‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫‪(Treatment of oily wastewater produced from refinery processes using flocculation and‬‬
‫)‪ceramic membrane filtration‬‬

‫تصفيه پساب نفتي ناشي از فرآيندهاي پااليش با استفاده از لخته سازي و فيلتراسيون‬
‫با‬
‫غشاء سراميكي‬

‫در اين مقال‪GG‬ه تص‪GG‬فيه پس‪GG‬اب نف‪GG‬تي ناش‪GG‬ي از واح‪GG‬دهاي ‪ post-treatment‬فرآين‪GG‬دهاي‬

‫پااليشگاهي‪ ،‬با استفاده از لخته سازي و ميكروفيلتراسيون با غشاء ‪ Zirconica‬بررس‪GG‬ي‬
‫ش‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ده اس‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ت‪ .‬نت‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ايج نش‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ان‬
‫مي دهد كه ميزان مواد نفتي و مقدار ‪ COD‬به ميزان قابل توجهي بوسيله لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي‬
‫ك‪GG‬اهش يافت‪GG‬ه و لخت‪GG‬ه س‪GG‬از بهين‪GG‬ه ‪ 3530S‬ب‪GG‬وده ك‪GG‬ه مش‪GG‬تقي از پلي آكري‪GG‬ل آمي‪GG‬د (‬
‫‪ )Polyacrylamide‬اس ‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ت‪.‬‬
‫اث‪GG‬ر ش‪GG‬رايط لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي ب‪GG‬ر روي نت‪GG‬ايج لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي ن‪GG‬يز ب‪GG‬ا آزمايش‪GG‬ات ‪orthogonal‬‬
‫بررس‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ي ش‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ده اس‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ت‬
‫و شرايط بهينه عبارتند از‪ :‬ميزان مصرف لخته ساز ‪ ،mg/lit= (dosage)70‬دما ‪،C40°‬‬
‫زمان همزدن = ‪ 90‬دقيقه و زمان نگه داشتن و سكون (‪ 90 =)holding‬دقيقه‬
‫بعد از لخته سازي‪ ،‬خروجي هاي آن (‪ )effluents‬با ميكروفيلتراس‪G‬يون و ب‪GG‬ا اس‪G‬تفاده از‬
‫غشاء ‪ zirconia‬تحت تصفيه قرار گرفتند‪ .‬نتايج آزمايش‪GG‬ات فيلتراس‪GG‬يون نش‪GG‬ان مي ده‪GG‬د‬
‫ك‪GG‬ه ج‪GG‬رم گ‪GG‬رفتگي غش‪GG‬اء ك‪GG‬اهش يافت‪GG‬ه و فالكس محص‪GG‬ول (‪ )Permeate flux‬و كيفيت‬
‫محص‪GG‬ول (‪ )permeate‬ب‪GG‬ا لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي ب‪GG‬ه عن‪GG‬وان پيش تص‪GG‬فيه‪ ،‬اف‪GG‬زايش يافت‪GG‬ه اس‪GG‬ت‪.‬‬
‫محص‪GG‬ول (‪ )permeate‬بدس‪GG‬ت آم‪GG‬ده از لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي و ميكروفيلتراس‪GG‬يون مي توان‪GG‬د‬
‫اس‪GG‬تاندارد تخلي‪GG‬ه ملي را ب‪GG‬رآورده و ت‪GG‬امين نماي‪GG‬د‪ .‬ش‪GG‬رايط عملي‪GG‬اتي پيش‪GG‬نهادي ب‪GG‬راي‬
‫كاربرد پايلوتي و صنعتي عبارتند از‪:‬‬
‫‪ Mpa = TMP (Transmembrane pressure)11/0‬و سرعت ‪m/sec=56/2‬‬
‫كليه واژه ها‪ :‬پساب نفتي حاوي لجن‪ ،‬غشاء ه‪GG‬اي ‪ ،zirconia‬ميكروفيلتراس‪GG‬يون‪ ،‬لخت‪GG‬ه‬
‫سازي‪ ،‬شرايط عملياتي‬

‫‪ -1‬مقدمه‪:‬‬
‫مقادير زيادي از خروجي هاي (‪ )effluents‬حاوي مواد نفتي‪ ،‬آب و لجن از فرآين‪GG‬دهاي‬
‫پااليشگاهي توليد مي شود‪ .‬تخليه (‪ )Draining‬اين خروجي ها نه تنها محي‪G‬ط زيس‪G‬ت را‬

