‫شماره ‪76‬‬ ‫‪48‬‬

‫مطالعه حذف ‪ H2S‬از نفت خام با استفاده از‬

‫اسكونجرهاي سنتزي و بررسي عوامل مؤثر‬
‫بر شيرين سازي نفت‪‎‬هاي خام‬
‫*‬
‫علي اصغر پاسبان و علي اكبر ميران بيگي‬
‫سال بيست و سوم‬ ‫پژوهشگاه صنعت نفت‪ ،‬پژوهشكده توسعه فناوري‌هاي پااليش و فرآورش نفت‬
‫شماره ‪76‬‬
‫‪miranbeigiaa@ripi.ir‬‬
‫‪1392‬‬ ‫صفحه‪48-56 ،‬‬
‫تاريخ دريافت مقاله‪91/1/29 :‬‬
‫تاريخ پذيرش مقاله‪91/6/29 :‬‬

‫مقدمه‬ ‫چكيده‬
‫امروزه ضرورت حذف سولفيد هيدروژن از نفت خام‬ ‫در اين پژوهش تاثير اسكونجرهاي شيميايي در كاهش و به‬
‫و جريانات گازي بر هيچ يك از متخصصين و اهل فن‬ ‫حداقل رساندن مقدار ‪ H2S‬در نفت خام مورد مطالعه قرار‬
‫پوشيده نيست‪ .‬اين ماده سمي عالوه بر ايجاد خورندگي‬ ‫گرفته است‪ .‬جهت ارتقاي كيفيت و افزايش ارزش افزوده‬
‫شديد در ادوات فرآيندي‪ ،‬مسموميت جدي انسان و‬ ‫نفت‌هاي خام توليدي و صادراتي‪ ،‬ابتدا عمليات عاري‌سازي‬
‫موجودات زنده را در غلظت‪‎‬هاي مختلف به همراه دارد‪.‬‬ ‫سرد و عوامل مؤثر بر كارايي آن در حذف سولفيد هيدروژن‬
‫مطابق قوانين سخت‌گيرانه زيست محيطي اتحاديه اروپا‪،‬‬ ‫روي نفت‌هاي خام ترش بررسي شده است‪ .‬در مرحله بعد‬
‫نفتكش‌ها در صورت حمل نفت خام با سولفيد هيدروژن‬ ‫چند نمونه اسكونجر سنتزي و اثر آنها بر كاهش ‪ H2S‬چهار‬
‫باالي ‪ 15 ppm‬در بنادر اين اتحاديه مجوز تخليه ندارند‬ ‫نمونه نفت خام ايران نيز آزمايش گرديد‪ .‬طراحي آزمايش‌ها‬
‫[‪ 1‬و ‪.]2‬‬ ‫و بررسي نتايج با استفاده از نرم‌افزار ‪ Minitab 14‬انجام شده‬
‫است‪ .‬بدين منظور اثر عوامل مختلف مانند نسبت غلظت‬
‫روش‌هاي مختلفي جهت حذف ‪ H2S‬در نفت خام استفاده‬
‫اسكونجر‪ ،‬دما و زمان تماس آن با نفت خام برروي كاهش‬
‫مي‪‎‬شود‪ .‬رايج‪‎‬ترين روش براي خارج کردن گاز حل‬
‫‪ H2S‬مطالعه شد‪ .‬نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اسكونجرهاي‬
‫شده از فاز نفتي‪ ،‬جداسازي آنها با استفاده از يك سري‬
‫شيميايي سنتزي شماره ‪ 1‬و ‪ 2‬نسبت به ساير اسكونجرهاي‬
‫‪1‬‬
‫ادوات فرآيندي است که بر اساس فرآيند تبخير ناگهاني‬
‫سنتزي از كارآيي بهتري برخوردار هستند‪ .‬به نحوي كه در‬
‫‪2‬‬
‫‪MSS‬‬ ‫کار مي‏کنند و به آنها جداسازي چند مرحله‌اي يا‬
‫شرايط بهينه‪( ،‬غلظت ‪ 1100 ppm‬و دماي ‪ )50°C‬در مدت زمان‬
‫مي‌گويند‪ .‬از اين فرآيند در شرکت ملي مناطق نفت‪‎‬خيز‬
‫‪ 15‬دقيقه‪ ،‬غلظت ‪ H2S‬نفت خام را از ‪ 950 ppm‬به كمتر از‬
‫جنوب نيز استفاده مي‌گردد‪ .‬حذف سولفيد هيدروژن با‬
‫‪ 15 ppm‬كاهش مي‪‎‬دهد‪.‬‬
‫روش دفع و با استفاده از گاز طبيعي سرد يا داغ صورت مي‌گيرد‪.‬‬

‫واژه‌هاي كليدی‪ :‬اسكونجر‪ ،‬شيرين‪‎‬سازي نفت خام‪ ،‬هيدروژن‬

‫‪1. Flash Drum‬‬ ‫سولفيد‪ ،‬فرآيندهاي عاري‪‎‬سازي‬
‫‪2. Multi-Stage Separation‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫مطالعه حذف ‪ H2s‬از نفت خام ‪...‬‬

