‫اصول و مبانی آتش سوزی ( تئوری حریق )‬

‫مقدمه ‪:‬‬
‫اگر در عملیات نظامی ‪ ،‬شناخت دشمن‪ ،‬مهم و حیاتی است به همان اندازه در اطفاء حریق نیز شنناخت‬
‫دشمن ( آتش )‪ ،‬مهم است‪ .‬آتش نشانان باید به اطالعات کافی از دشمنشان که حریق است مجهز شوند‬
‫تا در برابر آن از خود محافظت کرده و بخوبی بر آن چیره شوند‪ .‬اینن آمنادگی ملنملزم درر فرآینند‬
‫احمراق و شرایط مورد نیاز برای آن و اثرات مربوط به آن می باشد‪.‬‬
‫ازمیان همه عناصر شیمیایی که برای ساخمن این جهان ترکیب می شوند ‪ ،‬سه عنصر اهمینت وین ه ای‬
‫برای آتش نشانان دارد ‪ :‬کربن ‪ ،‬اکلی ن و هیدروژن‪ .‬اغلب مواد رایجی که منی سنوزند ‪ ،‬حناوی کنربن‬
‫هلمند‪.‬این مواد شامل کاغذ ‪ ،‬چوب ‪ ،‬پارچه ‪ ،‬پالسمیک ها و مایعات قابل اشمعال هلمند‪ .‬هیدروژن نینز‬
‫در اکثر سوخمها اغلب بصورت ترکیب با کربن وجود دارد گه هیدرو کربنها را تشکیل می دهنند‪ .‬منا در‬
‫دریایی از هوا زندگی می کنیم که شامل حدود ‪ %12‬اکلی ن است ‪ .‬این اکلی ن برای ادامه حیات انلان‬
‫و نیز حریق الزم است‪ .‬بدون اکلی ن هیچکدام از این دو ‪ ،‬وجود نخواهند داشت‪ .‬اکلی ن با هیندروژن‬
‫نیز ترکیب شده و آب بوجود می آید‪.‬‬

‫احمراق ‪:‬‬
‫احمراق ( که آتش نیز نامیده می شود) هنگامی رخ می دهد که اکلی ن با یک مناده قابنل اشنمعال بنه‬
‫سرعت ترکیب می شود بطوریکه حرارت ایجاد می کند‪.‬‬
‫‪ ،‬برای ایجاد آتش سوزی‪ ،‬سه عامل اصلی مورد نیاز می باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬مادة قابل اشمعال ( سوخت)‪،‬‬
‫‪ -1‬حجم معینی از اکلی ن‬
‫‪ -3‬حرارت کافی ‪ .‬در علم آتش نشانی ‪ ،‬این سه عامل را به صورت سه ضلع یک مثلث نشان منی دهنند‬
‫که به مثلث آتش معروف است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫مثلث آتش‪ ،‬نه تنها عوامل ایجاد آتش را نشان می دهد‪ ،‬بلکه راههای فرونشاندن آن را نیز مشخص منی‬
‫کند‪ .‬به بیان روشنمر‪ ،‬چنانچه هر یک از اضالع مثلث آتش شکلمه شود ( یک عامل حذف گردد)‪ ،‬حریق‬
‫از بین خواهد رفت‪ .‬براین مبنا‪ ،‬سه روش اصلی و اساسی آتش نشانی ابداع گردید‪ .‬این روشها عبارتنند‬
‫از‪ :‬محدود کردن سوخت ( جداسازی )‪ ، 2‬محدود کردن اکلی ن ( خفه کردن )‪ 1‬و محدود کردن حنرارت‬
‫‪ ( 3‬سرد کردن ) با گذشت زمان تئوری مثلث آتش دسمخوش دگرگونیهای زیادی شد‪ .‬بنه صنورتی کنه‬
‫اکنون عالوه بر تئوری مثلث آتش ‪ ،‬تئوریهای دیگری مانند مربع آتش‪ ،‬هرم آتش و پنن ضنلعی آتنش‬
‫وجود دارند‪.‬‬

‫نقطه شعله زنی ‪ :‬عبارت از پایین ترین درجه حرارتی است که آن جلم بخارات کنافی جهنت تشنکیل‬
‫ینک مخلوط قابل اشمعال با هوا در سطح خود تولید کند و در صورت وجود منبع آتش زننه بنرای ینک‬
‫لحظه شعله موقت ایجاد شده ‪ ،‬ولی ادامه و گلمرش نخواهد داشت‪.‬‬
‫نقطه آتش ‪:‬‬
‫پایین ترین درجه حرارتی که یک سوخت ‪ ،‬تولید بخارات کافی جهت اشمعال و ادامه اشمعال بنماید‬
‫را نقطه آتش گویند‪ .‬نقطه آتش معموالً چند درجه حرارت باالتر از نقطه شعله زنی است‪.‬‬

‫درجه حرارت خود سوزی ‪:‬‬

‫پایین ترین درجه حرارتی است که در آن ماده به خودی خود مشمعل می شود‪ .‬یعنی ماده بدون نزدیک‬
‫شدن به شعله یا منبع دیگر جرقه زنی ‪ ،‬خود بخود خواهد سوخت‪.‬‬
‫علل عمومی تولیندحرارت در محصنوالت کشناورزی باکمریهنا منی باشنند کنه بنه علنت‬
‫اکلید شدن محصول بوسیله باکمری تولید حرارت می گردد‪ .‬از آنجایی که باکمری ها نمیمواننند‬
‫درحرارتهای باالتر از ‪ 261‬تا ‪ 271‬درجه فارنهایت زندگی نمایند‪ ،‬بنابراین فقط گرمای اولیه در اثنر‬
‫فعالیت این باکمریها ایجاد شده و بعد از این دما ( ‪ ) 175 o F‬دراثر اکلیداسیون سریع دمای جلم‬

‫‪1- Starving‬‬
‫‪2 - Smothering‬‬

‫‪3‬‬
‫به نقطه اشمعال رسیده و مشمعل می گردد‪ .‬اگر محصوالت کشاورزی در تماس بنا رطوبنت قنرار‬
‫گیرند خطرات ایجاد گرمای خودبخود افزایش می یابد علوفه مرطوب که درانبارها ( معمنوالً زینر‬
‫شیروانی ) نگهداری می گردند ‪ ،‬حرارتشان به مرور باال می رود‪ .‬تجربنه نشنان داده کنه چننین‬
‫موادی در طول ‪ 1‬تا ‪ 6‬هفمه حرارتشان به درجه حرارت اشمعال رسیده و مشمعل میگردند‪ .‬یونجه‬
‫اگر در معرض باران باشد و سپس در انبارکها و یا بصورت توده انباشمه و نگهداری گنردد جهنت‬
‫ایجاد گرمای خودبخود بلیار حلاس می باشد‪.‬‬
‫سویای انبار شده نیز نلبت به ایجاد آتنش سنوزی حلناس منی باشند ( بطنور مثنال در‬
‫دانه های انبار شده سویا قلممی که در مجاورت با دیواره می باشد بعلت تغلیظ بخار در قلنمت‬
‫دیواره ها جذب رطوبت نموده و ایجاد گرما می نماید و بدین طریق می تواند سبب آتنش سنوزی‬
‫گردد)‪.‬‬
‫محصوالت دیگر کشاورزی نیز نلبت به ایجاد حرارت خودبخود حلاس منی باشنند ‪ ،‬اینن‬
‫محصوالت عبارت از روغنهایی هلمندکه میل زیادی به اکلید شدن دارند ماننند‪ :‬تخنم بنزرر‬
‫( بذرکمان )‪ ،‬سبوس ‪ ،‬آرد‪ ،‬گردو و ذرت ‪.‬‬

‫قبل از اینکه یک حریق یا انفجار روی دهد ‪،‬سه شرط همزمان باید وجود داشمه باشد‪ .‬عنالوه بنر منبنع‬
‫اشمعال مانند یک جرقه یا شعله ‪ ،‬یک سوخت (مانند گازهای قابل اشنمعال) و هنوا ( اکلنی ن) نینز در‬
‫نلبت های مناسب باید وجود داشمه باشد‪.‬نلبت سوخت و اکلی نی که منور نیناز اسنت ‪،‬در گازهنا و‬
‫بخارات قابل اشمعال مخملف ‪ ،‬ممغیر است‪.‬‬
‫در گازها ‪،‬حداقل غلظمی که یک گاز یا بخار قابل اشمعال خاص نیاز دارد تا احمراق آن در محنیط ادامنه‬
‫یابد حد پایین انفجار (‪ )LEL‬نامیده می شود‪ .‬پایین تر از این سطح ‪ ،‬مخلوط گاز با هوا بنرای سنوخمن‬
‫بلیار رقیق است‪ .‬از سوی دیگر ‪ ،‬حداکثر غلظمی که گازها و بخارات در هوا مشمعل می شوند ‪،‬حد باالی‬
‫انفجار ( ‪ )UEL‬نام دارد‪ .‬باالتر از این حد ‪،‬مخلوط گاز با هوا برای اشمعال‪ ،‬بنیش از حند غننی اسنت و‬
‫اشمعال صورت نمی گیرد‪.‬محدوده بین حد باال و حد پایین انفجاربرای گازها و بخارات قابل اشمعال ‪ ،‬بنه‬
‫محدوده اشمعال پذیری شهرت دارد‪.‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫اسمون(‪)CH3COCH3‬‬

‫‪211‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫اسمیلن (‪)C2H2‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اکریلو نیمریل‬
‫(‪)CH2CHCN‬‬

