1

2
3
‫‪4‬‬

‫به نام خدا‬

‫دانشگاه آزاد اسالمی‬

‫واحد نجف آباد‬

‫مولــــف ‪:‬علی صمدی‬

‫استاد مربوطه ‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫فهرست مطالب ‪:‬‬

‫تقدیم نامه ‪6...................................... .................................................................................:‬‬

‫سخنی با خواننده ‪7................................................................................................................:‬‬

‫مقدمه(آشنایی با خصوصیات پروژه)‪8......................................... .................................................... :‬‬

‫فصل اول(آَشنایی با مفاهیم‪،‬عالئم و نمودار ها)‪41.................................................................................. :‬‬

‫فصل دوم(کارایی تکنیک های ارزیابی)‪32......................................................................................... :‬‬

‫فصل سوم(روش های فعلی شرکت)‪36............................................................................................. :‬‬

‫فصل چهارم( روش های پیشنهادی برای شرکت)‪14..................... .............. ....................... ......................:‬‬

‫فصل پنجم(نتیجه گیری و توصیه )‪63............................................................................................:‬‬

‫منابع ‪68.........................................................................................................................:‬‬
‫‪6‬‬

‫تقدیم نامه‪:‬‬

‫نخست بایستی از تک تک کسانی که در شروع‪،‬حین و تکمیل این پروژه بنده را یاری کردند‬

‫سپاس گزاری کنم‪.‬بنده شخصا از این شرکت معدنی که شامل دپا رتمان های معدنی‪ ،‬اداری‪،‬‬

‫کارخانه‪ ،‬سنگ شکن و‪...‬می باشد بازدید هایی را داشته ام و در تهیه این پروژه از فیلم و عکس‬

‫بسیار بهره جسته ام وآنها را بارها مورد ارزیابی قرار داده ام‪.‬‬

‫الزم به ذکر است که این یاری دوستان شامل راهنمایی ها‪ ،‬در اختیار گذاشتن تجربه ها‪،‬بازدید ها‬

‫و‪ ...‬می باشد و لذا این پروژ ه چکیده ای از فهم و تجربه بنده در درس شیرین ارزیابی می باشد‪.‬‬

‫بنده وظیفه خود می دانم به دلیل نقش موثر مهندس طاهری در بیش از پیش شدن عالقه من به‬

‫رشته گسترده مهندسی صنایع از طریق درس ارزیابی کار و زمان‪،‬این پروژه نا قابل را به ایشان‬

‫تقدیم نمایم‪.‬‬
‫‪7‬‬

‫سخنی با خواننده‪:‬‬

‫امیدوارم خواننده این پروژه با ارائه پیشنهادات من در راستای بهبود شرایط در حالت کلی با‬

‫فرهنگ پیشنهاد دادن بیشتر آشنا شود و حتی به دنبال تحقیق در مورد این مباحث عظیم باشد‪.‬‬

‫از این رو بیشترین انگیزه من برای ارائه این پروژه قرار گرفتن در موقعیت پیشنهاد و لمس این‬

‫مطلب که کشوری همانند ژ اپن با همین فعل به ظاهر ساده به پیشرفت های شگرفی رسیده است‪.‬‬

‫اعتقاد من این است که تالش کلی و هدف اصلی هر استادی در درس ارزیابی کار و زمان این شعار‬

‫معروف ژاپنی است‪:‬‬

‫((برای هر روشی‪،‬روش بهتری نیز وجود دارد‪)).‬‬

‫(( درتهیه و ارزیابی این پروژه فیلم ها و عکس های فراوانی تهیه شده که در ‪ CD‬همراه با پروژه‬
‫تقدیم می شود به شما دوست عزیز که لطف میکنید پروژه بنده حقیر را مورد مطاله قرار می دهید‬
‫توصیه می کنم که ابتدا فیلم فرآیند تولیدی و آشنایی با شرکت باما را مشاهده بفرمایید‪)).‬‬
‫‪8‬‬

‫مقدمه‬
‫(آشنایی با خصوصیات پروژه)‬
‫‪9‬‬

‫آشنایی با شرکت باما ‪:‬‬

‫شرکت باما با بیش از نیم قرن سابقه فعالیت یکی از معدود تولید کنندگان کنسانتره سرب و روی در ایران میباشد ‪ .‬تمامی‬
‫مراحل تولید از اکتشاف و استخراج تا فلوتاسیون و کلسیناسیون بدست کارکنان در یک مجتمع عظیم معدنی و صنعتی‬
‫به وسعت حدود چهار هزار هکتار انجام میگیرد ‪ .‬منطقه اصلی فعالیت شرکت در رشته کوه ایرانکوه و برروی ذخایر‬
‫سرب و روی این منطقه متمرکز است که در ‪ 02‬کیلومتری جنوب غربی اصفهان واقع شده ‪ .‬تعداد پرسنل این شرکت‬
‫‪ 022‬نفر است که حدودا همین تعداد نیز به عنوان پیمانکار مشغول بکار میباشند ‪.‬‬

‫اکتشافات ‪:‬‬
‫شناخت مکان و فرم قرارگیری مواد معدنی توسط واحد زمین شناسی و اکتشافات انجام میپذیرد که حاصل کار آنان تا به‬
‫حال کشف ذخائری معادل ‪ 51‬میلیون تن ماده معدنی بوده که حدود ‪ 8‬میلیون تن استخراج شده و ‪ 7‬میلیون تن آن باقی‬
‫مانده است ‪.‬عملیات اکتشافی این واحد بسیار گسترده است با وجود سابقه ‪ 12‬سال بهره برداری هنوز اکتشاف ذخائر‬
‫کامل نشده و اد امه داشته و طرح اکتشاف تکمیلی در حال انجام است‪ .‬عالوه بر ذخائر قطعی شناخته شده باانجام‬
‫فعالیتهای اکتشافی مقدماتی شامل عملیات ژئوفیزیک و حفاریها ‪ ،‬پتانسیل باالئی از منابع سولفوری و اکسیدی را در‬
‫منطقه نوید میدهد ‪.‬‬
‫‪01‬‬

‫معادن ‪:‬‬
‫معدن گوشفیل که تامین کننده اصلی ماده معدنی سولفوره کارخانجات میباشد با عمق‪ 012‬متربه عنوان عمیق ترین‬
‫معدن روباز ایران شناخته شده ‪ .‬عملیات استخراج طی سی سال گذشته به صورت روباز انجام شده و جهت استخراج‬
‫حدود ‪ 0‬میلیون تن ماده معدنی باقی مانده برای اولین بار در ایران طرح استخراج زیرزمینی مکانیزه بروش ساب لول‬
‫استوپینگ در سال ‪ 5081‬ارائه و در حال اجرا میباشد ‪ .‬با توجه به اینکه ادامه روش روباز باطله برداری در حجم‬
‫باالئی را در بر داشت اجرای طرح استخراج زیر زمینی باعث کاهش هزینه استخراج سالیانه حدود دو میلیارد تومان‬
‫میشود ‪.‬این پروسه با حفر دو تونل در ترازهای ‪5752‬و‪ 5152‬آغاز و در مجموع ‪ 0722‬متر حفرانواع تونل و حفریات‬
‫زیرزمینی در این طرح صورت خواهد گرفت ‪.‬‬

‫معدن تپه سرخ دومین منبع دارنده ذخائر ارزشمند در مجتمع ایرانکوه میباشد‪.‬این معدن در یال شمالی رشته کوه ایرانکوه‬
‫واقع است و همانند معدن گوشفیل کانی های اصلی آن سولفورهای روی و سرب میباشد‪.‬این معدن به صورت روباز‬
‫طراحی و در حال استخراج می باشد ‪.‬‬
‫‪11‬‬

‫معدن کالهدروازه واقع در یال جنوبی ایرانکوه میباشد ‪ .‬این معدن از قدیمی ترین معادن شرکت بوده و کانی های اصلی‬
‫آن کربنات های سرب و روی میباشند ‪.‬این معدن در ابتدا به صورت زیر زمینی مورد بهره برداری قرار گرفته و در‬
‫حال حاضر بصورت روباز استخراج میگردد‪.‬‬

‫کارخانجات ‪:‬‬
‫مجموعه عملیات الزم برروی ماده معدنی استخراج شده جهت استحصال کنسانتره های سرب و روی از باطله در واحد‬
‫کانه آرائی انجام میگیرد که شامل سنگ شکنی ‪،‬هوی مدیا ‪ ،‬آسیا کردن ‪ ،‬فلوتاسیون و کلسیناسیون میباشد ‪.‬‬