‫عبارتند از‪:‬‬ ‫از آنجايي كه ميزان فراريت سولفيد هيدروژن بين اتان و‬
‫‪ -1‬برگشت‌ناپذيري واكنش حذف در فرآيندهاي پااليشي‬ ‫پروپان قرار دارد‪ ،‬درنتيجه در جداكننده گاز‪ -‬نفت‪ ،‬سولفيد‬
‫نفت خام‪ -2 ،‬سريع بودن سينتيك واكنش حذف‪ -3 ،‬ارزان‬ ‫هيدروژن تمايل به ورود به فاز بخار دارد [‪.]5-3‬‬
‫بودن و امكان تأمين آن از منابع داخلي‪ -4 ،‬سازگاري با‬ ‫در فرآيند دفع‪ ،‬نفت خام از روي سيني‌هاي يك "برج چند‬
‫محيط زيست و قابليت تجزيه بيولوژيكي‪ -5 ،‬پايداري‬ ‫مرحله‌اي"‪ 1‬از باال به پایين حركت مي‌كند‪ .‬گاز طبيعي به‬
‫حرارتي و شيميايي‪ -6 ،‬مصرف كم و كارايي باال‪ -7 ،‬ايمن‬ ‫صورت ناهمسو به سمت باال حركت مي‌كند تا سولفيد‬
‫و ضد خوردگي و ‪ -8‬گزينش‌پذيري [‪ 14‬و ‪.]15‬‬ ‫هيدروژن را از نفت خام جدا كند‪ .‬گاز مورد استفاده ممكن‬
‫اگرچه تاكنون تمام ويژگي‌هاي فوق در يك اسكونجر‬ ‫است از يك جريان گازي شيرين تأمين شده يا اينكه بخار‬
‫سولفيد هيدروژن جمع نشده‪ ،‬اما بيشترين سعي براي‬ ‫توليد شده توسط ريبويلر در نفت خام انتهاي برج باشد‪.‬‬
‫پوشش حداكثر اين خصوصيات ممتاز در فرموالسيون‬ ‫از جمله فرآيندهاي ديگر حذف ‪ H2S‬در نفت خام مي‌توان‬
‫اسكونجرهاي سنتزي در اين پژوهش به كار برده شده‬ ‫به روش استخراج اشاره نمود كه جزء قدیمی‌ترین روش‌ها‬
‫است‪.‬‬ ‫و ارزان‌ترین روش‌ها بوده و در عین حال فرآیندی سریع‬
‫بخش تجربي‬
‫جهت حذف سولفید هیدروژن و مرکاپتان‌ها می‌باشد‪.‬‬
‫تجهيزات‪ ،‬معرف‪‎‬ها و مواد شيميايي مورد نياز‬
‫اگرچه در استفاده از نمک‌های قلیایی نظیر سود و پتاس‪،‬‬
‫تجهيزات عبارتنداز‪ :‬ستون شيشه‪‎‬اي به ارتفاع حدودا ً ‪،1 m‬‬
‫میزان نمک و امولسیون بین آب و نفت افزایش یافته است‬
‫‪ 2‬عدد ستون تقطير آكنده به ارتفاع ‪ 1 m‬و معادل ‪ 15‬سيني‬
‫و معضالت بازیافت‪ 2‬سود وجود دارد‪ ،‬ولی اصالح این‬
‫تئوري‪ ،‬کندانسور الکلی تا دمای ‪ ،20 °C‬تله ازت مایع تا‬
‫فرآیند با استفاده از محلول‌های آمینی و آمونیاکی تا حدود‬
‫دمای ‪ ،170°C‬پتانسيومتر‪ ،‬مموتيتراتور و سل‌هاي شيشه‌اي‬
‫زیادی از مشکالت این فرآیندها کاسته است [‪.]9-6‬‬
‫و حالل‏ها با خلوص آزمايشگاهي [‪.]16‬‬
‫با وجود به‌كارگيري فناوري‌هاي عاري‌سازي سرد و گرم‬

‫روش اندازه گيري ‪ H2S‬در نفت خام‬
‫با توجه به عدم وجود روشي استاندارد جهت اندازه‪‎‬گيري‬
‫در نفت خام‪ ،‬در سال ‪ 2000‬ميالدي در مجله‬
‫براي اولين‌بار روشي دقيق‪ ،‬حساس‬ ‫‪Analyst‬‬
‫و قابل اطمينان جهت اندازه‌گيري مقادير جزيي هيدروژن‬
‫سولفيد و گوگرد عنصري در نفت خام و فرآورده‪‎‬هاي‬
‫حاصل از آن گزارش شده است كه در اين پژوهش‪ ،‬روش‬
‫مذکور با نام اختصاری ‪ RIPI‬خوانده می‪‎‬شود [‪.]16‬‬
‫روش‌عاری‌سازی‬
‫و فرآيندهاي اكسيداسيون و احيا جهت حذف سولفيد‬
‫هيدروژن از نفت خام‪ ،‬اسكونجرها هميشه در حذف‬
‫سولفيد هيدروژن نفت‌هاي خام ترش به‌كار گرفته مي‌شوند‪.‬‬
‫‪H2S‬‬
‫اسكونجر برحسب تعريف به دسته‌اي از مواد شيميايي گفته‬
‫تخصصي‬
‫مي‌شود كه با افزايش غلظت مشخصي از آن طي انجام يكي‬
‫از فرآيندهاي شيميايي اسيد‪ -‬باز‪ ،‬تشكيل كمپلكس‪ ،‬توليد‬
‫رسوب و اكسيداسيون‪-‬احياء قادر به حذف و يا بلوكه نمودن‬
‫هيدروژن سولفيد ترجيح ًا به صورت برگشت‌ناپذير مي‌باشد‪.‬‬
‫تاكنون مواد شيميايي مختلفي به عنوان اسكونجر تجاري‬

‫روش عاري‪‎‬سازي بر اساس اهميت گازي بودن هيدروژن‬ ‫در ميادين نفتي جهت كاهش سولفيد هيدروژن استفاده‬

‫سولفيد پايه‪‎‬گذاري شده است‪ .‬در اين روش با استفاده از يك‬ ‫شده‌اند‪ .‬در اين ارتباط به اسكونجرهاي پايه فلزي روي‪،‬‬

‫عامل خارجي نظير گرم نمودن نفت خام تا دماي بهينه و يا‬ ‫آهن و مس مي‌توان اشاره نمود‪ .‬همچنين از اسكونجرهايي‬

‫و يا گاز نيتروژن اقدام به‬
‫‪1. Multistage Column‬‬
‫‪2. Regeneration‬‬
‫‪LPG‬‬ ‫تزريق گاز طبيعي‪،‬‬ ‫مانند تريازين‌ها با تشكيل حلقه تيو نيتروژن‪ ،‬آمين‌ها‪،‬‬
‫آكرولئين‌ها‪ ،‬فرمالدهيد و نيترات‌ها نيز مي‌توان نام برد‬
‫[‪ .]13-10‬خصوصيات ممتاز يك اسكونجر جهت حذف‬
‫‪15‬‬ ‫‪ppm‬‬ ‫يا كاهش ميزان سولفيد هيدروژن به كمتر از‬
‫شماره ‪76‬‬ ‫‪50‬‬