‫‪4‬‬
‫‪22/1‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫آلن‬
‫‪12‬‬ ‫‪21‬‬ ‫آمونیار (‪)NH3‬‬
‫‪7/9‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫بنزن (‪)C6H6‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬و‪-3‬بوتا دی ان‬
‫‪2/4‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫بوتان (‪)C4H10‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪2/7‬‬ ‫ان‪-‬بوتانول(‪)C4H9OH‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪2/6‬‬ ‫‪-2‬بوتن‬
‫‪9/7‬‬ ‫‪2/7‬‬ ‫سیس‪-1-‬بوتن‬
‫‪9/7‬‬ ‫‪2/7‬‬ ‫ترانس‪-1-‬بوتن‬
‫‪2‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫بوتیل اسمات‬
‫(‪)CH3COO(CH2)3CH3‬‬
‫‪74‬‬ ‫‪21/1‬‬ ‫کربن مونوکلید (‪)CO‬‬
‫‪19‬‬ ‫‪21‬‬ ‫کربونیل سولفید (‪)OCS‬‬
‫‪32/7‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫کلرو تری فلورواتیلن‬
‫‪6/1‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫کومن (ایزوپروپیل بنزن)‬
‫)‪)C6H5.C3H7‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪6/6‬‬ ‫سیانو ن (‪) (CN)2‬‬
‫‪7/2‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫سیکلو هگزان (‪) C6H12‬‬
‫‪21/4‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫سیکلو پروپان (‪) C3H6‬‬
‫‪71‬‬ ‫‪4/9‬‬ ‫دوتریوم (هیدروژن سنگین)‬
‫سنبل آن ‪ 2H‬یا ‪ D‬است ‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫دی بوران (‪) B2H6‬‬
‫‪92/2‬‬ ‫‪4/2‬‬ ‫دی کلرو سیالن)‪(H2SiCl2‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫دی اتیل بنزن‬
‫‪24/2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬و‪-2‬دی فلوئورو‪-2-‬کلرواتان‬
‫‪27/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪2‬و‪-2‬دی فلوئورو اتان‬
‫‪12/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪2‬و‪-2‬دی فلوئورو اتیلن‬
‫‪24/4‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫دی ممیل آمین‬
‫‪(CH3)2NH‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫دی ممیل اتر ‪CH3OCH3‬‬
‫‪7/1‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪1‬و‪-1‬دی ممیل پروپان‬

‫‪5‬‬
‫‪21/4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪C2H6‬‬ ‫اتان‬
‫‪29‬‬ ‫‪3/3‬‬ ‫اتانول ‪C2H5OH‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫اتیل اسمات‬
‫‪CH3CH2OC(O)CH3‬‬
‫‪21/4‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫اتیل کلراید ‪C2H5Cl‬‬
‫‪6/7‬‬ ‫‪2‬‬ ‫اتیل بنزن‬
‫‪C6H5CH2CH3‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫اتیلن ‪C2H4‬‬
‫‪211‬‬ ‫‪3/6‬‬ ‫‪C2H4O‬‬ ‫اتیلن اکلید‬
‫‪7/2‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫بنزین‬
‫‪6/7‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪C7H16‬‬ ‫هپمان‬
‫‪7/4‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫‪C6H14‬‬ ‫هگزان‬
‫‪71‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪H2‬‬ ‫هیدروژن‬
‫‪41‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫‪HCN‬‬ ‫هیدروژن سیانید‬
‫‪44‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪H2S‬‬ ‫هیدروژن سولفید‬
‫‪2/4‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪(CH3)3CH‬‬ ‫ایزو بوتان‬
‫‪9/6‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫ایزوپروپانول ‪C3H8O‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫ایزو بوتیلن ‪C4H8‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪CH4‬‬ ‫ممان‬
‫‪36‬‬ ‫‪6/7‬‬ ‫‪CH3OH‬‬ ‫ممانول‬
‫‪22/7‬‬ ‫‪2/7‬‬ ‫‪C3H4‬‬ ‫ممیل اسمیلن‬
‫‪21‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪CH3Br‬‬ ‫ممیل برومید‬
‫‪9/2‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫‪-3‬ممیل‪-2-‬بوتن‬
‫‪11‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪C3H8O2‬‬ ‫ممیل سلللو‬
‫‪27/4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪CH3Cl‬‬ ‫ممیل کلرید‬
‫‪21‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫ممیل اتیل کمون‬
‫‪C4H8O‬‬
‫‪12/2‬‬ ‫‪3/9‬‬ ‫ممیل مرکاپمان ‪CH3SH‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫ممیل وینیل اتر‬
‫‪24‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫مونو اتیل امین‬
‫‪11/7‬‬ ‫‪4/9‬‬ ‫مونو ممیل امین‬
‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫نیکل کربونیل‬

‫‪6‬‬
 ‫‪Ni(CO)4‬‬
‫‪7/2‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫پنمان ‪C5H12‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪C6H7N‬‬ ‫پیکولین‬
‫‪9/1‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪C3H8‬‬ ‫پروپان‬
‫‪22‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪C3H6‬‬ ‫پروپیلن‬
‫‪37‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪C3H6O‬‬ ‫پروپیلن اکلید‬
‫‪-‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪C8H8‬‬ ‫اسمایرن‬
‫‪43‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪C2F4‬‬ ‫تمرا فلوئورو اتیلن‬
‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تمرا هیدرو فوران‬
‫‪C4H8O‬‬
‫‪7/2‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫تولوئن ‪C6H5CH3‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪C2HCl3‬‬ ‫تری کلرو اتیلن‬
‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تری ممیل آمین‬
‫‪N(CH3)3‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫تربانمین ‪C10H16‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫وینیل اسمات‬
‫‪CH3COOC2H‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪9‬‬ ‫وینیل برمید ‪C2H3Br‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪4‬‬ ‫وینیل کلرید ‪C2H3Cl‬‬
‫‪12/7‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫‪C2H3F‬‬ ‫وینیل فلوئورید‬
‫‪6/6‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪C6H4(CH3)2‬‬ ‫گزیلن‬

‫(( این جدول صرفا جنبه آموزشی داشمه و نیازی به حفظ کردن آن نیلت‪)).‬‬

‫درجه حرارت اشمعال به عوامل زیر بلمگی دارد ‪:‬‬

‫الف ‪ -‬درصد بخارات تولید شده از ماده قابل اشمعال در محیط ( فشار بخار) ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬مقدار درصد اکلی ن موجود در محیط‪.‬‬
‫ج ‪ -‬نوع منبع آتش زنه و مدت زمانی که جلم قابل اشمعال در مجاورت آن منبع قرار داشمه‬
‫است ‪.‬‬
‫د ‪ -‬شکل و حجم محلی که بخارات در آن قرار دارد( فشار محیط ) ‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫هن ‪ -‬وجود کاتالیزور واکنش درمحیط ( تلریع کننده و کند کننده) ‪.‬‬
‫ارتفاع شعله ‪:‬‬

‫ارتفاع شعله تابع مقدار تولید مولکول آزاد از سطح ماده سوخت می باشد‪ .‬هنر چنه مقندار‬
‫تولید بیشمر و سریعمر صورت گیرد مولکولها ناچار باید ملافت بیشمری طی کنند تا خنود را بنه‬
‫اکلی ن هوا برسانند ‪ ،‬لذا ارتفاع شعله باال می رود‪ .‬در سوخمهای مایع اینن مینزان بلنیار زیناد‬
‫است‪ .‬در چوب کممر و درذغال به حداقل می رسد و در فلزات غیر محلوس است‪.‬‬
‫ملاله تهیه هوا یا اکلی ن باعث می شود تا ماده قابل احمراق و فرار ‪ ،‬بنرای تهینه اکلنی ن بنه‬
‫مناطقی دور از منبع خود زبانه بکشد که در نمیجه سبب تشکیل شعله ای بلند می گردد‪.‬‬
‫حریقها دو شکل کلی دارند ‪ :‬با شعله و بدون شعله‪ .‬حالت دوم بوسیله احمراق کند با سطح ملمهب هنگام‬
‫سوخمن زغال چوب ‪ ،‬نشان داده می شود‪.‬این نوع احمراق از پیوند منبع سوخت و اکلی ن بدون شنکل‬
‫گیری گازهای واسطه ای اسمفاده می کند‪.‬احمراق با شعله ‪ ،‬پیش شرط چهارمی نیز دارد‪ .‬مقندار زینادی‬
‫محصوالت واسطه احمراق تشکیل و مصرف می شود‪ .‬آنها از یونهای آزاد ‪ ،‬ذرات مولکولی کنه اصنطالحا‬
‫رادیکالهای آزاد نامیده می شوند ‪ ،‬الکمرونها و مانند آن تشکیل می گردند‪.‬اثر ممقابل این اجزای فعنال ‪،‬‬
‫بخشی ضروری از از فرآی ند احمراق است‪ .‬از این رو یک پیش شرط چهارم یعنی واکنشهای زنجینره ای‬
‫آزاد وجود دارد‪.‬‬

‫مرحله ای که آتش رشد می یابد مقطعی حلاس است و از لحاظ بکارگیری اقدامات موثر مبارزه با حریق‬
‫اهمیت اساسی دارد‪ .‬باید بموان خیلی زود از وجود آتش مطلع شد تا زمان مورد نیاز برای فرار اشخاص و‬
‫فعالیت مأموران آتش نشانی هدر نرود‪.‬‬
‫مرحله ‪2‬ن اشمعال اولیه ‪ :‬در این لحظه آتش بروز کرده است‪.‬‬
‫مرحله ‪1‬ن رشد آتش ‪ :‬این مرحله از چند دقیقه تا چند ساعت ممکن است ممفاوت باشد در اواینل اینن‬
‫مرحله معموالً سوخت کند می سوزد وتولید دود وگاز می کند‪.‬‬
‫مرحله ‪3‬ن پیشروی شعله ‪ :‬در این مرحله آتش به اغلب مواد سوخمنی سرایت کنرده و درجنه حنرارت‬
‫سریعاً افزایش می یابد‪.‬‬
‫مرحله‪ 4‬ن اوج احمراق ‪ :‬آتش به حداکثر شدت خود رسیده و مواد سوخمنی براحمنی در حنال احمنراق‬
‫هلمند‪.‬‬
‫مرحله ‪ 1‬ن پس نشینی ‪ :‬سوخت کاهش یافمه و درحال از بین رفمن می باشد حجم آتش کم کم کناهش‬
‫می یابد‪.‬‬
‫مرحله ‪6‬ن نیمه سوخمن و دود کردن‪ :‬زنجیره واکنشهای خودکار احمراق در حال از هم گلیخمن است‪.‬‬
‫مرحله ‪ 7‬ن خاموشی‪ :‬در این لحظه آتش خاموش شده است‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫برخی از حریقهای داخل ساخممان سه مرحله را می گذرانند ‪ :‬مرحله آغازین ‪،‬شعله وری و خفه سنوزی‪.‬‬
‫در د و مرحله اول ‪ ،‬اکلی ن کافی وجود دارد ولی سومین مرحله دچار کمبود اکلی ن است‪.‬همه حریقها‬
‫مراحل مجزا و قابل تشخیص را نمی گذرانند ‪ .‬برخی از حریقها چندین بار از مرحله شعله وری بنه خفنه‬
‫سوزی و دوباره شعله وری همراه با افزایش و کاهش دما می روند چراکه حریق بطور ممنناوب اکلنی ن‬
‫مصرف کرده و بعد منمظر رسیدن اکلی ن بیشمر به آن می شود‪ .‬برخی دیگر از حریقها نیز در روندی با‬
‫خط ملمقیم ‪ ،‬ملمقیما به مرحله گلمرش کامل خواهند رفت‪ .‬این روند تابع پن عامل مهم اسنت کنه‬
‫عبارتند از ‪:‬‬
‫مقدار سطح قابل احمراق در معرض حریق ( منبع سوخت )‬
‫چیدمان و نحوه قرار گیری سطوح قابل احمراق‬
‫ماهیت و نوع سطوح قابل احمراق‬
‫نلبت سطح قابل احمراق به حجم اتاق‬
‫مقدار تهویه‬

