KALEM Y AYINEV!

HADiSLERLE
«Hz. Peygamber ve Eshab1n1n Ya~ad .JgJ>>

•• ••
MUSL UMINLIK
Cilt: II

M. VUSUF KANDEHLEVi

Mutercimler :
Ahmet M. BOVOKCINAR
A. Omer TEKiN 0. Faruk HARMAN

iKiNCi BASKI

Istanbul - 1977
 KALEM YAYINEvt
Bab-1 All Cad. No. 52, Kat 2
Cagaloglu- lstanlbul
Tel. 22 06 67

Kapak Kompozisyonu : A. $ahin Ac1yurtlu (Kufi lstif) ve R1dvan Ozel

(Yazllar) tarafmdan yapllmJ~tlr.
Dizgi - Bask1 YELKEN Matbaas1
 iCiNDEKiLER

AL'[INCI BOLOM

SAVA~·CiHAD

GIRl$ ········································ ·· ·················· 415

ResOIUIIah'm Eshabrm Cihada ve Mallarmr Bu , Ugurda Harcamaya
Te~viki ..•.......................................................... 417
Resillilllalh (s.a.v.) in Bedir Sava~ma (:Iki~I, EshaJbiyla Yapt1~ 1sti~are 417
Resilliilla:h (s.a.v.) in Sav~ Ba~lamadan Once Miisliimanlan Cihada
Te~viki ve tJmeyr b. El-Hummam (r.a.) m Bu Husustaki Sozleri
Tebiik Sava~I, Miisliimaniann Bu Sav~ta Can ve Mallanm Feda Et-
meleri ............................................................ 421
Allah Yolunda Sav~a Davet t9in Resf.tliilla:h'm Eshab1m Mekke'ye ve
Ka!bilelere GOnderniesi ........................................ ........ 425
Eshalb'm Tebiik Sav~mda Yapt1klan Mali Yardlmlar ..... ..... ..... ... 425
U'same Ordusu ................... .. .......... ..... ............. ........... 427
Vefat1 S1rasmda Bbu Bekir (r.a.) in Orner (r.a.) e SOyledikleri ...... 435
Ebu Bekir (r.a.) m Dinden Donenler ve Zekat Vermeyenlere Kar~r Ac;-
trgr Sava~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
Ebu Bekir'in Muhacirler ve Ensarla Sava~ Hakkmda GOrii~mesi ve Bu
Hususta Yapt1~ Kon~ma ..... . ....................................... 436
Bbu Bekir (r.a.) in Sava~a Gitmek 1stemiyen ve 1zin 1steyenlerin ts-
teklerini Kabul Etmemesi ....................... .............. . ....... 438
EbO Bekir (r.a) in Allah Yolunda Ordular Gondermesi, MusiUmanlarr
Sava~a Te~viki ve Rumlarla Yapacagr Sava~ Hususunda Eshabla
Yaptrgr isti~are .................... .'....................................... 442
Ebu Bekr'in Miisliimanlan Allah Yolunda Cihada Te~viki . ........... 442
Ebu Bekr'in Halid b. Velid'e ve Beraberindeki Eshaba Allah Yolunda
Cihad Hakkmda GOnderdigi Mektup . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442
Ebu Bekir'in, Rumlarla Sava~ Hakkmda Esha:b'm 1leri Gelenleriyle GO-
. rii~mesi .......... ....................... ............. .............. 443
Orner b. Hattab (r.a.) in Allah Volunda Te~viki ve Kar~rla~trgr Hadise-
Jerde Arkada~larr ile isti~aresi .. .. ... . . . ... . . . . . . . . . ... . . . .... .. .. .... . . 449
Osman b. Afvan (r.a.) in Sava~a Te~viki .. . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 452
Ali b. Ebi Talib (r.a.) in MusiUmanlan Sava~a Te~viki . . . . . . . . . . . .. .. . . . 452
Sa'd b. Vakkas (r.a.) ve Asrm b. Amr'm Cihada Te~viki ................ :. 456
Eshab'm Allah Yolunda Sava~a Ko~mayr Can'u Goniilden Arzu Et-
meleri .................... ........................................ 458
imkansrzllklarr Dolayrsryle, Allah Volu,nda infak Edememek ve Sava~a
Gidememekten Eshab'm Duydugu Ozuntii .;......................... 468
Allah Yolunda Sava~a Crkan Ordulara Gee; l~tirak Edenlerin Ho~ Kar-
~llanmamasr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 470
Saval?• ihmal Ederek ResOii.illah (s.a.v.) dan Geri Kalanlarm Kmanmas1
ve CezalandJnlmasJ ................................................. , ...... . 472
Cihad1 Terkederek Malmm ve Ailesinin Yanmda Kalan Kimselerin ikaz1 479
Sava$1 Terkedip Ziraatle Ugral?an Kimselerin ikaz1 .................... . 481
Orduda Meydana C•kmasJ Muhtemel Olan Fitneyi Onlemek h;in Tedbir
Almak 482
Bir Mi.iddet Sava$mamn Zarureti ........................................... .. 485
Seferlerin, Asker ve Ailelerinin ihtiyac;lanm G6z6ni.ine Alarak Tanzimi 485
Sava~ta Toza Topraga Bulanmanm Allah Katmda Mi.ikafat1 ........... . 486
Sava~ta Askerin Birbirine Hizmeti ............................................ . 487
Sava~ta Oruc; ................ .. ......................................... . 489
Sava~ta Namaz ........................................................... . 490
Sava$ta Allah'• Zikir ........................................................... . 494
Allah Yolunda Cihada C•kll1rken Yapllan Dual ann Onemi ...... ........ . 496
Hz. Peygamber'in Hayber'e Yakla~t1gmda Yaptl~ Dua .............. . 496
Sava$' Ba$1arken Yapllan Dua ................................................. .. 497
Peygamber'in Bedir Sava~mdaki Duas1 ................................ . 497
Hz. Peygamber'in Uhud ve Hendek Sava~lannda Yapt1g1 Dua ........ . 498
Resilliillah'm Bedir Sava~mda Yapt1g1 Dua ............................ .. 498
Uhud Sava~1 Bittikten Sonra Resillilllah (s.a.v.) in Yapt1g1 Dua .... .. 499
Mi.isli.imanlann Sava$ Ylllannda ilmi ihmal Etmemeleri ............. .. 501
Allah Yo lunda Sava~an.lar ic;in Bag1~ta Bulunmak ...................... .. 503
Alleh Yolunda Hic;bir Kar~ll1k Gozetmeksizin Samimiyetle Sava~manm
Onemi ........................................................... . 505
Sava:;;ta Kumandana ita at ..................................................... . 511
ResOii.illah (s.a.v.) in Sava$ta DagllmayJ ve Evlere Baskm Yapmay1
Menetmesi ........................................................... . 511
Sc:.va~ta No bet Tutmak ........................................................... . 512
HastaiJklara Tahammi.il Ederek Sava~a Katllmak .......................... . 515
Allah Yo lunda Sava$1rken Yaralanma ........................................ .. 516
$ehid Olmak ic;in Allah'a Dua ve Niyazda Bulunmak .................... . 519
Eshab'm Allah Yolunda Sava~a ve Oli.ime Ko~malan ................ .. 524
Bedir Sava~rnda ........................................................... . 524
Uhud Sava~Inda .............. . ............... ...... .................. ..... . 524
Reci Gavzesi ............. , ............................................. . 525
Bi'r-i Maline Hadisesi ..................................................... . 534
Mute Sava~1 ........................................................... . 536
Yemame Sava~I ............. ............ ...... ....................... .... .. 539
Yermiik Sava~I ........................................................... . 542
Sahabenin Allah Yolunda Oliime Ko~tuklarma Dair Diger K1ssalar .. . 542
F.shab'm Kahramanhg1 ........................................................... . 545
Hz. Bbu Bekir'in Kahramanbg1 ......................... ................ ... . 545
Hz. Orner'in Yigitligi ........................................................ . 545
 Hz. Ali'nin Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . .. .. .. .. . . . . . . 546
Talha b. Ubeydullah (r.a.) in Yigitligi .... ........... ..... ...... ... ....... 549
Ziibeyr b. ,Avvam'm Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . 550
Sa'd b. Bbi Vakkas'm Yigitligi . ........... . ................................ 552
Hz. Hamza'run Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553
Abbas b. Abdiilmuttaliib'in Yigitligi . . . .. . . . . .. .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Muaz b. Amr b. Cemuh tie Muaz b. Afra'nm Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Bbu Diicane'nin Yigitl!gi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . 556
KatMe b. Numan'm Yigitligi ..... . ... , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
Seleme b. Akva'nm Yigitligi ............ . ................ .. ... ............. : 559
Bbu Hadred'in Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
Halid b. Velid'in Yigitligi . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .. .. .. 563
Bera' b. Malik'in Yigitligi .......... . .......... . . . . . .. :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564
Ebu Mihcen es - Sekafi'nin Yigitligi .. .. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564
Ammar b. Yasir'in Yigitligi . . .. . . . .. . . . .. .. .... .. . . . . ... . .. ...... .......... 566
Amr b. Madiykerb'in Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Arbdullah b. Ziilbeyr'in Yigitligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
Saval?tan Ka9anlara Eshab'm BaskJSJ . ... .. ................. .. ..... .... ... .. 572
Sava~tan Ka9anlarm Pil?manhklan, Aglay1p SJzlamalar.J ....... .... .... 572
Allah Yolunda Saval?anlarm Techizi ve Onlara Vard1m ...... :........... 575
Allah Volunda Para Karl?1hg1 Sava~ . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 576
Orduya Mali Yard1mda Bulunanlarm HGkmu ..... ......................... : . . 577
. Sava~a Bedel Gondermenin Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577
Allah Volunda Saval? i9in Yard 1m isteyenlerin Hol? Kar~Jianmamas1 . . . 578
Saval? i~;in Odiin9 Vermek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578
Saval?a Giden Ordunun Ugurlanmas1 . . . . . . . .. . . . . . .. . . .. .. . . . ....... ... .. . . 580
Gazileri Kar~Jiama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581
Ramazan Aymda YapJian Saval?lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Sava~a l~tirak Edenlerin VazJiarak Tesbiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584
Saval? Doniil?ii $iikiir Namaz1 K1lmak ve Ziyafetler Vermek .. ..... .... . 584
Kadmlarm Saval?a il?tiraki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585
Kadmlarm Sava~taki Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592
Kadmlann Bilfiil <;:arp1~malara 1stiraki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593
Kadmlarm Sava~a Katilmasmm Adet Haline Getirilmemesi . . . . . . . . . 595
<;ocuklarm Saval?a il?tiraki ve Vararhklan . ...... .......... . ·. ... .. . .. . ... ... . . 597

VEDiNCi BOLOM
DEVLET iDARESi

GiRl$ ........... ..... ............................................ 600

Eshab'm, Tefrikanm Felaketi Hakkmdaki Goru~leri . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 603
Hz. Peygamber'in Vefatmdan Sonra Eshab'm Devlet Ba~kanhg1 Husu-
sundaki Tutumu .. . .. . . .. . .. . .. . .. .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. .. . . . . . ... . .. . . 606
 Esha:b'm Ebu Bekr'in Devlet B~kanhg1 Ozerindeki lttifaki ........... . 606
Eshab'm Ebft Bekr'i Devlet B~kanhgma Sec;i~i ...................... ;. 613
Millet lradesine Veri len On em ............................................... . 617
Devlet Ba~kanlrgm1 Kabul Zarureti ......................................... . 619
Devlet Ba$kam Se(:filmesi Ozerine Ebu Bekr'in OzOimesi ............. .. 619
Halifenin Kendi Verine Liyakatli Birisini Tavsiyesi ....................... . 621
Devlet Ba~kanlrg1 Ozerine Ehl-i Hal' Ve'I-Akdin lsti~a're Etmesi ........ . 625
Devlet Ba~kanlrgmm ~artlan ................................................... . 630
Halifenin Miilayimligi ve Otoritesi .......... . .............................. . 633
Halifenin Takdiri Tasarruflan .................................................. . 636
isti~are ........................................................... . 637
Hz. Peygamber'in Eshab1yle lsti~aresi .................................. .. 637
Hz. Ebti Bekr'in lleri Gelenlerle lsti~aresi ............................. . 641
Hz. Omer'in lleri GOrii~lii Kimselerle lsti~aresi ....................... . 642
Valiler, Kumandanlar ve Temsilcilerin Tayini ............................ .. 646
lllc Kumandanln Tayini ............................................·......... . 646
On ~iye Bir B~kan Tayini .......... . .................................... . 647
Yolculukta Bir Ba~kanm Liizumu ......................................... . 647
Bir Kumandan ve Bir Ba~kanda Aranacak VasJ.flar .................... . 647
Ba~kanm Sorumlulugu ..................................................... . 649
Eshab'm Memuriyeti Kabulden c;ekinmesi ................................. . 650
Halifeye,. Kumandanlara, Memurlara Sayg1 ve Emirlerine itaat ........ . 656
Kumandanlarm Birbirlerine Saygll1 Davranmas1 .......................... . 663
Devlet Ba~kanmm Halk Ozerinde Hakk1 ..................................... .. 665
ldarecilere Di1 Uzatmamak ............................................... . 665
ldarecilere Kar~1 Hak ve Hakikati SOylememenin Vebali ............ .. 665
tdarecilerin Yanmda Hakikati Konu~mak ve Allah'm Ernirlerine Aykm
Olan Emirlerini Kabul Etmemek .................................. .. 667
Halkm ldareciler Ozerindeki Haklan ................................... . 670
Halifeyi, tdarecileri Memnun Etmek l~in 1htiya9 Sahiplerini Geri c;e>
virmenin Ho~ Kar~Ilanmamas1 ...................................... . 671
tdarecilerin Halkm Durumu lie Alakadar Olmas1 ....................... . 675
Seferdeki Ordularm Yerine, Muayyen Bir Zaman Sonra Yenilerinin
GOnderilmesi ........................................................... . 667
Felaket Anlarmda Devlet Ba~kanlannm Vatand~lanyla llgili Tedbir-
ler almast ........................................................... . 677
Devlet Ba~kanmm ~efkatli ve Merhametli Olmast .................... . 678
Hz. Peygamber ve Eshabmm Adaleti ......................................... . 680
Hz. Peygamber'in Adaleti .................................................... 680
Hz. Bbft Bekr es-S1ddik'in Adaleti ..................................... .. 683
Hz. Orner el-Faruk'un Adaleti ............................................ . 684
Osman-1 Zinnftreyn'in Adaleti ············································· 695
 695
Ali e!JMurtaza'run Adaleti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
696
Abdullah b. Revaha'nm Adaleti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mikdad b. Esved'in Adrueti 697
~alifelerdeki Allah Korkusu 698
Hz. BM. Bekr'deki Allah Korkusu ....................................... 698
Hz. Omer'deki Allath Korkusu .................... ............ ............. 698
Devlet Ba~kamnm Allah'tan Ba~ka Kimseden Korkmamast . . . . . . . . . . . . 700
Halifelerin, Halifelere ve idarecilere Tavsiyeleri . .. . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . 701
Hz. Ebu Bekr'in, Hz. Omer'e Tavsiyeleri ..... ........... ........ ......... 701
Hz. Ebu Bekr'in, Amr b. As ve D1gerlerine Tavsiyeleri . . . . . . . . . . . . . . . 703
Hz. Ebu Bekr'in, ~urahbil lb. Hasene'ye Tavsiyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704
Hz. Bbft Bekr'in, Yezid ib. Ebu Siifyan'a Tavsiyeleri ............. ...... .. 704
Hz. Omer'in, Kendisinden Sonra Halife Olacak Kimseye Tavsiyeleri 705
Hz. Omer'in, Bbu Uibeyde b. Cerrah'a Tavsiyeleri .......... : . . . . . . . . . . . . . 706
Hz. Omer'in, Sa'd b. Bbi Vakkas'a Tavsiyeleri ...... :. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 707
Hz. Omer'in, Utbe b. Gazvan'a Tavsiyeleri ....... ........... ............ ... 708
Hz. Omer'in, Ala b. Hadrami'ye Tavsiyeleri' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708
Hz. Omer'in, Bbu Musa el-E~'arl'ye Tavsiyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709
Hz. Osman ez-Zinnureyn'in Tavsiyeleri . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. . 71 0
Hz. Ali'nin tdarecilerine Tavsiyeleri .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. . . . 712
Halkm Devlet Ba~kanlarma Nasihatleri .................................... 714
Ebft Ubeyde b. Cerrah'm Miisliimanlara Tavsiyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716
Halifelerin ve idarecilerin Ya~ay1~larr ....................................... 718
Hz. Bbu Bekr'in Ya~ayt~l .................................... ~·················· 718
Umeyr b. Sa'd el-Ensari'nin Ya~ay1~1 ............ ................. ... .. ..... 720
Said b. Amir b. Htzyem el-Cemhi'nin Ya~ayt~l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723
Bbu Hureyre'nin Ya~ayt~I ..... ... .................... ..... .. .. . .. ... . .. ..... 725

SEKiZiNCi BOLOM
iCTiMAi VARDIMLA~MA · iNFAK
GiRi~ ............................................................ 729
Hz. Peygamber (s.a.v.) in ve Eshabmm MOsiGmanlan infak Etmege
Te~vikleri .. ,....... .......... ... .......... ........ ........ ... . ....... 732
Hz. Peygamber'in Miisliimanlan tnfak Etmege Te~viki ......... .... ..... 732
Peygamber (s.a.v.) in ve Esha:b1mn tnfak Etmeye Te~vikleri .... .. ... 733
En K1ymetli Mallann Allah Yolunda infak1 ....... ... . ........... .... ... ....... 743
Yard1ma Muhtat;: Olanlarm Allah Yo lunda. lnfak1 . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. 747
Allah R1zas1 it;: in Odiint;: Vermek .. .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. . . . .. . .. . .. .. .. . . .. .. .. .. . 750
islam Ugrunda Yapllan infak .. . .. .. .. .. .. . .. . .. . .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. . .. .. . 752
Allah Yolunda Cihad it;: in YapJ!an infak . . .. . . . . .. .. . . . . . . . .. . .. . . .. . . .. .. .. . . . 753
Hz. Ebu Bekr'in tnfakl . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . .. . .. . . . . . . . . .. . . . .. . . 753
Hz. Osman'tn lnfakt . . .. . .. .. . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . .. . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. 753
i\bdurra'hman b. Avf'm tnfakt .. .. . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. .. . . . .. . . . .. .. .. . 755
 Hakim b. Hizam'm lnfak1
lbn-i Omer'in lnfw ················································ 755
756
Orner b. Hatt~b, As1rn b~·Adi;·~~·Di~~~··S~h~b~~·i~&b···:::::::::::: 756
Zeyneb hinti Cah~'m Allah Yolunda lnfaki ve TebUk Sav~mda Diger
Kadmlarm Gonderdikleri Yard1mlar ................................ . 756
Fakirlere, Yoksullara ve ihtiya9 Sahiplerine Yapllan infak .............. . 758
Orner b. HattaJb'm lnfak1 758
···················································
Said b. Amir b. Hizyern el-Cemhi'nin lnfak1 ............................. . 759
Abdullah b. Omer'in lnfaki ............... ." ............................... . 761
Osman b. Ebl:'l-As'In lnfak1 .................................................. . 762
Hz. Ai~e'nin lnfaki ........................................................... . 762
Yoksullara Bizzat Vermenin Fazlleti ......................................... . 763
Yoksullara Yaprlan Yardrm ..................................................... . 764
Zekat ve Sadaka ........................................................... . 766
Allah Yolunda Veri len Hediyeler ........................................... .. 768
Fakirleri Dpyurma ........................................................... . 769
Hz. Peygamber (s.a.v.) in Yernek Verrnesi ............................. . 770
Ebu Bekr'in Yernek Vermesi 771
Orner b. Hattab'm Verdigi Yemek .................................. ........ 772
Talha b. Ubeydullah'm Verdigi Yernek .... ... .. .... ...... ........ .. ....... 772
Cafer b. Ebu Talib'in Verdigi Yemek . .... .. .......... .... .. .... .. ..... .. .. . 772
Suheyb b. Rumi'nin Verdigi Yemek ....................................... 773
Abdullah b. Omer'in Verdigi Yernek .. .. .......... ...... ........... .... .... 773
Abdullah b. Amr b. As'm Verdigi Yernek ................................. 774
Sa'd b. Ubade'nin Verdigi Yemek ........... ,.............................. 775
Bbu ~uayb el-Ensari'nin Verdigi Yernek .. ............. ... .... ... ..... ... 776
Hayyad'm Verdigi Yeme~ ................................................... 776
Cabir b. Abdullah'm Verdigi Yernek ....................................... 777
Ebft Talha el-Ensari'nin Verdigi Yemek .......... ...... .......... ... .. .. ... 779
E~'as b. Kays el-Kindl'nin Verdigi Yemek ......... ...... .... . .. ... . .. .. 780
Ebu Berze'nin Verdigi Yemek ............................................. 780
Medine'ye Gel en Misafirlerin Agrrlanmasr . .. .. . .. . .. . . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. . 781
islam'a Girmek isteyenlere Veri len Ziyafet . .. .. . . . . .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. .. 784
Ramazanda Ehl-i Suffe'ye Veri len Yemek .......... ...... . . . ....... ..... .. .. . 785
Krtlik Senesi Bedevil ere Veri len Yemek .. .... . ... .. .. . .. . . . .. . .. .. .. .. .. .. . 787
Krtlrk Senesi Hz. Omer'in Halka Verdigi Yemek .. .. .. . .. .. . . . . . .. . ... .. . .. 788
Emir'OI-Mu'minin Hz. Orner' in Yetimlerle ilgilenmesi . . .. . . .. .. .. .. . .. . 790
Yiyecek Dagrtmak . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . .. .. . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . . . . .. .. 791
Krtlrk Senesi Hz. Omer'in Mrsrr Valisi Amr b. As'a Yazdrgr Mektup ve
Amr'rn Cevabr . . .. . . . .. . . . .. . .. .. . . . . . . .. .. .. .. . . . . . . . .. .. . .. . .. . . .. . . . . . . 792
Elbiseler Dagrtmak ve Fakirleri Giydirmek .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. .... .. .. . .. . .. . . 794
Bir Miisliimam Giydirmenin Sevab1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . 796
Mucahitlere Yemek Vermek .. . . .. .. .. .. .. .. .. ... .. ... . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . 797
Hz. Peygamber'in inHik Tarz1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 799
Zekat, Sad aka ve Ganimetlerin Taksimi . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 802
Hz. Peygamberin Taksimi 802
Ebu Bekr es..S1ddik'in Devlet Malm1 Ad.ilane Taksimi 803
Omer'iil-Faruk'un Devlet Malm1 Taksimi ve 1Ik Miisliimanlarla Nesep-
Qe Ostiin Olanlara Fazla Vermesi .................................. :. 805
Hz. Omer'in DaW,ttiW, Malian, Defterlere Yazarak Tanzim Etmesi .. . 808
,Hz. Omer'in, Mal Taksiminde Bbfr Bekr'in Goru~iine DOnii~ii ........ . 810
Hz. Omer'in Eshabm !Ieri Gelenlerine !kram1 810
Allah Yolunda Sava~trken Yara Alan Bir Adama Hz. Omer'in Yardrm1 811
Ali b. Eb1 Talib'in Devlet Mahru Halka Taksimi ....................... . 812
Hz. Orner ve Ali'nin Beyt'iil-Mai'de olan Biitiin Mah DaW,tmalan ..... . 812
Mlisliimanlann Gaillmetlerde Haklan Oldugu Hususunda Hz. Omer'in
GOrli~ii 815
Tallia b. Ubeydullah'm, Malm1 Yakmlanna Dag1tmas1 ................. . 817
Ziibeyr b. Avvam'm,, Mahru Dag1tmas1 ................................... . 817
Ziibeyr b. Avvam'm Borcuna Sadakati ve Vasiyeti .................... . 818
A!bdurralrman b. Avf'm, Mahru Dag1tmas1 ................................ . 820
Bbu Ubeyde b. Cerrah, Muaz b. Cebel ve Huzeyfe'nin Mallarrm Daglt-
malan ........................................................... . 1320
Abdullah b. Ome:r;'in Mahru Dag1tmas1 .................................. .. 822
E~'as b. Kays'm Mal1ru Dag1tmas1 ..... . ................................... : 823
Hz. Ai~e'nin Para Dag1tmas1 823
'Ommii'l-Mii'miilln Sevde Binti Zema'a'nm Para Dag1tmas1 . . . . . . . . . . . . 823
'Ommii'l-Mii'minin Zeyneb binti Cahs'm Para DaW,tmas1 ...... :. . . . . . . . 823
Dogan Cocuklara Maa~ Baglanmas1 .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . . .. . . .. .. . 825
Hz. Omer'in Devlet Malma Gosterdigi itina ...... ....... ..... .. ... ..... ..... 826
·Hz. Omer'le Astm b. Orner Arasmdaki Hadise ................... ........ 828
Hz. Ali'nin Am me Malma Gosterdigi itina ....... ......... .. . ... .. . . ..... .. 830
ResOIUilah ve Eshabmm Kendilerine Teklif Edilen Serveti MO~rikler-
den Gel en Hediyeleri Kabul Etmemeleri .. . .. . .. . . . . . .. . . . . .. .. . . . .. . . 831
Hz. Peygamber (s.a.v.) in, Kendisine Teklif Edilen Serveti Kabul Et-
memesi ............................................................ 831
Hz. Peygamber'in, Bir Mii~rik'in Fidyesini Kabul Etmemesi . . . . . . . . . 832
Hz. Peygamber'in Bir Mii~rik'in Hediyesini Kabul Etmemesi . . . . . . . . . . . . 833
Ebu Bekr es-S1ddik'in Kendi $ahs1 , !<;in Amme Malm1 Harcamaktan
<;:ekinmesi, Ald1g1 Maa~lan !adesi .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . . . . . . . .. . . 834
Orner b. Hattaib'm Hediye Kabul Etmeyi;,;i ve Devlet Mahru Korumas1 836
K:thk Senesinde, Bbu Ubeyde b. Cerrah'm Devlet Hizmeti Kar~lll~n-
da Ocret Almak 1stememesi . . .. .. . . .. . . .. . .. . . .. . .. .. .. . .. . . . .. .. . .. . 837
Said b. Amir'in Memuriyet Kar~ll1~nda 'Ocret Kabul Etmemesi ...... 837
Abdullah b. Sa'di'nin Devlet Hizmetini Ucretsiz GOrmek 1stemesi . . . 838
Hakim b. Hizam'm Kendisine Verilen Mah Kabul Etmemesi 839
 Amir b. Rebia'run Kendisine Verilen Arazi Par~asrm Kabul Etmemesi 840
Ebft Zer'il-Gtffui'nin Kendisine Verilen Mall Kabul Etmemesi 840
ResU\.iillah (s.a.v.) m Azatli KOlesi Rafi'in Kendisine Verilen Mali Ka-
bul Etmemesi ............................................................ 841
Ebu Bekr'in Oglu Abdurrahman'm Kendisine Teklif Edilen Mali Kabul
Etmemesi ............................•............................... 842
Abdullah h. Omer'in Kendisine Teklif Edilen Mali Almamas1 843
A!bdullaih b. Cafer b. Ebi Talib'in Teklif Edilen Mali Reddi . . . . . . . . . . . . 844
Abdullah b. el-Erkam'm Devlet Hizmetine Ka~ilik Ma~ Almamas1 ... 844
Amr b. Numan b. Mukarrin'in Kur'an Okumas1 Kar~tligmda Kendisine
Teklif Edilen Parayt Kabul Etmemesi ............................. . 844
Hz. Ebu Bekr'in Kizlan Esma ve Ai~e'nin Verilen Mali Kabul Etmeme-
leri 844
Ba~kasmdan Bir~ey istememek .......... ........... .. .... .... .. .. ........ .. 845
Dunya Servetinin, Ins am Allah'a Kulluktan Uzakla~t1rma Korkusu .. . 846
Resftliillah (s.a:v.) in, Eshabmu\hirete Haztrlanmaktan Men Eden
Dlinya Malmdan Sakmdirmasi ... ............................. . ..... . 84u
Orner b. Hattab'm Diinya Malmm <;ogalmasi Sebebiyle Miisllimanlann
Azmasmdan Duydugu Endi~e ve Bu Yiizden Aglamas1 848
A!bdurrahman b. Avf'm Duydugu Endi~e ve Bu Yiizden Aglamas1 .... .. . 851
Habbab b. Eret'in Duydugu Endi~e ve Bu Yiizden Aglamas1 . . ..... . . 852
Selman-I Farisi'nin Duyd~gu Endi~e ve Bu Yiizden Aglamas1 .. . .. . 853
Bbti Ha~im b. UtJbe b. Rebia el-Kurey~i'nin <;ok Miktarda Diinya Mali-
na Sahip Olmaktan <;;:ekinmesi ............... . .................. .. .. . 855
Evti Ubeyde b. Cerrah'm <;;:ok Miktarda Diinya Malma Sahip Olmak-
tan Ka<;:mmasi · ....... . ....................... . ........... . . .. ........ . ... . 856
Hz. Peygamber (s.a.v.) ve Eshabmm Dunya'ya Baglanmamalan . .. .. . 857
Hz. Peygamber (s.a.v.) in Diinyaya Baglanmamas1 . . ............ .... . .. 857
Ebii Bekr Stddik'in Dlinyaya Baglanmamast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 860
Orner b. Hattab'm Dlinyaya Baglanmamas1 ......... . .................... 861
Osman b. Affan'm Dlinyaya Baglanmamas1 ... .. ................. . ...... . 870
Ali b. Ebi Talib'in Dlinyaya Baglanmamas1 .................. . ........... 871
Ebft Ubeyde b. El-Cerrah'm Dlinyaya Bagianmamas1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872
Mus'ab b. Umeyr'in Dlinyaya Baglanmamas1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873
Osman b. Maz'un'un Diinyaya Baglanmayt~l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 4
Selman-i Farisi'nin Dlinyaya Baglanmamas1 ... . ............. ........ . . ... 875
Ebii Zer el-Gtfarl'nin Diinyaya Baglanmamas1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876
Ebu'd-Derda'run Dlinyaya Baglanmamas1 876
Muaz b. Mra'run Dlinyaya Baglanmamas1 . . . . . .. . . .. . .. . . .. .. . .. . . .. . . . . . . 878
Ledac el-Gatafam'nin Dlinyaya Baglanmamas1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879
Abdullah b. Omer'in Dlinyaya Baglanmamas1 . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . 879
Dunyaya Bag! amp, Dunya Zevkine Dalanlarm Ho~ GorUimemesi . . . .. . 882
ALTINCI BOLOM
CiHAD • SAVA~

ccEy iman edenler! Sizi actkh bir

azabdan kurtaracak bir ticareti sahk
vereyim mi? Allah ile Peygamberine
iman etmek, mallartmzla, canlarmtzla
Allah yolunda sava~mak. Bilseniz bu
sizin i~in daha ~ok haytrhdtr.» . Saf
10·11.
«Sava~ i~in haztrhkh oldugunuz
muddet~e refah i~inde ya~arsrmz.»
Hz. Muhammed (s.a.v.)
 GiRi~

Sava~, her an sava~ i~in haz1r olmak, milletlerin var olmalarmm,

varhklanm devam ettirmelerinin ka~mllmaz bir ~artxdxr. <;agxmxzda, bir-
takim guruplann, baz1 filozoflarm haW\ miireffeh milletlerin giilliik gii- ·
listanhk diinya tasavvuru, milletlerarasx gizli veya a~1ktan faaliyet gos-
teren te~kihltlarm, diinya karde~ligi telkini bu ger~egi degi~tiremeye­
cektir. Allah Teala: «HO!]unuza gitmedigi halde, sava!J size farz lohnd1.
Holjunuza gitmeyen biq;ey hakkmtzda haytrh olabilir. Ho!]unuza giden
birljey de, hakkimzda kotii olabilir. Bunlan, Allah bilir, siz bilemezsiniz.»
(Bakara, 216); «Savaljan, ancak kendi oz cam i~in savaljrni!] olur. Allah
hi<;bir ljeye . muhta~ degildir.» (Ankebut, 6) btiyurarak bu hakikati ki-
yamete kadar baki bir kitapta, Kur'an-I Kerim'de tescil etmi~tir.
islam Dini, miisliiman willetlere ~erefli bir hayat ya~atmayx hedef
edinmi~.tir. Bu sebeple bu dinin emrettigi sava~, miidafaa sava~I, za-
limden mazlumu kurtarma sava~x, her yere adalet gotiirme sava~I, miis-
liimanlann haysiyetini koruma sava~ndxr. «Kendilerine karl]I harp ilan
olundugundan, zulme ug-rayanlara harbetmek i~in izin verildi. Hak Tea-
Ia onlara yardrma hakkiyle kadirdir.» (Haec, 39) buyurulup me~ru mii-
dafaa sava~ma izin verilirken, her an sava~a hazxr olmak katiyyetle em-
redilmektedir: «Diiljmanlara kaq1 giiciiniiziin yettigi kadar, Alla:h dii~­
mamm ve kendi diil]IDaDIDIZI, bunlann ruljmda sizin biJmediginiz, fa•
kat Allah'ni bildigi diger diil]manlan yddrracagmtz, kuvvet ve atlar ha-
ztrlaytn. Allah yolunda ne sarfederseniz, bunun miikafah size eksiksiz
verilir. Siz de magdur olmazsmiZ.» (Enfal, 61); «Ey Peygamber! Mii'min·
leri harbe teljvik et. i~inizden sabtrh, azimkar yirmi kil]i bulunursa iki·
yiilj diiljffiam yenerler. i~inizden yiiz ki!]i, kafir olanlardan bin ki!]iyi te·
pelerler.» (Enfal, 65) buyurulur.
Sava~m liizumunu ve onemini 1srarla belirten islam Dini ve onun
yiice kitab1, sulhiin de geregine il]aret etmekte, sulh teklifi dii~mandan
geldigi takdi:rde, boyle bir teklifin yerine getirilmesini istemektedir:
«Eger onlar, sulh isterlerse, sen de bunu kabul et. Allah'a giiven ve da-
yan. Her ljeyi il]iten, her l]eyi hakloyla bilen O'dur. Onlar seni aldl:\tmak
isterlerse, l]UDU katiyyetle bil ki, Allah sana yeter. Seni yardnmyla ve
mii'minlerle destekleyen odur.» (Enfal, 62-63) buyurulur.
islam, mii-sliimanlara yapllan tecaviizlerden hi~birinin kaqahks1z
kalmamasxm istemektedir: «0 halde, size kar!?I tecaviiz edene siz de ay·
myla mukabel~de bulunun! .. » (Bakara, 194) buyurulur.
Sava~m ve sulhiin liizumunu telkin eden bu din, miisliimanlar eliy-
le mutlak bir sulh temin edilinceye kadar, silalun elden bxrakilmama-
smi emretmektedir: «Ortakhkta fitne (anarl?i) namma hi~bir l?ey kalma·
ytp, Allah'm dini .hakim oluncaya kadar onlarla saval?m! .. » (Enfal, 39);
«Sakm gevl1emeyin, sulhe davet etmeyin. Siz galipsiniz, iistiinsiiniiz. AI·
Iah sizinle beraberdir. Allah, sizin gayretlerinizi asia kar!?Iltkstz brrak·
mayacakhr.» (Fetih, 35) buyurulur.
!slam Dini, harp hukukunu da en giizel ~ekilde tanzim etmi~tir.
Harple, sulhle ilgili, saylSlz ayetler indiren Allah: «Muahede yaptlguuz·
da Allah'm ahdini (anl~ma hiikiimlerini) yerlne getirinl>> (Nahl, 91);
«Haddi tecaviiz etmeyin, Allah haddi tecaviiz edenleri sevmez.>> (Bakara,
190) buyurmaktadxr. Resulii Ekrem'irr, cephe gerisinde bulunan kadmlar,
90cuklar, ihtiyarlar ve din adamlanm oldiirmemek, cephedekilerle sava-
~xrken de, dii~mani i~kence yapmadan oldiirmekle ilgili emirleri, insanhk
havarisi kesilerek, akla hayale sxgmaz cinayetler i~leyenlere en giizel in-
sanhk dersleridir. Sava~ta 9apulculuga katiyyen izin verilmemektedir.
!slam Dini, biitiin miisliimanlan her zaman asker, her zaman i~inin
ba~mda hirer vatanda~ olarak kabul etmektedir. Vatanx~ sava~I, cihadx
unutup da, i~inden ba~ka bir~ey dii~iinmeyenleri kmamakta, herkesin
imkam nisbetinde, canxyla, mahyla, fikirleriyle sava~a i~tirakini iste-
mektedir. Bu hususta azxcxk ihmal gosterip, miitereddit davrananlan
bile ayxplamakta, en agxr ~ekilde cezaland1rmaktadxr. Herkesin belli bir
miiddet askerlik etmesini, askerlerin birbirlerine kar~I saygxh davran-
masmx, birbirlerine gerekli yardxmlan yapmalanm, ozellikle komutan-
lanna itaat etmelerini, kumandanlar arasmda da bir ahengin bulunma-
smx emretmektedir.
Okuyacagxmz bu bOliimde; askerlik, ordunun manevi giicii, harp tak-
tigi, istihbarat yoniinden komutanlarn,m za 1~1k tutacak, kurmay kafa-
sxyla degerlendirilecek saylSlz hadiseler vardtr. Resuliillah'm ~u miiba-
rek sozii, hi9bir zaman, hi9bir miisliimamn kafasmdan 91kmamahdtr:
«Sav~a hazrr oldugunuz miiddet~e refah i~inde yal1arsmtz.>>
«Saval1ta, nobet tutan goze cehennem atel1i haramrur! >> buyuran bir
peygamberin teblig ettigi, sava~I, sava~ i9irr attlan her admu ibadet sa-
yan bir dine mensup olmak kadar biiyiik bir ~ere£ tasavvur edilebilir mi?
!slam, olmeyi de ya~amak kadar ~erefli saymx~txr: «Allah yolunda
oldiiriilen kimseler hakkmda oliidiirler, demeyin. Hayrr, onlar diridirler
de siz farkmda degUsiniz.» (Bakara, 154)
«Ey iman edenler, sizi actkh bir azaptan kurtaracak bir ticaret sa·
hk vereyim mi? Allah ile peygamberlne iman eder, mallarmtzla canlan·
mzla Allah yolunda saV3.!1IrSIDIZ. Bilseniz hu sizin i~in ~ok daha hayrr-
hdtr.» (Saf, 10)

- - -
 RESULULLAH!N ESHABINI CiHADA ve MALLARINI
BU UGURDA HARCAMAYA TE~ViKi

Resuliillah (s.a.v.) m Bedir sava~ma c;•k•~•.

Eshab1yla yapt1g1· isti,are :

Ebft Eyyftb el-Ensari anlatlyor:

Medine'de idik. Resuliillah (s.a.v.) bize:
« - Ebu Siifyan'm kervanmm ~am'dan ge~mekte oldugu haberini
ald1m. Ne dersiniz? Bu kervanm yolunu keselim mi? Belki Allah onu bi-
ze ganimet olarak ihsan eder.» dedi. Biz de:
«- Peki, yolunu keselim.» dedik ve derhal topluca kervanm ge<;e-
cegi yola dogru hareket ettik. Bir veya iki giin yiiriimii~tiik ki Resuliil-
lah bize:
« - Kurey~liler sizin, Ebft Siifyan'm kervamna el koymak iizere yo-
la <;Iktlgrmzi haber almr~lar. Onlara kar~n sava~ahm mr?» diye sordu.
Biz de:
<<- Bizim Kurey~lilerle sava~acak kadar kuvvetimiz yok. Biz sade-
ce kervamn yolunu kesmek istemi~tik.» diye kar~rhk verdik. Resuliil-
lah tekrar:
<<- Kurey~lilerle sava~ hakkmda ne dii~iiniiyorsunuz?» diye sordu,
Biz gene aym ~ekilde cevap verdik. Mlkdad b. Amr (r.a.) kalkti ve:
« - Eger sava~mamrzr istersen Ya Resulallah! Biz sana Yahudile-
rin Musa (a.s.) ya dedikleri gibi: «Sen ve rabbin gidin sava~m. Biz bu-
rada oturacagrz, demeyiz. »1 dedi. Ben, bu sozleri Ensardan birinin soy-
lemesini can-r goniilden arzu ederdim. Eger biz Mikdad'm soylediklerini
soylemi~ olsaydrk, bu bize biiyiik servetler elde etmekten daha ho~ ge-
lirdi. Bu olaylann akabinde Allah Teala, Resuliine durumu ~u 2yet-i
kerime ile izah etti:

1 Maide: 24.
F: 27
418 Miislilmanltk

«Nitekim, Rabbin seni hak ugrunda evinden saval} i~in ~tkarnul}tt,

oysa rniisliirnanlann bir lusnu bundan hol}lanmannl}lard.I. » 2
Enes anlahyor:
Resuliillah (s.a.v.) Bedir sava~ma ~akmak hususunu eshabma dam~­
ti. Ebu Bekir (r.a.), ona bu husustaki fikirlerini beyan etti. Resuliillah
eshabma tekrar dii~iincelerini sordu. Bu sefer de Orner (r.a.) gorii~lerini
soyledi. Resuliillah ii9iincii defa sorunca, Ensardan birisi:
«- Ey Ensar! Resuliillah size sava~ h~kkmdaki gorii~lerini soru-
yor.» dedi. Bunun iizerine Ensardan birisi:
«- Ya Resulallah! Eger sava~mamizi istersen, biz sana, 1srail ogul-
lannm Musa (a.s.) ya dedikleri gibi: «Sen ve Rabbin gidin sava~m. Biz
burada oturacagtz.» demeyiz. Seni hak dinle gonderen Allah'a yemin
ederiz ki bizi Berk el·Gxrnad'a3 bile sevketmi~ olsan senin pe~inden ge-
liriz.» dedi.4
Yine Enes anlatiyor:
Ebu Siifyan'm kervantyla ~am'dan gelmekte oldugu Resuliillahm ku-
lagma gelince 0, eshabma kervanm yolunu kesip kesmemek hususunda-
ki fikirlerini sordu. Once Ebii Bekir (r.a.) dii~iincelerini soyledi. Son-
ra Orner (r.a.) fikrini ac;tklad1. Resuliillah onu da dinledi ve tekrar esha-
bma dondii. Resuliillahm kendilerine bakt1gm1 goren Sa'd b. Ubade (r.a.):
« - Resuliillah (s.a.v.) bizim dii~iincelerimizi soruyor. Kudret ve ira-
desiyle ya~adtgxm Allah'a yemin ederim ki, bize deryaya dalmamtzi em-
retmi~ olsan tereddiitsiiz dalanz. Ve yine bize, Berk el-Gxmad'a gitme-
mizi emretsen emrini mutlaka tutanz.» dedi. Eshabmm gorii~lerinin
miisbet oldugunu anlayan Resuliillah, onlan kervanm yolunu kesmek
iizere harekete c;agtrdt.5
Alkame b. Vakkas el-Leysi anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.) Bedir'e dogru yola 91kt1. Revha denilen yere ge-
lince miisliimanlara hitaben:
«Kurey~lilerle sava~ahm m1? Ne dersiniz?» diye sordu.
Ebii Bekir (r.a.):
«- Ya Resulallah! Kurey~lilerin c;ok kuvvetli oldugu haberini al-
dtk.» dedi. Resuliillah (s.a.v.) tekrar eshabma hitap ederek:
« - Kurey~lilerle sava~ hususunda ne dii~iiniiyorsunuz?» diye sor-
du. Bu defa da Orner (r.a.) cevap vererek Ebu Bekir'in soylediklerini ay-
nen tekrarlad1. Resuliillah iic;iincii defa eshabma hitap ederek:

2 Enfal : 5. Bidaye : 3/263; Mecma'uz-Zevaid 6/73-74 Bezzar; Tabera.ni.

3 Berk el-Gunad, Yemen'de ISSIZ ve ISSIZ oldugu kadar da korkunc; bir yerin adi·
dtr. Bir rivayete gore de Mekke'ye ·be~ glinltik mesafede tehlikeli bir yerdir.
4 Miisned-i Ahmet b. Hanbel; Bidaye: 3/263.
s Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Bidaye: 3/263, ibn Asakir; Kenz ul-Ummal 5f273.
 Sava~ 419

« - Sava~ hakkmda fikriniz ne?» diye sordu. Bunun iizerine Sa'd b.

Muaz (r.a.):
« - Ya Resulallah! Bizi kastediyorsun herhalde? Sana peygamber-
ligi liitfeden ve Kur'an-x Kerim'i indiren Allah'a yemin ederim! Gitmek-
te oldugun yolda hie; yolculuk etmedim ve o yol hakkmda hic;bir bilgim
de yok. Utkin, sen Yemen'deki Berke'l-Gimad'a bile sefere <;tksan, se-
ninle beraber mutlaka geliriz. Musa (a.s.) ya, {{Sen ve Rabbin gidin sa-
va~m. biz burada oturacagtz.» diyenler gibi olmaytz. Sen ve Rabbin gidin
sava~m biz de sizinle beraberiz. Belki sen bir gaye ic;in yola <;Iktm, ama
Allah onu sonradan degi!?tirdi. $imdi, Allah'm tayin ettigi ~eyi gerc;ek-
le!?tirmeye bak, ona dogru yiirii, dilediginle anla!?malar akdet, diledigin-
le anla!?malanm feshet, diledigine dii~man ol, dilediginle de ban~ ic;inde
ya!?a, mallanmtzdan ne kadar istersen all» dedi. Sa'd (r.a.) m bu sozleri
iizerine Kur'an-I Kerim'in !?U ayeti nazi! oldu:
<<Nitekim Rabbin seni hak ugrunda sav~ i~ evinden ~Ikarmi~b.
Oysa miisliimanlann bir k1srm bundan ho~lanmami~h.» 6
Emevi, Magazi'sinde Sa'd'in yukandaki sozlerine ilave olarak: «Mal-
lanmtzdan diledigini al, diledigini de bize btrak. Aldtklann, bizi btrak-
ttklanndan daha c;ok memnun eder. Senin biitiin emirlerini yerine ge-
tirmek vazifemizdir. Allah'a yemin olsun ki, Gumdan'dakF Berk'e bile
gitmi~ olsan seninle beraber geliriz.» dedigini zikretmektedir.8

· ibn-i ishak hadiseyi ~oyle nakleder:

Resuliillah, Kurey~li mii~riklerle sava~ hakkmdaki fikirlerinin ne
oldugunu eshabma iic;iincii defa sorunca Sa'd b. Muaz:
« - Herhalde bizim fikrimizi ogrenmek istiyorsun, ya Resulallah.»
dedi. Resuliillah da:
{<- Evet.» diye kar~thk verdi. Muaz:
« - Biz sana inandtk, seni dogruladtk, getirdigin ~eylerin hak oldu- ·
gunu tasdik ettik ve her hususta seni dinleyecegimize, sana itaat ede-
cegimize clair soz ve teminat verdik. 1stedigin yere git ya Resulallah!
Biz seninle beraberiz. Seni hak din ile gonderen Allah'a yemin olsun ki,
bizim seninle beraber denize dalmamiZI da emretsen, tereddiitsiiz da-
lanz. Bizden hie; kimse geri kalmaz. Bizi dii~mantmtzla yann kan;nla~­
tirmam bile ho~ kar~Ilanz. Biz harpte c;ok sab1rh, dii~manla kar~tla~ti­
gtmizda ~a sozlerimize sad1k kimseleriz. Um~m ki Allah sana, bizden
memnun olacagm ~eyler gosterir. Allah'm liitfu ile yiirii ya Resulallah.»
dedi. Resuliillah, Sa'd'm bu sozlerine son derece sevindi ve:

6 Enfal: 5; ibn Merdeveyh.

7 Gumdan, Yemen'de San'a ~ehri taraflannda biiylik lbir binad1r.
a Emevi: Magan; Bidaye 3 j264.
420 Miislilmanhk

«- Miijdeler alsun! Yiiriiyiiniiz! Allah bu iki tapluluktan9 birini

bana vadetmi~tir. $u anda Kurey~lilerin darmadagm aldugunu goriir
gibi aluyarum.>> buyurdu. 10

ResUiullah'm saval? bal?lamadan once musli.imanlan cihada tel?viki ve

Umeyr b.EI-Humam (r.a.) m bu husustaki sozleri :

Enes (r.a.) anlatiyar:

Resuliillah (s.a.v.), Ebu Siifyan'm kervamnm hareket tarzm1 ogren-
mesi ic;:in Biisbiis'ii casus alarak gonderdi. Biisbiis, kervamn durumunu
ogrenip Resuliillahla benden ba~ka kimsenin bulunmad1g1 bir s1rada eve
geldi. Evde bizderr ba~ka Resuliillahm zevcelerinden baz1lan var mtydl
bilemiyorum. Biisbiis, Resuliillaha Ebu Siifyan'm kervam hakkmda bil-
gi verdi. Onun anlattlklanm dinledikten sanra Resuliillah d1~an <;Ika-
rak miisliimanlara:
« - Biliyarsunuz ki, bir istegimiz var. Bunun ic;:in binegi haz1r alan-
Jar bizimle beraber yala <;Iksmlar! >> hitabmda bulundu. Bunun iizerine
Medine'nin yukan taraflannda aturan, baz1 kimseler Resuliillahtan, har-
be 91kmak ic;:in izin istemeye ba~lad1lar. Resuliillah:
« - Hay1r, sadece binegi alanlar bizimle gelsinler!» diye kar~Il1k
verdi. Ve eshab1yla birlikte derhal yala koyuldu. Mii~riklerden once Be-
dir'e vard1lar. Bir miiddet sanra da mii~rikler geldiler. Mii~riklerin sa-
va~ ic;:in geldigini goren Resuliillah (s.a.v.) , miisliimarrlara:
« - Hic;:biriniz benden izinsiz ve benden once herhangi bir i~e giri!j-
meyinl>> diyerek anlan ikaz etti. Mii~rikler yakla~tllar. Resuliillah (s.a.v.):
« - Geni~ligi, gokler ve yer kadar alan cennete girmek iizere hare-
kete gec;:iniz.>> buyurdu.
Umeyr b. El·Humam (r.a.) da:
«- Geni~ligi, gokler ve yer kadar alan cennete mi? Ya Resulallah!>>
diye sardu. Resuliillah (s.a.v.):
«- Evet. >> buyurdu. tlmeyr b. El-Humam sevinc;: ic;:inde:
«- Allah, Allah! >> diye bag1rd1. Onun bu soylediklerini duyan Re-
suliillah (s.a.v.):
« -'-- Allah, Allah! demene sebep ne? >> diye sardu. Umeyr, Resuliilla-
hm bu sarusuna:
«- Hay1r, Allah'a yemin ederim ki ya Resulallah! Beni bu sozieri
soylemeye sevk eden, sadece cennet ehlinden almak arzusudur.>> diye
kaqahk verdi. Resuliillah da ana :

9 Bu iki topluluktan biri Ebii Siifyan'm ketvan1, digeri de Kuren ordusudur.

to ibn ishak; Bidaye 3f262.
 Sava? 421

«- 0 halde sen de cennet ehlindensin.» 11 buyurdu. Resuliillahla

yapt1g1 bu konu~madan sonra Umeyr sadagmdaki hurmalan <;Ikardt. Tam
yemege ba1}lami1Jtl ki:
~<- Eger bu hurmalan yiyinceye kadar ya1}arsam, diinya haya...tmi
daha da uzatm1~ olacag1m.» diyerek elindeki hurmalan f1rlattl ve 1Je-
hit dii~iinceye kadar islam dii1}manlanyla sava~tl. -Allah ona rahmet
eylesin.-12
ibn ishak ~unlan nakleder:
Bedir sava1JI . giinii Resuliillah, miisliimanlan harbe te~vik gaye-
siyle:
«- Muhammed'i kudret ve iradesi ile ya1}atan Allah~a and olsun,
bugiin sabredip, kar1}1hgm1 Allah'tan bekliyerek, geri doniip kac;makslZln,
daima dii~man iizerine yiiriimek suretiyle sava1}an herkesi Allah mut
laka cennetine koyacak.» buyurdu. Elinde hurma yemekte olan Beni Se-
leme siilalesinden Umeyr h. El-Humam (r.a.) Resuliillahm miijdesini du-
yunca:
« - Allah, Allah! Onlann beni oldiirmesi cennete girmeme kafi mi?,
diye sordu, elindeki hurmalan att1, klhcm1 kavrad1 ve 1}ehit dii~iinceye
kadar mii~riklerle sava~t1. ihn·i Cerir, eserinde Umeyr (r.a.) m ~oyle
diyerek sava~tlgmt zikreder:
« - Yammda takva, salih amel ve Allah yolundaki cihadda sab1rdan
ba~ka hic;bir ~eyim olmad1g1 halde Allah'a kavu~maya can atlyorum. Tak-
va, iyilik ve olgunlugun d1~mdaki her~ey yok olmaya mahkumdur.» 13

Tebiik Sava~1 Miisli.imanlarm bu sava!?ta

can ve mallarmr feda etmeleri :
ibn Abbas (r.a.) anlatiyor:
Taif'ten <;Ikl~mdan alt1 ay sonra Resuliillahm yanma geldim. Bir
miiddet sonra Allah, ona Tebuk sava~m1 yapmay1 emretti. Bu sava~r,
Allah, Kur'an-1 Kerim'de «gii~liik am» diye zikreder. S1ca~n biitiin ~id­
deti ile hiikiim siirdiigii, nifakm kol gezdigi, Ashab-1 Suffa'mn yokluk
ic;inde bulundugu bir zamana rastlar. -Suffa, ic;inde ihtiyac; sahibi kim-
selerin toplandigi, Medine'deki Mescid-i Nebi'nin bir taraf1d1r.- Bura-
d2. kalmakta olan yoksul miisliimanlar, peygamber (s.a.v.) ve miisliiman-
lann sadakalanyle mai~etlerini temin ederlerdi. Sava~ haz1rhg1 ba~laym­
ca zengin miisliimanlar Suffa ehline gidip birer ki~iyi veya giic;leri yeterse

11 ResuliillaJun sava~ esnasmdaki bu miijdesi, miijdelenen kimsenin ~ehid olacagl-

na i~aretti.
12 Miisned-i Ahmet b. Hanbel; MUslim; Bidaye: 3/277, Beyhaki: 9/ 99 Miistedrek:
3/426.
13 ibn ishak; Bidaye: 3/277.
422 Milslilmanltk

daha ·fazla fakir miisliimam ahrlar, harp te~hizatiyla donatlrlar ve on-

larla beraber sava~1rlard1. Fakir miisliimanlara yapt1klar1 bu iyiliklerin
kar~1hgm1 Allah'tan beklerlerdi. Resuliillah (s.a.v.) miisliimanlara kar-
~1hgm1 Allah'tan bekleyerek Allah yolunda yarrumda bulunmalanm em-
retti. Onlar da gii~lerinin yettigince yardrmda bulundular. Hi~bir kar-
~ahk beklemeksizin yard1m eden miisliimanlar da vard1. Bu yard1mlar
sayesinde miisliiman fakirlerden ~ogu harbe i~tirak ettiler, bazilan da
·Medine'de kalddar. 0 giin en ~ok yard1mda bulunan zat Abdurrahman
b. Avf (r.a.) idi. Abdurrahman b. Avf, ikiyiiz Ukiye14 tasadduk etti. Orner
b. Hatab (r.a.) yarrum olarak yiiz Ukiye verdi. Amir El-Ensari (r.a.) de
doksan ol~ek hurma getirmi~ti. Orner b. Hattab (r.a.):
« - Ya Resulallah! Abdurrahman'm giinah i~ledigini san1yorum.
<;iinkii ailesine, ge~imlerini saglayacak hi~bir ~ey h1rakmadi.» dedi. Re-
suliillah da Abdurrahman'a:
« - Sen aile efradma bir~eyler b1raktm m1?» diye sordu. 0 ise:
« - Evet. Yard1m olarak getirdiklerimden daha ~ok ve daha giizel
~eyler b1rakt1m» cevabm1 verdi. Resfrliillah:
«- Neier b1raktm?» diye soruncaAbdurrahman:
<<- Allahm ve Resuliiniin vadettikleri nz1k ve hay1rlan b1rakt1m. »
dedi.
Ensardan Ebf:t Ukayl (r.a.) denen bir zat, yard1m olarak bir sa' hur-
ma getirdi. Miinaf1klar, gelen yard1mlan goriince, getirenlerle alay et-
meye ba~lad1lar. <;ok yardtm edene:
«- Gosteri~ dii~kiinii.» diyerek alay ediyorlard1. Giicii ancak az
miktarda hurma yard1mmda bulunmaya yeten miisliimanlara da:
«- Bu, getirdigi ~eylere herkesten ~ok muhta~.» diyerek alay edi-
yorlardi. Ebf:t Ukayl, bir sa' hurma getirdigi zaman utanarak ve ozii1
dileyerek:
«- 1ki sa' hurma kar~Il1gmda biitiin gece kuyudan su <;ektim. Al-
lah' a yemin ederim. Bundan ba~ka getirebilecegim hi~bir ~eyim yok.
iki Ol~ek hurmadan bir ol~egini buraya getirdim. Birini de aileme bi-
raktlm. » dedi. Onun bu sozlerini duyan miinaf1klar:
«- Bu adam getirdigi bir Ol~k hurmaya b~kalanndan ~ok daha
muhta~.» dediler. Bu ~ekilde, hem zengin hem de fakir miisliimanlan
alaya ahyorlard1.
Sava~a ~1kma zamam yakla~mca pek ~ok miinaf1k, ~iddetli sicak-
lardan yakmarak ve sava~tlklan takdirde biiyiik bir fitnenin zuhur ede-
cegini iddia ederek harbe ~1kmamak i~in Resuliillahtan izin istediler.
__./
14 Ulaye: 40 veya 12 dirhemlik bir agirhk ol~iisii
 Sava~ 423

Resuliillah da onlara izin verdi. Zira kalplerinde gizledikleri kotiiliik-

leri bilmiyordu.
Miinafiklardan bir grup, bir nifak mescidi yapm1~lar, miisliimanlar
aleyhinde planlar haz1rlamak iizere Rum imparatoru Herakl'in yanma
gitmi~ bulunan fas1k Ehii Amir'in Kinane b. Ahd-i Yaleyl'in ve Alkama-
b. Ulase El-Amiri'nin gelmesini bekliyorlard1. i~te o esnada «Tevhe»
suresi nazil oldu. Bu siirede, sava~a katiimamak i<;:in izin isteyenlere mii-
saade verilmemesi bildiriliyordu. Allah Teala:
«isteyen, istemeyen, hepiniz sav~a ~Ikmtz! » 15 ayetini indirince, Al-
lah'a ve Resuliine samimi olarak inanan zay1f, hasta ve fakir kimseler
Resuliillaha gelerek durumlanndan ~ikayet ettiler ve:
« - Bu emirde bize de izin yok ya Resulallah.» dediler. Bu vakte
kadar miinafiklann gizliden gizliye i~ledikleri su<;:lar ve kalplerindeki kO-
ti.i niyetler a<;:Iga vurulmami~tl. Bu sava~a da hasta olmayanlar ve miina-
hklar il}tirak etmediler. i~te bu sure, ResUliillah (s.a.v.) m durumunu
a<;:Iklamak, vuzuha kavu~turmak i<;:in inmi~ ve Tehiik'e vanncaya kadar,
kendisine tabi olanlar hakkmda bilgi vermiljtir. Tehiik'e ula~t1ktan son-
ra Resuliillah, Alkame b. Miicezziz El-Miidlici (r.a.) yi Filistin'e, Halid
b. Velid (r.a.) ile Diimet-el-Cendel'e gonderdi. Halid'i gonderirken:
« - Acele et! Belki Diimet-el-Cendel reisi tlkeyder h. Azdilmelik El-
Kindi'yi kale ruljma ava <;:Ikhgi bir Sirada goriirsiin de yakalarsm.» bu-
yurdu. Halid, tlkeyder'i Resuliillahm buyurdugu gibi avda iken yakala-
di. Medine'de kalan mlinafiklar, ~ehirde her tiirlii kotii haberi yaymak-
tan geri kalmJYorlardi. Miisliimanlann herhangi bir ba~ans1zhga ve be-
Hiya ugrad1klanm haber ald1klan zaman son derece seviniyorlar, bir-
birini miijdeliyorlar:
«- Biz zaten bunun boyle olacagm1 biliyorduk ve savalja katilma-
mak gerektigini soylemiljtik.» diyorlard1. Miisliimanlann zafer ve ba~a­
nlanm haber ald1klan zaman da <;:ok iiziilliyorlardi. Fakat onlarm bu
durumlan herkes tarafmdan ogrenildi. Medine'deki Bedevi ve diger mli-
nafiklann kotli niyet ve faaliyetleri a<;:Iklandi. Allah'm kitabmda bildi-
rilecegi ~eylerden ferahhk bekleyen hakikaten hasta miisllimanlann hep-
sinin durumlan izah edildi. Sure inmeye devam ediyor, herkes mli'min-
leri itham ediyor, kii<;:lik veya biiyiik glinah i~leyenler, sure bitinceye ka-
dar blitlin kusurlanm ortaya koyan ayetlerin ineceginden korkuyorlar-
di. Ve nitekim herkesin yeri; dalalette mi, hidayette mi oldugu biitlin
a<;akhg1yla meydana <;~kt1. 1 6

15 Tevbe 41.
16 ibn Asakir 1/105; Kenz'ul-Ununal; 1/249.
424 MiisWmanltk

Abdullah b. Ebi Bekir b. Hazm anlattyor:

Resuli.illah, TebUk sava~n haric;, diger bi.iti.in sava~larmda nereye se-
fer edecegini ac;Iklamaz, gidecegi yerin haricinde bir yer soylerdi. Fa-
kat Tebuk sava~ma c;1karken:
« - Ey insanlar! Ben, Rum imparatorluguna kar~1 bir sefere pkmak
istiyorum.» diyerek hedefinin neresi oldugunu mi.isli.imanlara onceden
bildirdi. Bu sava~, c;ok s1kmt1h, c;ok s1cak ve kurakhgm ortahg1 kas1p
kavurdugu bir zamana rastlamt~h. Ustelik tam meyvelerin olgunla~tl­
gi, insanlarm bag ve bahc;elerinde agac; gOlgelerinde oturmay1 arzu et-
tikleri, buralan terk etmek istemedikleri bir zamana tesadi.if etmi~ti .
Resuli.illah, sava~ haztrhgi yapt1g1 gi.inlerde, bir giin Ced b. Kays'a:
« - Ya Ced! Rumlarla yapacagimtz sava~ hakkmdaki gorii~iin ne?
Ne dii~iiniiyorsun?» diye sordu. Ced, Resuliillahm bu sorusuna:
« - Ya Resulallah! Bana izin ver! Benim giinaha girmeme sebep ol-
ma! Herkes, kadma benderr daha dii~kiin insan olmadtgmi bilir. Rum
kadmlanm goriirsem, beni ba~tan c;Ikaracaklarmdan korkuyorum. Ba-
na izin ver de sava~a gelmeyeyim ya Resulallah! » ~eklinde cevap verdi .
Onun bu cevabma Resuliillah istemeyerek:
«- Sana izin veriyorum! » buyurdu. Bu hadise i.izerine Allah Teala:
«i~lerinde oyleleri var ki, ba~tmi derde sokma, bana izin ver, (harb-
ten geri kalaytm!) der. iyi bilin ki onlar, fitne ve fesat i~ine dii~mii~­
lerdir. Muhakkak ki cehennem kafirleri ku~abr.>> 17
Bu ayet-i kerimede Allah Teala, onun, Resuli.illahtan aynlarak ve
Rum kadmlannm kendisini yoldan pkaracaklanndan korkarak s ava~a
gitmemekle kazand1g1 gi.inahlann, dii~tiigii fitnelerin, sava~a gittigi ve
yoldan c;Iktlgi takdirde i~leyebileceklerinderr c;ok daha biiyiik oldugunu
beyan buyuruyor. Allah:
«Cehennem, kafirleri mutlaka ku~abr.>> 18 buyurur. Bu sozler kafir-
ler ic;in soylenmi!i>tir.
Miinahklardan birisi:
«- Bu stcakta sava~a c;tkmaym!» demi~ti. Bunun iizerine Al lah
Teala:
<<Muharebeye ~tkmayarak geride kalanlar, Resuliillahm gitmesinden
sonra evlerinde oturduklanndan sevindiler ve Allah yolunda mallany-
la, canlanyla sava~mak istemediler. (S1caktan gazaya ~tkmayuuz!) dedi-
ler. De ki: Bilseler, cehennem ate~inin s1cagi daha c;ok ~iddetlidir.» 19
ayetini indirdi.

11 Tevbe 49. /
18 Tevbe 49.
19 Tevbe 81.
 Sava§ 425

Resuliillah sefer haz1rhg1m biiyiik bir h1zla ve ciddiyetle siirdiir-

dii. Miisliimanlara cihad1 emrediyor, zenginleri orduya yard1m etmeye
ve Allah yolunda fakir miisliimanlan techiz ederek sava~a gotiirmeye
c;;agmyordu. Onun bu c;;agtnst iizerine zengin miisliimanlar, harp malze-
melerini ve bineklerini temin ederek, fakirleri sava~a gotiirdiiler ve or-
duya ellerinden geldigi kadar yardtmda bulundular. Osman (r.a.) bu sa-
va~ta herkesten c;;ok yardimda bulundu. ikiyiiz deve tedarik ederek ikiyiiz
fakiri de sava~a gotiirdii.20

Allah yolunda sava,a davet it;in ResuiOIIahm

Eshabm1 Mekke'ye ve kabilelere gondermesi :
')

Resuliillah (s.a.v.) islam dii~manlarma kar~1 sava~a katllmalan ic;;in

civar kabilelere ve Mekke'ye adamlar gonderdi. Bureyde b. Husayb (r.a.) 1
Eslem kabilesine gonderdi ve ona, Fur'21 ile Medine arasmdaki kabile-
leri sava~a c;;ag1rmasmi emretti. Ebu Ruhm EI-Grrari'yi kendi kabilesi
olan G1far'a gonderdi. Ona da G1farhlan kendi memleketlerinde sava-
~a haz1r vaziyette toplamasm1 emretti. Ebu Vak1d EI·Leysi (r.a.) kendi
kabilesini Ebu Ca'd Ed-Damri de aym ~ekilde, deniz sahilinde oturmak-
ta olan kabilesini sava~ ic;;in toplamak iizere yola <;Iktllar. Resuli.illah,
Rafi' b. Miikeyyis (r.a.) ile Cund b. Miikeyyis (r.a.) i Ciiheyne_kabilesine,
Nuaym b. Mes'ud (r.a.) u E~ca kabilesine gonderdi. Ka'b b. Amr ogul-
lanna Biideyl b. Verka, Amr b. Salim ve Bi!;ir b. Siifyan (r.a.) dan miite-
~ekkil bir heyet gonderdi. Siileym kabilesine de ic;;lerinde Abbas b. Mer-
das'rl!l da bulundugu bir heyet gonderdi. 22

Eshabm Tebuk sava,mda yapt1klar1 mali yard1mlar :

Resuliillah (s.a.v.) miisliimanlan sava~a c;;agmyor, sava~a te~vik edi-

yor ve sava~ i<;in mali yard1mda bulunmalanm emrediyordu. Resuliil-
lahm bu davet ve emrine uyarak miisliimanlar pek c;;ok yard1mda bulu:n-
dular. ilk yard1m1 getiren, Ebu Bekir Es·S1ddik (r.a.) oldu. Degeri 4000
dirhem olan malmm hepsini getirmi~ti. Bunu goren Resuliillah, ona:
«- Aile efradma bir~eyler b1raktm m1?» diye sordu. Ehu Bekir:
«- Allah ve Resulii daha iyi bilirler.» cevabm1 verdi. Ebu Bekir'den.

w ibn Asakir: Tarih l/108; Beyhaki: Sinyer 9/33; Bidaye Sj3; ibn ishak Mecma'uz- ·
ZevlJ.i'd 7f30; Taberani.
21 Fur': Mekke ile Medine arasmda me~hur ·b ir yerin ad1.
22 ibn Asakir 1/110.
-126 Muslilmanltk

sonra Hz. Orner (r.a.) rnahnm yansm1 yardrm olarak getirdi. Resuliillah
Omer'e de:
« - Ailene bir~eyler btraktm rn1?» dedi. Orner:
(<- Getirdiklerirn kadar.» cevab1m verdi.
Orner, Ebu Bekir'in, biittin rnahm yard1rn olarak getirdigi haberini
duyunca:
~- Ebu Bekir ile ne zaman bir haytr hususunda yan~rn1~sak, rnut-
laka beni gec;:nri~tir.» diyerek Ebu Bekir'in yard1rn severligini ovdii.
Abbas b. Abdiilmuttalib (r:a.) ile Talha b. Ubeydullah bir rniktar
mal getirerek Resuliillah (s.a.v.) e sundular. Abdurrahman b. Avf (r.a.)
ikiyiiz Ukiye getirdi Sa'd b. Ubade (r.a.) ve Muhammed b. Mesleme (r.a.)
bir rniktar mali yard1mda bulundular. Asrm b. Adiyy (r.a.) de doksan ol-
c;:ek hurma getirdi Osman b. Affan (r.a.) ise ordunun iic;:te birini techiz
etti Ordunun iic;:te birine yetecek kadar yard1mda bulunmakla Osman
da miisliimanlann en c;:ok yard1m edenlerinden oldu. Hatta denilebilir
ki, onun yard1m1 sayesinde ordunun iic;:te birinin hic;:bir ihtiyac1 kalma-
IDl!;lti. Su tulumlanm tamirde kullanacaklan c;:uvald1za vanncaya kadar
bi.iti.in li.izumlu e~yay1 temin etmi~ti. Resuliillahm o giin:
« - Bundan sonra yapacag1 hatah i~lerin Osman'a hic;:bir zaran ola-
maz! » buyurdugu soylenir. Boylece o, zenginleri hay1r ve iyilik yaprna-
ya te~vik ediyordu. Yardtmda bulunanlar rni.ikafatlanm Allah'tan bek-
liyorlardi. Yukanda hay1r ve yardtmlarmdan bahsedilen eshabdan daha
fakir olan pek c;:ok mi.isli.iman da giic;:leri yettigince yardrmlarda bulun-
dular. Bir deve getirip bir veya iki fakir rniisliirnana:
«- Bu deve sizin. Nobetle~e binersiniz! » diyen mi.isli.imanlar da
vard1. Bir miktar yiyecek getirip, harbe 91kacak olan mi.isliirnanlara da-
gitanlar gori.ildii. Hatta kadmlar bile ellerinden gelen her ti.irlii yard1m1
yapmaktan geri durmad1lar. Eslem kabilesinden Ummii 'sinan, gordiik-
lerini ~oyle anlatlr:
«- Ai~e (r.a.) nin evinde, Resuli.illah (s.a.v.) in online ac;:tlm1~ bir
yayg1 gordi.im. Bu yaygmm iizerinde fildi~i e~yalar, kiipeler, yi.izi.ikler ve
mi.isli.imanlara harbe haztrlanmakta yararh olacak, kadmlann gonder-
dikleri pek c;:ok yardtm e~yas1 bulunuyordu. Mi.isliirnanlar son derece
s1kmt1 h bir mevsimdeydiler. Meyvelerin olgunla~tlgt, golgelerin cazip gel-
digi bir mevsimdi. Boyle bir anda miisli.imanlar sava~a gitmekle evle-
rinde kalmak arasmda tereddi.ide di.i~mi.i~lerdi. Resuli.illah (s.a.v.) ise,
i~i bi.iyi.ik bir ciddiyet ve dikkatle ele alarak ordusunu Seniyyet iii·Veda'-
da topladt. Kalabahk anlatllamtyacak erecede bi.iyi.ikti.i. Allah'tan vahiy
gelecegini hesa)Ja katmtyarak gerc;:ek durumlanmn gizli kalacagm1 sa-
nan mi.inaftklat'm dt~mda harbe kahlmayan c;:ok az insan vard1. Resuliillah
(s.a.v.) orduyu tamamen toplaytp harekete karar verince, Siba b. Urfuta
 Sava~'i 427

El-Gifari'yi Medine'de kendi yerine b1rakt1. Diger bir rivayette Muham-

med b. Mesleme'yi b1raktigt soylenir. Sefere ba!?layaca~ Strada Resultil-
lah (s.a.v.):
« - Yammza fazla ayakkab1 ahmz. Yedek ayakkabm1z bulundugu
miiddetc;e s1kmt1 c;ekmezsirriz.» buyurdu.
Resuliillah hareket ettigi zaman Abdullah b. tlbeyy de ondan aynl-
mi:;> ve harbe gitmeyen diger miinaftklann arasma kattlarak:
« - Muhammed (s.a.v.) Rum imparatorluguna kar!?I c;ok zor durum-
da, ~iddetli stcakta ve uzak diyarlarda sava!?acak. Onun bu sava!?l ka-
zanacak giicli de yok. Rumlarla sava!?may1 Muhammed (s.a.v.) oyuncak
samyor.» demi!?ti. Etrafmda bulunan mlinaftklar da onun bu samimi-
yetsiz gorii!?linli tasdik ettiler. Abdullah b. tlbeyy devam ederek:
« - Allah'a yemirr olsun, -Muhammed ve eshab1 hakkmda koti.i
haberler yayarak miisliimanlan heyecanlandtrmak ve korkutmak gaye-
siyle- sanki Muhammed'in eshabtm bir dizi halinde iplere baglanm1~
olarak goriiyorum.» dedi.
Resuliillah, Seniyyet iil-Veda'dan Tebiik'e hareket edecegi za-m an or-
dunun bayraklanm ve sancaklanm da ac;ttrd1. En biiyiik sanca~ Hz.
Ebft Bekir (r.a.) e, biiylik bayrag1 da Ziibeyr'e verdi. Evs kabilesinin bay-
ragtm tlseyd b. Hudayr'a, Hazrec kabilesinin bayragm1 da Ebft Diicane'-
ye, bir rivayete gore Hubab b. Miinzir'e (Allah hepsinden raz1 olsun!)
verdi. Resuliillah (s.a.v.) m kumandasmdaki !slam or.dusu onbini si.ivari
olmak i.izere otuzbin ki~iden mlite~ekkildi. Resuliillah (s.a.v.), Ensardan
her boy'a; bayrak ve sanca~ olan her kabileye sancak ve bayraklanm
almalanm emretti. 23

Osame ordusu

Urve anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.), Usame'ye, tlbna ahalisine bir baskm yapmasm1
emrettikten sonra, ona:
<( - Haydi Allah'm ad1yla yliri.i! » buyurdu. Hemen biiyiik sancagm t
<;1kararak Biireyde b. Husayb El-Eslemi'ye verdi. 0 da sancag1 tlsame'-
nin evine gotiirdii. Resuliillah (s.a.v.) m emri lizerine Usame, Medine
yakmmdaki Ciirf mevkiinde karargah kurdu. Ordugah, bugiin Sikayet-i
Siileyman denilerr yerde kurulmu~tu. Miisliimanlar derhal toplanmaya
ba~ladtlar. t~Ierini bitiren herkes dogruca tlsame'nin karargahma ko~u­
yordu. !~i olanlar da en kisa zamanda bitirmeye c;ah~1yordu. ilk muha-
cirlerden bu sava~a c;agnlmayan hie; kimse kalmad1. Omer b. Hattab, Ebft

23 lbn-i Asakir 1/110

-428 Miisliimanltk

Ubeyde, Sa'd b. Ebi Vakkas, Ebu'l-Afvet•, Said b. Zeyd b. Amr b. Niifeyl,

ilk muhacirlerden pek c;:ok insan ve ic;:lerinde Katade b. Nu'man ile Se-
leme b. Eslem b. Hurey!j'in de bulundugu Ensardan bir topluluk bu sa-
va~a i~tirak etti. (Allah hepsinden raz1 olsun!) Muhacirlerden baz1lan -ki
en ag1r konu~an Ayyalj b. Ebi Rebia oldu- Usame'nin kumandanhg1 ko-
nusunda:
« - Bu c;:ocuk ilk muhacirlerin ba~ma kumandan tayin ediliyor.»
v.s. gibi sozler soylediler. Bu hususta pek c;:ok dedikdoular oldu. Orner
b. Hattab bu dedikodulardan bazllanm i~itince, derhal bu hususta ileri
geri konuljanlann agzmnr paym1 verdi ve Resuli.illah (s.a.v.) a gelerek
yapllan dedikodular1 bildirdi. Bunlan duyan Resuli.illah, fena halde kJZ-
di. Balji sarg1h olarak i.izerinde kadife elbisesiyle derhal minbere c;:1ktL
Allah'a hamd ve senadan sonra:
« - Ey insanlar! Usame'yi kumandan tayin ettigim ic;:in baZilanm-
zm ileri geri konu~tugunu duydum. Allah'a yemin ederim ki, Usame'yi
kumandan tayin etmemi klmyorsunuz. Daha once Usame'nin babasm1
kumandan yapmam1 da kmam1~t1mz. Yemin ederim ki, nasll babas1 ku-
mandanhga laytk oldugunu gostermiljse, Usame de babasmdan sonra, ku-
mandanhga lay1k olan bir kimsedir. Babas1 nastl en sevdigim kim~e
idiyse, Usame de en sevdigim kimselerdendir. t.Jsame de babas1 aa her
tiirli.i haym i~leyebilecek yaradth~ta kimselerdir. Onlardan hay1rh i~ler
bekleyiniz! Si.iphe yak ki, Usame sizin en hay~rhlanmzdand1r.» ~eklinde
bir hitabede bulundu. Konu~masm1 bitirdikten sonra Resuli.illah (s.a.v.)
minberden inerek evine gitti. Bu hadise, Rebiiilevvel aymm onuna te-
sadiif eden cumartesi giinii vuku buldu.
Usame (r.a.) ile birlikte sava~a gidecek miisli.imanlar, aralannda
Orner b. Hattab (r.a.) da bulundugu halde Resuliillah ile vedala~maya
geldiler. Resuliillah (s.a.v.) onlara:
,,_ Usame'yi gondermeyi ihmal etmeyin! Usame mutlaka sava~a
katllsm! » diyordu. Bu s1rada Ummii Eymen (r.a.) ic;:eri girdi ve Resu-
liillaha:
« - Ya Resulallah! Ordusu biraz daha kuvvetleninceye kadar Usa-
me'yi ordugahmda b1raksaydm. <;unki.i, Usame ~imdiki durumuyla sa\'a-
~a katlhrsa on:dan hic;:bir baljan beklenemez.» dedi. Resuliillah yine:
« - Usame mutlaka sava~a c;:1ksm! » buyurdu.
Resuli.illahla vedala~tlktan sonra mi.isliimanlar karargaha donerek
pazar gecesini orada gec;:irdiler. Pazar gi.ini.i Usame, tekrar Resuli.illah
(s.a.v.) 1 ziyarete geldi. Resuli.illah c;:ok ag1r hasta ve baygm vaziyette
yatlyordu. 0 gun Resuli.illaha ilac;: vermi~lerdi. Usame gozlerinden ya~lar
bo~anarak Resuli.illahm huzuruna girdi.
Resuliillahm yanmda amcas1 Abbas (r.a.) duruyordu. Etrafmda da

J
 Sava.~ 429

kadmlar vard1. Usame, hemen Resuliillaha dogru egilerek onu optii

-Resuli.illah (s.a.v.) kon:u~muyordu- Yalmz ellerini gokyiiziine dogru
kald1nyor ve Usame'nin iizerine doker gibi yap1yordu. Usame, onun ken-
disine dua etmekte oldugunu anhyordu. Resuliillah1 ziyaretten sonra
Usame tekrar karargaha dondii. Pazartesi sabaht Usame erkenden ka-
rargahtan <;1kt1. 0 sabah tekrar s1hhatine kavu~mu~ olan Resuliillah
(s.a.v.) a geldi. Resul~llah, ona:
« - Haydi, Allah yard1mcm olsun! >~ buyutdu. Daha sorira Usame,
Resuliillaha veda etti. Resuliillahm durumu gok iyiydi. Zevceleri onun
bu rahathgma son derece seviniyorlard1. Biraz sonra da Ebu Bekir (r.a.)
onu ziyarete geldi ve:
« - Ya Resulallah! Allah'a hamdolsun bu sabah iyisin. Bugiin Ha·
rice'nin k1zmm24 giini.idiir. Miisaade et de gideyim.» dedi. Resuliillah,
Ebu Bekir'e mi.isaade etti. Ebu Bekir de derhal Siinh denilen yere gitti.
Usame de atma atlayarak karargahm yolunu tuttu. Eshab1 orduya ka-
tilmaya gag1rarak yoluna devam etti. Karargaha varmca bineginden ine-
rek mi.isliimanlara hareket emrini verdi. Ak~am yakla~mi~tl.
Usame (r.a.) Ciirf'ten aynlacagt s1rada, Ummii Eymen (r.a.) in -Usa·
me'nin annesidir- gonderdigi adam kendisine gelerek Resuli.illah
(s.a.v.) m oli.im do~eginde oldugunu haber verdi. Ordudaki ileri gelen
mi.isliimanlar da acele olarak Rabbine kavu~mak i.izere _olan Resuli.illah
(s.a.v.) m yamna geldiler. Resilli.illah, Rebii.ilevvel aymm onikisinde pa-
z.a rtesi giinii giine~ batarken Allah'm rahmetine kavu~tu. Onun irtihali
i.izerine, Ciirf mevkiinde sefer i<;in toplanmi~ olan biitiin: miisli.imanlar
Medine'ye dondi.iler. Biireyde b. Husayb (r.a.) da Usame'nin sancagm1
ta~Iyarak Resuli.illah (s.a.v.) m kap1s1 online getirdi ve oraya dikti.
Halife olarak, Ebu Bekir'e biat edilince, o Bureyde'ye, sancag1 Usa-
me'nin evine gotiirmesini ve Usame'nin: miisli.imanlarla birlikte sava-
~a <_;Ikmadikga sancagi katiyyen a<_;mamaSllll emretti.
Biireyde ~oyle anlatir:
« - Ebu Bekir'in emri iizerine sancag1 pkanp Usame'nin evin~ go-
tiirdiim. Daha sonra, onu Usame'nin ordusuyla birlikte ~am'a kadar ta-
~1d1m. Or adan tekrar tlsame'nin: evine getirdim. Sancak, tlsame oli.in-
ceye kadar onun evinde diiriilii olarak kaldi. »
Resuliillahm oli.im haberini duyunca Araplardan bazilan islam Di-
ninden dondi.iler. Ebu Bekir (r.a.), Usame'ye:
«- Resuli.illahm sana gitmeni emretmi~ oldugu tarafa yi.iriil » dedi.
Miisliimanlar yeniden, eski karargahlannda toplanmaya ba~lad1Iar. Bii-
reyde de sancag1 <;1kararak ilk karargaha getirdi. Bu sava~ haz1rh~ mu-
hacirlerin biiyi.iklerinin camm s1kt1. Hz. Orner, Osman, Ebu Ubeyde, Sa'd

24 Ebft Bekir'in zevcelerinden biridir.

/
 430 Miislilmanhk

h. Ehi Vakkas ve Said h. Zeyd (Allah onlardan raz1 olsun!), Ebu Bekir'in
huzuruna girerek:
« - Ey Allah Resuliiniin halifesi! Biitiin Araplar seni tenkit ediyor-
lar. Bu biiyiik orduyu bOlmek suretiyle hi~bir ba:;;ar1 elde edemezsirr. Gel,
biitiin orduyu dinden donenlere (miirtedlere) kar:;;1 haz1rla da onlan sus-
tursun, onlann isyanlarm1 bast1rsm. Aksi takdirde, ordu gittikten sonra
miisliiman kadm ve ~ocuklann kald1g1 Medine'ye, miirtedlerin baskm
yapm1yacaklarmdan emin olamayiZ. islam kendine gelinceye, miirtedler
91kt1klan dine tekrar girinceye veya klh9 altmda yok edilinceye kadar
Rumlarla sava:;;1 tehir etsen iyi olur. Usame'yi, bu meseleleri hallettikten
sonra sava:;;a gonderirsin. Boylece Rumlann bize sald1rmasmdan da emin
oluruz.» dediler. Ebu Bekir onlann bu ko:t:m:;;malanm dinledikten sonra:
« - Ba:;;ka bir:;;ey soylemek isteyen var m1?» diye sordu.
« - Hay1r, yok. Biitiin soyleyeceklerimiz dinlediklerinden ibaret.»
dediler. Bunun iizerine Ebu Bekir, onlara:
« - Kudret ve iradesiyle ya:;;ad1g1m Allah'a yemin ederim ki, kap-
lanlann gelip beni, Me dine' de par9alay1p yiyeceklerini hils em, yine de
Usame'yi gonderecegim! Kendisine gokten vahiy gelen Resuliillah: «Usa·
me'rrin ordusunu mutlaka gonderiniz! » diye 1srar ederken, nas1l olur da
o ordunun safere gitmesi onlenebilir. Fakat ben yalmz bir hususta Usame
ile konu:;;acag1m. Omer'i bizim yan1m1zda b1rakmas1 .hususunda. Belki
Orner burada bize laz1m olur. Allah'a yemin ederim, Usame'nin, Omer'i
bizim yamrmzda b1rak1p birakm1yaca~m bilemiyorum. Yine Allah'a ye·
min ederim ki, eger Omer'i burada b1rakmay1 kabul etmezse, onu katiy-
yen zorlamayacagim.» :;;eklinde konu:;;tu. Miisliimanlar, Ebii. Bekir'irr bu
konu:;;masmdan, onun Usame'yi gondermekte son derece azimli ve ka-
rarh oldugunu anlami!j) oldular.
Hz. Ebii. Bekir (r.a.), bu konu:;;may1 yaptiktan sonra dogruca Usa-
me'nin evine giderek, ona Omer'i Medine'de b1rakmasm1 teklif etti. Usa-
me de Omer'in Medine'de kalmasma izin verdi. Ebii. Bekir'in:
<<- Omer'in kalmasma goniil nzas1yla m1 izin veriyorsun?» soru-
suna, Usame: ·
<<- Evet. Goniil nzas1yla.» diye cevap verince, Ehii. Bekir, onun ya-
nmdan memnun olarak aynld1 ve miinadilere miisliimanlara :;;u ~agn­
da bulunmalanm emretti:
<<- Karanm :;;udur ki, Resuliillah (s.a.v.) m hayatmda Usame ile bir-
likte sava:;;a gitmek iizere aynlanlardan hi9biri sava:;;a gitmemezlik etme-
yecektir. Usame ordusuyla sava:;;a 91kmayanlan yaya olarak ordunun pe-
:;;inden gond~recegimi ve mutlaka orduya kataca~m1 duyururum! »
Kendisi de Usame'nin kumandan tayin edilmesi hakkmda tatSlZ soz-
ler soylemekte olan muhacirlerderr bir toplulugun yanma adam gonde-

/
 Sava§ 431

rerek onlan payladt ve mutlaka sava~a ~tkmalanm emretti. Boylece, or-

duya kattlmayan hi~ kimse kalmamt~h. Ebft Bekir de tisame'yi ve miis-
liimanlan ugurlamak iizere, ordu ile birlikte Ciirf'ten hareket etti. 0 St-
rada ordu ii~bin ki~i kadardt. Bini siivariydi. Ebu Bekir, bir saat kadar
tisame'nin yanmda yiiriidiikten sonra:
« - Dinini, namusunu ve amellerinin miikafatm1 Allah'a eman·e t ede-
rim. Resuli.illah (s.a.v.) da sana bazt tavsiyelerde bulun.mu~tur. Resuli.illah
(s.a.v.) m emirlerini yerine getir. Bu sava~a ~Ikmam sana ben emrediyor
degilim. Seni sava~a ~tkmaktan men de edemem. Ben sadece Resuli.illah
(sa.v.) m, emretmi~ oldugu bir vazifeyi ifa etmeye ~ah~tyorum.» dedi.
tisame, siiratle yoluna devam ederek, Ciiheyne ve diger Kudaahlar
gibi islamdan donmemi~ olan kabilelerin topraklanm ge~ti. Vadi ei-Ku-
ra'ya vannca Uzre ogullanndan Hureys admda birini casus olarak onden
gonderdi. Hureys hemen atma binerek ordunun oniinderr gitti. Ubna de-
nilen yere vannca, buradaki vaziyeti ve ordunun ge~ecegi yolun durumu-
nu kontrol ettikten sonra tekrar siiratle geri dondii. Ubna' dan iki korrak-
hk mesafede tisame'yi kar~tladi. 0 memleket ahalisinin hi~bir ~eyden ha-
beri olmadtgmt, harp haztrhklanmn bulunmadt~m bildirdikten sonra,
Usame'ye, yiiriiyii~ii biraz daha hizlandtrarak harp i~in toplanmalanna
ftrsat btrakmadarr onlara bir baskm yapmas1 tavsiyesinde bulundu.25
Hasan b. Ebi'l-Hasan anlattyor:
Resuli.illah (s.a.v.) vefatmdan once, Orner b. Hattab dahil biitiiit Me-
dinelileri ve civar kabile miisliimanlanm sava~a gitmek iizere toplamt~,
tisame b. Zeyd (r.a.) i de onlara kumandan tayin etmi~ti. Fakat ordunun
tiimii heniiz Medine hendeginin dt~ma bile ~Ikmadan Resuliillah (s.a.v.)
Hakk'm rahmetine kavu~tu. Onun irtihalini duyunca Usame derhal or-
duyu durdurarak Orner (r.a.) e:
« - Halife'ye git ve ordunun Medine'ye geri donmesi i~in ondan izin
iste. <;iinki.i, Eshabm ileri gelerrleri ve gii~liileri ordumda bulunuyor-
lar. Aynca ben, mii~riklerin, miisliimanlann ailelerine, Resuli.illahm ehli-
beytine ve halifeye saldirmalanndan korkuyorum.» dedi. Ensar da:
« - Eger Ebu Bekir bunu kabul etmeyip, mutlaka gitmemizi ister-
se bizim ~u istegimizi ona bildir: Bize tisame'den daha ya~h birini ku-
mandarr tayin etsin! » dediler. Usame'nin emri iizerine, Hz. Orner dogru
Hz. Ebu Bekir'e gitti ve tisame'nin soylediklerini ona bildirdi. Bunun
iizerine Ebu Bekir (r.a.):
« - Kopeklerin ve kurtlarm beni burada parampar~a edeceklerini
bile bilsem, Reswiillah (s.a.v.) m verdigi bir karan katiyyen bozamam.»
dedi. Hz. Orner:

25 ibn-i Asakir 1/20; Kenz'ill-Ummal: 5/ 312; Feth-ill-Bari 8/107

 ;132 MusWmanltk
.
<<- Ensar da, kendilerine Usarne'den daha ya!?h birini kumandan
tayin etmeni arzu ediyar. Bu arzulanm sana bildirmemi soylediler.>> de-
yince, aturmakta alan Ebu Bekir frrlayarak ayaga kalkh, Orner'in saka-
hndan tutarak:
« - Allah cezam versin, Usarne'yi Resuli.illah (s.a.v.) kumandan ta-
yin etti. Sen ise benden anu azletmemi istiyarsun.» dedi. Ebu Bekir ile
yaphgr bu kanu!?malardan sanra Orner aradan aynlarak arduya dondi.i
Miisli.imanlar ana:
« - Ne yaptm?» diye sardular. Orner de anlara:
<<- Defalun! Allah cezamzr versin! Sizin yi.izi.ini.izden bugi.in hal,i-

feden ne azarlar i!?ittim! » diye kar!?Ihk verdi.

Bir mi.iddet sanra, ardunun maneviyatrm yi.ikseltmek ve ugurlama ~<
ic;in Hz. Ebu Bekir de karargaha geldi. Usarne at i.izerinde, Hz. Ebu Be-
kir ise yaya gidiyar. Abdurrahman b. Avf da Ebu Bekir (r.a.) in hayva-i
mm yedeginde goti.iri.iyardu.
Bir ara Usame:
« - Ey Resuli.illahm halifesi! Ya sen de hayvanma bin, veyahut ben
ineyim.» dedi. Hz. Ehu Bekir ise:
« - Allah'a yemin ederim ki, sen inmeyeceksin, and alsun ben de bin-
meyecegim. Allah yalunda bir saat alsun ayaklanm1 tazlatsam ne <;Ikar.
Hie; !?iiphe yak ki gazilere, athklan her ad1m ba!?ma yediyiiz sevap yazr-
hr, derecesi yediyi.iz defa yiikseltilir ve yediyi.iz gi.inah1 affedilir. Bu, sa-
va!? bitinceye kadar bu !?ekilde devam eder.» diye kar!?Ihk verdi ve:
« - Eger Orner b. Hattab'I Medine'de b1rakmak suretiyle bana yar-
dimci almak istersen anu burada b1rak! » diye rica etti. Usarne de anun
bu arzusunu yerine getirerek Orner'in Medine' de kalmasma izin verdi. 26
Urve (r.a.) anlatiyar:
Miisliimanlar sec;tikleri halifeye biat edip huzura kavu!?unca Ebu
Bekir, Usarne'ye:
« - Resuli.illahm seni gondermi!? oldugu tarafa yi.iri.i!» dedi. Fakat
Ensar ve Muhacirlerden baz1 kimseler Ebu Bekir'e gelerek:
« - Usarne'yi gondermekten vazgec;! <;iinki.i, Resuliillah (s.a.v.) m
oli.imi.ini.i duyunca Araplann bize saldiracaklanndan karkuyaruz.» dedi-
ler. Mi.isli.imanlarm en kararh ve azimlisi alan Ebu Bekir:
« - Resuli.illah (s.a.v.) m gondermi!? aldugu bir arduyu mu ahkaya-
cagim?!.. Bu bi.iyiik i!?e nas1l ci.ir'et edebilirim?! Kudret ve iradesiyle ya-
!?adigim Allah'a yemin ederim, bi.iti.in Araplarm benim i.izerime yi.iri.ime-
]erini, Resuli.illah (s.a.v.) m gondermi!? aldugu bir arduyu geri c;evirmeye
tercih ederim. Ordunun ba!?mda, emralundugun tarafa yi.iri.i ya Usame!

26 lbn-1 Asakir lf117; Kenz'ul-Ummal 5/314; Bidaye 6/305.

/
 Sava§ 4.33

Resuliillah (s.a.v.) m emretmi~ oldugu gibi Filistin taraflanna yiirii ve

Mute'lilerle sava~! Allah bundan sonraki i~lerinde senin yardtmcmd1r.
Eger Orner b. Hattab'm burada kalmasm1 uygun goriirsen b1rak da ileri
gorii~leriyle ve samimi fikirleriyle bize ve dinimize yardtmct olsun.» de-
di. Usame de Orner (r.a.) in Medine'de kalmasma miisaade etti.
Resuliillah (s.a.v.)_ m vefatl iizerine, lslama di~ bileyen Araplarm pek
~ogu; Dogu Arabistan ahalisinin, Gatafanhlann, Esed ogullanmn ve
E~ca kabilesinin biiyiik bir ktsmt islam Dini'nden ~1kttlar. Peygamber
(s.a.v.) in eshabmm ~ogu, Ebu Bekir'e:
« - Usarne'yi ve ordusunu Rumlarla sava~a gitmekten ahkoy! Onla~
n islam Dininden ~1kan Gatafan ve diger Arap kabileleri iizerine gon~
der! » dediler. Ehu Bekir ise Usame ve ordusunun sava~a gitmesine rna~
ni olmay1 kabul etmeyerek:
« - Resuliillah (s.a.v.) zamamndan da bilirsiniz ki, hakkmda pey-
gamberin herhangi bir yol gostermedigi ve ayet-i kerimenin indirilme~
digi hususlarda me~veret yapmamz laz1m gelirdi. Siz fikirlerinizi soyle-
diniz, ben de ~imdi kendi fikirlerimi beyan edecegim. Dogrusu hangisi
ise onu tercih edin. Allah sizi saptkhk iizerinde birle~tirmeyecektir. Kud~
ret ve iradesiyle ya~adtgtm Allah'a yemin ederim ki, Resuliillahm ald1g1
zekat1, bir yular bile olsa, bize vermekten ka~manlara kar~1 sava~tan
daha efdal herhangi bir i:;; goremiyorum.» ~eklinde konu~tu. Biitiin miis~
liimanlar, Ebil Bekir'in gorii~lerini kendilerinkinden daha dogru oldu~
gunu kabul ederek onunkine kattldtlar. Bu suretle Ebil Bekir, Usarne b.
Zeyd'i Resuliillah (s.a.v.) m emretmi~ oldugu hedef iizerine gonderdi. Ve
bu seferden ~ok biiyiik neticeler almd1. Allah, Usarne'yi ve ordusunu di.i:;;-
manlann hiicumlanna kar:;;1 korudu. Onlara pek ~ok ganimetler nasip
etti ve sag salim geri donmelerini saglad1.
Usarne sefere <;Ikarken Hz. Ehil Bekir (r.a.) de Ensar ve Muhacirle-
rin arasmda bir mi.iddet yiiriiyerek orduyu ugurlad1. Bunu hrsat bilen
Bedevller, hir baskm yaparak Medine'den mi.isliima:n <_;:ocuklanm ka<;n'"
dllar. <;ocuklanmn Bedeviler tarafmdan ka<;:mldtgl mi.isli.imanlann ku-
lagma gelince, Ebu Bekir'e gelerek:
« - Medine'ye kadmlann ve <;ocuklarm yanma don! Arkada:;;Iarm-
dan birinin kumandasmda yeni bir ordu te!;)kil et ve gerekli talimatl
ver! » dediler. Bu hususta tsrar ederek Ebil Bekir (r.a.) in bir an once geri
donmesini sagladilar. Usarne ordusunu ugurlad1ktan sonra Medine'ye do-
nen Ebil Bekir, Halid b. V~lid'i bir ordunun ba!;)ma ge<;irdi ve ona: ·
<<- Mi.irtedler islam1 kabul ettikleri ve zekati verdikleri takdirde,
ordudan aynhp Me~ne'ye donmek isteyenleriniz donebilirler.» dedi.
Ebu Bekir bu orduyu da ugurlad1 ve tekrar Medine'ye geldi. 27

'i7 ibn-i Asakir 1/118; Kenz'ul-Ummal S/314.

