‫آسیب زدایی و تحریک یک چاه افقی به منظور افزایش بهره وری مخزن هیدروکربنی با‬

‫استفاده از اسیدکاری گسترده در یکی از مخازن جنوب غربی ایران (مطالعه موردی)‬

‫ساغری‪۳‬‬ ‫سید نورالدین حسینی*‪ ،1‬مرتضی جشنی ‪ ، ۲‬سامان‬

‫‪ -1‬گروه مهندسی نفت واحد امیدیه‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمی‪ ،‬امیدیه‪ ،‬ایران‬

‫‪Noor_hoseini@iauo.ac.ir‬‬

‫‪ -۲‬دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی نفت بهره برداری‪ ،‬دانشگاه آزاد امیدیه‪ ،‬خوزستان‪ ،‬ایران‬

‫‪Mortezajashni.eng@gmail.com‬‬

‫‪ -۳‬دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی نفت بهره برداری‪ ،‬دانشگاه آزاد امیدیه‪ ،‬خوزستان‪ ،‬ایران‬

‫‪Saghari67@gmail.com‬‬

‫خالصه‪:‬‬

‫با عنایت به اهمیت ازدیاد برداشت نفت و گاز از منابع انرژی های هیدروکربنی )‪ (EOR‬و به منظور به حداکثر رساندن توان‬
‫بهره وری چاه های نفت و گاز‪ ،‬و نیز افزایش راندمان تولید‪ ،‬از روش های مختلف اسیدکاری سازند (اسید درمانی) استفاده‬
‫میکنیم‪ .‬هدف از انجام عملیات اسیدکاری‪ ،‬افزایش تراوایی و نفوذپذیری سنگ مخزن‪ ،‬زدودن عوامل انسداد دهنده ی خلل‬
‫و فرج های سازند در نواحی ریزش هیدروکربن به درون چاه‪ ،‬و در نهایت برطرف کردن آسیب های سازند تولیدی میباشد‪.‬‬
‫که تمامی این موارد نهایتاً منجر به باال رفتن راندمان بازیافت هیدروکربن از مخزن می شوند‪ .‬در این مقاله پس از معرفی‬
‫انواع روش های اسیدکاری (اسیدکاری شستشو ‪ -‬اسیدکاری ماتریسی ‪ -‬اسیدکاری به منظور ایجاد شکاف هیدرولیکی) تالش‬
‫کرده ایم که در یک مطالعه موردی‪ ،‬با استفاده از داده های میدانی واقعی از جمله نمودارهای متنوع بدست آمده از عملیات‬
‫نمودار گیری از سازند تولیدی و نیز اطالعات دقیق مربوط به شرایط فشاری و تولیدی و اضافه بر آن خصوصیات سنگ و‬
‫سیال مخزن مورد مطالعه‪ ،‬به شرح دقیق سیاالت مورد استفاده در ساخت اسید تزریقی و نیز عملیات رفع مانع و تحریک‬
‫سازند تولیدی به وسیله اجرای دو عملیات پیوسته ی اسیدکاری شستشو و متعاقباً اسیدکاری گسترده با حجم زیاد اسید و‬
‫سرعت باالی تزریق اسید )‪ (HVA‬در یکی از چاههای افقی واقع در میدان نفتی یاران شمالی (جنوب غرب ایران) بپردازیم‪.‬‬

‫واژه های کلیدی‪:‬‬

‫اسیدکاری گسترده )‪ ،(HVA‬ازدیاد برداشت )‪ ،(EOR‬افزایش توان بهره وری ‪ ،‬چاه افقی ‪ ،‬رفع آسیب از سازند ‪،‬‬
‫اسیدکاری ماتریسی ‪ ،‬افزایه های اسیدکاری‪ ،‬میدان نفتی یاران شمالی‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪1‬‬

Abstract:

Due to the importance of enhanced oil and gas recovery from hydrocarbon
energy sources (EOR) and in order to maximize the productivity of oil and gas
wells, as well as increase production efficiency, we use different methods of
formation acidizing (acid treatment). The purpose of acidizing is to increase the
permeability of the reservoir rock, remove the blocking agents of the pores and
pores of the formation in the areas of hydrocarbon spill into the well, and finally
eliminate the damage to the production formation. All of these eventually lead
to increased hydrocarbon recovery efficiency from the reservoir. In this article,
after introducing different types of acidizing methods (washing acidizing -
matrix acidizing - acidizinb in order to create hydraulic fracturing) In a case
study, we have tried to use real field data, including various diagrams obtained
from well logging operations of the production formation, as well as detailed
information about the pressure and production conditions, in addition to the
rock and fluid properties of the study reservoir , to detailed description of the
fluids used in the manufacture of injectable acid and also the operation of
removing the barrier and stimulating the production formation by performing
two continuous operations of washing acidizing and subsequent extensive
acidizing with high volume of acid and high speed of acid injection (HVA) let's
be in one of the horizontal wells located in Yaran north oil field (southwest of
Iran).

Keywords: Extensive acidizing (HVA), Enhanced oil recovery (EOR),

Increasing productivity, Horizontal wells, Elimination of damage from the
formation, Matrix acidizing, Acidizing additives, North Yaran oil field

http://oil.bcnf.ir ۲ ‫صفحه‬
 ‫مقدمه‪:‬‬

‫در سال ‪ ۵۹۸۱‬میالدی برای اولین بار عملیات اسید کاری که خود یکی از دیرینه ترین روش ها در جهت باال بردن نرخ تولید‬
‫از چاه بشمار می آید‪ ،‬مورد استفاده قرار گرفت این عملیات یک سال بعد به عنوان یک عملیات تحریک کننده سازند تولیدی‪،‬‬
‫به شرح عملیات تزریق اسید کلریدریک )‪ (HCL‬برای تحریک یک سازند آهکی پرداخت‪ ،‬که این عملیات منجر به ایجاد‬
‫کانالهایی در سنگ گردید و نرخ تولید را افزایش داد‪ .‬به عبارت دیگر نزدیک به ‪ ۵۲۱‬سال است که به منظور بهبود توان‬
‫بهره وری چاههای نفت و گاز از انواع مختلف روشهای اسید کاری استفاده میشود‪ ،‬البته تا اوایل سال ‪ ۵۸۹۱‬میالدی به‬
‫دلیل مشکل خورندگی اسید و نیز بدلیل فقدان عوامل بازدارنده خاصیت خورندگی اسید‪ ،‬همچنین اهمیت محافظت کردن‬
‫از تمامی لولههای جداری و تجهیزات فلزی که در طی عملیات اسید کاری‪ ،‬با اسید در تماس بودند‪ ،‬استفاده از روش های‬
‫روش اسید کاری بسیار محدود بود‪ .‬ولی با توسعه عوامل و افزایه های بازدارنده خورندگی اسید‪ ،‬روش اسید درمانی یا همان‬
‫اسید کاری سازندهای تولیدی چاه های نفت و گاز گسترش یافت و به مرور منجر به بوجود آمدن صنعت خدمات تحریک‬
‫چاه گردید‪ .‬امروزه اسید کاری یکی از پرکاربرد ترین و مؤثرترین روشهای تحریک چاه میباشد که معموالً در چاه هایی که‬
‫جدیداً حفاری شدهاند به جهت‪ ،‬به حداکثر رساندن میزان بهره وری اولیه و در چاه هایی که زمان زیادی از حفاری و عمر‬
‫تولیدی آنها گذشته است به منظور بازیابی بهره وری و ازدیاد برداشت از منابع انرژی انجام می گیرد‪]11[ .‬‬
‫عملیات اسیدکاری گسترده که از لحاظ دسته بندی‪ ،‬زیر مجموعه روش اسیدکاری ماتریسی قرار میگیرد‪ ،‬از متداول ترین‬
‫روش های اسیدکاری با هدف افزایش سطح ارتباط چاه و مخزن و تحریک طبقات تولید کننده نفت و گاز و جریان یافتن این‬
‫طبقات به درون چاه انجام میشود‪ .‬در این عملیات با توجه به تراوایی باالی سازند تحت تحریک‪ ،‬حجم بسیار باالیی از اسید‬
‫را با سرعت باال به درون مخزن تزریق میکنیم‪ ،‬در طی این عملیات‪ ،‬اسید تزریقی پس از برخورد با سازند تولیدی شروع به‬
‫حل کردن سنگ مخزن و باز و عمیق تر کردن منافذ سنگ میکند که این خود یک عامل موفق در جهت افزایش تولید‬
‫هیدروکربن میباشد‪ .‬شایان ذکر است که جهت جلوگیری از هرزروی سیال به سمت نواحی دارای تراوایی قابل قبول‪ ،‬و به‬
‫عبارتی هدایت اسید تزریقی به سمت قسمتهایی از سنگ که دارای تراوایی خوبی نیستند‪ ،‬باید قبل از تزریق اسید‪ ،‬سیال‬
‫انحراف دهنده )‪ (diverter‬تزریق شود‪ ،‬این سیال با نفوذ در قسمتهای تراوای سنگ مخزن که دارای تراوایی قابل قبولی‬
‫هستند‪ ،‬به صورت موقتی باعث مسدود شدن این نواحی و عدم ورود اسید به این منافذ می شود‪ .‬بدین ترتیب اسید تزریقی‬
‫با خوردن آن قسمتهایی از سازند که دارای تراوایی کمتری هستند باعث احیای تراوایی کل سنگ مخزن می گردد‪]12[.‬‬
‫مخازن کربناته برای بهبود بهره وری چاه نیاز به تحریک اسیدی موثر دارند‪ .‬برای چاه های افقی طوالنی یک عامل پیچیده و‬
‫دشوار جهت کنترل قرارگیری اسید در امتداد بخش مخزن وجود دارد‪ .‬در اینجا کاربرد الینر هوشمند مطرح می گردد که‬
‫تعدادی سوراخ کوچک در آن تعبیه شده است که فاصله آنها به صورتی است که اسید تزریقی را بطور مساوی و یکنواخت در‬
‫امتداد مخزن توزیع کند‪]5[ .‬‬
‫نتیجه تمام عملیاتهای اسیدکاری زمانی مثمر ثمر خواهد بود که ما در انتخاب نوع اسید‪ ،‬و نیز مقدار اسید مورد نیاز در‬
‫عملیات و همچنین در نظر گرفتن تمامی محدودیت های مربوط به عملیات دقت باالیی داشته باشیم و بهترین انتخاب را‬
‫کرده باشیم‪ .‬اسیدهای مورد استفاده در عملیات اسیدکاری می توانند‪ :‬آلی‪ ،‬معدنی‪ ،‬هیبریدی (ترکیبی از هر دو اسید آلی و‬
‫معدنی)‪ ،‬اسیدهای کندکننده و یا کریستالی باشند که در ادامه به توضیح آنها میپردازیم‪]۵[ .‬‬