‫سنگ شکن‬

‫دو واحد سنگ شکن به ظرفیت ‪ 1222‬تن فید در روز خردایش ماده معدنی را انجام میدهند ‪ .‬کانه های استخراج شده از‬
‫معادن پس از بــارگیری و حمل به بونکر سنگ شکن توسط فیدر وارد سنگ شکن فکی شده و به ابعاد زیر ‪ 52‬سانتی‬
‫متر تبدیل میگردد سپس برروی سرند ر یخته شده و ابعاد کمتر از ‪ 51‬میلیمتر از زیر سرند به سیلوی کارخانه هدایت‬
‫میشود ‪ .‬ابعاد بزرگتر از ‪ 51‬میلیمتر روی سرند به سنگ شکن های مخروطی منتقل میشود که این فرآیند تشکیل سیکل‬
‫بسته ای را میدهد که مواد در این مدار خردایش مناسب را پیدا میکنند ‪.‬‬

‫واحد هوی مدیا‬

‫‪21‬‬

‫جداسازی و استخراج کانیهای پرعیار از کانیهای کم عیار توسط مواد واسطه سنگین در این واحد انجام میگیرد کانیهای‬
‫جداسازی شده بعد از این مرحله دارای عیار مناسب جهت فرآیند فلوتاسیون میگردند ‪.‬‬

‫واحد فلوتاسیون‬

‫کانه های خرد شده در واحد سنگ شکن پس از انتقال به سیلو کارخانه توسط نوارهای مربوطه وارد این واحد که شامل‬
‫دو قسمت جداگانه است میشوند ‪ .‬این مواد ابتدا توسط آسیای میله ای خرد شده سپس به سیکلون جداسازی منتقل می‬
‫گردد ‪ .‬در سیکلون ها طبق خاصیت گریز از مرکز مواد با ابعاد زیر ‪ 71‬میکرون از باالی سیکلون به کاندیشنر منتقل‬
‫می گردند ابعاد بزرگتر از ‪ 71‬میکرون از زیر سیکلون به آسیای گلوله ای منتقل شده پس از خردایش ثانویه دو مرتبه‬
‫وارد سیکلونهای جدا سازی می گردند ‪ .‬مواد مرتبا در این چرخه می مانند تا اندازه زیر ‪ 71‬میکرون را پیدا کرده و به‬
‫کاندیشنر ها منتقل گردند ‪ .‬پس از انتقال مواد به کاندیشنرها با اضافه کردن مواد شیمیایی مناسب و پس از طی زمان‬
‫کافی وارد سلولهای رافر ‪ ،‬اسکاونجر و کلینر میگردند ‪ .‬محصول این قسمت که همان کنسانتره سرب با عیار ‪ % 02‬می‬
‫باشد از مدار کارخانه به حوضچه های کنسانتره انتقال می یابد ‪ .‬باطله مرحله سرب گیری بعنوان خوراک وارد فرآیند‬
‫روی گیری میشود که بعد از انتقال به کاندیشنر ها و سلولهای مربوطه محصول به نام کنسانتره روی با عیار ‪ % 12‬به‬
‫حوض های مربوطه منتقل میگردد ‪ .‬ظرفیت دو کارخانه فلوتاسیون شرکت ‪ 0222‬تن فید در روز است ‪ .‬محصوالت‬
‫این واحد عبارت از سولفور سرب و روی ‪،‬کربنات سرب و کربنات روی می باشد ‪.‬‬

‫واحد کلسیناسیون‬

‫در این واحد کربنات روی با عیار حدود ‪ %01‬حاصل از مرحله فلوتاسیون پس از خشک شدن در حرارت حدود ‪822‬‬
‫درجه سانتیگراد کلسینه شده به اکسید روی با عیار ‪ %12‬تبدیل میشود ‪ .‬واحد کلسیناسیون با دو قسمت مجزا هریک به‬
‫ظرفیت ‪ 012‬تن در روز در این مجتمع احداث گردیده است ‪.‬‬

‫محیط زیست ‪:‬‬

‫از آنجایی که فعالیت های معدنکاری و فرآوری کانسارهای معدنی دارای پتانسیل ایجاد اثرات زیست محیطی به محیط‬
‫پیرامون خود میباشد ‪ .‬اغلب حساسیتهای خاصی از نظر افکار و احساسات عمومی ایجاد می نماید‪ .‬از اینرو متولیان‬
‫قانونی و دستگاههای مسئول نیز دارای حساسیتهای ویژه ای در این خصوص میباشند ‪ .‬از این رو شرکت باما به منظور‬
‫لحاظ نمودن این حساسیتها و حفاظت از وضعیت زیست محیطی منطقه با بهره گیری از اصول علمی و عملی و سرمایه‬
‫گذاری اقدامات زیادی را در این خصوص انجام داده است ‪ .‬یکی از اصولی ترین اقدامات مدیریتی شرکت جهت موفقیت‬
‫در عرصه های تولیدی ایجاد دیدگاه ویژه جهت توسعه پایدار و صیانت از محیط زیست منطقه میباشد ‪ .‬لذا با برنامه‬
‫ریزی وایجاد مدیریت زیست محیطی جهت تبدیل شدن به گروه سبز صنعتی را جزو اهداف مورد توجه در برنامه های‬
‫خود قرار داده است‪.‬‬
‫‪31‬‬

‫شرکت در جهت استقرار کامل استانداردهای زیست محیطی و تهیه برنامه های اجرایی در خصوص کنترل و دفع آالینده‬
‫ها و حفظ و توسعه فضای سبز اقدامات اساسی به عمل آورده است ‪ .‬اهم فعالیتهای صورت گرفته به شرح زیر میباشد‪.‬‬
‫‪- 1‬شنا سایی وضعیت محیط زیست منطقه استقرار شرکت باما‬

‫‪- 2‬نظارت کامل و مستمر بر نحوه دفع اصولی باطله های معدنی‬

‫‪- 3‬بازیافت حداکثری پساب های تولیدی و استفاده مجدد از آنها در فرآیندتولید کنسانتره‬

‫‪- 4‬نمونه گیری ‪ ،‬اندازه گیری و پایش مستمر آالینده های زیست محیطی تولیدی در فرآیندهای مختلف کارخانه‬

‫‪- 5‬به اجرا درآوردن سیستم تصفیه پساب انسانی‬

‫‪- 6‬طرحی نصب و ساخت غبارگیر به منظور به حداقل رساندن گرد و غبار خروجی‬

‫‪- 7‬ایجاد برنامه مدون جهت کنترل و پایش سطح سالمت کارکنان‬

‫‪- 8‬ایجاد فضای سبز به میزان ‪ 33‬هکتار‬

‫یک حادثه در یکی از روز های بازدید بنده از شرکت معدنی باما ‪:‬‬
‫‪41‬‬

‫فصل اول‬
‫(آَشنایی با مفاهیم‪،‬عالئم و نمودار ها)‪:‬‬
‫‪51‬‬

‫محدوده مطالعاتی‪:‬‬

‫آدرس ‪:‬‬

‫اصفهان ‪ -‬اتوبان ذوب آهن ‪ -‬انتهای کلیشاد ‪ -‬شهربهاران – مجتمع معدنی باما‬

‫صندوق پستی ‪85781- 000 :‬‬ ‫کد پستی ‪85757- 15715 :‬‬

‫تلفن ‪ 20557010750- 55 :‬فاکس ‪20557010052 :‬‬

‫تلفن امور سهام ‪20557010005 :‬‬

‫‪ : bama@bamaco.ir‬پست الکترونیکی‬
‫‪61‬‬

‫مطالعه کار‪ :‬بررسی و تحقیق دقیق‪،‬سیستماتیک و منظم بر روی کلیه فعالیت های انسانی است(در جمیع ابعاد آن)که‬
‫منتهی به کندو کاو بر روی کلیه فاکتور هایی می گردد که در موضوع مورد بررسی بهبود ایجاد نموده و منجر به فعالیت‬
‫ها به صورت کاراتر و موثرتر‪ ،‬از دیدگاه انسانی‪،‬فنی و اقتصادی می شود ‪.‬‬

‫مطالعه روش ها(ارزیابی کار)‪ :‬ثبت و تجزیه و تحلیل دقیق روش فعلی ‪،‬ارائه پیشنهاد برای ایجاد تغییر که منجر به‬
‫ایجاد روش جدید یا پیشنهادی با کارایی و اثر بخشی باالتر می باشد‪.‬‬
‫در ادامه با انواع ابزار ها و روش های انجام این کار آشنا خواهیم شد‪.‬‬

‫مهمترین ابزار ثبت فعالیت ها نموار ها و دیاگرام ها هستند که هر یک اهداف خاصی را مد نظر قرارمی دهند و با‬
‫تحلیل آنه می توان به بهبود رویه ها و فرآیندها دست یافت‪.‬‬
‫‪71‬‬

