‫‪1‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫تحلیل ریشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور دیزل دریایی پرسرعت‬
‫‪2‬‬
‫سید وحید حسینی *‪ 1،‬علی اکبر ثقفی‬

‫(تاریخ دریافت‪ ،1398/12/16:‬ش ص‪ ،1-16:‬تاریخ پذیرش‪)1400/03/22:‬‬

‫چکیده‬

‫در موتورهای دیزل دریایی با نسبت توان به وزن باال‪ ،‬چندراهه دود بهصورت آبخنک طراحی و ساخته میشود تا ضمن‬
‫افزایش عملکرد و ایمنی کابین شناور‪ ،‬نرخ انتقال حرارت از مجموعه اگزوز موتور افزایش یابد‪ .‬در یکی از موتورهای دیزل‬
‫دریایی پرسرعت پس از گذشت ‪ 417‬ساعت از کارکرد موتور‪ ،‬چندراهه دود آلومینومی آبخنک بهعلت ایجاد حفره در جداره‬
‫بین راهگاههای د ود و آب‪ ،‬دچار نشتی آب به داخل اتاق احتراق شده است‪ .‬این پژوهش به بررسی علل خرابی این چندراهه‬
‫دود میپردازد‪ .‬نتایج نشان می دهد که خفگی ناشی از جوشش باعث بوجود آمدن ترک اولیه حرارتی در چندراهه دود شده‬
‫است‪ .‬پدیده خفگی بدلیل بوجود آمدن حباب روی سطوح داغ و تشکیل الیههای بخار آب باعث کاهش انتقال حرارت سطح و‬
‫افزایش موضعی دما در چندراهه دود شده است‪ .‬این پدیده ناشی از کاهش سرعت سیال خنککننده بدلیل وجود زائدههای‬
‫ریختگی و گاها بسته شدن مسیر آب بوجود آمده است که با توجه به افزایش دمای چندراهه دود در فرایند ارتقا تشدید شده‬
‫است‪ .‬یافتهها نشان میدهد اگرچه پدیده جوشش دلیل اصلی شروع ترک در چندراهه دود است‪ ،‬ولی رشد حفرهها در قطعه‬
‫ریخته گری شده آلومینومی تحت یک مکانیزم الکتروشیمیایی صورت گرفته تا به مرور زمان باعث نشت سیال خنککننده به‬
‫داخل موتور شود‪.‬‬

‫واژههای کلیدی‪ :‬تحلیل خرابی‪ ،‬ترک خوردگی‪ ،‬چندراهه دود‪ ،‬پدیده جوشش ‪ ،‬موتور دیزل دریایی‪.‬‬

‫‪ - 1‬استادیار‪ ،‬دانشکده مهندسی مکانیک و مکاترونیک‪ ،‬دانشگاه صنعتی شاهرود‬

‫‪ 2‬کارشناس ارشد مواد‪ ،‬شرکت توسعه قوای محرکه دینا‬
‫*‪ -‬نویسنده مسئول مقاله‪V_hosseini@shahroodut.ac.ir:‬‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪2‬‬

