‫رشد ترک هیدروژنی در مخازن تحت فشار‬

‫فهرست مطالب‬

‫چکیده‪3 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫فصل اول ‪4 ......................................................................................................................................................‬‬
‫‪-1-1‬مقدمه ‪5 ....................................................................................................................................................‬‬
‫‪-1-2‬بیان مسئله ‪6 ..............................................................................................................................................‬‬
 ‫چکیده‬
‫هدف از این پژوهش بررسی رشد ترک هیدروژنی در مخازن تحت فشار می باشد‪ .‬رشد ترک خستگی متاثر از هیدروژن‬
‫‪HAFCG‬در آهن خالص تجاری از نظر فشار گاز هیدروژن‪ ،‬فرکانس بارگذاری و محدوده فاکتور شدت تنش ∆‪ K‬مشخص‬
‫شده است‪ .‬فشار گاز هیدروژن باالتر‪ ،‬مقدار بحرانی ‪ ΔK‬را کاهش می دهد که باعث افزایش ‪ HAFCG‬می شود‪ ،‬و فرکانس‬
‫بارگذاری پایین تر‪ ،‬افزایش ‪ HAFCG‬را افزایش می دهد‪ FCG .‬بین دانهای بدون شتاب احتماالً توسط ادغام ‪microvoid‬‬
‫ناشی از هیدروژن در امتداد مرز دانه ایجاد میشود‪ ،‬در حالی که شکستگی شکاف چرخهای شکننده در محل تسریعشده‬
‫را میتوان برحسب همافزایی تیز کردن نوک ترک و دکوهسیون تقویتشده با هیدروژن توضیح داد‪.‬‬

‫خطوط لوله و مخازن تحت فشار ساخته شده از کربن و فوالدهای کم آلیاژ دچار ترک خوردگی ناشی از هیدروژن )‪(HIC‬‬
‫در محیط مرطوب سولفید هیدروژن در صنعت نفت و گاز شده اند‪ .‬هیدروژنی که در کاتد در اثر واکنش خوردگی تولید‬
‫میشود‪ ،‬در فوالد پخش میشود و در محیط مرطوب سولفید هیدروژن ترک میخورد‪ .‬ترک به کمک هیدروژن معموالً در‬
‫فوالدهای کربنی و کم آلیاژی با ویژگیهای شروع و انتشار ترک منحصربهفرد ظاهر میشود‪ .‬منشاء و مورفولوژی ترک ها‬
‫به عوامل مختلفی از جمله خواص مکانیکی و ترکیب مواد‪ ،‬فرآیند ساخت شامل عملیات حرارتی‪ ،‬تنش های قابل اعمال‬
‫و غیره بستگی دارد‪ .‬ترک به عنوان‪ ،‬ترک ناشی از هیدروژن)‪ ، (HIC‬ترک فشار سولفیدی )‪ (SSC‬و ترک ناشی از هیدروژن‬
‫مبتنی بر فشار ‪.‬‬

‫کلمات کلیدی ‪ :‬رشد ‪ ،‬ترک ‪،‬هیدروژنی ‪،‬مخازن ‪،‬فشار ‪.‬‬

‫فصل اول‬
 ‫‪-1-1‬مقدمه‬
‫خطوط لوله و همچنین مخازن تحت فشار ساخته شده از کربن یا فوالدهای کم آلیاژ‪ ،‬در محیط ترش‬
‫توسط فرآیند ترک با کمک هیدروژن )‪ (HAC‬دچار ترک خوردگی می شوند‪ .‬ترک ها معموالً روی سطح فلز یا‬
‫در عیوب داخل ضخامت فلز ایجاد می شوند‪ .‬هنگامی که هیدروژن در فلز پخش می شود و مکان های بینابینی‬
‫را اشغال می کند‪ ،‬خواص مکانیکی فلز را کاهش می دهد‪ ،‬در نتیجه ماده را مستعد ترک خوردن در تنش کمتر از‬
‫تنش تسلیم حتی که برای همه فرآیندهای ‪ HAC‬قابل اعمال است می کند [‪[2[ ،]1‬‬

‫نقش تنش در مکانیسم های مختلف ترک به کمک هیدروژن متفاوت است‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬در ‪ SSC‬و ‪SOHIC‬‬
‫که در آن تنش اضافی برای شروع ترک الزم در نظر گرفته می شود‪ ،‬در حالی که‪ ،‬در صورتی که بار خارجی‬
‫‪HIC‬به عنوان پیش نیاز در نظر گرفته نشود‪ ،‬تنش داخلی برای شروع ترک در نظر گرفته می شود‪ .‬توسط مولکول‬
‫های هیدروژن انباشته شده در مکان های نقص در داخل ضخامت فلز ایجاد می شود‪" .‬ترک ناشی از هیدروژن"‬
‫یا ‪ HIC‬اغلب به روش عمومی برای توصیف فرآیندهای ترک با کمک هیدروژن در متون استفاده شده است [‪[3‬‬