‫مبانی نظری‪:‬‬

‫واکنش اسید کلریدریک بر سازند آهکی )‪:(Limestone‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪۳‬‬

‫سازندهای آهکی )‪ (Limestone‬همانگونه که از نامشان پیداست‪ ،‬درصد باالیی از آهک را دارا می باشند‪،‬سنگ آهک با‬
‫فرمول شیمیایی )‪ (CaCo3‬در ترکیب خود دارای کلسیم میباشد‪ ،‬اسید کلریدریک تمایل زیادی برای واکنش با کلسیم‬
‫)‪(Ca‬و منیزیم )‪ (Mg‬دارد‪ ،‬به همین دلیل این اسید در سازندهای کربناته و آهکی استفاده می شود‪ .‬رایج ترین نوع اسیدی‬
‫که در عملیاتهای تحریک و انگیزش چاههای نفت و گاز به کار برده میشود‪ ،‬اسید کلریدریک )‪ (HCL‬است‪ .‬باید خاطر‬
‫نشان کرد که بعلت قوی بودن اسید کلریدریک و تأثیر زیادی که بر فلزات میگذارد‪ ،‬باید قبل از تزریق به چاهها افزایه های‬
‫جهت کنترل خاصیت خورندگی آن )‪ (Corrosion inhibitor‬به اسید اضافه گردد‪ .‬حداقل غلظت اسید کلریدریک (‪)5‬‬
‫درصد وزنی و حداکثر آن (‪ )۹۱‬درصد وزنی می باشد‪ .‬معمولی ترین نوع آن دارای درصد وزنی (‪ )15‬و خلوص (‪ )28‬درصد‬
‫است‪ .‬معادله واکنش اسید کلریدریک با سازند های آهکی (کربنات کلسیم) به صورت زیر است‪:‬‬

‫‪2HCl + CaCO3 → CaCl2 + H2O + CO2‬‬

‫در طی واکنش اسید کلریدریک با سنگ مخزن (سنگ آهک)‪ ،‬انرژی آزاد می شود‪ ،‬مقدار انرژی آزاد شده ممکن است به‬
‫میزان قابل توجهی زیاد باشد‪ .‬و این امر سبب باال رفتن دمای اسید (در ناحیه تماس با سنگ مخزن) به مقداری بیش از‬
‫دمای سیال سازند شود‪ .‬با توجه به اینکه تغییرات دمای واکنش اسید با سنگ مخزن نسبت مستقیم با غلظت اسید دارد‪ ،‬و‬
‫نیز غلظت اسید در طی فرآیند بطور مداوم در حال تغییر است‪ ،‬بدین سبب در مرحله شبیه سازی باید محاسبات عددی‬
‫مربوط به دما را لحاظ کنیم‪ .‬نکته قابل ذکر اینجاست که در این مقاله بعلت اینکه سازند تولیدی ما از جنس سنگ آهک‬
‫میباشد‪ ،‬اسید مورد استفاده ما در عملیات تحریک‪ ،‬اسیدکلریدریک انتخاب شده که از نظر دسته بندی در نوع اسیدهای آلی‬
‫به شمار می آید‪ .‬ولی از نظر تجربی در سازندهای تولیدی که میزان دما باال است‪ ،‬بکار بردن اسیدهای آلی بجای اسیدهای‬
‫معدنی تاثیر بهتر و موفق تری در نتیجه فرآیند اسیدکاری دارند‪]6[ .‬‬

‫‪ -1‬انواع متدهای عملیات اسیدکاری )‪: (Types of methods acidizing operations‬‬

‫‪ 1-1‬روش شستشو با اسید )‪:(washing Acidizing‬‬

‫هدف از این روش اسیدکاری‪ ،‬زدودن و شستشوی دهانه های ریزش هیدروکربن به درون چاه (نواحی مشبک کاری شده)‪ ،‬از‬
‫عواملی که سبب کاهش راندمان تولید شده اند می باشد‪ .‬این عوامل با رسوب در خلل و فرج های سنگ مخزن‪ ،‬سبب انسداد‬
‫منافذ و کانالهای تولیدی شده و بدین ترتیب تراوایی سنگ مخزن را کاهش داده اند‪ ،‬رسوبات مختلفی از جنس‪ :‬شن و ماسه‪،‬‬
‫لجن ها و یا اندودهای شیمیایی مختلف موجود در سیاالت حفاری یا سایر مواد زائد که مانع از تولید بهینه شده اند‪]۲[ .‬و‬
‫[‪]۱‬‬

‫‪ 2-1‬روش اسید کاری ماتریسی )‪:(Matrix Acidizing‬‬

‫هدف از این روش اسید کاری‪ ،‬ارسال اسید به درون سازند تولیدی مخزنی می باشد‪ ،‬که دارای قابلیت نفوذپذیری کمی است‪.‬‬
‫در این عملیات‪ ،‬اسید با فشاری کمتر از فشار آستانه تحمل سازند‪ ،‬به درون مخزن تزریق میگردد‪ .‬اسید تزریقی در طی‬
‫برخورد با دیواره های درزه ها و کانالهای تراوای سنگ مخزن‪ ،‬مقداری از دیواره را در خود حل میکند و به این ترتیب عمق‬
‫کانالها و درزه ها را بیشتر کرده و تراوایی سنگ مخزن‪ ،‬بهره وری و در نهایت راندمان تولید را افزایش می دهد‪ .‬علت رعایت‬
‫سقف فشار‪ ،‬در این روش اسید کاری این است که‪ ،‬اگر فشار تزریق‪ ،‬از فشار شکست سازند افزون تر گردد‪ ،‬منجر به شکسته‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪4‬‬

‫شدن سازند و ایجاد شکاف اضافی در مخزن می گردد‪ ،‬که ما در روش اسیدکاری ماتریسی چنین هدفی را دنبال نمی کنیم‪.‬‬
‫[‪]۹‬‬

‫‪ 3-1‬اسید کاری به منظور ایجاد شکاف و ترک در سنگ مخزن یا همان عملیات ایجاد شکاف هیدرولیکی‬
‫)‪: (Hydraulic fracturing‬‬

‫در حدود (‪ )۵۲۱‬سال قبل‪ ،‬به منظور ایجاد شکاف در مخازن هیدروکربنی و افزایش شاخص بهره دهی از روش نیتروشوتینگ‬
‫)‪ (Nitro shooting‬استفاده میگردید‪ .‬در طی این عملیات‪ ،‬نیتروگلیسیرین که امروزه ماده اصلی استفاده شده در ساخت‬
‫دینامیت ها و مواد منفجره میباشد‪ ،‬به عنوان ماده منفجره در انتهای چاه خرج گذاری می شد و سپس بر روی آن ماسه می‬
‫ریختند تا قدرت انفجار در ته چاه و در مقابل سازند تولیدی متمرکز گردد‪ .‬به این ترتیب با ایجاد انفجار در سازند تولیدی‬
‫شکاف ایجاد می کردند‪ .‬امروزه شکاف هیدرولیکی به وسیله تزریق اسید و با فشاری باالتر از آستانه تحمل سازند‪ ،‬جایگزین‬
‫روش قدیمی (نیتروشوتینگ) میباشد‪]۸[ .‬‬
‫فن آوری های شکست هیدرولیکی از آمریکای شمالی به سایر مناطق تولید کننده نفت و گاز در جهان انتشار یافت‪ .‬در‬
‫گذشته پیشرفتهای اصلی این فن آوری بیشتر به سیاالت و مواد محرک و خصوصیات آنها مربوط می شد ولی در سالهای‬
‫اخیر پیشرفتهای بیشتری در زمینه ابزارها و فرایندهای مهندسی و تحلیل ها صورت گرفته است‪ .‬بدست آوردن اطالعات در‬
‫مورد چاه قبل از تزریق سیال مورد کاربرد در عملیات شکاف هیدرولیکی به مهندسان این امکان را می دهد که طراحی‬
‫دقیقی از عملیات تنظیم کنند‪]4[ .‬‬

