‫زیستشناسی (‪ )1‬رشته علوم تجربی پایه دهم دوره دوم متوسطه سال ‪96-97‬‬

‫تهیهکننده‪ :‬دکترمحمد منصوری‬

‫فصل دوم زیستشناسی (‪ )1‬پایه دهم‬

‫گوارش و جذب مواد‬

‫‪1‬‬
 ‫فصل ‪2‬‬

‫گوارش و جذب مواد‬

‫گفتار ‪ 1‬یاخته و بافت جانوری‬

‫نقش بخشهای مختلف یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ هسته‪ :‬جایگاه ‪ DNA‬است و فعالیتهای سلول را کنترل و تنظیم میکند‪.‬‬

‫‪2‬ـ غشای یاخته‪ :‬کنترل عبور مواد‬

‫وجود دارد‪ .‬شـــبآه‬ ‫‪ -3‬شـــبآه وپدومیســـ ی‪ :‬در یاخته‪ ،‬دو پوع شـــبآه وپدومیســـ ی صار و ـــا‬

‫که وظیفه ون ساخت اپواع لیپیدها و ذخیره یون کل سیم ا ست‪ .‬اما اه طور کلی‬ ‫وپدومی س ی ا‬

‫شبآه وپدومیس ی شبآهای اه هم میوسته ا لولهها و کیسههای غشادار است‪.‬‬

‫‪ -4‬ریبو وم‪ :‬ســاخت میلیمپتید (ملیمپتید ا اجت اع تعداد یادی ومینواســید صا ـ میشــود که ما ا‬

‫تغییراتی اه مروتئین تبدی خواهد شد‪).‬‬

‫‪-5‬دستگاه گلژی‪ :‬مج وعهای ا کیسههای غشادار که اه هم متص پیستند و وظیفه ون‪ ،‬ایجاد تغییرات‬

‫شــی یایی و پشــاپهگذاری مولآولهایی اســت که اه پطام ملتلس ســلول (یا خار ا ون) فرســتاده‬

‫میشوپد‪.‬‬

‫‪ -6‬راکیزه! (میتوکیندری)‪ :‬تنفا سلولی و تامین اپرژی (ترکیب اکسیژن اا گلوکز و تولید اپرژی)‬

‫یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ واصد ساختار و ع لآرد ادن جاپداران‬

‫‪2‬ـ در جاپداران مرسلولی‪ ،‬فضای این یاختهها اا مایع بین یاختهای مر شده است و پطش ون‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ ‬محیط پدگی یاختهها‬

‫‪ ‬تبادل مواد ال م (مث اکسیژن و مواد مغذی) و مواد دفعی (مث کران دیاکسید) اا یاخته‬

‫‪ ‬ترکیب مواد در این مایع شبیه خوپاب (سیتومیسم) است‪.‬‬

‫‪ ‬اه مج وعه مایع این یاختهای در اافتهای ادن که دائ اً در صالت تبادل اا خون هسـتند‪ ،‬محیط‬

‫داخلی میگویند‪.‬‬

‫ویژگیهای غشای یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ دارای پفوذمذیری اپتلاای (تراوایی پسبی)‬

‫‪2‬ـ فطط عبور ارخی مولآولها و یونها ا غشا‬

‫ساختار غشای یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ تشآی شده ا مولآولهای مروتئین و کراوهیدرات و لیپید‬

‫‪2‬ـ الش لیپیدی شام دو مولآول فسفولیپید و کلسترول است‪.‬‬

‫‪3‬ـ مولآولهای لیپیدی غشا در دو الیه قرار گرفتهاپد‪.‬‬

‫محل عبور مواد از یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ عبور ا فضای این مولآولهای لیپیدی‬

‫‪2‬ـ عبور ا غشا اه ک ک مولآولهای مروتئینی‬

‫‪3‬‬
 ‫نکات مهم ساختار غشاء سلویل‪:‬‬

‫‪1‬ـــــ مولآوهای ف سفولیپید دارای یک الش سر و یک الش دم (دو‬

‫دم) هستند‪( .‬ماپند شآ روارو)‬

‫‪2‬ــ فسفولیپیدها در دو الیه اه گوپهای قرار گرفتهاپد که الش دیم ونها‬

‫اه هم پزدیک است‪.‬‬

‫‪ -3‬ارخی مروتئینهای غشا در سراسر عرض غشا (سراسری) و ارخی‬

‫غشا قرار دارپد‪(.‬سطحی)‬ ‫دیگر فطط در یک طر‬

‫‪ -4‬مروتئینهای سراسری در عبور مواد ا غشای یاخته پطش دارپد‪.‬‬

‫خار یاخته) قرار دارپد‪.‬‬ ‫‪ -5‬کراوهیدراتها در سطح خارجی غشاء (طر‬

‫‪-6‬کراوهیدراتها اه مروتئینهای سطح غشا متص شدهاپد‪.‬‬

‫‪ -7‬اه مج وعه مروتئینها و کراوهیدراتهای متص اه ونها گلیآومروتئین گفته میشود‪.‬‬

‫‪8‬ـ کلسترول در این مولآولهای فسفولیپیدی قرار دارد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫روشهای عبور مواد از غشای یاخته‪:‬‬

‫‪1‬ـ انتشار ساده‪:‬‬

‫‪ ‬جریان مولآولها ا مح مر غلظت اه مح کم غلظت (اراساس شیب غلظت) است‪.‬‬

‫‪ ‬علت اپتشار‪ ،‬انرژی جنبشی مولکولها و اختالف غلظت این دو محیط است‪.‬‬

‫‪ ‬پتیجة اپتشار‪ ،‬یآسان شدن غلظت ماده (یا مولآول) این دو محیط است‪.‬‬

‫پ یکند‪.‬‬ ‫‪ ‬در این روش یاخته اپرژی مصر‬

‫‪ ‬ماپند اپتشار اکسیژن و کران دیاکسید ا غشا‪.‬‬

‫‪2‬ـ انتشار تسهیل شده‪:‬‬

‫‪ ‬جریان مولآولها ا محیط مرغلظت اه محیط کم غلظت است‪.‬‬

‫‪ ‬ارخی مروتئینهای غشا (کاپال) اه عبور مواد ا غشا ک ک میکنند‪.‬‬

‫پ یکند‪.‬‬ ‫‪ ‬در این روش یاخته اپرژی مصر‬

‫‪ ‬ماپند خرو گلوکز و اغلب آمینواسیدها ا یاختههای روده اه مایع این یاختهای‬

‫‪3‬ـ گُذرندگی (اُسمز)‪:‬‬

‫‪ ‬اپتشار وب ا درون غشایی اا تراوایی پسبی‬

‫‪ ‬پوعی اپتشار است که فطط ارای وب اه کار میرود و ت ام ویژگیهای اپتشار ساده را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬فشار اس زی‪ :‬فشار ال م ارای توقس کام اس ز است که هرچه فشار اس زی یک محیط ایشتر‬

‫ااشـــد‪ ،‬وب ایشـــتری جذب میکند‪ .‬اه عبارت دیگر‪ ،‬این دو محیط که یآی مر وب و دیگری‬

‫‪5‬‬
‫کم وب ااشد‪ ،‬وب ا محیط مر وب اه محیط کم اب وارد می شود و میگوییم محیط کم وب‬

‫فشار اس زی ایشتری دارد‪.‬‬

‫‪ ‬غلظت مواد در مایع این یاختهای و خون‪ ،‬مشـــااه درون یاخته اســـت واه ه ین خاطر وب‬

‫پ یتواپد ایش ا صد وارد یاخته ها شـــود و مع والً‪ ،‬یاخته ها ا خطر تورم و ترکیدن صفظ‬

‫میشوپد‪.‬‬

‫‪4‬ـ اپتطال فعال‪:‬‬

‫جهتص شیب غلظت)‬ ‫‪ ‬اپتطال مواد ا مح کم تراکم اه مح مر تراکم (خی‬

‫‪ ‬ارخی مروتئینهای غشا (پاق ) اه عبور مواد ا غشا ک ک میکنند‪.‬‬

‫میکند‪.‬‬ ‫‪ ‬یاخته اپرژی مصر‬

‫فحه اعد در مورد این مولآول‬ ‫‪ ‬این اپرژی ا مولآولهایی اه پام ‪ ATP‬اه د ست میوید‪( .‬در‬

‫توضیح دادهایم)‬

‫‪ ‬یاخته اا شــآســتن میوپدهای مراپرژی موجود در ‪ ،ATP‬ون را اه ‪ ADP‬تبدی میکند و اپرژی‬

‫میکند‪.‬‬ ‫ون را مصر‬

‫‪5‬ـ دروناری (اپدوسیتو ) و ارونراپی (اگزوسیتو )‪:‬‬

‫‪ ‬ورود ذرات ازرگ ماپند مولآول های مروتئینی اه‬

‫یاخته‪ ،‬دروناری پام دارد‪.‬‬

‫‪ ‬خرو ذرات ازرگ ا یاخ ته ماپ ند مولآول های‬

‫مروتئینی‪ ،‬ارونراپی پام دارد‪.‬‬

‫میشود‪.‬‬ ‫‪ ‬در این دو روش اپرژی ‪ ATP‬مصر‬

‫‪6‬‬
 ‫مولآول را فراگرفته و اه سلول وارد و یا ا‬ ‫‪ ‬در هر دو روش‪ ،‬کی سههایی ا جنا غ شا اطرا‬

