‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫کاربردهاي مطالعات ژئوشيميايی‬

‫امروزه علم ژئوشيمی آلی کاربرد گستردهاي در مطالعات مخزن و بهرهبرداري دارد‪ .‬از مهمترين کاربرد علم‬
‫ژئوشيمی در اين خصوص ميتوان به موارد ذيل اشاره کرد‪:‬‬

‫‪ - 1‬کاربرد ژئوشيمی در ارزيابی مخازن‬

‫تعيين محل برخورد سياالت در مخزن‬

‫تعيين پيوستگی مخزن (‪ )Reservoir Continuity‬در جهت افقی و قائم‬

‫تعيين موقعيت تارمتها (‪)Tarmat‬‬

‫بررسی کيفيت و پيشينه ستون نفت‬

‫محاسبه اشباع آب (‪)Sw‬‬

‫ارزيابی و شناسايی مشکالت توليد در نتيجه فرايند آسفالتين زدايی‬

‫‪ – 2‬کاربرد ژئوشيمی در توسعه و توليد مخزن‬

‫مشخص کردن سهم توليد (‪)Production Allocation‬از هر پیزون در مخازن با زونهاي توليدي‬
‫مختلف(‪)Commingled production‬‬

‫شناسايی ناپيوستگيها و زون بنديهاي موجود در مخزن‪ ،‬تعيين محل سد و موانع وارائه مدل توليد‬

‫کمک در شناسايی موانع استاتيکی و ديناميکی(گسل‪ ،‬تغييرات ناگهانی تراوايی در بخشهايی از سنگ‬
‫مخزن(‪ )permeability barriers‬و‪ ) ..‬که سبب ناهمنگی در خواص مخزن و هم چنين ايجاد مشکل در‬
‫ازدياد برداشت ميگردد‪.‬‬

‫پی بردن به وسعت افقی موانع (سد) در مخزن‬

‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫تشخيص مسير هرزروي در تيوبينگ‪ ،‬آميختگیها و مشکالت آنها در ارتباط با مسائل توليد‬

‫ارزيابی مسير و تاثير آب و گاز تزريقی به مخزن‬

‫تعيين مکانيسم ترش شدن هيدروکربورهاي مخازن‬

‫ارائه مدل رايانهاي جهت مشخص نمودن پالن توليد‬

‫کمک در تعيين موقعيت چاههاي استخراجی‬

‫ارزيابی سنگ پوش‬

‫ارزيابی بهترمشکالت توليد با استفاده از تلفيق اطالعات ژئوشيميايی سيال توليدي و محتويات آلی مخزن‬

‫ارزيابی توان توليد نفت زونهاي مختلف در مخازن با زونهاي توليدي مختلف‬

‫منيتور کردن تاثير چاهی تزريقی بر گسترده مخازن مورد مطالعه در فرايندهاي ازدياد برداشت‬

‫تعيين درجه آلودگی به مواد خارجی در نفت‬

‫مطالعه تغييرات ثانويه بر روي نفت‪.‬‬

‫شناسايی پديدههاي اختالط در نفت‪.‬‬

‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫کاربرد علم ژئوشيمی در مطالعات مختلف نفت‬

‫در اغلب مخازن هيدروکربنی‪ ،‬بداليل مختلف از جمله وجود موانع استاتيکی و ديناميکی‪ ،‬سياالت (آب‪،‬گاز و‬
‫نفت) موجود در مخازن از لحاظ ترکيبی هم در جهت عمودي و هم در جهت افقی نامتجانس (هتروژن)‬
‫میباشند‪ .‬هدف اصلی ژئوشيمی مخزن درک علت اين ساختار نامتجانس (هتروژن) و استفاده از آن براي درک‬
‫درست از شرايط حاکم بر مخزن و تعيين استراتژي دقيقتر توسعه و توليد از ميدان میباشد‪ .‬مخازن‬
‫کامپارتمنتتااليز(‪ )Compartmentalized Reservoir‬مخازنی هستند که سيال هيدروکربنی موجود در‬
‫آن به راحتی نميتوانند بعلت وجود سدهاي استاتيکی و يا ديناميکی در گستره مخزن جابجا شوند و ممکن است‬
‫در هر زونی سيال مخزن داراي ترکيب ژئوشيميايی متفاوتی باشد‪ .‬بهره برداري از سياالت اين مخازن و يا ازدياد‬
‫برداشت با تزريق گاز و آب در اين نوع از مخازن با مشکالت جدي مواجه میباشد‪ .‬به علت وجود اين سدها و‬
‫موانع‪ ،‬محدوده تاثير و زهکشی چاههاي بهرهبرداري کاهش میيابد و در هنگام اجراي ‪ EOR‬در چنين مخازنی‪،‬‬
‫سياالت تزريقی ممکن است بخشهايی از مخزن را تحت تاثير قرار ندهند و يا تاثير آن بسيار اندک باشد‪.‬‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫همچنين ممکن است سيالت تزريقی بخش هايی از مخزن را تحت تاثير قرار دهد که فاقد کيفيت مناسب از‬
‫جنبه توليد بوده و نه تنها سبب کاهش توليد نفت بلکه سبب توليد سياالتی مثل گاز و آب گردد‪ .‬لذا ضرورت‬
‫انجام مطالعات ژئوشيميايی مخازن قبل از توسعه ميدان و يا انجام روشهاي ‪ EOR‬به خوبی مشخص میباشد‬
‫که باعث کاهش هزينههاي توليد میشود‪.‬‬