‫نمودار فرآیند عملیات( ‪:)operation chart‬کلیه عملیات و بازرسی های موجود در یک فرآیند با رعایت کامل تقدم‬
‫و تاخر آنها می باشد‪ .‬برای ساخت این نمودار از عالیم مشخص و استانداری استفاده می شود ‪.‬‬
‫کاربرد نمودار فرآیند عملیات‪:‬‬
‫‪- 5‬ایجاد دیدگاه کلی برای فرآیند ساخت یک قطعه‪.‬‬
‫‪- 0‬تجزیه و تحلیل عملیات به منظور ایجاد بهبود‪.‬‬
‫‪- 0‬تجزیه و تحلیل بازرسی ه به منظور ایجاد بهبود در بازرسی ها ‪.‬‬

‫‪- 4‬شناخت فرآیند از نظر مواد تشکیل دهنده آن‪.‬‬

‫البته این نمودار عالمت های مشترک فراوانی با نمودار فرآیند جریان دارد‪ (.‬توجه داشته باشید که این نمودار فقط‬
‫بازرسی ها و عملیات با رعایت کامل تقدم و تاخر می باشد‪).‬‬

‫نمودار فرآیند جریان(‪ :)flow process chart‬این نمودار می توانند مجموعه ای از اطالعات را به صورت‬
‫گر افیکی‪،‬خالصه سازی نموده و تصویری از عملیات آن چنانکه هست‪،‬ایجاد کند‪.‬در این نمودار همانند نمودار فرآیند‬
‫عملیات از عالئم خاصی استفاده می شود ‪.‬‬
‫کاربرد نمودار فرآیند جریان‪:‬‬
‫‪- 5‬تشخیص و تحلیل عملیات‪،‬بازرسی‪،‬حمل ونقل و تاخیرات در یک فرآیند‪،‬جهت بهبود آن‪.‬‬
‫‪- 0‬کاربرد در مسائل طراحی کارخانه ‪.‬‬
‫‪- 0‬کاربرد در طراحی سیستم های حمل ونقل‬
‫‪- 4‬تشخیص فعالیت های غیر مفید که هزینه های پنهان ایجاد می کنند ‪.‬‬
‫‪81‬‬

‫دیاگرام جریان (‪ :)Flow Diagram‬اگر چه نمودار فرآیند جریان بیشتر اطالعات مناسب مربوط به یک فرآیند تولید‬
‫را در اختیار قرار می دهد‪،‬ولی تصویری از جریان کار نشان نمی دهد‪.‬گاهی اوقات این گونه اطالعات اضافه جهت‬
‫ایجاد یک روش جدید یسیار مفید است‪.‬دیاگرام جریان ‪،‬فرآیند جریان تولید را به صورت تصویر نشان می دهد‪.‬‬

‫نمودار فرآیند گروهی(‪:(Gang process chart‬همان طور که از از اسم این نمودار مشخص است‪،‬این نمودار کار‬
‫گروهی افراد را که با هم به عنوان یک گروه کاری فعالیت می کنند با هدف‪ - 5:‬تشخیص زمان های بیکاری آنها‪- 0.‬‬
‫کاهش زمان بیکاری آنها‪ - 0‬بهینه سازی نیروی انسانی‪ - 4،‬افزایش زمان عملیاتی بررسی می کند ‪.‬‬

‫نمودار رابطه بین فعالیت ها(‪:)Relationship chart‬این نمودار به منظور بررسی عوامل کیفی طراحی شده‬
‫است‪ .‬طریقه رسم این نمودار به این صورت است که تمام بخش ها یا بخش هایی که نیاز به دانستن رابطه بین آنها هستیم‬
‫را ابتدا لیست کرده‪ .‬سپس تمامی ترکیبات دوتایی ممکن برای رابطه بین فعالیت ها ارزیابی شده و یک نسبت تقریبا واقعی‬

‫رابطه باید مورد‬ ‫با حروف ‪E،I،O،U ،X‬و ‪ A‬به هر ترکیب داده می شود‪ .‬به این ترتیب برای ‪N‬فعالیت‬

‫بررسی قرار گیرد ‪.‬‬

‫نمودار از – به‪ :‬این نمودار به این معنا است که دپارتمان ها را طوری بچینیم که حداقل مسافت طی شود‪.‬پس یکی از راه‬
‫هایی که برای کم کردن مسافت می باشد چیدمان دپارتمان ها است‪.‬‬

‫از ‪ -‬به مسافت‬

‫از – به تعداد‬ ‫انواع نمودار از – به‪:‬‬

‫از – به تعداد ‪ ،‬مسافت‬

‫نکات‪:‬‬
‫*در از ‪ -‬به مسافت‪،‬فاصله یک بخش تا همان بخش ‪ 2‬است‪.‬‬
‫* اگر مسافت رفت و برگشت یکی باشد یعنی دارای یک مسیر رفت و برگشت هستیم‪.‬‬

‫*اگر مسافت رفت و برگشت متفاوت باشد یعنی مسیر رفت و برگشت از هم جدا هستند‪.‬‬
‫* در از ‪ -‬به مسافت‪،‬قطر هایی که از قطر مرکزی دور تر هستند ضریب بیشتر می دهیم تا متراژ بزرگتر شود و بیشتر‬
‫بتوان نزدیک کرد‪.‬‬
‫* در از ‪ -‬به مسافت پس از یافتن مسافت رفت و برگشت به فکر بهبود می افتیم و برای این کار باید جای ‪ 0‬بخش را با‬
‫هم عوض نموده آنگاه مسافت های جدیدی جدا از مسافت های قبلی بدست می آید‪.‬‬
‫‪91‬‬

‫*در از – به تعداد‪،‬تعداد انتقالی ها از یک بخش به همان بخش می تواند عددی به خود اختصاص دهد که این عدد را می‬
‫توان کاالی برگشتی یا ضایعات نامید‪.‬‬

‫* در از – به تعداد‪،‬اگر ورودی و خروجی از یک بخش اعداد یکسان نباشند‪ .‬یعنی دارای تغییر واحد هستیم‪.‬مثال‪ 52:‬متر‬
‫چوب وارد شده ‪ 0‬میز خارج شده و مثال هایی از این قبیل‪.‬‬
‫یابند‪(.‬یعنی از ‪ -‬به تعداد‪،‬مسافت)‬ ‫*برای بهبود از ‪ -‬به صرفا مسافت یا تعداد مهم نیست بلکه این دو باید با هم بهبود‬

‫دیاگرام ریسمانی‪ :‬نوع خاصی از دیاگرام جریان است که در آن از نخ و ریسمان برای اندازه گیره فاصله استفاده می‬
‫شود‪.‬‬

‫دیاگرام ریسمانی‬

‫‪ - 5 :‬مسافت بین دپارتمان ها‬

‫‪- 0‬مقیاسی برای چیدمان دپارتمان ها‬

‫نمودار انسان ‪ -‬ماشین )‪: (man-machine chart‬در این نمودار ترکیب تعداد انسان و ماشین یعنی چند به چند بودن‬
‫انسان و ماشین به منظور کاهش بیکاری هم در انسان و هم در ماشین مطرح است‪.‬در تعامل بین انسان و ماشین دو حالت‬
‫ممکن است به وجود آید‪:‬‬

‫‪- 5‬انسان بیکار بماند‪ :‬که با یکی از روش های زیر برای او ایجاد کار می نماییم‪.‬‬

‫الف) تخصیص ماشین آالت جدید‬

‫ب) ایجاد کار های مکمل و مفید مثل برچسب زدن ‪،‬حمل و نقل و‪...‬‬
‫پ)ایجاد کار مصنوعی‬

‫‪- 0‬ماشین بیکار باشند‪ :‬با ایجاد برنامه تولید برای ماشین(محصول جدید‪،‬سفارش از خارج کارخانه و‪)...‬بیکاری را بر‬
‫می داریم‪ .‬یا حتی می توانیم نیروی انسانی اضافه کنیم‪.‬‬

‫نمودار دست راست‪-‬دست چپ(‪:)SIMO‬‬

‫این نمودار روشی بصری و قابل مشا هده برای تحلیل روابط و تعادل درکارهایی که به وسیله دو دست انجام می شوند‬
‫ایجاد می نماید‪.‬در رسم این نمودار یک نمودار فرآیند عملیات برای ‪ 0‬دست ارائه شده که مرحله به مرحله برای رسیدن‬
‫به هدفی مشخص دنبال می شود‪.‬این نمودار از مزایای زیادی برخوردار است‪:‬‬
‫‪- 5‬انتقال تکنولوری آموزش‪ .‬به عنوان مثال طریقه کار با یک دستگاه که کار بر روی این دستگاه با دو دست انجام‬
‫می شود به راحتی توسط این نمودار نشان داده شده و بسیار کارا می باشد ‪.‬‬
‫‪02‬‬

‫‪- 0‬در این نمودار به دلیل اینکه روش بصری برای کار را ارائه می دهد به راحتی قابل بهبود می باشد و می توان زمان‬
‫سیکل را کاهش داد‪.‬‬