‫مقدار کلی مصالح قابل احمراق فقط در تعیین مدت زمان سوخمن حریق در صورت مهار نشدن آن قابنل‬
‫توجه است ‪ .‬مقدار سطح ‪ ،‬منبع ماده سوخمنی است که اندازه و شدت حریق را تعیین خواهد کرد‪ .‬تنهنا‬
‫بخش نزدیک به سطح مصالح قابل احمراق به اندازه کافی گرم می شود تا بخارات سوخمنی ایجاد کند‪.‬‬
‫چیدمان سطوح قابل احمراق مخملف در داخل ساخممان یک عامل مهم محلوب می شود‪ .‬معموال از کف‬
‫اتاق به عنوان یک منبع سوخت تا بعد از وقوع فلش اور ‪،‬چشم پوشی می شود‪ .‬از طرف دیگر ‪،‬یک سقف‬
‫قابل احمراق ‪،‬مدت زمان الزم تا وقوع فلش اور را بطور قابل مالحظنه ای کناهش خواهند داد‪ .‬مجناورت‬
‫اشیاء قابل احمراق به یکدیگر ‪ ،‬برروی مقدار گرمای تابشی جذب شده توسط آنها تاثیر گذار خواهد بود‪.‬‬
‫چیدمان سطوح نیز تاثیر مشخصی روی گرمایش توسط فرآیند جابجایی دارد‪.‬مقدار معینی از مصالح که‬
‫بصورت عمودی انباشمه شده اند بلیاربلیار سریعمر از زمانی که همان مصالح بصنورت افقنی انباشنمه‬
‫شده اند ‪،‬مشمعل می شوند‪.‬‬
‫ماهیت و نوع سطوح قابل اشمعال بر احمراقشان تاثیرگذار خواهد بود‪.‬سطوح تیره یا ناهموار ‪،‬سنریعمر از‬
‫سطوح روشن و صاف گرمای تابشی را جذب می کنند و برخی از مصالح نیز دمای اشمعال پایین تنری از‬
‫بقیه دارند‪.‬‬

‫اگرچه در یک واکنش گرماده هر ماده ای که بمواند با اکلی ن ترکیب شود ‪ ،‬ماده سوخمنی نامینده منی‬
‫شود ؛ ولی اکثر جامدات و مایعات برای سوخمن ابمدا باید تبخیر شوند‪ .‬بننابراین آنهنا در واقنع مننابع‬
‫سوخت هلمند و این بخارات منمشر شده از آنهاست که در واقع سوخت اصنلی بشنمار منی آیند و بنا‬
‫اکلی ن ترکیب می شود‪.‬از نظر فنی ‪ ،‬گازها و بخارات باهم فرق دارند ؛چراکه بخنارات بواسنطه تبخینر‬
‫مایعات و جامدات ایجاد می شوند در حالیکه گازها معموال در دمای عادی بصورت گاز هلمند‪ .‬اگرچه بنه‬
‫‪9‬‬
‫محض اینکه این بخارات تولید شدند ‪ ،‬درست مانند گازها رفمار می کنند‪ .‬در هر صورت این واژه ها بنه‬
‫اشمباه به جای یکدیگر اسمفاده می شوند‪.‬‬

‫بخاطر اینکه اغلب خلارات و مرگ و میر در حریق ‪ ،‬در ساخممانها رخ می دهد‪ ،‬اجازه دهید تنا رونند‬
‫گلمرش حریق در یک ساخممان را تجزیه و تحلیل کنیم ‪.‬‬
‫گرما ‪:‬‬
‫حریق زمانی شروع می شود که شکل معینی از انرژی ‪ ،‬گرمای کافی برای احمراق یک سطح قابل احمراق‬
‫را ایجاد می کند‪ .‬گلمرش اولیه حریق به قابلیت اشمعال آن سطح و شدت گرما بلمگی دارد ‪ .‬برخنی از‬
‫حریقها از همان ابمدا به سرعت گلمرش می یابند در حالیکه برخی دیکر تا ساعمها ‪ ،‬خفه می سوزند ‪.‬‬
‫سه روش اصلی برای انمقال گرما وجود دارد ‪:‬‬
‫هدایت ‪ ،‬جابجایی ( همرفت ) و تابش ( تشعشع )‪.‬‬
‫جابجایی ‪:‬‬
‫جابجایی ( همرفت ) ‪ ،‬حرکت گازهای داغ است که تقریبا همیشه بلمت باال حرکت می کنند تا زما نیکه‬
‫به یک مانع برخورد کنند و آنجا جمع می شوند یا بصورت افقی حرکت می کنند ‪ .‬در این حالت نیز هنوز‬
‫بدنبال راهی برای باال رفمن هلمند ‪ .‬این حرکن می تواند تحت تاثیر باد یا جریانهای هوا قرار گیرد حمی‬
‫در یک ساخممان بلمه ‪.‬‬
‫اغلب حرکت حریق در داخل ساخممان ها از طریق جابجایی انجام می شود هنم بصنورت افقنی و هنم‬
‫بصورت عمودی‪ .‬گازهای در حال حرکت برای اشمعال مواد قابل احمراقی که در نزدیکی سطحشان قنرار‬
‫دارند ‪ ،‬به اندازه کافی داغ هلمند‪ .‬زمانی که گازهای داغ ‪ ،‬ملافت زیادی از منبع شان را طی می کنند ‪،‬‬
‫گرم ای خود را از دست می دهند ولی هنوز هم می توانند مواد ملمعد برای اشنمعال را از فواصنل غینر‬
‫منمظره مشمعل سازند‪ .‬دلیل اصلی آسیب پذیری مناطق باالی حریق ‪ ،‬تمایل گازهای بنرای حرکنت بنه‬
‫سمت باالست ؛ چراکه گازهای داغ و دود به آن سمت حرکت می کنند ‪ .‬بخشهایی از سناخممان کنه در‬
‫صورت ملیر حرکت به سمت باال ‪،‬گازهای قابل اشمعال آنجا تجمع می کنند ‪ ،‬هم از نظر اشمعال و هنم از‬
‫نظر تنفس دود ( گاز) بلیار خطرنار هلمند ‪.‬‬

‫‪01‬‬
‫جابجایی محممل ترین روش حرکت حریق در درون ساخممان از طریق روزنه های دیوار ‪ ،‬راه پلنه هنا و‬
‫شیروانی هاست‪.‬‬

‫هدایت ‪:‬‬
‫روش دیگر انمقال گرما ‪ ،‬هدایت است که در حریقها رای نیلت ولی گاهی اوقات آن هم بنا پیامندهای‬
‫خطرنار می تواند اتفاق بیافمد ‪ .‬هدایت ‪ ،‬عملی است که بواسطه آن گرما از طریق یک ماده جامد غینر‬
‫قابل اشمعال انمقال می یابد ‪ .‬در این روش گاهی اوقات گرما از طریق یک دیوار با شدت کافی ‪ ،‬مواد قابل‬
‫اشمعال چلبیده به آنطرف دیوار را مشمعل می کند ‪ .‬فلزات ‪ ،‬رساناهای گرمایی بلنیار خنوبی هلنمند‬
‫درحالیکه آجر و بمن اینگونه نیلمند ‪ .‬ولی با اینحال مواقعی پیش می آید که در حریقی با شدت و مدت‬
‫زمان زیاد ‪ ،‬گرما از طریق دیوار آجری هدایت می شود ‪ .‬هدایت گرمایی از طریق سنقفها ینا دیوارهنای‬
‫فوالدی ‪ ،‬مانند آنهایی که در کشمیها یافت می شود ‪ ،‬باید مورد ا نمظار باشد‪.‬‬

‫‪00‬‬
 ‫تابش ‪:‬‬
‫سومین روشی که از طریق آن گرما منمقل می شود ‪ ،‬تابش است ‪ .‬گرمای تابشی غیر قابل روینت اسنت‬
‫‪.‬این نوع گرما به همان شیوه نور حرکت کرده و بلیار شبیه به آن رفمار می کنند ولنی طنول منوج آن‬
‫ممفاوت است‬

‫بک درفت ( ‪) backdraft‬‬

‫در محیط بلمه ای که آتش وجود دارد‪ ،‬بعد از مدت زمانی به علت بلمه بودن دربها و پنجره ها اکلی ن‬
‫مورد نیاز برای سوخمن کاهش می یابد و در نمیجه ناقص سوزی سوخت آغاز می شود‪ .‬حمی ممکن است‬
‫در اثر کمبود اکلی ن شعله آتش خاموش شده وکند سوزی ادامه پیدا می نماید ومواد نیم سوز می تواند‬
‫‪02‬‬
‫محیط را به طور خطرناکی با بخارات و گازهای قابل اشمعال پرکند و بارسنیدن هنوای کنافی ( منثالً بنه‬
‫واسطه باز شدن یک درب ) ‪ ،‬بخارات وگازهای قابل اشمعال داغ دچار آتنش سنوزی ناگهنانی و یناحمی‬
‫انفجننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننار‬
‫می شوند‪ .‬گاهی اوقات یک گوی آتشین از محل ورود هوا به اتاق به بیرون می آید و این به وین ه بنرای‬
‫مأموران آتش نشانی که اتاقها را برای نجات بازماندگان مورد بازرسی قرار می دهنند‪ ،‬بلنیار خطرننار‬
‫است‪ .‬و از این رو باید قبل از ورود به اتاق های بلمه ‪ ،‬آنها را به شکل کنمرل شده ای تهویه نمود‪.‬‬

