‫بررسی مروری شبیه سازی جذب در ستون پیوسته با نرم افزار کامسول‬

‫طالقانی‪3‬‬ ‫حسین اسفندیان‪ ،*1‬معین صادق زاده‪ ،2‬حمیدرضا غفوری‬

‫‪-1‬دانشکده مهندسی شیمی‪ ،‬نفت و گاز دانشگاه سمنان‪ ،‬ایران‪( ،‬مسئول)‪Email:hossein.esfandian@gmail .‬‬
‫‪-2‬دانشکده مهندسی شیمی‪ ،‬دانشگاه علوم و فنون مازندران‪ ،‬ایران‪،‬‬
‫‪-3‬دانشکده مهندسی شیمی‪ ،‬دانشگاه مازندران‪ ،‬ایران‪،‬‬

‫چکیده‬
‫دراین کار‪،‬مدلسازی محاسباتی شبیه سازی در ستون پیوسته با نرم افزار کامسول بررسی شده است‪ .‬برای این کار سیستم های چند جزئی‬
‫وتک جزئی جذب همانند سرب‪ ،‬جیوه ‪،‬کروم ‪،‬هیدروژن در نظر گرفته شد‪ .‬با توجه به ظرفیت باالی ذخیره سازی‪ ،‬هزینه پایین تولید‪ ،‬چرخه‬
‫عمر طوالنی ذخیره سازی هیدروژن جذب شده توسط کربن فعال مطالعه شده است‪ .‬برای این بررسی محاسبات دینامیکی سیال برای‬
‫سیستم شبیه سازی باردارشدن و بی بار شدن در سیستم ذخیره سازی هیدروژن جذب شده در نظر گرفته شده است‪ .‬به منظور انجام اینکار از‬
‫تجزیه و تحلیل المان محدود توسط چند پدیده فیزیکی موجود در نرم افزار کامسول اصالح شده استفاده شد‪ .‬تغییرات فشار‪،‬گرما ومیزان‬
‫جذب در مخزن مورد توجه بود‪ .‬این نتیجه به دست آمد که دمای شبیه سازی شده بدون توجه به ظرفیت گرمایی هیدروژن درفاز جذب رشد‬
‫سریعتری نسبت به دمای شبیه سازی شده با درنظرگرفتن ظرفیت گرمایی دارد و به پیک باالتری می رسد‪ .‬پروفایل دمای شبیه سازی شده‬
‫نزدیک به نتایج تجربی است‪ .‬همچنین درادامه جذب یونهای آرسنیک‪ ،‬جیوه‪،‬کروم وسرب بروی لجن فعال مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬نتایج ثابت‬
‫کردند که در خوراک محتوی ‪ Cr3+، Hg2+ ، Pb2+‬و ‪ As5+‬منحنی نفوذ آرسنیک در ابتدا و با بیشترین جهش از ستون ظاهر شد درحالی که‬
‫کاتیون های کروم ‪،‬جیوه و سرب برعکس عمل کردند‪.‬تمام این پارامترها برای عملیات تک جزئی نیز بررسی شد‪ .‬این مطالعه همچنین توانست‬
‫نشان دهد که لجن فعال می تواند به عنوان جاذب موثر و سازگار با محیط زیست برای تصفیه فلزات سنگین حاوی فاضالب استفاده می شود‪.‬‬
‫درتمام آزمایشات انجام شده این نتیجه بدست آمد که شبیه سازی های انجام شده توسط نرم افزار کامسول توانست داده هایی بسیار نزدیک به‬
‫داده های تجربی را بدست آورد‪.‬‬
‫واژه های کلیدی ‪ :‬ستون پیوسته ‪ ،‬کربن فعال ‪ ،‬شبیه سازی ‪ ،‬نرم افزارکامسول‪.‬‬

