‫مدلسازی و ارزیابی تزریق هیدروژن به کوره بلند مجتمع فوالد شرکت فوالد زرند‬

‫ایرانیان با هدف کاهش انتشار گاز ‪CO2‬‬

‫امین گلستانی حتکنی‪ - 1‬صائب صادقی‬

‫مجتمع فوالد شرکت فوالد زرند ایرانیان (زیسکو)‬

‫چکیده‬
‫صنعت آهن و فوالد در حدود ‪ 11‬درصد از انتشار مستقیم و غیرمستقیم گازهای گلخانه ای در سطح جهان را به خود اختصاص‬
‫می دهد‪ .‬روش کوره بلند‪ -‬کنورتور که برای تولید تقریبا دو سوم تولید ساالنه فوالد استفاده می شود‪ ،‬در کنار انتشار گازهای‬
‫گلخانه ای‪ ،‬دارای مزایای فنی و اقتصادی مربوط به خود میباشد و حذف این روش در حال حاضر امکانپذیر نمیباشد و‬
‫بایستی راهکاری برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای توسط کورههای بلند موجود ارائه شود‪ .‬در مطالعه حاضر‪ ،‬پتانسیل‬
‫کاهش انتشار گاز ‪ CO2‬از فرآینده کوره بلند شرکت فوالد زرند ایرانیان با استفاده از هیدروژن به عنوان یک عامل کاهنده‬
‫کمکی بررسی شده است‪ .‬برای این منظور‪ ،‬کوره بلند شرکت فوالد زرند ایرانیان با استفاده از نرمافزار ‪Aspen Plus‬‬
‫مدلسازی شد‪ .‬نتایج شبیهسازی نشان میدهد که انتشار ‪ CO2‬میتواند به طور قابلتوجهی کاهش یابد‪ .‬در شرایط عملیاتی‬
‫بهینه با نرخ تزریق هیدروژن ‪ 29.3‬کیلوگرم بر تن فلز داغ‪ ،‬انتشار ‪ CO2‬کوره بلند را میتوان تا ‪ 23.7٪‬نسبت به عملیات‬
‫معمولی کاهش داد‪.‬‬