‫‪Flash Over‬‬ ‫فلش آور‬

‫شعله ورشدن یا گر گرفمن به مرحله ای گفمه میشود که آتش با یک حرکت سریع و همه جانبنه تمنامی‬
‫مواد سوخمنی و فضا را یکپارچه مشمعل می کند‪ .‬ابمدا بخارات حاصل از سوخت در نزدیکی سطحی کنه‬
‫ممصاعد شده اند می سوزند و در این فاصله به طور عادی مقدار هوای دسمرس بیش از مقدار مورد نیناز‬
‫است‪ .‬دراین زمان عامل کنمرل کننده سرعت احمراق‪ ،‬ملاحت سطح ماده سوخمی اسنت‪ .‬تنداوم دوره‬
‫رشد به عوامل ممعددی بلمگی دارد‪ ،‬اما لحظه بحرانی وقمی فرا می رسد که شعله های آتش بنه سنقف‬
‫برسند‪ .‬با گلمرش آتش به سطح زیر سقف ‪ ،‬ملاحمی که دچار آتش سوزی شده است به مقدار زینادی‬
‫افزایش می یابد‪ .‬در نمیجه تابش حرارت به طرف سطح مواد قابل احمراق به طور محلوسی افزایش می‬
‫یابد دریک اتاق معمولی‪ ،‬با مبلمان و دکوراسیون معمنولی اینن اتفناق در دماهنای حندود‪ 111‬درجنه‬
‫سننانمیگراد رخ میدهنند‪ .‬در اینجننا باقیمانننده مننواد سننوخمی بننه سننرعت بننه دمننای آتننش‬
‫خود رسیده و ظرف ‪ 4-3‬ثانیه مشمعل می شوند‬
‫‪BLEVE‬‬ ‫بلوی‬
‫انفجار ناشی از افزایش فشار بخار حاصل از جوشیدن مایع ‪:‬‬
‫یکی از عمده ترین انفجارات که در این گروه قرار دارد انفجار در اثر ازدیاد فشار ناشی از افزایش فشنار‬
‫بخار حاصل از جوشیدن مایع می باشد واین انفجارات بنام‬
‫‪ BLEVE = Boiling liquid Expanding Vapor Explosion‬میباشد‪.‬‬
‫این نوع انفجار ازعمده ترین انفجارات مخازن بوده که سبب دو یا چند تکه شدن مخنزن منایع در ینک‬
‫لحظننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننه‬
‫می شود‪ .‬انفجار این مخازن زمانی صورت میگیرد که درجه حرارت مایع داخل مخزن به بناالتر از نقطنه‬
‫جوش خود ( در فشار اتملفر) برسد‪ .‬بیشمر انفجارات ‪ BLEVE‬مموجه مخننازن گازمنایع(‪) LP-Gas‬‬
‫میباشد که اثر این مخازن در اثر حریقها بر اثر جذب حرارت و وقنوع عمنل فنوق منفجنر منی شنوند‪.‬‬
‫همزمان با ازدیاد فشار‪ ،‬در اثر حرارت ‪ ،‬بدنه مخازن نیز ضعیف تر شده و عمل انفجار صورت میگینرد و‬
‫البمه این انفجارات فقط مخمص به مخازن محموی مایع یا گاز قابل اشمعال نبوده بلکه دیگهنای بخنار در‬
‫اثر کارنکردن سوپاپ اطمینان یا تحت فشار بیش از حد قرار گرفمن و یا حرارت بیش از انندازه دیندن و‬
‫همچنین انمخاب نامناسب دیگ از نظر گنجایش سبب چنین حالمی از انفجار می شود‪.‬‬
‫‪03‬‬
 ‫طرق اطفاء یا خاموش کردن آتش ‪:‬‬
‫هرگاه یکی از سه عاملی را که تشکیل دهنده مثلث آتش بوده و ضروری برای انجام عمل احمنراق منی‬
‫باشد را از میان برداریم مثلث آتش ناقص شده و فرو می ریزد وعمل احمراق مموقف خواهند شند‪ .‬اینن‬
‫عمل را می توانیم با برداشمن ( قطع) مواد قابل اشمعال( ماده سوخمنی) یعنی جلوگیری از تغذیه حرینق‬
‫و یا جلوگیری از رسیدن اکلی ن کافی به آتش با اسمفاده از گازهای خنثی و یا تقلیل درجه حنرارت بنا‬
‫اسنننننننننننننمفاده ازعوامنننننننننننننل خننننننننننننننک کنننننننننننننننده (آب)‬
‫انجام دهیم که درهر سه صورت آتش سوزی کنمرل و مموقف خواهد شد‪.‬‬
‫به چهار روش می توان آتش سوزی را خاموش نمود‪:.‬‬

‫تقلیل درجه حرارت بوسیله سردکردن‬

‫کاهش درصد اکلی ن بوسیله گازهای خنثی‪.‬‬
‫قطع یا دور ساخمن مواد سوخمنی بوسیله جداسازی‪.‬‬
‫قطع واکنشهای زنجیره ای سوخمن‪.‬‬

‫طبقه بندی آتش سوزیها‬

‫طبقه بندی ‪: NFPA‬‬

‫طبقه ‪ : A‬آتش سوزیهای مواد معمولی جامد از قبینل چنوب ‪ ،‬پارچنه ‪ ،‬کاغنذ ‪ ،‬السنمیک وبلنیاری از‬
‫پالسمیک ها ‪.‬‬
‫طبقه ‪ : B‬آتش سوزیهای مایعات قابل اشمعال ‪ ،‬روغنها ‪ ،‬قیرها ‪ ،‬رنگهای روغننی‪ ،‬الر الکنل و گازهنای‬
‫قابل اشمعال ‪.‬‬
‫طبقه ‪ : C‬دسمگاههای مصرف کننده برقی که در زمان داشمن انرژی برق باید از خناموش کنننده عنایق‬
‫جهت اطفاء اسمفاده نمود ( به هنگام قطع برق از دسمگاه ‪ ،‬ممکن است ازخاموش کننده های گنروه ‪ A‬و‬
‫‪ B‬به طور ایمن اسمفاده نمود) ‪.‬‬
‫طبقه ‪ : D‬آتش سوزی فلنزات قابنل اشنمعال ماننند لیمنیم ‪ ،‬پماسنیم ‪ ،‬سندیم ‪ ،‬منینزیم ‪ ،‬زیرکنونیم‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫طبقه ‪ :K‬طبقه حریق روغنهای خوراکی و آشپزی‬

‫‪04‬‬
 ‫طبقه بندی اروپایی‬

‫در سننالهای قبننل آتننش سننوزیها در انگلننمان بننه طننور غیننر رسننمی مانننند روش ‪NFPA‬‬
‫دسمه بندی شده بود ‪ ،‬ولی اکنون کشورهای اروپایی در طبقه بندی انواع جدید آتش سوزیها به توافنق‬
‫رسیده اند که طبقه بندی فوق به شرح زیر میباشد ‪:‬‬
‫طبقه ‪ : A‬جامدات قابل اشمعال ( مواد خشک )‪.‬‬
‫طبقه ‪ : B‬مایعات قابل اشمعال ‪.‬‬
‫طبقه ‪ : C‬گازها‪.‬‬
‫طبقه ‪ : D‬فلزات قابل اشمعال‪.‬‬
‫طبقه ‪ : E‬وسایل الکمریکی ( برقی ) ‪.‬‬
‫طبقه ‪ :F‬روغنهای خوراکی و آشپزی‬

‫آتش سوزیهای خشک ( گروه ‪: ) A‬‬

‫این طبقه از آتنش سنوزیها منوادی را شنامل منی شنود کنه پنس از سنوخمن ازخودخاکلنمر بناقی‬
‫مننی گذارننند ‪ ،‬مانننند‪ ،‬فننراورده هننای چننوبی ‪،‬پنبننه ای ‪ ،‬پشننمی ‪ ،‬السننمیکی و انننواع مخملننف‬
‫پارچه های مصنوعی ‪ ،‬حبوبات ‪ ،‬غالت وغیره ‪ .‬برای خاموش نمودن این آتش سنوزیها بهمنرین طریقنه‪،‬‬
‫سرد کردن و موثرترین وسیله آب می باشد‪.‬‬

‫مایعات قابل اشمعال ( گروه ‪: ) B‬‬

‫خطر آتش سوزی مایعات قابل اشمعال بلمگی ملمقیم به خاصیت تبخیر شندن آنهنا دارد کنه در اثنر‬
‫دریافت حرارت از محیط یا یک منبع حرارتی دیگر‪ ،‬گاز کافی برای اخمالط با هوا تولید ومخلنوط قابنل‬
‫اشمعال یا انفجاری را مهیا سازند‪.‬‬
‫الف ) مایعات سریع االشمعال ‪:‬‬
‫مایعات سریع االشمعال به مایعاتی گفمه می شود که نقطه تبخیر آنها پایین باشد مانند ‪ :‬بنزین ‪.‬‬
‫ب ) مایعات کند اشمعال ‪:‬‬
‫مایعات کند اشمعال به مایعاتی گفمه می شود که نقطه تبخیر آنها باال باشد مانند ‪ :‬نفت خام‪ ،‬روغن هنای‬
‫حیوانی وغیره‪.‬‬
‫مایعات قابل اشمعال از نظر حل شدن در آب به دو دسمه تقلیم می شوند ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬مایعاتی که در آب حل می شوند مانند ‪ :‬الکل ها ( مایعات غیر چرب )‪.‬‬
‫ب ‪ -‬مایعاتی که در آب حل نمی شوند مانند ‪ :‬فرآورده های نفمی ‪ ،‬روغنی وغیره( مایعات چرب ) ‪.‬‬
‫در ظروف محموی مایعات قابل اشمعال ‪ ،‬هرچه ظرف بیشمر خالی باشد خطر انفجار بیشمر است ( بشنکه‬
‫یا تانکرهای بنزین و نفت )‪.‬‬