F: 28

\
434 Muslilmanltk

Hi~am b. Urve babasmdan naklederek ~oyle anlatlyor:

Halife s~9ilip kendisine biat edildigi zaman Ebti Bekir, iizerinde
fikir aynhgma dii~tiikleri bir mesele hakkmda konu~mak maksad1yla
Ensan toplad1 ve:
«- tlsame mutlaka sava~a gidecek! » dedi..
Bu s1rada, biittin Arap kabilelerinde ya toptan veya kii9iik gruplar
halinde islamdan donenler olmu~, biiyiik bir nifak ortaya 91km1~, islam
dti~manlannm 9oklugu, buna kar~1hk miisliimanlaljm azhg1 ve peygam-
berlerini kaybetmekten otiirti karanhk bir gecede yagmura yakalanml~
koyunlar gibi ~a~km ve zay1f bulunmalan hasebiyle biitiin H1ristiyan ve
Yahudiler f1rsat kollamaya ba~lam1~lardi.
Mtisliimanlar, Ebti Bekir'in bu soziinii duyunca, ona:
« - Btitiin ~iisltimanlar ve Araplar, bu gorti~iinden dolay1 seni
tenkit ediyorlar. Miisliiman toplumunu kendinden sogutmaman gere-
kir.» dediler. 0 da:
« - Ebti Bekir'i kudret ve iradesiyle ya~atan Allah'a and olsun,
kaplanlann beni par9alayacaklanm dahi bilsem, Restiltillah (s.a.v.) m
emrettigi gibi, tlsame'yi sava~a mutlaka gonderecegim. Medine'de ben-
den ba~ka hi9 kimse kalmayacagm1 bilsem, yine de onu gonderecegim!»
kar~1hgm1 verdi.28
Hz. Ai~e ~oyle anlatlyor:
Restiliillah (s.a.v.) vefat edince_ Araplann ekserisi islam Dininden
dondtiler. Nifak kol gezmeye ba~lad1. Allah'a yemin ederim, babamm
ba~ma gelenler, biiytik daglann ba~ma gelseydi onlan bile sarsard1.
Muhammed (s.a.v.) in eshab1 da, yagmurlu bir gecede vah~i hayvanlan
90k olan bir bOlgede otlayan koyunlar gibi korku ve deh~et i9indeydiler.
Allah'a yemin olsun, babam, miisliimanlann ihtilafa dti~ttikleri her hu-
susun, her noktanm halli i9in biitiin gticiiyle 9ah~m1~ ve sonunda bunu
ba~arm1~t1r .29
Ebti Hureyre (r.a.) ~unlan anlatlr:
«Kendisinden ba~ka ilah olmayan Allah'a yemin olsun, eger Restiltil-
lah (s.a.v.) dan sonra Ebti Bekir halife se9ilmemi~ olsayd1 yerytiztinde
Allah'a kulluk edilmezdi.» Ebti Hureyre (r.a.) bu sozleri ii9 defa tekrar-
ladi. Bunun iizerine, ona:
« - Sus ya Ebii Hureyre!» dediler. 0 devam ederek:
« - Restiltillah (s.a.v.), tlsame b. Zeyd (r.a.) i yediyiiz30 ki~ilik bir
ordunun ba~mda ~am'a gonderdi. Fakat ordu Zi Hu~ub denilen yere

211 Bidaye 6/304.

19 Taberani; Mecma-uz-ZevMd 9/50, ibn-i Kesir.
!0 Yukanda ibn-i Asakir'in rivayetinde bu say:mm ii9bin oldu~ g~mi~tir. Dog-
rusu da budur.
 Sava§ 435

geldigi s1rada Resuli.illah vefat etti ve Merline civannda ya~ayan Arap-

lar dinden <;Iktilar. Bunun i.izerine Resuli.illah (s.a.v.) m eshab1 topluca
Ebti Bekir'e gelerek:
« - Ya Ebti Bekir! Orduyu geri c;:evir! Medine civannda Araplar
islamdan donmi.i~ iken sen orduyu Rumlar i:izerine mi gondereceksin?»
dediler. Eb Bekir:
« - Kendisinden ba~ka ilah olmayan Allah'a yemin olsun, kopekler,
Resuli.illah (s.a.v.) m zevcelerini ayaklanndan kap1p si.iri.ikleselerdi, ben
yine Resuli.illahm yola c;:Ikardigi bir orduyu geri c;:evirmez, onun ac;:tigi
bir sancag1 di.irmezdim.» dedi ve derhal Usarne'yi yola <;1kard1. Usarne
islamdan donmek isteyen kabilelere ugrad1kc;:a, onlar:
« - Eger mi.isli.imanlar kuvetli olmasalardi onlardan boyle bir or-
du <;Ikmazdi. Hele, ~imdi b1rakahm da Rumlarla sava~smlar.» diyorlard1.
Usarne ordusu Rumlarla sava~h, onlan hezimete ugratt1, pek c;:ok
Rum'u katletti ve sag salim geri dondi.i. Bunu goren koti.i niyetli Arap
kabileleri, islam'I terk etmemek mecburiyetinde kaldilar.31

Vefat1 suasmda Ebii Bekir (r.a.) in Orner (r.a.) e

Soyledikleri :

Ebti Bekir (r.a.), Halid b. Velid (r.a.) i ~arn'a gonderdikten sonra,

birkac;: ay ic;:inde kendisini oli.ime goti.iren hastahga yakaland1. 6Imek
i.izere iken Musenna (r.a.) y1 c;:a~rd1 ve halifeligi Orner (r.a.) e teslim
edecegini soyledikten sonra:
<<- Bana Orner'i c;:ag1r! » dedi.
Orner derhal Ebi't Bekir (r.a.) in yanma geldi. Ebti Bekir, ona:
« - Dinle ya Orner! ~imdi sana soyleyeceklerimi mutlaka yap! Bu-
gi.in ruhumu teslim edecegimi santyorum. -Gi.inlerden pazartesiydi-
Eger ~imdi oli.irsem, bu ak~am Musenna ile birlikte mutlaka mi.isli.iman-
lan toplayarak karanm1 onlara bildirin. Ve .eger gece Oli.irsem yine Mu·
senna ile beraber sabah erken musliimanlan toplayatak karanm1 ilan
edin. Bi.iyi.ik de olsa, hic;:bir bela, musibet sizi, dininizin emirlerini ve
Rabbinizin tavsiyelerini yerine getirmekten ahkoymasm. Ozi.intiilerin en
biiyi.igi.inii duydugumuz gi.in, Resuli.illah (s.a.v.) · m vefati gi.inii beni ve
yapt1klanm1 gordiinuz. Eger ben o giin Allah'm ve Resuliini.in emrini
yerine getirmekte az1c1k miitereddit olsaydim, Allah bizi rezil eder, bizi
mutlaka cezaland1nr, Medine karde~ kavgalanna sahne olurdu.» ~ek­
linde tavsiyelerde bulundu.32
31 Bidaye 6/305; Sabuni Mieteyn'de; Kenz'iil Ummal 3/129, ibn-1 Asaldr, Muhta·
sar'da 1/124.
!2 Taheri 4 j43.
 EBU BEKiR (r.a.) iN DiN()EN OONENLER VE ZEKAT
VERMEYENLERE KAR~I A<;TIGI SAVA~

EbO Bekir'in, Muhacirler ve Ensarla sava~ hakkmda gorii,mesl ve

bu hususta yapttgt kont,~~ma :

ibn·i Orner (r.a.) anlatlyor:

Resuliillah (s.a.v.) vefat edince Medine'de nifak ba!?gosterdi. Arap
kabileleri ve 1ranhlar da islam Dininden c;1ktllar. iranhlar harekete gec;-
tiler. «Araplann, kendisinderr biiyiik destek gordiikleri adam olmii!?!»
diyerek Nihavend !?ehrini tehdit ettiler-33, Ebft Bekir (r.a.) de derhal mu-
hacirlerini ve ensan toplayarak:
« - Araplar dihlerinden donerek koyun ve develerinin zekatm1 ver-
memi!?ler, iranhlar da, sizin kendisinden c;ok biiyiik yard1m gordiigiiniiz
adamm oldiigunii iddia etmi~ler ve sizinle sava!?mak iizere Nihavend'
e toplanmi~lar ve ~ehri tehdit etmi~lerdir. Bu durumda ne yapmam la-
Zim geldigini soyleyiniz. Ben de sizden biriyim ve bu tehlikeler kar~I­
smda yiikii en ag1r olammztm.» dedi. Muhacirler ve Ensar, ba~lanm
onlerine egerek uzun bir miiddet dii~iindiiler. Sonra Orner b. Hattab
(r.a.) soz alarak:
« - Ey Resuliillahm halifesi! Ben, senin, Araplanrr zekat vermele-
rini istememen, sadece namaz ktlmalanm kafi gormen kanaatindeyim.
Zira, onlar cahiliyet adetleri iizereler. islam heniiz tam manastyle on-
lar tarafmdan benimsenmedi. Ya Allah onlan tekrar hay1ra dondiiriir,
veyahut da miisliimarrlan kuvvetlendirir. 0 zaman bizim de onlarla sa-
va~acak giiciimiiz olur. $u andaki Ensar ve Muhacirlerin, biitiin Arap-
lan ve iranlilan yenecek giic;leri yoktur.» dedi.

33 Asil kaynakta bu ~ekilde g~mektedir. Fakat tranhlar o zaman henliz tslfum

kabul etmedikleri i9in tslfundan donmeleri diye bir~ey olamaz. 0 tarihe kadar
miisllimanlar, !ranhlarla sava~ da yapmami:;;lardi. Bu sebeble, mlisllimanlarm
eline ge<;memi~ bulunan bir !ran ~ehrinin , !ranhlar tarafmdan tehdid edilmesi
de doWu olamaz.
 Sava§ 437

Onu dinledikten sonra Ebu Bekir, Osman (r.a.) a dondii. 0 da aym

eyleri soyledi. Ali de bu~a benzer ~eyler soyledi. Muhacirler, onlann
gorii~lerine katdddar. Daha sonra Ebu Bekir, Ensann fikrini sordu. On-
lar da bu gorii~te olduklanm belirttiler. Ebu Bekir bu durumu goriince
minbere 91kh. Allah'a hamd ve senadan sonra:
« - Allah Teala, Muhammed (s.a.v.) i hakkm yok denecek kadar az,
1slamm miidafaas1z ve din dii~manlannm hedefi oldugu, islam baglan-
mn son derece zayifladigi ve miisliimanlarm azaldigi bir zamanda gon-
dermi~tir. Miisliimanlan Muhammed'in e.trafma toplayarak onlan kiya-
mete kadar baki, ~erefli bir iimmet yapm1~br. Allah'a yemin ederim ki,
Allah'm emrini yerine getirecegim. Bize zafer ihsan edip, va'dini ger9ek-
le~tirinceye kadar O'nun yolunda sava~acag1m. Bizden, sava~ta Olenler
ehit olur, cennete giderler. Sag kalanlan ise Allah yeryiiziine hakim k1lar,
yeryiizii onlarm olur. Bu bir ger9ektir. Zira, Allah boyle hiikmetmi~tir.
Asia soziinden donmeyen Allah ~oyle buyurur: »
«- Hak Teala i~inizden iman edenlere ve dogru diiriist i~ler i~le­
yenlere ~unlan vadetti: Daha evvel gelenleri yeryiiziine hiikiimran kd·
d1~ gibi, onlan da hiikiimran kdacak ... » 34
<cAllah'a yemin ederim ki, Resuliillaha verip de bana vermekten ka-
9II1diklan bir yular bile olsa ve beraberlerinde aga9lar, ta~lar, biitiin
cinler ve insanlar oldugu halde bana kar~1 koysalar, ruhumu Allah'a tes-
lim edinceye kadar, bu yulan almak i9in onlarla sav~acag1m. Allah
Te~Ua namazla zekat arasmda bir fark gozetmemi~, bilakis onlan bir-
arada emretmi~tir.» ~eklinde bir hitabede bulundu.
Hz. Orner tekbir getirmekten kendini alam1yarak:
« - Allah'm, miirtedlerle sava~ fikrini Ebu Bekir'in ka1bine yerle~­
tirdigini goriince, onun hakh oldugunu anlad1m. » dedi. 35
Salih b. Keysan anlatiyor:
Bazilan Islamdan 91kmca Ebu Bekir ayaga kalkarak, Allah'a hamd
ve sena ettikten sonra:
«Size dogru yolu apa~1k gosteren, mallar vererek zengin eden AI·
lah'a hamd olsun! !>iiphe yok ki Allah, Muhammed (s.a.v.) i tek b~ma,
islarm da garib olarak gonderdi. Daha sonra islam baglan zayifladi,
islam son derece y1prand1 ve miisliimaillar islarm h1rakarak dalalete
dii~tiiler. Allah Teala da Ehl-i Kitab'a gazab etti. Onlara hayn, laYik ol·
duklarmdan degil, Iutuf ve kereminden verdi. Yine lay1k olmadiklan hal-
de onlan kotiiliiklere kar~I korudu. Onlar mukaddes kitaplanm tahrif
ederek aslmda olmayan ~eyleri kitaplara eklemi~lerdi. Ummi Araplarm
ise, Allah hakkmda hi~bir bilgileri yoktu. Ne Allah'a kulluk, ne de, O'na

34 Nur 55.
3s Kenz'iil-Ummal 3/ 142.
438 Musliimanhk

ibadet ediyorlardt. Toprag1 ~ok sert bir arazide, batd bir dine inana-
rak, gii~ ~artlar altmda ya~1yorlardt. Sahabeden bir kism1 da boyleydi.
Fakat Allah Teala, onlan Muhammed (s.a.v.) vasitasiyle bir araya top-
layarak her~eyiyle ~erefli bir millet haline getirdi. Allah onlan birbirleri-
ne yardirnCI kdd1, dii~manlarma kar~I da onlara yard1m etti. Allah, pey-
gamberlerini aralanndan ahncaya kadar durumlan iyi idi. Fakat bundan
sonra ~eytan kendilerine musallat olmu~, Allah'm, peygamberini vas1ta
ederek kurtardtg1 dah1lete yeniden dii~mii~ler ve ~1g1rdan ~Iknnl;Jlardir.
«Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan once de peygamberler
ge~rnil;ltir. ~ayet 0 oliir, yahut oldiiriiliirse siz gerisin geriye mi done··
cektiniz? Kim gerisin geriye donerse, Allah'a zarar veremez, fakat ~iikre·
denlerin miikafahm Allah verir.» 36
~evrenizde ya~ayan Araplar, davarlanmn ve develerinin zekahm ver-
miyorlar. Bugiin dinlerinden donmiil;Jlerdir. Zaten daha once de, dinlerine
bugiinkiinden fazla bagh degillerdi. Siz de Peygamberiniz (s.a.v.) zama·
mndaki baz1 hasletlerinizi kaybettiginiz i~in o giinkii gibi kuvvetli degilsi·
niz. Resuliillah sizleri, kendisini dalalette bularak dogru yolu gosteren,
yoksul bularak zenginle~tiren, Allah'a emanet etmi~tir. Bir atel;l ~ukuru·
nun kenannda bulundugunuz bir s1rada atel;le diil;lmekten kurtaran Allah'a
teslim etmil;ltir. Allah'a ·yemin ederim ki, Allah soziinii ve va'dini yerine
getirinceye kadar bu din ugrunda saval;Jmaktan geri durmayacagrm. Biz-
den sava~ta olenler ~ehit olarak cermet ehli arasma kan~acak, sag ka·
lanlar ise yeryiiziinde hiikiimran olacak ve kiirre-i arz-1 ellerinde tuta·
caklard1r. Allah adil hiikiim vermil;ltir. Asia va'dinden donmeyen Allah:
«Hak Teala i~inizden iman edenlere ve dogru diiriist il;ller il;lleyenle-
re l;JUnlan va'detti: Daha evvel gelenleri yeryiiziine hiikiimran kddigi gibi
onlan da hiikiimran kdacak. .. »37 buyurur.
$eklinde bir konu!?ma yaptiktan sonra minberden indi.38

EbO Bekir (r.a.) in sava~a gitmek istemeyen ve

izin isteyenlerin isteklerini kabul etmemesi :

Orner (r.a.) anlatiyor:

Araplar islamdan dondiikleri zaman, ben de dahil, muhacirlerin go-
rii~leri aym noktada birle~ti. Hep birlikte:
« - Ey Resuliillahm halifesi! Onlan b1rak da, namaz k1lsmlar, zekat
vermesinler. Eger iman onlann kalplerine niifuz ederse, mutlaka zekat
vermeyi de kabul ederler.» dedik. Ehu Bekir bu solzerimizi duyunca:

36 Al-i !mran 144.

37 Nur 55.
38 ibn-1 Asakir; Kenz'iil-Ummal 3f142; Bidaye 6/311
 Sava$ 439

« - Kudret ve iradesi ile ya~ad1g1m Allah'a yemin olsun, Resuli.illah

(s.a.v.) m ugrunda sava~t1g1 bir~eyi btrakmaktansa, semadan di.i~erek par-
\a parc;a olaytm, daha iyi. Bu ugurda mutlaka sava~acagtm! » dedi. Mi.ir-
tedler tekrar islama girinceye kadar onlarla sava~tl. Hz. Orner ~oyle der:
« - Vallahi i~te o gun, Omer'in bi.iti.in ailesinin omi.irlerinden daha
haytrhdtr.» 39
Orner (r.a.) anlattyor:
Resuli.illah vefat edince Araplardan pek c;ogu: «Namaz ktlanz ama,
zekat vermeyiz! » diyerek islam dan dondi.iler. Ben hemerr Ebii: Bekir
(r.a.) e giderek:
« - Ey Resuli.illahm halifesi! Araplarla anla~ ve onlara yumu~ak dav-
ran. <;i.inki.i onlar, heni.iz cahiliyyetten kurtulamadilar.» dedim. Ebu Be-
kir:
« - Senden yardtm beklerken yardimmi kesip aczini mi bildiriyor-
sun? Cahiliyyette cesur ve yigit bir adamdm. Mi.isli.iman olunca cesare-
tini mi kaybettin? Onlarla, sahte bir sihir ve sanatkarane bir ~iir ~eklin­
de yapacag1m bir anla~madan ne umuyorsun? <;ok yaz1k! <;ok yaz1k! Ar-
tik Resuli.illah vefat etmi~, vahiy de kesilmi~tir.
Allah'a yemin ederim ki, bir yulan bile vermeseler, elimde kihc; tut-
maya gi.ici.im yettigi mi.iddetc;e onlarla sava~acag1m! » dedi.
Ebu Bekir (r.a.) i benden c;ok daha azimli ve kararh buldum. Ebu
Bekir, mi.isli.imanlan islamm emirlerine uygun olarak yeti~tirmi~ti. Bu
sebeple, ben halife sec;ildigim zaman onlarm i~lerini halletmekte hie; zor-
luk c;ekmedim.40
Dabbe b. Muhsin El-Anzi ~unlan anlatlr:
Orner b. Hattab (r.a.) a:
«- Sen Ebu Bekir (r.a.) den daha m1 hay1rhsm?» diye sordum.
Orner aglamaya ba~lad1. Ve:
«- Allah'a yemin ederim ki, Ebu Bekir'in bir gecesiyle bir gi.ini.i
Orner'in ve ailesinin bi.iti.in omi.irlerinden daha hay1rhd1r. 41 Onun bir

39 Adni; Kenz'ill-Ummal 3/141.

40 isrnaili; Kenz'ul Ummal 3/ 300.
41 Hz. Orner ile Debbe el-Anzi arasmda ge<;en hadisenin hi.iU\sas1 l?oyledir: Dabbe
Basra'da yal?tyordu. 0 zaman Basra valisi Ebii: Musa el-E~'ari idi. Ebii: Musa hut-
belerinde sadece Orner'i hay1r dua ile amyordu. Dabbe ona: «- Sen ne yaptyor-
sun? Neden Orner'i, arkada~I Ebii: Bekir'den i.isti.in gori.iyorsun?» diyerek itirazda
bulundu.Ebii: Musa, Dabbe'nin bu itirazlanna dayanarmyarak onu Orner'e ~ika­
yet etti. Hz. Orner de bir adam gondererek Dabbe'yi <;a~rtti. Dabbe Medine'ye
geldi. Orner'in huzuruna girdi ve onu selamlad1. Hz. Orner:
«-Sen kimsin?» diye sordu. 0 da:
«- Ben Dabbe el-Anzi'yim.» dedi. Orner:
440 MusWmanltk

gecesini ve bir gi.iniinii anlatsam din:ler misin ?» dedi. Ben de:

«- <;ok memnun olurum ey mii'minlerin emiri.» dedim.
« - Onun, benim ve ailemin biitiin omriinden haytrh olan gecesi $U-
dur:
Resuliillah, mii~riklerin zulmiinden kac;:arak bir gece Medine'ye dog-
ru yola c;:tkti. 1~te o gece Ebu Bekir de ona refakat etti.» diye ba~laya­
rak, hicret hadisesin:i ba~tan sona anlatt1.42 Sonra devam ederek:
«- Giiniine gelince: Resuliillah (s.a.v.) vefat ettigi zaman Araplar is-
lam Dininden dondiiler. Onlarm baztlan, «Namaz ktlanz, ama zekat ver-
meyiz! » diyorlar, baztlan da: «Ne namaz kilanz, ne de zekat veririz! »
diyorlardt. Ben -hic;:bir zaman tavsiyelerimi esirgemezdim- derhal Ebu
Bekir'e gelerek:
« - Ey Resuliillahm halifesi! Araplarla anla~. dedim.» diye ba~laya­
rak o giinkii hadiseyi b~tan sona anlatt1.43
Ebu Hureyre anlatiyor: ·
Resuliillah (s.a.v.) Rabbin:e kavu~unca Ebu Bekir, onun halifesi ol-
du. Bu strada Araplardan pek c;:ogu da islam Dininden dondiiler. Bunun
iizerine Orner (r.a.):
«-:- Ya Eba Bekir! Resuliillah (s.a.v.), «La ilahe illallah (Allahtan
ba~ka ilah yoktur)» deyinceye kadar, insanlarla sava~makla emrolun-
dum. Kim, La ilahe illallah, derse camm ve mahm benden korumu~ olur.
Cezay1 hak edenler miistesna. Gerisi Allah'a aittir.» buyurdugu halde
sen, Y?-lmz zekati vermek istemeyen bu insanlarla nastl sava~nrsm?» dedi.
Ebf:t Bekir:
«- Allah'a yemin ederim ki, namazla zekat arasmda fark gozeten

«- Sana ne mevhaba, ne de ehlen (ho~geldin) diyece~im.» dedi. Dabbe:

«- MerhaJba (geni~lik, bolluk), aziz ve celil olan Allah'tand1r. Ehl'e gelince,
zaten benim ne ehlim (ailem) var, ne de mahm. Higbir su~m yokken beni
ni~in memleketlmden ta buralara getirttin ya Orner?» diye sordu. Omer :
«- Basra'daki valim senden ~ikayet<;:i.» dedi. Dabbe de ona Ebil Musa ile ara-
lannda ge<;:en hadiseyi anlatt1ktan sonra:
«~Sen Ebil Beldr (r.a.) den daha m1 haytrhsm ya Omer?» diye sordu.
Hz. Omer hu sozlerden <;:ok duygulandt, goz ya~lanm tutamayarak:
«- Allah'a yemin ederim, Ebfi Bekir'in bir giinii ve gecesi Omer'in ve ailesinin
biitiin omiirlerinden daha haytrhdtr. Sen c;:ok dogru · soyliiyorsun. Ebil MU:sa'dan
daha giivenilir ~e diiriistsiin. Seni buralara kadar yordu~ i<;:in beni ba~~la.
Allah da seni ba~~lasm.» dedi.
Dabbe de ona:
«- Allah senin ibiitUn giinahlanm affetsin ey mii'minlerin emiri.» diye dua etti.
Hz. Orner Dabbe'yi tekrar Basra'ya gonderdi ve bu ~ikayetinden dolay1, Ebil
Musa'y1 kmadi. (Er-Rlyad iin-Nadlre adh eserden).
42 Bk. Miisliimanbk 1/331.
41 Miintehale 4/348.
 Sava§ 44 1

herkesle savru;;mm. Zekat, maldan alman bir hakhr. Yemin ederim, Re·
stiliillah (s.a.v.) a verip de, bana vermek istemedikleri bir yular bile ol-
sa onlarla tereddiitsiiz sava~nnm.» kar~1hgm1 verdi .
Orner (r.a.) ~oyle der:
Ebti Bekir'le yapbgtm bu gorii~mede , Allah'm bu meselede kalbine
sava~ fikrini yerle~tirdigini ve onun hakh oldugunu anladm1.»44

44 Miisned-i Abmet b. Hanbel; ibn-i H1bban; Beyhaki; Kenz'ill-Ummal 3/.301 ; Bu·

hari, MUslim.
 EBU BEKiR (r.a.) iN ALLAH YOLUNDA ORDULAR GONDERMESi,
MUSLUMANLARI SAVA!>A TE~ViKi ve RUMLARLA YAPACAGI
SAVA~ HUSUSUNDA ESHABLA YAPTIGI iSTi~ARE

Ebu Bekir'in muslumanlar1 Allah yolunda Cihad'a te~viki:

Kasun b. Muhammed anlat1yar:

Bir giin: Hz. Ebf:t Bekir, Allah•a hamdettikten ve Resf:tliillah (s.a.v.) a
selat ve selam getirdikten sanra miisliimanlara ~oyle bir kanu~ma yapti:
« - Biitiin i~lerin onemli alan tara:Han vard1r. Boyle onemli i~leri
ba~aranlara, yaphklanmn sevab1 kafidir. Aziz ve celil alan Allah i<;in
9ah~anlara, Allah yaptlklannm kar~Ihgml mutlaka verecektir. i~inize
ciddiyetle sanlmamz ve bir gayeye yonelmen:iz gerekir. ~iiphesiz bir ga-
yeye yonelmek <;ak, ama <;ak oilemlidir. Soylediklerime dikkat ediniz!
imam olmayanm dini de yaktur. Kar~1hgm1 Allah'tan bekleyerek iyilik
yapmayana miikafat verilmeyecektir. iyi niyetli almayanm yaptlklan
makbul degildir. Dikkatinizi <;ekerim! Allah yalunda cihadm sevab1
Kur'an-1 Kerim'de belirtilmi~tir. Her miisliimanm sava~1 sevmesi ve her
an sava~a haz1r almas1 gerekir. Sava~. Allah'm i~aret ettigi gibi, miislii-
manlan zilletten kurtaran ve anu vas1ta ederek diinya ve ahiret nimet-
lerine kavu~turdugu bir kurtulu~ yaludur. 45

Ebu Bekir'in Halid b. Velid'e ve beraberindeki eshaba

Allah yolunda cihad hakkmda gonderdigi mektup :

Halid b. Velid, Yemame'deki sava~1 bitirmi~, fakat heniiz aradan ay-

nlmami~tL Ebf:t Bekir (r.a.) ana ~u mektubu gon:derdi:
«Allah'm kulu ve Resf:tliillah (s.a.v.) m halifesi Ebf:t Bekir'den Ha-
lid b. Velid'e ve beraberinde, s~mimiyetle ona refakat eden Muhacir, En·
sar ve Tabiilere, Allah'm selam1 iizerinize olsun. Kendisinden ba~ka ilah
olmayan Allah'm size lf:ttfettigi ba~anmzdan dolaYI ~;ok sevinc;liyim. Va'di-

45 Muhtasar; Kenz'iil·Ummal 8j207; Taberi 4/ 30.

 Sava? 443

ni yerine getiren, kulunu zafere ula~tuan, dostunu yiicelten, dii!Jmamm

zelil eden ve tek ba~ma biitiin varhklara hiikmeden Allah'a hamd olsun.
Kendisinden ba!Jka ilah olmayan Allah Teala: <<Hak Teala i~inizden iman
edenlere ve dogru diiriist i~ler i~leyenlere ~unlan vadetti: Daha evvelkile·
ri, hiikiimran kddtgt gibi onlan da yeryiiziine hiikiimr~n kdacak, onlar
i~in begendigi ve ho~nut oldugu dini kuvvetlendirlp yayacak, onlann i~­
lerindeki korkuyu kaldmp emniyet verecek. Onlar, yalmz bana tapacak,
bana hi~bir ~erik ko!Jmayacaklar. Her kim bundan sonra nankorliik eder·
se, i!Jte fastk olanlar onlardtr.»46 Onun, va'dini yerine getirmemesi diye
bir~ey dii!Jiiniilemez. Onun kelamt hakkmda da kat'iyyen ~iiphe edilemez.
Allah, mii'miruere sava~t farz kdnn~br. ~oyle buyurur: «Sava!J, -ho~unu­
za gitmedigi halde- size farz kdmdt. ihtimal ki, ho~Ianmadtgmtz ~ey
sizin iyiliginizedir ve ihtimal ki sevdiginiz bir~ey sizin kotiiliiguniizedir.
Siz bilmezsiniz, Allah bilir.» 47 Allah'm size olan va'dini elde etmeye gay·
ret gosteriniz ve gii~liigii ~ok bile olsa, uzun bir zaman devam eden mu·
sibetler ve me~akkatlerle bile kar!Jd~samz ve ugrunda canlarmtzt ve
mallarmtzt feda etmeniz bile gerekse, Allah'm size farz kddtklarmt mut·
Iaka yerine getiriniz. Allah'm va'dettigi sevabm biiyiikliigu yanmda bii·
tiin bunlar ~ok hafif kahrlar. Allah yolunda sava!Jm. -Allah hepinize
merhamet etsin- <<isteyen, istemeyen, hepiniz sava!Ja ~tkm. Allah yo-
lunda mallanmzla, canlanmzla cihad edin. Bilirseniz bUJ sizin i~in haytr·
hdtr.»48 Dikkat ediniz! Halid b. Velid'e, Irak'a yiiriimesini emretmi!Jtim.
ikinci bir emrim gelinceye kadar oradan katiyyen aynlmasm. Siz de
onunla birlikte gidiniz. Ondan aynlmaymtz. Bu oyle bir yoldur ki, bu
yolda iyi niyetle hareket edenlere ve haytr pe~inde ko~aruara Allah bii-
yiik miikafatlar verecektir. Irak'a vardtgmtzda emrim gelinceye kadar
oradan aynlmaymtz. Diinya ve ahiretin miihim meselelerini halletmekte
Allah yardtmctmtzdn:. Allah'm selamt ve bereketi iizerinize olsun.»49

EbO Bekir'in, Rumlarla Savas Hakkmda Eshabm ileri

Gelenleriyle Gori..i~mesi :

Abdullah b. Ebi Evfa El-Huzai anlatlyor:

Ebu Bekir (r.a.), Rumlarla sava~mak istediginde Hz. Ali'yi, Hz.
Omer'i, Hz. Osman'1, Abdurrahman b. Avf'l, Sa'd b. Ebi Vakkas't, Sa'id
b. Zeyd'i, Ebu Ubeyde b. Cerrah\ ve Bedir sava~ma i~tirak eden ve efme-
yen Ensar ve Muhacirlerin ileri gelenlerini -Allah hepsinden raz1 olsun-

46 Nur suresi: 55.

47 Bakare suresi: 216.
48 Tevfbe: 41.
49 Beyhaki; 9/179.
444 Muslilmanltk

davet etti. Davete icabet ederek hepsi onun yanmda toplandilar. Ben Je
onlarm arasmda bulunuyordum.
Ebu Bekir (r.a.) !?oyle konu!?tu:
« - Aziz ve celll olan Allah'm nimetleri say1lamaz. Ameller, onun
va' dettigi miikafatlann yanmda hic;tir. Hamd olsun ona. Sizleri bir ara-
ya getirmi!?, aramz1 bulmu!?, islam yoluna iletmi!? ve !?eytam sizin yammz-
dan kovmu!?tur. Kendisine !?irk ko!?mamz1 katiyyen arzu etmez. Ondan
ba!?kasmi kendinize ilah edinmeyiniz. Araplar bugiin aym ana-babanm
c;ocuklan gibidirler. Ben miisliimanlan Rumlarla sava!?mak iizere ~am'a
gondermeyi dii!?iiniiyorum. Gayem, Allah'm miisliimanlan daha da giic;-
lendirmesi ve dinini her tarafa hakim ktlmasidtr. Bu seferde miislii-
mnlann ~anslan pek bol. Zira, sava!?ta olen miisliiman ~ehit olacakttr.
iyiler i<;:in Allah katmdaki miikafatlar c;ok daha hay1rhdir. Sag kalan
miisliiman ise dinin miidafii olarak ya!?ayacak ve Allah'm, miicahitlere
va'dettigi sevaba hak kazanacakt1r. Benim gorii!?iim bu merkezdedir.
Herkes gorii~iinii bana bildirsin.»
Ebu Bekir'in teklifini dinleyen Orner kalkti ve ~u konu!?mayt yapt1:
« - Kullanndan diledigine pek bol hay1rlar ihsan eden Allah'a hamd
olsun. Allah'a yemin ederim, haytrda yapt1g1m1z biitiin yan!?lan sen ka-
zandm. i!?te bu, biiyiik lutuf ~ahibi Allah'm, diledigi kimseye verdigi bir
fazilettir. And olsun, benim diyecek olduklanm1 sen soyledin. Ve go-
rii!?lerinde c;ok isabet ettin. -Allah seni hak yola iletsin- Orduyu dii~­
man iizerine k1t'a klt'a, siivarileri de pe!?pe~e gruplar halinde sevket.
Ordulan birbiri pe!?inden gander. Allah mutlaka dinine yardtmct olacak,
islam1 ve miisliimanlan muzaffer kilacaktir.»
Orner'den sonra Ahdurrahman h. Avf kalkti ve:
« - Ey Resuliillahm halifesi! ~iiphe yok ki Rum imparatorlugu c;ok
giic;lii ve kuvvetlidir. Ben, onlara kar~1 hemen hiicuma gec;meyi uygun
bulmuyorum. Akmc1 birlikler gondeririz. Onlarm topraklannm i<;: ki-
Simlanna baskmlar yaptlktan sonra geri donerler. Bunun gibi birkac;
akm yaphklan ·takdirde akmcllanm1z onlan biiyiik zararlara ugratm1~
ve onlann bir klSlm topraklanm ganimet olarak ele gec;irmi!? olurlar.
Boylece, dii!?man hiicumlarma kar~1 koyar onlan oyalarlar. Sonra, Yemen
topraklarma, Rebia ve Mudar kabilelerine adamlar gondererek onlann
da orduna katllmastm saglarsm. Bundan sonra istersen Rumlarla biz-
zat sava~1rsm, istersen bir kumandan tayin eder sava~a gonderirsin.» ~ek­
Iinde bir konu~ma yaptl, sonra sustu. Miisliimanlar da biiyiik bir ses-
sizlik i<;:indeydiler.
Daha sonra Ebu Bekir diger miisliimanlara:
« - Siz bu hususta ne dii~iiniiyorsunuz?» diye sordu. Osman b.
Affan (r.a.):
 «- Senin. bu dinin saliklerine kar~1 son derece samimi ve ~efkatli
oldugunu biliyorum. Bu sebeple, senin her dii~i.incen mutlaka bi.iti.in
miisliimanlann faydasmad1r. Di.i~i.indi.iklerini gergekle~tirmeye bak. Sa-
na gi.ivenimiz sonsuzdur.» dedi. Osman'm bu sozlerini duyan Talha, Zii·
beyr, Sa'd; Ebu tlbeyde, Sa'id b. Zeyd _ve bu mecliste _bulunan Ensar ve
Muhacirler -Allah onlardan raz1 olsun.-:
« - Osman dogru soyliiyor. Nasil di.i~iiniiyorsan oyle hareket et.
Higbir zaman sana kar~I <;1k1p da seni itham etmeyecegiz.» dediler. Onlar
buna benzer sozler soylerken orada bulunan Ali (r.a.) hi<; konu~muyordu.
Hz. Ebu Bekir (r.a.):
« - Senin fikrin ne ya Ali?» diye sordu. Hz. Ali:
« - Benim gori.i~iim ~u: 1ster ordunun ba~mda bizzat git, ister ba!?·
ka bir kumandan gonder, in~allah onlan yeneceksin.» dedi.
Hz. Ehu Bekir:
« - Bu miijdeyi sana Allah m1 verdi? Bunu nereden biliyorsun?»

-
dive .sordu. Hz. Ali:
« - Restiliillah (s.a.v.) m: «!slam ve miisli.imanlar her~eye hakim
oluncaya kadar, bu din, ·bi.itiin kar~I <;Ikanlara muzaffer olarak devam
edecektir! » buyurdugunu duydum.» dedi.
Ebu Bekir:
« - Siibhanellah! Bu ne kadar giizel soz! Bunu soylemekle beni ne
kadar sevindirdin bilemezsin. Allah da seni sevindirsin.» dedi.
Daha sonra Ehu Bekir, mecliste ayaga kalkt1. Allah't lay1k oldugu
bi.iti.in s1fatlarla zikrettikten ve Peygambere salat ve selam getirdikten
sonra:
«- Ey insanlar! Allah Teala sizlere din olarak !slam1 li.itfetmi~,
cihad ile sizi !?ereflendirmi~tir. Sizleri bu din sayesinde diger biiti.in din-
Ierin saliklerine iistiin krlmi~tlr. ~am'da, Rumlarla sava~a haztr olun
ey Allah'm kullan! Ben size kumanclanlar tayin ediyorum, sancaklar tes-
lim ediyorum. Rabbinize itaat ediniz! Kumandanlanmzm emirlerine kar-
!?I gelmeyiniz! Niyetleriniz, yedikleriniz, i<;tikleriniz giizel olsun! Allah,
emirlerine itaat eden ve iyilikler yapan kullanyla beraberdir.» ~eklinde
konu!?tu. ·
Biiti.in miisliimanlar sustular. Higbiri Ehti Bekir' e cevap vermedi.
Orner (r.a.):
« - Miisliimanlar! Sizleri hayata kavu!?turacak alan sava~a davet et-
tigi halde, neden Resuliillahm halifesine cevap vermiyorsunuz? Eger
teklif ettigi kolayca elde edilecek bir~ey veya k1sa ve diizgi.in yollarda
gegecek bir sefer olsaydt hepiniz tereddiitsiiz ko~ardtmz.» diyerek onlan
kmadL Bunun iizerine Amr b. Said (r .a.) kalkarak:
446 Mii.slumanhk

«- Ey Hattab oglu! Bizi miinahklara m1 benzetiyorsun?!.. Bizi

ay1pladigm meselede, neden kendini hie;: hesaba katm1yorsun?» dedL
Orner (r.a.):
« - Beni c;:agird1g1 takdirde c;:agnsma uyacag1m1, sava!;)a gonderdigi
takdirde de seve seve sava!;)acag1m1 Ebu Bekir. bilir.» kar!;)1hgm1 verdi.
Amr b. Sa'id (r.a.):
« - Fakat biz sava!;)Irsak sizin ic;:in degil, ancak Allah ic;:in savaw
nz.» dedi.
Orner (r.a.):
« - <;ok giizel! Allah muvaffak etsin.» dedi.
Ebu Bekir (r.a.) da Amr'a:
« - Otur! -Allah sana merhamet etsin-. Orner, dinledigin konu!;)-
masiyle herhangi bir miisliimam iizm~k veya kmamak istemedi. 0, sade-
ce uyu~uk miisliimanlann sava~a kat1lmalanm saglamak istedi. » dedi.
Halid b. Sa'id (r.a.) de kalkarak:
«- Resuliillahm halifesi dogru soyliiyor. Otur yerine sevgili kat·de-
~im.» dedi. Amr yerine oturduktan sonra Halid, Hz. Ebu Bekir'e:
« - Kendisinden ba!;)ka ilah olmayan ve Muhammed (s.a.v.) i hida-
yetle, mii!;)rikler ho~lanmasalar bile diger biitiin dinlere hakim kllmas1
ic;:in hak dinle gonderen Allah'a hamd olsun. Va'dini mutlaka yerin:e ge-
tiren, soziinii tutan ve dii~manlanm peri~an eden Allah'a hamd olsun.
Bizler hic;:bir hususta sana kar~1 <;:Ikmay1z. Fikirlerimizde aynhga da
dii~meyiz. Sen, bizim samimi ve mii!;)fik halifemizsin. Bizi Allah yolunda
cihada c;:ag1rd1gmda ko~anz. Bizlere herhangi bir ~ey emrettiginde mut-
laka E:mrini tutanz.» dedi.
Hz. Ebu Bekir (r.a.), Halid'in bu sozlerine pek sevindi ve ona:
« - Allah sana hay1rh dost ve karde!;)ler ihsan etsin! Sen kendi ar-
zunla islam1 kabul etmi~, Allah'm ~amm yiiceltmek, O'nu ve Resuliinii ra-
Zl etmek ic;:in hicret etmi!;), dinini kafirlerden kurtarm1~tm. Seni miislii-
manlara kumandan tayin ediyorum. Allah yard1mcm olsun, yiirii! » dedi.
Halid b. Sa'id (r.a.) hemen oradan aynlarak haz1rhklanm tamamla-
dL Hz. Bilal de Ebu Bekir'in emriyle miisliimanlara, «Ey insanlar! ~am'
da Rumlarla yapllacak sava!;)a <;:1kmaya haz1r olun! » c;:agnsmda bulun-
du. Miisliimanlar, kumandan:larmm Halid b. Sa'id olacagm1 biliyorlard1.
Binaenaleyh bu meselede tereddiit ve anla~mazhklan yoktu. Halid b.
Sa'id, herkesten once haz1rlanarak karargaha gitmi~, miisliimanlar da
onun pe~inden her giin onar, yirmi!;)er, otuzar, k1rkar, elli~er, yiizer ki-
~ilik guruplar halinde ordugaha gelmi~lerdi. Boylece, ordugahta c;:ok sa-
yida miisliiman toplanm1~tl.
Bir giin Ebu Bekir, sahabeden baz1 kimselerle birlikte ordugaha gel-
 Sava§ 447

di. Ordunun haz1rhg1 fena degildi. Fakat o, Rumlara kar~1 daha iyi ha-
Zirlanmi~ bir ordu gongermek istiyordu. Eshabma:
« - Orduyu, bu haZirhkla ~am' a gondersem zafer kazanabilir mi-
yiz? Ne dersirriz?» diye sordu.
Orner (r.a.):
« - Ben, bu ordunun Rumlarla sava~a gonderilmesine taraftar de-
gilim.» dedi. Bunun iizerine Hz. Ebu Bekir arkada~lanna:
« - Siz ne dersiniz?» diye sordu.
« - Biz de Omer'in gorii~iine katlhyoruz.» dediler.
Ehu Bekir:
« - Yemenlileri sava~a kat1lmaya davet etmek ve cihadm sevabma
imrendirmek iizere bir mektup yazay1m m1?» diye sordu. Biitiin a:r:ka-
da~lan bu fikre kat1larak:
« - <;ok giizel fikir. On_'ara bir mektup yazsan iyi olur.» dediler.

Ebu Bekir (r.a.) de derhal ~u mektubu yazd1:

«Esirgeyen, bag1~layan Allah'm ad1yla.
Resuliillahm halifesinden, hu mektubumu okuyan Yemenli mii'min
ve miisliiman herkese. Allah'm selarm iizerinize olsun. Kendisinden b~­
ka ilah _olmayan Allah'm sizlere bah~ettigi lutuflanndan dolay1 sevinc;·
liyim. Allah Teala mii'minlere sava~I farz kdm1~, isteyen istemeyen her·
kesin sava~a katdmalanm, Allah yolunda canlanyla ve mallanyla cihad
etmelerini emretmi~tir. Cihad c;ok onemli hir farzd1r. Allah katmda se·
vaht ise pek hiiyiiktiir. Biz, miisliimanlan ~am'da Rumlarla sav~ c;a·
~rd1k. Hepsi iyi niyetlerle orduya katdmak iizere ko~up geldiler. ~up·
hesiz biiyiik miikafatlar da kazanddar. Ey Allah'm kullan! Sizler de {)n·
larm ko~tuklan bu sav~a ve hiiyiik ecire ko!junuz. Bu sava~a katdmak·
taki niyetleriniz de giizel olsun. Sizler de iki iyilikten birine, ya ~ehitli·
ge veya zafer ve ganimete mutlaka nail olursunuz. Allah Teala, kullan·
mn i~e donii~meyen sozlerinden raz1 olmaz. Bunu boyle bilin. Hak dine
girinceye ve Kur'an'm hiikiimlerine boyun eginceye kadar Allah dii~­
manlanyla sava~rmiZ devam edecektir. Allah, dinimizi dii~manlanndan
korusun, kalplerinizi dogru yola iletsin, i~lerinizi kotiiliiklerden anndir-
sm ve sizlere sablrh miicahitlerin ecrini ihsan etsin.»50
Ehu Bekir (r.a.), bu mektubu Enes b. Malik ile Yemen'e gonderdi.51
Ahdurrahman b. Ciibeyr'den: -Allah ondan raz1 olsun- Ebu Bekir,
ordu hareket edecegi s1rada ayaga kalkt1. Allah'a hamd ve senadan son-
ra miisliimanlara ~am'a yiiriimelerini emretti. Allah'm yardimiyla ~am'1

so Yemenliler Hz. Ebii: Bekir (r.a.) in bu davetine icabet ettiler. ~am'da sava~an
ordunun biiylik bir kism1 Yemenliydi.
s1 Muht~sar 2j 126; Kenz'iil-Ummal 3/143; ibn-i Asaldr .1/126.
+-18 Milsliimanltk

fethedeceklerini, hatta orada mescidler in~a edeceklerini miijdeledi.

« - $am iizerine yiiriirken gaflet il;inde bulunmaym. $am, sizin i~in
yiyecek nimetleri pek bol olan doyurucu bir sofrad1r. Onlara kapllarak
a~1n hareketler yapmaktan sakmm. Azacagm1zdan ve a~In hareketlere
tevessiil edeceginizden ~ok korkuyorum. Tavsiye edecegim ~u on ~eye
mutlaka riayet ediniz: ihtiyarlan Oldiirmeyirtiz ... ilh.»52 dedi. 53

52 ibn-1 Asakir; Ke!!Z'ul-Ummal 3/ 143 .

53 Bak MUsiimanbk 1/ 210-211.
OMER b. HATTAB (r.a.) IN, ALLAH YOLUNDA CiHADA TE~ViKi VE
KAR~ILA~TIGI HADiSELERDE ARKADA~LARI iLE iSTi~ARESi :

Kas1m b. Muhammed anlatlyar:

MUsenna b. Harise kanu~maya ba~layarak:
« - Ey insanlar! iranhlarla sava~ sizin goziiniizde biiyiimesin. Biz-
ler daha once de Iran tapraklanna ayak bastlk. 0 memleketlerin yan-
sim ald1k, ahalisini harac; (vergi) vermeye mecbur ettik, anlardan pek
c;ak ganimetler de ald1k. Askerlerimiz anlara kar~I cesaretle sava~tilar.
in~ allah bu aym ~ekilde devam edecek. » dedi.
Orner (r.a.) kalkti ve:
« - Hicaz, refah ic;inde ya~ayabileceginiz geni~likte bir memleket
degildir. Ancak ba~ka yerlerde verimli tapraklar elde ederseniz ac;hk ve
s1kmhdan kurtulursunuz. Allah'm va' dine mazhar alan ani baskmlar ya-
pacak muhacirler nerede? Allah'm Kur'an'da sizi varis kilacagm1 va'det-
tigi yeryiiziinde yiiriiyiiniiz. Allah Teala ~oyle buyurur: «Allah o Tan·
nd1r ki, peygamberini hidayetle, hak din ile, biitiin dinlere galip ve iis·
tiin ~dmak iizere gonderdi. Allah'm hakkxyle ~ahit olmas1 elverir.»54
Allah, dinini hakim kilan, dine yard1m edeni, yiicelten ve mi.isli.i-
manlan diger milletlere varis kilan Rabbimizdir. Nerede bu nimetlere
lay1k alan kullar?!.. » dedi.
Omer'in bu sozleri iizerine ilk C,:Ikan fedai Ebi'i tlbeyd b. Mes'ud ol-
du. ikinci alarak Sa'd b. Ubeyd (r.a.) veya Selit b. Kays (r.a.) C,:Ikti. Or-
du toplanmca Omer'e:
« - Ensar ve muhacirlerin ileri gelenlerinden birini mi.isliimanlara
kumandan tayin et! » denildi. 0:
«- Hay1r. Allah'a yemin ederim, oyle yapmayacag1m. Allah Teala,
sizin derecelerinizi, di.i~man i.izerine siirat ve oncelikle atilmamzla olc;-
mii~, ilk once ve c;abuklukla hareket edenin derecesini yiikseltmi~tir. Sa-

54 Fetih; 28.
F: 29
450 Miislilmanltk

va;; <;agnsma ve dii;;mam kovmaya ilk ko;;an kimse, kumandanhga kor-

kak ve dii;;manla kar;;da~maktan <;ekinen kimseden daha layiktir elbet.
Allah'a yemin ederim. tlk fedaiden ba;;kasm1 miisliimanlara kumandan
tayin etmeyecegim.» dedi. Sonra Ebu Ubeyd, Selit ve Sa'd'1 -Allah on-
lardan raz1 olsun- c;:ag1rd1 ve onlara:
« - Eger siz ikiniz (Selit ve Sa'd), Ebu Ubeyd'den ·once meydana
<;1km1;; olsaydm1z, ;;iipheniz olmasm, sizi kumandan yapard1m. Siz de o
k1dem ve ;;erefi elde etmi;; olurdunuz.» dedi· ve Ebu Ubeyd'i orduya ku-
mandan tayin ettikten sonra, ona:
« - Yapacagm i;;leri peygamber (s.a.v.) in eshab1 ·ile gorii;; ve onla-
rm fikirlerini all Neticesini kesin olarak ara~tmp dii;;iinmeden acele
ederek i;; yapmaya kalk1;;ma! Harb bu. Harbi ancak, zamanmda hiicum
edip, zamam gelince <;ekilmesini bilen, f1rsatlan degerlendirebilen zeki
kumandan kazandinr.» diye tavsiyelerde bulundu.55
~a'bi'den:
Hz. Orner (r.a.)e: ·
« - Miisliimanlara, e;;raftan hahn sayi11r birini kumandan tayin et! »
dediler. Bunun iizerine Orner:
« - Sahabe ancak dii;;man iizerine siiratle atllmak ve kar;;1sma <;I-
kanlan haklamakla iistiinliik kazamr. Eger onlann yapmas1 gereken bu
i;;i ba;;kalan yapar da onlar ag1r davran1rlarsa, elbette onlardan once
sava;;a ko;;anlar kumandanhga daha lay1kt1r. Allah'a yemin: ederim, fedai
olarak ilk c;:1kani onlara kumandan tayin edecegim.» dedi. Ebu Ubeyd'i
kumandan tayin etti ve ona ordu ile ilgili baz1 tavsiyelerde bulundu.56
Orner b. Abdiilaziz anlatiyor:
Ebu Ubeyd'in Oliimii ve iran:hlann Kisra siilalesinden birinin etra-
fmda topland1klan haberi Omer'e gelince, derhal harekete ge<;erek En-
sar ve Muhacirlere sava;; <;agnsmda bulundu. Medine yakmmdaki S~rar
kuyusuna ka.dar geldi. Burada, Talha b. Ubeydullah, oncii kuvvetleriyle
ileri yiiriiyerek A'ves denilen mevkiye vard1. Orner, ordunun sag cena-
hmm kumandasm1 Abdurrahman b. Avf'a, sol cenahm kumandasm1 da
Ziibeyr b. Avvarn'a -Allah onlardan raz1 olsun- verdi. Hz. Ali (r.a.) yi
Medine' de kendi yerine b1rakt1. Miisliimanlara, kendisinin sava;;a katihp
katilmamas1 hakkmdaki gorii;;lerini sordu. Hepsi Orner'in de iran sefe-
rine gitmesi laz1m geldigini belirttiler. Orner, Sxrar kuyusuna gelinceye
kadar orduya kimin komuta edecegi hakkmda hie;: kimseyle isti;;arede
bulunmam1;;tl. Talha geri dondiikten sonra, ileri gelen: eshabla meseleyi
gorii;;tii. Talha da eshabm yukandaki gorii;;iine katilm1;;ti. Abdurrahman
b. Avf ise, Omer'in sava;;a katdmasma ;;iddctle kar;;1 91km1;; ve:

ss Taberi 4/61.
 Sava§ 451

«- Resuliillah (s.a.v.) den sonra bugiine kadar hi<; kimseye, «Anam,

babam sana feda olsun! » demedim, bugiinden sonra da demiyecegim.
Ama ~imdi ey halife! Anam babam sana feda olsun! diyorum. Eger se-
nin acze - dti~tliglinli soyleyen, iddia eden olursa, su<;u bana ytikle, bu
Abdurrahrnan'm fikridir de! Ba~ka bir komutanm emrinde ordu gan-
der. Ama sen mutlaka burada kal! Bundan onceki sava~larda, ordunun_
ba~mda gosterdigin yararhklan~ gozlerimle .gordtim, biliyorum. Fakat ~u
da bir ger<;ek ki, ordun yenilse bile, bu yenilgi senin hezimetine benze~
mez. Heniiz i~in ba~langtcmdayken ~ehit dii~ersen, miisliimanlarm bir
daha tekbir getiremiyeceklerinden (zafer kazanam1yacaklarmdan) ve ebe~
diyyen, «la ilahe illallah» diyemiyeceklerinden korkuyorum.» dedi.
Miisltimanlarm bu toplantilan s1rasmda, Necid de vergi toplamakla
gorevlendirilmi~ olan Sa'd'dan bir mektup geldi.
Orner:
«- Peki oyleyse. Bana kumandan olabilecek birini gosterin. » dedi.
Bunun iizerine Abdurrahman:
«- Sen kumandan yapacagm adam1 buldun.» dedi.
Orner:
« - Kim o buldugum?» diye sordu.
Abdurrahrnan:
<<- Yatagmdaki Arslan. Sa'd b. Malik.» 57 dedi.
ileri gorti~lti mtisliimanlar, Sa'd'm komutan olmasma muvafakat
ettiler.58

56 Taberl 4/61.
SJ Bu zat .Sa'd b. Bb1 Vakkas diye me~hur olmu~tur.
sa Taheri, 4f83.
 OSMAN b. AFFAN (r.a.) IN SAVA~A TE~ViKi:

Osman b. Affan'm kolesi Ebu Salih (r.a.) anlatiyor:

Bir gi.in Hz. Osman'1 minberde ~u konu~may1 yaparken dinledim:
« - Ey insanlar! Benim yammdan aynhp gitmenizi istemedigim ic;in,
Resuli.illah (s.a.v.) dan duymu~ oldugum bir hadisi sizden gizledim. Fa-
kat ~imdi fikrimi degi~tirerek, herkesin kendisine diledigi yolu sec;me-
sini saglamak maksad1yle bu hadisi sizlere soylemeye karar verdim.
Resuli.illah (s.a.v.) m ~oyle buyurdugunu i~ittim:
« - Allah yolunda sava~arak gec;irilen bir gi.in, ba~ka yerlerde gec;i-
rilen bin gi.inden daha hay1rhd1r.» 59
Mus'ab b. Sabit b. Abdullah b. Ziibeyr (r.a.) anlatiyor:
Osman b. Affan (r.a.) bir gi.in minberde ~oyle konu~tu:
« - Sizlere son derece dii~kiin olmam dolaylSlyle, Resuliillah (s.a.v.)
dan i~itip de bugi.ine kadar size soylemedigim bir hadisi soyleyecegim.
Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle buyurdugunu duydum: «Allah Teala'mn yo-
lunda sava~ta bir gece n:obet tutmak gi.indiizii oruc;la, gecesi ibadetle
gec;irilen bin gi.inden daha hay1rhd1r.» 60

ALi b. EBi TALiB (r.a.) iN MUSLUMANLARI SAVA~A TE~ViKi:

Zeyd b. Vehb anlatlyor:

Bir gi.in Hz. Ali (r.a.) insanlar arasmda ayaga kalktl ve:
« - Bozdugu diizelmeyen, yapb~ bozulamayan Allah'a hamd olsun!
Eger o isteseydi, yaratiklanndan iki tanesi dahi ihtilafa dii~mez, iimmet
onun emirlerinden hi<;biri hakkmda miinak~a etmez, lutuf goren kim·
seler kendilerine lutfedeni ve mazhar olduklan Iutuflan inkar etmez·
lerdi. Bizi ve bu toplulugu buraya kader sevketmi~ ve bu yerde bizi bir
araya getirmi!jtir. Rabbimiz bizleri hem duymakta hem de gormektedir.

:» Miisned-i Ahmed b. Hanbel 1/65.

60 Miisned-i Ahmed b. Hanbel 1/61.
 Savali 453

Allah dilerse kahn ile tecelli eder. Hakkt batddan aytnr, zalime ltaddi·
ni bildirir. Hak yerini bulur. Fakat o, diinyayt ~ah~ma yeri, ahireti de
kendi yanmda, devamh kahnacak bir yurt ktlmt~hr. insanlar miikellef
olacak ki, kotiiliik yapanlar amellerinden dolayt cezalansmlar, iyilik ya·
panlar iyiliklerinin miikafatlDI alsmlar.» 61 buyurur.
Dikkat ediniz! Sizler dii~manla yann kar~t kar~tya geleceksiniz. Bu
sebeple gecenizi ibadetle ve Kur'an okumakla ge~iriniz. Allah Teala'ya,
size sabtr vennesi ve sizi zafere ul~t1rmas1 i~in dua v~ niyazda bulu·
nunuz. Onlara kar~I ciddiyetle ve azimle miicadele ediniz ve davaillZda
sadtk olunuz.62
Ebu Umret'iil· Ensari' den:
Hz. Ali (r.a.) Stffin sava~mda miisltimanlan te~vik ederek:
« - Aziz ve celil olan Allah, sizleri korkun~ azaptan kurtaracak bir
ticaret gostenni~tir. Sizleri hayra; Allah'a ve Resuliine imana ve Allah
.yolunda cihada yonelhni~tir. Bunlann kar~dtgmda ecir olarak giinah·
lanmn affetmeyi ve sizlere Adn cennetlerinde ~ok giizel ko~kler venne·
yi va'd etmi~tir. Sonra, kendi ugrunda kenetlenmi~ binalar gibi birbi·
rine stmstkt bagh saf halinde sav~anlan sevdigini de bildinni~tir. Oyley·
se saflanmzt kenetlenmi~ binalar gibi diizgiin tutunuz. Ztrhhlan one ge-
c;irln, ztrhstz ve migfersizleri arka saflara yerle~tirin. Di~itrlzi stkm.» 63
Ebu Veddak el-Hemdani'den :
Hz. Ali (r.a.), Nuhayle denilen yere var d1g1 s1rada, Haricilerin dog-
ru yola gelmesinden tamamen i.imidini kesti. Kalkti, Allah'a hamd ve
senadan sonra :
« - Allah yolunda cihaddan ka~an ve Allah'm emirlerini yapmay1
ihmal eden kimse, Allah'm kendisini lutfuyla kurtannad1g1 miiddet~e
tehlikenin e~igindedir. Allah'a isyandan ~ekininiz! Allah'a isyan edenler-
le ve Allah'm nurunu sondiinneye yonelen giinahkarlarla, saptklarla; za-
limlerle, Kur'an okumayan, dini anlamayan, te'vil hakkmda bilgisi ol·
mayan, islam1 ilk miisliimanlar gibi asia bilmeyen miicrimlerle sava~I­
mz! Allah'a yemin ederim, eger b~mtza gec;seler, Herakl'in ve Kisra'mn
yaphklanm aynen size tatbik ederler. Hariciler iizerine yiiriimeye hanr
olun. Basrah karde~leriniz de, gelip size katdmalan ic;in elc;i gonderdik.
Onlar gelip de bir araya toplandtgmtz zaman, in~allah harekete g~ece­
giz. Kotiiliiklerden korunmak ve' ba~anya ula~mak ancak Allah'm yar·
dtmtyla miimkiin olur.64

61 Necm 31.
62 Taheri 4f9.
63 Taheri 4/ 11.
64 Taheri 4/ 57.
454 Miisliimanhk

Zeyd b. Vehb'den:
Nehri ge~tikten sonra Hz. Ali (r.a.) nirt miisliimanlara ilk sozii !;>U
oldu:
« - Ey insanlar, dii~man iizerine yiiriimeye haz1r olun. Dii~manla
sava~mak, insam Allah'a yak~tlnr, Allah katma ul~masma vesile olur.
Hakki yerine getinnekte ihmalkar davranmak kitaptan (Kur'an'dan)
uzakl~mak, dinden aynlmak .demektir. . Hak yolda azimle yiiriimeyen·
ler, sap1kbk ic;inde bocalar ve sonunda tekrar daliHete dii~erler. DU~man·
lara kar~1 giiciiniiziin yettigi her tiirlii silahi haZirlaym. Allah'a giivenip
dayanm, Allah sizi korumaya ve sizi zafere ula~bnnaya muktedirdir.»
Fakat miisliimanlar, Hz. Ali'nin bu sozlerine kulak asmadilar. Hi~bir
haz1rhga da ba!;>lamad1lar. Hz. Ali onlan birka~ giin kerrdi hallerine b1·
rakh. Neticede onlann sava11 i~in haztrhk yapacaklanndan iimidini ke-
since reislerini ve ileri gelenlerini ~ag.rarak, onlar~, dii1;>iincelerini, on-
Ian geciktiren ~jeyin ne oldugunu, nigirr bazilanmn basta, bazilannm da
yilgm goriindiiklerini, iglerinde pek azmm savalja istekli olduklanm so~
du. Kalkt1 ve miisliimanlara hitap ederek:
« - Ey Allah'm kullan! Size ne oluyor da sava~a ko~maniZl em·
rettigim zaman yere yaslamp kahyorsunuz. Diinya hayatlm, ahiret ha·
yahna tercih mi ediyorsunuz? Zelil ve rezil olmay1, ~erefli y~aktan
yeg mi tutuyorsunuz? Cihada her c;ag.n~nnda, sanki oliim baygmhgm·
da imi~siniz gibi gozleriniz doniiyor, kalpleriniz kapah imi~ gibi hic;bir
~ey dii~iinemez, gozleriniz konnii~ gibi hic;bir ~ey goremez hale geliyor-
sunuz. Siz Allah'a kulluk ic;in yaratddllllZ. Sulh zamam ~era65 arslan-
lan kesilirsiniz, harbe c;ag.nlrugmiZ zaman ise ~a~km tilkilere doniiyor·
sunuz. Hic;bir zaman bana itimat telkin etmediniz. Siz sald1nya ugrayan
bir kafile degilsiniz. Kendisine s1gmdan ~eref sahibi kimseler de olamaz-
smiZ. Yemin ederim, siz sadece ortahg1 kan~t1nnakta mahirsiniz. Siz
kimseyi tuzaga dii~iiremezsiniz, fakat kolayca tuzaga dii~ersiniz. Etraf1·
niZdaki topraklartmz zaptedilse aldtn~ bile etmezsiniz. Ama siz gaflet
uykusuna dal~ uyurken dii~manlanmz uyumaz. Sava~an bir kimsenin,
uyamk olmas1 ve aklnn kullanmas1 gerekir. Harbi terkeden, zillete dii·
~er. Birbirine dii~enler de mutlaka maglup olur. Maglubun ise biitiin
haklan elinden almrr. Ve kendisine zulmedilir. Benim sizin iizerinizde
baZI haklarnn, sizin de benim iizerimde birtaklm haklarmiZ var. Ben-
deki haklanmz; sizinle beraber oldugum miiddetc;e size nasihat etmek,
ganimetlerinizi c;ogaltmak, bir~eyler ogrenmeniz, cahil kalmamamz ic;in
talim ve terbiyenizi saglamakhr. Benim sizdeki haklarnna gelince; bana
etHginiz biate baghhk, gerek yanrmda ve gerekse benden uzakta bana

65 Ftrat ktytsmda arslam bol bir mmtlkamn adt.

 Sava~ 455

kar~1 samimi olmak, sizi davet ettigimde davetime icabet etmek ve em•
rettigimde de emirlerime itaat etmektlr. Allah sizln iyillginlzllster, oy·
leyse benim ho~Ianmadigun ~eylerden vazge~ip h~Ianrugrm ~yleri yap·
maya bakm. 0 zaman ar.rulanruza ul~1r, emellerlnize kavu~ursunuz.»68
Abdiilvahid ei·Drm~ki anlatiyor:
Hav~eb ei·Himyeri, Sdfm sava~mda Hz. Ali (r.a.) ye bir 9agnda bu-
lunarak:
« - Ey Ebu Talib oglu, bizimle sava~tan vazge9. Allah a~kma kanla-
nmiz dokiilmesin. Biz Irak'm1 sana birakahm, sen de ~am'ImiZI bize
b1rak da miisliimanlann kanlan akmasm.» dedi.
Hz. Ali (r.a.): _
«- Olamaz! Ey Dmmii Zuleym oglu! Yemin ederim ki, eger Allah'
m dininde bu kadar miisamaha oldugunu bilsem, bunu da yapard1m.
Bu benim i<;in de daha kiilfetsiz olurdu. Fakat miisliimanlar, lsH'tm1 ha.-
kim k1lmak i<;in miidaafa ve cihada muktedirken Allah'a isyan olundu-
gu zaman Allah onlarm susmasm1 ve miisamaha etmesini ho~ kar~Ila­
mami~tlr. » dedi. 67

66 Taheri 4/67,
67 ll}tiAb 11315; lf85.
 SA'D b. VAKKAS {r.a.) VE ASIM b. AMR'IN CiHADA TE~ViKi:

Muhammed, Talha ve Ziyad'dan:

Kadisiye sava~1 giini.i Sa'd mi.isli.imanlara ~oyle bir hitabede bulundu:
Allah'a hamd ve sena ettikten sonra:
«- Hi<;: ~i.iphe yok Allah, gerr;ek ilaht1r. Kainatta O'nun hir;bir or-
ta~I yoktur ve 0, hir;bir zaman sozi.inden donmez. En biiyiik ovgiilere
lay1k olan Allah:
«Tevrat'tan sonra Zebur'da yaznn~bk: Yeryi.iziine salih kullanm va-
ris olurlar.»68 buyurmu~tur. Buras1 Rabbinizin size va'dettigi, i.ir; yildan
beri her~eyi ile size bagt~ladtgi, sizin hakkmtz olan topraklardtr. Bugii-
ne kadar, O'nun her ti.irli.i nimetinden tathmz, yediniz, ahalisini oldi.ir-
di.ini.iz, onlardan vergiler topladmtz, onlan esir ettiniz, hi.ilasa, sizden
once burada bir klSlm topraklar fetheden mi.isltimanlarm elde ettikleri-
ni aynen elde ettiniz.
Araplann e~raf1, ileri gelenleri, her kabilenin ser;ilmi~ zatlan ve
geride kalanlardan daha ~erefli oldugunuz halde, bunlar, kar~m1za boy-
le bir ordu ile <;:Ikmt~lardtr. Eger di.inyada zi.ihd ve takva ile r;ah~Ir, ahi-
rete de ragbet ederseniz Allah size hem di.inya, hem ahiret saadetlerini
bah~eder. Sava~, hi<;: kimseyi eceline yakla~hramaz. Eger dagilirsamz,
kendinizi ki.ir;i.ik ve zaytf gori.irseniz, ba~ans1zhga ugrarsm1z. Boylece ahi-
retinizi de tehlikeye di.i~i.irmi.i~ olursunuz.
As1m b. Amr (r.a.) da kalkarak:
« - Buras1, halkmt Allah'm emrinize amade ktldtgl bir i.ilkedir. Or;
yildan beri onlardan, sizden alamadtklan ~eyleri ahyorsunuz. Siz her
baktmdan en i.isti.insi.ini.iz. Eger onlara kar~I ciddiyetle bi.iti.in giici.ini.izle
ve sabtrla sava~Ir, r;arp1~1rsamz Allah sizinle beraberdir. Onlann bi.i-
ti.in mallan, kadmlan, r;ocuklan ve i.ilkeleri sizin olacakhr. Fakat tered-
di.it gosterir de ba~anstzhga di.i~erseniz -Allah sizi boyle bir durumdan
korusun- kendilerini ortadan kaldmnak ic;in tekrar i.izerlerine yi.iri.ir-

68 Enbiya 105
 Sava~ 457

si..iniiz korkusuyla hepinizi yok ederler. Allah'm emirleririi yapmakta ace-

le, hem de ~ok acele edin! Zafer giinlerini ve Allah'm o giinkii lutufla-
nm hatirlaym. Arkamzdaki topraklann, bitkisiz, s1g1mlacak ve kuvvet
kazamlacak tek bir s1gmag1 olmayan 9orak, bo~ yerler oldugunu gormii-
yor musunuz? Gayeniz ahiret olsun. 69 •

69 Taheri 4/ 44.
ESHAB'IN ALLAH YOLUNDA SAVA~A KO~MA YI CAN'U GONULDEN
ARZU ETMELERi :

Ebu Urnarne'den:
Resultillah (s.a.v.) Bedir sava~ma 91kmaya karar verdigi zaman, ken-
disiyle beraber 91kacak olan kimseleri bir araya toplad1. Bu esnada da-
YISl Ebu Burde b. Neyar, Ebu tlrnarne'ye:
« - Sen annenin yanmda kal! » dedi. Ebu Urnarne de:
«Bilakis sen. _Sen ktzkarde~inin yanmda kal! » diye kar~tltk verdi.
Ebu Burde de hadiseyi Resultillah (s.a.v.) a anlatt1. Bunun tizerine Re-
sultillah, Ebu tlrnarne'ye annesinin yamnda kalmasm1 emretti. Ebu Bur·
de sava~a 91ktt. Resultillah (s.a.v.) sava~tan dondtigtinde Ebft Umame'
nin annesi Olmli~tii. Resuliillah, onun cenaze namazm1 ktldtrdt. 70
Hz. Orner (r.a.) anlatlyor:
~u ii<; ~ey; Allah yolunda sefere 91kmak; Allah i<;in secde ederek al-
mmt topraga koymak; gtizel hurmalan toplar gibi giizel sozleri top-
layamk konu~an kimseleri dinlemek olmasayd1 Allah'a kavu~may1 <;ok
arzu ederdim.71
Hac etmek size farzdtr. ~tiphesiz hac, Allah'm emretmi~ oldugu bir
amel-i salihtir. Fakat sava~ hactan daha efdaldir.72
Abdullah b. Orner (r.a.) anlatiyor:
Bedir sava~mda Resultillah (s.a.v.) m huzuruna gotiiriildtim. Beni
ufak tefek buldugu i<;in sava~a <;:tkmamt kabul etmedi. ~esuliillah (s.a.v.)
m beni kabul etmedigi gliniin gecesi gibi aglayarak, tizlintli i<;:inde ktv-
ramp uykusuz ge<;irdigim ba~ka bir gece hahrlamtyorum. Ertesi ytl
tekrar Resuliillahm yanma gottiriildtigumde benim orduya kattlmam1 ka-
bul etti. Sevinci~den Allah' a binlerce hamd ve sena ettim.
Bir adam:
({- Ya Ebu Abdurrahman, Uhud sava~mda iki ordu kaqala~t1g1 za-
man ka<;tmtz, degil mi?» diye sordu. 0 da:

10lblye 9/37.
71Miisned-1 Ahmed b.Hanbel; Sa'id b.Mansur; lbn-i Ebi ~eybe; Kenz'iil-Ummal.
n tbn-1 Ebi ~eybe; Kenz'iil Ummal 2/288.
 Sava~ 459

« - Evet. Allah hepirnizi affetsin. Ona binlerce hamd olsun.» diye

cevap verdL73
Enes (r.a.) anlat1yor:
Bir adam, Hz. Omer'e geldi ve:
« - Ey mu'minlerin emiri! Sava~a gitrnek istiyorum. Bana da va-
slta temin et! » dedi.
Orner, yamndaki adamlardan birine:
« - Bunun elinden tut, beytii.l mal'e gotii.r de, diledigini alsml» dedi.
Adam, beytii.l mal'e girdi. Bir de bakti ki etraf altmlar ve gii.mu~lerle dolu.
« - Bunlar ne? Benim bunlara ihtiyac1m yok. Ben sadece az1k ve
vas1ta istedim.» dedi. Bunun uzerine onu tekrar Hz. Omer'in huzuru-
na getirdiler ve soyledigi sozleri Omer'e naklettiler. Orner, derhal ada-
rna vas1ta ve aZik verilmesini emretti ve onu kendi eliyle hayvana bin-
dirdi. Hayvamna binen adam, ellerini kaldtrarak kendisine yapt1g1 iyi-
likten ve lutfettigi ~eylerden dolay1 Allah'a hamd ve senc1 etti. Orner,
adamm arkasmda yiirii.yor ve kendisi ic;:in de hay1r duada bulunmasm1
temenni ediyordu. Adam, Allah' a hamd ve sena ettikten sonra:
« - Allah'Im! Orner'i de hayirla mukafatlandir.» diyerek haytr dua-
da bulunu.74
Ertat b. Miinzir' den:
Hz. Orner (r.a.) yamnda oturan arkada~lanna:
« - En fazla sevap kazanan insan kimdir?» diye sordu. Arkada~la­
n ona namaz ktlan ve oruc;: tutan kimseleri saymaya ba~ladilar.
<<- Mii'minlerin emirinden sonra filan ve filfm en fazla sevap ka-
zanan ki~ilerdir.» dediler.
Hz. Orner:
<<- Size, mu'minlerin emirinden ve sayd1klannzdan daha c;:ok se-
vap kazanan kimseyi soyleyeyim mi?» dedi.
« - Peki, soyle.» dediler. Hz. Orner:
«- Kendisini bir yirtiCI hayvanm m1 parc;:alayacagm1, bir akrebin
mi sokacagm1, yoksa du~mamn m1 oldurii.lecegini bilmedigi halde, atl-
nm yularmdan tutup Medine-i Miinevvere'den ~arn'a giden adamc1k. 1~te
bu adam, sizin sayd1klanmzdan da, mu'minlerin emirinden de daha faz-
Ia sevap kazanm1~t1r.» 75
Ka'b b. Malik'ten:
Orner b. Hattab (r.a.) ~oyle anlatir:
Muaz (r.a.), ~am tarafmdaki orduya katilmak iizere yola <;1kt1. Onun

n ibn-i Asakir; Miintehab'iil Kenz 5/231.

· 74 Hennad; Kenz'iil-Ummal 2/288. ·
75 tbn-i Asakir; Kenz'iil-Ummal 2/289.
460 Milslilmanltk

Medine'den aynlmas1yla flkhi ve dini mevzularda fetva verecek kimse-

ler azalacag1 i<;in, birtak1m yeni meseleler kaqasmda miisliimanlar mii~­
kiil durumda kalabilirdi. Ben derhal Hz. Ebu Bekir'e -Allah ona rah-
met etsin- giderek, halkm Muaz'a ihtiya<;lan olmas1 sebebiyle onu sa-
va~a 91kmaktan ahkoymasm1 soyledim. Ebu Bekir bana itiraz etti ve:
<<- $ehit olmay1 arzu eden bir kimseyi katiyyen ahkoyamam.» de-
di. Ben de:
« - insan, evinde ve yatagmda da ~ehitlik mertebesine eri~ebilir.
$ehit olmak i<;in memleketinden aynltnasma liizum yoktur.» dedim.
Ka'b b. Malik:
«Muaz b. Cebel, Resuliillah (s.a.v.) ve Ebu Bekir zamanmda Medine'
de halkm kendisine ba~vurdugu bir kimseydi.» der.76
Nevfel b. Umare anlattr:
Haris b. Hi~am ile Siiheyl b. Amr, Orner b. Hattab (r.a.) m huzuru-
na gelerek onun iki yanma oturdular. Bu s1rada ilk muhacirler de Hz.
Omer'in huzuruna gelmeye ba~lad1lar. Orner (r.a.):
«~ Sen kalk ~uraya otur ya Siiheyl! Sen de kalk ~uraya otur ya
Haris! » diyerek onlan yerlerinden kald1nyor, muhacirlere yer a<;Iyor-
du. 0 esnada Ensar da Orner'in yanma gelmeye ba~ladllar. Orner yine
aym ~ekilde Siiheyl ile Haris'i oturduklan yerlerden kald1rarak ba~ka
yere oturttu. ikisi de en arkalarda kalmi~lard1. Orner'in huzurundan ay-
nldiklan zaman Haris b. Hi~am, Siiheyl b. Amr'a:
« - Orner' in bize yapt1gm1 gordiin mii ?» dedi. Siiheyl de ona:
« - Adam! Onu kmamaya hakk1m1z yok. Biz kendimizi kmamah-
YIZ. 0 insanlar islama <;agmld1klan zaman derhal ko~tular, biz ise c;a-
gmldik, fakat islama girmekte geciktik.» diye kar~1hk verdi.
Muhacirlerle ensar, Hz. Pmer'in huzurundan 91kmca Siiheyl ile Ha-
ris tekrar dogruca onun yanma geldiler ve:
« - Ey mii'minlerin emiri, bugiinkii davram~m1 gordiik ve bunu
hak ettigimizi, kabahatin kendimizde oldugunu da biliyoruz. Fakat aca-
ba ge<;mi~i telafi edebilecegimiz bir yol yok mu?» dediler.
Hz. Orner de onlara, Rum s1mnna sava~a gitmelerini emrederek:
« - Bundan ba~ka yol bilmiyorum.» dedi: ikisi de $am tarafmda
yapllan sava~a gittiler ve orada ~ehit dii~tiiler. 77
Hasan til-Basri' den:
ic;lerinde Siiheyl b. Amr, Ebu Siifyan b. Harb ve Kurey~'in ya~h ze-
vati oldugu halde miisliimanlar (r.a.) Hz. Omer'in kaplSlna geldiler. Ken-
dilerini Hz. Omer'in kapiCISI •kar~Ilad1 ve Siiheyl, Bilal, Ammar (r.a.) gibi

76 lbn-i Sa'd; Kenz'ill-Ummal 7/87.

n lbn-i Asakir; 1stiab 2jlll; Kenz'ill-Ummal 71136.
 Sava§ 461

Bedir sava~ma kat1lm1~ alan miisliimanlarm oncelikle girmelerine mii-

saade etti. Sonra da:
« - Allah'a yemin ederim, Orner, Bedir sava~ma i~tirak ettL Bu
sebeple, o sava~a katllanlan c;ok sevmektedir ve bana boyle yapniam1
tavsiye etmi~tir.» dedi. Bunun iizerine Ehi't. Siifyan:
« - Ben bugiinkii gibi bir hadiseye hie; rastlamad1m. Kap1c1, bu
kolelere miisaade ediyor da biz asillere bakm1yor bile.» dedi.
Siiheyl b. Amr -Ne kadar akllh insail! Nerede boyle kimseler!- da:
« - Arkada~lar! Yiizlerinizde ofke ah1metleri goriiyorum. Eger k1·
z1yorsamz, kendinize kiZin. Onlar islfuna c;aginldilar. Siz de onlarla hir·
likte islam1 kabule c;agnld1mz. Ama onlar islam1 derhal kabul ettiler,
siz ise ag1rdan aldmiZ, gee; kaldm1z. Allah'a yemin ederim, din ugrunda
sizden once yaphklan ile elde ettikleri fazilet, sizin bu kapida ogiin-

) mekte oldugunuz ~eref ve faziletten c;ok daha iistiindiir. Onlar bu fazilet·

leriyle sizlerden c;ok ilerdeler. Siz katiyyen onlarm derecesine ula~amaz•
smiZ. ~imdi bu sava~a bakm ve ona mutlaka katilm. Belki aziz ve celil
olan Allah sizleri de cihad sevah1 veya !jehitlikle miikafatlandinr.»
dedi. Sonra elbisesini silkeledi, kalkt1 ve Sam'a yiiriidii. Allah'a yemin
ederim ki, Siiheyl dogru soylemi~tir. Allah, kendisine hemen inanan ku-
lunu, inanmakta tereddiit ederek geciken kulu ile bir tutmaz. 78
Ehi't. Sa'd h. Fudale -Peygamberin sohbetinde bulunmu~ bir zattlr-
anlatlyor:
Sam'a giderken Siiheyl b. Amr'a arkada~hk ettim. Bir ara onun:
«- Resuliillah (s.a.v.) m, «Herhangi birinizin, omriinden bir saati
Allah yolunda sava~ta gec;irmesi, evinde omrii boyunca i~ledigi biitiin
amellerden daha hay1rhd1r.» buyurdugunu duydum. Ben de Mekke'ye
donmeyecegim. Oliinceye kadar Allah yolunda sava~a devam edecegim.»
dedigini i!?ittim. Hakikaten Siiheyl, Amevas79 taununa yakalanarak oliin-
ceye kadar Sam'da kalm1~tlr. 80
Ebi't. Nevfel b. Ehi't. Akrab anlatlyor:
Haris h. Hi~am (r.a.) cihada gitmek i<;in Mekke'den <;:1kt1. Mekkeliler,
onun sava~a gitmesine c;ok iiziildiiler. istisnas1z biitiin Mekke ahalisi
onu ugurlayarak Batha'ya, hatta daha ilerilere kadar onunla beraber yii·
riidiiler. Oraya varmca Haris durdu. Miisliimanlar da gozya~1 dokerek
onun etrafmda toplandilar. Haris, onlann bu iiziintiilerini goriince:

78 Miistedrek 3/282; istiab 2/ 110; Teberani; Mecma'iiz-Zevaid 8/ 46 ; Buhari: Tarih;

isabe 2j94.
19 Amevas; Filistin'de Kudiis'e yakm bir yerin adidir.
oo ibn-i Sa'd 5/335; isabe 2/94; Miistedrek 3/282.
 462 Milslilmanltk

« - Ey insanlar! Allah'a yemin ederim ki, ben sav~, sizden usan·

d1g1m veya memleketinizi begenmeyip de ba!jka bir memlekete gitmek
istedigim i~in ~Ikmad1m. Fakat islam geldi. Kurey!J'in reislerinden ve
biiyiiklerinden olmayan pek ~ok insan islam ugrunda savalja ~Iktdar. AI·
lah'a yemin ederim, Mekke daglan altm olsa da onlan Allah yolunda
harcasak, ilk miisliimanlann o !jerefli giinlerinden birindeki sevaba bile
nail olamay1z. Her ·ne kadar diinyada fazilet bak1mmdan bizi ge~tilerse
de ahirette onlarm derecesine ula!jmaya ~ah!jinahyiz. Allah'tan korkan
herkes boyle yapsm.» ~eklinde bir konu~ma yapti ve biitiin e~yalan ve
maiyyetini de yanma alarak ~am' a dogru yola c;1kt1.
Haris, ~am'da ~ehit oldu. -Allah rahmet eylesin!-81
Halid ailesinin kolesi Ziyad anlatlyor:
Halid (r.a.) Oliimii amnda, son nefesinde:
« - Yeryiiziinde, muhacirlerden miite~ekkil bir seriyyede gec;irdigim,
sabah olur olmaz erkenden dii~mana hiicum etmeyi kararla~tirdigimiz,
soguk, buzlu bir geceden daha c;ok ho~landigim, zevk aldigim hic;bir ge-
ce gec;irmemi~imdir. Siz de Allah yolunda cihada onem veriniz. »82
Kays b. Ebi Hazrm anlatlyor:
Halid (r.a.):
« - <;:ok sevdigim bir k1zla evlendigim, yahut bir erkek c;ocukla miij-
delendigim gece bile, muhacirlerden bir seriyyede gec;irdigim, sabah olur
olmaz erkenden miisliimanlarla birlikte dii~mana sald1racagim, son de-
rece soguk o geceden daha c;ok ho~uma gitmezdi.»83 derdi.
Yine Kays b. Ebi Haz1m anlatlyor:
Halid (r.a.):
« - Allah yolunda cihad, c;ok zaman beni Kur'an okumaktan bile
ahkoymu~tur.» derdi.84

Ebii Vail anlatiyor:

Oliim am gelip c;att1grnda, Halid:
« - Oliim sac;an, c;ok .tehlikeli sahnelerle dolu sava~larda olmek is-
temi~tim. Fakat yatag1mda olmem takdir olunmu~, elden ne gelir. «La
ilahe illallah»dan sonra en c;ok ecir umdugum amelim, sabahleyin ka-
firlere baskm yapmak ic;in, siperde gogiin dibi delinmi~cesine yagan yag-
mur altmda gec;irdigim gecemdir. Ben Oldiigum zaman, at1m1 ve silah1m1
muhafaza edin ve onlan Allah yolunda sava~anlara verin.»
Halid vefat edince, Orner (r.a.) onun cenazesine kat1ld1 ve:

e1 ibn-i Miibiirek; istiab 1/310; Miistedrek 3/278.

82 ibn-i Sa'd; isAbe lf414; Ebft Ya1a;
83 Ebii Ya'la: Mecma'iiz-Zevaid 9/350.
84 Ebft Ya'IA; Mecma'iiz-Zevaid 9/350; isabe 11414.
 $ava§ 463 "

«- Halid ailesindeki kadmlann, bagxrmamak ~artiyle Halid i~in

gozya~x dokmelerinde hi~bir beis yok.» dedi.85
Hafs ogullan Ammar, Orner ve Abdullah b. Muhammed, babalann-
d~n ve dedelerinden naklederek ~oyle anlatirlar:
Bir gi.in Bilal (r.a. Ebu Bekir (r.a.) e geldi ve:
« - Ey Resuliillafnn halifesi! Ben, Resuliillah (s.a.v.) m, «Mii'minle-
rin amellerinin en efdali Allah yolunda cihaddxr.» dedigini duydum ve
Oliinceye kadar Allah yolunda sav~tan aynlmamaya karar verdim.» dedi.
Hz~ Ebu Bekir (r.a.) de:
«- Etme Allah a~kma, Bilal! Bana saygx goster, hakkxma riayet et-
gitme. Bak ihtiyarladxm, -'kuvvetim azaldx, oliimiim yakla~ti.» dedi. Bu-
nun iizerine Bilal, Hz. Ebu Bekir'in yanmda kaldx. Ebu Bekir vefat edin-
ce Orner halife oldu. 0 da Bilal'e Ebu Bekir'in soylediklerine benzer
~eyler soyledi. Ama Bilal, ona itiraz etti. Bunun iizerine Orner:
<<- Miiezzinligi kime bxrakxyorsun ya Bilal?» diye sordu. Bilal:
« - Sa'd'e bxrak1yorum. 0, Resuliillah (s.a.v.) zamanmda Kuba'da
miiezzinlik etmi~ti.» kar~xhgmi verdi. Hz. Orner de ezan okuma vazife-
sini Sa'd'e, daha sonra da onun ~ocuklarma verdi.86
Musa b. Muhammed b. ibrahim Et-Teymi, babasmdan naklederek
anlatiyor: ·
Resuliillah (s.a.v.) vefat ettigi zaman Bilal (r.a.) ezan okudu. Pey-
gamber heniiz kabre konmamx~t~. Bilal, «E~hedii enne Muhammeden Re-
suliillah» deyince mesciddeki biitiin miisliimanlar agladxlar. Resuliillah
defnedilince Hz. Ebu Bekir (r.a.), Bilal'e:
« - Ezam oku! » dedi. Bunun iizerine Bilal:
« - Eger beni, seninle birlikte kalmam i~in azad ettiysen pekala,
okuyayxm. Ama Allah i~in azad ettiysen beni bxrak da azad ettigine gi-
deyim.» diye kar~xhk verdi.
Hz. Ebu Bekir:
« - Ben seni sadece ve sadece Allah nzasx i~in azad ettim.» dedi.
Bilal: ·
<<- Ben Resuliillah (s.a.v .) dan sonra hi~ kimsenin emriyle ezao
okumayacag1m.» dedi.
Hz. Ebu Bekir:
« - 0, senin bilecegin bir i~.» diye mukabelede bulundu.

as lbn-i Miibarek: Kitab'iil-Cihad; tsAbe lj415. Burada ~oyle denilmektedir. Bu ri-

vayet Halld'in Medine'de vefat etti~ini gostermektedir. Fakat ekseriyetin gorii~ii
Halid b. Yezid b. Muaviye'dir. (K.amus'iil-A'Iam 3/2106) Taberiini: Mecme'iiz.
Zevald 9/350.
86 Taberani; Mecma'iiz.Zevald 5/247; :tbn-1 Sa'd 3/168.
464 Muslilmanltk

Bilal, ~am ordusu gonderilinceye kadar Medine'de kald1. Sonra ocdu

ile beraber yola ~1karak ~am' a gitti.
Sa'id b. Miiseyyib' den:
Bir cuma glinli, Ebu Bekir minbere ~1kt1g1 zaman Bila1 (r.a.) . ona:
« - Ya Eba Bekir.» diye seslendi. Ebu Bekir de:
<<- Buyur.» dedi.
« - Beni Allah i~in mi, yoksa kendin i~in mi azad ettin?» Ebu Bekir:
« - Allah nzas1 i9in.» dedi. Bilal:
<<- Oyleyse bana izin ver de Allah yolunda sava~a gideyim.» dedi.
Hz. Ebu Bekir de ona izin verdi. Bilal, ~am'a gitti ve orada Hakkm rah-
metine kavu~tu.87
Mekke'li Ebu Yezid anlat1yor:
Ebu Eyyub ile Mikdad (r.a.):
<<- Her ne durumda olursak olahm, sava~a gitmekle emrolunduk.»
diyorlar ve «Hafif de, agtr da olsamz sav~a ko~unuz.» 88 ayetini boyle
anhyorlard1.89
Ehu Ra¥id el-Habrani anlatiyor:
Resullillah (s.a.v.) m slivarisi Mikdad b. Esved'e Humus'ta sarrafla-
rm sand1klanndan biri lizerinde otururken rastlad1m. <;ok ~i~man oldugu
i9in sand1gm listline s1griuyordu. Fakat gene de sava~a gitmek istiyordu.
Ben:
« - Allah seni mazur gorlir.» dedim. 0:
<<- Bize harbe gitmemizi emreden sure geldi: <<Hafif de, ag.r da
olsamz cihada ko~UDUZ.» ayeti geldi. Nasi! harbe gitmeyiz?» kar~Ihgml
verdi.90
Ciibeyr b. Niifeyr anlatlyor:
~am'da Mikdad h. Esved (r.a.) in yamna geldik. Mikdad bir sand1k
iizerinde oturuyordu. Sand1gm iizerine s1gmayacak kadar ~i~mand1. Bi-
risi ona:
<<- <;ok ~i~mansm. Bu yll sava~a 91kmasan.» dedi. 0 ise:
« - Bize sava~a gitmemizi emreden «Tevbe» suresi geldi. Allah
Tea.Ia: «Hafif de, agtr da olsamz cihada ko~unuz.» 91 buyuruyor. Ben de
kendimi hafif kabul ediyorum.» kar~1hgm1 verdi. 92

F!7 Hdye; ljlSO.

sa Tevlbe 41. (Bu ayetteki «hafif ve agtr» ifadesi geng-ihtiyar, srhhatli, hasta, zen-
gin-fakir, imkanh-imkanstz da olsamz tarzmda anla~almahdtr.
89 Htlye 9/47.
90 Htlye 1/176, Taberani. Mecma'iiz-Zevald 7f30, Miistedrek 3f349, lbn-i Sa'd 3/11'5.
91 Tevbe; 41.
-92 Beyhaki 9/21.
 Sava§ 465

Enes (r.a.) anlatiyor:

Ebft Taiba: Berae (Tevbe) sftresini okuyordu. Allah Teala'nm, «Ha-
fif de, ag.r da olsamz cihada ko~unUZ.» ayetine gelince:
« - Gen~ de ihtiyar da olsak Rabbimizin bizi sava~a ko~maya ~agir­
drgmi goriiyorum. Yavrulanm! Beni haz1rlaym, beni hazirlaym!» dedi.
«;;ocuklan da, ona:
« - Allah iyiligini versin babacigim, sen Resuliillah (s.a.v.), Ebu
Bekir Ve Orner (r.a.) ruhlanm teslim edinceye kadar onlarla birlikte
s ava~tm. B1rak da senin yerine artik biz sava~ahm.» dediler. 0:
<< - Hay1r. Beni sava~a haz1rlaym!» dedi. Ve bir deniz sava~ma i~­
ti rak etti, orada ~ehit dii~tii. Miisliimanlar, onu defnedebilecekleri bir
aday1 ancak yedi giin sonra bulabildiler ve oraya defnettiler. Cesedi hi~
bozulmami~ti.93

Muhammed b. Silin anlatiyor:

Ebft Eyyftb (r.a.), Resuliillah (s.a.v.) ile beraber Bedir sava~ma i~ti­
rak etmi~ti. Bundan sonraki sava~Iara da biri hari<;, katilmi~ti. 0 sava~ta
ordu kumandanhgma gen~ bir asker getirildi. 0 da o sene sava~a katil·
mad1. Fakat ondan sonra yaptigma pi~man olmaya ve:
« - Kimin kuman:dan olaca~ beni ne ilgilendirirdi sanki ?» demeye
ba ~lad1. Bu sozii defalarca tekrarlad1.

Yezid b. Muaviye ordu kumandam iken Ebft Eyyftb hastaland1. Ev-

,·elce yaptigi gibi, Yezid onu ziyarete geldi ve Eyyftb'e:
« - Nelere ihtiyacm var?» diye sordu. Ebft Eyyftb:
{(- Arzum, oliirsem, beni bir atm Sirtma yiiklemen ve bulabildigin
herhangi yoldan ge~irerek dii~man topragma gotiiriip defnetmendir. Ge-
~ it bulamad1gm takdirde de beni hemen oraciga (dii~man surunun dibi-
e) defnet, sonra geri don.» dedi. Ebft Eyyftb Hakkm rahmetine kavu-
unca, Yezid onu bir at iizerine koyduktan sonra dii~man topra~na dog-
ru gotiirdii. Fakat i<;eri girecek ge<;it bulamad1 ve Ebft Eyyftb'u bulun-
dugu yere defnetti, sonra geri dondii. 94
Ebft Eyyilb (r.a.):
«- Aziz ve celil olan Allah: «Dununu miisait ol~ ve olmayan he-

lstiab 11550; lbn-i Sa'd 3/66; Beyhaki 9f21; Miistedrek 3/353; Mecma'iiz-Zevaid
9/ 312; Ebft Ya'Ia.
Ebu Eyyfi.b: lstanbul'un bir semtine adm1 veren, mezan orada bulunan Hz. Ey-
yi.ib, Medineye hicret eden, ResUlilllahi ilk misafir eden sah~\Jbedir. Kendisinin
dii~man topraklanna defnini vasiyet eden Hz. Eyyub'un bugiin yatt11P. toprak-
..ar 1453'de fetlledilmi~ ve artik miisliiman Turk topraklan, kendi topragi ol-
m~tur.
F: 30
466 M ilsWmanltk

piniz saval?a ~:tknuz.»95 buyurmu~tur. Ben de bu ayet kar~Ismda duru-

mum ne olursa olsun, sava~a gitmeyi uygun buldum.» derdi.96
Ebii Zabyan anlatlyor:
Ebii Eyyiib, Muaviye zamamnda sava~a ~aktl ve yolda hastaland1.
Durumu ag1rla~mca, arkada~larma:
« - Ben oliince, beni de beraberinizde gotiiriin ve d~mana kar~1
saf oldugunuzda beni ayaklanmzm altma defnedin.» dedi. Onlar da oyle
yaptilar.97
ibn-i ishak naklediyor:
Resuliillah birka9 giin yi.iriidiikten sonra orduda bulunan Ebii Hay-
seme geri dondii. <;ok s1cak bir giinde ailesinin yanma geldi. iki kan-
smi bah9edeki golgeliklerinde buldu. Her ikisi de kendi gOlgeligini su-
layarak serinletmi~, Ebii Hayseme i9in sular sogutmu~ ve yemekler ha-
Zirlami~lardi. i9eri girince gOlgeligin kaplSlnda durdu, iki kansma ve
kendisi i~in haz1rladiklanna baktl ve:
« - Resu.liillah (s.a.v.) giine~ altmda, f1rtmalar i~inde, ~iddetli si-
cakta sava~sm, Ebii Hayseme ise serin golgede, haz1rlanm1~ leziz yemek-
ler yiyerek ve giizel kadmlar arasmda, malmm yanmda otursun. Bu,
adalet ve insafa s1gmaz. Allah'a yemin ederim, hi9birinizin golgeligine
girmeyecegim. Gidip Resuliillah (s.a.v.) a ula~acag1m. Bana az1k hazirla-
ym.» dedi. Dedigini yaptllar. Kendisi de devesini getirdi, hindi ve Resu-
liillahm yanma gitmek iizere yola 91kt1 ve Tebiik'e vard1g1 zaman Re-
suliillaha yeti~ti. Yolda Ebii Hayseme'ye Umeyr b. Vehb El-Cemhi rast-
gelmi~ti. 0 da Resuliillah (s.a.v.) m ordusuna katllmak i9in yola 91km1~­
tl. Tebiik'e yakla~tlklannda Ebii Hayseme, Umeyr b. Vehb'e:
« - Benim bir su9um var. Sen geri kal da ben Resuliillah (s.a.v.) m
yamna yalmz gideyim.» dedi. Umeyr geri kald1. Ebii Hayseme, Tebiik'e
varmak iizere olan Resuliillah (s.a.v.) a yakla~mca; miisliimanlar:
« - Yolda deve iistiinde gelen biri var.» dediler. Resuliillah (s.a.v.):
« - in~allah Ebii Hayseme'dir.» dedi.

Ebii Hayseme, devesinden iner inmez geldi ve Resuliillah (s.a.v.) a

selam verdi. Resuliillah (s.a.v.), ona:
« - Tehlikeye yakla~m1~tm.» buyurdu. Daha sonra Ebii Hayseme
olanlan Resuliillah (s.a.v.) a anlath. Resuliillah da ona:
« - iyi yapm1~sm.» dedi ve ona hay1r duada bulundu. 98
Sa'd b. Hayseme (r.a.) anlahyor:

95 Te\1\be: 41.
P6 Miistedrek 3/458; ibn-i Sa'd 3/49; isabe 1/405.
w tst:tab 1/404; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Bidaye 8/59; tbn-i Sa'd 3f49.
98 ibn-i ishak; Bidaye 5/7.
 Sava§ 467

Resuliillahm ordusundan aynlaral< bah<;eme girdim. Suyla serinle-

tilmi~ golgeligi ve kanm1 gordiim. ·
« - Bu insafa s1gar m1?! .. Resuliillah yakic1 riizgar ve korkun<; st-
eak altmda, ben ise golgede, her tiirlii nimetler i<;indeyim.» dedim ve
kalktim, devemin yamna gittim, heybemi yiikledim. Hurma koydugumuz
yere giderek az1k olarak bir miktar da burma aldtm. Kanm:
« - Nereye, ya Ebu Hayseme? » diye sordu. Cevap vermedim. Der-
hal oradan <;Iktim. Resuliillaha yeti~mek istiyordum. Bir miiddet gittik-
ten sonra Umeyr b. Vehb'e rastlad1m.
« - Sen <;ok cesur bir adamsm. Anhyorum ki sen de Resuliillah
(s.a.v.) a gidiyorsun. Ben su<;lu bir adam1m. Sen geri kal da ben Resu-
liillah (s.a.v.) ile yalmz gorii~eyim.» dedim.
Umeyr benden aynlarak geri kald1 Karargaha yakla$tlgim zaman
miisliimanlar beni gordiiler. Resllliillah:
« - in$allah Ebu Hayseme'dir. » buyurdu. Derhal onun yanma git-
tim ve:
«- Neredeyse mahvoluyordum, ya Resulallah. » dedim ve ba$Imdan
ge<;enleri bir bir anlattJm. Resuliillah da:
« - iyi yapmi~sm. » buyurdu ve bana hay1r dua etti.99

99 Taberani; Mecma'iiz-Zevaid 6/ 192; 6/193.

 iMKANSIZLIK DOLAYISIYLE, ALLAH YOLUNDA iNFAK
EDEMEMEK VE SAVA~A GiDEMEMEKTEN ESHABIN
DUYDUGU UZUNTU

ibn·i ishak naklediyor:

ibn-i Yameyn, aglamakta olan Ebu Leyla ile Abdullah b. Bugaffel'
le kar~1la~t1.

«- Ni<;in aghyorsunuz?» diye sordu.