‫سازی اجزا محدود‪ ،‬رفتار عمر خستگی با وجود تنشهای‬

‫پیشگفتار‬
‫مکانیکی‪-‬حرارتی را در قطعات موتور بررسی کردند‪.‬‬
‫امروزه با افزایش نیازمندیهای حملونقل دریایی و‬
‫از طرفی عملکرد چندراهه دود تأثیر بسزایی در بازده‬
‫نیاز به افزایش سرعت شناورها در دریا‪ ،‬موتورهای دیزل‬
‫موتور دارد و در پژوهشهایی با اصالح طراحی هندسی‬
‫دریایی پرسرعت که دارای نسبت توان به وزن باالیی‬
‫چندراهه دود‪ ،‬راندمان موتور بهینه شده است‪ .‬میالنویچ و‬
‫هستند‪ ،‬کاربرد زیادی در شناورهای تندرو دارند‪ .‬در‬
‫همکاران [‪ ]3‬با استفاده از روشهای دینامیک سیاالت‬
‫بسیاری از موتورهای دیزل دریایی‪ ،‬چندراهه دود‪ 1‬به‬
‫محاسباتی‪ ،)CFD( 2‬عملکرد مایع خنک کننده در‬
‫صورت آب خنک طراحی و ساخته میشود‪ .‬چندراهه دود‬
‫چندراهه های دود آب خنک را در موتورهای دریایی را‬
‫آب خنک از آنجایی که موتور در فضای محدود و بستهای‬
‫مطالعه کردند‪ .‬آنها برای اعتبارسنجی شبیهسازی‪ ،‬نتایج‬
‫در موتورخانه شناور قرار دارد‪ ،‬از طرفی امکان کاهش‬
‫عددی ‪ CFD‬را با دادههای تجربی مقایسه کردند‪ .‬در این‬
‫فضای موتورخانه و از طرف دیگر باعث افزایش ایمنی‬
‫مطالعه اثرات پارامترهای دور موتور‪ ،‬سرعت حرکت مایع‬
‫شناور خواهد شد‪ .‬با توجه به اینکه خنککاری اینگونه‬
‫خنککننده‪ ،‬دمای ورودی مایع خنککننده‪ ،‬دمای‬
‫موتورها توسط آب شور دریا انجام میشود‪ ،‬محدودیتی در‬
‫گازهای اگزوز و زبری سطح داخلی بر عملکرد چند راهه‬
‫انتقال حرارت بوجود نیامده و چندراهه دود تحت دماهای‬
‫دود بررسی شد‪ .‬کُرسِیوزسکی و همکاران [‪ ]4‬روش‬
‫پایینتری قرار میگیرد‪ .‬آلیاژهای آلومینیوم با دارا بودن‬
‫جدیدی با استفاده از دینامیک گاز و دمای اگزوز برای‬
‫ضریب انتقال حرارت باال‪ ،‬در صورتی که فرآیند خنک‪-‬‬
‫ارزیابی کیفی و کمی شار آنتالپی و فشارهای پالسی‬
‫کاری صحیح طراحی شود‪ ،‬توزیع دما در چندراهه دود را‬
‫خروجی از اگزوز موتور دریایی ارائه دادند‪ .‬آنها دریافتند‬
‫متوازنتر میکنند و در نتیجه تنشهای حرارتی کمتری‬
‫که دمای اگزوز که توسط نصب ترموکوپل اندازهگیری‬
‫به چندراهه دود اعمال میشود‪.‬‬
‫شده بود‪ ،‬اطالعات تشخیصی مهمی در مورد وضعیت فنی‬
‫چندراهههای دود و سیستمهای اگزوز مدرن باید در‬
‫کارکرد سیلندر موتور در اختیار کاربر قرار میدهد‪ .‬برای‬
‫برابر تنشهای شدید مکانیکی و حرارتی چرخهای مقاومت‬
‫بدست آوردن این اطالعات‪ ،‬بایستی فناوری اندازهگیری و‬
‫کنند‪ .‬با توجه به افزایش بازده موتورها و در نتیجه‬
‫پردازش ریاضی سیگنال درجه حرارت گاز خروجی ضبط‬
‫افزایش دمای اگزوز‪ ،‬تنشهای وارد بر چندراهه دود‬
‫شده با سرعت باال را به کار برد که امکان باز تولید‬
‫افزایش مییابد و پژوهشهای زیادی در زمینه پیشبینی‬
‫تاریخچه واقعی حرارت گاز خروجی به عنوان عملکرد‬
‫عمر مفید و کمینهسازی تنشهای حرارتی انجام شده‬
‫زاویه چرخش میللنگ موتور را فراهم میکند‪.‬‬
‫است‪ .‬عالوه بر این امروزه با استفاده از آزمونهای طوالنی‬
‫عالوه بر این‪ ،‬در سیستمهای خنککننده چندراهه‬
‫حرارتی‪ ،‬چندراهه های دود مورد صحهگذاری قرار می‬
‫دود موتور دیزل دریایی هدف اصلی دستیابی به توزیع‬
‫گیرند‪ .‬مُهرمان و همکاران [‪ ]1‬مدلی ترمودینامیکی جهت‬
‫یکنواخت حرارتی است‪ .‬طراحی هندسه منیفولد اگزوز‬
‫پیشبینی دما در چندراهه دود پیشنهاد دادند که باعث‬
‫بایستی به گونهای باشد که انتقال حرارت را بهبود ببخشد‬
‫کاهش زمان و هزینهها میشد‪ .‬این مدل با دریافت‬
‫و همچنین از بروز ترک در نقاط بحرانی جلوگیری کند‪.‬‬
‫تاریخچه بارگذاری حرارتی‪ ،‬با استفاده از یک مدل‬
‫آثاری و همکاران [‪ ]5‬در تحقیقی دو پیکربندی جدید‬
‫ساختاری ویسکو پالستیک تنشها در ماده را محاسبه می‬
‫ارائه دادند که نشان داد پیکربندی تک کانال‪ ،‬با از بین‬
‫کند که با نتایج آزمون تجربی هم همخوانی خوبی دارد‪.‬‬
‫بردن دیواره جداکننده خروجی در سمت گازهای گرم‪،‬‬
‫همچنین ذیهر و همکاران [‪ ]2‬در مطالعهای برای شبیه‪-‬‬
‫توزیع دمای یکنواختتری را در بدنه چند راهه دود ایجاد‬
‫سازی خستگی ترمومکانیکی از مدل ویسکو پالستیک‬
‫میکند‪ .‬این کار باعث میشود حداکثر دمای بدنه تا ‪36‬‬
‫برای توصیف رفتار چندراهههای دود‪ ،‬سرسیلندر و‬
‫درصد کاهش یابد تا بتوان خطر بروز ترکهای حرارتی را‬
‫پیستونهای ساخته شده با مواد استاندارد مانند چدن و‬
‫کنترل کرد‪ .‬در ادامه این مقاله به بررسی علل مختلف‬
‫آلیاژهای آلومینیوم استفاده کردند‪ .‬آنها با استفاده از شبیه‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪Computational Fluid Dynamics (CFD‬‬ ‫‪Exhaust Manifold‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫آب از چندراهه دود این موتور به داخل اتاق احتراق راه‬ ‫خرابی یک چندراهه دود آب خنک می پردازد تا با‬
‫پیدا کرده است‪ .‬اگر چه که در بعضی از موتورهای‬ ‫بررسی شواهد‪ ،‬در نهایت ریشه اصلی خرابی چندراهه دود‬
‫دریایی‪ ،‬چندراهه دود با استفاده از آب دریا خنک‬ ‫موتور دیزل پرسرعت و سطح حساسیت آن مشخص شود‪.‬‬
‫میشود‪ ،‬در موتور مذکور این قطعه توسط سیال‬
‫خنککننده موتور خنککاری میشود‪ .‬پس از انجام‬ ‫مواد و روشها‬
‫آزمون نشتی‪ ،‬به منظور یافتن مکان دقیق نشتی آب‪،‬‬
‫تاريخچه خرابی چندراهه دود‬
‫برش چندراهه دود انجام شد‪ .‬شکل‪–1‬الف موقعیت ناحیه‬
‫در یکی از موتورهای دریایی پرسرعت‪ ،‬بعد از گذشت‬
‫نشتی که در بین راهگاههای دود سیلندر شماره ‪ 3‬موتور‬
‫‪ 417‬ساعت از کارکرد موتور‪ ،‬بهعلت نشت آب به داخل‬
‫را نشان میدهد‪.‬‬
‫سیلندر موتور و اختالط آب با روغن‪ ،‬دچار خرابی و‬
‫متوقف میشود‪ .‬پس از بررسیهای اولیه مشخص شد که‬

‫(ب) ديواره بین گاز و سیال خنک کننده در‬ ‫(الف) محل حفره در چندراهه دود‬
‫مسیر دود سیلندر شماره ‪3‬‬ ‫موتور ديزل دريايی‬
‫شکل ‪ – 1‬تشکیل حفره در مسیر عبور آب در چندراهه دود موتور ديزل دريايی‬
‫در نزدیکی راهگاه خروجی گاز به سیلندر کلکتور ایجاد‬ ‫بر اساس مشاهدات چشمی بعد از برش چندراهه دود‪،‬‬
‫شده است که در شکل ‪-1‬ب نشان داده شده است‪.‬‬ ‫مشخص شد که چندراهه دود دارای حفرهها و ترکهایی‬
‫‪ )2‬منطقه دوم مطابق با شکل ‪ 2‬دارای حفرات ریزی است‬ ‫در دو منطقه است‪.‬‬
‫و این حفرات هنوز باعث نشتی نشده است‪.‬‬ ‫‪ )1‬منطقه اول بحرانی شامل حفرههایی در سیستم خنک‬
‫کننده در محل دیواره بین سیال خنککننده و دود اگزوز‬

‫شکل‪ -2‬وجود حفرات ريز در مدار خنککاری در راهگاه سیلندر شماره ‪4‬‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪4‬‬

‫حفرات‪ ،‬ترکیدن حبابها در سطح میباشد‪ .‬در جوشش‬
‫افزایش دما تا دمایی باالتر از دمای تبخیر‪ ،‬موجب ایجاد‬
‫حباب میشود[‪ ]6‬که مکانیزم آن در ادامه به طور کامل‬
‫شرح داده خواهد شد‪ .‬برای پدیده جوشش‪ ،‬دیاگرام شار‬
‫حرارتی بر حسب اختالف دمای دیواره با دمای اشباع‬
‫مطابق با شکل ‪ 3‬تعریف میشود‪.‬‬
‫یکی از مکانیزمهای تخریب سطوح داغ در تماس با سیال‬
‫خنککننده‪ ،‬پدیده جوشش میباشد‪ .‬پدیده جوشش‪،‬‬
‫شبیه کاویتاسیون با ایجاد حبابهای هوا همراه است؛ اما‬
‫دلیل تشکیل حباب در این دو پدیده متفاوت میباشد‪ .‬در‬
‫کاویتاسیون کاهش موضعی فشار هیدرودینامیک تا فشار‬
‫بخار آب موجب ایجاد حباب هوا میشود و مکانیزم ایجاد‬