‫در مطالعه اوليه يک مخزن‪ ،‬هريک از موارد زير میتواند نشان دهنده وجود موانع استاتيکی و يا ديناميکی در‬
‫مخزن باشد و سبب ايجاد زون بندي در مخزن گردد‪.‬‬

‫• تغييرات رخسارهاي بين دو چاه يا تغييرات در طول ستون چاه (وجود اليههاي متراکم و متخلخل در کنار‬
‫هم )‬

‫• بر هم خوردن پيوستگی سطوح در مقاطع لرزهاي‬

‫• عدم وجود فشار يکسان در چاههاي مجاور يا وجود زونهاي فشاري در طول ستون چاه که داري شيب متفاوت‬
‫در آزمايش ستون چاه میباشند‬

‫• عدم وجود (‪ )WOC‬در عمق يکسان در چاهها‬

‫• تفاوت در خواص (‪ )PVT‬در بخشهاي مختلف مخزن‬

‫• تفاوت در ويژگیهاي ژئوشيميايی نفت موجود در نقاط مختلف مخزن‬

‫يکی از پيچيدگیهاي موجود در مخازن درک چگونگی ارتباط قائم و عمودي در مخازن میباشد‪ .‬مخازن کربناته‬
‫به لحاض پيوستگی افقی و جانبی داراي روابط غير قابل پيش بينی میباشند‪ ،‬همچنين يکی از معضالت پيش‬
‫رو در مخازن چند اليه وجود نفتهاي با ترکيب مختلف بوده که در بعضی مواقع ترکيب ابن نفت ها سبب پديده‬
‫ها و خسارات سنگينی از جمله رسوب آسفالتين‪ ،‬خوردگی و ‪ ....‬در مخازن میشود‪ .‬از آنجايی که مخازن با بهره‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫دهی و توليد باال متشکل از اليههاي متفاوت بوده لذا درک صحيحی از وضعيت مخزن در شناسايی و گسترش‬
‫بخشهاي با بهره دهی متفاوت در مخزن الزم می باشد‪.‬‬

‫مخازن کربناته يکی از پيچيدهترين مخازن هيدروکربنی در جهان میباشند بطوري که روند تغييرات خصوصيات‬
‫مخزنی (تخلخل و تراويی) تابع وِيژگیهاي رسوبگذاري (تغييرات رخسارهاي و چينهاي) و پس از رسوبگذاري‬
‫(تغييرات دياژنزي و ساختمانی) میباشد‪ .‬تغييرات رخسارهاي‪ ،‬دياژنتيکی و يا وجود گسل در مخازن سبب بروز‬
‫ناهمگنی و شکلگيري موانع تراوايی در مخزن ميگردد‪ .‬وجود اين موانع مشکالت فراوان در بهره برداري و هم‬
‫چنين در فرايند ازدياد برداشت ايجاد مینمايد‪ .‬سيال تزريقی که از طريق چاههاي تزريقی به مخزن وارد ميشود‬
‫به علت وجود اين موانع نميتواند بخشهاي مورد نظر از مخزن را تحت تاثير قرار دهد‪ .‬با مطالعات ژئوشيمی‬
‫مخزن ميتوان موقعيت اين موانع که با روشهاي ديگر براحتی قابل شناسايی نيستند را مشخص نمود و متناسب‬
‫با موقعيت آنها اقدام به حفر چاههاي بهرهبرداري و تزريقی‪ ،‬و طراحی موثر وبهينه سيالت تزريقی در فرايند هاي‬
‫‪ EOR‬نمود‪ .‬مطالعه ژئوشيمی مخزن کليه تغييرات احتمالی در ترکيب ژئوشيميايی نفت را پيش بينی و مدل‬
‫مینمايد‪ .‬بسياري از ميادين کشور در نيمه دوم عمر خود هستند و تحت مطالعه براي انتخاب و اجراي‬
‫برنامههاي ازدياد برداشت میباشند که قطعا انجام مطالعات ژئوشيميايی مخزن ميتواند در انتخاب بهترين روش‬
‫و کاهش هزينههاي پيش بينی نشده کمک نمايد‪.‬‬