‫‪ -1‬مقدمه‬
‫امروزه به نحو گسترده ای از نرم افزارهای شبیه سازی در طراحی فرآیند استفاده می شود‪ .‬دلیل آن توسعه کامپیوتر و افزایش شبیه سازی‬
‫قدرت‪ ،‬مدل سازی عددی را باالبرده است و در بسیاری از موارد به آزمایش های گران قیمت ترجیح دارد‪.‬محاسبات دینامیکی سیال به عنوان‬
‫راه حل تئوری جهت بررسی و پیش بینی عملکرد سیستم ها مورد توجه قرار گرفت‪ .‬برای این شبیه سازی از نرمافزار کامسول مولتیفیزیکس‬
‫استفاده شده است که یک مجموعه کامل شبیهسازی است و میتواند معادالت دیفرانسیل سیستمهای غیر خطی را توسط مشتقهای جزئی به‬
‫روش اجزاء محدود در فضاهای یک‪ ،‬دو و سه بعدی حل نماید‪ .‬درراستای نشان دادن عملکرد این نرم افزار سیستم های جذب هیدروژن‬
‫توسط کربن فعال و جذب یونهای کروم ‪،‬جیوه‪،‬سرب توسط لجن فعال را به دلیل اهمیت حال حاضر انها بررسی شد ‪ .‬دالیل انتخاب این دو‬
‫سیستم این بود که هیدروژن به دلیل تجدید پذیر بودن وپتانسیل کم نشر انرژی مسیر جدیدی برای جایگیزینی سوخت بمشار می آید و‬
‫یونهای کروم ‪،‬جیوه‪،‬سرب موجود در فاضالب دلیل سمیت پساب می باشند و نیاز به حذف آن از طریق تصفیه می باشد ‪.‬هر روش مزایا و‬
‫محدودیت های خاص خود را دارد ‪.‬از مزایای استفاده از هیدروژن ظرفیت ذخیره سازی باال‪ ،‬هزینه کم تولید و چرخه عمر طوالنی میباشد‬
‫]‪ [1‬و پژوهش ها در سالهای اخیر بر روش ذخیره سازی هیدروژن جذب شده با استفاده از کربن فعال تمرکز کردند‪ .‬درراستای این پژوهش ها‬
‫اسپرلیچ و همکارانش ]‪ [2‬گزارش کردند که حداکثر ظرفیت ذخیره سازی برای کربن فعال حدود ‪ 2560‬گرم بر متر مربع در درجه حرارت‬
‫‪ 77/4‬کلوین بود‪ .‬ما و همکارانش ]‪ [3‬جذب و دفع هیدروزن با کربن های مختلف در دمای ‪ 77‬کلوین را مطالعه کردند‪ .‬همچنین مومن‬
‫وهمکارانش ] ‪ [4‬اثر مقادیر اولیه دما برای هیدروژن باردار در فرآیند ذخیره سازی بارها با بستر ثابت را مطالعه کردند و عملکرد آن با یک مدل‬
‫عددی بیان شد ریچارد و همکارانش ] ‪ [5‬مدل اصالح شده دوبینین ‪ -‬آستاخوف‪ 1‬را برای ایزوترم جذب هیدروژن گسترش دادند‪ .‬ژیاوو و‬
‫همکارانش ] ‪ [6‬اما مدل محاسبات دینامیکی سیال ویک مدل با المان محدود را برای هیدروژن باردار برسطح کربن فعال گسترش دادند‪.‬آنها‬
‫همچنین مدل المان محدود را برای چرخه باردار شدن و از دست دادن بار را برای ذخیره سازی هیدروژن برروی کربن فعال استفاده‬
‫کردند‪.‬درادامه پاجیرو و همکارانش ] ‪ [7‬برای مدل دوبعدی برای مطالعه اثر فشار باال برروی هیدروژن ابررسانا ذخیره شده در تانک ‪ ،‬فرمولی‬
‫نوشتند‪ .‬همانطور که مشخص شده فلزات سنگین اثرات مخربی بر زندگی انسان و محیط زیست دارند‪ .‬به همین منظور از لجن فعال برای حذف‬
‫بیولوژیکی این آالینده ها از فاضالب های شهری استفاده شد‪ .‬درراستای تحقیقات انجام شده برای استفاده از لجن فعال‪ ،‬هاسل ]‪ [8‬مدل‬
‫تعادلی ستون را برای جذب در بستر ثابت توسعه داد‪ .‬این مدل مقاومت ناچیز انتقال جرم و هدایت را برای تعیین باالترین میزان جذب‬
‫درمخلوط های چند جزئی وغلظت باالی جریان با توجه به جذب رقابتی را مشخص کرد‪ .‬ناجا و همکارانش ] ‪ [9‬موفق به پیش بینی عملکرد‬
‫جذب مواد تک جزئی با استفاده از نرم افزار کامسول تحت شرایط مختلف ازجمله نرخ متفاوت جریان ‪،‬غلظت های مختلف‪ ،‬ستون با سایزهای‬
‫متفاوت ‪ ،‬بستر متخلخل و یونهای تشکیل شده درجذب شدند‪.‬عبدالحامد ]‪ [10‬جذب رقابتی فلزات سنگین سه تایی ‪ Pb ، Cd‬و ‪ Hg‬برروی‬
‫کربن فعال در بستر ثابت را مطالعه کردند‪ .‬او از مدل ‪ GMRM2‬برای شبیه سازی حل عددی با المان محدود استفاده کرد‪ .‬هدف از این‬
‫مطالعه ارزیابی عملکرد سیستم بستر ثابت لجن فعال خشک برای حذف ‪ Cr3+، Hg2+ ، Pb2+‬و ‪ As5+‬در سیستم های تک جزئی و چند جزئی‬
‫است ‪ .‬برای شبیه سازی فاضاالب ومقایسه نتایج تجربی در پارامترهای متفاوت عملیاتی بامقادیر تئوری بدست امده برای حل مدل ریاضی‬
‫‪ GMRM‬از نرم افزار کامسول استفاده شده است‪.‬‬

