‫ویژگیهای آب‬

‫‪-1-1‬آب و اهمیت آن‬

‫آب یکی از عجیب ترین پدیده های آفرینش است‪ .‬آب از دو عنصری که در دمای معم‪%%‬ولی‬
‫گاز هستند تشکیل یافته است‪ .‬هیدروژن عنصری ست که می سوزد در ح‪%%‬الی ک‪%%‬ه اکس‪%%‬یژن‬
‫برای سوزاندن الزم است و جالب تر آنکه برای خاموش کردن آتش در بس‪%‬یاری از م‪%‬وارد‬
‫از آب استفاده می شود‪.‬‬
‫آب یک سرمایه ملی ست‪ .‬تا چند سال پیش مهمترین سزمایه ملی کشور ها انرژی بود ام‪%%‬ا‬
‫در آین‪%%‬ده ای ن‪%%‬ه چن‪%%‬دان دور آب را ب‪%%‬ا نفت معاوض‪%%‬ه خواهن‪%%‬د ک‪%%‬رد‪ .‬ب‪%%‬رای اثب‪%%‬ات اینک‪%%‬ه این‬
‫تصور از آینده چندان دور از ذهن نیست باید به این نکته توجه کنیم که برای انرژی به جز‬
‫نفت جایگزین هایی در دسترس است اما جایگزینی برای آب هنوز وجود ن‪%%‬دارد و ام‪%%‬روزه‬
‫تاکید بر صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آبی ست‪ .‬همه چیز حتی حیات انسان و سایر‬
‫موجودات به آب وابسته است ؛ و به گفته قرآن مجید " وجعلناه من الم‪%%‬اء ک‪%%‬ل ش‪%%‬یء حی"‪[.‬‬
‫‪.]1‬‬

‫‪-1-2‬منابع آب [‪]1‬‬
‫بيش‪%%‬تر س‪%%‬طح زمين پوش‪%%‬يده از آب می باش‪%%‬د‪ .‬ح‪%%‬دود ‪ 4/1‬ميليارد كيلوم‪%%‬تر مكعب آب در س‪%%‬طح‬
‫زمين به صورتهاي گوناگون ( درياها‪ ،‬اقيانوس ها و كوه هاي يخي) وجود دارد‪.‬‬
‫بشر تقريبًا ‪ %1‬كل آب روي زمين را مورد بهره برداري قرار مي دهد كه ب‪%%‬ه ص‪%%‬ورت آبه‪%%‬اي‬
‫سطحي (جويبار‪ ،‬رودخانه ها و درياچه ها) و يا آب هاي زيرزميني (چش‪%%‬مه و چ‪%%‬اه) مي باش‪%%‬د‪.‬‬
‫آبهاي سطحي ويا آبهاي زير زميني هركدام ويژ گي هاي خاص خ‪%%‬ود را دارن‪%%‬د ك‪%%‬ه در ذيل ب‪%‬ه‬
‫آنها اشاره مي شود‪0‬‬

‫‪ -1-3‬ويژ گي آبهاي زير زميني‬

‫‪ -1‬مواد معلق درآبها بسيار كم است‪0‬‬
‫‪ -2‬ممكن است داراي ذرات شن باشند‪0‬‬
‫‪ -3‬معموًال مواد آلي بسيار كم دارند‪0‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -4‬اين آبها حاوي یونهای آهن محلول و گاهي هم منگنز محلول هستند كه در معرض اکس‪%%‬یژن‬
‫هوا اكسيده شده‪ ،‬ذرات زرد – قهوهای ایجاد می کنند‪.‬‬
‫‪ -5‬دي اكسيد كربن ممكن است دراين آبها زياد باشد‪.‬‬
‫‪ pH -6‬اين آبها معموًالدر فاصله ‪ 9/6-9/7‬مي باشد‪0‬‬
‫‪ -7‬بر خالف آب چاه های کم عمق‪ ،‬آب چاهه‪%%‬اي خيلي عميق معم‪%%‬وًال ع‪%%‬اري ازميكروبه‪%%‬ا و‬
‫ديگر ميكرو ارگانيسم ها مي باشد‪0‬‬
‫‪ -8‬بخاطر انحالل مواد معدني معموًال اين آبها داراي امالح زياد مي باشند(ح‪%%‬دود ‪) ppm500‬‬
‫كه بيشترين جزء آن بي كربنات كلسيم است‪0‬‬
‫‪ -9‬اين آبها معموًال سخت هستند ولي سختي آنها موقتي است‪0‬‬

‫‪ -1-4‬ويژگي آبهاي سطحي‬

‫‪-1‬زالل نيستند‪0‬‬
‫‪ pH-2‬اين آبها حدود‪ 7-8‬مي باشد‪0‬‬
‫‪ -3‬مواد آلي موجود دراين آبها درنقاط مختلف فرق مي كن‪%%‬د‪ .‬ممكن اس‪%%‬ت ح‪%%‬اوي دت‪%%‬رجنت ه‪%%‬ا‪،‬‬
‫نفت وروغن وفلزات سنگين باشند‪0‬‬
‫‪ -4‬معموًال آلوده به ميكرو ارگانيسم ها هستند‪0‬‬
‫‪ -5‬مقدار آمونياك‪ ،‬فنل ونيترات اين آبها ممكن است زياد باشد‪0‬‬
‫‪ -6‬اگر آبهاي سطحي از آبهاي كشاورزي‪ ،‬ناش‪%‬ي ش‪%‬وند معم‪%‬وًال داراي نيترات و فس‪%‬فات قاب‪%‬ل‬
‫توجهي هستند‪ ،‬به ويژه درمناطقي كه از كود هاي شيميايي استفاده مي شود‪0‬‬