‫انتشار و گیر افتادن هیدروژن در محل های نقص ریزساختاری به عنوان عوامل مسئول ‪ HAC‬داخلی فوالدها در‬
‫نظر گرفته می شود‪ .‬ترک ناشی از هیدروژن به طور کلی به عنوان یک مشکل پیچیده شامل حمل و نقل هیدروژن‬
‫به مکان های حساس در نظر گرفته می شود‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬آخال ها‪ ،‬رابط ها‪ ،‬مرزهای دانه و غیره‪ .‬مکانیسم‬
‫شکست به طور قابل توجهی به ترکیب شیمیایی‪ ،‬ریزساختار‪ ،‬چگالی و نوع تله های هیدروژنی‪ ،‬سطح مقاومت‬
‫فوالدها بستگی دارد‪ .‬و شرایط محیطی بسته به پردازش از جمله عملیات حرارتی‪ ،‬فوالدها ریزساختارهایی با نوع‬
‫خاصی از رسوبات ایجاد می کنند‪ .‬حساسیت ‪ HIC‬به ریزساختار و رسوبات حاصل بستگی دارد‪.‬‬

‫فرض بر این است که هیدروژن تولید شده به دلیل واکنش خوردگی در محیط مرطوب ‪ H2S‬وارد فوالد می شود‪،‬‬
‫اتم های هیدروژن می توانند به شکل قابل انتشار (متحرک) در مکان های بینابینی در ساختار کریستالی فریت‬
‫وجود داشته باشند یا در مکان های نقص به دام بیفتند‪ .‬انتشار هیدروژن در فوالد متاثر از ریزساختار است‪ ،‬به‬
‫عنوان مثال‪ ،‬فازهای موجود‪ ،‬مرزهای دانه‪ ،‬شکل دانه ها‪ ،‬جاهای خالی و نابجایی‪ ،‬سطح مشترک با اجزای غیرفلزی‪،‬‬
‫رسوبات و حفره های ریز و غیره‪.‬‬

‫‪-1-2‬بیان مسئله‬
‫با تجاری سازی وسایل نقلیه پیل سوختی هیدروژنی)‪ ، (HFCVs‬زیرساخت های هیدروژنی‪ ،‬به ویژه‬
‫ایستگاه های سوخت گیری هیدروژنی‪ ،‬به سرعت در سراسر جهان در حال توسعه هستند [[‪.]]4[ ،]3[ ،]2[ ،]1‬‬
‫تجاری سازی ‪ HFCV‬ها و ایستگاه های سوخت گیری هیدروژن نشان می دهد که مخزن ذخیره هیدروژن در‬
‫ایستگاه تعداد زیادی چرخه فشار را تحت تأثیر قرار می دهد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬با افزایش فشار سیلندر ‪ HFCV‬از‬
‫‪ 35‬مگاپاسکال به ‪ 70‬مگاپاسکال‪ ،‬فشار ایستگاه های سوخت گیری هیدروژن به بیش از ‪ 70‬مگاپاسکال افزایش‬
‫می یابد [‪ .]5‬این بدان معنی است که مواد فلزی ظرف‪ ،‬به ویژه فوالدهایی با ساختار مکعبی )‪ (bcc‬در مرکز بدن‬
‫مانند فوالد‪ ، Cr–Mo‬با شکنندگی هیدروژنی جدیتری مواجه خواهند شد‪ .‬به عنوان نوعی فوالد تجاری–‪Cr‬‬
‫‪ ،Mo‬فوالد ‪X 4130‬به طور گسترده برای ساخت مخزن ذخیره هیدروژن بدون درز برای ایستگاه سوختگیری‬
‫هیدروژن استفاده میشود‪ .‬مطالعات نشان داده اند که هیدروژن فشار باال نرخ رشد ترک خستگی )‪ (FCGR‬فوالد‬
‫‪X 4130‬را به طور قابل توجهی افزایش می دهد و هر چه فشار بیشتر باشد‪ ،‬تخریب هیدروژن به خواص مکانیکی‬
‫جدی تر است [[‪ .]] ]8[ ،]7[ ،]6‬بنابراین‪ ،‬بررسی عملکرد خستگی مخزن ذخیره هیدروژن فوالدی ‪X 4130‬‬
‫برای اطمینان از ایمنی ایستگاه سوختگیری هیدروژن ضروری است‪.‬‬

