‫دانشگاه صنعتي اصفهان‬

‫دانشكده مهندسي شيمي‬

‫دستور العمل‬

‫آزمايشگاه بيوتكنولوژي‬
‫)ويژه دانشجويان مهندسي شيمي(‬

‫تهيه و تنظيم توسط‪:‬‬

‫دكتر كيخسرو كريمي‬
‫مهندس فاطمه هاديان‬
‫سيد سجاد هاشمي‬
‫محمدرضا نادم‬
 ‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻓهﺮسﺖ مﻄالﺐ‬

‫‪ -١‬هيدروليز نشاسته‪٣....................................................................................................................‬‬

‫‪ -٢‬توليد زيست توده قارچ موكور با استفاده از هيدروليزيت نشاسته‪٩.......................................‬‬

‫‪-٣‬توليد بيوديزل از روغن خوراكي‪١٢............................................................................................‬‬

‫‪-٤‬توليد بيواتانول با استفاده از كشت متراكم مخمر نان‪١٥...........................................................‬‬

‫‪-٥‬توليد بيوگاز‪١٧............................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫هيدروليز نشاسته‬

‫‪ ‬مﻘدمه‬

‫مواد نشاستهاي‬
‫تركيبات حاوي نشاستﻪ از بزرگترين منابع توليد اتانول ميباشند‪ .‬نشاستﻪ يك بيوپليمر است و بﻪ‬
‫ﺻورت يك هموپليمر شامل فقط ‪-D‬گلوكز است‪ .‬براي توليد اتانول از نشاستﻪ ضروري است كﻪ اين‬
‫زنجيرههاي كربوهيدرات شكستﻪ شده و بﻪ گلوكز تبديل شود‪ .‬اين نوع خوراك بيشترين استﻔاده را در‬
‫آمريكاي شمالي و اروپا دارد‪ .‬در آمريكا امروزه بزرگترين منبع اوليﻪ اتانول ذرت و پس از آن گندم مي‪-‬‬
‫باشد‪ .‬گندم و ذرت از مهمترين منابع نشاستﻪاي هستند كﻪ ميتوانند براي توليد اتانول بﻪ كار روند‪.‬‬
‫مواد نشاستﻪدار معموﻻ شامل نشاستﻪ‪ ،‬آب‪ ،‬پروتئين‪ ،‬پنتوزان و چربي هستند كﻪ نشاستﻪ و پروتئين‬
‫ها بيشترين مقدار را تشكيل مي دهد‪.‬‬
‫ﺻرفﻪ نظر از منشا‪ ،‬نشاستﻪ پليمري از واحدهاي شﺶ كربنﻪي گلوكز است كﻪ بواسطﻪي اتصال‬
‫پيوندهاي آلﻔا)‪١‬و‪ (٤‬و آلﻔا)‪١‬و‪ (٦‬اين واحدها‪ ،‬پيوندهاي گلوكوسيديك‪ 1‬تشكيل ميشود‪ .‬از آنجايي كﻪ‬
‫گروه آلدئيدي موجود در بخﺶ انتهايي نشاستﻪ همواره آزاد ميباشد‪ ،‬بنابراين نشاستﻪ همواره داراي يك‬
‫بخﺶ انتهايي احيا كننده ميباشد‪ .‬از نظر ساختاري نشاستﻪ يك پليمر همگن نيست و از دو هموپلي‬
‫ساكاريد با نامهاي آميلوز و آميلوپكتين با وزن مولكولي باﻻ تشكيل شده است‪ .‬آميلوز يك پليمر خطي‬
‫غير شاخﻪاي از ‪-D‬گلوكز است كﻪ بوسيلﻪي باندهاي آلﻔا)‪١‬و‪ (٤‬گليكوسيديك بﻪ هم متصل شدهاند‪ .‬آميلوز‬
‫معموﻻً ‪ ٢٥‬تا ‪ ٣٠‬درﺻد از نشاستﻪ را تشكيل ميدهد‪ .‬وزن مولكولي آن ‪ ٢٥٠٠٠٠‬است ‪.‬‬
‫آميلوپكتين پليمري با تعداد شاخﻪهاي باﻻ ميباشد كﻪ واحدهاي گلوكز بوسيلﻪي پيوندهاي آلﻔا)‪١‬و‪(٦‬‬
‫گليكوسيديك در مﺤل اتصال شاخﻪ و پيوندهاي آلﻔا)‪١‬و‪ (٤‬بﻪ هم متصل شدهاند‪ .‬ساختار آميلوپكتين‬
‫بصورت مارپيچي است‪ .‬آميلوپكتين مولكول غالب در اكثر نشاستﻪها بشمار ميرود كﻪ بسيار بزرگتر از‬
‫آميلوز است و داراي ماهيت بلوري بوده و در گرانولهاي نشاستﻪ از نظم و ترتيب خاﺻي برخوردار است‪.‬‬
‫آميلوپكتين حدود ‪ ٧٠‬تا ‪ ٧٥‬درﺻد از وزن نشاستﻪ غﻼت را بﻪ خود اختصاص ميدهد و وزن مولكولي آن‬
‫‪ ٥٠٠‬تا ‪ ٥٠٠٠٠٠٠٠‬است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Glucosidic‬‬
‫‪3‬‬
 ‫شكل هاي زير ساختار آميلوز و آميلوپكتين را نشان ميدهند‪:‬‬