‫‪1‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫آلوده مي‌كند بلكه بازده و محصول نف‪GG‬تي (‪ )yield of oil‬را هم ك‪GG‬اهش مي ده‪GG‬د‪ .‬روش‬
‫متداول كه شامل ته نشيني ثقلي (‪ ،)gravity settling‬آبگيري (‪ )dewatering‬و سوزاندن (‬
‫‪ )incineration‬است‪ ،‬براي حذف جامدات معلق و م‪GG‬واد نف‪GG‬تي امولس‪G‬يون ض‪GG‬عيف عم‪GG‬ل‬
‫مي كنند‪ .‬فيلتراسيون غشايي به عنوان يك فرآيند مفي‪GG‬د ب‪GG‬راي تغلي‪GG‬ظ (‪ )concentration‬و‬
‫شفاف سازي (‪ )clarification‬پساب نفتي‪ ،‬پديدار شده است‪.‬‬
‫بررسي فرآيند جداسازي غشايي ب‪GG‬راي پس‪GG‬اب نف‪GG‬تي ح‪GG‬والي س‪GG‬ال ‪ 1973‬ش‪GG‬روع ش‪GG‬ده‬
‫است‪ .‬بعد از آن گزاراش‪GG‬ات زي‪GG‬ادي خصوص ‪ًG‬ا در م‪GG‬ورد اس‪GG‬تفاده از ‪ UF‬و ‪ RO‬وج‪GG‬ود‬
‫دارد اما فالكس نسبتا كم آنها‪ ،‬كاربرد آنها را در مقياس بزرگ محدود مي كند‪ .‬اخ‪GG‬يرا‬
‫چندين گزارش در مورد اس‪GG‬تفاده از ‪ MF‬ب‪GG‬ا غش‪GG‬اء ه‪GG‬اي پليم‪GG‬ري و س‪GG‬راميكي‪ ،‬وج‪GG‬ود‬
‫دارد‪ .‬غشاء هاي پليمري در مقابل حاللهاي كلره و قطبي و همچنين برش‌هاي سنگين‬
‫نفتي (‪ )high oil fractions‬حساس هستند كه اين امر دامنه ك‪GG‬اربرد آنه‪GG‬ا را مح‪GG‬دود مي‬
‫كند‪.‬‬
‫غش‪GG‬اء ه‪GG‬اي س‪GG‬راميكي خصوص ‪ًG‬ا غش‪GG‬اء ه‪GG‬اي ‪ zirconia‬عملك‪GG‬رد و ب‪GG‬ازده به‪GG‬تري در‬
‫جداسازي به صورت فالكس بيشتر‪ ،‬جرم گرفتگي كمتر و دف‪G‬ع بيش‪G‬تر موادنف‪GG‬تي (‪oil‬‬
‫‪ ،)rejection‬از خ‪GG‬ود نش‪GG‬ان مي دهن‪GG‬د‪ .‬بررس‪GG‬ي ه‪GG‬اي گ‪GG‬زارش ش‪GG‬ده اساس ‪ًG‬ا ب‪GG‬ر روي‬
‫فيلتراسيون پساب هاي روغني ناشي از صنايع غذايي‪ ،‬ساخت فلز و ص‪GG‬نايع آلي‪GG‬اژي‪،‬‬
‫صنعت اتومبيل‪ ،‬صنعت س‪GG‬اخت موادش‪GG‬يميايي ك‪GG‬ه ش‪GG‬امل روغن ه‪GG‬اي نف‪GG‬تي ناش‪GG‬ي از‬
‫‪ ،tanker washer‬ريخت و پاش (‪ ،)spills‬حفاري (‪ ،)drilling‬مراحل فرآيندي مختلف و‬
‫غيره است‪ ،‬تمركز يافته است‪ .‬بر روي پساب روغ‪GG‬ني (ي‪GG‬ا نف‪GG‬تي) ح‪GG‬اوي لجن ك‪GG‬ه در‬
‫واح‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬دهاي‬
‫‪ post-treatment‬فرآيندهاي پااليشگاهي توليد مي شوند‪ ،‬كمتر توجه شده است‪.‬‬
‫مطالعات اوليه نشان مي دهد كه ‪ MF‬با غشاء ه‪GG‬اي (‪ zirconia )ZrO2‬مي توان‪GG‬د م‪GG‬يزان‬
‫م‪GG‬واد نف‪GG‬تي و مق‪GG‬دار (‪ COD )chemical oxygen demand‬پس‪GG‬اب نف‪GG‬تي تولي‪GG‬د ش‪GG‬ود در‬
‫فرآيندهاي پااليشگاهي‪ ،‬را كاهش دهد اما ميزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي محص‪GG‬ول (‪ )permeate‬ب‪GG‬ه‬
‫اندازه كافي پايين نبوده و استانداردهاي تخليه را تامين نمي‌كند بنابراين هدف اين ك‪GG‬ار‬
‫جاري و موجود (‪ )present work‬و اين مقاله مطالعه عملكرد ‪ MF‬ب‪G‬ا غش‪G‬اء ه‪G‬اي ‪ZrO2‬‬
‫در ت‪GGGGGGG‬ركيب ب‪GGGGGGG‬ا روش ش‪GGGGGGG‬يميايي س‪GGGGGGG‬نتي (يع‪GGGGGGG‬ني لخت‪GGGGGGG‬ه س‪GGGGGGG‬ازي)‬
‫به عنوان پيش تصفيه‪ ،‬مي باشد‪ .‬همچنين اثرات پارامترهاي فرآيند شامل شرايط لخته‬
‫سازي‪ ،‬شرايط فيلتراسيون و غيره ب‪GG‬ر روي كيفيت خ‪GG‬روجي (‪ )effluent‬بررس‪GG‬ي ش‪GG‬ده‬
‫است و پارامترهاي بهينه براي كاربرد صنعتي و پايلوتي تعيين شده و بدست آمده اند‪.‬‬
‫‪ -2‬آزمايشات (‪:)Experimental‬‬
‫الف‪ -‬مواد (‪)Materials‬‬
‫پس‪GG‬اب اس‪GG‬تفاده ش‪GG‬ده در اين بررس‪GG‬ي از پلنت پااليش‪GG‬گاهي كمپ‪GG‬اني پتروش‪GG‬يمي (چين)‬
‫بدست آمده است و حاوي مواد نفتي و روغني‪ ،‬آب و لجن است‪ .‬ميزان مواد نف‪GG‬تي در‬
‫پساب خاكستري رن‪GG‬گ ح‪GG‬دود ‪ gr/lit6‬و م‪GG‬يزان ‪ COD‬آن ح‪GG‬دود ‪ =gr/lit3COD‬و م‪GG‬يزان‬
‫مواد جامد آن حدود ‪ 5‬درصد وزني است‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫غشاء هاي ‪ asymmetric‬از جنس ‪ ZrO2‬و ‪ microporous‬بوده و توس‪GG‬ط دانش‪GG‬گاه ش‪GG‬يمي و‬