‫‪- 0‬با ارائه روش پیشنهادی کارها را روی دو دست به صورت متوازن پخش نمود‪.‬‬
‫‪- 5‬چه زمان هایی دست ها در حال کار و چه زمان هایی بیکار می باشد و‪...‬‬
‫نمودار‪ SIMO‬فقط مربوط به کارخانجات یا بخش های تولیدی و اداری نمی باشد بلکه در روابط روزمره نیز می تواند‬
‫کاربرد داشته باشد‪.‬مثال‪:‬نمودار ‪ SIMO‬کار با اتومبیل‪،‬باجه بانک‪،‬تعویض چرخ اتومبیل در هنگام پنچر شدن‪،‬مسواک‬
‫زدن‪،‬آشپزی و ‪...‬‬

‫دیاگرام تقدم و تاخر‪ :‬این دیاگرام نشان دهنده توالی عملیات و وابستگی عملیات به هم می باشد‪ .‬به عبارت دیگر این‬
‫دیاگرام نشان دهنده پیش نیاز های هر عملیات می باشد‪ .‬بنا براین برای هر عملیات یکی از حاالت زیر وجود خواهد‬
‫داشت‪:‬‬
‫‪- 5‬یکی یا چند تا از عملیات(عناصر) بر دیگری تقدم داشته باشند‪.‬‬
‫‪- 0‬دو عملیات مستقل از هم می باشند‪.‬‬
‫کاربرد این دیاگرام ‪:‬‬
‫‪- 5‬نشان دادن توالی عملیات و وابستگی عملیات‬
‫‪ - 0‬باالنس خط تولید( بسیــــــــــــــــــــار پر اهمیت)‬

‫منظور از باالنس در خط تولید چیست؟یعنی متعادل کردن فعالیت ها به گونه ای که میزان بی کاری یا دپو کردن‬
‫محصوالت از بین برود یا تا حد ممکن کاهش یابد‪.‬‬

‫توضیح با مثال‪:‬‬
‫فردی در ساعت ‪ 522‬قطعه تولید می کند‪ .‬نفر بعدی در خط تولید وظیفه اش برش است و ‪ 82‬قطعه را در ساعت برش‬
‫میدهد‪.‬در اینجا اصطالحا دپو کردن رخ می دهد‪.‬حال فرض کنیم نفر بعد از برش وظیفه رنگ کاری را دارد و در هر‬
‫ساعت ‪ 502‬قطعه را رنگ می کند‪.‬در اینجا بی کاری رخ می دهد ‪.‬که به این خط تولید ‪ UNBALANCE‬یا نامتعادل‬
‫* تجهیزات و ماشین آالت اضافه کرد یا حتی کم نموده ‪.‬‬ ‫گویند‪.‬‬

‫* نیروی انسانی اضافه کرده‪(.‬یا حتی هنگام بیکاری افراد در یک قسمت تولیدی برای کمک‬ ‫برای باالنس کردن ‪:‬‬

‫به قسمت هایی که میزان تولیدشان در ساعت کم است رفته‪).‬‬

‫‪12‬‬

‫اصطالحات در باالنس خط‪:‬‬

‫‪- 1‬ایستگاه‪:‬محلی که کوچکترین جز کاری در آن انجام می شود‪.‬یا قسمتی از یک خط تولید که فعالیت های مشخصی در‬
‫آن انجام می شود ‪.‬‬

‫‪- 2‬گلوگاه‪ :‬اگر در یک ایستگاه مجموع زمان انجام فعالیت ها بیشتر از زمان سیکل شود ایجاد گلوگاه شده و در آنجا‬
‫سرعت تولید کمتر از بقیه ایستگاه ها است‪.‬برای از بین بردن گلوگاه‪ :‬تخصیص فعالیت های کاری آن ایستگاه به سایر‬

‫ایستگاه ها‪،‬قراردادن ایستگاه های موازی‪،‬کاهش زمان با مطالعه روش ها و رعایت اصول ارگونومی کار‪،‬اضافه کردن‬
‫نیروی انسانی و تقسیم کار بین آنها به صورت هم زمان‪،‬قرار دادن اضافه کاری یا شیفت اضافه‪،‬خرید از بیرون‪،‬ارتقا‬
‫سطح اتوماسیون‪،‬بهبود ابزار و‪...‬‬
‫مشخص کردن ‪ 0‬زمان از دیاگرام تقدم و تاخر ‪:‬‬
‫‪MAX‬زمان ایستگاه ها‬ ‫‪- 5‬چند دقیقه یکبار کاال به انبار رفته؟‬
‫جمع زمان ایستگاهها یا کل فعالیت ها‬ ‫‪- 0‬در کل چند دقیقه کارمیشود برای تولید محصول؟(زمان کل تولید)‬
‫‪MAX‬زمان عملیات در هر ایستگاه‬ ‫‪- 0‬مدت زمانی که یک کاالی به خصوص تولید می شود؟‬

‫نمودار فعالیت های چندگانه( ‪:)multiple activity chart‬‬

‫در این نمودار سعی می شود که کار گروهی‪،‬کاری در حداقل زمان ممکن انجام شود و با توجه به این نکته تعداد نیروی‬
‫انسانی الزم به دست می آید‪.‬‬
‫در رسم این نمودار در نظر گرفتن نکاتی بسیار مهم می باشد که در نظر گرفتن کلیه این حاالت باعث کاهش سیکل‬
‫زمانی می شود ‪.‬‬
‫‪- 5‬فعالیت هایی که پیش نیاز ندارند از ابتدای سیکل شروع به فعالیت می کنند‪.‬‬
‫‪- 0‬فعالیت های دارای پیش نیاز‪،‬پیش نیازی اش رعایت شود‪.‬‬
‫‪- 0‬فعالیت که باید هم زمان اجرا شوند با هم اجرا شوند ‪.‬‬
‫‪- 4‬گاهی نیاز به کم نمودن زمان یک فعالیت و اضافه نمودن زمان به فعالیت دیگری است که این کار به این دلیل است که‬
‫فعالیت ها باید با هم تمام شوند‪.‬‬

‫زمان سنجی(‪:)time study‬کاربرد تکنیک هایی است به منظور تعیین زمان استاندارد انجام کار برای یک کارگر واجد‬
‫شرایط(نرمال) که کار مشخصی را در سطح کارایی مشخصی به انجام می رساند ‪.‬‬

‫انواع روش های زمان سنجی‪:‬‬

‫‪22‬‬

‫‪- 1‬زمان سنجی با کرنومتر‬

‫‪- 2‬زمان سنجی با دوربین های فیلم برداری‬

‫‪- 3‬زمان سنجی با استفاده از جدول های استاندارد‬

‫‪- 4‬زمان سنجی به روش ‪ : MTM‬سیستمی است دقیق و مشروح برای اندازه گیری علمی فعالیت های انسانی‪ .‬در این‬
‫سیستم کلیه ی حرکات دستی‪ ،‬پا وتنه و چشمی به حرکاتی پایه برای اندازه گیری آن تقسیم شده و به هر حرکت زمانی‬
‫اختصاص داده شده است‪.‬که این حرکات در جداولی خاص و جداگانه طبقه بندی شده اند و به هر حرکت با توجه به‬
‫جزئیات آن زمانی اختصاص داده شده است‪ .‬این جداول در تمامی کتاب های زمان سنجی وجود دارد ‪.‬‬

‫تربلیگ ها‪ :‬به طور عمده به حرکات بدن انساندر محل کار و فعالیت های ذهنی با آنها اشاره دارد و‬
‫عبارت اند از‪:‬‬

‫‪s (Search‬یا‪:)sh‬جستجو برای پیدا کردن یک شی ای تربلیگ ذهنی و غیر مفید است‪.‬‬

‫‪st)Select‬یا‪ :(se‬انتخاب یک شی از میان سایر شی ها‪،‬ذهنی و غیر مفید است‪.‬‬

‫‪:(Re-Te)Reach‬حرکت دست به سمت شی با هدف گرفتن آن‪،‬این تربلیگ فیزیکی و مفید و به صورت‬
‫((نوع‪،‬مسافت‪ ))R‬نشان می دهند‪.‬‬
‫‪ :(G)Grasp‬به دست آوردن کنتر شی این تربلیگ فیزیکی و مفید است و به صورت ((نوع‪))G،‬نشان می دهند‪.‬فیزیکی‬
‫و مفید بوده است‪.‬‬
‫‪:Move‬جابه جایی شی از محلی به محل دیگر است و به صورت((وزن‪،‬نوع‪،‬مسافت‪ ))M،‬نشان می دهند‪،‬این تربلیگ‬
‫فیزیکی و مفید است‪.‬‬
‫‪:(p)Position‬قرار دادن شی با تنظیم و جهت دادن به صورت ((نوع کنترل‪،‬نوع تقارن‪،‬نوع اتصال‪))P‬نشان می‬
‫دهند‪ .‬این تربلیگ نیمه فیزیکی و نیمه ذهنی است و غیر مفید می باشد ‪.‬‬