‫شكل ‪ .١‬ساختار آميلوز‬

‫شكل ‪ .٢‬ساختار آميلوپكتين‬

‫هرگاه نسبت آميلوز بﻪ آميلوپكتين كم باشد)‪ ١٥‬درﺻد( نشاستﻪ بﻪ عنوان نشاستﻪ مومي‪ 1‬شناختﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ميشود و هرگاه ‪ ١٦‬تا ‪ ٣٥‬درﺻد باشد نرمال و هنگامي كﻪ آميلوز از ‪ ٣٦‬درﺻد تجاوز كند آميلوز باﻻ‬
‫نام ميگيرد‪ .‬آميلوز و آميلوپكتين بﻪ شكل آزاد در طبيعت وجود ندارند بلكﻪ بعنوان جزئي از تركيبات‬
‫نيمﻪ بلورين و جدا از هم يعني گرانولهاي نشاستﻪ مشاهده ميشوند‪.‬‬
‫آميلوز و آميلوپكتين حدود ‪ ٩٩‬درﺻد از وزن خشك نشاستﻪ را تشكيل ميدهند‪ .‬چربي فقط در‬
‫نشاستﻪي حبوبات وجود دارد و حدود ‪ ١/٥‬درﺻد از كل گرانول است‪ .‬نشاستﻪي خالص شامل مقدار‬
‫كمي پروتئين است‪.‬‬
‫مواد نشاستﻪاي بيشتر بﻪ ﺻورت دانﻪاي هستند‪ .‬توليد اتانول از دانﻪها شامل آسياب كردن دانﻪها‪،‬‬
‫هيدروليز نشاستﻪ بﻪ قندهاي قابل تخمير و در آخر تخمير است‪ .‬شكل زير خﻼﺻﻪ اي از فرآيند توليد‬
‫اتانول از مواد نشاستﻪدار دانﻪاي را نشان مي دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Waxy‬‬
‫‪2‬‬
‫‪High amylose‬‬
‫‪4‬‬
‫مخمرها نميتوانند نشاستﻪ را مستقيماً براي توليد اتانول مصرف كنند بنابراين نشاستﻪي دانﻪاي بايد‬
‫با استﻔاده از آنزيم بﻪ گلوكز شكستﻪ شود‪ .‬واكنﺶ بيو شيميايي و فرايند هيدروليز و تخمير نشاستﻪ در‬
‫شكل زير نشان داده شده است‪ .‬الكل در نهايت بوسيلﻪي تقطير استخراج ميشود و آنچﻪ كﻪ باقي مي‪-‬‬
‫ماند خوراك دامي بﻪ نام ‪ 1DDGS‬است‪.‬‬

‫شكل ‪ .٣‬دياگرام توليد اتانول از مواد دانهاي نشاسته دار‬

‫شكل ‪ .٤‬هيدروليز آنزيمي نشاسته به گلوكز‬

‫‪1‬‬
‫‪Distiller’s Dried Grain and Solubles‬‬
‫‪5‬‬
 ‫گلوتن‬
‫پروتئينهاي آرد بطور اهم شامل گلوتن‪) 1‬در حدود ‪ ٨٠‬درﺻد از كل پروتئين( و پروتئين هاي‬
‫مﺤلول در آب )در حدود ‪ ٢٠‬درﺻد از كل پروتئين( ميباشد‪ .‬پروتئين هاي مﺤلول در آب شامل‬
‫‪2‬‬
‫مقداري آنزيم است‪ .‬وقتي كﻪ گلوتن با آب مخلوط مي شود بﻪ دو پروتئين شكستﻪ مي شود‪ :‬گلوتنين‬
‫كﻪ پروتئيني با وزن مولكولي باﻻ است و گليادين‪ 3‬كﻪ پروتئيني با وزن مولكولي پايين است‪.‬‬

‫وقتي بﻪ آرد گندم آب اضافﻪ مي شود گليادين وگلوتنين بﻪ همراه آب كمپلكسي بﻪ نام گلوتن‬
‫تشكيل ميدهند‪ .‬هر دو قسمت پروتئين از آمينو اسيد گلوتامين و پرولين غني هستند و مقدار آمينو‬
‫اسيد پايﻪ در آنها كم است‪ .‬پروتئين گلوتن كﻪ در الكل مﺤلول است پروﻻمين‪ 4‬ناميده ميشود و سﻪ‬
‫نوع غني از سولﻔور ‪ ،‬فقير از سولﻔور و پروﻻمين با وزن مولكولي باﻻ تقسيم ميشود‪.‬‬
‫گلوتن با ارزشترين جزء گندم از نظر اقتصادي است و داراي كاربردهاي گوناگوني ميباشد‪ .‬از‬
‫كاربردهاي گلوتن ميتوان در شيريني پزي و بﻪ منظور استﺤكام بيشتر خمير‪ ،‬ماندگاري بيشتر گازها در‬
‫خمير و جذب بيشتر آب و همچنين در ﺻنايع توليد سوسيس كالباس‪ ،‬خوراك دام و شامپوهاي نرم‬
‫كنندهي مو اشاره كرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Gluten‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Glutenin‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Gliadin‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Prolamin‬‬
‫‪6‬‬
 ‫‪ ‬مواد و روش ها‬

‫مواد موردنياز‪ :‬از نشاستﻪ فوق تصﻔيﻪ و آرد گندم در اين آزمايﺶ استﻔاده مي گردد‪ .‬براي هيدروليز از‬
‫آلﻔا‪-‬آميﻼز و گلوكوآميﻼز تجاري با نام ليكوزايم‪ 1‬و دكستروزايم‪ 2‬كﻪ از شركت نووزايم دانمارك تهيﻪ‬
‫شده استﻔاده مي شود‪.‬‬
‫روش انجام آزمايش هيدروليز آرد گندم و نشاسته‬
‫آزمايﺶ شامل هيدروليز در دو مرحلﻪ مﺤلول سازي و قند سازي مي باشد‪ .‬راكتور انجام آزمايﺶ يك‬
‫بشر ‪ ١/٥‬ليتري مي باشد ‪.‬‬
‫‪ o‬مرحله محلول سازي ‪:‬مقدار مشخصي نشاستﻪ كﻪ در اختيار هر گروه قرار مي گيرد با آب بﻪ حجم‬
‫يك ليتر رسانده شود‪ .‬سپس بﻪ آن يك گرم ‪ CaCl2‬اضافﻪ شده و آنزيم آلﻔا آميﻼز بﻪ آن اضافﻪ مي‬
‫شود‪ .‬سپس مخلوط در يك حمام آب با دماي ‪ ٨٥‬درجﻪ سانتيگراد قرار گرفتﻪ و پس از هم زدن‬
‫مقدار يك ميلي ليتر آنزيم آلﻔا‪-‬آميﻼز اضافﻪ شود‪ .‬بعد از مدت نيم ساعت دماي آنرا بﻪ ‪ ٧٠‬درجﻪ‬
‫سانتيگراد برسانيد تا شرايط براي قند سازي آماده شود‪.‬‬
‫‪ o‬قندسازي ‪:‬يك ميلي ليتر آنزيم گلوكوآميﻼز بﻪ راكتور اضافﻪ شود و بﻪ مدت ‪ ١/٥‬ساعت مﺤلول در‬
‫دماي ‪ ٧٠‬درجﻪ قرار داده شود ‪.‬‬
‫‪ o‬اندازه گيري قند توليدي ‪:‬براي اندازه گيري قند توليدي از روش رفراكتومتري استﻔاده شود‪.‬‬
‫بدين منظور يك قطره از مﺤلول نهايي فيلتر شده و عدد آن توسط رفراكتومتر خوانده شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Liquzyme‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Dextrozyme‬‬
‫‪7‬‬
 ‫‪ ‬سواﻻت‬