‫سلول خار میشود‪.‬‬

‫‪ ATP‬چیست؟ خارج از کتاب‬

‫‪1‬ـــــــ الش ا اپرژی که درون ســـلول اه وجود میو ید‪ ،‬در‬

‫مولآول هایی اه پام ‪ ATP‬ذخیره میشـــود‪ .‬که در واقع لزوم‬

‫میتواپند این اپرژی را و اد کنند‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ‪ ATP‬ملفس ودپو ین تری فسفات است و ساختار ون ماپند‬

‫شآ روارو است‪.‬‬

‫‪3‬ـ میوپدهای مر اپرژی این گروههای فسفات قرار دارد‪.‬‬

‫‪4‬ــــ هنگامیکه یاخته اه اپرژی پیا داشته ااشد‪ ATP ،‬اه ‪ ADP‬تبدی می شود‪ .‬یعنی یآی ا میوپدهای‬

‫می شود‪ .‬در پتیجه مولآولی اا دو گروه فسفات‬ ‫مراپرژی این فسفاتها شآسته شده و اپرژی ون مصر‬

‫ایجاد میشـــود که ‪ ADP‬پام دارد و ملفس ودپو ین دی فســـفات اســـت (در مورد منتو و اا ودپین‬

‫سالهای اعد خواهید خواپد)‪.‬‬

‫شآ الس) ‪ 1‬ـ این شآ پشاندهندة اپتطال فعال‬

‫است‪.‬‬

‫اه را ست‬ ‫‪2‬ـــــ مراص این شآ ا س ت چ‬

‫است‪.‬‬

‫‪3‬ـ شآ س ت چ ‪ ،‬در خار ا یاخته یک مولآول و داخ یاخته ‪ 2‬مولآول وجود دارد‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪4‬ــــ اا توجه اه اینآه این یاخته اه این مولآول پیا دارد‪ ،‬و غلظت این مولآول پیز در داخ یاخته ایشتر‬

‫اپرژی یســتی‬ ‫اســت‪ ،‬طبت تعریس اپتطال فعال‪ ،‬مواد ا محیط کم غلظت اه محیط مر غلظت اا ــر‬

‫)‪ (ATP‬صرکت میکنند‪ .‬در اینجا پیز در شآ وسط‪ ،‬یک مولآول اه داخ یاخته وارد میشود‪.‬‬

‫‪5‬ـ اپتطال فعال اه ک ک یک مولآول مروتئینی در غشا اه پام پاق ‪ ،‬اپجام میشود‪.‬‬

‫‪6‬ــــ در مایان مشاهده میکنید که در شآ س ت راست‪ ،‬غلظت این مولآول در داخ یاخته ایشتر می‬

‫شود‪.‬‬

‫جهت شـــیب غلظت صرکت میکنند و پتیجة ون‬ ‫‪7‬ـــــــ توجه کنید که در اپتطال فعال‪ ،‬مواد در خی‬

‫یآسان شدن غلظت در دو محیط پیست!‬

‫شــآ ب) ‪1‬ـــــ در این شــآ دایره کوچک قرمز پشــاندهندة‬

‫مروتئین غشایی (پاق ) است که در عرض غشا قرار دارد‪.‬‬

‫اپرژی و‬ ‫‪2‬ــــ اراساس اپتطال فعال‪ ،‬این مروتئین غشایی‪ ،‬اا ر‬

‫جهت شیب غلظت‪ ،‬یون متا سیم )‪ (K+‬را وارد یاخته‪،‬‬ ‫در خی‬

‫و یون سدیم )‪ (Na+‬را ا یاخته خار میکند‪.‬‬

‫‪3‬ـ در این فرایند‪ ATP ،‬اه ‪ ADP‬تبدی میشود‪( .‬قبیً توضیح داده شد)‬

‫بافتهای جانوری‪:‬‬

‫‪4‬ـ ماهیچهای‬ ‫‪3‬ـ عصبی‬ ‫‪2‬ـ میوپدی‬ ‫‪1‬ـ موششی‬

‫بافت پوششی‪:‬‬

‫‪1‬ـ موشاپدن سطح ادن (موست) و سطح صفرهها و مجاری درون ادن (دهان‪ ،‬روده‪ ،‬معده‪ ،‬رگها)‬

‫‪8‬‬
‫‪2‬ـــــ فا لة این یاختهها در این اافت ا سیار اه هم پزدیک ه ستند و این ونها ف ضای این یاختهای ک ی‬

‫وجود دارد‪.‬‬

‫‪3‬ـ در یر یاختههای این اافت الشی اه پام غشای مایه وجود دارد که‪:‬‬

‫‪ ‬شبآهای ا رشتههای مروتئینی و گلیآومروتئینی (ترکیب کراوهیدرات و مروتئین) است‪.‬‬

‫‪ ‬یاختههای اافت موششی را اه یآدیگر و اه اافتهای یرین ون متص پگه میدارد‪.‬‬

‫‪4‬ـ اپواع یاختههای اافت موششی شام ‪:‬‬

‫‪ ‬سنگفرشی چند الیه‪ :‬دهان و مری‬

‫‪ ‬سنگفرشی یک الیه‪ :‬دیواره مویرگ‬

‫‪ ‬مآعبی یک الیه‪ :‬غده تیروئید‬

‫‪ ‬استواپهای یک الیه‪ :‬روده و معده‬

‫‪5‬ـ اافت موششی غدهای‪:‬‬

‫‪ ‬غده های ازاقی که ازاق را ترشـــح کرده و اه درون مجراهایی که اه دهان راه دارپد‪ ،‬ترشـــح‬

‫میکنند‪.‬‬

‫‪ ‬غدههای معده و روده که مواد ترشحی خود را اه فضای درون معده و روده میریزپد‪.‬‬

‫بافت پیوندی‪:‬‬

‫‪1‬ـ تشآی شده ا اپواع یاختهها‪ ،‬رشتههای مروتئینی (کییژن) رشتههای کشسان و مادة مینهای‪.‬‬

‫‪2‬ـ میوپددهندة یاختهها و اافتهای ملتلس‬

‫انواع بافت پیوندی‪:‬‬

‫‪1‬ـ اافت میوپدی سیست‪:‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ ‬اپعطا مذیر است اما در اراار کشش‪ ،‬مطاومت یادی پدارد‪.‬‬

‫‪ ‬مادة مینهای ون ســـســـت‪ ،‬شـــفا ‪ ،‬ایرپگ‪ ،‬چســـبنده اه ه راه مولآولهای درشـــت ماپند‬

‫گلیآومروتئینی است‪.‬‬

‫‪ ‬مشتیبان اافت موششی‬

‫‪2‬ـ اافت میوپدی متراکم‪:‬‬

‫‪ ‬رشتههای کیژن ون ایشتر ا اافت میوپدیص سست است‪.‬‬

‫‪ ‬تعداد یاختهها و میزان مادة مینهای این اافت‪ ،‬ک تر ا اافت میوپدی سست است‪.‬‬

‫‪ ‬پ سبت اه اافت میوپدی س ست‪ ،‬در مطاا ک شش مطاومت ای شتری دارد‪ ،‬اما اپعطا مذیری ون‬

‫ک تر است‪.‬‬

‫‪3‬ـ اافت چرای‪:‬‬

‫‪ ‬دارای یاختههایی اا مادة چرای ذخیرهای فراوان‬

‫‪ ‬ازرگترین ذخیرة اپرژی در ادن‬

‫میکند (ماپند کس دستها و ماها)‬ ‫‪ ‬اه عنوان ضراهگیر و عایت صرارتی ع‬

‫‪4‬ـ خون‬

‫‪5‬ـ استلوان‬

‫‪6‬ـ غضرو‬

‫بافت ماهیچهای‪:‬‬

‫‪3‬ـ ا‬ ‫‪2‬ـ قلبی‬ ‫‪1‬ـ اسآلتی (ملطّط)‬

‫‪10‬‬
 ‫صاف‬ ‫قلبی‬ ‫اسکلتی (مخطط)‬ ‫نام‬

‫سلولهای دوکیشآ‬ ‫سلولهای استواپهای منشعب‬ ‫سلولهای استواپهای شآ‬ ‫ساختار‬

‫غیرارادی‬ ‫غیرارادی‬ ‫ارادی‬ ‫ع‬

‫سفید ـ ورتی‬ ‫قرمز‬ ‫قرمز‬ ‫رپگ‬

‫مع والً تکهستهای‬ ‫چندهستهای‬ ‫چندهستهای‬ ‫تعداد وهسته‬

‫بافت عصبی‪:‬‬

‫‪1‬ـ این اافت دو پوع سلول عصبی (پوورن) و سلولهای غیرعصبی ( پوروگلیا یا مشتیبان) دارد‪.‬‬

‫‪2‬ـ یاختههای ا لی این اافت‪ ،‬پورونها هستند‪.‬‬

‫‪ _3‬پورون ها اا یاخته های ســـایر اافت ها (مث یاخته های ماهیچهای) در ارتبام هســـتند و اا تحریک‬

‫یاختههای ماهیچهای‪ ،‬ونها را منطبض میکنند‪.‬‬

‫‪1‬ـ یاختة عصبی (پورون) شام سه الش است‪:‬‬

‫) وکسون‬ ‫ب) جسم یاختهای‬ ‫الس) دپدریت‬

‫‪2‬ـ جهت میام عصبی در پورون یک طرفه و ا س ت دپدریت اه س ت وکسون است‪.‬‬

‫لولة گوارش و بندارههای آن‪:‬‬

‫‪1‬ـ لولة میوستهای است که ا دهان تا ملر ادامه دارد‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪2‬ـ الشهای ملتلس این لوله‪ ،‬توسط ماهیچههای صلطوی اه پام اصسفَنگتر (اَنداره) ا هم جدا شده است‪.‬‬