‫با توجه به افزايش عمر ميادين و تزريق گاز در مخازن جهت حفظ فشار اوليه مخزن با انجام مطالعه ژئوشيميايی‬
‫سياالت مخزن در گذر زمان(‪ )Time-lapse geochemistry‬ميتوان ميزان تاثير سياالت تزريقی را بر‬
‫بخشهاي مختلف مخزن مورد مطالعه منيتور کرد‪ .‬توسط تکنولوژي ژئوشيميايی( ‪Time-lapse‬‬
‫‪ )geochemistry‬میتوان حرکت سيال در مخزن را با استفاده از بررسی تغييرات سيال توليدي‪ ،‬مدل نمود‪.‬‬
‫در اين تکنولوژي اختالفات موجود در الگوي ژئوشيميايی نفت حاصل در بدو توليد از مخزن (مدل استاتيک) با‬
‫الگوهاي ژئوشيميايی مربوط به نمونههاي گرفته شده در مقاطع زمانی مختلف مقايسه ميگردد و توسط‬
‫پارامترهايی همانند وجود سد و موانع محتمل در مخزن‪ ،‬الگوهاي مختلف شارژ شدن مخزن‪ ،‬مهاجرتهاي‬
‫متوالی با تغيير در ترکيب شيميايی نفت و گاز‪ ،‬و فرايندهاي ثانويه توجيه میشود‪ .‬در اين روش با برنامه ريزي‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫جهت تهيه نمونه از چاهها در دورههاي زمانی متفاوت و آناليز نمونهها و مقايسه نتايج هر چاه با چاههاي مجاور و‬
‫اطالعات گذشته آن چاه‪ ،‬الگوي حرکتی سيال در مخزن مدل ميگردد و مناطقی که تحت تاثير توليد از هر چاه‬
‫قرار ميگيرند مشخص میشود‪ .‬اين روش براي منيتور کردن محدوده هاي تاثير چاههاي تزريقی هنگام ‪EOR‬‬
‫در اغلب پروژه هاي ازدياد برداشتی اجرا میشود‪.‬‬

‫شناسايی زون بندي مجود در مخزن با مطالعات ژئوشيميايی‬

Held : Group of Petroleum Engineering EBook

Introudction to Reservoir and Production Geochemistry

‫بررسی وضعيت پيوستگی مخزن‬

Held : Group of Petroleum Engineering EBook

Introudction to Reservoir and Production Geochemistry

‫بررسی وضعيت پيوستگی مخزن در جهت قائم با استفاده از ژئوشيمی آب سازندي و نفت‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫بررسی ژئوشيميايی پيوستگی مخزن در يک مخزن گازيبررسی ژئوشيميايی پيوستگی مخزن در يک مخزن‬
‫گازيبررسی ژئوشيميايی پيوستگی مخزن در يک مخزن گازي‬

‫تعيين موقعيت تارمتها در مخزن با مطالعه ژئوشيمياييتعيين موقعيت تارمتها در مخزن با مطالعه ژئوشيميايی‬
‫تعيين موقعيت تارمتها در مخزن با مطالعه ژئوشيميايی‬
Held : Group of Petroleum Engineering EBook

Introudction to Reservoir and Production Geochemistry

‫تعيين سهم توليد از هر زون توليدي‬

Methods in allocation of commingled reservoirs

‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫بررسی مشکالت ايجاد شده در تيوبينگ با مطالعه ژئوشيميايی سيال خروجی‬