‫‪-١‬مشاهدات خود در طي آزمايﺶ را گزارش كنيد‪.‬‬

‫‪-٢‬اگر راندمان هيدروليز شما ‪ ٩٥٪‬باشد مقدار نشاستﻪ اوليﻪ چقدر بوده است؟‬
‫‪-٣‬بنظر شما روش بكار رفتﻪ چﻪ اشكاﻻتي داشت؟‬
‫‪-٤‬مﺤصوﻻت قندي قابل استﺤصال از نشاستﻪ و آنزيم هاي مورد استﻔاده باي توليد ﺻنعتي اين‬
‫مﺤصوﻻت را بنويسيد‪.‬‬
‫‪-٥‬اگر بخواهيد يك راكتور ﺻنعتي براي هيدروليز طراحي كنيد چﻪ مواردي را در آن مد نظر قرار مي‬
‫دهيد؟ شكل اين راكتور با تمامي تجهيزات جانبي آن را بﻪ ﺻورت شماتيك ترسيم كنيد‪.‬‬
‫‪ -٦‬براساس داده هاي بدست آورده و با اين فرض كﻪ فرايند هيدروليز ﺻنعتي ‪ ٢٤‬ساعت بﻪ طول مي‬
‫انجامد )بﻪ علت استﻔاده از غلظت آنزيم كمتر(‪ ،‬ابعاد يك راكتور ﺻنعتي براي توليد ‪ ٣٠‬تن‬
‫هيدروليزيت نشاستﻪ در روز از آرد گندم )با ‪ ٧٠٪‬وزني نشاستﻪ( را بدست آوريد‪.‬‬
‫‪ -٧‬اگر مواد حاﺻل از راكتور طراحي شده سوال ‪ ٥‬تخمير شود روزانﻪ چقدر اتانول توليد مي شود؟‬
‫‪-٨‬روشهاي مختلف اندازه گيري گلوكز را بنويسيد‪.‬‬

‫موفق باشيد‬

‫‪8‬‬
 ‫توليد زيسﺖ توده قارچ موكور با استفاده از هيدروليزيﺖ نشاسته‬

‫‪ ‬مﻘدمه‬

‫قارچها گروه بسيار وسيعي از سلولهاي يوكاريوت هستند و نقﺶ بسيار مهمي در تخريب مواد آلي و‬
‫بازگشت آن بﻪ طبيعت دارند‪ .‬اين ميكرو ارگانيسم ها ار دير باز نقﺶ بسيار مهمي در تامين غذاي انسان‬
‫داشتﻪ اند كﻪ از جملﻪ آنها مي توان بﻪ كاربرد قارچها بﻪ ﺻورت مستقيم در غذاي انسان‪ ،‬استﻔاده از‬
‫قارچها در تهيﻪ نان‪ ،‬استﻔاده از قارچها در تهيﻪ نوشيدني هاي خوراكي و استﻔاده ازآنها در تهيﻪ غذاهايي‬
‫نظير سس سويا‪ ،‬تمپﻪ و توفو اشاره نمود‪ .‬از سال ‪ ١٩٤٥‬قارچها نقﺶ بسيار مهمي در توليد مﺤصوﻻتي‬
‫نظير آنتي بيوتيك ها و آنزيم هاي مختلف مورد استﻔاده در شوينده هاي مختلف داشتﻪ اند‪ .‬امروزه‬
‫قارچها در توليد طيف وسيعي از مﺤصوﻻت بيوتكنولوژيكي بﻪ كار مي روند‪ .‬قارچهاي خانواده‬
‫زايگومايست گروهي از قارچها هستند كﻪ بﻪ واسطﻪ توانايي مصرف قندهاي پنﺞ كربنﻪ‪ ،‬توانايي توليد‬
‫اتانول با بازده باﻻ و نيز داشتن زيست توده با ارزش از اهميت ويژه اي برخوردارند‪ .‬قارچ مورد استﻔاده در‬
‫اين آزمايﺶ قارچ موكور اينديكوس است كﻪ جزو ميكروارگانيسم هاي ‪ GRAS‬بﻪ شمار مي آيد‪ .‬اين‬
‫قارچ توانايي رشد بروي طيف وسيعي از مواد از جملﻪ هيدروليزيت موارد ليگنوسلولزي را دارد‪ .‬توانايي‬
‫توليد اتانول اين ميكروارگانيسم بﻪ خوبي با مخمر نان قابل مقايسﻪ است‪ .‬بيومس اين قارچ منبع مغذي‬
‫با ارزشي است كﻪ عمدتا حاوي پروتئين و برخي اسيدهاي چرب مورد نياز موجودات زنده مي باشد‪.‬‬
‫هدف از اين آزمايﺶ كشت آزمايشگاهي قارچ موكور اينديكوس بر روي هيدروليزيت نشاستﻪ است‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ ‬مواد و روش ها‬