‫‪ -3‬ماهیچههای ا سفنگتر ه ی شه منطبضاپد و لوله را ا ستهاپد تا ا اا گ شت محتویاتص لوله اه الش قبلی‬

‫جلوگیری کنند‪.‬‬

‫‪4‬ـ اندارهها فطط هنگام عبور غذا اا میشوپد (ا صالت اپطباض خار میشوپد)‬

‫‪5‬ـ اندارههای لولة گوارش شام ‪:‬‬

‫‪ ‬ااتدای مری‬

‫‪ ‬اپتهای مری (این مری و معده)‬

‫‪ ‬اندارة میلور (این معده و رودة ااریک)‬

‫‪ ‬اپتهای روده ااریک (این رودة ااریک و رودة ازرگ)‬

‫و ملطط هستند‪.‬‬ ‫‪ ‬دو انداره در اپتهای لولة گوارش که اه ترتیب ا پوع ماهیچة ا‬

‫سایر اجزای دستگاه گوارش (به جز لولة گوارش)‪:‬‬

‫‪4‬ـ کیسة فرا‬ ‫‪3‬ـ کبد‬ ‫‪2‬ـ ماپآراس (لو ال عده)‬ ‫‪1‬ـ غدههای ازاقی‬

‫ساختار لولة گوارش (به ترتیب از خارج به داخل)‪:‬‬

‫‪1‬ـ الیة ایروپی‪ :‬که ایجادکننده مرده فاق یا روده اند می ااشد‪.‬‬

‫ب) اافت میوپدی‬ ‫الس) اافت موششی (گاهی وجود پدارد)‬

‫‪2‬ـ الیة ماهیچهای‪:‬‬

‫‪ )2‬ماهیچه صلطوی‬ ‫الس) ماهیچه طولی‬

‫‪3‬ـ الیة یر میلاطی‬

‫‪4‬ـ الیة ملاطی‪ :‬که درپطام ملتلس لوله گوارش در جذب وترشح پطش دارپد‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫) اافت موششی‬ ‫ب) اافت میوپدی‬ ‫الس) ماهیچة ملاطی‬

‫الیة بیرونی‪:‬‬

‫‪1‬ـ تشآی شده ا اافت میوپدی سست‪ ،‬ه راه اافت موششی یا ادون ون‪ ،‬اافت چرای و رگ‪.‬‬

‫فاق‪ ( .‬فاق مردهای ا ست که اپدامهای درون شآم را ا خار اه هم‬ ‫‪ -2‬ت شآی دهندة ال شی ا‬

‫میکند)‪.‬‬ ‫و‬

‫الیة ماهیچهای‪:‬‬

‫‪1‬ـ دهان‪ ،‬صلت‪ ،‬ااتدای مری و دریچة خارجی ملر ا پوع ملطط است‪.‬‬

‫‪2‬ـ الشهای دیگر لولة گوارش‪:‬‬

‫که اه شآ طولی و صلطوی سا مان یافتهاپد‪.‬‬ ‫‪ ‬دارای یاختههای ماهیچهای ا‬

‫‪ ‬این این یاختهها‪ ،‬اافت میوپدی ســســت‪ ،‬شــبآهای ا یاختههای عصــبی و رگهای خوپی قرار‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪ ‬اپطباض الیة ماهیچهای در این قس ت ااعث‪:‬‬

‫‪ ‬خیرد و پرم شدن غذا‬

‫‪ ‬مللوم شدن غذا اا شیرههای گوارشی‬

‫‪ ‬صرکت محتویات لوله‬

‫‪ ‬دیوارة معده یک الیه یاختة ماهیچهای ایشتر دارد‪.‬‬

‫الیة زیر مخاطی (زیر مخاط)‪:‬‬

‫‪1‬ـ تشآی شده ا اافت میوپدی سست‪ ،‬رگهای فراوان و شبآهای ا یاختههای عصبی‬

‫‪13‬‬
‫‪ - 2‬این الیه‪ ،‬میلام را روی الیة ماهیچهای میچســباپد و ااعث لغزیدن و چین خوردن ملام روی الیة‬

‫ماهیچهای میشود‪.‬‬

‫الیة مخاطی (مخاط)‪:‬‬

‫‪1‬ـ شام اافت میوپدی سست‪ ،‬رگها و یاختههای ماهیچة ا ‪.‬‬

‫‪2‬ـ داخلیترین یاختههای این الیه‪ ،‬یاختههای اافت موششی است‪.‬‬

‫‪3‬ـ پطش یاختههای اافت موششی ملام‪:‬‬

‫‪ ‬دریافت مولآولهای گوپاگون ا لوله و اپتطال ونها اه مایع این یاختهای‪.‬‬

‫‪ ‬ساخت مواد گوپاگون ماپند‪:‬‬

‫‪ ‬وپزیمها و اسید معده که در گوارش شی یایی غذا پطش دارپد‪.‬‬

‫‪ ‬هورمونهایی که اه خون ترشـــح میشـــوپد و تنظیمکنندة فعالیت دســـتگاه گوارش‬

‫هستند‪.‬‬

‫‪ ‬مو سین (در سرا سر لولة گوارش تر شح می شود) که یک گلیآومروتئین ا ست که اا‬

‫جذب وب فراوان‪ ،‬مادة ملاطی را ایجاد میکند‪ .‬پطش ماده ملاطی‪:‬‬

‫‪ ‬صفظ دیوارة لولة گوارش ا خراشیدگی و وسیب شی یایی‬

‫‪ ‬چسباپدن ذرات غذایی اه یآدیگر‬

‫حرکات لولة گوارش‪:‬‬

‫‪1‬ـ صرکت کرمی‪:‬‬

‫‪ ‬ورود غذا ‪ ‬گشاد شدن لولة گوارش ‪ ‬تحریک یاختههای عصبیص لولة گوارش ‪ ‬اپطباض‬

‫ماهیچههای دیواره ‪ ‬ایجاد صلطه اپطباضی در لوله ‪ ‬صرکت غذا ا دهان اه س ت ملر‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ ‬صرکات کرمی‪ ،‬عیوه ار اه جلو راپدنص غذا در لولة گوارش‪ ،‬پطش مللومکنندگی پیز دارد‪.‬‬

‫‪ ‬پطش مللومکنندگیص این صرکات ماپی ای شتر می شود که صرکتص محتویات لوله‪ ،‬اا ر سیدن‬

‫اه یک انداره متوقس شود‪.‬‬

‫‪ ‬هنگام اســتفراج جهت صرکات کرمی واروپه شــده و محتویات لوله اه ســرعت اه س ـ ت دهان‬

‫صرکت میکند‪.‬‬

‫‪ ‬خالی اودن معده در چند ساعت‪ ،‬ااعث ایجاد صرکات کرمی می شود که اپطباضات گرسنگی‬

‫پام دارد و م آن است درد خفیفی پیز در معده اه وجود وید‪.‬‬

‫‪2‬ـ صرکت قطعه قطعهکننده‪:‬‬

‫ایجاد اپطباضات کوتاهی این محتویاتص ش در لولة گوارش‬

‫‪ ‬ایجاد اپطباضهای جدید در این اپطباضات قبلی‬

‫‪ ‬ریز شـــدن و مللوم شـــدن محتویات اا شـــیرههای‬

‫گوارشی‬

‫گوارش غذا‪:‬‬

‫‪1‬ـ گوارش مآاپیآی‪ :‬خرد شدن و وسیاب غذا‬

‫‪-2‬گوارش شـــی یایی‪ :‬تبدی مولآول های ازرگ (کراوهیدرات‪ ،‬لیپید‪ ،‬مروتئین و ‪ )...‬اه مولآول های‬

‫کوچک‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫گوارش در دهان‪:‬‬

‫‪ -1‬مآاپیآی‪ :‬فعالیت ه اهنگ ماهیچههای اســـآلتیص وروارهها و گوپهها‪ ،‬لبها‪ ،‬اان و دپدانها و در‬

‫پهایت تولید ذرههای کوچک غذا اه منظور‪:‬‬

‫‪ ‬فعالیت اهتر وپزیمهای گوارشی‬

‫‪ ‬عبور وسان ذرات غذا ا لولة گوارش‬

‫‪ ‬جلوگیری ا خراشیده شدن لولة گوارش‬

‫‪2‬ـ شی یایی‪ :‬اه وسیلة ازاق اپجام میشود‪ .‬ویژگیهای ازاق و غدههای ازاقی‪:‬‬

‫‪ ‬ازاق توســـط غده های ازاقی کوچک در صفرة دهان و ســـه جفت غدة ازاقی ازرگ ترشـــح‬

‫میشـــود که این ســـه غده ازرگ عبارتند ا ‪ :‬الس) غدة اناگوشـــی ب) غدة یر ااپی ) غدة‬

‫یرووارهای‬

‫‪ ‬ازاق ترکیبی ا وب‪ ،‬یونها (ایآرانات)‪ ،‬موســـین و‬

‫اپواعی ا وپزیمها است‪ .‬دو پ وپه این وپزیمها‪:‬‬

‫‪ ‬وپزیم ومیی ‪ :‬ک ک اه تجزیه پشاسته‬

‫‪ ‬وپزیم لیزو یم‪ :‬ا این اردن اــاکتریهــای‬

‫درون دهان‬

‫‪16‬‬
 ‫بلع غذا‪:‬‬

‫‪1‬ـ ا دهان اه صلت‪ :‬اا فشار اان‪ ،‬تودة غذا اه عطب دهان و اه داخ صلت راپده میشود‪( .‬ارادی)‬

‫‪2‬ـ ا صلت اه مری‪ :‬صرکت کرمی دیوارة ماهیچهای صلت‪ ،‬غذا را وارد مری میکند‪( .‬غیرارادی)‪.‬‬

