‫آمونیاک‬

‫‪3‬‬ ‫آمونیاک (به انگلیسی‪ )Ammonia :‬با فرمولشیمیایی ‪N‬‬

‫‪ ،H‬ترکیبی از نیتروژن و هیدروژن است‪.‬‬
‫آمونیاک یک هیدرید دوتایی پایدار و سا دهترینهیدرید آن‪،‬‬
‫یک گاز ب یرنگ با بوی تند مشخص است‪.‬‬
‫آمونیاک یک زباله نیتروژنی متداول است‪ ،‬ب هویژه درمیان‬
‫موجودات آبزی‪ ،‬و با عملکرد به عنوان یک پیشمادٔه غذایی‬
‫و در کودها ب هطور قابل توجهی بهنیازهای غذایی‬
‫موجودات زنده در زمین کمک م یکند‪.‬‬
‫آمونیاک‪ ،‬ب هطور مستقیم یا غیرمستقیم‪ ،‬همچنینیکی از‬
‫عناصر سازنده بسیاری از محصوالت داروییاست و در‬
‫بسیاری از محصوالت تمیز کنندٔه تجاری‬
‫مورد استفاده قرار م یگیرد‪ .‬این ماده عمدتًا باجابجایی هوا‬
‫و آب به سمت پایی نتر جمع م یشود‪.‬‬
 ‫آمونیاک‬

‫نا مگذاری آیوپاک‬

Azane

‫دیگر نا مها‬

Hydrogen nitride

Trihydrogen nitride

Nitro-Sil

‫شناساگرها‬
http://www.) ۷۶۶۴-۴۱-۷ ‫ش ماره ثبت س یا‬
‫یاس‬commonchemistry.or
 InChI=1/H3N/h1H3
Key: QGZKDVFQNNGYKY-UHFFFAOYAF

‫خصوصیات‬

NH ‫فرمول مولکولی‬
3

g/mol17.031 ‫جرم مولی‬

Colourless gas with ‫شکل ظا هری‬

strong pungent
odour
3
kg/m310.1)0.86 ‫چگالی‬
bar at boiling point)
3
kg/m (1.0130.73
bar at 15 °C)
3
kg/m at -33.3681.9
۱
[ ]
°C (liquid)
 ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۲ ۳‬‬ ‫‪۳ ۴‬‬
‫‪R , R , R , R50‬‬ ‫ک د ها ی ای من ی‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱۶‬‬
‫(‪S , S , S26, , (S1/2‬‬ ‫ش مار ه های ن گ ه داری‬
‫‪S36/37/39, S45, S61‬‬
‫لوزی آت ش‬

‫نق ط ه ا ش تعا ل‬

‫د ما ی خو د آت ش گیر ی‬

‫‪۲۸٪ – ۱۵‬‬ ‫م ح دو دی ت های انفجار‬

‫‪ppm (25 ppm 50‬‬ ‫آ مری کا ‪Permissible‬‬

‫‪ACGIH - TLV; 35 ppm‬‬ ‫)‪exposure limit (PEL‬‬
‫)‪STEL‬‬
‫تر کی با ت مر ت ب ط‬

‫ف س ف ین‬ ‫دی گر کاتیون ها‬

‫آر سین‬
‫‪Stibine‬‬
 ‫هیدرازین‬ ‫مرتبط با ‪nitrogen‬‬
‫هیدرازوئیک اسید‬ ‫‪hydrides‬‬
‫هیدروکسید آمونیوم‬ ‫ترکیبات مرتبط‬

‫به استثنای جایی که اشاره شد هاست در غیر این صورت‪،‬داد‬

‫هها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شد هاند(در ‪25‬‬
‫‪)C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa°‬‬

‫)بررسی( )‪https://fa.wikipedia.org/w/index.p‬‬
‫‪hp?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:‬‬
‫‪ComparePages&rev1=408395489&page2=%‬‬
‫‪D8%A2%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%‬‬
‫‪) (D8%A7%DA%A9‬چیست‪ / :‬؟(‬
‫‪Infobox references‬‬

‫هرچند که در طبیعت ‪ -‬چه زمینی و چه در سیار‬

‫ههایبیرونی منظومه شمسی ‪ -‬استفادٔه گسترده از آنمتداول‬
‫است‪ ،‬اما آمونیاک به شکل غلیظ خود بسیارخورنده و‬
‫خطرناک است‪ .‬در ایاالت متحده این ماده‬

‫به عنوان ما دهای بسیار خطرناک طبق هبندی م یشود ودر‬

‫مراکز تولید‪ ،‬ذخیره یا استفاده در مقادیر قابلتوجه نیازمند‬
‫[‪]۶‬‬
‫گزارش و سختگیری است‪.‬‬