‫تكنولوژي ‪ Nanjing‬فراهم شده است‪ .‬ضخامت متوسط اليه غشاء حدود ‪ 30‬ميكروم‪GG‬تر‬
‫و اندازه اسمي حفره ‪ 2/0‬ميكروم‪GG‬تر مي باش‪GG‬د‪ .‬الم‪GG‬ان ه‪GG‬اي غش‪GG‬اء در ي‪GG‬ك ‪ housing‬ب‪GG‬ا‬
‫طول ‪ 20‬سانتي متر و از جنس فوالد ضدزنگ قرار داده شده است و دو طرف آن با‬
‫واشرهاي از جنس سيليكون رابر (‪ )Silicon rubber‬آب بندي شده است‪.‬‬
‫تمامي مواد استفاده شده در اين آزمايش از نوع ‪ analytical grade‬مي باشند‪ .‬مواد لخت‪GG‬ه‬
‫ساز اس‪G‬تفاده ش‪G‬ده در اين بررس‪G‬ي در ج‪G‬دول ي‪G‬ك نش‪G‬ان داده ش‪G‬ده ان‪G‬د‪ .‬لخت‪G‬ه س‪G‬ازهاي‬
‫پليم‪GG‬ري اس‪GG‬تفاده ش‪GG‬ده د ر ا ي ن ب ر ر س‪GGG‬ي ا ز پ ل ن ت پ ا ال ي ش‪GGG‬گ ا ه ي ك م پ‪GGG‬ا ن ي‬
‫پ ت ر و ش ي م ي ‪ Ya n g t z e‬چ ي ن ( ‪Refinery plant of Yangtze petrochemical company‬‬
‫‪ )china‬تهيه شده است‪ .‬پليمرهاي ‪ Poly1‬و ‪ 3530S‬از مشتقات ‪ Polyacrylamide‬هستند‪.‬‬
‫ب‪ -‬روشهاي آزمايشگاهي (‪:)Experimental methods‬‬
‫آزمايش‪GG‬ات لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي در فالكس ه‪GG‬اي ‪ ml400‬انج‪GG‬ام ش‪GG‬ده اس‪GG‬ت‪ .‬ابت‪GG‬دا ‪ 200‬پس‪GG‬اب‬
‫‪cc‬‬