‫حرکت غذا در مری‪:‬‬

‫‪1‬ـ درصالت عادی ( ماپی که الع اپجام پ یشود) اندارة ااتدای مری استه است‪.‬‬

‫‪2‬ـ شی شدن اندارة ااتدای مری و ورود غذا اه ااتدای مری‬

‫‪3‬ـ ادامة صرکت کرمی در مری‬

‫‪4‬ـ ش شدن اندارة اپتهای مری و ورود غذا اه معده‬

‫بندارة انتهای مری (کاردیا) در موارد زیر شُل میشود‪:‬‬

‫‪1‬ـ صرکات کرمی مری و ورود غذا اه معده‬

‫‪2‬ـ خرو گا های العیده شده اا غذا (ااد گلو)‬

‫‪3‬ـ ارگشت اسید معده اه مری (ریفیکا)‬

‫‪4‬ـ در مان استفراج‬

‫بسته شدن راههای حلق هنگام بلع‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ راه پای‪ :‬ارای جلوگیری ا ورود مواد غذایی‬

‫اه پای و شــشها‪ ،‬هنگام الع‪ ،‬مســیر پای اا مایین‬

‫ومدن ائدهای اه پام ارچاکنای (امیگصلوت) استه‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ راه اینی‪ :‬اا ااال رفتن اان کوچک‪ ،‬مسیر اینی مسدود میشود‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ساختار دیواره معده‪:‬‬

‫ملام دیواره معده‪ :‬شام اپواع یاختههای یر است‪:‬‬

‫الس) یاختههای ا ــلی‪ :‬ترشــح وپزیمهای معده (مروتئا ها و‬

‫لیپا ها)‬

‫ب) یاخته های کناری‪ :‬ترشـــح کلریدریک اســـید )‪ (HCl‬و‬

‫عام (فاکتور) داخلی‬

‫) یاختههای موششی سطحی‪ :‬ترشح ماده ملاطی و ایآرانات‬

‫د) یاختههای ترشحکنندة ماده ملاطی‪ :‬ترشح ماده ملاطی!‬

‫ه) یاختههای ترشحکنندة هورمون‪ :‬ترشح هورمون!‬

‫*توجه‪:‬‬

‫موارد الس تا د جزء سلولهای برون ریز ومورد ه سلول درون ریز محسوب یم شود‪.‬‬

‫برگشت اسید معده به مری (ریفالکس)‪:‬‬

‫‪1‬ـ کافی پبودن اپطباض اندارة اپتهای مری‬

‫‪ -2‬ورود ا سید معده اه مری و و سیب ملام مری (اه دلی و سیبمذیری دیواره مری پ سبت اه معده و‬

‫رودة ااریک)‬

‫سیگار و پوشیدپیهای الآلی‪ ،‬رژیم غذایی پامناسب و استفاده ا غذاهای‬ ‫‪3‬ـــ دالی ریفیکا‪ :‬مصر‬

‫وماده و اضطراب‬

‫‪18‬‬
 ‫گوارش در معده‪:‬‬

‫‪1‬ـ الش کیسهای شآ لولة گوارش‬

‫‪ -2‬دیوارة م عده چینخوردگی هایی دارد که اا مر شـــدن م عده‪ ،‬چینخوردگی ها اا میشـــود (کم‬

‫میشود)‪.‬‬

‫‪3‬ـ گوارش غذا در معده در اثر شیرة معده و صرکات ون اپجام میشود‪.‬‬

‫‪4‬ـ کی وس اه مللوطی ا غذا و شیرة معده گفته میشود‪.‬‬

‫مادة مخاطی معده‪:‬‬

‫‪1‬ـ این ماده توسط یاختههای موششی سطحی و ارخی ا یاختههای غدة معده ترشح میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ این مادة ملاطی اسیار چسبنده است و اه شآ الیة ژلهای چسبناکی‪ ،‬ملام معده را میموشاپد‪.‬‬

‫‪ -3‬ایآرانات‪ ،‬این الیة ژلهای صفاظتی را قلیایی میکند و سد صفاظتی محآ ی در مطاا ا سید و وپزیم‬

‫اه وجود میوید‪.‬‬

‫پروتئازهای معده‬

‫‪1‬ـ اه طور کلی اه مروتئا های معده‪ ،‬مصپسینوژن گفته میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ کلریدریک اسید اا تأثیر ار روی مپسینوژن‪ ،‬ون را اه مپسین تبدی میکند‪.‬‬

‫‪3‬ـ خود مپسین پیز اا تأثیر ار روی مپسینوژن‪ ،‬تبدی ون را اه مپسین سریعتر میکند‪.‬‬

‫‪4‬ـ وپزیم مپسین‪ ،‬مروتئینها را اه مولآولهای کوچکتر تجزیه میکند‪.‬‬

‫‪5‬ـ مپسینوژن غیرفعال‪ ،‬و مپسین یک وپزیم فعال است‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ترشحات یاختههای کناری معده‪:‬‬

‫‪1‬ـ درااالی معده قرار دارپد وترشح کلریدریک اسید و عام (فاکتور) داخلی معده را ارعهده دارپد‪.‬‬

‫‪2‬ـ پطش عام داخلی‪ ،‬جذب ویتامین ‪ B12‬در رودة ااریک و صفاظت ا ون در اراار وپزیمها است‪.‬‬

‫‪3‬ـ ویتامین ‪ B12‬ارای ساخت گلبول (گویچه)های قرمز در مغز استلوان ال م است‪.‬‬

‫‪4‬ــــ اا تلریب یاختههای کناری‪ ،‬ترشح عام داخلی کم می شود‪ ،‬ویتامین ‪ B12‬جذب پ ی شود‪ ،‬میزان‬

‫گلبولهای قرمز کاهش مییااد و در پتیجه فرد دچار کمخوپی خطرپاک میشود‪.‬‬

‫حرکات معده‪:‬‬

‫‪1‬ـ ما ا ورود غذا اه معده‪ ،‬اپطباضهای کرمی اه ورت مو شروع میشود‪.‬‬

‫‪ -2‬این اموا ا الش های ااالتر معده (پزدیک اه مری) اه ســـ ت مایین معده (میلور) صرکت کرده و‬

‫غذا را اا شیرة معده مللوم میکنند‪.‬‬

‫‪ -3‬اندارة میلور اه طور مع ول منطبض و اســـته اســـت و ا ورود ذرات درشـــت غذا اه روده ااریک‬

‫جلوگیری میکند‪.‬‬

‫‪ -4‬اا افزایش شـدت صرکات کرمی‪ ،‬صلطة اپطباضـی محآ ی اه سـ ت میلور صرکت کرده و اا کاهش‬

‫اپطباض میلور‪ ،‬کی وس معده اه رودة ااریک وارد میشود‪.‬‬

‫گوارش در رودة باریک‪:‬‬

‫‪1‬ـ ورود تدریجی کی وس اه دوا دهه (ااتدای رودة ااریک)‬

‫‪ -2‬اپجام مراص مایاپی گوارش در رودة ااریک اه ویژه در ااتدای ون (دوا دهه)‬

‫‪3‬ـ گوارش پهایی کی وس در دوا دهه اه ک ک‪:‬‬

‫‪ ‬مواد شیرة روده‪ ،‬اپزی های لو ال عده و فرا‬

‫‪20‬‬
 ‫‪ ‬صرکات روده که اه دو منظور اپجام میشود‪:‬‬

‫‪ ‬گوارش مآاپیآی و میش اردن کی وس در طول روده‬

‫‪ ‬افزایش ت اسص کی وس اا شیرههای گوارشی و یاختههای موششی روده‬

‫شیرة روده‪:‬‬

‫‪1‬ـ شیرة روده شام وب‪ ،‬مادة ملاطی‪ ،‬وپزیمهای گوارشی و یونهای ملتلس ا ج له ایآرانات است‪.‬‬

‫‪2‬ـ این مواد توسط یاختههای موششی ملام روده ترشح میشود‪.‬‬

‫صفرا‪:‬‬

‫‪1‬ــــ مواد تشآی دهندة فرا‪ :‬پ کهای فراوی‪ ،‬ایآرانات‪ ،‬کلسترول و فسفولیپیدی اه پام لسیتین و‬

‫فاقد وپزیم است‪.‬‬

‫‪2‬ـ فرا توسط یاختههای کبد ساخته شده و سپا وارد کیسة فرا میشود‪.‬‬

‫‪3‬ـ پطش مایع فرا‪:‬‬

‫‪ ‬گوارش چرایها و ورود ونها اه محیط داخلی‬

‫‪ ‬دفع ایلی رواین و کلسترول اضافی ا ادن‬

‫‪ ‬ایلی رواین‪ ،‬مادهای است که ا تجزیة ه وگلواین گلبولهای قرمز در کبد اه وجود میوید‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫سنگ کیسة صفرا‪:‬‬

‫‪1‬ـ رسوب ترکیبات فرا مث کلسترول در کیسة فرا‪ ،‬عام ایجاد سنگ فرا است‪.‬‬

‫‪2‬ـ میزان کلسترول در فرا‪ ،‬اه میزان چرای غذا استگی دارد‪.‬‬

‫فرا را مسدود کرده و ااعث ایجاد درد میشود‪.‬‬ ‫‪3‬ـ سنگ فرا‪ ،‬مجرای خرو‬

‫‪4‬ـــــــ ورود ایلی رواین ا دیوارة ـــفرا اه خون افزایش می یااد و ااعث ایجاد ای اری ردی (یرقان)‬

‫میشود‪.‬‬

‫شیرة لوزالمعده‪:‬‬

‫‪1‬ــــ مح لو ال عده در یر و موا ی اا معده است و ا طریت مجرایی مشترک اا فرا شیرة خود را اه‬