« - Resuliillah (s.a.v.) a bize vas1ta temin etmesi ve sava~a gotiir-
mesi i<;in gittik. Fakat onun yanmda da, bizi sava~a gotiirecek bir vas1ta
bulamad1k. Zaten kendimizde sava~a gidebilecegimiz hi<;bir ~ey yok.»
dediler. Bunun iizerine ibn-i Yameyn onlarm ikisine bir deve verdi. De-
veye bindiler. Dagarc1klarma da bir miktar hurma koydu. tkisi de Hz.
Peygamberle birlikte sava~a <;l'kh.
Yunus b. Biikeyr ~u M.diseyi nakleder: ·
Ulbe b. Zeyd (r.a.) bir gece d1~an <;Ikh ve bir siire namaz klld1ktan
sonra aglayarak:
((- Allah1m! Cihad1 emrettin, bizi cihada te~vik ettin, ama ne sa-
va~a gidebilecegim, ne de Resuliine beni sava~a gotiirebilecegi imkfmlar
verdin. Ben de, mahma, camma, ~eref ve haysiyetime tecaviiz eden bii-
tiin miisliimanlan affediyorum.» dedi. Sabahleyin eshabm arasmda otu-
rurken, Resuliillah:
((- Bu gece herkesi affeden nerede?» diye sordu. Hi<; kimse kalk-
madi. Resuliillah tekrar:
« - Bu gece herkesi affeden nerede? Ayaga kalksm!» buyurdu. Ulbe.
kalkti, Resuliillah (s.a.v.) m yanma gitti ve olup biteni anlatt1.
Bunun iizerine Resuliillah, ona:
«- Seni miijdelerim. Kudret ve iradesiyle ya~ad1gnn Allah'a yemin
 Sava§ 469

ederim, bu yaptlgm ba~~. makbul olan zekatlar arasma kaydedilmi~­

tir.» buyurdu.100
Ebf:t Abs b. Cebr anlatlyor:
Ulbe b. Zeyd b. Harise, Resftliillah (s.a.v.) m eshabmdan bir zattir.
Resuliillah, eshabm1 sadaka vermeye te~vik ettigi zaman her biri gii~­
lerinin yettigi kadar ellerinde olan ~eyleri getirdiler.
Ulbe b. Zeyd:
« - Allah1m! Tasadduk edebilecegim hi9 mahm yok. Allahrm! Ben
de sadaka olarak kullanndan ~eref ve haysiyetime tecaviizde bulunan-
lan bag1~hyorum.» dedi.
Resuliillah bir tellala:
« - Kendisine yapilan tecaviizleri diin ak~am b~~layan nerede?»
diye yiiksek sesle ilan etmesini emretti. Bunun iizerine Ulbe ayaga kalk-
ti . Resuliillah da ona:
'I
« - Sadakan kabul olundu.» buyurdu. 101

1
oo Bidaye 5/5; isabe 2/500; ibn-i ishak.
'illibn-i Mendeh; Bezzar; ibn-i Neccar; Kenz'ill- Uummal 7j80.
 ALLAH YOLUNDA SAVA~A <;IKAN ORDULARA GE<; i~TiRAK
EDENLERiN HO~ KAR~ILANMAMASI

ibn-i Abbas (r.a.) dan:

Resuliillah (s.a.v.) mute'ye bir ordu gonderdi. Zeyd'i ordu kumanda-
m tayin etmi!jiti. Zeyd ~ehit dii~erse Ca'-fer, o da !jiehit dii~erse kuman-
danhgl ibn-i Revaha ele alacaktl. Fakat ibn-i Revaha ordu ile ~akmaya­
rak Resuliillah ile beraber cuma namaz1 k1ld1. Resuliillah onu goriince:
,,_ Ni<;in geri kaldm?» diye sordu. ibn-iRevaha:
«- Seninle beraber cuma namaz1 kllmak i<;in.» dedi. Resuliillah:
Bir an once Allah yolunda sava~a <;1kman, diinyadan ve diinya-
«-
daki her !jieyden daha haytrhd1r.» buyurdu.102
ibn-i Abbas anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v.), Abdullah b. Revaha (r.a.) nm bir seriyye103 ile
gitmesini istedi. Bu hadise, cuma giiniine tesadiif etmi~ti. Abdullah'm
arkada!jilan onden gittiler. 0 ise kendi kendine:
Biraz a~r davran1r, Resuliillah (s.a.v.) ile berab~r cuma nama-
«-
Zlm kllanm, sonra da onlara yeti~irim.» diye dii~iindii. Resuliillah (s.a.v.)
namaz1 klldird1ktan sonra, Abdullah b. Revaha'y1 goriince:
«- Ni<;in arkada~lannla beraber erkenden gitmedin? » diye sordu.
Abdullah:
«- Seninle cuma namaz1 kllmak istedim , nas1l olsa onlara yeti~i­
rim. » dedi.
Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):

r02 Miisned·i Ahmed b. Hanbel; Bidaye 4/ 242; ibn-i Ebi ~eybe; Kenz'iil-Ummal 5/309.
100 Dli~man iizerine gi:inderilen en az 5, en <;ok 400 ki~iden miite~ekkil siivari miif-
rezesi.
 Sava§ 471

« - Yeryiiziindeki her ~eyi infak etseydin, yine onlarm erken 9Ik-

malarmm sevabm1 elde edemezdin. » buyurdu.l04
Muaz b. Enes'terr:
Resuliillah (s.a.v.) eshabma sava~a girmelerini emretti.
Eshabdan bir zat da ailesine:
«- Ben biraz ag1r davramp, Resuliillah (s.a.v.) ile beraber nama1:
kilacagim, sonra da onu selamlayarak kendisiyle vedala~acagtm. Belki
bana, ktyamet giinii faydas1 dokunacak hay1r duada bulunur.» dedi.
Resuliillah (s.a.v.) namaz1 kildtrdtktan sonra adam selam vererek
Resuliillah (s.a.v.) m huzuruna geldi.
Resuliillah (s.a.v.) ona:
«- Arkada~lanmn senden ne kadar once gittigini biliyor musun?»
diye sordu. Adam:
« - Evet. Bu sabah erken gittiler.» dedi. Bunun iizerine Resuliillah
(s.a.v.) :
« - Kudret ve iradesiyle ya~adtgim Allah'a yemin ederim ki, on-
Jar fazilet yan~mda seni o kadar ge9tiler ki; arantzdaki mesafe magrip
ile ma~nk arasmdaki mesafe kadard1r.» buyurdu.1 m
Ebti Hureyre anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.), bir seriyyenin yola 91kmasm1 emretti.
«- Ya Resulallah! Gece mi 91kahm, yoksa sabah1 m1 bekleyelim?»
diye sordular. Resuliillah (s.a.v.):
«- Geceyi cermet bah9elerinden birinde ge9irmek istemez misiniz?»
buyurdu_Hl6
Ebti Ziir'a b. Orner b. Cerir anlatiyor:
Orner b. Hattab (r.a.) bit ordu gorrderdi. Orduda Muaz b. Cebel
(r.a.) de bulunuyordu. Ordu hareket ettikten bir miiddet sonra Hz.
Orner, Muaz'1 goriince:
«- Ni9in gitmedin?» diye sordu. Muaz:
«- Cuma namazm1 kthp on dan sonra ~1kmak istedim. » diye cevap
verdi. Bunun iizerine Hz. Orner:
«- Sen Resuliillah (s.a.v.) m «Sabah erken ve ak~am iizeri Allah
yolunda sava~a ~1kmak diinyadan ve diinyadaki her ~eyden, her i~ten
daha hay1rhd1r.» buyurdugunu duymadm mt?!» dedi.107

104 Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Tirmizi; Bidaye 4/ 242.

1os Ahmed b.Hanbel; Mecma'iiz-Zevaid 5/284.
106 Beyhaki 9/158; Taberani; Mecma'iiz-Zevaid 5/276.
107 ibn-i Raheveyn; Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 2/289.
 SAVA~I iHMAL EDEREK RESULULLAH (s.a.v.) DAN GERi
KALANLARIN KINANMASI VE CEZALANDIRILMASI :

Ka'b b. Malik anlat1yor:

Bedir ve Tebuk sava~lan hari9, Resuliillah (s.a.v.) m yapt1g1 hi9bir
sava~tan geri kalmadun. Resuliillah Bedir sava~ma i~tirak etmeyenler-
den hi9birini kmamad1. (:iinkii, Resuliillah sadece Kuren'e ait Ebu Siif-
yan'm kervammn yolunu kesmek i9in 91kmi~ti. Fakat Allah, hi9 beklen-
medik ~ekilde miisliimanlarla dii~manlan, Kurey~lileri 'kar~I kar~1ya ge-
tirdi. Ben, !slam1 himaye etmek iizere andla~ti~mtz Akabe gecesinde
Resuliillahla beraberdim. Her ne kadar Bedir sav~1 balk arasmda daha
me~hur, daha fazla amlan bir hadise oldu ise de, Akabe biat1 benim
i9in 90k daha onemli, 90k daha ho~uma giden bir hadisedir.
TebUk sava~mda ba~1ma gelenler ise ~oyledir:

Bu sava~a gidilirken her zamankinden daha kuvvetli ve daha var-

hkhydim. iki tane devem vard1. Boyle oldugu halde, yine de sava~a ka-
tilmami~tlm. Resuliillah da, korkun9 bir s1cakta, uzun bir yolculuktan
sonra, 9olde, kalabahk bir dii~man ordusuna kar~1 yapm1~ oldugu bu sa-
va~a gelinceye kadar biitiin sava~lannda as1l hedefini gizler, gidecegi
yer haricinde, ba~ka bir hedef gosterirdi. Fakat bu sefer, miisliimanlara,
s'lva~m onemine binaen iyi haztrlanmalan i9in gitmek istedigi as1l he-
defi a91klad1. Resuliillahla beraber toplanan miisliimanlar tahrir defter-
lerine s1gmayacak derecede kalabalikti. Allah'tan vahiy gelmedik9e du-
rumlannm gizli kalacagm1 zannedenler haricinde sava~a katdmak iste-
meyen yoktu. Resuliillah (s.a.v.) bu sava~1 meyvelerin olgunl~tigi ve gol-
gelerin arzuland1g1 bir mevsimde yapti. Resuliillahla birlikte biitiin miis-
liimanlar sava~a haz1rlanddar. Ben de sabah erken miisliimanlarla hera-
her haztrlanmaya niyetlendim, fakat hi9bir ~ey yapamad1m. Kendi ken-
dime: «Miisliimanlar biitiin haztrhklanm yaptdar, sava~maya gi.i.ciim ol-
dugu halde hala hi9bir haz1rhk yapamad1m.» diyordum. Resuliillah ve
miisliimanlar sabahleyin sav~a haz1r vaziyette toplandilar. Ben ise sa-
 Sava§ 473

va~ te<;hizatimdan hi<;birini hazirlamami~hm. Kendi kendime: «Bi:r iki

giin sonra haz1rlamr, onlara yeti~irim.» dedim. Ordu aynhp gittikten son-
ra haz1rlanmak i<;in erkenden kalktim. Lakin, yine hi<;bir ~ey hazirlaya-
.madan dondiim. Ertesi sabah aym ~ekilde kalkt1m. Fakat yine hi<;bir
haz1rhk yapamad1m. Bu durumum, miisliimanlar gidinceye ve sava~ bi-
tinceye kadar boyle devam etti. Binip gitmeyi, onlara yeti~meyi dii~iin­
diim. -ke~ke yapsayd1m!- Fakat nasip olmad1. Resuliillah (s.a.v.), Me-
dine' den aynld1ktan sonra ben de evden <;1k1p ~ehirde biraz dola~t1m.
Miinaf1khkla itham edilen bir adamdan ve Allah'm mazur sayrug1 zay1f
ve hastalardan ba~ka hi<; kimseyi gorememek beni <;ok iizdii. Resuliillah
(s.a.v.), Tebuk'e varmcaya kadar yoklugumun farkma vannam1~. Fakat
Tebuk'te, miisliimanlarla oturdugu bir s1rada:
« - Ka'b ne yaptl? Ni<;in gelmedi?» diye beni sonnu~. Seleme ogul-
larmdan bir adam:
«- Ya Resulallah! Ka'b rahathktan aynlamad1. Etrafmdaki giizel
~eylere bakmak arzusu ve elbiseleri onu sava~a <;Ikmaktan ahkcydu.>>
demi~.

Muaz b. Cebel ise:

,,_ Soylediklerin ne fena ~eyler. Ya Resulallah, Allah'a yemin ede-
rim ki, biz onun iyi bir kimse oldugunu biliyoruz.» demi~. Bunun iize-
~ine Resuliillah (s.a.v.) de susmu~.
Resuliillah (s.a.v.) m dondiigiinii ve gelmek iizere oldugunu duyun-
ca, beni bir dii~iincedir ald1. Bir yalan uydurmaya niyetlendim. Kendi
kendime: «Yann Resuliillah (s.a.v.) m ofkesinden ne ile kurtulurum? >>
diye si:>yleniyordum. Bu hususta ailemin ileri gorii~lii her ferdinden yar-
dim taleb ettim. Fakat bana:
«- Resuliillah (s.a.v.) yakla~ti.» denildigi zaman, biitiin kotii dii-
~iincelerim u<;tu gitti. Yalan soylemekle kurtulamiyacagiiDI anladim ve
ona dogruyu soylemeye karar verdim.
Resuliillah .(s.a.v.) sabahleyin geldi. Herhangi bir seferden dondiigii
zaman once mescide gider, orada iki rek'at namaz kilar, ondan sonra
da miisliimanlarla otururdu. Yine aym ~ekilde iki rekat namaz k1hp
miisliimanlarla oturdugunda sava~a gitmeyenler ona geldiler ve yemin
ederek oziir beyan etmeye ba~ladilar. Bunlar seksen kiisur ki~iydiler.
Resuliillah (s.a.v.), onlann sozlerine ve d1~ goriinii~lerine bakarak ileri
siirdiikleri oziirlerini yerinde gorerek, onlar i<;in Allah'tan af diledi ve
biatlerini kabul etti. Fakat hakiki niyetlerinin ne oldugunu ve bunun
muhasebesini Allah'a havale etti. Ben de geldim. Selam verdigim zaman
act act tebessiim ederek:
474 Milsliimanltk

«- Gel bakahm.» buyurdu. Yiiriidiim, oniine oturdum.

«- Seni sav~a gitmekten ahkoyan nedir? Deveni satm almamt!ji
nnydm?» diye sordu.
«- Almt~hm! Allah'a yemin ederim ki, senin haricindeki insanlar-
dan herhangi birinin .kar~1smda otursaydrm, alelade bir oziir ileri siirer,
onun azanndan kurtulurdum. Allah bana bu kadar kuvvetli bir nahka
vermi~tir. Bugiin sana yalan soylesem ~u anda beni mazur goriirsiin.
Fakat Allah Wn gerc;egini bildirince yine bana ktzarsm. Dogruyu soyler-
sem bana ktzacaksm. Ama ben bu hususta Allah'm affm1 umuyorum.
Haytr! Hic;bir mazeretim yoktu. ~unu da soyleyeyim ki, hic;bir zaman bu
sefere gidildigi andaki kadar kuvvetli ve varhkh da olmami!jitlm.» dedim.
Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - i!jite bu dogruyu soyledi. Kalk git. Allah senin hakkmda bir
hlikiim verinceye kadar bekle.» buyurdu.
Kalkum, Seleme ogullanndan baz1 kimseler de beni takip ederek
yamma ko~tular ve:
« - Yemin ederiz, bundan once herhangi bir giinah i~ledigini bil-
miyoruz. Resuliillah (s.a.v.) a, sava~a c;1kmayan otekilerin yapt1g1 gibi
oziir beyan etmekten aciz mi kaldm? Resuliillah (s.a.v.) m sana af dile·
mesi giinahmm affedilmesine kafi gelirdi.» dediler. Uzun uzun beni kt-
nadilar. 0 ·k adar ki, Resuliillah'a doniip, kendi kendimi yalanlamay1 bile
dii~iindiim. Sonra onlara:
«- Bu durumda olan benden b~ka kimse var mi?» diye sordum.
« - Evet. iki ki~i daha var. Onlar da senin soylediklerini soylediler.
Her ikisine de sana soylenenlerin aym soylendi.» dediler.
« - Kim o iki ki~i?» dedim.
«- Miirare b. Rebi El-Amri ile Hilal b. Umeyye El-Vakifi. » diyerek,
dliriist, Bedir sava~ma katilmt~, ornek ahlak sahibi iki zat1 zikrettiler.
Bunun iizerine ben de Resuliillah'a donmekten vazgec;erek yoluma de-
vam ettim.
Resullillah (s.a.v.) sava~a gitmeyen ben ve diger iki zatla miisliiman-
lann konu~malanm yasak etti. insanlar bizden kac;ttlar, bize kar~I tu-
tumlanm degi~tirdiler. Bu yiizden diinya beni stkmaya ba~lad1. Artlk o,
tamdtgtm diinya degildi. Bu durumumuz tam elli giin slirdii. iki arkada-
~ ~m kaderlerine raz1 oluyorlar ve aghyarak evlerinde oturuyorlard1. Bana
gelince; ben, onlardan daha gene; ve dayanikhydtm. <;tklyor, miisliiman-
larla birlikte namaz kthyor ve sokaklarda, c;ar~Ilarda dola~1yordum. Fa-
kat hie; kimse benimle konu!jimuyordu Namazdan sonra eshab1yla soh-
bete ba~layan Resuliillah (s.a.v.) a gelip selam veriyordum ve kendi ken-
dime: «Acaba selam almak ic;in dudaklan kimtldadt m1, ktmildamadt
mi? » diye soruyordum. Sonra, onun yakmmda nam'az klhyor,. yan gozle
 Sava~ 475

onu kolluyordum. Ben namaza durdugum zaman Resuliillah bana donii-

yor, onun tarafma yoneldigim zaman da benden yiiz c;:eviriyordu.
tnsanlann bana kar~1 takmdtklan bu tavtr c;:ok uzaymca, yiirudiim,
dogruca Ebit Katade'nin (amcamm oglu ve en sevdigim insandtr) bah-
c;:esinin duvanna c;:tkttm. Ona selam verdim. Vallahi o da selamtmt al-
madi. ·
«- Ya Ebit Katade! Allah a~kuta soyle: Allah't ve Resuliinii c;:ok
sevdigimi biliyorsun, degil mi?» diye sordum. 0, tek kelime bile konu~­
niadi. Aym soruyu ikinci defa sordum, yine sustu. Allah a~kma, diyerek
ii<;iincii defa sorunca. 0:
« - Allah ve Resulii bilir.» dedi.
Onun bu sozleri iizerine gozya~lanmt tutamadtm. Doniip duvardan
irrdim . .
Bir giin Medine c;:aqnsmda dola~tyordum. Medine'de satmak ic;:in
yiyecek bir~eyler getirmi~ olan ~am Nabti'lerinden bir adamm:
« - Beni, Ka'b b. Malik'e kim gotiirecek?» diye sordugunu duydum.
Oradakiler beni gosterdiler. Yamma geldi ve bana, Gassan krah Cebele
b. Eyhem'den getirdigi mektubu verdi. !pek bir kese i<;inde olan mek-
tupta ~nlar yazthydt:
«Peygamberin sana zulmettigini duyduni. Orada otunnak zonmda
degilsin. YammiZa gel, sana yard1m edelim.»
Mektubu okudugum zaman kendi kendime: «Bu da bir imtihan. »
dedim ve mektubu ytrtlp yaktrm.
Elli giiniin klrkt ge<;inceye kadar durumum bu ~ekildeydi. Ktrk bi-
rinci giin Resuliillah (s.a.v.) m el<;isi bana gelerek:
« - Resuliillah (s.a.v.), kanndan ayri ya~amam emrediyor.» dedi.
«- Kanmt bo~ayacak mtytm, ne yapacagtm?» diye sordum.
« - Haytr, bo~amayacaksm. Ayn duracaksm, ona yakla~mayacaksm. »
dedi. Resfrliillah, arkada~lanma da aym ~ekilde haberler gondermi~ti.
Bunun iizerine kanma:
« - Babamn evine git ve bu hususta Allah'm hiikmii gelinceye ka-
dar onlarm yanmda kal.» dedim.
Hilal b. Umeyye'nin kans1, Resuliillah (s.a.v.) a geldi ve:
«- Ya Resfrlallah, Hilal b. Umeyye aciz bir ihtiyard1r. Hizmet ede-
cek kimsesi yok. Ona hizmet etsem giicenir misin?» dedi. Resuliillah:
«- Hay1r ... Ama sana yakla~masm.» buyurdu. Kadm:
<< - Allah' a yemin ederim, zaten onun boyle bir~eye giicii yok. · 0
giinden bugiine kadar devamh aghyor.» dedi.
Akrabamdan bazt kimseler de bana:
<< - Ke~ke sen de Hilal b. Umeyye gibi, kanmn sana hizmet etmesi
ic;:in Resuliillahtan izin isteseydin.» dediler.
476 Miislilmanltk

Ben de:
«- Allah'a yemin ederim, Resuliillahtan bu hususta izirr isteyemem.
Ben gencim. izin istedigim zaman Resuliillahm bunu nas1l kar~Ilayaca­
~~ bilemiyorum.» diye cevap verdim. Bu hadiseden 10 giin daha ge<;:-
mi~; boylece Resuliillahm ilan ettigi i<;:timai boykot ellinci giiniinii ta-
mamlami~ti. Ellinci giiniin sabah namaztm ktldtktan sonra evimin da-
mmda oturuyordum. Allah'm Kur'an'da belirttigi gibi, ruhi stkmtilar
i<;:indeydim. Koskoca diinya ba~tma dar gelmi~ti. 0 strada Sel dagmm
ba~mdan birinin bana yiiksek sesle:
«- Ya Ka'b, miijde! » diye bagtrdtgmt i~ittim. «Hemen secdeye ka-
pandtm. Arttk ferahhga kavu~tugumuzu anladtm. Resuliillah, sabah rra-
mazmt ktldtrdtgt strada Allah'm, bizim tevbelerimizi kabul ettigini miis-
liimanlara bildirmi~, onlar da derhal bizi miijdelemeye ko~mu~lardt. tki
arkada~tma miijdeciler gitmi~, biri de beni miijdelemek i<;:in atmt dort-
nala siirmii~tii. Eslem ogullarmdan birisi de ko~arak daga <;:tkmi~h. Ses,
siivariden daha <;:abuk geldi. Sesini i~ittigim, beni miijdeleyen miislii-
man yamma geldigi zaman elbiselerimi <;:tkardtm. Ve miijdesine miikafat
olarak orra verdim. Yemin ederim ki, o giin ondan ba~ka giyecegim hi<;:bir
~ey yoktu. Odiin<;: bir elbise ahp giydim. Resuliillah (s.a.v.) m huzuruna
gittim . .Miisliimanlar gruplar halinde beni kar~Iladtlar. Tevbem kabul
olundugu i<;:in beni tebrik ediyorlar ve:
<<- Allah tevbeni kabul etti. Kutlu olsun!» diyorlardt. Bu ~ekilde
mescide girdim. Resuliillah (s.a.v.) oturuyordu. Etrafmda pek <;:ok insan
vardt. Beni goriince, Talha b. Ubeydullah hemen kalkti, ko~arak geldi
ve elimi stkarak beni tebrik etti. Allah'a yemin ederim, ondan ba~ka
muhacirlerden hi<;: kimse ayaga kalkarak kar~Ilamadt. Talha'mn bu il-
tifatxm hi<;: unutamam.1os
Selam verdigim zaman Resuliillahm sevin<;:ten yiizii giiliiyordu.
«- Miijde!. Bugiin; anandan dogdugun giinden beri hayatmm en
mutlu giinii.» buyurdu.
« - Bu miijde senderr mi, yoksa Allah'tan m1, ya Resulallah?» diye
sordum.
« - Benden degil, Allah katmdan.» buyurdu.
Resuliillah (s.a.v.) sevindigi zaman yiizii, sanki bir ay . par<;:asi gibi
parhtrdt. Biz boylece onun sevindigini anlardtk. Resuliillahm online
oturdugumda:
«- Tevbem kabul olundugu i<;:in mahm1 Allah ve Resulii ugrunda
sadaka olarak dag1tmak istiyorum.» dedim.

too Medlne'ye hicretten sonra Resiiliillah Talha ile Ka'ib'1 kard~ ilan etmi~ti.
 Sava§ 477

« - Mahnm bir k1smm1 kendine ahkoy. Boylesi senin i~in daha ha-
yirhdir.» buyurdu.
« - Ya Resulallah, Allah beni dogrulugum sebebiyle kurtardigi i<;in
Hayber'in fethinde pay1ma dii~en mah kendime birakip, geri kalamm
sadaka olarak dag1tacag1m. Ya~ad1g1m miiddet<;e hi<; yalan soylemeye-
cegime and i<;iyorum.» dedim.
Allah, beni dogrulugum sebebiyle oyle bir imtihan etti ki, o giinden
beri hi<;bir miisliimamn bu kadar giizel imtihan edildigini sanm1yorum.
Ben de Resuliillah (s.a.v.) a soz verdigim zamandan beri bugiine
kadar katiyyen yalan soylemedim, geri kalan omriimde de Allah'm beni
yalandan korumasm1 dilerim.
Bu hadise iizerine Allah Teala, Resuliine ~u ayetleri indirdi:
«- Hak Teala, Peygamberin, i~lerinden birtaknmmn gonillleri don·
mek iizereyken gii~liik anmda O'na tabi olan Muhacirlerle Ensarm tevbe-
lerini kabul etti. Sonra onlan tevbeleri dolayisiyle af buyurdu. ~iinkii,
onlar hakkmda son derece esirgeyici ve bagi~layicimr. Geri kalan ii\! ki·
~iye, yeryiizii biitiin geni~ligiyle dar gelip, goniilleri de i~lerinde biisbii-
tiin darla~arak, Allah'a kar~I Allah'tan ba~ka bir s1gmak olmarug.m an·
lad1ktan sonra onlann eski hallerine donmeleri i~in, tevbelerini kabul •
etti. Hak Teala tevbeleri kabul edici ve bagi~Iayicidir. Ey iman edenler! Al-
lah'm emirlerine kar~1 gelmekten sakmm ve dogrularla beraber olun.»109
Yemin ederim, Resuliillah (s.a.v.) a yalan soylememi onleyip dogru-
yu soyletmesi ve beni diger yalan soyleyenler gibi helak edip gitmekten
kurtarmas1, Islam nimetinden sonra Allah'm bana lutfettigi en biiyiik
nimettir. Cenab1 Allah, bu sava~tan geri kahp yalan soyleyenler hak-
kmda <;ok aglr hiikiimler ihtiva eden ayetler indirmi~tir:
«Onlara geri dondiigiiniiz zaman muaheze ve tekdirinize ugramamak
ve sizi korkutmamak i~in Allah ile yemin edecekler, siz onlan muaha·
zeden vazge~in. Onlar o kadar murdar ve fena kimselerdir ki, muahaze
ve tekdir ile yola gelmezler. Yerleri, yaphklanmn cezast olarak cehen·
nemdir. Kendilerinden ho~nut olastmz, diye size yemin ederler. Siz on·
lardan ho~nut olsaruz da Hak Teala fas1klardan asia ho~nut olmaz.»110
Resuliillah (s.a.v.) yalan soyleyenlerin sozlerini yemin ettikleri Za-
man kabul etmi~, onlarla andla~m1~ ve onlar i<;in af dilemi~ti. Biz ii<;ii-
miiz biitiin bunlardan mahrum kalm1~tik. Resuliillah (s.a.v.) bizim i~i­
mizi Allah hakk1m1zda hiikiim verinceye kadar tehir etmi~ti. Nihayet
Allah Teala bizimle ilgili olarak: «Geri kalan ii~ ki~iye, yeryiizii, biitiin
geni~ligi ile dar gelip, goniilleri de i~lerinde biisbiitiin darla~arak, Allah'a

109 Tevbe; 119-121 .

110 Te\llbe; 96-97.
lall"fl Allah'tan batka blr stiJnak olmachpru anladlktan soma onlann
esld hallerine donmeleri i~ tevbelerinl kabul etti. Hak Teali tevbeleri
kabul edici ve baAia}'lctdtr.•111
Allah'm, bu aye tin de zikrettigi « bizim geri kalmam1zdan murad1, sa-
vali>tan geri kalmam1z degil, i~imizin ve hakkimizdaki hi.ikmiin Resuli.il-
lah (s.a.v.) tarafmdan yalan yere yemin edip ozi.ir beyan eden kimseler-
den sonraya hirakilmasidir. 112

m Tevbe; 118.
112 Buhari; Ahmed b.Hanbel; Bidaye 5/23; Ebu Daviid; Nesai; Tinnizi; Tergib
 CiHADI TERKEDEREK .MALININ VE AiLESiNiN
YANINDA KALAN KiMSELERiN iKAZI

Ebu imran (r.a.) anlatiyor:

Kostantiniyye muhasarasmdayd1k. MIS1rhlann kumandam Ukbe b.
Amir, ~amhlarm kumandan1 da Fedale b. Ubeyd'di. Bu esnada ~ehirden
biiyiik bir Rum ordusu <;1kt1. Biz de hemen onlara kar~I sava~ vaziyeti
ald1k. Miisliimanlardan birisi derhal Rumlar iizerine hiicum etti, arala-
nna dald1, sonra <;1k1p yamm1za geldi. Asker onun arkasmdan: .
« - Siibhanellah!.. kendisini tehlikeye atti.» diye bag1rd1.

Ebu Eyyiib el-Ensari (Resf:tliillah (s.a.v.) m, Medine'ye hicret ettigi

zaman evinde misafir kald1g1 arkada~I) ayaga kalkarak ~oyle dedi:
«- Ey insanlar! Siz bu ayeti boyle te'vil ediyorsunuz ama, bu ayet
yalmz bizim hakkimizda, Ensar hakkmda indirilmi~tir. Allah dinini yii-
celttigi ve dinin yardimcilan <;ogalru~ zaman, biz kendi aram1zda bir·
birimize Resf:tliillahtan gizli olarak:
« - Mallanm1z zayi olmu~tur. Arhk mallanmizm yamnda kalsak da
zayi olanlanm tekrar yerlerine koysak.» dedik.
Bunun iizerine Allah Teala -bizim dii~iindiiklerimize red olmak
iizere-:
«MallarlDlZl Allah yolunda harcaynuz ve kendinizi tehlikeye atma·
ytmz.»113 ayetini indirdi. Asll tehlike, eksilen servetimizi telafi i<;in on·
Iann yanmda kalmak istememi::-deydi. i~te bu sebeple Allah Teala bize
sava~I emretti.

Ebu Eyyub (r.a.) oliinceye kada:: Allah yolunda sava~a devam et-
mi~tir.l14

Ebu imran (r.a.) anlatiyor:

113 Bakara 195.

\1~ Beyhaki 9/45.
ISO Miisliimanltk

$ehirde sav~1yorduk
-Kostantiniyye'yi kasdeur.,ektedir.- Ordunun
1
:la~kumandam Abdurrahman b. Halid b. Velid'di. Rurr.lar arkalanm ~eh­
rin surlarma vermi~lerdi. Miisliimanlardan biri derha~ di.i~mana sal-
.l1rd1.
Askerler:
«- La ilahe illallah. Kendini tehlikeye atlyor.» dediler. Ebii Eyyiib
(r.a.) de:
« - Bu ayet, Allah'm peygamberini muzaffer, islam1 hakim 1old1-
g1 zaman biz Ensar hakkmda indirilmi~tir. <;iinkii o zaman biz: «Gelin
mallanm1zm yanmda kalahm da onlarla ugra~ahm.» demi~tik. Allah
Teala da:
«Mallanmzi Allah yolunda harcaym ve kendinizi tehlikeye atma-
ym.»115 ayet-i kerimesini indirdi. Kendimizi tehlikeye atmamlZ, cihadl
b1rak1p mallanm1zla ugra~mak i9in onlarm yanmda oturmam1zd1r.» ~ek·
linde konu~tu.
Ebu Eyyub, ~ehit oluncaya kadar Allah yolunda sava~maya devam
etti. Nihayet Kostantiniyye'de ~ehit oldu.16
Yine Ebu imran ~oyle anlatlyor:
Muhacirlerden birisi, Kostantiniyye' de dii~man saflan iizerine nii-
c;um etti ve saflanm yarmay1 ba~ard1. Ebu Eyyiib El-Ensari de bizimle
beraberdi. Askerler, bu adam i9in:
« - Kendini tehlikeye attL» dediler. Ebu Eyyiib de:
«- Biz bu ayeti 90k daha iyi anlanz. <;iinkii 0, sadece bizim hak-
klml7.da indirilmi~tir. Biz Resliillah (s.a.v.) ile arkada~hk ettik. Onunla
birliktc- pek 9ok sava~ta bulunduk, ana yard1m ettik. Vaktaki islam
yay1ld1 ve «Allah bize, peygamber (s.a.v.) ini aram1zda bulundurma gibi
bir lutufta bulundu. Orra yard1m etti. islam yay1ld1 ve miisliimanlar 9Cr
galdl. Peygamberi ailelerimize, mallanm1za ve 90cuklanm1Za tercih et-
mi~tik. Fakat harp bizde ag1r yaralar a9t1. $imdi ailelerimiz ve \fOCuk-
lanmlza doniip yanlarmdan aynlmayahm.» dedik. Bunun iizerine hak-
k1m1zda: «MallanmZI Allah yolunda harcaym, kendinizi tehlikeye atma·
ym.»117 ayet-i kerimesi nazil oldu. Tehlike, cihad1 terkedip aile ve mal-
lann yanmda oturmaktlr.118

11s Bakara 195.

116 Beyhaki 9f99.
111 Bakara 195.
11s Ebii Davud, Tirmizi, Nesei, ibn-i Cerir, Ebii Ya'la: Miisned-i ibn-i Hibban: Sa-
hlh, Hakim, Miistedrek, ibn-i Kesir lf22S.
 SAVA~I TERKEDiP ZiRAATLE UGRA~AN KiMSELERiN iK.AZI

Yezid b. Ebi Habib anlatiyor:

Abdullah b. Hur ei·Ansi (r.a.) nin $am'da bir arazide ziraat yap-
makta oldugu Orner b. Hattab (r.a.) m kulagma gelince, Hz. Orner, onun
ekininin yagmasm1 mtisltimanlara mtibah k1ld1 ve:
« - Sava~;a b1rakarak hara~ ve cizye vermekte olan kafirlerin al~ak-
hk ve zilletini kabul mti ediyorsun?» dedi.119
Yahya b. Ebu Amr el-~eybani anlatlyor:
Bir gurup Yemenli, Abdullah b. Amr b. As (r.a.) a geldiler ve ona:
« - islam1 blitlintiyle kabul eden, iyi niyetlerle hicret ve Allah n-
zasi i~in cihad eden, sonra da Yemen'e anasmm babasmm yanma donen
ve onlara merhametli davranarak hizmette bulunan bir kimse hakkmda
ne dersin ?» dediler.
« - Siz ne dersiniz?» diye sordu.
« - izi tizerine, 1slamdan onceki haline donmli~tiir, deriz.» dediler.
Abdullah b. Amr b. As da:
« - Bilakis, o adam cennetliktir. Bakm ben size izi iizerine donen
kimseyi tarif edeyim: islam1 tam manas1 ile kabul eden, iyi niyetlerle
hicret eden, Allah yolunda btitlin giicliyle sava~an, daha sonra da $am
fellahlanndan birinin (nabti) arazisine gidip i~indeki mahsultiyle bir-
likte alan, harac1m vermeyi de kabullenen ve oray1 imar etmek i~in ken-
disini tam manastyle topraga baglayarak cihad1 terkeden adam. i~te.
o, izi iizerine donen kimsedir.» dedi.1 20

119 lbn-i A'iz: Magazi, lsabe 3/88.

120 Jhlye 1/291.
F: 31
 ORDUDA MEYDANA <;IKMASI MUHTEMEL OLAN FiTNEYi
. ONLEMEK i<;iN TEDBiR ALMAK

Cabir b. Abdullah anlatlyor:

Sava~tayd1k... Orduda bulunan muhacirlerden biri, Ensardan bir
adamm s1rtma vurdu. Ensardan olan:
«- Ey Ensar, neredesiniz?» dedi. Muhacir de aym ~ekilde:
«- Muhacirler yeti~in!» diye ba~rd1. Resuliillah (s.a.v.) da bu ses-
leri duymu~tu.
«- Bu cahiliyyet c;a~n~lan ne?» diye sordu.
«- Ya Resulallah (s.a.v.), muhacirlerden biri, ensardan birinin str·
tma vurmu~ da. » dediler.
«-(Bu gibi hareketleri btrakm. Onlar kotii ve igrenc; olan cahiliy-
yet adetleridir.» buyurdu.
Miinaftklann ba~1 Abdullah b. tlbey hadiseyi duyunca:
«- Demek bunu yaptilar. Ama Allah'a yemin ederim, Medine'ye
donersek ~erefliler (Ensar) zelilleri (Muhacirler) ~ehirden mutlaka <;Ika-
racakhr.»-diyerek miisliimanlan kizi~tlrmak istedi.
Onun bu sozleri Resuliillah (s.a.v.) m kulagma geldi. Orner, derhal
kalkarak:
«- Ya Resulallah, beni b1rak da bu miinafxkm boynunu vurayxm.»
dedi.
Resuliillah (s.a.v.): ,
« - Ona dokunma! insanlar, Muhammed eshabm1 oldiiriiyor, diye
dedikodu yapmasmlar.» buyurdu.
Medine'ye ilk hicret ettiklerinde, Ensar, muhacirlerden daha c;ok-
tu. Fakat daha sonra muhacirler de c;ogaldilar.121
Urve b. Ziibeyr ve Amr b. Sabit el·Ensari'den:
Resuliillah (s.a.v.), Miireysi sava~I s1rasmda Halid b. Velid'i vazife-

121 Suhari; Miislim; Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Beyhaki; :ibn-i Kesir: Tefsir 4/370. ·
 Sava§ 483

lendirerek Mii~llel dagi ile deniz arasmdaki bir mevkide bulunan Me-
nat isimli putu yiktirmi~tl.
Aynca, bu sava~ta miisliimanlardan iki ki~i kavga etti. Birisi mu-
hacirlerden, digeri de ensann miittefiki olan Behz kabilesindendi: Mu-
hacirler Behz kabilesinden olam hirpaladi. 0 da:
« - Yeti~ in ey ensar! » diye bagird~. Ensardan bazilan gelerek ona
yardim ettiler. Bunun iizerine kavga etmekte olan muhacir:
« - Yeti~in muhacirler! » diye muhacirlerden yardim istedi. Muha-
cirler de gelerek onun tarafmi tuttular. Hatta yardima gelen muhacirler-
le ensar arasmda ufak bir kavga bile oldu. Fakat sonra aralanna gi-
rildi ve kavga yati~hnld1. Biitiin miinafiklar ve kalplerinde maraz bulu-
nanlar dogruca Abdullah b. tlbey b. Selul'iin yanma gelerek:
« - Daha once, ba~vurdugumuzda dertierimizi halleden birisiy~in.
Fakat ~imdi ne zararm ne de faydan dokunuyor. Daha dun aramiza ka-
tdanlann yaptiklanm gormiiyor musun?» dediler.
Allah'm dii~mam Abdullah b. Ubey de:
« - Yemin ederim, Medine'ye donersek ~erefliler (ensar), zelilleri
(muhacirler) mutlaka ~ehirden ~Ikaracaklar.» dedi.
Miinafiklardan olan Malik b. Dah~n de, ensara:
« - Size, Resfrliillahm yanmdakilere yardim etmeyin de dagilsmlar
dememi~ miydim?» diye ~aki~tl.
Miinafiklann bu ~ekilde konu~tuklanm duyan Orner b. Hattab, he~
men Resuliillah (s.a.v.) a gelerek:
« - Ya Resulallah, bana izin ver, insanlar arasmda fitne ~Ikaran
~u adamm -Abdullah b .. Ubey'i kastediyor- boynunu vurayim. » dedi.
Resuliillah (s.a.v.):
<< - Sana onun oldiiriilmesini emretsem onun katili olur musun?»

Orner:
«- .Allah'a yemin ederim, onun oldiiriilmesini emretsen, onun boy-
nunu mutlaka vururdum.» diye kar~Ihk verdi:
Resuliillah:
« -' Otur.» buyurdu.
Bu sirada Resuliillahm yamna ensardan Useyd b. Hudayr, ondan
biraz sonra da Abdiile~hel ogullanndan biri geldi. Adam, Resuliillaha:
« - Ya Resulallah! Bana miisaade et de miisliimanlar arasmda fit-
ne ~Ikaran ~u adamm boynunu vuraYJ.rn.» dedi. Resuliillah:
« - Oldiiriilmesini emretsem onun katili olur musun?» dedi. Adam~
« - Evet. Allah'a yemin ederim ki, bana onu Oldiirmemi emretsen
tereddiitsiiz kihei onun kulak memelerinin altma indirirdim.» diye ce-
vap verdi. Bunun iizerine Resuliillah:
484 Milsliimanltk

«-Otur.» buyurdu. Daha sonra Reswilllah (s.a.v.):

« - Hareket edecegimizi ilan edin.» dedi. <;ok s1cak olmasma rag-
men orduyu harekete ge~irdi. 0 giin ve gece ertesi giin giine~ yiikselin-
ceye kadar durmadan ytiriidii. Bir miiddt sonra azicik konaklay1p, gene
aym ~ekilde ogle Sicagmda yola devam edildi. D~ giin, ii~ gece bu ~e­
kilde devamh yol yiiriindii. U~iincii gecenin sabah1 Mii~ellel dagma var-
mi~lardi. ·
Resuliillah (s.a.v.) Medine'ye dondiigtinde Omer'i c;:agirtti. Omer'e:
« - Ya Omer, sana onu Oldiirmeni emretseydim, oldiiriir miiydiin?»
dedi.
Omer:
« - Evet.» dedi. Bunun iizerine Resulilllah (s.a.v.):
«- Allah'a yemin ederim ki, eger o giin Abdullah b. Ubey'i oldiir-
mii~ olsaydm, ~iiphesiz ileri gelen zevati kizd1rm1~ olacaktm. Onu ol-
diirmek i~in izin istemeye gelenlere de emretseydim, onlar da mutlaka
Abdullah b. tlbey'i oldiiriirlerdi. Boylece halk benim arkada~lanma eza,
cefa ederek oldiirdiigiim hususunda dedikodu yapacakti.» buyurdu.
Aziz ve celil olan Allah bu hususta ~u ayetleri indirdi:
«Allah'm peygamberi yamnda bulunanlara nafaka vermeyin ki da·
g-.Ismlar.» diyenler onlardir. GOklerin, yerin, biitiin hazineleri ise Allah'
md1r. Fakat miinafiklar anlamazlar. Onlar: «Medine'ye donersek daha
kuvvetli ve daha ~erefli olanlar, zaydlan ve fakirleri orada ~1karacak·
lar.» derler. Biitiin kuvvet ve izzet Allah'm peygamberinin ve mii'min..
lerindir. Fakat miinafiklar anlamazlar. 122

122 Miinafiklln 7-8. ibn-i Kesir: Tefsir 4/ 372; ibn-i Hacer: Fethiil-Bari 8/ 458; ibn-i
lshak; Bidaye 4/ 157.
 BiR MUDDET SAVA~MANIN ZARURETl

Zeyd b. Habib anlat1yor: ,

Orner b. Hattab (r.a.) a bir adam geldi. Hz. Orner, adama:
<<- Neredeydin?» diye sordu. Adam: · •

« - Sava~tayd1m.» dedi. Hz. Orner:

« - Ka<;: giin sava~tm?» diye sordu. Adam:

«- Otuz giin.» diye cevap verdi. Orner:

« - Ke~ke kirk giinii tamamlasaydm.» dedi.123

SEFERLERiN, ASKER VE AiLELERiNiN iHTiYA<;LARINI

GOZONUNE ALARAK TANZiMi

ibn-i Ciireyc anlatJYor:

Soziine giivendigim biri, bana ~oyle bir hadise anlatti: Hz. Orner
(r.a.) bir gece dola~1rken bir kadmm: «Bu gece ne kadar uzun, her ta-
ra£ ne kadar karanhk. Oyna~acak bir sevgilimin olmamas1 uykulanm1
ka<;Inyor. Eger Allah korkusu olmasayd1, mutlaka bu karyolanm her
yam gicirdardi.» dedigini duydu ve ona:
« - Neyin var?>> diye sordu. Kadm:
<<- Aylardan beri kocam1 gurbet illerde tutuyorsun. Ben ise onu
<;:ok ozledim.» kar~1hgm1 verdi. Hz. Orner:
<<- Kocana ihanet mi dii~iiniiyorsun?» diye sorunca, kad~~=
<<- Allah korusim.» dedi.

Hz. Orner:
<<- Kendine hakim ol! 0 tarafa giden posta ile kocana mutlaka ha-
ber gonderilecek.>' dedi. Sonra~ dogru Hz. Hafsa (r.a.) nm yanma gitti.

123 Abdiirrezzak; Kenz'ill-Ummal 2/288.

486 MilsWmanltk

«- Berii son derece iizen bir mesele hakkmda sana baz1 ~eyler so-
racagim. Cevap verde beni feraha kavu~tur. Bir kadm ne kadar zaman-
da kocasm1 arzular?» dedi.
Hafs~ utanarak ba~m1 oniine egdi. Hz. Orner:
«- Allah gen;:ekleri a<;:Iklamaktan utanmaz.» dedi. Bunun iizerine
Hafsa (r.a.) eliyle; ii<;: ay ge<;:ince arayacagm1 ve en <;:ok dort ay taham-
miil edebilecegini i~aret etti. Orner b. Hattab (r.a.) da ordularm dort ay-
dan fazla seferde tutulmamalanm emretti.l24
ibn-i Orner' den:
Bir gece Orner b. Hattab (r.a.) ~ehri kontrol i<;:in <;:1kt1. 0 esnada bir
kadmm:
«- Bu gece ne kadar uzad1. Her taraf ne kadar karard1. Oyna~a­
cak bir sevgilimin olmamas1 uykulanm1 ka<;:Inyor. » dedigini duydu .
Dogruca Hz. Hafsa'ya giderek:
« - Bir kadm, kocasmm yokluguna en fazla ne kadar dayanabilir? »
diye sordu. Hafsa:
« - En <;:ok dort veya alti ay dayanabilir.» · dedi. Bunun iizerine
Hz. Orner:
«- byleyse orduyu bundan fazla seferde tutmayayim. » dedi.1 25

SAVA~TA TOZA TOPRAGA BULANMANIN

ALLAH KATINDAKi MUKAFATI

Rebi' b. Zeyd anlatiyor:

Resuliillah, ordusuyla birlikte yolda siiratle yiiriidiigii bir s1rada
Kuren'ten bir gerrcin yoldan aynlarak kenardan yiiriidiigiinii gordii.
<< - 0, filan degil mi?» diye sordu.
«- Evet. » dediler.
«- Onu <;:aginn! » buyurdu.
Gen<;: gelince, Resuliillah (s.a.v.) ana:
«- Ni<;:in yoldan aynldm?» diye sordu. Gen<;::
«- Tozlardan ho~larrmadim .» dedi. Bunun iizerine Resulilllah:
<<- Yoldan aynlma. Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin
ederim, bu tozlar giizel cermet kokulanndarrd1r.» buyurdu.126
Eb'iil Musabbih el-Mukrai anlatiyor:
Malik b. Abdullah el·Hasami'nin kumandasmda bir boliik askerdik.

124 AbdiiiTezzak; Kenz'iil-Ummal.

125 Beyhaki 9f29.
126 Taberani; Mecma'iiz-Zevaid 5j287.
 Sava§ 487

Rum topraklarmdan ge<;tigimiz s1rada Malik, katmm yedeginde gotiir-

mekte olan Cabir b ..Abdullah (r.a.) m yamna gelerek, ona:
,«- Ya Ehii Abdullah, katlr~na binsene, Allah onu sana binesin di-
ye verdi.» dedi. Cabir de:
«- Katmm1 dinlendiriyorum, insanlara da yiik olmuyorum. Resu-
liillah (s.a.v.) m: «Ayaklan Allah yolunda tozlanan kimseye Allah ce-
hennem ate~ini haram kilmi~tlr.» buyurdugunu duydum.» dedi.
Malik onu geride b1rakarak yoluna devam etti. Sesini Cabir'e i~it­
tirebilecegi kadar uzakla~t1ktan sonra, durdu ve yiiksek sesle:
« - Ya Ehii Abdullah, arhk katmna bin. Allah onu sana binmen
i<;in vermi~tir.» diye bag1rd1. Cabir, onun maksadm1 anlad1 ve bag1rarak:
« - Katmm1 dinlendiriyorum, kavmime de yiik olmuyorum. Re-
sfrliillah (s.a.v.): «Ayaklan Allah yolunda tozlanan kimseye Allah cehen-
nem ate~ini haram kilmi~tlr.» buyurdugunu i~ittim.» dedi.
Bunun iizerine digerleri de hayvanlanndan indiler. Hi<;bir zaman o
giinkiinden <;ok yiiriiyen insan gormedim.127

SAVA~TA ASKERiN BiRBiRiNE HiZMETi

Hz. Enes anlat1yor:

Resuliillah (s.a.v.) ile seferde bulunuyorduk. i<;imizden bazilan orw;:-
lu, bazilan degildi. Korkun<; s1cak bir giinde, bir yerde konaklad1k. GOI-
geden en <;ok istifade edenler, s1caktan en <;ok korunabilenler, elbise-
lilerdi. Aram1zda, eliyle giine~ten korunanlar bile mevcuttu. Oru<;lular
halsiz dii~mii~lerdi. Bunun iizerine oru<; tutmayanlar kalktilar, hem <;a-
dirlan kurdular ve hem de hayvanlan suladilar.
Resuliillah (s.a.v.) da:
<<- Bugiin en biiyiik sevab1 oru<; tutmayanlar kazandi.>> buyurdu. 128

Enes anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.) ile beraberdik. Golgeden en <;ok istifade eden, iyi
giyinmi~ olanlar, elbisesiyle golgelenenlerdi. Aram1zdaki oru<;lu ·kimse-
ler hic;bir 1 i~ yapmad1lar. Oru<;lu olmayanlar ise, hayvanlan suladilar,
oruglulara her tiirlii hizmette bulunmak i<;in durmadan <;ah~tilar. Bu-
nun ii::erine Resuliillah (s.a.v.):

m :ibn-i H1bban: Sahib: Ebu Ya'la; Tergib 2/396; Mecma'iiz-Zevaid 5/286; tsabe:
3/126; Ebu Davftd Tayalisi: Miisned; thn-i Miibarek: Kitab'iil-Cihad; Miisned-i
Ahmet b.Hanbel; Beyhaki 9/162.
128 Miislim 1/356.
488 M ilsliimanltk

«- Buglin en bliylik ecri oruc;lu olmayanlar kazanch.» buyurdu.129

Ehii Kilab (r.a.) den:
Peygamber (s.a.v.) in eshabmdan baz1lan, yanma gelerek bir arka-
da~lanm ovdiiler.
« - Filan kimse gibisini de katiyyen gormedik. Sefer esnasmda de-
vamh Kur'an okudu. Konakladigimtzda da durmadan namaz kildi.»
dediler.
Resuliillah (s.a.v.):
« - Pekiyi, onun i~lerini kim yap1yordu?» diye sordu.
« - Biz yap1yorduk.» dediler. ResOJ.iillah (s.a.v.):
« - 0 halde hepiniz, ondan dahahayrrhsmiZ.» buyurdu.130
Said b. Cemhan anlabyor: ·
Sefine'ye -Resuliillahm kolesiydi- isminin manasm1 sordum.
« - Soyleyeyim. Resuliillah (s.a.v.), bana Sefine (gemi) ismini ver-
di.» dedi.
«- Nic;:in seni Sefine diye isimlendirdi?» dedim.
<<- Resuliillah, eshab1yle birlikte bir sefere c;:Ikmi~ti. E~yalar mi.is-
liimanlara ag1r geldi. Resullillah (s.a.v.), bana:
« - Elbiseni yay.» dedi. Yayd1m. Mlisllimanlann blitiin e~yalanm
onun ic;:ine koyduktan sonra, sirtima yiikledi ve:
<<- Ta~I. Sen bir sefine (gemi) sin.» buyurdu. 0 glin bir iki, hatta
be~ alt1 devenin yiiklinli yliklenseydim yine de bana ag1r g:elmezdi. »
dedi.131
Ummii Seleme'nin kolesi Ahmer anlatiyor:
Resuliillah {s.a.v.) ile bir sava~a c;:Ikmi~tlk. Bir vadiden gec;:iyorduk.
Ben miisliimanlara yard1m etmeye ba~lad1m. Bunu goren Resuliil-
lah, bana:
« - Sen bugiin bir sefine (gemi) vazifesini goriiyorsun.» buyurdu.132
Miicahid anlat1yor:
Bir seferinde ihn-i Orner (r.a.) e arkada~hk ediyordum. Atima bin-
mek istedigim zaman gelip iizengimi tutuyor, bindikten sonra da elbi-
semi dlizeltiyordu. Bir defasmda yine boyle yapt1g1 s1rada, bu hareke-
tinden ho~lanmadigrml sezdirdim. Bunun iizerine, o:
«- Ya Miicahid! Sen de ne kadar sinirli hir adamsm.» dedi.133

129 Buhari.
1~ Ebii Davtld; Tergib 4/172.
131 Hllye 1/369.
132 Miintahab Sf 194.
133 Hllye 3 j285.
 SAVA~TA ORU~

tlrnrniid'·Derda'dan:
Eb'ud·Derda ~oyle anlath: Resuliillah ile beraber, korkun~ steak
bir giinde yaptigtmlz bir seferi hattrlanm. Stcag1il ~iddetinden dolay1
insan elini ba~a iizerine koymak mecburiyetinde kahyordu. Aram1zda
Resuliillah (s.a.v.) ile Abdullah b. Revalui'dan ba~ka orw;lu yoktu.134
Ebu Said el-Hudri anlatlyor:
r "··:
«__:_· Bir Ramazan aymda Resuliillah (s.a.v.) ile birlikte sava~ayorduk.
ic;imizde oruc; tutanlar da, tutmayanlar da mevcuttu. Ne oruc; tutanlar
tutmayanlara, ne de tutmayanlar tutanlara ktzworlard1. Oru~ tutmaya
giicii yetenlerin tutmasmm giizel bir~ey oldugunu, giicii yetmeyen za-
yiflann oruc; tutmamasmm da yine aym ~ekilde giizel oldugunu kabul
ediyorlard1P5
ibn·i Orner (r.a.) anlatlyor:
Yemame sava~mda, yaralanarak yere y1kllan Abdullah b. Mahreme
(r.a.) nin yamna gelip, ba~ucunda durdum.
Abdullah b. Mahreme:
« - Ya Abdullah, orw;lular iftar ettiler mi ?» diye sordu.
« - Evet.» dedim.
« - byleyse bu kalkana biraz su koy da onunla orucumu ac;ay1m. »
dedi. Derhal su dolu havuza gittim. Kendi kalkamm1 suya daldmp onun
kalkanma aktardtm ve hemen geri dondiim. Fakat geldigimde o, ~ok­
tan ruhunu teslim etmi~ti.136
Miidrik b. Avf el-Ahmesi anlatlyor:
Hz. Orner (r.a.) in yanmda bulundugum bir s1rada, Nu'rnan b. Mu·
karrin'in gonderdigi bir adam huzura girdi. Orner, ona miisliimanlann ne

134 Miislim 1/357.

ns MUslim 1/356.
136 istiab 2/316; Buhari: Tarih; isabe 21366; ibn-i Miibarek.
490 Muslilmanltk

durumda olduklanm sordu. Adam da miisliimanlardan !?ehit dii!?enleri

saymaya ba!?1ayarak:
«- Filan ve filan ve tamyamad1g1m diger pek <;:ok miisliiman !?e-
hit oldular.» dedi.
Hz. Orner de:
« - Fakat Allah onlan <;:ok iyi tamr.» diye mukabelede bulundu.
« - Bir adam da kendi kendini harcadl.» dediler. -Bununla Avf
b. Ebi Hayye el-Ahmesi'yi kastediyorlard1.- Mudrik b. Avf:
« - Ey mli'minlerin emiri, yemin ederim ki, bunlar, benim day1mm
kendisini tehlikeye attigmi iddia ediyorlar.» dedi. Hz. Orner:
« - Onlar yalan soyliiyorlar. 0, dlinyay1 verip, kar~ahgmda ahireti
satm almi!?tlr.» dedi.
Avf b. Ebi Hayye yaralandig1 zaman oru<;:luydu. Olmeden once ona
su getirildi, fakat o ruhunu teslim edinceye kadar i<;:memekte 1srar etti.137
Muhammed b. Hanefiyye anlahyor:
Ebu Amr, Akabe'de, Bedir'de, Uhat'ta bulunmu~ bir zatti. Bir glin
onun oru<;:lu olmasma ve susuzluktan k1vranmasma ragmen, kolesine
!?Oyle dedigini duydum:
« - Haydi, ne duruyorsun?! Kalkamm bana siper yap!» Kole, kal-
kamm siper yapt1. Sadagmdan gli<;: bela bir ok <;:ekti. Pe~pe!?e li<;: ok sa-
vurdu. Sonra da:
« - Resuliillahm ~oyle buyurdugunu duydum: «Kim Allah yolunda
bir ok atarsa, ok hedefine ula~masa bile, kiYamet giinli o ok, o kimse-
nin onlinli aydmlatir.» dedi. Ak~ama kadar sava~t1. Gline~ batmadan
once ~ehit edildi.138

SAVA~'(A NAMAZ

Hz. Ali (r.a.) anlatiyor:

Bedir sava~mda, aram1zda Mikdad'dan ba~ka slivari yoktu. Yine
o sava~ta istisnas1z herkes uyurken, Resuliillah (s.a.v.) m bir agacm :11-
tmda sabahlara kadar namaz kild1gmi ve aglad1gm1 gordiim.139
ibn-i Abbas anlatiyor:
Resullillah (s.a.v.) ile birlikte Usfan'dayd1k. Halid b. Velid hnnan-
dasmdaki mli~rikler yolumuzu kestiler. Bizimle kible arasmda. bulunu-

137 ibn-i Ebi ~eybe: Musannaf; isabe 3/122.

Ps Taberani; Tergib 2/404; Miistedrek 3/395.
139 ibn·i Htizeyme; Tergib 4/316.
 Sava? 49 .1

yorlard1 Resuli.illah bize ogle namazm1 kildu-di. Mi.i~rikler de kendi ara-

lannda:
« - Onlann gafil bir anlanm yakalasak da sald1rsak.» ~eklinde ko-
nu~tular. Sonra da:
« - $imdi ~ocuklanndan ve kendi canlarmdan daha ~ok sevdiklcri
namaz vakti geliyor.» dediler. Bunun i.izerine Cebrail (s.a.) ogle ile ikin-
di arasmda ~u ayetleri getirdi: _ · _
«Sen onlann i~inde bulunarak namaz1 loldirdi~n zaman onlardan
bir k1snn seninle beraber namaza dursun ve siliihlan yanlannda b_u·
Iunsun, bunlar secde ettikten sonra namaZI heniiz kdmayan diger bir ki-
srm gelsin, seninle birlikte namaZim kdsm, ihtiyath bulunsunlar ve si-
Hih ile miihimmatm1 yanlannda bulundursunlar. Kafirler sizin silah ve
e~yamzdan gaflet etmenizi isterler ki, birdenbire iizerinize bir arada ~ul­
lansinlar. Yagmurdan dolay1 gii~liige ugrad1~, yahut hastahktan muz·
darip oldugunuz takdirde silahlanmZI ~Ikannamzda vebal yoktur. Fa-
kat son derece ihtiyath davranm. Muhakkak ki Allah kafirlere riisva edi-
ci bir azap hazirlamt~hr.»140
Cabir (r.a.) anlatlyor:
Resulullah (s.a.v.) ile beraber, Nahl mevkiindeki Zat iir-Rika'da
yaptlgimiz sava~a ~1kmi~tik. Bu sava~ta miisliimanlardan biri, mii~rikler­
den bir adamm kansm1 esir ald1. Resuliillah (s.a.v.) geri donmek iizere
oradan aynld1g1 zaman, kadmm, sava~ esnasmda orada olmayan kocas1
geldi. Hadise kendisine anlatlld1gmda adam, Muhammed (s.a.v.) in esha-
bmi kana boyamad1k~a bu i~in pe~ini b1rakmayacagma yemin ettL Der-
hal yola ~Ikarak Resuliillah (s.a.v.) m izini takip etmeye ba~lad1.
Resuliillah (s.a.v.) yolda bir konak yerine vard1 ve:
« - Bu gece bizi kim bekleyecek?» diye sordu. Hemen biri muha-
cirlerden, digeri ensardan iki ki~i ortaya ~1kt1lar ve:
« - Biz. Ya Resulallah! » dediler. Resuliillah:
« - Vadideki yolun agzmda durunuz.» buyurdu. Nobet bekleyecek
olan iki ki~i, Ammar b. Yasir ile Abbad b. Bi~r'di. Yol agzma vardikla-
nnda, Abbad b. Bi~r, Ammar'a:
« - Gece yansmdan evvel mi, yoksa sonra m1 istirahat etmek is-
tersin?» dedi. 0 da:
«- Gece yansmdan evvel.» dedi. Ve hemen yatip uyudu. Abbad da
kalku, namaz kllmaya ba~lad1. Bu s1rada kans1 esir edilen adam gel-
di. Adam, uzaktan bir insan karaltlSl goriince, onun, bir toplulugun no-
bet<;isi oldugunu anlamakta gecikmedi. Derhal bir ok att1 ve vurdu. Ab-
bad, viicuduna saplanan oku ~1kararak yere koydu ve ayakta namazma
devam etti. Sonra, adam ikinci bir ok daha f1rlatti, bu defa da Abbad'a

140 Nisa 102; Miisned-i Ahmed b.Hanbel; MUslim; Bidaye 4 j81.

492 Musliimanltk

isabet ettirdi. Abbad da aym ~ekilde viicuduna saplanan ikinci oku da

<;:tkanp yere koydu ve ayakta namazma devam etti. Adam, att1g1 ii<;:i.inc.i.i
oku da Abbad'a saplamaya muvaffak oldu. Abbad·bu oku da viicudundan
<;:tkardtktan sonra, ri.iku ve secde etti ,daha sonra da arkada~m1 uyard1.
On a:
« - Kalk, ben yaralandtm.» dedi. Muhacir derhal ayaga flrlad1.
Adam, onlann iki ki~i oldu'k lanm gori.ince, kendisini gormi.i~ oldukla-
nm anlad1 ve hemen ka<;:ti. Muhacir (Ammar b. Yasir), Abbad'm kanlar
i~,;inde oldugunu gori.ince:
« - Si.ibhanellah. Birinci oku att1g1 zaman ni<;:in beni uyandtrma-
dm? » diye sordu. Abbad:
« - Kur'an'dan bir sure okuyordum, onu bitirmeden yanda kes-
mek istemedim. Fakat birka~,; yara almca ri.iku ettim ve seni uyandtr-
dtm. Allah'a yemin ederim, Resuliillahm korumamtzi emrettigi stratejik
bir noktayt kaybetmek endi~esi olmasayd1, Olmeyi, namaz1 ve sureyi ya-
nda kesmeye tercih ederdim.» dedi.141
Abdullah b. Uneys (r.a.) anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v.) beni <;:agtrdi.
« - Halid b. Siifyan b. Niibeyh b. Hiizeli'nin benimle sava~mak i<;:in
Urene'de adam toplamakta oldugu kulagtma geldi. Derhal git ve onu
oldiir.» dedi.
« - Ya Resulallah, onu bana tarif et ki tamyabileyim.» dedim.
« - Onu gordi.igi.in zaman iizerinde ince ve hafif bir aba bulunacak.»
buyurdu. Kiltcimi ku~anm1~ olarak <;:tktlm ve ana ikindi vakti Urene'
de, yamndaki kadmlara ev arad1~ strada rastladtm. V'zerinde Resuli.il-
lah (s.a.v.) m bana tarif etmi~ oldugu ince aba bulunuyordu. Derhal ona
dogru yi.iri.imeye ba~lad1m. Aramtzda, beni namazdan ahkoyacak her-
hangi bir miicadelenin olmasmdan korktugum i~,;in, ona dogru yiiri.irken
ri.iku ve secdeleri ba~1mla ima ederek, ikindi namaz1m kildtm. Onun
yanma vard1g1mda:
« - Kim bu adam?» dedi. Ben de:
« - Senin ~amm ve o adama -Resuliillah (s.a.v.)- kar~I asker top-
ladigmi duyan ve derhal sana kablmak i<;:in ko~an bir Arap.» dedim.
« - Evet. Onu yok etmek iizere asker toplamaya ~,;ah~tyorum.» dedi.
Boylece bir miiddet onunla birlikte yiiri.idi.im. Bir f1rsatm1 bulur
bulmaz bir kih<;: darbesiyle onu oldi.irdi.im. Zevcelerini, iizerine kapan-
mt~ aglar vaziyette btrakarak, bas1p gittim.

141 ibn-i ishak; Ebii Daviid 1/29; Bidaye 4/85; ibn-i H1bban: Sahib; Miistedrek; Da-
rekutni: Siinen; Beyhaki: Siinen ve Delail'iin-Niibiivve; Buhari; Nasb-iir-Raye
l/29.
 Sava? 493

Resuli.illahm yamna dondi.igi.imde, bem gori.ir gormez:

«- Gozi.in aydm! » buyurdu.
«- Onu oldi.irdi.im, ya Resulallah.» dedim.
« - Dogru soyli.iyorsun.» dedi.
Daha sonra Resuli.illah buradan kalkarak, beni evine goti.irdi.i. Ba-
na bir asa hediye etti ve:
«- Bunu daima yanmda bulundur ya Abdullah b. tlneys! » buyurdu.
insanlann arasma asa ile dondi.im.
« - Nedir bu asa?» dediler.
«- Bu asay1 bana Resuli.illah (s.a.v.) verdi ve her zaman yammda
bulundurmam1 emretti.» dedim.
~- Resuli.illaha gidip bunun hikmetini sormayacak m1sm?» dedi-
ler. Ben de hemen Resuli.illah (s.a.v.) m yanma dondi.im ve:
«- Ya Resulallah, bu asay1 bana nic;in verdin?» diye sordum.
«- K1yamet gi.ini.i aram1zda bir i~aret olsun diye. 0 gi.in insanlarm
'pek az1 asa ta~Iyacaklar.» buyurdu.
Abdullah oli.inceye kadar kihc1yla birlikte o asay1 da daima yanm-
da ta~1m1~t1r. Vasiyeti i.izeri'ne asa da, Abdullah'm kefeni ic;ine konulmu$
ve birlikte defnedilmi~tir. 142
Urve (r.a.) anlahyor:
Yermuk sava~mda iki ordu birbirine yakla~tiklan zaman, Rum ku-
mandam Kubuklar, bir Arab1 casus olarak gonderdi. Adam geri don-
di.igunde, Kubuklar ona:
«- Mi.isli.imanlann ne gibi bir faaliyetleri var? » diye s6runca, adam:
«- Gece, ruhbanlar (H1ristiyan din adamlan) gibi ibadet ediyor-
lar, gi.indi.iz ise yigit birer silah~or kesiliyorlar.» diye cevap verdi,l43
Ebu ishak' dan:
Herakl, askerlerine:
«- Size ne oldu? Neden miisli.imanlara yeniliyorsunuz?» diye sor-
dugunda Rum ileri gelenlerinden ya~h bir zat kalkarak:
« - Onlar geceleri ibadet ediyorlar, gi.indi.iz ise oruc; tutuyorlar da
ondan.» diye cevap verdi.144
Hind, Ebu Siifyan'a:
«- Ben, Muhammed (s.a.v.) e biat etmek istiyorum. » dedi.
Ebu Siifyan:
«- Ama sen her zaman islam1 inkar etmi~tin! » dedi. Hind:
«- Allah'a yemin ederim ki, bu geceden once bu mescidde (Ka'be'

142 Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Bidaye 4/140.

143 Taheri 2/610.
144 Ahmed b.Mervan El-miiliki; ibn-i Asakir 1/ 143.
494 Musliimanltk

de), Allah'a bu ~ekilde hakloyle kulluk edildigini g6rmedim. Yemin ede-

rim, miisliimanlar biitiin geceyi namaz ktlarak, ayakta riikuda ve sec-
dede ge<;:irdiler.» dedi.145

SAVA~TA ALLAH'I ZiKiR

Said b. Miiseyyib anlattyor:

' Fetih gecesi eshab, Mekke'ye girdigi zaman, tekbir146 ve tehlil147 ge-
tirerek sabaha kadar Kabe'yi tava£ ettiler.
Bu durumu goren Ebft Siifyan, Hind'e:
«- Mekke'nin bu ~ekilde fethedilmesinin Allah'tan olduguna ina-
myor musun? » diye sorunca, Hind:
«- Evet, bu Allah'tandir.» dedi.
0 gecenin sabahmda Ebft Siifyan, erkenden Resuliillaha gitti. Re-
suliillah, Ebft Siifyan'a:
« - Sen Hind'e, Mekke'nin fethinin Allah'tan olduguna inan1yor mu-
sun dedin?» Hind de sana: «Evet, bu Allah'tandir» diye cevap verdi, de-
gil mi? buyurunca, Ebft Siifyan:
«- Gen;ekten senin Allah'm kulu ve Resulii olduguna ~ehadet ede-
rim.»
Andolsun ki, benim bu soziimii Hind'den ba~ka kimse i~itmemi~­
ti. » 148
Ebft Musa el-E!jari anlatiyor:
Reswiillah (s.a.v.), Hayber iizerine yiiriirken eshab, Hayber vadisine
girdiginde, seslerini yiikselterek: (Allah'u ekber, la ilahe illallah) dediler.
- Bu durumu goren Resuliillah (s.a.v.):
«- Sesinizi al<;:altm, siz ne sa~n, ne de uzaktaki birini <;:a~nyor­
sunuz. Unutmaym ki siz, i~itene, yakm olana, sizinle beraber olana dua
ediyorsunuz.» buyurdu.
Ben, Reswiillahm arkasmda dururken o, (La havle vela kuvvete ilia
billah) dedigimi i~itti ve:
« - Ey Abdullah b. Kays! »149 diye nida etti.
«- Buyurun ya Resulallah? » dedim.
«- Sana cermet hazinelerinden bir ciimleyi gostereyim mi? » bu-
yurdu.

145 Bk. Miisliimanbk 1/2'48.

146 Allahii EJQber demek.
1.0 La ilahe iiHUlah demek.
1.o1a Bidaye 4f304, Beyhaki; ibn-i Asakir. Kenz'ui-Ummal, Sf297.
149 Ebii Miisa el-E~'ari'nin adJ.
 Savalj 49!J

«- Evet, ya Resulallah, annem babam sana feda olsun. Gaster.~

de dim.
0 zaman Resulullah: «La havle vela kuvvete illa billah.»150 buyur-
du.151
Cabir (r.a.), yokul? c;1karken tekbir ahrd1k, inerken de Allah'1 tes·
bih ederdik, diyor.152
Abdullah ibni Orner (r.a.) anlatiyor:
«- Eshab sav~ta iki grup olurdu: Bir grubu, Allah'1 c;ok zikrede·
rek ve onu c;ok anarak saval?a giderler. Yolda bozgunculuk c;Ikarmak-
tan c;ekinirler ve arkadal?larma yard1m ederler, mallanmn en iyilerini
Allah yolunda sarfederlerdi. Onlann mallanm infak etmekten duyduk-
lan sevinc;, mallanm kazan1rken duyduklan sevinc;ten daha fazlad1r.
Onlar sava~ meydanma c;Iktlklannda, kalplerinde en ufak bir l?iiphe bu-
lunmasmdan ve miisliimanlara yard1mlanm kesmekten dolay1 Allah'tan
utamrlar. Ganimeti taksimden once ellerine c;alma f1rsat1 gec;tigi zaman,
onlar c;almay1 ak1llanna bile getirmezler. $eytan onlarm kalplerine ves-
vese sokmaz ve onlan aldatamaz. il?te, Allah, bunlar ile dinini yiicelt-
mi~ ve diil?manlanm susturmu~tur.
Diger gruba gelince: Onlar, Allah'! c;ok zikretmez ve hatirlamazlar.
Bozgunculuktan hie; de sakmmazlar. Mallanm infak etmezler, verirler-
se de istemeyerek verirlerdi. Yaptiklan infaki da bore; olarak verilmi~
telakki ederlerdi. $eytan, onlann kalplerine vesvese sokar ve onlan al-
datirdi.
Onlar, saval? meydamnda en geri saflarda bulunurlar ve c;ok zaman
sava~a il?tirak etmezlerdi. S1ki~mca daglann tepelerine kac;arlar, ora-
dan saval?takilerin ne yaptiklanm seyrederler. Eger Allah, mii'minleri
muzaffer kilmi!?Sa, o zaman bin tiirlii yalan uydururlar. Eger taksim
edilecek ganimeti, c;alma f1rsat1 bulurlarsa, Allah'tan hie; korkmadan c;a-
larlar. <;:iinkii, l?eytan onlara, o mallann ganimet oldugu vesvesesini ve-
rir. Eger bolluga kavu~urlarsa azarlar, !?Imanrlar, clara dii~tiikleri za-
man, l?eytan onlan diinya mah ile aldatlr. Onlara mii'minlerin ecirlerin-
den hic;bir ~ey yoktur. Onlar, sadece cismen, seferde mii'minlerle bera-
berdirler. Onlann niyet ve amelleri bal?ka ba~kad1r. Allah, kiyamet gii-
nii, biitiin miisliimanlan toplayacak, sonra da iyilerle kollileri ayiracak-
tlr.153

~~ Rata ve tsyandan, ilbadet ve taate donli~ ancak Allah'm yardim ve inayetiyledir.

1s1 Buhari; Bidaye 4/213 (EJbu Musa Hayber'in fethinden donli~te orduya kattlmt~­
trr. Bu sebeple anlattt~ hadisenin, ordunun donli~linde olmast gerekir.)
152 Buhari; Nesei; Ayni 7/36.
153 Kenz'ill-Ummal, 21290; tbn-i Asaldr.
 ALLAH YOLUNDA CiHADA <;IKILIRKEN YAPILAN
DUALARIN ONEMi

Peygamberin Hicret Snasmda Mekke'den C•karken

Yapt1g1 Dua:

Muhammed b. ishak (r.a.) anlatlyor: Resuli.illahm Mekke'den Me-

dine'ye Allah i<;:in hicret etmek i.izere <;:Ikarken ~oyle dua ettigini duy-
dum:
« - Beni yoktan yaratan Allah'a hamdolsun. Allah'1m! Dlinya si-
kmtilanna, zamanm fela.ketlerine, giindi.iz ve gecenin musibetlerine kar-
~~ bana yard1m et. Allah'1m! Yolculugumda beni yalmz b1rakma. Ailemi
koru, bana verdigin nzk1 bereketlendir. Ancak Senin kar~mda egi'Ieyim,
beni en giizel ahlakla gii<;:lendir. Rabbim, bana kendini sevdir. Beni in-
sanlann eline b1rakma. Ey zaYif ve acizlerin Rabbi, Sen benim de Rab-
bimsin. Yer ve gokleri aydmlatan, karanhklan nura kavu~turan, bi.iti.in
i~leri di.izenleyen Rabbim, gazabmdan Sana s1gmmm. Nimetinin yok ol-
masmdan ans1zm gelen bir felaketinden, afiyetinin eksilmesinden ve
kahrmdan yine Sana s1gm1nm. Benim i9in en hayrrhs1, Senin nzam ka-
zanmaktir. Yard1m ve hidayet ancak Sendendir.154

Hz. Peygamber'in Hayber'e Vakla!;itlgmda

Yapt1g1 Dua :

Ebi Mervan el-Eslem'in dedesi anlatiyor:

Biz, Hz. Peygamberle beraber Hayber fethine c;Ikmi~tlk. Hayber'e

yakla~mca, Resuli.illah, beraberinde bulunanlara:

154 HIIye; Bidaye: 3/178.

 Sava§ 497

' «- Durun! » diye seslendi. Onlar da durdular. Sonra Resuliillah

(s.a.v.):
<< - Allah'Im! Sen yedi kat gogun ve altmdakilerin, yedi kat yerin
ve ta~ad1klanmn, ~eytanlarm ve sapittiklannm, riizgfmn ve savurdukla-
nmn Rabbisin.
Biz Senden, bu beldenin, halkmm ve i9inde bulunan her ~eyin hay-
nm istiyoruz. Yine bu beldenin halkmm ve i9inde bulunan her ~eyin
~errinden Sana stgtmyoruz. » diye dua etti ve: ·
« Bismillahirrahmani7rahim, diyerek ~lerleyin! » buyurdu. 155

SAVA~ BA~LARKEN YAPILAN DUA

Peygamberin Bedir Sava$mdaki DuasJ :

Hz. Orner (r.a.) anlatlyor:

Resuli.illah (s.a.v.), Bedir sava~1 ba~lamak i.izereyken eshabma bakt1.
300 kiisur, mi.i~riklere bakti, onlar lOOO'in i.isti.indeydi. Hemen kibleye
dondi.i. Uzerinde belden a~ag1sm1 orten bir elbise ile bir h1rkas1 vard1.
« - Allah'tm! Bana olan va'dini yerine getir. Allah'1m! Eger bu bir
avu9 islam ordusunu yok edersen, ebedi olarak yeryi.iziinde Sana kulluk
olmaz.» diye dua etti. Ellerini o kadar kaldtrdt ki, s1rtmdaki h1rkas1
di.i~ti.i. Hz. Ebu Bekir, kendisine yakla~arak h1rkasm1 s1rtma koydu. Dii~­
memesi ir;in bir miiddet tuttuktan sonra:
«- Ya Resulallah! Rabbine bu kadar dua etmen kafi. Rabbin, sana
yapt1g1 va'di mutlaka ger9ekle~tirecektir. » dedi.
Bunun iizerine Allah Teala: «Hani siz Rabbinizden imdat istiyor-
dunuz da 0 da: Muhakkak ki ben size meleklerden birbiri ardmca bin
melek ile imdat ediciyim, diyerek duaDIZI kabul buyurmu~tu.»156 ayetini
indirdi .157
Amr ibn-1 el·As (r.a.) dan:
Resuli.illah, 315 ki~iyle Bedir'e dogru hareket etti. Bedir'e vannca
oyle dua etti:
« - Allah'1m! Bunlar yalmayakhr. Bunlara yardimci ol. Allah'1m!
Bunlar r;tplaktir, bunlan giydir. Ar;tirlar, bunlan doyur. » Allah, Bedir
ava~mda miisli.imanlan zafere ul~tinnca, onlar tok olarak, giyinmi~
·e herbiri birer iki~er deve ile dondi.iler.158

ss tbn-i ishak; Beyhaki; · Bidaye 4/ 183. Taberani, Mecma'iiz-Zevaid; 10/ 135.

t56 Enfal suresi, A.9
'!i1 Miislim; Ebii Daviid; Tinnizi; ibn-i Cerir; Beyhaki; Hilye; Miisned-i Ahmed
b.Hanbel. Bidaye 3/ '2!7·5. Kenz'iil-Ummal 5 j266.
l8 Cem'ul Fevaid, 2j38; Ebii Daviid, Beyhaki; 9/ 57, ibn-i Sa'd; 2/ 12.

F: 32
498 M ilslUmanhk

ibn-i Mes'ud anlatlyor:

Bedir sava~mda, Rabbine Muhammed (s.a.v.) den daha fazla yalva-
ran birisini gormedim. $6yle dua ediyordu: «Allah'tm! Ben Senden ah-
dini ve va'dini yerine getirmeni diliyorum. Allah'tm! Eger bu bir avw;
i.immetini yok edecek olursan Sana kulluk yapan olmaz.» Sonra dondi.i,
yi.izi.i ay gibi parhyordu. Ve: «Sanki ben ak~ama dogru mi.isli.imanlann
zafere ula~ttklanm gori.ir gibi oluyorum.» buyurdu.159

Hz. Peygamberin Uhud ve Hendek

Sava~larmda Yapt1g1 Dua:

Enes (r.a.), Resuli.illahm (s.a.v.), Uhud sava~mda:

« - Allah'tm! Eger Sen mi.isli.imanlarm maglup olmasm1 dilersen,
yeryi.izi.inde Sana asia kulluk yap1lmaz.» dedigini nakleder.160
Ebu Said el-Hudri (r.a.): Biz ,Hendek sava~mda Resuliillaha:
«- Art1k takatimiz kalmad1. Bu zor durumda yapacagtmtz bir dua
var mt?» dedik. Hz. Peygamber de:
«- Evet.» dedi ve ~u duay1 yaptl: «Allah'tm! Aytplanmtzi ort, bizi
korktuklanmtzdan kurtar.» Bunun i.izerine Allah, hemen di.i~man tara-
fmda ~iddetli ftrtma c;tkard1.l6l
Cabir (r.a.) diyor ki: Resuli.illah Hendek mescidinin yap1ldtgi yere
geldi. H1rkasm1 <;1kard1. Ayakta, ellerini kald1rd1. Ki.iffara beddua etti, ve
aynld1. SanTa yine aym yere geldi ve ki.iffara beddua edip namaz kild1.162
Abdullah ibn·i Ebi Evfa (r.a.) anlatlyor:
Resuli.illah mi.i~rik ordusuna beddua ederek: «Ey kitap indiren, he-
sabt si.iratli olan Allah'tm! Di.i~man ordulanm boz. Allah'rm! Onlan he-
zimete ugrat ve peri~an et.» buyurdu.163
Ebu Hureyre (r.a.), Resuli.illahm ~oyle buyurdugunu nakleder:
«- Tek olan, ordusunu galip getiren, kuluna yardtm eden, bi.iti.in
dii~manlara tek ba~ma galip gelen ve kendi dt~mda her ~eyin fani ol-
dugu Allah'tan ba~ka ilah yoktur. »164

ResUiullahm Bedir Sava~mda Yapt1g1 Dua :

Hz. Ali (r.a.) anlatlyor: Bedir sava~mda bir mi.iddet sava~hktan son-

159 Bidaye: 3/276; Nesei, Taberani, Mecma'iiz-Zevaid; 6/82.

160 MUslim; Bidaye 4/28; Mlisned-i Ahmed b.Hanbel.
161 tbn-i Ebi Hatim; Miisned-i Ahmed b.Hanbel.
162 Mlisned-i Ahmet b.Hanbel.
163 Ba!?ka bir rivayette: «Allahtm onlan bozguna ugrat, onlara ka~I bize yardtm et.»
Buhari, MUslim.
164 Bidaye 4/111; Buhari.
 SaVfl§ 499

ra, Resuliillah (s.a.v.) ill ne yapti~m gormek i~in sliratle yanilla ko~tum .
Bir de ne goreyim: Resuliillah (s.a.v.) secdeye kapanm1~: «Ya Hay! Ya
Kayyum! Ya Kayyum! » diyor da ba~ka bir~ey demiyordu.
Bunun lizerine ben tekrar sav~a dondiim. Bir miiddet ~arp1~t1ktan
sonra yine geldim. Resuliillah (s.a.v.) aym vaziyette, aym ~eyleri tekrar-
hyordu. Yine sava~ alanilla ko~tum. Bi.raz sonra, donlip Resuliillahill
yanilla geldigimde, o yine secdede ve aym lahzlan soyliiyordu. Sava~
kazamlillcaya kadar, Resuliillah (s.a.v.) bu duasilla devam etti.165
Hz. Ali (r.a.) den:
Resuliillah (s.a.v.), Bedir sava~illlll yapllacag1 gece namaz k1hyor ve
~oyle dua ediyordu: «Allah'Im! Mlisli.imanlar maglup olurlarsa, artik
Sana kulluk eden olmaz. »
Resuli.illahm duas1 kabul eclildi ve o gece di.i~man tarafilla, hare-
ketlerini zorla~tiracak derecede yagmur yagd1.
Ehii Ya'la ve ihn-i Hibban'ill tahri~ ettikleri hadiste ~u ilave var-
dir: Bedir sava~mdan bir onceki geceyi, Resuli.illah, seferde oldugu hal-
de ibadetle ge~irdi.166

Uhud Sava~• Bittikten Sonra

ResOiiillah (s.a.v.) m Vapt•9• Dua:

Rifaa ez-Ziiraki'den:
Uhud sava~I sonunda mi.i~rikler ~ekilip gittikten sonra Resuli.illah
(s.a.v.):
« - Saf saf olun! Allah Teala'ya hamd-i.i senada bulunacag1m.» bu-
yurdu.
Eshab, Resuli.illah (s.a.v.) ill arkasillda saf baglad1.
Resuli.illah (s.a.v.), Cenab-1 Hakk'a ~oyle hamd-ii sena eyledi:
« - Allah'1m! Biiti.in ovgiiler Sanad1r. Allah'Im, kimse Senin verdi-
gini alamaz, kimse de Senin ald1~m veremez. Dalalete di.i~i.irdi.igi.ine Sen-
den ba~ka kimse hidayet edemez. Senin hidayete erdirdigini de kimse
sap1tamaz. Menettigin ~eyi kimse veremez. Verdigine de kimse mani ola-
maz. Kimse uzakla~tirdigmi yakla~tiramaz, yakla~hrdigmi da kimse
uzakla~t1ramaz. Allah'Im! Bize rahmet ve bereketini, fazl-ii keremini ve
nzkm1 bolla~tlr. Allah'1m! Degi~meyen, yok olmayan, ebedi nimetini; cen-
neti istiyorum. Allah'Im! Fakir di.i~ti.igi.imde yard1m1m, korktugumda da
emniyet ve giivenini esirgeme. Allah'Im! Bize verdiklerinin ve vermedik-
lerinin ~errinden Sana SI~mnm.
Allah'1m! Bize imam sevdir ve kalbimizi onunla zinetlendir. Bize

165 Beyhak:i; Nesei; Bidaye: 3J275; Kenz'iil·Ummal: 5/267.

166 :tbn-1 Merdeveyh; Kenz'iil-Ummal: 5/267.
500 Muslilmanltk

kiifrii, isyam ve fisk! kotii goster. Bizi kemale erdirdigin _k imselerden

k1l. Allah'1m! Miisliiman olarak cammiZl al, yine miisliiman olarak di-
rilt. Allah'1m! Bizi, fitneye dii~meden, utand1rmadan salih kullannla ha~-·
ret. Allah'1m! Peygamberlerini yalanlayan, insanlan Senin yolundan ~e­
viren kafirleri kahret, onlan cezaland1r ve azaba ugrat. Allah'1m! Ehl-i
Kitab'm kafirlerini de kahret! Gen;ek mabut_ Sensin.»167

167 Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Nesei; Bidaye: 4/38. Buhari: Taberani; Bagavi;
Kenz'ill-Ummal: 5f276. Mecma'iiz-Zevaid: 6/122.
 MUSLUMANLARIN SAVA~ YILLARINDA
iLMi iHMAL ETMEMELERi :

ihn-i Ahhas'dan:
Allah Teala ~oyle buyurur: «Ey iman edenler! Hazxrhguun yapm,
tedbirinizi aim ve topyekim hepiniz sav~m.»168 Yine Cenab·t Hak: «Zen-
gin, fakir, zayif, kuvvetli, gen~, ya~h, hepiniz sava~ ko~un.»169 Ve, «Eger
sava~a ko~mazsamz elim bir azaba ugrarsmiZ.»170

Daha sonra da Allah ~oyle buyurdu: «Mii'minlerin hepsi de sefer-

ber olacak degildirler. i~lerinde her smiftan bir cemaat sefere ~1kmah,
bir klSIDI da din bususunda vukuf kesbetmek, din ahkarmm ogrenmek
i~in ~ah~mah, geri dondiikleri zaman kavimlerine ihtarlarda bulunmah
ki, belki onlar da ~ekinirler.» 171
ibn·i Abbas bu ayetler hakkmda ~u apklamada bulunur: Bir grup
c; arpl~Irken, diger bir grup peygamberin yanmda dinJerini ogrenirler,
sava~tan donenlere ogrendiklerini, Kur'an't ogretirler. Unuttuklanm ha-
urlattrlar. Farzlar ve Allah' m bildirdigi cezalar hususunda onlan ikaz
ederler.172
Ahvas b. Hakim b. Umayr el-Absi'den: Orner b. Hattab (r.a.), ordu
kumandanlanna ~unlan yazdt: «Dini iyice ogrenin. <;iinkii, bir kimse-
nin bilmeyerek hak diye battla uymasl, batll diye hakkt terketmesi oziir
kabul edilmez.»173
H1ttan b. Abdullah er-Reka~i'den: Ebu Musa'l·E~'ari kumandasmda
bir ordu ile Dicle kenannda bulunuyorduk. Ogle namaz1 vakti geldiginde

168 Nisa: 71.

169 Tevlbe: 41.
170 Tevibe: 39.

111 Ttwbe: 123.

172 Beybaki.

1n Kenz'iil-Ununal: 5/ 228.
502 Milsliimanhk

biri ezan okudu. Herkes abdest almaya ko~tu e abdest ald1lar. Ebu
Musa'l·E~'ari namaz1 kildirdi. Sonra halka halini alan eshaba va'z ve
nasihata ba~lad1. ikindi olunca, muezzin ikindi ezam okudu. Eshab yine
abdest almak ic;in davrand1. 0 zaman Ebu Musa'l·E~'ari, miiezzine:
« - Sadece abdesti bozulanlar abdest alsm! » ~eklinde bag1rmasm1
emretti. Biitiin eshab sava~a gittiginden, neredeyse ilim yok olacak, or-
tahgi cehalet kaplayacak. Oyle ki, bir kimse, cehaleti sebebiyle annesini
oldiirmeye yeltenecek. Bu sebeple, ilim meclisinden aynlmamalan ic;in
abdest tazelememelerini istedi. »174

174 Kenz'iil-Ummal: 5/ 114. Tahavi: ~erhi Mearu'l-Asar: 1/ 27.

 ALLAH YOLUNDA SAVA~ANLAR iC,:iN
BAGI~TA BULUNMAK :

Ebii Mes'ud el·Ensari anlailyor:

Bir adam Resuhillah (s.a.v.) a daglanrm~ bir deve getirerek:
« - Bunu Allah yoluna infak ediyorum.» dedi. Reswiillah (s.a.v.) de:
« - Verdigin bir deveye kar~Il1k, sana k1yamet glinii, hepsi de dag-
lanmi~ yediyiiz deve verilecek.» buyurdu.175
Abdullah b. Samit anlatiyor:
Ebii Zer maa~m1 ald1~ zaman cariyesi de yamndayd1. Cariye, bu
maa!}m bir kismiyle Ebii Zerr'in biitiin ihtiya<;:lanm kar~nlad1. Ebii Zerr,
cariyeye artan yedi dirhemi de bozdurmasm1 emretti. Ben:
« - Onlan da herhangi bir ihtiya<;: ve misafir i<;:in saklasan.» de-
dim. 0 ise:
« - Sevgili peygamberim, bana: «Allah yolunda sarfedilmeyerek bi-
riktirilen altm ve glimii~, sahibi i<;:in ate~tir.» buyurmu~tur. Bu sebeple
bunlan saklayamam.» dedi.
Ahmed b. Hanbel'in tahri9 ettigi hadiste bu ibare ~oyledir:
<<Kim altm ve glimii~ birlktirir de Allah yolunda infak etmezse, ki-
yamet glinii o para, sahibini yakan bir ate~ olur.»176
Kays b. Sel el-Ensari anlatiyor: Karde~lerim, mahm1 <;:ok harciyo-
rum diye beni Resuliillaha ~ikayet ettiler. Ben:
<<- Ya Resulallah (s.a.v.)! Ben hurmadan kendi hissemi ahyor, Al-
lah yolunda infak ediyor ve arkada~lanma veriyorum.» dedim.
Resuliillah (s.a.v.), sirtrmi s1vazlayarak ii<;: defa:
<<- 1nfak et ki Allah da sana versin.» buyurdu.

11s Miislim: 2/37; Cem'iil-Fevaid: 2j3.

176 Miisned-1 Ahmed ]:).Hanbel; Tergib: 2/178.
504 MiislUmanhk

Bu hadiseden sonra bir sava~a katlld1m. Binegim de vard1 ve ben

o giin akrabalanm i<;inde en zengini, en varhkhs1yd1m.177
Muaz b. Cebel anlatlyor: Resultillah (s.a.v.):
«'- Din ugrundaki sava~ta Allah't <;ok zikredene ne mutlu! Onun
soyledigi her kelimeye kar~ahk yetmi~ bin ecir vard1r. Her ecri de Allah
on misli artttracaktir.» buyurdu. Bunun tizerine:
« - Ya Resulallah! tnfak da m1 boyle?» diye soruldu.
Resulilllah (s.a.v.):
<< - 1nfakm ~tikafah da zikir gibidir. » buyurdu.
Abdurrahman, Muaz'a:
<<- Ama, Kur'an'"l Kerim'de infaka verilecek ecrin yediyiiz misli
oldugu belirtiliyor, bu nasil olur?»178 deyince, Muaz:
« - Ne kadar da kit anlayt~hsm! Senin bu dedigin, sava~a gitme-
yip de infak eden i<;in. Hem sava~a gidip, hem de infak edenlerin ec-
rini Allah kendi rahmet hazinelerinden diledigi kadar verir. Onu kul-
lar bilemezler. t~te bunlar, Allah'm ordusudur. Allah'm ordusu ise daima
galip ve muzafferdir.» diye cevap verdi.179
Hz. Ali, Ebu'd-Derda, Ebu Hureyre, Ebu Umiime, Amr b. As, Cabir,
imran b. Husayn ~unlan anlahyor:
Resultillah (s.a.v.):
<<- Kim sava~a katllmaks1zm, sava~a katllanlara yard1m ederse,
'lerdigi her dirheme kar~1hk yediyiiz misli sevap ahr. Kim bizzat sava ~a
katlhr ve Allah nzas1 i<;in infak ederse, verdigi her dirheme kar~nhk
yediytiz bin dirhem sevabl ahr.» buyurdu ve ~u ayeti okudu:
<<-Allah, dilediginin ecrini kat kat arthnr.»180

m Taberani; Tergib: 2/ 173. Buhari; lsabe: 3/250.

178 Bakara, 261.
179 Taberani; Mecma'iiz-Zevaid: Sf282.
1ro Bakara, 261; Cem'ill-Fevaid: 2/ 3; Kazvini;
 ALLAH YOLUNDA Hi<;BiR KAR~ILIK GOZETMEKSiZiN
SAMiMiYETLE SAVA~MANIN ONEMi

Ehu Hureyre'den: Bir adam, Resuli.illah (s.a.v.) a gelip:

« - Ya Resulallah (s.a.v.)! Birisi di.inya mali i<;in sava~1rsa , onun
i<;in ecir var m1d1r?» diye sordu. Resuli.illah (s.a.v.) da:
« - Hay1r, o hi<;bir sevap alamaz.» duyurdu.
Adam geriye doni.ip, Resli.illah (s.a.v.) m cevabm1 arkada~lanna soy-
leyince, bunu hayretle kar~Iladilar:
« - Galiba Resuli.illaha anlatamadm. Git, tekrar sor! » dediler.
Adam, tekrar Resuli.illah (s.a.v.) a gelerek:
« - Ya Resulallah, bir ki!?i di.inya mah umarak sava!?Irsa durumu
nedir?» diye sordu. Resuli.illah (s.a.v.) de:
<<- Hi<;bir ecir alamaz.» buyurdu.

0 adam geriye dontip, yine aym cevab1 verince, oradakiler yinc

hayretle kar!?Ilad1lar ve:
« - Git, Resuli.illaha tekrar sor.» dediler. 0 zat:
« - Birisi, dlinya mali umarak sava~Irsa, durumu nedir?» diye i.i<;i.in-
ci.i defa sorunca, yine:
« - Hay1r, hi<;bir ecir alamaz.» buyurdu.1Sl

Ba~ka bir rivayette, Ebu tlmame ~oyle anlatlyor: Resuli.illah (s.a.v.) a

bir adam gelerek:
« - Bir ki~i, hem sevap hem ~ohret umarak sava~sa, durumu ne-
dir?» diye sordu. Resuli.illah (s.a.v.):
« - Hi<;bir ecir alamaz.» buyurdu. 0 adam aym soruyu i.i<; defa tek-
rarladi. U<;i.inci.ide de:
« - Hi<;bir ecir alamaz.» cevabm1 ald1 . Daha sonra Resuli.illah fs.a.v.):

1s1 Ebii Daviid; :tbn-i H1bban; Miistedrek; Tergib: 2/419.

506 Miislilmanltk

« - Allah, sadece halis niyetle ve kendi nzas1 i9in yap1lan i~le1i ka~
bul eder.» buyurdu.182
As1m b. Orner b. Katade anlatlyor:
Aram1zda kimsenin tan1mad1g1 bir yabanCI vard1. Herkes ona, «Kuz-
man» diyordu. Bir defasmda Resuli.illahm yanmda, ad1 gec;;ince, Resu-
li.illah (s.a.v.): ·
« - 0, cehennemliklerdendir.»·buyurdu.
Uhud sava~mda «Kuzman» dedigimiz yabanc1, kahramanca sava~tl
ve tek ba~ma yedi veya sekiz mi.i~rik aldi.irdi.i. ·c;ok gi.ic;;li.i ve kuvvetliydi.
Nihayet ald1g1 ·yaralar onu hareket edemez hale getirdi, hemen Zafer
ogullan evine gati.iri.ildi.i. Mi.isli.imanlar, ona:
<<- Bravo Kuzman, bugi.in bi.iyi.ik bir imtihan ver.din. Miijde! » de-
diler. 0 ise:
« - Ne mi.ijdesi? Ben sadece kavmimin ~an ve ~erefi ic;;in sava~tlm.
Yoksa sava~mazd1m.» diye kar~Il1k verdi.
Durumu iyice ag1rla~mca, sadagmdan bir ok c;;ekti ve ~endi ken-
dini oldiirdii.183
Ebu Hureyre'den: Ben bir giin, «Hie;; namaz kilmad1g1 halde cen-
netlik olan birisi var. Kim oldugunu sayler misiniz?» dedim. Kimse
bilemeyince:
« - Kimdir o?» diye bana sordular.
« - Abdi.ile~hel ogullarmdan, Usayram diye tanman Amr b. Sabit b.
Vak~.» dedim.
Husayn diyor ki: Mahmud b. Esed'e:
« - Usayram'm durumu nas1ld1?» diye sordum. Sayle anlattl:
<<- Kavminin mi.isliiman olmasma kar~1 <;lk:rhl~h. Uhud sava~mda
hakikati gordii ve rn.iisliiman oldu. Sonra k1hcm1 alarak, dii~man saf-
lan arasma at1ld1. Yaralantp yere dii~iinceye kadar c;;arp1~t1.
Sava~ sonunda Abdiile~hel ogullarmdan birkac;; ki~i, sava~ rn.eyda-
nmda kendi ~ehitlerini ararlarken, onu gordi.iler ve:
<<- Allah, Allah! Bu Usayram. Burada i$i ne? Miisliiman olmak is-
temedigi ic;;in biz onu terketmi$tik.» dediler. Sonra, Usayram'a:
<<- Ya Amr, senin miisliimanlar arasmda i~in ne? Kendi kavmine
ac1d1gm ic;;in mi buradasm, yoksa miisliiman olmak ' ,i stedigin ic;;in mi? »
diye sordular.
<<- Miisliiman olmak istedigim ic;;in geldirn.. Allah'a ve Resuliine
iman ettim ve miisliiman oldum. Sonra klllclmi alarak, Resuliillah
(s.a.v.) ile beraber sava~a girdim. Yaralamp dii~iinceye kadar c;;arp1~tlm.»
dedi. Az sonra da son rrefesini verdi.