‫کلمات کلیدی‪ :‬فوالد سبز‪ ،‬روش کوره بلند‪ -‬کنورتور‪ ،‬گازهای گلخانهای‪ ،‬شبیه سازی‪Aspen Plus ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Amin.golestani989@gmail.com‬‬
 ‫مقدمه‪:‬‬
‫صنعت آهن و فوالد بیش از ‪ 7‬درصد از انتشار مستقیم و ‪ 11‬درصد از انتشار غیرمستقیم گازهای گلخانه‬
‫ای در سطح جهان را به خود اختصاص می دهد ]‪ .[1‬در روش کوره بلند به ازای هر یک تن فوالد تولید‪،‬‬
‫‪ 1.6‬تا ‪ 2‬تن کربن دی اکسید تولید میشود]‪ .[2‬مطابق آمار آژانس بینالمللی انرژی (‪ ،)IEA‬تنها در سال‬
‫‪ 2019‬در حدود ‪ 3.6‬گیگاتن دی اکسید کربن توسط صنایع فوالد تولید شده است که سهم روش کوره‬
‫بلند ‪ 3.1‬گیگاتن بوده است ]‪.[3‬‬
‫متخصصان روش احیای مستقیم با گاز هیدروژن و کوره قوس الکتریکی را راه حلی برای کاهش‬
‫گازهای گلخانهای توسط صنعت آهن و فوالد میدانند‪ ،‬اما با توجه به اینکه در حال حاضر در حدود ‪70‬‬
‫درصد از فوالد در جهان از روش کوره بلند‪ -‬کنورتور تهیه میشود ]‪ ،[4‬حذف این روش و توقف تولید‬
‫کارخانههای موجود با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانهای عمال تا چندین دهه امکانپذیر نیست‪ .‬به عنوان‬
‫مثال تنها در کشور چین در حال حاضر ‪ 260‬کوره بلند فعال وجود دارد ]‪ .[5‬بهترین راه کاهش انتشار‬
‫گازهای گلخانهای توسط کوره بلند است‪ .‬برای نیل به این هدف یا بایستی مقدار تولید گازهای گلخانهای‬
‫توسط کوره بلند کاهش یابد مانند استفاده از احیاکنندههای جایگزین مانند هیدروژن به جای کک در‬
‫کوره بلند که در این مطالعه به آن پرداخته شده است‪ ،‬و یا حذف گازهای گلخانه ای تولید شده توسط‬
‫کوره بلند و جلوگیری از انتشار آنها‪ ،‬مانند روش گیراندازی کربن‪.‬‬
‫راه حل پیشنهادی مطالعه پیش رو‪ ،‬برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای در روش کوره بلند‪ ،‬استفاده‬
‫از هیدروژن به عنوان یک عامل کاهنده کمکی‪ ،‬مطابق معادله ‪ 1‬و ‪ ،2‬به عنوان جایگزینی برای زغال سنگ‬
‫پودر شده‪ ،‬کک و گاز طبیعی‪ ،‬با هدف کاهش حجم کربن منو اکسید و درنهایت کاهش مقدار کربن دی‬
‫اکسید تولیدی است‪.‬‬
‫𝑂 ‪𝐹𝑒2 𝑂3 + 𝐻2 → 2𝐹𝑒𝑂 + 𝐻2‬‬ ‫(‪)1‬‬
‫𝑂 ‪𝐹𝑒𝑂 + 𝐻2 → 𝐹𝑒 + 𝐻2‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫در این روش میتوان از نیروی الکتریسیته در یک الکتروالیزر برای تولید هیدروژن از آب استفاده کرد‪.‬‬
‫همچنین از اکسیژن به عنوان محصول جانبی الکترولیز میتوان در فرآیند کوره بلند‪-‬کنورتور استفاده کرد‪.‬‬
‫با اینکار به جای سوختهای فسیلی از انرژی برق برای تولید فوالد استفاده میشود و اگر از انرژیهای‬
‫تجدیدپذیر برای تولید الکتریسیته استفاده شده باشد‪ ،‬میزان انتشار غیرمستقیم گازهای گلخانه ای نیز کاهش‬
‫خواهد یافت‪ .‬در شکل شماره ‪ 1‬ایده اصلی تزریق هیدروژن به کوره بلند آورده شده است‪ .‬هدف از این‬
‫مطالعه عالوه بر بررسی امکان پذیر بودن استفاده از هیدروژن در کوره بلند‪ ،‬تعیین نرخ هیدروژن بهینه و‬
‫تعیین میزان کاهش در دیاکسید کربن تولیدی است‪.‬‬
 ‫روش اجرایی‬
‫برای انجام این مطالعه‪ ،‬یک مدل حالت پایدار انرژی و موازنه مواد در فرآیند کوره بلند با استفاده از‬
‫نرمافزار ‪ Aspen Plus‬تهیه شد‪ .‬نرم افزار ‪ Aspen Plus‬به پایگاههای داده ترمودینامیکی ‪ FactSage‬و‬
‫‪ ChemApp‬و محاسبات تعادل متصل است‪ .‬برای بررسی اعتبار مدل‪ ،‬ابتدا با دادههای عملیاتی یک کوره‬
‫بلند مورد مطالعه در مرجع شماره ‪ ،5‬مدلسازی انجام شد و نتایج بدست آمده با نتایج آن مقایسه شد‪ .‬طرح‬
‫اصلی مدل به همراه نواحی و پارامترهای دمایی و مدل نهایی کوره در نرمافزار ‪ Aspen plus‬به ترتیب در‬
‫شکل ‪ 2‬و ‪ 3‬نشان داده شده است‪ .‬از آنجاییکه از مدل مرجع ‪ 6‬برای اعتبارسنجی مدل استفاده شد‪ ،‬مدلسازی‬
‫مشابه با این مرجع انجام شد‪.‬‬
‫‪ -‬در این مدل‪ ،‬کوره به سه ناحیه اصلی تقسیم شد‪ :‬کوره باالیی (‪ ،)UF‬کوره پایینی (‪ ،)LF‬و منطقه‬
‫احتراق‪/‬گازسازی‪ .‬بر اساس مالحظات پیشنهادی در مرجع ‪ ،5‬درجه حرارت در مرز بین کوره باال‬
‫و پایین برابر با کوچکترین اختالف دمایی بین گاز صعودی و بار نزولی و کک در نظر گرفته شد‬
‫(یعنی دمای منطقه ذخیره حرارتی) که مطابق برابر با ‪ 829‬درجه سانتیگراد در نظر گرفته شد‪ .‬سه‬
‫راکتور تعادلی ایزوترمال برای فرآیندهای احیا استفاده شد (شکل ‪ .)2‬چهارمین راکتور همدما برای‬
‫سرباره و جداسازی بین فلز داغ و سرباره در نظر گرفته شد‪ .‬راکتور پنجم یک راکتور تعادلی‬
‫آدیاباتیک است که برای محاسبه دمای شعله آدیاباتیک نظری )‪ Tad (AFT‬استفاده شد‪ .‬انفجار‬
‫داغ شامل اکسیژن اضافی‪ ،‬عوامل کاهنده کمکی (‪ )ARA‬و بخار به آخرین راکتور وارد میشود‪.‬‬
‫فرضیات مورد استفاده مشابه مرجع ‪ 6‬و ‪ 7‬و به شرح زیر میباشند‪.‬‬
‫‪ -‬دما در مرزهای بین نواحی بر اساس مدل پیشنهادی در مرجع ‪ 6‬انتخاب شد‪.‬‬
‫‪ -‬گرادیان فشار روی کوره مطابق با مرجع ‪ 7‬به عنوان تابعی از انفجار داغ و فشار ‪ TG‬برآورد شد‪.‬‬
‫‪ -‬فشار در ‪ hearth‬برابر با فشار انفجار داغ فرض شد‪.‬‬
‫‪ -‬هیچ واکنش شیمیایی یا فرآیند دیگری در دمای زیر ‪ 600‬درجه سانتیگراد رخ نمیدهد‪ ،‬به جز‬
‫خشک کردن بار و کک و انتقال حرارت در ناحیه گرمایش‪ .‬در این منطقه‪ ،‬شارژ تا ‪ 595‬درجه‬
‫سانتیگراد گرم شد‪ ،‬در حالی که ‪ TG‬به ترتیب خنک شد‪ .‬سپس گاز بیشتر خنک شد تا تعادل‬
‫حرارتی کوره به طور دقیق بازتولید شود‪ .‬به این ترتیب تلفات خنک کننده در قسمت پایین کوره‬
‫محاسبه شد‪.‬‬
‫مدل نهایی کوره در نرمافزار ‪ Aspen plus‬در شکل ‪ 3‬آورده شده است‪.‬‬
‫برای ارزیابی انتشار ‪ CO2‬حاصل از فرآیند کوره بلند و تأثیر آن بر سیستم انرژی کارخانه فوالد‪ ،‬به دلیل‬
‫در دسترس نبودن دادههای واقعی‪ ،‬یک مورد مرجع برای مقایسه فرض شد‪ .‬انتشارات ناشی از تزریق ‪120‬‬
‫کیلوگرم پودر زغالسنگ بر هر تن فلز مذاب محاسبه شد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬انتشار ‪ CO2‬ناشی از سوزاندن کامل‬
‫گاز خروجی از کوره نیز در محاسبات در نظر گرفته شد‪ .‬الزم به ذکر است تنها انتشارات ناشی از فرآیند‬
‫کوره بلند درنظر گرفته شد و نه انتشارات ناشی از فرآوری مواد اولیه مانند کک و کلوخه‪ .‬همچنین فرض‬
‫شد که الکتریسیته مورد نیاز برای تولید هیدروژن در فرآیند الکترولیز از یک انرژی تجدیدپذیر و بدون‬
‫انتشار ‪ CO2‬تامین میشود‪.‬‬