‫‪ -1-5‬ويژگي آبهاي شور‬

‫‪-1‬مقدار ام‍الح اين آبها بسيار زياد و معموًال بيشتر از ‪ ppm1000‬مي باشد‪0‬‬
‫‪-2‬غلظت يون كلر و سديم اين آبها بسيار زياد ومعموًال بيش از ‪ ppm500‬مي باشد‪0‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ - 1-3‬خصوصيات آب[‪]1‬‬
‫‪ - 1-3-1‬خصوصيات ظاهري آب آشاميدني‬
‫الف‪ -‬بو و طعم‬
‫مهمترين مشکل آب تصفيه شده نداشتن بو و طعم مي باش‪%%‬د‪ .‬عوام‪%%‬ل مختلفي در ايج‪%%‬اد طعم و‬
‫بوي آن موثرند از جمله‪ :‬جلبكها‪ ،‬تجزيه گياهان آبزي‪ ،‬محص‪%%‬والت حاص‪%%‬ل از كلرين‪%%‬ه ك‪%%‬ردن‬
‫آب مثل كلروفيل ها و آبهاي راكدي كه در انته‪%%‬اي سيس‪%%‬تم توزيع س‪%%‬اكن مي مانن‪%%‬د‪ .‬در م‪%%‬ورد‬
‫بوي آب نيز از استانداردهاي بوي اجسامي كه شناسايي آنها براي عموم مقدور است‪ ،‬اس‪%%‬تفاد‬
‫مي شود‪.‬‬

‫ب‪ -‬كدريت‬
‫كدريت پديده اي است كه ميزان ش‪%%‬فافيت آب را مش‪%%‬خص مي كن‪%%‬د و ب‪%%‬ه عن‪%%‬وان يك خاص‪%%‬يت‬
‫ظاهري آب محسوب مي شود‪ .‬كدريت آب حاصل از مواد كلوئيدي آن است و طبق استاندارد‬
‫چنين تعريف مي شود‪ :‬يك خاصيت فيزيكي نمونه كه باعث مي شود نور تابيده شده به نمون‪%%‬ه‬
‫متف‪%%‬رق و يا ج‪%%‬ذب ش‪%%‬ود ولي عب‪%%‬ور نمي كن‪%%‬د‪.‬ان‪%%‬دازه گ‪%%‬يري ك‪%%‬دريت اغلب ب‪%%‬راي نش‪%%‬ان دادن‬
‫پيشرفت عمل در تصفيه آب به ك‪%%‬ار مي رود‪ .‬ك‪%%‬دريت س‪%%‬نج را در خ‪%%‬ط تص‪%%‬فيه آب ق‪%%‬رار مي‬
‫دهند تا ميزان مواد منعقد شده كه در مرحله ته نشيني وارد آب مي شود‪ ،‬تصفيه آب را كنترل‬
‫نمايد‪ .‬به طور كلي آب آشاميدني و آب مورد نياز در صنايع بايد صاف و زالل باشد‪.‬‬

‫ج ـ رنگ‬
‫رنگ آب مي تواند از مواد در ح‪%%‬ال گنديدگي زمين و يا نمكه‪%%‬اي فل‪%%‬زي موج‪%%‬ود در ط‪%%‬بيعت‬
‫(معموًال آهن و منگنز) ناشي شود‪ .‬بنابراین آب غالبًا در اث‪%%‬ر م‪%%‬واد معل‪%%‬ق رنگي ب‪%%‬ه نظ‪%%‬ر مي‬
‫رسد‪ .‬طبق استاندارد بين المللي سازمان بهداشت جهاني ‪ 1971‬ميزان رن‪%%‬گ م‪%%‬ورد قب‪%%‬ول آب‬
‫‪ 5‬واحد و حداكثر ميزان مجاز برابر ‪ 50‬باشد‪.‬‬

‫‪ - 1-3-2‬خصوصيات فيزيكي آب آشاميدني‬

‫الف ‪pH -‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ pH‬يكي از مهمترين خواص فيزيكی شيميائي آب مي باشد و بيشتر روش‪%%‬هاي تص‪%%‬فيه آب ب‪%%‬ه‬
‫‪ pH‬آن بستگي دارد‪ .‬در حرارت ‪ 25‬درجه س‪%%‬انتيگراد و ‪ pH=7‬آب ح‪%%‬التي خن‪%%‬ثي دارد‪pH .‬‬

