‫بنام خدا‬

‫درسنامه بیوشیمی ‪2‬‬

‫متابولیسم کربوهیدراتها‬

‫دکتر محمد رضا تابنده‬

‫بخش بیوشیمی و بیولوژی مولکولی‬
‫دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز‬

‫‪1‬‬
 ‫سرنوشت پیروات‬

‫پیرووات می تواند در یکی از مسیرهای زیر بر اساس شرایط هوازی یا بی هوازی مصرف شود‪.‬‬
‫‪-1‬گلیکولیز بی هوازی و تولید الکتات‬
‫‪-‬در هنگام كمبود اكسیژن مثل فعالیت عضالنی شدید و نیز در گلبول قرمز كه فاقهد میكوكنهدری اسهت‬
‫مكابولیسم پیروات حاصل در مسیر غیرهوازی ادام پیدا میكند ب طوری ك پیروات در مجهاورت ننهزیم‬
‫‪ NAD+‬الزم‬ ‫الككات دهیدروژناز )‪ (LDH‬و ‪ H+‬و ‪ NADH‬ب الككات تبدیل میشهود‪ .‬ایهو واكهن‬
‫برای تداوم گلیکولیز را تولید مینماید‪ .‬زیهرا در شهرایط بهی ههوازی اكسیداسهیون اكهیواالنهها احیهای‬
‫)‪ (FADH2 , NADH , H+‬توسط زنجیره تنفسی مهار میشهود‪ .‬در هنگهام فعالیهت عضهالنی شهدید‬
‫فرصت كافی برای تولید ‪ ATP‬از گلوكز در مسیر هوازی وجود ندارد بنابرایو تبدیل پیروات ب الككات‬

‫‪2‬‬
 ‫و تداوم گلیکولیز سریعكریو راه تولید انرژی است‪ .‬طی زایمان جریان خون اكثر قسمت های بدن نوزاد ب‬
‫م ی یابد‪ .‬از ایو رو ب طور طبیعی در زمان زایمهان و تها زمهان برقهراری مجهدد جریهان‬ ‫غیر از مغز كاه‬
‫خون و رسیدن اكسیژن ایو بافكها برای تامیو ‪ ATP‬وابسك ب گلیکولیز بی هوازی هسكند‪ .‬گلبولهای قرمهز‬
‫ب دلیل نداشكو میكوكندری و سلولهای قرنی و عدسی چشم ب دلیل محدود بودن خون رسانی و نداشهكو‬
‫مركهزی‬ ‫میكوكندری ب دلیل جذب نور توسط میكوكندری وابسك ب گلیکولیز بی هوازی هسهكند‪ .‬بخه‬
‫كلی بیض ها و فیبرهای عضالنی صاف ب علت مقادیر پهاییو میكوكنهدری نیهر وابسهك به گلیکهولیز بهی‬
‫هوازی هسكند‪.‬‬
‫‪ LDH1‬در قلب وجود دارد و ‪ LDH5‬در عضل یافت میشود‪ .‬در قلب ك اكسیداسیون هوازی گلوكز‬
‫(مكابولیسم هوازی) انجام میشود كار ‪ LDH1‬تبدیل الككات ب پیروات است در حالی ك كار ‪LDH5‬‬
‫در عضل عمدتاً تبدیل پیروات ب الككات جهت ایجاد ‪ NAD+‬ب منظور تداوم گلیکولیز و تولید سریع و‬
‫مداوم ‪ ATP‬است‪.‬‬
‫* الككات از طریق گردش خون ب كبد منكقل شده و در نن جا مجدداً ب گلوكز تبدیل میشهود‪ .‬گلهوكز‬
‫می تواند وارد خون شده به عضهل انكقهال و در نن جها مجهدداً به الككهات تبهدیل شهود (چرخه كهوری‬
‫)‪.(Cori‬‬

‫*در شرایط هوازی محصول نهایی گلیکولیز پیروات است كه از طریهق ناقهل پیهروات (به صهورت ههم‬
‫انكقالی با پروتون) وارد میكوكندری میشود‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ -2‬تخمیر (‪ )Fermentation‬الکلی‬
‫زیر ب اتانول تخمیر مهی شهود‪ .‬ننهزیم پیهرووات‬ ‫در مخمرها در شرایط بی هوازی پیرووات طی واكن‬
‫كربوكسیالز ك یک انزیم وابسك ب تیامیو ‪ B1‬می باشد در پسكانداران وجود ندارد‪ .‬ایهو ننهزیم مسهوول‬
‫ایجاد گاز ‪ CO2‬در خمیر نانوایی می باشد ك ب صورت حبابهایی بر روی خمیر ب اصطالح تهرش شهده‬
‫مشاهد ه می شود‪ .‬انزیم دوم الکل دهیدروزناز می باشد ك در مخمرها برخی باككریها و پسكانداران وجود‬
‫دارد و در حضور ‪ NADH‬اسكالدئید را ب اتانول تبدیل مهی كنهد‪ .‬ایهو انهزیم در كبهد وجهود دارد و در‬
‫جهت معکوس می تواند مكانول را ب فرمالدئید تبدیل كند ك عامهل مسهمومیت بها مكهانول در انسهان مهی‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪-3‬دکربوکسیالسیون اکسیداتیو پیروات و تشکیل استیل کوآ‬