‫‪ ٣٠‬ميلي ليتر مﺤلولي شامل فسﻔات پتاسيم )‪ ١٧/٥٠‬گرم بر ليتر(‪ ،‬سولﻔات آمونيوم )‪ ٣٧/٥٠‬گرم بر‬
‫ليتر(‪ ،‬سولﻔات منيزيم )‪ ٣/٧٥‬گرم بر ليتر( و عصاره مخمر )‪ ٢٥‬گرم بر ليتر( تهيﻪ نموده و آن را بﻪ مدت‬
‫‪ ٢٠‬دقيقﻪ در اتوكﻼو استريل كنيد‪ .‬مﺤلول حاﺻل را بﻪ ‪ ١٢٠‬ميلي ليتر از هيدروليزيت استريل شده‬
‫تهيﻪ شده در آزمايﺶ قبل اضافﻪ نماييد‪ .‬غلظت قند را در اين مﺤلول اندازه گيري نماييد ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ميلي ليتر آب مقطر استريل بﻪ پليت قارچ موكور اضافﻪ نماييد و با لوپ روي سطح قارچ بكشيد تا‬
‫سوسپانسيون اسپور تهيﻪ شود‪ .‬يك ميلي ليتر از سوسپانسيون حاﺻل را بﻪ مﺤيط كشت اضافﻪ كنيد و‬
‫از آن بﻼفاﺻلﻪ نمونﻪ گيري كنيد‪ .‬درب ارلن كشت را با در پوش پنبﻪ اي ببنديد و آن را در انكوباتور با‬
‫دماي ‪ ٣٢‬درجﻪ سانتيگراد قرار دهيد تا رشد كند ‪.‬‬
‫غلظت قند موجود در نمونﻪ مربوط بﻪ زمان ﺻﻔر را اندازه گيري كنيد ‪.‬‬
‫از نمونﻪ مربوط بﻪ زمان ﺻﻔر يك عكس ميكروسكوپي تهيﻪ كنيد ‪.‬‬
‫پس از ‪ ٩٠‬دقيقﻪ از شروع آزمايﺶ مجددا غلظت قند را اندازه گيري كرده و از قارچ در حال رشد‬
‫عكس تهيﻪ كنيد ‪.‬‬
‫كشت قارچ را بﻪ مدت ‪ ٧٢‬ساعت در انكوباتور ادامﻪ دهيد و پس از آن ارلن را بﻪ يخچال منتقل‬
‫كنيد ‪.‬‬
‫درجلسﻪ آينده غلظت نهايي گلوكز را اندازه گيري كنيد‪ .‬از قارچ توليد شده عكسبرداري كنيد ‪.‬‬
‫زيست توده قارچي حاﺻل را در آون خشك نماييد و وزن خشك آن را اندازه گيري كنيد ‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ ‬سواﻻت‬

‫‪-١‬تغييرات در شكل ميكروسكوپي سلولهاي قارچ در حين آزمايﺶ را گزارش كرده و مشاهدات خود را‬
‫تﺤليل كنيد‪.‬‬
‫‪ -٢‬انواع مورفولوژي و عوامل موثر بر مورفولوژي قارچ موكور را بنويسيد‪.‬‬
‫‪-٣‬بازده زيست توده توليد شده بر حسب گلوكز مصرفي را مﺤاسبﻪ كنيد‪.‬‬
‫‪-٤‬در ﺻورتي كﻪ زيست توده حاﺻل را بتوان مستقيما بﻪ عنوان غذايي ماهي مورد استﻔاده قرار داد‪ ،‬از‬
‫هر كيلوگرم نان خشك )با ‪ ٧٠٪‬وزني نشاستﻪ( چﻪ مقدار غذاي ماهي توليد مي شود؟ مﺤاسبات‬
‫خود را براي يك كيلوگرم سلولز بدست آمده از چوب تكرار كنيد‪ .‬در هر دو مورد بازده فرآيند‬
‫هيدروليز را ‪ ٩٨‬درﺻد فرض نماييد‪.‬‬
‫‪-٥‬بﻪ نظر شما كشت اين قارچها در مقياس بزرگ با چﻪ مشكﻼتي مي تواند همراه باشد؟ چگونﻪ مي‬
‫توان اين مشكﻼت را بر طرف كرد؟‬
‫‪-٦‬ابعاد بيوراكتور توليد قارچ موكور‪ ،‬با استﻔاده از ‪ ٣٠‬تن هيدروليزيت نشاستﻪ در روز را مﺤاسبﻪ‬
‫كنيد و اين بيوراكتور را بﻪ همراه تجهيزات جانبي آن رسم نماييد‪.‬‬

‫موفق باشيد‬

‫‪11‬‬
 ‫توليد بيوديزل‬

‫‪ ‬مﻘدمه‬

‫در پي افزايﺶ تقاضاي انرژي و مشكﻼت آلودگي زيست مﺤيطي ناشي از استﻔاده گسترده سوختهاي‬
‫فسيلي و همچنين با توجﻪ بﻪ كاهﺶ ذخاير نﻔتي و نياز روز افزون جهان بﻪ منابع جديد انرژي بﻪ ويژه‬
‫در بخﺶ حمل و نقل‪ ،‬ﻻزم است بﻪ دنبال توسعﻪ يك سوخت جايگزين و منبع انرژي تجديد پذير بود‪.‬‬
‫همچنين بﻪ دليل پيامدهاي نامطلوب زيست مﺤيطي گازهاي حاﺻل از احتراق سوختهاي فسيلي‪،‬‬
‫سوخت بيوديزل بﻪ عنوان يك سوخت جايگزين از جايگاه ويژه اي برخوردار شده است‪ .‬بيوديزل بﻪ‬
‫سوختي گﻔتﻪ مي شود كﻪ از مواد زيستي برگشت پذير بﻪ دست آيد و بتوان آن را بﻪ جاي گازوئيل بﻪ‬
‫كار برد‪ .‬بيشتر بيوديزل ها منوآلكاليداسترهاي بلند زنجير هستند كﻪ از واكنﺶ شيميايي روغن با الكل‬
‫بﻪ دست مي آيند‪.‬‬
‫بيوديزل حاوي مونوالكيل استر اسيدهاي چرب مشتق شده از روغنهاي گياهان و يا چربي حيوانات‬
‫مي باشد‪ .‬بﻪ عبارت ساده تر زمانيكﻪ يك روغن گياهي و يا چربي حيواني با الكل واكنﺶ مي دهد‪،‬‬
‫مونوالكيل اسيد چرب يا همان بيو ديزل توليد مي شود‪ .‬معموﻻ اين واكنﺶ در حضور يك كاتاليست‬
‫قليايي همچون هيدروكسيد سديم يا پتاسيم انجام مي شود‪ .‬گليسرول نيز بعنوان مﺤصول جانبي توليد‬
‫مي گردد‪.‬‬
‫هدف از اين آزمايﺶ توليد بيوديزل از روغن خوراكي است‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ ‬مواد و روش ها‬

‫مواد مورد نياز‪ :‬روغن خوراكي ظايعاتي‪ ،‬متانول‪ ،‬هيدروكسيد پتاسيم‪ ،‬آب مقطر‬
‫وسايل مورد نياز‪ :‬بشر ‪ ٢٥٠‬ميلي ليتري‪ ،‬ارلن ‪ ٥٠٠‬ميلي ليتري‪ ،‬لولﻪ سانتريﻔوژ‪ ،‬استوانﻪ مدرج ‪١٠٠‬‬
‫ميلي ليتري‪ ،‬چراغ الكلي‪ ،‬سﻪ پايﻪ‪ ،‬مثلث نسوز‪ ،‬كبريت‪ ،‬پيپت ‪ ٥٠‬ميلي ليتري‪ ،‬پوآر‪ ،‬دما سنﺞ‬
‫دستگاههاي مورد نياز‪ :‬استيرر‪ ،‬سانتريﻔوژ‪ ،‬ترازو‪ ،‬حمام آب‬
‫روش انجام آزمايش ‪:‬‬
‫‪ o‬مرحله اول‪ :‬توليد بيوديزل‬