192 Ebu Davild; Nesei; Tergib: 2/421.

t83 ibn-i ishak; Bidiye: 4 f36.
 Sava§ 507

Bu hadiseyi Resultillah (s.a.v.) a anlattiklannda:

«- 0, cennetliktir.» buyurdu.184
Bir ba~ka rivayette, Ebu Hureyre l?6yle anlatiyor:
Amr b. Ukey~'in bir faiz alacag1 vard1. islamiyet faizi haram ktldi-
gmdan, faizi almadan mtisliirnan olmak istemedi. Uhud sava~mm ya-
pildigi gun:
<<- Amca ogullanm nerede? » diye sordu.
<<- Uhud'da.» dediler. .
«- Uhud'da mi? » deyip hemen z1rhm1 giydi. Atma atlad1 ve Uhud'a
dogr,u yoneldi. Mtisltimanlar, Amr'm kendilerine dogru geldigini gorlince:
«- Ey Amr! Kendini kolla ve bizden uzak dur.» dediler. 0 ise:
<<- Ben iman edip mtisliirnan oldum.» dedi. Yaralanmcaya kadar
sava~ti. Yarah olarak evine getirildi. Sa'd b. M.:.az yamna gelerek, kar-
de~i Seleme'ye:
«- Kavminin ~erefi i<;in mi c:;arpi~ti, yoksa Allah ve Resulti ic:;in
mi? » diye sordu. 0 da:
«- Allah ve Resulti i<;in c:;arp1~ti.» dedi. Daha sonra ~ehit oldu. Hie;
namaz kllmadigi halde cennetlikti.185
~eddad b. Had anlatiyor: Bir adam, Resultillah (s.a.v.) a geldi, iman
ederek ona tabi oldu. Sonra da:
«- Seninle beraber hicret etmek istiyorum.» dedi. Nebi (s.a.v.) de
onu eshabmdan birine gonderdi. Hayber saval?mda Resultillah (s.a.v.)
ganimet almca eshab1 arasmda taksim etti. 0 adama da ay1rd1. 0 adam,
hayvan otlatmakta oldugundan, hissesini arkada~larma verdi. Biraz
sonra o klrdan donlince, ganimetlerden hissesine dti~eni verdiler.
<< - Bu dane? » diye sordu.
«- Resultillahm, sana ay1rd1gi hisse.» dediler. 0, Resultillaha:
<< - Ben b~nu almak ic:;in sana tabi olmad1m. Ben, -boynunu gos-
tererek- i~te ~uramdan okla vurularak ~ehit olmak ve cennete girmek
i<;in sana tabi oldum. » dedi.
Resultillah (s.a.v.) da:
<<- Eger soztinde sad1ksan, Allah, arzuna kavu~turur. » buyurdu.
Daha sonra dli~manla sava~a ba~laddar. 0 adam yaralanmca Resu-
ltillah (s.a.v.) a getirdiler. Tam i~aret ettigi yere ok saplanm!~tl. Nebi
(s.a.v.):
<< - Bu, o adam m1?» diye sordu.
<< - Evet.» dediler. 0 zaman Resullillah (s.a.v.):

184 lbn-i ishak; Bidaye: 4j37; isabe: 21526; Kenz'ill-UJ.DIIffil: 7/ 8. Miisned-i Ahmed
b.Hanbel; Mecma: 9/362.
1as Ebil Davud; Miistedrek; isabe: 2/ 526, Beyhaki: 9/167.
508 Milslilmanltk

«- Allah'a verdigi sozii tuttu. Allah da onu emeline kavu~turdu.»

~uyurdu. Ciibbesiyle onu kefenledi. Namazm1 k1ldi. Namazda peygam-
berin yaptlgi duadan ~u sozler i~itildi:
« - Allah'1m! Bu, Senin kulun, Senin yolunda hicret etti, sonra ~e­
hit oldu. Ben ~ahidim.» 1 86
Enes (r.a.) anlatiyor: Bir adam, Resuliillaha gelerek:
«- Ya Resulallah, ben siyah renkli, c;irkirr yiizliiyiim. Mahm da
yok, eger dii~manla sava~Ip ~ehit olursam, cennete girebilir miyim?»
diye sordu. Resuliillah (s.a.v.) da:
« - Evet, girersin.» buyurdu.

Sava~ ba~laymca, bu adam on safa gec;ti ve ~ehit oluncaya kadar

sava~ti. Resuliillah (s.a.v.), ba~ucuna gelerek:
« - Allah yiiziinii giizelle~tirdi. Kokunu ho~ yapti ve mahm c;ogalt-
ti.» buyurdu. Sonra ~oyle devam etti:
« - Bu ~ehidin ciibbesinin altma girmek ic;in c;eki~en iki huri gor-
diim.»187
Amr b. As anlatiyor: Resulilllah (s.a.v.), bana:
,,_ Elbiseni giy, silahm1 ku~an, yamma gel!» diye haber gonder-
mi~. Soylediklerini yap1p, huzuruna vard1m. Bana:
« - Seni ordunun ba~mda gonderecegim, Allah seni korusun ve sa-
na ganimet ihsan eylesin. <;:okca ganimet elde etmeni dilerim. >> buyur-
du. Ben ise:
« - Ya Resulallah, ben mal kazanmak ic;in miisliiman olmadm1 . Ben
sadece 1slama olan sevgimden dolay1 miisliiman oldum.» dedim. 0 za-
man Resuliillah (s.a.v.):
« - Ya Amr! iyi insan ic;in hel<~il mal ne kadar giizeldir! » buyurdu. 188

Ebu'l·Bahteri et·Tai'den: Kiife'de, Muhtar b. Ebi Ubeyd'in babas1

Ebu Muhtar'la beraber olanlar, Ebu Ubeyd kopriisunde cereyarr eden
sava~ta ~ehit edilmi~lerdi. Ancak ic;lerinden iki veya lie; ki~i du~man
saflanm yararak kurtulmaya ve Medine'ye gelmeye muvaffak oldular.
Bunlar, Medine'de, oturmu~ o vak'ada ~ehit olanlar hakkmda konu~ur­
larken Hz. Omer geldi ve:
« - Onlar hakkmda neler konu~tunuz?» diye sordu. Onlar da:
« - 0 vak'ada olenler ic;irr dua ediyor ve magfiret diliyorduk.>> de-
diler. Hz. Omer:
« - Ya dogruyu soylersiniz, ya da sopa yersiniz?» deyince, onlar:

186 Beyhaki; Nasei; Bidaye: 4/191; Miistedrek; Tergib: 3f595.

187 Beyhaki; Bidaye: 4j191; Miistedrek; Tergib; 2/447.
1aa Miisned-i Aluned b.Hanbel; isabe: 3j3; Taberfull; Mecma'iiz-Zevaid: 9f353.
 Sava$ 509

<< - 0 vak'ada olenlerin ~ehit olduklanm soyledik.» dediler. 0 za-

man Hz. Orner ~oyle dedi:
«- Kendinden ba~ka ilah olmayan, Muhamrned'i Hak Dinle gon-
deren Allah'a yemin olsun ki, k1yamet ancak Allah'm izniyle kopacak-
tlr. Ve, Allah'm nebisi hari~, kimse, olenlerin Allah indinde ne oldugunu
bilemez. Allah, nebisinin ge~mi~ ve gelecek biitiin giinahlarm1 affetmi~­
tir. $unu unutmaym ki, gosteri~ ic;:in, ~an ve ~eref ic;:in, diinya menfaati
ve diinya mah umarak sava~anlar var ya, i~te onlar ic;:in sava~malarma
kar~1hk Allah katmda sadece umdukla:r: vard1r.»189

Bir ba~ka rivayette Malik b. Evs b. El-Hadesan ~oyle anlatiyor:

Hz. Orner zamamnda, Allah yolunda sava~arak ~ehit veren bir se-
riyyeden bahsediyorduk. ic;:imizden birisi:
«- Onlar, Allah yolunda sava~an miicahitlerdir. Ecirleri Allah'a
aittir. » dedi. Bir digeri de:
Allah onlan, oldiikleri hal iizere diriltir.» dedi. 0 zaman Hz.
«-
Orner soz alarak:
Evet, kudret ve iradesiyle ya~ad1grm Allah'a yemin ederim ki,
«-
Allah onlan oldiikleri hal iizere tekrar diriltir. 1nsanlar arasmda oyle-
leri vard1r ki, riya ve gosteri~ i~in sava~1rlar. Baz1lan diinya mah uma-
rak, baz1lan da mecbur kald1klarmdan sava~a katxhrlar. Yine oyleleri
vardxr ki, birc;:ok giic;:liiklere gogiis gererek Allah nzasx ic;:in sava~1rlar.
i~te bunlard1r asxl ~ehitler! Obiir diinyada benim ve sizlerin durumla-
nmxzm ne olacagm1 bilemiyorum. Bildigim tek ~ey, ~u kabrin sahibinin
-Resuliillahm- biitiin kusurlanmn affedildigidir.>> dedi.190
Bir ba~ka rivayette, Mesruk ~unlan naklediyor:
Orner b. Hattab'm yamnda ~ehitlerden bahsedilince, Hz. Orner, ora-
dakilere ~oyle dedi:
«- Kimler ~ehittir, soyleyiniz? >> Oradakiler:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, ~ehitler, sava~larda oldiiriilenlerdir. » de-
diler. Hz. Orner:
« - 0 halde ~ehitleriniz pek ~oktur. Baktn, ben size kirnlerin ~ehit
oldugunu soyleyeyim. ~ecaat ve korkakhk, Allah'm diledigine verdigi
bir haslet, tabiattrr. ~ecaatliler, her ~eyi bir tarafa b1rakarak, ailelerine
geri donmeyi hi«; dii~iinmeyerek sav~1rlar. Korkak ise kansmm yaruna
ka«;ar. Fakat ~ehit, sadece Allah nzas1 i~in sava~and1r. Gerc;:ek rnuhacir

189 Kenz'iil-UIDDliil: 2/292.

190 Temmam.
510 MuslUmanltk

ise, Allah'm nehyettiklerinden ka~an, hakiki miisliiman ise, miisliiman-

Ian eliyle ve diliyle incitmeyen kimsedir.»191
Dxmam'dan: Abdullah h. Ziibeyr, (Haccac tarafmdan ku~ahlmca)
annesine:
« - Herkes berri b1rak1p ka9t1. Dii~man da teslim olmaya 9agmyor,
ne yapay1m?» diye haber gonderdi. Annesi:
« - Allah'm Kitabm1 ve Resuliiniin siinne.tini ya~atmak i9in bu mii-
cadeleyi ba~latmi~san, hak bildigin yolda ol. Yok eger, diinya menfaati
umarak boyle bir harekete kalk1~hysan, o zaman ne ya~amanda, ne de
olmende hay1r vard1r.» diye haber gonderdi. 192

191 lbn-i Ebi ~eybe; Kenz'ul-Ununal: 2/292.

192 Kenz'ul-Ununal: 7/57.
 SAVA~TA KUMANDANA iTAAT:

Ebu Malik el·E~'ari anlatlyor:

Resuliillah (s.a.v.) bizi' bir seriyye ile gonderdi. Sa'd b. Ehi Vakkas'1
da ba~Imiza kumandan tayin etti. Yola <;aktlk. Bir miiddet gittikten
sonra, bir yerde konaklad1k. Bir adam kalkti ve ahm eyerledi. Ben:
« - Nereye gidiyorsun?» dedim.
« - Hayvana yem bulmaya.» dedi.
« - Kumandana sormadan biqey yapma.» dedim. Beraberce birli-
gimizin kumandam Ehft Musa'l·E~'ari'nin yanma gittik ve meseleyi an-
lathk. Ehft Musa'l·E~'ari:
« - Galiba sen evine gitmek istiyorsun?» dedi. 0 adam:
« - Hay1r! » diye cevap verdi. Ehu Musa'l·E~'ari:
« - Dogru soyle! » dedi.
« - Hay1r, eve gitmiyorum.» dedi. Ehft Musa'l·E~'ari:
« - Sakm yanh~ bir i~ yapma.» dedi.
Adam gitti. Gece gee; vakit birligine dondii. Ehft Musa'I·E~'ari:
« - Evine gittin herhalde?» dedi. 0:
« - Hay1r.» dedi. Ehft Musa'l·E~'ari:
« - Dogru soyle!» dedi.
Adam:
« - Evet, evime gittim.» dedi. Ebft Musa'l·E~'ari:
« - Sen evine gitmekle azaba miistahak oldup. Bari bir~eyler yap
da giinahm1 affettir.» dedi_l93

RESULULLAH (s.a.v.) lN:,. SAVA~TA DAGILMAYI VE

EVLERE BASKIN YAPMAYI MENETMESi :

Ebft Sa'lebe el·H•ni'den: Sava~ta ordu bir yerde mola verdiginde

193 Kenz'ul-Ummal: 3/169; ibn-1 Asakir.

512 Musliimanltk

askerler dag yamac;lanna ve vadilere dagildilar. Resullillah (s.a.v.) bu

durumu gortince:
<<- Sizi boyle daglara ve ovalara dag1tan ~eytand1r.» buyurdu.
Bundan sonraki konaklarda hic;bir tarafa dagilmadilar.194
Sahl b. Muaz el·Ciiheni, babasmdan ~qyle naklediyor:
Resuliillah (s.a.v.) ile beraber ~u ~u sava~larda bulundum. Askerle::
evlere baskmlar yapti ve yollan kesti. Bu h~diseler iizerine Resuliillah
(s.a.v.) bir tellal 91kararak ~oyle nida ettirdi:
« - Kim eve baskm yapar, yol keserse sava~tan hic;bir sevap ala-
maz.,195

SAVA~TA NOBET TUTMAK

Sehl b. Hanzaliyye anlatiyor:

Huneyn sava~mda ordu, Resuliillah (s.a.v.) ile beraber yola 91kt1.
Ak~ama kadar mecburi yiiriiyii~e tabi tutuldular. Ben, ogle namazm1
Resuliillah (s.a.v.) ile beraber kilmi~tim. 0 esnada bir ath gelip:
« - Ya Resulallah, ben gozcii olarak oniinlizden gittim ve filan te-
peye vard1m. Bir de ne goreyim! Hevazinliler, blitiin y1~naklan, kadm-
lan, binekleri ve siirtileriyle tam tec;hizath bir halde Huneyn'de top-
1anmi~lar.» dedi. ResulUllah (s.a.v.) giillimseyerek:
« - 1n~allah, onlar yann miisllimarrlann ganimetleri olur.» buyur-
du. Sonra da:
,,_ Bu gece kim nobet tutacak?» dedi.
Enes b. Ebi Mersed el·Gnnevi c;1kti:
« - Ben, ya Resulallah.» dedi. Resullillah (s.a.v.):
« - Haydi atma bin!» buyurdu.
Enes, atma binip, Resuliillahm huzuruna gelince, Resuliillah (s.a.v.):
« - ~u yolu takip ederek tepeye 91k. Bu gece o taraftan baskma
ugramayahm.» buyurdu.
Sabah olunca, Resuliillah (s.a.v.) , namazgaha gelerek iki n~kat na-
maz k1hp, bize:
«- Nobetc;iden haberiniz var mi? » diye sordu. Biz:
«- Hay1r, ya Resulallah. » dedik. Kamet getirildi.
Resuliillah (s.a.v.) namaza durdu. Namaz kilarken nobetc;inin git-
tigi yola dogru bakiyordu. Nihayet namaz1m bitirip selam verince:
«- Miijde, athm1z geliyor! » buyurdu. Biz agac;lann arasmdan yolu

194 Ebii Daviid; Nesei; Tergib 5/ 40; Beyhaki: 91152; Kenz'ui-Ummal: 3/341.
195 Beyhaki: 9J152. Mi!1kat: lj332'; Ebii Davilt.
 Sava~ 513

2:ozetlemeye ba~lad1k. Nobet9i geldi. Resuli.illah (s.a.v.) m oni.inde du-

rup selam verdi ve:
« ~ Ben, emrettiginiz !]ekilde !JU yolu takip ederek tepeye 91kt1m
\ e orada bekledim. Sabah olunca, dagm her iki yamacm1 kontrol et-
irn. Kimseyi goremedim.» dedi. Resuli.illah (s.a.v.):
«- Gece hi9 a!}agi indin mi?» diye sordu. Eries:
«- Hay1r, sadece namaz kilmak ve ihtiyacimi gidermek i9in indim.»
Jive cevap verdi. Bunun i.izerine Resuli.illah (s.a.v.):
«- Sen vazifeni yaptm ve cenneti hakettin. Bundan sonra bir!]ey
\apmasan da olur.» buyurdu. 196
Ebu Ahyye'den:
Resuli.illah (s.a.v.) sohbet i9in mescidde oturdugunda, kendisine bir
..tdamm oldi.iguni.i soylediler. Resuli.illah (s.a.v.):
«- Evet, ben gordi.im. Bir defasmda onunla beraber sava!}ta no-
bet tutmu;;tum. » dedi.
0 zaman Resuli.illah (s.a.v.) kalkt1. Beraberindekiler de kalktilar. Ve
onun cenaze namazm1 kild1lar. Naa!J kabre konduktan sonra, Resuli.il-
lah (s.a.v.), bir avu9 toprak ald1 ve:
« - Dostlarm senin cehennemlik oldugunu samyorlar. Ben ;;ahitlik
ederim ki, sen cennetliksin.» buyurdu. .
Daha sonra Resuli.illah (s.a.v.), Omer b. Hattab'a donerek:
«-'- insanlann ne yaptiklanna degil, mi.isli.iman olup olmadiklanna
bak.» diye ilave etti.197
Aym hadis, ibn-i Asakir'de !JU ;;ekilde nakJediliyor:
Resuli.illah (s.a.v.) zamanmda bir adam oldi.i. Bir klSlm insanlar:
« - Ya Resulallah, onun namazm1 kdma!» dediler. 0 zaman Resu-
li.illah (s .a.v.):
« - Onun hay1rh bir i;; yapt1gm1 goren var m1?» diye sordu ve yu-
kandaki hadise nakledildi.198
Beyhakmin, ibn-i Aiz'den naklettigi bir hadiste ;;oyle rivaye ediliyor:
Resuli.illah (s.a.v.), bir adamm cenaze namazm1 kdmaya gitti. Cena-
ze musalla ta;;ma kondugunda, Hz. Orner gelerek:
<(- Ya Resulallah, onun namazm1 kilma, 9i.inki.i o, koti.i bir insan-
dJ.» dedi. 0 zaman Resuli.illah (s.a.v.) cemaate donerek:
«- Onun hay1rh bir i;; yaptigmi goren var mi? » diye sordu. Hadi-
senin ht~ndan sonraki kismi yukanda ge9tigi gibidir .199

196 Ebii Davild; Beyhaki: 9/ 149; Hilye; Miintehab: 5/143.

197 Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 5/ 288.
198 Kenz'ul-Umm~: 2/ 291.
199 Beyhaki; ~kat: Sh. 328.
F: 33
514 Miisliimanhk

Ebu Reyhane anlatiyor: Resfrli.illah (s.a.v.):

« - Bu gece kim nobet tutacak? Ona hay1r duada bulunay1m.>> bu-
yurunca, Ensardan biri kalkti:
« - Ben, ya Resulallah.» dedi. Resfrliillah (s.a.v.):
« - Sen kimsin?» diye sordu. 0 da:
<<- Ben filamm.» diye ismini soyledi. Resfrliillah (s.a.v.):
<<- Yakla~!» dedi. Adam yakla~mca, elbisesinin bir kenanndan tu-
tarak dua etmeye a~lad1. Ben, Resuliillahm duas1ru duyurrca:
<<- Ben de nobet tutmak isterim.» dedim.
<<- Sen kimsin?» diye sordu.
«_:_ Ebu Reyhane'yim.» dedim. Bana, arkad~1mdan daha az dua
etti. Sonra da:
<<- Allah yolunda nobet tutan goze cehennem ate~i haram kilmdi.»
buyurdu.200
Cabir (r.a.) den:
Resuliillah (s.a.v.):
« - Gece bizi kim bekleyecek, kim nobet tutacak?» diye sorunca:
Ensardan ve muhacirlerden hirer ki~i <;Ikti. Resuliillah (s.a.v.) on-
lara:
« - Yolun, vadiye bakan agzmda bekleyin!» buyurdu. Onlar, Anunar
b. Yasir ile Abbad b. Bi~r'di. 201

:m Miisned-i Ahmed b.Hanbel, Nesei; Taberani; Beyhaki;

2ll ibn-i ishak; Ebf:t Davf:td 1/29; El Bidaye 4/85; Nasb'iir-Raye 1/43; Bk. Miislii-
manbk, c. II. say_a~ta namaz bOliimii.
 HASTALIKLARA TAHAMMUL EDEREK
SAVA~A KATILMAK :

Ebu Said (r.a.) den: N~bi (s.a.v.):

« - Mii'minin sava~ta ald1g1 her yara, giinahlanna keffaret olur.»
buyurunca, Ubeyy b. Ka'b:
« - Allah'tm, Senden dilegim, Ubeyy b. Ka'b'm viicudundaki sttma,
Sana kavu~un:caya kadar devam etsin. Ama namaza, oruca, Hacca, Um-
reye, Allah yolunda sava~a mani olmasm.» diye dua etti.
Sttm, Ubeyy b. Ka'b'm viicuduna iyice yerle~ti. Oliinceye kadar on-
dan aynlmad1. Bayley ken o, namaz kthyor, haccediyor, · Umresini ifa
ediyordu ve sava~a gidiyordu.
Yine, Ebu Said'den rivayet edilen bir ba~ka hadiste ravi ~oyle di-
yor: Bir adam:
« - Ya Resulallah, yakalandt~mlz bunca hastahklann bize bir fay-
dasi olacak m1?» diye sorunca, Resuliillah (s.a.v.):
«- Onlar giinahlara keffarettir.» buyurdu.
Ubeyy b. Ka'b:
« - Az da olsa, yine keffaret midir?» deyince, Resuliillah (s.a.v.):
« - Evet, bir diken batmasmdan tut da, daha ag1rlanna kadar hep-
si keffarettir.» buyurdu.
0 zaman Ubeyy, s1tmanm, oliinceye kadar kendisini birakmamasi-
m, fakat Racca gitmekten, Umre yapmaktan, Allah yolunda sava~mak­
tan, k!lman farz namazlan cemaatle eda etmekten menetmemesi ic;in
dua etti. Ate~i, oliinceye kadar hie; dii~medi. Bunu, kendisine dokunan
herkes hissederdi.202

202 lbn-i Asakir; Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Ebti Ya1a; Kenz-ul-Ummal: 2fl53.
lsabe: lf20; Taberani; HIIye: 1/255
516 Musliimanhk

ALLAH YOLUNDA SAVA~IRKEN YARALANMA

Ciindeb b. Siifyan'dan: Bir defasmda Nebi: (s.a.v.), yolda yiiriirken,

qyagma bir ta~ takild1 ve siin;tii. Parmag1 kanad1. 0 zaman Resuli.il-
lah (s.a.v.):
« - Sen, sadece kanayan ·hir parmaksm, bu da Allah yolunda ba-
~ma geldi.» buyurdu. 203 ·
Tayalisinin tahric; ettigi bir hadiste, Hz. Ai~e ~oyle anlat1yor:
Uhud sava~1 amld1gmda, Ehu Bekir (r.a.):
«- 0 gUn Talha c;ok sava~tl.» der ve ~unlan anlat1rd1:
Uhud sava~mda, Resuliillah (s.a.v.) m yamna vardigimizda, onu yii-
zii yaralanm1~, birkac; di~i kmlm1~ halde bulduk. Migferinin iki halkas1
miibarek yiiziine batm1~1I. Resuliillah (s.a.v.) bize, Talha'y1 kastederek:
« - Arkada~m1zm yard1mma ko~un, c;ok kan kaybetti.» diye em-
retti, Talha'y1 o civardaki c;ukurlardan birinde bulduk. Uzerinde yetmi~
kiisur ok, m1zrak ve k1h<; yaras1 vard1. Parmag1 kesilmi~ti. Kerrdisine
gereken yard1m1 yapt1k.
Bir ba~ka rivayette, ihrahim b. Sa'd ~oyle anlatiyor:
Ahdurrahman b. Avf'm Uhud sava~mda yirmibir yara ald1gn11 duy-
dum. Ayagmdan da yaralanmi~tl. Bu yiizden topal kald1. 204
Enes h. Malik anlatlyor: Amcam Enes b. Nadr, Bedir sava~mda bu-
lunamami~tl. Resuliillaha gelip:
« - Ya Res.ulallah, mii~riklerle yapt1gm ilk sava~ta bulunamadim.
Eger, Allah, bundan sonraki sava~larda bulunmay1 nasip ederse, nasil
sava~acag1m1 goriir.» d.edi.
Uhud sava~mda miisliimanlar dagllmaya yiiz tuttugunda, o:
« - Allah'Im! Eshab namma Senden oziir dilerim. Mii~riklere kar~1
da Sana sigminm.» dedi. Ve dii~mana dogru ilerlerken kar~lSlnd'a Sa'd
b. Muaz <;1kt1. Ona:
« - Ya Sa'd h. Muaz, cennet is.tiyorum ve Nadnrr Rabbine yemin
ederim ki ben, Uhud tarafmdan cennetin kokusunu duyuyorum.» dedi.
Daha sonra, Sa'd, Resuliillaha:
«- Ya Resulallah, ben onun gosterdigi harikalan tasvire muktedir
degilim.» dedi.
Enes diyor ki: «Onu buldugumuzda iizerinde seksen kiisur kihc;, miz-
rak ve ok yaras1 vard1. Ve ~ehit olmu~tu. Mii~rikler onu miisle yapmi~­
lardt. Onu, ancak k1zkarde~i parmaklanndarr tamyabildi.
Biz ~u ayetin o ve benzerleri hakkmda indigini zannediyoruz:

2m Bk. Miisliimanhk, 1/274-275, Buhari; Sh. 9'8, Muslim.

204 Hilye; Miintehab: 5/77.
 Sava§ 5'17

«Mii'rninler i~inde oyle rnert, oyle (kahraman) erkekler vardtr ki,

Allah'a verdikleri si)zii yerine getirdiler. i~lerinden kimi ahdini tamam-
ladt. Kimi (tarnamlamayi) bekliyor. Bunlar zerre kadar degi~mediler.» 205
ibn·i Omer anla.t lyor: Resuliillah (s.a.v.): Mute sava~mda Zeyd b.
Harise'yi kumandan tayin etti. Sonra da:
<(- Eger Zeyd ~ehit olursa, Cafer, Cafer ~ehit olursa Abdullah b.
Revaha kumandan olsun! » buyurdu.
Abdullah b. Orner ~oyle diyor: Ben de o sava~ta bulundum. Cafer
b. Ebi Talib'i arad1k. $ehitler arasmda .bulduk. Viicudunda doksan kii-
sur ok ve kllu;: yaras1 vard1. Diger bir rivayette, onun arkadan hi~ yara
almadigi kaydedilir.206
Arnr b. ~urahbil'den: Hendek sava~mda Sa'd b. Muaz okla yara-
lanmca kam akmaya ba~lad1 ve Nebi (s.a.v.) nin iizerine SI<;radi. 0 si-
rada _Ebu Bekir geldi ve:
« - Eyvah! Atardamarlan kesilmi~!» demeye ba~lad1. Nebi (s.a.v.):
« - Sus ya Eba. Bekir!-» buyurdu. 0 s1rada Hz. Orner geldi. 0 da:
« - inna lillahi ve inna ileyhi raciun.>> 207 dedi. 208
Said b. Ubeyd es·Sekafi anlatiyor:
Taif sava~mda, Ebu Siifyan b. Harb'in, Ebu Ya'la'nm bah<;esinin
duvan dibinde oturmu~, yemek yedigini gordiim. Hemen bir ok attim,
goziine isabet etti. Bunun iizerine Ebu Siifyan, Resuliillah (s.a.v.) a geldi:
« - Ya Resulallah, bu goziim Allah yolunda sava~1rken yaralandi.»
dedi. Nebi (s.a.v.) de:
« - Istersen dua edeyim, Allah goztinii eski haline getirsin, istersen
cenneti versin, hangisi?» deyince, Ebu Siifyan:
« - Cenneti isterim.» dedi.209
As1m b. Orner b. Katade, Katade b. Numan'dan ~oyle naklediyor:
Bedir sava~mda Katade'nin gozii yaraland1. Gozbebegi yanagma ak-
tl. Yiiziine akan kism1 kesmek istediler.
Rufaa b. Rafi anlatiyor:
Bedir sava~mda halk, Urneyye b. Halef:in etra,fmda toplanmi~ti.
Oraya dogru ilerledik. Bakt1m, z1rh1 koltuk altmdan biraz kesilmi~ti.
Kthctmi oraya sokup onu yaraladtm. Bana da bir ok isabet etti ve go-

205 Ahzab: 23; Tergib: 2/436; Miisned·i Ahmed b.Hanbel; Tinniz, Buhari, Miislim;
Nesei; Kenz'iil-Ummal, 7/15; Hilye, 1/ 121; Bidaye, 4/32; Kizkarde~i Rubbi bt.
Nadr'dir. :
206 Buhari; Bidaye: 4f245; Taberani; isabe: 1/238; ·HIIye: 1jll7; ibn-i Sa'd: 4/26.

2ril «Biz Allah'm hiikiim ve iradesine baghyiZ ve donii~iimiiz ~llah'adlr.» Baka-

ra: 156.
:m Kenz'ul-Ummal: 8/122.
m ibn-i Asakir; Kenz'ul-Ummal: 5/307, 2/178.
518 Miislilmanltk

zlimli <;Ikard1. Resultillah (s.a.v.) oraya tliklirdli ve dua etti. Bundan

sonra hi<; ac1 duymad1m. 210
Yahya b. Abdlilhamid, dedesinden $6yle naklediyor:
Rafi b. Hlideyc tam gogslinden bir okla yaralanmi$tL 211
Abdlile$hel ogullanndan bir adam $Oyle anlatlyor: Ben ve karde-
$im Uhud sava$ma katlld1k. Yarah bir halde geri dondlik. Binecek hi<;-
bir hayvan bulamad1k, yaralanm1z ag1rd1. Resullillah (s.a.v.) la beraber
bu halde tekrar sava$a <;1kt1k. Benim yaram, karde$iminkinden daha
hafifti. Karde$im, agirla$tlk<;a onu biraz ta$Iyordum. Sonra tekrar ken-
disi ylirliyordu. Bu vaziyette ordudan geri kalmayarak mlisllimanlann
gittikleri yere kadar vard1k. 212
Enes (r.a.) anlatlyor:
Yemame sava$mda, Bera, kap1y1 a<;mak i<;in duvardan atlayarak
Mliseylime'nin evinin bah<;esine girdi. Kap1y1 a<;mcaya ·kadar onlarla sa-
Va$tl. Seksen klisur ok ve k1h<; yaras1 almi$11. Tedavi edilmek lizere ka-
rargaha gotlirlildli. Halid bir ay onunla me$gul oldu. 213
ishak b. Abdullah b. Ebi Talha anlatlyor:
Enes b. Malik ve karde$i, Irak'ta Harik mevkiindeki kalelerden bi-
rinin muhasarasmda bulunuyorlard1. Kaledekiler k1zgm zincirler ucuria
kancalar tak1p kale bedenlerinden a$agwa sarkltm1$lard1. Kancalar bir
insana takild1gmda, onu hemen yukanya <;ekiyorlard1.
Enes'i de <;engele taklp yukan <;ekmeye <;ah$tilar. Enes, kale duva-
nnda ylikselirken Bera hemen geldi ve eliyle zinciri tuttu. Yukar1dan
sarkltllan ip koptu. Bera, eline baktlgmda avucunun i<;indeki etlerin ya-
narak kemiklerin meydana <;Ikt1gm1 gordli. Boylece, Allah, Enes b. Ma-
lik'i kurtarmi$ oldu.214
Aym hadis, Taberani tarikiyle $Oyle rivayet ediliyor:
0 kancalardan birisi de Enes b. Malik'e taklld1. Kaledekiler Enes'i
yukan <;ekmeye ba$lad!lar ve ayaklanm yerden kestiler. 0 s1rada sa-
· va~makta olan Bera'ya:
<<- Karde$ine yeti!;>, onu kurtar! » dediler. Bera ko$tu. Enes'in yu-
kan <;ekilmekte oldugunu gorlince, hemen duvara s1<;rad1 ve donen zin-
ciri yakalad1. Kaledekiler, onlan <;ekiyorlard1. Bera'nm elinden duman-
lar <;1klyordu. Nihayet ip koptu. Bera, eline bakt1gmda, et namma bir-
~ey kalmami$11. 215

210 Begavi; Ebfi Ya'la; Mecma'uz-Zevaid: 6/ 82. .

211 Beyhak.i; El-Bidaye; EI-isabe, 1/496, 4/ 474; Taberani; Bk. Miisliimanbk, 1j325.
212 ibn-i ishak; El Bidaye, 4/ 49; ibn-i Saad, 3j21; Bk. Miisliimanhk 1/324.
21J isabe: 1/143.
214 Taberani; isabe: 1/143.
21s Mecma'uz-Zevaid: 9/325; Taberani.
 ~EHiT OLMAK i~iN ALLAH'A DUA VE
NiYAZDA BULUNMAK :

Ebu Hiireyre anlatlyor:

Nebi (s.a.v.) in ~oyle buyurdugunu i~ittim:
« - Nefsim, kudret elinde olan Allah'a yemin olsun ki; biitiin mii'
rninlerin, benim bulundugum her sava~a katilmak arzulan olmasa ve
orduya vas1ta temin etme kaygusu bulunmasayd1, istisnasiZ biitiin sa-
va~lara kat1hrd1m.
Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'~ yemin olsun ki, Allah yo-
lunda ~ehit olup dirilmek, tekrar ~ehit olup dirilmek, tekrar, tekrar
~ehit olup dirilmek ve sonunda yine ~ehit olmak isterdim.~> 216
Ebu Hureyre anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
« - Allah, sadece kendi yolunda cihad yapmak i!;in yola pkan, ken-
disine inanan, resullerini tasdik eden bir kimseye cenneti garanti ediyor
veya onu ecir ve ganimet elde etmi~ olarak evine, yerine sag salim don-
diiriiriim; buyuruyor. Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin ol-
sun ki, Allah yolunda yara alan ki~i, klyamet giiniinde kanlar i!;inde,
misk kokarak yaraland1!?;1 hal iizere ha~rolunur. Kudret ve iradesiyle
ya~ad1g1m Allah'a yemin ederim, miisliimanlara zor gelmeseydi, Allah
yolunda yapdan hl!;bir sava~tan geri kalmazd1m. Fakat, onlann hepsini
te!;hiz edecek imkamm yok. Kendileri de imkan bulamworlar. Aynca,
benden aynlmak onlara zor geliyor. Muhammed'i kudret ve iradesiyle
ya~atan Allah'a yemin ederim ki, Allah yolunda sava~1p ~ehit olmaJl,
sonra tekrar sava~1p ~ehit olmay1, tekrar, tekrar sava~1p ~ehit olmay1
isterim. » 217
Kays b. Ebi Haztm anlatiyor:
Omer b. Hattab,_ bir giin miisliimanlara hitap etti. Hutbesinde ~oy­
le dedi:
« - Adn 'cennetlerinde bir ko~k vard1r. Onun be~yiiz kap1s1 vard1r.

216 Buhari;
217 Miislim; 2fl33; Kenz'ul-Ummal: 2/255; Nesei; Miisned-i Ahmet b.Hanbel.
 520 Miislilmanltk

Her kap1da be~bin Huri vard1r. Bu ko!?ke ancak Nebi girebilir. » Sonra
Hz. Orner, Resuliillah (s.a.v.) m kabrine donerek:
« - Ey bu kabrin sahibi, ne mutlu sana!» dedi ve devam etti:
«- Veya S1ddik girebilir.>> Bu sefer de Hz. Ebti Bekir'in kabrine
donerek:
« - Ne mutlu sana, ya Eba Bekr!>> dedi. Ve devam etti:
« - Veya bir !?ehit girebilir.>> Sonra kendi kendisine:
<<- ~ehitlik nerde, sen nerdesin ey Orner!>> dedi ve devamla:
<<- Beni Mekke'den Medine'ye hicret ettiren Allah, elbette ~ehadet
~erbetini de i~irir.>> dedi.218
ibn-i Mes'ud'un rivayetinde ~oyle deniyor: Allah, Hz. Omer'e !?eha-
det ~erbetini halkmm en kotiisii Mugire'nin kolesinin (Ebii Lii'liie'nin)
elinden i~irdi.
Buhari'nin tahri~ ettigi bir hadiste Eslem !?Oyle rivayet ediyor:
Hz. Orner ~oyle dua ediyordu:
<<- Allah'Im, bana, Senin yolunda ~ehit olmay1 nasip et. Benim ca-
mmi Resuliiniin beldesinde al.>>
H~fsa ~oyle diyor: Ben, Omer'in !?Oyle dua ettigini duydum: .
<<- Allah'1m, Senin yolunda oleyim. Nebi'nin beldesinde ruhumu
teslim edeyim.>> Ben:
<<- Bu nas1l olur?,, diye sordugumda, o:
«- Allah dilerse yapar.» diye cevap verdi. 219
Sa'd b. Ebi Vakkas anlatiyor:
Uhud sava!?mda, Abdullah b. Cahs, Sa'd'a:
<<- Dua etmiyor musun? >> dedi. Ve her ikisi de hirer ko~eye ~ek ilip
dua etmeye ba!?ladtlar. Sa'd !?Oyle dua ediyordu:
<<- Ya Rabbi, dii~manla sava!?a ba~ladigimda, kar!?Ima gii<;lii kuv- ·
vetli birini <;Ikar. <;arpi!?ahm, onu yenip ganimetini alay1m. »
Abdullah b. Cah~, bu duaya, <<Amin! » dedi. Sonra kendisi dua et-
meye ba!?lad1:
«- Allah'Im, beni gii<;lii kuvvetli, iyi dogii~en bir adamla kar~1l a$t1r.
Senin yolunda onunla dogu~eyim. Sonra o beni yensin. Tutup boynumu,
burnumu ve kulaklanm1 kessin ki, yarm Sana kavu!?tugum zaman, Sen:
<<- Nigin burnunu ve kulagm1 kestiler?>> diye sorarsan:
<<- Senin ve Resuliiniin yolunda kesildi.>> diye cevap vereyim. Sen de:
<<- Evet, dogru soyledin. >>diyesin.
Sa'd diyor ki:
<<- Yavrum, Abdullah b. Cah!?'m duas1 benimkinden daha hay1r h

21a Taberam; Kenz'ul-Ummal: 7/275; Mecma'uz-Zevald: 9/55.

219 Buhari; Feth'ul-Bfui: 4j71.
 Sava~ 521

<;:1kt1. Allah onun duasm1 kabul etti. Ak~ama dogru onu gordiim. Bur-
nu ve kulag1 bir ipte sallamyordu.220
Said b. Miiseyyib anlatiyor: Abdullah b. Cah~ ~oyle dedi:
« - Allah'1m, Senden, yann beni dii~manla kar~1la~tmnam, onlann
beni ~ehit edip', karn1m1 yarmalanm, burnumu ve kulag1m1 kesmelerini,
sonra bana:
« - Bunlar ni<;:in oldu?» diye sorma:r~I, benim de:
« - Senin yolunda oldu.» dememi istiyorum.
Said b. Miiseyyib diyor ki: Ben, Allah'm, O'nun duasmm diinyadaki
k1smm1 kabul ettigi gibi, ahiretteki k1sm1m da kabul edecegini umu-
yorum.221
Enes (r.a.) anlatiyor: Resuliillah (s.a.v.):
«- K1hk k1yafeti eski ve kimsenin onem vennedigi nice insanlar
vardir ki, eger dua etseler, Allah, onlann dualanm kabul eder. Bera b.
Malik de bunlardand1r.» buyurdu.
Tiister sava~mda miisliimanlar dagllmca, oradakiler:
«- Ya Bera, Rabbine dua et.» dediler. Bera da ~oyle dedi:
« - Ey Rabbim! Sana dua ediyorum. Bizi zafere ula~tlr ve beni
Nebi'ne kavu~tur.»
Ravi, Bera'mn o sava~ta ~ehit oldugunu soyliiyor. 222
Diger bir rivayette Enes, Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle buyurdugunu
naklediyor:
<< - Sade giyinen nice zay1f ve zay1f goriinen insan vard1r ki, eger
Allah'a dua etse, mutlaka duasm1 kabul eder. Bera b. Malik de onlar-
dandir. » Mii~rikler, miisliimanlan <;:ok zor durumda biraktiklan ve yeni
bir hiicuma kalktiklannda, oradakiler:
<< - Ya Bera, Allah'm Resulii ~oyle buyurmu~tu: «Eger sen Allah'a
dua etsen, elbette kabul eder.» Haydi, Rabbine dua et. » dediler.
Bunun iizerine Bera ~oyle dua etti:
«- Ya Rabbi! Mutlaka bizi onlara galip kll. Bunu Senden bi.iti.in
kalbimle istiyorum. » Sonra dii~manla Sus kopriisiinde kar~1la~tllar. Dii~­
manlar, miisliimanlara zayiat verdirince, onlar yine Bera'ya:
«- Ya Bera, zaferimiz i<;:in Rabbine dua et. » dediler. 0 da:
«- Ya Rabbi, mutlaka bizi onlara galip kil! Ve beni de Nebi'ne
ula~tlr.» diye dua etti.
<;ok si.innedi, miisliimanlar di.i~mam yendiler. Bera da ~ehit oldu.z23

220 Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 9/301; isabe: 2/ 287; istiab: 2/ 'l:74, Beyhaki: 6/207;
Hilye: 1/109.
221 Miistedrek: 3J200; isabe: 2/287; Htlye: 1/109; ibn-i Sa'd: 3/63.
222 Kenz'w-UllllllM: 7/ 11; Tinnizi; isabe: 1/144. ·
223 Miistedrek: 3/291-292; Hdye: 1/7.
252 Milslilmanhk

Humeyd b. Abdurrahman el-Himyeri'den: Nebi (s.a.v.) nin eshabm-

dan Humeme denilen bir zat, Hz. Orner zamanmda isfahan sava~ma
kat1ld1. Sava~ta Allah'a ~oyle dua ediyordu: «Allah'1m, Humeme Sana
kavu~mak istedigini iddia ediyor. Eger gen;ekten bu isteginde samimi
ise, gayesine ula~mas1 ic;in ona sab1r ve kuvvet ver. Eger Sana kavu~ma
isteginde samimi degilse, istemese de bu i~i ona yiikle.»
Humeme ~ehit olmak istiyordu. Ebu Musa onun ~ehit oldugunu
naklediyor. 224
Ahmed b. Hanbel, bu hadisi naklediyor ve ~u ilaveyi yap1yor:
Humeme: «Eger istemiyorsa, istemese de, bunurr ic;in ona azim ve
sab1r ver. Allah1m, Humeme'yi bu yokulugundan geri c;evirme.» diye
dua etti. Sonunda ~ehit oldu.
Affan, onun karm agnsmdarr isfahan' da oldiigunii; onun oliimii iize-
rine Ebu Musa:nm kalklp: «Ey cemaat, Nebi'nizden duydugumuz ve on-
dan bize gelen bilgiye gore, Humeme ~ehittir.» buyurdugunu soyler.225
Ma'kil b. Yesar'dan: Orner b. Hattab, Hiirmiizan'la iran seferine
dair isti~are etti ve ona:
«..,.- Ne diyorsun, i~e iran'darr m1, Azerbaycan'dan m1, yoksa isfa-
han'dan m1 ba~layayim?» diye sordu. 0 ise:
«- iran ve Azerbaycan iki kanat, isfahan ise ba~ mesabesindedir.
Kanatlardan birini kesersen, diger kanat yine kalkar. Fakat ba~1 ke-
sersen, kanatlann her ikisi de dii~er. Bunun ic;:in ba~'tarr ba~la! » diye
cevap verdi.
Daha sonra Orner b. Hattab, mescide girdi. Numan b. Mukarrin na-
maz klhyordu. Yanma oturdu. Numan, namazm1 bitirince, ona:
«- Sana bir vazife verecegim. >> dedi. Numan da:
<< - Eger vergi toplamak ic;:inse hay1r, ama sava~ ic;inse evet. » dedi.
Orner:
<<- Evet, s ava~a gideceksirr. » dedi. Ve onu isfahan'a gonderdi. Ni·
havend'de iki ordu kar~Ila~t1. Mugire ibn-i ~ube, iran ordusu kumanda-
m tar afmdan gonderilen terciimanla zeval vaktine kadar konu~tu. Sa-
va~tan ba~ka 91kar yol olmadigim goriince, Numan'a:
«- Allah sana ac1sm, iranhlar, en siiratli ve iyi ok atanlard1r, onun
ic;in derhal hiicum et.» dedi. Numan da:
«- Vallahi, sen gerc;ekten tecriibeli ve ileri gorii~liisiin. Benim, Re-
suliillah (s.a.v.) la beraber bulundugum biitiin sava~larda Resuliillah,
eger giindiiziin ilk saatinde sava~mazsa, giine~in tesiri kayboluncaya ve
riizgar <;1kmcaya kadar sava~1 tehir eder, sonurrda zafere ula~1rd1. $imdi

224 Ebii. Davud; Miiseddid; ibn-ii Ebi ~eybe; EI-isabe lj355.

225 Ahmet b.Hanbel, Mecma'uz-Zevaid 9/ 400; El-Miintehab 5/170
 Sava§ 523

ben sancagimi ii<; defa sallayacag1m. Birincide herkes. ihtiyacm1 gorsiin

ve abdest ·alsm. ikincide ayakkabilanm baglas1~ ve silahm1 tehar goz-
den ge<;irsin. U<;iinciide hiicum edin. Kimse kimseye bakmasm. Numan
Oliirse kimse onunla oyalanmasm. Simdi ben, Allah' a dua edecegim. Her-
biriniz amin deyiniz,» dedi ve: «Allah'Im, bugiin miisliimanlarm zaferi
yolunda Numan'a $ehitlik riitbesi ver. Onlan muzaffer kil.» diye dua
etti.
Daha sonra sancagm1 muayyen fasdalarla ii<; defa olarak sallad1.
Sonra z1rhm1 giydi ve dii~mana hiicum etti. ilk yere y1kilan o oldu.
Yanma geldim, onun: «Eger oliirsem, kimse benimle oyalanmasm.» so-
ziinii hatirlad1m. Uzerine bir i~aret koydum ve gittim. Biz dii~man ku-
mandamm oldiirdiigumiizde, ordusu bizi birakir, onunla oyalamrd1. Ni-
hayet iran ordusu kumandam Zii'l-Hacibeyn, katmndan dii~tii. Karm
yanld1. Boylece de Allah onlan hezimete ugrath. Sava~ bittikten sonra,
bir su kab1 ile Numan'm yanma geldim. Yiiziindeki topraklan yikadim.
Bana:
« - Sen kimsin?» diye sordu. Ben de:
« - Ma'kil h. Yesar.» dedim.
« - Miisliimanlar ne yaphlar?» diye sordu.
<<- Allah onlan muzaffer kild1. » de dim.
« - Allah'a <;ok ~iikiir. Bunu Omer'e yazm.» dedi ve son nefesini
verdi.
Ziyad b. Ciibeyr, babasmdan bu hadisenin Nihavend sava~mda ce-
reyan ettigini naklediyor ve ~oyle diyor: Numan, <<Resuliillah (s.a.v.) ga- -
'zaya gittiginde, giindiiziin ilk saatinde sava~mazsa namaz vakti gelin-
ceye ve riizgar esip de ,m uharebe i<;in elveri~li $artlar ger<;ekle~inceye
kadar acele etmezdi. Ben de sava~1 bunun i<;in geciktiriyorum. Allah'1m,
bugiin, islamm ~erefinin artacag1 ve kafirlerin zelil olacag1 bir zaferle
beni sevindirmeni istiyorum. Bunu gordiikten sonra da bana ~ehadet
~erbetini i<;ir. Amin deyin, Allah'm rahmeti iizerinize olsun.» dedi. Biz
de, <<amin! » dedik ve a~lad1k. 226

Z26 Taheri: 4/249, 235; Taberani; Mecma·uz-Zevaid 6/217; Miistedrek 3/293.

 ESHABIN ALLAH YOLUNpA SAVA!>A
VE OLUME KO!>MALARI

Bedir Sava,mda :

Siileyman b. Bilal anlatlyor: Resuliillah (s.a.v.) Bedir sava~J i<;:in

yola <;:Ikhgmda Sa'd b. Hayseme ve babas1, her ikisi de peygam-
berle beraber sava~a katllmak istediler. Nebi (s.a.v.) ye haber ve-
rildi. Resuliillah, ikisinden birinin sava~a katilmasmi emretti. Bunun
iizerine kur'a <;:ekmeye karar v~rdiler. Kur'adan once Hayseme b. Haris
oglu Sa'd'a:
«- Birimizin burada kalmas1 gerekiyor. Sen kannla beraber kal.»
dedi. Sa'd ise:
« - Eger bu, cennetten ba~ka bir~ey i<;:in olsayd1, seni kendime ter-
cih ederdim. Fakat, ben bu sava~ta ~ehit olmak istiyorum.>> dedi. Son-
ra kur'a <;ektiler. Kur'ada Sa'd kazand1. Resuliillahla beraber Bedir sa-
va~ma kat1ldi ve ~ehit qldu. Onu Amr b. Abduved ~ehit etti. 227

Muhammed b. Ali b. Hiiseyn anlatlyor:

Bedir sava~mda Utbe, miibareze i<;:in miisliimanlardan birini c;:ag1rdi.
Velid b. Utbe'ye kar~I Ali b. Ebu Talib meydana <;:Ikti. Her ikisi de gen<;:
ve birbirine denkti. Ali b. Ebu Talib, Utbe'nin elinden yakalaru, yiiziistii
yere vurdu ve oldiirdii. Sonra, mii~riklerden !>eyme b. Rebia ortaya <;I-
karak meydan okudu. Ona kar~1 da Hamza c;:Iktl. Birbirlerine denktiler.
Hamza da onu yere vurdu ve oldiirdii. Daha sonra Utbe b. Rebia mey-
dan okudu. Ona kar~1 da Ubeyde b. Haris c;:Ikti. Onlar iki siitun gibiy-
diler. Kar~Il1kh hamle yaptllar. Ubeyde, ona bir hamle yaptl ve sol omu-
zunu yaralad1. Utbe de, Ubeyde'nin yanma yakla~tl ve bir k1hc;: darbe-
siyle bacagm1 kopard1. Hamza ve Ali, Utbe'nirr iizerine yiiriidiiler ve i~i­
ni bitirdiler. Sonra Ubeyde'yi kucaklayarak golgelikteki Nebi (s.a.v.) nin
yanma getirdiler. Peygamberin huzuruna c;:Ikardilar. Resuliillah onu ya-
tirdi, ba~m1 dizine koydu ve yiiziinden tozlan silmeye ba~lad1. Ubeyde:

w Miistedrek: 3/189; El-isabe: 2/25.

 Sa·oa.~ 525

<<- Allah'a yemin ederim ki, ya Resulallah! Ebu Talib bu halimi

gorseydi, onun ~u soziine daha lay1k oldugumu anlard1:
Muhammed'i muhafaza i<;in etrafmda, ogullanmiZl ve kanlanmiZl
bile unutarak cansiperane sava~1rken oldiiriilmedik<;e onu asla teslim
1

etmeyiz.
« - Ben ~ehit degil miyim ya Resulallah?» dedi. Resuliillah da:
« - Evet, sen ~ehitsin, buna ben ~ahidim.» buyurdu. Biraz sonra
Ubeyde ruhunu teslim etti. Resuliillah (s.a.v.), onu Safra'ya228 defnetti.
Onu kendi eliyle kabrine koydu. Onun d1~mda hi<; kimseyi kendi eliyle
kabrine koymami!?tL
Bir ba!?ka rivayette, Ziihri !?Oyle naklediyor:
Utbe ve Ubeyde birbirlerine kar!?Ihkh hamle yaptllar. Hi<;biri di-
gerini yerinden oynatamad1. Hamza ve Ali, Utbe'ye ·hiicum ettiler ve
oldiirdiiler. Ubeyde'yi Nebi (s.a.v.) nin yanma getirdiler. Ubeyde'nin ba-
cagi kesilmi~, ken1iginin iligi aklyordu. Kendisini Resuliillaha getirdik-
lerinde, o: '
« - Ya Resulallah, ben ~ehit degil miyim?» diye sordu. Resuliil-
lah (s.a.v.):
« - Evet, ~ehitsin.» buyurdu. 0 zaman Ubeyde:
« - Eger Ebu Talib sag olsayd1, benim, onun ~u sozune hak ka-
zandigimi anlardt: «Muhammed'i muhafaza i<;in etrafmda, ogullanmiZl
ve kanlanm1Z1 bile unutarak cansiperane sava~1rken oldiiriilmedik<;e
onu teslim etmeyiz.» 229

Uhud Sava~mda :

ibn·i Omer'den Hz. Orner (r.a.), Uhud sava~mda karde~ine:

«__:_ Karde~im, Zirh1m1 sen al.» dedi. Karde~i ise:
«- Senin gibi, ben de ~ehit olmak istiyorum.>> dedi ve her ikisi
de z1rh1 giymediler.230
Ali (r.a.) anlatlyor: Uhud sava~mda miisliimanlar, Resuliillah (s.a.v.)
m yanmdan dagild1klarmda oliilerin ar'a sma baktlm. Resuliillah (s.a.v.) 1
goremedim. Kendi kendime:
« - Vallahi, o sava~tan ka<;maz, oliiler arasmda da goremiyorum.
Her halde yaptlgimiz ~eyden dolay1 Allah gazap etti ve onun i<;in Nebi-
sini kendi yanma ald1. Art1k benim i<;in oliinceye kadar sava~maktan
daha hay1rh bir ~ey yok.» dedim. K1homm kmm1 klrd1m, sonra dii~-

m Safra: Medine ile Bedir arasmda bir. vadi.

229 ihn-i Asakir; Kenz'ul-Ummal: 5/272; Miistedrek: 3/188 .
.m Taberani; ibn-i Sa'd: 3/275; Hilye: 1/ 367.
526 Milslilmanhk

mana hiicum ettim. Onlar benim geli~imi goriip de iki tarafa c;:ekilince
bir de ne goreyim. Resuliillah (s.a.v.) aralanndayd1. 231
Beni Adiy b. Neccar'm karde~i Kas1m b. Abdurrahman b. Rafi'den:
Enes b. Malik'in amcas1 Enes b. Nadr, Uhud sava~mm en ~iddetli
amnda Orner b. Hattab ve Talha b. Ubeydullah'm yanma vard1. Onla-
nn yanlarmda muhacir ve ensardan birc;:ok ipsan vard1. Sava~I birak-
mi~lar, oturuyo.rlardi. Onlara:
« - Nic;:in oturuyorsunuz?» diye sordu.
« - Resuliillah oldiiriildii.» dediler.
« - Resuliillahtan sonra artik y~ay1p da ne yapacaksm1z, haydi
kalkm, Resuliillah nic;:in oldiiyse, siz de aym gaye ugrunda oliin.» dedi.
Sonra dii~mana hiicum etti. Sehit oluncaya kadar sava~t1. 232
Abdullah b. Ammar el·Hatmi'den:
Uhud sava~mda, miisliimanlar dagm1k bir vaziyetteyken Sabit b.
-Dahdaha geldi ve miisliimanlann ~a~km baki~lan arasmda ~oyle bagir-
maya ba~lad1:
« - Ey ensar! Ben Sabit b: Dahdaha'y1m. Bana dogru gelin, eger
Muhammed (s.a.v.) oldiiriildiiyse, Allah Hayd1r, olmez. Dininiz ugruna sa-
va~m. Allah sizi galip getirecektir ve sizin yardimcimzdir.» Bunun iizerine
ensardan bir grup, onun yamrra ko~tu. Sabit de yamndaki miisliiman-
larla dii~mana hiicum etmeye ba~lad1. Nihayet KureyJ?'ten silahh bir bo-
liik onu durdurdu. Bu boliikte KureyJ?'in ileri gelenlerinden, Halid b.
"-~lid, Amr b. As, ikrime b. Ebi Cehil, D1rar b. Hattab vard1. Onlarla sa-
va~maya ba~ladilar. Halid b. Velid, Sabit'e m1zrakla saldirdi. M1znik vii-
cudunu delip diger tarafa gec;:ti. Sabit b. Dahdaha, hemen oraya yikildi.
Yamnda kendisiyle beraber sava~an ensann hepsi de ~ehit dii~tiiler.
Oniann, Uhud sava~mda, miisliimanlardan en son ~ehit olanlar pl-
dugu soylenir. 233
Beyhaki, «Delail'iin·Niibiivve»de, ibn·ii Ebi Niiceyh (o da babasm-
dan) tarikinden ~oyle naklediyor:
Uhud sava~mda muhacirlerden bir adam, ensardan, 1Zd1rap c;:eken
bir yaralmm yamna ugrad1 ve ona:
« - Ey filan, Muhammed'in oldiiriildiigiinii duydun mu?» diye sor-
du. Ensardan o zat:
« - Eger Muhammed oldiiriildiiyse, o, risaleti teblig etti. Siz dini-
nizi miidafaa ic;:in sava~m.» dedi. Bunun iizerine: «Muhammed, ondan
evvel gelen ge~en peygamberler gibi bir peygamberden ba~ka degildir.

231 Ebii Ya'Ia; Kenz'ul-Ummal: 5/274; Mecma'uz-Zevaid: 6/112.

232 ibn-i ishak; Bidaye; 4/34.
233 Vakidi; istiab: 1/195.
 Sava§ 527

~ay~t 0 oliir, yahut oldiiriiliirse siz gerisin geriye mi doneceksiniz? Kim

geriye donerse Allah'a zarar vermez. Fakat ~iikredenlerin miikafahm AIR
lab verir.» ayeti nazil oldu.234
Zeyd b. Sabit anlatlyor:
Uhud sava~mda Resuliillah (s.a.v.) beni, Sa'd b. Rebi'i aramaya yol-
ladi ve bana:
« - Onu goriirsen selam1m1 soyle ve ona: Resuliillah (s.a.v.), ken-
dini nas1l buluyorsun? diye soruyor de.» dedi. Oliiler arasmda dola~maya
ba~ladtm. Onu, son nefesini vermek iizereyken buldum. Yetmi~ yerin-
den kth<;, m1zrak ve ok yaras1 alm1~t1. Ona:
« - Ya Sa'd, Resuliillah (s.a.v.) m sana selamt var. Kendini nas1l
hissediyorsun diye soruyor?» dedim. 0:
« - Selam Resuliillahm ve senin iizerinize olsun. Ona cennet ko-
kusu duydugumu soyle, kavmime de: Sag oldugunuz miiddet<;e, Resu-
liillahm ba~ma bir~ey gelirse, Allah indinde hi<;bir mazeret ileri siire-
mezsiniz, diye soyle.» dedi ve son nefesini verdi.
Hakim'in, ibn-i ishak tarikinden t!lhri<; ettigi bir hadiste, Abdullah
b. Abdurrahman b. Ebi Sa'saa (ki o da babasmdan) ~oyle naklediyor:
Resuliillah (s.a.v.):
« - Sa'd b. Rebi ne yaph? Kim ogrenip bana haber verecek?» bu-
yurdu. (Ravi yukandaki hadisi zikrettikten sonra ~oyle devam ediyor):
Sa'd dedi ki:
« - Resuliillah (s.a.v.) a, benim arhk son nefesimi vermek iizere
oldugumu haber ver. Ona selamimi soyle ve ~oyle de: Allah bizi ve bii-
tiin tfmmet-i Muhammed'i hay1rla miikafatlandtrsm.»235
Enes (r.a.) anlatiyor:
Uhud sava~mda mii~rikler, Nebi (s.a.v.) i 'sardtklarmda -ki, Resu-
liillahm yanmda ensardan yedi ki~i ~e bir Kurey~li vard1-, Resuliillah:
« - Kim onlan geri piiskiirtiirse o, cennette benim arkada~Im ola-
cak.» buyurdu. Ensardan bir adam geldi ve $ehit oluncaya kadar mii~­
riklerle sava$h. ·Resuliillah (s.a.v.) 1 tekrar · <;evirdiklerinde, o · yine:
« - Kim onlan geri piiskiirti.irse, o cennette benim arkada~Im ola-
cak?>> buyurdu. Boylece ensardan yedi ki~inin yedisi de ~ehit olunca,
Resuliillah (s.a.v.): ·
« - Dostlanm1za kar~I insafstzhk ettik. >> buyurdu.
cabir (r.a.) ~oyle anlahyor:
Uhud sava~mda miisliimanlar, Resuliillah (s.a.v.) m etrafmda da-
gildilar. Peygamberin yanmda sadece, ensardan onbir ki~i ve Talha b.

234 Beyhaki; Deliill'iin-Niibiivve; Bidaye: 4/31. Al-i imn1n, 144.

235 Miistedrek: 3/20l; El-Bidliye: 4/39; Muvatta: 175; ibn-i Sa'd: 3J523.
528 MilslUmanhk
Ubeydullah vard1. 0 s1rada Resuli.illah daga tlrmamyordu. Mi.i~rikler,
Resuli.illahm etrafm1 sardilar. Resuli.illah (s.a.v.):
« - Bunlara kar~I <;Ikacak kimse yok mu?>> buyurdu. Talha:
« - Ben, ya Resulallah! » diye cevap verdi. Bunun i.izerine Resuli.il-
lah (s.a.v.):
<<- Senden ba~ka biri yok mu, ya Talha?» buyurdu. Ensardan
biri:
« - Ben vanm, ya Resulallah!» dedi. Ve Resuli.illah (s.a.v.) 1 mi.ida-
faa igin sava~maya ba~lad1. Bu slfada Resuli.illah (s.a.v.) ve yanmdaJ.dler
oradan tepeye dogru tirmandilar. Mi.i~riklerle <;arpi~an zat ~ehit oldu.
Mi.i~rikler tekrar Resuli.illaha yakla~tilar. Resuli.illah (s.a.v.) yine:
« - Bunlara kar~1 g1kacak kimse yok mu?» ·buyurdu. Talha yine
soziini.i tekrarlad1. Resuli.illah da onceki gibi cevap verdi. Ensardan yine
bir adam: '
- Ben vanrn, ya Resulallah!» dedi ve onlarla garp1~maya ba~lad'I.
Arkada~lan ise tepeye t1rmanmaya devam ediyorlard1. Daha sonra o da
~ehit edildi. Mi.i~rikler tekrar Resuli.illaha yakla~tllar. Resuli.illah (s.a.v.)
.d aha onceki sozlerini tekrar ediyor ve Talha:
« - Ben, ya Resulallah! » diyor. Fakat Resuli.illah, ona mi.isaade et-
miyor. Ensardan biri izin isteyince ona izin veriyordu. 0 da oncekiler
gibi garpl!;nyor ve ~ehit oluyordu. Resuli.illahm yanmda Talha' dan ba~ka
kimse kalmaymcaya kadar boyle devam etti. Mi.i~rikler, Resuli.illah ile
Talha'mn etrafm1 sard1lar. Resuli.illah (s.a.v.):
« - Kim bunlara kar~1 koyacak?» buyurdu. Talha da:
« - Ben!» dedi ve kendinden oncekiler gibi sava~ti. Parmaklan
kesilince:
« - Ejvah!» dedi. Bunun i.izerine Resuli.illah (s.a.v.):
« - Eger, (bismillah) deseydin, insanlarm gozi.i oni.inde rnelekler se-
ni kald1nr ve sema'ya yi.ikseltirlerdi.» buyurdu. Sonra Resuli.illah, tepe-
·d e toplu halde bulunan eshabm yamna <;Ikt1. 23 6
Mahmud b. Lebid'den:
Resuli.illah (s.a.v.) sava~ igin Uhud'a gittiginde Yeman b. Cabir, Ehu
Huzeyfe ve Sahit h. Vakl? b. Za'vera, kadm ve gocuklarla beraber kale-
de kalm1~lardi. Bunlann ikisi de ihtiyard1. Biri digerine: ·
<<:.._. Biz ni<;:in bekliyoruz? Allah'a yemin olsun ki, daha 90k ya~aya­
cak degiliz. Bugi.in, yann olecegiz. Haydi klhglanrniZl alahm ve Resu-
1i.illaha katllahrn.» dedi. Sonra, sava~a giden rni.isli.irnanlara iltihak etti-
ler. Onlan kirnse tan1mwordu. Sabit h. Vak~'I mi.i~rikler ~ehit ettiler.
Ehu Huzeyfe'yi ise tammad1klanndan miisli.irnanlar, kendisine saldmp
~ehit ettiler. Huzeyfe:

Zl6 Miisned-i Ahmet b.Hanbel; MUslim; El-Bidaye: 4/26; Beyhaki;

 Sava§ 529

«-Baham, babam! .. » diye bagmyordu. Mi.isliimanlar:

« - Vallahi onu tammad1k.» dediler. Dogru soyli.iyorlard1.
Huzeyfe:
« - Allah size magfiret etsin, o merhametlilerin en merhametlisi-
dir.» dedi. Resf.tli.illah (s.a.v.), ona diyetini vermek istedi. Huzeyfe diyeti
almayarak mi.isli.imanlara bagi!jladi. Bu, Resuli.illah indinde onun me:r-
tebesini daha da art1rru.:..37
Reci238 Gazvesi :

Ebu Hureyre'den:
Nebi (s.a.v.), di.i!jmamn durumunu ogrenmek i<;:in bir seriyye gon-
derdi. B~lanria da, Asun b. Amr b. Hattab'm da)'ISI As1m b. Sabit'i
kumandan tayin etti. Onlar yola pktdar ve Usfan'la Mekke · arasmda
bir yere geldiklerinde, durumdan Benu Libyan denilen Hi.izeylli bir ka-
bile haberdar edildi. Mi.isli.imanlann izlerini takip ederek onlara yi.iz ok
at1m1 yakla!jttlar. Mi.isliimanlann konaklad1klan yerde Medine hurmas1
<;:ekirdeklerini buldular. Ve:
« - Bu Yesrib hurmasi.» dediler. Yine pe!jlerine di.i!jti.iler ve onlara
yakla!jtilar. Di.i!jmanm yakla!jtlgmi goren Asrm ve arkada~lan sarp, yi.ik-
sek<;:e bir tepeye <;:Iktilar. Benf.t Lihyanhlar da onlan sardilar ve:
« - Soz veriyorum. Eger yanrm1za gelirseniz, sizden hi<; kimseyi ol-
di.irmeyecegiz.» dediler. Asrm da cevaben:
« - Ben bir kafirin himayesine girmem! Allah'Im~ebine bizim du-
rumumuzu bildir.» diye dua etti ve sava!ja ba!jladilar. Mi.i!jrikler, Asrm
ve beraberindekilerden yedi ki~iyi !jehit ettiler. Geriye Hubeyb, Zeyd ve
bir adam daha kald1. Onlara, bir!jey yapmiyacaklanna clair soz verince,
yanlarma geldiler. Onlan ele ge<;:irince yay kiri~lerini <;:ozerek bagladilar.
Hubeyb'le Zeyd'in yanmdaki i.i<;:iinci.i adam:
« - 1!jte bu bize yapilan ilk gaddarhk.» dedi ve onlarla beraber git-
mek jstemedi. Onu si.iri.iklediler ve gitmeye zorladilar. Kabul etmeyin-
ce de oldi.irdi.iler. Hubeyb ve Zeyd'i goti.iri.ip Mekke'de sattilar. Hubeyb'i
Haris b. Amir b. Nevfel ogullan satm ald1. -Hubeyb, Bedir sava!jmda
Haris b. Amir'i oldiirmi.i!jti.i.- Onlann yanmda bir mi.iddet esir olarak
kald1. Nihayet oldiirmeye karar verdiler. Hubeyb, Haris'in k1zlanmn
birinden temizlenmek i<;:in bir ustura istedi. K1z da verdi. Haris'in kiz1
diyor ki: Bir an i<;:in gafil bulundum. <;;ocugum ans1zm ona dogru yi.i-
riidi.i. Yamna vard1. 0 da ahp dizlerinin i.isti.ine oturttu. Bunu gori.ince

237 Miistedrek: 3/202; Miintehab: 5/167.

2l8 Reci: Hfizeyl topraklannda bir su b~I. Mlisliimanlarla Huzeyliler arasmdaki
sava~ burada cereyan etiginden bu ismi alrm~tlr.
F: 34
 530 Miislilmanhk

~ok korktum. <;iinkii, Hubeyb'in elinde ustura vard1. 0 da benim kor-

kumu anlaymca:
« - Onu oldiirecegimden mi korkuyorsun? Katiyyen bunu yapmam.>>
dedi. Hubeyb'den daha iyi hi~bir esir gormedim. Mekke'de hi~ meyve
yokken, zincire vurulu oldugu halde, onu iiziim yerken gordiim. Boyle
bir nimet ancak Allah tarafmdan · gonderilebilirdi. Oldiirmek i~in Mes·
cid-i Haram'dan ~Ikard1lar. Hubeyb:
« - B1rakm, iki rekat namaz kilayim.» dedi. Sonra onlara done-
rek:
« - Eger oliimden korktugum i~in namaz1 uzattigimi dii~iinmesey­
diniz daha fazla kilardim.» dedi. idamdan once ilk defa iki rekat na-
maz kilma adetini ihdas eden odur. Namazm1 bitirdikten sonra:
« - Allah'Im, Sen de onlann cezas1m ver! » dedi ve devamla ~un­
lan soyledi:
«~ Mademki Allah yolunda oldiiriiliiyorum, oliimiin ~ekli ne olur-
sa olsun, onemli degil. Allah dilerse viicudun her bir azasmi miibarek
kilar.»
Hubeyb sozlerini bitirince Ukbe b. Haris yanma gitti ve onu oldiirdii.
As1m, Bedir sava~mda Kurey~lilerin ileri gelenlerini Oldiirmii~tii.
Kurey~liler de Asim'I oldiirdiiklerini halka inandirmak i~in viicudundan
bir par~a kesip getirmek iizere adamlar gonderdiler. Fakat, Allah bir
siirii an gonderdi. Kafirler, As1m'm cesedine yakla~amad1klarmdan hi~­
bir ~ey yapamadan geri dondiiler. 239
Asrm b. Amr b. Katade ~oyle rivayet ediyor:
Uhud sava~mdan sonra, Resuliillah (s.a.v.) a, Adal ve Kare kabile-
lerinden bir topluluk geldi ve:
« - Ya Resulallah, aramiZda miisliimanlar var. Bizimle beraber,
bize dinimizi ogretecek, Kur'an okutacak ve islamm esaslanm anlata-
cak bir heyet gander.» dediler. Resuliillah da, onlarla beraber, eshabm-
dan alt1 ki~iyi gonderdi. Bunlar, gelen heyetle beraber yola ~Iktilar.
RecF40 mevkiine geldiklerinde, davet edenler tarafmdan ihanete ugradi-
lar. Gelen heyet, Hiizeyllileri onlara kar~1 k1~kirtti. Yiiklerinin yanlnda
konaklayan miisliimanlar birden, elleri kih<;:h adamlann kendilerini sar-
diklanm gordiiler. Onlarla sava~mak i~in hemen kih<;:lanna davrandilar.
. Fakat Hiizeylliler:
« - Vallahi, biz sizi oldiirmek istemiyoruz. Sadece Mekkelilere tes-
lim edip, onlardan birtakim miikafat almak istiyoruz. Sizi Oldiirmeye-
cegimize dair Allah rramma soz veriyoruz. Teslim olun! » dediler. Mersed,
Halid b. Biikayr ve As1m b. Sabit ise:

239 Buhari; Beyhaki: 9/145; EI-istiab: 3j132; HJ.Iye: 1/112.

240 Hed'e'den !flkl~ta, Hicaz tarafmda, Huzeyli'lerin suyu.

\
 Sava~ 531

« - Yemin olsun ki, bir mi.i:;;rigin ne ahdine ne de akdine gi.ivene-

meyiz.» dediler.
Sonra As1m :;;oyle dedi:
« - Ben, kuvvetli ve iyi bir ni:;;anciyim, yay1mm kiri:;;i de saglamken
sava~mama ne mani olabilir? Yay1mdan oklar kay1p gider. blum hak-
tir, hayat ise fanidir. Tann'nm takdiri kulun ba:;;ma gelir. Kul da, Al-
lah'm takdirine baghd1r. Eger sizinle sava:;;mazsam annem hak~m1 he-
lal etmesin. Ebu Siileyman241 m yanmda ok<;:unun oklan ve yanan ate:;;
gibi :;;iddetli yay1 olduktan sonra nasi! olur da sava:;;maz? Siivariler,
i.iratli develere binmi:;;ler, saglam oki.iz derilerinden kalkanlan varken
niye sava~tan geri kalay1m? Ben, Muhammed'e gelen Hak Dine inan-
IDI:;>Im. Ben ve benim gibiler goniillii sava:;;1rlar. Kavmim de :;;erefli bir
topluluktur.» dedi ve oli.inceye kadar sava:;;h. iki arkada:;;1 da :;;ehit oldu.
Asrm :;;ehit olunca, Hi.izeylliler, ba:;;m1 kesip Sa'd b. ~uheyd'in k1z1 Si~
lafe'ye satmak istediler. <;i.inkii o kadm ,oglu Uhud sava:;;mda oldiiri.i-
li.ince:-
« - Eger As1m'm ba:;;m1 elime ge<;:irirsem, kafatasmda :;;arap i<;:ile-
cek!..>> diye adami:;>ti. Fakat, Hiizeylliler, As1m'm cesedine yakla:;;amaill-
lar. <;iinkii, etrahm anlar sarmi:;>tl. Bunu gori.ince:
« - B1rakm, ak:;;am olup da anlar gidince gelir almz.>> dediler.
Lakin o ak:;;am sel geldi ve Asrm'm cesedi de selle siiri.iklenip gitti.
Asrm daha hayattayken, kendisine hi<;:bir mii:;;rik dokunmamas1 ve
kendi de, hi<;:bir mii:;;rige, necis olduklanndan dokunmamaya ahdetmi:;;-
ti. Bu hadise, Hz. Omer'e haber verilince, :;;oyle dedi:
« - Allah, mii'min kulunu korur. As1m daha hayattayken kendisine
hi<;:bir rp.ii:;;rigi doku:p:durmamaya ve hi<;:bir mii:;;rige dokunmamaya nez-
r etmi:;;ti. Ya:;;ad1g1 miiddet<;:e Allah, onu korudugu gibi, oldiikten sonra
da korudu. >> dedi.
Hubeyb, Zeyd b. Desine ve Abdullah b. Tank'a gelince; onlar di-
gerleri gibi yapmad1lar. Kalpleri yumu:;;ad1gmdan ve ya:;;amaya meylet-
tiklerinden teslim oldular. btekiler de bunlan esir aldllar ve satmak
i<;:in Mekke'ye dogru yola <;:Iktilar. Zahran mevkiine geldiklerinde, Ab~
dullah b. Tank, ellerini <;:ozdi.i ve kiiicmi ald1. Geriden gelen rnii:;;rikler
onu ta:;;a tutarak oldiirdiiler. Kabri Zahran'dad1r.
Hubeyb b. Adiy ve Z~yd b. Desine'yi Mekke'ye getirdiler. Ve orada
bulunan iki Hiizeylli esire kar:;;1hk Kurey:;;lilere verdiler. Hubeyb'i, Te·
mimli Huceyr b. Ebi ihab, Zeyd b. Desine'yi ise, babasma kar:;;1hk ol-
diirmek iizere Safvan b. Umeyye ald1 ve kolesi Nistas'la Ten'im'e gon-
derdi. bldi.irmek i<;:in Mescid-i Haram'dan d1:;;an <;:1kard1. Aralannda Ebu

241 Asrm'm kiinyesi.

532 Milslilmanltk

Siifyan b. Harb'm da bulundugu Kurey~lilerden bir grup da gelmi~ti.

Zeyd, Oldiiriilmek i<;in 'meydana <;Ikanhnca, Ebu Siifyan: -
« - Allah a~kma dogrusunu soyle, ya Zeyd, ~imdi senirr yerine ara-
mizda Muhammed olsayd1 da, onu oldiirseydik ve sen de ailenin yanm-
da olsaydm daha memnun olmaz m1ydm?» dedi. Zeyd de cevaben:
«- Degil buna, ben evimde otururken, Muhammed'e ~imdi bulun~
dugu yerde b.ir dikenin batlp eza vermesine bile raz1 olmam! » dedi.
Bunun iizerine Ebu Siifyan:
«- $imdiye kadar, hi<;bir insanm, eshabmm Muhammed'i sevdigi
kadar, birini sevdigini gormedim.» dedi. Daha sonra da, Nistas Zeyd'i
Oldiirdii.
Hubeyb h. Adiyy'e gelince, bana, Abdullah h. Ebi Necih, Huceyr b.
Ebi ihab'm kolesi Maviyye'den ~oyle nakletti: Maviyye -ki, miisliiman
olmu!?tu- ~oyle diyor:
Hubeyb benim evimde hapisti. Bir gi.in onu, elinde bi.iyi.ik<;e bir sal-
kim iiziim yerken gordi.im. Bizim oralarda iiziim oldugunu bilmem. 61~
di.iriilecegi zaman Hubeyb, barra:
« - Bana bir ustura gander de, olmeden once temizlik yapa)'lm.»
dedi. Ben de mahalleden bir <;ocuga bir ustura verip:
« - AI bunu, evdeki adama goti.ir.» dedim.
« - Vallahi, <;ocuk onu gotiiriirken birden akhm ba~1ma geldi, ve:
« - Eyvah, ben ne yaptlm?!.. Belay1 bulduk. Adam intikam i<;in bu
<;ocugu oldiiriir. 0 zaman da bir ki~iye kar~1hk bin ki~i Olmi.i~ olur.»
dedim. Hubeyb, usturay1 almca:
« - Ger<;ekten, annerr, seni bu usturayla bana gonderince, hainlik
yapmamdan korkmad1 m1?» dedi ve <;ocugu b1rakt1.
ihn·i Hi!]am'm rivayetinde, c;:ocugun, onun oglu oldugu naklediliyor.
Sonra Hubeyb'i evden <;Ikardllar ve asmak i<;in Ten'im'e getirdiler.
Orada Hubeyb:
«- Dilerseniz b1rakm, iki rekat namaz kllay1m.» dedi. Kabul et-
tiler ve:
« - Haydi kll. » dediler. Tadil-i erkanma riayet ederek iki rekat
namaz klld1. Sonra onlara donerek:
«- Vallahi, oliimden korktugum i<;jn namaz1 uzattlgimi zannetme-
seydiniz daha da ·fazla kilardm1. » dedi. Miisli.imanlar i<;inde, oldiiri.il-
meden once ilk defa iki rekat nainaz kllma)'l ihdas eden Hubeyb'dir.
Oldiiri.ilecegi agaca bagladtklannda:
«- Allah'1m, biz Resuli.iniin dinini teblig ettik. Sen de ba~ImiZa
neler geldigini Resuliirre bildir. » dedi ve:
«- Allah'1m, onlann hepsini kahret ve bize kar~1hk onlan oldiir,
onlardan hi<; kimseyi b1rakma.» diye beddua etti. Sonra onu Oldiirdiller.
 Sava~ 533

Muaviye b. Ehi Siifyan ~oyle diyor: Hubeyb'in Oldtirii!dtigu gtin,

baham, Ehii Siifyan'la heraher gelenler arasmdayd1m. Baham, Hubeyb'
in duasmdan korktugundan, heni yere yat1nyordu. Araplar arasmda
~oyle hir dnan1~ vardt: Kendisine heddua edilen adam, yamnm tizerine
yatarsa heddua tesir etmez. Baham da beni hunun i~in yatlnyordu.
Musa b. Ukbe'nin «Megazi» sinde ~oyle deniyor:
«Hubeyb ve Zeyd b. Desine aym gtinde oldtiriildtiler. Oldtiriildtik~
leri gtin Resultillah (s.a.v.) m eshah1 arasmda, «Size de selam ... Kurey~­
~iler Hubeyb'i oldtirdtiler! >> dedigi duyuldu.
Zeyd b. Desine oldtirtilmeden once, Kurey~liler onu okla korkuta-
rak dininden dondtirmek istectiler. Fakat htittin hunlar, onun iman1m,
Allah'a haghhgm1 arttlrmaktan ha~ka hir~eye yaramad1.
Urve ve Musa h. Ukbe devamla ~oyle diyorlar:
Kurey~liler, Huheyb'i ~arm1ha gerdikten sonra, ona ~oyle dediler:
« - Muhammed'in senin yerinde olmasm1 ister misin?>> Hubeyb:
« - Btiytik Allah'a yemin olsun ki, hay1r. O'nun ayagma l;>ir diken
batmaktansa, henim camm feda olsun, raz1y1m. » dedi. Btmu duyan Ku-
reyljlliler gtilmeye ha~lad1lar. 242
Urve b. Ztiheyr ~oyle diyor:
Hubeyb'i Bedir sava~mda oldtiriilen kafirlerin ogullan oldtirdtiler.
Oldtirmeden once ~arm1ha gerdiler ve:
«- Muhammed'in senin yerinde olmasm1 ister miydin? >> dediler.
Hubeyb:
«- Yemin ederim ki, hay1r, ayagma bir diken batmaktansa camm
feda olsun raz1y1m:>> dedi. Bunun tizerine gtildtiler. <;arm1ha gerilen
Hubeyb ~unlan soyledi:
«- Kurey~liler, kanlanm, ~ocuklanm, btittin h1s1m akrabalanm et-
rafima topladllar. Beni de uzun ve saglam hir agaca bagladllar. Yalmz-
hgimi, IZdirabimi ve oltimtim amnda dti~manlann haz1rladiklanm da
Allah'a arz ediyorum.
Ey ar~ sahibi olan Allah, bana yapacaklan i~kencelere kar~1 sah-
nmi artt1r. Umidim kesildi. Btittin vticudumu par~alayacaklar.
Bunlara Allah yolunda katlamyorum. Dilerse vticudumun her par-
~asma ayn hir mtikafat verir.
Mademki, mtisltiman olarak oltiyorum. bltimtin ~ekli ne olursa ol-
sun, onemli degil. <;tinkti, van~1m Allah'ad1r.>> 243
ihn·i ishak'm rivayetinde ~unlar da var: Hubeyb devamla ~oyle
dedi:

242 Bidaye: 4j63.

243 Mecma'uz- Zevaid: 6/200.
534 Mi.islilmanltk

« - Onlar, elim, kolum bagh ve yalmz oldugum i<;in bana kaq>I

olan bi.itlin kinlerini kustular. Klifrti kabul edersem oldtirmeyeceklerini
soylediler. Halbuki oltim, kafir olmaya tercih edilir.
Oli.imden korkmuyorum. <;iinkii, zaten olecegim. Fakat korkum,
alevli cehennem ate~indendir. Allah yolunda, mademki miisltiman ola-
rak oliiyorum. Oliimiirr ~ekli ne olursa olsun korkum yok.
Dii~mana kaqa ne kii<;iiliiyorum, ne de' s1zlamyorum. Benim donii-
~iim Allah'ad1r. »

Bi'r-i Maune Hadisesi :

Mugire h. Ahdurrahman, Abdullah b. Ehi Bekr b. Muhammed b.

Amr h. Hazm ve ilim ehlinden digerleri ~oyle anlatlyorlar: Me~hur si·
lah~or Ebu Bera Amr b. Malik b. Cafer, Resuliillah (s.a.v.) a geldi. Resu-
liillah (s.a.v.) ona islam1 anlatt1 ve onu islama davet etti. Ehu Bera, is-
lamt kabul etmedi. Fakat kar~1 da <;tkmad1 ve: •
« - Ya Muhammed, Necidlilere, eshabmdan adamlar gander de, on-
Ian senin dinine davet etsin1er. Kabul edeceklerini umanm.» dedi.
Resuliillah (s.a.v.) da:
<<- Necidlilerin onlara kotiiliik etmelerirrden korkuyorum.» dedi.
Ehu Bera ise:
«- Ben onlan himaye ederim. Gonder de, halki senin dinine da-
vet etsinler. » dedi.
Resuliillah (s.a.v.) pervastzca oliime ko~an Beni Saide'nin karde~i,
Miinzir b. Amr ba~kanhgmda eshabmdan se<;ilmi~ kirk ki~iyi gonderdi.
Aralannda Haris b. S1mme, Beni Adiy b. Neccar'm karde~i, Haram b.
Milhan, Urve h. Esma es·Salt es·Siilemi, Nafi h. Biideyl h. Verka el-Hu-
zai, Ehu Bekr'in kolesi Amir b. Fiiheyre ve daha bir<;ok se<;kin sahabe
vard1. Bunlar yola <;Ikt1lar. Siileym ogullanmn yurduyla, Amir ogullan-
mn arazisi arasmda bulunan Bi'r-i Maune mevkiine gelince konakladtlar.
Ve Haram b. Milhan'la Resuliillah (s.a.v.) m mektubunu Amir b. Tufeyl'e
gonderdiler. Haram b. Milhan, Amir'in yamna geldiginde, o daha mek-
tubu okumadan Haram b. Milhan'm iizerine at1ld1 ve onu oldiirdti. Sonra
da miisltimanlara kar~1 Amir ogullanm. kt~ktrttl. Fakat onlar kabul et-
mediler ve:
«- Ehu Bera'mn verdigi sozii bozamaytz. Ehu Amir, onlara soz
verdi ve himayesine ald1.» dediler.
Bunun iizerine Amir b. Tufeyl, Siileym ogullanmn Usayye, Ri'l ve
Zekvan boylanm ki~kirtt1. Onlar kabul ettiler. Harekete ge<;ip konak-
ladiklan yerde miisliimanlan sardtlar. Miisliimanlar onlan goriince ki-
h<;lanna sanldtlar ve tek ki~i kahncaya kadar <;arpt~hlar. Miisliiman-
lardarr sadece Dinar h. Neccar ogullanmn karde~i Ka'b b. Zeyd kald1.
 Sava~ 535

Dii!?manlar onu can c;:eki!?irken b1::-akmi~lardi. Daha sonra ~ehitler ara-

smdan almd1 ve tedavi edildi. Uzun zaman ya!?ad1 ve Hendek sava~mda
~ehit edildi. Amr b. Umeyye ed-Damri ile, Amr b. Avf ogullanndan en-
sardan bir adam, erzak ve hayvanlann yanmda kalm1~lard1. Bir ku!?un
sava~ alam iizerinde uc;:masmdan bir~eyler oldugunu anladllar ve:
« - Allah, Allah! Bu ku~ta bir~ey var? .. >> diyerek ne oldugunu anla-
mak ic;:in kalkhlar. Bir de ne gorsiinler, c;:arp1~maya katllanlar kanlar
ic;:inde, yarah atlar ise duruyor. 0 zaman ens·ardan olan zat, Amr b.
Umeyye'ye:
« - Ne yapahm?» diye sordu. Amr ise:
«~ Bana kahrsa, Resuliillaha gidelim ve durumu ona haber vere-
lim.» dedi. Ensardan olan zat:
« - Ben, Miinzir b. Amr'm oldiiriildiigii yerden: aynlmak istemem.
Hem ba~kalanmn agzmdan on~n oldiiriildiigun!i de duymak istemem.»
dedi ve !?ehit oluncaya kadar onlarla sava~t1. 0 ~ehit olunca, otekiler
Amr'1 esir aldllar. Amr, Mudar kabilesinden oldugunu soyleyince, Amir
b. Tufeyl onun kakiiliinii kesti ve ann:esinin adag1 olan kale niyetine
sahverdi.244
Enes b. Malik' den:
Nebi (s.a.v.), Ummii Siileym'in karde~i Haram\ yetmi~ siivariyle
birlikte gonderdi. <;:iinkii mii~riklerin reisi olan Amir b. Tufeyl, Resu-
liillah (s.a.v.) 1 lie;: ~arttan birini kabule zorlam1~tl. Amir'in ~artlar1 ~un­
lardi: Ya kasabalar sana, koyler bana tabi olacak; ya ben senin halifen
olacag1m; veyahut da, Gatafan:hlarla beraber sana kar~1, bine bin sava-
~acagim.
Fakat Amir, Ummii Filan'm evinde tauna yakaland1. Ve:
« - Filan ogullarmdan ~u kadmm evinde deve taunun:a yakaland1m.
Artik benim ic;:in kurtulu~ yok. Bana at1m1 getirin! » dedi ve atmm sir-
tmda oldii. . r,
Haram ve arkada~lan, mii~riklere yakla~t1lar. Haram, topal bir adam
\'e filan ogullanndan birisi mii~riklere dogru yiiriidiiler. Haram:
« - Ben onlann yanma vanncaya kadar benim yammda olun. Eger
onlar bana dokunmazlarsa siz de ge)irsiniz. Yok eger beni oldiiriirlerse
geriye doner, arkada~lanmza haber verirsiniz.» dedi. Sonra mii~riklere
yakla~tl ve:
« - Resuliillah (s.a.v.) m dinini teblig etmek istiyorum. Bana do-
kunmamaya teminat verir misiniz?, dedi ve onlara islam1 anlatmaya
ba~lad1. Haram konu~urken mii~rikler, gizlice birine i~aret ettiler. 0 da
arka taraftan geldi ve m1zrag1 saplad1.

244 ibn-i ishak; Bidaye: 4/73; Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 6/129.

536 Miisliimanltk

RflVilerden Hemmam ~oyle diyar: M1zragm, Haram'l delip gec;:tigini

zannediyarum. Haram, vurulur vurulmaz:
« - Allahii Ekber, ey Kabe'nin Rabbi, miikafatm1 Sen ver.» dedi.
Mii~rikler daha sanra digerlerine hiicum ettiler ve tapal adamm
d1~mda hepsini oldiirdiiler. 0 ise, bir tepe iizerinde aldugundan, camru
kurtard1. Allah a zaman, bizlere, daha sanra neshettigi ~u ayetini indirdi: .
«Biz Rabbimize kavu~tuk. 0 bizden raZidrr, biz de O'ndan.»
Bu hadise iizerine Nebi (s.a.v.), ot~z sabah, Allah ve Resuliine asi
alan Ri'l, Zekvan, Beni Lihyan ve Usayye'ye beddua etti.
Enes (r.a.) ~oyle soyliiyar: Haram b. Milhan Bi'r-i Maune faciasmda
m1zrak darbesi yiyince, elindeki kanlan yiiziine ve ba~ma siirmii~, san-
ra da:
« - Ey Ka'be'nin Rabbi, miikafatimi Sen ver.» demi~tir. Vakidi'nin
rivayetinde Haram b. Milhan'1 Cebbar b. Selma el.,Kilabi'nin oldiirdiigu
naklediliyor. Cebbar, Haram b. Milhan'1 yaralaymca, Haram:
« - Fiiztii ve Rabbi'l-Ka'be.» demi~ti. Cebbar, Haram'a:
« - Fiiztii'niin manas1 nedir?» diye sardu.
« - Cennet.» dediler. 0 zaman Cebbar:
« - Vallahi dagru soylemi~.» dedi ve daha sonra miisliiman aldu. 245

MOte Sava,, :

Urve b. Ziibeyr'den: Hicretin sekizinci y1h Cemaziyelevvel aymda,

Resuliillah (s.a.v.), Mu'te'ye bir ardu gonderdi. Kumandan alarak da
Zeyd b. Harise'yi tayin etti. Orduyu gonderirken:
« - Eger Zeyd ~ehit alursa kumanday1 Cafer b. Ebi Talib alsm. 0 da
~ehit alursa Abdullah b. Revaha alsm.» dedi. Uc;:bin ki~ilik ardu hazu·-
landi. Halk, Resuliillahm kumandanlanm ve arduyu ugurlad1, muzaffer
almalanm diledi. Abdullah b. Revaha, veda ederken aglamaya ba~lad1.
«~ Ya Abdulla9- b. Revaha, nic;in aghyarsun?» diye sarduklannda,
~oyle dedi: (
« - Vallahi, ne diinya sevgisinden, ne de size alan dii~kiinliigiimden
aghyarum. Fakat Resuliillah, Kur'an'dan ate~in anlatildigi ~u ayeti okudu:
«i9inizde cehenneme ugrarmyacak kimse yoktur. Tann'run olup bit-
mi~ hUkmii budur.»246 Cehenneme ugrad1ktan sanra aradan nas1l done-
cegimi bilmiyarum. Onun ic;in aghyarum.» dedi. Bunun iizerine miislii-
manlar:
« - Allah yardimcimz alsun, sizi her c;e~it beladan muhafaza bu-
yursun. Sag salim geriye doniin.» dediler. Abdullah b. Revaha da:

245 Buhiiri; El·Bidaye: 4/71.

246 Meryem: 71.
 Sava~ 537

<(- Ben, Allah'tan bana magfiret etmesini ve kam kopiirten kuvvetli

bir darbe veya ciger ve · bag1rsaklan yakan oldiiriicii bir karg1 vurw;;u
ile ~ehit olmak istiyorum. Oyle ki, kabrime ugrayanlar: Allah bu ~ehide
yol gosterdi. 0 da dogru yolu buldu, desinler.» dedi.
Ordu hareket ederken Abdullah b. Revaha, Resuliillah (s.a.v.) age~
lerek vedala~tl ve ~oyle dedi:
« - Ya Muhammed! Allah, Musa'ya yapt1g1 gibi, sana verdigi hayn
daim k1lsm. Zafere ula~anlar gibi seni de · zafere ula~tlrsm. Ben sana
bah~edilen hayn gordiim. Allah biliyor ya, ben bakmca anlanm. Sen,
Allah'm Resuliisiin. Kim Allah'm lutfundan ve nzasmdan mahrum olur~
sa bedbaht say1hr.
Sonra ordu yola 91kt1. Resuliillah (s.a.v.) onlan ugurlad1 ve dondii.
0 zaman, Abdullah b. Revaha:
« - Selam, en iyi ugurlay1c1 ve dost, hurmahkta veda ettigim zata
(Resuliillah) olsun.» dedi. Ve ordu yiiriidii. ~am topraklanndan «Maan>>
denilen yere gelince konakladllar. Burada, Herakl'in yiizbin ki~ilik bir
Bizans ordusuyla Belka mmtlkasmdaki Moab'a geldigi, buna, Lahm,
Ciizam, Kayn, Behra ve Beliy kabilelerinden, ba~lannda Beliy'li bir ku~
mandan olan Malik b. Zafile'nin bulundugu yiizbin ki~ilik bir kuvvetin
de katildigl, haberini aldllar. Bunun iizerine durumu gorii~mek i<;:in iki
gece Maan'da kald1lar. <;ogunluk:
«- Resuliillaha mektup yaz1p, dii~manm saylSlm bildirelim. Ya bize
yard1m gondersin, yahut da ne yapacagimlZl soylesin de ona gore ha-
reket edelim. » dedi.
Abdullah b. Revaha ise orduyu te~ci etti ve: .
«- Siz -'hit olmak i<;:in 91kt1mz: ~imdi niye istemiyorsunuz? Biz
dii~manla, ne say1, ne kuvvet ve ne de <;:okluk sebebiyle sava~mworuz.
Riz, sadece Allah'm bizi ~ereflendirdigi bu din ugruna· sava~1yoruz. Yii-
riiyiin, ya galip geliriz ya da ~ehit oluruz, ki bunlann ikisi de giizeldir.>>
dedi. Bunun iizerine askerler:
« - Vallahi, Abdullah b. Revaha dogru soyliiyor.» dediler ve ordu
ilerlemeye ba~lad1. Belka s1mrma vard1klarmda, Belka koylerinden «Me-
~arif» denilen koyde H1ristiyan, Arap ve Bizanshlardan miite~ekkil He-
rakl'in ordusunun onciileriyle kar~Ila~tllar. Dii~man yakla~maya ba~la­
dl. Miisliimanlar da «Mu'te>> koyiinde topland1lar. Ve iki ordu kar~1 kar-
~Iya geldi. Miisliiman ordusu sava~ diizeni ald1. Sag cenaha, Beni Uzre'
den Kutbe b. Katade, sol cenaha da ensardan Abaye b. Malik ge<;:ti. Ve
nihayet sava~ ba~lad1. Zeyd b. Harise, Resuliillah (s.a.v.) m sancag1yle
sava~t1. Ve dii~man m1zraklanyle ~ehit edildi. Bunun iizerine sancag1
538 Milsliimanltk

Cafer ald1. 0 da ~ehit oluncaya kadar sava~t1. Cafer, islam tarihinde,

ilk defa sava~ta atmm bacaklanm kesen ki~idir. 247
. Urve b. Ziibeyr'in ri~ayetinde ~u ilave vard1r: Abdullah b. Revaha'
dan . sonra sancag1 Cafer ald1 ve sava~maya ba~lad1. Sava~ 90k ~iddet
lerrince ve kurtulu~ yolu kalmad1gm1 anlaymca, Cafer atmdan atlad1 ve
dii~man istifade etmesin diye atmm bacaklanm kesti ve sava~a devam
etti. Sonunda ~ehit oldu. Cafer, islam tarihinde ilk defa atmm ayak-
lanm kesen ~ah1st1r. 248
Zeyd b. Erkam naklediyor:
Ben, Abdullah b. Revaha'nm yamnda biiyiiyen bir yetimdim. 0,
Mu'te seferine 91kt1gmda beni de devesinin terkisine bindirmi~ti. ilk ge-
ce yalda giderken ~unlan soyledigini duydum: 0, devesine hitap ediyor
ve ~oyle diyordu:
« - Beni ve yiikiimii, vak'adan sonra dort konak daha goti.iriirsen,
art1k seni hi~bir yolculuga gotiirmeyecegim. Sen kendi ba~ma, diledi··
gin gibi ya~a. Geriye, ailemin yanma da donmek istemiyorum. (<:;i.inkii
ben, ~ehit olmak istiyorum!). Miisliimanlar geldiler ve ~am arazisindeki
en son konak yerinde beni ge9tiler. Karde~lik baglanm keserek, en ya-
kmlanm bile, seni, Rahman olan Allah'a b1rakhlar. Artik ne meyveler
ve ne de giizel hurmalar umurumda degil.»
Ben bunlan duyunca aglamaya ba~lad1m. 0, kirbaciyla beni diir-
terek:
« - Be akils1z! Sana ne oluyor? .. Allah'm, bana ~ehadet ~erbetini
i9irmesini istemiyor musun yoksa? Sen, hayvanm iizerinde geriye do-
nersin.» dedi. 249 __....--- .

