل ‪ CoA‬ترکیب می شود و چرخه جدید را‬
‫شروع می کند‪ .‬هیدروژن‌هایی که حذف می‌شوند‪ ،‬به ‪ +NAD‬منتقل‬
‫می‌شوند و ‪ NADH‬را تشکیل می‌دهند‪ .‬ماالت دهیدروژناز واکنش را‬
‫کاتالیز میشود‪.‬‬
‫چ‬
‫ر‬