‫‪05‬‬
 ‫آتش سوزی گازها ن گروه ‪C‬‬
‫هر گازی می تواند خطرنار باشد‪ ،‬حمی هوای فشرده داخل سیلندرها؛ زیرا اگر حرارت به سیلندر برسد‪،‬‬
‫فشار باال رفمه و ممکن است آن را منفجر نماید‪ .‬گازهای قابل اشمعال از نظر وزن مخصوص به دو دسنمه‬
‫تقلیم میگردند‪ 2 :‬ن گازهایی که از هوا سبکمرند‪ ،‬مانند ئیدروژن‪ 1 .‬ن گازهایی که از هوا سنگین ترنند‪،‬‬
‫مانند بوتان و پروپان‬
‫‪« .‬خطرات گازها و طریقه مبارزه»‬
‫بطورکلی در مورد مواجه شدن با خطرات گازها دو حالت مخملف وجود دارد‬
‫‪2‬ن مرحلهای که آتش سوزی ناشی از گاز بوجود آمده باشد‬
‫‪1‬ن مرحلهای که گاز در ساخممان پخش شده و آتش نگرفمه باشد‪.‬‬
‫برای مبارزه در مرحله اوّل؛ یعنی آتش سوزیهای ناشی از گاز در محلهای سرپوشنیده‪ ،‬الزم اسنت ابمندا‬
‫اطراف مخازن گاز را با توجه به نوع آتش سوزی خاموش نماییم‪ ،‬در صورتی خودِ گاز را خاموش مینماییم‬
‫که مخزن گاز قابل حمل به بیرون یا شیر کنمرل آن سالم باشد تا بموانیم پس از خاموش کردن‪ ،‬بالفاصله‬
‫مخزن را به خارج از ساخممان منمقل و یا با بلمن شیر کنمرل از خروج گاز جلوگیری نماییم‪ .‬در صورتی‬
‫که مخزن قابل انمقال نباشد و یا به عللی نموانیم از خروج گاز جلوگیری کنیم‪ ،‬باید از خاموش کردن خود‬
‫سیلندر گاز پس از خاموش کردن اطراف خودداری نماییم و مرتباً بوسیله آب مخزن را از تمنام نقناط و‬
‫بیشمر از قلمت باال خنک نموده از سرایت آتش به اطراف جلوگیری کنیم تا زمانی کنه وسنائل انمقنال‬
‫مخزن و یا جلوگیری از خروج گاز آماده گردد‪.‬‬
‫برای خاموش نمودن آتش سوزی گازها‪ ،‬باید هر سه طریق اطفای مثلثِ آتش را انجام دهیم‬
‫‪2‬ن سیلندر را به وسیله آب خنک میکنیم (پایین آوردن درجه حرارت)‬
‫‪1‬ن آتش را بوسیله مواد خفه کننده‪ ،‬پودرهای شیمیایی و گاز کربنیک و غیره خاموش میسنازیم (خفنه‬
‫کردن)‪.‬‬
‫‪3‬ن جریان گاز را قطع میکنیم (دور ساخمن مواد سوخمنی)‪.‬‬

‫مرحله دوّم؛ زمانی که گاز در ساخممان پخش شده و آتش نگرفمه باشد (مرحله خطر) در این حالت الزم‬
‫است که برای جلوگیری از انفجار و آتش سوزی اقدامات زیر انجام شود‬
‫‪2‬ن خاموش کردن تمام منابع حرارتی؛ از قبیل بخاری و چراغهای خورار پزی و غیره‬
‫‪1‬ن از قطع و وصل نمودن کلیدهای برق خودداری شود؛ یعنی اگر حمنی ینک المنو روشنن بنود آن را‬
‫بوسیله کلید خاموش نکنیم چون خود کلید تولید جرقه مینماید البمه در مواردی که فیوز برق در خارج‬
‫از ساخممان قرار دارد می توانیم فیوز کنمور را باز کنیم تا جریان برق در داخل سناخممان بندون ایجناد‬
‫جرقه قطع شود ولی اگر فیوز در محل پخش شدن گاز باشد به هیچ عنوان آن را باز نمیکنیم‪.‬‬
‫‪3‬ن جلوگیری از خروج گاز بوسیله بلمن شیر کنمرل‪.‬‬
‫‪4‬ن باز کردن تمام دربها و پنجرههای ساخممان‪.‬‬

‫‪06‬‬
‫‪1‬ن خارج کردن گاز داخل ساخممان بوسیله ایجاد باد و برای این کار باید از وسائلی اسنمفاده شنود کنه‬
‫تولید الکمریلیمه ساکن یا جرقه ننماید و وسائل مناسب عبارتند از یک مقوای بزرگ یا قطعهای گونی یا‬
‫پارچههای نخی و غیره‪ .‬مطمئن تر آن است که پارچه یا گونی را خیس نماییم‬
‫‪6‬ن بهمر است از دسمکش یا یک تکه پارچه مرطوب برای باز و بلمه کردن دربها اسنمفاده شنود چنون‬
‫حرکت در روی موکتها‪ ،‬در بدن تولید الکمریلیمه ساکن میکند‪.‬‬
‫‪7‬ن برای داخل شدن به محل بهمر است از دسمگاه تنفلی اسمفاده کنیم یا قطعنهای پارچنه در جلنوی‬
‫دهان قرار دهیم و در صورت امکان چیزی باشد که صورت را بپوشاند تا در زمان بروز آتش سوزی ریه و‬
‫مجاری دچار سوخمگی نشود‪.‬‬
‫آتش سوزی فلزات اشمعال ن گروه ‪D‬‬
‫این نوع آتش سوزی مربوط به برخی فلزات است‪ .‬مواد اطفاء حریق که دارای آب باشند برای این آتنش‬
‫سوزیها خطرنار هلمند‪ .‬به علت آنکه با مولکهای آب واکنش داده و گاز ئیدروژن همراه گرما تولید می‬
‫نمایند وگاز ئیدروژن خود گازی قابل اشمعال می باشند کنه میموانند دامننه حرینق را گلنمرش دهند‬
‫‪.‬همچنین به کار بردن گاز کربنیک و پودرهای شیمیایی ( بی کربناتها ) ممکن است بی اثر و یا خطرننار‬
‫باشد‪ .‬در غالب آتش سوزیهای مربوط به فلزات ‪ ،‬بکاربردن پودر گرافیت ‪ ،‬پنودر تالنک ‪ ،‬خاکلنمر بنی‬
‫کربنات سدیم‪ ،‬سنگ آهک و ماسه خشک معموالً مطلوب خواهد بود‪ .‬پودرهای خاص ترکیبی برای اطفاء‬
‫آتش سوزی برخی از فلزات بوی ه در مورد مواد پرتوزا توصیه شده اند‪.‬‬

‫الکمریلیمه(‪:)E‬‬
‫مانند ژنراتورهای مولد برق‪ ،‬دینامها‪ ،‬کابلها و سیمهایی که دارای انرژی الکمریلیمه هلمند‪ ،‬باید قبل از‬
‫هر اقدامی جریان برق قطع گردد و بعد از آن‪ ،‬با توجه به نوع آتش سنوزی در اطنراف وسنائل برقنی‪ ،‬از‬
‫خاموش کننده مناسب اسمفاده کنیم‪.‬‬

‫روغنهای گیاهی و آشپزی (‪:) F‬‬

‫حریق این طبقه مربوط به روغنهای گیاهی و آشپزخانه ایلت‪ .‬این طبقه از حریقها جدیندا بنه طبقنات‬
‫قبلی اضافه شده است ‪ .‬از آب برای اطفاء حریق این دسمه از حریقها نباید اسمفاده کنرد چراکنه سنبب‬
‫گلمرش حریق می شود ‪ .‬خاموش کننده این گروه ‪ ،‬خاموش کننده شیمیایی تر است هرچند از خاموش‬
‫کننده پودر شیمیایی خشک بطورمعمول اسمفاده می شود‪.‬‬

‫‪07‬‬
 ‫طبقه بندی آتش سوزیها براساس اسماندارد اروپایی‬
‫طبقه بندی آتش سوزیها‬ ‫مواد‬ ‫خاموش کننده توصیه شده‬
‫موادی که از سطح می سنوزند‬
‫مثل ‪ ،‬چوب ‪ ،‬کاغذ ‪ ،‬پارچه ‪.‬‬
‫موادی که ازعمق منی سنوزند‬
‫خاموش کننده هنای پنودری چنند مثننل چننوب‪ ،‬زغننال سنننگ ‪،‬‬
‫پارچه ‪ ،‬کهنه ‪ ،‬وسنایل گنران جامدات احمراق پذیر بجز فلزات‬ ‫منظوره‬
‫وغیر قابل تعویض در موزه ها ‪A ،‬‬ ‫خاموش کننده های نوع آبی‬
‫بایگانی ها ‪ ،‬کلکلیونها و غیره‬
‫موادی که در اثر حریق شنکل‬
‫خود را ازدست می دهند مثل‬
‫السمیک نرم ‪ ،‬پالسمیک نرم‬

‫نفت‪ ،‬بنزین‪ ،‬رنگ‪ ،‬الر‪ ،‬روغن‬

‫خاموش کننده های پودری‬
‫و غیننننننننننننننننننره‬
‫خاموش کننده های کف شنیمیایی و‬
‫مایعات قابل اشمعال‬ ‫( غیرقابل حل درآب )‬
‫مکانیکی‬
‫مایعات سنگین ماننند قینر و ‪B‬‬
‫خاموش کننده های پودری و ‪CO2‬‬
‫آسفالت وگریس‬
‫خاموش کننده های هالون‬
‫الکل‪ ،‬کمونها و غیره ( قابل حل‬
‫خاموش کننده های ‪AFFF‬‬
‫در آب )‬