‫بحث و نتایج‬
‫برای اعتبارسنجی مدل‪ ،‬نتایج شبیهسازی با نتایح واقعی مورد مقایسه قرار گرفت‪ .‬به عنوان نمونه‪ ،‬میزان‬
‫انحراف نتایج شبیهسازی و مقادیر واقعی چند پارامتر در جدول شماره ‪ 1‬ارائه شده است‪ .‬برای محاسبه مقدار‬
‫بهینه هیدروژن‪ ،‬ابتدا از مقادیر کم هیدروژن تزریقی شروع شد‪ .‬در ابتدا نرخ کک مصرفی بطور قابل‬
‫مالحظهای کاهش یافت‪ .‬در نرخهای تزریق باالی هیدروژن (باالتر از ‪ 29.3‬کیلوگرم هیدروژن بر تن فلز‬
‫مذاب)‪ ،‬به دلیل ظرفیت حرارتی ویژه باالی هیدروژن‪ ،‬دمای آدیاباتیک از ‪ 2230‬درجه سلسیوس به ‪2150‬‬
‫درجه سلسیوس افت کرد و متعاقبا به دلیل تعادل حرارتی کوره‪ ،‬نرخ هوای گرم و بالفاصله غلظت اکسیژن‬
‫کاهش مییابد‪ .‬در باالتر از این نرخ تزریق هیدروژن‪ ،‬به عنوان مثال در ‪ 30‬کیلوگرم بر فلز مذاب‪ ،‬نرخ‬
‫اکسیژن مورد نیاز از ‪ 263.2‬به ‪ 266.4‬کیلوگرم بر تن فلز مذاب افزایش خواهد یافت و نهایتا کک بیشتری‬
‫سوخته خواهد که مقدار انتشار نیز باالتر خواهد رفت‪ .‬البته این مقدار شدیدا به دمای تزریق هیدروژن بستگی‬
‫دارد‪.‬‬
‫در شکل شماره ‪ 4‬نرخ هیدروژن تزریق شده در برابر جرم کک مصرفی آورده شده است‪ .‬از طرفی‬
‫می توان مقدار هیدروژن مورد نیاز برای کاهش هر یک تن کربن دی اکسید را نیز محاسبه نمود که در‬
‫شکل ‪ 5‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫در نهایت میزان کربن دی اکسید انتشار یافته به محیط زیست در برابر جرم هیدروژن تزریق شده در‬
‫شکل شماره ‪ 6‬آورده شده است‪.‬‬