Abbad b. Abdullah b. Ziibeyr anlahyor: Amr b. Avf ogullarmdan olan

slit babam bana ~oyle anlatm1~t1:
Mu'te sava~mda Cafer ~ehit dii~iince sancag1 Abdullah b. Revaha
ald1. Sonra atmm iizerinde, dii~mana dogru yiiriidii. i9indeki korkuyu
ve tereddiidiinii gidermek i9in ~unlan soyliiyordu:
« - Ey nefsim! Ben sava~maya yemin ettim. Ya kendi isteginle sa-
va~Ir~m, ya da ben seni zorlan~. Bakiyorum sen, cennetten ka9ryor-
sun. Benim istedigim ~ey gecikiyor. Aslmda sen, su kabmdaki bir damla
su gibisin. Nefsim, ~ehit olmasan da, nas1l olsa oleceksin. i~te oliim
am yakla~t1. Sana arzu ettigin ~ey verilir. Eger Zeyd ve Cafer gilJi ya-
parsan, dogru olam yapm1~ olursun.» Sonra atmdan indi. Tam o s1rada
yegeni, ona yemesi i9in biiyiik bir et par9as1 getirdi ve:

247 Bidllye: 4/241.

248 Taberllni; Mecma'uz-Zevilid: 6/157; Hllye: 1/118.
249 Bidllye: 4/243; Hllye: lj119; Taberani; Mecma'uz-Zev!Hd: 6/158.
 Sav{l§ 539

<<- Al, bunu ye de karmm doyur. <:;iinkii sen, hayatmda en biiyiik

gii9liigu bugiin 9ektin.» dedi. Abdullah b. Revaha eti onun elinden aldr.
Tam 1Slrmak iizereydi ki, 9arp1~malarm oldugu yerden bir giiriiltii gel-
di. Bunu duyunca, kendi kendine:
<<- Sen hala ya~amak i9in mi ugra~Iyorsun?» dedi ve onu elinden
atarak, kihcim kaphgi gibi dii~manm iizerine at1ldi. Ve ~ehit dii~iinceye
kadar sava!?tt.250
Yine Abbad, siit babasmdan naklen ~oy~e anlahyor:
Vallahi, Mu'te sava~mda, Cafer'in, sava~m en ~iddetli amnda atm-
dan inip, onun bacaklanm kestigini goriir gibiyim. Cafer daha sonra
oliirrceye kadar sava~tl. 0, ~oyle diyordu:
« - Cennet ne giizel, ona yakla~mak 90k ho~, ~arabi soguk, Rum,
Rumdur. Onun sonu yakla~ti. 0 kafirdir ve nesebi de uzakt1r. Benim
i.izerime dii~en, kar~Ila~tigimda onunla sava~makhr.» 251

Vemame Savali>l:

Zeyd b. Hattab'm oglu anlatiyor:

Baham Zeyd b. Hattab, Yemfune sava~mda miisliimanlann sancagmi
ta~wordu. Miisliimanlar yenilmeye yiiz tuttuklanrrdan dagild1lar. Hanife
kabilesi, miisliiman piyadelere galip geldi. 0 s1rada Zeyd b. Hattab:
« - Karargaha donmeyiniz, piyadeler hezimete ugradilar.» diyordu.
Daha sonra sesinin biitiin kuvvetiyle !?Oyle bag1rmaya ba~lad1:
« - Allah'1m, arkada~lanmm ka9mas1 sebebiyle Senden oziir diliyo-
~- Miiseylime ve Muhakkem b. Tufeyl'in de yaphklanm ho~ kar~Ila­
miyorum.>>
Sonra sancag1 ald1g1 gibi dii!?manm i9ine daldr. Kihc1yla vuru~ma­
ya ba~lad1. Nihayet !?ehit oldu. Sancak da yere dii~tii. Fakat hemen onu
Ebu Huzeyfe'nin kOlesi Salim ald1. Miisliimanlar:
<<- Ya Salim, bizi tehlikeye dii!?iireceginden korkuyoruz. > > dediler.
Salim ise: .
« - Eger sizi tehlikeye dii~iiriirsem, ben ne kotii bir haf1z-I Kur'an'
1m!>> dedi.
Zeyd b. Hattab, hicretin onikinci y1h ~ehit edildi.252
Sabit b. Kays b. ~emmas'm klZl anlat1yor:
Hz. Ebu Bekir, Miiseylimet'iil·Kezzab ve miirtedlere kaqa sava~ i9in
miisliimanlan harbe 9ag1rd1gmda, orduya Sabit b. Kays da kahldr. Mii·

250 ibn-i Ishak; Bi_daye: 4/ 245; Hilye: 1/ 20; Mecma'uz-Zevaid: 6/160.

25 1 Bidaye: 41244; i~abe: lf238; Hilye: 1/118.
252 Miistedrek: 3/227; ibn-i Sa'd: 3j274.
540 Milslilmanltk

seylime ve Beni Hanife ile yap1lan <;:arp1~malarda miisliimanlar ii<;. defa

bozguna ugradllar. Sabit ve Ebu Huzeyfe'nin kolesi Salim:
« - Biz Resuliillah (s.a.v.) ile beraber boyle sava~mworduk.» dedi-
ler ve bir siper kaz1p i<;ine girdiler. ~ehit dii~iinceye kadar da sava~­
tilar.253
Muhammed b. Sabit b. Kays b. ~emmas'dan: Yemame sava~mda
miisliimanlar bozguna ugraymca, Ebu Huzeyfe'nin kolesi Salim:
« - Biz, Resuliillah (s.a.v.) la beraberken boyle yaprhlyorduk.» dedi
ve bir <;ukur kaz1p i<;ine dikildi ve sava~maya devam etti. 0 giin muha-
cirlerin sancag1 ona verilmi~ti. ~ehit oluncaya kadar sava~ti. Bu M.dise
Hz. Ebu Bekir zamamnda hicretin onikinci ytl1 oldu.254
Ebu Said el-Hudri'den: Abbad b. Bi~r'den duydum. ~oyle diyordu:
« - Ya Eba Said, geceleyin gokte bana sanki bir yol a<;:tldtgmi, ge<;-
tikten sonra da kapand1g1m gordiim. Bu, biiznillah, ~ehitliktir.» dedi.
Ben de:
« - Hay1rd1r in~allah!» dedim. Yemiiple sava~mda bakt1m. 0, en-
sara ~oyle bag1nyordu:
« - Kih<;:lanmzn1 kmlanm k1nn ve digerlerinden aynlm! Ey ensar,
diger sava~<;:Ilardan aynhn! »
Onun bu <_;agnsi iizerine, ensardan dortyiiz ki~i aynld1. i<;lerinde
yabanc1 yoktu. bnlerinde Abbad b. Bi~r, Ebu Diicane, Bera b. Malik
varq1. Bunlar, Miiseylime'nin bah<;:e kap1sma kadar geldiler. Orada <;:ok
~ichletli <;:arpi~malar oldu. ·Abbas b. Bi~r bu <_;arpi~mada ~ehit dii~tii. Yii-
ziinde bin;ok yara gordiim. Onu, ancak viicudundaki bir i~aretten tani-
yabildim.255
Cafer b. Abdullah b. Eslem el-Hemedani anlatiyor: Yemame sava~m­
da ilk yaralanan Ebu Akil el-Uneyfi'ydi. Omuzlanyle kalbi arasma ok isa-
bet etmi~ti. Yarah halde yere dii~tii. Ok pkanld1. Sol tarah, ald1g1 yara
sebebiyle tutmuyordu. Bu hadise daha sabahleyin olmu~tu. Daha sonra
karargaha gotiiriildii. Sava~ iyice ~iddetlenince -ki, miisli.imanlar hezime-
te ugram1~lar, e~yalanm b1rakiP, geri <;ekilmi~lerdi. Ebu Ukeyl ise <;:ok
1zd1rap <;ekiyordu.- Ma'n b. Adiy'in ensara ~oyle seslendigini duydu:
« - Allah i<;:in, Allah i<;in, dii~mana bir daha saldmmz! » Ma'n, dii~­
mana sald1rmak i<;in acele ediyor ve ensara:
«:- Bu tarafa gelin, bu tarafa gelin! » diye sesleniyon.lu. Nihayet
ensar teker teker aynhp orada topland1lar.
Abdullah ibn-i Orner (r.a.) diyor ki: Ebu Akil, kavminin yamna git-
. mek i<;in yerinden kalkti. Ben:

253 Mecma'uz-Zevaid: 9/322; EI-istiab: 1/194; isabe: 1/196.

254 tlm-1 Sa'd: 3/88.
255 tbn-i Sa'd: 3/441.
 Sava§ 541

«- Ya Eba Akil, ne yapmak istiyorsun? Sen sava~amazsm!» dedim.

0 ise:
«- . Miinadi benim ismimi soyledi. » dedi. Ben de:
« - 0, ensan ~ag1nyor, yarahlan degil.» dedim. 0 ise:
<<- Ben de ensardamm ve siiriinerek de olsa gidecegim. » dedi.
Sonra kendini toplad1, kllicim sag eline ald1 ve:
« - Ey ensar! Huneyn sava~mdaki gibi bir daha hiicum edin! » di-
ye nida etmeye ba~lad1. Biitiin ensar topland1. Dii~mana kar~1, diger
miisliimanlardan daha biiyiik bir ~ecaatle hiicuma ge~tiler ve dii~man1
bah~eye sikl~Urdllar. Orada birbirlerine girdiler ve korkun~ bir kllw
sava~1 oldu. Ebu Akil'e bakt1m. Yarah olan kolu omuzundan kopup yere
dii~mii~tii. Ondort yara daha alm1~t1 ki, hepsi de oldiiriiciiydii. Sonunda
Allah'm dii~man1 Miiseylime oldiiriildii. Sava~tan sonra Ebu Akil'in ya-
nma vard1m. Son nefesini vermek iizereydi.
« - Ya Eba Akil.» dedim. Kendini zorlayarak:
<t- Sayle, se.va~1 kim kazanm?» dedi. Ben de:

«Miijde!» dedim ve sesimi yiikselterek, Allah dii~manmm oldiiriil·

diigunii soyledim. Allah'a hamdederek parmag1m semaya dogru kald1rd1
ve son nefesini verdi. Sava~tan sonra Medine'ye doniince, durumu Hz,
Orner'e haber verdim.
« - Allah rahmet etsin! 0 ~ehit olmak istiyordu. Bildigim kadany-
Ia de peygamber eshabmm en se~kinlerinden ve 1slama ilk girenlerden-
di. » dedi. 256
Enes (r.a.) den: Yemame sava~mm yap1ldig1 giin, miisliimanlar ara-
smda panik ba~laymca Sabit b. Kays'm yamna gittim. Onu «Hanub
denilen ve oliiye siiriilen bir ~e~it koku siiriiniip ~ehit olmaya hazirla-
mrken buldum. Ona:
« - Amca, vaziyetini gormiiyor musun?» dedim. 0:
<<- Biz, Resuliillahla beraberken boyle sava~mazd1k. Ne kotii dost-
lar se<;mi~siniz? Allah'1m, miirtedlerin i~lerinden ve miisliimanlann yap-
tiklarmdan Sana sigminm. » dedi. Sonra da ~ehit oluncaya kadar sa-
va~ti.257
Bir ba~ka rivayette bu hadise ~oyle anlatihr:
Yemame sava~mda miisliimanlar hezimete ugradllar. 0 zaman Sabit:
« - Yaz1k ~u miirtedlere ve mabutlanna, yaz1k ~u miisliimanlara ve
yapt1klan i~lere! » dedi. Miiseylime'nin bah<;e duvarlanndaki bir gedikte
bir adaJil duruyordu. Sabit, onu oldiirdii ve kendi de ~ehit oldu.258

256 lbn-i Sa'd: 3/474,

757 Taberan; isabe: lf 195; Mecma'uz-Zevaid: 9j 323; Miistedrek: 3/ 235.
258 Feth'ul-Bari: 6/405; Beyhaki: 9/44.
 542 Musliimanltk

Yermuk Sava~1:

Sabit el-Biinani'den: Yennuk sava~mda ikrime b. Ebi Cehl atmdan

inip sava~maya ba~lad1. Halid b. Velid, ona:
<<- Boyle yapma ya ikrime, senin oliimiin miisliimanlar ic;in bii-
yiik kay1p olur.» dedi. Fakat ikrime:
<<- B1rak beni ya Halid! Senin Resuliillahla giizel bir gec;mi~in var.
Halbuki ben ve babam, Resuliillaha en c;ok eziyet edenlerdendik.>> dedi
ve ilerledi. Sonunda ~ehit edildi. 259
Ebu Osman el-Gassani, babasmdan ~oyle nakletmi~tir: Yennuk sa-
va~mda, ikrime b. Ebi Cehl:
« - Resuliillah (s.a.v.) la birc;ok yerde sava~t1m. Bugiin sizden ka-
pyorum.» dedi. Sonra da:
« - Kim oliinceye kadar sava~mak iizere soz verecek?» diye ses-
lendi. Amcas1 Haris b. Hi~am, D1rar b. el-Ezver ba~ta olmak i.izere ath
ve yaya dortyiiz miisliiman soz verdi. Halid'in c;admmn oniinde hepsi
de yaralanmcaya kadar sava!?a devam ettiler. Onlann c;ogu !?ehit oldu.
\!>Irar b. el-Ezver de bunlarm arasmdayd1. 260
Taberi'nin Seri'den (o ~uayb'dan, o da Seyf'den) tahric; ettigi ha-
diste ~u ilave vard1r:
<<Fe~akarca sava!?anlar hepsi !?ehit oldu. D1rar b. el-Ezver de !?ehit-
ler arasmdaydL»
ikrime yaraland1ktan sonra Halid geldi. ikrime'nin ba~1m dizine,
Amr b. ikrime'nin ba~1m da ayag1 iizerine koydu ve yiizlerini ok~amaya
ba~lad1. Halid, onlann ag1zlanna su damlatrrken, ikrime:
« - Orner b. Hattab bizim ~ehit olamiyacagimlZl iddia ediyordu.»
dedi. 261

Sahabe'nin Allah Volunda Oliime Ko~tuklarma

Dair Diger K1ssalar

Ebu'l-Bahteri ve Meysere'den: Siffin sava!?mda Ammar b. Yasir

sava~1yor, fakat bir tiirlii ~ehit olamiyordu. Ali (r.a.) ye geldi ve:
«- Ya Emir'el-Mi.i'minin, durum boyle, boyle!..» deyip meseleyi an-
lath. Hz. Ali de:
« - B1rak, bundan vazgec;.» dedi. Ammar bu istegini iic; defa tek-
rarladr. Sonra kendisirie slit getirildi. 0 da ic;ti ve:

259 ibn-i Asakir; Kenz'ul-Ummal: 7/75; Beyhaki: 9/44.

260 Bidaye: 7/11.
261 Taheri: 4/36.
 Sava§ 543

«- Resullillah (s.a.v.) bana, bu dlinyadaki en son ic;ecegim $eyin

slit oldugunu soylemi$ti. » dedi.
Sava$a devam etti ve $ehit oldu.262
Bir ba$ka rivayette, Ehft Sinan ed·Dlieli $Oyle naklediyor:
« - Bakt1m, Ammar h. Yasir bir kOle c;agmp ondan ic;ecek bir$ey
istedi. 0 da bir bardak slit getirdi. Ammar slitli i<;ti ve:
« - Allah ve Resulli dogru soyledi. Bugtin dostlanm Muhammed
ve arkada$lanna kavu$acag1m. » dedi. 263
Ba$ka bir rivayette, ihrahim h. Ahdurrahman b. Avf $Oyle rivayet
ediyor: S1ffin sava$mda $ehit oldugu glin Ammar h. Yasir'in $0yle de-
digini duydum:
« - Ben Cebbar alan Allah'a kavu$uyorum. Cennet hurileriyle ev-
lerrecegim! Buglin dostlanm Muhammed ve Eshabma kavu$uyorum. Re-
sullillah (s.a.v.) bana, dlinyadan son nasibin bir yudum slit olacak, de-
mi$ti.»264
Enes. anlat1yor:
Bera h. Malik'in yanma girdigimde, o $arkl soylliyordu. Ona:
« - Allah sana bundan daha hay1rhsm1 soyletsin.» dedim. 0 ise:
«\ Yatag1mda olmemden mi korkuyorsun yoksa? Hay1r. Vall<,!hi
Allah, beni $ehitlik $erefinderr ' mahrum etmez. Mli$tereken oldlirdlikle-
rimiz hari<;, tek ba$Ima ytiz dti$man oldlirdlim. » dedi.
Hakim'in tahric; ettigi bir hadiste Enes (r.a.) $0yle diyor:
iran'da yaptlg1m1z Akabe sava$mda, herkes c;ekildikten sonra, Bera
kalktl, atma hindi. Arkada$lanna donerek:
· « - Bugtin ne kotli dostlar sec;mi$siniz.» dedi ve dli$rnana bir ham-
le yapt1. Bundan sonrad1r ki, Allah, mlisllimanlara fethi mtiyesser kild1.
Bera da o gtirr $Chit oldu. 265
Ubeyd b. Abdullah b. Utbe, Hz. Omer'den $U ha.diseyi duydugunu
naklediyor: Osman b. Mazun, eceliyle vefat ettiginde ic;imde bir $eyin
eksildigini hissettim ve: '
« - $u adama bakm, dtinyadan el-etek c;ekmi$ti. Sonunda $ehit ol-
madi da, eceliyle Oldti.» dedim. Eceliyle olmesi benim gozlimden dli~­
mesine sebep olmu$tU.
Daha sonra, Resultillah (s.a.v.), Rabbine kavu~unca, ben:
· -~- ' "'lfi
w Mecma'uz-Zevaid: 9/ 297.
263 Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 9f298. 1
264 Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 91296; Miisned-i Ahmed b.Hanbel.
2115 El-Bagavi; isabe: 1/143; Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 9/324; Miistedrek: 3/291;
Hilye: 1/350.
544 Miislilmanltk

« - Vay be, bizim en iistiinlerimiz ecelleriyle oliiyorlar! » dedim.

Daha sonra, Hz. Ebu Bekir vefat etti. Ben yine kendi kendime:
« - Yaz1k bana, en ses:kinlerimiz ecelleriyle oliiyorlar!» dedim. Bun-
dan sonrad1r ki, goziimden dii~mii~ olan Osman b. Mazun'a saygi duy-
maya ba~lad1m. 266

:266 ibn-i Sa'd; Miintehab: 5/240.

 ESHABIN K.AHRAMANLIGI

Hz. Ebu Bekir'in Kahramanhg1 :

Hz. Ali:
«- Ey Nas; bana insanlann en yigidinin kim oldugunu soyleyebi-
lir misiniz? » diye sordu.
«- Sensin, ya Halife Hazretleri.» dediler.
« - Ben sadece teke tek sava~h~m kimseleri haklad1m. Siz, bana
insanlann en. yigidini so;rleyin. Goriiyorsunuz ki ben degilim.» dedi.
«- Bilmiyoruz, kimdir?» diye sordular.
«- Ebu Bekir' dir. Bedir sava~mda Allah'm Resuliine bir golgelik
yapqu~tlk. Mii~riklerden: kendisine bir tehlike gelmemesi i<;in, I kim Al-
laMn Resftli.inu bekleyecek? dedigimizde, andolsun ki, Ebu Bekir'deJ;J.
ba~kas1 bu i~e yana~mad1. K1hcm1 <;ekip, Resuliillahm ba~mda nobet tut-
tu. Kimse ona sald1ramad1~ gibi•, Ebu Bekir, sald1ram da hakhyordu.
1~te bu insanlarm en k;ahramamd1r.» dedi. 267

Hz. Omer'in Vigitligi :

Hz. Ali anlatlyor:

Medine'ye hicret edenler arasmda Omer'cien ·ba~kasmm elini kolunu
sallayarak Mekke'yi terkettigini gormedim. Hicret etmeye niyet ettigi
zaman, klhcm1 ku~and1. Yaym1 omuzuna att1. Elinde de oklan van :Ii.
Kabe'ye geldi. -Kurey~ ileri gelenleri, Kabe'nin etrafmdayd1.- Kabe'yi
yedi defa tavaf etti. Makam-1 ibrahim'de iki rekat namaz klld1. Sonra,
ag1r ad1mlarla onlann yanma yakla~h ve: '
<<- Kahrolas1calar! Kim annesini mahzun, <;ocugu nu yetim, kansm1

267 Bezza_r, Hz. Ali:den. Mecme'uz-Zevrud: 9/ 46.

F : 35
 546 Milslilmanhk

dul b1rakmak istiyorsa, ~u vadide benim pe~imden gelsin! » diye mey-

dan okudu. Kimse onun arkasmdan gidemedi. 268

Hz. Ali'nin Vigitligi :

Uhud sava~mda, Hz. Ali, Fatnna'nm yanma geldi ve:
«- Ya Fatima, kllicimi getir! Uzillme, ben ne korkag1m, ne de soy-
suzum! Andolsun ki, ben Muhammed'e yard1m ve kullanm hakklyla hi-
len Allah'm nzas1 ugrunda miicadele edecegim! » dedi.
Allah'm Resulii, Ali'ye hitaben:
« - Eger sen giizel sava~mi~san, Sehl b. Huneyf ile ibn-iis·Snnme
de giizel sava~ml~tlr.» dedi. 0 strada, Cibril:
« - Ya Muhammed! Andolsun ki, bu daha iistiin. Sana daha ~ok
yard1m etmi~tir.» dedi. Allah'm Resulii:
« - Ya Cebrail! Ali yabanct degil, bendendit.» buyurdu. Cebn1il de:
· « - Ben de sizin ikinizdenim.» diye ilave etti. 269
Hendek sava~mda, Amr b. Abd·i Ved iizerin:deki o me~hur i~aretiy­
le270 meydana ~1kt1. Amr atlm durdurunca, Hz. Ali, ona:
«- Ya Amr! Hani sen Kurey~'e soz vermi~tin. Birisi seni iki giizel
yoldan birisine davet ederse, mutlaka birisini se~meye kararhydm.,, de-
di. Amr:
« - Dogru.» diye cevap verince:
« - 0 hal de, seni teke tek sava~a davet ediyorum!, teklifinde bu-
~ lundu.
« - 0 halde, seni Allah'a, Resuliine ve !slama davet ediyorum.»
dedi. Amr:
« - Konu~tugun: ~eye bak, istemiyorum.» deyince:
« - Ni~in yegenim? Andolsun ki, ben seni oldiirmek istemiyorum.>>
dedi. Hz. Ali:
« - Ama, vallahi ben seni Oldiirmek istiyorum.» diye kar~1hk verdi.
Bu s1rada, Amr k1zd1, atm1 mahl::nuzlad1. Ali'nin yamna geldi. Atlarmdan
indiler. Meydanda· hirer defa dondiiler. Hz. Ali bir darbede onu Oldiir-
di.i:211
Amr b. Abd-i Ved, demir z1rhlar i~inde meydana ~1kt1. Kendisiyle
teke tek sava~acak birini istiyordu. Hz. Ali, yerinden flrlad1:

268 ibn-i Asakir, Ali b.Ebi Talib'den . .Miintehab-i Kenz'ui-Ummal: 4/387.

w Bezzar, Cabir'den: .Mecme'uz-Zevaid: 6/122, 123. (Burada, Ebft Diicane ile de mu-
kayese ettigi kaydedilir.) Taberani, ibn-i Abbas'dan.
770 hc.ret: 0 glinkii kahramanlann kendilerini tamtmak i<;:in gogsiine, omuzuna,
sanj:p.na takt1klan tiiy veya benzeri ~eylerdir.
271 Taheri, tbn-i ishak tarikiyle, Yediz b. Rumman'dan, 0 da Urve b. Abdullah'dan,
onlar ise, Ka'b b. Malik'ten. Kenz'ui-Ummal: 5/.281.
 Sava§ 547

«- Onun kar~ISlna ben pkacag1m ya Resulallah! » dedi. Hz. Pey-

gamber:·
«- 0 Amr'd1r. Sen otur hele!, buyurdu.
Amr:
«- Kaqnma <;1kacak bir yigit yok mu?» diye bag1rmaya ve ileri
geri konu~maya ba~lad1. «$ehit olanlanrnzm girecegini iddia ettiginiz
cennet nerede? Kar~1ma <;Ikaracak bir adam bulam1yor musunuz? » di-
yordu. I;Jz. Ali tekrar yerinden f1rlad1:
<<- Ben, ya Resulallah! '' dedi. 0 da:
, <<- Hele sen otur! » buyurdu. Amr ii<;iincii defa da bagmnca, tek-
rar Hz. Ali yerinden flrlad1. 0 s1rada Amr ~iir soyliiyordu.
<<- Ben ya Resulallah! » dedi. 0 da:
<<- 0, Amr'd1r.» buyurdu. Bunun iizerine Hz. Ali:
<<- Amr da olsa ne <;Ikar?» dedi. Allah'm Resulii, kendisine izin
verdi. Hz. Ali ~oyle soyleyerek meydana atlld1:
« - Hele dur, acele etme. Yetim! Sana i<;imden gelerek, ustaca, yi-
git<;e bir ders verecegim. Dogruluk herkese zafer kazand1nr. Ben, sana
bir cenaze merasimi hazirlatacagimi umuyorum. K1h<; darbelerim biitiin
sava~larda yad edilip, dillere destan olacak.» dedi. Bunun iizerine Amr:
<<- Sen kimsin?» diye sordu.
<<-Ali.»
<<- Abd-i Menaf'm oglu mu?»
~<- Ben, Ebu Talib'in oglu Ali'yim.»
. « - Yegenim! Amcalann arasmda senden ya~h olanlar yok mu? On-
lar kar~1ma <;Iksmlar. Ben, senirr kamm akltmak istemiyorum.» dedi.
Bunun iizerine Hz. Ali:
« - Fakat ben, senin kamm ak1tmak istiyorum.» diye kar~d1k verin-
ce, Amr ofkelendi. Atmdan indi. Bir ate~ par<;as1 gibi parlayan k1hcmi
<;ekti. Ofkeli ofkeli Hz. Ali'ye sald1rdl. Hz. Ali, onun hiicumunu kalkaniy-
la kar~dadl. Amr oyle ~iddetli bir darbe indirdi ki, kalkani par<;alandl.
Kth<;, kalkamn yangmdan ge<;erek Hz. Ali'nin ba~ma isabet edip, ba~m­
dan hafif yara aldt. Hz. Ali de bir kdw darbesiyle, Amr'm boyun damar-
lanm kesti. Amr yere dii~tii. Toz bulutlan yiikselmeye ba~lad1. Tekbir
sesini duyunca, Hz. Ali'nin Amr't Oldiirdiigunii anlad1k. Orada Ali ~oyle
diyordu:
<<- Siivariler bana m1 hiicum edecek? Onlann i~ini de bitiririm. Ar-
kada~lar, onlan siz bana btrakm. Bugiin, kinim, kelle u<;urmayan klh-
Cim, sava~ meydamm terkime mani oluyor. Beyinsizlikleri sebebiyle ta-
~a kul oldular. Bense, hakh olarak Muhammed'in Rabbine kul oldum.
Onu tozlu, herkesin gorebilecegi yere kiitiik gibi devirdikterr sonra don-
dum. Onun iizerindeki elbiseye de dokunmadim. Eger yere dii~en ben
548 Miislilmanltk

olsayd1m, o benim elbisemi ~1kanp gottirurdii. Ey Hendek sava!?ma ka-

t!lan miisliimanlar! ·A llah'm dinini ve peygamberini yalmz b1rakacagim1
akhmza bile getirmeyin! ». Sonra Hz. Ali, sevim; i~inde Resuliillahm ya-
nma d6ndii. 0 s1rada Hz. Orner:
« - Ke~ke onun z1rhm1 alsaydm. Araplarda boyle z1rha az rastla-
mr. » dedi. Hz. Ali de:
« - Avret yerini orttiigu i~in ztrhm1. almaktan vazge~tim.» dedi. 272
Selerne b. Ekva anlat1yor:
tjg giin orada kahp Hayher'e miiteveccihen yola <;1kt1k. Am cam
Amir de yamm1zdayd1. $oyle demeye ba!?lad1:
«- Allah'1m! Sen olmasaydm dogru yolu bulamaz, zekat vermez,
namaz k1lmazdik. Biz, lutfun olmadan ya!?ayamay1z. Bize huzur ver.
S,a na kavu!?unca da, bizi lutfunla koru.» Bunu duyan Allah'm Resulii:
« - Bu kim? » diye sordu.
<<- Amir. » dediler. Ona hitaben:
« - Rabbin senin giinahlanm affetsin.» buyurdu. Allah'm Resulii ,
kime boyle bir duada bulunsa, o !?ehit olurdu. Devesinin iize~inde olan
Orner:
<<- Ke~ke Arnir'in mazhar oldugu lutfa biz de mazhar olsayd1k. ,,
dedi.
Hayber'e geldik. Murahhab, kilicmi sallayarak ortaya ~1kt1:
<<- Hayber, benim kahraman, tecriibeli bir silah~or oldugumu bi-
lir. Girdigim sava~larda deh!?et saganm.» diye ~iir okumaya ba~ladi. Bu-
nun kar~lSlna Amir (r.a.) <;1kt1. 0 da:
« - Hayber, benim de kahraman, tecriibeli, goziimii budaktan esir-
gemeyen bir silah~or oldugumu bilir.» ' diyordu.
Birbirlerine iki~er hiicum yaphlar. Bir ara, Murahhab kihgla, Amir'
in kalkanm1 par~alad1. Arnir buna seviniyordu. Ansiziii, kazara kihei
kendine dondii, ag1r yara alarak, ruhunu teslim etti.
Yolda Resuliillahm eshabmdan bir grupla kar~1la~t1m .
«- Amir'in ameli bo~a gitti. Kendisini oldiirdii! » diyorlard1. Bu-
nun iizerine aglayarak Resuliillaha geldim.
<<- Ne oldu, ne var?» buyurdular.
«- Amir'in ameli bo~a gitti, diyorlar.» dedim.
<<- Bunu soyleyen kimler?» buyurdu.
<<- Eshabmdan bir grup.» dedim.
<<- Onlar bilmiyorlar. Tam aksine, Ami(e iki kat ecir var. » buyurdu.
Daha sonra, Resuliillah, goziinden rahats1z alan Ali'ye (r.a.) haber
gonder ip ~ag1rd1. Ve: << Bugiin sancag1, Allah'1 ve Resuliinii seven birine

zn Bidaye: 4/106; Beyhaki; tbn-i tshak.

 Sava§ 549

verecegim.» buyurdu. Gidip Ali'yi (r.a.) getirdim. Resuliillah gozi.ine ti..i-

kiirdi.i ve iyile~ti. Sancag1 da ona verdi. Yine, Murahhab:
« - Hayber benim, kahraman, tecriibeli bir silah~or oldugumu hi··
lir. Girdigim sava~larda deh~et sa~anm.» diyerek ortaya <;1kt1. Kar~Isma:
« - Ben de annemin (arslan!) diye ad koydugu birisiyim. Ki.ikreyen
arslana benzerim. Di.i~manlara oliim ve deh~et sasanm. » diyerek Hz.
Ali (r.a.) pkt1. ilk hamlede, Murahhah'1 ba~mdan yaralad1. Vakit kaybet-
meden i~ini bitirdi. Boylece Hayber'in fethi ger<;ekle~ti.Z73
Resuliillahm kolesi Ebi't Rafi anlatiyor:
Ali (r.a.) ile beraber Hayber'e gittik. Allah'm Resulii, sancag1 Ali (r.a.)
ye verdi. Ali (r.a.), Hayher kalesine yakla~mca, kale halki, Ali (r.a.) yi di-
$arda kar~Ilad1. Aralarm:da sava$ ba~lad1. Sava~ s1rasmda bir Yahudinin
kih<; darbesiyle Hz. Ali (r.a.) nin elinden kalkam di.i~tii. Bunun iizerine
Ali (r.a.), kale kapiSim eline ahp, kalkan olarak kulland1. Allah, Hayber~in
fethini ger<;ekle~tirinceye kadar, Ali (r.a.) kap1y1 elinden b1rakmadi ve
sava~maya qevam etti. Fetih ger<;ekle~tikten sonra, kap1y1 bir kenara atti.
Sekiz ki~i ile bu kap1y1 ancak yerinden oynatabildigimizi hatirlanm. 274
Bir diger rivayette, Cabir (r.a.) ~oyle der: Hayber sava~mda Ali (r.a.)
kale kap1smi merdiven gibi tuttu. Mi.isliimanlar kap1mn iizerinden tu...
manarak, kaleye girdiler. Boylece fetih ger<;ekle~ti. Zaferden sonra, kirk
ki~i kap1y1 kald1rmaya kalkti, gii<;leri yetmedi. 275 ·

Tal'\ b. Ubeydullah'm (r.a.) Vigitligi :

Uhud sava~mda, Talha (r.a.) ~u beyitleri soyledi: <<Biz, her zaman

galip ve her ~eye sahip olanlann koruyuculanyiz. Sevgili peygamberimi-
zi savunuyoruz. Sava~larda, di.i~manlanna arslan pen<;esi gibi vuru$lar la
darbeler indiriyoruz. »
Allah'm Resuli.i, Uhud'dan donmeden once, Hassfut'a:
« - Talha hakkmda bir methiyye soyle.» buyurdu. Bunun i.izerine
Hassan:
« - Talha (r.a.), Uhud sav~mda en kotii ve gii<; bir anda Muham·
med (s.a.v.) e yard1m etti. Onu koruma ugrunda, avu~lar1 m1zrakla:r;a
hedef oldu. Kilt<; darbeleri altmda, parmaklan kesilerek kanlar ic;:inde
kald1. <;olak oldu. Muhammed (s.a.v.) istisna edilirse, miisliimanlann en
onde geleniydi. Tek ba~ma 1slami ayakta tutmu~tur.»

273 Miislim; Beyhaki; El-Bidaye: 4/ 187; ibn-i ishak; Vakidi; Miisned-i Ahmed b.
Hanbel.
274 ibn-i ishak.
275 Beyhaki, Miistedrek, El·Bidaye: 4/189; ibn-i Ebi ~eybe; Miintehab: 5/44.
550 M.i isWmanhk

Ebu Bekir (r.a.) ise, onun hakkmda ~oyle der:

«Dii~man siivarileri iizerine at siirdiigii zaman,, dini miidafaa eden,
dogru yolu gosteren peygamberi korudu. Resuliillaha meftun birc;ok
miisliiman ve muhafizlan kac;arken, tek yerinden kipirdamayan, her ~eye
gogiis geren oydu. Ya Talha b. Ubeydullah! Mutlaka cennetlere girecek
ve ceylan gozlii cennet hurileriyle evleneceksin.»
Orner (r.a.) da onunhakkmda ~oyle der:.
<<Herkes, Resuliillahi terkedip, yalmz biraktigi zaman, kihciyla onu
tek ba!?ma korumak ic;in her~eyi gaze alan Talha idi.>> Bu sozleri duyan
Allah'm Resulii:
« - Dogru soyliiyorsun, ya Orner!,, buyurdu. 276

'
Zubeyr b. Awam'm Vigitligi ·:

Said b. Miiseyyib anlat1yor:

Allah yolunda ilk once kihc1m kmmdan s1y1ran Ziibeyr b. Avvam
olmu~tur. Bir giin ku~luk uykusundayken, «Resuliillah oldiiriildii! » diye
bir ses i~itmi~; kihcmi c;ekerek hemen d1~an ftrlami~, yolda Resuliil-
lah ile kar!?Ila~mi~. Allah'm Resulii:
« - Bu ne hal, ya Ziibeyr?» diye sorunca:
«~ Senin oldiiriildiigiinii duydum da! .. » diye cevap vermi~.
« - Peki, ne yapacaktm?»
<<- Vallahi her oniime gelen Mekke'liyi oldiirmeye niyet etmi~tim.»
Bunun iizerine Resulilllah, Ziibeyr'e haYJr duada bulunmu~tur.
Ziibeyr'i meth hususunda Esedi de ~u beytleri sayler:
«ilk defa Allah yolund~fke ile c;ekilen k1hc;, i~te ~u Ziibeyr'in ki-
hcidir. Allah'm nzasm1 kazanm1~1Ir. 0, bu ilk hamiyyetperverligi ile,
~eref iistiine ~erefe nail olmu~tur.» 277
Urve anlat1yor:
Ziibeyr b. Avvarn, miisliiman olduktan sonra, Muhammed'in (r.a.)
inii~rikler tarafmdan yakalamp gotiiriildiigunii i~itmi~. 0 zaman heniiz
oniki ya~mdayd1. K1hcmi SIYJrarak, Mekke sokaklannda etrafma deh-
~et sac;arak dola~maya ba~lami~. Elinde kll1c;, Mekke'nin yiiksekc;e bir
yerinde Resttliillah ile kar~Ila~mi!?. Ziibeyr'i goren Resuliillah:
«- ·B u ne hal?>> diye sorunca:
« - Senin yakalamp, gotiiriildiigiinii duydum da!..» diye cevap ver-
mi!?. Bunun iizerine Resuliillah:
« - Peki, ne yapacaktm?» deyince:

ibn-i Asakir, Talha'dan; Miintehab: 5/68; El-Lisan: 3j77.

'Zl6,
m ihn-i Asakir.
 Sava§ 551

«- Seni yakahyam i~te bu klhc1mla dograyacaktlm.» demi~tir.

Resuliillah, Ziibeyr'e ve klhcma hay1r duada bulunmu~:
« - Haydi, evine git! » buyurmu~tur.
t~te Ziibeyr, Allah yolunda ilk kil1~ ~eken kimseqir. 278
Uhud sava~mda Kurey~ ordusunun sancagui1 ta~Iyan Talha b. Tal·
hat'iil·Abderi, meydana <;Ikarak, islam ordusundan er diledi. Herkes
ondan <;ekiniyordu. Ziibeyr b. Avvam kar~ISlna ~1kt1. Talha'nm iizerine
atllarak devesine bindi. Talha'y1 yere nrlatti. Kendisi de iizerine atladt.
Kihciyla ba~m1 govdesinden ay1rd1. Allah'm Resulii, Ziibeyr'e hay1r dua-
da bulundu ve:
<<- Her peygari:J.berin bir yardimCISI vard1r. Benim yard1mc1m da
Ziibeyr'dir. Eger, Talha'ya kar~1 Ziibeyr pkmasayd1, ben ~1kacakt1m.
<;iinkii, halkm ondan ~ekindigini gordiim.» 279
Hendek sava~mda Nevfel b. Abdullah meydana <;1k1p er diledi. Kar-
~lsma Ziibeyr b. Avvam ~1kt1. Bir kil1~ darbesiyle Nevfel'i ikiye bi~ti.
K1hcmm agz1 dondii. Sava~ meydamm terkederken: <<Ben, se~kin, iim-
mi peygamberi koruyan, O'nu miidafaa eden bir yigidim.» diyordu.280
Hz. Ebii Bekr'in klZl Esma (r.a.) anlatiyor:
Mii~riklerden silahh 'biri, meydanda yiiksek~e bir yere 91kt1 ve:
« - Kaqama ~Ikacak yigit istiyorum! » diyordu. Resuliillah, miislii-
manlardan birisine:
« - Sen ~Ikar mism?» diye sordu.
«- Sen bilirsin, ya Resulallah! » diye cevap verdi. Bu s1rada Zii-
beyr yerinde duram1yordu. Bunun farkma varan Resuliillah:
« - Sen kalk, ya Ziijleyr! (ibn·i Safiyye)» diye emir buyurdular.
Ziibeyr meydana ~11ft1. Mii~rikin yanma vanr varmaz sald1rdi. Bir-
birlerine sanld1lar. Sonra yuvarlandllar. Durumu takip eden Resuliillah:
<<-Once hangisi ~ukura dii~erse' o olecek! » buyurdu. Peygamber ve
miisliimanlar dua ettiler. Kafir ~ukura yuvarland1. Ziibeyr, onun gogsii
iistiine ~1kt1 ve Wni bitirdi.281 .
Abdullah b. Ziibeyr anlatlyor:
Hendek sava~mda ~ocuklar ve kadmlarla beraber kalede birakild1m.
Yammda da Orner b. Ebi Seleme vard1. Onun omuzlarma <;1karak di~a­
n baklyordum. Baham, bir o tarafa, bir bu tarafa hiicum ediyor, her
tarafa yeti~iyordu. Ak~am olunca kaleye, yan1m1za geldi.
<<- Babacigim, bugiin yaptiklanm gordiim.» dedim.

m ibn-i Asakir; Htlye: 1/ 89; Mlintehab: 5 j69; EI-isabe:. 1/ 545; Ed-Delail: Sh. 224.
m tbn-i Ishak; El-Bidaye: 4/ 20.
2ro tbn-i tsMk; El-Bidaye: 4/ 107.
281 !bn-i Cerlr; Miintehab: 5/ 69.
 552 MiisWmanltk

«- Oyle mi, yavrucugum?»

«- Evet, baba!» ' .
<<- Anam, babam sana kurban olsun! » diye kar~1hk verdi. 282

Urve anlatlyor: Resuliillahm eshab1 Yermuk sava~mda Ziibeyr'e:

« - Haydi, saldmya ge~ de, biz de pe~inden gelelim.>> dediler. Zii-
beyr:
«- Ben ge~erim ama, siz gelmezsiniZ.>> dedi.
«- Soziimiiz soz.» dediler. Ziibeyr hiicum etti. Dii:;;man saflanm ya-
rarak ote tarafa ge~ti. Arkasmda kimse yoktu. Sonra geri donmek is-
tedi. Atmm geminden tutup, omuzuna iki kxh~ darbesi indirdiler. Bu iki
yara arasmda Bedir' de aldxgx bir kxh~ yarasx izi daha vardx. Ben kii~iik­
ken, parmaklanmx bu yara izlerinin bulunduklan yere sokarak oynar-
dxm. Sava:;;ta on ya:;;m'daki oglu Abdullah b. Ziibeyr de beraberindeydi.
Onu atma bindirmi~ ve birinin yanma birakm1:;>t1.283

Sa'd b. Ebi Vakkas'm Yigitligi :

Allah'm Resulii, i~lerinde Sa'd b. Ebi Vakkas'm da bulundugu bir

seriyyeyi, Hicaz taraflannda Rabig denilen bir yere gonderdi. Burada
mii:;;rikler, miisliimanlara saldxrdxlar. Sa'd b. Ebi Vakkas o s1rada mii~ ­
. riklere kan;n oklanm kulland1. Allah yolunda ilk ok atan o oldu. Bu
miisliimanlann yaptlgx ilk sava:;;tx.
Sa'd bir ~iirinde: «Benim oklanmla, arkada~lanmx korudugum ha-
beri Resuliillaha ula~mac;h- mx? Ben, her yerde, oklanmla dii~mam piis-
kiir ttiim. Ya Resulallah r Benden once hi~ kimse, dii~mana kar~1 ok kul-
lanmadt.» der.284
Sa'd, Uhud sava~mda bir okla ii~ ki ~i oldiirdii. Bir ok, dli~manla
Sa'd b. Ebi Vakkas arasmda ii~ defa kar~xhkh teati edildi. Sa'd, her
ati~ta bir ki~inin canma okuyarak, ii~ ki~inin hesabm1 gordii. Her kes
buna hayret etti.
Sa'd bu oku Resuliillah'm verdigini, kendisine: «Anam, babam sa-
na kurban olsun! >> buyurdugunu soyler.285
Thn·i Mesi'td anlat1yor: Sa'd, Resuliillah ile beraber, Bedir'de, hem
piyade, hem de siivari gibi sava~m1~t1r. 286

11\2 Beyhliki; EI-Bidaye: 4/ 107.

283 Buhari; El-Bidliye: 7jll.
2ll4 ibn-i Asakir; Miintehab: 5/72.
285 ibn-i Aslikir; MUntehab: 5172.
286 Bezzar; Mecme'uz..Zevliid: 6j82
 Sava§ 553

Hz. Hamza'nm Yigitligi :

Haris'it·Tembni anlat1yar: Hamza b. Abdiilmuttalib (r.a.) in, Bedir

sava~mda, iizerinde, deve ku~u tiiyiinden bir i~areti vard1. Mii~rikler­
den biri:
« - Bu iizerinde deve ku~u ti.iyii alan kim?» diye sardu.
« - Hamza b. Abdiilmuttalib.» diye cevap verildi. 0 mii~rik:
«- Ne yapt1ysa, bize bu yapti! » diye minldand1.287
Abdurrahman b. Avf anlatiyar: UmeY.Ye b. Halef bana:
«- Ya Abdurrahman! Bedir sava~mda, gogsiinde deve ku~u tiiyii
alan yigit kimdi?» diye sardu.
«- Resuliillah'm amcas1, 'uamza b. Abdiilmuttalib.» dedim. Bunu
duyan, Umeyye:
« - Ne yaptiysa, bize bu yapt1! » diye minldand1. 288
Cabir b. Abdullah anlatiyar:
Allah'm Resulii, herkes Uhud sava~mdan donerkeri aralannda Ham-
za (r.a.) y1 goremedi. Bir zat:
<<- Ben anu, ~u agacm yanmda, <<Ben, Allah'm ve Resuliiniin ars-
lamyrm. Allah'1m, Ebu Siifyan ve arkada~Ianmn kotiiliiklerinden Sana
sigminm. Mii~rikler'in yaptiklanndan kendimi tenzih eder, miisliimanla-
nn gev~ekliginden dalay1 da oziir dilerim.» derken gordiim.» dedi. Bu-
nun iizerine Resuliillah a tarafa yiiriidii. Almm goriince · aglamaya ba~­
ladi. Miisle 289 yapi,digmi goriince, ht<;kirarak aglad1.
<<- Bir ortii yak mu?» buyurdu. Ensardan biri, h1rkasm1, iizerine
orttu.(Allah'm Resulii: «Mah~er giinii, Allah katmda, ~ehitlerin efendisi
Hamza'd1r.» buyurdu. 290
Ca'fer b. Amr b. Umeyye anlattyor:
Muaviye zamanmda, Abdullah b. Adiy ile beraber gidip Vah~i'nin
yanma vard1k.
<<- Bize Hamza'y1 nas1l oldiirdiigiinii anlat. Onu nas1l oldiirdiin?>>
dedik. 0 da: •
<<- Resuliillah sardugu zaman anlattiklanmi aynen size de anlata-
cagim. Ben, Ciibeyr b. Mubm'in kolesiydim. Amcas1 Tuayme b. Adi, Be·
dir'de oldiiriilmii~tii. Kurey~, Uhud sava~I ic;:in harekete gec;:ince Ciibeyr
bana, <<Amcama mukabil, Muhammed'in amcas1 Hamza'y1 oldiiriirsen,
seni azad edecegim.» dedi. Ben de . herkesle beraber yala t;:Iktim. Aslen

281 Taberani; Mecnie'uz-Zevrud: 6/81.

288 Bezzar; Mecme'uz-Zevrud: 6/81.
289 Miisle: Bir insamn uzuvlanm keselrek Oldiirmek veya Olmii~ bir insanm uzuv-
lanm keserek tanmmaz hale getirmek.
m Miistedrek: 3/199.
554 Milsliimanltk

Habe~liydim. iyi m1zrak atard1m. Attigun m1zraklann hedefe isabet et-

medigi nadirattandi. Ordular birbirine girince, Hamza'y1 aramaya ba~­
ladim. Tam o s1rada, onu, bir tarafta kiikremi~ arslan gibi, kihgla her-
kesi online kahp kovalad1gmi, kimsenin kar~a duramad1gm1 gordiim. Al-
lah'm bildigini kuldan ne sakhyay1m. Onu oldiinneye haz1rlamyordum.
Onun bana daha da yakla~mas1 igin bir aga<;: arkasma gizlen:dim. Daha
sonra Siba h. Ahdiluzza, beni Hamza (r.a.) ya daha da yakla~t1rd1. Bunu
goren Hz. Hamza:
« - Sen de gel, ihn-i Mukatka! » diye seslendi. Oyle bir kill<;: indirdi
ki, Siba'nm boynunu kopard1g1 halde, sanki hi<;:bir ~ey olmam1~ gibi,
boynu yerinde duruyordu. Bunun iizerine hemen harekete ge<;:tim. Miz-
ragimi oyle bir savurdum ki, -ben de begendim- Hz. Hamza'mn gobe-
ginin altmdan girdi, uyluklannm arasmdan <;:Iktl. Gii<;: bela bana dogru
gelmeye <;:ah~ti, fakat yikildi. Ruhunu teslim edinceye kadar dokunma-
dim; Sonra yakla~Ip mizragimi ald1m ve orduma dondiim. Bundan ba~­
ka bir gayem ve dii~iincem de olmad1~ i<;:in, hi<;:bir ~eye kan~mad1m,
oturdum. Azad edilmem i<;:in gerekeni yapm1~t1m. Mekke'ye doniince
azad edildim. Resuliillah, Mekke'yi fethedinceye kadar da orada kald1m.
Fetih giinii Taif'e ka<;:tlm. Bir miiddet orada kald1m. islam1 kabul i<;:in
Taif heyeti, Allah'm Resuliine gittigi zaman nereye gidip, ne yapacagimi
~a~nrdrm. Kendi kendime: «~am'a, Yemen'e veya bir ba~ka yere gide-
rim,» dedim. Ne yalan soyleyeyim. Tam boyle dii~iindiigiim Sirada birisi
bana:
« - Ne duruyorsun! Allah'm Resu.lii, dinine giren, ~ehadet getiren
hi(kimseyi oldiirmiiyor! » dedi. Bunu duyunca, hemen Medine'nin yolu-
nu tuttum. AnsiZin Resuliillah'm kar~ISina dikildim. Ve Kelime-i Seha-
det getirdim. Beni kar~1Slnda goriince:
« - Sen Vah~i misin?» diye sordu . .
« - Evet, ya Resulallah.» dedim.
« - Otur, bana Hamza'y1 nasi! !;lehit ettigini anlat! » dedi. Ben de
size anlattiklanmm aymm anlatt1m.
« - Goziim gonnesin seni! Bir daha gonnek istemiyorum! » buyur-
du. Ben de, Rabbime kavu~uncaya kadar ona goziikmemeye, gorebile-
cegi yerlerde de bir kenara SIVI~maya gah~tim.
islam ordusu, Yemame krah Miiseylemet'iil-Kezzah iizerine yiirii-
diigu zaman ·ben de ordudayd1m. Hz. Hamza'y1 Oldiirdiigiim, mizragimi
da almi~tlm. Sava9 ba~ladigi zaman elinde kihgla dikilen birisini gor-
diim. Bu, Miiseyleme'ymi~. Ben ve diger taraftan Ensardan bir zat, bu-
nun i~ini bitirmeye niyet ettik. Mizragimi oyle bir savurdum ki, ben de
begendim. Hedefini buldu. Diger taraftan Ensardan olan o zat_ da, bir
k1hg darbesi indirdi. Miiseyleme'yi hangimizin oldiirdiigiinii Allah bilir.
 Sava? 555

Hz. Hamza'y1 ~ehit etmekle insanlann en hay1rhsm1 ~ehit ettim. Resu-

ltillah'm vefatmdan sonra, Miiseyleme'yi oldtirmekle, insanlann en kotti-
slinti oldtirdtim.291
Cafer b. Amr anlatiyor: Ordular sava~ i<;in saf baglad1klan zaman,
Siba ileri atilarak:
« - Kaq1ma <;Ikacak yigit istiyorum! » dedi. Kar~ISina Hz. Hamza
<;Ikti. Ve:
« - Ya Siba! Ya tlmmi Enmar! Ya Mukattiat'il-Biizftr! Allah'a ve
Resuliine mi meydan .o kuyorsun?» dedi. ilk hamlede Wni bitirdi. 292

Abbas b. Abdlilmuttalib'in Vigitligi :

~abir (r.a.) anlat1yor:

Allah'm Resulli, Taif halkma Hanzale b. Rebi'i gondermi~ti. Han-
zale, Taiflilerle gorti~tirken, kendisini yakalay1p kaleye gottirmek istedi-
ler. Bunu goren Resultillah:
« - Kim bunlann elinden Hanzale'yi alacak? Bu i~i ba~arana bti-
ttin gazilerimizin sevab1 kadar, sevap vard1r! » buyurdu. Abbas b. Abdiil-
muttalib (r.a.) dan ba~kas1 yerinden kipirdamadi. Abbas, Hanzale kale-
ye sokulmak tizereyken, Taiflilere yeti~erek onu kucaklad1g1 gibi ellerin- '
den kurtanp, ka<;Irdi. Kaleden, Abbas (r.a.) a ta~ yagd1rdilar. Bu s1rada
Resuli.illah, Abbas'a dua ediyordu. Abbas, yara bere almadan Hanzale'y1
Res~iillah'a getirdi. 293

Muaz b. Amr ·b. Cemuh ile Muaz b. Afran'm Vigitligi :

Abdurrahman b. Avt anlat1yor: Bedir sava~mda saflar arasmda du-

rurken sag1ma, soluma bakt1m. Bir de ne goreyim, Ensardan iki gen-
cin arasmdaym1~1m. Hep boyle iki gti<;lti in:sanm arasmda olmay1 i<;im-
den ge<;irdim. Gen<;lerden biri, bana goziiyle i~aret ederek:
« - Amcacigrm, Ebu Cehl'i tamyor musun?» diye sordu.
« - Evet, ne yapacaksm?» dedim.
« -· Resultillah'a sovdiigiinti i~ittim. Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m
Alah'a yemin olsun ki, onu gortir gormez hakhyacag1m veya bu ugur-
da olecegim.» dedi. Hayretler i<;inde kald1m. Diger gen<; de goztiyle i$a-
ret ederek aym ~eyleri .soyledi. <;ok ge<;meden Ebu Cehl'i mti~rikler i<;in-
de dola~1rken gordtim. Gen<;lere:
« - Bakm, i~te sordugunuz adam.» dedim. K1h<;lanm <;ekip hlicum

2111 ibn-i ishak; El-Bidaye: , 4/18.

m Bubari.
293 ib11r-i Asakir; Kenz'ui-Ummal: 5/307.
556 Miislilmanltk

ederek i~ini bitirdiler. Sonra doniip hadiseyi Resuliillah'a haber verdi-

ler. Hz. Peygamber:
« - Hanginiz oldiirdiiniiz?» diye sordu. Gen!;lerden herbiri:
« - Ben!» diye eevap verdi. Bunun iizerine Resulilllah:
« - Kth!;larmtzl sildiniz mi ?» diye sordu.
« - Haytr! » dediler. Resuliillah kllt~lara bakmca:
« - ikiniz beraber oldiirmii~siiniiz.» buyurdu. Ebu Cehl'in mahm,
Muaz b. Amr ile Muaz b. Afra arasmda payla~ttrdt. 294
ibn-i Abbas ve Abdullah b. Ebu Bekir anlattyor:
Beni Seleme'den Muaz b. Amr b. Cemuh'un ~unlan anlatt1gm1 i~it-
tik:
« - Halktan, Ebu Cehl'in !;Ok gii!;lii oldugunu i~ittim. Kimse Ebu
Cehl'e bir~ey yapamaz, diyorlardt. Bunu duyar duymaz harekete ge!;ip,
onu aramaya ba~ladtm. Buldum. ilk ftrsatta, bir kih!; darbesiyle bir ba-
eagmt ikiye bi!;tim. Ayag1 bir tarafa f1rlad1. Dii~en ayak, ta~m iizerinden
f1rlayan hurma !;ekirdegine benziyordu. Bu s1rada, Ebu Cehl'in oglu ikri-
me de benim omuzuma bir kih!; darbesi indirdi. Bir kolum, sadece aZI-
Cik bir deri par9asJYla omuzuma baghyd1. Bu vaziyette sava~mak be'!i
90k yordu. Buna ragmen biitiin giin sava~tim. Kolum da yammda sar-
kiyordu. Dayamlmaz dereeede eziyet vermeye ba~laymca , egilerek, aya-
gtmla sarkan kolum iizerine bast1m. c;:ekip kopardim.» 295

Ebu Ducane'nin Vigitligi :

Hz. Enes anlatiyor: Allah'm Resulii, Uhud sava~mda eline bir kih9
ald1 ve:
«- Kim bu kihei alacak?» diye sordu. Oradakiler ahp bakmaya
ba~Iadtlar.
« - Bu kihem hakkm1 kim verecek?» buyurunca, herkes 9ekindi .
Ebu Diicane (r.a.):
« - Ben onun hakkm1 vereeegim.» diyerek kihei aldt. Onunla mii~ ­
riklerin ba~Ianm yard1. 296
Ziibeyr b. Avvam anlatiyor: Resuliillah, Uhud sava~mda miisliimar.-
lara bir kih9 gostererek:
« - Kim bu kihei alarak hakkmx verecek? » buyurdu. Ebu Diicane
ayaga kalkarak:
« - Ya.-~ Resulallah, ben ahp, onun hakkxm vermek istiyorum . Onun
hakk1 nedir?» dedi. Resuliillah da kiiici ona verdi.

294 Bubari; Miislim; Miistedrek: 3j425; Beyhaki: 6/305.

295 tbn-i ishiik; El-Bidaye: 3/287.
296 Miimed..f Ahmed b. Hanbel; Miislim; El-Bidaye: 4J15; ibn-i Sa'd: 3/101.
 Sava§ 557

Ebu Dildine kihei ahp yiiriidii. Ben de pe~inden gittim. Her online
geleni bi<;:iyordu. Dagm etegindeki kadmlarn'l yanma kadar geldi. Hind
de oradaydi ve ~oyle soyliiyordu:
« - Biz, yildizlann kiZlanyiz. Hahlar i.izerinde yi.iriiriiz. Sa~lanmizda
misk var. Eger sava~Ir, galip gelirseniz sizi kucaklanz. Doniip ka<;:arsa-
mz, ebediyyen sizden aynhnz.» ··
Ebu Dildine, Hind'in iizerine yi.iriidi.i. Hind de, di.izli.ikteki ordudan
imdat istedi. Kimse imdadma gelmedi. Bunun iizerine Hind'e dokun-
madi. Ben, kendisine:
« - Biittin yaptiklanm gordiim. Hepsini begendim. Yalmz ~u kadi-
m oldi.irmemen ho~uma gitmedi.» dedim. Bunun iizerine Ebu Diicane:
« - 0 imd~h istedi. Kimse gelmedi. Ben de, koruyucusu olmayan
bir kadmi Resuli.illah'm kihcwia oldi.irmek istemedim.» dedi. 297
Ziibeyr (r.a.) anlatlyor: Uhud sava~mda Allah'm Resuli.i elindeki ki-
hei gostererek:
« - Kim bu kihei ahp da hakkm1 verecek?» buyurdu. Kalktlm:
<<- Ben, ya Resulallah!» dedim. ikinci defa gene:
' <<- _!9m bu kihei ahp da, hakkmi verecek?» buyurdu.
<<- Ben, ya Resulallah! ,, dedim. Yine bana vermedi. t}<;:i.incii defa

gene:
<<- Kim bu kihei ahp da hakhm verecek?» buyurdu. Ebu Diicane

denilen Sunak b. Hare~e kalktl:

« - Ya Resulallah! Onu ben ahp hakkim verecegim. Onun hakh ne-
dir?» diye sordu ..
<<- Bu kilwla oni.ine gelen her kafirin i~ini bitirmen, hi<;:bir miis~
Jiimamn camm incitmelhendir! » buyurdular.
Allah'm Resulii, kihei Ebu Diicane'ye verdi. Ebu Diicane sava~maya
niyetlendigi zaman bir i~aret olmak iizere b;;t~ma sank sarard1. Kendi
kendime, bakahm Ebu Diicane bugiin ne yapacak? diye onu takip etmeyi
dii~i.indiim. Pe~inden gittim. Her online geleni bi<;:iyor, mahvediyordu. 298
Ziibeyr b. Avvam anlatiyor:
Resuli.illah'tan kihei istedigim zaman, bana vermeyip de, Ebu Diicane'
ye vermesine bayagi kizdim. Kendi kendime, ben Kurey~'ten, halasi Sa-
fiyye'nin ogluyum. Ebu Diicane'den once kalkip, kihei ben istedim. Fakat
0, Ebu Diicane'ye verdi, bana vermedi. Bakahm 0 ne yapacak? diye pe-
.!}ine di.i~tiim. KirmiZI sangmi <;: Ikanp ba~ma sard1. Bunu goren Ensar:
<<- Ebu Diicane oli.im sangmi <;Ikard!.» dediler. 0, bu s.::tngi ba~ma
sardigi zaman hep boyle soylerlermi~. Ebu Diicane hem gidiyor, hem de:

m Bezzar; Mecme'uz-Zevaid: 6/109.

298 Miistedrek: 3/230.
558 Miislilmanltk

<<- Dagm eteginde, hurmahklann yanmda, dostumla hic;bir zaman

geride kalmamak, Allah'm ve Resuliiniin kihCiyla sava~mak iizere sozle-
~en biriyim.» diyordu. Kar~Ila~h~ her mii~rikin canma okuyordu. Mii~­
rikler arasmda bir kahraman vard1 ki, kar~Ila~tigmm mutlaka i~ini bi-
tirir, yarah birakmazdi. Ebu Diicane ile bunun birbirlerine- yakla~tigmi
gordiim. Bu ikisinin kar~I kar~Iya gelmesi ic;in Allah'a dua ettim. Kar-
~nla~tilar. Birbirlerine saldirdilar. Mii~rikin ilk hamlesinden Ebu Diicane
kalkan1yla kendini korudu. Mii~rikin kihei, Ebu Diicane'nin kalkamna
sapland1. Ebu Diicane, bir k1hc; darbesiyle, mii~rigin i~ini bitirdi. Daha
sonra Hind b. Utbe'ye k1hc; c;ekti. Fakat ne dii~iindiiyse, Hind'i ikiye
bic;mekten vazgec;ti.299
Allah'm Resulii, kihei gosterdigi zaman once, Hz. Orner (r.a.) k1hca
talip oldu. Resuli.illah ona vermedi. Sonra Ziibeyr (r.a.) k.Ilici istedi. Ona
da vermedi. Bu sebeple her ikisi de giicendiler. Resuliillah~ elindeki kihei
iic;iincii defa gosterdiginde, bu sefer kihei Ebu Diicane istedi. Resuli.il-
lah da kihei ona teslim etti. Eb Diicane kihcm hakkm1 verdi.
Bu mevzu ile, Ka'b b. Malik'in ~unlan anlattigi soylenir: Ben de
miisliimanlarla beraber sava~a i~tirak etmi~tim. Mii~rikler tarafmdan
m3>'le yapllan islam ~ehitlerini goriince kalktim, o tarafa dogru yak-
la~tlm. Bir de ne goreyim: Bir mii~rik bir taraftan ~ehitlerirr silahlanm
toplarken, diger taraftan onlara miisle yapiyor. Dstelik de:
« - Bunlan koyun bogazlar gibi bogazlaym! » diye etrafmdakilere
laf yeti~tiriyordu. Biraz otede, hadiseye ibretle bakan silahh bir miis-
li.iman gordiim. Yanma yakla~tim. Miisliimanla kafiri ~oyle bir tarttim.
Kafir daha iyi silhalara sahip ve daha giic;lii goziikiiyordu. Daha ben bu
dii~iincelerden s1ynlmadan bunlar birbirlerine hiicum ettiler. Miisliiman
bir kihc; darbesiyle kafirin bir omuzunu bogriine kadar bic;ti. Omuz sal-
lanmaya ba~lad1. Sonra miisliiman yiiziinii ac;arak, bana:
« - Tamyamadm mi, ya Ka'b! Ben Ebu Diicane'yim.» dedi. 300

Katade b. Numan'm Vigitligi :

Katade b. Numan anlatiyor:

Resuliillah'a bir yay hediye edildi. 0 da Uhud sava~mda bu yay1
bana verdi. Bu sava~ta, Resuliillah'm oniinde, yay kullamlmaz hale gelin-
ceye kadar ok savurdum. Bir taraftan ok atarken, diger taraftan Resu-
liillah'm yiiziine isabet edebilecek olan oklan yiiziitnle kar~Ihyor, onu
koruyordum. Ba~ka yonlerden gelen oklarm da Resuliillah'a isabet etme-

m ibn·i Hi!?iim; El-Bidaye: 4/16.

300 El-Bidaye: 4/17.
 Sava:; 559

mesr r<,:m yuzumii o taraflara <,:eviriyordum. Son ok goziime isabet ede-

rek, gozbebegimi avucuma dii~iirdii. Bu halde Resuliillah'a ko~tum. Al-
lah'm Resulii gozbebegimi avucumda goriince gozleri ya~ardr, ve:
« - Allah'rm! Katade yiiziiyle peygamberini korudu. Ona daha gii-
zel ve daha keskin bir goz ihsan eyle! » diye dua etti. Allah, Resuliiniin
duasmr kabul etti. Katade'ye daha giizel ve daha keskin bir goz ihsan
etti.301
Yine Katade' den gelen bir diger rivayette ~u ilave vardrr:
J Ben Uhud sava~mda, Resuliillah'm oniinde, onun yiiziine isabet ede-
bilecek oklara yiiziimii siper ederek koruyordum. Ebi't Diicane de, Re-
suliillah'm srrtmr, kendi srrtmr siper ederek koruyordu. Ebi't Diicane'nin
srrtr oklarla dolu hale gelmi~ti.3o2

Seleme b. Ekva'nm Vigitligi :

Seleme b. Ekva anlatiyor: Hudeybiye anla~masr yaprldrktan sonra,
Resuliillah ile beraber Medine'ye donmii~tiik. Bir miiddet sonra, ben ve
Resuliillah'm kolesi :Rehab, Hz. Peygamber'in develerini otlatmak i<,:in
klra <,:rkmr~trk. Ben, develerle beraber Talha b. Ubeydullah'm atlm da
giid~dum. Ak~am karanhgr basmca, Abdurrahman b. Uyeyne, Resu-
liillah'm deve siiriisiine baskm yapti, <,:obam Oldiirdii. Ath adamlanyl€
birlikte siiriiyii toparlayrp gotiirmeye ba~ladr. Ben Rebah'a:
« - Bu ata bin. Talha (r.a.) ya yeti~! Resuliillah'a 'd a siiriisiine bas-
km yaprldrgrm haber ver.» dedim. Bir tepeye <,:rktim. Medine tarafma
dondiim. tl<,: defa: ·
«~ Ey, yeti~in!» diye bagrrdrm. Sonra e~kiyamn pe~ine dii$ti.im. Ya-
mmda klh<,:, ok ve yayrm vardr. Onlan ok yagmuruna tuttum. Her at-
tlgrm ok, altlanndaki atlara isabet ediyor, onlan agrr yarahyordu. Bu
hadise ~rk aga<,:h bir yerde cereyan etti. E~kiyadan bir ath geri doniin-
ce, bir aga<,: govdesini kendime siper edip ok atmaya devam ettim. E~­
kiya daha bana yakla~madan onu yere yuvarladrm. Bir taraftan ok atar-
ken, diger taraftan:
« - AI i~te! Ben ibn-i Ekva'yrm. Bugiin de kotiilerin peri~an oldugu
giindiir.» diyordum. Oradan kalkarak orrlardan ath birisine daha yeti~­
tim. Attrgrm ok tam omuzuna isabet etti. Ona da:
« - Al i~te! Ben ihn-i Ekva'yrm. Bugiin de kotiilerin helak oldugu
giindiir.» diyordum. Agaca <,:rkrp yine onlan ok yagmuruna tuttum. Yol-
lar daralmca, tepeye <,:rkrp ta~ atmaya ba~ladrm. Boylece arahksrz on-
Ian takip ediyor, ~iir okuyordum. Nihayet Resuliillah'm deve siiriisiinii

301 Taberiint; Mecme'uz-Zevaid: 6/113.

:w Mecme'uz-Zevaid: 6f113.
560 Milslilmanlik

teker teker onlann elinden kurtard1m. E~kiyalara otuzdan fazla miZrak

ve h1rka b1rakt1rmcaya kadar, ok atmaya devam ettim. B1rakt1klan
her ~eyin iizerine ta~ koyarak onlan takip ettim. Daha sonra onlan Re-
suliillah'm gelecegi yol iizerine toplad1m. Ku~luk vakti, e~kiyalar dar bir
yoldayken imdatlanna Uyeyne b. Bedr'il~Fezari yeti~t1. ·Ben de o s1rada
onlann iistlerindeki tepeye <;:Ikhm. Uyeyne:
« - Nedir bu haliniz?>> diye sorunca:
« - Gordiigiin gibi ba~Imtza bu felaketler geldi. $afaktan beri pe~i­
mizi b1rakmad1. Elimizde ne var, ne yok, hepsini ald1. Ald1klanm da
arkada bir yere topladt.» dediler. Bunlan duyan Uyeyne:
« - Eger bu adam, arkasmda, kendisini takip eden birisi oldugu-
nu gorseydi, mutlaka pe~imizi birakirdi. Haydi, i<;inizden birka<; ki~i
ona gidin.» dedi. Bunun iizerine dort ki~i harekete gec;ip, daga tlrman-
dilar. Sesimi duyacak mesafeye geldiklerinde:
« - Beni tamyor musunuz?» diye sordum.
« - Kimsin sen?>> dediler.
« - Ben ibn'il-Ekva'ytm. Muhammed (s.a.v.) e niibiivvet ~erefini
bah~eden Allah'a yemin ederim ki, beni hic;biriniz yakalayamazsm1z. Be-
nim elimden kimse kurtulamaz.» dedim. Onlardan birisi:
« - Oyle mi samyorsun!» dedi.

Tam bu vaziyette otururken, uzaktan, Resuliillah'm 'siivarilerinin

agac;lar arasmdan geldiklerini gordiim. En onde Ahram b. Esedi, onun
arkasmda Resuliillah'm siivarisi Ebu Katade, onun arkasmda da Mik-
dad b. Esved'il-Kindi vard1. Durumu goren mii~rikler doniip kac;maya
ba~ladilar. Ben de tepeden inip, Ahram'm atmm gemini tutarak:
« - Ya Abram! Aman pe~lerinden gitme. Yolunu kesip sana bir~ey
yapmalanndan korkuyorum. Resuliillah ve Eshab1 gelinceye kadar bek-
le.>> dedim. 0 ise:
« - Ya Seleme! Allah'a ve ahiret giiniine imanm varsa, cennetin ve
cehennemin hak oldugunu kabul ediyorsan, ne olur, ~ehit olmama ma-
ni olma! » dedi. Atmm gemini b1rakttm. Ahram, Abdurrahman b. Uyeyne'
ye yeti~ti. Abdurrahman da donerek hiicum etti. Birbirlerine iki hamle
yaptilar. Ahram, Abdurrahman'm at1m oldiirdii. Abdurrahman da Ah-
ram'I yaralayarak ~ehit etti, Ahram'm atma bindi. Tam bu strada Ab-
durrahman'a Ebu Katade yeti~ti. Birbirlerine iki hamle yaptllar. Abdur-
rahman, Ebu Katade'nin atm1 oldiirdii. Ebu Katade de Abdurrahman'm
i!7ini bitirdi. Ahram'm atma bindi. Ben de, mii~rikleri ko~arak takip edi-
yordum. Resuliillah'm eshabmm tozu dumana katarak geldigini goriin-
ceye kadar takibe devam ettim. Giine~ batmak iizereyken, Zikarad deDi-
len bir suya giden yola saptilar. Su ic;mek istediler. Benim pe~lerinden
 Sava$ 561

ko~tugumu goriince, oradan Zihi'r denilen patikaya saptilar. Bu s1rada

giine~ batmi~h. Onlardan birisine yakla~arak:

« - AI i~te! Ben ihn·i Ekva'y1m. Bugiin de kotiiierin helak oidugu

giindiir.» diyerek ona ok atmaya ba~lad1m.
« - Bir daha at, anam agiatacagim.» dedi.
« - AI, kendisinin ciii~mam! » diyerek ikinci oku da savurdum. Her
iki ok da ona saplanmi~ ti. Mii~rikler, iki at b1rakarak kac;:hlar. 0 atlan
ahp, Zikarad suyunun ba~mda bulunan Resuliillah'a getirdim. Bu su
ba~mda Resuliillah'm yanmda takriben be~yiiz ki~i vard1. Bilal. mii~rik~
lerin elinden ald1g1m develerden birini kesmi~, ciger ve horgiiciinden
Resuliillah'a kebap yaplYordu.
Resuliillah'm yanma vard1m. Ve:
« - Ya ResulallaM Bana miisaade et. Eshabmdan yiiz ki~i sec;:erek,
1
~ ats1dan sonra onlan yakalay1p lnhc;:tan gec;:ireyim. » dedim.
« - Bunlan sen mi yaptm, ya Seleme?» dedi.
« - Evet! » de dim. Bunun iizerine Allah'm Reslii giildii. Giilerken,
ate~in verdigi aydmhkta, di~lerini gordfun. Bana:

« - Onlar, ~u anda Gatafan topraklannda a~rlamyorlar.» buyurdu.

0 s1rada Gatafanh biri gelerek:
« - Mii~rikler, Gatafanh falana ugrad1lar. Gatafanh, onlara deve
kesti. Deveyi yiizerlerken, uzaktan toz goriince, deveyi b1rakarak, kor-
kup kac;:tilar.» haberini ~erdi. 0 gece orada kald1k. Sabahleyin, Allah'm
Resulii:
« - En iyi siivarimiz Ebu Katade, en iyi piyademiz de Seleme.» bu-
yurdu. Bana ganimetten hem siivari, hem de piyade hissesi verdi. Son-
ra Medine'ye donii~te beni, Gadba isimli devesinin terkisine bindirdi.
Orduda, yan~ta her zaman birinci gelen ensardan biri vard1. Ku~luk
vakti Medine'ye yakla~tlgimiz s1rada:
« - Benimle Medine'ye kadar ko~arak yan~mak isteyen var m1 ?»
diye herkese meydan okumaya ba~lad1. Bunu birkac;: defa da tekrar et-
ti.Ben, Resuliillah'm terkisindeydim. Ona:
« - !yiye iyilik etmez misin? ~erefliye hakkim vermez misin?» de-
dim.
« - Ben, Allah'm ResuliiY.llm. Elbette bunlann hakkm1 veririm.»
buyurdu.
« - Ya Resulallah! Anam, babam sana kurban olsun! Miisaade et
de ~u adamla yan~ay1m.» dedim.
« - Sen bilirsirr.» buyurdu. 0 zata:
« - Ben geliyorum.» dedim. Devesinden atlad1. Ben de dizlerimi

p: 36
562 MilsWmanltk

btikerek deveden atlad1m. Ondan bir veya iki ~avt303 geride gidiyordum.
Daha sonra stiratlendim. Ona yeti~erek, elimle omuzuna dokundum:
« - Vallahi seni ge<;tim.» dedim. Gtildti ve:
« - Belki.» dedi. Boylece Medine'ye geldik. 304

Ebu Hadred305 'in Yigitligi :

Ebu Hadret anlatiyor:

Kavmimden bir kadmla evlenmek i<;in ikiytiz dirhem mehir ver-
meyi kabul ettim. Bunun tizerine Resultillah'a gidip, evlenmem it;in ba-
na yard1m etmesini istedim.
« - Ne kadar mehir verdin? » diye sordular.
« - tkiytiz dirhem.» dedim. .
« - Allah, Allah, bu kadar paray1 nereden bulacaksm1z? Yerden top-
lasamz, yeti~tiremezsiniz. Bende sana yard1m edebilecek bir~ey yok.»
buyurdular. Birka<; gtin bekledim. 0 s1rada Cii~em kabilesinin btiytik bir · ·
boyuna mensup, Rifila b. Kays denilen bir adam gelerek, yamndakileri
ve kavmini Medine'nin kuzeyindeki bir koruluga konaklatlp Resultillah'a
kar~1 sava~mak iizere, Kays kabilesinden asker toplamak istedi. Cii~em
kabilesinde de ad1 sam amlan birisiydi. Resultillah beni ve mtisltiman-
lardan iki ki~iyi <;ag1rarak:
« - Bu adama gidin, durumu ile ilgili bilgi getirin!» buyurdular.
Bize zay1f, ya~h bir deve verdiler. Birimiz iizerine binince, ancak halkm
arkasmdan yard1m etmesiyle yerinden kalkabildi. Az kalsm bu vaziyet-
te dahi kalkamiyacakti. Allah'm Resulti:
« - Bunun iizerinde oraya kadar gidersiniz! » buyurdu. Yola 91kt1k.
Ok ve klh<;lanmiZ da yamm1zdayd1. Gtine~ batarken, bu kafileye yak-
la~mca, ben bir tarafa gizlendim. Arkada~lanma da diger _tarafa gizlen-
melerini emrettim. Onlara:
« - Tekbir getirerek hticum ettigimi gortince, siz de tekbir getirip
hiicum edinl » dedim.
Biz bu vaziyette pusuda beklerken, gece hayli ilerlemi~ti. Vaktin
ge<; olmasma ragmen, stiriiyti giiden <;obanm gelmemesi, onlan endi-
~eye dii~tirmii~, reisleri Rifila b. Kays, klhcm1 alarak <;obam aramaya
<;1kmak istemi~.
<<- <;obamn durumunu o~renecegim. Herhalde ba~ma bir i~ geldi. >>
demi~. t<;lerinden bir grup:

:m ~avt: Sesin duyulaJbilecegi kadar bir mesMe.

304 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Miislim; El-BidAye: 4/ 152.
3l5 Veya Abdullah b. Ebi Hadred.
 Sava§ 563

«- Sen gitme, biz senin yerine bakanz.» demi~ler. Fakat o 1srar

ederek: .
« - Mutlaka ben gidecegim.» dem1~. Obiirleri:
« - 0 halde, biz de seriinle beraber gelecegiz.» demi~ler. Fakat o
kabul etmeyerek:
« - Katiyyen, benimle kimse gelmesin! » diye kesin emir vermi~.
<;:obam aramaya ~akarak, benim bulundugum 'tarafa dogru. yakla~ti. Ok
hedefine girince, ilk att1g1m ok, kalbine sapland1. Bir tek kelime konu~­
maya f1rsat vermeden ba~1m kopard1m. Sonra ordusunun bulundugu tara-
fa tekbir getirerek hiicum ettim. Arkada~lanm da tekbir getirerek hiicum
ettiler. Bu vaziyette onlann ka!riP kurtulmaktan ba~ka !rareleri yoktu.
« - Alm, toplaym, toparlaym!» diyerek, imkan nisbetinde, karilan-
m, !rOCuklanm, ufak tefek e~yalanm ahp ka!rtilar. Biz ise, bir!rok deve
ve koyunla Medine'ye dondiik. Bunlan ve yammda ta~Iwgim Rifaa'mn
ba~m1 Resuliillah' a getirdim. ResUliillah bana bunlardan, mehri vere-
bilmem i9in onii!r deve aJirdi. Ben de akrabalanm1 toplayarak dtigun
yaptim.306

Halid b. Velid'in Vigitligi :

Halid b. Velid anlat1yor: Mute sava~mda elimde dokuz k1h9 par9a-

land1. Son kuw, Yemen i~i, geni~ ag1zh bir kih9t1. Elimde tek o kald1.307
Evs b. Harise anlatiyor:
Araplara, Hiinniiz'den daha 90k kotiiltik eden hi!r kimse yoktur.
Miiseyleme ve arkada~lanmn i~ini bitirdigimiz zaman Basra tarafma ha-
reket ettik. Kazrme denilen yerde Hiirmiiz'iin ordusuyla kar~Ila~tik. Ha-
lid meydana g1kip, teke tek sava~acak er diledi. Kar~lSlna Hiinniiz 91kt1.
Halid ~,;abucak onun hesabm1 gordti. Durumu ·d a Hz. Ebu Bekr'e yazdi.
Hz. Ebu Bekir de onun biitiin ote berisini Halid (r.a.) e verdi. Hiinniiz'
tin tac1 yiizbin dirheme satild1. iranhlarda, ileri gelenlerin tacmm de-
geri yiizbin dirhem olurmu~.308
Ebu Zinad anlahyor:
Halid (r.a.) vefatma yakm gtinlerde aglayarak ~oyle diyordu:
« - ~u, ~u sava~larda bulundum. Vticudumda k1hg, m1zrak, , ok ya-
rasi bulunmayan bir tek kan~ yer bile yoktur. Fakat, goriiyorsunuz k~
develer gibi yatag1mda ecelimle Oltiyorum. Korkaklar dtinyada rahat yti-
zti gormesin.» 309

306tbn-i tshak; EI-BidAye: 4/223; EI-istlbe: 2j295; Miisned-i Ahmed b. Hanber.

BuhAri; ibn-i Ebi !>eybe; istiAb: 1/408; Miistedrek: 3J42. ibn-i Sa'd: 4/2.
3iJl

n Miistedrek: 3/299.
:m VAkidi; El-Bidaye: 7/114.
564 Miisliimanhk

Bera b. Malik'in Vigitligi :

Hz. Enes anlatiyor: Halid b. Velid (r.a.), Yemame sava~mda Bera'ya:

«- Kalk ya Bera! >> dedi. Bera atma hindi. Allah' a hamd ve sena
ettikten sonra:
« - Ey Medineliler! Medine diye donecegimiz bir ~ehir yok arttk.
Tek olan Allah, bir de cennet var.» diye hitabede bulundu. Sonra hiicuma
ge~ti. Miisliimanlar da onunla beraber hiicum ettiler. Yemameliler boz-
guna ugrad1. Bera, Yemame kumandanlanyle kar~Ila~t1. Onun i~ini bitir-
di. Kumandanm klhcm1 alarak, pan;alaymcaya kadar onunla sava~t1.310
Yine Bera nlatiyor:
Miiseyleme iizerine yiiriidiigiimiizde, «Yemame AYJ.Sl» denilen, iri-
yan, elinde beyaz ktltci olan bir adamla kan;nla~tlm. ilk kilt<; darbesiy-
le ayaklanm u~;urdum. Strtiist:ii yere yuvarland1. Kendi kthctmi kmma
sokarak, onun ktliCllll elime ald1m. Bu kth<; par<;alamncaya kadar bu-
nunla sava~tlm. 311
Mi.isltimanlar, Yemame sava~mda mti~riklere hticum ettiler. Onlan
bir bah<;eye stki~t1rdtlar. Allah dti~mam Miiseyleme de oradayd1. Bera
(r.a.): .
« - Arkada~lar, beni bah~;eye onlann i<;ine atm! » dedi. Bera (r.a.)
kald1nlarak duvar iizerine <;tkanldt. Buradan onlarm iizerine atlad1.
Bah<;ede onlarla mticadele ederek, kap1y1 mtisltimanlara a<;ti. Miisltiman-
lar da i<;eri girdi. Boylece Allah, Miiseyleme'nin i~ini bitirdi.312
Muhammed b. ~irin anlatiyor:
Miisliimanlar bir bah<;e duvanna kadar geldiler. Kap1 kapahyd1.
l~;erde de mti~rikler vard1. Bera kalkamnm tizerine oturarak:
« - Mtzraklanmzla beni kald1np, bah<;e duvannm i<;ine atm! » dedi.
Onu kaldmp i<;eri atttlar. i<;erde kendisini · yakalamaya gelenlerden on
ki~i Oldtirdii.313
Orner b. Hattab (r.a.) yazd1g1 mektupta, Bera b. Malik'in <;ok gozti
kara olmas1 sebebiyle orduyu tehlikeye de sokabilecegini, dolaylSlyle ku-
mandan tayin edilmemesi gerektigini emretmi~tir.314

Ebu Mihcen Es-Sekafi'nin Vigitligi :

Ebu Mihcen es·Sekafi i<;ki mtiptelastyd1. l~;ki i<;tigi takdirde dayak

atihr, biraz fazla ka~;mnca hapsec;lilir veya zincire vurulurdu.

310 Tarih'~-Serrac.
311 Begavi; EI-isabe: lj143.
312 EI-lstiab: 11137.
313 Beyhaki: 9f44.
314 Miintehab: 5/144.
 Sava$ 565

Kadisiye sava!;>rnm yap1ld1gi giinlerde yine zincire vuruluydu. Miis-

iimanlann mii!;>riklere yenilmek iizere oldugunu, ~ok zayiat verdikle-
rini hissedip, goriir gibi oldu. Sa'd'm hammma315 haber sald1. Kendisini
erbest b1rakarak bir at ve silah vermesini istiyor, sav~a i~tirak ede-
·egini belirtiyordu. ~u ~iiri de yazm1~t1: «Ben zincire vurulu ve s1kmt1h
oir vaziyette dururken, orada atlarrn nal ~akirtilan arasrnda sava!;> yapil-
masmdan daha biiyiik keder mi olur? Ben harekete ge~ince oniimde alii-
me giden yollar kapamr, yan!;>Ircasrna !;>akirdayan kihcim, kulaklan ;a-
.!Ir eder.»
Ebfr Mihcen, birinci defa isteklerine kulak asllmaymca, ikinci bir
aber gonderdi. Gene Sa'd'm hammmdan baz1 taleplerde bulundu. Bu
efer, Sa'd'm kans1, kendisini serbest b1rakh. Kendisine bir at ve bir
de silah verdi.
Ebfr Mihcen, dort nala, sav~ meydanma yeti~ti. Durmadan kll1~ ~a­
larak, mii~rikleri ikiye bi~ip i!;>lerini bitiriyordu. Bunu goren Sa'd, hay-
·et ederek:
« - Bu siivari kim olabilir?» diyordu. <;ok ge~meden Allah zafer
ihsan etti. Zaferden sonra Ebfr Mihcen, donerek silahm1 iade etti. Ken-
disini zincire vurdu. Sa'd (r.a.) doniince h<;mlml:
« - Sava~ nasll oldu?» diye sordu. Sa'd:
« - ~oyle, ~oyle kar~Ila~malanmiz oldu. Nihayet, Allah beyaz bir at
i.istiinde sava~m kaderini degi~tiren bir yigit gonderdi. Eger, Mihcen'i
;incire vurup gitmeseydini, bunun Ebfr Mihcen olduguna hiikmedecek-
tim.» diyordu. Hamm1:
« - Vallahi o Ebfr Mihcen'di. ~oyle, ~oyle oldu ... » diyerek hikayeyi
mlatt1. Bunun iizerine Sa'd, Ebfr Mihcen'i ~ag1np zincirden kurtard1. Ve:
« - Bundan sonra katiyyen sana ~arap i~tigiri i<;:in dayak atmaya-
cagiz.» dedi. Ebfr Mihcen de:
«- Ben de, vallahi bundan sonra ~arap i<;:meyecegim. ~imdiye ka-
dar terketmememin sebebi, dayak korkusuyla i~kiyi terketti, dedirtme-
mekti.» dedi. Hakikaten de bu hadiseden sonra ~arap i~medi. 316
Muhammed b. Sa'd anlatiyor: ... Nihayet Ebfr Mihcen orduya yeti~­
ti. Bir taraftan hiicuma ge~er ge<;:mez, Allah dii~mam peri~an etti. Herkes:
« - Olsa, olsa bu melektir.» diyordu. Sa'd (r.a.) bak1yor:
« - Bu at, kirat gibi si<;:nyor, bu yigit, Ebfr Mihcen gibi sava!;>Iyor.
Halbuki Ebfr Mihcen zincire vurulu.» diyordu.
Dii~man maglup olunca, Ebfr Mihcen, doniip tekrar kendisini zin-

3 15 Ummii Veled de deniyor.

316 EI-lstiab: 4/184; EI-lsabe: 4f174.
566 MilsWnwnltk

eire vurdu. Durumu, Hafsa'nm k1z1 Sa'd'a (r.a.) haber verdi. Bunun tize-
rine Sa'd:
« - Vallahi bundan sonra, Allah'm vastta ederek, miisliimanlann za-
fer kazanmasma sebep olan yigide had cezas1 tatbik etmeyecegim.» dedi.
Ebu Mihcen'i serbest btraktt. Bununla ilgili olarak Ebu Mihcen der ki:
« - Bana had cezas1 verilip onunla temizlendigim miiddet<;e i<;meye
devam ediyordum. Ne vakit ki, benden .had cezasm1 kaldtrdtlar, arttk
bundan sonra i<;memeye yemin ettim.»317

Ammar b. Yasir'in Yigitligi:

ibn-i Orner (r.a.) anlatlyor:

Yemame sava!jltnda Ammar b. Yasir'i bir kaya iizerinde:
« - Ey miisliimanlar! Cennete girmekten mi korkup ka<;tyorsunuz?
Ben Ammar b. Yasir'im. Cennete girmekten mi korkup ka<;tyorsunuz?
Ben Ammar b. Yasir'im. Haydi bana ko!;!un! » derken gordiim. Kulagt
kesilmi!j!, sallamrken soyliiyordu bu sBzleri. En gii<;lii sava!jlammtz oy-
du.31S
Ebf:t Abdurrahman es·Siilemi anlatiyor:
Hz. Ali (r.a.) ile beraber Sxffin sava!j!tnda bulundum. Kendisine bir~
~ey olmamast ic;in yanma iki adam vermi!jltik. Ftrsat bulur bulmaz kar!jlt
tarafm iizerine hiicum ettigi zaman, kthct alkana boyanmcaya kadar
sava~t1. Sonra dondii ve:
« - Beni mazur goriin. Kthctmm agz1 korelinceye kadar donmeme~
ye yemin etmi!jltim.» dedi.
Ammar (r.a.) ve H~im b. Utbeyi (r.a.) de saflar arasmda ko!j!arlar-
ken gordiim. Ammar (r.a.):
« - Ya Ha~m! Vallahi bunun (Muaviye'nin) tuttugu yol, haytrh bir
yol degil. Ordusu da mutlaka maglup olacak. Ya H~im! Cermet ktlt<;-
lann altmdadtr. Bugiin dostlan, Muhammed (s.a.v.) ve arkada!;!lanna
kavu~tu. Ya Ha~im! Bu ~a!;II (Muaviye) da hay1r yok. Ona giic; yetmeye-
cek.» dedi. Ha~im ise bayrag1 sallayarak:
« - ~a~1 (Muaviye) soyuyla ilgili bir taktm taleplerde bulunuyor.
Zaman onun taleplerine cevap verip onu btktlracak. Mutlaka hezimete
ugramas1 veya ugrattlmas1 gerekir.»
Sonra Ammar, Sdfin vadisinde yerini aldt. Muhammed (s.a.v.) in
eshabmm onun pe~inden gittigini, onu adeta, kendilerinin bayrag1 te-
lakki ettiklerini gordiim.319

317 Miistedrek; istiab: 4f187.

318 Miistedrek: 3/385; ibn-i Sa'd: 3/181.
319 Miistedrek: 3/394.
 Sava~ 567

Srlfin sava$mda, Allah'm Resuli.ini.in eshabmm Ammar'm pe$inden

gittiklerini gordi.im. Ammar, Hz. Ali'nin sancagm1 ta$Iyan H~im b. Ut·
be'nin yamna geldi ve: ·
« - Ya Ha!jim! Yi.iri.i. Cennet kih~lann gOlgesi altmdad1r. Oli.im m1z·
raklann ucundad1r. Cennet kap1lan a~Ilm1$, huriler si.islenmi$tir. Bu-
gi.in, dostlan, Muhammed (s.a.v.) ve eshabma kavu$acaknr.» dedi. ikisi
beraber hi.icuma gec;:ip $ehit edildiler.
i$te· o zaman, Hz. Ali ve arkada$lan ~amhlara (Muaviye'nin ordu-
suna) kar$1 deh$etli bir hiicuma gec;:tiler. Sanki bu iki $ehit, onlann san-
cag1yd1.320

Amr b. Madiykerb'in Vigitligi :

Malik b. Abdullah anlatlyor:

Yermuk sava$mda, teke tek sava$an bir adamdan daha y!gidini gor-
medim. Kendisine kar$1 ilk c;:'lkh. Onun hesabm1 gordi.i. Bir ba$ka adam
<;:Ikti. Onun hesabm1 da gordii. Sonra kendi taraf1 maglup olunca, o da
maglup kabul edildi. Nihayet c;:ad1rlara gelindi. Kendisinin buyiik bir
c;:ad1n vard1. Etrafmdakileri yemege davet etti.
« - Bu kimdir?» diye sordum.
«- Amr b. Madiykerb.» diye cevap verdiler.321
Kays b. Ebi Hazim anlatiyor:
Kadisiye sava$mda bulundum. Kumandan Sa'd (r.a.) idi. Amr b.
Madiykerb saflar arasmda dola$Iyor ve:
« - Ey muhacirler, kiikremi$ arslanlar gibi sava$m. iranh, mizra-
gml atmca iimidi kesilir!» diyordu ki, tam bu s1rada, 1ranh bir kuman~
dan bir ok att1. Ok, Amr'm, yaymm kenanm siyirdi. Bunun iizerine Amr,
ona hiicum ederek, ikiye bic;:ti. inip oteberisini alru.322
Bir diger rivayette _nakledildigine gore, atilan ok, atmm eyerine
isabet etmi$tir. Bunun i.izerine Amr, ok atan1 kartal gibi, kap1p gelerek,
islam ordusu i<;ine koyiDU$, kellesini uc;:urduktan sonra:
«- i$te boyle yapacaksm1z bunlan! » demi$ti.323
Yine Kadisiye sava$mda, Amr b. Madiykerb, tek ba$ma dii$mana
hi.icuma gec;:mi$, islam ordusu gelinceye kadar, hayli k1hc;: sallami$ ve

m tbn-1 Cerir; El-Biddye: 7/ 270; Mecme'uz-Zevaid: 7/ 241; Taberdni; Miisned-1 Ah·

med lb.Han!bel.
321 ibn-i Aiz'in Megdz.isinden. .
m lbn-i Ebi ~eybe; ibn-i Aiz; tbn-i Stkkin; Taberdni; ibn-i Asrudr•
.m ibn-1 Asdldr.
568 MilsWmanlik

dii~man tarafmdan c;ember i<;ine almmi$hr. Tek ba~ma, Iahc;la onlarla

ba~a pkmaya <;ah!?an Amr, 1slam ordusu gelince kurtulmustur.324
Muhammed b. Sellam anlatiyor:
Hz. Orner, Sa'd'e yazd1g1 mektupta:
«Sana ikibin ki~iye bedel iki ki$iyi yardrma gonderiyorum. Biri
Amr b. Madiykerb, digeri Tuleyha b. Huveylid'dir.»325
Ebu Salih b. El-Vecih anlattyor:
Hicri 21. senede Nihavend sava!?I oldu. Numan h. Mukarrin ~ehit
edildi. Miisliimanlar hezimete ugradilar. 0 giin, Amr b. Madiykerb, sa-
va~arak, hezimeti zafere <;evirdi. Fakat a~r yara aldt. Revze kasabasm-
da !?ehit oldu.326

Abdullah b. l.Ubeyr'in Vigitligl :

Urve b. Ziibeyr anlat1yor:

Muaviye {r.a.) vefat ettigi zaman Abdullah b. Ziibeyr, Yezid b. Mua-
viye'ye biatte a8Jr davrandt: Ve Yezid hakkmda kotii soyledi. Bu da
Yezid'iil kulagma gitti. Bunu duyan Yezid, Abdullah'!, ya zincire vur-
durarak getirtmeye veya iizerine ordu gondermeye yemin etti. Bunun
iizerine Abdullah'a:
« - istersen sana iizerinden elbise giyebilecegin giimii!?ten bir zin-
cir yapahm. Onun da yemini yerine gelmi!? olur. Sulh senin i<;in dal1a
tercihe $flyfmdtr.» denildi. 0 ise:
« - Allah, onun yeminini yerine getirmeye hrsat vermesin. Ta~m
di$ler arasmda hamule haline gelmesi ne kadar mii~kiilse, benim de,
hakkm dt~mda bir arzu ile yumu~amam imkanstzdtr. Allah'a yemin ede-
rim ki, ~erefle kthc; darbeleri yemek, ~erefsiz olarak ktrbac;lanmaktan
daha iyidir.» dedi. Sonra, c;ekinmeden Yezid b. Muaviye'ye kar~I cephe
aldtgmt ilan etti.
Yezid b. Muaviye, ~amhlardan topladigi bir ordunun ba!?mda Mus-
lim b. Ukbe'yi Medine iizerine gonderdi. Medinelilerle sava!?IP i~lerini
bitirdikten sonra da, Mekke iizerine yiiriimesini emretti. MUslim b. Ukbe
Medine'ye girdi. Hayatta bulunan Resuliillah'm eshabt canlanm zor kur-
tanp kac;ttlar. MUslim, Medine'de c;ok kotiilUk yapt1. Cok insan Oldiir-
dii. Daha sonra Medine'den aynldt. Yolda oldii. Olmeden once yerine
Husayn b. Niimeyr'i tayin etmi~ ve ona:
« - Ya tbn-i Berzat'll·Hrmar! Kurey!?'in hilelerine aldanma. On-

324 Valddi.
:m Taberinl.
326 EI-IsAbe: 3/18.
 Sava~ 569

larla, m1zrak ve kil1~tan ba$ka bir$eyle muamele yapma.» diye tavsiyede

bulunmu~tu. Husayn yoluna devam ederek Mekke'ye geldi. Burada Ab·
dullah b. Ziibeyr ile gtinlerce sava$ti. Yezid b. Muaviye'nin oldiigii ha-
berini duyunca, Husayn ka~ti. Yezid'in yerine ge~en Mervan b. Hakem
halki kendisine biata davet etti. 0 da oliince, yerine Abdiilmelik ge~ti.327
Abdiilmelik, $amhlan toplayarak minbere ~1kt1 ve:
« - Sizden kim Abdullah b. Ziibeyr'in hakkmdan gelecek?» diye
sordu. Haccac:
« - Ben, ey mii'minlerin emiri.» diye cevap verdi. Abdiilmelik, onu .
susturdu. Sonra soziinii tekrar etti. Haccac ileri at1lmca, gene onu sus-
turdu. D~iincii defa tekrannda:
« - Ben, ey mii'minlerin emiri. Riiyamda onun ciibbesini s1rtmdan
ahp, kendi giydigimi gordiim.» dedi. Bunun iizerine Abdiilmelik onu ku-
mandan tayin ederek, bir ordu ile Mekke'ye, Abdullah iizerine gonderdi.
Haccac, Mekke' de onunla sava~ti. Abdullah b. Ziibey~, Mekkelilere:
« - $u iki tepeyi elde tutmaya gayret edin. Onlar bu tepelere ~~k­
madik~a bize bir$ey yapamazlar.» demi~ti. Fakat ~ok ge~meden, Haccac
ve Kabe'yi ve orada bulunan Abdullah'm ordusunu ta~a tuttu. Abdullah
b, Ziibeyr ~ehit olacag1 giin annesi Hz. Ebft Bekr'in klZI Esma'mn yam-
na gitti. Esma (r.a.) o zaman yiiz ya~mdayd1. Ne di~i dokiilmii~, ne de
ihtiyarhktan miitevellit gozlerinde bir bozukluk vard1. Ogluna:
«- Abdullah, sava~taki durumun ne?» diye sordu. Abdullah da:
«- Falan, falan yerleri ele gec;irdiler.» diye cevap verdi. Ve giilerek:
«Oliimde rahathk var.» dedi. Annesi:
« - Oglum, herhalde benim Olmemi istiyorsun. Halbuki ben iki ~nk­
tan birini gonnedikc;e olmek istemiyorum. Ya sen mt,tzaffer olacaksm,
bununla inurada erecegim. Yahut da sen ~ehit edilirsen, seninle Allah'
m nzasm1 kazanacagim.» dedi. Abdullah, annesiyle vedala~mak iizerey-
ken, annesi:
« - Oglum, oliim korkusuyla dininden bin;ey kaybetme! » diye na-
sihat etti. Abdullah, annesinin yanmdan aynhp Kabe'ye girdi. Hacer-i
Esved'e ta~ isabet etmemesi i~in kapmm kanatlanm onun iizerine geti-
rip dayad1. Abdullah, Hacer·i Esved'in yamnda otururken birisi kendi-
sine gelerek:
« - Kabe'nin kap1smi a~sak da, i~eri girsen! » dedi. Bunun iizerine
Abdullah o zata bakarak:
. « - Karde~ini her ~eyden korursun, fakat Oliimiine mani olamazsm.