‫‪ ٢٥‬ميلي ليتر روغن خوراكي كﻪ در دماي‪ ٦٠‬درجﻪ سانتيگراد قرار دارد را در يك ارلن ‪ ١٥٠‬ميلي‬
‫ليتري ريختﻪ و آن را روي يك مگنت استيرر قرار دهيد‪ ٠/٢٥ .‬گرم هيدروكسيد سديم را در ‪ ٢٠‬ميلي‬
‫ليتر متانول حل كنيد‪ .‬مﺤلول متوكسيد حاﺻل را بﻪ آرامي و در حين هم زدن روغن‪ ،‬بﻪ آن اضافﻪ كنيد‪.‬‬
‫در ادامﻪ مخلوط حاﺻل را بﻪ مدت يك ساعت در يك حمام آب شيكر دار در دماي‪ ٦٠‬درجﻪ سانتيگراد‬
‫قرار دهيد تا واكنﺶ توليد بيوديزل انجام شود ‪.‬‬
‫در ادامﻪ مخلوط حاﺻل را بﻪ مدت ‪ ١٠‬دقيقﻪ با دور ‪ ٤٠٠٠rpm‬سانتريﻔوژ كنيد‪ .‬پس از پايان اين‬
‫مرحلﻪ يك مخلوط دو فازي ايجاد شده است‪ .‬فاز رويي فاز غني از بيوديزل و فاز زيري فاز غني از‬
‫گليسرين است‪ .‬بﻪ دقت اين دو فاز را از هم جدا كرده و حجم آنها را اندازه گيري و ثبت نماييد‪.‬‬

‫‪ o‬مرحله دوم‪ :‬اندازه گيري حرارت حاصل از سوختن بيوديزل‬

‫وزن چراغ الكلي خالي را اندازه گيري كرده و ثبت نماييد‪ .‬سپس ‪ ٢٠‬ميلي ليتر بيوديزل توليدي را‬
‫داخل چراغ ريختﻪ و مجددا وزن آن را ثبت نماييد‪ .‬در ادامﻪ شعلﻪ را روشن نموده و آن را زير يك بشر‬
‫كﻪ مﺤتوي ‪ ١٠٠‬ميلي ليتر آب مقطر در دماي مﺤيط است قرار دهيد‪ .‬زماني كﻪ دماي آب ‪ ١٠‬درجﻪ‬
‫سانتيگراد افزايﺶ پيدا كرد شعلﻪ را خاموش كرده و پس از سرد شدن چراغ آن را مجددا وزن نماييد‪ .‬بﻪ‬
‫كمك داده هاي حاﺻل از آزمايﺶ حرارت حاﺻل از سوختن بيوديزل را مﺤاسبﻪ نماييد ‪.‬‬
‫همين آزمايﺶ را بروي گازوئيل معمولي انجام دهيد و نتايﺞ را با هم مقايسﻪ كنيد ‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ ‬سواﻻت‬
‫‪-١‬مراحل واكنﺶ ترانس استريﻔيكاسيون تري گليسريد ها را بنويسيد‪.‬‬
‫‪-٢‬واكنﺶ هاي جانبي ترانس استريﻔيكاسيون را بنويسيد‪ .‬هر كدام در چﻪ ﺻورت رخ مي دهد و چﻪ‬
‫مشكﻼتي بﻪ همراه دارد؟‬
‫‪ -٣‬چﻪ ناخالصيهايي در مﺤصوﻻت توليدي فرايند توليد بيوديزل وجود دارد؟‬
‫‪-٤‬راه جلوگيري از توليد ﺻابون در فرايند توليد بيوديزل چيست؟‬
‫‪-٥‬ميزان توليد بيوديزل و گليسرول از نظر تئوري چقدر است؟ راندمان توليد بيوديزل در آزمايﺶ شما‬
‫چقدر بوده است؟‬
‫‪-٦‬مقدار متانول اضافي مورد استﻔاده در آزمايﺶ شما چقدر بوده است؟‬
‫‪-٥‬ارزش حرارتي بيوديزل توليدي چقدر است؟‬
‫‪-٦‬بيوديزل توليدي در مقايسﻪ با گازوئيل چﻪ مزايا و معايبي دارد؟‬
‫‪-٧‬منابع خطا در مﺤاسبات را بيان كنيد‪.‬‬
‫‪-٨‬منابع اوليﻪ مناسب براي توليد بيوديزل را ذكر كنيد ‪.‬‬
‫‪-٩‬واحد بيوديزلي با اتمامي تجهيزات اﺻلي و جانبي براي توليد ‪ ٤٠‬تن در روز بيوديزل از خوراك مورد‬
‫استﻔاده در اين آزمايﺶ طراحي كنيد‪ .‬يك ‪ PFD‬كامل از اين واحد ارائﻪ كنيد؟‬

‫موفق باشيد‬

‫‪14‬‬
 ‫توليد بيواتانول‬

‫‪ ‬مﻘدمه‬

‫اتانول مهمترين مﺤصول فرآيندهاي تخميري از لﺤاظ ميزان توليد است‪ .‬ميكروارگانيسم ﺻنعتي‬
‫توليد كننده اتانول مخمر نان است‪ .‬اين ميكروارگانيسم با مصرف قندهاي شﺶ كربنﻪ طبق واكنﺶ زير‬
‫اتانول توليد مي كند‪:‬‬
‫𝐭𝐚𝐞𝐇 ‪𝐂𝟔 𝐇𝟏𝟐 𝐎𝟔 → 𝟐 𝐂𝟐 𝐇𝟓 𝐎𝐇 + 𝟐𝐂𝐎𝟐 +‬‬