‫در روش ایجاد شکاف نیز همانند روش اسید ماتریسی‪ ،‬باید اسید را به درون سازند تزریق کنیم‪ ،‬با این تفاوت که در این‬
‫روش‪ ،‬فشار تزریقی اسید باید باالتر از آستانه فشار تحمل سازند باشد‪ .‬به عبارتی دیگر باید اسید را با فشاری باالتر از فشار‬
‫شکست سازند تزریق کنیم تا سازند شکسته شود و شکافهای هیدرولیکی (درزه و ترک) جدید در مخزن ایجاد گردد‪ .‬نکته‬
‫قابل توجه در این روش این است که‪ ،‬به علت اینکه سیالی که توسط آن سازند را شکستیم‪ ،‬اسید میباشد‪ ،‬این اسید پس از‬
‫ایجاد شکاف جدید در سازند‪ ،‬با دیواره های این شکاف برخورد کرده و باعث حل شدن دیواره می گردد‪ .‬و این موضوع بدین‬
‫جهت دارای اهمیت است که‪ ،‬پس از برداشتن فشار اعمالی به سازند‪ ،‬رسانایی شکاف ایجاد شده حفظ گردد و به حالت اولیه‬
‫باز نگردد‪ .‬بدین ترتیب با ایجاد شکاف جدید در سازند‪ ،‬تراوایی افزایش یافته است‪]۹[ .‬‬
‫باید توجه داشت که‪ ،‬از نظر فنی ایجاد یک شکاف عمیق در مخزن‪ ،‬بسیار بهینه تر از ایجاد چندین شکاف کوتاه و کم عمق‬
‫می باشد‪ .‬زیرا یک شکاف عمیق دسترسی ما را به نواحی بکر و دست نخورده مخزن میسر می سازد‪ ،‬برای داشتن یک عملیات‬
‫موفق و ایده آل به روش شکاف هیدرولیکی با تزریق اسید‪ ،‬باید اختالف فشار تزریق اسید با فشار شکست سازند‪ ،‬مقدار زیادی‬
‫نباشد (کمی بیشتر از فشار شکست سازند باشد)‪ ،‬در این صورت یک شکاف عمیق و بهینه حاصل می گردد‪ .‬ولی اگر اختالف‬
‫فشار تزریق اسید با فشار شکست سازند از مقدار بهینه فراتر رود (خیلی بیشتر از فشار شکست سازند)‪ ،‬سبب ایجاد شکافهای‬
‫متعدد و کم عمق در نواحی نزدیک به دیواره ی چاه می شود‪]۵۱[ .‬‬

‫‪ -2‬افزایه های قابل استفاده در عملیات های اسید کاری ‪(Additives that can be used in acidizing‬‬
‫‪operations):‬‬

‫به طور کلی افزایه های متعددی جهت رفع برخی کاستی ها و یا تأثیر بهتر اسید بر سازند به همراه اسید‪ ،‬برای تزریق به‬
‫درون سازند مورد استفاده قرار میگیرند‪ .‬در زیر به چند مورد از آنها بهعنوان نمونه اشاره میکنیم‪.‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪5‬‬

 ‫‪ 1-۲‬عامل تر کننده سازند )‪:(Wettability agent‬‬

‫نتایج آزمایشگاهی بیانگر این است که نفت در یک سازند آبدوست بهتر میتواند جریان یابد تا در یک سازند نفت دوست‪ .‬به‬
‫همین دلیل بهتر است که پس از عملیات اسیدکاری‪ ،‬سازند را بوسیله آب آغشته کنیم تا باعث سهولت حرکت نفت در مخزن‬
‫گردد‪ .‬عالوه بر افزایه های شیمیایی که در موضوع آبدوست کردن سازند میتوانند موثر باشند‪ ،‬بعضی از افزایه های بازدارنده‬
‫از امولسیونی شدن محلولها‪ ،‬معلق کننده ذرات و غیره نیز در بحث آبدوست کردن سنگ مخزن موثرند‪.‬‬

‫‪ ۲-۲‬عامل کف زا )‪: (Foaming agent‬‬

‫حضور آب شور به همراه گازهای میعانی )‪ (Gas condensate‬میتواند سبب انسداد خلل و فرج های سازند تولیدی و‬
‫نهایتا کاهش و یا قطع کامل تولید گاز از مخزن شود‪ .‬به همین دلیل بوسیله افزایه کف زا )‪ (Foaming agent‬عوامل‬
‫مسدود کننده مجاری تولیدی را رفع کرده و به نوعی آسیب زدایی میکنیم‪ .‬بعضی از این افزایه ها کششی سطحی آب را‬
‫کاهش میدهند و بعضی دیگر‪ ،‬خود افزایه در حالت کف‪ ،‬نیروی کشش سطحی زیادی دارد‪ .‬که باعث مقاوم بودن آن می‬
‫شود‪ .‬حبابهای تولید شده از این مواد کف زا قادر است که عالوه بر خارج کردن قطرات آب شور و گاز میعانی‪ ،‬ذرات ریز‬
‫دیگری که در مجاری تولیدی حضور دارند را نیز بیرون برانند‪ .‬توجه شود که عواملی همچون دمای هیدروکربن و غلظت‬
‫باالی نمک‪ ،‬پایداری این حبابها را کم میکند‪.‬‬

‫‪ ۳-2‬عامل کنترل کننده آهن )‪ (Iron control agent‬با نماد تجاری )‪: (WA-450‬‬

‫ترکیبات آهن دار به دو صورت (ایجاد رسوب) و (تولید لجن) باعث آسیب رساندن به مخازن هیدروکربنی می شوند‪ .‬به همین‬
‫دلیل لزوم بکارگیری افزایه عامل کنترل آهن )‪ (Iron control agent‬در اسیدها به منظور جلوگیری از آسیبهای ذکر‬
‫شده مطرح می گردد‪ .‬افزایه عامل کنترل آهن )‪ (WA-450‬برای کاستن از یونهای آهن موجود در محلولهای اسیدی‬
‫بکار برده میشود‪ .‬افزایه )‪ ،(WA-450‬حاوی ترکیباتی از قبیل گوگرد دی اکسید‪ ،‬سولفوریک اسید‪ ،‬نمکهای سولفیتی و‬
‫مادهای حاوی یون ید و نیز ممکن است دارای مقدار کمی از ترکیبات اسید تیوگلیکولیک و مورپواتانول و یا نمک هایی از‬
‫این دسته باشند‪.‬‬

‫‪ 4-2‬مواد شکننده امولسیون یا بازدارنده از امولسیون شدن )‪ (Non – Emulsifire‬با نماد تجاری ‪(WA-‬‬
‫‪340) :‬‬

‫از اختالط ذرات معلق یک سیال با فاز مایع‪ ،‬درون یک سیال مایع دیگر امولسیون بوجود می آید‪ .‬اسید در حال تزریق با‬
‫اسیدی که با نفت سازند اختالط یافته‪ ،‬بصورت امولسیون درآمده و باعث انسداد فضاهای متخلخل سازند شده‪ ،‬و بدین ترتیب‬
‫سبب کاهش چشمگیر مقدار تراوایی سازند می شوند‪ .‬گاهی اوقات امولسیون بوجود آمده در مخزن آنقدر زیاد است که بعد‬
‫از عملیات اسیدکاری امکان بهره برداری از چاه وجود نخواهد داشت‪ .‬بنابراین ضرورت استفاده از افزایه هایی که باعث شکسته‬
‫شدن اینگونه امولسیونها می شوند و یا حتی استفاده از افزایه هایی که از ابتدا از بوجود آمدن امولسیون در سیاالت جلوگیری‬
‫می کند دیده خواهد شد‪.‬‬

‫‪ 5-2‬رباینده هیدروژن سولفوره )‪:(H2S Scavenger‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪6‬‬