‫روغ ‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ني‬
‫(يا نفتي) داخلي فالكس ريخته سپس به آن لخته ساز اضافه شده و مخل‪GG‬وط ب‪GG‬ا هم‪GG‬زن‬
‫برق در حالي كه دماي مخلوط در مقدار معيني ثابت نگه داشته مي ش‪GG‬ود‪ ،‬هم زده مي‬
‫شود‪ .‬بعد از يك پريود زماني اجازه داده مي شود تا مخلوط براي مدت معين در ح‪GG‬ال‬
‫سكون بماند سپس جهت تعيين خصوصيات و مشخصات‪ ،‬نمونه‌گيري مي شود‪.‬‬
‫شرايط بهينه لخته سازي از طريق آزمايش‪GG‬ات ‪ orthogonal‬ب‪GG‬راي ‪ 3‬مق‪GG‬دار (‪ )level‬و ‪4‬‬
‫متغير (‪ )factor‬تعيين شده است‪ .‬چهار متغير عبارتند از‪ :‬ميزان لخته س‪GG‬از مص‪GG‬رفي (‬
‫‪ ،)dosage‬زمان اختالط و همزدن‪ ،‬زمان راكد و ساكن نگه داشتن بعد از لخته س‪GG‬ازي‬
‫و دم‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬اي لخت‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ه س‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ازي‬
‫سه مقدار براي هر متغير در نظر گرفته ش‪GG‬ده اس‪GG‬ت ك‪GG‬ه در ج‪GG‬دول ‪ 2‬نش‪GG‬ان داده ش‪GG‬ده‬
‫اس‪GG‬ت‪ .‬ت‪GG‬رتيب ه‪GG‬اي (‪ )arrangement‬آزمايش‪GG‬ات ‪ orthogonal‬ك‪GG‬ه ش‪GG‬امل ‪ 9‬دس‪GG‬ته (‪)set‬‬
‫آزمايشات لخته‌سازي است‪ ،‬در جدول ‪ 3‬آورده شده است‪.‬‬
‫دياگرام جريان فرآيند براي ‪ MF‬مشابه دياگرام گزارش شده در مقاله چاپ ش‪G‬ده اس‪G‬ت‬
‫(منظور مقاله چاپ شده در مرجع شماره ‪ .)1‬به مدت ‪ 120‬دقيقه مخلوط پس‪GG‬اب نف‪GG‬تي‬
‫و لخته‌ساز از ميان غشاء عب‪G‬ور داده مي‌ش‪G‬ود‪ .‬غش‪G‬اء ه‪G‬ا مج‪G‬ددًا م‪G‬ورد اس‪G‬تفاده ق‪G‬رار‬
‫گرفتند تا زماني كه فالكس آب خالص (‪ )pure water flux‬بعد از تميز كردن حدود ‪20‬‬
‫درصد كاهش يابد‪.‬‬
‫ج‪ -‬روشهاي آناليز (‪)Analytical methods‬‬
‫ميزان مواد نفتي خوراك و محلول بعد از لخته سازي‪ ،‬ب‪GG‬ا اس‪GG‬تخراج توس‪GG‬ط ‪petroleum‬‬
‫‪ ether‬آزم‪GG‬ايش و تع‪GG‬يين ش‪GG‬د ولي م‪GG‬يزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي محص‪GG‬ول ه‪GG‬ا (‪ )permeates‬ب‪GG‬ا‬
‫اسپكتروفتومتري ‪ UV‬اندازه گيري شد‪ .‬مقادير ‪ COD‬با فرايند متعارف اكسيداسيون ب‪GG‬ا‬
‫دي كرومات پتاسيم تعيين شد‪.‬‬

‫نتايج و بحث (‪:)Results and discussion‬‬

‫‪3‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫الف‪ -‬انتخاب لخته ساز‬

‫به منظور انتخاب لخته ساز بهينه براي تصفيه پساب نف‪GG‬تي‪ ،‬آزمايش‪GG‬ات مختل‪GG‬ف لخت‪GG‬ه‬
‫سازي با انواع مختلف لخته سازهاي معدني و پليمري انجام شد‪ .‬معي‪GG‬ار انتخ‪GG‬اب لخت‪GG‬ه‬
‫ساز بهينه ب‪G‬ر اس‪G‬اس مق‪G‬ادير م‪G‬واد نف‪G‬تي و مق‪G‬ادير ‪ COD‬محل‪G‬ول بع‪G‬د از لخت‪G‬ه س‪G‬ازي‬
‫مي‌باشد‪ .‬نتايج كه در جدول يك ارائه شده نش‪GG‬ان مي دهن‪GG‬د ك‪GG‬ه مق‪GG‬ادير ‪ COD‬و مق‪GG‬ادير‬
‫مواد نفتي به ميزان قابل توجهي مي تواند توس‪G‬ط اف‪G‬زودن لخت‪G‬ه س‪G‬ازها ك‪G‬اهش ياب‪G‬د و‬
‫لخته ساز بهينه يك لخته ساز پليمري به نام ‪ 3530S‬ب‪GG‬وده و از مش‪GG‬تقات ‪polyacrylamide‬‬
‫است‪ .‬كاهش ‪ COD‬و ميزان مواد نفتي در خوراك بعد از لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي احتم‪GG‬اًال ب‪GG‬ه اين‬
‫علت است كه توسط لخته سازها پايداري ذرات كلوئيدي و مواد نف‪GG‬تي امولس‪GG‬يون ش‪GG‬ده‬
‫در پساب (امولسيون نفتي) شكسته مي‌شود‪.‬‬
‫عملكرد بهتر لخته سازهاي پليمري به علت زنجيره ط‪GG‬والني آن (يع‪GG‬ني ‪ )3530S‬اس‪GG‬ت‬
‫كه بين ذرات جذب شده و مواد نفتي امولسيون شده در فاض‪GG‬الب پ‪GG‬ل زده و در نتيج‪GG‬ه‬
‫سرعت ته نشيني آنها را افزايش مي دهد‪.‬‬