‫شکل‪ - 3‬دياگرام شار حرارتی بر حسب اختالف دمای سیال و ديواره در هنگام جوشش[‪]2‬‬
‫غشای بخار‪ ،‬نقطه حد بحرانی انتقال حرارت‪ 2‬گفته می‪-‬‬ ‫براساس این دیاگرام‪ ،‬فرآیند تغییر فاز حین تشکیل‬
‫شود[‪.]8‬‬ ‫حبابها در پدیدهی جوشش‪ ،‬منجر به جذب انرژی بیشتر‬
‫توسط آب میشود و کارآیی سامانه خنککاری بهبود می‬
‫روش تحقیق‬ ‫یابد‪ .‬دلیل این امر را میتوان به جابهجا شدن حباب (که‬
‫بعد از یافتن دالیل ایجاد ترکها و حفرات در‬ ‫حرارت زیادی را درون خود حبس کرده است) نسبت‬
‫چندراهه دود‪ ،‬با تحقیق در منابع مختلف و برگزاری‬ ‫داد[‪ ،]7‬اما اگر که سرعت سیال کند باشد‪ ،‬حبابهای‬
‫جلسات طوفان ذهنی‪ ،‬دالیل احتمالی خرابی برای نمونه‬ ‫تشکیل شده روی دیواره باقی میماند و تشکیل یک الیه‪-‬‬
‫مذکور در قالب نمودار استخوان ماهی‪3‬مطابق با شکل ‪4‬‬ ‫ی بخار را میدهند که اصالحا به پدیدهی خفگی‪1‬معروف‬
‫بدست آمده است‪.‬‬ ‫است‪ .‬این امر موجب افزایش موضعی دمای سطح می‪-‬‬
‫شود‪ .‬با توجه به اینکه موتور بارها خاموش و روشن می‪-‬‬
‫شود‪ ،‬دمای این مناطق کاهش یافته و دوباره افزایش می‪-‬‬
‫یابد که موجب اعمال تنشهای حرارتی شدید و در نهایت‬
‫خستگی حرارتی قطعه خواهد شد که به ایجاد ترک و یا‬
‫کندگی سطحی منجر میشود‪ .‬به نقطه قبل از تشکیل‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪Critical Heat Flux (CHF‬‬ ‫‪Boiling‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Fish bone diagram‬‬ ‫‪Chocked and burn out point‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫‪Antifreeze‬‬
‫‪Casting quality‬‬
‫‪selection‬‬
‫‪Material selection‬‬

‫‪Cooling water routes‬‬

‫‪Coolant leakage in‬‬

‫‪exhaust manifold‬‬
‫‪Corrosive properties‬‬ ‫‪Cooling pressure loss‬‬
‫‪of cooling water‬‬
‫‪Free Oxygen‬‬
‫‪Metal dissolved in water‬‬
‫‪SO4 ion‬‬
‫‪Antifreeze‬‬
‫‪CI ion‬‬ ‫‪Boiling‬‬

‫‪Coolant type‬‬

‫شکل‪ – 4‬نمودار استخوان ماهی داليل خرابی چندراهه دود‬

‫نتایج و بحث‬ ‫عواملی که میتوانند باعث بوجود آمدن خرابی‬

‫چندراهه دود شوند‪ ،‬به سه دسته عمده تقسیم میشوند‬
‫الف‪ -‬عوامل وابسته به فرآيند طراحی‬ ‫که میتوان آنها را به عوامل وابسته به فرایند طراحی‬
‫در فرایند طراحی‪ ،‬موارد مختلفی میتوانند در خرابی‬ ‫چندراهه دود‪ ،‬عوامل وابسته به فرآیند ساخت و عوامل‬
‫قطعه تاثیرگذار باشند که در ادامه بررسی می شوند‪.‬‬ ‫وابسته به شرایط کاربری موتور دستهبندی کرد‪.‬‬
‫جهت رسیدن به ریشه های خرابی قطعه نیاز به انجام‬
‫انتخاب مواد‬
‫آزمایشاتی بر روی چندراهه دود است‪ .‬در این تحقیق‬
‫جدول ‪ 1‬آنالیز ترکیب شیمیایی متوسط چندراهه‬ ‫جهت بررسی سختی ماده از دستگاه سختی سنجی کوپا‬
‫دود را نشان میدهد که مشابه آلیاژ ‪ Al-324‬و یک آلیاژ‬ ‫پژوهش مدل ‪ UV1‬استفاده شده است‪ .‬سپس با آماده‬
‫ریختگی آلومینیوم‪-‬سیلسیم است‪ ،‬میباشد‪ .‬سیلسیم آلیاژ‬ ‫سازی نمونه ساختار ماده با استفاده از میکروسکوپ نوری‬
‫چندراهه دود به میزان اندکی‪ ،‬بیشتر از آلیاژ ‪Al-324‬‬
‫‪ Carl Zeiss‬مطالعه شده است‪ .‬همچنین سطوح خرابی‬
‫است‪ .‬یکی از مهمترین تأثیرات افزودن سیلسیم به‬ ‫قطعه با استفاده از میکروسکوپ عبوری روبشی‪ 1‬مدل‬
‫آلومینیوم‪ ،‬بهبود خواص ریختگی آن است‪ .‬افزودن‬ ‫‪ TESCAN-VEGA-XMU‬مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬
‫سیلسیم به آلومینیوم‪ ،‬سیال بودن‪ ،‬قدرت تغذیه در ذوب‪-‬‬ ‫عالوه بر این جهت تعیین ترکیب شیمیایی زمینه و آنالیز‬
‫ریزی و مقاومت در برابر پارگی داغ را افزایش میدهد[‪.]9‬‬ ‫به صورت عنصری‪ 2‬از دستگاه ‪Oxford Instruments X-‬‬
‫سیلسیم فاز بسیار سختی بوده و این امر موجب افزایش‬ ‫‪ Max 80‬استفاده شده است‪ .‬در ادامه این مقاله‪ ،‬تمامی‬
‫مقاومت به سایش آلیاژ میشود[‪ .]10‬ترکیب سیلسیم با‬ ‫عوامل محتمل مورد بررسی قرار گرفته میشود تا در‬
‫دیگر عناصر‪ ،‬موجب بهبود استحکام آلیاژ شده و به آلیاژ‪،‬‬ ‫نهایت بتوان دلیل اصلی ایجاد حفره در چندراهه دود را‬
‫قابلیت عملیات حرارتی خوبی میدهد[‪ .]11‬بر اساس‬ ‫بدست آورد‪.‬‬
‫دالیل موجود و از آنجا که تاریخچه کارکرد دیگر موتورها‬
‫‪1‬‬
‫که دارای همین جنس ماده می باشند و تخریب نشدهاند‪،‬‬ ‫)‪Scanning Electron Microscope (SEM‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪Energy Dispersive Spectroscopy (EDS‬‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪6‬‬