‫آب اساسًا رابطه بين دي اكسيدكربن آزاد (‪ )CO2‬و مقدار كربن‪%%‬ات و بيكربن‪%%‬ات را نش‪%%‬ان مي‬
‫ده‪%%‬د‪ .‬آبه‪%%‬اي ط‪%%‬بيعي معم‪%%‬وًال داراي ‪ pH‬بين ‪ 4‬ت‪%%‬ا ‪ 9‬مي باش‪%%‬ند و اك‪%%‬ثر آنه‪%%‬ا ب‪%%‬ه علت انحالل‬
‫كربنات ها و بيكربنات هاي قليائي پوسته زمين قلیائیت کمی دارند‪.‬‬

‫ب ـ اسيديته‬
‫آب اسيدي نوعي آب است كه مقدار ‪ pH‬آن كمتر از ‪ 7‬باشد‪ .‬اس‪%%‬يديته در آب معم‪%%‬وًال توس‪%%‬ط‬
‫دي اكسيد كربن حل شده در آب كه باعث ايجاد اسيد كربنيك ضعيف مي گردد بوجود مي آيد‪.‬‬
‫اسيدهاي هوميك و فولويك و ساير اسيدهاي آلي كه از تجزيه گياه‪%%‬ان حاص‪%%‬ل مي ش‪%%‬وند‪ ،‬ن‪%%‬يز‬
‫مي توانند از عوامل اسیدی کننده آب بشمار آيند‪.‬‬
‫به طور کلی مرز مشخصي براي اسيديته آب وجود ندارد‪ ،‬ولي شرط اصلي اين است ك‪%%‬ه آب‬
‫خاصيت خورندگي نداشته باشد‪.‬‬
‫عمليات تصفيه عموما ‪ pH‬آب را كاهش داده و باعث اس‪%%‬يدي ش‪%%‬دن آن مي گ‪%%‬ردد‪ .‬آبي ك‪%%‬ه در‬
‫پايان عمل تصفيه بدست مي آيد نبايد خاصيت خورن‪%%‬دگي داش‪%%‬ته باش‪%%‬د‪ ،‬در غ‪%%‬ير اين ص‪%%‬ورت‬
‫بايد ‪ pH‬آنرا به ميزان معين تصحيح نمود‪ .‬اگر ‪ pH‬آبي تصحيح نش‪%%‬ده و وارد سيس‪%%‬تم توزيع‬
‫گردد خورن‪%‬دگي آن بیش‪%‬تر می ش‪%‬ود و مي توان‪%‬د ب‪%‬ه لول‪%‬ه ه‪%‬اي بت‪%‬ني آس‪%‬يب رس‪%‬انده و ب‪%‬اعث‬
‫انحالل فلزات سنگين مانند مس و سرب گردد‪.‬‬

‫ج ـ قليائيت آب‬
‫قليائيت آب تقريبًا در بيشتر موارد در اثر وجود يون هاي هيدروكسيد‪ ،‬بي كربنات و كربن‪%%‬ات‬
‫(كه معموًال همراه با يون هاي كلسيم‪ ،‬منيزيم‪ ،‬سديم و پتاسيم مي باشند) در آب است‪.‬‬
‫زماني كه قليائيت به علت كربنات باشد‪ ،‬سختي موقت را نيز تش‪%%‬كيل مي ده‪%%‬د و در ص‪%%‬ورتي‬
‫كه خيلي كمتر از سختي تام باشد‪ ،‬نتيجه اختالف سختي تام و قليائيت‪ ،‬سختي غير كربن‪%%‬ات يا‬
‫سختي دائم مي باشد‪ .‬آبهائي ك‪%%‬ه س‪%%‬ختي ت‪%%‬ام آنه‪%%‬ا كم ت‪%%‬ر از م‪%%‬يزان قليائيت ش‪%%‬ان باش‪%%‬د ح‪%%‬اوي‬
‫قليائيت بيكربنات سديم بوده كه تأثيري بر روي سختي كل نمي گذارد‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫حد مشخصي را نمي توان براي ميزان قليائي بودن آب مشخص نمود‪ ،‬هر چند غلظت ب‪%%‬االي‬
‫بيكربن‪%‬ات س‪%‬ديم مس‪%‬ائلي چ‪%‬ون م‪%‬زه را ب‪%‬دنبال دارد و م‪%‬يزان قليائي ب‪%‬ودن آب در انعقاده‪%‬اي‬
‫شيميائي تصفيه آن نيز مهم مي باشد زيرا ظرفيت بافري به آب مي دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫د‪-‬شوری‬
‫شوری همانند سایر خواص آب می تواند ایده ای د رب‪%%‬اره مح‪%%‬ل تجم‪%%‬ع و گ‪%%‬ذر آب در اختی‪%%‬ار‬
‫دانشمندان قرار دهد‪ .‬شوری در واقع ب‪%%‬ه ص‪%%‬ورت گ‪%%‬رم جس‪%%‬م جام‪%%‬د در ‪ 1000‬گ‪%%‬رم آب دری‪%%‬ا‬
‫تعریف می شود‪.‬‬
‫در جدول ‪ 1-1‬برخی اطالع‪%%‬ات در ب‪%%‬اره آب خ‪%%‬الص‪ ،‬آب دری‪%%‬ا‪ ،‬یخ و ه‪%%‬وا ک‪%%‬ه در محاس‪%%‬بات‬
‫مهندسی کاربرد دارند آورده شده است‪.‬‬
‫جدول‪ :1-1‬شوري در دما ها و دانسیته هاي مختلف‬
‫دما (‪)◦c‬‬ ‫دانسیته (‪)kg/m3‬‬
‫‪10020‬‬ ‫‪10025‬‬ ‫‪10030‬‬ ‫‪10035‬‬ ‫‪10040‬‬
‫شوری (‪)gr/kg‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪04/16‬‬ ‫‪06/20‬‬ ‫‪08/24‬‬ ‫‪10/28‬‬ ‫‪14/32‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪84/15‬‬ ‫‪78/19‬‬ ‫‪73/23‬‬ ‫‪68/27‬‬ ‫‪64/31‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪31/15‬‬ ‫‪18/19‬‬ ‫‪07/23‬‬ ‫‪96/26‬‬ ‫‪86/30‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪48/14‬‬ ‫‪30/18‬‬ ‫‪13/22‬‬ ‫‪97/25‬‬ ‫‪82/29‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪39/13‬‬ ‫‪17/17‬‬ ‫‪96/20‬‬ ‫‪75/24‬‬ ‫‪56/28‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪07/12‬‬ ‫‪82/15‬‬ ‫‪57/19‬‬ ‫‪34/23‬‬ ‫‪12/27‬‬