‫گاز هیدروژن سولفوره )‪ (H2S‬شدیداً سمی و دارای قابلیت خورندگی باالیی است‪ .‬در برخی از هیدروکربن های تولیدی از‬
‫مخازن‪ ،‬به عنوان گاز همراه با نفت تولیدی وجود دارد‪ .‬از این رو‪ ،‬از این افزایه بعنوان یک رباینده شیمیایی‪ ،‬برای زدودن این‬
‫گاز سمی و همچنین حذف اثر خورندگی این گاز‪ ،‬در راستای محافظت از سیستم تکمیل درون چاهی و برون چاهی از جمله‬
‫لوله های جداری و لوله های مغزی و نیز محافظت از مخازن و تجهیزات کاربردی سر چاهی در فرآیند میکس اسید و تمام‬
‫تجهیزات مرتبط با آن‪ ،‬و با دارا بودن توجیه اقتصادی قابل قبول به همراه اسید‪ ،‬برای شیرین سازی نفت و گاز تولیدی‬
‫استفاده می شود‪.‬‬

‫‪ 6-2‬برطرف کننده لجن )‪: (Anti sludge‬‬

‫این افزایه به منظور ممانعت از رسوب لجن های نفتی به همراه اسید استفاده می شوند‪ .‬عوامل اصلی تولید لجن های‬
‫هیدروکربنی (آسفالتین ‪ -‬رزین ‪ -‬پارافین و برخی دیگر از ترکیبات سنگین هیدروکربنی) می باشند‪ ،‬که بر اثر واکنش با اسید‬
‫تزریقی‪ ،‬سبب ایجاد رسوب شده و لجن تولید می کنند‪.‬‬

‫‪ 7-2‬عامل منحرف کننده )‪: (Diverting agent‬‬

‫با توجه به اینکه تراوایی سنگ مخزن‪ ،‬در همه نواحی سازند بهره ده‪ ،‬یکنواخت نمی باشد‪ ،‬پس هدف ما از اسیدکاری تاًثیر‬
‫اسید بر نواحی کم تراوا تعریف می گردد‪ .‬به همین دلیل در راستای جلوگیری از ورود اسید به مناطقی از سنگ که تراوایی‬
‫باالیی دارند‪ ،‬این افزایه به اسید اضافه می گردد‪ .‬عامل انحراف دهنده با نشستن در نواحی با تراوایی نسبتاً باال‪ ،‬به طور موقت‬
‫باعث مسدود شدن منافذ آن نواحی شده و از ورود اسید به آن قسمت ها موقتاً جلوگیری کرده و به این ترتیب‪ ،‬اسید تزریقی‬
‫حداکثر تأثیر خود را بر مناطقی از سنگ که دارای تراوایی کمتری میباشند‪ ،‬میگذارد‪.‬‬

‫‪ 8-2‬مواد فعال کننده سطحی )‪: (Surfactant‬‬

‫این افزایه به عنوان عامل مهمی در جلوگیری از خوردگی تجهیزات درون چاهی و برون چاهی مرتبط با جریان اسید به شمار‬
‫می آیند‪ .‬همچنین مواد فعال کننده سطحی باعث جلوگیری از به وجود آمدن امولسیون در مخزن می شوند‪ ،‬و با تأثیر بر‬
‫روی سنگ مخزن‪ ،‬سبب جذب حداکثری اسید توسط سنگ می گردد‪ .‬از این رو این افزایه عامل مهمی جهت پیشبرد قدرت‬
‫انحالل سنگ‪ ،‬توسط اسید به شمار می آید‪]۲[.‬‬

‫‪ 9-2‬محافظت کننده در مقابل خوردگی )‪: (Corrosion inhibitor‬‬

‫این افزایه‪ ،‬عاملی جهت جلوگیری از قدرت خورندگی اسید در تماس با تجهیزات فلزی درون چاهی و برون چاهی مانند لوله‬
‫های جداری و لوله های مغزی و مخازن و ادوات سرچاهی مربوط به ساخت و میکس اسید به شمار می آید‪ .‬البته باید خاطر‬
‫نشان کرد که استفاده از این افزایه در اسید‪ ،‬سبب تغییر خاصیت تر شوندگی )‪ (Wet ability‬ماسه سنگها‪ ،‬از حالت‬
‫آبدوست )‪ (Water wet‬به نفت دوست )‪ (Oil wet‬میشود که خود یک عامل منفی در جهت کاهش بهره وری به شمار‬
‫می آید‪]۵[ .‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪7‬‬

‫‪ -3‬انواع اسیدهای مورد استفاده در عملیات اسیدکاری ‪(Types of acids used in acidizing‬‬
‫‪operations):‬‬

‫انواع مختلف اسیدهای مورد استفاده در عملیات تحریک و انگیزش چاههای نفت و گاز به پنج دسته کلی تقسیم بندی‬
‫میشوند‪:‬‬

‫‪ 1-3‬اسیدهای معدنی )‪: (Mineral acids‬‬

‫دو نمونه از این نوع اسیدها‪ ،‬اسید کلریدریک و هیدرو فلوئوریک اسید می باشند‪ .‬اسید کلریدریک با درجه اسیدیته (‪)PH=1‬‬
‫از لحاظ ظاهری‪ ،‬یک سیال بی رنگ و شفاف با بوی تند میباشد‪ ،‬که بخاطر تقطیر غشایی اش‪ ،‬سبب تفکیک این اسید از‬
‫محلول هایش می شود‪ .‬اسید کلریدریک کاربردی ترین اسیدی میباشد که معموال در عملیات اسیدکاری در راستای تحریک‬
‫و انگیزش سازندهای بهره ده‪ ،‬آهکی و کربناته مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬این اسید‪ ،‬استعداد فوق العاده ای در خورندگی‬
‫فلزات دارد‪ .‬به همین سبب جهت محافظت از خوردگی تجهیزات مرتبط با فرآیند اسیدکاری‪ ،‬از افزایه های ویژه ای از جمله‬
‫)‪ (Corrosion inhibitor‬استفاده می شود‪.‬‬

‫‪ :2-3‬اسیدهای آلی )‪: (Organic acids‬‬

‫اسید استیک )‪ (Acid Acetic‬یا جوهر سرکه با درجه اسیدیته (‪ )PH = ۹.8‬و فرمول شیمیایی )‪ (C2H4O2‬با قدرت‬
‫خورندگی کم‪ ،‬قابلیت کاربرد در دماهای باال (نقطه جوش‪ 118 :‬درجه سانتیگراد) و عمق نفوذ باال‪ .‬نمونه دیگر از اسیدهای‬
‫آلی اسید فرمیک )‪ (Acid Formic‬یا جوهر مورچه با فرمول شیمیایی )‪ (CH2O2‬می باشد‪.‬‬

‫‪ :3-3‬اسیدهای هیبریدی )‪: (Hybrid or mixed acids‬‬

‫این نوع اسیدها مخلوطی از اسیدهای آلی و اسیدهای معدنی میباشند‪ .‬که به دلیل باال بردن عمق نفوذ اسید در سازند مورد‬
‫استفاده قرار میگیرند‪]۵[ .‬‬

‫‪ :4-3‬اسیدهای پودر شده یا کریستال )‪: (Powdered acids‬‬

‫پودر سولفامیک اسید )‪ (Sulfamic acid‬با فرمول شیمیایی )‪ ،(H3NSO3‬سفید رنگ‪ ،‬غیر فرار‪ ،‬بدون بو و غیر سمی می‬
‫باشد‪ ،‬که به علت قابلیت باالی انحالل در آب ‪ ،‬بعنوان یک اسید قوی بشمار می آید‪ .‬نمونه دیگری از این اسیدها پودر‬
‫کلرواستیک اسید )‪ (Chloroacetic acid‬با فرمول شیمیایی )‪ (C2H3CLO2‬است‪ .‬این نوع اسیدها به دلیل عدم انحالل‬
‫کامل در آب‪ ،‬در دسته اسیدهای ضعیف به شمار می آیند و از نظر عملکردی نسبت به اسیدهای آلی و اسیدهای معدنی در‬
‫رده پایین تری قرار دارند‪ .‬اما با توجه به ماهیت این دسته از اسیدها (پودر یا کریستال) در بعضی از عملیاتها مورد استفاده‬
‫قرار میگیرند‪.‬‬

‫‪ :5-3‬اسیدهای کُند کننده )‪: (Retader acids‬‬

‫از نمونه های متداول این اسیدها میتوان به‪:‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪8‬‬

 ‫‪ :1-5-3‬اسیدهای ژلی )‪(Gelled acids‬‬
‫‪ :2-5-3‬اسیدهای کُندکار شیمیایی )‪(Chemically retarded acids‬‬
‫‪ :3-5-3‬اسیدهای امولسیونی )‪(Emulsified acids‬‬

‫میدان نفتی و چاه مورد مطالعه‪:‬‬

‫چاه مورد مطالعه‪ ،‬چاه شماره (‪ )۲۲‬مستقر در میدان نفتی یاران شمالی )‪ (North Yaran‬واقع در استان خوزستان و در‬
‫فاصله (‪ )۵۹۱‬کیلومتری جنوب غربی اهواز و در نقطه صفر مرزی در منطقه هورالعظیم قرار گرفته است‪ .‬این میدان به طول‬
‫(‪ )۲۲.۱‬کیلومتر و عرض (‪ )۲.۱‬کیلومتر‪ ،‬در امتداد مرز ایران و عراق قرار دارد که با میدان مجنون عراق در بخش مخزن‬
‫نفتی مشترک است‪ .‬نام مخزن تولیدی ما در این چاه (سروک‪-‬چهار) می باشد‪.‬‬