‫آلیاژ ‪ Al-324‬ریختگی شده نیز کمتر میباشد‪ ،‬دلیل این‬ ‫نشان میدهد که انتخاب مواد‪ ،‬دلیل خرابی چندراهه دود‬
‫امر آن است که چندراهه دود آلومینیومی‪ ،‬به دلیل‬ ‫نمیتواند باشد‪.‬‬
‫قرارگیری در دمای باال به مدت زمان طوالنی‪ ،‬دچار‬ ‫در جدول ‪ 2‬سختی آلیاژ ‪ Al-324‬بعد از عملیاتهای‬
‫پیرنرمی شده است‪.‬‬ ‫حرارتی گوناگون با سختی چندراهه دود مقایسه شده‬
‫است‪ .‬مشاهده میشود که سختی چندراهه دود حتی از‬

‫جدول ‪ - 1‬آنالیز شیمیايی جنس چندراهه دود (درصد وزنی)‬

‫تیتانیوم‬ ‫روی‬ ‫نیکل‬ ‫کروم‬ ‫منیزیم‬ ‫منگنز‬ ‫مس‬ ‫آهن‬ ‫آلومینیم سیلسیم‬ ‫عنصر‬
‫‪0/066‬‬ ‫‪0/047 0/016 0/05‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫‪0/46‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/54‬‬ ‫‪8/35‬‬ ‫زمینه‬ ‫آنالیز آلیاژ‬
‫‪>0/2‬‬ ‫‪>1‬‬ ‫‪>0/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/0-4/7 >0/5 0/0-4/6 >1/2‬‬ ‫‪8-7‬‬ ‫زمینه‬ ‫‪324‬‬

‫جدول ‪ -2‬خواص مکانیکی آلیاژ خواص مکانیکی آلیاژ ‪ 324‬بعد از عملیات حرارتیهای مختلف‬

‫سختی (برینل)‬ ‫عملیات حرارتی‬ ‫آلیاژ‬

‫‪70‬‬ ‫‪F‬‬ ‫[‪324 ]9‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪T5‬‬ ‫[‪324 ]9‬‬
‫‪105‬‬ ‫‪T62‬‬ ‫[‪324 ]9‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪-‬‬ ‫چندراهه دود‬

‫ارتقای موتور‬ ‫انتخاب سیال خنککننده‬

‫الزم بذکر است که طراحی اولیه این چندراهه دود‬
‫برای موتورهایی با توان پایینتر بوده است و با افزایش‬
‫توان موتورها به میزان ‪ 180‬اسببخار‪ ،‬تغییر محسوسی‬
‫در طراحی این چندراهه بوجود نیامده است‪ .‬مطابق با‬
‫جدول ‪ 3‬افزایش توان موتور‪ ،‬موجب افزایش دمای گاز‬
‫چندراهه دود میشود‪.‬‬
‫شواهد نشان میدهد که مخلوطی از آب و ضدیخ (بر‬
‫اساس دفترچه راهنمای موتور) در مدار خنککننده‬
‫استفاده شده است‪ .‬همچنین در یک موتور دیگر که مدار‬
‫خنککننده توسط سیال خنککننده اولیه خود موتور پر‬
‫شده بود‪ ،‬نشتی در سیستم خنککننده بعد از گذشت ‪50‬‬
‫ساعت مشاهده شد‪ .‬از این رو ضدیخ و خوردگی ناشی از‬
‫آن نمیتواند دلیل اصلی نشتی در چندراهه دود باشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -3‬دمای دود خروجی از اگزوز چندراهه دود قبل و بعد از ارتقا توان موتور‬
‫ارتقا توان داده شده‬ ‫طراحی اولیه‬ ‫نوع موتور‬
‫‪712‬‬ ‫‪617‬‬ ‫دمای اگزوز (درجه سلسیوس)‬

‫چندراهه دود شده و تمایل به پدیده جوشش را افزایش‬ ‫همچنین افزایش توان‪ ،‬موجب افزایش نرخ شارش گاز‬
‫میدهد‪ .‬عالوه بر تمایل به پدیده جوشش سطح داغ‪،‬‬ ‫شده و در نتیجه ضریب هدایت حرارتی آن را افزایش‬
‫تنش تسلیم آلومینیوم هم وابسته به دما کارکرد است و با‬ ‫میدهد که نهایت ًا به افزایش دمای بدنه چندراهه دود‬
‫افزایش دما کاهش مییابد[‪ .]12‬از این رو ارتقا موتور‬ ‫منجر میشود‪ .‬این امر موجب افزایش دمای سطح‬
 ‫‪7‬‬
‫کارکرد تأثیرگذار باشند که در ادامه مورد بررسی قرار‬
‫میگیرند‪.‬‬
‫عیوب ريختگی‬
‫سرعت سیال یکی از مهمترین فاکتورها در طراحی‬
‫حفرهها‪ ،‬از رایجترین عیوب حین ریختگی آلیاژها‬
‫آلومینیوم میباشند‪ .‬وجود تعداد زیادی از حفرهها و یا‬
‫بزرگ بودن آنها‪ ،‬موجب ایجاد ترکها و حفرههای راهبهدر‬
‫در قطعه خواهد شد‪ .‬وجود حفرههای شبکهای در برخی‬
‫مقاطع‪ ،‬احتمال آنکه عیوب ناشی از ریختگی باشد را‬
‫کاهش میدهد‪ .‬اما نتایج میکروسکوپ عبوری روبشی‬
‫مطابق با شکل ‪ 5‬وجود نوک شاخههای دندریتی ‪ 2‬را در‬
‫برخی از ترکها نشان میدهد‪ .‬مشاهده نوک شاخههای‬
‫دندریتی بیانگر وجود مک یا حفره ریختگی میباشد‪ .‬اما‬
‫این عیوب دلیل اصلی نشتی در سیستم خنککننده‬
‫نیستند‪.‬‬
‫شکل‪ -5‬مشاهدهی دندريت در تصاوير ‪ SEM‬سطح ترک که بیانگر وجود مک يا حفره ريختگی است‬
‫در مباحث مرتبط به طراحی‪ ،‬تأثیر سرعت سیال بر‬
‫پدیده جوشش بررسی شد‪ .‬زائدههای ریختگی یکی از‬
‫مهمترین دالیل کاهش سرعت سیال و افزایش تمایل به‬
‫پدیدههای جوشش و خوردگی پیتینگ میباشند‪.‬‬
‫‪1Pitting Corrosion‬‬
‫‪2Dendrite tips‬‬
‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬
‫میتواند یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر شروع ترک‬
‫و حفره در چندراهه دود باشد‪.‬‬
‫مسیر سیال خنککننده‬
‫مسیر سیال خنککننده میباشد‪ .‬در سرعت خیلی پایین‬
‫سیال‪ ،‬تمایل به پدیدههای جوشش و خوردگی پیتینگ‪1‬‬
‫افزایش مییابد‪ .‬به دلیل طراحی نامناسب‪ ،‬سرعت سیال‬
‫در مناطق آسیب دیدهی چندراههی دود‪ ،‬خیلی کم می‪-‬‬
‫باشد؛ در نتیجه تمایل به پدیده جوشش و خوردگی‬
‫حفرهدار شدن در این مناطق زیاد است‪.‬‬
‫ب‪ -‬عوامل وابسته به فرآيند ساخت‬
‫عالوه بر فرایندهای مرتبط با طراحی‪ ،‬در حین ساخت‬
‫چندراهه دود‪ ،‬عیوب ناشی از ریختگی و عیوب ناشی از‬
‫عملیات حرارتی نامناسب‪ ،‬میتوانند در خرابی آن حین‬
‫شوکهای حرارتی ناشی از پدیده جوشش‪ ،‬موجب رشد‬
‫حفرههای ریختگی میشوند که در نهایت به تشکیل‬
‫حفرههای بزرگ در قطعه منجر میشود‪ .‬از این رو بهتر‬
‫است که از تشکیل این حفرهها در ریختگی جلوگیری‬
‫شود‪.‬‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪8‬‬