‫دما (‪)◦c‬‬ ‫هدایت (‪)S/m-1‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪40‬‬
‫شوری (‪)gr/kg‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪745/1‬‬ ‫‪137/2‬‬ ‫‪523/2‬‬ ‫‪906/2‬‬ ‫‪285/3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪015/2‬‬ ‫‪466/2‬‬ ‫‪909/2‬‬ ‫‪346/3‬‬ ‫‪778/3‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪300/2‬‬ ‫‪811/2‬‬ ‫‪313/3‬‬ ‫‪808/3‬‬ ‫‪297/4‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪595/2‬‬ ‫‪170/3‬‬ ‫‪735/3‬‬ ‫‪290/4‬‬ ‫‪837/4‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪901/2‬‬ ‫‪542/3‬‬ ‫‪171/4‬‬ ‫‪788/4‬‬ ‫‪397/5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Salinity‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫‪217/3‬‬ ‫‪926/3‬‬ ‫‪621/4‬‬ ‫‪302/5‬‬ ‫‪974/5‬‬
‫‪( 35‬گرم نمک در هر کیلوگرم محلول) می باشد‪ .‬خواص آب‬ ‫متوسط شوری آب دریای برابر‬
‫در محل ورود به دریا با ت‪%%‬وده آب دری‪%%‬ا متف‪%%‬اوت اس‪%%‬ت و ش‪%%‬وری آن بین ش‪%%‬وری ت‪%%‬وده آب دری‪%%‬ا و آب‬
‫خالص قرار دارد‪.‬‬

‫ه‪ -‬قابليت هدايت الكتريكي‬

‫قابليت هدايت الكتريكي معياري است جهت سنجش توانائي يك محلول براي انتقال الکترونها‪،‬‬
‫از آنجائي كه اين توانائي تابعي ازحضور يون ه‪%%‬اي موج‪%%‬ود در يك محل‪%%‬ول مي باش‪%%‬د ان‪%%‬دازه‬
‫گيري قابليت هدايت الكتريكي نشانگر خوبي در مورد كل مواد حل شده‪ 1‬در آب به ش‪%%‬مار مي‬
‫آيد‪ .‬در رابطه با ‪ TDS‬در ادامه توضیحاتی ارائ‪%%‬ه خواه‪%%‬د ش‪%%‬د‪ .‬واح‪%%‬د مت‪%%‬داول ق‪%%‬ابليت ه‪%%‬دايت‬
‫الكتريكي ميكروزيمنس بر سانتيمتر) ‪( s/cm‬مي باشد‪ .‬در مورد اغلب برای تبدیل تقریبی‬
‫هدایت الکتریکی به ‪ ( TDS‬بر حسب ‪ ) mg/lit‬آنرا در ض‪%%‬ریبی در فاص‪%%‬له ‪55/0 – 70/0‬‬
‫ضرب می کنند‪ .‬اين ضریب در مورد آبهاي حاوي اس‪%%‬يد آزاد كم‪%%‬تر از ‪ 55/0‬اس‪%%‬ت و ب‪%%‬راي‬
‫آبهاي پر نمك بيش از ‪ 70/0‬مي باشد‪ .‬قابليت هدايت الكتريكي تابعي است از حرارت كه در‬
‫موقع اندازه گيري آن بايد درجه حرارت ( معموًال‪ c 20‬يا ‪ 25‬درجه سانتيگراد) قيد شود‪.‬‬