‫تخمير در غياب اكسيژن ميزان توليد اتانول را بهبود مي دهد‪ .‬بﻪ منظور ايجاد شرايط بيهوازي مي‬
‫توان فرآيند تخمير را تﺤت جو گاز بي اثري نظير نيتروژن انجام داد‪ .‬استﻔاده از دانسيتﻪ باﻻي سلولي‬
‫نيز در ابتداي فرآيند تخمير سبب مي شود تا اكسيژن مﺤلول در مﺤيط كشت بﻪ سرعت مصرف شده و‬
‫شرايط بيهوازي ايجاد گردد‪ .‬از سوي ديگر سلولهاي مخمر در غلظت هاي باﻻ توانايي بيشتري را در‬
‫مقابلﻪ با ميكروارگانيسم هاي رقيب دارند و بﻪ اين ترتيب احتمال آلودگي در كشت سلولي با دانسيتﻪ‬
‫باﻻ كمتر از حالت عادي است‪.‬‬
‫اين آزمايﺶ بﻪ توليد اتانول با استﻔاده ازدانسيتﻪ باﻻي سلولهاي مخمر نان مي پردازد‪.‬‬

‫‪ ‬مواد و روش ها‬

‫‪ ١٠٠‬ميلي ليتر از مﺤلولي شامل ‪ ١٠٠‬گرم بر ليتر گلوكز و ‪ ٥‬گرم بر ليتر عصاره مخمر تهيﻪ كنيد و‬
‫آن را تا دماي ‪ ٣٠‬درجﻪ سانتيگراد گرم نماييد‪ .‬مﺤلول مذكور را داخل يك بطري پﻼستيكي ريختﻪ و بﻪ‬
‫آن ‪ ٥‬گرم مخمر نان اضافﻪ نماييد‪ .‬مخلوط حاﺻل را هم زده و يك بادكنك را در دهانﻪ آن قرار دهيد‪.‬‬
‫ظرف آزمايﺶ را در حمام آب ‪ ٣٠‬درجﻪ سانتيگراد قرار دهيد‪ .‬بﻪ مدت دو ساعت و هر ‪ ١٥‬دقيقﻪ يك بار‬
‫قطر بادكنك را اندازه گيري نماييد‪ .‬غلظت گلوكز و همچنين ميزان گاز توليدي را در پايان دو ساعت‬
‫اندازه گيري و گزارش نماييد‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ ‬سواﻻت‬

‫‪-١‬مشاهدات خود را در حين انجام اين آزمايﺶ بيان كرده و آنها را تﺤليل كنيد‪.‬‬
‫‪-٢‬نمودار تغيرات حجم بادكنك را بر حسب زمان رسم نماييد و راجع بﻪ روند تغييرات بﺤث كنيد‪.‬‬
‫‪-٣‬بﻪ كمك نتايﺞ حاﺻل از آزمايﺶ غلظت اتانول را در زمانهاي مختلف مﺤاسبﻪ كنيد‪ .‬راجع بﻪ فرضيات‬
‫مورد نياز در مﺤاسبﻪ غلظت اتانول توضيح دهيد‪.‬‬
‫‪-٤‬بﻪ كمك داده هاي آزمايﺶ رابطﻪ اي براي تعيين سرعت توليد اتانول بر حسب زمان بدست آوريد‪.‬‬
‫‪-٥‬با توجﻪ بﻪ مﺤاسبات شما بازده توليد اتانول در اين آزمايﺶ چند درﺻد مقدار تئوري آن است؟‬
‫‪-٦‬بﻪ نظر شما انجام فرآيند تخمير با دانسيتﻪ باﻻي سلولي در مقياس ﺻنعتي چﻪ مشكﻼتي را بﻪ همراه‬
‫دارد؟ پيشنهاد شما براي رفع اين مشكﻼت چيست؟‬
‫‪-٧‬بر مبناي داده هاي بدست آمده حجم فرمانتوري ﺻنعتي براي توليد ‪ ١٥‬متر مكعب در روز اتانول را‬
‫بدست آوريد‪.‬‬
‫‪-٨‬خوراك فرايند توليد ﺻنعتي بيواتانول بﻪ چند دستﻪ تقسيم مي شود؟ تﺤقيق كنيد‪.‬‬
‫‪-٩‬خﻼﺻﻪ اي از ساختار و عملكرد روش آناليز ‪ HPLC‬بيان كنيد‪.‬‬