‫‪ -2‬مدلسازی دینامیکی‬
‫استفاده از روشهای آزمایشگاهی برای درک پدیدههای مختلف همیشه مورد توجه میباشد اما رسیدن به این هدف نیاز به آزمایشگاههای‬
‫مجهز دارد و گاهی نیز الزم است آزمایشات زیادی انجام شود که نیاز به صرف وقت و هزینه زیادی است‪ .‬از طرفی برای استفاده از نتایج‬
‫آزمایشات در مقیاس صنعتی نیاز به افزایش مقیاس میباشد‪ .‬از اینرو تمایل به سمت روشهای مدلسازی افزایش یافته است‪ .‬برای حل معادالت‬
‫بدست آمده حاصل از مدلسازی می بایست یا به روش تحلیلی عمل کرد یا به روش عددی‪ .‬روش تحلیلی نیز به دلیل اینکه حل دقیقی از مدل‪-‬‬
‫های با هندسه پیچیده‪ ،‬مواردی که معادالت بدست آمده درجه غیر خطی بودن باالیی دارد یا شرایط مرزی کمی پیچیده است‪ ،‬نمیدهد‪،‬‬
‫چندان مورد توجه نیست‪ .‬به همین دلیل تمایل به سمت روشهای عددی و مطالعات دینامیک سیاالت محاسباتی (‪ )CFD‬افزایش یافته است‪.‬‬
‫در مطالعه حاضر‪ ،‬از دینامیک سیاالت محاسباتی به عنوان ابزاری برای شبیهسازی دینامیک برج جذب بستر پرشده استفاده شده است و نتایج‬
‫بدست آمده با داده های تجربی موجود در این زمینه مقایسه شده است‪ .‬برای انتقال جرم درون ذرات جامد جاذب از مدل ‪ 3PDM‬و رابطه‬
‫جذب با استفاده از مدل جذب النگمیر بیان شد‪ .‬پس از اطمینان از صحت نتایج حاصل از شبیه سازی‪ ،‬تحلیل حساسیت برای پارامترهای‬
‫عملیاتی و هندسی انجام شد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪.Dubinin-Astakhov‬‬
‫‪2‬‬
‫‪general multi-component rate model‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Pore-diffusion model‬‬
 ‫‪ -2-1‬شبیه سازی دینامیکی برج بستر ثابت‬
‫برای شبیه سازی جریان در محیط متخلخل با استفاده از نرمافزار کامسول به راحتی میتوان از ماژولهایی که برای این حالت وجود دارد‬
‫استفاده کرد ] ‪ .[11‬اما با توجه به اینکه این نرمافزار بر اساس تعادل آنی عمل میکند در همه موارد نمیتوان از آن استفاده کرد [‪ .]1‬بنابراین‬
‫با توجه به ا ینکه الزم است تا تاثیر انتقال جرم از سیال به جامد در نظر گرفته شود باید راه حل جدیدی برای شبیهسازی این فرایند در نظر‬
‫گرفت‪ .‬در این کار برای شبیه سازی بستر در یک بخش مشخصات برج وارد میشود و در بخش دیگر مشخصات جاذب‪ .‬در این روش از یک‬
‫هندسه دو بعدی متقارن با متغیر وابسته ‪ z‬و ‪ r‬برای توصیف بستر استفاده میشود که نشاندهندهی ارتفاع و عرض برج است‪ .‬در مدلسازی‬
‫بستر تنها تغییرات را در راستای طول بستر بررسی میکنند‪ .‬در هر مختصات ‪ z‬یک مدل از ذره تنها وجود دارد که نماینده همه ذرات جاذبی‬
‫هست که در آن ارتفاع از برج وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -2-2‬مش بندی‬
‫بعد از ایجاد هندسه همانطور که در بخشهای قبلی ذکر شد الزم است تا مشبندی مورد نظر از میان انواع مشبندیهایی که موجود است‬
‫انتخاب شود‪ .‬برای اینکار از مشبندی کارتزین با سازمان ناهمسانگرد استفاده شده است‪ .‬مشبندی ریزتر سبب میشود تا دقت کافی برای‬
‫محاسبات بدست آید‪.‬‬