‫و‪ -‬خاصيت خورندگي‬

‫تعريف خاص‪%%‬ي ب‪%%‬راي كيفيت خورن‪%%‬دگي آب وج‪%%‬ود ن‪%%‬دارد زيرا فاكتوره‪%%‬ای زی‪%%‬ادی در اين‬
‫خاصيت نقش دارند ك‪%%‬ه ه‪%%‬ر يك بايد جداگان‪%%‬ه بررس‪%%‬ي گردن‪%%‬د‪ .‬ب‪%%‬ا وج‪%%‬ود اين در بين عوام‪%%‬ل‬
‫فراوان خورندگي‪ ،‬مهمترین عوامل خورده شدن فلزات توسط آب بشرح زيرمی باشند‪:‬‬
‫‪ pH‬پائين يا اسيدي بودن آب‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ CO2‬آزاد باال‬ ‫‪-2‬‬
‫عدم وجود سختي و قليائيت موقت‬ ‫‪-3‬‬

‫ز‌‪-‬مواد معلق‬

‫‪1‬‬
‫)‪Total Dispersed Solid (TDS‬‬

‫‪6‬‬
‫مواد معلق در آب شامل ذرات معلق و نامحلول در آب می باشد‪ .‬اين م‪%‬واد ش‪%‬امل م‪%‬واد آلي و‬
‫غير آلي مثل پالنكتون‪ ،‬خ‪%%‬اك و گ‪%%‬ل و الي مي باش‪%%‬ند‪ .‬غلظت م‪%%‬واد معل‪%%‬ق در آبه‪%%‬اي س‪%%‬طحي‬
‫بستگي به فصول مختلف و چگونگي جريان آب دارد‪ ،‬مثًال رودخانه هايي كه در حال طغيان‬
‫مي باشند غلظت مواد معلق به هزار ميلي گرم در ليتر می رسد‪ .‬م‪%%‬واد معل‪%%‬ق موج‪%%‬ود در آب‬
‫معموًال بر اساس معيار وزني ـ حجمي اندازه گيري مي شوند و اين روش هيچگون‪%%‬ه اطالعي‬
‫در مورد نوع مواد معلق شونده‪ ،‬چگونگي اندازه ذرات و كيفيت مواد ارائه نمی کند‪.‬‬

‫در بحث درباره خواص فیزیکی آب می توان به خصوصیات دیگ‪%‬ری چ‪%‬ون دانس‪%‬یته‪ ،‬فش‪%‬ار بخ‪%‬ار‬
‫اشباع‪ ،‬ه‪%%‬دایت گرم‪%%‬ایی‪ ،‬ظ‪%%‬رفیت ح‪%%‬رارتی و ویس‪%%‬کوزیته اش‪%%‬اره ک‪%%‬رد‪ .‬ب‪%%‬رخی از این خ‪%%‬واص در‬
‫جداول ‪ 2-1‬تا ‪ 6-1‬آورده شده اند‪.‬‬

‫‪ :2-1‬دانسیته بر حسب دما‬ ‫جدول‬

‫آب خالص‬ ‫آب دريا‬

‫دما (◦‪)C‬‬ ‫دانسيته (‪)Kg/m3‬‬ ‫دما (◦‪)C‬‬ ‫دانسيته(‪)Kg/m3‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1/999409‬‬ ‫‪-1111/1‬‬ ‫‪1028874‬‬

‫‪4444/4‬‬ ‫‪2/99537‬‬ ‫‪-4444/4‬‬ ‫‪1028073‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪999265‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1027593‬‬
‫‪5556/15‬‬ ‫‪4/998576‬‬ ‫‪5556/15‬‬ ‫‪1026472‬‬
‫‪1111/21‬‬ ‫‪5/997535‬‬ ‫‪1111/21‬‬ ‫‪1025191‬‬
‫‪6667/26‬‬ ‫‪3/996174‬‬ ‫‪6667/26‬‬ ‫‪1024070‬‬
‫‪2222/32‬‬ ‫‪9/994524‬‬ ‫‪2222/32‬‬ ‫‪1021668‬‬
‫‪7778/37‬‬ ‫‪3/992619‬‬ ‫‪7778/37‬‬ ‫‪1020067‬‬
‫‪3333/43‬‬ ‫‪5/990473‬‬
‫‪8889/48‬‬ ‫‪5/988103‬‬

‫جدول ‪ :3-1‬فشار بخار اشباع بر حسب دما‬

‫آب خالص‬ ‫آب دريا‬
‫دما (◦‪)C‬‬ ‫اشباع (‪)Kg/m3‬‬ ‫فشار بخار‬ ‫دما (◦‪)C‬‬ ‫اشباع(‪)Kg/m3‬‬ ‫فشار بخار‬

‫‪7‬‬
 ‫‪0‬‬ ‫‪024626/0‬‬ ‫‪-1111/1‬‬ ‫‪021859/0‬‬
‫‪4444/4‬‬ ‫‪033757/0‬‬ ‫‪-4444/4‬‬ ‫‪031821/0‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪049253/0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪046209/0‬‬
‫‪5556/15‬‬ ‫‪070835/0‬‬ ‫‪5556/15‬‬ ‫‪066961/0‬‬
‫‪1111/21‬‬ ‫‪100422/0‬‬ ‫‪1111/21‬‬ ‫‪097122/0‬‬
‫‪6667/26‬‬ ‫‪140287/0‬‬ ‫‪6667/26‬‬ ‫‪14084/0‬‬
‫‪2222/32‬‬ ‫‪193137/0‬‬ ‫‪2222/32‬‬ ‫‪19369/0‬‬
‫‪7778/37‬‬ ‫‪262865/0‬‬ ‫‪7778/37‬‬ ‫‪262865/0‬‬