‫عاری‌سازی و شیرین‌سازی بخش گاز و هیدروکربن‌های‬ ‫عاري‌سازي هيدروژن سولفيد از نفت خام مي‪‎‬گردد‪ .‬در‬
‫سبک) در صنعت قابل اجرا بوده و به عنوان یک فرآیند‬ ‫اين راستا بهينه‪‎‬سازي عواملي نظير دما‪ ،‬زمان و يا دبي گاز‬
‫فیزیک و شیمیایی جهت کاهش سولفید هیدروژن شناخته‬ ‫تزريقي بسيار حائز اهميت است‪.‬‬
‫می‪‎‬شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬در این کار پژوهشی طراحی آزمایش‬
‫به منظور جلوگيري از آلودگي‪‎‬هاي محيط زيستي ناشي‬
‫برای بررسی پارامترهای تجربی مؤثر بر فرآیند عاری‌سازی‬
‫از عاري‌سازي نفت خام‪ ،‬چند راه حل وجود دارد كه‬
‫‪Minitab 14‬‬ ‫در مقیاس آزمایشگاهی با استفاده از نرم‌افزار‬
‫بهترين آنها جذب گازهاي اسيدي عاري شده نفت خام‬
‫انجام گردید‪ .‬متغیرهایی که به این نرم‌افزار داده شد‪ ،‬شامل‬
‫توسط محلول‪‎‬هاي آميني يا آمونياكي مي‏باشد‪ .‬در اين راستا‬
‫چهار نوع نفت خام مي‪‎‬باشد که مربوط به مناطق غرب‬
‫پس از عاري‌سازي‪ ،‬تركيباتي نظير پروپان و سنگين‌تر از‬
‫و جنوب کشورمان است‪ .‬همچنین دما‪ ،‬زمان و جریان‬
‫آن مجددا ً پس از متراكم‌شدن به نفت خام برمي‌گردد‪ .‬از‬
‫گاز عاري‌ساز در یک فرآیند عاري‪‎‬سازي سرد به‌عنوان‬
‫اينرو در اين تكنولوژي‪ ،‬اگر اجزاي سبك نفت خام پس از‬
‫سایر متغیرها درنظر گرفته شد‪ .‬محدوده‌های مورد مطالعه‬
‫عاري‌سازي سولفيد هيدروژن و به دنبال آن شيرين‌سازي‬
‫با توجه به شرایط عملیاتی‪ ،‬انتخاب و برای یک طراحی‬
‫اجزاي سبك انجام يا به عبارت ديگر همه اجزاي فرآيند‬
‫آزمایش مناسب به نرم‌افزار داده شد‪ .‬دامنه مقادیر هر یک‬
‫به طور كامل استفاده شود تغييرات فاحشي در مشخصات‬
‫از متغیرها به شرح ذیل می‌باشد ‪:‬‬
‫نفت خام توليدي حاصل نمي‌گردد‪ .‬متأسفانه هم اكنون در‬
‫دما‪ ،25-70 °C :‬زمان‪ 15-60 min :‬و جریان گاز عاري‌ساز‬
‫بسياري از كارخانجات شركت‌هاي توليد نفت خام در‬
‫‪0/5-2/0 lit/min:‬‬
‫داخل كشور اين چرخه كامل نبوده و گازهاي عاري‌شده‪،‬‬
‫شکل‌ ‪ ،1‬سيستم آزمایشگاهی یک فرآیند عاري‌سازي سرد‬
‫به جاي بازيافت تركيبات با ارزش‪ ،‬سوزانده مي‌شوند‪.‬‬
‫را به‌صورت ناپيوسته نشان می‌دهد‪ .‬این سيستم متشکل‬
‫اگرچه این روش فیزیکی بوده و به دو صورت سرد و‬
‫از حمام الکلی تا دمای ‪ -20 °C‬و تله ازت مایع تا دمای ‪°C‬‬
‫گرم قابل اجرا است‪ ،‬ولی امروزه هیدروکربن‌های سبک‬
‫‪ ،-170‬یک راکتور عاری‌ساز و ‪ 2‬ستون جذب به طور متوالی‬
‫همراه با سولفید هیدروژن نیز در ستون‌های جذب‪ 1‬به‬
‫می‌باشد‪ .‬از نیتروژن به عنوان گاز عاری‌ساز استفاده شده است‪.‬‬
‫روش شیمیایی جذب می‌گردند که معموالً بر پایه آمین‬
‫به منظور بهینه‌کردن میزان غلظت محلول جاذب‪ ،‬دو ستون‬
‫و یا اکسیدهای فلزی نظیر آهن‪ ،‬مس‪ ،‬روی و کبالت‬
‫جذب تعبیه شده که اندازه‌گیری‌های سولفید و مرکاپتان‪ ،‬روی‬
‫می‌باشند‪ .‬امروزه این روش به صورت یک بسته (شامل‬
‫آنها پس از هر آزمايش انجام می‌شود‪.‬‬