‫دوا دهه میریزد‪.‬‬

‫‪2‬ـ شیرة معده شام ایآرانات و وپزیمهای متنوع است که این وپزیمها شام ‪:‬‬

‫‪ ‬مروتئا ها‪ :‬اه شآ غیرفعال ترشح می شوپد مث تریپسین که درون رودة ااریک فعال می شود‪.‬‬

‫ه چنین تریپسین میتواپد مروتئا های دیگر را پیز فعال کند‪.‬‬

‫‪ ‬لیپا ها‪ :‬گوارش شی یایی چرایها را در رودة ااریک اپجام میدهند‪.‬‬

‫‪ ‬کراوه یدرا ها‪ :‬گوارش شـــی یایی کراوه یدرات ها در روده را اپ جام میده ند‪ .‬ومیی یک‬

‫کراوهیدرا است‪.‬‬

‫‪3‬ـ وپزیمهای شیرة لو ال عده‪ ،‬مسئول گوارش شی یایی و تبدی ملی رها اه موپومرها هستند‪.‬‬

‫‪4‬ـ ـ موپومرها‪ ،‬واصدهای سا پدة ملی رها هستند‪ .‬مثیً پشاسته یک ملی ر است که موپومرهای ون‪ ،‬گلوکز‬

‫است‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫انواع کربوهیدراتها‪:‬‬

‫‪-1‬مونوساکاریدها‪ :‬سادهترین کراوهیدراتها است که اه دو دسته ا لی تطسیم میشود‪( :‬خارج از‬

‫کتاب)‬

‫‪ ‬موپوســاکاریدهای ‪ 5‬کرانه (منتو )‪ :‬شــام ریبو (در ســاختار ‪ )RNA‬و دئوکســی ریبو (در‬

‫ساختار ‪)DNA‬‬

‫‪ ‬موپوساکاریدهای ‪ 6‬کرانه (هگزو )‪ :‬شام گلوکز‪ ،‬فروکتو و گاالکتو‬

‫میشوپد‪ .‬سه پوع دیساکارید شام ‪:‬‬ ‫‪2‬ـ دیساکاریدها‪ :‬ا میوپد دو مولآول موپوساکارید صا‬

‫‪ ‬ساکار (قند پیشآر)‪ :‬ا میوپد دو مولآول گلوکز و فروکتو اه وجود میوید‪.‬‬

‫‪ ‬الکتو (قند شیر)‪ :‬ا میوپد دو مولآول گلوکز و گاالکتو اه وجود میوید‪.‬‬

‫‪ ‬مالتو (قند جواپه جو)‪ :‬ا میوپد دو مولآول گلوکز اه وجود میوید‪( .‬خارج از کتاب)‬

‫‪ -3‬پلی ساکاریدها‪ :‬مولآول ازرگی است که ا اتصال تعداد یادی موپوساکارید اه وجود میوید‪.‬‬

‫ماپند‪:‬‬

‫گـلـیـآـوژن‪:‬ذخـیـره ای کـبــد‬ ‫سلولز‪:‬ساختاری‬ ‫پشاسته‪ :‬ذخیره ای گیاهی‬

‫وماهیچه جاپوران‬

‫گوارش کربوهیدراتها‪:‬‬

‫‪1‬ـ ومیی موجود در ازاق و لو ال عده‪ :‬تبدی پشاسته اه یک دیساکارید و یا مولآول درشت تر تبدی‬

‫می کند‪.‬‬

‫‪ -2‬وپزیمهای یاختههای روده‪ ،‬این دیســـاکاریدها و مولآولهای درشـــت را اه موپوســـاکارید تبدی‬

‫میکنند‪ .‬تا این یاختهها (مث گلوکز) اتواپند وارد یاختههای رودة ااریک شوپد‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫گوارش پروتئینها‪:‬‬

‫‪1‬ـ اپواع مروتئا های دستگاه گوارش‪:‬‬

‫‪ ‬مپ سین‪ :‬در محیط ا سیدی معده‪ ،‬گوارش مروتئینها را وغا میکند و ر شتههای کیژن موجود‬

‫در اافت میوپدی درون گوشت را در معده تجزیه و اه مولآولهای کوچآتر تبدی میکند‪.‬‬

‫‪ ‬مروتئا های ماپآراس‬

‫‪ ‬مروتئا های ترشح شده ا یاختههای رودة ااریک‬

‫ساختار تری گلیسرید (چربی)‪:‬‬

‫‪1‬ـ تری گلیسریدها (چرایها) فراوانترین لیپیدهای رژیم غذایی هستند‪.‬‬

‫‪2‬ـ هر تری گلیسرید ا میوپد یک مولآلو گلیسرول و سه مولآول اسید چرب اه وجود میوید‪.‬‬

‫‪ -3‬چرای غذا (تری گلیســـرید) در دمای ادن ذوب شـــده و در ســـطح محتویات لولة گوارش شـــناور‬

‫میشود‪.‬‬

‫گوارش چربیها‪:‬‬

‫‪1‬ـــ ااتدا چرایها توسط مایع فرا (ایشتر‪ ،‬پ کهای فراوی و لسیتین) و صرکات مللومکنندة رودة‬

‫ااریک اه قطرههای ریز تبدی میشوپد‪.‬‬

‫‪2‬ــــــ وپزیم لیپا که در وب محلول اســت‪ ،‬اه ه راه شــیرة لو ال عده‪ ،‬وارد دوا دهه میشــود‪ .‬انااراین‬

‫گوارش شی یایی چرایها ایشتر ار اثر فعالیت لیپا لو ال عده‪ ،‬درون دوا دهه اپجام میشود‪.‬‬

‫‪3‬ـــــ لیپا و سایر وپزیمهای تجزیهکنندة لیپیدها‪ ،‬درون دوا دهه‪ ،‬تری گلی سریدها و سایر لیپیدها (مث‬

‫کلسترول و فسفولیپیدها) را تجزیه میکنند‪.‬‬

‫آب کافت (هیدرولیز)‪:‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪1‬ــــ اه شآسته شدن میوپدهای مولآولهای درشت (مث ملیساکاریدها‪ ،‬چرایها و مروتئینها) و تبدی‬

‫ونها اه مولآولهای کوچکتر‪ ،‬هیدرولیز گفته میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـــــ در واکنش هیدرولیز‪ ،‬اه ا ای شــآســته شــدن هر میوپد این موپومرها‪ ،‬یک مولآول وب مصــر‬

‫میشود‪.‬‬

‫یک مولآول وب‪ ،‬اه دو موپوساکارید تبدی میشود‪.‬‬ ‫یر یک دیساکارید اا ر‬ ‫‪3‬ـ در شآ‬

‫سنتز آبدهی‪( :‬خارج از کتاب)‬

‫‪1‬ـــــــ اه تشـــآی میوپد این مولآول های کوچک (موپومرها) و ایجاد مولآول های درشـــت (مث‬

‫ملیساکاریدها‪ ،‬چرایها و مروتئینها) سنتز وادهی گفته میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ در واکنش سنتز وادهی‪ ،‬اه ا ای تشآی هر میوپد این موپومرها‪ ،‬یک مولآول وب تولید میشود‪.‬‬

‫یر دو موپوساکارید ما ا تشآی میوپد‪ ،‬اه یک دیساکارید تبدی شده و یک مولآول‬ ‫‪ 3‬ـ در شآ‬

‫وب تولید میشود‪.‬‬

‫مشاهدة درون دستگاه گوارش‪:‬‬

‫‪1‬ـــــ درون اینی (وپدو سآومی)‪ ،‬رو شی ا ست که اا ون میتوان درون الشهای ملتلس ادن ا ج له‬

‫دستگاه گوارش و درون مری‪ ،‬معده و دوا دهه را مشاهده کرد‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪2‬ـــــ درون این (وپدو سآوو) لولهای ااریک و اپعطا مذیر اا دوراینی ار یک سر ون ا ست که ا راه‬

‫دهان و یا ارش جراصی وارد ادن میشود‪ .‬درون این‪ ،‬دوراین ویدیویی پیز دارد که تصویرص درون ادن را‬

‫اه طور مستطیم در فحه پ ایش پشان میدهد‪.‬‬

‫عفوپت در اثر هلیآوااکترمیلوری و‬ ‫خمها‪ ،‬ســرطان معده‪ ،‬تشــلی‬ ‫‪3‬ــــــ درون این ارای تشــلی‬

‫پ وپهارداری اه منظور اررسی سیمت اافت اه کار میرود‪.‬‬

‫‪4‬ـ کولون اینی (کولوپوسآومی) روشی ارای اررسی کولون یا رودة ازرگ است که اه ک ک ون رودة‬

‫ازرگ را تا مح ات صال اه رودة کوچک ارر سی میکنند تا اختیلهای اصت الی دیوارة ون را م شاهده‬

‫کنند‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫گفتار ‪ 3‬جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش‬

‫جذب‪:‬‬

‫‪1‬ـــــ عبور مواد مغذی ا یاختههای اافت مو ش شی لولة گوارش و ورود این مواد اه محیط داخلی ادن‪،‬‬

‫جذب پام دارد‪.‬‬

‫‪2‬ـ در دهان و معده‪ ،‬جذب اپدک است و جذب ا لی در رودة ااریک اپجام میشود‪.‬‬

‫جذب مواد در رودة باریک‪:‬‬

‫‪1‬ــــ سطح داخلی دیوارة رودة ااریک‪ ،‬دارای چینهای صلطوی است و روی این چینها مر های یادی‬