‫توضيح ‪:‬‬

‫گاهی اوقات در مخازنی که از چند زون جداگانه توليد ميشود ممکن است تيوبينگ‪ ،‬کيسينگ دچار مشکل شود‬
‫و اختالط نفت هاي زونهاي مختلف اتفاق بيفته و نفت خارج شده از چاه مخلوطی از نفت زونهاي مختلف باشد با‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫نمونه برداري ژئوشيميايی قادر خواهيم بود اوال محل تخريب را در چاه مشخص کنيم و هم چنين سهم هر زون‬
‫را دقيق در توليد مشخص نماييم‬

‫ارزيابی بهترمشکالت توليد با استفاده از تلفيق اطالعات ژئوشيميايی سيال توليدي و محتويات آلی مخزن‬

‫تعداد ‪ 11‬عدد از مقاالت مرتبط با مطالعات ژئوشيميايی ميادين نفت و گاز ايران که در دو سال اخير به چاپ‬
‫رساندم جهت بهره برداري عالقمند آن به مباحث علم ژئوشيمی تقديم ميگردد اگر تمايل به دريافت مقاالت‬
‫بيشتر داريد ميتوانند به آدرس زير مراجعه نماييد‬

‫‪http://www.researchgate.net/profile/ahmad_reza_rabbani2‬‬

‫کتاب " ژئو شيمی سطحی و کاربرد آن در اکتشاف منابع هيدروکربنی " تدوين دکتر احمد رضا ربانی توسط‬
‫انتشارات دانشگاه منتشر شد‪ .‬اطالعات بيشتر‪:‬‬

‫‪http://www.aut.ac.ir/aut/fa/NewsInfo.aspx?id=378‬‬

‫در خصوص مشکالت مخازن گازي ايران مثال موردي در خصوص تخليه سريع مخزن و افت فشار ان اقدامی از‬
‫طريق ژيو شيمی صورت گرفته؟‬
‫‪Held : Group of Petroleum Engineering EBook‬‬

‫‪Introudction to Reservoir and Production Geochemistry‬‬

‫علم ژيوشيمی ميتواند داليل افت فشار را مورد بررسی قرار دهد در بسياري از مخازن بعلت عملکرد ضعيف پوش‬
‫سنگ گاز و يا حتی مولکولها سبک نفت از آن عبور کرده و خود را به سطح ميرسانند اين ترکيبات و اثرات انها‬
‫در سطح با چشم ديده نميشود ولی با مطالعه ژيوشيميايی براحتی ميتوان آنها و اثرات آنها را مورد بررسی قرار‬
‫داد و ميزان نشت هيدروکربن را مشخص کرد اخيرا کتابی تحت عنوان ژيوشيمی سطحی نگارش کردم که‬
‫مطالعه آن توصيه ميگردد‬

‫از ديگر مشکالت مخازن گازي مهاجرت گاز ترش افقهاي تحتانی به سمت مخازن نفت و يا گاز موجود در اعماق‬
‫کمتر است که سبب ترش شدگی آنها ميگردد‬

‫و هم چنين ورود گاز از مخازن تحتانی تر به درون مخازن نفت در افقهاي کم عمق تر تعادل موجود در مخزن را‬
‫ميتواند بر هم زده و سبب رسوب آسفالتن در مخزن نفت گردد که با مطالعه ژيوشيمی ميتوان به آن پرداخت‬

‫اخيرا ميادين توليد گاز شيرين حوزه زاگرس بتدريج ترش (افزايش ‪ H2S‬توليدي تا ‪ ) ppm 111‬ميشوند دو‬
‫فرضيه وجود دارد ‪.‬‬

‫‪ -1‬مهاجرت گاز ترش سازندهاي پايين تر مانند سازند نار‬

‫‪ -2‬فرايند احياي ترمو شيميايی سولفات و توليد ‪H2S‬‬

‫نظر جنابعالی در اين خصوص چيست ؟‬

‫احتمال زياد به علت افت فشار در مخازن‪ ,‬گازهاي ترش تحت فشار افقهاي عميق تر از طريق درزه و شکاف‬
‫هاي بهم مرتبط خود را به مخازن شيرين بااليی ميرسانند و سبب ترش شدگی آنها ميگردند در اين مخازن با‬
‫افزايش برداشت از مخزن ميزان ترش شدگی بتدريج با ورود بيشتر گازهاي ترش افقهاي تحتانی افزايش می يابد‬

‫براحتی ميتوان با چند آناليز ژئوشيميايی منشا سولفيد هيدروژن را مشخص نمود‬
Held : Group of Petroleum Engineering EBook

Introudction to Reservoir and Production Geochemistry