‫موادی که چون با آب ترکینب‬ ‫خاموش کننده های پودری‬

‫شوند تولید گاز قابل اشنمعال گازهای قابل اشمعال‬ ‫خاموش کننده های هالون‬
‫‪C‬‬ ‫می نماید مانند کاربید‬

‫منیننزیم‪ ،‬سنندیم‪ ،‬پماسننیم‪ ،‬فلزات قابل اشمعال‬

‫خاموش کننده های پودر خشک‬
‫‪D‬‬ ‫آلومینیم‬

‫‪08‬‬
 ‫خاموش کننده های ‪CO2‬‬
‫کلیننند و پریزبنننرق‪ ،‬تلفنننن‪ ،‬لوازمات برقی در محل زندگی‬
‫خاموش کننده های هالون‬
‫‪E‬‬ ‫کامپیوتر‪ ،‬ترانلفورماتورها‬
‫خاموش کننده های پودری‬

‫روغنهننای خننوراکی و مننورد روغنهای گیاهی و آشپزی‬

‫خاموش کننده های شیمیایی تر‬
‫‪F‬‬ ‫اسمفاده در آشپزخانه ها‬

‫«مزایای آب از نقطه نظر آتش نشانی»‬

‫ارزانی و فراوانی آب موجب شده است که دسمرسی به آن‪ ،‬به سهولت ممکن باشد‪ .‬قدرت بلیار سنیالن‬
‫آب در انواع لوله های فلزی و السمیکی و برزنمی‪ ،‬که انمقال آب را از فواصل دور به کانون حرینق میلنر‬
‫میسازد‪ ،‬وقمی توسط سر لولههای مخصوص حریق‪ ،‬بصورت گرد روی حریق ینا در فضنای داغ پاشنیده‬
‫شود‪ ،‬به حداکثر خاصیت سردکنندگی آن می رسیم و در صورتی که به شکل قطرات درشت پخش گردد‪،‬‬
‫به همان نلبت از این خاصیت کاسمه شده و قلممی از آب بندون تبخینر‪ ،‬در کنف محنل حرینق روان‬
‫میشود و هرگاه آب را به صورت فوران پر روی حریق بریزیم بیش از ‪ 21‬الی ‪ 21‬درصد آن تبخیر نگشنمه‬
‫و قلمت اعظمش‪ ،‬نه تنها به هدر میرود که ممکن است خود بر اثر فشار زیادی که به در و دیوار کنانون‬
‫حریق یا محمویات محل وارد میسازد‪ ،‬بر خلارت ناشی از حریق بیافزاید‪ .‬وقمی آب زیاد بندین ترتینب‬
‫بپاشند کف طبقات بنای مورد حریق‪ ،‬از آب پر شده به دیوارها و کف و سقف و اثاث منقول و غیر منقول‬
‫اماکن مخملف خلارت بلیار وارد می آورد‪ ،‬حمی فشار زیاد آب که بوسیله پمپهنای اتومبیلهنای آتنش‬
‫نشانی‪ ،‬با لولههای قوی به دیوارها روانه میسازند‪ ،‬کم کم روکش و مالت مصالح ساخممانی را از بین برده‬
‫و موجب در هم ریخمن آن میگردد‪ .‬با تمامی این احوال‪ ،‬چگونگی اسمفاده از قندرت سنردکنندگی آب‬
‫اغلب بدست ما نیلت و وضع خاص حریق به ما تحمیل میسازد؛ مثال در حریقهای بزرگ چنانچه آب به‬
‫صورت گرد به کار رود‪ ،‬حرارت زیاد فضا و جریان شدید صنعودی هنوای داغ‪ ،‬اینن ننوع آب را قبنل از‬
‫رسیدن به کانون حریق تبخیر نموده و توأم با جریان صعودی هوا به خارج میرانند‪ .‬از طنرف دیگنر در‬
‫حریقهای بزرگ به علت حرارت زیاد‪ ،‬نمی توان به کانون حریق نزدیک شد و ناچار از فاصله دور باید بنه‬
‫خاموش کردن آن پرداخت و چون هر قدر آب با قطرات ریزتر پرتاب گردد‪ ،‬از بَرد و سردی آب به نلبت‬
‫‪09‬‬
‫زیادی کاسمه می شود‪ ،‬لذا ناچار باید از فوران پر در این مورد اسمفاده کرد‪ ،‬با آن که خود منیداننیم‪ ،‬در‬
‫این صورت قلمت اعظم آب به هدر میرود‪ .‬در اینگونه موارد نیز چنانچه از هر دو شکل آب در آن واحد‬
‫اسمفاده شود‪ .‬به مراتب زودتر به نمیجه اصلی که خاموش کردن کانون حریق اسنت منیرسنیم؛ بندین‬
‫ترتیب که در آن واحد از فوران پر‪ ،‬جهت حمله به منشأ حریق از فواصل دور و از آب گنرد بنرای سنرد‬
‫کردن فضای داغ‪ ،‬مانند سپر پیشروی اسمفاده کنیم‪ .‬در این صورت بدیهی است به سرعت میتنوان بنه‬
‫کانون اصلی حریق نزدیک شد‪ ،‬بدون آن که هوای داغ محل بمواند مانع کار گشمه یا به منأموران صندمه‬
‫بزند‪ .‬بنابراین آب گرد را تنها در کانونهای کوچک حریق یا برای سرد کردن فضای داغ و سپر پیشنروی‬
‫در حریقهای بزرگ می توان بکار برد‪ .‬مقدار کل آب تبخیری مورد نیاز جهت خاموش کردن یک حرینق‪،‬‬
‫نلبت معکوس دارد با سرعت آب پاشی‪ ،‬بدین معنا که هر چه مالیممر آب بر روی حریق بپاشیم مقندار‬
‫کل آب مورد نیاز برای خاموشی کامل بیشمر خواهد بود‪.‬‬

‫معایب آب از نقطه نظر آتش نشانی»‬

‫آب نلبماً سنگین وزن است‪ ،‬یک ممر مکعب آن قریب یک تنن وزن دارد‪ ،‬در نمیجنه حمنل و نقنل آن‬
‫دشوار است و چون هادی الکمریلیمه است‪ ،‬لذا در محلهایی که احممال برخورد آب با سیمهای برق ینا‬
‫آالت و ادوات و دسمگاههای الکمریکی میرود‪ ،‬خطر برق گرفمگی برای آتش نشان وجود دارد‪ .‬خلنارت‬
‫از ناحیه آب زیادِ پر فشار به اماکن‪ ،‬گاه از خود حریق کممر نیلت و چون منظور اصلی از آتنش نشنانی‬
‫تقلیل خلارت است‪ ،‬باید نکات فراوانی را با نهایت دقت رعایت نمود‪ :‬رسنیدن آب بنه بعضنی از منواد‬
‫شیمیایی‪ ،‬مایعات قابل اشمعال یا فلزات و مواد قابل احمراق‪ ،‬نه تنها اثر خاموش کننده ندارد‪ ،‬که گاه بنر‬
‫شدت احمراق و دامنه دار شدن حریق میافزاید و نیز ممکن اسنت موجنب انفجارهنای شندید گنردد‪.‬‬
‫رسیدن آب به هر گونه دارو‪ ،‬بفرض آن که آنها را تجزیه نکرده و گازهای قابل اشمعال تولیند نکنند‪ ،‬ینا‬
‫اغلب آنها را در خود حل می کند یا غیر قابل اسمفاده میسازد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫خاموش کننده های قابل حمل ( دستی )‬
 ‫خاموش کننده های قابل حمل ( دستی )‬

‫• باید توجه داشت کلیه آتش سوزیها (به جز انفجارات) در لحظات اولیه کوچک و محدود است و بر‬

‫اثر مرور زمان بتدریج و با سرعت زیادی گسترش یافته و خسارات جبران ناپذیری بوجود می آورند ‪.‬‬

‫به همین دلیل اطفای حریق در لحظات اولیه (گلدن تایم)آسان والزم وموثر است واین خود دلیل‬

‫اصلی برای لزوم آموزش همگانی و وجود تجهیزات اولیه الزم برای اطفای حریق می باشد‪.‬‬

‫خاموش کننده ها از نظر وزنی به سه دسته تقسیم می شود‪:‬‬

‫• خاموش کننده هایی با وزن ﻣﺎده ﺧﺎﻣوش ﮐﻧﻧده از‪ 1‬تا ‪11‬کیلوگرم‪(.‬خاموش کننده های دستی)‬

‫• خاموش کننده هایی با وزن ﻣﺎده ﺧﺎﻣوش ﮐﻧﻧده از ‪11‬تا ‪05‬کیلوگرم که عموما با چرخ دستی حمل می شوند‪.‬‬

‫• خاموش کننده هایی با وزن ﻣﺎده ﺧﺎﻣوش ﮐﻧﻧده ﺑﺎﻻﺗﺮ از‪05‬کیلوگرم که معموال توسط خودروهای آتش نشانی حمل‬

‫ودر مواقع لزوم مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬ﻣﺎده ﺧﺎﻣوش ﮐﻧﻧده‬
‫خاموش کننده دستی ‪ :‬به وسیله ای گفته می شود که برای مبارزه با آتش سوزی طرح و ساخته‬

‫شده است و با حداکثر ‪ 11‬کیلو ظرفیت‪ ،‬یک نفر به راحتی قادر به حمل و استفاده از آن باشد‪ .‬انواع‬

‫بزرگتر این وسایل به روی چرخ یا خودرو قرار داده می شود و یا به طور ثابت در اماکن نصب می گردد‪.‬‬

‫مزایای استفاده از خاموش کننده های دستی ‪:‬‬

‫‪-1‬در دسترس بودن خاموش کننده ها‪.‬‬

‫‪ -2‬استفاده از خاموش کننده ها احتیاج به تخصص زیادی ندارد ‪.‬‬

‫‪-3‬قابل حمل بودن توسط یک نفر‪.‬‬

‫شناخت انواع خاموش کننده های دستی از لحاظ مواداطفایی‪:‬‬

‫الف ‪ :‬خاموش کننده های محتوی آب‪ ،‬که بر دو نوع آب و هوا و آب و گاز می باشد‪.‬‬