‫نتیجهگیری‬
‫فعاالن محیط زیست بقای حیات انسان را در کاهش انتشار گازهای گلخانهای میدانند و از آنجاییکه تا‬
‫‪ 11‬درصد از گازهای گلخانه ای توسط صنعت آهن و فوالد تولید میشود‪ ،‬ضروریست تا به این صنعت‬
،‫ کنورتور اگرچه بیشترین سهم از آلودگی در این صنعت را دارد‬-‫ روش کوره بلند‬.‫توجه ویژهای شود‬
‫ کاهش آلودگی روش کوره‬،‫ درصدی از فوالد را نیز به خود اختصاص میدهد و عملیترین گزینه‬70 ‫سهم‬
،‫ یکی از روشهای کاهش میزان انتشار کربن دی اکسید از کوره بلند‬.‫بلند به جای توقف تولید آن است‬
،‫استفاده از هیدروژن به عنوان احیاکننده کمکی است تا با کاهش مصرف احیا کننده کمکی کک‬
‫ از این رو کوره بلند شرکت فوالد زرند‬.‫ مقدار کربن دی اکسید نیز کاهش یابد‬،‫زغالسنگ یا گاز طبیعی‬
‫ نتایج نشان داد که نیاز کک به ازای هر تن فلز داغ را می توان به‬.‫ مدلسازی شد‬Aspen Plus ‫ایرانیان با‬
‫ هیدروژن مورد نیاز‬.‫ از فرآیند کاهش می یابد‬CO2 ‫طور قابل توجهی با این رویکرد کاهش داد و انتشار‬
‫ به عنوان یک معیار کلیدی برای ارزیابی تزریق مقادیر مختلف هیدروژن استفاده‬CO2 ‫برای کاهش هر تن‬
‫ درجه سلسیوس تعیین‬1200 ‫ کیلوگرم در دمای‬29.3 ‫ مقدار هیدروژن بر تن فلز داغ برابر با‬،‫ در نتیجه‬.‫شد‬
‫ کیلوگرم‬120( ‫) نسبت به یک مورد مرجع‬٪21.4( ‫ به میزان قابل توجهی‬CO2 ‫ انتشار‬،‫ با این مقدار بهینه‬.‫شد‬
.‫احیاکننده کمکی بر تن فلز داغ) کاهش می یابد‬