‫‪ -2-3‬فرضیات حاکم‬
‫الگوی جریان از الگوی جریان پالگ تبعیت میکند‪.‬‬
‫سرعت سیال ثابت در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫ذرات جاذب کروی فرض شده است‪.‬‬
‫ذرات در تراکم و اندازه همگن میباشند‪.‬‬
‫برای نفوذ درون ذرات از مدل نفوذ حفره استفاده شده است‪.‬‬
‫برای رابطه تعادلی جذب از مدل جذب النگمیر استفاده شده است‪.‬‬

‫‪ -2-4‬معادالت حاکم و شرایط مرزی‬

‫پدیدههای انتقال توسط مجموعه ای از معادالت بقای جرم‪ ،‬مومنتوم و انرژی قابل توصیف است‪ .‬این معادالت تغییرات‪ ،‬معادالت دیفرانسیل‬
‫جزئی هستند که برای میدانهای فیزیکی در یک برج بستر ثابت مانند غلظت‪ ،‬سرعت و دما قابل حل هستند‪.‬‬

‫‪-2-4-1‬بقای مومنتم‪:‬‬
‫برای موازنه مومنتم در محیط متخلخل از رابطه زیر استفاده میشود]‪:[12‬‬

‫‪ρ ∂u‬‬ ‫‪u‬‬ ‫𝜇‬ ‫𝜇‪2‬‬ ‫𝑟𝑏𝑄‬

‫(‬
‫‪𝜀𝑏 ∂t‬‬
‫‪+ (u. ∇) 𝜀 ) = ∇. [−𝑝𝐼 + 𝜀 (∇𝑢 + (∇𝑢)𝑇 ) − 3𝜀 (∇. 𝑢)𝐼] − (𝜇𝑘 −1 + 𝛽𝐹 |𝑢| +‬‬ ‫‪𝜀𝑏2‬‬
‫𝑢)‬ ‫(‪+ 𝐹 )1‬‬
‫𝑏‬ ‫𝑏‬ ‫𝑏‬
‫معادله ای که جهت تخمین رفتار سیال در محیط متخلخل به کار برده شده است‪ ،‬معادله برینکمن‪ 4‬است‪ .‬رابط فیزیک مناسبی بین‬
‫جریان آهسته در محیط متخلخل‪ ،‬که توسط معادالت برینکمن بیان میشود با جریان سریع در کانالها که توسط معادالت ناویر‪ -‬استوکس‬

‫‪4‬‬
‫‪. Brinkman equation‬‬
‫بیان می شود‪ ،‬وجود دارد‪ .‬بنابراین در این مدل برای محیطهای متخلخل‪ ،‬جریان توسط معادله برینکمن بررسی میشود و برای سایر نقاط در‬
‫دانسیته و ویسکوزیته‬ ‫خارج محیط متخلخل بررسی جریان توسط رابطه ناویر‪ -‬استوکس انجام میشود‪ .‬پارامتر ‪ εb‬تخلخل بستر‪ ρ ،‬و ‪μ‬‬
‫سیال ‪ k ،‬نفوذپذیری‪ 5‬در محیط متخلخل‪ Qbr ،‬ترم منبع‪ 6‬جرمی‪ F ،‬نیروی حجمی‪ βf ،‬ضریب فرچیمر‪ 7‬و ‪ p‬نشاندهنده فشار جریان میباشد‪.‬‬
‫پارامتر ‪ k‬توانایی محیط متخلخل را برای عبور جریان از خود نشان میدهد]‪ .[13‬با فرض اینکه محیط متخلخل از اجسام کروی با قطر متوسط‬
‫تشکیل شده است‪ ،‬میتوان تغییرات نفوذپذیری نسبت به تخلخل را توسط رابطه اورگن (‪ )2‬به دست آورد]‪:[14‬‬
‫‪𝑑𝑝 2 𝜀𝑏3‬‬
‫=𝑘‬ ‫(‪)2‬‬
‫‪150(1−𝜀𝑏 )2‬‬
‫ترم منبع جرمی را نیز میتوان از رابطه (‪ )3‬محاسبه کرد‪ .‬همچنین از نیروهای حجمی (نیروی گرانش) صرفهنظر شده است‪.‬‬

‫𝑢 ‪𝑄𝑏𝑟 = 𝜌∇.‬‬ ‫(‪)3‬‬

‫‪ -2-4-2‬بقای جرم‬
‫موازنه جرم در دو مرحله نوشته میشود‪ .‬در مرحله اول این موازنه برای سیال درون بستر است ]‪.[15‬‬

‫)𝑡‪𝜕𝐶𝑏 (𝑧,‬‬ ‫))𝑡‪𝜕(𝑢𝐶𝑏 (𝑧,‬‬ ‫)𝑡‪𝜕𝐶 (𝑧,‬‬ ‫𝜀‪1−‬‬ ‫)𝑡‪𝜕𝑞(𝑧,‬‬

‫𝐿𝐷‪−‬‬ ‫‪𝜕𝑧 2‬‬
‫‪+‬‬ ‫𝑧𝜕‬
‫𝑡𝜕 𝑝𝜌 𝑏 𝜀 ‪+ 𝑏𝜕𝑡 +‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫(‪)4‬‬
‫𝑏‬