‫‪)PP(:Pre-position‬قرار دادن شی به گونه ای که امکان استفاده بعدی آن سهل تر باشد‪.‬فیزیکی و غیر مفید است‪.‬‬
‫‪:)Aَ(:Assemble‬مونتاژ قطعه این تربلیگ مفید و هدف اصلی می باشد‪.‬‬
‫‪)Da(:Dis assemble‬جداسازی دو قطعه این تربلیگ مفید و هدف اصلی می باشد‪.‬‬
‫‪ :)U(Use‬استفاده از ابزار برای جداسازی یا اتصال دو قطعه این تربلیگ مفید و هدف اصلی می باشد‪.‬‬
‫‪:)RL(Release‬رها کردن کنترل شی به صورت ((نوع‪))RL،‬نشان داده می شود‪.‬این تربلیگ فیزیکی و مفید است‪.‬‬
‫‪ :)H( Hold‬نگاه داشتن شی در یک دست هنگامی که دست دیگر کاری روی آن انجام می دهد‪.‬فیزیکی و غیر مفید‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫‪32‬‬

‫‪ :)PL-Pn( Plan‬تعیین آنچه باید در مرحله بعدی انجام شود ‪.‬ذهنی و غیر مفید می باشد ‪.‬‬
‫‪ :)Ad(Avoidable delay‬تاخیر قابل اجتناب‪،‬غیر مفید‪.‬‬
‫‪ :)Ud(UnAvoidable delay‬تاخیر اجتناب ناپذیر‪،‬غیر مفید‪.‬‬
‫‪:)R(:Rest to overcome fatigue‬فائق شدن بر خستگی‪،‬غیر مفید‪.‬‬
‫‪ :)I (Inspect‬بررسی انطباق شی با اندازه ‪،‬شکل‪،‬رنگ استاندارد یا سایر خصوصیات کیفی از قبل تعیین شده‪.‬‬
‫در رسم نمودار فرآیند دو دست به روش ‪MTM‬که در این پروژه نیز یک نمونه آن مطرح شده به جدول حرکات همزمان‬
‫توجه داشت که این حرکات از هر نوعی که هستند میتوانند با هم انجام شوند‪،‬نمی توانند همزمان انجام شوند و با تمرین‬
‫این حرکات می توانند انجام شوند‪.‬‬
‫‪- 5‬اگر حرکات تکی برای دست ها باشند آنها را پشت سر هم نوشته و در ستون زمان ها ‪،‬زمان های آ نها را استخراج و‬
‫قرار می دهیم ‪.‬‬
‫‪- 0‬اگر دو دست حرکات همزمان باید با هم انجام می دادند بیشترین زمان را اختصاص می دهیم‪.‬و سپس به جدول حرکات‬
‫همزمان مراجعه نموده(که در همه ی کتاب های زمان سنجی موجود است‪).‬و حاالت زیر به وجود می آید‪:‬‬
‫‪-‬اگر در جدول حرکات همزمان به مربع سفید رسیدیم آن حرکات می توانند به صورت همزمان اجرا شوند‪.‬‬
‫‪-‬اگر به مربع مشکی رسیدیم آن حرکات نمی توانند با هم انجام شوند پس ابتدا یکی انجام شده و دیگری متوقف و سپس‬
‫دیگری انجام شده و دست اول متوقف می ماند ‪.‬‬
‫‪-‬اگر به مربع نقطه دار برخورد کردیم در صورتی که ا پراتور تمرین کافی داشته باشد آن را حالت مربع سفید و در غیر‬
‫این صورت مربع مشکی در نظر می گیریم ‪.‬‬
‫‪42‬‬

‫فصل دوم‬
‫کارایی تکنیک های ارزیابی‬

‫امروزه یکی از مشکالت سازمان ها هماهنگ نبودن منابع چهارگانه پول‪،‬نیروی انسانی‪،‬مواد و تسهیالت است‪.‬تکنیک ها‬
‫و فنونی به وجود آمده اند که هر چه بیشتر منابع چهارگانه مذکور را در جهت تامین هدفهای سازمان یاری می دهند‪.‬‬
‫یکی از این تکنیک ها مطاله کار و روشها می باشد که در واقع مطاله کار و روشها ‪،‬تکنیک های مطاله روش و زمان‬
‫سنجی را که برای تامین حداکثر استفاده ممکن از نیروی انسانی‪ ،‬تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز که برای انجام یک کار‬
‫مشخصی به کار می روند را در بر می گیرد ‪.‬‬
‫تیلور در سال ‪ 5880‬با روشی سیستماتیک مطالعه کار توانست یک کار مشخص را به عناصری تقسیم کرده و تک تک‬
‫این عناصر را بررسی کرد‪ .‬به هر حال مطالعه و سایر تجربیات تیلور باعث شد که کشف کند رابطه مستقیمی بین قدرتی‬
‫‪52‬‬

‫که یک شخص به کار می گیرد و خستگی ناشی از کار وجود ندارد ‪ .‬به خاطر اهمیت این نظریه بود که تیلور در ایجاد و‬
‫گسترش زمان سنجی با کرنومتر سهم بزرگی پیدا کرد ‪.‬‬
‫مطالعه کار معموال در دو مرحله متوالی انجام می گیرد که به عنوان طراحی شغل (روش سنجی)و اندازه گیری‬
‫کار(زمان سنجی)شناخته می شود ‪.‬‬

‫روش سنجی‪ :‬عبارت است از ثبت منظم و بررسی دقیق روش های انجام کار و پیشنهاد روش های اصالحی به منظور‬
‫کاهش هزینه ها‪،‬ساده کردن عملیات و افزایش راندمان‪.‬‬

‫کارسنجی‪:‬عبارت است به کارگیری تکنیکهایی برای تعیین زمان انجام کار معین به وسیله یک فرد واجد شرایط در‬
‫سطحی قابل قبول‪.‬‬

‫اهداف روش سنجی‪:‬‬

‫‪- 5‬بهبود روش های کار و افزایش کارایی عملیات‬

‫‪- 0‬بهبود نحوه استقرار ماشین آالت و تجهیزات‬
‫‪- 0‬کاهش میزان خستگی کارکنان‬
‫‪- 4‬ارتقا‪ .‬کیفیت کاالهای تولید‬
‫‪- 5‬استفاده بهتر از منابع و امکانات سازمان‬

‫‪- 6‬بهبود فرآیند جا به جایی مواد‬

‫‪- 7‬کاهش مخاطرات و سوانح حین کار‬
‫‪- 8‬دستیابی به بهترین روش استاندارد انجام عملیات‬

‫اهداف زمان سنجی‪:‬‬

‫‪- 5‬بهبود در برنامه ریزی عوامل تولید و افزایش کارایی‬

‫‪- 0‬موازنه خط تولید‬
‫‪- 0‬تعیین تعداد ماشین های تولیدی مورد نیاز‬

‫‪- 5‬تعیین ن یروی انسانی‪،‬ابزار و تجهیزات الزم‬

‫‪62‬‬

‫‪- 1‬برقراری سیستم های تشویقی مناسب و عادالنه‬

‫‪- 0‬تعیین هزینه واقعی تولید‬
‫‪- 7‬طراحی خط تولید و ایستگاههای کاری‪،‬قبل از نصب فیزیکی آنها‬
‫‪- 8‬کاربرد در بسیاری از فعالیتهای اداری پروژه های عمرانی و خدماتی و‪...‬‬
‫تمامی تالش بنده در راستای شناخت کامل و دقیق شرایط فعلی کارخانه بوده است‪.‬این شناخت بدست آمده حاصل از‬
‫سوال های فراوان‪،‬مطالعه دقیق روش ها و نمودارهای فعلی‪،‬بازدید های فراوان‪،‬مطالعه شرایط کارخانه های هم‬
‫سطح‪،‬استفاده از تجربیات کارگران‪،‬راهنمایی اساتید و مهندسان پروژه و‪ ...‬می باشد ‪.‬‬
‫حا ل با استفاده از این شناخت نسبتا جامع به ارائه نظر‪،‬پیشنهاد‪،‬تغییر پرداخته ام‪.‬البته این تغییرات با توجه به شرایط‬
‫کارخانه مورد نظر ارائه گردیده و به صورت عمومی قابل اجرا است‪.‬‬
‫‪72‬‬

‫فصل سوم‬
‫روش های فعلی شرکت معدنی باما‬
‫(بخش معدنی‪،‬اداری‪،‬کارخانه و سنگ شکن)‬