3XI Bu donemdeki Emevt hukiimdarlan, srrastyla Yezid, Kii~Uk Muaviye, Mervan

ve Abdiil Mellk'tir. Rivayette, Kii~iik Muaviye atlamm~tJr.
570 Milslilmanhk

Buraya saygil1 olmayan Kabe'ye sayg1 gosterir mi? Vallahi sizi, Kabe'
nin ortiisline tutunmu~ bir vaziyette bulsa bile yine Oldiirecek.» dedi.
Abdullah' a:
« - Onlarla sulh hususunda konu~mayacak mtsm? » denildi. 0 da:
«- ~imdi sulh zamam m1? .vall-ahi eger yakalarsa, hepinizi kese-
cek.» dedi. Sonra da ~u mealdeki ~iiri okumaya ba~ladt: «Zillet i~inde
ya~amak istemiyorum. Oliim korkusuyla tirmanacak yer de aramtyo-
rum. Oliim hangi taraftan gelirse gelsin, hedefinden sapmayan ok gibi
oli.ime ko~uyorum.» dedi. Abdullah, sonra Ziibeyr ailesine donerek on-
lara nasihat etti:
<<- Yiizlerinizi gizlediginiz gibi ktlt9larmtz1 da gizleyin. Kth9lanm-
zm mutlaka faydas1 dokun11r. Sanki kadmmi~smiz gibi, elinizle kendini-
zi koruyabilirsiniz. Vallahi ben her sava~ta, onde gittim. Bu sava~larda
aldtgtm yaralardan degil, gordiiglim tedaviden act duydum.» diyordu.
Tam bu strada, Beni Ciimah kaptsmdan, ba~lannda Esved'in bu-
lunugu birlik i9eri girdi.
« - Bunlar kim?» deyince:
« - Humuslular.» diye kar~1hk verildi.
Abdullah, yamnda Siifyan oldugu halde, onlara hiicum etti. ilk kar-
~Ila~tlgt Esved oldu. Bir kilt9 darbesiyle, Esved'in ayaklanm bi~ti. Bu-
nun Uzerine Esved, ona:
« - Ah, ............ oglu.» dedi. Abdullah ise:
« - <;ekil Hans'm oglu! Esma (r.a.) m1 ............ » dedi. Onlan Kabe'
den 91kard1 ve dondti. Bu strada da, bir ba~ka birlik Bern Sehm kapi-
smdan i~eri girmi~ti.
<<- Bunlar kim?» diye sordu.
«- V'rdlinli.iler!» denildi. Onlara da ~oyle diyerek hiicum etti:
«- Hem ak~ama kadar tozu dumana katarak sava~acag:tm. Hem
de sel gibi, biiytik tahribat yapmayacag1m! »
Onlan da Kabe' den ~1kard1. Tam bu s1rada bir ba~ka birlik, Beni
Mahzum kaptsmdan i<;eri giriyordu. «Eger, hasm1m bir tane olsaydt,
mutlaka hakkmdan gelirdim! » diyerek onlara da hiicum etti.
Kabe'nin dammda, dii~manlara tugla v.s. atan adamlan vard1. Dii~­
man~ hiicum ettigi strada tepesine bir tugla isabet etti ve ba~m1 yardt.
« Yaralanmtzdan kanlar akar ken bile geri donmeyecegiz. Kanlar ic;:inde
ilerleyecegiz! » diyerek durdu. Daha sonra dii~tli. 1ki kolesi iizerine ka-
panarak, «Kole, hem efendisini korur, hem de kendisi korunur.» di-
yorlardt.
Bu strada, yamna birisi gelerek ba~m1 kesti. 328

328 Taberani; Mecme'uz-ZevMd: 7/255, tstidb: 2/203; Htlye: 1/331; MUstedrek: 3f550.
 Sava§ 571

Ehft ishak anlatlyor:

Ben, Ahdullah'm Kahe'de ~ehit edildigi gi.in yanmdayd1m. Askerler,
Kabe'nin kapilanndan giriyor, hepsine kar~1 Abdullah tek ba~nna hii-
cum ediyor ve onlan d1~an piiskiirtiiyordu. Tam bu s1rada, tepesine,
Kabe'nin duvarmdan bir ta~ dii~tii. Onu yere yuvarlad1. 0 s1rada ~u mis-
ralan m1nldamyordu:
«- Ya Esma! Eger ~ehit olursam ban;a aglama. Soyum, dinim ve
i~ goremez hale gelen klhctma zerre kadar leke kondurmad1m.» 329

329 Hilye; Taberdni; Mecme'uz-Zevaid: 7 j256.

 SAVA~TAN KA~ANLARA ESHABIN BASKISI:

Ummii Seleme anlatiyor: Seleme b. Hi~ b. Mugire'nin hammma:

« - Seleme'nin Resuliillah ve miisliimanlarla beraber camiye, ce-
maate geldigini goremiyorum?» dedim. 0:
« - Vallahi, d1~an ' ~Ikam1yor. Ne zaman d1~anya ~1ksa, halk: (Ka-
~aklar, Allah yolunda cihattan ka~Ihr m1?) diye bagmyorlard1. Bu se-
beple evden adimmi d1~an atamtyor. Mute sava~mda Halid b. Velid ile
beraberdi.» dedi.33o
Ebfi. Hiireyre (r.a.) anlahyor: Amcamm oglu her zaman bana:
« - Sen, Mute sava~mdan ka~an degil misin ?» derdi. Ben de ken-
disine hi~bir ~ey soyleyemezdim.331

SAVA~TAN KA~ANLARIN Pi~MANLIKLARI,

AGLAYIP SIZLAMALARI :

Abdullah b. Orner anlattyor:

Resultillah'm gonderdigi seriyyelerden birisindeydim. Birka~ ki~i
ka~maya karar verdik ve ka~hk. $imdi ne yapacag1z? Sava~tan ka~t1k.
Allah ve Resuliintin gazabma ugrad1k. Ah, bir Medine'ye girebilsek ve
bir gece ge~se unutuluruz, dedik. Sonra da: Eger tevbemiz kabul olur-
sa, Resuliillah'tan af dileyelim, tevbemiz kabul olmazsa tekrar birligi-
mize donelim, diye dti~tindiik. Ogle namazmdan once Resultillah'a gel-
dik. D1~an ~1karak:
« - Kimsiniz?» diye sordu.
<<- Sava~ kac;aklanyiZ.» dedik.
<<- Haytr, siz ka~ak degilsiniz. Sava~~Ihk oyunu oynayanlars1mz.

m Mfistedrek:: 3/42; lbn-1 lsbak; El-Bidaye: 4/249.

Mfistedrek:: 3/42.
331
 Sava§ 573

onlardan aynhp bana iltihak ettiniz. Sava~tan ka<;mi~ degilsiniz.» 332 bu~
yurdu. Yanma gelip elini optiik.333
Yine Abdullah b. Orner anlattyor:
Resulilllah bizi bir seriyyede gonderdi. Dii~manla kar~1la~1r kar~I­
la~maz, yenildik. Gece vakti bir grup, birliklerimizden aynlarak Medine'
ye geldik ve gizlendik. Bir miiddet sonra, Resuliillah'm yanma gitsek
de, oziir dilesek, dedik. Resuliillah'a gitmek U~ere yola pktlk. Yolda
kar~Ila~ttk. Ve:
« - Biz ka<;ag1z, ya Resulallab.» dedik. 0 ise:
« - Hay1r, siz ka<;ak degilsiniz. Siz, sava~ erlerisiniz. Siz, onlardan
aynhp bana iltihak ettiniz.» buyurdu.334
Bir b~~ka tarik ile gelen rivayette, Abdullah b. Orner ~unlan da
ilave eder: Biz:
« - Ya Resulallah, biz Medine'ye girmemeye, gemiye binip bir ba~­
ka illkeye gitmeye karar vermi~tik.» dedik. 0 ise:
« - Sakm boyle yapmaym. Ben her mii'minin ba~vuracag1 kimse-
yim.» buyurdu.335
Hz. Ai~e (r.a.) anlatiyor: Abdullah b. Zeyd geldigi zaman, Hz. Orner'
in ~oyle derken sesini duydum:
« - Ya Abdullah! Vaziyet nas1l?» diye sorarken, odamm oniinden
gec;ip, mescide giriyordu. Sonra:
« - Ya Abdullah! Ne var, ne yok?» diye sordu. Abdullah:
« - Sana birtak1m haberler var, ey mii'minlerin emiri!» diye ce-
vap verdi. Mescide vannca, Hz. Orner'e durumunu anlatt1. Anlattiklan-
na gore, gel en adamm sava~a i~tirak etmi~ havas1 yoktu. Ama, . i~tirak
etmi~ gibi anlatlyordu. 0 geldigi s1rada, miisliimanlar maglup olmu~­
lardi. Hz. Orner, muhacir ve ensardan sava~ ka<;ag1 miisliimanlann agit-
lanm i~i tti. Ve:
« - Miisliimanlar! Aglamaym. Siz sadece doniip bana kavu~tunuz.»
dedi.336
Muhammed b. Abdurrahman b. Husayn ve digerleri anlatiyor:
Benin-Necdir sillalesinden Muaz'iil-Kari337 , Cisr (Kopru) sav~ma

332 Burada; «Her kim, ancak dovii~mek i!tin bir tarafa ~kllmek veya btr ftrlmya
ula~mak niyeti ile olmaksiZm, oyle bir gi.inde onlara arka !r-evlrirse Allah'm ga-
/ zabma ugrar ve Abiret yurdu cehennel_ll olur.>> (Enfal. 16) ayetindek:i ik:inci ~Ik
kastedil:yor.
333 Miisned-i Ahmet b. Hanbel.
334 Miisned-i Ahmet b. Hanbel; EI-Bidaye: 4/248.
335 Beyhaki; 9/77; Tefsir-i i:bn-i Kesir: 2j294; i:bn-i Sa'd: 4/107.
336 Taheri: 4/70.
:n7 Karl: Hafiz, iyi Kur'an okuyan, Kur'an-1 Kerim'i iyi bilen demektir.
574 MiisW1nanhk

kattlanlardand1. Sava~tan ka<;mt~tl. «Her kim, ancak dogu~mek i~n hir

tarafa ~ekilmek, veya hir fxrkaya ul~mak niyetiyle olmaks1zm, oyle hir
giinde onlara arka ~evirirse, Allah'm gazahma ugrar ve ahiret yurdu ce-
hennem olur ki, oras1 rie yaman ne kotii hir ugraktlr.» 338 ayetini oku-
dugu zaman aglad1. Hz. Orner (r.a.) ise, Muaz'a:
« - Aglama, ya Muaz! Ben de sava~m i<;indeyim. Sen onlardan ay-
nhp bana iltihak ettin.» dedi. 339
Ahdurrahman b. Ehi Leyla anlatiyor:
Sa'd h. Uheyd, Resuliillah'm eshabmdandt. Ehu Ubeyd'in kuman-
dasmdaki ordunun yenildigi sava~ta (Koprii sava~n) bulundu. Kendisine
«Kari» denilirdi. Resuliillah'm eshabmdan, onun dt~mda «Karl» ad1 ve-
rilen ba~ka kimse yoktu. Orner h. Hattah (r.a.), Sa'd'e:
« - ~am' da olup bitenlerden haberin var m1? Orada miisliimanlar
azaldtlar. Di.i~man iizerlerine iizerlerine gidiyor. Sen ka<;makla dii~ma­
mn elinden kurtuldun.» dedi. 0 ise:
« - Haytr, ka<;madtm. Aym yerde aym dii~manla kar~Ila~acagtm.»
dedi. Kadisiye sava~ma katildt, orada ~ehit oldu.340

338 EnfAI: 16.

339 Taheri: 4/70.
a«J ibn-i Sa'd: 3f300.
 ALLAH YOLUNDA SAVA~ANLARIN TE<;HiZi
VE ONLARA YARDIM:

Cebele b. Harlse (r.a.) anlatlyor:

Resuliillah bizzat kendisi sava~a c;Ikmadigi zaman silahm1 ya Ali
(r.a.) ye, veya Usfune'ye verirdi.341
Enes b. Malik (r.a.) anlatlyor:
Yeni miisliiman olan bir gene;, Hz. Peygamber (s.a.v.) e:
« - Ya Resulallah! Ben iltihak edip sava~a katilmak istedigim hal-
de, ne silah1m, ne de silah alabilecek param var.» dedi. Bunun i.izerine
Allah'm Resuli.i:
« - Ensardan falana git. 0, bi.iti.in haz1rhgm1 tamamladigi halde,
hastaland1g1 ic;in sava~a gidemedi. Ona selamimi soyle, tec;hizatmi sana
versin.» buyurdu. Gene;, ensardan o zata giderek Resuli.illah'm selamm1
ve emrini Hetti. 0 zat, hammma:
« - Han1m! Bana harp ic;in hazirladiklannm hepsini bu gence ver.
Hic;bir ~eyi vermemezlik etme. Vallahi sen hic;bir ~eyi esirgemezsin. Al-
lah senin ecrini kat kat verir.» dedi.342
Ensardan Ebu Mesud anlatlyor. Birisi, Resuli.illah'a gelerek:
« - Yolda kald1m, beni de hayvammza bindirip goti.iriin.» dedi. Al-
lah'm Resuli.i: -
« - Benim, seni de goti.irmeme imkan yok.» buyurdu. Bunun Uze-
rine bir sahabe: ·
« - Ya Resulallah, bu zata, kendisini hayvamna bindirecek birisini
gostereyim.» dedi. Bunu duyan Allah'm Resuli.i:
« - Bir hayra delalet edenin, o hayn yapan kadar sevab1, miika-
fati vard1r.» buyurdu.343
Cabir b. Abdullah anlatiyor:

341 Miisned·l Ahmed b.Hanbel; Mecme'uz-ZevAld: 5/283.

342 Ebii DAvU.t; Miisllm: 2/137; , Beyhaki: 9/28.
343 Miisllm: 2/137; Beybaki: 9/28.
576 Musl-iimanitk

Resuliillah sava~a 91kacakt1. Eshabma:

« - Ey muhacirler ve ensar! I):.arde~lerinizden bir grubun ne mal-
lan ne de kendilerine mal temin edecek a~iretleri var. Sizden herbiriniz
onlann ikisini ii9iinii kendi yamna alsm.» buyurdular. Birer deveden
ba~ka bir binegimiz yoktu. Ama, nobetle~e binebilirdik. Ben de onlar-
dan iki (iit;) ki~iyi yamma ald1m. Onlarla beraber nobetle~e bindim.344
Vasile b. Eska (r.a.) anlatlyor:
Allah'm Resulii, Tebiik sava~ma <;akmak it;in seferberlik ilan etmi$-
ti. Ben de aileme gidip dam~t1m ve sefere katllmaya karar verdim. Re-
suliillah'm oncii kuvvetleri harekete get;mi~ti. Ben Medine'de:
« - Beni binegine ahp sava~a gotiirene ganimet hissemi verecegim!"
diye yiiksek sesle ilan etmeye ba~lad1m. Bana; ensardan ya~h bir zat:
« - Ganimetten alacagm hissen bizim olspn. Binegimize nobetle~e
binersin. Yemegini de bizimle beraber yersin.» dedi. Ben de:
« - Peki.»' dedim.
<~- Haydi, Allah'm lutfuyla yiirii.» dedi. Sava~ sonunda ganimet-
lerimizi almcaya kadar bu iyiliksever insanla beraber bulundum. Gani·
metten hisseme birka9 di~i deve dii~tii·. Onlan yiiklerimizin bulundugu
yere getirdim. Arkada~Im olan ya!?h -z at <;ad1rdan 91karak develerinden
birinin t;ulunun iizerine oturdu. Sonra bana:
« - ~u develeri !?Oyle siir bakahm.» dedi. Sonra:
« - Bir de bu tarafa dogru sur.» dedi. Buna ilave olarak:
« - Develerinin de ma!?allah1 var. Yalmz bunlar, bana vermeyi va-
dettigin ganimettir.» dedi. Daha sonra:
« - Yegenim, develerin senin olsun. Bizim kasdettigimiz ~ey, gani-
metin d1~mda kalan manevi miikafattL» dedi. 345
Abdullah (r.a.) ~oyle der:
« - Allah yolunda sava~an birisine bir kirba~ vererek yard1m etmek.
benim it;in hac iistiine haccetmekten evlad1r.»346

ALLAH YOLUNDA PARA KAR~ILIGI SAVA~

Avf b. Malik (r.a.) anlatlyor: Allah'm Resulii beni bir seriyyeye ku-
mandan tayin etti. Bir zat bana gelerek:
« - Eger ganimetten bana da bir hisse verirsen seninle beraber ge-
lirim.» dedi. Sonra da:

344 Beyhaki: 9(172; Miistedrek: 2/90.

345 Beyhaki: 9/28.
346 Taberam; Mecme'uz-ZevMd: 5/284.
 Sava§ 577

«- Ganimet ahp almayacagtmlZl bilmiyorum. Bu sebeple, bana be-

lirli bir meblag tayin et.» dedi. Ona ii~ dinar vermeyi vaad ettim. Git~
tik, sava~tlk, ganimet. elde ettik. Donii~te, Resuliillah'a bu zatm duru-
munu sordum. Hz. Peygamber, bana:
« - Onun diinya ve ahirette ald1~ bu ii~ dinardan ba~ka hi~bir
hakkt ve sevab1 yoktur.>> buyurdu.347
Ya'la b. Miinye anlatlyor:
Resuliillah seferberlik ilan etti. Ben ya~hydrm. Hizmetim de yoktu.
Kendi yerime gonderecek bir adam aradrm. Bana dii~en ganimet paym1
da kendisine verecektim. Birisini buldum. Gitmek iizere kafilenin ya-
nma yakla~mca, bana:
« - Ganimetten: alacag1m paym ne kadar oldugunu bilemiyorum.
Benim payrm ne kadar olacak< Sen bana belirli bir meblag takdir et.»
dedi. Ben de ona, ii~ dinar vermeyi vadettim. Sava~tan sonra ganimet-
ler gelince, yerime gonderdigim adama kendi hakktm1 da vermeyi ta-
sarlarken, tam o strada vadettigim ii~ dinan hattrladrm. Hemen Resu-
liillah' a gidip durumu arzettim. Allah'm Resulii:
« - Onun, bu sava~ dolaytstyle diinya ve. ahirette, ald1g1 bu ii9 di-
n:ardan ba~ka hi<;:bir hakk1 ve sevab1 yoktur.» buyurdu.348

ORDUYA MALi YARDIMDA BULUNANLARIN HUKMU :

Meymune bt. Sa'd (r.a.) anlattyor:

Allah'm Reswiine:
- Ya Resulallah! Sava~a gidemeyip de, mahm bu ugurda harca-
yanlarm durumu ne? Miikafat, mali yardtmda bulunanm m1, yoksa biz-
zat sava~a gidenin mi?>> diye sordum. Hz. Peygamber:
<<- Orduya mali yardtmda bulunan, bu yardtmm miikafatm1 ahr.
Bizzat sava~a kat1lan da kattlmasmm miikafattm ... » buyurdu.349

SAVA~A BEDEL GONDERMENiN DURUMU :

Ali b. Ebi Rebiatil'~Esedi an:lattyor:

Birisi, Ali b. Ebi Talib (r.a.) e oglunu getirerek, kendisinin yerine
oglunu gondermek istedigini soyledi. Bunu duyan Hz. Ali:

347 Taberan\; Mecme'uz-Zevaid: 5/ 323.

348 Beyhaki: 6/ 331. Abdullah b. Deylemi'den.
349 Taberfuti; Mecme'uz-Zevilid: S/323.
F: 37
 578 Miisliimanltk

«- Bence ihtiyar bir silah~oriin fikirlerinden istifade etmek, gen-

cin bilfiil sava~masmdan evladir.» dedi.350

ALLAH YOLUNDA SAVA~ i<;iN YARDIM iSTEYENLERiN

HO~ KAR~ILANMAMASI :

Nafi anlatiyor:
Elinde enli bir kihei olan, giicii kuvveti yerinde bir gen~:; mescide
gh:di: .
« - Allah yolunda sava~mam ic;:in bana kim yardim edecek?» diye
bagirdi. Bunu duyan Hz. Orner, bu genci ~:;agirtti. Ve:
<<- Kim bu genci, iicretini vererek arazisinde ~:;ah~tiracak?» dedi.
Ensardan biri:
« - Ben, ya Emir'ei-Mii'minin! Ayh~ kac;:a?» diye sordu.
« - ~u kadara ... » dedi. Sonra da:
<<- Haydi, bunu al ve gotiir! » dedi.
Bu gene;:, o zatm arazisinde birkac;: ay c;:ah~t1. Bir miiddet sonra
Hz. Orner, mal sahibine:
<<- Adamimzm durumu nasd?» diye sordu.
<<- iyi, ey mii'minlerin emiri.» diye cevap verdi. .Hz. Orner:
« - Onu ve bugiine kadar hak ettigi iicreti bana getir! » dedi. •
Ensardan bu zat, c;:ah~tirdigi genci ve bir kese ic;:inde hak ettigi lie·
reti getirdi. Hz. Orner, gence:
<<- Bunu al. ~imdi artik istersen sava~a gidebilirsin. Dilersen de
evinde otur.» dedi.351

SAVA~ iCiN ODUNC VERMEK :

ibn-i Mes'ud anlatiyor: Birisi bana gelerek:

<<- Allah'm Resuliiniin atlar hakkmda bir~ey soyledigini duydun
mu?» dedi.
« - Evet, Resuliillah't, «Atlar, loyarnete kadar haYJ.r i~lerde kulla-
mlmak i~in yaratdrnt~lardtr. Allah yolunda kullanmak i~in onlan satm
aim. Satin alamtyorsamz ernaneten aim.» buyururken i~ttim. Kendisine,
ya Resulallah! Nasd, onlan Allah yolunda satm alalrm? Nasd, onlan
Allah yolunda ernanet olarak isteyelirn? diye soruldu. Bunun iizerine
Resuliillah: Ganimetler gelinceye kadar onlan Allah yolunda Odiin~ vem

3&~ Beyhaki; Kenz'ul-Ummal: 3/164.

351 Beyhaki; Kenz'ill-Ummal: 2/217.
 Sava§ 579

rln. Allah'm bizi muzaffer etmesine kadar vadeli olarak onlan bize sa~
tm, deyin. Sava~ i~in haZirbklt oldugunuz miiddet~ refah i~inde ya~r
SmiZ. Son zmminlarda sava~Ip sava~mamak hususunda miitereddit dav~
ranan kavimler ortaya ~Ikacak. Siz o zamanlarda da mutlaka sav~rmz.
~iinkii, o giinlerde sav~ _haytrh neticeler doguracakhr. Bu sebeple sa·
V~Imz.» 35 :Z

352 Ebu Ya'la, Ubeydullah b. Abdullah'dan; Mecme'uz-Zevaid: 5/280.

 SAVA~A GiDEN ORDUNUN UGURLANMASI

ihn-i Abbas anlatlyor:

Allah'm Resulii, Ka'b b. E~ref'i oldiirmeye gidenleri yola ~1kard1!P
zaman, onlarla beraber, Garkad mevkiine kadar yiiriidii. Sonra da on-
lara:
«- Allah'a s1gmarak gidiniz.» dedi. «Allah'Im, onlara yard1m etl»
diye dua etti.353 1
Muhammed h. Ka'b anlatlyor:
Abdullah h. Yezid, yemege davet edilmi!;iti. Geldigi zaman bize !;>UTI-
Ian anlattl: Allah'm Resu.lii, orduyu ugurlarken:
<<- Dininizi, namusunuzu, amellerinizin miikafat ve miicazatlm Al-
lah'a tevdi ediyorum.» buyurdu.354
Hz. Hasan (r.a.) anlatlyor:
Hz. Ehu Bekir ordugaha geldi. Onlara yapmalan gerekeni bildirc.i.
Yaya olarak orduyu ugurlarken, Usame (r.a.) at iizerinde; Hz. Ehu Be·
kir (r.a.) in hayvam da Ahdurrah.man b. Avf'm yedegindeydi. Usame,
Hz. Ehu Bekir'e:
« - Ey Allah'm Resuliiniin halifesi! Ya sen de hayvamna bin. Ya-
hut da ben at1mdan ineyim.» dedi. Bunun iizerine, Hz. Ehu Bekir:
<<- Katiyyen sen atmdan inme! Ben de vallahi hayvamma binme-
yecegim. Allah yolunda ayag1mm bir anhk tozlanmasnidan ba!;ika yap-
tlgim bir hay1rh i!;iim yok. Halbuki, gazilerin att1g1 her adnn i~in yedi-
yiiz sevap yaz1hr; dereceleri yediyiiz defa yiikseltilir; yediyiiz giinahlan
affedilir. Sava!;i bitinceye kadar, bu devam eder. Eger miisaade edersen,
Orner b. Hattab burada kalarak bana yard1m etsin.» dedi. Usame (r.a.)
da buna miisaade etti.355
Yahya h. Said anlat1yor:
Hz. Ehu Bekir, ~am tarafma ordu gondermeye karar verdi. Dort
boliik halinde giden ordunun bir boliigiiniin kumandam Yezid b. Ehi

353 Mustedrek: 2j98.

354 Miistedrek: 2/97.
355 ibn-i Asakir; Kenz'ul-Ununal: 5/314.
 Sava§ 581

Siifyan ile beraber, orduyu ugurlamak i<;in hayli yiiri.idii. Yezid, Hz. Ebu
Bekir'e:
« - Ya sen de hayvamna bin veya miisaade et, ben ineyim.» ·dedi.
Hz. Ebu Bekir ise:
«- Ne sen in, ne de ben bineyim. Ben, Allah yolunda att1~m bu
adtmlarla, Allah katmda miikafata nail olmak istiyorum.» diye muka·
bele etti.356 .

Cabir'il-Berini anlatlyor:
Hz. Ebu Bekir, orduyu ugurlamak i<;in onlarla beraber epeyce gitti.
Ve:
«- Allah'a hamdolsun ki, ugrunda ayaklanmtz· tozlandi.» dedi.
Kendisine: '
«- Biz sadece onlan ugurladtk. Nasil ayaklanmtz tozlandt?» diye
sordular. Hz. Ebu Bekir:
«- Orduyu te<;hiz ettik, ugurladtk ve arkasmdan hay1r duada bu·
lunduk ... » dedi. 3 57
Miicahid (r.a.) anlatryor:
Bir sava~a giderken, Abdullah b. Orner bizi ugurlad1. Bizden ayn·
hrken:
« - Yammda size verecek bir~eyim yok. Fakat ben, Allah'm Resu·
liinii: «Allah, kendisine tevdi edilen ~eyi korur. Ben de dininizi, namu-
sunuzu, amellerinizin miikafatim Allah'a tevdi ediyorum.» buyururken
i~ittim. Ben de sizin hakktmzda aym temennilerde bulunuyorum.» dedi.

GAZiLERi KAR~ILAMA:

Saib b. Yezid ~oyle der:

Allah'm Resuliiniin Tebiik sava~mdan Medine'ye donii~iinde halk
kendisini kar~Ilamaya <;Ikti. Ben de, Seniyyet'iil-Veda'da <;ocuklarla be-
raber onu kar~Ilayanlar arasmdaydtm.358

356 Muvatta-i imam-1 Malik; Beyhaki; Kenz'iil Ummal: 2 f295.

357 Beyhaki: 9/173; Kenz'iil-Ummal: 2/288, ibn-i Ebi $eybe.
358 Ebii DdvO.d; Beybaki: 9/175.
 . '

RAMAZAN AYINDA YAPILAN SAVA~LAR :

Hz. Orner ~oyle der:

Ramazan aymda, Hz. Peygamberle beraber, Bedir sava~mi yaptik
ve Mekke'yi fethettik.3 59
Hz. Orner anlatiyor:
Ramazan aymda Resuliillah ile beraber iki sava~ yaptik. Birisi Be-
dir sava~I, digei:-i de Mekke'nin fethi 'i~in yapilan sava~t1r. Her iki sava~ta
da oruc;:lanmiZI bozmak mecburiyetinde kald1k.360
ibn·i Akl:Jas anlatiyor:
Bedir Java~ml yapan islam ordusu iic;:yiizonii~ ki~iydi. Bunlarm
yetmi~alt1s1 muhacirlerdendi. Kurey~ ordusu, Ramazamn onyedisine te-
sadiif eden cuma giinii hezimete ugrad1.361
Bezzar' da bulunan bir diger rivayette ~u ilave vard1r: Bedir' deki
islam ordusu ii~yiiz on kiisur ki~iydi. Bunlann ikiyiizotuzaltisi ensar-
dandi. Muhacirlerin sancagm1 Hz. Ali ta~1yordu.362
ibn-i Abbas anlatiyor:
Allah'm Resulii, Mekke iizerine yiiriimeye karar verdi. Medine'de
yerine, Gifar kabilesinden Ebu Ruhm denilen Giilsiim b. Husayn'1 hi-
rakti. Rarnazan aymm onunda yola ~1kt1. Kendisi ve yamndakiler oruc;:-
luydu. Asfan363 ile Ernec364 mevkileri arasmdaki Kiideyd365 suyu ba~ma
gelince, oru~lanm bozdular. Sonra yollarma devam edip, Merruz- Zah-
ran'da366 konaklad1lar. Burada onbinlerce miisliiman toplanm1~t1. 367

399 Tinnizi; Feth'iil-Bfui: 4/131;

360 ibn-i Sa'd; Miis!led-i Ahmed b. HanbeJ; Kenz'ul-Ummal: 4/329.
361 Miisned-t Ahmet b. Hanbel; EI-Bidaye: 3/269.
362 Mecme'uz-Zevaid: 6j93.
363 Mekke ile Medine arasmda bir kasaba.
364 Mekke ile Medine arasmda bir vaha. .
365 Medine'den Mekke tarafma dogru yedi konakhk mesafede bir yer.
366 Mekke yakmlannda bir yer.
3s7 ibn-i isbak; Buhari; El-Bidaye: 4/285; Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 6/167,.
 Sava§ 583

ibn-i Abbas anlatiyor:

Allah'm Resulii, Mekke'nin fethi i<;in Ramazan aymda yola ~1kti.
Kiideyd mevkiine vanncaya kadar muntaiam olarak orucunu tuttu.368
ibn-i Abbas anlatiyor:
Allah'm Resulii, Mekke'nin fethi i<;in Ramazan aymda yola <;1kt1.
Kudeyd koyiine gelinceye kadar muntazam olarak orucunu tuttu. Bu
koye ogle Sicagmm biitiin ~iddetiyle ortahg1 ·kavurdugu Sirada gelmi~­
lerdi. Ordu fevkalade susam1~; susuzluktan askerlerin boyunlan incel-
mi~; susuzluk dayamlmaz bir hal alm1~t1. Bunu goren Allah'm Resulii,
bir bardak su istedi. Gelen su dolu bardag1 herkesin gormesi i<;in uzun-
ca bir miiddet elinde tuttu. Sonra i9ti. Bunu goren herkes, susuzlugunu ·
giderinceye kadar su i<;ti.369

368 ibn-i Ebi !;ieybe; Abdiirrezzcik.

369 Kenz'iil-Ununal; Miislim; Tinnizi; Nesei; Cem'iil-Fevaid: lj159.
 SAVA~A i~TiRAK EDENLERiN YAZILARAK
TESBiTi

ibn-i Abbas anlatiYor:

Allah'm Resuliinii: <<Birbirine mahrem olmayan bir erkekle bir ka-
dm asla bir arada ba~ba~a kalmasmlar. Bir kadm, yamnda mahremi
olmadan tek ba~ma yola <;Ikmasm! » buyururken i~ittim. Bunu duyan
bir zat:
« - Ya Resulallah, falan sava~ta ~u, ~u kay1tlan yaptm1z. Benim
de o sava~ta bulundugum kay1thd1r. ~u anda ise hamm1m hacca gitmek
iizere yola <;1kt1. Miisaade eder misiniz?» dedi. Resuliillah:
<<- Git, hammmla beraber haccm1 ifa et.» buyurdu.370

SAVA~ DONU~U ~UKUR NAMAZI KILMAK

VE ZiYAFETLER VERMEK

Ka'b (r.a.) anlatiyor: Hz. Peygamber, bir seferden ku~luk vakti don-
mii~tii. Sava~ yorgunlugunu <;Ikarmadan once, iki rekat namaz kild1.371
Cabir (r.a.) anlatiyor:
Bir sava~ta Resuliillah ile beraberdim. Medine'ye donii~iimiizde ba-
na: <<Mescide gir ve iki rekat namaz kil.» buyurdu.372
cabir (r.a.) anlatiyor: Allah'm Resulii sava~ donii~ii Medine'ye gel·
diginde deve (veya inek) kesti. '
Yine Cabir (r.a.) den gelen bir ba~ka rivayette ~u ilave vard1r:
Allah'm Resulii iki ukiye373 ve bir dirhem374 vererek benden bir de-
ve satm ald1. Suar'a375 geldigimiz zaman bir inek kesmemi emretti ve
kesildi. Biitiin ordu yedi. Medine'ye geldigimizde bana, mescide gidip iki
rekat namaz kilmam1 emretti. Ve satm ald1g1 devenin bedelini odedi.376

370 Buharl.
371 Buhari.
m Buhari.
373 Ukiye: 213,7 grama muadil bir ol<;ii birimi.
374 Dirhem: Para.
375 Medine yakmlarmda bir su ba~1.
376 Buhari.
 KADINLARIN SAVA~A i~TiRAKi

Hz. Ai~e (r.a.) anlatiyor:

Allah'm Resulii sava~a giderken, hammlan arasmda kur'a <;eke-
rek, kazanamm beraberinde gotiiriirdii. Beni Mustalik gazvesine gider-
ken de, mutad1 oldugu ve<;hile, hammlan arasmda kur'a <;ekti. Kur'a
bana isabet etti. Allah'm Resulii bu sefer beraberinde beni gotiirdii. Bi-
zim zamamm1zda kadmlar <;:ok az ~ey yerlerdi. Az yedikleri i<;in de,
~i~manlamazlar ve kilo almazlard1. Ben de <;:ok hafiftim. Her sefere <;:I-
ki~Imda, devem <;:Ciktiiriiliir, tahtlrevamma binerim. Beni gotiirecek olan
insanlar gelir, tahtlrevanm altmdan tutarak, kald1np devenin: iizerine
koyarlar ve iplerle s1ki s1ki deveye bagl3;rlar, sonra da devenin yulann-
dan tutarak <;:ekip gotiiriirlerdi. Allah'm Resulii, Beni Mustalik sava~1
donii~iinde, Medine yakmlannda bir yerde konaklad1. Gecenin bir kis-
mmi burada ge<;irdi. Sabaha yakm, hareket emri verildi. Ordu hareket
etti. Ben def-i hacet i<;:in yiiklerimin yamndan biraz uzakla~m1~1Im. Boy-
numda Yemen akikinden yapilm1~ bir gerdanhg1m vard1. i~imi bitir-
digim zaman, farkm:da olmadan gerdanhg1m yoktu. Tam bu s1rada
ordu hareket haz1rhg1 i<;:indeydi. Hemen def-i hacet ettigim yere gittim,
gerdanhg1 aray1p buldum. Ben yiiklerin yamndan aynhr aynlmaz, beni
gotiirenler gelip, deveyi hazirlami~lar. Mutad oldugu ve<;hile, benim
i<;inde bulundugumu sanarak, tahtirevam ahp deveye yiikletmi~ler, s1k1
s1ki sarm1~lar, benim i<;:inde oldugumu zannederek, devenin yulanndan
tutup, <;:ekip gitmi~ler. Gerdanhg1 bulup ordugaha dondiigum zaman,
ordu hareket etmi~ti. Ortada kimsecikler yoktu. Kendi kendime, benim
taht1revanda bulunmadigimi hissettikleri zaman doniip beni buradan
alacaklanm hesabederek, ortiime sanmp bulundugum yere yatt1m. Ben
yatarken, bir miiddet sonra, yamma Siilemi kabilesinden Safvan b. Mua-
tal geldi. Vazifesi icab1 ordunun gerisinden geliyordu. Orada benim b.-
rartimi goriince, yamma yakla~h. Ortiinmeden once b~ni tamrd1. Beni
goriir gormez: ,, .
:586 Milslilmanltk

«- inna lillahi ve irma ileyhi .raciun.377 Resultillah'm hamm1! » dedi.

13en, elbiseme sannm1~ vaziyette duruyordum.
« - Allah, Allah! Burada kalmana sebep ne?» dedi. Ben cevap ver-
:medim. Sonra devesini yamma getirerek ~okttirdti. Geri ~ekilerek:
« - Deveye bin, seni gottireyim.» dedi. Deveye bindim. Hayvam ye-
·degine alarak, orduya yeti~mek gayesiyle acele acele gidiyorau. Ancak
·gtin 1~1rken bir yerde konaklayan orduya yeti~tik. Ordu istirahat yapar-
_ken, Safvan'm beni getirdigini gortince, mtifteriler, diyeceklerini demi~­
ler. Bunun tizerine orduda.bir kayna~ma olmu~. Vallahi benim bunlardan
hi<;: haberim yoktu. Medine'ye gelince, ~ok ge<;meden fevkalade rahat-
·sizlandim. Olup bi~enlerden hi<;: haberim olmad1. Dedikodu, Resultillah'a
-ve babamlara kadar geldigi halde, bana hi<;bir ~ey soylemediler. Ancak,
Resultillah'm baz1 lutuflarmdan mahrum oldum. <;tinkti, daha onceleri
rahatsizlandigim zaman, benim ac1ma i~tirak eder ve bana lutuflarda
bulunurdu. Bu rahatsizhgimda benimle ilgilenmedi. Ben de bu sebeple
·gticenmi~tim. Annem, beni tedavi etmek i<;in ugra~1rken igeri· giriyor ve:
« - Bunun durumu nas1l?» diye soruyor, agzmdan, bundan ba~ka
bir tek soz <;Ikmiyordu. Buna iyice i<;erledim. Bir defasmda:
« - Mtisaade etsen de annemin evine gitsem, beni tedavi etse.» de-
dim.
« - Gidebilirsin.» buyurdu. Bunun tizerine annemin evine gittim.
'Olup bitenlerden hi<;: haberim yoktu. Yirmi ktisur gtin yattim. Azicik dti-
·zelmi~tim. Biz Araplar, ba~ka milletler gibi evlerimizin i<;inde tuvalet
bulundurmaz ve bundan ho~lanmazd1k. Def-i hacet i<;in Medine'nin di-
·~ma <;Ikardik. Kadmlar, ancak geceleyin def-i hacet i<;in d1~an <;Ikarlard1.
liastahgimi mtiteakip bir gece de ben, Mtstah'm annesi Ehii Ruhm b.
Abdtilmuttalib'in klZl ile beraber dt~an ~Ikmi~tim. Yammda ytirtirken
·etegi ayagnl)a dola~mca:
«Kahrolas1ca M1stah!» dedi. Bunun tizerine ben:
« - Bedir'de bulunmu~. hicret etmi~ bir ziHa boyle bir~ey soyle-
mek ne kadar <;irkin! » dedim.
«- Ehii Bekir'in klZI, vaziyetterr haberin yok galiba?>> dedi.
<<- Ne haberiymW >> dedim. Bunun tizerine bana mtifterilerin de-
,dikodulanm anlatti.
« - Boyle laflar da m1 <;:tkmi~?>> dedim.
«- Evet.» diye cevap verdi.
ibtiyacimi gideremeden geri dondtim. Aglad1m, aglad1m. Aglamak-
·tan adeta cigerlerim par<;alamr hale gelmi~ti. Anneme:

::rr1 «Biz Allah i~iniz ve donii!;Jiimiiz onad1r.>> (Bakara 156). Bir mlisliiman bir tehli·
ke, bir musibet, bir bela ile kaqn kar!;liya geldiginde boyle der, boyle demelidir.
 Sava§ 5S7

« - Allah giinahlanm bag1~lasm! Ortahkta bir siirii dedikodu var

da, bana hi9bir ~ey soylemediniz.» dedim. 0 ise:
« - Seni dii~iindiigiim i9in soylemedim. Meseleyi biiyiitme. Sevilen
giizel bir kadm iizerinde hem kumalan, hem de halkm dedikodu . yap-
tlgi 90k goriilen, duyulan ~eylerdendir.» dedi.
Allah'm Resulii kalkm1~, Allah'a haind ve senadan sonra, halka:
« - Ey nas! Baz1larma ne oluyor ki, ailem hakkmda dedikodu ya-
parak bana eziyet ediyorlar. Halbuki ben, kendilerinin iyi insanlar oldu-
gunu biliyorum. Bir de, bir miisliiman hakkmda dedikodu yap1yorlar.
Onun da iyi bir insan oldugunu biliyorum. 0, ben olmad1g1m zama11
evime girmez.» buyurmu~ .
. Bu i~i biiyiitiip velveleye verenler, Abdullah b. Ubey b. Selul, bir-
ka9 Hazre9li, M1stah ve Hamne bt. Cah~ idi. Hamne'nin klzkarde~i Zey•
nep, Resuliillah'm yanmdayd1. Heniiz han1m1 olmam1~tl ama, Hamne,
beni 9eki~tirerek Zeyneb'in d1~mdakileri Resuliillah'm goziinden dii~iir­
mek istiyordu. Onun dedikodu yapmasma sebep bu idi. Fakat, Zeyneb'in
bunda az1c1k bir giinah1 yoktur. Allah, onu korumu~tur. 0, benim hak-
klmda iyilikten ba~ka bir~ey soylememi~tir. Hamne ise, beni karde~ine
rakip gorerek veryansm etmi~ ve bu yiizden giinahkar olmu~tur.
Allah'm Resulii, yukandaki sozleri soyledigi zaman, Useyd b. Hu·
dayr:
<<- Ya Resulallah! Eger sana eziyet edenler Evstense, senin adma
onlann hak'k mdan gelelim. Eger karde~lerimiz Hazre9tense, emrini bek-
liyoruz. Onlar kellelerinin U9urulm!lsm1 hak etmi~lerdir.» demi~. Sa'd
b. Ubade ayaga kalkarak -daha once iyi bir insan olarak tammrd1-:
<<- Yalan soyliiyorsun! Onlann kelleleri uc:;urulamaz. Eger, bu de-
dikoduyu yapanlarm Hazre9ten oldugunu bilmeseydin, boyle soylemez-
din. Sayet kendi kavminden olsayd1, sesini 91karmazdm.>> demi$. Bunun
iizerine Useyd b. Hudayr (r.a.):
<<- As1l yalan soyleyen sensin! Miinaflksm! Miinaf1klan miidafaa

ediyorsun! » demi$. Bu soz iizerine ortahk kan~m1~, az kalsr~1 Evs ile

Hazre9 arasmda bir bela 91kacakm1~.
Allah'm Resulii, minberden inerek, benim yamma geldi. Ali b. Ebi
Tallb ile tlsame b. Zeyd'i 9ag1rd1. Onlarla isti~are etti. tlsame hakkmda
giizel ~eyler soyledi ve:
<<- Senin ailen! Onlann hakkmda kotiiliik dii~iinemeyiz. Ortada
dola~an $eyler, yalan ve iftiradarr ha$ka bir ~ey degildir.» dedi. Fakat
Ali (r.a.) ise:
« - Ya Resulallah! Kadm k1thg1 yak! Onun ·yerine bir ba~kasm1 da
almaya muktedirsin. Cariyeyi 9ag1r, onun hakkmda bilgi iste.» dedi.
588 Miislilmanltk

Daha sonra Hz. Peygamber, Berire (r.a.) yi c;ag1rarak kendisinden

bu hususta bir~eyler sordu. Hz. Ali (r.a.), ona:
<<- Resullillah' a dogru soyle! » diyerek ona aCitacak kadar ~iddetli
bir ~ekilde vurdu. 0 ise:
« - Vallahi iyiliginden ba~ka bir~ey bilmiyorum. Hic;bir ~ekilde Ai~e'
yi ay1playamam. Ancak, bir defasmda yogurdugum hamuru bekle, diye
tembihte bulunmu~tum. Uyumu~. Koyun da gelip hamuru yemi~. Bu-
nun d1~mda hic;bir kusurunu bilmiyorum.» dedi.
Daha sonra Resullillah yamma geldi. Yammda babam, annem ve
ensardan bir kadm vard1. Hem ben aghyordum, hem de o kacim agh-
yordu. Resuliillah oturdu. Allah'a hamd ve senada bulunduktan sonra:
« - Ya Ai!je! Halkm dilinde dola~anlan biliyorsun. Eger insanlann
soyledigi dogru ise, tevbe et, Allah'a Sigm. Allah, kullannm tevbelerini
kabul eder.» buyurdu. Resullillah bu sozleri soyleyince donakald1m. Goz-
ya~lanm seller gibi akt1. Kendimden gec;mi~im. Babamlarm, Resuliil-
lah'a cevap vermesini bekledim. Onlar hic;bir kaqahk vermediler. Yazik-
lar olsun! Allah'm, hakkimda, namazlarda okunan ayetler indirecegini
umuyordum. Hakir ve zelil bir kuldum. Artik ben, Resuliillah'm riiya-
smda i~in gerc;egini ortaya koyacak, mlifterileri tekzip edecek bir~eyler
gormesini, boylece suc;suz oldugumu anlamasmi, gordliglinli de herkese
ilan etmesini temenni etmeye ba~lad1m. Allah'm hakkimda ayet indire-
cegini umuyordum. Allah' a .yemin ederim ki, ben bu kadanna lay1k de-
gildim. Annemle babamm konu~mad1klanm goriince, onlara:
« - Resuliillah'a cevap vermeyecek misiniz?» dedim. Onlar da:
« - Vallahi ne soyleyecegimizt bilemiyoruz.» dediler. Vallahi, o glin-
lerde, Ehu Bekir (r.a.) ailesinin ba~ma gelenler, ehl-i beytten hic;birinin
ba~ma gelmemi~tir. Onlarm sustuklanm gorlince ic;lendim, aglad1m.
« - Soyledigin ~eylerden dolay1 Allah'a tevbe etmeyecegim. Eger
insanlarm dedikodusunun dogru oldugunu kabul edersem vaki olmayan
~eyi soylemi~ olurum. Halbuki Allah, benim masum oldugumu biliyor.
Eger, halkm dedikodusunun dogru olmad1gm1 soylersem, onu da siz ka-
bul etmeyeceksiniz, biliyorum.» dedim. Hz. Yakub'tan misal getirmek
istedim, ha1Irlayamad1m. Daha sonra:
<<- Fakat size, Yusuf'un babasmm soyledigini soyleyecegim: A'rbk
bana dii!jen iimitle beklemeye tahammiildiir. Sizin anlath~mz hale kar-
l?I Allah'tan yardtm dilerim.»378 dedim. Allah'm Resulii, kendisine vahiy
gelinceye kadar yamm1zda durdu. Kendisine vahiy geldigi s1rada elbise-
sine iyice sannd1 ve yatt1. Ba~mm altma deriden bir yastik koymu~tum.
Resuli.illah'a vahiy geldigine ~ahit olurken ne korktum, ne de tmd1m.

m Yusuf: 18.
 Sava§ 589

c;unkii, sw;suz oldugumu, Allah'ur barm zulmetmeyecegini biliyordum.

Babamlara gelince, onlar, Resuliillah vahyi telakki halindeyken, Allah'
m Ona (s.a.v.) dedikodunun dogruluguna dair bir~ey vahyetmesinden
korktuklan ic;:in, neredeyse odleri patlayacakt1. Bir miiddet sonra Resu-
liillah yatt1.g1 yerde dogrularak oturdu. Alnmdan inci tanesi gibi terler
kabararak, sakalma dogru ak1yordu. Bir taraftan yiiziindeki terleri si-
lerken, diger taraftan:
« - Miijde, miijde, ya Ai~e! Allah masum olduguna dair ayet indir-
di.>> buyurdu. Ben de, bunu duyar duymaz: •
« - Elhamdiilillah! »379 de dim.
Sonra Resuliillah, halkm toplu halde bulundugu yere giderek, on-
lara hitap etti, bu husustaki Kur'an ayetlerini okudu. Daha sonra da
Mtstah b. Usase, Hassan b. Sabit ve Hamne bt. Cah~'l c;:ag1rtarak iftira-
lan sebebiyle, kendilerine had380 cezasm1 tatbik etti.381
Hz. Ai~e anlatiyor: Annem bana:
« - Hadi, yamna var.» dedi. Ben de:
« - Yanma varmayacag1m! Masum oldugum hakkmda ayet indiren
Allah'tan ba~kasma da hamd etmeyecegim! Allah, hakklmda ~u ayet-
leri indirmi~tir:
«Ai~e hakkmd~ iftirada bulunanlar, i<;inizden bir cemaattir. Siz bu-
nu hakkmtzda fena sanmaym. Belki hakkmtzda haytrdtr. Miifterilerden
herbiri kazand1g. giinahm vebalini <;eker. iftiramn biiyiigiinii iizerine
alan ise, biiyiik bir azaba ugrayacakbr. iman eden erkekler, iman eden
kadmlar, kendi dinda~Ian hakkmda hiisnii zanda bulunup, ni<;in, bu
apa<;Ik iftiradtr, demediler. Miifteriler, .ni<;in dort ~ahit getirmediler.
~ahit getinnediklerine gore, onlar, Allah nazannda yalanctdtrlar. Allah'
m diinye ve ahirette, hakkmtzdaki lutuf ve yardnm olmasaydt, t<;me
daldtgtmz dedikodu yiiziinden biiyiik azaba ugrardtmz. Hani, siz o ifti-
rayt dilden dile dola~bnp, hi<;bir bilginiz olmad1g. halde, agzmtza abp
soyliiyor, bunu kolay ve vebalsiz bir i~ santyordunuz. Halbuki, bu i~ Al-
lah nazannda biiyiik bir giinahtir. Onu duydugunuz zaman ni<;in boyle
bir~eyden bahsetmek bize yara~maz, seni tenzih ederiz. Allah'tm! Bu pek
biiyiik bir biihtandtr, demediniz? Hak Teala, mii'minseniz bu gibi ~ey­
lere bir daha donmemek i<;in size ogiit veriyor. Hak Teala size ayet-
leri apa<;tk bildiriyor. Hak Teala her ~eyi hakktyla bilir, her i~i hikmet-
le <;evirir. Mii'minler arasmda kotiiliik ve hayasiZhgm fa~ olmasm1 is-
teyenler ve sevenler i<;in, diinya ve ahirette actkh azap vardtr. Hak Teala

379 Allah'a hamd ederim, Onu over, Onu tenzih ederim.

300 Had: Sen bir ceza nevi.
381 ibn-i ishak; Buhihi; MUslim, El-Bidaye: 4/160.
590 Milsliimanhk

bilir, sizse bilmezsiniz. Allah'm haklomzda lutuf ve yardtm1 olmasaydi,

ljefkat ve merhameti galip bulunmasaydt, cezaniZI elbette ~abuklaljbrrr­
dt.>>382 Allah, benim masumiyetiJV. hakkmda bu ayeti indirdigi zaman,
Ebu Bekir (r.a.):
« - Ailje hakkmda dedikodu yapan Mtstah'a bundan sonra bir~ey
vermeyecegim.» dedi. Mlstah, hem fakir, hem de akrabas1 oldugu ic;in
babam ona yard1m ediyordu. Babamm bu karan iizerine Allah ~u ayeti
indirdi: «i~inizden iyilik ve varlik sahibi olanlar, akrabalarma, yoksul-
lara, hicret edenlere, birljey vermemeye yemin etmesinler, affetsinler,
bagt~lasmlar. Sizler, Allah'm kendinizi affetmesini sevmez misiniz? Hak
Teala affedici ve bagtljlaytctdtr.»383 Bunun iizerine, babam Ebu Bekr (r.a.):
« - Tabii, Allah'm beni affetmesini arzu ederim.» dedi. Daha once
Mtstah'a yaptlgi yard1m1 tekrar yapmaya ba~lad1. Ve:
« - Bir daha katiyyen yardrm1m1 kesmeyecegim.» dedi. 384
Beni Gifar'dan bir kadm anlatiyor:
Gifar kabilesinden bir grup kadmla birlikte Resuliillah'a geldik. Ve:
«......... Ya Resulallah! Biz de seninle beraber bu sefere i~tirak etmek
istiyoruz. -Resuliillah, Hayher iizerine gidecekti.- Yarahlan tedavi
eder, elimizden geldigi kadar miisliimanlara yard1m ederiz.» diye teklif-
te bulunduk. Resuliillah:
«- Peki, Allah'm lutfuyla ... » buyurdu. Onunla beraber, biz de yola
c;aktik. Ben heniiz buluga ermemi~ bir kizd1m. Resuliillah, beni terkisi-
ne ald1. Resuliillah, sabahleyin devesini c;oktiirerek indi. Ben de indim.
Bu s1rada devenin c;ulu iizerinde kan izleri gordiim. HayiZ385 olmu~um.
Bu ilk hayizimdi. Bu kan izlerini gostermemek ic;in utand1m ve devenin
Uzerine aband1m. Resuliillah, benim halimi ve kam goriince:
« - Ne utamyorsun! Hay1z olmu~sun.» buyurdu.
« - Evet.» dedim, Resuliillah:
« - Kendini temizle. Bir kabm ic;ine su koy. Suya biraz da tuz at.
Kendini temizle. Devene bin.» buyurdu. Allah, Hayber'in fethini gerc;ek-
le~tirdigi zaman, bize de fey386 den bir pay dii~tii. Ben de, ~u boynum-
da gordiiguniiz gerdanhg1 ald1m. Bunu bana bizzat Resuliillah verdi.
Kendi eliyle boynuma takti. Hic;bir zaman da bunu boynumdan c;Ikar-
mayacagim.

m Nur: 11-20.
383 Nur: 22.
384 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Tefsir-i ibn·i Kesir: 3/'2:70; Mecme'uz-Zevaid: 9/232.
385 Ha:0z: Kadmlarm ayba~I bali.
386 Fey: Sava~madan, dii~mamn teslim olmasxyla elde edilen gru1imet.
 Sava§ 591'

Vefat etmeden once gerdanh~yla beraber defnedilmesini vasiyet et~

mi~ti.Vefat ettigi zaman da gerdanhg1 bogazmdayd1. Bu hatun, biitiin
hayatl boyunca, hay1zdan temizlenmek i9in y1kand1gi suya tuz katar--
dl. Hatta vefat edince de, kendisinin tuzlu su ile y1kanmasm1 vasiyet_
etmi~ti.387

Humeyd b. Hilal (r.a.) anlatlyor: _

Tufave kabilesinden bir zat vard1. Bizim topraklanmiZdan gelir, ge··
9erdi. Bir giin kabilemize ugram1~ ve ~unlan · anlatm1~t1: Bir kervanla
Medine'ye geldik. E~yalanmiZI sattlktan sonra, ben:
« - ~u
zata (Resuliillah) gidip, J<:endisi hakkmda baz1 ~eyler ogre- ·
nec~gim ve bu ogrendiklerimi kabileme gotiirecegim.» dedim. Resuliil- ·
lah'm yanma vard1m. Bana uzakta bir ev gosterdi ve ~unlan anlattl: .
2u evde bir kadm otururdu. Miisliimanlarla beraber bir sava~a katilmi~ ­
ve geride oniki k~9isi ile yiin egirdigi kirmenini ve dokuma tezgahm1·
birakmi~tl. Ke9ileriyle, kirmen ve tezgahm1 kaybetti. Kadm:

«-Allah'1m! Sen.in yolunda cihada gideni korumay1 teminat altma .

alm1~tm. Benimse, ke9ilerim, kirmenim ve tezgah1m kayboldu. ~u an- -
da senden ke9ilerimi, kirmenimi ve tezgah1m1 istiyorum.» dedi. Resu·-
liillah bana, bu kadmm Rabbine yalvan~m1 anlattl. Sonra:
Kadm, ke9ilerinin, kirmen ve tezgahmm iki misline sahip oldu ..
«-
i~te ~uevde oturuyor. Yanma git ve arzu edersen de durumu ona sor.» -
buyurdu. Ben ise:
Gitmeme liizum yok. Seni tasdik ediyorum.» dedim. 388
«-
Hz. Enes anlatlyor: Allah'm Resulii, Milhan'm kizmm evine girdL .
Bir~eye yaslanarak giildii. Milhan'm klZl:

« - Ya Resulallah! Allah'a dua et de, biz de onlardan olahm.» diye·

ricada bulundu. Resuliillah:
« - Allah'1m, bu hamm1 da onlardan k1L» diye dua etti. Bu sozii'
bir daha tekrarlayarak yine giildii. Milhan'm klZl aym suali sordu. Resu--
liillah da aym cevab1 ver!nce, Milhan'm klZl:
«- Allah'a dua et de, beni de onlardan kllsm.» diye rica etti. Re-
suliillah:
<~- Sen, onlann ilklerindensin. Sonunculanndan degilsin.» buyur--
du.

3ffJ ibn-i ishak; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Ebft Daviit; EI-Bidaye: 4/204.
388 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Mecme'uz-Zevrud: 5/277.
.592 Milsliimanltk

Milh~'mkizi, Ubade b. Sfunit ile evlendi. Kazan'm kiZI389 ile birlik-

te gemiye binerek sava!}a gitti. Donii!]te hayvan iizerinde gemiye gelirken,
hayvan1 takezledi. Hayvandan dii!}erek, Allah'm rahmetine kavu!]tu. 390

Kadmlarm Sava,taki Hizmetleri :

tlmmii Siileym (r.a.) anlatiyor:

Allah'm Resu.lii sava!}Irken, yamnda erisardan bir grup kadm vard1
Bunlar, hastalara su veriyor, yarahlann yaralanm sanyordu.391
Hz. E nes anlat1yor: Allah'm Resulii, tlmmii Siileym ve bir grup en-
sarh kadmla beraber sava!}Iyordu. Kadmlar hem su ta!Jworlar, hem de
yarahlarm yaralanm sanyorlard1.392
Rukbi bt. Muavviz anlahyor: Sava!}ta Resuliillah ile beraberdik. Su
dag1tlyor, yarahlann yaralanm sanyor, !]ehitleri sava~ alammn d1~ma
ta~1yorduk.393
Yine Rukbi bt. Muavviz anlatiyor:
Resuliillah ile beraber biz de sava!}Iyorduk. Orduya su ta!}Iyor ve
onlara hizmet ediyorduk. $ehitleri ve yarahlan da Medine'ye gotiirii-
yorduk.394
Ensardan tlmmii Ahyye anlatiyor:
Resuliillah ile beraber yedi sava~ta bulundum. Geri hizmetleri gorii-
yordum. Ordunun yemegini yapwor, yarahlarm yaralanm sanyor, c;ok
ag1r yarahlara da hizmet ediyordum.395
G1far kabilesinden Leyla anlatiyor:
Resuliillah ile beraber, ben de sava~a gittim. Yarahlann yaralarm1
sanyordum.396
Hz. Enes anlatlyor:
Uhud sava~mda bir ara miisliimanlar bozguna ugrami!}lar ve Re-

389 Hz. Muaviye'nin hanum.

390 Buhari: Milhan'm klZl Ummii Haram, katlrdan dii~tiigu yere defnedilmi~tir. Tiir-
besi I.arnaka civannda Tuz golii k1y1smdad1r. Bugiin K1bns'ta «Hala Sultan»
ad1yla maruf olan kadm bu hammd1r. Tiirkler, mezanmn bulundugu yere bir
tiirbe, bir cami yapm1~lard1r. Hala Sultan Tekkesi bugiin bir ziyaretgah halin-
dedir. (Alasya Halil Fikret, K1bns Tarihi ve K1bns'ta Tiirk Eserleri. Sh. 25.
Ankara, 1964)
391 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 5/ 324.
392 Miislim; Tirmizi.
394 Buhari; Miisned-i Ahmed b. Hanbel;
395 Miislim; ibn-i Mace.
396 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 5/324.
 Sava§ 593

·Uliillah'I yalmz hiralam~lardi. Tam boyle bir anda, A4e (r.a.) ve Ummii
Siileym (r.a.) ayak bileklerindeki bilezikler gortilecek vaziyette bacak-
lan ~emremi~ler, k1rbalarla397 su ta~Iyorlardi. Bir diger rivayette, ~u
llave vard1: ~ ile Ummii Siileym (r.a.) s1rtlannda k1rbalarla orduya
u ta~nyorlar, getirdiklerini da~tlyor, tekrar klrbalan doldurarak ordu-
ya su yeti~tirmeye ~ah~worlard1.398
Sa'lebe b. Ebi Malik anlatlyor:
Hz. Orner (r.a.) Medine kadmlanna eteklik kuma~lar da~hyordu.
_Tihayet elinde giizel bir eteklik kald1. Yanmdakilerden birisi Hz.
Omer'e:
« - Ya Emir'el-Mii'minin! Bu etekligi de ~u yamndaki Resllliillah'
m torununa -Hz. Ali'nin kiz1 Ummii Giilsiim'ii kastediyordu- ver.»
d~di. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Ummii Selit'e vermek daha isabetli olur. 0, Resuliillah'a biat
eden ensar kadmlanndandrr. Uhud sav~mda bize klrbalarla su ta~I­
IDI!?tir.» dedi.399
Ha~r b. Ziyad'm babaannesi anlatiyor:
Biz, Resuliillah ile beraber, Hayber'de bulunduk. Bunu ResuliilJah
istemi~ti. Yiin egirerek yola pkmi!?tik. Allah yolu:p.daki sava~mda Re-
sfiliillah'a yardrm ettik. Yarahlann yaralanm sard1k, oklan toplayarak
ok<;ulara verdik. Orduya sevik400 dag1ttik.4 0l
. Ziihri naklediyor:
Kadmlar, Resuliillah ile beraber sava~larda bulundular. Orduya w
ta!?Idilar. Yarahlan tedavi ettiler.402

Kadmlarm Bilfiil «;arp1!1malara i!1tiraki :

Sa'd b. Rebi'nin k1z1 Ummii Sa'd anlatiyor: Ummii Umare'nin ya-

mna vard1m. Kendisine:
« - Teyzecigim, bana ~u ba~mdan ge<;enleri anlatir m1sm?» diye rica
ettim. Ban a ~unlan ani a ttl: ·
« - Sabahleyin yola ~Iktlm. Herkesin ne yapti~na bak1yordum. Ya-
mmda k1rbam da vard1. Resuliillah'm yamna gittim. 0 da eshab1 ile
beraberdi. tlstiinliik ve zafer miisliimanlardaydi. Miisliimanlar bozguna
ugrad1~ zaman tekrar Resuliillah'm yanma vardrm. Bizzat sava~a i!?ti-

:m K1rba: Deriden yapilmi~, su ta~rmaya yarayan kap.

398 Buhihi; Muslim; Beyhaki; 9/30.
:m Buhari; Hilye; Kenz'iil-Ummal: 7/97.
4Xl Sevik: Yag ile kavrulmu~ undan miite~e.k1kil bir nevi yemek.
-«JT EbU: Daviid.
402 Fetb'iil-Bari: 6 j51.
F: 38
· 594 Musliimanltk

rak ettim. Hem hh9 sallayarak, hem de ok atarak Resuliillah'I korudum.

Bu arada birka9 yerimden yara ald1m.» Boynunda 9ukurca bir yara izi
vard1 . .Kendisine:
« - Buray1 kim yaralad1?» dedim.
«- Kahrolas1ca ihn-i Karni! Miisliimanlar, Resuliillah'1 yalmz bt-
raktiklan zaman, bu, bize dogru yakla~arak: Bana Muhammed'i goste-
rin. Eger o hayatta kahrsa, ben mahvolurum! diyordu. Ben, Musab h.
Urneyr ve Resuliillah'm yamnda kalan birka9 yigit, ona kar~I 91kt1k. 0,
benim burama bir k1h9 in:dirdi. Ben ise, ona birkat; hht; birden indir-
dim. Fakat bu Allah dii~mamnm iizerinde 9ift z1rh vard1.» 403
Bir diger rivayette, Uhud sava~mda mii~riklerden bir siivariyi ol-
diirdiigu kayd1 vard1r. Aynca, Hz. OmJo!r, Resuliillah'm ~oyle buyurdu-
gunu i~ittim, demi~tir: « Uhud sava~mda harigi tarafa donsem, tlrnrnii
Urnare'nin beni korumak it;in sava~tigmi goriiyordum.»404
Darnra b. Said (r.a.) anlatiyor:
Orner b. Hattab (r.a.) a eteklik kuma~lar geldi. Bunlann i9lerinde
giizel, geni~ bir eteklik vardt. Orada bulunanlardan biri:
«- Bu eteklik 90k hymetlidir. Bunu, Abdullah b. Orner'in hamm1,
. Ehu Uheyd'in klZl Safiyye'ye gondersen iyi olur. <;iinkii o, daha yeni
geliri olmu~tur. Boyle bir~ey onu sevindirir.» dedi. Hz. Orner ise:
«- Bu etekligi, Ka'b'm ktzt Umrnii Urnare'ye gonderecegim. Bu,
ona laytk! Resuliillah'm Ummii Umare hakkmda ~oyle buyurdugunu i~it­
tim: «Hangi tarafa donsem, Ummii Urnare'nin beni korumak i9in sava~­
tlgmt goriiyordum.» 405
Hi~ab'm babas1 anlatlyor:
Safiyye (r.a.), miisliimanlar bozguna ugradt~ zaman, Uhud'da sava-
~a i!}tirak etti. Elinde dii~manlann yiizlerine, yiizlerine vurdugu bir mtz-
rak vardt. Hz. Peygamber, Ziiheyr'e:
«- Ya Ziibeyr! Bu hantmi koru!» diye seslendi.406
Ahdiilrnuttalib'in k1Zl Safiyye anlatiyor:
Hassan b. Sabit (r.a.) kalede, bizim yammtzda kadmlann ve 9ocuk-
lann ba~mdayd1. Uzaktan bir Yahudi gelerek, kalenin etrafmda dola!}-
maya ba~lad1. Beni Kureyza da Resuliillah';:t kar~1 sava!}Iyordu.
Kale ile . Resuliillah arasmda bu Yahudiler bulunuyordu. DolaylSly-
le, civanmtzda bizi koruyabilecek kimsecikler yoktu. Resuliillah ve miis-
liimanlar gogus goguse dii~manla t;arpi~Iyorlardt. Dii~mam b1rak1p bi-

403 ibn-i Hi~am, Said b. Ebi Zeyd'il-Ensati'den; El-isabe: 4{479.

404 EI-isabe: 4/479.
405 ibn-i Sa'd; Kenz'iil-Ummal: 7/98.
«J6 ibn-i Sa'd; El-isabe: 4/439.
 Sava~ 595

zim , imdadimiZa ko~malan imkfmsizdi. Tam boyle bir anda, bu Yahudi

6elmi~ti. Ben, Hassan' a:
<<- Ya Hassan, gordiigiin gibi, bu Yahudi kalenin etrahm dola~I­
yor. Bunun, bizim hakkim1zda Yahudilere malumat gotiirmesinden kor-
kuyorum. ~u anda Resuliillah ve eshab1 da me~gul. Sen a~ag1ya in ve
bunu hakla.» dedim. Hassan ise:
« - Allah haynm versin, Ahdiihnuttalib'in kiZI! Sen, benim yigit ol-
madigiml bilmiyor musun?» diye kaqnhk verdi. Hassan'm bu i~i yapa-
mayacagmdan iimidimi kesince, bana bir cesaret geldi. Elime bir direk
aldffil. Kaleden d1~an 91karak, Yahudiye yakla~hm ve elimdeki direkle
vura vura i~ini bitirdim. Tekrar kaleye dondiim ve Hassan'a:
« - Ya Hassan! Git ~unun elbise ve silahm1 al da gel! Erkek olma-
saydi, ben ahr gelirdim.» dedim. Hassan ise:
« - Abdiihnuttallb'in kizi, benim, onun e~yasma ihtiyaCim . yok! »
dedi.407
Bir diger rivayette, Safiyye (r.a.) nin mii~rik bir erkegi oldiiren ilk
kadm oldugu kayd1 vard1r.408
Hz. Enes anlatiyor:
Huneyn sava~mda Ehu Talha giilerek Resuliillah'm yanma geldi ve:
« - Ya Resulallah! Ummii Silleym'in han9erini gordiin mii?» dedi.
Resuliillah da:
« - Ya Ummii Silleym! Onunla ne yapacaksm?» diye sordu. Ummii
Siileym ise:
« - Bana yakla~an bir mii~rigi bu han9erle haklayacag1m! » diye
kar~1hk verdi.409
Muhacir anlat1yor:
Yezid b. Seken'in kiz1 Esma -ki, Muaz b. Cebel'in arrica kizidir-
Yermuk sava~mda 9admn diregi ile dokuz Rum oldiirdii.410

Kadm!arm Sava~a Kat1lmasmm

Adet Haline Getirilmemesi :

Ummii Keh!je anlatiyor: Uzra kabilesinden bir kadm:

<<- Ya Resulallah! Bu ordu ile beraber benim de sava~a gitmeme
miisaade eder misiniz?» diye rica etti. Hz. Peygamber:
« - Hay1r! » diye cevap verdi. Kadm:

IIJ7 ibn-i ishak; El-Bidaye: 4/108.

<lOll Beyhili: 6/308; El-isabe: 4/ 349; Kenz'iil-Ummal: 7199. Mecme'uz-Zevaid: 6/133.
400 ibn-i Ebi !;teybe; Kenz'iil-Ummal; ibn-i Sa'd; El-isabe: 4/461; MUslim.
410 Taberam; Mecme'uz:-Zevrud: 9/260.
596 Muslilmanltk

Ya Re.sulallah! Bununla bilfiil sav~mak istedigimi kasdetme..;

«-
dim. Ben, yarahlan ve hastalan tedavi etmek istiyorum. Hastalara su
vermek istiyorum.» dedim. ResUliillah ise:
« - Filan kadma izin verildi. 0 da sava~a i~tirak etti, denilerek, bu-
nun adet haline getirilmesinden korkmasam, miisaade ederdim. Sen
~imdi evinde otur!» buyurmu~tur.ru
ibn·i Abbas (r.a.) anlatiyor: Bir kadm Resuliillah'a gelerek:
« - Ya Resulallah! Hammlar beni size temsilci olarak gonderdiler.
Cihad1, sava~may1 Allah erkeklere farz kilmi~tir. Eger muzaffer olur-
larsa sevaba nail olurlar, ~ehit edilirlerse, Rableri indinde onlar diri ka-
bul edilirler ve saYISIZ nimetlere mazhar olurlar. Biz kadmlar, buna
kar~IyiZ. Bunda bizim bir paYIIDIZ yok mu?» dedi. Resuliillah ise:
- « - Kar~Ila~t1gm kadmlara: Kocaya itaat ve onun hakkma sayg1 ile
elde edilen sevap, erkeklerin sav~ta kazand1~ sevaba denktir. Ama
sizden buna riayet edenler <;:ok azd1r, de.» buyurmu~tur.412
Resuliillah'a bir kadm geldi ve:
« - Ben, kadmlann size gonderdigi temsilciyim. Tamd1gmiz, tam-·
mad1~mz bin;ok kadm, beni size 1srarla gondermi~lerdir. Allah, erkek·
lerin ve kadmlann Rabbi ve ilamd1r. Sen de, Allah'm erkeklere ve ka-
dmlara gonderdigi el<;:isisin. Erkekler sava~1r da zafer kazan1rlarsa,
maddi, manevi miikafata nail olurlar. ~ehit edilirlerse, Rableri katin-
da saYISIZ nimetler i<;:inde ya!?arlar. Erkeklerin bu amellerinden elde et-
tikleri sevaba kar~1hk, kadmlara bir~ey yok mu?>> dedi. Bunun iizerine
Resuliillah:
« - Size de, kocalarm1za itaat ve onlarm haklanna riayet edin. Fa-
kat sizden buna riayet edenler <;ok azd1r.» buyurdu.413

411 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 5/ 323.

412 Bezzar; Taberiini•
. 413 Taberam; Tergib: 3/ 336.
 0

f;OCUKLARIN SAVA~ A i~TiRAKi VE YARARLIKLARI :

~abi anlatlyor: Bir kadln, Uhud sava!?ma g1k1hrken ogluna bir ki-
hg verdi. <;:ocugun, kihei ta!?Irnaya giicii yetmiyordu. Kilici iple bilegine
baglarni!?tl. Oglunu elinden tutarak Resfrliillah'a getirdi, ve:
« - Ya Resulallah! Bu benim oglum. Senin ugrunda sava!?acak.»
dedi. Hz. Peygamber, ~ocuga:
« - Yavrucugum, !?Oyle bir hamle yap bakahm! .. Bir de boyle ham-
le yap!» buyurdu. Bu gocuk sava~a i!?tirak etti ve sava~ta yara ald1. Ve
yere yuvarland1. Hemen Resfrliillah'a gotiiriildii. Resuliillah:
« - Yavrucugum, herhalde iiziilmii!?siindiir.» buyurdu. <;:ocuk ise: '
« - Hay1r, ya Resfrlallah! » dedi.414
Sa'd h. Ehi V~kkas anlatlyor:
Resfrliillah, Umeyr b. Ebi Vakkas'm, kiigiik olmas1 sebebiyle Bedir
sava!;nna i!?tirakine nza gostermedi. Bunun iizerine Umeyr aglad1. Re-
suliillah, bu durumu goriince, onun bu arzusunu yerine getirdi. Ben ki-
hcmi boynuna astlm. Ben de Bedir'e i!?tirak etmi~tim. Yiiziimde heniiz
tiiy bitmemi~ti.415 •
Sa'd (r.a.) anlatiyor:
Durumumuz Resfrliillah'a haber verilmeden once, Bedir sava!?ma gi-•
dilirken, karde~im Umeyr'in gizlenmeye gah~tigmi gordiim. Ve kendi-
sine:
« - Karde!?irn, neyap1yorsun boyle?» dedim. 0 da:
« - Resfrliillah'm beni goriip kiigiik kabul ederek, sava!?a gotiirme-
mesinden korkuyorum. Halbuki ben sava~a i~tirak etmeyi gok gok arzu
ediyorum. Belki Allah bana ~ehadet !?erbetini igirir.» dedi. Durumu
Resfrliillah'a arz edilince, Hz. Peygamber, onun sava!?a i~tirak etmesini
istemedi. Umeyr aglaymca, Hz. Peygarriber, kendisine miisaade etti.
Umeyr kiigiik oldugu igin, kihcm1 omuzuna ben baglad1m. ~ehit edildigi
zaman onalt1 ya!?mdayru.»416

414 ibn-i Ebi ~be; Kenz'ill-Ummal: 5/277.

415 tbn-i Asakir; Kenz'ill-UIIllll€tl: 5 j270; Miistedrek: 3/88; Begavi.
416 lbn-i Sa'd; EI-i~be: 3/135; Bezzar; Mecme'uz-Zevaid: 6}69.
 VEDiNCi BOLOM

DEVLET iDARESi

«Allah size, emanetleri (devlet

mans1plarm1) ehline vermenizi; insan-
lar arasmda hukmederken adaletle
hukmetmenizi emreder. Allah size ne
guzel ogutler veriyor. Allah her yap·
t1gm•z• duyar ve gorur. Ey iman eden·
ler! Allah'a itaat edin. Peygambere
ve sizden olan devlet adamlarma ita·
at edin. Bir hususta ihtilaf ederseniz,
Allah'a ve ahiret gunune imammz var-
sa, Allah'a ve Peygambere ba~ vurun.
Bu hareket sizin ir;in haynhd1r ve bu·
nun sonu da pek iyidir.>>

Nisa : 57-58
 G i R i ~-

ilahi dinlerin ula~hgi son merhalede, insanhgm rii$tiine kavu~ma-

SI neticesi, Allah, islam Dini ve bu dinin tebligcisi Hz. Muhammed Mus-
...tafa (s.a.v.) ile be~eriyyete son sozlerini soylemi~. din, hayatm her saf-
hasma girerek, simrsiz bir tatbik sahas1 bulmu~tur. Kelime-i ~ehadet­
te, Hz. Muhammed (s.a.v.) in, kulluk stfatmm Resulliik s1fatmdan once
gelmesi, islam Dininin, daha ba~langt~ta bir diinya gorii~ii oldugunun:
ilk delili ve ilk miijdecisidir.
iki ki~inin bulundugu yerde, bir nizam arayan, tefrikamn felake-
tinden bahseden, dolaytsiyle birinin ba~kan, idareci, sozcii olmasm1 is-
teyen islam Dini, ozellikle cemaatlerin, kavimlerin, milletlerin te~kilat­
lanmasma; en biiyiik te~kilath siyasi birlik demek olan devlete, devlet
nizamma itina gostermi~; Allah ve Resuliine itaatten sonra devlete itaatL
farz kilmi~tir. (Bk. Nisa, 58).
islamda, devleti kuran irade, ilahi iradenin tecellisi demek olan,.
milletin iradesidir. Ancak, bu irade mutlak degildir. islam, ilahi irade-·
yi bertaraf etmeye, anar~iye, devleti y1kmaya yonelen millet iradesinin
kan;nsma pkar. Allah Teala, Kur'an-I Kerlm'de bu hususlarla ilgili ola-
rak ~oyle buyurur: «Yeryiiziinde fesat ~1karan, dirlik ve diizeni bozan,
a~nn hareket eden gafil ve cahHlerin arzularma uymaytn.» (~uara, 151);
«Yeryiiziindeki insanlann ~oguna uyacak olursan, seni Allah yolundan·
sapttirlar. Zira, onlar ancak zanla hareket ederler ve yalmz yalan _soy-
leyip dururlar.» (Enam, 116).
islamda millet iradesinin miikemmel tecellisi ve netice itibariyle
faydah olabilmesi i~in birtak1m dini, ahlaki, ilmi. ve fizik kabiliY.etleri
haiz kimseler arasmdan en miikemmelleri toplumdaki muhtelif sosyal
dilimler tarafmdan millet temsilciligine (ehl-i hal ve'l-akde) se~ilmekte,.
bunlar arasmdan da en liyakatlisi devlet ba~kanhgma getirilmektedir.
Hizmet edebildigi siirece devam eden bu temsilcilik ve devlet ba~kan­
hgi devlet-i ebed miiddet fikrinin en emin teminatidir.
Devletin ba~mda bulunan kimse; ayru zamanda ordunun, icranm ve
yargmm da ba~1d1r. Onemli · meselelerde ehl-i hal ve'l-akd (millet tern-
602 Miisliimanhk
I

silcileri) ile isti~are etmeden karar verip icra 'safhasma koyamaz. Allah·
« ... Onemli meselelerde onlarla isti~are et. Bir kere ,karar verdin mi
de, Allah'a giivenip dayan~ .. » (Al-i imran, 159); «Bu miikafat ... i~lerini
birbirine daru~arak idare edenler: .. ic;indir.» (~uara, 38) buyurur.
Ba~ta devlet ba~kam olmak iizere, istisnas1z biitiin idareciler stmr-
SIZ bir mesuliyet altmdad1r. Buna kar~1hk, selahiyetleri Kur'an ve siin-
net hi.ikiimleriyle, icma ile, orf ve adet ile smirhd1r. Devlet ba~kanian,
(halifeler) bunlara aykm olmamak ~art1yla veya zaruret hallerindc bun-
lara aykm bile olsa, birtak1m takdiri tasarruflarda bulunabilirler. Ye-
men'e vali tayin edilen Muaz'm, Resuliillah'm takdirini mucip olan ce-
vabt ve Hz. Omer'in, hilafeti s1rasmda yaphgi tasarruflar bunun en ac;1k
ornekeridir ..
islam Dini,· en: kiic;iigunden en biiyiigi.ine kadar, vazifelerini ifa et-
tikleri, adil davrand1klan miiddet~e, idarecilere dil uzatilmamasm1, on-
lara sayg1 gosterilmesini, yard1mc1 olunmasm1, nasihat edilmesini is-
temekte; idarecilere de, halka ~efkatli, merhametli ve sayg1h oimala-
nm, halkm durumu ile yakmdan ilgilenmelerini, kendilerine akseden
meselelerde zahire gore hiikiim vermelerini emretmektedir.
«Bende haklo olan, gelip alsm!» buyuran bir peygamberin kurdu-
gu, halifelerinin devam ettirdigi bir devlet nizammda, idareciler ile halk
biitiinle~mesi meydana ·gelmi~, halka, «~eriatm kestigi parmak acnnaz.»
dedirtecek bir ahenk kurulmu~tur.
«Analannm hiir dogurdugunu ne c;abuk da kolele~tiriyorsunuz.» di-
yerek M1s1r valisine <;:Iki~arken, biirokrasiyi ezen Hz. Orner: <<idareci
iken halktan birisiymi~ gibi hareket eden, balk ic;inde iken de, idareciy-
mi~ gibi saygt gosterilen kimseleri memur tayin edecegim.» demi~ ve
diinya durduk<;:a hat1ras1 amlacak, dillere destan olacak islam! bir dev-
let ornegi vermi~tir.
Burada ~una da i~aret etmek isteriz. islamm hem halk, hem de
idareciler i<;:in ortaya koydugu diinyevi ve uhrevi murakabe diizeni ile,
zoraki, kanun tatbik<;:iligi ve zoraki, kanunlara sayg1 da ortadan kalk-
mi~hr.
Okuyacagm1z bu boliimde, islamda devlet idaresi dii~iincesinirr ve
tslami tatbikatm en saf orneklerini goreceksiniz.
<<Allah size, emanetleri (devlet manstplanm) ehline vermenizi, insan·
lar arasmda hiikmederken adaletle hiikmetmenizi emfleder. Allah size
ne giizel Bgutler veriyor. Allah her yaphgtmzt duyar ve goriir. Ey iman
edenler, Allah'a itaat edin. Peygambere ve sizden olan devlet adamlarma
itaat edin. Bir hususta ihtilaf ederseniz, Allah'a ve ahiret giiniine ima·
mmz varsa, Allah'a ve peygambere ba~vurun. Bu hareket sizin ic;in ha-
ytrhdtr ve bunun sonu da pek iyidir.» Nisa, 57-58).
 ESHABIN, TEFRiKANIN FELAKETi HAKKIND~
GORU~LERi .

ibn-i ishak naklediyor:

Hz. Ebft Bekr, Beni Saide sakifesinde ~unlan soylemi~tir:
«-'- Miisliimanlann iki tane devlet ba~karu olmas1 kabul edilemez.
Eger boyle biq;ey kabul edilecek olursa, i~ler ~atalla~1r, birlik bozulur,
cemaat pan;alamr, her ~eyde ihtilaf ba~gosterir. i~te o zaman Resuliil-
lah'm siinneti terkedihni~ olur. Bidatler ortaya ~1kar. Fitne ba~gosterir.
Ve bu da kimseye fayda terriin etmez.»1
Salim b. Ubeyd anlatlyor: -Beni Saide sakifesinde ensardan birisi:
<<- Bizden ve sizden hirer ba~kan olsun.» dedigi ·z aman, Hz. Orner:
« - Bir kmda iki klh<;. Bu miimkiin de degil, faydah da degil.» di-
ye kan;ahk vermi~tir. 2
Abdullah b. Mesftd: «Ey insanlar! itaatkar olun, bir ve beraber olun.
Zira, bunlar Allah'm kitabmda emrettigi hususlard1r. Bir ve beraber-
ken ho~unu.za gitmeyen hu~uslar, tefrika halindeyken ho~unuza giden
~eylerden daha hay1rhd1r. Allah'm yaratti8J biitiin varhklann omiirleri
s1mrhd1r. Belli bir yerde her~ey yok olacakhr. islam da gelmi~tir. 0
da belli bir miiddet kalacakhr. Bunun da nihayet bulmas1 miimkiindiir.
K1yamete kadar kuvvetlenerek ve zay1flayarak devam edecektir. Bunun
belirtisi ise, yokluk, yoksulluktur. Ve bu yoksulluk o kadar artacaktlr
ki, bir fakir, halini hatmm soracak birisini bulamayacakt1r. Bir zengin,
elindekinin kendisine yetmedigini gorecektir. Bir adam, karde~ine ve
amca gocuguna dert yanacak ve bir~ey elde edemeyecektir. Bir. dilenci
bir hafta dola~acak, fakat eline tek ~ey verilmeyecektir. Yerin altmdan
sesler gelmeye ba~layacak, her bolge halk1, bu seslerin kendi bulunduk-
lan yerin altmdan geldigini hissedecek, sonra, bir miiddet sesler kesi-
lecek. Daha sonra da, toprak igindekini d1~ar1 f1rlatacakt1r. ~igeri par-
<;a parga d1~an <;1kacakt1r.» dedi. Kendisine:

T Beyhaki: 8/145.
2 Beyhaki: 8/145.
 604 Miislilmanltk

«- Ya Abdullah, cigerinin par~a par~a olmas1 ne demek? » diye

sorulunca: ·
« - Altm ve gfunii~ madenleridir. Bundan sonra, k1yamete kadar
altm ve giimii~ten art1k faydalamlamayacaktlr.» diye cevap verdi.3
Bir diger rivayette ~u ilave vard1r: «Akrabalar arasmda miinasebet
kesilecek. Zengin, fakirlikten b~ka bir~eyden korkmayacak. Fakir ken-
disine ac1yan birisini bulamayacak. Bir adam, amca ~ocugu zengin ol-
dugu halde yoksulluktan dert yan:acak ve kendisine hi<;:bir ~ey verilme-
yecektir ... >?_4 .

Bir zat anlatiyor:

Ehii Zer'e bir~eyler gotiirmii~tiik. Bizzat kendisine vermeyi istiyor-
duk. Bu sebeple Zehede5 koyiine kadar geldik. Kendisini arad1k, bula-
madik. Bize: · .
« - Racca gitmek istedi. Kendisine izin verildi ve gitti.» dediler.
Biz de Mekke'ye giderek Mina denilen yerde onu bulduk. Biz yanmda
iken kendisine:
« - Osman (r.a.) namaz1 dort rekat kild1.»6 denildi. Ehii Zer bunun
iizerine ~ok k1zd1 ve ag1r soyledi. Ve:
« - Ben Resiiliillah ile beraber namaz kild1m. 0 iki rekat kilmi~­
tl. Ben, Ehii Bekr ve Orner (r.a.) ile de iki rekat namaz kildim ... » dedi.
Sonra Ehii Zer kalkt1 ve kendisi de namaz1 dort rekat olarak kild1. Bu-
nun iizerine Ehii Zer'e:
« - Halifeyi ay1plad1~n ~eyi, kendin de yaptm, bu nasil ~ey?» de- ·
nildi de, Ehii Zer:
« - ihtilaf kotiidiir. Allah'm Resulii bize bir hutbe irad ederek ~oy­
le buyurmu~tu: Benden sonra ba~m1Zda devlet reisleri bulunacak. On-
Ian hafife almaym. Onlara kar~1 sayg1h davranmayanlar islam ile ala-
kalanm kesmi~ olurlar. i~ledikleri hatay1 diizeltmedikleri miiddet~e de
tevbeleri makbul degildir. Eger eski fikrinden cay1p, devlet ba~kamna
sayg1 gosterirse, daha once ona sayglSlzhk etmemi~ say1hr. Resuliillah,
onlann bize ii~ hususta bash yapmamasm1 emretmi~tir: iyiyi emret-
mek, kotiiden sakmd1rmak, halka siinnetleri ogretmek.7
Katade arrlatiyor: Resuliillah, Ehii Bekir, Orner ve hilafetinin ilk
giinlerinde Osman (r.a.), Mekke'de ve Mina'da namazlanrn iki rekat ki-
hyorlardi. Sonra, Hz. Osman dort rekat klld1. Bunu duyan ihn-i Mesiid,

3 Taberiini: Mecme'uz..ZevM.d 7/328.

~ Hilye 9/ 249.
s Medine yakmlannda Ebu Zer'in kabrinin bulundugu bir koy.
6 Misafir oldugu i<;:in iki kilmasx gerekiyordu.
7 Miisned-i Ahmed--b. Hanbel; Mecme'uz-ZevMd 5/216.
 Devlet ldaresi 605

iiziilerek Allah'a s1gmru.8 Sonra kendisi de kalkip nainazf dort rekat kil-
di. Bunun iizerine, kendisine:
« - Hem iiziiltip Allah'a s1gmdm, hem de namaZI dort rekat klidm.»
denildiginde:
« - i:htilaf kotii ~eydir.» diye cevap verdi.9
Hz. Ali !?oyle der:
« - Daha once yaptiklarmiz gibi yapmaya devam ediniz. Ben ihti-
lafa dii!?iilmesini ho~ kar~Ilam1yorum. Ya herkes bir ve beraber olsun
veya ben de arkada~lanm gibi, Rabbime kavu~ayrm.»10
Selim b. Kays'il-Amiri anlatiyor:
ibn'iil-Kevva', Hz. Ali'ye stinnetin, bid'at'in birlik ve tefrikanm ne
oldugunu sordu da, Hz. Ali: .
« - Ey ibn'iil-Kevva'! Suali ogrei:tmi~sin. Cevabm1 da ogren; siin~
net, Muhammed (s.a.v.) in yoludur. Bidat, o siinnetten aytran !?eydir.
Cemaat ise, az da olsalar, hakh olanlann bir araya gelmesidir. Tefrika,
~ok da olsalar, haksiZ olanlann bir araya gelmesidir.» diye cevap verdi.11

8 «Biz Allah i~iniz ve ancak ona donecegiz.>> ayetini okudu. (Bakara 156)
9 Abdiirrezzak; Kenz'iil·Ummal 4/ 242.
10 Buhari; El·Miintehab 5;oo.
n Askeri; Kenz'iil-Ummal lj96.
 HZ. PEYGAMBER'iN VEFATINDAN SONRA ESHABIN DEVLET
BA~KANLICI HUSUSUNDAKi TUTUMU

Eshabm Ebu Bekrin Devlet Ba~kanhg1 Ozerindeki ittifakt

Urve b. Ziibeyr anlatiyor:

Hz. Ebu Bekr, Siinuh'12dan gelerek, Mescidpi Nebevi'nin kap1smda;
durup bineginden indi. Fevkalade iiziintiilii ve mahzundu. Hz. Ai~e'nin
kaldigi odaya girmek i~in izin istedi. Ai~e kendisine izin verdi. Hz. Ebu
Bekr i~eri girdi. Resuliillah Rabbime kavu~mu~, yatagmda duruyor. Ka-
dmlar etrafma toplanmi~, Ebu Bekr'in i~eri girdigini goriince, Hz. Ai~e
hari~, orada bulunan kadmlar ba~lanm ve yiizlerini orttiiler. Hz. Ebu
Bekir, Resuliillah'm: yiiziinii a~ti. Yatagmm yanma diziistii oturdu. Hem
Resuliillah'1 opiiyor, hem de aglayarak:
« - Hattab oglunun soyledigi dogru degil. Resuliillah ebedi aleme
gog etmi~tir; Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin ederim ki,.
Allah sana rahmetini esirgemeyecektir. Ya Resulallah! Dirin de, oliin de
ne kadar giizel! » diyordu. Sonra, tekrar ortiisiinii iizerine ~ekti. <;abu-
cak d1~an ~1karak mescide gitti. Saflan yararak minbere geldi. Ebu
Bekr'in yanma dogru geldigini goriince, Orner (r.a.) oturdu. Ebu Bekr,.
minberin bir tarafma dikilerek, halka hitap etti. Herkes oturup, sessiz-
ce onu dirrlemeye ba~lad1. Ebu Bekr, once Kelime-i $ehadet getirdi. Ve:
« - Allah, aramzda ya~ayan peygamberini kendisine; sizi de akhmn
ba~m1za toplamaya davet etmi~tir. Bize bunu ifade eden oliimdiir. AI~
lah'tan ba~ka hi~ kimse ebedi ya~amayacaktir. Ve Allah: «Muhammed
kendisinden evvel gelip ge~en peygamberler gibi, sadece bir peygamber-
dir. ~ayet 0 oliir, yahut oldiiriiliirse, siz gerisin geriye mi donecektiniz?
Kim gerisin geriye donerse ~llah'a zarar veremez. Fakat ~iikredenlerin.
miikafatm1 Allah verir.»13 buyurur. -Hz. Orner der ki: Bu ayet, Kur'an'
da vard1. Fakat ben, nas1lsa bu ayeti sanki ilk defa duyuyordum. Bun-·

12 Medinen:n yukan taraflanndz Haris b. Hazre'>! siilalesinin oturdugu yer.

13 Al-i !mran 144
 Devlet idaresi f507

once duymam1~1m. Ve yiite Allah: «Mutlaka sen de oleceksin, onlar

.:id!l
da olecekler.»14 ; «Her~ey fanidir, yok olur. Ancak Allah hakidir. Hiikiim
onundur. Ve siz ona doneceksiniz!»15; «Diinya iizerindeki her~ey, her
canh varhk gelip ge~icidir. Ancak hiitiin varhklardan miistagni, hiitiin
nimet ve keremin sahihi olan Allah hakidir.»16 ; «Her can, oliimii tada..
caktir. Klyamet giinii miikafatlanmz tastamam verilecektir. Kim ki, ate!]..
ten uzakla!jhnhp cennete gonderilirse, hakikaten murada enni~ olur..
Yoksa, bu diinya hayah aldahc1 bir metad1r.»17 buyurur. Allah, Muham"
med (s.a.v.) e muayyen bir omiir vermi~tir. Onu, dinini tutunduruncaya
kadar, kendi emrini yerine getirinceye kadar, dinini teblig edinceye ka-
dar, ugrundaki mucadelesini tamamlaymcaya kadar ya~atm1~tir. Biitiin
bun:lardan sonra, onu kendi yanma alm1~t1r. Sizi de, dosdogru bir yol
iizere birakmi!Jtlr. Artik bundan sonra, ortada Kur'an varken kimse pe-
ri~an olmayacaktir. Allah'1 Rab olarak kabul edenlerin Rabbi diridir, oh
mez. Muhammed'e ~ulluk edenler ve onu ilah mevkiine yiikseltenler
varsa, Muhammed olmii!]tiir. Ey in'sa!)lar, Allah'tan korkun. Dininize
simsiki sanlm, Rabbinize giivenip itimat edin. Zira, Allah'm dini ya-
!jayacaktir. Allah'm kitab1 tamd1r. Allah, dinine yard1m edene, dinine·
sayg1h davranana yard1m eder. Ortada Allah'm kitab1 vard1r. Ve bu ki-.
tap, biitiin insanlara dogru ve emin yolu gosterir. Allah, Muhammed'i
bu kitapla dogru yola iletmi~tir. Bu kitapta Allah'm helal ve harammi
belirten hiikiimleri vard1r. Art1k bundan son:ra ba!]Imiza gelecek bela-
lara, kar!Jimiza <;Ikacak engellere aldirmayacagiZ. Allah yolunda, kihc;lar
kmmdan siynlmi~tir. Bunlan, bundan sonra kmma sokmayacag1z. Bi-,
ze ba~kald1ranlara kaqa, Resuliillah ile . beraber sava~tlgimiz gibi, mut-.
laka sava!jacagiz. Boylece zalimler cezalarm1 bulacaktir.» dedi. Sonra.
muhacirlerle beraber, Resuliillah'm yanma gitti. 18
Hz. Enes anlatiyor:
Hz. Ehu Bekr devlet ba~kam olmadan once, Hz. Orner minberden
miisliimanlara !JU hitabede bulundu. Bu, Resuliillah;m Rahmet-i Rah--
mana kavu~u!]unun ikinci giiniiydii. Hz. Ehu Bekir, susuyor ve konu~'"'­
muyordu. Miisliimanlara:
«- Ben, Resuliillah'm, bizlerden sonra, Rabbine kavu!Jmasmi arzu,
ediyordum. Eger Muhammed, Rabbine kavu!jmU!JSa, Allah, geride, dog-
ru yolu gosteren bir kitap hirakmi!Jtlr. Bu kitapla Muhammed'i dogru,
yola iletmi!]tir. Ve yine aram1zda ikinin ikincisi alan,. Res[(ltillah'm ar--

14 Ziimer 30.
1s Kasas 88.
16 Rahman 26-27.
17 Al-i imran 185.
•s Bey~aki; El-Bidaye 5/243.
·t508 Milslii:manttk

kada~a Ebii Bekr vard1r. 0, devletin ba~ma ge<;meye, miisliimanlann en

1iyakatli olamd1r. Kalkm, ona biat edin:.» dedi. Daha once, Beni Saide
:sakifesinde bir grup ona biat etmi~tir. Umumi biat burada minberde
yaplld1. Hz. Omer, Hz. Ebii Bekr'e:
« - Minbere <;Ik.» dedi. Hz. Ebii Bekr minbere <;1kt1. Hz. Omer
(de oradaydt. Herkes, Hz. Ebii Bekr'e biat etti.l9 .
Hz. Enes anlatlyor: Beni Saide sakifesinde, Hz. Ebii Bekr'e biat
'edili~inin ikinci giinii, Hz. Ebii Bekr minbere <;1k1p oturdu. Hz. Omer
:ayaga kalkarak, Hz. Ebii Bekr' den once konu~tu, sayg1h ifadelerle Al-
1ah'a hamd ve sena ettikten: sonra:
<<- Ey insanlar! Ben, bildiginiz gibi, di.in size haZI ~eyler soyle-
mi~tim. Bu. soylediklerim, Allah'm kitabmda bulunmadigi gibi, Resuliil-
lah'm da bu hususta bana bir tembihi yoktu. Fakat ben, Resuliillah'm
bizden sonra Rabbine kavul?acag1 gorii~iindeydim. Allah bize, Resuliinii
hidayete erdiren bir kitap ihsan etti. Eger ana SIIDSiki sanhrsamz, Al-
1ah size de hidayet eder. <;iinkii Allah, Resuliine de bu kitapla yol gos-
termi~tir. Ve yine Allah, onlar magaradayken ikinin ikincisi ve en ha-
yirhmz olan, Resuliillah'm arkada~mi sizin ba~m1za devlet reisi olarak
getirmi~tir. Kalkm, ona biat edin.» diye hitap etti. Sakife biatmdan son-
ra, Ebii Bekr'e umumi biat burada yaplld1. Bundan sonra Ebii Bekr
:soz ald1. Allah' a hamd ve senadan sonra:
« - Ey insanlar! En hay1rhmz olmadigim halde, size devlet ba~­
'kam se<;ildim. · Eger diiriist hareket edersem bana yard1m edin. ~ayet
'hatalanm olursa, bunlan diizeltin. Dogruluk, emanete riayet etmektir.
Yalanc1hksa, emanete riayetsizliktir. !<;inizden zay1f birisi, hakkm1 alm-
·caya kadar benim indimde kuvvetlidir. i<;inizden kuvvetli birisi ise, ba~­
kalanmn hakkm1 iade edinceye kadar benim indimde zaYJftlr. Allah'm
zelil olmalanm takdir ettiginin d1~mda hi<;bir kavim Allah yolunda ci-
hadi terketmeyeeektir. Allah'm belalara du<;ar ettiginin dil?mda, hi<;bir
kavimde de kotiiliik yaygm hale gelmeyecektir. Allah'a ve Resultine itaat
,ettigim miiddet<;e, bana itaat edin. Allah'a ve Resuliine asi oldugum za-
man da bana itaat etmemelisiniz. Haydi namazlanmzi klhn. Allah'm
rahmeti iizerinize olsun.»20
ibn-i Abbas anlatlyor: Abdurrahman b. Avf yiiklerinin: yamna don-
·dii. Ben, Abdurrahman b. Avf'a Kur'an okutuyordum. Kendisini bekle-
digim s1rada <;Ikagelmi~ti. Bu hadise, Mina'da, Omer b. Hattab'm hila-
feti s1rasmda yap1lan son hacda meydana gelmi~tir. Burada, Abdurrah-
man bana ~unlan anlatt1: Birisi Omer b. Hattab'a gelerek falan:
« - Ke~ke Omer olse de filana biat etsem. Zaten Ebii Bekr'e biat

19 Buhari.
JD ibn-i Ishak; EI-Bic:taye 5/248.

- -- - - - -- -- - -
 Devlet idaresi 609
'
de ansiZm, oldu bittiye getirildi, diyor.» diye nakletmi~. Bunun iizerine
Hz.Omer: ·
« - Allah'm izni ile ak~amleyin, herkesin i9inde bunlann hakkm1
viyen bu cemaate hesap soracagim.» dedi. Ben ise:
« - Ey mii'minlerin emiri! Bundan vazge9. (;iinkii, bu mevsimde'
buraya her tiirlii insan gelir, kavga giiriiltii 91kabilir. Sen kalk1p konu-
~urken iizerine yiiriiyenler olur. Onlan klzd1racak bir soz soylemenden
korkuyorum. Onlar, senin sozlerini anlaYIP degerlendirebilecek durum-
da degildirler. Fakat, Resuliillah'm ~~hri ve hicret yurdumuz olan Me-
dine'ye varalrm. Ulema ve e~raf ile ba~ba~a kalarak rahathkla istedigini
konu~abilirsin. Hem sozlerine itibar edilir, hem de dedigin anla~Ilir.»
dedim. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Sag salim, Medine'ye vanrsam, ilk toplantida bunlan anlata-
cagim.» dedi. Zilhicce aymm sonlanna dogru, bir cuma giinii Medine'
ye hareket ettik. Ben gece-giindiiz, soguk-s1cak demeden yoluma devam
ettim. Medine'ye vard1m. Benden .once gelen, mescidde minberin sag
direginin dibinde oturan Said b. Zeyd'i buldum. Onunla diz dize gelecek
;;ekilde •oturdum. Hz. Orner'den once gelmi~tim. Zeyd'e:
« - Hz. Orner, bu ak~am, bu minberde, · ~imdiye kadar kimsenin
soylemedigi sozler soyleyecek.» dedim. Said buna inanmayarak:
« - Kimsenin soylemedigi sozler soyleyecegini sanm1yorum.» diye
kar~Il1k verdi. Biraz sonra, Hz. Orner gelerek minbere oturdu. Muezzin
ezam bitirince, ayaga kalkt1. Allah'a hamd ve sena ettikten sonra:
« - Ey insanlar, bundan sonra da fazla ya~aYJp, ya~amayacagimi bil-
miyorum. Size httnmzdan pkmamas1 gereken baz1 ~eyler soyleyecegim.
Bu sozlerin manasm1 kavrayanlar, bunlan hatirlannda tutanlar her git-
tikleri yerde soylesinler, anlatsmlar. Bunlan hatirlarmda tutamayan-
lann benim ad1ma baz1 ~eyler uydurarak anlatmalanna miisaade etmiyo-
rum. Allah, Muhammed (s.a.v.) i hak, din ile gondermi~tir. Ona kitap
indirmi~tir. Allah'm indirdigi ~eyler arasmda recm21 ayeti vard1. Bu aye-
ti okuduk, t:!Zberledik ve iizerinde dii~Undiik. Resuliillah, su9lulan recm
etti. Ondan sonra biz de recm ettik. Zamanla, bazilanmn, biz Kur'an'
da recm ayetini bulam1yoruz, diyerek, Allah'm il;rdirdigi emri terkedip,
dalalete dii~melerinden korkuyorum. Evli bir kadm veyoa erkegin zina
etmesi halinde, delil ikame edilir, veya zinadan miitevellit kadmm c;:o-
cuga kald1g1 tesbit edilir, yahut zina edenlerin itiraf1 halinde, zina eden-
lere Kur'an'daki recm ayetinin tatbiki farzd1r. Ve yine biz, Kur'anda:
«Oz babalanmzm d1~mdakileri baba kabul etrneyin. Ba~kalanm baba:

21 Recm: Zina sw;u i~leyen evli erkek ve kadma, verilen cezadtr. Sw;lu peline ka-
dar topraga gomiildiikten sonta, herkes tarafmdan ta~lanarak i:ildiirilliir.