‫‪ KD-10‬در دیگ بخار و کد مخزن تحت فشار ‪ ،ASME‬بخش ‪ ،Ⅷ‬بخش ‪ 3‬روش محاسبه عمر خستگی را برای‬
‫مخزن ذخیره هیدروژن ارائه می دهد [‪ .]9‬این روش فرض میکند که مرحله شروع ترک کامل شده است و‬
‫ترکها در نقاط پرتنش مخزن تحت فشار وجود دارند‪ .‬ترکهای اولیه تحت بار خستگی منتشر میشوند تا زمانی‬
‫که عمق ترک به مقدار بحرانی برسد که بر اساس این اصول تعیین میشود که حداکثر ضریب شدت تنش ( )‪SIF‬‬
‫در نوک ترک کمتر از ‪ KIH‬و ‪ KIC‬باقی بماند و شکست کشتی تعیین میشود‪ .‬باید حالت نشت قبل از انفجار‬
‫باشد‪ .‬مکانیک خطی شکست االستیک برای محاسبه تعداد چرخه ها استفاده می شود‪ KIC ،KIH .‬و ‪ FCGR‬مواد‬
‫باید قبل از استفاده از روش با آزمایش تعیین شوند‪ .‬با توجه به اینکه شکنندگی هیدروژنی فلز تحت تأثیر عوامل‬
‫زیادی مانند ترکیب شیمیایی‪ ،‬استحکام کششی و فرآیند ساخت قرار دارد‪ ،‬نمونههای مورد استفاده برای آزمایشها‬
‫باید از همان ظرف تولیدی گرفته شوند که فشار طراحی آن نباید بیشتر از فشار هیدروژن باشد‪ .‬از آزمون ها‬
‫‪ FCGR 4130X‬در مقاالت منتشر شده آزمایش شده است‪ ،‬که نشان می دهد ‪ FCGR‬در هیدروژن فشار باال بیش‬
‫از ‪ 10‬برابر افزایش یافته است [‪ .]10،11‬با این حال‪ ،‬فاقد ‪ KIH‬و ‪ KIC‬است که مواد نمونه و فشار آزمایش با‬
‫‪ FCGR‬یکسان است‪ .‬اگرچه ‪ KD-10‬روش مکانیک شکست را ارائه کرده است‪ ،‬اما تعداد ترکهای اولیه در نقطه‬
‫پرتنش مشخص نشده است‪ .‬معموالً فرض بر این است که ترک منفرد در مخزن ذخیره هیدروژن وجود دارد‬
‫[[‪ .]]14[ ،]13[ ،]12‬ترکهای متعدد‪ ،‬مانند ترکهای همسطح‪ ،‬نیز از عیوب رایج در مخازن تحت فشار هستند‬
‫[[‪ .]17[ ،]16[ ،]15‬هنگامی که ترک های همسطح در فضا نزدیک باشند‪ ،‬برهمکنش ترک و ادغام بین آنها رخ‬
‫می دهد که می تواند عمر خستگی سازه را تحت تاثیر قرار دهد و حتی باعث بروز حوادث جدی شود [‪.]18،19‬‬
‫بنابراین‪ ،‬تجزیه و تحلیل خستگی برای مخزن ذخیره هیدروژن با ترک های همسطح برای درک بهتر عملکرد‬
‫خستگی و اطمینان از عملکرد ایمن آن مفید است‪ .‬متأسفانه‪ ،‬مطالعات منتشر شده در مورد تحقیق کماکان باقی‬
‫مانده است‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬روشهای مشخصسازی مجدد که مستقیماً ترکهای همسطح را در یک ترک منفرد‬
‫ادغام میکنند‪ ،‬معموالً در استانداردها استفاده میشوند [[‪ .]24[ ،]23[ ،]22[ ،]21[ ،]20‬روشها فرآیند رشد‬
‫ترک خستگی و تعامل بین میدانهای تنش ترکهای مجاور را ساده میکنند‪ ،‬که ممکن است بر نتیجه محاسبه‬
‫عمر خستگی تأثیر بگذارد‪ .‬برای به دست آوردن نتیجه دقیق تر‪ ،‬کل فرآیند رشد ترک های همسطح نیاز به تجزیه‬
‫و تحلیل دارد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬معیارهای ادغام روشهای مشخصسازی مجدد در استانداردهای مختلف یکسان‬
‫نیستند‪ ،‬که ممکن است منجر به نتایج محاسباتی متفاوتی شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬تفاوت روش های موجود در این‬
‫استانداردها برای اعمال بهتر روش ها نیاز به مقایسه دارد‪.‬‬