‫منابع و مراجع‬

[1] Morrow et al. Assessment of energy efficiency improvement and CO2 emission
reduction potentials in India's cement and iron & steel industries, Journal of Cleaner
Production Volume 65, 2014, Pages 131-141, ISSN 0959-6526.
[2] Somers, J., Technologies to decarbonise the EU steel industry, EUR 30982 EN,
Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2022.
[3] Ali Hasanbeigi, Global Steel Industry’s GHG Emissions, https://www.
globalefficiencyintel.com/new-blog/2021/global-steel-industrys-ghg-emissions, 2022
[4] Yellishetty, M.; Mudd, G.; Ranjith, P.; Tharumarajah, A. Environmental Life-Cycle
Comparisons of Steel Production and Recycling: Sustainability Issues, Problems and
Prospects. Environ. Sci. Policy 2011, 14, 650–663
[5] Jiao, Kx., Zhang, Jl., Liu, Zj. et al. Formation mechanism of the protective layer in a
blast furnace hearth. Int J Miner Metall Mater 22, 1017–1024 (2015).
[6] Can Yilmaz, Thomas Tureka, Modeling and simulation of the use of direct reduced
iron in a blast furnace to reduce carbon dioxide emissions, Journal of Cleaner Production,
2017.
[7] Katsuki SUZUKI, Kentaro HAYASHI, Kohei KURIBARA, Takao NAKAGAKI,
Seiji KASAHARA. “Quantitative Evaluation of CO2 Emission Reduction of Active
Carbon Recycling Energy System for Ironmaking by Modeling with Aspen Plus”, ISIJ
International, 2015, pp. 340–347
 Coke, Burden Flue gas

PCI Top gas

Hot Stoves
Blast
Furnace Hot blast

Hot metal, Air,

Slag Oxygen
Electrolyzer
H2 H2 O2
O2
O2
H2

Water

Renewable
Energy

‫ ایده اصلی تزریق هیدروژن به کوره بلند‬:1 ‫شکل‬

Burden

Top gas Coke

Heating
zone

Upper
furnace

ARA
(including H2)
Lower furnace
Combustion,
Raceway

Air, O2, Steam

Hearth

Hot metal Slag

Heat Solid Gaseous Liqiud

Reactor Exchenger

‫ طرح اصلی مدل به همراه نواحی و پارامترهای دمایی‬:2 ‫شکل‬

 FLUE-GAS

TG-DRY AIR

COKE0 BURDEN0

Heating Zone

COKE2 BURDEN2

TG1
Upper Furnace

COKE3-1

Upper Furnace

COKE3-2

COKE3-3
H2

HM
OTHER ARA
SLAG
HB

Raceway Hearth
Aspen plus ‫ مدل نهایی کوره در محیط نرمافزار‬:3 ‫شکل‬
 ‫جدول ‪ :1‬میزان انحراف نتایج شبیهسازی و مقادیر واقعی چند پارامتر‬
‫میزان انحراف از نتیجه واقعی‪% ،‬‬ ‫پارامتر‬ ‫ردیف‬
‫‪5.2‬‬ ‫دمای فلز داغ‬ ‫‪1‬‬
‫‪2.1‬‬ ‫کسر حجمی گاز خروجی کوره‬ ‫‪2‬‬
‫‪9.4‬‬ ‫دمای گاز خروجی کوره‬ ‫‪3‬‬
‫‪6.3‬‬ ‫دما در ‪TG1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3.8‬‬ ‫کسر جرمی ‪ Fe‬در فلز داغ‬ ‫‪5‬‬
‫‪5.4‬‬ ‫میانگین انحراف‬ ‫‪6‬‬

‫شکل ‪ :4‬نرخ هیدروژن تزریق شده در برابر جرم کک مصرفی‬

 ‫شکل ‪ :5‬مقدار هیدروژن مورد نیاز برای کاهش هر یک تن کربن دی اکسید‬

‫شکل ‪ :6‬میزان کربن دی اکسید انتشار یافته به محیط زیست در برابر جرم هیدروژن تزریق شده‬