‫که‬
‫)𝑡‪𝜕𝑞(𝑧,‬‬ ‫𝑓𝑘‪3‬‬
‫𝑝𝜌‬ ‫𝑡𝜕‬
‫=‬ ‫)𝑐 ‪(𝐶𝑏 −‬‬ ‫(‪)5‬‬
‫𝑝𝑅‬

‫بر اساس شرایط مرزی موجود؛‬

‫‪𝑥 = 0, 𝑡 = 0‬‬ ‫‪𝐶𝑏 = 0‬‬ ‫(‪)6‬‬

‫𝑏𝐶𝜕‬
‫‪𝑥 = 0 ,𝑡 ≥ 0‬‬ ‫𝐿𝐷‬ ‫) ‪= 𝑢(𝐶𝑏 − 𝐶𝑏0‬‬ ‫(‪)7‬‬
‫𝑧𝜕‬
‫𝑏𝐶𝜕‬
‫‪𝑥 = 𝐿 ,𝑡 ≥ 0‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫(‪)8‬‬
‫𝑧𝜕‬

‫شرایط مرزی عبارتند در لحظه اول غلظت داخل ستون برابر صفر است‪ .‬در ‪ z=0‬برای بدست آوردن شرایط مرزی در ورودی‪ ،‬با نوشتن‬
‫موازنه جرم در منطقه کوچکی در نقطه ورود ی با در نظر گرفتن ترم نفوذ و جابجایی‪ ،‬شرایط مرزی مربوطه به دست میآید که به شرط مرزی‬

‫‪5‬‬
‫‪. Permeability‬‬
‫‪6‬‬
‫‪. Source term‬‬
‫‪7‬‬
‫‪. Forchheimer‬‬
 ‫دانکورت‪ 8‬معروف است ‪.‬در شکل (‪ ) 9-3‬نحوه به دست آوردن این شرط مرزی آورده شده است‪ .‬و طبق شرط مرزی دانکورت در ‪ z=L‬غلظت‬
‫ثابت است یا گرادیان غلظت برابر صفر است]‪.[16‬‬

‫شکل ‪ :1‬شکل مربوط به شرط مرزی دانکورت ]‪.[16‬‬

‫‪.‬‬

‫در مرحله بعدی موازنه جرم حول ذره جاذب نوشته میشود‪ .‬برای این قسمت از مدل نفوذ حفره استفاده میشود ]‪:[15‬‬
‫𝐶𝜕‬ ‫𝑞𝜕‬ ‫𝜕 𝑝𝐷‬ ‫𝐶𝜕‬
‫𝑡𝜕 𝑝𝜀‬ ‫𝑝𝜌 ) 𝑝𝜀 ‪+ (1 −‬‬ ‫=‬ ‫) ‪(𝑟 2‬‬ ‫(‪)9‬‬
‫𝑡𝜕‬ ‫𝑟𝜕 ‪𝑟 2‬‬ ‫𝑟𝜕‬
‫𝑞‬ ‫𝐶 𝐿𝐾‬ ‫𝑞𝜕‬
‫= ‪ ) θ‬به صورت مقابل نوشته میشود‪.‬‬ ‫=‬ ‫بر اساس ایزوترم جذب النگمیر (‬ ‫و‬
‫𝑥𝑎𝑚𝑞‬ ‫𝐶 𝐿𝐾‪1+‬‬ ‫𝑡𝜕‬

‫𝑞𝜕‬ ‫𝑞𝜕‬ ‫𝑐𝜕‬ ‫𝐿𝐾 𝑥𝑎𝑚𝑞‬ ‫𝑐𝜕‬

‫=‬ ‫∗‬ ‫=‬ ‫∗‬ ‫(‪)10‬‬
‫𝑡𝜕‬ ‫𝑐𝜕‬ ‫𝑡𝜕‬ ‫𝐿𝐾‪(1+‬‬ ‫‪𝑐)2‬‬ ‫𝑡𝜕‬

‫بر طبق شرایط مرزی؛‬

‫‪0 < 𝑟 < 𝑟𝑝 , 𝑡 = 0‬‬ ‫‪𝐶 = 0, 𝑞𝑝 = 0‬‬ ‫(‪)11‬‬

‫𝐶𝜕‬
‫‪𝑟 = 0 ,𝑡 > 0‬‬ ‫𝑟𝜕‬
‫‪=0‬‬ ‫(‪)12‬‬

‫‪8‬‬
‫‪. Danckwerts‬‬
 ‫𝐶𝜕‬
‫‪𝑟 = 𝑟𝑝 , 𝑡 > 0‬‬ ‫𝑟𝜕 𝑝𝜀 𝑝𝐷 = ) 𝑒𝐶 ‪𝑘𝑓 (𝐶𝑏 −‬‬ ‫(‪)13‬‬