‫ب‪ -‬اثر شرايط لخته سازي (‪)effects of flocculation conditions‬‬

‫نتايج لخته سازي رابطه نزديكي با شرايط لخته سازي نظير ميزان مصرفي لخته ساز‬
‫(‪ ،)dosage‬زمان اختالط و همزدن‪ ،‬زمان راكد شدن بعد از اختالط و هم‪GG‬زدن‪ ،‬دم‪GG‬اي‬
‫لخته سازي و غيره‪ ،‬دارد‪ .‬ب‪GG‬ه منظ‪GG‬ور تع‪GG‬يين ش‪GG‬رايط بهين‪GG‬ه لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي‪ ،‬آزمايش‪GG‬ات‬
‫‪ orthogonal‬براي سه مق‪GG‬دار (‪ )level‬و چه‪GG‬ار متغي‪GG‬ير (‪ )factor‬ب‪GG‬راي ‪ 3530S‬انج‪G‬ام ش‪G‬ده‬
‫است‪ .‬به علت اينكه مقادير مواد نفتي مهمتر ب‪GG‬وده و ك‪GG‬اهش آن در اين ن‪GG‬وع پس‪GG‬اب از‬
‫ك‪GGGGGG‬اهش ‪ COD‬مش‪GGGGGG‬كلتر اس‪GGGGGG‬ت ل‪GGGGGG‬ذا انتخ‪GGGGGG‬اب ش‪GGGGGG‬رايط لخت‪GGGGGG‬ه س‪GGGGGG‬ازي‬
‫بر اساس ميزان مواد نفتي در پساب مي باشد‪ .‬ش‪G‬رايط بهين‪GG‬ه ش‪G‬رايطي هس‪G‬تند ك‪GG‬ه مي‬
‫توانن‪GG‬د بيش‪GG‬ترين ح‪GG‬ذف م‪GG‬واد نف‪GG‬تي را داش‪GG‬ته باش‪GG‬ند‪ .‬از نت‪GG‬ايج بدس‪GG‬ت آم‪GG‬ده از آن‪GG‬اليز‬
‫آزمايشات ‪( orthogonal‬چهار خط آخر جدول ‪ ،)3‬شرايط بهينه لخته سازي تع‪GG‬يين مي‬
‫شود كه عبارتند از‪ :‬ميزان مصرف لخته ساز= ‪ ،mg/lit70‬دما‪ ،C=40°‬زمان اختالط و‬
‫همزدن=‪ 90‬دقيقه و زمان راكد و ساكن ماندن= ‪ 90‬دقيقه‬
‫ج‪ -‬آزمايشات ‪ MF‬با و بدون لخته سازي (‪)MF tests with and without flocculation‬‬
‫اگر چه مقادير ‪ COD‬و م‪GG‬يزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي خ‪GG‬وراك بع‪GG‬د از لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي ب‪GG‬ا ‪ 3530S‬ب‪GG‬ه‬
‫ميزان قابل توجهي مي تواند كاهش يابد ولي هنوز اس‪GG‬تاندارد تخلي‪GG‬ه ملي (‪ COD‬كم‪GG‬تر‬
‫از ‪ mg/lit120‬و ميزان مواد نفتي كمتر از ‪ )mg/lit10‬را تامين نمي نمايد‪.‬‬
‫مطالعه اوليه نشان مي دهد كه ميزان مواد نفتي محصوالت بعد از ‪ MF‬ن‪G‬يز اس‪G‬تاندارد‬
‫تخليه ملي را تامين نمي نمايد هر چند كه ميزان مواد جامد و رن‪GG‬گ پس‪GG‬اب ب‪GG‬ه ان‪GG‬دازه‬
‫كافي خوب است‪ .‬بنابراين ‪ MF‬با لخته سازي ب‪GG‬ه عن‪GG‬وان پيش تص‪GG‬فيه در اين بررس‪GG‬ي‬
‫انجام شده است‪ .‬نتايج (شكل ‪ 1‬و جدول ‪ )4‬نشان مي ده‪GG‬د ك‪GG‬ه لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي مي توان‪GG‬د‬
‫جرم گرفتگي غش‪G‬اء را ك‪GG‬اهش و فالكس فيلتراس‪G‬يون را اف‪G‬زايش ده‪GG‬د و م‪GG‬يزان م‪GG‬واد‬
‫نفتي و مق‪GG‬ادير ‪ COD‬محص‪GG‬ول ه‪GG‬ا (‪ )permeates‬ن‪GG‬يز ك‪GG‬اهش مي ياب‪GG‬د و اس‪GG‬تانداردهاي‬