‫این در سایر مسیرهای آب راهگاههای سیلندرهای دود‬ ‫دو نوع زائده ریختگی در مسیرهای عبور آب مشاهده شد‪.‬‬
‫این چندراهه دود (که دارای مسیر آب باز بودند) حفره یا‬ ‫همانگونه که در شکل ‪ 6‬مشاهده میشود‪ ،‬برخی از زائده‬
‫ترکی مشاهده نشد (شکل‪.)8‬‬ ‫های ریختگی موجب بسته شدن بخشی از راهگاه عبور‬
‫آب میشوند‪ .‬به عبارت دیگر راهگاه آب بهدلیل وجود این‬
‫عالوه بر این ضخامت دیواره بین گاز و سیال خنککننده‪،‬‬
‫زائدهها نیمهباز است‪ .‬این زائدهها موجب کاهش سرعت‬
‫مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬جهت این بررسی بخشهایی از‬
‫سیال شده و خنککاری را دچار اختالل میکند‪ .‬شکل ‪7‬‬
‫ناحیه آسیب دیده و همچنین بخشهایی متناظر در دیگر‬
‫نشان میدهد که زائدهی ریختگی موجب مسدود شدن‬
‫قسمتهایی که خرابی در آن وجود نداشت‪ ،‬برش خورد‪.‬‬
‫مسیر عبور سیال خنککننده در سیلندر دود شماره ‪2‬‬
‫سپس ضخامت دیواره ها با استفاده از کولیس با دقت‬
‫شده و اثرات داغی سطح در این ناحیه هم مشخص است‪.‬‬
‫‪ 0/01‬میلیمتر اندازه گیری شد‪.‬‬
‫تصویر سمت چپ نشان میدهد که حفرات عمیقی در‬
‫این منطقه ایجاد شده است‪ .‬همچنین نشانههای پدیده‬
‫جوشش در این تصاویر به وضوح دیده میشود‪ .‬عالوه بر‬

‫شکل‪ -6‬تشکیل حفرات پشت زائدههای ريختگی‬

‫شکل‪ -7‬تشکیل حفره بزرگ پشت قسمتی از راهگاه آب که توسط زائدههای ريختگی کامال مسدود شده است‬

‫(مسیر عبور آب در راهگاه دود سیلندر شماره ‪)2‬‬

 ‫‪9‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫شکل‪ -8‬عدم وجود ترک در مسیرهای آب سیلندرهای دود اول و پنجم که در آن زائدههای ريختگی وجود ندارد‬

‫زبری سطح با اثرگذاری بر هدایت حرارتی‪ ،‬بر پدیده‬
‫جوشش تأثیر میگذارد‪ .‬افزایش زبری سطح جامد‪ ،‬موجب‬
‫افزایش هدایت حرارتی بین سیال و جامد میشود‪ .‬بررسی‬
‫چشمی مناطق آسیبدیده نشان داد که سطوح آنها زبر‬
‫هستند؛ از این رو زبری سطح دلیل پدیده جوشش نیست‪.‬‬
‫نتایج در جدول ‪ 4‬نشان داد که متوسط ضخامت دیوارهها‬
‫‪ 8/27‬میلیمتر با انحراف استاندارد ‪ 0/22‬میلیمتر می‬
‫باشد‪ .‬در نتیجه در ضخامت دیواره ها در قسمتهای‬
‫مختلف اختالف زیادی وجود ندارد‪ .‬بنابراین این فاکتور‪،‬‬
‫عامل تأثیرگذاری در خرابی چندراهه دود نمیباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ -4‬ضخامت ديوارهی بین مجرای دود و آب در مسیرهای تنگ آب‬

‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫شماره مجرای آب‬

‫ضخامت متوسط ديواره‬

‫‪8/34‬‬ ‫‪8/33‬‬ ‫‪8/04‬‬ ‫‪8/22‬‬ ‫‪8/06‬‬ ‫‪8/64‬‬
‫(‪)mm‬‬

‫بدون‬ ‫بدون‬
‫حفرهدار‬ ‫حفرهدار‬ ‫حفرهدار‬ ‫حفرهدار‬ ‫حفره و‬ ‫حفره و‬ ‫وضعیت خرابی‬
‫ترک‬ ‫ترک‬

‫عملیات حرارتی نامناسب‬

‫موضعی گالوانیک ایجاد میشود که تمایل به خوردگی را‬
‫عملیات حرارتی نامناسب آلیاژهای آلومینیوم‪ ،‬موجب‬
‫افزایش میدهد[‪ .]14‬در مشاهدات میکروسکوپ نوری‬
‫تشکیل فازهای مضری میشود که اختالف پتانسیل‬
‫مطابق شکل ‪ ،9‬چنین فازهایی مشاهده نشده است‪ .‬در‬
‫زیادی نسبت به زمینه دارند‪ .‬این فازها نسبت به زمینه‬
‫نتیجه عملیات حرارتی دلیل خرابی چندراهه دود‬
‫آندیتر و یا کاتدیتر هستند[‪ .]13‬در نتیجه سلولهای‬
‫نمیباشد‪.‬‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪10‬‬