‫وجود دارد‪.‬‬

‫‪2‬ـ ـ یاختههای موششیص رودة ااریک در س ت داخلی فضای روده‪ ،‬دارای غشای چینخورده است که اه‬

‫این چینخوردگیهای میآروسآومی ریزمر گفته میشود‪.‬‬

‫‪3‬ــــ پطش چینها‪ ،‬مر ها و ریزمر های سطح داخلی رودة ااریک‪ ،‬افزایش سطح ت اس کی وس اا سطح‬

‫داخلی روده است‪.‬‬

‫در ملام روده‪ ،‬ااعث صرکت مر ها و افزایش جذب میشود‪.‬‬ ‫‪4‬ـ اپطباض یاختههای ماهیچهای ا‬

‫‪5‬ـــــ ای اری سلیاک‪ :‬پوعی ای اری که در ون‪ ،‬فرد اه مروتئین گلوتن (مروتئین موجود در گندم و جو)‬

‫صساسیت دارد‪.‬‬

‫در پتیجه ای اری سلیاک‪:‬‬

‫‪ ‬یاختههای رودی ار اثر گلوتن تلریبی میشوپد‪.‬‬

‫‪ ‬ریزمر ها و صتی مر ها ا این میروپد‪.‬‬

‫‪ ‬سطح جذب مواد کاهش شدیدی میدا میکند‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ ‬اسیاری ا مواد مغذی موردپیا ادن جذب پ یشوپد‪.‬‬

‫‪6‬ـ مواد گوپاگون ما ا عبور ا یاختههای موششی هر مر ‪ ،‬اه دو مویرگ وارد میشوپد‪:‬‬

‫‪ ‬الس) مویرگهای خوپی درون مر‬

‫ا گوارش لیپیدها اه این مویرگ وارد‬ ‫‪ ‬ب) مویرگ ا ستة لنفی در هر مر ‪ :‬مولآولهای صا‬

‫میشوپد‪.‬‬

‫انواع یاختههای بافت پوششی پرز روده‪:‬‬

‫‪1‬ـ یاختههای موششی دارای ریزمر‬

‫‪2‬ـ یاختههای ترشحکنندة هورمون‬

‫‪3‬ـ یاختههای ترشحکنندة مادة ملاطی‬

‫جذب گلوکز‪:‬‬

‫‪1‬ـ ورود اه یاختة مر روده اا روش هم اپتطالی‪:‬‬

‫‪ ‬اا ک ک پاق ویژه و ه راه اا سدیم‬

‫‪ ‬شیب غلظت سدیم‪ ،‬تأمینکنندة اپرژی این اپتطال است‪.‬‬

‫‪2‬ـ ورود اه فضای این یاختهای اا روش اپتشار تسهی شده‬

‫جذب آمینواسییید‪ :‬جذب ایشــتر ومینواســیدها ا‬

‫غشای مر روده‪ ،‬ماپند گلوکز است‪.‬‬

‫پــاق ـ مروتئینی (ســـبز رپــگ) یــک پــاق ـ هم اَر‬

‫( سی پورت) ا ست که گلوکز را اه ه راه یون سدیم‪،‬‬

‫ا فضـای روده وارد یاختههای موشــشــی مر میکند‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫سپا این گلوکزها تو سط مولآول مروتئینی دیگری (کاپال) (وای رپگ) اه روش اپت شار ت سهی شده‬

‫یاختههای موششی مر خار شده و اه فضای این یاختهای میرود تا وارد مویرگ خوپی شود‪.‬‬

‫ما ا مدتی غلظت یونهای ســـدیم در یاخته افزایش مییااد‪ .‬انااراین توســـط یک مولآول مروتئینی‬

‫دیگر (قرمز رپگ) اه پام مروتئین اپتطالدهندة سدیم ــــ متاسیم که یک پاق ماداَر (وپتیمورت) است‪ ،‬ا‬

‫سلول خار شده و متاسیم وارد سلول می شود‪ .‬در پتیجه غلظت یون سدیم در خار ا سلول افزایش‬

‫مییااد و انااراین مجددا توسط پاق سبزرپگ وارد سلول شده و اپرژی ال م ارای ورود گلوکز را تأمین‬

‫میکند‪.‬‬

‫جمعبندی شکل‪:‬‬

‫‪1‬ـــ در اپتطال گلوکز ا محیط روده اه مایع این یاختهای‪ ،‬صداق سه پوع مولآول مروتئینی در غشا ال م‬

‫ا ست که یآی ا ونها کاپال ا ست‪ ،‬یعنی در اپت شار ت سهی شده پطش دارد و دو پاق که اا اپتطال فعال‬

‫مواد را منتط میکنند‪.‬‬

‫‪2‬ـ گلوکز توسط پاق هم اَر و کاپال مروتئینی منتط میشود‪.‬‬

‫‪3‬ـ یون سدیم توسط پاق هم اَر و پاق ماد اَر منتط میشود‪.‬‬

‫جهتص شیب غلظت و سدیم در جهت شیب غلظت خود وارد یاخته مو ش شی مر‬ ‫‪ -4‬گلوکز ارخی‬

‫شده ارای ورود گلوکز ا اپرژی شیب غلظت سدیم تأمین میشود‪.‬‬ ‫میشوپد‪ .‬اپرژی مصر‬

‫جذب لیپیدها‪:‬‬

‫ا گوارش لیپیدها‪ ،‬اه درون یاختة مر ا طریت اپتشار‪.‬‬ ‫‪1‬ـ ورود مولآولهای صا‬

‫‪2‬ـ تبدی دواارة این مولآولها اه تری گلیسرید درون یاختههای مر‬

‫‪3‬ـ تشآی کیلومیآرون ا تری گلیسریدها و مروتئینها و سایر لیپیدها (فسفولیپیدها و کلسترول)‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫‪4‬ـ خرو کیلومیآرونها اا ارونراپی ا یاختهای مر و ورود ونها اه مایع این یاختهای و سپا ورود‬

‫اه مویرگ لنفی‬

‫‪-5‬کیلومیآرون ها اه ه راه لنس‪ ،‬وارد خون شـــده و لیپیدهای ون در کبد یا در اافت چرای ذخیره‬

‫میشوپد‪.‬‬

‫‪6‬ـ ساخته شدن لیپومروتئین (ترکیب اپواع لیپید و مروتئین) ا لیپیدها ذخیره شده در کبد‬

‫‪7‬ـ لیپومروتئینها اپواع لیپیدها را در خون اه اافتها منتط میکنند‪.‬‬

‫پحوه گوارش وجذب لیپیدها ا فضای درون روده تا مویرگهای لنفی‬

‫لیپوپروتئین‪:‬‬

‫‪1‬ـ کم چگال )‪:(LDL‬‬

‫‪ ‬دارای کلسترول یاد‬

‫‪ ‬این کل سترولها اه دیوارة سرخرگ میچ سبد و اه تدریج م سیر عبور خون را تنگ یا م سدود‬

‫میکند‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫‪2‬ـ مرچگال )‪:(HDL‬‬

‫‪ ‬مطدار مروتئین ونها ا کلسترول ایشتر است‪.‬‬

‫‪ ‬جذب کلسترولی در صال رسوب در دیوارة سرخرگ‬

‫‪ ‬اصت ال رسوب کلسترول در دیوارة سرخرگها را کاهش میدهد‪.‬‬

‫ایش ا صد‬ ‫چرایهای اشباع‪ ،‬چاقی‪ ،‬کمتحرکی و مصر‬ ‫‪ ‬عوام افزایش میزان ‪ :LDL‬مصر‬

‫کلسترول‪.‬‬

‫جذب آب و مواد معدنی‪:‬‬

‫‪1‬ـ جذب وب اه روش اس ز‬

‫‪2‬ـ مواد معدپی‪ :‬اه روش اپتشار و اپتطال فعال‬

‫‪3‬ـ کلسیم و وهن‪ :‬اه روش اپتطال فعال‬

‫جذب ویتامینها‬

‫‪1‬ـ محلول در چرای‪:‬‬

‫‪ ‬ویتامینهای )‪ (A,D,E,K‬محلول در چرایاپد و ماپند چرایها و اه ه راه ونها جذب میشوپد‪.‬‬

‫‪ ‬اختیل در ترشح فرا م آن است ااعث جذب درست این ویتامینها پشود و ااعث ک بود‬

‫ونها در ادن میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ محلول در وب‪:‬‬

‫‪ ‬ویتامینها )‪ (B,C‬در وب ص شده و اا اپتشار یا اپتطال فعال جذب میشوپد‪.‬‬

‫‪ ‬ویتامین ‪ B12‬اه ه راه عام داخلی معده و اه روش درون اری جذب میشود‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫رودة بزرگ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ااتدای روده ازرگ‪ ،‬رودة کور پام دارد که وماپدیا ختم میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـــــ ادامة رودة ازرگ ا کولون ااالرو‪ ،‬کولون افطی و کولون مایینرو‪ ،‬ت شآی شده ا ست که کولون‬

‫مایینرو اه راست روده منتهی میشود‪.‬‬

‫‪3‬ـ در اپتهای راست روده‪ ،‬انداره های داخلی (ماهیچة ا ) و خارجی (ماهیچة ملطط) قرار دارپد‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫‪ -4‬رودة ازرگ‪ ،‬مر پدارد و یاختههای موشـــشـــیص ملام ون‪ ،‬مادة ملاطی ترشـــح میکنند ولی وپزیم‬

‫ترشح پ یکنند‪.‬‬

‫دفع‪:‬‬

‫‪1‬ـ مواد جذب پشده و گوارش پیافتة ویاختههای مرده و ااقی ماپدة شیرههای گوارشی‪ ،‬وارد رودة ازرگ‬