‫موفق باشيد‬

‫‪16‬‬
 ‫توليد بيوگاز‬
‫‪ ‬مﻘدمه‬

‫حدود ‪ ٤٠٠‬سال پيﺶ‪ ،‬با انقﻼب ﺻنعتي در اروپا و فراگير شدن آن در سراسر جهان ‪ ،‬انرژي مصرفي‬
‫جهان از انرژيهاي تجديدپذيري همچون خورشيد و بيوانرژي‪ ،‬بﻪ انرژيهاي فسيلي غيرقابل تجديد‬
‫تغيير يافت‪ .‬اگر چﻪ مصرف گسترده انرژي حاﺻل از سوختهاي فسيلي‪ ،‬رشد سريع اقتصادي جوامع‬
‫پيشرفتﻪ ﺻنعتي را بﻪ همراه داشتﻪ‪ ،‬اما بﻪ واسطﻪ انتشار آﻻيندههاي حاﺻل از واكنﺶ احتراق و افزايﺶ‬
‫دي اكسيد كربن در اتمسﻔر و پيامدهاي ناشي از آن‪ ،‬جهان را با تغييرات برگشت ناپذيري روبرو ساختﻪ‬
‫است كﻪ افزايﺶ دماي زمين‪ ،‬تغييرات آب و هوايي‪ ،‬باﻻ آمدن سطح آب درياها و در نهايت تشديد‬
‫منازعات بين المللي از جملﻪ اين پيامدها مﺤسوب ميشوند‪ .‬عﻼوه بر بروز مشكﻼت اشاره شده‪ ،‬بﺤران‬
‫هاي نﻔتي دهﻪ ‪ ١٩٧٠‬ميﻼدي موجب گرديد استﻔاده از انرژيهاي تجديد شونده از رونقي دوباره‬
‫برخوردار گردند‪.‬‬
‫با توجﻪ بﻪ مﺤدود بودن منابع انرژي و مشكﻼت زيست مﺤيطي ناشي از سوختهاي فسيلي‪ ،‬استﻔاده‬
‫از منابع انرژي زيستي و تجديدپذيردر دنيا توسعﻪ پيدا كرده است‪ .‬در اين ميان‪ ،‬بشر در دهﻪهاي اخير‬
‫در جستجوي راه حلهاي علمي بر مبناي تكنولوژي پاك برآمده‪ ،‬با هوشياري از فرايند هاي پيچيده‬
‫طبيعي الهام گرفتﻪ‪ ،‬و فرآيندهاي بيولوژيكي را بﻪ كمك تكنولوژي ماشيني در سطح ﺻنعتي گسترش‬
‫داده تا ﺻنعتي مشابﻪ طبيعت پاك پديد آيد‪ .‬يكي از اين فرآيندهاي بيولوژيكي‪ ،‬توليد گاز از زيست توده‬
‫است ‪.‬كاربرد هضم بيهوازي براي توليد انرژي‪ ،‬تصﻔيﻪ پسابهاي شهري‪ ،‬كشاورزي و ﺻنعتي از زمان‬
‫هاي دور در دنيا مورد توجﻪ بوده است‪.‬‬
‫حﻔظ مﺤيط زيست‪ ،‬افزايﺶ بيرويﻪ حجم پسابهاي شهري و ﺻنعتي‪ ،‬استﻔاده ﺻﺤيح از منابع‬
‫انرژي موجود‪ ،‬مﺤدويت منابع انرژي فسيلي‪ ،‬مشكل آﻻيندههاي حاﺻل از مصرف انرژي فسيلي و‬
‫باﻻخره نياز حياتي بشر بﻪ استﻔاده از انرژيهاي تجديدپذير از جملﻪ مهمترين عوامل در روند توسعﻪ‬
‫فرآيند هضم بيهوازي در دنيا مﺤسوب ميشوند‪ .‬هضم بيهوازي نهايتاً بﻪ توليد متان و دياكسيدكربن‬
‫بﻪ عنوان بيوگاز منجر ميشود‪ .‬اگر چﻪ تاكنون مطالعات زيادي بﻪ منظور درك هر چﻪ بهتر مكانيسم‬
‫فرآيند هضم بيهوازي انجام شده است‪ ،‬اما هنوز قواعد سينتيكي فرآيند و اثرات باكتريهاي مختلف بر‬
‫عملكرد فرآيند هضم بيهوازي بﻪ خوبي شناختﻪ شده نيست‪ .‬اين در حالي است كﻪ كاربرد عملي و‬
‫بهينﻪ فرآيند بخصوص بﻪ منظور توليد انرژي و حذف آﻻيندهها نيازمند درك كاملتر اين قواعد و اثرات‬

‫‪17‬‬
 ‫است‪.‬‬
‫‪ ‬تﺮكيﺐ درصد اجزاي موجود در بيوگاز‬

‫بيوگاز توليدي در مرحلﻪ هضم بيهوازي مخلوطي از سﻪ تركيب عمده شامل‪ ،‬متان‪ ،‬دي اكسيدكربن‬
‫و سولﻔيد هيدروژن است‪ .‬گازهاي ديگري بﻪ ﺻورت خيلي جزيي در بيوگاز موجود بوده كﻪ در جدول‬
‫زير آورده شدهاند‪.‬‬
‫جدول ‪ -١‬تركيب درصد اجزاء موجود در بيوگاز‬

‫درﺻد تركيب‬ ‫فرمول‬ ‫نام گاز‬

‫‪65-55‬‬ ‫‪CH4‬‬ ‫متان‬
‫‪45-35‬‬ ‫‪CO2‬‬ ‫اكسيد‬ ‫دي‬
‫‪3-0‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫نيتروژن‬
‫‪1-0‬‬ ‫‪H2‬‬ ‫هيدروژن‬
‫‪1-0‬‬ ‫‪H2S‬‬ ‫هيدروژن‬

‫ارزش حرارتي گاز زيستي بيشتر مربوط بﻪ گاز متان است كﻪ سوختن هر متر مكعب آن بدون ايجاد‬
‫بو و دود قادر بﻪ توليد ‪ ١/٢٥‬كيلو وات نيروي برق ميباشد‪ .‬دركل انرژي حرارتي يك متر مكعب گاز‬
‫زيستي معادل ‪ ٠/٤‬كيلوگرم سوخت ديزل ‪ ٠/٦٦،‬كيلوگرم نﻔت و يا ‪ ٠/٨‬كيلوگرم زغال سنگ است‪.‬‬

‫‪ ‬مواد و روش ها‬

‫مخلوط ميكروبي‬
‫مخلوط ميكروبي از بخﺶ لجن بيهوازي تصﻔيﻪخانﻪ آب و فاضﻼب شمال اﺻﻔهان تهيﻪ شده است‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫شرح روش اندازه گيري و آناليز بيوگاز توليد شده‬
‫آناليز بيوگاز توليدي و تعيين درﺻد متان و دياكسيدكربن با استﻔاده از يك دستگاه گاز‬
‫كروماتوگراف مجهز بﻪ آشكارساز ‪ TCD‬با ستون ‪ Porapack Q‬انجام مي گيرد‪ .‬دستگاه مجهز بﻪ نرم‬
‫افزار ‪ peak ABC‬است كﻪ جهت تجزيﻪ و تﺤليل نمودارهاي حاﺻل از تزريق نمونﻪها از آن استﻔاده مي‬
‫شود‪ .‬در شكل زير دستگاه ‪ GC‬مشاهده ميشود‪ .‬از هليم بﻪ عنوان گاز حامل با دبي ‪ ٢٠‬ميلي ليتر بر‬
‫دقيقﻪ استﻔاده شده و دماي ستون‪ ،‬دماي تزريق كننده و دماي شناساگر بﻪ ترتيب در ‪ ٩٠ ،٥٠‬و ‪١٤٠‬‬
‫درجﻪ سانتيگراد تنظيم مي شود‪.‬‬

‫دستگاه ‪GC‬‬

‫در ابتدا ‪ peak‬هاي گازهاي خالص متان‪ ،‬دياكسيدكربن‪ ،‬نيتروژن و هواي مﺤيط تﺤت شرايط‬
‫مشخص و دبي مشخص گاز حامل دستگاه ‪ GC‬تعيين مي گردد ‪.‬همچنين زمان آشكار شدن گاز توسط‬
‫شناساگر تعيين مي گردد‪ .‬شكل زير پيكهاي حاﺻل از تزريق گازي حاوي نيتروژن‪ ،‬متان ودي اكسيد‬
‫كربن بﻪ دستگاه ‪ GC‬را نشان ميدهد‪.‬‬
‫‪mV‬‬