‫شکل‪ -9‬ريزساختار آلیاژ چندراهه دود‬

‫نشان داد که در فشارهای کم‪ ،‬نشتی در درب رادیاتور رخ‬ ‫ج‪ -‬عوامل وابسته به شرايط کاربری موتور‬
‫نداده است‪ ،‬در حالی که در فشارهای باالتر از ‪،1/4 bar‬‬ ‫عوامل زیادی حین کارکرد موتور میتوانند بر خرابی‬
‫نشتی اتفاق افتاد‪ .‬در نتیجه درب رادیاتور سالم بوده و‬ ‫چندراهههای دود اثرگذار باشند که در ادامه مورد بررسی‬
‫نمیتواند موجب پدیده کاویتاسیون شود‪ .‬بررسیهای‬ ‫قرار میگیرند‪.‬‬
‫انجام شده روی مسیرهای سیستم خنککاری نشان‬ ‫نوع سیال خنککننده‬
‫میدهد که به غیر از چندراهه دود‪ ،‬در جای دیگری از‬
‫نشت سیال بعد از ‪ 50‬ساعت کارکرد موتورهایی که با‬
‫این سیستم نشتی وجود ندارد‪ .‬بنابراین افت فشار در‬
‫سیال خنککننده اولیه خود موتور کار میکردند‪ ،‬نشان‬
‫سیستم خنککاری اتفاق نیفتاده و نمیتواند موجب‬
‫میدهد که نوع سیالی که در سایر موتورها تحت استفاده‬
‫پدیده کاویتاسیون و در نتیجه خرابی چندراهه دود شود‪.‬‬
‫قرار گرفت‪ ،‬نمیتواند دلیل اصلی خرابی چندراهه دود‬
‫باشد و در این زمینه اشتباه کاربری بوجود نیامده است‪.‬‬
‫بررسی پديده جوشش‬
‫معیوب بودن پمپ آب یا کمبودن میزان ضدیخ‬ ‫دمای سیال خنککننده‬
‫(ضدجوش)‪ ،‬میتواند موجب افزایش دمای سیال‬
‫در شرایط کارکرد موتور کاربر روزانه اطالعات موتور را‬
‫خنککاری و در نتیجه پدیده جوشش شود‪ .‬بررسیها‬
‫ثبت میکند‪ .‬بر اساس تاریخچه این مستندات دمای آب‬
‫نشان داد که پمپ آب موتورهای معیوب‪ ،‬سالم است‪ .‬هم‪-‬‬
‫موتور حین استفاده‪ ،‬کامالً عادی گزارش شده است‪ .‬از‬
‫چنین وجود نشتی در چندراهه دود موتورهایی که ‪50‬‬
‫این رو این مورد نمیتواند دلیل تخریب چندراهه دود‬
‫ساعت با سیال اولیه خود موتور کار کرده بودند‪ ،‬بیانگر آن‬
‫باشد‪.‬‬
‫است که درصد ضد یخ نمیتواند دلیل نشتی چندراهه‬
‫دود باشد‪ .‬همانگونه که در قسمت عیوب ناشی از‬ ‫افت فشار‬
‫ریختگی ذکر شد‪ ،‬یکی از عیوب مشاهده شده‪ ،‬زائدهها‬ ‫افت فشار سیال درون سیستم خنککاری تا فشار‬
‫میباشند‪ .‬شکل شماتیکی ‪ 10‬نشان میدهد که چگونه‬ ‫بخار آب‪ ،‬موجب بروز پدیده کاویتاسیون میشود‪ .‬معیوب‬
‫پشت زائدهها‪ ،‬آب حالت ایستا و ساکن پیدا میکند و یا‬ ‫بودن درب رادیاتور و یا وجود نشتی در مدار خنککاری‬
‫حداقل سرعت آن کاهش محسوسی مییابد‪.‬‬ ‫میتواند باعث افت فشار در سیستم خنککاری شود‪.‬‬
‫درب رادیاتور یکی از فاکتورهای کنترلکنندهی فشار آب‬
‫است‪ .‬آزمون فشار هوا روی درب رادیاتور انجام شد‪ .‬نتایج‬
 ‫‪11‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫شکل‪ - 10‬شماتیک مسیر حرکت آب در پشت زائدهها‬

‫بیان شده است‪ .‬به منظور بررسی سطوح شکست‪ ،‬یکی از‬ ‫نکته ای که باید به آن توجه شود این است که سرعت‬
‫بهترین روشها استفاده از ‪ SEM‬میباشد که در صورت‬ ‫سیال به طور مستقیم روی ضریب انتقال حرارت تأثیر‬
‫بروز خوردگی‪ ،‬امکان آنالیز محصوالت خوردگی را فراهم‬ ‫میگذارد و ضریب انتقال حرارت نیز روی دمای دیواره‬
‫مینماید‪ .‬در این پروژه نیز از این روش جهت بررسی‬ ‫آلومینیومی در تماس با آب تأثیرگذار است‪ .‬بنابراین می‪-‬‬
‫حفرهها استفاده شد‪ .‬قبل از انجام ‪ ،SEM‬تمیز کردن‬ ‫توان گفت که زائدههای ریختگی یکی از دالیل اصلی‬
‫الیهی اکسید طبیعی و دیگر اضافات از سطح ترک با‬ ‫پدیده جوشش و در نتیجه ایجاد نشتی در چندراهه دود‬
‫استفاده از استون انجام گرفت‪.‬‬ ‫میباشد‪ .‬نکتهی قابل ذکر آنکه‪ ،‬اگرچه پدیده جوشش‬
‫شکل ‪ 11‬مکان تهیه تصاویر ‪ SEM‬و شکل ‪12‬‬ ‫دلیل اصلی شروع ترک در چندراهه دود است‪ ،‬ولی رشد‬
‫تصاویر ‪ SEM‬از سطح حفره را نشان میدهد‪ .‬الزم بذکر‬ ‫آن تحت یک مکانیزم الکتروشیمیایی صورت میگیرد‪ .‬به‬
‫است که روش ‪ ،EDAX‬نمیتواند مقدار دقیق عناصر ‪،C‬‬ ‫محض شروع ترک‪ ،‬تنش ناشی از شوک حرارتی‪ ،‬در نوک‬
‫‪ O ،S‬و ‪ N‬را آنالیز نماید‪ ،‬اما به خوبی میتواند مشخص‬ ‫ترک تمرکز پیدا میکند‪ .‬در نتیجه منطقهای تشکیل‬
‫نماید که آیا این عناصر وجود دارند یا خیر‪ .‬بررسیهای‬ ‫میشود که نسبت به دیواره ترک آندی است‪ .‬به دلیل‬
‫‪ SEM‬نشان داد که حجم زیادی از الیهی اکسیدی‪ ،‬روی‬ ‫مصرفشدن این منطقه آندی به علت واکنشهای‬
‫سطح حفرهها وجود دارد که بعد از شستشوی استون‪ ،‬از‬ ‫اکسیداسیون و احیا بین آند و کاتد‪ ،‬رشد ترک اتفاق‬
‫بین نرفت‪ .‬از این رو شستشوی اولتراسونیک در محلول‬ ‫میافتد‪ .‬به این مکانیزم خوردگی گفته میشود و متأثر از‬
‫آلکونوکس به مدت ‪ 20‬دقیقه جهت حذف الیه اکسیدی‬ ‫شرایط خنککننده میباشد‪.‬‬
‫به کار گرفته شد‪ .‬جدول ‪ 5‬آنالیز شیمیایی نقاط ‪ A‬و ‪B‬‬ ‫خواص خورندگی آب خنککننده‬
‫دهد‪.‬‬ ‫می‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫شکل‪(-12‬د)‬ ‫در‬
‫تأثیر فاکتورهای گوناگون آب شیرین بر خوردگی‬
‫آلیاژهای آلومینیوم توسط دیویس [‪ ]12‬و ویدم [‪]13‬‬