‫جدول ‪ :4-1‬هدایت گرمایی بر حسب دما‬

‫آب خالص‬ ‫آب دريا‬
‫دما (◦‪)C‬‬ ‫گرمایی (‪)J.m/hr.m2.◦C‬‬ ‫هدایت‬ ‫دما (◦‪)C‬‬ ‫گرمایی (‪)J.m/hr.m2.◦C‬‬ ‫هدایت‬
‫‪0‬‬ ‫‪8546/629‬‬ ‫‪-1111/1‬‬ ‫‪1268/623‬‬
‫‪4444/4‬‬ ‫‪3834/637‬‬ ‫‪-4444/4‬‬ ‫‪738/632‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪6742/646‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3492/642‬‬
‫‪5556/15‬‬ ‫‪1253/656‬‬ ‫‪5556/15‬‬ ‫‪9604/651‬‬
‫‪1111/21‬‬ ‫‪4161/665‬‬ ‫‪1111/21‬‬ ‫‪5716/661‬‬
‫‪6667/26‬‬ ‫‪7069/674‬‬ ‫‪6667/26‬‬ ‫‪1828/671‬‬
‫‪2222/32‬‬ ‫‪158/684‬‬ ‫‪2222/32‬‬ ‫‪794/680‬‬
‫‪7778/37‬‬ ‫‪4488/693‬‬ ‫‪7778/37‬‬ ‫‪4052/690‬‬

‫‪ :5-1‬ظرفیت حرارتی بر حسب دما‬ ‫جدول‬

‫آب خالص‬ ‫آب دريا‬

‫دما (◦‪)C‬‬ ‫حرارتی (‪)J/Kg.◦C‬‬ ‫ظرفیت‬ ‫دما (◦‪)C‬‬ ‫حرارتی (‪)J/Kg.◦C‬‬ ‫ظرفیت‬
‫‪0‬‬ ‫‪676707/2‬‬ ‫‪-1111/1‬‬ ‫‪487982/2‬‬
‫‪4444/4‬‬ ‫‪668733/2‬‬ ‫‪-4444/4‬‬ ‫‪485324/2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪660758/2‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪48266/2‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪5556/15‬‬ ‫‪6581/2‬‬ ‫‪5556/15‬‬ ‫‪477349/2‬‬
‫‪1111/21‬‬ ‫‪655442/2‬‬ ‫‪1111/21‬‬ ‫‪474691/2‬‬
‫‪6667/26‬‬ ‫‪652784/2‬‬ ‫‪6667/26‬‬ ‫‪472033/2‬‬
‫‪2222/32‬‬ ‫‪652784/2‬‬ ‫‪2222/32‬‬ ‫‪466717/2‬‬
‫‪7778/37‬‬ ‫‪652784/2‬‬ ‫‪7778/37‬‬ ‫‪464059/2‬‬

‫‪ :6-1‬ویسکوزیته بر حسب دما‬ ‫جدول‬

‫آب خالص‬ ‫آب دريا‬

‫دما (◦‪)C‬‬ ‫ویسکوزیته (‪)cp‬‬ ‫دما (◦‪)C‬‬ ‫ویسکوزیته (‪)cp‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪77/1‬‬ ‫‪-1111/1‬‬ ‫‪88/1‬‬

‫‪4444/4‬‬ ‫‪540/1‬‬ ‫‪-4444/4‬‬ ‫‪610/1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪304/1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪400/1‬‬
‫‪5556/15‬‬ ‫‪122/1‬‬ ‫‪5556/15‬‬ ‫‪210/1‬‬
‫‪1111/21‬‬ ‫‪974/0‬‬ ‫‪1111/21‬‬ ‫‪060/1‬‬
‫‪6667/26‬‬ ‫‪858/0‬‬ ‫‪6667/26‬‬ ‫‪920/0‬‬
‫‪2222/32‬‬ ‫‪763/0‬‬ ‫‪2222/32‬‬ ‫‪815/0‬‬
‫‪7778/37‬‬ ‫‪682/0‬‬ ‫‪7778/37‬‬ ‫‪730/0‬‬
‫‪ -3-3– 1‬خصوصيات شيميائي آب آشاميدني‬