‫تولید جهانی صنعتی آمونیاک در سال ‪2020‬برابر‪180‬‬

‫میلیون تن تقریبی بود‪ ]۷[،‬آمونیاک صنعتی یا بهصورت‬
‫آمونیوم هیدروکسید (معموًال ‪ ٪۲۸‬آمونیاک درآب) یا به‬
‫صورت آمونیاک مایع فشرده ب یآب یایخچا لدار که در‬
‫اتومبی لهای با مخزن ویژه یا درسیلندر حمل و عرضه م‬
‫یشود‪ ]۸[.‬بازار جهانیآمونیاک در سال ‪ ۲۰۱۶‬معادل ‪۴۸‬‬
‫شبینی م یشود‬ ‫‪ ۶۵‬میلیارد دالرارزیابی شده است‪ .‬پی‬
‫[‪]۹‬‬
‫این صنعت تاسال ‪ ۲۰۲۵‬به ‪ ۷۶ ۶۴‬میلیارد دالر برسد‪.‬‬

‫در طبیعت از تجزیٔه مواد آلی ازت دار همچون اورهادرار‬

‫ب هدست م یآید‪.‬‬
‫روم یهای باستان آمونیوم کلرید را به عنوان پول وسپرده‬
‫استفاده م یکردند‪ .‬آنها سنگ آمونیوم را ازمکانی به نام‬
‫پرستشگاه ژوپیتر یا همان لیبی جدیدجم عآوری م یکردند‪.‬‬
‫اما آمونیاک به شکل نمکآمونیاک نخستین بار توسط جابر‬
‫[‪]۱۰‬‬
‫ابن حیان در قرن ‪۷‬شناخته شد‪.‬‬

‫ساختار مولکولی‬
‫مولکول آمونیاک از یک اتم نیتروژن و سه اتمهیدروژن‬
‫متصل به آن تشکیل شد هاست‪ .‬با توجه بهوجود یک جفت‬
‫الکترون ناپیوندی بر روی نیتروژن‪،‬این مولکول ساختار‬
‫هرم مثلثی دارد و زوایای پیوندک متر از ‪ ۱۰۹‬درجه‬
‫هستند‪ ]۱۱[.‬مولکول آمونیاک یکمولکول قطبی است که م‬
‫یتواند با خودش و بسیاریمولکو لهای دیگر‪ ،‬پیوند‬
‫هیدروژنی برقرار نماید‪.‬‬
 ‫شیمیاییخصلت‬ ‫خواص‬
‫بازی‬
‫آمونیاک طبق نظری ههای اسید و باز برونستد‪-‬لوری‬
‫وآرنیوس و لوویس‪ ،‬یک ترکیب بازی محسوبم یشود‪pH .‬‬
‫شتر از ‪ ۷‬است کهاین واقعیت را‬ ‫محلول آبی آن هم بی‬
‫آشکار م یسازد‪ .‬واکنش زیر‪ ،‬خصلتبازی مولکول آمونیاک‬
‫را توضیح م یدهد‪]۱۲[:‬واکنش تفکیک بازی آمونیاک‪:‬‬

‫فرایند تولید‬
‫روشهای صنعتی‬
‫مه مترین روش صنعتی تولید آمونیاک‪ ،‬فرایند هابرنام‬
‫دارد که شامل تهیه آمونیاک از عناصر سازنده آنم یباشد‪.‬‬
‫در این روش‪ ،‬گازهای نیتروژن و هیدروژندر دمای باال‬
‫و در فشار زیاد با هم واکنش م یدهند وآمونیاک را تولید م‬
 ‫یکنند‪ .‬کاتالیزگرهای مختلف همبه سهولت این واکنش‬

‫کمک م ینمایند‪]۱۳[.‬کاربرد‬
‫از موارد استفادٔه آمونیاک م یتوان به استفاده در‬
‫تهیٔه کودهای شیمیایی‪ ،‬یخ سازی‪ ،‬اسید نیتریک‪،‬‬
‫سایرترکیبات نیتروژنه‪ ،‬مواد منفجره و نگهداری از‬
‫موادغذایی اشاره کرد‪.‬‬
‫کود‬

‫در سال ‪ ۲۰۱۹‬در ایاالت متحده‪ ،‬تقریبًا ‪ ٪۸۸‬از‬

‫آمونیاکتولید شده به عنوان کود‪ ،‬به صورت نمک‪ ،‬محلول‬
‫یاانیدروز استفاده شد هاست‪ .‬هنگامی که این کودهاروی‬
‫خاک قرار م یگیرند‪ ،‬به افزایش عملکردمحصوالتی مانند‬
‫ذرت و گندم کمک م یکنند‪٪۳۰ ]۱۴[.‬نیتروژن کشاورزی‬
‫مورد استفاده در ایاالت متحده بهشکل آمونیاک بی آب‬
‫است و ساالنه ‪ ۱۱۰‬میلیون تن ازآن در جهان استفاده م‬
‫[‪]۱۵‬‬
‫یشود‪.‬‬
 ‫پیش ماده ترکیبات حاوی نیتروژن‬
‫آمونیاک ب هطور مستقیم یا غیر مستقیم پیش سازاکثر‬
‫ترکیبات حاوی نیتروژن است‪ .‬تقریبًا تمامترکیبات‬
‫نیتروژن مصنوعی از آمونیاک حاصلم یشوند‪ .‬یکی از این‬
‫مشتقات مهم‪ ،‬اسید نیتریکاست‪ ]۱۶[.‬از اسید نیتریک برای‬
‫تولید کودها‪ ،‬مواد‬