F: 39
610 Milslilmanltk

kabul etmekle kendinizi inkar etmi~ olursunuz.»22 ayetini okuyorduk.

Ve yine biz, Res{tltillah'm: «Meryem'in oglu isa (a.s.) nm ilahhk dere-
cesine <;Ikanldigi gibi, beni de medihte fazla ileri gitmeyin. Ben, sadece
bir kulum. Bana, Allah'm kulu ve Resulti deyin.» buyurdugunu biliyo-
ruz. Sizden birinizin ~oyle dedigi kulag1ma geldi: Orner oltirse falan'a
biat edecegim. Kimse, Ebit Bekr'e (r.a.) yap1lan biat, anslZln, oldu bit-
tiye getirildi, diyerek, ileri geri konu~up fitne c;1karmasm. Evet, Ebfr
Bekr (r.a.) e yapilan biat ans1zm oldu. Ama Allah, bu sebeple dogacak
birc;ok fitneye f1rsat verdirmedi. Aynca da, bugtin dahi ic;inizde herke-
sin itaat. edecegi Ebit Bekr (r.a.) gibisi var m1? ResultiUah'm Rabbime
kavu~tugu giin Ali (r.a.), Ztibeyr (r.a.) ve beraberindekiler, Resultillah'
m k1Zl Fabma'mn evinde bulunuyorlard1. Ensann hepsi de, Beni Srude
sakifesinde toplanmi~lardi, Muhacirler de, Ebit Bekr'in yanma geldiler.
Ben, kendisine:
« - Ya Eba Bekr! Haydi, karde~lerimiz Ensann yamna gidelim.»
dedim. Onlann bulundugu yere rntiteveccihen yola 91ktik. Yolda bize,
sozlerine itirnat edilir, iki ki~i rastgeldi. Bize:
«- Boyle nereye, ey Muhacirler?» dediler. Ben:
« - Karde~lerirniz Ensann bulundugu yere.» dedirn.
«- Onlann yanlanna vanlacak zarnan degil. Kendi i~inize bakm
ey rnuhacirler! » dediler. Ben:
« - Vallahi onlarm yanma gidecegiz.» dedim. Yolumuza devarn ede-
rek, Beni Saide sakifesinde Ensarm yanma vard1k. Bir de baktik ki,
onlar toplanrni~lar, aralannda da her taraf1 ortillii yatan biri var..
«- Bu kim?» diye sordum.
« - Sa'd b. Ubade.» dediler.
« - Nesi var?» dedim.
« - Hasta.» dediler.
Oturdugumuz zarnan ic;lerinden biri kalkarak, Allah'a hamd ve semi
-ettikten sonra:
« - Biz, Allah'm, cyardtmcdar» ismini verdigi kimseleriz. islarnm
ordusuyuz. Sizse ey muhacirler! Peygarnberimizin yakmlansm1z. ic;i-
nizden bir grup gelip bizim devletimizi ellerine gec;irip gaspetmek iste-
diler.» dedi. Ebit Bekr (r.a.) sesini c;Ikarmaymca, ben cevap vermek is-
tedirn. Kafamda giizel bir cevap hazirladim. Hiddetimi gizleyerek, Ebu
Bekr'in yamnda tam soze ba~layacakt1m ki, Ebit Bekr:
« - Hele dur, ya Orner!» dedi. Ben de onu kizd1rrnak isternedirn.
Ebit Bekr (r.a.) konu~tu. Ebit Bekr daha sogukkanh ve daha veciz ko-
nu~urdu. Benirn dti~tindtiklerimin hepsini btiyiik bir bedahetle konu~tu.
Ve ~oyle devam etti:

22 Bu ayet mensuhtur.
 Devlet idaresi 611

« - $iiphesiz biraz once zikrettiginiz ~eylere lay1ksm1z. Fakat, Arap-

lar, ancak Kurey~'in ba~mda bulundugu bir devlete tabi olurlar. <;iinkii
Kurey~, hem Araplann en soylusu, hem de en mukaddes beldede otura-
mdir. Size, iki ki~iden birinin devlet ba~kam olmasm1 arzu ediyorum.
ikisinden birine biat edebilirsiniz.» dedi. Benim ve Ebu Ubeyde b. Cer·
rah'm elini tuttu. Ebu Bekr'in bu son sozii· hie; ho~uma gitmedi. Ke~ke
ortaya c;Ikanhp, boynum vurulsayd1 da, Ebu Bekr'in ic;inde bulundugu
bir millete, devlet ba~kam olmak gibi bir giinaha itilmeseydim. Ancak,
Ebu Bekr'in vefati s1rasmda bu fikrim degi~ti. Bu s1rada ensardan birisi:
« - Ben de, devlet ba~kam olmaya talibim. Bir bizden, bir de sizden
ba~kan olsun ey Kurey~liler! » dedi. Bunun iizerine giiriiltii c;ogald1. Ses-
ler yiikseldi. Biz biiyiik bir ihtilaf dogmasmdan korktuk. Ben hemen:
« - Uzat elini ya Eba Bekrl>> dedim. Ebu Bekr (r.a.) elil\i uzatt1.
Kendisine biat ettim. Hemen muhacirler de biat etti. Daha sonra da en-
sar biat etti. Biatten sonra da Sa'd b. Ubade ile ilgilendik. Ensardan biri:
<<- Sa'd'm oliimiine sebep oldunUZ.>> dedi. Ben de:
<<- Onun ruhunu kabzeden Allah'tir.>> dedim. Buradaki toplantida,
Ebu Bekr'e yapdan biatten daha ho~a giden bir~ey olmad1. Tefrika do-
gacagindan korkmu~tuk. Bizden sonra siinnete uygun olmadan yap1lan
biat, biat degildir. Biz, orada, ya arzu etmedigimiz hususlarda biat etmi~
olacaktik veya onlara ·muhalefet edecektik. Her iki hal de de fesat do-
gacakti. Miisliimanlarla isti~are etmeden devlet r~isine yapilan biat biat
degildir~ Bask1 ile, Oliim korkusuyla yapllan biat de biat degildir.>>23
Hz. Orner anlatiyor: Allah'm Resulii, Rahmet-i Rahmana kavu~un­
ca, miisliimanlar bize gelerek:
<<- Ensar, Beni Saide sakifesinde topland1. Sa'd b. Ubade'ye biat
ediyor.>> dediler. Ben, Ebu Bekr (r.q..) ve Ebu Ubeyde (r.a.) ensann is-
lamda, telafisi imkans1z "!:>ir yara ac;malanndan korkarak hemen, sakife-
ye dogru yola c;Iktik. Yolda, ensardan soziine giivenilir iki ki~i ile kar-
~Ila~tik. Birisi, Uveyn b. Saide, digeri de Ma'n b. Adiy'di. Bize:
<<- Boyle nereye gidiyorsunuz?» diye sordular.
« - Beni Saide sakifesinde toplanan sizinkilerin yanma.>> dedik.
<<- Geri doniin, size kar~I bir hareket yok. Ho~unuza gitmeyen bir
~ey de yapilmiyor.>> dediler. Biz ise, gitmekte kararhyd1k. Ben yolda,
oraya vannca konu~mak ic;in baz1 ~eyler tasarlad1m. Nihayet onlann bu-

23 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; El-Bidaye 5i245 Buhari. Beyhaki; ibn-i Ebi ~eybe;
Kenz'ul-Ummal 3/138, 139 (Ziihri Urve'den naklederek yolda kar~Ila!?tiklan iki
ki!?inin Uveyn b. Saide ile Ma'n b. Adiy oldugu; Said b. Miiseyyeb'den gelen ri-
vayette de, devlet b~kanhg1 iddiasmda bulunamn Hubab b. Miinzir oldugu kay-
dedilir.
612 Miisliimanhk

lunduklan yere geldik. Sa'd b. Ubade hasta, do~eginde yatlyor, ensar

da etrafma toplannu~. Bizim yanlanna geldigimizi goriince:
<<- Ey Kury~liler, bir bizden, bir de sizden ba~kan olsun' » dediler.
Hubab b. Miinzir:
« - isterseniz, ben de ba~kanhga talibim. Biitiin sava~larda zafer-
leri biz kazandik.» dedi. Ben konu~mak istedim. Ebu Bekr (r.a.):
<<- Acele etme, sus ya Orner!» dedi. Kendisi, Allah'a hamd ve se- '
nadan sonra:
« - Ey ensar! Biz sizin ii.stiinliigiiniizii. islfundaki mevkiinizi, bizim
iizerimizdeki hakklillZl inkar etmiyoruz. Fakat, pekala siz de biliyorsu-
nuz ki, Kurey~in Araplar arasmda bir mevkii var. Kurey~in d1~mda hi~­
bir kabilenin boyle bir itiban yok. Araplar, ancak, Kurey~ten birisinin
etrafmda toplanabilirler. Bizden devlet b~kam olur, sizden de vezirler.
Allah'tan korkun. islami ilk yaralayanlar olmaym. ilk bid'ati siz ihdas
etmeyin. Size, ~u iki ki~iden -beni ve Ebu Ubeyde'yi gostererek- bi-
rini ba~kan se~menizi tavsiye ederim. Hangisine biat ederseniz, ediniz.
Biat ett1ginize itimat edebillrsiniz.» diye hitap etti. ~u son cii.mle hari~.
Ebu Bekr dii~ii.ndiiklerimin hepsini soyledi. Ebu Bekr'in i9inde bulun-
dugu bir kavme, ba~kan olmaktansa haks1Z da olsa tekrar tekrar 01-
diiriilmeyi tercih ederim. Sonra ben:
<<- Ey ensar! Ey miislii.manlar! Kendisinden sonra, Resuliillah'm
yerine en lay1k olan, magarada ikinin ikincisi oland1r. -Ebu Bekr'dir-
dedim. Sonra, Ebu Bekr'in elini tutarak biat etmek istedim. Ensardan
birisi benderi once davrand1 ve biat etti. Bunun iizerine oradakiler Sa'd
b. Ubade ile ilgilenmekten vazge9erek s1ra ile Ebu Bekr'e biat ettiler.24
Ziireyk kabilesinden bir zat anlatiyor: 0 gii.n, Ebu Bekr ve Orner
(r.a.) yola ~1karak ensann bulundugu yere geldiler. Ebu Bekr (r.a.):
« - Ey ensar! Biz sizin hakkm1ZI inkar etmiyoruz. Hi~bir mii'min
de hakkm1z1 inkar etmez. Yapt1grm1Z biitiin hay1rh i~lerde mutlaka si-
zin paym1z var. Fakat Araplar, ancak Kurey~ten birisine boyun eger-
ler, onu devlet ba~kam olarak kabul ederler. <.;ii.nkii Kurey~. Araplann
en fasih konu~an1d1r, en yaki~1kh olamd1r, en mukaddes beldede otu-
ramdir, en comert olamd1r. Haydi, Omer'e biat edin.» dedi.
« - Hay1r, Orner'e biat edemeyiz!» dediler.
Hz. Orner:
« - Ni~in?» dedi.
« - Senin kendi kabileni bize tercih etmenden korkuyoruz.» dedi-
ler. Hz. Orner:

'4 ibn-i Ebi ~ybe, ibn-i Abbas'dan; Kenz'iil U11UI1M 3/139.

 Devlet idaresi 613

«- Ben hayatta oldugum mliddetc;e bu miimklin degil. Ebu Bekr'e

biat ediniz.» dedi. Ehu Bekr (r.a.), Orner (r.a.) e:
« - Sen, benden daha glic;llisiin.» dedi. Hz. Ower de:
« - Sen de, benden daha faziletlisin;» dedi. Bu konu~m;;t bir daha
tekrar edildi. Uc;iinclislinde Orner:
<<- Benim kuvvetim senin faziletinin · yamnda ve sana yardimcidir.
Ebu Bekr'e biat edin.» dedi. Ebu Bekr'e biatten once, halk, Ebu Ubeyde'
nin yanma gelince, Ebu Ubeyde:
« - Aran1zda ikinin ikincisi varken, benim yamma geliyorsunuz.»
diye <;Iki~t1.25

Eshabm Ebu Bekri Devlet Ba,kanhgma Se~i'i

Muslim anlahyor: Ebu Bekr (r.a.), Ebu Ubeyde (r.a.) ye haber gon-
dererek:
« - Gel, seni devlet ba~kam sec;elim. Allah'm Reswlinlin: «Her mil-
letin itimat ettigi birisi var. Bu milletin itimat ettigi kimse ise, sensin.»
buyurdugunu i~ittim.» dedi. Bunun lizerine Ebu Ubeyde:
« - Resullillah'm bize imam tayin ettigi bir kimsenin online gec;e-
mem.» diye cevap verdi. 26 •
Eb'ul-Bahtiri anlatlyor: Hz. Orner, Hz. Ebu Ubeyde'ye:
« - Elini uzat, sana biat edelim. Resullillah'tan bu milletin itimat
ettigi kimsenin sen oldugunu i~ittim.» dedi. Ebu Ubeyde ise:
. « - Resullillah'm bize imam tayin ettigi bir kimsenin online gec;e-
mem.» dedi.Z7
Bir diger rivayette Ebu Ubeyde:
« - Mlisliiman oldugundan beri, senin bo~ laf ettigini i~itmedim.
!c;inizde ikinin ikincisi olan S1ddik28 dururken bana m1, biat edecek-
sin?» der.29
Hz. Osman:
« - Devlet ba~kanhgma en lay1k olammz Ebu Bekr es-Siddik'ttr,
ikinin ikincisidir, Resuliillah'm arkada~1d1r.» der.30
Sa'd b. ibrahim b. Abdurrahman b. Avf anlat1yor: Abdurrahman b.
Avf (r.a.), Orner b. Hattab (r.a.) ile beraberdi. Muhammed b. Mesleme
de, Ziibeyr'in k1hcmt kirmi~tl. Herkesin bulundugu bir s1rada Ebu Bekr

25 ibn-i Ebi ~eybe; Kenz'ill-Ummal 3/140.

26 ibn-i Ebi ~ybe; Kenz'ill-Ummal 3/140.
"Miisned-i Ahmed b. Hanbel; ibn-i Asakir; Kenz'ill-Ummal 3/140;
18 Hz. Ebu Bekr'in s1fat1.. Her zaman dogru soyler manasma gelir.

29 Kenz'ill-Ummal 3j140.
olO Kenz'ill-Ummal 3j140.
614 Milslilmanltk

(r.a.) ayaga kalkarak bir hitabede bulundu. Onlara, kendisinin aslmda

halife olmak istemedigini, ~artlann bu i!}e zorlad1gmi anlatti. Ve:
« - Bir tek giin i<;in de olsa, devlet ba~kanhgma se§ilmeyi arzu et-
medim. Buna, hevesli de degildim. Gizli ve a<;Ik Allah'a boyle bir ni-
yazda da bulunmad1m. Fakat, biiyiik fitneler 91kmasmdan korktugum
i<;irr bu vazifeyi kabul ettim. Devletin ba!}ma ge<;ince rahat1m ka<;ti. Bii-
yiik bir i!}in ba~ma getirildim. Allah'm yard1m1 olmadan, bu hususta be-
nim giiciim kudretim kafi gelmez. Ben, bu makama, gii<;lii kuvvetli biri-
sinin getirilmesini arzu ediyorum.» dedi. Muhacirler, Ehf:t Bekr'in bu soz-
lerini ve ileri siirdiigii mazereti kabul ettiler. Hz. Ali ve Ziiheyr ise:
« - Biz, sadece, ni<;in bizimle isti!}arede gecikildi diye giicendik. Biz
de, Resuliillah'tan sonra bu i!}e Ehf:t Bekr'in lay1k oldugunu biliyoruz.
0, Resuliillah'm magara arkada!}I ve ikinin ikirrcisidi.r. Biz, onun !}erefini
ve ya!}mm bu i!}i gormeye miisait oldugunu da biliyoruz. Resuliillah,
daha hayattayken, onun cemaate namaz kildirmasmi emretmi!}tir.>> de-
diler.31
Siiveyd h. Gafle anlatiyor: Ehf:t Siifyan Alive Abbas (r.a.) m yanma
vararak:
« - Ya Ali ve sen ya Abbas! Ni<;in devlet ba!}kanhgi Kurey!}in zelil
ve kii<;iik bir azmhgmm elinde. Eger siz isterseniz Ehf:t Bekr iizerine
siivari ve piyadelerden miirekkep bir ordu gondererek bu i!}i onun elin-
den ahnm.» dedi de, Hz. Ali (r.a.):
« - Hay1r, onun iizerine bir ordu gondermeni istemem. Eger biz,
Ehf:t Bekr'i bu i~~ ehil gormeseydik, onu halife yapt1rmazd1k. Ya Eha
Siifyan! Mii'minler, birbirlerinden uzak da olsalar, birbirlerini seven ve
birbi~lerine iyi tavsiyelerde bulunarr bir millettir. Miinaf1klarsa birbir-
lerini aldatan bir topluluktur ... Biz, Ehf:t Bekr'e biat ettik. Ehf:t Bekr
bu i~e layiktir.,, dedi.32
ihn·i Ebcer anlatiyor: Ehf:t Bekr es·S1ddik'a biat edildigi zaman,
Ehf:t Siifyan, Ali'nin (r.a.) yamna gelerek:
« - Hilafet hususunda, Kurey~ten kii<;iik bir azmhk sizi maglup mu
etti? istersen, onlar iizerine siivari ve piyadeden miite~ekkil bir ordu
gonderebilirim.» dedi de, Hz. Ali, Ehf:t Siifyan'a:
« - Niye hala, islama ve miisliimanlara dii~mansm? Bu dii~man­
hgm islama da, miisliimanlara da bir zarar vermeyecektir. Biz, Ehf:t
Bekr'i bu i!}e lay1k gordiik.» diye kar~Il1k verdi.33
Resuliillah'm bek<;isi Sahr anlatiyor: Halid b. Said b. As, Yemen'dey-

~~ Miistedrek 3/66; Beyhaki 8/152.

B2 ibn-i Asakir; Kenz'iil-Ul11l11ill 3/140, 141.
33 istiab 4j87; Miistedrek 3/78.
 Devlet idaresi 615

di. Resuliillah'm obiir aleme irtihali Sirasmda da, orada bulunuyordu.

Hz. Peygamber'in, Rabbine kavur;;masmdan bir ay sonra Medine'ye don-
dii. Dzerinde ipekten bir abas1 vard1. Medine'de, Hz. Orner ve Hz. Ali'
ye rastlad1. Hz. Orner, Halid'i gostererek:
« - Par9alaym r;;unun ciibbesini! 1pek giyilir mi? Bizim bunlan sulh
zamanmda giymemiz caiz degildir.» iiye emir verdi. Bunun iizerine onun
ciibbesini pan;;alad1lar. Halid:
« - Ya Ali! Ya Abd-i Menaf'm torunu! Devlet reisligini elinizden
ka<;Irarak maglup mu oldunuZ?» dedi. Hz. Ali.ise:
« - Bunu, bir galip-maglup meselesi mi, yoksa bir hilafet meselesi
olarak m1 goriiyorsun ?» dedi. 0:
« - Ey Abd·i Menaf'm· torunlan, bu makama sizden daha layigi
yoktur.» dedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - <;:enen kapansm inr;;allah! Yabancilar bu meselede ileri geri ko-
nur;;up duruyorlar. Boyle sozler ancak sahibine zarar verebilir! » diye
<;Iki~ti.34
Halid b. Said b. As'm klZl, Halid'in annesi anlatiyor: Ebft Bekr'e
biat edildikten sonra, babam Medine'ye geldi. Ali ve Osman'a:
« - Ey Abd-i Menaf'm ogullan! Devlet reisligini ba~kasma m1 kap-
ti:rdimz?» dedi. Hz. Orner, Halid'in bu soziinii Ebft Bekr (r.a.) e iletti.
Hz. Ebft Bekr, Halid'in boyle bir soz soylemesine, Hz. Orner'in ISranna
ragmen ihtimal vermedi. Halid ii<; ay Hz. Ebft Bekr'e biate yanar;;mad1.
Bir giin, Hz. Ebft Bekr ogleye yakm Halid'in evinde bulundugu bir SI-
rada, evin:e geldi. Selam verdi. Halid, Ebft Bekr'e:
« - Sana biat etmemi arzu eder misin ?» dedi. Hz. Ebft Bekr de:
« - Miisliimanlann ir;;tirak ettigi anlar;;maya senin de ir;;tirakini is-
terim.» dedi. Halid:
« - 0 halde, yats1 namazmda sana biat edecegim.» dedi. Hz. Ebft
Bekr mescidde, minberdeyken:, Halid gelip biat etti. Hz. Ebft Bekr, Ha·
lid'in hiisniiniyetini ve kendisine sayglSlm o zaman anlad1. Hz. Ebft Bekr,
$am'a ordu gonderirken, sancag1 Halid'e vererek, onu orduya kuman-
dan tayin etti. Sancag1 da evine kadar getirmir;;ti. Bunun iizerine Hz.
Orner, Hz. Ebft Bekr'e:
« - Halid, boyle boyle soyledigi halde, ni<;in: onu kumandan tayin
ediyorsun ?» dedi. <;:ok ge<;meden Hz. Ebu Bekr, Devs'li Ebft Erva'y1 Ha·
lid'e gondererek:
« - Resuliillah'm halifesi, sancagxmiZI bize iade et diyor, de.» dedi.
Halid de sancag191kararak, Ebu Bekr'e gonderdi. Ve:

~ Ta~ri 4128; J<e~'iU·UntmiU 8/59.

616 Musliimanhk

<<- Kumandan tayin etmesi bizi memnun etmi~ti, azli de bizi tiz-
medi. Bu i~in arkasmda ba~kas1 var.» dedi. Aynca bunlan Hz. Om~r'e
soylememesini s1k1 s1ki tembih etti. Vallahi babam, oltinceye kadar Hz.
Omer'in tizerine titrerdi, onu severdi.35
Hz: Ail?e anlatiyor:
Baham, devesinin tizerinde, kihei elinde Zi'l-Kassa'ya dogru yola
~akt1. Ali b. Ehi Talib, babamm yoluna ~akarak, devesinin yulanndan tut-
tu. Ve:
<<- Nereye, ey Resultillah'm .halifesi! Sana, Resuliillah'm Uhud'da
soyledigini soyleyecegim. ·Kilicmi kmma koy. Kendini helak ederek bi-
1
zi ac1lar i<;inde b1rakma. Eger senin yiiziinden ba~1m1za bir~ey gelirse,
sen den sonra, islam igin higbir zaman dirlik ve diizen kalmaz! » dedi.
Bunun iizerine babam, orduyu gondererek, kendisi geri dondii.36

ss ibn-i Sa'd 4/97.

86 EI-Bidaye 6j315; Kenz'iil-Unumil 3j.143
 MiLLET iRADESiNE VERiLEN ONEM

Hz. Ehu Bekr bir hutbesinde halka ~oyle hitabeder:

« - Ey nast Eger benim hilafeti isteyerek; kendimi size . ve diger
miisliimanlara iistiin gormek gibi bir niyetle iizerime aldigiiDI samyor-
samz, kudret ve iradesiyle ya~adigim, Allah'a yemin ederim ki, ben bu
i~i isteyerek, kendimi herhangi birinizden ii.stii.n gordii.gii.m i~in tizerime
almad1m. Bir tek gii.n i~in dahi olsa devletin ba~nna ge<;meyi de dii~iin­
medim, gizli veya a~ak Allah'a boyle bir niyazda bulunmad1m. Biiyiik
bir i~in ba~ma ge~irildigimi biliyorum. Ancak, Allah'm yard1m1 ile bu-
nu ba~araca~m. Bu i~i adaletten aynlmadan yapabilecek Resulii.llah'm
eshabmdan birisine her zaman vermeye haz1nm. Bu takdirde, bana bia-
tlmzm onemi yoktur. Dilediginize biat edebilirsiniz. Nihayet ben de siz-
den birisiyim.»37
isa b. Atiyye anlattyor:
Hz. Ehu Bekr, kendisine biat edildiginin ikinci gii.nii ayaga kalka-
rak ~oyle bir hitabede bulundu: ·
« - Ey insanlar! Dii.n bana yaptigm1z biatleri ge~ersiz say1yorum.
<;iinkii ben, en iyiniz degilim. En iyinize biat edin. Haydi ne duruyor-
sunuz?» dedi. Bunun iizerine, herkes:
« - Ey Allah'm Resuliinii.n halifesi, vallahi en hayirhmiz sensin! »
dediler. Hz. Ehu Bekr devamla:
« - Ey mii.sliimanlar! insanlar, isteyerek ve istemeyerek islama gir-
diler. Bugiin onlar, Allah'm ordusu ve onun dostland1r, eger, Allah'm
himayesinde olan bir~eyden dolay1 hesaba ~ekilmek istemiyorsamz, . onu
hemen yerine getiriniz. $eytan beni yoldan ~Ikarabilir. KIZdigimi gor-
diigiinii.z zaman, size bir zaranmm dokunmamas1 i9in benden uzak du-
runuz. Ey insanlar! KOlelerinizin getirdigi mallann helaJ. olup olmadi-
gmi ara~tinmz. Haramla beslenen bir viicut asia cennete giremez. Beni
murakabe etmekten de geri du~aym. Eger duriist hareket edersem
bana yard1m edin. $ayet yanh~ bir hareketim olursa, hatam1 diizeltin.

17 Kenz'iii-UIDDJal 3/131.
1618 Miisliimanltk
,
Allah'a itaat ettigim miiddet<;e bana itaat edin. O'na isyan edersem, siz
·de bana isyan edin.» dedi.38
Eh'iil-Cehhaf anlatiyor:
Hz. Ehii Bekr'e biat edildikten sonra, ii<; giin evine kapand1. Her
·giin, bir defa dv;;an 91karak:
« - Ey ahali! Ben sizin daha onceki biatlerinizi ge<;ersiz SaYiyorum.
Dilediginize biat edin.» diyordu. Her defasmda da Ali h. Ebi Talib kal-
karak:
« - Ne seni bu vazifeden azlederiz. Ne de, kendi arzunla <;Ikmana
raz1 oluruz. Seni Resiiliillah one ge<;irmi~tir. Kim buna mfmi olabilir? »
·der. 39
Bir diger rivayette, Hz. Ehii Bekr, minbere <;Ikarak:
« - Benim ,halifeligimi arzu etmeyen varsa, istifa edeyim.» der. Ve
ounu ii<; defa tekrar eder. Bu s1rada, Hz. Ali ayaga kalkarak:
« - Ne seni bu vazifeden azlederiz. Ne de, kendi arzunla <;Ikmana
TaZI oluruz. Seni Resiiliillah one ge<;irmi~ken kim buna mani olabilir?»
"der.40

''38 Taberani; Kenz'iiJ.Ummal 3jB5; Mecme'uz-Zev:iid 5/ 184.

V1 Kenz'iil-Ummal 3/141.
-.co Kem!'iii-Ummat 3/140
 DEVLET BA~KANLIGINI KABUL ZARURETi

Rafi b. Ehu Rafi anlatiyor: Halk, Ehu Bekr':l hilafet makamrna se<;-
tigi zaman, kendi kendime, yeni halife, iki ki~iye dahi ba~kan olmama-
mi tavsiye eden biriydi. Nasi! oldu da biitiin milletin ba~I oldu? dedim
ve Medine'ye miiteveccihen yola koyuldum. Sag salim Medine'ye ula~­
tlm. Ehu Bekr'inyanma vardtm. Ve:
« - Ya Eha Bekr! Beni tamdm mt?» dedim.
« - Evet.» dedi.
« - Bana bir~ey soylemi~tin. Hatirhyor musun? Benim iki ki~iye
dahi ba~kan olmamt tavsiye etmezken, sen biitiin milletin ba~ma ge<;-
tin. Bunun sebebi nedir?» diye sordum. Ebu Bekr:
« - Resuliillah, Rabbine kavu~tu. Halk daha yeni kiifrii btrakip is-
lama girdi. Ben, onlarm bu dini terketmelerinden ve ihtilafa dii~mele­
rinden korktum. Bu sebeple, istemeyerek bu vazifeyi iizerime ald1m.
Arkada~lanm beni bu i~ten muaf tutmadilar.» dedi. Ebu Bekr, kendisini,
bu i~e zorlayan sebepleri anlatmca, ben de ona hak verdim.41

DEVLET BA~KANI SE<;iLMESi UZERiNE

EBU BEKR'iN UZULMESi :

Rebia ailesinden bir zat anlattyor: Hz. Ebu Bekr, devlet ba~kam
se<;ilince, iiziilerek gidip evine oturmu~tu, yanma Hz. Orner geldi. Orner'i
goren Hz. EhU. Bekr:
« - Bu i~i benim iizerime sen yiikledin.» diye <_;:tki~maya ba~lad1.
1rrsanlar arasmqa adil hiikiim vermenin gii<;liigiinden ~ikayet etti. Bu-
nun iizerine, Hz. Orner:
« - Resuliillah'm: Bir vali i<;tihad ederek isabetli karar verirse,
kendisine iki kat ecir vardtr. 1sabetsiz karar verirse, bir ecir vard1r,
buyurdugunu bilmiyor musun?» dedi. 42

~~ Kenz'iil-Ummcll 3/125; ibn-i Rahaveyh; Adeni; Begavi.

620 Milsliimanltk

Abdurrahman b. Avf anlatlyor:

Hz. Ebu Bekr, oliim do~eginde bana ~unlan soyledi:
<<- istemedigim halde yapt1g1m, istedigim halde yapamad1g1m ii<;
~eyden dolay1 iiziiliiyorum. U<;: hususu da Resuliillah'a sormad1g1m i<;:in
iizgiiniim... Beni Saide sakifesi hadisesinde, devlet ba~kanhgm1, Ebu
Ubeyde veya Orner' den birinin omuzuna yiiklemek, onun ba~kan, ken-
dimin de yardimci olmasm1 istiyordum ... Halid'i ~am'a gonderdigimde,
ke~ke Omer'i de Irak'a gonderseydim. Hem kuzeye, hem doguya el uzat-
mi~ olurdum. Resuliillah'a sormay1 arzu ettigim ii<;: ~ey ise ~unlard1:
Ke~ke, kendisinden sonra halifenin kim olacagmi sorsayd1m da, bu hu-
susta miinaka~a olmasayd1. Bir de, ensarm, devlet ba~kanhg1 hususun-
daki yerinin ne olacagm1 sorsayd1m, ~ok iyi olurdu.»43

42 Kenz'ill-Ummal 3/135 .

.u Taberani; ibn-i Asakir; Kenz'ill·Ummal.

 HALiFENiN KENDi YERiNE LIYAKATLi BiRiSiNi
TAVSiYESi

Ebft Seleme b. Ahdurrahman anlatiyor: Hz. Ebft Bekr, oliim d6$e-

Jindeyken, Abdurrahman b. Avf'I c;agtrdi. Ve:
« - Bana, Orner hakkmdaki fikrini soyle.» dedi. Abdurrahman:
« - Bunu benden daha iyi biliyorsunuz.» dedi. Ebu Bekr:
« - Buna ragmen sen de fikrini soyle.» deyince, Abdurrahman:
« - Halifelige laYik olanlarm en faziletlisidir.» dedi. Sonra, Osman
b. Affan't c;agtrdt:
« - Orner hakkmda fikrini soyle.» dedi. Osman:
« - Onu hepimizden daha iyi bilirsin.» diye cevap verdi. Ebft Bekr:
« - Buna ragmen, sen de fikrini soyle, ya Osman!» dedi.
« - Allah'tm, ben· onun, di$1 kadar ic;inin de temiz oldugunu bili-
yorum. 1c;imizde ona benzer biri daha yok.» dedi. Bunun iizerine Ebft
Bekr:
« - Allah raz1 olsun! Eger onu yerime btrakmt$ olsaydtm, senin
hakkmt yememi$ olurdum.» dedi.
Hz. Ebft Bekr, bunlarla beraber, Said b. Zeyd, Useyd b. Hudayr, en-
sar ve muhacirlerin diger ileri gelenleriyle de isti$arede bulundu. Useyd:
« - Senden sonra en hay1rhm1zm o oldugunu biliyoruz. Raz1 olu-
nacak $eye raz1 olur, k1zilacak $eye kizar. 1c;i de di$1 kadar tertemizdir.
Bu i$e ondan daha liyakatlisi yoktur.» dedi.
Eshap, Abdurrahman ile Osman'm, Ebft Bekr'in yanma girip ba$ba-
$a konu$tuklanm duyunca, Ebft Bekr'in yanma geldiler, ic;lerinden• biri:
« - Omer'i, yerine tavsiye ettigin ic;in, Rabbine hesap verirken ne
diyeceksin? Onun $iddetini bilmiyor musun ?» dedi. Bunun iizerine Ebft
Bekr:
« - Bana yardtm edin, oturaytm ... Allah ile beni korkutmak istiyor-
sunuz? Ba$Imza gec;erek size zulmeden peri$an olur. Ben, Rabbime:
Allah'1m, onlara en haYJ.rhlanm halife sec;tim, derim. Bu sozlerimi di-
$anda seni bekleyenlere ilet.» dedi. Yata~na uzanarak Osman b. Affan't
c;ag1rtt1. Ve:
 622 MuslUmanhk

«- Yaz ... » dedi. Hz. Osman ~unlan yazd1:

«Ebu Bekr'in, Omer'i halife sec;mesi, Orner' e ve halka tavsiyeleri
hakkmdaki mektubudur:
Esirgeyen ve bagt!jlayan Allah'm adtyla ba!jlanm.
Bu, Ebu Bekr b. Ebu Kuhafe'nin, diinyadan aynlmak iizereyken;
kafirin, facirin ve yalancmm imana gelecegi. obiir aleme go~ etmek iize-
reyken yaptig. vasiyetidir: Ben size, Orner b. ~attab'1 devlet ba!jkam ola-
rak se~tim. Onu dinleyin, ona itaat edin. Ben, bununla, Allah'a, Resulii-
ne, dinine ve kendime ve size kar!ji bir kusur i!jlemedim, hic;bir hayn
esirgemedim. Eger size, adil davramrsa, benim, hakkmdaki, zanrunu,
kanaatimi kuvvetlendinni!j olur. Eger, umdugum gibi ~tkmazsa, herke-
sin giinaln, vebali kendi boynunadir. Ben, hayirh olacagmt dii!jiindiim.
Gayb1 bilemem. «Zulmedenler, hangi akibete ugrayacaklarmt, nereye
doniip kalacaklarmi, yakmda ogreneceklerdir.»44 Allah'm selarm ve rah-
, meti iizerinize olsun.»
Sonra mektubu eline alarak miihiirledi.
Baztlan, Hz. Ebu Bekr'in bu mektubu yazdmrken, Orner ismini zik-
retmeden kendinden gec;tigini, bunu goren Hz. Osman'm, Omer'in is-
mir.li yazarak mektuba devam ettigini soylerler. Biraz sonra, Hz. Ebq
Bekr kendine gelince, Hz. Osman'a:
« - Yazdtklanm bana bir oku.» demi~tir. Mektup okunurken Orner
ismini duyunca, Ebu Bekr tekbir getirerek:
«- Bu baygmhg1m s1rasmda, ruhumu teslim edecegimden korkup,
ihtilafa meydan vermemek ic;in bunu yazd1gm1 goriiyorum. islama ve
miisliimanlara bu iyiliginden dolay1 Allah seni hay1rla miikafatlandir-
sm. Vallahi sen de bu i~e Iay1ksm.» dedi. Sonra mektubu miihiirleyerek
Hz. Osman'a ~erdi. Orner b. Hattab ve Useyd b. Said ile beraber miis-
liimanlann kalabahk oldugu yere gonderdi. Hz. Osman, halka:
« - Bu mektupta yaZih olan l}ahsa biat edecek misiniz?» diye so-
runca, halk:
« - Evet! » dediler.
ic;lerinden birisi, -ibn-i Sa'd, bunun Hz. Ali oldugunu soyliiyor-:
« - Mektupta yaz1h olanm Orner oldugunu biliyoruz. Mektubun ta-
mammi okuyun!» dedi. Okunan1 herkes kabul etti ve Omer'e biat et-
tiler.
Sonra Hz. Ebu Bekr, yalmz oldugu bir s1rada, Omer'i c;a~rd1. Ona
gerekli tavsiyelerde bulundu. Sonra, Ebu Bekr d1~an c;1karak, ellerini
kaldmp:
«- Allah'tm! Ben bu davram!jrmla bu milletin iyiligini istedim. On-

44 ~uara 227.
 Devlet idaresi 62:J ;

lann ihtilafa dii!]melerinden korktum. Onlann halini benden daha iyi:

bilirsin. Onlann hayn i~in bu fikrimi beyan ettim. Onlann en hay1rhla.. ·
nm, en kuvvetlilelerini, kendilerini dogru yola getirmeye en ~ok dti!;ikiin ,
olanlanm, devlet hal;ikam se~tim. Arbk omriimiin son anlanm yal]tyo· ·
rum. Onu, bana hayr'iil-halef yap. Bunlar, Senin kullanndtr. Bunlann
kaderleri Senin elindedir. Devlet ha!;ikanlanm onlann haynna <;ah!jhr.
Ve onu, alemlere rahmet olan, temiz insanlara yol gosteren peygambe-
rin izinden giden kamil halifelerden bil. Halkmt da kendisine yardtmci·
et.» diye dua etti.45
Hz. Hasan (r.a.) anlatiyor: Hz. Ehfr Bekr ag1rla~mca, nihunu teslim:
edecegini hissetti. Halk etrafma topland1. Hz. Ehfr Bekr, onlara:
« - Vaziyetimi gorliyorsunuz. Obiir .~Heme go<;tiim, go<;ecegim ara--
smdayim. Allah, bana ettiginiz biatm hiikmiinii kaldirmi~, benimle yap-·
t1gm1z akdi hiikiimsiiz b1rakmi~; halife se<;me i~ini size havale etmi~tir.
Dilediginizi kendinize ba~kan ·yapabilirsinz. Eger, ben hayattayken dev-
(et ba~kammz1 se<;erseniz, benden sonra ihtilafa dii~me ihtimaliniz da-·
ha azahr.» dedi. Bunun iizerine oradakiler, Ehfr Bekr'in yamndan ayn-
hp, kendilerine bir ba~kan se<;mek istediler. Fakat bir <;Ikar yol bula-
madllar. Tekrar Hz. Ehfr Bekr'in yamna geldiler:
« - Ey_Allah'm Resfrliiniin halifesi, bize ne tavsiye edersin?» dedi--
ler. Hz. Ehfr Bekr:
« - Herhalde ihtilafa dii~tiiniiz.» dedi. Onlar:
« - Haytr.» diye cevap verdiler. Hz. Ehfr Bekr:
« - Goniil nzas1yla, Allah'm emirlerine baglanmamz lazimdir.» dedi:.
Onlar da:
« - Peki.» diye kaqnhk verdiler. Hz. Ehfr Bekr:
« - 0 halde bana miisaade edin. Allah nzas1 i<;in, dininin ve kul::..
lannm yaranna biraz dii~iineyim.» dedi. Hz. Osman'1 <;ag1rtt1. Ve:
« - Bana, devlet ba~kam se~mek i<;in bir aday goster. Ben, senin>
de, bu i~e laytk oldugunu gorliyorum.» dedi. Hz. Osman:
« - Orner.» dedi. Bunun iizerine Hz. Ehfr Bekr:
« - Yaz ... » dedi. Hz. Osman isme kadar yazd1. Bu s1rada, Hz. Ehu·
Bekr baytldt. Biraz sonra ayllmca:
« - Orner, yaz.» dedi.46
Osman b. Uheydullah b. Abdullah h. Orner anlatryor: Hz. Ehu Bekr·
oliim do~egindeyken, Osman b. Affan (r.a.) 1 <;ag1rdi. Ona vaziyetini yaz--
dinrken, yerine halife olacak ~ahs1 yazd1ramadan bayild1. Hz. Osman;.
Orner b. Hattah'1 yazd1. Hz. Ehfr Bekr ayilmca, Osman'a:

.ts tbn-i Sa'd 3/199; Kenz'iil-Ummal 3f145.

46 lbn-i Sa'd 3fl99.
:624 Milsliimanttk

«-Herhangi bir kimse yazdm mi?» diye sordu. 0 da:

«-Senin ruhunu teslim ettigini sandigim, tefrikadan korktugum
ic;in Orner b. Hattab'I yazd1m.» dedi. Bunun iizerine Hz. Ebft Bekr:
« - Allah senden raz1 olsun. ~ayet kendini yazm1~ olsaydm ~ yine
isabetli hareket etmi~ olurdun.» dedi. Bu s1rada yamna Talha b. Uhey-
,dullah geldi ve:
« - Ben, bir toplulugun sana gonderdigi temsilciyim. Sana; haya-
tmda, Omer'in bize gosterdigi ~iddetini bildigin halde, nasil oluyor da,
vefatmdan sonra i~lerimizi ona teslim ediyorsun, diyorlar. Ben de, bu-
nu sana soruyorum. Bunlara ne soyleyeceksen, soyle.» dedi. Bunun iize-
rine Hz. Ebft Bekr:
«-:- Beni dog.rultun, oturay1m. Allah ile mi beni korkutuyorsunuz?
I~inizi onemsemeyen kimse hiisrana ugrar. Allah beni bu hususta sor-
guya ~ktiginde: Senin kullarma, en hayirhlanm halife sec;tim, derim,
Bu sozlerimi temsilcisi oldugun topluluga ilet.» dedi.47
Hz. Ai~e anlatiyor:
Hz. Ebft Bekr, vefatma yakm, Omer'i halife olarak sec;ti. Yanma
Hz. Ali ve Taiba gelerek:
<<- Yerine kimi sec;tin?» dediler.
« - Omer'i.» diye cevap v~rdi.
« - Peki, Rabbine nas1l hesap vereceksin?» diye sordular. .
<<- Allah ile mi beni tehdit ediyorsunuz? Ben, Allah'1 da, Omer'i
de sizden daha iyi tan1rrm. Allah'a: Kullannm en hay1rhsm1 halife sec;-
t im, derim.» dedi.48

q Le1eka1
-4!1 Kenz'iii-Ummal 3/146; Beyhaki 8/ 149; tbn-i Cerir 4/54; Aym mealde bir hadis
de, Zeyd b. HariS'ten rivayet edilir; lbn-i Ebi ~eybe.
 DEVLET BA~KANLI(il UZERiNE EHL-i HAL VE'L·AK.D'iN49
iSTi~ARE ETMESi

ibn-i Orner anlatiyor: Ebft Lii'liie, Hz. Omer'i iki yerinden yarala-
ymca, Hz. Orner, farkmda olmadan halka bir kotliliik ettigini sand1.
Hemen, ibn-i Abbas'1 <;ag1rd1. Onu sever, kendisine yakm kabul eder,
soziinii dinlerdi. Ona:
« - Bu i~te, miisliimanlann bir dahli olup olmad1gmi bilmek isti-
yorum.» dedi. Bunun iizerine ibn-i Abbas d1~an . <;ak1p dola~maya ba~­
ladr. Her rastlad1g1 ~oplulugun agladigmi gordii. Hz. Orner'in yanma
donerek:
« - Ey mii'minlerin emiri! Her rastladig1m toplulugun, en glizide
evH'ttlanm kaybetmi~ gibi aglad1gm1 gordiim.» dedi. Hz. Orner:
« - Peki oyleyse, beni kim yaraladt?» diye sordu. ibn"i Abbas:
« - Mugire b. ~ube'nin kOlesi, Mecusi Ebu Lii'liie.» dedi. ibn-i
Abbas, bunun iizerine, Hz. Omer'in gozlerinin i<;inin giildiigunii gordiim,
der. Hz. Orner:
« - Utilahe illallah, diyen bir kimseye beni oldiirtmeyen Allah'a
hal.Ild olsun. Hi<;bir gayr-i Muslim yabanc1yt i9inize sokmamamz1 em-
retmi~tim. Beni dinlemediniz. Bana karde~lerimi <;agmn.» dedi.
« - Kimler?» diye sorulunca: '
«-Osman, Ali, Talha, Ziibeyr, Abdurrahman b. Avf, Sa'd b. Ebi
Vakkas.» dedi.
. Onlara adam gonderdi. Sonra ba~am kucag1ma koydu. <;;ag1rdiklan
gelince:
« - 1stediklerin geldi.» dedim.
« - Peki! Miisliimanlann bundan sonraki durumu hakkmda dii-
~iindiim. Sizler akhma geldiniz. Sizler, :tniisliimanlarm ileri gelenleri,
liderlerisiniz. Devletle ilgili meseleler ancak sizin aramzda konu$ulabi-
lir. Siz, dogruluktan .aynlmadigmiz miiddet<;e, devlet i~leri diizglin gider.
$ayet siz ihtilafa dii~erseniz halk. da ihtilafa dii~er.» dedi. Ben, ihtilaf,

lfi Ehl-i Hal' vel-Akd: Devlet ba~kamm tayine ve azle salahiyetli kurul.
I~: 40
 626 Miislilmanltk

aynhk ve olsa sozlerini duyunca, ger9ekten boyle olacak sand1m. c;:iinkii,

hemen hemen soyledigi her ~ey hakikat olurdu. Bu arada, yarasmdan
epey bir kan bo~and1. Bu alti ki~i de fisilti halinde konu~uyordu . i 9le·
rinden birisine biat etmelerinden korktum. Ve:
«- Mii'minlerin emiri heniiz hayattad1r. Bir anda, iki halife bulu·
namaz.» dedim. Hz. Orner:
«- Beni kaldmn.» dedi. Kald1rdik. Bu alti ki~iye hitaben de:
« - 1J9 giin isti~are edin. Cemaate riamaz1 Suheyb kild1rsm.» dedi.
Onlar:
« - Kimlerle isti~are edelim, ey mii'minlerin emiri?» diye sordular.
«- Muhacirler, ensar ve diger ordu komutanlariyla isti~are edin.»
dedi. Sonra siit istedi, i9ti. Yaralanndan bembeyaz siit 91kt1. Sehit ola·
ca~m anlaymca:
« - Su anda biitiin diinya benim olsa, klyamet giiniiniin korkusun-
. dan hepsini bagi~lard1m. Allah'a ~iikiir, goziim arkada kalmayacag1 i9in,
bunu bile onemsemiyorum.» dedi. ibn·i Abbas:
« - Her ne kadar boyle soyliiyorsan da, Allah seni hay1rla miika·
fatlandiracaktir. Miisliimanlar Mekke'de korkulu bir hayat y~arken,
Allah'm seninle, bu dini ve miisliimanlan kuvvetlendirmesi i9in, Resu-
liillah dua etmedi mi? Seninle islam a91ktan a91ga yayil1p, Hz. Peygam-
ber ve eshab1 a91ktan teblige ba~lamadilar m1? Medine'ye hicret ettin.
Hicretin bir fetih kadar giizel olmad1 m1? Sonra sen, Resuliillah'm
mii~riklerle yapti~ ~u sava~lara i~tirak etmedin mi? Allah'm Resulii
senden raz1 olarak ruhunu teslim etmedi mi? Resuliillah'm yolunda,
kendisinden sonraki halifeye vezir olmadm m1? Miisliimanlarla, miir-
tedlere en biiyiik darbeyi indirerek, onlann zorla veya goniil nzalanyla
1slama girmelerini saglamadm m1? Hz. Ebi'i Bekr, senden raz1 olarak
ruhunu teslim etmedi mi? Sonra, en giizel ~ekilde devlet ba~kam se9il-
medin mi? Allah, senin vas1tanla ~ehirler kurup, servetler yigdirmadi
m1? Yine seni vas1ta ederek, dii~man tehlikesini kaldmp, her aileyi, di-
ninde ve ge9iminde 'rahata kavu~turmad1 m1? Sehadetle omriinii niha-
yete erdirmedi mi? Ne mutlu sana!» dedi. Bunun iizerine, Hz. Orner:
« - Vallahi magrur, sizin ~ImarttlgmiZ kimsedir.» dedi ve devamla:
«Ya Abdullah, klyamet giinii, Allah katmda benim lehimde ~ahitlik eder
misin?» dedi. Abdullah da:
« - Evet.» deyince:
« - Allah'1m! Sana binlerce hamd. Abdullah, yiiziimii yere koy.» de-
di. Ben de yiiziinii kucag1mdan, kald1rarak dizimin iizerine koydum. Yine:
«--'- Yiiziimii yere koy.» dedi. Yiiziinii yere yaslad1. Ve:
« - Ey Orner, eger Allah affetmezse, vay sana, vay anamn ba~ma
 Devlet ldaresi 627

gelenlere ey Orner!» dedi. Ruhunu teslim etti. Allah rahmet eylesin. Hz.
Orner ruhunu teslim ettigi zaman Abdullah b. Omer'e, gel diye haber
gonderdiler. 0:
« - Babamm size emrettigi ;;eyde, muhacirler, ensar ve diger ordu
komutanlanyle isti;;are yapmazsamz, yammza gelmeyecegim.» diye ha-
ber gonderdi.50
Arnr b. Meymun anlatlyor: Hz. Onier, oglu Abdullah'a:
<<- Borc;lanm1 bir hesap et.» dedi. Abdullah:
« - Seksen altl bin dirhem.» dedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
<<- Eger Orner ailesinin mah bu borc;lan odemeye kafi gelirse ode.
Kafi gelmezse, iistiinii Adi b. Ka'b siilalesinden iste. Bunlann mallan
da borcunu odemeye kafi gelmezse, Kurey~ten iste. Artlk ba;;kalanna
da gitme. Borc;lanm1 odemeyi ihmal etme. Mii'minlerin annesi A~e'ye
git. Orner b. Hattab, -Sakm mii'minlerin emiri deme. ~u anda, artlk
ben rnii'minlerin emiri degilim- arkada;;lannm yanma defnedilmek ic;in
miisaade istiyor, de.» dedi.
Abdullah b. Orner, Hz. A~e'ye gitti. Onu evinde otunnu;; aglar va-
ziyette buldu. Selam verdi.
<<-Orner b. Hattab, arkada~lanmn yanma defnedilmeyi arzu edi-
yor, miisaade eder rnisin?» dedi. Hz. Ailje:
« - Ben, onlann yanlanndaki bo~ yeri kendirn ic;in ayirmi~tlm. Fa-
kat, bugiin Orner'i kendime tercih ediyorum.» dedi. Abdullah, babasi-
nm yanma dondiigu zaman:
« - Ne dedi?» diye sordu. Abdullah da:
<<- Sana miisaade etti.» dedi. Bunu duyan Hz. Orner:
« - Bundan daha rnutlu bir~ey olamaz! » dedi. Devamla: <<Ruhumu
teslim etti~im zaman, beni oraya kadar gotiiriin. Sonra, sen tekrar izin
iste. Orner b. Hattab, buraya gorr1iilmeyi arzu ediyor, de. izin verdigi
takdirde beni oraya gomiin. izin vennezse, miisliiman mezarhgma go-
miin.» dedi. Hz. Orner, vefatmdan sonra, omuzlarda ta~m1rken, balk san-
ki ilk defa o giin matemin ne oldugunu anhyordu. Abdullah, Hz. Ai~e'
ye selam verdi.
« - Orner b. Hattab, arkada~lanmn yanma gomiilmeyi arzu etmi;;-
ti. Miisaade ediyor musun?» dedi. Ai~e, izin verdi. Allah'm kendisine
bir lutfu olarak Orner b. Hattab, Ravza-i Mutahhara'ya, Resulii Ekrern
ve Ebii Bekr'in yanma gomiildii.
Oliim do;;egindeyken, kendisine:
<<- Bir halife sec;.» demi~lerdi. 0 da:
<<- Resulullah'm kendilerinden raZI olarak ruhunu teslim ettigi
kimseler ic;inden hangisinin bu i;;e daha lay1k oldugunu bilemiyorum.

ro Taberam; Mecme'uz-ZevMd 9/76.

628 MiislUmanltk

Kenciileri ic;lerinden kimi halife se<;erlerse, i~te benden sonraki halife

odur.» · dedi. Ali, Osman, Talha, Ziibeyr, Abdurrahman, b. Avf ve Sa'd'
in isimlerini verdi.
<c - Sa'd'in, devlet ba~kan1 se<;ilmesine de bir~ey diyemem. <;iinkii
ben, onu KUfe valiliginden, aczinden veya hiyanetinden dolay1 azletme-
dim. i<;Ierinden hangisi halife se<;ilirse, . onunla isti~are etsin.» dedi.
Abdullah b. Orner, yukanda ismi ge<;en irisanlarla, devlet ba~kanhg1
meselesini isti~areye ba~lad1. Kendisinin bu i~le bir alakas1 yoktu. He-
yet toplandi!?;i zaman, Abdurrahman:
«- Berkes reyini bir arkada~ma b1raksm. Heyeti ii<;e indirelim. »
dedi. Bu fikir kabul gordii. Ziibeyr reyini Ali'ye, Talha ·osman'a, Sa'd
da Abdurrahman'a b1rakti. Bu ii<; ki~i bu mesele i<;in yeniden topland1.
Abdurrahman:
« - Bu i~i benim yiiriitmeme miisaade eder misiniz? Hemen ~unu
belirteyim: Allah ~ahidim olsun ki, devlet ba~kanhg1 ic;in sizin en fa-
ziletliniz ve miisliimanlara en faydah olammz1 se<;mekte kusur etme-
yecegim.» dedi. Onlar da:
«- Peki.» dediler. Orner, Ali ile gorii~tii. Ve:
« - Sen, Resuliillah'm akrabas1 ve ilk miisliimanlardansm, Allah
i<;in seni halife se<;ersem, adil davranaca!?;Indan ~iiphem yok. Osman'1
halife se<;erserp., onu da dinleyip, itaat edeceginden yine ~iiphem yok. >>
dedi. Hz. Ali:
«- Siiphesiz.» diye cevap verdi. Sonra Osman ile aym ~ekilde ko-
nu~tu. Ondan da bu cevab1 almca:
«- Uzat elini ya Osman!» dedi. Hz. Osman elini uzatt1. Osman'a
biat etti. Pe~indeil Ali biat etti. Sonra da miisliimanlar biat ettiler.51
Amr anlatiyor: Orner b. Hattab Oliim do~egindeyken:
«- Bana, Ali'yi, Talha'y1, Ziibeyr'i, Osman'1, Abdurrahman b. Av£'1,
Sa'd'i c;agmn! » dedi. Bunlardan sadece Ali ve Osman ile konu~tu. Hz.
Ali'ye:
«- Ya Ali! Bu heyet senin Resuliillaha yakmhg1m, Allah'm sana
ihsan ettigi ilim ve f1k1hdaki dereceni biliyor. Eger devlet ba~kanhgma
sec;ilirsen Allah'tan kork. Abdiilmuttalib sillalesine imtiyaz saglama. »
dedi. Hz. Osman'a da:
« - Bunlar, senin Resuliillah ile akrabahg1m, biiyiikliigiinii ve ~ e­
refini biliyorlar. Sen de filanlara, halktan farkh imtiyazlar tamma! "
dedi. Sonra:
« - Bana Suheyb'i <;agxnn! » dedi. Suheyb'e de:
« - Halk:a, ii<; giin, namaz1 sen kild1r. Bu heyet bir evde toplaQsm .

s1 ibn-i Sa'd 3/344; ibn-i Ebi ~ybe; Buhari, Nesei.

 Devlet idaresi 629

Eger, biri i.izerinde ittifak edilirse, muhalefet edenin boynunu vurun! >>
dedi.52
Ebu Cafer anlahyor: Orner b. Hattab, ~ura i.iyelerine:
« - Bu meseleyi isti~are edin. Eger, iic; ayn gorii~ belirir ve iki-
~er ki~i bu gorii~leri tutarsa, yeniden isti~are edin. Eger dorde iki olur-
sa, ekseriyetin fikrini kabul edin. $ayet i.ic;e iic; olursa, Abdurrahman'
m bulundugu tarafa uyun. Onu dinleyin ve itaat edin! » dedi.53
Hz. Enes anlat1yor: Orner b. Hattab, vefatmdan birkac; saat once,
Ebu Talha'yt c;a~rtt1. Ve:
« - Ya Eba Talha! Yamna ensardan elli ki~i al. $ura azalanmn
ba~mda bekle. Oyle samyorum ki, bunlar ic;lerinden birinin evinde top-
lanacaklar. Adamlannla beraber, kap1da dur. Kimseyi ic;eri sokma. ic;-
lerinden birini devlet ba~kam sec;medikc;e de, iic; giin onlan d1~an c;tkar-
ma! .. Allah'1m, onlann ic;in de benim yapacag1m i~i sen yaphr! » dedi. 54

52 ibn-i Ebi ~eybe; ibn-~ Sa'd.

53 ibn-i Sa'd.
5o4 Kenz'ill-Ummal 3/156, 157.
 DEVLET BA~KANLIGININ ~ARTLARI

Astm an:latlyor: Hz. Ebu Bekr, hastalandtgi zaman, cemaati toplad1.

Kendisinin minbere ~akanlmasm1 istedi. Bu, Hz. Ebu Bekr'in son hut-
besiydi. Allah'a hamd ve senadan sonra:
« - Ey insanlar! Diinyaya kar!jl ihtiyah elden brrakmay:tn. Ona iti-
mat etmeyin. Ahireti diinyaya tercih edin. Ahireti sevin. Bunlardan bi-
rine olan sevgi, digerine bugz ettirir. Bu din, bize benligimizi kazand1r·
mt!jttr. Miisliinlanlann i~inde bulunduklan stkmh, islim:tn i~ine dii!jtii-
gu ~1kmaz, ancak, islim:tn ilk giinlerindeki metodun tatbikiyle diizelir.
Devlet ba!jkanhgt vazifesini ancak, en gii~liiniiz, kendisine en ~ok giiveni
olammz, yerine gore, en kah veya en miilayiminiz, isti!jare ettigi kim-
selerin fikirlerini en iyi tartarumz ifa edebilir. Ayr1ca, kendisini ilgilen-
dirmeyen !jeylerle me!jgul olmayan, giicii yetmeyecegi !jeyi yapamad1~
i~in iiziilmeyen, bilmedigini ogrenmekten utanmayan, apa~Ik hususlarda
miitereddit olmayan, devlet mahm koruyup, kizd1~ i~in onu bo~ yere
harcamayan, istikbalde olmas1 muhtemel bir!jey sebebiyle zaruri harca-
malarda ktsmti yapmayan, ihtiyat ve itaati adet edinen devlet ba!jkam
olabilir. Biitiin bu hasletleri kendisinde toplayan Orner b. Hattab'dtr.>>
dedi. 55
ibn-i Abbas anlatiyor: Orner b. Hattab (r.a.) a, ailesinden hic;birisi-
nin yapmadtgi hizmetleri yaptrm. Ailesinden hic;birisinin yapmadtgt ik-
ramlarda bulundum. Bir giin, evinde ba~ba~a kalm1~tik. Ben:i yanma
oturtup ikramda bulundu. Derince bir ic;ini c;ekti. Ruhunu teslim ede-
cegini sand1m. Ve:
«- Bir iiziintiin mii var? Ey mii'minlerin emiri?» dedim .
«- Evet, iiziintiim var!» dedi.
«- Nedir?» dedim.
«- Biraz daha yakla~.» dedi. Yakla~tim. Devamla: «Devlet ba~kan­
hgma laytk bir kimse bulamtyorum.» dedi. Ben ise:
« - Falan, falan ve falanlan dii~iinmiiyor musun?» dedim. Ona alti

ss tbn-i Asakir; Kenz'illJU1l1llllil 3/ 147

 Devlet idaresi 631

ki~il\k ehl-i hal'vel-akdi saydnn. Her birinde ayn bir kusur buldu ve
neticede de:
«- Eger, devlet ba~kam, zuliim yapmadan otorite saglayamazsa,
zaafa dii~meden miilayim olamazsa, israfa ka~madan comertlik edemez-
se, cimrilik etmeksizin tutumlu olmazsa, bu devlet ya~ayamaz.» dedi.56
Yine ibn·i Abbas anlatiyor: Bir giin Orner b. Hattab ile beraber otu-
ruyorduk. Bir ara oyle bir i9ini 9ekti ki, cigerleri par9aland1 zannettim.
Kendisine:
« - Sana boyle i~ini 9ektiren iyi bir~ey olmasa gerek?» dedim.
« - Evet! Benden sonra devlet ba~kanmm kim olacag1 meselesi be-
ni dii~iindiiriiyor.» dedi. Sonra da bana donerek:
« - Herhalde sen, amcamn oglunu bu i~e lay1k gortiyorsun?» dedi.
Ben de:
« - 0, hem ilk miisliiman olu~;u. hem de dindeki derecesinin yiik-
sekligi sebebiyle bu i~e laYiktir.» deditn.
« - ~iiphesiz soyledigin dogru. Fakat alayc1 bir tavn var.» dedi ...
Ve devamla: «Devlet ba~kanhgm1 ancak, zuliim yapmadan otorite sag-
layan, zaafa dii~meden miilayim olan, israfa ka9madan comertlik ede-
bilen, cimrilik etmeden tutumlu olabilen birisi yapabilir.» dedi. Ben,
bu hasletlerin, sadece Omer'de toplandi~m gordiim.57
ibn·i Abbas anlatlyor: Orner b. Hattab'm hizmetinde bulundum. Ona
hem saygll1 davramr, hem de ondan korkard1m. Bir giin, yalmz bulun-
dugu bir s1rada evde kendisini ziyaret ettim. Oyle bir i9ini 9ekti ki, ru-
hunu teslim ettigini sandtm. Ba~m1 semaya kald1rdi. Derin bir nefes
ald1. Once kendisine sormayaYim, diye kendimi zorlad1msa da sabrede-
medim. Mutlaka bunun sebebini soracag1m, dedim. Ve:
« - Herhalde bir kederin var, ey mii'minlerin emiri?» dedim.
« - Evet, hem de 90k biiyiik bir keder! Halifelige lay1k birisini bu-
lamtyorum ... Belki sen, arkada~m Ali, bu i~e layiktir, diyeceksin ama ... »
dedi. Ben de:
« - Ey mii'minlerin emiri! Ali, hicrette gosterdigi fedakarhklan, Re-
suliillah ile en 90k beraber bulunan ve onun en yakm1 olmas1 dolaYI-
siyle bu i~e nasillay1k olmaz?» dedim.
« - ~iiphesiz, dediklerin dogru. Fakat, alayc1 bir tavn var ... Dev-
let ba~kanhgmi, zaafa dii~meden miilayim alan, zuliim yapmadan oto-
rite saglayan, israfa ka~madan comertlik eden, cimrilik etmeden tutum-
lu olabilen birisi ba~arabilir. Bu i~i anoak, kimseye boyun egmeyen,
gosteri$i sevmeyen, kendi menfaatlerinin pe~inde ko~mayan birisi yapa-

56 tbn-i Sa'd.
~ Ebti Ubeyd, Garib'in de; Hatib, Ruvllt-ii Malik'inde.
 632 MiisWmanhk

bilir. Bu i~i ancak, sozii fikrine ters dii~meyen, , yakmlanna adaletle

hiikiim veren birisi becerebilir.» dedi.58
Hz. Orner ~oyle buyurur:
«- Devlet ba1iikam olacak bir ~ah1sta dort vasfm birle1iimesi lazrm-
dir: Zaafa dii~meksizin miilayimlik; zuliim yapmadan otorite' saglamak;
cimrilik etmeden tutumlu olmak; israfa ka9madan comertlik ... Bu has-
letlerden herhangi birinin eksikligi, diger ii9iinii i1iie yaramaz hale ge-
tirir ... Devlet ba1iikanh~ vazifesini, ancak kimseye boyun egmeyen; gos-
teri1iii sevmeyen; kendi menfaatlerlnin pe1iiinden ko~mayan; devlet giicii-
nii kotiiye kullanmayan; kizarak hakkm zayi olmasma meydan verme-
yen birisi ba1iiarabilir.»59
Siifyan b. Eb'il-Avca anlatlyor: Bir giin Hz. Orner:
« - Ben halife miyim, yoksa kral miyim, bilemiyorum. Eger kral-
sam 9ok kotii! » dedi. Bunu duyan birisi:
« - Ey mii'minlerin emiri! Halife ile kral arasmda fark var : Ha-
life, ancak, aldigmi, Allah'm emri oldugu ic;in ahr. Verdigini de Allah'
In emrettigi yerlere verir. Allah'a hamdolsun ki, sen boylesin. Kralsa,
halki zora ko1iiar. Zorla aldigmi, yerinde kullanmaz.» dedi. Bunun iizerine ·
Hz. Orner sustu.60
Selman (r.a.) anlatlyor: Hz. Orner, bana:
« - Ben kral miyim, halife miyim?» diye sorunca, ben:
« - Eger miisliiman topraklannda ald1~n, bir dirhem, daha az veya
daha 90k vergiyi, yerinde kullanmazsan, i1iite 0 zaman kral olursun, ha-
life olamazsm.» dedim. Bunun iizerine Hz. Orner aglad1. 61
Esed ogullanndan birisi anlatwor: Orner b. Hattab'm, ic;lerinde :rai-
ha, Selman, Ziibeyr, Ka'b'm bulundugu arkada~lanndan bir cemaate,
~unlan sorduguna 1iiahit oldum:
« - Ben size bir~ey soracag1m. Sakm, bana yalan soylemeyin . ~a­
yet yalan soylerseniz, beni mahvettiginiz gibi, siz de mahvolursunuz.
Allah adm1 vererek size soruyorum: Ben halife miyim, yoksa kral mi-
yim?>> diye sordu. Bunun iizerine Talha ve Ziibeyr:
« - Bize bilmedigimiz bir ~ey soruyorsun. Halife ile kral arasm-
daki fark nedir, bilemiyoruz.>> dediler. Selman cam ve ba~1 ic;in yemin
ederek:
« - Sen halifesin, kral degilsin.» dedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Eger bunu bize a91klarsan, cennete girer ve Resuliillah ile be- ·
raber olursun! » dedi. Selman:
58 :ibn-i Asatdr; Kenz'iil-Ummai 3j158, 159.
59 Kenz'iil-UDlDliil 3/165; lbn-i Asaidr; Abdurrezzak.
60 tbn-i Sa'd 3j221; Miintehab 4/383. .
61 ibn-i Sa'd 3/221; Miintebab 4/383.
 Devlet idaresi 633

« - Sen halifesin, <;tinki.i, halka adil davramyorsun. Ganimetleri

herkese mtisavi olarak dagrhyorsun. Bir baba gibi, halka ~efkat gos-
teriyorsun. Allah'm kitabmdakilerle hi.iki.im veriyorsun.» dedi. Bunu
duyan Ka'b':
« - Bu mecliste, benden ba~ka, halife ile kral arasmdaki farkr hi-
len yok samyordum. Allah, Selrnan'a da hikmet ve ilmi ogretmi~. Ben
senin kral degil, halife olduguna ~ehadet ederim.» dedi. Hz. Orner:
« - Nasil?» diye sorunca:
« - Sana Tevrat'ta rastladrm.» diye kar~rhk verdi. Hz. Orner:
<<- ismime mi rastladu:~?» diye sorunca:
« - Hayrr! Sifatlanna rastladrm. Once peygamber devri olaca:k. Ar-
kasmdan peygamberin yolu tizere, bir hilafet devri gelecek. Bunu, ge-
ne peygamberin yolu i.izere bir hilafet devri daha takip edecek. Daha
sonra da zalim kralhk devri ba~layacak.» dedi. 62 ·

Halifenin Miilayimligi ve Otoritesi :

Sait b. Miiseyyib anlahyor:

Orner b. Hattab, hilafete s~:::((ildigi zaman Resuli.illah·m minberin-
den ~u hitabede bulundu. Allah'a hamd ve senadan sonra:
« - Ey insanlar! Benim, sertligimin ve kahhgrmm farkmcla oldu-
gunuzu biliyorum. Resuli.illah ile beraberken de bu hasletlerim vard1.
Onun kOlesi ve hizmet9isiydim. Allah'm kitabmda buyurdugu gibi: «Mii'
minlere kar~I ~efkatli ve merhametli.»ydim. Her zaman, huzurunda ki-
nmdan swnlmr~ kil19 gibi duruyordum. Ancak, beni teskin eder veya
men ederse, i~te o zaman uslu dururdum. Degilse, onun sesini ((Ikar-
mamasmdan istifade ederek, insanlann i.isti.ine i.isti.ine giderdim. Resu-
li.illah ruhunu teslim edinceye kadar, hep bu hal tizereydim. 0, benden
raz1 olarak Rabbine kavu~tu. Allah'a binlerce hamdolsun. Bu sebeple
<;ok bahtiyanm. Kendisinden sonra, halifesi olan Hz. Ebu Bekr'in yar-
dimcisiydrm. Onun ~erefini, si.ikunetini, yumu~akhgmr hepiniz · biliyor-
sunuz. Hz. Ebu Bekr'in de hizmet<;isiydim. Onun huzurunda da kmm-
dan <;Ikmi~ klh<; gibi hazrr dururdum. Onun yumu~akhgrm sertle~tir­
meye <;ah~Irdrm. Eger buna mani olursa, o zaman geri <;ekilirdim. De-
gilse, insanlann i.izerine i.izerine yi.iriirdi.im. Hz. Ebu Bekr de, benden
razr olarak ruhunu teslim edinceye kadar bu hal i.izere devam ettim. Bu
sebeple Allah'a binlerce hamdederim. <;ok bahtiyanm. Bugi.in ise, i~leri­
niz ban'a emanet edildi. I9inizden birisinin, bu bize sert davramyordu.

62 Mtintehab 4/389.
634 Milslilmanltk

Ke~ke devlet ba~kanbgma ba~kas1 getirilseydi. Bu, devlet ba~kam oldu-

gu miiddet<;e ba~Imiza gelecekler var! diyecegini biliyorum. Bildiginiz,
tecriibe ettiginiz hususlarda beni kimseye sormaym. Resuliillah'm siin-
netini bildigimden de ~iipheniz olmasm. Sormadigim takdirde, pi~man
olacag1m her hususu Resuliillah'a sordum. Biliniz ki, bu sertligim, hila-
fetim s1rasmda zalime, mlitecavize kar~I ve zay1f bir miisliimanm hak-
kim kuvvetliden aldigim s1rada kat kat fazlala~acaktir. Bu. kadar sert
olmama ragmen, sizin namuslulanmzm, <;ekingenlerinizin ve hakki tes-
lim edenlerinizin ba~Im iizere yeri vard1r. Eger, i<;inizden biriyle benim
ihtilafh bir meselem olursa, istediginiz birisinin oniinde onunla muha-
keme olmaktan ka<;mmayacagim. Eger benden bir ~ikayeti olammz var-
sa, kad1 huz\lruna <;Ikmaya hazmm. Ey Allah'm kullan! Allah'tan kor-
. kun! Cammz1 · kurtarmak pahasma kendi aleyhinize de olsa, bana yar-
dimci olun. Benim aleyhime olan hususlarda da iyiyi emredip, kotiiden
sakmd1rarak bana yardimci olun. Allah'm bana tevdi ettigi hususlarda
da, nasihatlerinizi esirgemeyin.» dedi. 63 ·

Muhammed b. Zeyd anlatiyor:

Ali, Osman, Ziiheyr, Talha, Abdurrahman h. Avf ve Sa'd (r.a.) bir
araya geldi. i<;lerinde Omer'e kan;a en cesur konu~am Ahdurrahman h.
Avf'd1. Ona:
« - Ya Ahdurrahman! Halife ile konu~. ihtiya<; sahipleri, heybetin-
den yanma yakla~am1yor, ihtiyacm1 arzedemiyor, ihtiyaCim gideremeden
doniiyor, del» dediler. 0 da, halifenin huzuruna 91karak konu~tu. Ve:
« - Ey mti'minlerin emiri! insanlara kar~I miilayim ol. Sana ihti-
yacmi arzetmeye gelen biri, heybetinden korkarak, hi<;bir ~ey soyleme-
den geri donlip gidiyor.» dedi. Hz. Orner:
« - Ya Ahdurrahman! Allah adm1 vererek sana soruyorum: Seni
buraya Ali, Osman, Taiba, Ziiheyr ve Sa'd mi gonderdi?» diye sorunca,
Abdurrahman:
« - Ne yalan soyleyeyim, evet.» dedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Ya Abdurrahman! Halka <;ok miilayim davramyorum. 0 kadar
ki, daha fazla miilayim olarak Allah'm emirlerini yerine getirememekten
korkuyorum. Halka <;ok ~iddetli davramyorum. Oyle ki, daha fazla ~id­
det gosterip, Allah'm emirlerini <;ignemekten korkuyorum. Daha ne ya-
pabilirim?» dedi. Bunun iizerine Ahdurrahman aglad1. H1rkasm1 siirii-
yerek d1~an 91karken:
«--'- Bunlann yaptiklan dane kadar ay1pl» diyordu. 64

63 Mfistedrek; Kenz'ill-Ummal 3/147.

64 ibn-i Sa'd 3/206; tbn-i Asakir.
 Devlet ldaresi 635

Orner b. Hattab ~oyle der:

<<- Allah i~in, kalbirn, hazen yagdan daha yumu~ak olur. Yine Al- ·
lah i~in, kalbim, hazen de ta~tarr daha sert olur.»65
ihn-i Abbas anlatlyor: Orner b. Hattab halife olunca, birisi ken-
disine:
<<- Bazllan az kalsm, seni halife se~meyeceklerdi.» dedi. Hz. Orner:
« - Sebebi neymi~?» deyince:
«- Senin kati, sert oldugunu iddia ediyorlar.» dedi. Bunun iizeri-
ne Hz. Orner:
«- Onlara kar~1 benim kalbime merhamet; bana kar~1 da onlann
kalbine korku yerle~tiren Allah' a hamd ederim.» dedi. 66

65 Hllye.
66 ibn-i Asakir; Miintehab 4/382.
 HALiFENiN TAKDiRi TASARRUFLARI

~a'bi
anlattyor:
Kurey~.vefatma kadar, Hz. 9mer'in ba~mm etini yedi. <;:iinki.i Hz.
Orner, onlan Medine'de ikamete mecbur etmi~ti. Onlara, her tiirlii im-
kam da saglamt~ti. «Bu iimmetin ba~ma gelecek felaketlerin en ko~
kuncu, sizin memlekete dagilmamzdir.» derdi. Eger, Medine'de ikamete
mecbur edilen bir muhacir, sava~a gitmek ic;in izin isterse:
« - Sen, Resuli.illah ile beraber yapabilecegin kadar yaptm. Senin
diinyaya, diinyanm da sana bir zarannm dokunmamas1 bugiin yapaca-
gm sava~lardan daha hay1rhd1r.» diye kar~1hk verirdi. I;Iz. Osman hali-
fe oldugu zaman, bunlan serbest b1rakh. Bu sebeple iilkede biiyiik c;al-
kantllar oldu. Halk, her birinin etrafmda grupla~tl. Boylece islam ce-
maatinde ilk zaaf alametleri belirmeye ba~lad1. ilk fitne de boylece
zuhur etti.67
Kays b. Ebi Hazun anlatlyor:
Ziibeyr, Hz. Omer'e gelerek, sava~a gitmek ic;in izin istedi. Hz.
Orner:
« - Git, evinde otur. Resuliillah ile beraber sava~tm. Yeter! » diye
kar~1hk verdi. Ziibeyr, tekrar 1srar edince:
« - Git evinde otur, senin ve eshabmm Medine d1~ma <;Ikmasiyla,
bu milletin ba~I derde girecektir. Bu sebeple sana izin vermiyorum.»
dedi. 68

67 :tbn-i AsAkir; K~nz'iil-Ummai 7j 139; Taberi 5/134. (Hz. Omer, eshaba a~m tazim
gosterilmesinden ve bir taktm suistimallerin dogmasmdan korktugu; aynca eshab
Medinede lazrm oldugu i~, onlann Merline dt~ma yikmasma mi.isaade etmemi~­
tir.)
68 Miistedrek 3/120.
 iSTi~ARE

Hz. Peygamber'in Eshab1yla isti~aresi :

Hz. Enes anlatiyor: Hz. Peygamber, Ehu Siifyan'm gelmek iizere ol-
dugu haberini almca, eshab1yla isti~arelere ba~lad1. Once Htz. Ehu Bekr'
in · fikrini ald1. Sonra da Hz. Omer'in gorii~lerini ogrendi. . .69
Hz. Orner anlatiyor: Bedir'de alman esirler meselesinde , ResCtltillah,
Ebu Bekr, Alive benimle isti~are etti. Hz. Ehu Bekr:
«- Ya Resulallah! Bunlar bizim uzak yakm akrabalanm1zd1r. Ben
bunlardan fidye ahnmas1 fikrindeyim. Bunlardan aldig1m1z fidyeler,
kafirlere kaqa, bizi daha da gii<;lendirir. Belki, Allah kendilerine de hi-
dayet eder de, giiciimiize gii<; katarlar.» dedi. Hz. Peygamber:
« - Ya Orner, senin fikrin ne?» diye sordu. Ben de:
« - Ben, Ehu Bekr gibi dii~iinmiiyorum. Bana, yakm1m alan falan1
ver, boynunu vuray1m. Ali'ye Akil'i · ver, boynunu vursuri. Hanya'ya da
karde~i Ahhas'1 ver, o da o~un kellesini u<;ursun. Boylece, mii~riklere
kar~I, kalbimizde merhamet bulunmadigmi Allah'a ispat edelim. Bu ad-
lanm sayd1klanm, hem mii~riklerin ileri gelenleri, hem reisleri, hem de
kumandanlandir.» dedim. Fakat, Hz. Peygamber, Ehu Bekr'in soyledi-
gini kabul etti. Benimkini etmedi. Bedir'de alman esirleri serbest bi-
rakma kar~Ihgmda fidye ald1. 70 Ertesi giin, Hz. Peygamber ve Ehu Bekr'
in yamna gittigimde, her ikisi de aghyordu.
<<- Ya Resulallah! Senin ve arkada~mm birlikte aglamamzm sebe-
bi nedir? Eger, aglanacak bir ~eyse, soyleyin, ben de aglayay1m. Eger ,
aglanacak bir ~ey degilse, ben de, size katilmak i<;in kendimi zorlaya-
yim. » dedim. Resuliillah:
,, .... Fidye ahnan esirlerin durumlarmm bana malum edilmesi do-
JaylSlyle aghyorum. ~u agac1 gordiigumden daha net olarak, onlarm

fR Miisned-i Ahmed b. Hanbel.

70 Fidye: Esirleri serbest b1mkma kar~Il1gmda ahnan meblag.
 638 MiisWmanltk

du~ar olacaklan azabi gordiim. Bu Sirada ~u ayet nazil oldu: «Hi<;bir

' ·l?eygarnbere, yeryiiziinde kuvvetlenmedik~e, esirleri fidye · ka~thg:mda
sahvermesi yar~rnaz. Siz, diinya rnahm istiyorsunuz. Allah ise sizin i~in
ahiret ister. Hak Teala azizdir, hakimdir.» buyurdu.71
Hz. Enes anlat!yor: Bedir sava~mda alman esirler hususunda, Re-
suliillah, halkla isti~arede bulundu. Ve:
« - Allah, mii~riklerden bir kismmi sizin elinize teslim etmi~tir.»
buyurdu. Orner b. Hattab:
<~- Ya Resulallah! Onlann hepsini kil1~tan ge~ir! » diye teklif etti.
Resuliillah bu11u kabul etmedi. Yine:
« - Ey ahali! Allah, mii~riklerden bir k1smmi sizin elinize teslim
etmi~tir. Unutmaym ki bunlar, diin sizin karde~lerinizdi.» buyurdu.
Orner b. Hattab eski fikrini tekrar beyan etti. Resuliillah bunu kabul
etmedi. tr~iincii defa yine, aym meseledeki fikirlerini , sorunca; Hz. Ebu
Bili: .
<<- Ya Resulallah! Onlan fidye mukabili serbest b1rakman gorii-
~iindeyim.» diye teklif etti. Bu:riun iizerine 1 Resuliillah'm yiiziindeki ke-
der dagild1. Bunlan fidye rnukabili serbest b1rakt1. Bu s1rada Allah ~u
ayeti indirdi: «Eger, daha once, Allah'm hiikmii gelrnerni~ olsaydt, size,
aldtgrmz fidye rnukabilinde, elbette biiyiik bir azap eri~ecekti.» 72
ibn-i Mesud anlatiyor: Bedir'de zafer kazamld1ktan sonra, Resuliil-
lah:
« - Esirler hakkmdaki fikirleriniz nedir?» diye sordu. Ebu Bekr:
« - Ya Resulallah! Bunlar senin kavminden ve soyundan olan kim-
selerdir. Bunlar hakkip_da acele etme. Belki Allah onlar hakkmda · bir
hiikiim indirerek, affedebilir.» dedi. Orner _ise:
« - Ya Resulallah! Bunlar seni yurdundan ~1kardilar. Seni yalanla-
dilar. Hemen ~urada, kellelerini w;ur.» dedi. Abdullah b. Revaha ise:
« - Ya Resulallah! Goriiyorsun ki, ~u vadi odun dolu. Esirleri bu
vadiye doldur. Sonra da, odunlan ate~leyerek bunlan yak.» dedi. Bu-
nun iizerine Resuliillah, kimseye cevap vermeden, evine girdi. Orada-
kilerden bir kismi:
« - Resuliillah, Ebu Bekr'in fikrini kabul etti.» dedi. Bir kism1:
« - Orner'in fiktini kabul etti.» dedi. Diger bir kiSIDI da:
' < - Abdullah b. Revaha'nm fikrini kabul etti.» dedi. Bir miiddet

sonra d1~an ~1kan Resuliillah:

71Enfal 67; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Miislim; Ebu DavCtd; Tirmizi; ibn-i Ebi
Sevbe; Ebu Avane; lbn-i Cerir; ibn-i Miinzir; ihn-i Ebi Hatim; ibn-i Hibban:
lbn-i Merdeveyh; Hilye; Beyhaki, Kenz'iil-UmmiH 5/265.
n Enfal 68; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Nasb'iil-Raye 3/403; Mecme'uz-Zevaid
6/87.
 Devlet idaresi 639

<<- Allah, bu meselede, bazilanmzm kalbini pamuktan daha ~;ok

yumu~atacak. Baz1lanmzm kalbini de, ta~tan daha c;ok sertle~tirecek : Ey
Ebu Bekr, sen: <tKim bana tabi olursa, o bendendir. Kim de bana is-
yan ederse, muhakkak ki, sen affedici ve merhametlisin.»73 diyen ibra-
him (a.s.) gibisin. Yine sen, ya Eba Bekr: «Onlara azap edersen, senin
kullarmdtr. Onlar1 affedersen ariz ve hakim olan da sensin.»74 diyen
isa (a.s .) gibisin. Ve sen y: Orner: «Ya Rabbi! dedi, kafirlerden yeryii-
ziinde dola~1r bir kimse btrakma!» 75 diyen Hz. Nuh: «Rabbimiz! Onlarm
servetlerini mahvet, kalplerini katda~trr ki, actkh azabt gormeden iman
etmesinler.»76 diyen, Hz. Musa gibisin. Siz fakirsiniz. Bir kimse, ya size
fidye vererek elinizden kurtulur veya kellesi uc;ar.» buyurdu. Ben:
« - Ancak Sehl b. Beyda miistesna. Onun miisliiman oldugunu i~it­
tim.» dedim. Resuliillah cevap vermedi. Bugiinki.inden daha c;ok kork-
tugum bir ba~ka gun hatlrlamiYorum. Ba~1ma semadan ta~ yagacak
sand1m. Ne zaman ki Resuliillah:
«- Evet, Sehl b. Beyda miistesna! » dedi, o zaman rahatlad1m. Bu
s1rada ~u
ayet nazi! oldu: «Hicrbir peygambere yeryiiziinde kuvvetlen·
medik~e, esirleri fidye kar~1hgmda sahvermesi yara~maz. Siz, diinya rna·
hm istiyorsunuz. Allah ise, sizin icrin ahireti ister. Hak Teala azizdir ~ ha-
kimdir. Eger, daha once, Allah'm hiikmii gelmemi~ olsayru, size aldt-
gmtz fidye mukabilinde elbette biiyiik bir azap eri~ecekti.» 77
Ziihri rrakleder: Hendek sava~mm yap1ldigi giinlerde miisliimanlar
s1kmt1ya dii~iince, Resuliillah, Uyeyne b. Htsn ile Haris b. Avf, Merri'
ye elc;i gonderdi. Bunlar, Gatafan kabilesinin kumandanlanyd1. Mii~rik­
ler tarafmdan sava~a katilmamak, askerlerini ahp memleketlerine don-
meleri ~artlyla onlara Medine mahsuliiniin iic;te birini vermeyi va'd etti.
Resuliillah ile aralarmda sulh yapild1. Anla~ma metni yazilmakla hera-
her ~ahitler tesbit edilmedigi gibi, bu ~artla kati sulh anla~mas1 yapil-
digi da kesinlik kazanmami~ti. Bu, sadece anla~ma ic;in, bir gorii~me
niteliginde olmu~tu. Resuliillah, bu kesinlik kazanmam1~ anla~mamn
icabm1 yerine getirmek istediginde, Sa'd b. Muaz ile Sa'd b. Ubade'yi
c;ag1rtt1. Onlara bu durumu anlattlktan sonra, fikirlerini sordu. Onlar:
«- Ya Resulallah! Arzu ettigin bir ~eyi yapmamiZI m1 istiyorsun?
Allah'm bu mevzuda, inutlaka yapilmasma dair bir emri mi var? Yoksa

n 1ibrahim 36.
74Maide 121.
7sNub: 26.
76Yunus 88.
n Enfal 67-68; Miisned-i Alunet b. Hanbel; Tinnizi; Miistedrek; El-Bidaye 3/2r:rl.
 --------------------------------

640 Miislilmanltk

bizim menfaatimize halletmek istedigin bir $ey mi var?» dediler. Re-

st1liillah:
« - Bu meseleyi sizin menfaatinize halletmek istiyorum. Ashnda bu
soyledigim ~eyi yapacak degilim. Ama, biitiin mii~rik Araplann size kar-
$1 harekete ge9ip, kopekler gibi, her taraftan sizi sarmalan hatmma
geldi. Bu sebeple, onlann size kaqa birle~melerine mani olmak iste-
dim.» buyurdu. Bunun iizerine Sa'd b. Muaz: .
«- Ya Resulallah! Biz ve onlar, Allah'a ~irk ko~tugumuz putlara
ibadet ettigimiz, Allah'1 tammadigimiz, O'na kulluk da etmedigimiz giin-
lerde, bunlara, misafirlik ve ah~-veri~ hari9, mahsullerimizden bir tek
hurma bile almay1 akillarmdan ge9iremezlerken, Allah bizi islam ile
$ereflendirip, dogru yolu gosterdikten, seni ve bu dini vas1ta ederek bizi
galip getirdikten sonra m1 onlara hara9 verecegiz? Boyle bir anla~maya
liizum yok, Allah'a yemin ederim, Allah onlarla aram1zda kat'i hiikmii-
nii vermedikc;:e, sava~s1z bizden hi9bir ~ey alamazlar.» dedi. Hz. Pey-
gamber:
« - Sen bilirsin. >> buyurdu. Sa'd b. Muaz, anla~ma J;lletnini alarak
ytrtti. Sonra da:
« - Yigit iseler, iizerimize yiiriisiinler, bakahm.» dedi.78
Ebu Hiireyre anlattyor: Haris, Resuliillah'a gelerek:
« - Medine'nin hurma mahsuliiniin yans1m ver, degilse iizerine or-
du gonderirim! » dedi. Resuliillah da:
« - Sa'd b. Ubade ve Sa'd b. Muaz ile isti$are etmeden bir $ey diye-
mem.» ~eklinde cevap verdi. Reswiillah, onlarla isti~are etti. Her ikisi de:
« - Hay1r, cahiliyyet devrinde vermedigimiz $eji, tslam ile mii$er-
ref olduktan sonra nastl veririz?» dediler. Bunun iizerine Resuliillah,
Haris'in yamna gelerek durumu bildirdi. Haris:
« - Bizi aldattm, ya Muhammed!» dedL79
Yine Ebu Hureyre anlatiyor: Gatafan'h Haris, Resuliillah'a gelerek:
« - Medine'nin hurma mahsuliinii aram1zda bOlii~tiir.» dedi. Re-
suliillah da:
<<- Sa'd'lerle isti$are etmeden bir $ey yapamam.» diye kar$thk ver-
di. Sa'd b. Muaz, Sa'd b. Ubade, Sa'd b. Rebi, Sa'd b. Hayseme, Sa'd b.
Mesud'a adam gondererek 9ag1rtt1 ve kendilerine:
<<- Biitiin Araplann birle~erek size kar~I c;:tkacaklanm ogrendim.
Haris, sizden Medine'nin hurma mahsuliiniin yanstm istiyor. Eger bu
sene, bunu vermek isterseniz, verebilirsiniz. » buyurdu. Bunun iizerip.e
onlar:

78 lbn-1 ishak; El-~idaye 4/104.

79 Bezzar.
 Devlet !daresi 641

« - Ya Resulallah! Bu, eger Allah'tan gelen bir vahiy ise, buna uya-
hm. Senin kendi gorii~fuise, yine sana uymay1 tercih ederiz. Sayet, bu
soziinle, bize acidigmi belirtmek istiyorsan, bizim onlarla miisavi ol-
dugumuzu bilmelisin. Bizden, ah~-veri~ veya ikramimizm d1~mda bir
tek hurma alamazlar.» dediler. Bunun iizerine Resuliillah:
« - Durum bu. Siz de bu sozleri kulaklanmzla duydunuz.» buyur-
du. Bunun iizerine Gatafanhlar:
<<- Bizi aldattm, ya Muhammed!» dediler.80

Hz. Ebil Bekrin ileri Gelenlerle isti!?aresi :

- Kasrm anlatiyor: Hz. Ebu Bekr, ileri gelenler _ve fakihlerle -gorii-
~iilmesi gereken meseleler olunca, Muhacirler ve Ensann ileri gelenle-
rini, Orner, Osman, Ali, Abdurrahman b. Avf, Muaz b. Cebel, Ubeyy b.
Ka'b, Zeyd b. Sabit'i <;agmrd1. Bunlarm hepsi Hz. Ebu Bekr zamanmda
fetva verirlerdi. Halk, fetva gereken meselelerde bunlara ba~vururlard1.
Hz. Ebu Bekr devri boylece ge<;ti. Sonra Hz. Orner halife oldu. 0 da bun-
Ian <;agmr, isti~arelerde bulunurdu. Hz. Orner halife iken, halk fetva
i<;'in, Osman, Ubey ve Zeyd'e ba~vururdu.81
Abide anlatiyor: Uyeyne b. Htsn ve Akra b. Habis, Hz. Ebu Bekr'e
gelerek:
« - Ey Resuliillah'm halifesi, bizim tarlalanmtzm yamnda k1ra<; bir
arazi var. Uzerinde de, hi<;bir ~ey yok. Eger bu araziyi bize payla~tir­
mayi uygun goriirsen, biz hissemize dii~en yerleri siiriip ekmek istiyoruz.»
dediler. Hz. Ebu Bekr, bu k1ra<; yeri ikisi arasmda taksim etti. Ellerine
hirer- yaz1h beige de verdi. Omer'i de ~ahit olarak yazm1~ti. Orner orada
bulunmadigi i<;in, bu iki ki~i, ellerindeki evraklanyla beraber Omer'in
yamna gittiler. Orner, belgenin muhtevaSllll ogrenince, belgeyi ellerin-
den alarak yaz1y1 karalad1. Bunun iizerine bu iki ~ah1s Omer'e ktzdilar
ve kotii soylediler. Orner, bunlara:
« - Resuliillah, islamm zaytf ve miisliimanlann az )ldugu giinler-
de, sizi tslama tsmdtrmak i<;in birtaktm izzet ve ikramda bulunmu~tu.
Bugiin ise Allah, islamt tamamen hakim kilmi~tir. Defolun!.. Bana da,
elinizden geliyorsa, bir ~eyler yapm. Eger bir ~eyler yapamazsamz Al-
lah belamz1 versin! » dedi.
Bu iki ki~i, homurdanarak Hz. Ebu Bekr'e gelip:
«--;' Halife sen misin, yoksa Orner mi? Anhyamadtk.» dediler. Hz.

Ebu Bekr:

e1 Taberani; Mecme'uz-Zevaid 6/132; Kenz'iil-Ummal 4/45.