‫الف ‪ -‬سختي‬
‫سختي آب مربوط به امالح خاص‪%%‬ي اس‪%%‬ت ك‪%%‬ه در آب وج‪%%‬ود دارن‪%%‬د‪ .‬اين امالح ش‪%%‬امل ك‪%%‬اتيون‬
‫هائي مثل منيزيم‪ ،‬كلسيم‪ ،‬استرانسيوم‪ ،‬آهن‪ ،‬آلومينيوم‪ ،‬منگنز و مس ب‪%%‬وده ك‪%%‬ه ب‪%%‬ا آنيون ه‪%%‬اي‬
‫بيكربنات‪ ،‬كربنات‪ ،‬كلرور‪ ،‬سولفات‪ ،‬س‪%%‬يليكات و نيترات ب‪%%‬ه ص‪%%‬ورت محل‪%%‬ول در آب وج‪%%‬ود‬
‫دارند‪ .‬سختي كل شامل سختي موقت يا سختي كربناتي به اض‪%%‬افه س‪%%‬ختي دائم يا س‪%%‬ختي غ‪%%‬ير‬
‫كربناتي مي باشد‪ .‬سختي موقت در اثر جوشاندن آب ته نشين مي شود؛ به صورت جرم های‬
‫رسوب کرده در دیواره ظروف جوش‪%%‬اننده ظ‪%%‬اهر می ش‪%%‬ود و ب‪%%‬ه امالح كربن‪%%‬ات و بيكربن‪%%‬ات‬
‫كلسيم و منيزيم مربوط مي شود‪ .‬جوشاندن آب به مدت چند دقيق‪%%‬ه ب‪%%‬اعث تجزيه بيكربناته‪%%‬ا و‬
‫خارج شدن ‪ CO2‬و رسوب كربناتهاي كلسيم و منيزيم مي گردد‪ .‬س‪%%‬ختي دائم بواس‪%%‬طه وج‪%%‬ود‬

‫‪9‬‬
‫عناصري چون سولفات و كلرورهاي منيزيم و كلسيم كه در اثر جوشيدن رسوب گذاری نمي‬
‫ًال بر حسب ‪ mg/lit‬كربنات كلسيم بيان مي شود‪.‬جدول‪-1‬‬
‫کنند‪ ،‬پديد مي آيد‪ .‬سختي آب معمو ‌‬
‫‪ 7‬مقایسه ای از میزان سختیها را ارائه می دهد‪:‬‬
‫‪ :7-1‬تقسیم بندی سختی آهبا‬ ‫جدول‬

‫میزان سختی‬ ‫رده بندی( میلیگرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم)‬

‫سبک‬ ‫‪50-0‬‬
‫نیمه سبک‬ ‫‪100-50‬‬
‫کمی سخت‬ ‫‪150-100‬‬
‫نیمه سخت‬ ‫‪200-150‬‬
‫سخت‬ ‫بیش از ‪200‬‬
‫بسیار سخت‬ ‫بیش از ‪300‬‬

‫‪1‬‬
‫ب‪-‬كل مواد جامد محلول‬
‫‪ TDS‬میزان کلی یون های باردار سیار شامل مواد معدنی‪ ،‬نمک ها یا فلزات محلول در حجم‬
‫مشخصی از آب است که به صورت میلی گرم به واحد حجم آب‪ ) )mg/L‬و نیز تعداد ج‪%%‬زء‬
‫در هر میلیون ‪ )ppm(2‬بیان می شود‪ TDS .‬مستقیما ب‪%%‬ا خل‪%%‬وص آب و چگ‪%%‬ونگی واح‪%%‬د ه‪%%‬ای‬
‫تصفیه آب در ارتباط است‪.‬‬

‫ذرات محلول در آب چه هستند؟‬ ‫‪‬‬

‫ذرات محلول به هر ماده معدنی‪ ،‬فلزی‪ ،‬کاتیون ه‪%%‬ا ی‪%%‬ا آنیونه‪%%‬ای محل‪%%‬ول در آب گفت‪%%‬ه‬ ‫‪-1‬‬
‫می شود‪.‬‬
‫در کل غلظت ذرات جامد محلول در آب جمع کلیه آنیون ه‪%%‬ا و ک‪%%‬اتیون ه‪%%‬ای موج‪%%‬ود‬ ‫‪-2‬‬
‫در آب است‪.‬‬
‫‪ ppm‬نسبت وزنی هر یون به آب است‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪TDS‬متر دستگاهی ست بر پایه هدایت الکتریکی‪ .‬آب خالص هدایت الکتریکی برابر‬ ‫‪-4‬‬
‫صفر دارد‪ .‬هدایت تقریبا ‪ 100‬برابر تعداد کل کاتیون ها و آنیون هاست‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫)‪Total Dispersed Solid (TDS‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Part Per Million‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ ‬ذرات محلول در آب از کجا می آیند؟‬
‫ب‪%‬رخی جام‪%‬دات محل‪%‬ول از من‪%‬ابع آلی مث‪%‬ل ب‪%‬رگ ه‪%‬ا‪ ،‬لجن ه‪%‬ا‪ ،‬پالنکت‪%‬ون‪ ،‬ض‪%‬ایعات‬ ‫‪-1‬‬
‫صنعتی و فاضالب است‪ .‬سایر منابع می تواند نم‪%%‬ک ه‪%%‬ا پاش‪%%‬یده ش‪%%‬ده در س‪%%‬طح خیاب‪%%‬ان در‬
‫فصل زمستان و یا حتی کود های شیمیایی باشند‪.‬‬
‫ذرات معلق همچنین می تواند در اثر مواد غیر آلی مثل سنگ ه‪%%‬ا ک‪%%‬ه احتم‪%%‬ال وج‪%%‬ود‬ ‫‪-2‬‬
‫بی کربنات کلسیم‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬سولفور و‪...‬در ان وجود دارد‪ ،‬در آب وارد شود‪ .‬بس‪%%‬یاری از‬
‫این مواد نمک ها تشکیل می دهند‪ .‬نمک ها عموما در آب حل شده و تشکیل یون می دهند‪.‬‬
‫آب ممکن است ذراتی مثل سرب یا مس را در گذر از لوله ها در خود حل کند‪.‬‬ ‫‪-3‬‬