‫در شرایط هوازی پیروات حاصل از گلیکولیز با واسهط ناقهل پیهروات و به صهورت ههم انكقهالی بها یهون‬
‫كربوكسههیلزایههی همههراه بهها اكسههای‬ ‫وارد میكوكنههدری شههده و طههی یههک واكههن‬ ‫هیههدروژن ‪H ‬‬
‫‪‬‬

‫كه توسهط كمه لک‬ ‫(دكربوكسیالسیون اكسیداتیو) ب اسكیل كوننزیم ‪ A‬تبدیل می شود‪ .‬ایهو واكهن‬
‫ننزیمی پیروات دهیدروژناز (‪) PDH‬كاتالیز میشود برگشتناپذیر است‪.‬‬
‫‪ PDH‬در تصهویر‬ ‫كم لک‬ ‫است‪ .‬خالص واكن‬ ‫‪ PDH‬رابط بیو گلیکولیز و چرخ كرب‬ ‫* واكن‬
‫پاییو نمده است‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫*‬
‫ننزیمی پیروات دهیدروژناز شامل ننزیمهای زیر است‪:‬‬ ‫كم لک‬
‫(پیروات دكربوكسیالز)‬ ‫‪E1‬‬ ‫‪ -1‬پیروات دهیدروژناز‬
‫‪E2‬‬ ‫اسكیالز‬ ‫‪ -2‬دی هیدرولی وئیل تران‬
‫‪E3‬‬ ‫‪ -3‬دی هیدرولی وئیل دهیدروژناز‬

‫ب نام ‪ PDH‬كیناز و ‪ PDH‬فسفاتاز نیهز وجهود‬ ‫عالوه بر ایو س ننزیم اصلی دو ننزیم تنطیمی كم لک‬
‫دارد ك با فسفریل و غیر فسفریل كردن ‪ PDH‬عملکرد ننرا كنكرل می كنند‪.‬‬
‫سه ننزیمهی ‪ PDH‬جههت دكربوكسیالسهیون اكسهیداتیو پیهروات‬ ‫* كوننزیمهایی ك توسط كم لک‬
‫اسكفاده میشود‪:‬‬
‫یا تیامیو‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪ -1‬تیامیو دی فسفات )‪ (TDP‬مشكق از ویكامیو‬
‫‪ -2‬لی ونت ك اسید لی وئیک نیز نامیده میشود‪ .‬ایو ویكامیو ب دلیهل اتصهال از طریهق گهروه نمهیو اسهید‬
‫نمین لیزیو ب پروتئیو لی ونمید نیز نامیده میشود‪.‬‬
‫(پانكوتنیک اسید) مشكق میشود‬ ‫‪B5‬‬ ‫‪ -3‬كوننزیم ‪ A‬ك از ویكامیو‬
‫یا ریبوفالویو است‪.‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪ -4‬فالویو ندنیو دی نوكلئوتید )‪ (FAD‬ك مشكقی از ویكامیو‬
‫(نیاسیو)‪.‬‬ ‫‪B3‬‬ ‫‪ -5‬نیکوتیو نمید ندنیو دی نوكلئوتید )‪ (NAD+‬ك مشكقی است از ویكامیو‬

‫‪5‬‬
 ‫مکانیسم دکربوکسیالسیون اکسیداتیو پیروات‬

‫‪( PDH‬تصهویر بهاال) ابكهدا پیهرووات ‪ 3‬كربنهی‬ ‫دكربوكسیالسیون اكسهیداتیو پیهرووات در كمه لک‬ ‫در واكن‬
‫(پیههرووات دكربوكسههیالز) كه وابسههك به كههوانزیم تیههامیو دی فسههفات مههی باشههد‬ ‫توسههط ننههزیم اول كمه لک‬
‫اسهكیالز)‬ ‫دكربوكسیل شده و محصول دو كربنی (هیدروكسی اتیل) توسهط انهزیم دوم (دی هیهدرولی وئیل تهران‬
‫لی وئیک اسید ك دارای پیونهد دی سهولفید ‪ S-S‬مهی باشهد گهروه هیدروكسهی‬ ‫مكابولیزه می شود‪ .‬در ایو واكن‬
‫اتیل را دریافت و با اتصال كوانزیم ‪ )CoA-SH( A‬تولید اسهكیل كهوا مهی كنهد كه محصهول اصهلی كمه لک‬
‫‪ PDH‬است‪ .‬در ایو فرنیند پیوند دی سولفید ‪ S-S‬در ساخكمان ننزیم دوم احیا می شهود و به شهکل ‪ SH‬تبهدیل‬
‫(دی‬ ‫بایههد به شههکل ‪ S-S‬در نیههد‪ .‬لههذا ننههزیم سههوم كمه لک‬ ‫مههی شههود پکه بههرای شههركت مجههدد در واكههن‬
‫اول تولیهد ‪ NADH‬مهی كنهد و ‪ SH‬موجهود در‬ ‫هیدرولی وییل دهیدروژناز) با دریافت پروتون از ‪ SH‬كم لک‬
‫دكربوكسیالسیون‬ ‫دوم مجددا ب شکل ‪ S-S‬فعال می شود‪ .‬برنیند واكن‬ ‫كم لک‬