‫‪Data‬‬ ‫‪Description‬‬
‫)‪Reservoir Name (Layer Names‬‬ ‫‪Sarvak-4‬‬
‫)‪Production Interval (m.d.d‬‬ ‫‪3200-3970‬‬
‫)‪Length of Producing Interval (m‬‬ ‫‪770‬‬
‫)‪Pay zone Thickness (Height‬‬ ‫‪15‬‬
‫)‪Water and Oil Datums Depths (m.s.s.‬‬ ‫‪-2740‬‬
‫‪Water and oil contact Depth‬‬ ‫‪-2800‬‬
‫)‪Reservoir oil Pressure (psi‬‬ ‫‪3600‬‬
‫)‪Reservoir Temperature ( ̇F‬‬ ‫‪198‬‬
‫)‪Formation Fracture Gradient (Psi/ft‬‬ ‫‪0.87‬‬
‫)‪Oil density (API‬‬ ‫‪20.2‬‬
‫)‪GOR (scf/stb‬‬ ‫‪320‬‬
‫)‪Bubble point press.(psia) @ Temp ( ̇F‬‬ ‫‪1610‬‬
‫)‪Static Fluid Gradient (psi/ft‬‬ ‫‪0.36‬‬
‫‪Solution Gas SPGR @ 60 F‬‬ ‫‪0.92‬‬
‫)‪Salinity (ppm‬‬ ‫‪178000‬‬
‫)‪Asphaltine (wt %‬‬ ‫‪11.2‬‬
‫)‪H2s (mole %‬‬ ‫‪0.008‬‬
‫‪Average Porosity %‬‬ ‫‪13‬‬
‫)‪Average perm (md‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪Skin‬‬ ‫‪10‬‬

‫اطالعات و نمودارهای مربوط به مقاطع تولیدی مورد مطالعه اعم از نمودار بدست آمده از عملیات نمودارگیری‬
‫از چاه (‪ ،)Well logging‬و نمودارهای مربوط به شماتیک دو بعدی چاه در انتهای ناحیه دو افقی چاه‪ ،‬و‬
‫نمودارهای مربوط به فشار‪ ،‬تخلخل‪ ،‬تراوایی‪ ،‬و جنس سازند تولیدی بر مبنای عمق‪:‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪9‬‬

 ‫شکل (‪ :)1‬شماتیک دو بعدی‪ ،‬در انتهای ناحیه افقی چاه‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪11‬‬

 ‫شکل (‪ :)۲‬نمودارهای مختلف از مقاطع تولیدی سازند (‪: )Logs‬‬

‫شکل (‪ :)6‬نمودار فشار سازند بر مبنای عمق‬ ‫شکل (‪ :)5‬تخلخل سازند بر مبنای عمق‬ ‫شکل (‪ :)4‬تراوایی سازند بر مبنای عمق‬ ‫شکل (‪ :)۳‬جنس سازند بر مبنای عمق‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪11‬‬

‫نفت خام تولیدی از این چاه دارای چگالی (‪ )API ° = ۲10۲‬می باشد که از نظر کیفیت کمی سنگین به شمار می آید‪ .‬و‬
‫حدود (‪ )%110۲‬آسفالتین به همراه نفت تولید می شود‪.‬‬

‫طراحی عملیات رفع موانع هیدروکربنی ‪:‬‬

‫به منظور آغاز عملیات اسید کاری این چاه‪ ،‬و به خاطر این که جنس الیه تولیدی از سنگ آهک می باشد‪ ،‬اسید کلریدریک‬
‫(‪ )HCL 15%‬برای این عملیات در نظر گرفته شده است‪ .‬نکته حائز اهمیت در عملیات انگیزش و تحریک این چاه اینجاست‬
‫که بعلت آسفالتینی بودن نفت این مخزن و به علت رسوب آسفالتین و برخی ترکیبات سنگین در مجاری تولید‪ ،‬پیش از آغاز‬
‫عملیات اسید کاری اصلی در این چاه ‪ ،‬ابتدا تزریق گازوئیل و بعد تزریق حالل بعنوان مرحله )‪ (Pre - flush‬به درون چاه‬
‫صورت می گیرد‪ .‬این عمل سبب رفع موانع آسفالتینی و سایر ترکیبات سنگین از مجاری تولید و تمیز شدن منافذ به مفهوم‬
‫آسیب زدایی می گردد‪ .‬به این ترتیب راه ورود اسید به درون مخزن باز می گردد‪.‬‬

‫مواد و سیاالت مورد نیاز جهت انجام عملیات رفع مانع‪:‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪1۲‬‬

 ‫در این مرحله تزریق سیاالت از طریق لوله مغزی سیار )‪ (Coiled tubing‬به درون چاه صورت میگیرد‪.‬‬

‫درصد ترکیبات سیاالت تزریقی جهت عملیات رفع مانع‪:‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪4200‬‬
‫= )‪Per-Flush Volume (gal‬‬ ‫‪4200‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Mutual Solvent‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Surfactant‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪3948‬‬
‫= )‪Per-Flush Volume (gal‬‬ ‫‪4200‬‬

‫ابتدا مقدار (‪ )8۲۱۱‬گالن گازوئیل را توسط دستگاه لوله مغزی سیار که از این پس در این مقاله به اختصار )‪ (CT‬می نامیم‬
‫را به درون چاه تزریق می کنیم‪ .‬سپس جهت ساخت حالل‪ ،‬مقدار (‪ )۲۵۱‬گالن حالل )‪ (Mutual solvent‬را با (‪ )8۲‬گالن‬
‫افزایه )‪ (Surfactant‬و (‪ )۹۸8۹‬گالن گازوئیل مخلوط می کنیم و به مدت (‪ )۹۱‬دقیقه میکس می کنیم‪ .‬در نهایت (‪)8۲۱۱‬‬
‫گالن حالل جهت تزریق به درون چاه در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات مواد و سیاالت مختلف جهت ساخت اسید )‪ (HCL 15%‬به منظور اجرای عملیات اسیدکاری‬
‫شستشو با)‪:(CT‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Corrosion Inhibitor‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪134.4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Iron control agent‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪134.4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪De-Emulsifier agent‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫‪67.2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Surfactant‬‬ ‫‪0.4%‬‬ ‫‪53.76‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪Anti-sludge‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪134.4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪H2s scavenger‬‬ ‫‪0.3%‬‬ ‫‪40.32‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪28% HCL‬‬ ‫‪6789‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪Fresh water‬‬ ‫‪6086‬‬
‫=)‪15% HCL Acid Volume (gal‬‬ ‫‪13440‬‬

‫طریقه ساخت اسید شستشو با درصد خلوص پانزده درصد ‪: (washing acid 15%):‬‬

‫ابتدا مقدار (‪ )6۱۹6‬گالن آب شیرین را به مخزن ساخت اسید اضافه میکنیم‪ .‬سپس درحالی که عملیات مخلوط کردن را با‬
‫پمپهای مخصوص ساخت اسید آغاز کردهایم‪ ،‬شروع به اضافه کردن مقدار (‪ )۵۹8.8‬گالن از افزایه عامل کنترل کننده آهن‬
‫با نام تجاری )‪ (Iron control agent‬و نام اختصاری )‪ (WA-450‬میکنیم‪ ،‬در این هنگام و در حالی که عملیات میکس‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪1۳‬‬

 ‫به طور مداوم در حال اجراست‪ ،‬افزایه عامل بازدارنده خوردگی )‪ (Corrosion inhibitor‬را به مقدار (‪ )۵۹8.8‬گالن به‬
‫سیال در حال میکس اضافه کرده و آن قدر صبر میکنیم تا محلول یکنواختی حاصل شود‪ .‬در گام بعدی‪ ،‬افزایه های عامل‬
‫رباینده گاز هیدروژن سولفوره با نام تجاری )‪ (H2S Scavenger‬و نام اختصاری )‪ (WA-100‬را به مقدار (‪ )8۱.۹۲‬گالن‬
‫و عامل ضد لجن )‪ (Anti sludge‬با نماد اختصاری (‪ )WA-711‬را به مقدار (‪ )۵۹8.8‬گالن و عامل ضد امولسیفایر ( ‪De‬‬
‫‪ )emulsifier agent‬با نماد اختصاری (‪ )WA-340‬را به مقدار (‪ )6۱.۲‬گالن و سورفکتانت )‪ (Surfactant‬با نماد‬
‫اختصاری (‪ )WA-120‬را به مقدار (‪ )۱۹.۱6‬گالن‪ ،‬را جهت میکس به محلول اضافه میکنیم‪ .‬سپس عملیات میکس را به‬
‫مدت چهل و پنج دقیقه به طور مداوم ادامه میدهیم‪ .‬پس از پایان چهل و پنج دقیقه‪ ،‬مقدار (‪ )6۱۹۸‬گالن اسید (‪ )%۲8‬را‬
‫به محلول اضافه میکنیم‪ .‬عملیات میکس را به مدت (‪ )8۱‬دقیقه دیگر ادامه میدهیم‪ .‬بدین ترتیب (‪ )۵۹88۱‬گالن اسید‬
‫کلریدریک با درصد غلظت )‪ (HCL 15%‬در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات و نحوه ساخت سیال تزریقی پس از اسیدکاری‪:‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Mutual Solvent‬‬ ‫‪5.0%‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪3990‬‬
‫=)‪Over-Flash Volume (gal‬‬ ‫‪4200‬‬