‫میشوپد‪.‬‬

‫‪2‬ـ جذب وب و یونها در رودة ازرگ‬

‫‪3‬ـ تشآی مدفوع اه شآ جامد‬

‫‪4‬ـ صرکات رودة ازرگ‪ ،‬وهسته است‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ اا ورود مدفوع اه راست روده‪ ،‬اپعآاس دفع (غیرارادی) ایجاد شده و سراپجام دفع اه ورت ارادی‬

‫اپجام میشود‪.‬‬

‫گردش خون در دستگاه گوارش‪:‬‬

‫‪1‬ـ ما ا خوردن غذا‪ ،‬میزان جریان خون دستگاه گوارش‬

‫افزایش مییااد تا‪:‬‬

‫‪ ‬تأمین پیا دستگاه گوارش ارای فعالیت ایشتر‬

‫‪ ‬اپتطال مواد مغذی جذب شده اه کبد‬

‫‪2‬ـ خون لولة گوارش ااتدا ا طریت سیاهرگ ااب‪ ،‬اه کبد‬

‫میرود‪.‬‬

‫‪3‬ـ این خون ما ا ذخیرة ارخی مواد در کبد‪ ،‬ا طریت سیاهرگ فوق کبدی و سپا ازرگ سیاهرگ‬

‫یرین اه قلب میرود‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪4‬ـ در کبد‪ ،‬ا موادی که در روده جذب شدهاپد‪ ،‬گلیآوژن و مروتئین ساخته میشود و موادی ماپند وهن‬

‫و ارخی ویتامینها پیز در ون ذخیره میشوپد‪.‬‬

‫تنظیم فرایندهای گوارشی‪:‬‬

‫‪1‬ـ تنظیم فعالیتهای گوارشی‪ ،‬یعنی‪:‬‬

‫‪ ‬شیرههای گوارشی اه موفع و اه اپدا ة کافی ترشح شوپد‪.‬‬

‫‪ ‬صرکات لولة گوارش اه موقع اپجام شوپد تا‪:‬‬

‫‪ ‬غذا را اا شیرهها مللوم کند‪.‬‬

‫‪ ‬در طول لوله اا سرعت مناسب صرکت دهد‪.‬‬

‫‪2‬ـ مرصلة خاموشی پسبی‪ :‬فا لة این خوردن وعدههای غذایی‬

‫‪3‬ـ فعالیت شدید‪ :‬اعد ا ورود غذا اه لولة گوارش‬

‫‪4‬ـ فعالیت دستگاه گوارش‪ ،‬ماپند الشهای دیگر ادن‪ ،‬توسط دستگاههای عصبی و هورموپی تنظیم‬

‫میشود‪.‬‬

‫تنظیم عصبی دستگاه گوارش‪:‬‬

‫‪1‬ـ دستگاه عصبی خودملتار‪ :‬فعالیت این دستگاه‪ ،‬پاخودوگاه (غیرارادی) است و شام دو پوع فعالیت‬

‫عصبی است‪:‬‬

‫‪ ‬هم صا (س پاتیک)‬

‫‪ ‬مادهم صا (ماراس پاتیک)‬

‫مثال ‪ :1‬فآر کردن اه غذا‪ ،‬اعصـــاب ســـ پاتیک و ماراســـ پاتیک را فعال کرده و دســـتگاه عصـــبی‬

‫خودملتار‪ ،‬میام عصبی مغز را اه غدههای ازاقی ارسال میکند و ازاق اه شآ اپعآاسی ترشح میشود‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫مثال ‪ :2‬هنگام الع و عبور غذا ا صلت‪ ،‬مرکز الع در اص النلاع‪ ،‬فعالیت مرکز تنفا را مهار میکند‪ .‬در‬

‫پتیجه‪ ،‬پای استه و تنفا ارای ماپی کوتاه‪ ،‬متوقس میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـــــ د ستگاه ع صبی رودهای‪ :‬اه شبآههای یاختههای ع صبی موجود در لولة گوارش گفته می شود و‬

‫پطش ون‪:‬‬

‫‪ ‬تنظیم تحرک و ترشح در لولة گوارش‪ :‬مثی یاختههای ماهیچهای درون مر ها اا تحریک‬

‫یاختههای عصبی این دستگاه‪ ،‬موجب صرکت مر ها میشوپد‪.‬‬

‫‪ ‬دســتگاه عصــبی رودهای‪ ،‬مســتط ا دســتگاه عصــبی خودملتار فعالیت میکند‪ .‬اما اعصــاب‬

‫ســـ پاتیک و ماراســـ پاتیک اا دســـتگاه عصـــبی رودهای ارتبام دارپد و ار ع لآرد ون تأثیر‬

‫میگذارپد‪.‬‬

‫‪ ‬اع صاب مارا س پاتیک مع والً فعالیت د ستگاه گوارش را افزایش و اع صاب س پاتیک فعالیت‬

‫این دستگاه را کاهش میدهند‪.‬‬

‫تنظیم هورمونی دستگاه گوارش‪:‬‬

‫‪1‬ـ ـ سآرتین‪ :‬این هورمون ما ا ورود کی وس اه دوا دهه‪ ،‬ا یاختههای موششی رودة ااریک اه خون‬

‫ترشح میشود‪.‬‬

‫‪ ‬سآرتین ار ماپآراس تأثیر گذاشته و ترشح ایآرانات ا ماپآراس را افزایش میدهد‪.‬‬

‫‪2‬ـ گاسترین‪ :‬هورموپی است که ا ارخی یاختههای دیواره معده‪ ،‬در پزدیآی میلور ترشح میشود‪.‬‬

‫‪ ‬گاسترین ااعث افزایش ترشح اسید معده و مپسینوژن میشود‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫وزن مناسب‪:‬‬

‫‪-1‬اضـــافه و ن و چاقی در اثر خوردن غذا‪ ،‬ایش ا مطداری که ارای تولید اپرژی در ادن ال م اســـت‪،‬‬

‫ایجاد میشود‪.‬‬

‫‪ -2‬غذای اضـــافی (چرای‪ ،‬کراوهیدرات و مروتئین) در ادن اه چرای تبدی و در اافت چرای ذخیره‬

‫شود‪.‬‬ ‫میشود تا اعد ارای تولید اپرژی مصر‬

‫‪ -3‬علت اضـــافه و ن و چاقی عبارتند ا ‪ :‬اســـتفاده ا غذاهای مر اپرژی (غذاهای مرچرب و شـــیرین)‪،‬‬

‫عوام رواپی ماپند غذا خوردن ارای رهایی ا تنش‪ ،‬شیوة پدگی کمتحرک یا ادون تحرک و ژن‪.‬‬

‫‪4‬ـــ چاقی‪ ،‬سیمت فرد را اه خطر میاپدا د و اصت ال ااتی اه ای اریهایی ماپند دیاات پوع ‪ ،2‬اپواعی ا‬

‫سرطان‪ ،‬تنگ شدن سرخرگها‪ ،‬سآتة قلبی و مغزی را افزایش میدهد‪.‬‬

‫بیاشتهایی عصبی‪:‬‬

‫ک تر ا صد غذا‬ ‫‪1‬ـ عدم ت ای اه غذا خوردن و مصر‬

‫‪2‬ـ ااعث کاهش کلسیم و وهن مورد پیا میشود‪.‬‬

‫‪3‬ـ ااعث کاهش استحآام استلوانها و کمخوپی میشود‪.‬‬

‫‪4‬ـ منجر اه ضعس ماهیچة قلب و صتی ایست قلبی میشود‪.‬‬

‫نمایة تودة بدنی‪:‬‬

‫جرم)𝑔𝐾(‬
‫= پ ایة تودة ادپی‬ ‫‪1‬ـ ارای تعیین و ن مناسب ا پ ایة تودة ادپی استفاده میشود‪:‬‬
‫مراع قد ‪𝑚2‬‬

‫‪2‬ـ و ن هر فرد اه تراکم استلوانها‪ ،‬چرایها‪ ،‬اافت ماهیچه استگی دارد‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫گفتار ‪ 4‬تنوع گوارش در جانداران‬

‫گوارش درون یاختهای‪ :‬گوارشی که درون سلول و توسط وپزیمهای درون سلول اپجام میشود‪.‬‬

‫الف) دریافت مستقیم مواد مغذی‪:‬‬

‫‪1‬ـــــ ارخی جاپداران مواد مغذی را ا محیط اه ــورت مســتطیم ا ســطح یاخته یا ادن اا روش اپتشــار‬

‫دریافت میکنند‪.‬‬

‫‪2‬ـ مواد مغذی در محیطهایی مث وب و یا دستگاه گوارش و مایعات ادن جاپوران میزاان است‪.‬‬

‫‪3‬ــــ کرم کدو فاقد دهان و دستگاه گوارشی است و مواد مغذی موجود در دستگاه گوارش و مایعات‬

‫ادن جاپور میزاان را ا سطح ادن جذب میکند‪.‬‬

‫ب) واکوئل (کریچه) گوارشی‪:‬‬

‫‪ -1‬واکوئ گوارشی‪ ،‬کیسهای ا جنا غشا درون سلول است که مواد غذایی موجود در ونها توسط‬

‫وپزیمها گوارش مییااد‪.‬‬

‫‪2‬ـ سه پوع واکوئ در مارامسی تشآی میشود‪:‬‬

‫واکوئ دفعی‬ ‫واکوئ گوارشی‬ ‫‪ ‬واکوئ غذایی‬

‫‪3‬ـ گوارش مواد غذایی درون واکوئ گوارشی‪ ،‬یک گوارش درون یاختهای است‪.‬‬

‫‪4‬ـ در مارامسی‪ ،‬صرکت مژکهای سطح سلول مارامسی‪ ،‬ااعث اپتطال غذا اه صفرة دهاپی میشود‪.‬‬