‫‪640‬‬ ‫‪N2‬‬
‫'‪0.322‬‬

‫‪560‬‬

‫‪480‬‬

‫‪400‬‬

‫‪320‬‬

‫‪CH4‬‬
‫‪240‬‬
‫'‪0.509‬‬

‫‪160‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫'‪0.969‬‬

‫‪80‬‬

‫‪0‬‬

‫‪0.2‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪1.4‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪min‬‬

‫پيك هاي حاصل از تزريق گازي حاوي نيتروژن‪ ،‬متان ودي اكسيد كربن به دستگاه‪GC‬‬

‫‪19‬‬
 ‫توليد بيواز در راكتور ناپيوسته‬
‫در اين آزمايﺶ از بطريهاي شيشﻪاي بﻪ حجم ‪ ١١٨‬ميليليتر بﻪ عنوان راكتور ناپيوستﻪ استﻔاده مي‬
‫شود‪ .‬درون بطريها مقدار ‪ ٢٠‬ميليليتر از مخلوط ميكروبي و ‪ ٥‬ميليليتر آب بﻪ همراه ‪ ٠/٢٥‬گرم‬
‫)برمبناي وزن خشك( از سوبستراي مشخص شده بريزيد و درب آن توسط درپوشهاي ﻻستيكي و‬
‫كﻼهك آلومينيومي مﺤكم كنيد‪ .‬سپس بﻪ مدت دو دقيقﻪ گاز نيتروژن بﻪ درون اين بطريها تزريق و‬
‫توسط سرنگي ديگر هواي داخل آن تخليﻪ كنيد تا سيستم بيهوازي ايجاد شود‪ .‬اين سيستم ناپيوستﻪ بﻪ‬
‫روش هانسل معروف بوده و در آزمايشات بسياري از مﺤققين بﻪ عنوان راكتور ناپيوستﻪ مورد استﻔاده‬
‫قرار گرفتﻪ است‪ .‬پس از بي هوازي كردن نمونﻪ ها را در آون در دماي ‪ ٣٥‬درجﻪ سانتيگراد قرار دهيد‪.‬‬

‫سيستم بي هوازي توليد بيوگاز در راكتور ناپيوسته‬

‫‪20‬‬
 ‫ب‬ ‫الف‬

‫د‬ ‫ج‬

‫و‬ ‫ه‬

‫مراحل راه اندازي راكتور ها‪ ،‬الف( افزودن مخلوط ميكروبي‪ ،‬ب( تزريق آب و ريختن سوبسترا ج( كپ زدن‬
‫راكتور ها ‪ ،‬د( بيهوازي كردن‪ ،‬ه( تخليه ي گاز نيتروژن اضافي و رساندن فشار راكتور ها به فشار محيط‪ ،‬و(‬
‫قرار دادن راكتور ها درون آون‬

‫‪21‬‬
 ‫آناليز مخلوط گازي حاصل از دستگاه‪GC‬‬

‫براي آناليز مخلوط گازي از دستگاه ‪ GC‬استﻔاده مي شود‪ .‬توسط سرنگ ‪ ٢٥٠‬ميكروليتري قﻔل‬
‫كنندهي فشار حجمهاي مختلف از گازهاي خالص تهيﻪ شده تﺤت شرايط مشخص بﻪ دستگاه ‪GC‬‬
‫تزريق شده و پيكهاي حاﺻل بﻪ عنوان استاندارد ذخيره مي شود‪ .‬اين كار براي هر نوع گاز سﻪ بار تكرار‬
‫شده و پس از سﻪ بار تزريق يك مقدار ميانگين براي مساحت زير پيك و حجم گاز تزريق شده بدست‬
‫مي آيد‪ .‬با برازش خطي اين دادهها توسط نرمافزار ‪ Excel‬رابطﻪاي براي مﺤاسبﻪي حجم گاز متان و‬
‫دياكسيد كربن نمونﻪهاي مجهول حاﺻل مي شود‪.‬‬

‫‪CH4 standard‬‬
‫‪300‬‬
‫‪y = 0.000171x‬‬
‫‪250‬‬ ‫‪R² = 0.998846‬‬
‫حجم گاز ‪ -‬ميکروليتر‬

‫‪200‬‬

‫‪150‬‬

‫‪100‬‬

‫‪50‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪500000‬‬ ‫‪1000000‬‬ ‫‪1500000‬‬ ‫‪2000000‬‬
‫سطح زير پيک‬

‫برازش خطي استاندارد حجم گاز متان بر حسب سطح زير پيك‬

‫اندازه گيري كل گاز توليدي‬

‫براي اندازه گيري كل گاز توليدي از بادكنك استﻔاده مي شود ‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ ‬سواﻻت‬

‫‪-١‬مشاهدات خود در طي آزمايﺶ را گزارش كنيد؟‬

‫‪-٢‬اگر گاز توليدي حاوي ‪ ٧٠٪‬متان باشد راندمان توليد بيوگاز را )بر حسب ميلي ليتر بيوگاز توليدي بﻪ‬
‫گرم سوبستراي مصرفي( مﺤاسبﻪ كنيد ‪.‬‬
‫‪-٣‬بنظر شما روش بكار رفتﻪ چﻪ اشكاﻻتي داشت؟‬
‫‪-٤‬معادلﻪ كلي توليد تئوري بيوگاز را از مراجع بﻪ دست آوريد و با استﻔاده از آن مقدار بيوگاز تئوري اين‬
‫آزمايﺶ را حساب كنيد )كاغذ را سلولز در نظر بگيريد و مونومر آن ‪ −C H O −‬را وارد معادلﻪ‬
‫كنيد(‪ .‬راندمان اين آزمايﺶ نسبت بﻪ مقدار تئوري چقدر بوده است؟‬
‫‪-٥‬براي طراحي يك راكتور ﺻنعتي براي توليد بيوگاز چﻪ مواردي بايد مد نظر قرار گيرند؟ توضيح دهيد‪.‬‬
‫‪-٦‬براساس داده هاي بدست آورده ابعاد يك راكتور ﺻنعتي براي توليد ‪ ٧٥‬متر مكعب گاز از سلولز در روز‬
‫را بدست آوريد‪ .‬شكل اين راكتور با تمامي تجهيزات جانبي آنرا بصورت شماتيك ترسيم كنيد‪.‬‬

‫موفق باشيد‬

‫‪23‬‬