‫‪‬چرا باید میزان ‪ TDS‬را کاهش داد؟‬

‫عموما ‪ TDS‬کمتر از‪ mg/L 500‬توصیه می شود‪.‬در اغلب موارد ‪ TDS‬باال بیانگر حضور‬
‫پتاسیم‪ ،‬کلرید ها و سدیم است‪ .‬گرچ‪%%‬ه این عناص‪%%‬ر ممکن اس‪%%‬ت اث‪%%‬رات کوت‪%%‬اه م‪%%‬دتی داش‪%%‬ته‬
‫باشند‪ ،‬اما حضور یون های سمی مث‪%%‬ل آرس‪%%‬نیک س‪%%‬رب‪ ،‬ک‪%%‬ادمیوم‪ ،‬نی‪%%‬ترات و ‪ ...‬می توان‪%%‬د‬
‫مشکالت زیادی در بر داشته باشد‪.‬‬
‫دالیل زیر ضرورت کاهش ‪ TDS‬را روشن می سازند‪.‬‬
‫مزه‪ /‬سالمت‪ TDS :‬باال مزه ناخوشایندی ایجاد می کند که می تواند شور‪ ،‬تلخ یا مزه‬ ‫‪-1‬‬
‫زنگ زدگی باشد‪ .‬نیز می تواند حضور عناصر سمی را باعث شود‪.‬‬
‫سختی‪ TDS :‬باال و در نتیجه سختی آب باعث رسوب گذاری در لوله ه‪%%‬ا و ش‪%%‬یر ه‪%%‬ا‬ ‫‪-2‬‬
‫شده ‪ ،‬بازدهی را کاهش می دهد‪.‬‬
‫آب های با ‪ TDS‬باال می تواند در عملکرد برخی صنایع مث‪%%‬ل ب‪%%‬ویلر ه‪%%‬ا‪ ،‬ب‪%%‬رج ه‪%%‬ای‬ ‫‪-3‬‬
‫خنک کننده و ‪ ...‬مشکل ساز باشد‪.‬‬

‫می توان به نکات دیگری در رابطه با ‪ TDS‬اشاره کرد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫میزان ‪ TDS‬آب دریا ‪ 300‬برابر آب رودخانه است‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫اکثر اجزاء حل شده در آب دریا سدیم و کلرید هستند‪.‬‬ ‫‪o‬‬
‫جزء اصلی عناصر محلول در آب دریا کربنات هیدروژن و کلسیم است‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫‪11‬‬
 ‫بخش اعظم ‪ TDS‬آب دریا را سدیم و کلرید تشکیل می دهند‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫در جداول ‪ 8-1‬و ‪ 9-1‬برای آب های گوناگون ‪ TDS‬متوسطی ارائه شده است‪:‬‬

‫جدول‪ TDS:8-1‬تقریبی برای آبهای طبقه بندی شده بر اساس شوری‬

‫(‪TDS)ppm‬‬ ‫نوع آب‬
‫‪>1000‬‬ ‫آب تازه‬
‫‪5000-1000‬‬ ‫آب شور‬
‫‪1‬‬
‫‪15000-5000‬‬ ‫آب با شوری باال‬
‫‪2‬‬
‫‪30000-15000‬‬ ‫آب بسیار شور‬
‫‪40000-30000‬‬ ‫آب دریا‬
‫‪ 40000-30000‬و باالتر‬ ‫آب نمکی‬

‫تقریبی برای آبهای طبقه بندی شده بر اساس مصرف‬ ‫جدول‪TDS :9-1‬‬

‫آب‬ ‫مطلوب صنعتي‬ ‫مطلوب آشاميدني‬ ‫مجاز آشاميدني‬ ‫آب دريا‬

‫‪TDS‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪1.000‬‬ ‫‪40.000‬‬

‫ج ـ عناصر موجود در آب‬

‫آب ها به علت گذر از سطح و یا اعماق زمین مواد گوناگونی را در خود حل کرده و با خ‪%%‬ود‬
‫همراه می س‪%%‬ازند‪ .‬این م‪%%‬واد می توان‪%%‬د ش‪%%‬امل م‪%%‬واد آلی‪ ،‬م‪%%‬واد مع‪%%‬دنی‪ ،‬م‪%%‬واد س‪%%‬می‪ ،‬عناص‪%%‬ر‬
‫کمیاب و یا حتی مواد رادیو اکتیو باش‪%%‬د‪ .‬در فص‪%%‬ل بع‪%%‬د ب‪%%‬ه ط‪%%‬ور مفص‪%%‬ل در این رابط‪%%‬ه بحث‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Brackish‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Saline‬‬

‫‪12‬‬