‫مخزن گاز عاری ساز‬ ‫ستون جذب‬

‫فالسک ازت مایع‬

‫راکتور عاری ساز‬

‫حمام الکلی‬

‫شکل ‪ -1‬سيستم آزمایشگاهی یک فرایند عاري سازي سرد‬

‫‪1. Absorption Column‬‬
 ‫‪51‬‬ ‫مطالعه حذف ‪ H2s‬از نفت خام ‪...‬‬

‫‪ 7‬به ترتيب از ‪ A‬به ‪ B‬اضافه مي‪‎‬شود‪ .‬اختالط مخلوط ‪ B‬به‬ ‫نتایج نشان می‌دهد که غلظت حجمی محلول آمونیاک نباید‬
‫مخلوط ‪ A‬اندكي گرمازا بوده و بايد به‪‎‬تدريج اضافه شود‪.‬‬ ‫کمتر از ‪ %0/5‬حجمی در هر بچ باشد‪ ،‬به‌طوری‌که برای‬
‫حداكثر افزايش دماي واكنش بين ‪ 5 °C‬تا ‪ 7‬می‪‎‬باشد‪ .‬لذا‬ ‫نفت خام با میزان سولفید هیدروژن باال نیز جوابگو باشد‪.‬‬
‫نيازي به تجهيزات تبريد براي خنك كردن و يا خارج كردن‬
‫گرماي واكنش نیست‪.‬‬ ‫فرموالسيون اسكونجرهاي سنتزي‬
‫شكل ‪ 2‬دياگرام جريان فرآيندي جهت توليد يك نمونه‬
‫بحث و نتايج‬ ‫اسكونجر سولفيد هيدروژن را نشان مي‏دهد‪ .‬همان‪‎‬گونه‌كه‬
‫مطالعات عاري سازي سرد‬ ‫در شكل مذكور آمده است در فرآيند ساخت اسكونجر‪،1-‬‬
‫قبل از سنتز اسكونجرها مطالعات مقدماتي در خصوص‬ ‫به نسبت‬ ‫‪D‬‬ ‫و‬ ‫‪C‬‬ ‫از تركيب حالل‌هاي‬ ‫‪A‬‬ ‫ابتدا مخلوط‬
‫روش عاري سازي سرد بر روي چهار نمونه از نفت‪‎‬هاي‬ ‫حجمي ‪ 1:1‬تهيه شده و در دماي ‪ 25 °C‬و تحت فشار‬
‫خام ترش ميادين غربي و جنوبي كشور انجام شده است‪.‬‬ ‫اتمسفريك به مدت ‪ 30‬الي ‪ 45‬دقيقه با سرعت ‪ 400‬الي‬
‫در جدول شماره ‪ 1‬بعضي از عوامل مهم نفت‪‎‬هاي خام‬ ‫‪ 600‬دور در دقيقه هم‌زده شده است‪.‬‬
‫مورد پژوهش آمده است‪.‬‬ ‫اين كار به منظور اطمينان از اختالط كامل و هموژن بودن‬
‫مطابق جدول شماره ‪ ،1‬نفت‪‎‬هاي خام مورد مطالعه‪،‬‬ ‫مخلوط صورت گرفته است ( اين مخلوط ‪ %30‬حجمي از‬
‫نفت‪‎‬هاي خام سبك و ترش مي‌باشند‪.‬‬ ‫‪B‬‬ ‫فرموالسيون حاصل را شامل مي‪‎‬شود)‪ .‬سپس مخلوط‬
‫از ‪ %30‬حجمي از ماده ‪ E‬در حالل ‪ F‬مطابق روش مذكور‬
‫تهيه شده و به تدريج به مخلوط ‪ A‬به نسبت حجمي ‪ 3‬به‬

‫پمپ ‪ C‬مخزن ذخیره ‪C‬‬

‫‪D‬‬ ‫پمپ ‪ D‬مخزن ذخیره‬

‫‪A‬‬ ‫راکتور‬ ‫پمپ محصول‬ ‫مخزن ذخیره محصول‬

‫‪E‬‬ ‫مخزن ذخیره‬ ‫‪E‬‬ ‫پمپ‬

‫‪F‬‬ ‫مخزن ذخیره‬ ‫‪F‬‬ ‫پمپ‬ ‫‪B‬‬ ‫راکتور‬ ‫‪B‬‬ ‫پمپ‬

‫شکل ‪ –2‬دياگرام جريان فرآيندي توليد اسكونجر ‪1‬‬
‫جدول‪ -1‬مقدار سولفيد هيدروژن و عوامل مهم نفت‪‎‬هاي مورد مطالعه‬
‫‪1‬‬
‫)‪RVP (psi‬‬ ‫)‪H2S (ppm‬‬ ‫)‪Sulfur (wt%‬‬ ‫‪API‬‬ ‫درجه‬ ‫نام نفت خام‬
‫‪7/50‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫‪45/3‬‬ ‫نفت خام ‪A‬‬
‫‪10/30‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪0/57‬‬ ‫‪43/6‬‬ ‫نفت خام ‪B‬‬
‫‪9/25‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪41/5‬‬ ‫نفت خام ‪C‬‬
‫‪7/90‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪1/43‬‬ ‫‪34/5‬‬ ‫نفت خام ‪D‬‬