‫‪4‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫تخليه ملي را تامين مي كند‪ .‬بهبود فالكس فيلتراسيون بعد از لخته سازي ب‪GG‬ه اين علت‬
‫اس‪GGGG‬ت ك‪GGGG‬ه ان‪GGGG‬دازه قط‪GGGG‬رات نف‪GGGG‬تي امولس‪GGGG‬يون در فاض‪GGGG‬الب ب‪GGGG‬ه وس‪GGGG‬يله‬
‫لخته سازي افزايش مي يابد سپس ميزان انس‪GG‬داد حف‪GG‬ره ك‪GG‬اهش مي ياب‪GG‬د و ع‪GG‬دم وج‪GG‬ود‬
‫اليه رسوب بر روي سطح غشاء و بعد از لخته‌س‪GG‬ازي اف‪GG‬زايش مي‌ياب‪GG‬د (ع‪GG‬اري ش‪GG‬دن‬
‫سطح غشاء از اليه رسوب بعد از لخته سازي افزايش مي يابد)‪.‬‬

‫د‪ -‬اثرات فشار (‪ Transmembrane )TMP‬و سرعت جريان متقاطع‬

‫(‪)Effects of Transmembrane pressure and cross-flow velocity‬‬

‫انتخاب يك دسته (‪ )set‬شرايط عملياتي بهينه در فيلتراسيون غشايي يك ام‪GG‬ر مهم اس‪GG‬ت‬
‫كه بر روي فالكس فيلتراسيون‪ ،‬كيفيت محصول (‪ )permeate‬و ميزان ج‪GG‬رم گ‪GG‬رفتگي‬
‫غشاء اثر مي گذارد‪ .‬در اين بررسي شرايط عملياتي عمده و اص‪GG‬لي (‪Transmembrane‬‬
‫‪ TMP )pressure‬و سرعت جريان متقابل مي باشد‪.‬‬
‫اث‪GG‬ر ‪ TMP‬ب‪GG‬ر روي فالكس فيلتراس‪GG‬يون (ش‪GG‬كل ‪ )2‬نش‪GG‬ان مي ده‪GG‬د ك‪GG‬ه فالكس اولي‪GG‬ه و‬
‫يكنواخت كاذب ( ‪ )initial and pseudo-steady flux‬با فشار افزايش مي ياب‪GG‬د ام‪GG‬ا م‪GG‬يزان‬
‫اف‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬زايش‪ ،‬ك‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬اهش‬
‫مي يابد و اين نتيج‪GG‬ه مش‪GG‬ابه نتيج‪GG‬ه بدس‪GG‬ت آم‪GG‬ده در مطالع‪GG‬ات قبلي اس‪GG‬ت‪ .‬اين رون‪GG‬د و‬
‫تماي ‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ل‬
‫مي تواند به علت رقابت بين قابليت تراوش پذيري و پتانسيل جرم گرفتگي كه ه‪GG‬ر دو‬
‫اينها با فشار افزايش مي يابند‪ ،‬باشد‪ .‬اث‪GG‬ر ‪ TMP‬ب‪GG‬ر روي كيفيت محص‪GG‬ول (‪)permeate‬‬
‫(جدول ‪ )5‬نشان مي دهد كه مقادير ‪ COD‬تقريبا با فشار تغيير نمي كند اما ميزان مواد‬
‫نفتي با فشار افزايش يافته كه با نت‪GG‬ايج گ‪GG‬زارش ش‪G‬ده توس‪G‬ط ‪ ohya‬و همك‪GG‬ارانش اثب‪GG‬ات‬
‫شده و در فشار ‪ Mpa155/0‬مقدار مواد نفتي از ميزان استاندارد تخلي‪GG‬ه بيش‪GG‬تر و فرات‪GG‬ر‬
‫مي شود‪ .‬علت اين نت‪GG‬ايج اين اس‪GG‬ت ك‪GG‬ه در فش‪GG‬ارهاي ب‪GG‬االتر قط‪GG‬رات نف‪GG‬تي ب‪GG‬ر روي‬
‫غشاء ته نشين شده و از طريق حفره هاي غشاء تراوش مي نمايد‪.‬‬
‫در حالي كه اندازه هاي موادي كه در مقادير ‪ COD‬موثر هستند تقريبًا با افزايش فشار‬
‫تغي ‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ير‬
‫نمي‌كند‪ .‬بر اساس اين نتايج مقدار ‪ Mpa=TMP 11/0‬ب‪GG‬راي ك‪GG‬اربرد ص‪GG‬نعتي و پ‪GG‬ايلوتي‬
‫پيش ‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬نهاد‬
‫مي شود‪.‬‬
‫معموًال فالكس فيلتراسيون با افزايش سرعت جريان متقاطع (‪ )cross flow‬افزايش مي‬
‫يابد چون كه افزايش سرعت جريان متق‪GG‬اطع منج‪GG‬ر ب‪GG‬ه اف‪GG‬زايش تنش برش‪GG‬ي ب‪GG‬ر روي‬
‫سطح غشاء شده و عم‪GG‬ق و ض‪GG‬خامت الي‪GG‬ه رس‪GG‬وب ( ‪ )height of sedimention layer‬را‬
‫كاهش مي دهد‪ .‬نت‪GG‬ايج بدس‪GG‬ت آم‪GG‬ده در اين بررس‪GG‬ي (ش‪GG‬كل ‪ )3‬اش‪GG‬اره ب‪GG‬ه اين دارد ك‪GG‬ه‬