‫شرط مرزی بیان میکند در ‪ t=0‬غلظت صفر است‪ .‬داخل ذره غلظت ثابت است و روی سطح ذره غلظت با شار ثابت تغییر میکند‪ .‬با‬
‫توجه به اینکه اندازه قطر مولکولهای آفتکش دیازینون از قطر حفرات میکرو سودالیت بزرگتر هستند تنها پدیده جذب سطحی بر روی جاذب‬
‫اتفاق می افتد‪ .‬بنابراین از نفوذ ذرات آفتکش به داخل حفرات جاذب صرفهنظر می شود و تنها معادالت مربوط به انتقال جرم داخل ستون‬
‫جذب با در نظر گرفتن ترم جذب سطحی حل می شود‪.‬‬
‫‪ -3‬بحث ونتیجه گیری‬

‫‪ -3-1‬جذب حرارت ایزوستر‬

‫شکل ‪ [6] 2‬جذب حرارت ایزوستر در نقاط مختلف به عنوان تابع زمان محاسبه می شود‪.‬در اغاز بارگیری می توان مقدار جذب مطلق اولیه با‬
‫توجه به مقدار اولیه دما وفشار درتانک محاسبه کرد‪ .‬درطول مرحله شارژ‪،‬جذب حرارت ایزوستر کاهش می یابد که باعث افزایش میزان دانسیته‬
‫هیدروژن میشود‪ .‬هنگامی که شارژ متوقف می شود‪،‬تانک تمایل به تعادل ترمودینامیکی دارد‪.‬میزان تغییر جذب مطلق در یک محدوده کم ‪،‬به‬
‫ثابت نگه داشتن منحنی جذب گرمای ایزوستر کمک می کند‪.‬در طول مرحله تخلیه ‪ ،‬خروج هیدروژن راهی برای خارج کردن گرما از محفظه‬
‫است‪ .‬منحنی جذب ایزوستر در نقاط مختلف مقداری متفاوت را نشان میدهد زیرا مقدار جذب مطلق درواحد جرم کربن فعال در هر نقطه‬
‫متفاوت است‪.‬‬

‫شکل ‪ :2‬نمودار جذب ایزوستر ]‪.[6‬‬

‫‪ -3-2‬فشار‬
‫شباهت زیادی بین فشار شبیه سازی شده و میزان تجربی فشار است همانطور که در شکل ‪ [6 ]3‬شان داده شده است‪ .‬اما یک فاصله کوچک‬
‫بین افت فرآیند تجربی و شبیه سازی وجود دارد‪ .‬فشار بسیار سریع نسبت به فشار اولیه تا حدود ‪ 9‬مگاپاسکال در طول مرحله شارژ افزایش می‬
‫یابد‪ .‬بعد از شارژ‪ ،‬فشار با توجه به کاهش دما در تانک خنک کننده بوسیله نیتروژن مایع افت پیدا می کند‪.‬در مرحله از دست دادن بار اما افت‬
‫فشار در جریان هیدروژن بسیار شدید است‪.‬‬

‫شکل ‪ :3‬مقایسه فشار ]‪.[6‬‬

‫‪ -3-3‬تخمین دما‬
‫شکل ‪ [6 ] 4‬مقادیر شبیه سازی و تجربی دما را در ‪ 8‬نقطه نشان می دهد‪.‬گرایش متفاوتی در مقادیر شبیه سازی با مقادیر تجربی یکسان‬
‫وجود داشت‪ .‬شکل ‪ [6 ] 5‬هم مقادیر تجربی وشبیه سازی شده دمای اندازه گیری شده را در نقاط مختلف محور و جهت شعاعی مقایسه می‬
‫کند‪ .‬این شکل نشان داد که ثبات خوبی بین مقادیر شبیه سازی شده و تجربی وجود دارد‪ .‬درطول فرایند شارژ‪ ،‬افزایش دما به طور مداوم تا‬
‫رسیدن به بیشترین مقدار وجود دارد‪ .‬همانطور که هیدروژن منتشر می شود‪ ،‬درجه حرارت به شدت افت پیدا می کند‪.‬این باعث می شود که‬
‫ماهیت دفع هیدروژن یک فرایند گرماگیر شود و دما با جریان خروجی هیدروژن خارج شود‪.‬‬

‫شکل ‪ :4‬مقایسه دما در ‪ 8‬نقطه مختلف ]‪.[6‬‬

 ‫شکل‪ :5‬مقایسه مقادیر شبیه سازی و تجربی دما در الف) جهت شعاعی و ب) محوری ]‪.[6‬‬