‫نمودار فرآیند عملیات(‪:)operation chart‬‬

‫روش فعلی‪:‬‬

‫می خواهیم روش فعلی استخراج از این شرکت را با استفاده از نمودار فرآیند عملیات آن بررسی کنیم‪.‬‬
‫‪82‬‬

‫دیاگرام جریان (‪:)Flow Diagram‬‬

‫‪92‬‬

‫می خواهیم روش فعلی خردایش سنگ از این شرکت را با استفاده ازدیاگرام جریان آن بررسی کرده و‬
‫پیشنهاداتی در جهت بهبود آن بدهیم‪ .‬که این پیشنهادات هم به صورت نموداری و هم تشریحی ذکر‬
‫شده است‪.‬‬

‫فیدر لرزان‪:‬محفظه ای است شیب دار همراه با دریچه که مانع از ریزش ناگهانی سنگ به درون سنگ شکن شده‪.‬‬

‫سرند لرزان‪:‬سرند یا توری لرزان همان غربال کردن است برای جداسازی سنگ های باالی ‪ 51‬میلیمتر و انتقال‬
‫سنگهای زیر ‪51‬میلیمتر‪.‬‬
‫‪03‬‬

‫این بخش دارای فیلمی از عملیات سنگ شکن می باشد‪.‬‬

‫تشریح روش فعلی‪:‬در ابتدا بار اولیه توسط کامیون در بونکر ذخیره بار اولیه ریخته شده‪.‬سنگها شروع به حرکت به‬
‫سمت پایین را می کنند تا به خوراک دهنده لرزان میرسند‪(.‬خوراک دهنده لرزان باعث جلوگیری از ریخته شدن ناگهانی‬
‫بار به سنگ شکن شده‪ ).‬با ورود سنگها و بار به درون سنگ شکن اولیه یا فکی‪،‬سنگ شکن باعث خرد شدن اولیه سنگ‬
‫ها شده‪.‬سنگهای خرد شده بر روی نوار نقاله ریخته شده و به سمت سرند لرزان هدایت می شوند‪.‬سرند لرزان که دارای‬
‫چشمه های ‪ 55‬میلی متر می باشد‪ .‬سنگهایی که زیر این اندازه باشد را از خود عبور داده و سنگ هایی که اندازه ای بیش‬
‫‪ 55‬میلی متر داشته باشند را روی نوار نقاله ای دیگر می ریزد و به بونکر دیگری انتقال داده می شود‪.‬دوباره سنگها از‬
‫بونکر روی ‪ 0‬نوار نقاله ریخته شده و به ‪0‬سنگ شکن ثانویه یا مخروطی هدایت می شوند‪.‬دوباره سنگهای خرد شده‬
‫توسط این دو سنگ شکن درون سرن لرزان با چشمه های ‪ 55‬میلی متر ریخته شده و سنگ های زیر ‪ 55‬میلی متر از‬
‫سرند عبور می کنند‪.‬اگر سنگ ها اندازه ای بیش از ‪ 55‬میلی متر داشته باشند دوباره این روند تا آنجایی تکرار می شود‬
‫تا همه سنگها از سرند لرزان با چشمه ‪ 55‬میلی متر عبور کنند‪.‬سپس سنگ های خرد شده به سیلوی ذخیره خوراک‬
‫آسیاب میله ای با ظرفیت ‪ 5222‬متر مکعب و ابعاد محصول ‪ - 55‬میلی متر انتقال می یابند‪.‬‬
‫‪13‬‬

‫نمودار فرآیند جریان(‪:)flow process chart‬‬

‫می خواهیم روش فعلی خردایش سنگ از این شرکت را با استفاده از نمودار فرآیند جریان آن بررسی‬
‫کرده و پیشنهاداتی در جهت بهبود آن بدهیم‪ .‬که این پیشنهادات هم به صورت نموداری و هم‬
‫تشریحی ذکر شده است‪.‬‬

‫روش فعلی‪:‬‬
‫‪23‬‬

‫نمودار فرآیند گروهی(‪:(Gang process chart‬‬

‫‪33‬‬

‫به دلیل مسائل امنیتی نتوانستم از کار اپراتور در این بخش فیلم تهیه کنم‪.‬‬

‫نمودار رابطه بین فعالیت ها(‪:)Relationship chart‬‬

‫می خواهیم در مثال زیر ابتدا یکسری از بخش های معدن را لیست کرده ام و روابط بین آنها را بررسی‬
‫نموده ام‪.‬‬
‫‪43‬‬

‫نمودار از – به‪:‬‬
‫تمامی مثال های کتاب ها در رابطه با نمودار از‪ -‬به مربوط به بخش تولیدی هستند‪.‬‬
‫‪53‬‬

‫در این زمینه بنده می خوهم مثال اداری را مطرح نمایم‪ .‬دفتر نقشه برداری این شرکت را که نام این‬
‫دفتر فالت است را جداول از ‪ -‬به اش را رسم نموده ام‪.‬در این دفتر فردی به نام‬

‫احسان حسینی وجود دارد که فقط مسئول انتقال نامه ها‪،‬نمودار ها‪،‬نقشه ها‪،‬چک لیستها و‪...‬بین بخش های‬
‫این دفتر می باشد‪(.‬دفتر شامل ‪ 5‬بخش است که با نام های ‪A B C D E‬مشخص شده اند‪.‬انواع نمودار از‪-‬‬
‫به آن را رسم کرده و مورد ارزیابی قرار دادم‪.‬‬

‫نمودار از ‪ -‬به(مسافت)‪:‬‬

‫نمودار از ‪ -‬به(تعداد)‪:‬‬
‫‪63‬‬

‫نکته‪A:‬به‪A‬یا ‪B‬به‪B‬یا ‪C‬به‪C‬و‪...‬در نمودار از ‪ -‬به تعداد نامه ها برگشتی برای امضا ‪،‬مهر و‪...‬می باشد ‪.‬‬

‫نمودار از ‪ -‬به(تعداد‪،‬مسافت)‪:‬‬
73
‫‪83‬‬

‫دیاگرام ریسمانی‪:‬‬
‫بنده نمودار ریسمانی را برای فردی که برای امور بازنشستگی خود به دفتر اداری شرکت معدنی باما‬
‫مراجعه کرده بود و مراحل زیادی را برای کار خود پیمود رسم نموده ام‪.‬سپس در مرحله بعدی با جابه‬
‫جا یی بخشی از دپارتمان ها که بیشترین رفت و آمد های فرد مربوط به آن دپارتمان ها است و فاصله‬
‫نسبتا زیادی از هم دارند به هم نزدیک نموده ام مشاهده می شود است که ریسمان به کار گرفته شده‬
‫بسیار کاهش یافته که این یعنی ما توانستیم با جابه جایی دپارتمان های این اداره حرکات زائد را تا حد‬
‫زیادی برای افرادی که نسبت به رسیدگی به امور اداری خود به این دفتر مراجعه میکنند کم کنیم‪.‬‬

‫روش فعلی‪:‬‬
‫‪93‬‬

‫نمودار انسان‪ -‬ماشین)‪: (man-machine chart‬‬

‫در این شرکت یکی از استفاده های مهم از دستگاه حفاری‪،‬ایجاد حفره در زمین و قرار دادن مواد ناریه‬
‫در حفره و آتشباری است‪.‬در جدول انسان‪ -‬ماشین زیر که مربوط به این دستگاه حفاری میباشد‪.‬مشاهده‬
‫می شود که بیکاری انسان زیاد است‪.‬و می دانیم که زمان در عملیات معدن کاری بسیار ارزشمند‬
‫است‪ .‬پس میتوانیم برای اینکه بیکاری کارگر را از بین ببریم و زمان را خریداری کنیم(که به عنوان‬
‫مثال اضافه نمودن دستگاه حفاری دیگر باعث خرید زمان شده که این امر می تواند تعداد عملیات‬
‫آتشباری را در روز افزایش دهید‪ ).‬و به عملیات بعدی خود سرعت بخشیم‪.‬‬

‫عملیات حفاری مراحل خاص خود را دارد که در جدول زیر مراحل را برای هر دستگاه حفاری همراه‬
‫با زمان هر مرحله شرح داده ام‪.‬‬

‫(هر ‪5‬دقیقه برابر ‪ 1‬خانه‪.‬رنگ سفیدیعنی بیکاری‪).‬‬

‫‪04‬‬

‫روش فعلی حفاری‪:‬‬

‫‪loop‬‬

‫مشاهده می شود که بیکاری فراوانی در نیروی انسانی وجود دارد‪.‬‬

‫این بخش دارای فیلمی از عملیات حفاری می باشد‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫نمودار دست راست‪-‬دست چپ(‪:)SIMO‬‬