‫ب ‪ :‬خاموش کننده های حاوی کف‪ ،‬که بر دو نوع خاموش کننده های کف شیمیایی و کف مكانیكی‬

‫هستند‪.‬‬
‫ج ‪ :‬خاموش کننده های محتوی پودر‪ ،‬که به خاموش کننده های پودر و هوا و پودر و گاز تقسیم می‬

‫شود‪( .‬محتوی پودر خشک شیمیایی)‬

‫د‪ :‬خاموش کننده های محتوی گاز دی اکسید کربن ‪.‬‬

‫هـ ‪ :‬خاموش کننده های مواد هالوژنه ‪.‬‬

‫خاموش کننده های محتوی آب‪:‬‬

‫• مواد سوختنی را تا زیر نقطه اشتعالشان سرد می کنند واصوال ٌ برای حریق های گروه ‪ A‬کاربری‬

‫دارد‪.‬‬

‫مواد اطفایی آن ممكن است یخ بزند ‪.‬به کار گیری و آمیختن نمک فلز قلیایی در خاموش کننده‬

‫محتوی آب آنرا تا دمای ‪ – 6/1‬درجه سانتیگراد قابل استفاده می کند‪.‬‬

‫در هر مكانی که آب و وسیله ای برای کمپرس کردن هوا باشد می توان آنرا شارژ کرد ‪.‬‬

‫خاموش کننده های کف‪:‬‬

‫مواد اطفایی از داخل سرلوله کفساز خارج می شود ‪.‬حباب های کف به شكل یک پتو روی سطح مایعات قابل‬

‫اشتعال را می پوشاند ‪.‬‬

‫برای حریق های گروه ‪ A‬و ‪ B‬موثر است ودر دماهای پایین تر از نقطه انجماد موثر نیست ‪.‬‬

‫خواص پودرهای شیمیایی‪:‬‬

‫بنیان های اصلی پودر مورد استفاده در خاموش کننده ها عبارتنداز‪:‬‬

‫‪ -1‬بی کربنات سدیم‬

‫‪ -2‬بی کربنات پتاسیم‬

‫‪ -3‬اوره‬
 ‫‪ -1‬کلرید پتاسیم‬

‫‪ -0‬فسفات آمونیوم‬

‫موادی جهت سفت و کلوخه نشد ن به پودرها اضافه می کنند‬

‫مضرات ‪ :‬پودرها ی شیمیایی خورنده هستند‬

‫هر ‪ 2‬کیلو گرم پودر معموال ‪ 1‬متر مربع حریق مایعات قابل اشتعال را اطفا میكند‪.‬‬

‫خا موش کننده های پودر شیمیایی‪:‬‬

‫• زمان تخلیه خاموش کننده های پودری کوچک از ‪ 8‬تا ‪ 25‬ثانیه و انواع بزرگتر بیشتر از ‪ 35‬ثانیه‬

‫است ‪.‬‬

‫• با اهرم عملكرد آنها می توان بطور متناوب مواد اطفایی را تخلیه نمود ‪.‬خاموش کننده های پودری‬

‫فشار داخلی را برای استفاده مجدد درخود نگه نمی دارند ‪.‬مدل های یكبار مصرف قابل شارژ مجدد‬

‫نیستند ‪.‬‬

‫خاموش کننده محتوی دی اکسید کربن ‪:‬‬

‫• از هوا سنگین تر است ویک توده ابری شكل اطراف سوخت تشكیل می دهد‪.‬‬

‫حریق را به شیوه زیر اطفاء می کند‪:‬‬

‫‪ -1‬در صد اکسیژن محیط را کاهش می دهد ‪.‬‬

‫‪ -2‬از برخاستن بخارات قابل اشتعال از سطح سوخت ممانعت می نماید ‪.‬‬

‫• گاز کربنیک تحت فشار به شكل مایع ذخیره می شود وفقط برای حریق های گروه مایعات‬

‫قابل اشتعال والكتریسیته کار برد مناسب دارد‪.‬‬

‫• بی رنگ ‪ ،‬بی بو ‪ ،‬هادی جریان الكتریسته نیست و خنثی بوده وخورنده نیست و عامل‬

‫اطفایی داخل خاموش کننده دارای فشار داخلی است و نیاز به تحت فشار قرار گرفتن‬

‫بوسیله گاز دیگر نیست ‪.‬‬

‫محدودیت های کاربری ‪:‬‬

‫– از خاموش کنند ه های دیگر سنگین تراست ‪.‬‬

‫– زمان تخلیه اش کوتاه است ‪.‬‬

‫– در فضای باز موثر نیست ‪.‬‬

‫– در محیط های بسته خطر خفگی دارد ‪.‬‬

‫– برای اطفاء سوخت های تحت فشار و روغن های آشپزی موثر نیست ‪.‬‬

‫مواد مرطوب کننده‪:‬‬

‫• این مواد فقط برای اطفاءحریق گروه ‪ K‬کاربری دارد ‪.‬مواد شیمیایی هستند که در آب حل شده و‬

‫جهت اطفاء حریق آشپزخانه های صنعتی طراحی شده اند ‪.‬در روی روغن های سرخ کردنی و‬

‫می نماید ‪.‬‬ ‫چربی ها به شكل صابون یا کف در می آیندو از شعله وری مجدد جلوگیری‬

‫• به سهولت به شكل اسپری پاشیده می شود وخوب و آسان و سریع تمیز می شوند‪.‬‬

‫پودر خشک‪:‬‬

‫• درحریق های (گروه ‪ ) D‬فلزات قابل اشتعال استفاده می شود ‪.‬این مواد به شكل دانه های ریز یا‬

‫می دهد ‪.‬‬ ‫پودری شكل است و یک پوسته سخت جامد روی فلزات در حال اشتعال تشكیل‬

‫• عموما ٌ از کلرید پتاسیم یا پودر گرافیت تشكیل شده اند ‪.‬از ترشح این مواد باید اجتناب کرد زیرا با‬

‫هر مقدار جزیی از آب می تواند واکنش شدید دهد‪.‬‬

 ‫مواد هالوژنه‪:‬‬

‫• از خانواده گازهای مایع تولید می شوند ومواد پاک نامیده می شوند ‪.‬هیچ باقی مانده ایی از خود به‬

‫جا نمی گذارند‪.‬‬

‫برای سایل الكترونیكی مناسب هستند وقدرت اطفایشان دو برابر گاز کربنیک است ‪.‬‬

‫این خاموش کننده ها به دو دسته تقسیم میشوند ‪:‬‬

‫هالون ها ‪ :‬بوسیله پروتكل مونترال استفاده از آنها ممنوع و محدود شده است‪.‬‬

‫هالوکربن ها ‪ :‬جایگزین هالون ها شده اند‪.‬به شكل مایع ذخیره می شوند و تحت فشار زیاد‬

‫تخلیه می شوند ‪.‬‬

‫این مواد به شكل بخارات غباری واکنش های زنجیره ای سوختن را قطع می کنند ودر شرایط‬

‫نامساعد هوا و باد پراکنده می شود‪.‬‬

‫در محیط های بسته جانشین اکسیژن هوا می شود ‪.‬هالون باید با مهارت و احتیاط استفاده شود ‪.‬‬

‫عامل فشار ‪:‬‬

‫• جهت بیرون راندن مواد اطفایی از فشار استفاده می شود اکثر خاموش کننده های دستی نیاز به گاز‬

‫فشرده جهت بیرون راندن مواد اطفایی دارند‪ .‬گاز می تواند در داخل مواد اطفایی کمپرس شود‬

‫(هوای فشرده ) یا در بیرون مواد اطفایی به وسیله (فشنگی یا بالن )ذخیره باشد‪ .‬بعضی مواد اطفایی‬

‫در اثر فشار درونی ماده به بیرون رانده می شوند ‪.‬‬

 ‫میزان پرتاب مواد تخلیه شونده (اطفایی)‪:‬‬

‫برای اینكه بتوان بدون نزدیک شدن زیادی به آتش‪ ،‬مواد اطفایی را بر روی آتش پرتاب نمود‪ ،‬بطور معمول‬

‫در استانداردها‪ ،‬حداقلی برای این پرتاب در نظر گرفته می شود که این میزان در خاموش کننده های‬

‫مختلف با توجه به نوع آن و ظرفیت مربوطه بین ‪ 2‬الی ‪ 7‬متر است‪.‬‬

‫مواردی که مطابق استاندارد ‪ BSEN3‬خاموش کننده ها باید رعایت شود‪:‬‬

‫مدت ‪ ،‬نازلها‪ ،‬نشانه گذاری‪ ،‬کدهای رنگی‬

‫مدت ‪:‬بعنوان مثال یک خاموش کننده آب ‪9‬لیتری باید حداقل ‪30‬ثانیه و یک خاموش کننده فوم ‪0‬لیتری‬

‫حداقل ‪25‬ثانیه دوام داشته باشد‪.‬‬

‫نازل‪ :‬همه خاموش کننده های با ظرفیت بیشتر از‪ 3‬کیلو باید یک نازل به طول حداقل ‪15‬سانتیمتر داشته‬

‫باشند‪.‬‬

‫نشانه گذاری ‪:‬بر چسب راهنما به ‪ 0‬بخش تقسیم می شود‪:‬‬

‫‪-1‬شامل کلمه ی خاموش کننده ‪ ،‬نوع ماده خاموش کننده و انواع آتش هایی که بر روی آنها قابل‬

‫استفاده است‪.‬‬

‫‪-2‬شامل دستورالعمل راهنما است که بایداز یک تصویر و به زبان کشور مصرف کننده باشد‪ .‬تصویرها باید‬

‫شامل نوع آتشی که خاموش کننده ها بر روی آنها استفاده می شوند باشند و به طور افقی در یكخط زیر‬

‫دستورالعمل استفاده مرتب شوند‪.‬‬

‫‪-3‬باید هر محدودیت یا خطری را هنگام استفاده بیان کند به ویژه در ارتباط با سمی بودن و خطرات‬

‫الكتریسته‪.‬‬

‫‪-1‬باید شامل راهنما برای دوباره پرکردن و کنترل تناوبی باشدو محدودیتهای دمایی را اعالم کند‪.‬‬