‫مقدار (‪ )۹۸۸۱‬گالن گازوئیل با مقدار (‪ )۲۵۱‬گالن حالل )‪ (Mutual solvent‬مخلوط میکنیم‪ .‬و آنها را حدود (‪ )۲۱‬دقیقه‬
‫توسط پمپهای مخصوص‪ ،‬میکس می کنیم‪ .‬بدین ترتیب مقدار (‪ )8۲۱۱‬گالن حالل برای استفاده در مرحله ( ‪Over -‬‬
‫‪ ،)flush‬در اختیار داریم‪ .‬الزم به ذکر است که عملیات اسیدکاری شستشو از ابتدا تا انتها توسط دستگاه لوله مغزی سیار‬
‫انجام می پذیرد‪.‬‬

‫مشخصات دستگاه لوله مغزی سیار )‪ (Coiled tubing‬مورد استفاده در عملیات رفع آسیب از سازند‪:‬‬

‫)‪OD (in‬‬ ‫)‪Length(m‬‬ ‫‪Thickness‬‬ ‫‪Rated‬‬ ‫)‪Weight(kg/m‬‬ ‫‪Internal capacity‬‬ ‫‪Load‬‬

‫)‪(in‬‬ ‫)‪pressure(psi‬‬ ‫)‪(m3/1000m‬‬ ‫)‪capacity(T‬‬
‫‪1-1/2‬‬ ‫‪4500‬‬ ‫‪0.109‬‬ ‫‪10000‬‬ ‫‪2.41‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪16‬‬

‫شرح کامل عملیات اسیدکاری شستشو به منظور درمان آسیب سازند‪ ،‬با استفاده از دستگاه لوله مغزی سیار‪:‬‬

‫در این عملیات به منظور درمان آسیب سازند از اسید کلریدریک (‪ )%۵۱‬و از طریق تزریق توسط لوله مغزی سیار استفاده‬
‫میکنیم‪ .‬ابتدا توجه شود که اگر چاه قادر به جریان یافتن بصورت طبیعی )‪ (Natural flow‬باشد‪ ،‬باید پیش از شروع لوله‬
‫پایین کردن توسط دستگاه لوله مغزی سیار‪ ،‬عملیات پاکسازی قبل از اسید کاری انجام بگیرد‪ .‬به این معنی که عمال تزریق‬
‫آب برای لوله پایین و همچنین تزریق گازوئیل از عملیات حذف میگردد‪ .‬و لوله پایین با تزریق سیال )‪ (Pre - flush‬صورت‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪14‬‬

‫میگیرد‪ .‬در غیر این صورت عملیات به ترتیب زیر آغاز می شود‪ .‬در توضیح زیر فرض بر آن است که چاه به طور طبیعی قادر‬
‫به تولید نباشد‪.‬‬
‫عملیات لوله پایین )‪ (RIH‬را توسط )‪ (CT‬آغاز می کنیم‪ ،‬و بطور همزمان شروع به پمپاژ آب با سرعت (‪ )۵ ~ ۱.۱‬بشکه‬
‫بر دقیقه میکنیم‪ ،‬و آن را تا زمانی که به عمق (‪ )۹۲۱۱‬متری برسیم ادامه می دهیم‪ ،‬برآورد ما با توجه به سرعت لوله پایین‬
‫تا رسیدن به مقطع مورد نظر‪ ،‬مصرف (‪ )۲6‬بشکه آب میباشد‪ .‬پس از رسیدن به این مقطع‪ ،‬عملیات )‪ (Pre - flush‬که‬
‫تزریق (‪ )۵۱۱‬بشکه گازوئیل با سرعت (‪ )۵.۲‬بشکه بر دقیقه میباشد در حالی که لوله پایین را به مقصد (‪ )۹۸۱۱‬متری ادامه‬
‫میدهیم‪ ،‬را آغاز می کنیم‪ .‬سپس شروع به تزریق (‪ )۵۱۱‬بشکه حالل )‪ (Mutual solvent‬با سرعت (‪ )۵.۲‬بشکه بر دقیقه‬
‫میکنیم‪ .‬باید توجه داشته باشیم که از ابتدای شروع لوله پایین )‪ (RIH‬تا این قسمت از عملیات باید مسیر برگشتی از چاه‬
‫باز باشد‪ .‬در این مرحله چاه را می بندیم تا از نفوذ اسید به سازند اطمینان حاصل کنیم‪ ،‬و آنگاه شروع به تزریق (‪ )۹۲۱‬بشکه‬
‫اسید کلریدریک (‪ )%۵۱‬به جهت رفع آسیب از مخزن با سرعت (‪ )۵‬بشکه بر دقیقه می کنیم‪ .‬عملیات تزریق اسید باید از‬
‫عمق (‪ )۹۸۱۱‬متری آغاز شود و در حین تزریق به آرامی لوله باال به مقصد عمق (‪ )۹۲۱۱‬متری ادامه یابد‪ .‬پس از پایان یافتن‬
‫مرحله تزریق اسید‪ ،‬و در حالی که در عمق (‪ )۹۲۱۱‬متری هستیم تزریق (‪ )۵۱۱‬بشکه سیال )‪ (Over - flush‬را با سرعت‬
‫(‪ )۵.۲‬بشکه بر دقیقه آغاز می کنیم‪ ،‬و پس از آن‪ ،‬شروع به تزریق (‪ )۵۱۱‬بشکه آب با سرعت (‪ )۵۱ ~ ۱‬بشکه بر دقیقه‬
‫بعنوان )‪ ،(Displacement‬از دو مسیر )‪ (CT‬و )‪ (Kill line‬می کنیم‪.‬‬
‫سپس لوله باال را آغاز می کنیم و تا عمق (‪ )۲۱۱۱‬متری باال می آییم ‪ ،‬در این هنگام مسیر برگشتی چاه را باز کرده تا از‬
‫جریان برگشتی اطمینان حاصل کنیم‪ .‬در این هنگام نیاز یا عدم نیاز به تزریق نیتروژن‪ ،‬بر اساس میزان بهره وری چاه تصمیم‬
‫گیری خواهد شد‪.‬‬
‫عملیات تمیزکاری سازند )‪ (Clean up‬بوسیله اسید کلریدریک (‪ ،)%۵۱‬به روش اسیدکاری شستشو را به منظور رفع آسیب‬
‫از سازند را با تغییر تدریجی چوک قابل تنظیم )‪ (Adjustable choke‬آغاز می کنیم‪ ،‬و دادهها را به صورت دستی ثبت‬
‫می نمائیم‪ .‬همچنین از سیستم اکتساب داده )‪ (DAS‬نیز استفاده می کنیم‪ .‬اگر چاه به طور طبیعی جریان نداشت‪ ،‬از‬
‫تزریق نیتروژن به منظور فرازآوری و تخلیه چاه در هر (‪ )۱۱۱‬متر استفاده می گردد‪ .‬چاه را روی چوک (‪ )68/۵6‬اینچ جریان‬
‫داده و سپس آن را به چوک قابل تنظیم (‪ )68/۲8‬اینچ و یا (‪ )68/۹۲‬اینچ افزایش می دهیم‪ .‬که این امر به وضعیت چاه‬
‫بستگی دارد‪ .‬چوک را افزایش میدهیم‪ ،‬تا پارامترهای تثبیت شده بدست آوریم ‪ (Max pressure: 300 psi).‬در صورت‬
‫مسدود شدن منیفولد چوک توسط آسفالتین یا مواد زائد به چوک ثابت )‪ (Fixed choke‬می رویم‪ .‬پارامترهای ‪BS&W‬‬
‫و ‪ H2S‬و ‪ CO2‬و‪ API°‬را در هر یک ساعت یک بار بررسی و ثبت میکنیم‪ ،‬فشار جریانی‪ ،‬فشار )‪ (SCSSSV‬و فشار‬
‫فضای حلقوی آنالوس باید در هر (‪ )۹۱‬دقیقه یکبار ثبت گردد‪.‬‬

‫ترکیبات ساخت حالل )‪ (Mutual solvent‬برای عملیات تحریک به وسیله اسیدکاری ماتریسی (گسترده)‪:‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪chemical/Additives‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Mutual Solvent‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Surfactant‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪3948‬‬
‫= )‪Per-Flush Volume (gal‬‬ ‫‪4200‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪15‬‬