‫)‪1. Reid Vapor Pressure (RVP‬‬

‫شماره ‪76‬‬ ‫‪52‬‬

‫تحت ‪ 0/5 lit/min‬جریان گاز عاري ساز‪ ،‬در دمای ‪ 55 °C‬و‬
‫مدت زمان ‪ 30‬دقیقه‪ ،‬میزان سولفید هیدروژن آن به حدود‬
‫‪ 0/4 ppm‬رسیده است‪ .‬اندازه‌گیری‌ها با استفاده از روش ‪RIPI‬‬
‫انجام گرفته است [‪.]16‬‬
‫با توجه به نتايج حاصل‪ ،‬اگرچه در روش عاری‌سازی به‬
‫صورت سرد و گرم امکان کاهش سولفید هیدروژن به‬
‫مقادیر کمتر از ‪ 5 ppm‬وجود دارد‪ ،‬ولی هزینه‌های تأسیسات‬
‫و فرآیندی بسیار باال است‪ .‬همچنين در صورت عدم نصب‬
‫فرآيندهاي تكميلي جهت متراكم نمودن گازهاي ‪،LPG‬‬
‫اتالف گازهایي نظير پروپان و بوتان نفت خام‪ ،‬موجب‬
‫ضرر اقتصادي مي‪‎‬گردد‪ .‬به عالوه فرستادن اين گازها به‬
‫مشعل‪ ،‬آلودگي زيست محيطي را به دنبال دارد‪ .‬در شكل‪3‬‬
‫مقايسه اتالف برش سبك گاز مايع ‪ LPG‬براي چهار نفت خام‬
‫مورد مطالعه قبل و بعد از فرآيند نشان داده شده است‪.‬‬
‫مثال نفت خام ‪ D‬دارای ‪ 950 ppm‬سولفید هیدروژن است که‬
‫فشار بخار رد اين نفت‏هاي خام‪ ،‬در محدوده نفت‪‎‬هاي‬
‫خام تثبيت شده بوده كه قابل صدور يا فرآورش در‬
‫پااليشگاه‌هاي داخلي مي‌باشند‪ .‬دليل باال بودن سولفيد‬
‫هيدروژن در نفت‌هاي ‪ A ،C‬و ‪ D‬به عدم كارايي واحدهاي‬
‫عريان‌ساز در تأسيسات سطح‌االرضي مربوط مي‌شود‪.‬‬
‫نتايج مطالعه عاري‌سازي در جدول شماره ‪ 2‬آمده است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫اين نتايج مربوط به طراحی آزمایش توسط روش تاگوچي‬
‫و با استفاده از نرم‌افزار ‪ Minitab14‬است كه حداقل شامل‬
‫‪ 17‬آزمایش‌ مي‪‎‬باشد‪.‬‬
‫نتایج اندازه‌گیری‌های چهارنمونه نفت خام قبل و بعد از‬
‫عاری‌سازی‪ ،‬تحت شرایط معین حاصل شده است‪ .‬پس از اخذ‬
‫نتایج هر آزمایش‪ ،‬نرم‌افزار نتایج بهینه را مشخص می‌نماید‪.‬‬
‫تحليل داده هاي حاصل نشان دهنده آن است كه در این میان‪،‬‬
‫آزمایش‌های ردیف ‪ 13 ،1‬و ‪ 15‬بهترین نتایج را داشته‪‎‬اند‪ .‬برای‬

‫جدول ‪ -2‬بهینه‌سازی عوامل موثر بر فرآیند حذف سولفید هیدروژن با استفاده از تکنولوژی عاري سازي‬
‫‪H2S Content (ppm) after‬‬
‫‪No‬‬ ‫‪Crude‬‬ ‫)‪H2S Content (ppm‬‬ ‫(‪ )min‬زمان‬ ‫(‪ )°C‬دما‬ ‫‪Flow lit/min‬‬
‫‪treatment‬‬
‫‪A‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪A‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪A‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪A‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪B‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪D‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪D‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪D‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9/7‬‬
‫‪D‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪<1‬‬

‫‪1. Taguchi‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫مطالعه حذف ‪ H2s‬از نفت خام ‪...‬‬

‫‪3/00‬‬
‫)برش‪ (IBP -15‬درصد حجمي گاز مايع‬
‫‪2/50‬‬ ‫‪2/61‬‬
‫‪2/25‬‬
‫‪2/00‬‬
‫‪1/50‬‬ ‫‪1/81‬‬ ‫‪1/74‬‬
‫‪1/59‬‬ ‫‪1/61‬‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/21‬‬ ‫‪1/19‬‬
‫‪0/50‬‬
‫‪0/00‬‬