‫‪ -5‬غذا در اپتهای صفرة دهاپی در غ شا مح صور شده و واکوئ غذایی درون سلول ت شآی می شود و‬

‫صرکت میکند‪.‬‬

‫‪-6‬اپدامآی اه پام لیزو وم (کافنده تن!) که صاوی وپزیم های گوارشـــی اســـت‪ ،‬اه واکوئ غذایی‬

‫میمیوپدد و وپزیمهای خود را اه درون واکوئ غذایی و اد میکند‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫‪ -7‬ما ا میوســتن لیزو وم اه واکوئ غذایی‪ ،‬واکوئ جدید که صاوی مواد غذایی و وپزیم اســت را‬

‫واکوئ گوارشی میپامند‪.‬‬

‫‪ 8‬ـ مواد گوارش یافته‪ ،‬جذب سلول شده و مواد گوارش پیافته درون واکوئ ااقی میماپند که اکنون اه‬

‫این واکوئ ‪ ،‬واکوئ دفعی گفته میشود‪.‬‬

‫‪9‬ـ محتویات واکوئ دفعی ا راه منفذ دفعی یاخته‪ ،‬خار میشوپد‪.‬‬

‫گوارش برون یاخ تهای‪ :‬این گوارش در جای گاه ویژهای در‬

‫خار ا محیط داخلی (خار ا خون و یاختههای ادن) اپجام میشود‪.‬‬

‫الف) حفرة گوارشی‪:‬‬

‫‪1‬ـ کیسة منشعبی در ایمهرگاپی مث مرجانها که گوارش درون ون اپجام میشود‪.‬‬

‫‪2‬ـ صفرة گوارشی فطط یک سوراخ ارای ورود و خرو مواد دارد‪.‬‬

‫‪3‬ـ صفرة گوارشی و اپشعااات ون عیوه ار گوارش‪ ،‬در گردش مواد پیز پطش دارد‪.‬‬

‫‪4‬ــ ارخی یاختههای صفرة گوارشی‪ ،‬وپزیمهایی ترشح کرده و اه درون صفره میریزپد تا گوارش ارون‬

‫یاختهای وغا گردد‪.‬‬

‫‪ - 5‬یاختههای دیگر این صفره‪ ،‬مواد مغذی را اا روش فاگوســیتو (ایگاپهخواری) اه ــورت واکوئ‬

‫غذایی دریافت کرده و گوارش درون یاختهای را اپجام میدهند‪( .‬ماپند وپچه در مارامســـی توضـــیح‬

‫دادیم)‬

‫‪38‬‬
‫‪ -6‬ایگاپهخواری پوعی اپدو سیتو (دروناری) ا ست که در ون ذرات اا ت شآی یک کی سة غ شایی در‬

‫غشا‪ ،‬وارد یاخته میشوپد‪.‬‬

‫‪7‬ـ ارخی کرمهای مهن ماپند میپاریا پیز تطریباً اا ه ین روش تغذیه میکنند‪.‬‬

‫ب) لولة گوارش‪ :‬لولة گوارش در اثر تشــآی ملر شــآ میگیرد و غذا اه ــورت یک طرفه و‬

‫ادون مللوم شدن اا مواد دفعی‪ ،‬در این لوله جریان مییااد‪.‬‬

‫گوارش در ملخ‪:‬‬

‫‪ -1‬ملخ صشـــرهای گیاهلوار اســـت که اا اســـتفاده ا وروارهها‪ ،‬مواد غذایی را خیرد و اه دهان منتط‬

‫میکند‪.‬‬

‫‪ -2‬ورود غذای خرد شـــده ا طریت مری اه چینهدان (الش صجیم اپتهای مری که غذا را ذخیره و پرم‬

‫میکند)‬

‫‪3‬ـ لغزپده شدن غذا توسط اراق و تجزیة کراوهیدراتها توسط ومیی موجود در ازاق در چینهدان‬

‫‪4‬ـ ورود غذا اه میش معده که دارای دپداپههایی است که اه خرد شدن ایشتر غذا ک ک میکند‪.‬‬

‫‪5‬ـ ترشح وپزیمهای گوارشی ا معده و کیسههای معده و ورود این وپزیمها اه میش معده‬

‫‪39‬‬
‫‪ -6‬ریزتر شــدن ذرات غذایی اه ک ک صرکات مآاپیآیص میش معده و ع لآرد وپزیمها و ورود ذرات‬

‫اه میش معده‬

‫‪7‬ـ گوارش ارون یاختهای در کیسههای معده کام میشود‪.‬‬

‫‪8‬ـ جذب در معده اپجام میشود‪.‬‬

‫‪ -9‬مواد گوارش پیافته ما ا عبور ا روده‪ ،‬وارد راســـت روده شـــده و وب و یون های ون جذب‬

‫میشوپد و سراپجام مدفوع ا ملر خار میشود‪.‬‬

‫گوارش در سایر جانوران‪:‬‬

‫‪1‬ـ کرم خاکی و مرپدگان داپهخوار‪:‬‬

‫‪ ‬دارای چینهدان هستند که اه ذخیره غذا ک ک میکند‪.‬‬

‫‪ ‬چینهدان ک ک میکند‬

‫تا جاپور اا دفعات ک تر‬

‫تغــذیــه‪ ،‬اپرژی ال م را‬

‫کسب کند‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫‪2‬ـ کروکودی ‪ ،‬ماهی خاوریاری و مرپدگان داپهخوار‪:‬‬

‫‪ ‬دارای سنگدان هستند که در وسیاب کردن غذا پطش دارد‪.‬‬

‫‪ ‬سنگدان ساختاری ماهیچهای دارد و ا الش عطب معده تشآی میشود‪.‬‬

‫‪ ‬سنگریزههایی که مرپدگان میالعند‪ ،‬در سنگدان فرایند وسیاب غذا را وسان میکند‪.‬‬

‫ترتیب قسمتهای مختلف لولة گوارش در جانوران زیر‪:‬‬

‫‪1‬ـــــ ملخ‪ :‬دهان ‪ ‬چینهدان ‪ ‬میش معده ‪ ‬کیســههای معده ‪ ‬معده ‪ ‬روده ‪ ‬راســت روده‪‬‬

‫ملر‬

‫‪2‬ـ کرم خاکی‪ :‬دهان ‪ ‬صلت ‪ ‬مری ‪ ‬چینهدان ‪ ‬سنگدان ‪ ‬روده ‪ ‬ملر‬

‫‪3‬ـــــ مرپدگان داپهخوار‪ :‬دهان ‪ ‬صلت ‪ ‬مری ‪ ‬چینهدان ‪ ‬معده ‪ ‬سنگدان ‪ ‬روده ااریک ‪‬‬

‫روده ازرگ ‪ ‬ملر‬

‫گوارش در نشخوارکنندگان (گاو و گوسفند)‪:‬‬

‫‪1‬ـ مستاپداران پشلوارکننده دارای معدة چهار قس تیاپد‪.‬‬

‫ب) پگاری (کوچک)‬ ‫‪2‬ـ الش ااالیی معده‪ :‬الس) سیراای (ازرگ)‬

‫‪41‬‬
 ‫‪3‬ـ الش مایینی معده‪ :‬الس) هزارال (اتاقک الیه الیه)‬

‫ب) شیردان (معدة واقعی)‬

‫‪4‬ـ مراص گوارش در معدة پشلوارکنندگان‪:‬‬

‫‪ ‬غذای پی ه جویده اه سرعت وارد سیراای شده و در وپجا در معرض میآروبها قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ ‬این میآروبها اه ک ک تر شح مایعات‪ ،‬صرکات سیراای و صرکات ادن گاو‪ ،‬تا صدودی غذا‬

‫را گوارش میدهند‪.‬‬

‫‪ ‬غذای پی ه گوارش یافته‪ ،‬ا سیراای وارد پگاری میشود‪.‬‬

‫‪ ‬غذای پی ه گوارشیافته ا پگاری وارد دهان میشود‪.‬‬

‫‪ ‬در دهان غذا اه طور کام جویده شده و دوااره العیده میشود‪.‬‬

‫‪ ‬غذای جویده شده دوااره وارد سیراای شده و صالت مایع میدا کرده و وارد پگاری میشود‪.‬‬

‫‪ ‬این مواد وارد هزارال شده و وب ون گرفته میشود‪.‬‬

‫‪ ‬مواد ا هزارال وارد شـــیردان میشـــود و در شـــیردان‪ ،‬وپزیمهای گوارشـــی‪ ،‬گوارش را ادامه‬

‫میدهند‪.‬‬

‫‪5‬ـ پطش میآروبها در گوارش سلولز‪:‬‬

‫‪ ‬وجود میآروبها در دستگاه گوارش پشلوارکنندگان ضروری است‪.‬‬

‫‪ ‬اغلب جاپوران فاقد تواپاییص تولید وپزیمص تجزیهکنندة سلولز هستند‪.‬‬

‫گوارش میآروای‪ ،‬ما ا گوارش وپزی ی ـــورت‬ ‫‪ ‬در گیاهلواران غیرپشـــلوارکننده‪ ،‬ع‬

‫میگیرد‪.‬‬

‫‪ ‬در اسب‪ ،‬میآروبها در رودة کور وجود دارپد و وسلولز را هیدرولیز میکنند‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫‪ ‬چون تجزیة سلولز در رودة ااریک اسب اپجام پ ی شود‪ ،‬الشی ا مواد غذایی جذب پشده و‬

‫دفع میشود‪.‬‬

‫‪43‬‬