‫‪DAS9‬‬ ‫‪ -3-4‬آنالیز‪ FTIR‬با‬

‫به منظور پیداکردن گروههای عاملی موثر در جذب ‪ Cr ، Hg ، Pb‬و ‪، As‬انالیز ‪ FT-IR‬انجام شد و بارگیری لجن فعال خشک شده‬
‫‪+5‬‬ ‫‪+3‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬

‫قبل و بعد کاتیون ها به صورت یک لیست در جدول ‪ [18 ] 1‬آورده شد‪ .‬تفاوت دو طیف بین شدت وعدد موج بود‪.‬تفاوت گروه عاملی برروی‬
‫سطح ‪ DAS‬مشخص شد‪.‬انالیز طیف ‪ FT-IR‬بعد از جذب کاتیون ها نشان داد که کاهش قابل توجهی در عدد موج و شدت جذب گروه‬
‫کربکسیل اسید با پیوند ‪،O–H‬گروه آمید با پیوند ‪ N–H‬وآمین با پیوند ‪ N–H2‬در ‪ 1570 ، 1652/88 ، 2929/81 ، 3411/84‬و ‪Cm-1 1450‬‬
‫وجود دارد‪ .‬با توجه به جدول ‪،1‬مشاهده شد که کاتیون های سرب کاهش بیشتری را در عدد موج وشدت جذب در مقایسه با دیگر کاتیون ها‬
‫نشان دادند‪.‬‬

‫‪ -3-5‬سیستم تک جزئی‬
‫جذب یونهای سرب‪ ،‬جیوه‪ ،‬کروم و آرسنیک برروی ‪DAS‬در بستر ثابت ستون به عنوان یک سیستم تک جزئی در دمای ‪ 28‬درجه سانتیگراد‬

‫درشکل ‪ [15 ] 6‬نشان داده شد‪ .‬نرخ جریان ‪ ،‬غلظت اولیه مواد ‪،‬ارتفاع بستر و اندازه ذرات جذب به ترتیب‪ 1/4 × 10 -6‬مترمکعب بر ثانیه‪50 ،‬‬

‫میلی گرم بر لیتر ‪ 0/05 ،‬متر و ‪ 0/38‬میلیمتر بود‪ .‬این تایید میکند که سرب دارای قدرت جذب شدید باتوجه به تمایل به اتصال به سایت های‬

‫خالی است‪ .‬برای آرسنیک منحنی شکست تندتر است ‪ .‬بنابر این آرسنیک به عنوان جزئی ضعیف در جذب در نظر گرفته می شود‪ .‬در این‬

‫مطالعه‪ ،‬نقطه شکست بستر زمانی رخ میدهد که غلظت فاضالب خروجی از ستون به مقدار ‪ 10‬درصد غلظت فاضالب ورودی میرسد‪.‬‬

‫همچنین نقطه تخلیه ستون نیز لحظه ای است که غلظت خروجی به ‪ 90‬درصد غلظت فاضالب ورودی میرسد‪ .‬نتایج نشان داد که‬

‫‪9‬‬
‫‪- dry activated sludge‬‬
‫افزایش دبی جریان‪ ،‬سبب کاهش زمان اقامت فلزات سنگین درون بستر می شود و در نتیجه زمان کافی برای جذب سطحی داخل بستر وجود‬

‫ندارد‪ .‬بنابراین در دبی جریان باالتر قبل از اینکه جذب سطحی رخ دهد‪ ،‬محلول جذب شونده برج را ترک می کند‪ .‬بهاینترتیب افزایش دبی‬

‫جریان منجر به کاهش زمان عملکرد مفید برج و حذف موثر فلزات میشود‪ .‬همچنین در بررسی اثر غلظت ورودی فلزات سنگین بر راندمان‬

‫حذف در ستون پیوسته این نتیجه دریافت شد که در غلظتهای ورودی کمتر‪ ،‬منحنی های شکست کشیده ترشده و شیب آنها کمتر می‬

‫شود و به مراتب نقاط شکست و تخلیه ستون در زمان های طوالنیتری اتفاق می افتد‪ .‬با افزایش ارتفاع ستون میزان مکانهای فعال‬

‫جهت جذب سطحی جاذب به دلیل افزایش مقدار جاذب افزایش مییابد‪ .‬بنابراین افزایش ارتفاع ستون تاثیر مثبت بر راندمان حذف فلزات‬

‫سنگین دارد‪ .‬همچنین نتایج مدلسازی نیز نشان داد بین نتایج تئوری و تجربی تطابق بسیار مناسبی وجود دارد‪.‬‬