‫نف عر‬
‫نف عر‬
‫نف عر‬

‫نف عر از‬
‫نف عر‬

‫نف عر‬

‫نف عر‬

‫ن‬
‫ف عری‬

‫ت یان‪‎‬‬
‫ت یان‪‎‬‬
‫ت خ یان‪‎‬‬

‫ت خ یان‪‎‬‬
‫ت خ یان‪‎‬‬
‫ت خ یان‪‎‬‬

‫ت خ ان‪‎‬‬
‫ت خ یان‪‎‬‬

‫خام ساز‬
‫خام ساز‬
‫ام ‪ A‬ساز‬

‫ام ‪ A‬ساز‬
‫ام ‪ D‬ساز‬

‫ام ‪ A‬ساز‬
‫ام ‪ D‬ساز‬

‫ام ‪ A‬ساز‬

‫‪ A‬قب‬
‫‪ A‬بع‬
‫ق‬
‫ق‬

‫ق‬

‫ق‬
‫ق‬
‫ب‬

‫بل‬
‫عد‬

‫بل‬

‫بل‬

‫بل‬
‫بل‬

‫ل از‬
‫د از‬
‫از‬

‫از‬

‫از‬
‫از‬
‫از‬

‫شکل ‪ –3‬نتايج اتالف گازهاي سبك قبل و بعد از فرآيند عاري‌سازي سرد‬

‫اين مطالعه به منظور كاهش مؤثر سولفيد هيدروژن از نفت‬
‫خام و افزايش سرعت عمل اسكونجرها‪ 4 ،‬نمونه اسكونجر‬
‫فرموالسيون و سنتز شده و مورد ارزيابي قرار گرفتند‪ .‬با‬
‫توجه به اينكه مصرف اسكونجر تابع زمان‪ ،‬دما‪ ،‬نوع نفت‬
‫خام و نوع مكانيسم واكنش حذف مي‌باشد‪ ،‬در بررسي‬
‫مقدماتي هر ‪ 4‬نمونه اسكونجر براي سه نمونه نفت خام ‪A‬‬
‫‪ ،C‬و ‪ D‬مورد آزمايش قرار گرفتند‪ .‬جدول شماره ‪ 3‬نتايج‬
‫حاصل از اندازه‌گيري‌هاي سولفيد هيدروژن را قبل و بعد‬
‫از اضافه كردن اسكونجرها با استفاده از روش ‪ RIPI‬نشان‬
‫مي‌دهد‪ .‬نتايج حاکی از این است كه كليه اسكونجرهاي‬
‫سنتز شده از سرعت عمل بااليي برخوردار بوده و با يك‬
‫اختالط مناسب ‪ 600‬الي ‪ 1000‬دور در دقيقه در مدت‬
‫زمان كمتر از ‪ 5‬دقيقه در دماي ‪ ،25°C‬قادر به كاهش ميزان‬
‫سولفيد هيدروژن به كمتر از ‪ 1 ppm‬مي‌باشند‪.‬‬
‫در جدول شماره ‪ 3‬مقادير مصرفي هر اسكونجر براي نفت‬
‫همان‪‎‬گونه‪‎‬که در شكل ‪ 3‬نشان داده شده است‪ ،‬در فرآيندهاي‬
‫عاري سازي مقداري از گازهاي پر ارزش سبك نظير پروپان‬
‫و بوتان به همراه سولفيد هيدروژن از نفت خارج مي‪‎‬گردد‪.‬‬
‫به‪‎‬طور مثال براي نفت خام ‪ A‬اين مقدار در حدود ‪% 0/9‬‬
‫حجمي مي‏باشد كه براي يك فرآيند ‪ 100‬هزار بشكه‪‎‬اي‪،‬‬
‫‪ 900‬بشكه در روز خواهد شد‪ .‬از طرفي در همين نفت‬
‫خام مطابق جدول شماره ‪ ،1‬غلظت سولفيد هيدروژن در‬
‫حدود‪ 510 ppm‬مي‌باشد كه با گاز اتالفي در فرآيند به هوا‬
‫فرستاده شده يا در مشعل سوزانده مي‌شود‪ .‬محاسبات نشان‬
‫مي‌دهد مقدار سولفيد هيدروژن در گاز خروجي از اين‬
‫فرآيند در حدود ‪ 50000 ppm‬خواهد بود‪ .‬به همین دلیل‬
‫شیرین‌سازی گازها و برش‌های سبک نفتی و برگرداندن‬
‫آنها به نفت خام در فرآيندهاي عاري‌سازي ضروری‬
‫می‪‎‬باشد‪.‬‬
‫ارزيابي اسكونجرهاي سنتزي و عوامل موثر بر عملكرد آنها‬

‫خام‌هاي مختلف گزارش شده‌است‪ .‬اسكونجرهاي شماره‬ ‫در مواردي که مشکالتی بر سر راه فرآیندهاي عاري‏سازي‬
‫‪ 2 ،1‬و ‪ 3‬به ترتيب بهترين نتايج را داشته‌اند‪ .‬علي‌رغم‬ ‫سرد و گرم به‏وجود می‌آید‪ ،‬نظیر خرابی تجهیزات‪ ،‬نواقص‬
‫غلظت‌هاي باالي سولفيد هيدروژن در نمونه‌هاي نفت خام‪،‬‬ ‫طراحی و عدم بهینه‌سازی مطلوب شرایط عملیاتی و یا‬
‫مقادير مصرفي اسكونجرهاي سنتز شده بسيار ناچیز بوده‬ ‫فرسودگی تأسیسات و خوردگی‪ ،‬از سایر روش‌ها نظیر‬
‫ا[‪[]Scavenger‬ا‪] H2S[/‬‬ ‫و براي سه اسكونجر اول نسبت‬ ‫استخراج و یا افزودنی‌ها به عنوان راه‌های کوتاه‌مدت جهت‬
‫حداكثر ‪ 1/3‬می‌باشد‪ .‬عالوه بر سرعت باال و حجم مصرفي كم‬ ‫کاهش سولفید هیدروژن به حد مجاز (کمتر از ‪)15 ppm‬‬
‫اسكونجرهاي سنتز شده‪ ،‬گزينش‌پذيري آنها نسبت به سولفيد‬ ‫برای صادرات نفت‌های خام کمک گرفته می‌شود‪.‬‬
‫هيدروژن و مركاپتان از ديگر مزاياي اين اسكونجرها است‪.‬‬
‫يكي از اين راه‪‎‬ها استفاده از اسكونجر مي‏باشد‪ .‬از اين‪‎‬رو در‬
‫شماره ‪76‬‬ ‫‪54‬‬

‫جدول‪ -3‬ارزيابي كارآيي اسكونجرهاي فرموله شده براي كاهش سولفيد هيدروژن به كمتر از ‪15 ppm‬‬

‫ميزان مصرف اسكونجر برحسب (‪)ppm‬‬ ‫مقدارسولفيد هيدروژن قبل‬

‫نام نفت خام‬
‫ازتزريق اسكونجر (‪)ppm‬‬
‫اسكونجر‪4-‬‬ ‫اسكونجر‪3-‬‬ ‫اسكونجر‪2-‬‬ ‫اسكونجر‪1-‬‬
‫‪5950‬‬ ‫‪2390‬‬ ‫‪1110‬‬ ‫‪700‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪A‬‬ ‫نفت خام‬
‫‪2715‬‬ ‫‪1060‬‬ ‫‪615‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪344‬‬ ‫نفت خام ‪C‬‬
‫‪4640‬‬ ‫‪1610‬‬ ‫‪910‬‬ ‫‪590‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪D‬‬ ‫نفت خام‬