‫منفجره و بسیاری از ترکیبات ارگانونیتروژن استفادهم‬

‫یشود‪.‬‬

‫از آمونیاک همچنین برای ساخت ترکیبات‬

‫زیراستفاده م یشود‪:‬‬

‫هیدرازین‪ ،‬توسط فرایند اولین‪-‬راشیگ و فرایندپراکسید‬

‫هیدروژن سیانید‪ ،‬توسط فرایند ‪ BMA‬و‬

‫فرایندآندروسوف‬
 ‫هیدروکسیل آمین و آمونیوم کربنات‪ ،‬توسطفرایند‬
‫راشیگ‬
‫فنول‪ ،‬توسط فرایند راشیگ‪-‬هوکر‬

‫اوره‪ ،‬توسط فرایند اوره بوش‪-‬مایزر و در سنتزوهلر‬

‫اسیدهای آمینه‪ ،‬با استفاده از سنتز آمینو اسید‬
‫‪Strecker‬‬

‫اکریلونیتریل‪ ،‬توسط فرایند ‪Sohio‬‬

‫شهایی‬ ‫از آمونیاک همچنین برای ایجاد ترکیباتی درواکن‬

‫که ب هطور خاص نامگذاری نشد هاند‪،‬استفاده م یشود‪.‬‬
‫نمون ههایی از این ترکیبات عبارتنداز‪ :‬آمونیوم پرکلرات‪،‬‬
‫آمونیوم نیترات‪ ،‬فرم آمید‪،‬‬
‫د ینیتروژن تتراکسید‪ ،‬آلپرازوالم‪ ،‬اتانو لآمین‪ ،‬اتیل‬
‫کربامات‪ ،‬هگزامتیلن تترامین و آمونیوم ب یکربنات‪.‬‬
 ‫به عنوان یک تمیزکننده‬
‫آمونیاک خانگی محلول ‪ 3NH‬در آب است و به عنوانیک‬
‫تمیز کننده عمومی برای بسیاری از سطوحاستفاده م یشود‪.‬‬
‫از آنجا که آمونیاک منجر بهدرخشش نسبتًا بدون رگه م‬
‫یشود‪ ،‬یکی از رای جترینکاربردهای آن تمیز کردن شیشه‪،‬‬
‫پرسالن و فوالد زنگنزن است‪ .‬از این ماده همچنین برای‬
‫تمیز کردن اجاقگازها و خیساندن لک ههای پخته شده‬
‫استفادهم یشود‪ .‬غلظت آمونیاک خانگی از نظر وزنی ‪ ۵‬تا‬
‫[‪]۱۷‬‬
‫‪۱۰‬درصد است‪.‬‬

‫تخمیر‬

‫از محلو لهای آمونیاک ‪ ۱۶‬تا ‪ ٪۲۵‬در صنعت تخمیر‬

‫بهعنوان منبع نیتروژن برای میکروارگانیس مها و تنظیم‬
‫‪ pH‬در هنگام تخمیر استفاده م یشود‪.‬‬
 ‫سنتز و تولید‬
‫آمونیاک یکی از پرمصر فترین مواد شیمیایی معدنیاست که‬
‫در سال ‪ ۲۰۱۸‬تولید جهانی آن ‪ ۱۷۵‬میلیون تنگزارش شد‬
‫هاست‪ ٪۲۸ ۵ ]۱۸[.‬از این مقدار توسط چینتولید شده است‪،‬‬
‫و پس از آن روسیه با ‪ ،٪۱۰ ۳‬ایاالتمتحده با ‪ ٪۹ ۱‬و هند با‬

‫‪ ٪۶ ۷‬قرار دارند‪]۱۸[.‬تاریخچه‬
‫هرودوت مورخ یونانی باستان اشاره کرد که درناحی‬
‫های از لیبی که در آن مردمی به نام »آمون یها«(اکنون‪:‬‬
‫واحه سیوا در شمال غربی مصر‪ ،‬جایی کهدریاچ ههای‬
‫نمک هنوز وجود دارند) در آن زندگیم یکردند‪ ،‬نم کهایی‬
‫وجود داشت‪]۱۹[.‬استرابونجغرافیدان یونانی نیز نمک این‬
‫منطقه را ذکر کردهاست‪ .‬با این حال‪ ،‬نویسندگان باستانی‬
‫‪ Dioscorides، Apicius، Arrian، Synesius‬و‪Aetius‬‬
‫‪ of Amida‬این نمک را به عنوان بلورهایشفاف تشکیل‬
‫می دهند که می توانند برای پخت و پزاستفاده شوند و اساسًا‬
]۲۰[
.‫سنگ نمک بودند‬

‫جستارهای وابسته‬
‫ازتمنابع‬ ‫آمونیوم نیترات‬

Yost, Don M. (2007). "Ammonia and .1

Liquid Ammonia Solutions". Systematic
Inorganic Chemistry (http://books.google. com/?
id=qPGzhL3Y50YC&pg=PA132).
1-4067-7302- READ BOOKS. p. 132. ISBN .6