‫شکل‪ - 11‬مکان تهیه تصاوير ‪ SEM‬از عیب در چندراهه دود که باعث نشتی شده است‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪12‬‬

‫شکل‪ - 12‬تصاوير ‪ SEM‬از سطح حفرات بعد از شستشو به کمک استون‪-‬الف) بزرگنمايی ‪ 100X‬ب) بزرگنمايی ‪ 1500X‬ج)‬
‫بزرگنمايی ‪ 4000X‬از يک ناحیه د) بزرگنمايی ‪ 4000X‬از ناحیهای ديگر‬

‫جدول ‪ - 5‬آنالیز شیمیايی نقاط ‪ A‬و ‪ B‬در شکل‪(-12‬د)‬

‫نقطه ‪( B‬درصد وزنی)‬ ‫نقطه ‪( A‬درصد وزنی)‬ ‫عنصر‬

‫‪55.46‬‬ ‫‪24.9‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪10.28‬‬ ‫‪1.06‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪5.26‬‬ ‫‪28.72‬‬ ‫‪Al‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪0.52‬‬ ‫‪Si‬‬
‫‪0.86‬‬ ‫‪0.30‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪13.57‬‬ ‫‪1.12‬‬ ‫‪Ca‬‬
‫‪3.65‬‬ ‫‪38.54‬‬ ‫‪Cu‬‬
‫‪9.63‬‬ ‫‪4.83‬‬ ‫‪Zn‬‬
‫‪0.78‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪Mg‬‬
‫‪0.52‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪Fe‬‬

‫روی سطوح وجود دارد (جدول‪ .)6‬این حجم زیاد الیه‬
‫اکسیدی‪ ،‬نمیتواند به دلیل اکسیداسیون طبیعی‬
‫آلیاژهای آلومینیوم باشد‪ .‬این اکسید‪ ،‬ناشی از قرارگیری‬
‫قطعه تحت آب با دمای باال میباشد که موجب تشکیل‬
‫بوهمیت میشود[‪ .]12‬تشکیل این الیه اکسیدی مؤید‬
‫پدیده جوشش است‪ .‬همچنین تشکیل این الیه‪ ،‬موجب‬
‫شکل‪(-13‬الف) نشان میدهد باز هم مقدار زیادی‬
‫الیه اکسیدی در سطح حفرات وجود دارد‪ .‬بنابراین‬
‫شستشوی اولتراسونیک در محلول آلکونوکس به مدت‬
‫‪ 20‬دقیقه دیگر انجام شد‪ .‬تصاویر ‪ SEM‬سطح حفره‬
‫(شکل‪(-13‬ب) و (ج)) و نتایج آنالیز ‪ EDX‬نقطه ‪ C‬شکل‬
‫‪(-13‬ج) نشان میدهند که باز هم مقدار زیادی اکسید‬
 ‫‪13‬‬ ‫مجله مواد نوين‪ /‬جلد ‪ /11‬شماره ‪ /2‬زمستان ‪1399‬‬

‫کند‪.‬‬ ‫اعمال تنش به دیواره ترک شده و به رشد آن کمک می‪-‬‬

‫شکل‪ - 13‬اليه اکسیدی در حفرهها بعد از شستشوی اولتراسونیک در محلول آلکونوکس به مدت‬

‫الف) ‪ 20‬دقیقه با بزرگنمايی ‪ 60X‬ب) ‪ 40‬دقیقه با بزرگنمايی ‪ 200X‬ج) ‪ 40‬دقیقه در بزرگنمايی ‪400X‬‬

‫جدول ‪ - 6‬آنالیز نقطه ‪ C‬در شکل‪(-13‬ج)‬

‫نقطه ‪( C‬درصد وزنی)‬ ‫عنصر‬

‫‪17.57‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪29.66‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪34.95‬‬ ‫‪Al‬‬
‫‪6.41‬‬ ‫‪Si‬‬
‫‪1.23‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪1.21‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪0.87‬‬ ‫‪Ca‬‬
‫‪1.82‬‬ ‫‪Mn‬‬
‫‪1.63‬‬ ‫‪Zn‬‬
‫‪3.00‬‬ ‫‪Mg‬‬
‫‪1.64‬‬ ‫‪Fe‬‬