‫همان‌طور‪‎‬که در شكل ‪ 4‬نشان داده شده است‪ ،‬با افزايش‬
‫دما ميزان اسكونجر مصرفی کمتر مي‌شود‪ .‬اين روند ناشي‬
‫از بستگي مستقيم دمايي ثابت سرعت واكنش و افزایش‬
‫سرعت واكنش حذف می‌باشد‪ .‬بنابراين بهترين نتايج از نظر‬
‫مطالعات صورت گرفته در باالترين دما حاصل مي‌شود‪ .‬با‬
‫اين حال دماي بهينه با توجه به محدوديت‌هاي شرايط‬
‫عملياتي‪ ،‬پايداري حرارتي مواد و صرفه جویی در مصرف‬
‫‪ 50‬در نظر گرفته شده است‪ .‬مدت‬ ‫‪°C‬‬ ‫انرژي در حدود‬
‫زمان انجام آزمايش ‪ 5 min‬و سرعت اختالط اسكونجر با‬
‫نفت خام ‪ 1500 rpm‬بوده‌است‪.‬‬
‫بررسي اثر زمان بر كارآيي اسكونجرها‬
‫در اين بررسي‪ ،‬اسكونجرهاي ‪ 1‬و ‪ 2‬با استفاده از روش‬
‫مورد ارزيابي قرار گرفتند‪.‬‬ ‫‪D‬‬ ‫بر روي نفت خام‬
‫شرايط عملياتي عبارت بود از دماي ‪ ‌،50°C‬سرعت اختالط‬
‫‪ 1500 rpm‬و غلظت بهينه هر اسكونجر در دماي ‪50 °C‬‬
‫كه براي اسكونجر ‪ 1‬و ‪ 2‬به ترتيب ‪ 700 ppm‬و ‪1100 ppm‬‬
‫مي‌باشد‪ .‬نتايج بررسي‌هاي سينتيكي در جدول شماره ‪4‬‬
‫ارائه شده است‪.‬‬
‫‪7000‬‬
‫‪6000‬‬
‫مصرف اسکونجر‬
‫مقادير مصرفي اسكونجر با درنظر گرفتن كاهش هيدروژن‬
‫‪ ،15‬بهينه شده است‪ .‬اين‬ ‫‪ppm‬‬ ‫سولفيد به كمتر از‬
‫بهينه‌سازي توسط انجام همزمان فرآيند تزريق اسكونجر‬
‫و كنترل غلظت هيدروژن سولفيد از روي پتانسيل الكترود‬
‫انتخابي نقره–سولفيد نقره (ويژه براي اندازه‌گيري‏هاي‬
‫‪ )H2S‬صورت گرفته است‪ .‬نتايج روش ‪ RIPI‬روي برخي‬
‫از اسكونجرهاي تجاري نشان مي‌دهد كه ميزان مصرف‬
‫اسكونجرهاي مذكور براي حذف مؤثر و سريع سولفيد‬
‫‪ 20‬مقدار بااليي در حدود‬ ‫‪min‬‬ ‫هيدروژن در زمان ‪ 15‬تا‬
‫‪ 1/60‬تا ‪[]Scavenger[( 1/40‬ا‪ )]H2S[/‬مي‌باشد‪ .‬عالوه بر آن‬
‫برخي از آنها نظيرتري آزين‪‎‬ها‪ ،‬آلدهيدها و آمين‌ها سميت‬
‫باالیی داشته و اثرات جانبي زیادی نظير تشكيل رسوبات‬
‫پايدار و خورنده در لوله‌ها‪ ،‬خطوط انتقال نفت خام و‬
‫‪RIPI‬‬ ‫برج‌هاي تفكيك در پااليشگاه‌ها به دنبال دارند‪.‬‬
‫بررسي اثر دما بر كارآيي اسكونجرها‬
‫به منظور بررسي اثر دما بر عملكرد اسكونجرهاي سنتز‬
‫شده‪ ،‬آزمايشات تجربي در گستره دمايي ‪ 25 °C‬تا ‪ 70‬انجام‬
‫شد‪ .‬نتايج اين ارزيابي‌ها در شكل شماره ‪ 4‬ارائه شده است‪.‬‬
‫اسکونجر شماره ‪1‬‬
‫اسکونجر شماره ‪2‬‬

‫‪5000‬‬
‫اسکونجر شماره ‪3‬‬
‫‪4000‬‬
‫اسکونجر شماره ‪4‬‬
‫‪3000‬‬
‫‪2000‬‬
‫(‪)ppm‬‬

‫‪1000‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪40 50 60‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪80‬‬
‫(‪ )°C‬دما‬
‫شكل‪ -4‬تأثير دما بر ميزان مصرف اسكونجر در نفت خام ‪D‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫مطالعه حذف ‪ H2s‬از نفت خام ‪...‬‬

‫جدول ‪ -4‬اثر زمان بر ميزان كاهش سولفيد هيدروژن در نفت خام (دماي ‪‌،50 °C‬سرعت اختالط ‪ 1500 rpm‬و غلظت بهينه اسكونجر در‬
‫دماي ‪ ،50°C‬نفت خام ‪)D‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫زمان (دقيقه)‬
‫ميزان ‪ H2S‬بعد از‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪171‬‬ ‫‪630‬‬ ‫‪950‬‬ ‫تزريق اسكونجر‬
‫‪1 )ppm( ،1‬‬
‫ميزان ‪ H2S‬بعد از‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪3/6‬‬ ‫‪6/2‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪208‬‬ ‫‪488‬‬ ‫‪840‬‬ ‫‪950‬‬ ‫تزريق اسكونجر‬
‫‪2 )ppm( ،2‬‬

‫‪ 15 ppm‬مي‪‎‬باشند‪.‬‬ ‫نتايج ارائه شده جدول باال نشان مي‌دهد كه هر دو اسكونجر‬

‫بر اساس آزمايشات انجام شده مي‌توان به نتايج زير اشاره‬ ‫فرموله شده ‪ 1‬و ‪ 2‬از سرعت عمل بااليي برخوردارند‪ ،‬به‬

‫كرد‪:‬‬ ‫طوري‪‎‬كه ميزان سولفيد هيدروژن نفت را در زماني كمتر از‬

‫‪ -1‬كارآيي اسكونجرها وابسته به مكانيسم واكنش حذف‬ ‫‪ 5‬دقيقه برای اسكونجر ‪ 1‬و ‪ 7‬دقيقه برای اسكونجر ‪ 2‬از‬
‫می‌باشد‪ ،‬به طوري‌كه واكنش‌هاي اسيد‪-‬باز و اكسيداسيون‪-‬‬ ‫‪ 950 ppm‬به كمتر از ‪ 15 ppm‬مي‌رسانند‪ .‬اين نتايج حاكي‬
‫احياء از بيشترين سرعت عمل برخوردارند‪.‬‬ ‫از آن است كه زمان نسبت به دما نقش اساسي‌تري در‬

‫‪ -2‬كارآيي اسكونجرها به شرايط عملياتي به ويژه زمان‪،‬‬ ‫كارآيي اسكونجر بازي مي‌كند‪.‬‬