‫‪6‬‬
 ‫تنظیم کمپلکس پیروات دهیدروژناز‬

‫به طههور كلههی نسههبكهای ‪ NADH/NAD+ Aceryl CoA/ CoA‬و ‪ATP/ADP‬كنكههرل كننههده‬
‫فعالیت بسیاری از مسیرهای مكابولیک هسكند‪ .‬باال بودن ایو نسبكها نشاندهنده كفایهت دسكرسهی انهرژی در‬
‫سلول و توقف مسیرهای كاتابولیسم مانند گلیکولیز است‪.‬‬

‫‪ PDH‬در تصهویر‬ ‫در تصویر فوق عوامل مهار كننده (با عالمت ‪ (+‬و فعال كننده (با عالمت ‪ )-‬كم لک‬
‫‪ PDH‬تحهت كنكهرل قهرار مهی‬ ‫نشان داده شده اند‪ .‬ب طور كلی هر س ننزیم ‪ E2 E1‬و ‪ E3‬كمه لک‬
‫گیرند‪.‬‬
‫ننزیمهای ‪ E2‬و‪ E3‬از نوع نلوسكریک هسكند‪ .‬اسكیل كو نو ‪ NADH‬مهار كننده و كون ‪ NAD+‬به‬
‫ترتیب القا كننده فعالیت ایو دو زیر واحد هسكند‬

‫‪7‬‬
‫ننزیم ‪ E1‬از طریق واكنشهای فسفوریالسیون و دفسفوریالسیون تنطیم مهی شهود‪ .‬ننهزیم ‪ PDH‬كینهاز و‬
‫‪ PDH‬فسفاتاز زیر واحد ‪ E1‬را فسفریل (مهار) و دفسفریل (فعال) می كننهد‪ .‬اسهكیل كهو نو ‪ NADH‬و‬
‫‪( ATP‬كفایت وضعیت انرژی در سلول) ننزیم كیناز را فعال میکننهد كه فعهال شهدن ایهو ننهزیم سهبب‬
‫فسفریل شدن و غیر فعال شدن ‪ PDH‬می شود‪ .‬كون ‪ NAD+‬و ‪( ADP‬عدم كفایهت وضهعیت انهرژی‬
‫در سلول) ننزیم فسفاتاز را فعال میکنند ك فعهال شهدن ایهو ننهزیم سهبب دفسهفریل شهدن و فعهال شهدن‬
‫‪ PDH‬می شود ك میكواند منجر ب كاتابولیسم گلوكز و تولید انرژی شهود‪ .‬انسهولیو همزمهان بها افهزای‬
‫عضهالنی)‬ ‫یونهای منیهزیم و كلسهیم در عضهالت (در زمهان انقبها‬ ‫از مصرف غذا افزای‬ ‫گلوكز پ‬
‫ننزیم فسفاتاز را فعال میکنند ك فعال شدن ایو ننزیم سبب دفسفریل شدن و فعال شدن ‪ PDH‬و تشدید‬
‫گلیمولیزمی شود‪.‬‬
‫ننزیمی پیروات دهیدروژناز موجب تجمع پیروات و در نكیج اسیدوز الككیهک و اخهكالل‬ ‫مهار كم لک‬
‫در عملکرد بافكها ی ویژه سیسكم عصبی می شود‪ .‬ایو بیمهاران به دیکلهرو اسهكات كه مههار كننهده كینهاز‬
‫‪ PDH‬و فعال كننده ننزیم ‪ PDH‬است پاسخ می دهند‪ .‬ایو موارد عبارتند از‪:‬‬
‫ننزیمی پیروات دهیدروژناز‬ ‫الف) نقص ارثی یکی از اجزاء (یا بیشكر) كم لک‬
‫(تیامیو)‬ ‫‪B1‬‬ ‫ب) كمبود تغذی ای ویكامیو‬
‫ج) وجههود نرسههنیت و جیههوه ك ه بهها اثههر بههر روی گههروه ‪ SH‬اسههید لی وئیههک (ننههزیم ‪ )E2‬ننههزیم دی‬
‫اثر مهاری‬ ‫اسكیالز را مهار میكند‪ .‬تجویز دی مركاپكو پروپانول میكواند سبب كاه‬ ‫هیدرولی وئیل تران‬
‫‪ PDH‬شود‪.‬‬ ‫ارسنیت و جیوه بر كم لک‬
‫و نقهص ‪PDH‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫* ب علت وابسكگی شدید سیسكم عصبی مركزی ب گلوكز ب عنوان سوخت كمبهود‬
‫ب صورت اخكالالت عصبی تظاهر مییابد‪.‬‬

‫‪8‬‬