‫آنالیز نقاط ‪ A‬و ‪ B‬شکل‪(-12‬د) در جدول‪ 5‬نشان‪-‬‬ ‫حفرات شود‪ .‬وجود مس در نقطه ‪ B‬در شکل ‪(-12‬د) در‬
‫دهنده وجود عناصر کربن و گوگرد میباشد‪ .‬وجود این‬ ‫جدول ‪ ،5‬بیانگر انحالل مس حین خوردگی میباشد‪.‬‬
‫عناصر ناشی از نفوذ گاز چندراهه دود به درون حفره می‪-‬‬ ‫یونهای مس که در تماس با آلومینیوم احیا شدهاند‪ ،‬می‪-‬‬
‫باشد‪ .‬گوگرد میتواند موجب تسریع نرخ خوردگی و رشد‬ ‫توانند موجب تسریع خوردگی آلومینیوم شوند‪ .‬شواهد‬
 ‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬
‫موجود نشان میدهد که احتمال وقوع پدیدهی پیتینگ‬
‫خیلی بسیار کم است‪ ،‬زیرا از یک طرف دمای آب (حدود‬
‫‪ 85‬درجه سلسیوس) بوده و حوالی این دما‪ ،‬تمایل به‬
‫پدیده پیتینگ به شدت کاهش مییابد[‪ ،]12‬از طرف‬
‫دیگر‪ ،‬در بقیه سطوح در تماس با آب در چندراهه دود‪،‬‬
‫عالئم پیتینگ مشاهده نشد‪.‬‬
‫افزایش ضریب انتقال حرارت آن شده است‪ .‬از این رو‪،‬‬
‫نتیجهگیری‬
‫بررسیها نشان میدهد که منشا ایجاد حفره در‬
‫چندراهه دود‪ ،‬پدیدهی جوشش میباشد‪ .‬این پدیده ناشی‬
‫از افزایش بیش از حد دمای سطح چندراهه دود در‬
‫قسمتهایی از مسیر خنککاری که سرعت سیال در آن‬
‫خیلی پایین است‪ ،‬میباشد‪ .‬دالیل اصلی خرابی چندراهه‬
‫دود در ادامه ذکر شده است‪.‬‬
‫‪ )1‬مهمترین دلیل پدیده جوشش‪ ،‬سرعت پایین سیال و‬
‫افزایش دمای چندراهه دود میباشد‪ .‬در صورتیکه سرعت‬
‫سیال زیاد باشد‪ ،‬میتواند با جابهجا کردن حبابهای‬
‫ناشی از پدیده جوشش‪ ،‬عمل انتقال حرارت را بهبود‬
‫بخشد؛ ولی در سرعت پایین سیال‪ ،‬ایجاد الیه اکسیدی‬
‫روی سطح‪ ،‬در مقابل هدایت حرارت مقاومت نموده و‬
‫انتقال حرارت را کاهش میدهد‪ .‬طراحی مدار خنککننده‬
‫چندراهه دود به گونهای است که آب در برخی از قسمت‪-‬‬
‫های آن‪ ،‬سرعت خیلی کمی دارد‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫این امر موجب میشود که آب وظیفه خنککنندگی خود‬
‫را به خوبی انجام ندهد‪ .‬در نتیجه مکانهای داغ موضعی‬
‫ایجاد میشود که تمایل به پدیده جوشش را افزایش می‪-‬‬
‫دهد‪ .‬حال با این طراحی مدار خنککاری چندراهه دود‪،‬‬
‫موتور به میزان ‪ 180‬اسب بخار ارتقا یافته که باعث‬
‫افزایش حدود ‪ 100‬درجهای دمای دود چندراهه دود و‬
‫ری سک خرابی چندراهه دود موتورهای ارتقا توان یافته به‬
‫مراتب باالتر از موتورهای با توان کمتر است‪.‬‬
‫‪ )2‬وجود زائدههای ناشی از ریختگی باعث کاهش سرعت‬
‫آب شده و در نتیجه به طور موضعی مکانهای داغی در‬
‫چندراهه دود ایجاد میشود که در نهایت به پدیده‬
‫جوشش منجر میشود که امکان رفع آن با اصالح قالب‬
‫ریختهگری و یا روشهای دیگر وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬حفرههای ناشی از ریختگی دلیل اصلی خرابی چند‬
‫راهه دود نیستند‪ ،‬ولی تنش حرارتی ناشی از پدیده‬
‫جوشش‪ ،‬موجب رشد این حفرهها و ایجاد نشتی در چند‬
‫راهه دود شده است‪.‬‬
 15
References:
1. Mohrmann, R., Seifert, T., Willeke, W.,
Hartmann, D., "Fatigue life simulation for
optimized exhaust manifold geometry", SAE
Technical Papers, 2006.
https://doi.org/10.4271/2006-01-1249
2. Zieher, F., Langmayr, F., Ennemoser, A.,
Jelatancev, A., Hager, G., Wieser, K., "Advanced
Thermal Mechanical Fatigue Life Simulation of
Cylinder Heads", ABAQUS Users, vol. 1000, pp.
789–805, 2004.
3. Milanovic, R., Zhou, C.Q., Majdak, J.,
Cantwell, R., "CFD modeling of flow and heat
transfer inside a liquid-cooled exhaust manifold",
in Proceedings of the ASME Summer Heat
Transfer Conference, vol. 2003, pp. 785–792,
2003. https://doi.org/10.1115/HT2003-47294
4. Korczewski, Z., "Exhaust gas temperature
measurements in diagnostics of turbocharged
marine internal combustion engines Part II
dynamic measurements", Polish Maritime
Research, vol. 23, pp. 68–76, 2016.
http://dx.doi.org/10.1515/pomr-2016-0010
5. Assari, M.R., Adeli, S., "New Design and
Analysis of Diesel Exhaust Manifold to Control
Thermal Gradient", vol. 3, pp. 53–62, 2019.
6. Hamitt, F.g., "Bubble Dynamics of Cavitation
and Boiling", 1997.
https://dx.doi.org/10.22060/ajme.2018.14440.5729
7. Lienhard, IV, J. H. and Lienhard, V, J. H.}, "A
Heat Transfer Textbook", Phlogiston Press, 2020,
5th edition, http://ahtt.mit.edu.
8.Mehdipour R, Nazaktabar M, Baniamerian Z,
Aghanajafi C. Simulation of Heat Transfer in the
1399 ‫ زمستان‬/2 ‫ شماره‬/11 ‫ جلد‬/‫مجله مواد نوين‬
Cooling Passages of the “EF7” Engine
Considering Boiling Phenomenon. JER. 2010; 19
(19) :64-73
URL: http://engineresearch.ir/article-1-218-fa.html
9. Kaufman, J.G., Rooy, E.L., "Aluminum Alloy
Casting Properties Processes and Applications",
ASM International, 2004. ISBN: 978-0-87170-
803-8.
10. Sarkar, A.D., "Wear of Aluminum-Silicon
Alloys", Wear, vol. 2, pp. 331-334, 1975.
https://doi.org/10.1016/0043-1648(75)90167-2
11. Sharma, R., Anesh, D., Dwivedi, K.,
"Influence of Silicon (wt.%) and Heat Treatment
on Abrasive Wear Behaviour of Cast Al-Si-Mg
alloys", Materials Science and Engineering, vol.
12, pp. 274-280, 2005.
https://doi.org/10.1016/j.msea.2005.08.013
‫ " بررسی‬،‫ مهدی جاللی عزیزپور‬،‫ حامد فتاحی‬.12
‫تجربی و عددی تنش پسماند در فرایند شکل دهی ورق‬
،‫ مجله مواد نوین‬،"‫ با دمش گاز‬5083 ‫داغ آلومینیوم‬
.1395 ‫ پاییز‬،13-22 ‫ ص‬،1 ‫ شماره‬،7‫جلد‬
13. Davis, J.R., Corrosion of Aluminum and
Aluminum Alloys", ASM International, 1999.
https://doi.org/10.31399/asm.tb.caaa.97816270829
90
14. Videm, K., "Corrosion of Aluminum Alloys in
High Temperature Water - A Survey", Journal of
Nuclear Materials, vol. 2, pp. 145-153, 1959.
https://doi.org/10.1016/0022-3115(59)90048-0
‫تحلیل ريشههای خرابی چندراهه دود آب خنک موتور ديزل دريايی پرسرعت‬ ‫‪16‬‬