‫دما‪ ،‬سرعت اختالط و نوع نفت خام وابسته است‪ .‬در بين‬
‫اين پارامترها اثر زمان بسيار مشهودتر و مؤثرتر است‪.‬‬
‫‪ -3‬به‌كارگيري اسكونجرها در شرايطي محدود و در‬
‫غلظت‌هاي پایین سولفيد هيدروژن براي شيرين‌سازي نفت‬
‫خام اثربخش است‪.‬‬
‫‪ -4‬هزينه‌هاي تحميلي‪ ،‬عدم معضالت جانبي در فرآيندهاي‬
‫پااليشي و مسائل زيست محيطي بايد مد نظر قرار گيرند‪.‬‬
‫‪ -5‬با توجه به اينكه تركيب شيميايي نفت خام‌هاي موجود‬
‫متفاوت است‪ ،‬گزينش‌پذيري اسكونجرها در واكنش‬
‫انتخابي با ‪ H2S‬در به حداقل رسيدن تداخالت شيميايي و‬
‫مصرف كمتر آنها بسيار موثر است‪.‬‬
‫كنترل و حذف سولفيد هيدروژن مورد نياز مي‌باشد‪ .‬يكي‬
‫تشكر و قدرداني‬
‫نتيجه‌گيري‬
‫امروزه با توجه به سالمت پرسنل‪ ،‬مسائل زيست محيطي‬
‫و جلوگيري از خوردگي تأسيسات‪ ،‬حذف يا كاهش‬
‫‪15‬‬ ‫‪ppm‬‬ ‫سولفيد هيدروژن در نفت‌هاي خام به كمتر از‬
‫ضروري است‪ .‬با وجود اينكه فرآيندهاي عاري‌سازي گرم‬
‫و يا سرد در تاسيسات فرآورش نفت‪‎‬هاي خام جهت كاهش‬
‫سولفيد هيدروژن به کار می‌رود‪ ،‬ولي با توجه به ماهيت اين‬
‫فرآيندها‪ ،‬در مواقعي مانند مشكالت عملياتي‪ ،‬تغييرات دبي‬
‫خوراك‪ ،‬مشكالت رسوب‌گذاري بر روي سيني‌هاي برج‬
‫عريان‏ساز‪ ،‬فرآيندهاي تكميلي و يا مواد شيميايي جهت‬
‫از سريع‏ترين روش‏ها‪ ،‬استفاده از اسكونجرهاي شيميايي‬

‫بخشي از حمايت مالي براي انجام اين تحقيق از طريق‬ ‫است‪ .‬در اين پژوهش‪ ،‬نتايج بررسي‌ عملكرد چهار‬

‫پژوهش و فناوري شركت ملي مناطق نفت‪‎‬خيز جنوب‬ ‫اسكونجر سنتزي نشان می‏دهد كه اسكونجرهاي شماره‬

‫تامين شده است و بدين وسيله از حمايت به عمل آمده‬ ‫‪ 1‬و ‪ 2‬از كارآيي باالتري برخوردار بوده و در مدت زمان‬

‫توسط آن امور تشكر و قدرداني مي‏گردد‪.‬‬ ‫كمتر از ‪ 15 min‬قادر به كاهش ‪ H2S‬نفت خام به كمتر از‬

‫مراجع‬
‫‪[1]. Occupational safety and health administration (OSHA). U.S. Department of Labor, www.osha.gov, Oct. 2005.‬‬

‫‪[2]. Useful energy statistics from the energy information administration of the U.S. department of energy (http://‬‬

‫‪eia.doe.gov/emeu/iea) march 2003.‬‬

76 ‫شماره‬ 56

[3]. Compton D. R., Method of removing hydrogen sulfide, US Patent 20110139686, 2011.

[4]. Mock J.M.., “Gas stripping process for removal of sulfur-containing components from crude oil” ConocoPhillips

Company, pp.1-3, 2010.

[5]. KARAS, L. J, “Process for removing hydrogen sulfide in crude oil” Vol. WO2010027353A1: General Electric

Company, 2010.

[6]. Taylor G. N., “Method of scavenging hydrogen sulfide and/or mercaptans using triazines”, EP 2364768 A1,

Appl. No. 11157511.4, 2011.

[7]. Linovski J., Hydrogen sulfided-containing crude oil treatment process, RU 2269566, 2006.

[8]. Buller J., “H2S Scavengers for Non-Aqueous Systems”, Society of Petroleum Engineers Inc., Vol. SPE93353,

2005.

[9]. Kelland M. A., “Production chemicals for the oil and gas industry”, chapter 15, hydrogen sulfide scavenger

series, CRC press publisher, USA, 2009.

[10]. Karas L. J., Process for removing hydrogen sulfide in crude oil, US Patent 20110155646, 2011.

[11]. Ma X., Sakanishi K. and Mochida I., “Hydrodesulfurization reactivities of various sulfur compounds in diesel

fuel”, Indust. & Eng. Chem. Res., Vol. 33, pp. 218-222, 1994.

[12]. Babich I. V. and Moulijn J. A., “Science and technology of novel processes for deep desulfurization of oil

refinery streams: a review”, Fuel, Vol. 82, pp. 607-631, 2003.

[13]. Rajagopal K. and Lacedra R., “Modeling and simulation of hydrogen sulfide removal from petroleum produc-

tion lines by chemical scavenger”, Chem. Eng. Comm., Vol. 196, pp. 1237-1248, 2009.

[14]. Yongfeng Duan Y. X. and Xia Daohong, “Removal of hydrogen sulfide from light oil with solid base”, Fuel

Processing Technology, Vol. 86, pp. 237-244, 2004.

[15]. Mel’nikova L. A. and Lyapina N. K., “Structural group composition of organosulfur compounds of distillates of

Orenburg crude”, Neftekhimiya, Vol. 18, pp. 291-297, 1978.

[16]. Sid Kalal H., Miran Beigi A. A., Farazmand M. and Tash Sh. A., “Determination of trace elemental sulfur and

hydrogen sulfide in petroleum and its distillates by preliminary extraction with voltammetric detection”, Analyst, Vol.

125, pp. 903-908, 2000.