‫‪-0‬باید شامل نام و نشانی سازنده یا تأمین کننده ی خاموش کننده باشد‪ .‬به عالوه سال ساخت نیز باید‬

‫روی خاموش کننده نشان داده شود‪.‬‬

‫کد گذاری رنگی‪ :‬رنگ بدنه ی خاموش کننده باید قرمز باشد اما می شودیک ناحیه ی ‪ 5‬درصدی از بدنه‬

‫را برای مشخص کردن ماده ی خاموش کننده ی درون آن رنگی کرد‪.‬بدین ترتیب که‪:‬‬

‫قرمز رنگ‬ ‫‪ ‬خاموش کننده های آب و گاز‬

‫آبی رنگ‬ ‫‪ ‬خاموش کننده های پودری‬

‫لیمویی رنگ‬ ‫‪ ‬خاموش کننده های حاوی کف‬

‫مشكی‬ ‫‪ ‬خاموش کنده های ‪CO2‬‬

‫سبزرنگ‬ ‫‪ ‬خاموش کننده های هالوژنه‬

‫درصد تخلیه در کپسولهای اطفایی‪:‬‬

‫‪ ‬خاموش کننده های پودر ‪ 80‬درصد‬

‫‪ ‬درخاموش کننده های آب –کف‪-CO2-‬مواد هالوژنه درصد تخلیه مواد اطفایی ‪ 90‬درصد می‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ ‬توجه در کپسولهای‪ CO2‬اگر کمتر از ‪ 15‬درصد استفاده شده باشد که آن خود از طریق وزن‬

‫کردن کپسول محاسبه می شود احتیاج به شارژ کپسول نمی باشد‪.‬‬

‫خاموش کننده ها حریق را به طرق ذیل اطفاء می کنند ‪:‬‬

‫‪ ‬سرد کردن سوخت‬

‫‪ ‬کاهش در صد اکسیژن‬

‫‪ ‬قطع واکنش های زنجیره ای سوختن‬

 ‫اجزای تشکیل دهنده خا موش کننده های د ستی‪:‬‬

‫اکثر خاموش کننده های دستی از شش قسمت تشكیل می شوند ‪:‬‬

‫– سیلندر یا محفظه‬

‫– دستگیره حمل‬

‫– سر لوله یا نازل‬

‫– اهرم عملكرد‬

‫– ضامن‬

‫– فشارسنج‬

‫– سیلندر یا محفظه‪ :‬بدنه خاموش کننده است ومواد اطفایی در آن قرار می گیرد ‪.‬‬

‫– دستگیره ‪:‬جهت حمل خاموش کننده و نگه داشتن آن زمان کاربرد استفاده می شود ‪.‬‬

‫معموال ٌ زیر اهرم عملكرد قرار دارند ‪.‬‬

‫– سرلوله یا نازل ‪:‬مواد اطفایی را به بیرون هدایت می کند‬

‫– یا مستقیماٌ بر روی دستگاه و یا در انتهای شیلنگ خروجی نصب می گردد ‪.‬خاموش کننده‬

‫های محتوی کف یک سر لوله مخصوص کفسازقرار دارد‪.‬‬

‫اهرم عملکرد ‪:‬مكانیزم آن اینطور است که با فشار دادن یا فشردن مواد اطفایی را تخلیه می کند ‪.‬‬

‫معموال ٌ اهرم عملكرد باالی دستگیره قرار دارد ‪.‬‬

‫خاموش کننده های بالن دار معموالاهرم عملكرد دو مرحله ای دارند‪.‬‬

 ‫مکانیسم ضامن‪:‬‬

‫– ازعملكرد اتفاقی تخلیه مواد اطفایی جلوگیری می کند‪.‬‬

‫– ساده ترین فرم آن به شكل پین است ودر سوراخ اهرم عملكرد قرار می گیرد ‪.‬معموال ٌ یک‬

‫حلقه در انتهای آن قرار دارد ‪.‬‬

‫پلمب‪:‬‬

‫• تضمین کننده پین است واز دست کاری افراد جلوگیری می کند‪.‬‬

‫• فشارسنج ‪:‬نشان دهنده فشار داخلی خاموش کننده و فشار مناسب عملكرد است‬

‫‪.‬در اکثر خاموش کننده ها از فشارسنج عقربه ای استفاده می شود‪.‬‬

‫• انتخاب خاموش کننده مناسب‪:‬‬

‫• می بایست طبقه بندی و دسته بندی خاموش کننده ها را بدانیم‪.‬‬

‫• می بایست انواع مختلف مواد اطفایی را بشناسیم‪.‬‬

‫• آتش نشانان باید بسرعت بدانند که آیا بوسیله خاموش کننده می توان حریق را اطفاء نمود یا نه ‪.‬‬

‫• آتش نشانان همچنین باید نوع خاموش کننده مناسب را در مكان های مختلف تعیین نمایند ‪.‬‬

‫• درموقع استفاده از خاموش کننده‪:‬‬

‫• سرلوله نصب شده بر روی شیلنگ خروجی خاموش کننده را با دست قوی تر بگیرید‬

‫• از دست ضعیف تر برای گرفتن نازل خاموش کننده هایی که بین اهرم عملكرد و نازل شیلنگ وجود‬

‫دارد استفاده کنید ‪.‬‬

‫• خاموش کننده سنگین را نزدیک محل حریق قرار دهید با یک دست اهرم عملكرد را فشار دهید وبا‬

‫یک دست سرلوله را نگه داشته وجریان ماده اطفایی را هدایت کنید ‪.‬‬
 ‫• حفاظت فردی در اطفای حریق با خاموش کننده‪:‬‬

‫• همیشه هنگام استفاده از خاموش کننده راه خروج پشت سر شما قرار گیرد ‪.‬‬

‫• اگر خاموش کننده عمل نكرد مسیر فرار خود را از قبل در نظر داشته باشید ‪.‬‬

‫• هرگز اجازه ندهید آتش بین شما و راه خروج قرار بگیرد ‪.‬‬

‫• بعد از اطفاءحریق ‪ ،‬عقب عقب بروید و هرگز پشت به حریق حرکت نكنید ‪.‬‬

‫• مواظب برگشت حریق باشید ‪.‬‬

‫• لباس حفاظت فردی مناسب و دستگاه تنفسی بپوشید ( در صورت نیاز ) ‪.‬‬

‫شارژ مجد د ‪:‬‬

‫پس از هر استفاده به استثنای دستگاه هایی که قابل شارژ مجدد نیستند خاموش کننده ها باید مجددا‬

‫شارژ شوند‪.‬‬

‫• بعد از استفاده از خاموش کننده فورا ً آنرا از سرویس خارج کنید ‪.‬‬

‫‪ ‬فقط هنگامیكه دستگاه بطور صحیح شارژ شد آنرا جایگزین کنید ‪.‬‬

‫‪ ‬مواد اطفایی داخل خاموش کننده در صورت سالمت قابل استفاده مجدد هستند ‪.‬‬

‫‪ ‬مواد اطفایی تخلیه شده قابل استفاده مجدد نیستند ‪.‬‬

‫‪ ‬بعد از شارژ پلمب را نصب کنید ‪.‬‬

‫آزمایش هیدرو استاتیک‪ :‬اندازه گیری مقاومت بدنه سیلندر خاموش کننده در مقابل فشار داخلی‬

‫راگویند‪.‬‬

‫زمان انجام این آزمایش بین ‪ 0‬تا ‪ 12‬سال بستگی به نوع سیلندر دارد‪.‬‬

‫باید زمان این آزمایش در روی بدنه خاموش کننده حک یا بر چسب شود‪.‬‬

‫سیلندر خاموش کننده هایی که زمان آزمایش هیدرواستاتیک آنها به پایان رسیده نباید مجددا ً شارژ شوند‪.‬‬
 ‫دو عا مل تعیین کننده نوع خاموش کننده در اماکن مختلف می باشد ‪:‬‬

‫‪-1‬گروه حریقی که احتمال وقوع دارد ‪.‬‬

‫‪ -2‬عامل بالقوه حریق اولیه ‪.‬‬

‫محل نصب خاموش کننده ها ‪:‬‬

‫خاموش کننده ها باید به سهولت قابل دید و بسادگی در دسترس باشند‪.‬‬ ‫•‬

‫• خاموش کننده های سنگین را در باالی دیوار نصب نکنید‪.‬‬

‫• حداکثر ارتفاع بین کف زمین تا باالی خاموش کننده های دستی ‪ 153‬سانتیمتر است ‪.‬‬

‫انتخاب خاموش کننده مناسب از اهمیت باالیی برخوردار است چون‪:‬‬

‫• خاموش کننده مناسب آسیب ها را کاهش داده و به اموال صدمه وارد نمی کند‪.‬‬

‫• هر گروه حریق ویژگی های خاص اطفایی خودش را دارد‪.‬‬

‫• بعضی مواد اطفایی در برخی حریق ها بیشتر موثرند ‪.‬‬

‫• بعضی مواد اطفایی نمی توانند برخی حریق ها را خاموش کنند‪.‬‬

‫• بعضی مواد اطفایی وقتی در برخی حریق ها به کار گرفته شوند خطرناک هستند ‪.‬‬

‫بازدید از خاموش کننده ها‪:‬‬

‫• فشارسنج فشار مناسب جهت بیرون مواد اطفایی را نشان می دهد ‪.‬‬

‫• وزن دستگاه میزان پر بودن مواد اطفایی را نشان می دهد ‪.‬‬

‫• دست نخورده بودن پلمب پر بودن دستگاه را نشان می دهد ‪.‬‬

 ‫مراقبت و نگهداری از خاموش کننده ها‪:‬‬

‫• خاموش کننده ها باید مرتباً بازرسی و بطور مناسب نگهداری شوند‪.‬‬

‫• مراحل بازرسی و نگهداری را روی برگه مخصوص ثبت کنید ‪.‬‬

‫• برای بازرسی و نگهداری خاموش کننده ها به آموزش مناسب نیاز است ‪.‬‬

‫• توصیه های کارخانه سازنده را اجرا کنید‪.‬‬

‫پایان‬