‫با توجه به اهمیت این نمودار بنده در دو واحد این شرکت رسم نمودار ‪ SIMO‬را الزامی دیدم زیرا با‬
‫رسم این نمودار ها می خواهم نشان دهم که همواره یک دست فعال و دست دیگر بیکاری فراوانی دارد‪.‬‬
‫همچنین طریقه کار با دستگاه حفاری توسط دو دست به صورت متوازن را نشان دهم‪.‬در نتیجه یک‬
‫نمودار ‪ SIMO‬مربوط به کار با دستگاه حفاری و نمودار‪ SIMO‬دیگر مربوط به جعبه های چاشنی ها و‬
‫دینامیت ها از باز کردن جعبه تا مرحله قرار دادن هر کدام در جایگاه را جدا گانه رسم ‪،‬و روش‬
‫پیشنهادی برای توازن سازی کار بین دو دست را ارائه کرده ام‪.‬‬

‫دستگاه حفاری‬
‫‪24‬‬

‫جعبه چاشنی ها‬

‫‪(A1‬روش فعلی باز کردن درب جعبه چاشنی ها و انتقال چاشنی ها به درون قفسه‪:‬‬

‫در جدول زیر نمودار دست راست ‪ -‬دست چپ یک کارگر را که وظیفه ی باز کردن درب جعبه چاشنی ها و انتقال‬
‫چاشنی ها به درون قفسه را دارد به طور کامل رسم نموده ام ‪.‬در نمودار شماره ‪ 5‬مشاهده می شود که بسیاری از حرکات‬
‫زائد اند و بسیاری از مواقع بیکاری در یکی از دو دست بسیار زیاد است‪.‬‬
‫‪34‬‬

‫به دلیل مسائل امنیتی نتوانستم از کار اپراتور در خالی کردن جعبه ها در این بخش فیلم تهیه کنم‪.‬‬

‫‪)A2‬روش کارفعلی با یک دستگاه حفاری توسط یک کارگر در یک مقطع مکانی به خصوص‪:‬‬

‫‪44‬‬

‫این بخش دارای فیلمی از عملیات حفاری می باشد‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫توضیحی در مورد جعبه های چاشنی‪:‬‬

‫این جعبه ها چوبی شکل هستند‪،‬و داری دو طناب یکی در سمت راست یکی در سمت چپ می باشند‪.‬که وجود این طناب‬
‫ها برای حمل کردن راحتر جعبه ها هست‪.‬لب درب جعبه به خود جعبه پیچ شده است ‪(.‬توسط دو پیچ)و بر روی این دو‬
‫پیچ برچسبی زده شده که فردی غیر از مسئول باز کردن جعبه ها بعد از باز کردن ضامن نتواند درب جعبه را باز کند ‪.‬‬
‫بعد از کند برچسب و سپس باز کردن پیچ و باز کردن دو ضامن جعبه به چاشنی ها دسترسی پیدا می کنند‪.‬‬
‫‪64‬‬

‫رسم نمودار ‪SIMO‬با استفاده از ‪:MTM‬‬

‫روش فعلی‪:‬‬
‫‪74‬‬

‫دیاگرام تقدم و تاخر‪:‬‬

‫‪84‬‬

‫با استفاده از این دیاگرام ابتدا می خواهیم روابط پیشنیازی عملیات استخراخ از این معدن را شرح دهیم‬
‫سپس‪ ،‬نشان داده می شود که خط تولید و استخراج از این معدن شدیدا ‪UNBALANCE‬است‪.‬یعنی در‬
‫بعضی از بخش ها به حد زیادی بیکاری و در بعضی از دپارتمان ها با کمبود زمان مواجه هستیم و نیاز‬
‫به فشرده سازی یا به عقب انداختن عملیات می باشیم‪.‬‬

‫روش فعلی‪:‬‬
‫‪94‬‬

‫فصل چهارم‬
‫روش های پیشنهادی برای‬
‫شرکت معدنی باما‬
‫(بخش معدنی‪،‬اداری‪،‬کارخانه و سنگ شکن)‬
‫‪05‬‬

‫در این بخش از قسمت پروژه روش هایی و تکنیک هایی ارائه می شود که استفاده و به کار بردن این پیشنهادات در‬
‫شرکت معدنی باما باعث کاهش زمان‪،‬افزایش میزان تولید‪،‬افزایش رضایت کارکنان و ارباب رجوع‪،‬کاهش مسافت‪،‬بهینه‬
‫یابی در نیروی انسانی‪،‬افزایش آتشباری و افزایش زمان عملیاتی سنگ شکن و کارخانه و‪...‬می شود ‪.‬‬

‫دیاگرام جریان (‪:)Flow Diagram‬‬

‫روش پیشنهادی‪:‬‬
‫‪15‬‬

‫تشریح روش پیشنهادی‪:‬‬

‫حتما از خود می پرسید چرا در مرحله میانی پس خروج سنگها از بونکر ثانویه روی ‪ 0‬نوار نقاله ریخته می شود‪.‬پس‬
‫از پرس و جو از مهندس کنترل فرآیند خردایش سنگ که آیا دلیل خاصی دارد که از ‪ 0‬نوار نقاله و ‪ 0‬سنگ شکن‬
‫مخروطی استفاده شده؟ ایشان گفتند‪ :‬نه مهندس طراح اول این کارخانه این طرح را به این صورت اجرا کرده اند‪.‬پس اگر‬
‫از شم ارزیابی بخواهیم وارد شویم می توانیم بگوییم از یک سنگ شکن مخروطی با گنجایش بیشتراستفاده کنیم‪(.‬حتی‬
‫همان سنگ شکن با همان گنجایش نیز جواب کار را می دهد‪).‬‬
‫‪25‬‬

‫نمودار فرآیند جریان(‪:)flow process chart‬‬

‫روش پیشنهادی‪:‬‬
‫‪35‬‬

‫نمودار فرآیند گروهی(‪:(Gang process chart‬‬

‫روش پیشنهادی‪:‬‬
45
‫‪55‬‬

‫کامیون های حامل جعبه های چاشنی‬

‫‪65‬‬

‫نمودار از – به‪:‬‬
‫نمودار از ‪ -‬به(مسافت)‪:‬‬
‫‪75‬‬

‫‪.‬‬

‫نمودار از ‪ -‬به(تعداد)‪(:‬همان نمونه روش فعلی است)‬

85
‫‪95‬‬

‫نمودار از ‪ -‬به(تعداد‪،‬مسافت)‪:‬‬
‫‪06‬‬

‫دیاگرام ریسمانی‪:‬‬
‫روش پیشنهادی‪:‬‬
‫‪16‬‬

‫نمودار انسان‪ -‬ماشین)‪: (man-machine chart‬‬

‫روش پیشنهادی‪( :1‬اضافه نمودن یک ماشین)‬

‫‪loop‬‬
‫‪26‬‬

‫روش پیشنهادی‪( :2‬اضافه نمودن یک ماشین دیگر)‬

36

loop
‫‪46‬‬

‫نمودار دست راست‪-‬دست چپ(‪:)SIMO‬‬

‫‪ (B1‬روش پیشنهادی در باز کردن درب جعبه چاشنی ها و انتقال چاشنی ها به درون قفسه‪:‬‬
‫‪56‬‬

‫جعبه شامل چاشنی ها‬

‫‪66‬‬

‫‪ )B2‬روش کارپیشنهادی با یک دستگاه حفاری توسط یک کارگر در یک مقطع مکانی به خصوص‪:‬‬

‫‪76‬‬

‫دیاگرام تقدم و تاخر‪:‬‬

‫در این بخش طرحی برای قرار گیری عناصر و ایستگا ه ها ارائه می شود که با مقایسه با روش فعلی‬
‫شرکت مشاهده می شود که‪- 1:‬خط پیشنهادی باالنس است‪-2.‬ایستگاه گلوگاه وجود ندارد‪-3‬بیکاری و دپو‬
‫کردن و در نتیجه از دست دادن زمان وجود نداردو‪. ...‬‬
‫‪86‬‬

‫رسم نمودار ‪SIMO‬با استفاده از ‪:MTM‬‬

‫روش پیشنهادی‪:‬‬
‫‪96‬‬

‫فصل پنجم‬
‫نتیجه گیری و توصیه‬
‫‪07‬‬

‫مقایسه دیاگرام جریان روش فعلی و روش پیشنهادی ‪:‬‬

‫اگر به دیگرام جریان روش فعلی و روش پیشنهاد شده و تجدید نظر شده با دقت نظر کنید مشاهده‬
‫می شود که به میزان زیادی از دستگاه ها و تجهیزات کاسته شده است ‪.‬همان طور که قبال گفته شد از ‪2‬‬
‫سنگ شکن مخروطی در روش فعلی استفاده شده است‪.‬با جای گزین نمودن یک سنگ شکن با ظرفیت‬
‫بار‪1111‬مترمکعب که قیمت آن نصف هزینه ی صرف شده برای استهالک تجهیزات اضافی کارخانه هم‬
‫نیست می توان باعث کاهش حرکات اضافی‪،‬مسافت اضافی‪،‬زمان خردایش‪،‬هزینه دستگاه ها و ‪ ...‬شده و‬
‫از سمت دیگر باعث افزایش فضای قابل استفاده‪،‬خردایش سنگ در واحد زمان و‪...‬شد‪.‬‬