 ‫نحوه ساخت سیال )‪ (Pre - flush‬به منظور اجرای عملیات تحریک سازند‪:‬‬

‫ابتدا جهت ساخت حالل )‪ ،(Mutual solvent‬مقدار (‪ )۲۵۱‬گالن حالل )‪ (Mutual solvent‬را با (‪ )8۲‬گالن افزایه‬
‫)‪ (Surfactant‬و (‪ )۹۸8۹‬گالن گازوئیل مخلوط می کنیم و به مدت (‪ )۹۱‬دقیقه میکس می کنیم‪ .‬در نهایت (‪ )8۲۱۱‬گالن‬
‫حالل جهت تزریق به درون چاه در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات ساخت اسیدکلریدریک (‪ )%15‬برای اجرای عملیات تحریک سازند‪:‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Corrosion Inhibitor‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪571.2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Iron control agent‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪571.2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪De-Emulsifier agent‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫‪285.6‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Surfactant‬‬ ‫‪0.4%‬‬ ‫‪228.48‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪Anti-sludge‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪571.2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪H2s scavenger‬‬ ‫‪0.3%‬‬ ‫‪171.36‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪28% HCL‬‬ ‫‪28855.26‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪Fresh water‬‬ ‫‪25866‬‬
‫=)‪15% HCL Acid Volume (gal‬‬ ‫‪57120‬‬

‫طریقه ساخت اسیدکلریدریک (‪ )%15‬برای اجرای عملیات تحریک سازند در طی اسیدکاری گسترده‪:‬‬

‫ابتدا مقدار (‪ )۲۱۹66‬گالن آب شیرین را به مخازن ساخت اسید اضافه میکنیم‪ .‬سپس درحالی که عملیات مخلوط کردن را‬
‫با پمپهای مخصوص ساخت اسید آغاز کردهایم‪ ،‬شروع به اضافه کردن مقدار (‪ )۱۱۵.۲‬گالن از افزایه عامل کنترل کننده آهن‬
‫با نام تجاری )‪ (Iron control agent‬و نام اختصاری )‪ (WA-450‬میکنیم‪ ،‬در این هنگام و در حالی که عملیات میکس‬
‫به طور مداوم در حال اجراست‪ ،‬افزایه عامل بازدارنده خوردگی )‪ (Corrosion inhibitor‬را به مقدار (‪ )۱۱۵.۲‬گالن به‬
‫سیال در حال میکس اضافه کرده و آن قدر صبر میکنیم تا محلول یکنواختی حاصل شود‪ .‬در گام بعدی‪ ،‬افزایه های عامل‬
‫رباینده گاز هیدروژن سولفوره با نام تجاری )‪ (H2S Scavenger‬و نام اختصاری )‪ (WA-100‬را به مقدار (‪)۵۱۵.۹6‬‬
‫گالن و عامل ضد لجن )‪ (Anti sludge‬با نماد اختصاری (‪ )WA -۱۵۵‬را به مقدار (‪ )۱۱۵.۲‬گالن و عامل ضد امولسیفایر‬
‫)‪ (De emulsifier agent‬با نماد اختصاری (‪ )WA-340‬را به مقدار (‪ )۲۹۱.6‬گالن و سورفکتانت )‪ (Surfactant‬با‬
‫نماد اختصاری (‪ )WA -۵۲۱‬را به مقدار (‪ )۲۲۹.8۹‬گالن‪ ،‬را جهت میکس به محلول اضافه میکنیم‪ .‬سپس عملیات میکس‬
‫را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه به طور مداوم ادامه میدهیم‪ .‬پس از پایان شصت دقیقه‪ ،‬مقدار (‪ )۲۹۹۱۱.۲6‬گالن اسید (‪ )%۲۹‬را به‬
‫محلول اضافه میکنیم‪ .‬عملیات میکس را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه دیگر ادامه میدهیم‪ .‬بدین ترتیب (‪ )۱۱۵۲۱‬گالن اسید کلریدریک‬
‫با درصد غلظت )‪ (HCL 15%‬در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات ساخت اسید کلریدریک امولسیونی (‪:)%15‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪16‬‬

 ‫‪1‬‬ ‫‪Corrosion Inhibitor‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫‪140.70‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Iron control agent‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪196.98‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪H2s scavenger‬‬ ‫‪0.3%‬‬ ‫‪59.094‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Emulsifier agent‬‬ ‫‪1%‬‬ ‫‪196.98‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪28% HCL‬‬ ‫‪9950.8‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪Fresh water‬‬ ‫‪9097.14‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪8442‬‬
‫=)‪15% Emulsifier Acid Volume (gal‬‬ ‫‪28140‬‬

‫طریقه ساخت اسید کلریدریک امولسیونی (‪ )%15‬برای اجرای عملیات تحریک سازند در طی اسیدکاری گسترده‪:‬‬

‫ابتدا مقدار (‪ )۸۱۸۱.۵8‬گالن آب شیرین را به مخازن ساخت اسید اضافه میکنیم‪ .‬سپس درحالی که عملیات مخلوط کردن‬
‫را با پمپهای مخصوص ساخت اسید آغاز کردهایم‪ ،‬شروع به اضافه کردن مقدار (‪ )۵۸6.۸۹‬گالن از افزایه عامل کنترل کننده‬
‫آهن با نام تجاری )‪ (Iron control agent‬و نام اختصاری )‪ (WA-450‬میکنیم‪ ،‬در این هنگام و در حالی که عملیات‬
‫میکس به طور مداوم در حال اجراست‪ ،‬افزایه عامل بازدارنده خوردگی )‪ (Corrosion inhibitor‬را به مقدار (‪)۵8۱.۱۱‬‬
‫گالن به سیال در حال میکس اضافه کرده و آن قدر صبر میکنیم تا محلول یکنواختی حاصل شود‪ .‬در گام بعدی‪ ،‬افزایه های‬
‫عامل رباینده گاز هیدروژن سولفوره با نام تجاری )‪ (H2S Scavenger‬و نام اختصاری )‪ (WA-100‬را به مقدار (‪)۱۸.۱۸8‬‬
‫گالن و عامل امولسیون کننده )‪ (Emulsifier agent‬را به مقدار (‪ )۵۸6.۸۹‬گالن و سپس مقدار (‪ )۹88۲‬گالن گازوئیل‬
‫را جهت میکس به محلول اضافه میکنیم‪ .‬سپس عملیات میکس را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه به طور مداوم ادامه میدهیم‪ .‬پس از‬
‫پایان شصت دقیقه‪ ،‬مقدار (‪ )۸۸۱۱.۹‬گالن اسید (‪ )%۲۹‬را به محلول اضافه میکنیم‪ .‬عملیات میکس را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه‬
‫دیگر ادامه میدهیم‪ .‬بدین ترتیب (‪ )۲۹۵8۱‬گالن اسید کلریدریک امولسیونی با درصد غلظت (‪ )%۵۱‬در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات ساخت سیال )‪ (SDVES 7%‬بعنوان سیال انحراف دهنده‪:‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Corrosion Inhibitor‬‬ ‫‪0.6%‬‬ ‫‪168.8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪H2s scavenger‬‬ ‫‪0.3%‬‬ ‫‪84.42‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪Iron control agent‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫‪140.7‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Self-divert Surfactant‬‬ ‫‪7%‬‬ ‫‪1969.7‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪28% HCL‬‬ ‫‪14215.4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪Fresh water‬‬ ‫‪11560.8‬‬
‫=)‪7% SDVES Acid volume (gal‬‬ ‫‪28140‬‬

‫طریقه ساخت سیال انحراف دهنده (‪ ) SDVES %7‬برای اجرای عملیات تحریک سازند در طی اسیدکاری‬
‫گسترده‪:‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪17‬‬

‫مقدار (‪ )۵۵۱6۱.۹‬گالن آب شیرین را به مخازن ذخیره اضافه میکنیم‪ .‬سپس عملیات میکس را با پمپهای مخصوص آغاز‬
‫کرده و شروع به اضافه کردن مقدار (‪ )۵8۱.۱‬گالن از افزایه عامل کنترل کننده آهن با نام تجاری )‪(Iron control agent‬‬
‫و نام اختصاری )‪ (WA-450‬میکنیم‪ ،‬در این هنگام و در حالی که عملیات میکس به طور مداوم در حال اجراست‪ ،‬افزایه‬
‫عامل بازدارنده خوردگی )‪ (Corrosion inhibitor for VES‬را به مقدار (‪ )۵6۹.۹‬گالن به سیال در حال میکس اضافه‬
‫کرده و آن قدر صبر میکنیم تا محلول یکنواختی حاصل شود‪ .‬در گام بعدی‪ ،‬افزایه های عامل رباینده گاز هیدروژن سولفوره‬
‫با نام تجاری )‪ (H2S Scavenger‬و نام اختصاری )‪ (WA-100‬را به مقدار (‪ )۹8.8۲‬گالن و عامل انحراف دهنده ‪(Self‬‬
‫)‪ divert surfactant‬را به مقدار (‪ )۵۸6۸.۱‬گالن به محلول اضافه میکنیم‪ ،‬آنگاه عملیات میکس را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه‬
‫به طور مداوم ادامه میدهیم‪ .‬پس از پایان شصت دقیقه‪ ،‬مقدار (‪ )۵8۲۵۱.8‬گالن اسید (‪ )%۲۹‬را به محلول اضافه میکنیم‪.‬‬
‫عملیات میکس را به مدت (‪ )6۱‬دقیقه دیگر ادامه میدهیم‪ .‬بدین ترتیب (‪ )۲۹۵8۱‬گالن سیال انحراف دهنده ‪(SDVES‬‬
‫)‪ 7%‬در اختیار داریم‪.‬‬