‫‪5‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫فالكس محصول (‪ )permeate‬با سرعت جريان متقاطع همانگونه ك‪GG‬ه انتظ‪GG‬ار مي رود‪،‬‬
‫افزايش مي يابد اما ميزان افزايش با سرعت جريان متقاطع تناس‪GG‬بي نمي باش‪GG‬د‪ .‬اع‪GG‬داد‬
‫رينولدز مرتبط با اين شرايط به ترتيب ‪ 13902 ،4608‬و ‪ 20338‬بوده كه در واق‪GG‬ع‬
‫انتقال و تبديل جريان المينار (آرام) به جري‪GG‬ان تورب‪GG‬ولينت (متالطم) انج‪GG‬ام مي ش‪GG‬ود‪.‬‬
‫اين داده ها (‪ )data‬نشان مي دهد كه الگوي جريان (‪ )flow pattern‬براي اين سيستم بايد‬
‫جريان متالطم كامل باشد تا اثر مطل‪GG‬وب ب‪GG‬ر روي اف‪GG‬زايش فالكس فيلتراس‪GG‬يون ايج‪GG‬اد‬
‫نمايد‪ .‬اث‪G‬ر س‪G‬رعت جري‪G‬ان متق‪G‬اطع ب‪G‬ر روي كيفيت محص‪G‬ول (‪( )permeate‬ج‪G‬دول ‪)6‬‬
‫نشان مي ده‪GG‬د ك‪GG‬ه مق‪GG‬ادير ‪ COD‬و م‪GG‬يزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي در محص‪GG‬والت (‪ )permeates‬ب‪GG‬ا‬
‫سرعت جريان متقاطع‪ ،‬كاهش مي يابد‪ .‬توضيح احتمالي براي اين پديده اين اس‪GG‬ت ك‪GG‬ه‬
‫ذرات بزرگ توسط تنش برشي‪ ،‬هنگ‪GG‬امي ك‪GG‬ه س‪G‬رعت جري‪GG‬ان متق‪G‬اطع اف‪G‬زايش ياب‪GG‬د‪،‬‬
‫بيشتر حذف مي شوند‪ .‬سپس عاري شدن سطح غشاء از اليه رسوب همراه با سرعت‬
‫جريان متقابل‪ ،‬افزايش يافته و دف‪GG‬ع (‪ )rejections‬م‪GG‬واد نف‪GG‬تي امولس‪GG‬يون و ديگ‪GG‬ر م‪GG‬واد‬
‫افزايش مي يابد‪ .‬بر اساس اين نتايج سرعت جريان متقابل به م‪GG‬يزان ‪ m/sec56/2‬ب‪GG‬راي‬
‫كاربرد صنعتي و پايلوتي پيشنهاد مي شود‪.‬‬