‫جدول ‪ :1‬آنالیز‪ FTIR‬با ‪[15] DAS‬‬

 ‫شکل ‪ :6‬جذب در سیستم تک جزئی ]‪.[15‬‬

‫‪ -4‬جمع بندی‬
‫مدل ‪ CFD‬برای شبیه سازی توسعه داده شد‪.‬ذخیری سازی هیدروژن برروی کربن فعال وکاتیون های سرب‪ ،‬جیوه‪ ،‬کروم و آرسنیک برروی‬
‫لجن فعال در بستر ثابت مورد بررسی قرار گرفتند‪ .‬نرم افزار کامسول برای محاسبه این شبیه سازی مورد استفاده قرار گرفت‪ .‬بررسی شارژ و از‬
‫دست دادن بار هیدروژن و جذب توسط کاتیون های سرب‪ ،‬جیوه‪ ،‬کروم و آرسنیک توانستیم مشخص کنیم که نتایج تجربی وشبیه سازی‬
‫بدست آمده بسیار شبیه به هم بوده است‪.‬‬
 ‫مراجع‬

[1] G. Hermosilla-Lara, G. Momen, P.H. Marty, B. L. Neindre and K.Hassouni "Hydrogen storage by adsorption on activated
carbon: investigation of the thermal effects during the charging process", Int J Hydrogen Energy, vol. 32, pp.1542-1553,
2007.
[2] A. Sperlich, A. Werner, A. Genz, G. Amy, E. Worch and M.Jekel. "Breakthrough behavior of granular ferric hydroxide
(GFH) fixed-bed adsorption filters: modeling and experimental approaches", Water Res, vol.39, pp.1190-1198, 2005
[3] Z. Ma, R.D. Whitley and N.H.L. Wang, "Pore and surface diffusion in multi-component adsorption and liquid
chromatography systems", AIChE J, vol. 42, pp.1244-1262, 1996.
[4] G. Momen, G. Hermosilla, A. Michau, M. Pons, M. Firdaouss and K. Hassouni, "Hydrogen storage in an activated carbon
bed: effect of energy release on storage capacity of the tank", Int J Hydrogen Energ, vol. 34, pp.3799-3809, 2009;.
[5] M.A. Richard, P. Be´nard and R.Chahine, "Gas adsorption process in activated carbon over a wide temperature range
above the critical point. Part1: modified Dubinin-Astakhov model", Adsorption, vol.15, pp.43-51, 2009.
[6] J.S. Xiao, J.J. Wang, D. Cossement, P. Be´nard and R. Chahine "Finite element model for charge and discharge cycle of
activated carbon hydrogen storage", Int J Hydrogen Energ, vol.37, pp.802-810, 2012.
[7] R. Paggiaro, P. Be´nar and W.Polifke, "Cryo-adsorptive hydrogen storage on activated carbon. I: thermodynamic analysis
of adsorption vessels and comparison with liquid and Energy", International Journal of Hydrogen Energy, vol. 35, pp.:638-
647, 2010.
[8] H.V. Hassel "Competitive adsorption of two dissolved organic onto activated carbon, I-adsorption equilibria", Chem Eng
Sci;vol.36 , pp.721-730, 1985.
[9] G. Naja, V. Diniz and B.Volesky, "Predicting metal biosorption performance. In: Proceedings of the Sixteenth
International. Biotechnology Symposium. Cape Town", South Africa: IBS-Compress Co., p. 531-5422005.
[10] H.M. Abdul-Hameed. "Competitive adsorption of heavy metals onto activated carbon in fixed bed column", University of
Baghdad, 2009 [dissertation].
[11] S. Hasoon, Rensselaer Polytechnic Institute, 2011.
[12] A. Qasim, M.Z. Abdullah, L.K. Keong and S. Yusup, "Computational Fluid Dynamics Simulation of CO2 Adsorption On
Nanoporous Activated Carbon: Effect of Feed Velocity", Journal of Applied Science and Agriculture, vol. 9(18) ,pp. 163-
169, 2014.
[13] W. Kong, Q. Zhang, X. Gao, J. Zhang, D. Chen and S. Su, "A method for predicting the tortuosity of pore phase in solid
oxide fuel cells electrode", Int. J. Electrochem. Sci, vol.10, pp. 5800-5811, 2015.
[14] S.Ergun," Fluid flow through packed columns", Chem. Eng. Prog , vol. 48, pp. 89-94, 1952.
[15] A.H. Sulaymon, S.A. Yousif and M.M. Al-Faize "Competitive biosorption of lead mercury chromium and arsenic ions
onto activated sludge in fixed bed adsorber", Journal of the Taiwan Institute of Chemical Engineers, vol. 45, pp. 325-337,
2014.
[16] P. Danckwerts "Continuous flow systems: distribution of residence times" Chemical Engineering Science ,vol.2, pp. 1-13,
1953.