‫مقایسه نمودار فرآیند جریان روش فعلی و روش پیشنهادی ‪:‬‬

‫با توجه به روش پیشنهادی و مقایسه آن با با روش فعلی کارخانه خردایش سنگ مشاهده می شود که به‬
‫میزان زیادی از عملیات ها انتقال ها و ‪...‬کاسته شده است‪ .‬و اعمال این تغییر عالوه بر کاهش میزان‬
‫هزینه ها برای تجهیزات و اصطالک دستگاه ها می تواند باعث سرعت دادن به فرآیند خردایش سنگ‬
‫شود‪.‬‬

‫(( جالب است که با نشان دادان این طرح به مهندس فرآیند برنامه ریزی خردایش سنگ این طرح مورد‬
‫توجه ایشان واقع شد و از آن استقبال نمودند‪)).‬‬
‫‪17‬‬

‫مقایسه نمودار فرآیند گروهی روش فعلی و روش پیشنادی‪:‬‬

‫اگر به روش فعلی کار دقت شود مشاهده شده که تخلیه کننده‪ 1‬و ‪ 2‬زمان بیکاری ندارند‪.‬اما چهار فرد‬
‫دیگر دارای زمان بیکاری وتاخیرات در میان کار خودشان هستند‪ .‬که با استفاده از رسم این جدول می‬
‫توان فعالیت افرادی که قابل ادغام هستند را ادغام نمود و زمان بیکاری را از بین برده و تعداد بهینه‬
‫نیروی انسانی را بدست آوریم‪.‬در نتیجه باعث افزایش زمان عملیاتی شده ایم‪.‬‬

‫نیاز به یک انبار کننده است‬ ‫انبار کننده‪2‬‬ ‫ادغام فعالیت ها‬ ‫انبار کننده‪1‬‬

‫نیاز به یک حمل کننده است‬ ‫حمل کننده‪2‬‬ ‫ادغام فعالیت ها‬ ‫حمل کننده‪1‬‬

‫افزایش زمان عملیاتی‬ ‫کاهش زمان بیکاری‬

‫مقایسه نمودار از – به روش فعلی و روش پیشنهادی‪:‬‬

‫در نمودار از‪-‬به مسافت ‪ 856 >444‬پس جابه جایی مورد نظر صحیح می باشد‪.‬‬

‫در نمودار از‪-‬به تعداد مسافت‪ 684<846 :‬پس جابه جایی مورد نظر صحیح می باشد‪.‬‬

‫البته باز هم می توان جابه جا یی هایی را انجام داد که باعث کاهش مسافت شویم‪.‬اما ما به همین نمونه‬
‫اکتفا می کنیم‪.‬‬

‫مقایسه دیاگرام ریسمانی روش فعلی و روش پیشنهادی‪:‬‬

‫عالوه بر کم کردن یا حذف حرکات زائد تا حد ممکن با این جابه جا در دپارتمان ها باعث شده ایم که‬
‫حتی میزان فضای نیاز به این اداره را کاهش دهیم و طرح زیبایی که با آرم معدن همخوانی دارد را‬
‫اجرا نماییم‪.‬‬

‫مقایسه نمودار انسان ‪ -‬ماشین روش فعلی و روش پیشنهادی ‪:‬‬

‫‪27‬‬

‫در نمودار ‪ 1‬پیشنهادی مشاهده می شود که در نیروی انسانی و دستگاه حفاری بیکاری وجود دارد‪.‬در‬
‫نتیجه مشاهده می شود که در جدول آخر بیکاری کارگر و دستگاه حفاری به صفر رسد و میزان حفاری‬
‫در همان سیکل زمانی افزایش یافت و در نتیجه عملیات آتشباری که بعد از عملیات حفاری باید صورت‬
‫گیرد با سرعت بیشتری انجام می شود‪.‬‬

‫مقایسه نمودار دست راست ‪-‬دست چپ روش فعلی و روش پیشنهادی‪:‬‬

‫‪A1‬و ‪:B1‬‬
‫‪37‬‬

‫‪A2‬و‪:B2‬‬

‫مقایسه دیاگرام تقدم و تاخر روش فعلی و روش پیشنهادی ‪:‬‬

‫در روش پیشنهادی قرار گیری عناصر و ایستگا ه ها ارائه شد که با مقایسه با روش فعلی شرکت‬
‫مشاهده می شود که‪-1:‬خط پیشنهادی باالنس است‪-2.‬ایستگاه گلوگاه وجود ندارد‪-3‬بیکاری و دپو کردن‬
‫و در نتیجه از دست دادن زمان وجود نداردو‪. ...‬‬

‫مقایسه رسم نمودار ‪SIMO‬با استفاده از ‪MTM‬روش فعلی‬

‫و روش پیشنهادی ‪:‬‬

‫در روش فعلی زمان باز کردن جعبه چاشنی ها‪TMU 585525‬برابر ‪ 3152‬ثانیه ولی با ارائه روش پیشنهادی‬
‫و حذف حرکات زائدو فعالیت ها تا جایی که از نظر جدول حرکات همزمان مشکلی نباشد ادغام شدند و‬
‫زمان باز کردن جعبه چاشنی ها به‪TMU335545‬برابر ‪ 14534‬ثانیه تبدیل شد‪.‬‬
‫‪47‬‬

‫در انتهای این پروژه جا دارد به دلیل مقایسه های دقیق انجام شده توصیه هایی را ارائه بدهم‪:‬‬

‫‪ - 4‬در هر معدنی خصوصا معادن با سابقه کار باال حتما باید تمامی بخش های سنگ شکن ‪،‬کارخانه ‪،‬معدن و‪ ...‬باید هرچند‬

‫وقت یک بار مورد ارزیابی قرار گیردو مطابق با تکنولوژی‪ ،‬پیش رفت تا حرکات اضافی و زائد حذف شود‪.‬‬

‫‪- 3‬باید روش تولید و فرآیند عملیات ‪،‬حمل و نقل‪،‬کار با ماشین آالت و‪ ...‬به کارکنان آموزش داده شود‪.‬‬

‫‪ - 2‬پراگندگی و ناسامان بودن دپارتمان ه باید همواره در نظر گرفته شود و به فکر بهبود مسافت با در نظر گرفتن‬

‫ترتیب فرآیند تولید باشیم ‪.‬‬

‫‪ - 1‬چیدمان عنصر های کاری در ایستگاه به گونه ای که بیکاری و عقب افتادن عملیات به حداقل ممکن خود برسد ‪.‬‬

‫‪- 4‬در واحد حفاری توجه داشته ب اشید که با افزایش تعداد دستگاههای حفاری می توان زمان را خرید و عملیات آتشباری و‬

‫در نتیجه تولید را با سرعت باالتری انجام داد ‪.‬‬

‫‪ - 6‬سعی شود برای تمامی بخش های تولیدی و دپارتمان های در حین فعالیت جداول استاندارد زمانی تهیه شود ‪.‬‬

‫‪- 7‬تععین سیستم های تشویقی و پرداخت حقوق بر اساس بهره وری افراد و سیستم تولیدی ‪.‬‬

‫‪ - 8‬پر کردن چک لیست ها و گزارش های کاری توسط هر فرد بعد از هر عملیات با مشخص نمودن زمان کاری اش به‬

‫صورت دقیق و تفهیم این موضوع به پرسنل که پر کردن این چک لیست ها و گزارشات باعث بهروری در امر تولید شده‬

‫و در انتها به نفع خود کارکنان خواهد بود ‪.‬‬

‫‪ - 9‬استفاده از کارشناسان در برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری‪،‬کنترل پروژه‪،‬برنامه ریزی و مدیریت ظرفیت و دیگر‬

‫سیستم های مهندسی صنایع ‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫منابع‪:‬‬
‫‪www.bamaco.ir- 1‬‬

‫‪bama@bamacoir.com- 2‬‬

‫مولفان ‪:‬مهندس سید حسن معدنی ‪ -‬دکتر عزت هللا اورعی‬ ‫‪- 0‬اصول استخراج معدن‬
‫مولف‪:‬مرحوم مهندس آصفی‬ ‫‪- 4‬کانه آرایی‬
‫مولف‪ :‬مهندس بهرنگ فرشادی‬ ‫‪- 5‬مجموعه مقاالت کنفرانس معادن روباز ایران‬
‫مولف‪ :‬دکتر سید نصرهللا مرعشی‬ ‫‪- 6‬ارزیابی کار و زمان‬
67
77
87
97