‫‪ -4‬نتيجه گيري (‪:)Conclusion‬‬

‫لخته سازي مي تواند ميزان مواد نفتي و مقدار ‪ COD‬پساب نفتي حاوي لجن را كاهش‬
‫ده‪GG‬د‪ .‬لخت‪GG‬ه س‪GG‬از بهين‪GG‬ه م‪GG‬اده ‪ 3530S‬اس‪GG‬ت ك‪GG‬ه مش‪GG‬تقي از ‪ Polyacrylamide‬مي باش‪GG‬د‪.‬‬
‫استاندارد انتخابي‪ ،‬ميزان مواد نفتي و مقادير ‪ COD‬در خروجي ها (‪ )effluents‬بع‪GG‬د از‬
‫لخته سازي مي باشد‪.‬‬
‫شرايط لخته سازي شامل ميزان مصرف لخته ساز (‪ ،)dosage‬دما‪ ،‬زمان اختالط و هم‬
‫زدن و زمان راك‪GG‬د ب‪GG‬ودن بع‪GG‬د از هم‪GG‬زدن از طري‪GG‬ق آزمايش‪G‬ات ‪ orthogonal‬تع‪GG‬يين مي‬
‫شوند و شرايط بهينه عبارتند از‪ ،=mg/lit70 dosage :‬دما =‪ ،C40°‬زمان اختالط و هم‬
‫زدن = ‪ 90‬دقيق‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ه و زم‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬ان راك‪GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG‬د‬
‫ماندن = ‪ 90‬دقيقه‬
‫با فرآيند لخته سازي ب‪GG‬ه عن‪GG‬وان پيش تص‪GG‬فيه‪ ،‬ج‪GG‬رم گ‪GG‬رفتگي غش‪GG‬اء ك‪GG‬اهش و فالكس‬
‫فيلتراسيون افزايش مي يابد‪ .‬كيفيت محصول (‪ )permeate‬بعد از لخت‪GG‬ه س‪GG‬ازي ب‪GG‬ا لخت‪GG‬ه‬
‫ساز ‪ 3530S‬و ‪ MF‬با استفاده از غشاء ‪ ZrO2‬با ضخامت ‪ 2/0‬ميكرومتر به‪GG‬تر از وق‪GG‬تي‬
‫است كه فقط ‪ MF‬به تنهايي (بدون فرآيند لخته سازي به عنوان پيش تصفيه براي ‪)MF‬‬
‫به كار رود و مي تواند استاندارد تخليه را تامين نمايد‪.‬‬
‫اث‪GG‬رات فش‪GG‬ار )‪ Transmembrane (TMP‬و س‪GG‬رعت جري‪GG‬ان متق‪GG‬اطع ب‪GG‬ر روي فالكس و‬
‫كيفيت محصول (‪ )Permeate‬نيز بررسي شده است‪ ،‬و پارامترهاي پيش‪GG‬نهادي عبارتن‪GG‬د‬
‫از‪:‬‬
‫‪ Mpa11/0 = TMP‬و ‪ = m/sel56/2‬سرعت جريان متقاطع‬
‫فالكس اوليه و يكنواخت كاذب (‪ )initial and pseudo-steady flux‬با فش‪GG‬ار اف‪GG‬زايش مي‬
‫يابد اما ميزان افزايش‪ ،‬كاهش مي يابد‪ .‬مقادير ‪ COD‬تقريبًا با فشار تغيير نمي كن‪GG‬د ام‪GG‬ا‬

‫‪6‬‬
 ‫پژوهشگاه صنعت‌نفت‬

‫م‪GG‬يزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي ب‪GG‬ا فش‪GG‬ار‪ ،‬اف‪GG‬زايش مي ياب‪GG‬د و در فش‪GG‬ار ‪ Mpa155/0‬مق‪GG‬دار آن از‬
‫اس‪GG‬تاندارد تخلي‪GG‬ه فرات‪GG‬ر و بيش‪GG‬تر مي باش‪GG‬د‪ .‬فالكس محص‪GG‬ول (‪ )permeate‬ب‪GG‬ا س‪GG‬رعت‬
‫جريان متقاطع‪ ،‬افزايش مي يابد اما ميزان افزايش با سرعت جريان متق‪GG‬اطع‪ ،‬تناس‪GG‬بي‬
‫نيست‪ .‬محاسبه اعداد رينولدز مرتبط نشان مي دهد كه الگوي جريان براي اين سيستم‬
‫بايد جري‪GG‬ان متالطم كام‪GG‬ل باش‪GG‬د‪ .‬مق‪GG‬ادير ‪ COD‬و م‪GG‬يزان م‪GG‬واد نف‪GG‬تي در محص‪GG‬والت (‬
‫‪ )permeates‬با سرعت جريان متقاطع‪ ،‬كاهش مي يابد‪.‬‬

‫‪7‬‬