‫ترکیبات ساخت سه نمونه سیال )‪: (Over - flush‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪10500‬‬
‫= )‪Per-Flush Volume (gal‬‬ ‫‪10500‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Mutual Solvent‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Diesel‬‬ ‫‪4116‬‬
‫= )‪Per-Flush Volume (gal‬‬

‫‪Item‬‬ ‫‪Main chemical/Additives‬‬ ‫‪Concentration‬‬ ‫)‪Quantity (gal.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Fresh water‬‬ ‫‪14700‬‬
‫= )‪Over-Flush Volume (gal‬‬ ‫‪14700‬‬

‫در مرحله‪ (Over - flush #1): 1‬سیال تزریقی گازوئیل می باشد‪.‬‬

‫در مرحله‪ (Over - flush #2): 2‬مقدار (‪ )۲۵۱‬گالن حالل )‪ (Mutual solvent‬را با مقدار (‪ )8۵۵6‬گالن دیزل‬
‫مخلوط میکنیم‪ .‬بدین ترتیب مقدار (‪ )۹۸۸۱‬گالن حالل بعنوان (سیال بعد از تزریق اسید) در اختیار داریم‪.‬‬
‫در مرحله ‪ (Over - flush #3): 3‬سیال تزریقی آب میباشد‪.‬‬

‫تجهیزات مورد نیاز برای عملیات اسیدکاری گسترده‪:‬‬

‫(‪ )۲‬عدد دستگاه پمپ تراک‬

‫(‪ )۲‬عدد پمپ برای میکس کردن اسیدها و سیاالت مورد نیاز در عملیات اسیدکاری گسترده‬
‫(‪ )۵‬عدد مخزن ذخیره با ظرفیت (‪ )8۱۱‬بشکه برای ذخیره گازوئیل‬
‫(‪ )۵‬عدد مخزن ذخیره با ظرفیت (‪ )8۱۱‬بشکه برای سیاالت )‪ (Pre - flush‬و )‪(Over - flush‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪18‬‬

 ‫(‪ )۲‬عدد مخزن ذخیره با ظرفیت (‪ )8۱۱‬بشکه برای ذخیره سیال انحراف دهنده )‪(SDVES 7%‬‬
‫(‪ )۵‬عدد دستگاه تزریق نیتروژن‬
‫(‪ )۵۱‬عدد مخزن ذخیره با ظرفیت (‪ )8۱۱۱‬گالن برای ذخیره اسید (‪ )% ۲۹‬درصد‬
‫(‪ )8‬عدد مخزن (‪ )8۱۱‬بشکهای برای ذخیره اسید کلریدریک (‪ )% ۵۱‬درصد‬
‫(‪ )۲‬عدد مخزن ذخیره (‪ )8۱۱‬بشکهای برای ذخیره اسید امولسیونی (‪ )% ۵۱‬درصد‬
‫(‪ )۵۱‬عدد مخزن (‪ ۹۱‬هزار) لیتری برای ذخیره آب مورد نیاز در عملیات‬

‫نتیجه گیری‪:‬‬

‫در میدان نفتی یاران شمالی به دلیل این که جنس سنگ مخزن آهکی )‪ (Limestine‬میباشد‪ ،‬بهترین اسید برای تحریک‬
‫چنین سازند بهره ده ای‪ ،‬اسید کلریدریک )‪ (HCL‬میباشد‪ .‬چرا که نتایج آزمایشگاهی نشان میدهد که تاثیر اسید کلریدریک‬
‫بر انحالل سنگ آهک )‪ (CaCo3‬بسیار مؤثرتر از تأثیر سایر اسیدهای دیگر میباشد‪ .‬برای انتخاب شیوه عملیاتی اسیدکاری‬
‫و نیز نوع اسید مصرفی در عملیات‪ ،‬باید اطالعاتی از قبیل درصد غلظت اسید‪ ،‬انتخاب افزایه ها و همچنین‪ ،‬میزان و نوع‬
‫آسیب سازند بهره ده‪ ،‬جنس سیال و سنگ مخزن‪ ،‬دمای سازند و سایر اطالعات تاثیر گذار را مد نظر قرار دهیم و بر مبنای‬
‫این پارامترها طراحی دقیقی از نوع و میزان مواد و تجهیزات مورد نیاز انجام دهیم‪ ،‬بدین ترتیب نتیجه عملیات اسیکاری ما‬
‫موفق تر خواهد بود‪ .‬نتایج آزمایشگاهی صورت گرفته بر روی نمونه سنگ مخزن قبل و بعد از اسیدکاری و همچنین مقایسه‬
‫پارامترهای فشاری و تولیدی‪ ،‬قبل و بعد از اجرای عملیات اسیدکاری که در میدان جمع آوری کرده ایم‪ ،‬میتواند گواه خوبی‬
‫بر میزان موفق بودن عملیات اسیدکاری سازند باشد‪ .‬اسیدکاری گسترده )‪ (High volume acidizing‬یا به اختصار‬
‫)‪ ،(HVA‬خود یکی از زیر مجموعه های عملیات اسیدکاری ماتریسی )‪ (Matrix acidizing‬بشمار می آید‪ .‬زیرا در این‬
‫عملیات‪ ،‬فشار تزریق سیاالت به درون سازند نباید از فشار آستانه ی تحمل سازند تجاوز نماید‪ ،‬و آن به این دلیل است که‬
‫هدف ما شکستن سازند نیست‪ ،‬بلکه به دنبال تحریک و انحالل سنگ مخزن هستیم‪.‬‬

‫مراجع‪:‬‬

‫[‪ :]1‬عطا موحد‪ " ،‬انگیزش چاه به روش اسیدکاری" ‪ ،‬اولین کنفرانس بین المللی نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬پتروشیمی و نیروگاهی‪ ،‬تیر‬
‫‪۵۹۸۵‬‬

‫[‪ :]۲‬احسان قناعت پیشه ‪ -‬اسید کاری سازند جهت افزایش تولید گاز و میعانات گازی در یکی از مخازن گاز تر در جنوب‬
‫غرب ایران ‪ -‬سومین کنفرانس ملی مهندسی مخازن هیدروکربوری و صنایع باالدستی ‪ -‬خرداد ‪۵۹۸۲‬‬

‫[‪ :]۳‬امیرحسین زاده هالله‪" ،‬آنالیز بهبود آسیب چندگانه چاه با استفاده از الیه شکافی اسیدی در یکی از مخـازن نفتـی‬
‫جنـوب غـرب ایران" ‪ ،‬ماهنامه ی اکتشاف و تولید‪ ،‬شماره ‪ ، ۵۱۵‬خرداد ‪۵۹۸۲‬‬

‫‪]4[: Frank chang, (2021). Acidizing – 2021 . Journal of petroleum technology. June , 1 ,‬‬
‫‪2021.‬‬

‫‪http://oil.bcnf.ir‬‬ ‫صفحه ‪19‬‬

]5[: Kristian morgan, majed mabrook yaslam, ram Narayanan. Smart liner matrix – acid
stimulation – A cost effective performance enhancement technique for carbonate
reservoirs.Journal of petroleum technology. February, 1 , 2022.

]6[: D.R. Behenna. “Acidizing & other matrix Treatments”, Department of Petroleum
Engineering, Heriot-Watt University, 1999.

[7]: Best Practices, “Carbonate Matrix Acidizing Treatments”, Haliburton, 2002.

[8]: Fred E. Rugg. Warren L. Sallee (2000). Artificial Formation Fracturing in Southern
Oklahoma and North-Central Texas. SPE Conference. Texas.

[9]: Kalfayan, L.J. Metcalf, A.S. (2000). Successful Sandstone Acid Design Case Histories:
Exceptions to Conventional Wisdoms. SPE Annual Technical Conference and Exhibition,
1-4 October, Dallas, Texas.

[10]: Michael J, Economides. (2000). Reservoir Stimulation. WILEY Publishing. Third

Edition.

[11]: Kalia, N. Balakotaiah, V. (2007). Modeling and Analysis of Wormhole Formation in

Reactive Dissolution of Carbonate Rocks. Chemical engineering Science Journal. V 62.
Issue 4. pp 919-928.
[12]: Allen, O. T., Roberts, A.P., Production operations, Well completions, Work over and
stimulation”, vol.2.

http://oil.bcnf.ir ۲1 ‫صفحه‬