82 lbn-i Sa'd; Kenz'iil-UJ;lllllal 3 j134.
F: 41
642 iislumanhk

« - O'dur. 0, isterse olur.» dedi. Bu Strada Orner, ktzgm bir 'aZI-

yette geldi. Hz. Ebu Bekr'in tepesine dikildi.
« - Sayle bakalnn; bu iki ki~iye taksim ettigin arazi senin ~ah i ma-
Im m1, yoksa biiti.in miisliimanlara m1 ait?» diye sordu. Hz. Ebu Bekr:
« - Biitiin miisliimanlara ait.» deyince,
« - 0 halde, bu araziyi, miisliimanlara sormadan, bu iki ki~iye ver-
menin sebebi ne ola ki?» dedi. Hz. Ebii Bekr:
« - ~u anda etrafrmda olanlarla isti~are ettim. Onlar da bana bu
tavsiyede bulundular.» dedi. Orner:
« - Bu etrafmdakilerle isthjare etmen, biitiin miisliimanlarla isti~a­
re ve orrlarm nzastm almak demek midir?» deyince, Hz. Ebu Bekr:
« - Ben sana, senin devlet reisligine benden daha laytk oldugunu
soylemi~tim. Fakat soziimii dinletemedim.» diye kar~Iltk verdi.82
Atlyye b. Bilal ve Sehm b. Miindib anlatlyorlar: Akra' ve Zeberk.an,
Ebu Bekr'in huzuruna <;tkarak:
« - Bahreyn'in haracm1 toplamay1 bize btraktrsan, sana, kavmimiz-
den hic;birinirr dininden donmemesini temin ederiz.» dediler. Hz. Ebu
Bekr de bunu muvaf1k buldu. Bu hususta ellerine, yaz1h bir belge verdi.
Talha b. Ubeydullah da, bu meselede arabuluculuk yaptyordu. Orner'i
:,ahit gostermi~lerdi. Mukavele, Orner'e imzaya getirilince muhtevasm1
ogrenen Orner, ~ahitligi kabul etmedigi gibi:
« - Bu, dogru da degil! » diyerek mukaveleyi y1rtt1. Buna ktzan
Talha, Ebu Bekr'e gelerek:
« - Halife sen misin, yoksa Orner mi ?» diye c;tk1~t1. Hz. Ebu Bekr de~;
«- Ba~kan O'dur. Fakat itaat banadtr.» deyince, Talha sustu.83
Abdullah b. Amr anlatlyor: Hz. Ebu Bekr, Amr b. As'a: «Resuliillah
harp hususunda isti~are ederdi, sakm sen de bu hususta isti~are etmeyi
ihmal etme,» diye mektup yazd1.84

Hz. Omer'in ileri Gorii!?lii Kimselerle isti!?aresi :

Ebu Cafer anlatlyor: Hz. Orner, Hz. Ali'nirr Ummiigiilsiim admdaki

k1zm1 istedi. Hz. Ali cevaben:
« - Ben, ktzlartmi Cafer'in c;ocuklanna vermeyi dii~iiniiyorum . »
dedi. Hz. Orner tsrarla:
«- Ya Ali, Ummiigiilsiim'ii bana nikahla. Vallahi, yeryiiziinde, onu,

83 tbn-i Ebi !;ieybe; Buhari, Tarihinde; ibn-i Asaldr; Beyhaki; Kenz-iil-Ummal'

2/189; , 1/ 80; isabe 3/ 55, 1/ 59;
8;l ihn-i Asakir; Miintehab 4/ 390.
84 Taberam; Mecme'uz-Zevaid 5/ 139; Bezzar; Kenz'iil-Ummal 2/ 163.
 Devlet ldar.esi 643

oenden daha <;ok mesut edecek bir kimse yoktur.» dedi. Hz. Ali, Hz.
Omer'in bu 1sranna dayanamwarak:
« - Peki.» dedi.
Bunun iizerine Hz. Orner, Ravza-i mutahhara85 ile Mescid-i Nebevi
arasmda oturan, Hz. Ali, Hz. Osman, Ziibeyr, Talha ve Abdurrahman
b. Avf (r.a.) m yanlanna geldi. Uzaklardan kendisine bir haber gelince,
bu zevatm yanma gelir, durumdan kendilerini haberdar eder, onlarla
bu yeni meselede isti~are ederdi. Onlara:
« - Beni evlendirin, beni evlendirin! » dedi. Onlar 9a:
« - Kiminle, ey mii'minlerin emiri?» diye sordular.
« - Ali b. Ebu Talib'in klZlyla ... » dedi. Sonra da:
<<- Resuliillah (s.a.v.): K1yamet giinii biitiin soy sop baglan sana
erer. Sadece benim soyum, sopum bakidir, buyuruyor. Ben de O'nun
soyu ile bag kurmak istedim. i~te bu evliligi, bu sebeple arzu ediyorum.»
dedi.86
Ata b. Yesar anlatlyor: Hz. Orner ve Hz. Osman, ibn-i Abbas'1 <;a-
~nrlar, gorii~lerinden istifade ederlerdi. 0 da Bedir sava~nna katilanlar-
la birlikte, gorii~iinii bildirirdi. Hz. Orner ve Hz. Osman zamam da dahil
olmak iizere, ibn-i Abbas vefatma kadar fetva vermeye devam etti.
Yakub b. Yezid de ~unlan anlatlr: Hz. Orner, onemli bir mesele ile
kar~I kar~Iya geldigi zaman, o mesele hakkmda Abdullah b. Abbas ile
isti~are eder ve:
« - Haydi, <;oz bakalrm ~u meseleyi!» derdi.
Sa'd b. Ebi Vakkas anlatlyor: ibn·i Abbas'dan daha anlayi~hsmi,
daha akilhsmi, daha alimini, daha halimini gormedim. Orner b. Hattab'
m mii~kiil meseleleri halletmesi i<;in, defalarca ibn-i Abbas'1 <;agirdi~m
gordiim. Kendisine:
« - Sana bir mii~kil mesele daha geldi.» der, ba~ka bir ~ey soy-
lemezdi. Hz. Omer'in etrafmda da, Bedir'de bulunan, ensar ve muha-
cirler bulundugu halde bunu ihmal etmezdi.87
ibn-i ~ihab anlatlyor: Hz. Orner mii~kil bir mesele ile kar~Ila~mca,
gen<;leri <;a~nr, onlarla isti~are eder, onlann keskin zekalanndan is-
tifade ederdi.88
ibn-i Sirin anlatlyor: Hz. Orner, isti~aresiz i~ yapmaz, hatta kadmlar-
la isti~are eder, hazen kadmlann gorii~ii ho~una gider ve kabul ederdi.89

as Ravza-1 mutahhara: Peygamberimiz efendimizin mubarek kabirleri.

86 ibn-i Sa'd; Kenz'iil-Ummal 7/ 98; ·Miistedrek 3/142.

w lbn-i Sa'd;
aa Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 2-/163.
89 Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 2/163.
644 Musliimanltk

Muhammed, Talha ve Ziyad anlatlyorlar: Hz.. Orner bir sefere ~1kt1.

S1rar suyunun ba~ma konaklayarak ordugah kurdu. Yola devam m1
edecek, yoksa orada bir miiddet kalacak m1 idi? Kimse onun ne dii~iin­
diigiinii bilmiyordu. Kendisinden bir fjey sormak istedikleri zaman, Hz.
Osman veya Abdurrahman b. Avf'I arac1 yaparlard1. Hz. Osman, Hz. Orner'
den bir hususu ogrenemezlerse, halk bu sefer, Hz. Abbas'1 araya kor,
Hz. Omer'le onu muhatab ederlerdi. Bu suyun ba~mda Hz. Osman, Hz.
Omer'e:
« - Bir fjey mi var? Ne yapmay1 diifjiiniiyorsun?» diye sorular sor-
du. Bunun iizerine namaz cemaatle klimacak diye ilan yaptlrarak orduyu
toplayan Hz. Orner, vaziyeti anlattl. Sonra da herkesin goriifjiinii sordu.
Ekseriy~t:
« - Bize emir ver, gidelim. S~n de bizimle beraber olduktan sonra
mesele yokl» diyerek goriifjlerini belirttiler. Hz. Orner, o anhk onlann
goriifjlerine katdmay1 uygun buldu. Onlan, giizellikle bu fikirden cay-
dirmanm muvaf1k olacagm1 diifjiindii. Ve:
« - Toparlanm, hazirlamnl Bundan daha isabetli bir fikir ileri sii-
riildiigii takdirde, harekete ge~ecegim.» dedi. ileri gorii~lii kimseleri
~ag1rtt1. Etrafmda, Restililllah'm eshabmm ileri gelenleri, Arabm dahi-
leri topland1. Hz. Orner:
«.:...... Bana hemen goriifjlerinizi bildirinl <;iinkii, harekete ge~mek iize-
reyim.» dedi. Heyet, ~u goriifjte karar kild1: Ordu burada dururken,
Resuliillah'm eshabmdan biri, ileri gonderilecek. Dii~man, bunu gelmek-
te olan bir ordunun gozciisii sanacak. ~ayet, bu giden zat, zaferden iirnit-
li olarak donerse, onun istedigi fjey, heyetin de fikri ahnarak icra edi-
lecek. Boyle bir iimitle donmezse, bir ba~ka ~t daha gonderilecek. 0
da bir ba~ka orduyu harekete ge~irecek. Boylece, diifjmanm morali bo-
zulacak. Miisliimanlann maneviyat1 yiikselecek. Allah, boylece va' dini
yerine getirerek, miisliirnanlara yardrm edecek.
Hz. Orner, namaz birlikte kilmacakl diye biitiin miisliimanlan top-
lad!. Medine'de yerine biraktigi Hz. Ali'yi ve oncii kuvvetleriyle ileriye
gonderdigi Talha'y1 ~ag1rtt1. Ziibeyr ve Abdurrahman b. Avf'1 ordunun
sag ve sol cenahma ge!firdi. Herkes yerini ald1ktan sonra ayaga kal-
karak:
«- Allah, biitiin miisliimanlan 1slfu:mn etrafmda toplad1. Onlan fik-
ren birlefjtirdi, islam kardefji oldular. islam cemaati bir viicuda ben-
zer. Bu viicudun, bit uzvuna isabet eden fjeyden, biitiin viicut rahats1z
olur. ifjte bu sebeple, miisliimanlann meselelerini aralarmda isti$are et-
meleri, ileri gorii~lii kimselerin fikirlerini almalan gerekir. Halk, ~ura
ehlinin toplan1p goriifjerek kabul ettigi hususlarda, onlara tabidir. Ha-
 Devlet idaresi 645

life de ~ura ehlinin gorii~lerin-e uyar. Halife, millet menfaati i<;in alman
kararlar ve ordu i<;in tayin edilen sav~ planlannda, yine !jura i.iyelerine
tabidir. Halk da, bu hususlarda !juranm aldigi kararlara boyun eger. Ey ·
insanlar! Bu meselede, benim de, herhangi birinizden farkh bir di.i~i.in­
cem yoktu. Beni, fikirlerine itimat ettigim kimseler, harekete ge<;mek-
ten cayd1rdilar. Onlann fikrini isabetli bularak burada beklemeyi ve bir
adam gondermeyi muvaf1k gordi.im. Bu n;teseleyi, hem geride hirakti-
gim valinin, hem de ileri gonderdigim onci.ini.in bulundugu bir mecliste
karara bagladrm.» dedi.9o
Muhammed b. Sellam anlatlyor: Amr b. Ma'diy.ekrib, cahiliyyet dev-
rinde ba~mdan enteresan ha.diseler ge<;mi!j bir adamd1. islamm teblig
edilmeye ba~ladigmi duyunca, Hz. Peygamber'in yamna gelmi~ ve mi.is-
li.iman olmu~tu. Hz. Orner, Amr'1, Kadisiye'de sava~an, Sa'd b. Ebi Vak-
kas'a yard1ma gonderdi. Ve kendisine ~u mektubu yazd1:
«Sana biner ki~iye bedel, Amr b. Ma'diyekrib ile, Tuleyha b. Hu·
veylid~i yard1ma gonderiyorum. Harp hususunda bunlarla isti!jare et.
Bunlan kumandan yapma ... »91

90 ibn-i Cerir 4/83 (Orner b. Abdillaziz'in naklettigine g()re, Ebii Ubeyde b. Mes'ud'
un oliidliriilmesi; !ranhlann Kisr'a SilliHesinden birinin etrafmda toplanmas1 iize-
r:.U.e, Hz. Orner, Ensar ve muhacirleri toplay1p, harekete gec;erek Srrar'a gelmi~­
tir. Bu Slrada onden giden Talha A'vas mevkiinde imi~.)
91 Taberani; Mecrne'uz-Zevaid 5/319.
 VALiLER, KUMANDANLAR VE TEMSiLCiLERiN TAYiNi

Ilk Kumandanm Tayini :

Sa'd b. Ebi Vakkas anlahyor: Resuliillah, Medine'ye geldigi zaman,

Ciiheyne kabilesinden bir heyet gelerek:
« - Bizim aram1za geldin. Bize teminat ver ki, seni11le ve kavmin-
le rahat miinasebet kurahm.» dediler. Resuliillah da onlara teminat
verdi. Miisliiman oldular... Resuliillah bizi Recep aymda gondermi~ti.
Yiiz ki~i bile degildik. Ciiheyne taraflanndaki Kinane kabilelerine bas-
kmlar yapmamizi emretmi~ti. Biz de onlara baskm yaptik. Onlar c;ok
olduklan ic;in Ciiheyne kabilesine s1gmmak mecburiyetinde kald1k. Bizi
himaye ettiler. Ve:
<<- Haram92 ayda nic;in sava~Iyorsunuz?» dediler. Biz ise:
« - Biz, sadece, haram ayda, mukaddes beldeden bizi c;Ikaranlarla
sava$Iyoruz.» dedik. Bunun iizerine birbirimize:
« - Simdi ne yapacagiZ?» diye sormaya ba~lad1k. Bazilanmiz:
« - Gidip, Reswilllah'I durumdan haberdar edelim ... » dediler. <;o-
gunluk ise:
« - Hay1r, burada bekleyelim.» dediler. Birkac; ki~i ve ben de:
« - Biz, Kurey!? kervammn yolunu keselim.» dedik. 0 zaman, boy-
le bir durumda, herkesin ald1g1 ganimet kendisine ait olurdu. Biz kerva-
mn volunu kesmeye gittik. Arkada$lanmiz da Resuliillah'a gidip durumu
bildirdi. Vaziyetten haberdar olan Resuliillah o kadar k1zd1 ki, yiizii
kipkirmiZI oldu. Ve:
« - Yammdan beraberce gittiginiz halde, parc;alanarak m1 dondii-
niiz; Sizden oncekilerin helak olu!? sebebi, parc;alanmaktir. Size, en ha-
yirhmz olmamakla beraber, ac;hga ve susuzluga en miitehammil olan
birisini kumandan olarak gonderiyorum.» buyurdular. Bize, Abdullah

92 Hac mevsimi.
 Devlet ldaresi 647

b. Cah!j'I gonderdiler. Abdullah, islam geldikten sonra ilk tayin edilen

kumandand1r. 93

On Ki~iye Bir Ba~kan Tayini :

Sihab'iil·Anberi anlatiyor: Tuster kaplSlna ilk vanp ate$ yakan ben-

dim. Ebu M••sa el·F:s'ari de burada yaralanmi$11. Buras1 islam ordusu
tarafmdan fethedildig'i zaman, Ebii Musa, beni kavminden on ki$iye ba$-
kan tayin etmi$ti.94

Volculukta Bir Ba~kanm Luzumu :

Hz. Orner: «De; ki$i yola <;Ikt1g1 zaman, aralannda, birini kendileri-
ne ba$kan sec;sinler. Onlann tayin ettigi bu ba$kan, Resiiliilfah'm tayin
ettigi ba$kan sayihr.» dedi.95

Bir Kumandan ve Bir Ba~kanda Aranacak Vas1flar :

EbU Hiireyre (r.a.) anlatiyor: Resiiliillah biiyiik bir ordu gonderme-

ye karar verdi. Gonderecegi ordudaki askerleri teker teker Kur'an'dan
imtihan etti. <;ok gene; birisinin yanma gelip:
<t- Kur'an'dan hangi sureler ezberinde?» diye sordu. 0 da:

«- ~u $U sureler, bir de Sure-i Bakara! » diye cevap verdi. Resu-

liillah tekrar:
«- Sure-i Bakara'Y.J. da biliyor musun?» buyurunca, o gene; zat:
«- 1Evet! » dedi. Bunun iizerine Resuliillah:
« - Sen bu ordunun kumandamsm. Yolun ac;1k olsun! » buyurdu.
Ordudaki ileri gelen zevattan biri:
« - Eger muhtevas1 ile amel edememek korkusu olmasayd1, ben
de Bakara Suresini ogrenebilirdim.» dedi. Bunun iizerine Resuliillah:
« - Kur'an'1 ogreniniz. Onu okuyunuz. Kur'an'I ogrenip okuyan bir
kimse, her tarafa koku sac;an misk dolu bir kaba benzer. Kur'an'I og-
renip de okumayan bir kimse ise, ic;i misk dolu agzi kapah bir kaba
benzer.» buyurdu.96

"3 Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Kenz'iil-Ummal 7j 60; isabe 2/287; El-Bidaye 3/248;
Mecme'uz-Zevaid 6/66; Nesm.
94 ibn-i Ebi ~ybe; isabe 2/159.
95 Bezzar; Darekutni; Miistedrek; ibn-i Huzeyme; Kenz'iil-Ummal 3/344.
96 Tinnizi; ibn-i Mace:. ibn-i Htbban; Tergib 3 j12.
648 Milsliimanhk

Hz. Osman anlatiyor: Resuliillah, Yemen'e bir heyet gonderdi. En

gen<;lerini de, bu heyete ba~kan tayin etti. Birka<; giin ge<;tigi halde bu
heyet yola pkmam1~t1. Resuliillah o heyetten bir zat ile kar~Ila~mca:
<<- Ya filan! Ni<;in gitmedin?» diye sordu. 0 da:
« - Ya Resulallah! Ba~kammiZ ayagmdan rahats1z.» dedi. Bunm1
iizerine Resuliillah, ba~kanm yanma gitti. Ona:: <<Allah'm ad1 ile, Allah
ile. Ayaktaki ~eyin ~errinden Allah'a ve O'nun kudretine sigminm.» dua-
smi yedi defa okuyarak iifledi. Ba~kamn ayag1 iyi oldu. Heyette bulu-
nan ya~h bir zat:
<<- Ya Resulallah! En kii<;iigiimiiz olmasma ragmen, onu bize ba~­
kan m1 tayin ediyorsun?» diye serzeni~te bulundu. Resuliillah da onun
Kur'an'I daha iyi bildigini hatirlatti. 0 ya~h zat:
<<- Mucibince amel edememe korkusu olmasayd1, mutlaka Kur'an't
ogrenirdim.» dedi. Resuliillah da:
<<- Kur'an, her tarafa koku yayan misk dolu bir kab gibidir. Ez-
berinde olan Kur'an'1 okursan, aynen bu kaba benzersin.» buyurdu. 97
Ebu Bekr b. Muhammed el·Ensibi anlatiyor: Hz. Ebii Bekr'e:
<<- Ey Resuliillah'm halifesi! Bedir sava~ma i~tirak edenleri vali
tayin etmeyecek misin?» denildi. Hz. Ebii Bekr de:
« - Ben onlann ne kadar ~erefli olduklanm biliyorum. Fakat, diin-
ya ile onlan kirletmek istemiyorum.» dedi.98
imran b. Abdullah anlatiyor: Ubey b. K~'b, Orner b. Hattab'a:
<<- Ni<;in beni de vali tayin etmiyorsun?» dedi. 0 da:
« - Din! safiyetinin bozulmasm1 istemiyorum.» dedi.99
Harise b. Mudarrlb anlat1yor: Orner b. Hattab bize ~u mektubu yazde
<<Size kumandan olarak Ammar b. Yasir'i, ona yardimCI ve aym za-
manda muallim olarak da Abdullah b. Mesud'u gonderdim. Bunlar,
Bedir'e i~tirak eden Muhammed (s.a.v.) in eshabmm en se<;kinleridir.
Bilmediklerinizi bunlardan ogrenin. Bunlara tabi olun. Abdullah bana
da laz1mken onu size gondermeyi tercih ettim.
Osman b. Huneyf'i de Mezopotamya'ya gonderdim. Onlara giinde
bir koyun aynlmasmi, bu koyunun ikiye boliinerek yansmm ve karmn-
dan <;Ikanlann Ammer b. Yasir'e, diger yansmm da ii<;iine verilmesini
emrediyorum.»100
~a'bi anlatiyor: Hz. Orner:

"' Taberam; Mecme'uz-Zevmd 7/161.

98 Hllye; ihn-i Asakir; Kenz'iil-UmmM 1/146.
99 ibn-i Sa'd 3/60.
100 ibn-i Sa'd; Miistedrek; Kenz'iil-Ummal 2/314; Taberani; Mecme'uz-Zevaid 9/291;
Beyhaki 9fl36 (Burada ii9den ii9iinciisiiniin Huzeyfe b. Yeman oldugu zikredilir).
 Devlet ldaresi 649

« - Bana, miisliimanlann ~ok onemli bir i§ine tayin edecegim bir

adam soyleyin.» dedi. Oradakiler:
« - Abdurrahman b. Avf.» dediler.
« - Zay1f.» dedi.
« - Falan.» dediler.
« - 0, bu il;ie yaramaz.» dedi.
« - Nasi! birisini istiyorsun?» dediler.
« - Bal;ikan oldugu zaman, i~lerinden biriymil;i gibi hareket eden;
bal;ikan olmadigi zaman , da, b~kanlanymil;i gibi hareket eden birisi ol-
mali.» deyince:
« - Rebi b. Ziyad el-Harisi'den bal;ikasim bilmiyoruz.» dediler. Hz.
Orner de:
« - Dogrusunuz.» dedi_lOl

Ba~kanm Sorumlulugu :

Ebu Vail, ~aldk b. Selerne anlatiyor: Hz. Orner, Bi~r b. Asrm'1 He-
vazin zekatim toplamaya memur etti. Bi~r, vazifesine gitmekte biraz:
gecikmil;iti. Hz. Orner, onu Medine'de gorlince:
<<- Nigin geciktiri? Artik dinlenip itaat edilmiyor muyuz?» dedi..
Bi~r:
<<- Dinleyip itaat edecegimizden l;iiipheniz olmasm. Ben, Resuliil-
lah'm l;i6yle buyurdugunu il;iittim: Kim miisliimanlarm bir i!;>inin ba!J>ma.
gegerse, o hesap giinii cehennemin iizerindeki koprliye getirilerek ora-
da durdurulur. ~ayet iizerine ald1~ vazifeyi diirlist yapmi!J>sa, kurtulur..
Eger diirlist hareket etmemil;ise, koprliniin iizerinde durdugu k1sm1 de-
Iinir, yetmi!J> y1lhk mesafeden cehenneme dii!;>er.>>
Hz. Orner, kederli ve iiziintiilii olarak Bi~r'in yanmdan aynld1. Yol-
da Ebu Zer'le kar!J>Ila!J>tl. Ebu Zer:
<<- Seni kederli ve iiziintiilii gorliyorum. Neyin var?» diye sordu _
Hz. Orner:
<<- Nigin kederli ve iiziintiilii olmayaytm. Bi~r b. Astm, Resuliil-
lah'm l;iU miibarek sozlerini rrakletti: Kim miisliimanlann bir i!;>inin ba-
!J>ma ge9erse, o, hesap giinii cehennemin iizerindeki koprliye getirilerek,.
orada durdurulur. ~ayet iizerine ald1gi vazifeyi diirlist yapmi!J>Sa kur-
tulur. Eger diirlist hareket etmemil;ise, koprliniin iizerine bast1g1 yeri
delinir, yetmi~ ytlhk mesafeden a~a~ dii~er.» dedi. Bunun iizerine Ebll..
Zer:
<<- Bunu Re~uliillah'dan duymadm m1?» deyirrce, Hz. Orner:.

1o1 Miistedrek; Kenz'ill-UllliDAI 3/164.

tj50 Milslilmanltk

«- Hayrr.» dedi. Ehft Zer:

« - Ben de, Resuliillah'dan ~u miibarek sozleri i~ittim: Miisliiman-
lardan birisini bir memuriyete tayin eden, hesap giinii, cehennemin iize-
rindeki kopriiye getirilerek durdurulur. Eger meq1uriyete tayin edilen
diiriist bir kimse ise, o kurtulur. Diiriist bir kimse degilse, koprii de-
linir. Oradan zifiii bir karanhkta yetmi~ yilhk mesafederr ~a~ dii~er.
Bu hadislerin hangisi sana daha c;ok tesir etti? » diye sordu.
«----:- Her ikisi de bana tesir etti. Buna gore, hilafeti bu kadar yiiklii
meseteleriyle kim iizerine ahr?» dedi. Ebu Zer:
« - Kim diiriist ve miitevazi ise, Allah bu i~i onun iizerine yiikler.
Ancak biz senin iyiliginden b~ka bir ~ey bilmiyoruz. ~ayet adil olma-
yan birisini bir i~e tayin etmi~serr, onun vebalinden kurtulamazsm.»
dedi.102

Eshabm Memuriyeti Kabulden c;:ekinmesi :

Hz. Enes anlatlyor: Resuliillah (s.a.v.), Mikdat b. Esved'i Haiide·i

Cebel'e memur olarak gonderdi. Donii~iinde Resuliillah, kendisine:
« - Vaziyetler nasil?» diye sordular. Mikdat:
..:- Bana, liizumundan fazla iltifat ettiklerini gordiim. 0 kadar ki,
Kendi kendimden ~iiphe etmeye ba~ladtm.» dedi. Resuliillah:
« - Dogrudur.» buyurdular. Mikdat:
<<- Seni hak din ile gorrderen Allah'a yemin ederim ki, bir daha
hie; bir vazife kabul etmeyecegim.» dedi. Gittigi yerde kendisine,
« - One gee; ve namaz1 sen kildtr!» diyorlar, o da c;ekiniyordu. 103
Mikdat b. Esved anlatlyor: Resuliillah, beni bir yere gonderdi. Don-
diigiimde, bana:
<<- Kendini nasil buluyorsun?» diye sordular.'
<<- Hala etraf1mda hizmetc;ilerin dola~ti~m samyorum. Va1lahi
burrdan sonra iki ki~iye bile ba~kan olmayacagim.» dedi.104
Bir zat anlatiycr: Resuliillah, birisini bir seriyyeye kumandan ta-
yin etti. Donii~iinde, kumandana:
<<- Kumandanhk nasil ?» diye sordular. 0 zat:
<<- Birlikteki bir neferden farktm yoktu. Hayvamma bindigim za-
man onlar da, hayvanlarma biniyorlar; ben indigim zaman onlar da ini-
yorlardi.» dedi. Resuliillah:

102 Taberani; Tergib 3/441; Mecme'uz-Zevaid 51205; Abdiirrezzak; Hdye; Begavt;

Darekutni; Kenz'iil Ummal 3/163; tsabe 1/152.
100 Bez:zar; Mecme'uz-Zevaid 5/201; Hllye 1/174;
104 Taberani; Mecme'uz-ZevMd 5/201.
 Devlet ldaresi 651

« - Ba~kan, Allah'ni himayesine mazhar olmazsa, tehlikenin e~igin­

dedir.» buyurdu. Bunun iizerine, a zat:
« - Vallahi bir daha, ne senin adma, ne de bir ba~kas1 adma ku-
mandan olmayaca~.» dedi. Hz. Peygamber giiliimsedi. On di~leri go-
ziikiiyardu.H>5
Rafi'et-Tai anlat1yar: Bir sava~ta, Hz. Ehu Bekr ile beraberdim.
Donii~te kendisine:
« - Ya Eba Bekr! Bana baz1 tavsiyelerde bulun.» dedim. Hz. Ehii
Bekr: ~
« - Farz alan namazlan vaktinde kll. Goniil nzas1yle malmm ze-
katmi ver. Ramazanda arucunu tut. Kabe'yi ziyaret et. islam ugrunda
hicretin; hicrette cihadm giizel aldugunu bil. Ba~kan, kumandan al-
ma ... Bugiin, kimsenin itibar etmedigi ba~kanhgm, taliplilerinin c;ak
alacag1, liyakatli olmayanlann ba~kan alacag1 zaman yakmd1r. Yann,
kwamette en uzun hesap verecek alanlar, en a~r cezaya c:;arptinlacak
o1anlar oa~kanlard1r, liderlerdir. Ba~kan almayanlann hesab1 da basit
goriilecek. Cezas1 da hafif alacaktir. Buna seben. baskanlann mii'min-
lere zulmedebilecek mevkide bulunmalandir. Mii'minlere zulmeden, Al-
lah'a verdigi ahdi bazmu~ alur. <;iinkii, mii'minler, Allah'm dastlan ve
O'nun kulland1r. Eger, bir miisliimamn kam~usunun davan veya devesi
kaybalur; o miisliiman da; ne alacak camm, kam~unun davan, kam~u­
nuri devesi, diye rahat rahat uyursa, boyle bir kam~u, Allah'm gazabma
lay1k alur.>>106 ·
Rafi anlatiyor: Resuliillah, Arnr b. As kumandasinda Zat-iis-Selasile
bir ordu gondermi~ti. Orduda. Hz. Ebii Bekr. Hz. Orner ve eshabm di- '
ger ileri gelenleri de vard1. Medine'den hareket edip, Cebeli Tay' deni-
len bir yerde kanaklad1lar. Hz. Orner:
« - Bir kiJavuz bulun.» dedi. Ona:
« - Rafi b. Amr'dan ba~ka k1lavuz yak. 0, aym zamanda iyi bir
casus, giic;lii bir yigittir.» dediler.
Sava~ sonunda, karargaha geldim. Hz. Ehu Bekr'i aray1p buldum.
Kendisine:
<<- Ey safrasmda helai yemek yenen zat! Eshab arasmdan seni ara-
YIP buldum. 'Bana oyle ~eyler soyle ki, anlan tatbik ettigim zaman, ben
de sizin gihi alrtvim.» cJprlirn .
« - 0 halde parmaklannla say.» dedi.
« - Peki, saviVarum.» dedim. _
« - Tek Allah'tan ba~ka ilah almad1gma, artag1 bulunmadigma, Mu-
hammed'in O'nun kulu ve Resulii alduguna ~ehadet edersin. Namaz1

1os Taberani; Mecme'uz-Zevaid 5/201.

'OS ibn-i Miibarek; Kenz'iil-UmmiH 3(162.
/'
652 Musliimanhk

kllarsm. Malm varsa zekatlm verirsin. Haccm1 ifa edersin. Ramazan

aymda orucunu tutarsm. Tamam mi?» dedi.
« - Tamam.» dedim.
« - Digerlerine gelince: iki ki~iye de olsa, ba~kan olma.» dedi.
« - Ba~kanhk, sadece siz Bedir'e i~tirak edenlere mi has?» dedim.
« - Senin ve senden daha a~ag1 olanlarm da ba~kan olacag1 giinler
yakmd1r. Allah, peygamberini gonderince insanlar, islam'a girdiler. Bir
k1smma Allah dogru yolu gosterdi. Onlar, kendiliginden islam'a girdi-
ler. Bir k1smm1 da Allah korudugu i<;:in, kilw zoruyla islam'a girdiler.
Allah'm zimmetini kabul ederek onun dostlan oldular. Bir kimse ba~­
kan olunca, halk ondan ~ikayet<;:i olur, hakkm1 alamazsa, Allah ba~­
kandan, halkm intikamm1 ahr. Sizden birinizin kom~usunun davan <;:a-
hnsa, kom~usuna k1zgmhgmdan dolay1 buna sevinse, hi<; de iyi olmaz.
Kom~u, Allah'm himayesindedir.» dedi.
Aradan bir y1l ge<;:tikten sonra, Hz. Ebii Bekr, halife se<;:ildi. Hay-
vamma binip yamna gittim:
« - Ben Rafi'im. ~u ~u yerlerde senin yardrmcmd1m.» dedim.
« - Tamd1m.» dediler.
« - Beni ba~kan olmaktan menetmi~tin. Kendinse, biitiin Ummet-i
Muhammed'e ba~kan oldun.» dedim.
« - Evet. Kim, miisliimanlar i<;:inde Allah'm kitabm1 hakim kilmaz-
sa, Allah ona lanet eder.» dedi. 107
Said b. Orner b. Said b. As anlatiyor: Amcalanm, Halid, Eban ve
Amr b. Said b. As, Resuliillah'm ruhunu teslim ettigi haberini almca, me-
muriyetlerini b1rakarak Medine'ye dondiiler. Hz. Ebii Bekr, kendilerine:
« - Bu vazifelere, Resuliillah'm tayin ettiklerinden daha lay1k kim-
se bulunamaz. Vazifelerinizin ba~ma doniin!» dedi. Onlar da:
« - Biz, Resuliillah' dan sonra kimse adma vazife yapmayaca~z! »
dediler. Cihad i<;:in ~am'a dogru yola <;:Iktilar. Neticede, orada ~ehid edil-
diler.108
Abdurrahman b. Said b. Yerbu anlatiyor: Hz. Orner, Medine'ye ge-
len Eban b. Said'e:
« - Devlet ba~kammn izni olmadan vazifeyi terkedip buraya gel-
me ve sonra bu duruma sebep olma hakkma sahip degilsin. Ben, seni
o vazifeye lay1k goriiyorum.» dedi. Eban da:
« - Ben, Resuliillah'm Rabbine kavu~masmdan sonra kimse adma
memuriyet yapmayacag1m. Eger Resuliillah' dan sonra birinin adma me-
mur olmak isteseydim, fazileti, ~erefi, ilk miisliimanlardan olmas1 sebe-

1J7 Tabertini; Mecme'uz-Zevilid 5/202.

100 Miis~edrek; Htlye; Kenz'iil-Ummal 3/126.
 Devlet ldaresi 653

biyle Ebu Bekr adma memuriyet yapard1m. Fakat, Resuliillah'dan son-

ra kimse adma memuriyet yapmayacag1m! » dedi.
Hz. Ebu Bekr, Bahreyn'e gonderecegi kimse hakkmda, arkada~ia­
·nyla isti~are etti. Osman b. Affan, kendisine:
« - Daha once Resuliillah'm gonderdigi kimseyi oraya tayin et. Is-
Him'a girip, biat ettikleri zaman bu zat, onlara gonderilmi~ti. Onlar bu
zat1 -Ala b. Hadrami-. bu zat da onlan ve memleketlerini tamyor.»
dedi. Orner b. Hattab buna kars1 c1karak:
« - Eban b. Said b. As'J zorlayacag1m. <;iinkii, onlarm durumlanm
daha iyi biliyor.» dedi. Hz. Ebu Bekr de Eban'm zm. !anmasm1 isteme-
di. Ve:
« - Resuliillah' dan sonra kimse adma memuriyet yapmayacag1m!
diyen bir adam1 zorlayamam.» dedi. Bahreyn'e' Ala b. Hadrami'yi gon-
rlermeye karar verdi.109
Ebu Hiireyre anlatlyor: Hz. Orner beni memuriyete tayin etmek i9in
<;ag1rd1. Ben de memur olmak istemedim. Bana:
Ll- Senden daha havtrh birisinin istedigi bir vazifeyi, sen begen-
miyor musun?» dedi. Ben de:
« - Kimmi~ o benden hay1rh olan?»-diye sordum.
« - Hz. Yakub'un oglu Hz. Yusuf.» dedi. Ben de:
« - Hz. Yusuf, Allah'm nebisi ve bir peygamberin ogludur. Ben ise
Umeyme'nin oglu Ebu Hiireyre'yim. Bu hususta be~ ~eyden korkanm ... »
dedim. Hz. onier:
« - Bu be~ ~eyi ben de ogrenebilir miyim?» dedi.
« - Bilmedigim bir ~eyi soylemekten, hakkmda hiikiim olmayan bir
hususta karar vermekten, doviilmekten, mahmm elimden almmasmdan, '
namusuma soviilmesinden korkanm.» dedim.110
Abdullah b. Mevheb anlatlyor: Hz. Osman, Abdullah b. Omer'e:
« - Gel, halka kad1hk et.» dedi. 0 da:
« - Beni mazur gor, ey mii'minlerin emiri!» dedi.
« - Hay1r, seni mazur goremem. Seni kad1 yapmaya niyet ettim. De-
gilse, kendim gider, bu meselede hi.ikiim verirdim.» dedi. Abdullah ise:
<<- Acele etme, Resuli.illah'm, Allah'a s1gman ger<;ek kurtanc1ya si-
gmmi~ olur, buyurdugunu i~ittim.» dedi. Hz. Osman:
« - Dogrudur.» dedi. ibn-i Orner:
« - Ben de kad1 olmaktan Allah' a sign;,n nm.»
« - Bahan kad1hk ederken, seni kad1 olmaktan meneden ne?» diye
sordu. 0 da:

109ibn-i Sa'd; Kenz'iii-Ul1ll1liil 3/133.

no lhlye 1/370; EI-isabe 4J241; ibn-i Sa'd 4/59
654 Muslilmanhk

«- Resuliillah'm ~u sozlerini i~itmemdir: K,im kad1 olur, yanh~

hiikiim verirse, cehennem ehlinden olur. Kim de alim bir · kad1 olur,
adil hiikiim verirse, mesuliyet altma girmeden Allah'a kavu~mak ister.
i~te bu sebeple kad1hk etmek istemiyorum.» dedi.111
Hz. Osman, ibn-i Omer'i kad1 tayin etmekten vazge<;ti ve: «Kimseyi
zorlayamam.» dedU11a
ibn-i Orner anlatlyor: Hz. Osman beni ·kad1 tayin etmek istedi. Ben
de kad1 olmak istemedim ve:
«- Resuliillah'm ~u sozlerini i~ittim: Kadllar ii<; gruptur. Bir gru:.
bunun alm ak, diger iki grubu ise cehennemdedir. Ha~s1z ve kafasma
gore hiikiim veren helak olur. Adaletle hiikiim vereninse alm ak olur,
buyurdu.» dedim.U2
ibn-i qmer anlatiyor: Dumet-iil-Cendel denilen yerde, Hz. Ali ile
Muaviye'nin bir araya geldigi giin, mi.i'minlerin annesi · Hafsa, bana:
« - Muhammed Ummetini sulh ve si.ikuna kavu~turacak bir anla~­
maya katilmaman dogru degil. Sen, hem Resuliillah'm hisimi, hem de
Orner b. Hattab'm oglusun.» dedi.
Muaviye o giin bi.iyi.ik bir ~atafat i<;inde oraya geldi. Ve:
«- Devlet ba~kanhgm1 uman, buna tama' eden, bu i~ i<;in boynu-
nu uzatan kim?» dedi. Bugiine kadar di.inya goziimde bir hi<; iken, o
an gidip ~oyle demek istedim:
«- Seni ve babam doverek islam'a sokan, devlet ba~kanhgma ta-
lip.» Cenneti ve nimetlerini hatirlad1m, ondan yi.iz <;evirdim.113
Ebii: Husayn anlatiyor: Muaviye:
«- Devlet ba~kanhgma bizden daha lay1k olan kim?» diye sorunca,
Abdullah b. Orner:
« - Seni ve babam doverek, 1slam'a sokan, daha layiktlr, demek is-
tedim. Cennetlerdeki nimetlerini hatrrlad1m. Bu yi.izden, orada fesat <;I-
kacagmdan korktum.» der.U4
Ziihri ~unlan anlatlyor: Hz. Ali ve Muaviye, Sdfin' de kar~I kaqaya '
geldiklerinde, Muaviye: ·
«- Devlet ba~kanhgma kim benden daha lay1k olabilir?» dedi. Bu-
nun i.izerine ibn-i Orner:

m Taberani; Mecme'uz-Zevaid 4/ 193; Miisned-i Ahmed b. Hanbel.

ma Miisned-i Ahmed b. Hanbel.
112 Taberani; Mecme'uz-Zevaid 3/ 193; Ibn-i Sa'd 4/ 108.
113 Taberani; Mecme'uz-Zevaid 4/ 208; ibn-i Sa'd 4/ 134. Bura da Abdullah b. Orner

kendisini kasteder ek bu sozii soyliiyor.

114 ibn-i Sa'd 4/ 134 (bir diger rivayette hilafet! b en im istedigim zanm uyanrnasm-
dan korktum, der.)
 Devlet ldaresi 655

« - Kafir ken, b~bam ve seni cloven; devlet ba~kanhgma daha hi-

)lktlr! » derneyi dii~iindiim. Fakat, halk arasmda, kendisinin de hilafet-
te gozii var, diye dii~iiniilmesinderr korktugum igin, bunu soylemedim.>>-
der.l15
Abdullah b . . Samit anlatiyor: Ziyad, imran b. Husayn't Horasan'a
gondermek istedi. 0 da gitmemekte 1srar etti. Arkada~lan, kendisine:
<< - Horasan'a vali olmaktan m1 ka<;Iyorsun?» dediler. 0 da:
« - Nimetini onlar alacak da, azabm1 ben mi <;ekecegim?.. Ben
dii~manla sava~Irken Ziyad'dan bir mektup getirilmesinderr korkuyo-
rum. Bu durumda sava~a devam edersem dinime zarar gelir. ~ayet do-
nersem, boynum vurulur.» dedi.
Ziyad, Hakem b. Amr el-Gifari'yi Horasan'a vali tayin etti. 0 da.
Ziyad'm emrine boyun egdi. Bunu duyan imran:
« - Birisi bana Hakem'i <;agtrsa iyi olur.» dedi. Bir adam gonder-
di. Hakem geldi. imran, Hakem'e:
I « - Resuliillah'm: Allah'a asi olunan hususlarda hi<; kimseye itaat
edilmez, buyurdugunu i~itmedin mi?» dedi. 0 da:
« - t~ittim.» dedi. Bunun iizerine imran:
« - Elhamdiilillah.» veya, «AIIahiiekber.» dedi.116
Bir diger rivayette ~unlar nakledilir: Ziyad, Hakem'i orduya kuman-
dan tayin etti. imran b. Husayn, Hakem'e gelerek halkm huzurunda,.
ona:
« - Sana ni<;in geldigimi biliyor musun?» diye sordu. 0 da:
« - Nigin?» dedi.
« - Resuliillah'm, bir adama soyledigi sozii hahrlamiyor musun?'
Kumarrdam kendisine: Kendini ate~e at! demi~ti de, o da kendisini ate-
~e atmak iizereyken yakalanmi~tl. Durum, Resuliillah'a anlatilmca, Hz.
Peygamber: Eger o, ate~e girseydi, mutlaka ikisi de tamamen ate~te
yanacakt1. Allah' a isyan olan hususlarda mahluka itaa:t yoktur, buyurdu.»·
dedi.117

115 ibn-i Sa'd 4/134.

116 Miisned-i Ahmed b. Hanbel;
117 Mecme'uz-Zevaid 5/226; (Bir diger rivayette «Allah 'a isyan olan hususlarda Mah-
,Iuk'a itaat yoktur.» buyurulur.)
 HALiFEYE, KUMANDANLARA, MEMURLARA SAYGI VE
EMiRLERiNE iTAAT

ibn-i Abbas anlatlyor: Resuliillah, Halid b. Velid'i bir seriyyeye ku-

mandan tayin etti. Ammar b. Yasir de seriyyedeydi. Seriyye yola <;akt1.
Varmak istedikleri yere yakla~mca, geceleyin bir yerde konakladilar.
Uzerlerine yiiriidiikleri kabilenin durumdan haberi oldu ve bulunduk-
lan yerleri terkedip ka<;:tilar. Sadece i<;:lerinden birisi, bulundugu yer-
.de kald1. Kendisi de, ailesi de miisliiman olmu~tu. Her ~eyini hazirlayip,
ailesi ile beraber, islam ordusunun bulundugu yere gelmek iizere yola
·<;:Iktl. Orduya yakla~mca:
« - Siz burada durun, ben gideyim.» dedi. Ailesinin yamndan ay-
nhp, Ammar'm <;:adinna geldi. Ve:
<<- Efendim, biz ailece miisliiman olduk. Eger burada kahrsak,
miisliiman olmam1zm faydasm1 gorecek miyiz? i~ittigirriz gibi, kabilem
ka<;:ti.» dedi. Ammar da kendisine:
« - Tabii burada kalabilirsin, sen emniyettesin.» dedi. Adam da, ,
ailesi de yerlerine dondii. Sabahleyirr baskm yapan Halid, kabilenin
yerlerini terkettigini goriince, bu adam1 ve ailesini yakalad1. Ammar,
Halid'e:
« - Miisliiman alan bu adama dokunmaya hakkm yok.» dedi. Halid:
« - Sana ne oluyor?!.. Kumandanma kar~I m1 geliyorsun?» diye
9k1~t1. 0 da:
« - Evet. Kumandan oldugun halde, sana kar~I geliyorum. <;iinkii,
bu adam imarr etmi~tir. isteseydi, digerleri gibi o da <;:ekip gidebilirdi.
islam'a girmesi sebebiyle ben ona, burada kalrriasm1 soyledim.» dedi.
Halid ile Ammar bu hususta miinaka~a ettiler ve birbirlerine kotii soy-
lediler.
Medine'ye dondiiklerinde Resuliillah'm yanma geldiler. Ammar bu
hadiseyi ve adamm yapt1klanm anlatt1. Resuliillah, Ammar'm verdigi
emam muvaf1k gordii. Ve bundan sonra, herhangi bir kimsenirr kuman-
<lana kaqn gelmesini yasaklad1. Anunar ile Halid, Resuliillah'm yanmda
.da birbirlerine kotii soylediler. Italid:
 Devlet idaresi 657

« - Ya Resulallah! Bu, senin yamnda bana kotii soylemeye kalki-

yor! Vallahi, sen olmasan bana kotii soyleyemezdi!» dedi. Resuliillah da:
« - Ya Halid! Ammar'a dokunma! Ammar'a bugz eden, Allah'm ga-
zabma ugrar. Ammar'a lanet edene, Allah lanet eder!» buyurdu. Sonra,
Ammar kalk1p donerken, Halid b. Velid de pe~inden giderek, Ammar'm
etegini tuttu ve nzasm1 almak istedi. 0 da, Halid'i affetti. Bunun iizeri-
ne ~u ayet nazil oldu: «Ey iman edenler, Allah'a itaat edin, Peygamber'e
ve sizden olan evliyaYI Umur'a itaat edin. Bir hususta ihtilaf ederseniz,
Allah'a ve ahiret giiniine imammz varsa, Allah ve peygambere ba~vurun.
Bu hareket sizin i~in haYJ.rhdtr ve bunun · sonu da pek iyidir.»118
Avf b. Malik el-~cei anlat1yor: Zeyd b. Harise kumandasmda Mute
sava~ma giden orduya, · her miisiiiman gibi ben de katilm1~trm. Yamm-
da, Yemen'den, bu orduya yardtm ic;in gonderilen, elinde k1hcmdan ba~­
ka bir ~eyi olmayan bir adam vard1. Yolda, miisHimanlardan birisi bir
deve kesmi~ti. Yemen:li zat, kesilen devenin, derisinden bir parc;a istedi.
0 miisliiman da deriyi verdi. Yemen'li, bu deriden kendisine kalkan
yaptl. Yolumuza devam ettik. Nihayet Rum ordulanyle kaqala~tlk. Dii~­
man, ic;inde eyeri altm i~lemeli doru bir k1srak iizerinde bir adam var-
di. Silahlan da i~lemeliydi. Bu adam, miisliimanlara c;ok zayiat verdiri-
yordu. Yemen'li zat, bir kayamn arkasrq.a gizlenerek bu adam1 hakla-
mak ic;in pusuya yatt1. Yakla~1r yakla~maz da, atmm ayagma vurarak
onu dii~iirdii. Yemen'li, onun tepesine dikilip i~ini bitirdi. Atm1 ve sila-
hmi da ganimet olarak ald1.
Allah, miisliimanlara zafer ihsan edince, sava~m sonunda, Halid b.
Velld, bu Yemenli'ye adam gondererek, hak ettigi ganimetleri elinden
ald1. Ben, bunu duyar duymaz Halid'e gelerek:
«---:- Ya Halid, Resuliillah'm bu ganimetlerin oldiirene ait olduguna
hiikiim verdigini bilmiyor musun ' ?» de dim.
« - Evet, biliyorum, ama bu kadar ganimeti ona c;ok gordiim.» de-
di. Ben de:
« - Ya bu ganimetleri ona geri iade edersin, veya Resuliillah'm ya-
mnda sana, bunun hesabm1 soranm.» dedim. Halid, geri vermemekte
1srar etti. Medine'ye doniince, Resuliillah'm yamna vard1k. Ben, bu Ye-
men'li hadisesini ve Halid'in yapt1klanm, Resuliillah'a anlattlm. Resu-
1

liillah:
« - Ya Halid! Seni boyle yapmaya sevkeden ne?» diye 'sordu. 0 da:
« - Ya ·Resulallah!'
Bu kadar ganimeti bir ki~iye cok
. bulmumd1r.»
dedi. Resuliillah:

11s Nisa 58; :ibn-i Cerir; tbn-i Asakir; Kenz'iil Ummal lj242, 7/73; ibn-i Ebi ~eybe;
Miisned-i Ahmed b.Hanbel; Miistedrek 3/390; Mecme'uz-Zevrud 9/294.

F: 42
658 Milslilmanltk

«- Ya Halid! Ondan ne ald1ysan hepsini geri ver! » buyurdu. Ben:

«- Haydi ver, ya Halid! Ben sana soylememi~ miydjm?» dedim.
Bunun i.izerine Resuli.illah:
« - Neyi soyledin?» dedi. Ben durumu anlattim. Resuliillah k1zd1:
« - Ya Halid, ana cevap verme. Siz de kumandanlanmm fazla iis-
tiine gitmeyin, sikmtlyi onlar <;ekiyor. Ba~anlanndan da siz istifade
ediyorsunuz.» buyurdu.U9 ·
Ra~id b. Sa'd anlatiyor: Orner b. Hattab'a ganimet getirilmi~ti. Bu
ganimetleri halka taksim ederken, etrafma y1gilarak i~ini gii<;le~tiriyor­
lardi. Bu s1rada, yanma, gii<; bela halkm arasmdan ge<;erek Sa'd b. Ebi
Vakkas geldi. Hz. Orner, Sa'd'e kirba<;la vurduktan sonra:
« - Sen, Allah'm yeryiiziindeki giiciine saygi gostermeden nasil ge-
liyorsun? Ben, bununla ilahl gi.iciin sana asia sayg1 gostermeyecegi:ni
ogretmek istiyorum.» dedU20
Abdullah b. Yezid anlatiyor: Resuliillah, Amr b. As kumandasmda
bir seriyye gonderdi. Bu seriyyede Hz. Ebii Bekr ve Hz. Orner de vard1.
Harp meydanma vanld1~ zaman, Amr, hi<;bir ate~ yakilmamasmi em-
retti. Hz. Orner kizarak, Amr'a koti.i soylemek istedi. Hz. Ebu Bekr ken-
disini yati~tird1. Ve:
« - Resuliillah, Amr'1 harp bilgisinin daha iyi olmas1 sebebiyle sa-
na kumandan tayin etti.» demesi iizerine, Hz. Orner sakinle~ti.121
Ciibeyr b. Niifeyr anlatlyor: iyad b. Gunm el·E~'ari, Dara fethedil-
digi zaman valisine <;ok sop a atmi$tl. Yanma gelen Hi~am b. Hakim,
kendisine ag1r sozler soyledi ve yanmda birka<; giin kaldt. Bir giin iyad'a
oziir dileyerek:
« - Resuliillah'm: Hesap giinii en korkun<; azaba du<;ar olanlar, diin-
yada insanlara <;ok eziyet edenlerdir, buyurdugunu bilmiyor musun?»
dedi. iyad da kendisine:
<<- Ya Hi~arn! Senin duydugunu biz de duyduk. Senin gordiigiinii
biz de gordiik. Senin arkada~hk ettiginle biz de arkada~hk ettik. Ya
Hi~arn! Resuliillah'm; bir kimsenin selahiyetli birisine soyleyecegi bazt
tavsiyeleri olur, bunu kendisine a<;Ik<;a soyleyemezse, bir kenara <;ek-
sin, gizli soylesin. Bu tavsiyeleri kabul ederse eder. $ayet kabul etmezse,
bu tavsiyeleri yapan kendi vazifesini ifa etmi~ olur, buyurdugunu duyma-
dm m1? Ve sen, ya Hi~arn! Devlet ba$kanma kar~I gelebilecek kadar ce-
sursun, halifenin gazabma ugray1p oldiiriilmekten korkmuyor musun?»
dediP'2
119 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; El-Bidaye 4/249; Beyhaki 6/310.
120 ibn-i Sa'd 3j206.
121 Beyhaki 9/41; Miistedrek 3/42.
122 Miistedrek 3/290; Beyhaki 8/164; Mecme'uz-ZevMd Sj229.
 Devlet idaresi 659

Zeyd b. Vehb anlat1yor: Huzeyfe (r.a.) hayatta iken bir zat, Huzey-
fe'nin bulundugu vilayetin valisine, bir meseleden dolay1 kar~1 <;,:Iktl.
Bu kan;a pkan zat, camiye geldi. Saflan yararak Huzeyfe'nin oturdugu
halkanm yanma vard1. Huzeyfe'nin tepesine dikildi. Ve:
« - Ey Resuliillah'm arkad~t! Sen iyiyi (maruf) emredip, kotiiden
(miinkerden) sakmd1rm1yor musun?» dedi. ·
Huzeyfe (r.a.) ba~m1 kald1rdi. Bu sozlerle neyi kasdettigini anlad1.
Kendisine:
« - iyiyi emredip, kotliyii yasaklamak giizeldir. Fakat, valiye silah
<;.:e~ek, Reswiillah'm siinnetinden degildir.» dedi.123

Ziyad h. Kiiseyb el-Adevi anlatiyor: Abdullah b. Amir halka hita-

bederken ince kuma~lardan elbiseler giyer, sa<;.:larmi tarard1. Bir giin
yine namaz1 kildird1 ve evine gitti. Ebu Bekre de, minberin yamnda
oturuyordu. Bu s1rada, Mirdas (Ebii Bilal):
« - Valiye, halkm efendisine bakm! ince kuma~lardan elbiseler gi-
yerek fas1klara benziyor!» dedi. Bunu duyan Ebii Bekre, oglu Usaylea'
ya:
« - Bana Mirdas'1 <;.:ag1r! » dedi. Usaylea, Mirdas'1 <;.:agirdi. Ebii Bekre,
Mirdas'a:
« - Biraz once vali hakkmda soylediklerini i~ittim. Resuliillah'm
da ~u miibarek sozlerini i~itmi~tim: Kim valiye sayg~h davramrsa, A.1-
lah ona lutufta bulunur. Kim de, amirine saygi gostermezse, Allah'm
gazabma ugrar.» dedi.l24
Hz. Ali anlatiyor: Resftliillah, ensardan birisini bir seriyyeye ku-
mandan tayin etti. Seriyyeyi yola <;,:Ikanrken, kumandanlanm dinleme-
lerini ve ona itaat etmelerini de emretti. Askerler bir mesele dolayisiy-
le, kumandanlarmi kizd1rdilar. Kumandan:
« - Odun toplaym!» dedi. Topladilar.
« - Ate~ yakm! » dedi. Yaktilar.
« - Resuliillah, beni dinleyip, bana itaat etmemizi emretmedi mi?»
diye sordu.
« - Emretti.» dediler.
« - 0 halde, girin ate~e!» dedi. Birbirlerine baki~tilar. Ve:
« - Biz ate~e girmeyiz! Resuliillah'a giderizi» dediler. Kumandanm
ofkesi yati~ii. Ate~ sondii. Medine'ye dondiikleri zaman bu hadiseyi Re-
suliillah'a anlattilar. Resiiliilhih:

123 Bezzar; Mecme'uz-Zevmd 5/224.

124 Beyhaki 8/163;
 660 Miislilmanltk

« - ~ayet ate~e girselerdi bir daha ~Ikamazlard1. Ancak me~nJ. olan

hususlarda itaat etmek lc1zimdir.» buyurdu.125
ibn·i Orner anlatiyor: Resuliillah bir grup eshab1yla birlikte bulu-
nuyordu. Onlara donerek:
« - Benim size Allah'm el~isi oldugumu bilmiyor musunuz?» bu-
yurdu.
« - Biliyoruz. Senin, Allah'm Resulii olduguna ~ehadet ederiz.» de-
diler. · ·
« - Bana itaat edenin; Allah'a itaat etmi~ oldugunu; Allah'a itaat
edenin de bana itaat etmi!? oldugunu bilmiyor musunuz?» ·buyurdu.
« - Biliyoruz. Sana itaat edenin Allah'a itaat etmi~ olduguna; Al-
lah'a itaat edenin de sana itaat etmi~ olduguna ~ehadet ederiz.» dediler.
« - Bana itaat etmek, Allah'a itaat etmek demektir. Bana itaat ise,
kumandanlanma, valilerime itaatle olur. Onlar, oturarak namaz kilar-
larsa, siz de oturarak namaz kilm.» buyurdu.126 .
Esma bt. Yezid anlatiyor: Ehu Zer el-Gdari, Resuliillah'a hizmet edi-
yordu. Hizl]letini bitirince mescide gider, orada yatard1. Mescitten ba~­
ka kalacak yeri yoktu. Bir gece, Resuliillah mescide girdi. Ehu Zer'in
mescitte uzanarak uyudugunu gordii. Ayag1yla dokunarak Ehu Zer'i
uyand1rd1. Ehu Zer kalkip oturd1,1. Resuliillah:
« - Senin burada uyudugunu g0riiyorum. Yatacak yerin yok mu?»
diye sordu. Ebu Zer:
« - Nerede yataYiffi? Buradan ba~ka yatacak yerim yok.» dedi. Re-
suliillah, Ebu Zer'in yanma oturdu ve:
« - Seni buradan 91kardiklan takdirde ne yapacaksm?» diye sor-
du. 0 da:
« - 0 zaman ~am'a giderim. ~am hicret edilecek, kalabahk bir
diyard1r. Peygamberler diyanrur. Ben de onlarm arasma katihnm.»
dedi. Resuliillah:
« - Seni, ~am'dan da ~1kardddan takdirde ne yapacaksm?» diye
. sordu. Ehu Zer:
« - o· zaman tekrar buraya gelirim. Buras1 evim olur.» dedi. Re-
suliillah:
« - Buradan ikinci defa 91karruklan takdirde ne yapacaksm?» di-
ye sordu. Bu sefer Ehu Zer:

125 Bubari; MUslim; EI-Bidaye 4/226; ibn-i Cerir; ibn-i Ebi !jieybe; Kenz'iii-UIIlDlM
3/170; isabe 2f296.
1::16 Ebu Ya1a; ibn-i Asakir; Kenz'iii-Ummal ~/168. (Burada amirlerin emirlerine
kesin itaat kastedilmektedir. Degilse, namazm mazeretsiz, oturarak kllmaca~­
na cevaz manasml tazammun etmez).
 Devlet idaresi 661

«- K.Ihcmn allr, ~ehid oluncaya kadar sava~mm.» dedi. Resuliil-

lah buna giildii. Elini Ebii Zer'in omuzuna koyarak:
« - Sana bundan daha hayrrhsm1 soyleyeyim mi? .. » buyurdu. Ebii
Zer: ·
« - Soyle! Anam babam sana kurban olsun, ya Resulallah! » dedi.
Resuliillah de:
« - Emirlerine boyun eger, istedikleri yere gidersin. Neticede, bu
hal iizere iken, bana kavu~ursun.» buyurdu.127.
Tavus anlattyor: Ebii Zer, Rebeze'ye vard1g1 zaman, Hz. Osman'm
siyah kOlesini gordti. Bu kOle, halkm ba~ma gec;:erek, kar~I hareket yap-
mak istiyordu. Ebii Zer'e de:
« - Haydi, sen de gel, ya Eba Zer!» dedi. Ebii Zer:
<{- HaYJr, ben gelemem. Resultillah, bana ba~Imizdaki siyah bir
kole de olsa, dinlememi ve itaat etmemi emretti.» dedi. Gidip, onun
arkasmda namaz bld1.128
Hz. Orner:
« - B~llllZa, kulaklan, burnu kesik Habe~li bir kole de getirilse,
dinleyin ve itaat edin. Eziyet ederse, sabredin. Bir ~ey ~mrederse, yeri-
ne getirin. Sizi haz1 ~eylerden mahrum ederse, size zulmederse yine
sabredin. ~ayet dinde birtak1m tasarruflar yaparak, baz1 ~eylere mani
olursa; dinim ugruna camm feda olsun, deyin ve cemaatten aynlma-
ym.» dedi.129
Hasan-1 Basri anlatiyor: Hz. Omer, gece karanhkta, Alkame h. Ulase
ile kar~Ila~tl. Hz. Orner, karanhkta Halid b. Velid'e benziyordu. Alkame,
Hz. Orner'e:
« - Ya Halid! Bu adam seni azletti. Ve bunu cimriliginden dolay1
yapt1. Amcamm oglu ile beraber, bir ~ey istemek ic;:in Omer'e gelmi~­
tim. Seni azlettikten sonra art1k ondan bir ~ey istemeyecegim.» dedi.
Hz. Orner:
« - Daha, daha neler biliyorsun?» diye sordu. Alkarne de:
« - Valiler, tizerimizde haklan olan bir cemaattlr. Biz, onlann hak-
lanm yerine getirecegiz. Ecrimiz Allah'a kalmi~tlr.» dedi.
Sabahleyin, Hz. Orner, Halid'e: ·
« - Diin geceden bu yana, Alkame sar.a bir ~eyler soyledj mi?» dedi.
Halid de:

127 tbn-i Cerlr; Kenz'ill-Ummru 3/168; Mlisned-i ~ed b.Hanbel: Mecrue'uz Ze-
viUd Sf233.
12a lbn-i Cerlr; Abdlirrezzak; Kenz'ill-Ummiil 3/168.
129 tbn-i Ebi ~eybe; ibn-i Cerir; Beyhaki; Kenz'ill-Ummal 3/167.
662 Milslilmanitk

« - Vallahi bana bir ~ey soylemedi.» dedi. Tekrar tekrar yemin

etti_130
ihn-i Ehi Miileyke anlahyor: Orner h. Hattab, Kabe'yi tavaf etmek-
te olan ciizzamh bir kadmm yamna gelerek:
« - Ey Allah'm kulu! Evinde otursan da, insanlara stkmtt verme-
sen! » dedi. Kadm da, evine gitti. Hz. Orner'in vefatmdan sonra bir adam
bu kadmm evine giderek:
<<- Seni, Kabe'yi tavaftan meneden adam oldii. D1~ar1 \:Ikabilir.
Kabe'yi tavaf edebilirsin! » dedi. Kadm da:
<<- Saghgma itaat ettigime, Oldiikten sonra isyan edemem.» dedi. 131
Bir zat anlatiyor:
Hz. Ali'nin hilafetinde ben vazifeliydim. Hz. Ali bize, baz1 ~eyler em-
retmi~ti. Bir miiddet soma:
<<- Emirlerimi yerine getirdiniz mi?» dedi. Biz de:
<<- Hayrr.» dedik. Bunun iizerine:
« - Ya size emrolunanlan yaparsm1z, yahut Yahudiler ve Hiristi-
yanlar gelip ba~Imza oturur.» dedi.l32

130 El-isabe 2/504.

131 Muvatta'; Kenz'ill-Ummal 5/192.
132 ibn-i Ebi ~eybe; Kenz'iil-Ummal 3/167.
 KUMANDANLARIN BiRBiRLERiNE SAYGILI DAVRANMASI

Urve b. Ziibeyr anlat1yor: Resuliillah, Amr b. As'1, i<;:lerinde Beli,

Abdullah ve bunlarm Kudaah yakmlan, Beli'nin ogullan ve As b. Vail'
in bulundugu bir ordunun ba~mda, ~am taraflannda Zat-iis-Selasil de-
nilen yere gonderdi. Amr, oraya vannca, dli~mamn <;:oklugundan kork-
tugu i<;:in, Resuliillah'dan imdat istedi. Resuliillah ilk muhacirleri, Amr'
m yard1mma gonderdi. Resuliillah'm Ebu Ubeyde b. Cerrah kumanda-
smda, i<;:lerinde Ebii Bekr, Orner ve muhacirlerin ileri gelenlerinin bu-
lundugu yard1m kuvveti gelince, Amr:
« - Kumandammz benim. Resullillah' dan sizi bana, yard1ma gon-
dermesini isteyen de benim.» dedi. Muhacirler:
« - Sen, arkada~lannm kumandamsm. Ebii Ubeyde de, J;IlUhacir-
lerin kumandam.» dediler. Amr:
« - Siz, sadece yard1ma gelen kuvvetsiniz.» dedi. Bunu goren Ebii
Ubeyde: -Glizel ahlakh, yumu~ak tabiath bir insandi.-
« - Biliyorsun ki, ya Amr! Resuliillah'm bize son tavsiyesi !;>U idi:
Arkada~mm yamna vannca, birbirinize iyi davramn. ~ayet sen bana
itaati kabul etmezsen, ben sana itaat ederim.» dedi.
Ebii Ubeyde, kumandarihgi Amr b. As' a birakti.133
Ziihri anlatiyor: Resuliillah, Kelb ve Gassan kabileleriyle, ~am'm
dogusundaki kafir Araplar iizerine iki ordu gondermi$ti. Birinin kuman-
danhgma Ebii Ubeyde b. Cerrah\ digerininkine Amr b. As'1 getirmi~ti.
Ebii Bekr ve Orner de, Ebii Ubeyde'nin kumandasmdayd1. Ordular yola
91kmak lizereyken, Resuliillah, ElJu Ub~yde ile Amr'1 <;:ag1rd1. Ve:
«- Birbirinize kar$1 gelmeyin! » buyurdu.
Medine'den aynhrlarken, Ebii Ubeyde, Arnr'1 bir kenara <;:ekerek:
« - Resuliillah, sana ve bana, birbirimize kar!;>I gelmememizi em-
retti. Ya sen bana itaat et. Ya da ben sana itaat edeyim.» dedi. Amr da:

133 Beyhaki; El-Bidaye 4f273; ibn-i Asakir; Kenz'iii-Ununi\1 5/310.

664 Miislilmanltk

«- Sen bana itaat et! » dedi. Ebu Ubeyde, ona itaat etti. Her iki
orduya da, Amr kumandan oldu. Hz. Omer buna k1zarak:
« - Nabigamn ogluna itaat ederek, onu, hem kendine, hem Ebu
Bekr'e, hem de bize kumandan m1 yap1yorsun? Hangi fikirle bunu ba-
~Imiza ge<;irdin?» diye <;Iki~tl. Ebft Ubeyde:
« - Karde~im, Resftliillah bana ve ona, birbirimize kar~I gelmeme-
mizi emretti. Eger ona itaat etmezsem, Resftliillah'a asi olmaktan, ordu~
da hadise <;Ikarmaktan korktum. Medine'ye doniinceye kadar ona itaat
edecegim.» dedi.
Dondiikleri zaman, Hz. Orner, bu durumu Resuliillah'a ~ikayet etti.
Resuliillah da:
« - Bundan sonra, size sizden olmayam kumandan tayin etmeye-
cegim.» buyurdu.134

134 Beyhaki; Kenz'iil-U:nunill 5/319.

 DEVLET BA~KANININ HALK YZERiNDE HAKKI

Seleme b. ~ihab el-Ahdi anlatlyor: Bir giin Orner b. Hattab ~u hi-

tabede bulundu:
« - Ey ahali! Bizim sizin iizerinizde hakk1m1z var: Uzakta da o!-
samz samimiyetle bagh alma~, hay1rh i~lerde kaq>J hkh yardimla~mak­
tir. Allah'm en ~ok sevdigi ve en faydah ~ey, devlet ba~kanmm ha!im
ve merhametli olmasidir. Allah'm en ~ok gazabmJ !llucib olan ~eyse.
devlet ba~kammn cahilligi ve ofkeli olmasidir.»1J5
Abdullah b. Ukeym' den gelerr bir diger rivayette ~u ilave vard1r:
<<Kendisine akseden su~lan affeden, afiyette olur. insa:1lara ada-
letle muamele yapan ba~anya ula~Ir. As! olarak !?erefli olmaktansa, itaat
Pderek zelil olmak daha iyidir.» dedi.136 ·

idarecilere Oil Uzatmamak :

Hz. Enes anlatiyor: Muhammed (s.a.v.) in eshabmdan bi.iy_iikleri:rili:z:,

b~: .
« - idarecilerinize sovmeyin. Onlan aldatmaym. Onlara isyan etme-
yin. Allah' tan korkun. Sab1rh olun. hte o zaman ba!?anh olursunuz. >)

dc:rdi.137

idarecilere Kar~• Hak ve Hakikati Soylememenin Vebali :

Urve anlatiyor: Abdullah b. Omer'in yanma geldim. Kendisine:

« - Ya Abdullah! Biz, idarecilerimizin yanmda otururke11, · onlar··
dan dogru olmayan sozler i~itiyor, buna ragmen onlan tasdik ediyoruz ..
Onlar zulmediyorlar, biz de onlara yardimci oluyor, zuliimlerini ho~ kar-
~Ihyoruz. Bu husustaki gorii~iin rre?» dedim. 0 da:

135 Hennad; Kenz'iil-Ummal 3/165; Taheri Sj32.

136 Hennad; Kenz'iil-Ummal 3/165.
137 lbn-i Cerir; Kenz'iil-Ullllriai 3/168.
 •666 Milsliimanltk

« - Yegenim! Biz, Resuliillah ile beraber ya~;adigimiz giinlerde, bu

tarz davram~lan miinafikhk alameti sayard1k. Bunu, sizin nasil kabul
ettiginizi bilemiyorum.» dedi_138
Asrm b. Muhammed'in babas1 anlatiyor: Birisi Abdullah b. Omer'e:
« - Biz, idarecilerimizin yamnda hak ve hakikatin hilafma birta-
kim ~eyler soyliiyoruz. Yanlanndan aynhnca da tam aksini konu~uyo­
ruz.» dedi. Abdullah:
« - Biz, Resuliillah zamanmda boyle davran1~lan, miinaf1khk sa-
yardik.» dedi.139
Miicahid anlatiyor: Abdullah b. Orner, yanma gelen bir zat'a:
« - Ebu Uneys'le aramz nasil?» diye sordu. 0 da:
<<- Biz, onunla kar~Ila~tigimizda, ho~una giden ~eyleri soyliiyor;
yanmdan aynlmca da bunun aksine ~eyler konu~uyoruz.» dedi. Abdul·
lah b. Orner:
« - Resuliillah zamamnda, biz boyle ~eyleri miinaf1khk addederdik. »
dedi.l40
Alkame b. Vakkas anlatiyor: Avare biri, idarecilerin huzuruna giri-
yor, onlan giildiiriiyordu. Dedem, bu zat'a:
/
« - Yaz1k sana! Ni~in bu:rilann yamna giriyor ve giildiiriiyorsun?»
Ben, Resuliillah'm arkada~I, Bilal b. Haris'ii·Miizeni'nin, Resuliillah'm
~u sozlerini naklettigini i~ittim: Bir kul, Allah'm ho~una giden $eyler
konu$ursa, yann Rabbine kavu~tugu giinde, Allah kendisinden raz1 olur.
Bir kul da, Allah'm ho~una gitmeyen ~eyler konu~ursa, o kul, Rabbi'nin
huzuruna geldigi giinde, O'nun gazabma ugrar.» dedi.141
Huzeyfe (r.a.):
« - Fitneyi mucip olan yerlere yakla~rnaym.» dedi. Kendisine:
«- Fitneyi mucip olan yerler neresi, ya Huzeyfe?» diye soruldu·-
gunda:
<<- 1darecilerin kapiland1r. !9eriye girer, onun yalamm dogru diye
tasdik eder, kendisinde olrnayan hasletlerle onu medh edersiniz.» ded:.. 142
ibn-i Abbas anlahyor: Baham, bana:
«- Oglum, devlet ba~kammn, seni yamna 9agmp, kendisine miic:;-
te~ar olmam isteyecegini, seni yamndan ayirrnayacagmi samyorum. Bu
sebeple ~u ii9 ~eyi aklmdan 91karrna: Allah'tan kork, yalan soyleme.

138 Beyhaki 8/ 165.

139 Bevhaki 8!164; Buhari; Tergib 4/ 382.
140 tbn-i Asakir; Kenz'ill-Ummal 1/ 93; Hilye 4/ 332.
141 Beyhaki 8/165.
1 42 Hllye 1j277
 Devlet idaresi 667

Devlet ba;;kanmm strnm if~a etme. Devlet ba;;kamnm yanmda, kimse-

nin, aleyhinde konu~ma.» diye nasihat etti. Amir, bana:
<<- Bunlann herbiri bin nasihatten haytrhdtr.>> dedi. Ben de:
<<- Her biri on birr nasihatten haytrhdtr.» dedim.143

~a'bi arilatiyor: Hz. Abbas, ogluna:

« - Bu adam (Hz. Orner), sana biiyiik ikramlarda bulunacak. Se-
ni kendisine yakla~tiracak, seni, degerli insanlarm arasmda sayacak. Bu
sebeple, ~u ii<; ;;eyi aklmdan <;tkarma: Katiyyen yalan soyleme. Gizli
1calmast gereken strlan a<;Iga vurma. Yanmda kimsenirr aleyhinde ko-
nu;;ma.» diye nasihat etti.144

idarecilerin Yanmda Hakikati Konu~mak ve Allah'm Emirlerine

Aykm Olan Emirlerini Kabul Etmemek :

Hasan·t Basri anlatiyor: Orner b. Hattab, tibey b. Ka'b'm okudugu

bir ayeti kabul etmedi. tibey de:
<<-:- Ya Orner, sen pazarda ticaretle ugra~trken, ben bunlan Resu-
liillah'dan duydum.>> dedi. Hz. Orner de:
<<- Dogru soyliiyorsun. Seni, i<;inizde, hakikati soyleyebilecek alan
var m1, diye denemek istedim. Yamnda hakikat konu~ulmayan ve ha-
kikati soylemeyen bir devlet ba;;kamnda haytr yoktur.>> dedLl45
Ebii Miclez anlattyor: tibey b. Ka'b:
<<- $ayet sonradan bunlarm bir giinah ile su<;lu olduklan anla~I­
hrsa, onlann yerine, aleyhlerine iddiada bulunan vereseden iki ;;ahit ge-
tirilir. Bunlar da: Bizim ;;ehadetimiz, otekilerin ;;ehadetinden daha dog-
rudur. Biz, haddi a;;madtk, a;;mt;; isek, herhalde zalimlerden olahm, di-
ye Allah adma yemin etsinler.>>146 ayetini okudu. Hz. Orner de:
((- Yalan soyliiyorsun!>> dedi. tibey:
« - Astl yalan soyleyen, sensin!» dedi. Orada bulunan bir zat, tibey'e:
<<- Mii'minlerin emirini yalancthkla mt itham ediyorsun ?>> dedi.
Ubey:
<<- Benim, mii'minlerin emirine kar;;t senden daha c;ok saygtm var.
Fakat, Allah'm kitabmt tasdik etmek ic;in onu yalanlamak mecburiye-
tindeyim. Allah'm kitabt yalanlamrken, mii'minlerin emirini tasdik edc-
mem.>> dedi. Bunu dinleyen Hz. Orner:

143 H~lye 1/318; Taberani; Mecme'uz-Zevaid 4/221.

144 Beyhaki 8/167.
145 'ibn-i Raheveyh; Kenz'iil-UmmiH 7/2.
146 Mllide 110.
668 M ilslilmanhk

tlbey dogru soyliiyor! » dedi.147

«-
Numan b. Be~ir anlatlyor: Orner, muhacirler ve ensann bulundugu
bir mecliste oturuyordu.
« - Yapmakta oldugunuz baZI emirleri kolayla~t1rmam hususunda
ne dersiniz?» dedi. K~mse ses c;tkarmad1. iki iic; defa bunu tekrar edin-
ce; Bel?ir b. Sa'd: ·
« - ·Eger, boyle yapmaya kalkt~Irsan, egri oklan dogrulttugumuz
gibi, seni de dogrulturuz! » dedi. Hz. Orner de:
« - 0 halde, ilerlersiniz. 0 halde ilerlersiniz.» dedi.148
Musa h. Ehu isa anlatlyor: Hz. Orner, Harise ogullanmn c;e!}mesi-
nin ba~ma geldi. Muhammed h. Mesleme de oradayd1. Hz. Orner:
<<- Benim tutumumu nastl buluyorsun?» diye sordu. Muhammed
de:
« - Seni arzu ettigim gibi, senin haynm arzu edenler gibi buluJ
yorum. Zekah toplamakta, onu korumakta, adaletle taksim etmekte
kusur etmiyorsun. ~ayet az1c1k kotiiliige meyledersen, seni, deliklerde
diizeltilen oklar gibi diizeltiriz.» dedi. Hz. Orner:
« - Allah, Allah!» dedi. Muh~mmed:
« - Eger az1c1k kotiiliige meyledersen, seni, deliklerde diizeltilen ok-
lar gibi diizeltiriz.» dedi. Hz. Orner de:
« - Beni, kotiiliige meyledince diizelten bir topluluk ic;inde kilan
Allah'a hamd ederim.» dedi_l49
Ehft Kuheyl anlatiyor: Muaviye h. Ehft Siifyan bir cuma giinii hut-
beye c;tktl ve ~oyle dedi:
« - Mal, bizim. Ganimflt de bizim. Bunlardan diledigimize verir,
diledigimize vermeyiz. »
Kendisine kimse cevap vermedi. fkinci cuma da aym sozleri tek-
rar etti. Yine cevap vermedi. Oc;iincii cuma da bu sozleri tekrar edince,
camide bulunanlardan biri:
« - ~iiphesiz mal bizim mahmtz, fey de bizim fey'imizdir. Bunlan
bize vermeyeni, kllwlanmtzla hesaba c;ekeriz! » dedi.
Muaviye minberden indi. Bu zat't yamna c;agn'ttl. Orada bulunanlar:
« - Bu adamm i~i bitmi~tir! » dediler. Sonra, Muaviye'nin huzuru-
na girdiler. Bir de ne gorsiinler, adam koltukta oturuyor. Muaviye, ora-
dakilere hitaben:
« - Bu adam beni ihya etti. Allah da kendisini ihya etsin! Resf:r.Ii.il-
lah'm ~oyle buyurdugunu i~ittim: Benden sonra yalan yanh~ birtakim

147 Abd b. Humeyd; ibn-i Cerir; ibn-i Adi; Kenz'ill-Ummru 1/285.

148 tbn-i Asakir; Kenz'iii-UmmiU 3/148.
'"'1 ibn-i Miibarek; Miintehab 4/381.
 Devlet ldaresi 669

~eyler soyleyen idareciler olacak. Bunlann hatalan diizeltilmeyecek.

Boyle idareciler ve bunlann hatalanm diizeltmeyen halk, maymunlarm
kendilerini tehlikeye attiklan gibi, kendilerini cehenneme atacaklar. Ben
de ilk cuma konu~tum. Bana kar~1 ~1kan olmad1. Resuliillah'm zikret-
tigi kimselerden olmaktan korktum. Sonra ikinci cuma konu~tum. Ge-
ne cevap veren olmaymca, kendi kendime; be_n de onlardamm, dedim.
Dc;iincii cuma da aym ~eyleri soyledim: Bu adam kalklp, kabul etmedi.
Boylelikle beni ihya etti. Allah da onu ihya etsin! » dedi-1 50
Halid b. Hakim b. Hizam anlatiyor: Ebii Ubeyde $am valisiydi. Bir
k1srm halka kotii soyledi, dovdii. Halid buna kar~1 <;1karak, Ebii Ubeyde
ile konu~tu. Halid'e:
« - Bu tutumunla valiyi k1zd1rdm.» dediler. 0 da:
« - HaJlr, ben valiyi k1zd1rmak istemedim. Resuliillah'm ~u mii-
barek sozlerini i~ittigim ic;in boyle hareket ettim: K1yamette en kor-
kunc; azaba ugrayanlar, insanlara diinyada en ~ok azap c;ektirenlerdir.»
dedi.151
Hasan·I Basri anlahyor: Ziyad, Hakem b. Amr el-Gdari'yi Horasan
taraflanna gonderdi. islam ordusu ~ok miktard~ ganimet ald1. Ziyad
kendisine ~u mektubu yazd1:
« - Mii'minlerin emiri, altm ve giimii~ii kendisine ay1rmam yaz1yor.
Altm ve giimii~ii miisliimanlar arasmda payla~tlrma.» ·
Bunun iizerine Hakem, Ziyad'a ~oyle cevap verdi:
« - Mektubunda, halifenin (Muaviye'nin) sana yazd1g1 mektuptan
bahsediyorsun. Ben, halifenin mektubundan once, Allah'm kitabm1 dik-
kate almak mecburiyetindeyim. Allah'a yemin ederim ki, bir kul, gok-
lerle yer dolusu s1kmtllara maruz kahrsa, eger Allah' dan korkuyorsa,
Allah, bu durumda ona mutlaka bir kurtulu~ yolu gosterir, vesseHim.»
Hakem, tellallar ~1kararak, herkesin ganimetten (fey') hissesini al-
masi ic;in ilan yapt1rd1. Ganimeti (fey,') miisliimanlar arasmda taksim
etti. Hakem, Muaviye'nin arzusuna muhalif hareket edince, Muaviye,
Hakem'i zincire vurdurup hapse att1rd1. Zincire vurulu vaziyette ruhu-
nu teslim etti. Horasan'da topraga verildi. i~te ben, bu sebeple, Allah'
m huzurunda Muaviye'den davany1m.152
Yine, Hasan-1 Basri'den gelen bir diger rivayette ~u ilave vard1r:
Hakem: «Allah'Im, eger beni yamna alman daha hay1rh ise, beni yanma
aL» diye dua etti. Horasan' da Merv' de ruhunu teslim etti-153

150 Taberani; EbQ Ya'la; Mecme'uz-Zevatd 5/236.

151 ibn-i Ebi Asun; Begavi; EI-isabe 1/403; Mecme'uz-Zeviild 5 j234.
152 Miistedrek 3/442.
153 istiab 1/316; EI-isabe 1/347.
670 Miisliimanltk

Ata anlatlyor: Ziyad -veya ibn·i Ziyad-, irnran b. Husayn'1 tah-

sildar olarak gondermi~ti. Dondiigu zaman, elinde bir tek dirhem bile
yoktu. Ziyad, kendisine:
« - _ Hani tqplad1gm mal?» diye sordu. 0 da:
« - Beni, topladigim mallan getirmek i<;:in mi gonderdin? Resfr-
lullah zamanmda oldugu gibi, biz mallan toplad1k. Ve yine onlan Re-
sfrliillah zamamnda oldugu gibi yerlerine harcad1k.» dedi.l 54

Halkm idareciler Ozerindeki Haldan :

Esved b. Yezid anlatlyor: Orner b. Hattab, gelerr heyetlere, valileri

hakkmda:
« - Hastalan ziyaret ediyor rnu? Kolenin ihtiyacm1 goriiyor mu?
!craat1 nasll? Kap1sma kimler geliyor?» ~eklinde sorular sorard1. Eger
bu hasletlerden bir tanesi hususunda menfi bir ~ey soylerlerse, o vali-
yi azlederdi.155
ibrahirn anlatlyor: Hz. Orner, valilerinin bulundugu vilayett~n ge-
len heyetlere: .
« - Valiniz nasd? Hasta koleleri ziyaret ediyor rnu? Cenazelere gi-
diyor mu? Kap1s1 nasll? Kendisi miilayirn mi?» ~eklinde sorular sorar-
di. Eger:
« - Kap1s1 herkese a<;:Ik. KOleyi ziyaret eder.... » derlerse, o valiyi ye-
rinde h1rak1r; degilse azlederdi.156
As1rn b. Eb'in-Niiciid anlatlyor: Hz. Orner, idarecilerini, valilerini
gonderirken, kadanaya binmemelerini; has bugday ekmegi yememeleri-
ni, ince, giizel kuma~lardan yapilm1~ elbiseler giyrnemelerini, kapilanm
ihtiyac; sahiplerine kapatmamalanm emrederdi. Eger, bunlardan her-
hangi birisine riayet etmezlerse, onlan cezaland1nrdi. Valilerini ugur-
lar, orilardan aynlmak uzereyken:
« - Ben sizi, miisliimanlann, camna, arazisine, namusuna ve mal-
lanna musallat olmamz i<;:in gondermiyorum. Sizi, onlara imam olma-
mz, ganimetlerini aralannda taksim etmeniz, meselelerini adaletle hal-
letmeniz i<;:in gonderiyorum. Size mii~kil gelen meseleler olursa, onlan
bana bildirin. ~unu da unutmaym: Araplan fazla siki~tlrmaym, onlan
peri~an edersiniz. Fazla serbest de b1rakmaym, fitneye sebep olursu-
nuz. Kendinizi onlann iizerinde de gormeyin. Onlan birc;ok haklardan

'154 Miistedrek 3/471.

155 Beyhaki; Kenz'iil-Ummiil 3/166; Taheri 5/33.
156 Hennad; Kenz'iil-Ummiil 3/ 166.
 Deviet Mm·esi 67t

mahrum edersiniz. Kur'an'1 hadislerle kan~tirmaym!>> diye tavsiyeler--

de bu1unurdu. 157
Bir diger rivayette, Ebu Husayn ~unlan ilave eder: «Kur'an'1 hadis-
le beraber yazarak kan~tirmaym. Ba~m1z s1h~mca, Hz. Muhammed'
adma hadis uydurmaym. Ben, sizin arkada~miZim.>> derdi. Valilerine,
idarecilerine k1sas1 tatbik etmekten ~_;ekinmezdi. Bir idarecisinden ~ika­
yet vaki olunca, idareci ile ~ikayet edeni bir araya getirir, eger ~ikayet
eden hakh ise, vali iizerinde almmas1 gerekli bir hakh varsa, onu alu;-
ve sahibine verirdi.1ss
Ebu Huzeyme b. Sabit anlatiyor: Hz.. Orner birisini vali tayin eder-
ken, ensar ve digerlerinden bir cemaati de ~ahit olarak bulundururdu.159 '
Abdurrahman b . .Sabit anlatiyor: Hz. Orner, Said b. Amir'i ~_;agir­
tarak:
«- Biz seni, !i>U cemaate kumandan tayin ediyoruz. Onlarla bera-
ber dii~man topraklanna gider, sava!i>Irsm.>> dedi. Said de:
« - Ya Orner! Bunu benim ba~1ma bela etme!» dedi. Hz. Orner ise:
«- Vallahi bundan vazge~_;mem! Hem hilafeti benim omuzlanma
yiikleyeceksin, hem de bir kenara ~_;ekileceksiniz. Buna miisaade ede-
mem. Ben seni, ic;lerinde, senden daha faziletlisinin bulundugu bir ce-
maate kumandan tayin ederek gonderiyorum. Seni, miisliimanlann top-
raklanm ellerinden alasm, namuslanna tecaviiz edesin, diye degil, on--
lann ba~ma ge~.;erek, dii~manlanyla sava!i'man, ganimetlerini taksim et-
men i~.;in gonderiyorum.» dedi_160
Ebu Musa (r.a.) !i>Oyle diyor: «Mii'minlerin emiri Orner b. Hattab
beni size gonderdi. Size Rabbiniz'in kitabm1 ve peygamberinizin siin-
netini ogretecegim. Sizin yollarmiZl yapacagim.»161

Halifeyi, idarecileri Memnun Etmek i«;in ihtiya«; Sahiplerini Geri

<;evirmenin Ho~ Kar~JianmamasJ :

Ebu Salih el·Gifari anlatiyor: Amr. b. As, Orner b. Hattab'a yaz-

digi mektupta: «Biz sana mescidin yanmda bir ev yaptik.» diyordu. Orner
b. Hattab da Amr'a yazd1g1 cevapta: «Hicaz'da oturan bir adamm Misir'.
da nasil evi olabilir?>> diyordu. Arnr'a, burasm1 miisliimanlara ~.;ar~1
yapmas1m emretti.162

157 Beyhaki: Kenz'ill-UmmiU 3/148.

158 Taheri 5 j19.
159 thn-i Ebi ~eybe; ibn-i Asakir; Kenz'ill-Ummal 3/148.
160 ibn-i Sa'd; tbn-i Asakir; Kenz'ill-Ummal 3/149.
161 tbn-1 A~akir; Hxlye; Kenz'ill-Ummal 3/149; Mecme'uz-Zevaid 5/213.
162 ibn-i Abdilhakem; Kenz'ill-Ummal 3/148.
1'572 Musliimanitk

Ebu Temim el·Cey~fmi anlatiyor: Orner b. Hattab (r.a.)( Amr b. As'a

J?U mektubu yazd1:
«Senin, halka hitabetmerr ic;in yiiksekc;e bir minber yapt1gm1 duy-
dum, Miisliimanlann ic;inde, ayaga kalk1p konu~man kafi gelmiyor muy-
du da, minber yaptm? <;abucak bu minberi yok et! »163
Ebu Osman anlatiyor: Biz, Azerbaycan'da iken, bize, Hz. Omer'den
~u mektup geldi:
« Ya Utbe b. Ferkad! Bu, ne senin, ne babanm, rre de anamn gay-
retinin eseridir. Kendine bakt1gm kadar miisliimanlara da bak. Tan-
tanah bir hayat ya~amaktan ve mii~riklerin k1yafetine girmekten, ipek
giymekten sakm! »164
Urve b. Ruveyn arrlatiyor: Orner b. Hattab, hac mevsiminde, miis-
1iimanlan ~oyle bir gozden gec;iriyorduu. Humuslular yanma geldiklerin-
,de, onlara:
« - Valiniz165 nas1l?» diye sordu. Onlar da:
« - iyi: Yalmz, iki kath bir ev yaptl. Dst katmda oturuyor.» dedi-
ler. Hz. Orner hemen bu valiye bir mektup yazd1. Mektubu, kendisiyle
gonderdigi elc;iye, bu evi yakmasm1 emretti. Elc;i de vanr varrnaz, odun
toplad1 ve evin kap1Sln1 yakt1. Bu hadise, valiye haber verildigi zaman,
vali: ·
« - Ona dokunmaym. 0 elc;idir! » dedi.
Daha sonra elc;i, mektubu valiye verdi. Vali, rnektubu okur oku-
maz, hayvanma binerek Medine'ye hareket etti. Medine'de valiyi goren
Hz. Orner:
« - Pe~imden Harre'ye gel!» dedi. Orada zekat ic;in verilen deve-
1er vard1. \
« - Elbiseni pkar! » dedi. Kendisine, deve yiiniinden dokunmu~ bir
elbise verdi. Sonra da:
« - Kuyudan su c;ek, ~u develeri sula! » dedi. Kuyudan · su c;ekmek
-ve develeri sulama i~i valiyi yordu. Hz. Orner:
«- Valilik karamamen ne zaman geldi?» diye sordu. 0 da:
« - Yakmda, ey mii'minlerin emiri!» dedi. Hz. Orner:
« - Bunun ic;in mi iki kath konak yaparak, fakirlerin, dullann ve
-yetimlerin haklanm yedin?!.. Haydi vazifene don! Bir daha boyle bir
~ey yapma! » dedi,l66
AtH1b b. Rifaa anlat1yor: Sa'd'in bir ko~k yaptirarak kap1s1m hal-
ka kapad1~m, artik sesler kesildi, dedigini duyan Hz. Orner, Sa'd'e, Mu-

163 lbn-i Abdilhakem; Kenz'iii-Ummal 3/166.

164 Miislim; Tergib 3/458.
165 Vali Abdullah b. K1rd idi.
166 tbn-i Asakir; Kenz'iii-Ummill 3f166.
 Devlet ldare~i 673

hammed b. Mesleme'yi gonderdi. -Hz. Orner, bir i~in arzu ettigi ~ekil­
de yapilmasm1 istedigi zaman, valilerine el<;iler gonderirdi.- Muham-
med b. Mesleme'ye:
« - Sa'd'in yamna var, o kapad1g1 kaplYl yak!» dedi.
Muhammed b. Mesleme, KUfe'ye hareket etti. Koi}ki.in kap1sma ge-
lince, kapiyl yerinden sokti.i, bir atei} yakt1. Kap1y1 da yanan atei}e attl.
Durum Sa'd'e anlatlhp, bu i~i yapah tarif edilince, Sa'd, el<;iyi tamd1.
El<;inin yanma geldi. Muhammed b. Mesleme, kendisine:
4(-Halife, senin, artlk sesler kesildi, dedigini duydu.» dedi. Sa'd
boyle bir soz soylemedigine clair yemin billah etti. El<;i: .
« - Biz, emrolundugumuzu yapar, sozlerini de naklederiz.» dedi.
Sa'd, ekiye izzet ikram etmek istediyse de, el<;i kabul etmedi. Hayva-
nma binip Medine'ye geldi. Hz. Orner, aradan fazla zaman ge<;meden,
Muhammed b. Mesleme'yi Medine'de gori.ince:
« - Sana kaqa hi.isni.i zanmm olmasayd1, vazifeni ifa etmedigini sa-
nacaktim.» dedi.
Muhammed b. Mesleme, siiratle gidip geldigini soyledi. Ve:
<<- Emirlerini yerine getirdim. Ozi.ir diliyor ve yemin billah ede-
rek, boyle bir soz sarfetmedigini soyli.iyor.» dedi. Hz. Orner:
<<- Sana, herhangi bir teklifte bulundu mu?» diye sordu. El<;i de:
« - Teklifini kabul etmedim. Irak topraklar1 <;ok verimli bir arazi.
Medinelilerse, etrafmda a<;hktan Oli.iyor. Senin adma ona, buramn rri-
metlerinden sen istifade et, sikmtlsmi biz <;ekelim, demeye <;ekindim.
Resuli.illah'm: Komi}usu a<;ken bir mi.i'min, tlka basa karn:m1 doyura-
maz, buyurdugunu ii}itmedin mi?» dedi.1 67 •
Ebudderda, ~am taraflanna gitmek i<;in, Hz. Orner' den izin istedi.
Hz. Orner:
« - Vali olman kaydiyle, senin o tarafa gitmene izin verebilirim.»
dedi. 0 da:
« - Hay1r, valilik yapmaYl kabul etmem!» dedi. Bunun i.izerine Hz.
Orner:
« - 0 halde, ben sana izin vermem! » dedi. Ebudderda:
« - Ama, ben oraya gidersem, halka Resuli.illah'm si.innetini ogre-
tirim. Onlara namaz kildinnm.» deyince, Hz. Orner, ona izin verdi ...
Hz. Orner, ~am'a hareket etmek i.izere yola <;1kt1. ~ehre yaklai}mca
durdu. Aki}am karanhgm1 bekledi. Ortahk iyice karannca:
« - Ya Yerfe', Yezid b. Ebu Si.ifyan'm yanma gidelim, yamnda rna-
sal anlatanlar var m1? Yerlerde, ganimet mallanndan ipek ve atlaslar

167 ibn-i Miibarek; tbn-i Raheveyh; Miisedded; Kenz'iil-Ummiil 3/165; isabe 3 j384;
Mecme'uz-Zevrud 8/167, 168; Miisned-i Ahmed b. HanbeJ Taberani.

F: 43
674 Milsliimanltk

serili mi? Kandiller as1h m1? Gormek istiyorum. Kendisine selam ver,
selamm1 ahr, i~eri girmek i~in izin isterserr, kim oldugunu bilmeden,
seni i~eri almaz.» dedi. Yola ~1khlar, nihayet Yezid'in kap1sma vard1lar.
Yerfe:
« - Esselam'ii aleykiim.» dedi. Yezid de:
« - Ve aleykiim selam.» diyerek selam1i:u ald1. Yerfe':
« - Girebilir miyim?» diye miisaade istedi. Yezid:
« - Kimsin?» diye sordu. Yerfe' de:
« - Mii'minlerin emiri, senin cezam verecek olan!» dedi. Kap1 a~Il­
di. Bir de ne gorsiinler, i9erde masal anlatanlar, asi11 kandiller ipek
ve atlas yaygilar ... Bunlan goren Hz. Orner:
« - Yerfe, kap1y1 tut!» dedi. Yezid'irr ensesine bir klrba9 indirdi.
i9erde ne var, ne yok hepsini toplad1. Odanm ortasma YJgdi. Sonra da
oradakiler~:
«.:._Ben doniinceye kadar, kimse buradan aynlmasm! » dedi. Ora-
dan aynldilar. Hz. Orner:
« - Yerfe'! Amr b. As'a gidelim. Yamnda masal anlatarrlar var m1?
Yerlerde ganimet mallanndan ipek ve atlaslar serili mi? Kandiller asi-
h m1? Gormek istiyorum. Kendisine selam ver. Selamm1 ahr. i9eri gir-
mek i9in izin istersen, kim oldugunu ogrenmeden seni i9eri almaz.» dedi.
Nihayet, Amr'm kap1sma vardllar. Hz. Orner:
« - Esselamii aleykiim.» dedi. Amr da:
« - Ve aleykiimiisselam!» diyerek selamm1 ald1. Hi. Orner:
« - i9eri girebilir miyim?» deyince,
« - 'Kimsin?» diye sordu. Yerfe' de:
« - Mii'minlerin emiri, senin cezam verecek olan! » dedi. Kap1 a9Il-
d1. Bir de ne gorsiinler: i9erde, rnasal anlatanlar, kandiller, ipek ve at-
las yaygllar ... Hz. Orner:
« - Yerfe' kap1y1 tut!» dedi. Onun ensesine de bir klrba9 indirdi.
i9erde ne var, ne yok hepsini toplay1p ' odanm ortasma koydu. Sonra da:
« - Ben doniinceye kadar kimse yerinden k1p1rdamasm! » dedi. Ora-
dan aynld1lar. Hz. Orner:
« - Yerfe', seninle Ebu Musa'ya gidelim. Yamnda masal anlatan-
lar, ganimet mallanndan, karrdiller, yerlere serilmi~ yiin yaygllar var
m1, yok mu? Ogrenmek istiyorum. Yanma varmak i9in izin istersin, kim
oldugunu ogrenmeden sana miisaade etmez.» dedi. Onun yanma vardi-
lar. Onun yanmda da masalc1lar, kandiller, ganimet mallanndan yer-
lere do~enmi~ yiin yayg1lar vard1. Hz. Orner, ensesine bir k1rba9 indirir-
ken:
« - Sen de mi, ya Eba Musa!» dedi. Ebu Musa ise:
 Devlet idaresi 675

« - Ey mii'minlerin erniri! Bu gordiiklerin arkada~lanmm i~i. Ben

de onlarm kurbam oldum! » dedi. Hz. Orner:
<<- Peki, bunlar ne?» diye sordu. Ebu Musa:
« - Buralann halk1, bir kumandamn evinde boyle ~eylerin bulun-
masi gerektigine kani. Bu sebeple, biz de bunlara uyduk.» dedi. Hz.
Orner burada da, ne var, ne yok toplay1p, oda_nm ortasma y1gd1. Ora-
dakilere de:
« - Ben tekrar gelinceye kadar, kimse buradan d1~an ($Ikmasm! »
dedi. Buradan aynld1ktan sonra, Hz. Orner:
« - Yerfe', ~imdi seninle karde~ime gidelim. Onu da gorelim. Onun
yamnda masal anlatanlar, kandiller yok. Onun kap1s1 da kilitli degil.
Yerde oturur, atmm eyerine yaslamr. tlzerinde, kendisini soguktan dahi
koruyamayan ince bir elbise vard1r. Selam verirsin, selamm1 ahr. Ya-
nma girmek ic;;in izin istersin. Seni tammaya liizum hissetmeden mii-
saade eder.» dedi. Nihayet, onun evinin kap1sma vard1lar. Hz. Orner:
« - Esselamii aleykiim.» dedi. 0 da:
«---:- Ve aleykiim selam.» diyerek, sela1m ald1.
« - Girebilir miyim?» diyen Hz. Omer'e: 1
« - Girin.» dedi. Hz. Orner, kap1y1 ittigi zaman, kapmm kilitli ol-
madigmi gordii. ic;;eri girdiklerinde, oda karanhkti. Hz. Orner, karanhk-
ta etra£1 yoklamaya ba~lad1. Yastik olarak kullandigi atmm eyeriydi.
Altmda yatak diye bir ~ey yoktu. Yerde yatlyordu. S1rtmda ince bir kaf-
tandan ba~ka bir ~ey de yoktu. Ebudderda:
« - Bu kim? Mii'minlerin emiri mi?» diye sordu. Hz. Orner: ·
« - Evet! » dedi. Ebudderda:
« - Bir seneden beri, gozlerim yolda.» dedi. Hz. Orner:
« - Sana Allah merhamet etsin. Rahat ya~aman ic;;in sana ruhsat
vermedim mi? Sana bunu yapmad1m m1 ben?» dedi. Ebudderda ise:
« - Resuliillah'm bize ~oyle soyledigini hatirlamiyor musun, ya
Orner?» dedi. Hz. Orner:
« - Hangi hadis ?» diye sordu. Ebudderda:
« - Resuliillah, siz, yolcu gibi kendinize yetecek kadar diinya ma-
hyla idare edin, buyuruyor.» deyince, Hz. Orner:
« - Evet, hatirladim.» dedi. Ebudderda: ·
« - Boyle bir emirden sonra ne yapabiliriz ya Orner?» dedi. Bu-
nun iizerine Hz. Orner ve Ebudderda, sabaha kadar agladilar.168
ldarecilerin Halkm Durumu ile Alakadar Olmas1 :

Ebu Salih'il-Gifari anlatiyor: Hz. Orner, Medine'nin: kenar mahalle-

168 ibn-i Asrudr; Kenz'ill-U:nnnftl 7/77.

676 Miisliimanlzk

sindeki ya~h. ama bir kadmm, geceleyin bakiiDllll iizerine aldL Onun
suyunu ta~1yor ve i~lerini goriiyordu. Bir gece bu kadmm evine geldi-
ginde, kendisinden once birirrin gelip, kadmm ihtiya9larm1, arzulanm
yerine getirdigini gordii. Bunun iizerine, bir sonr9-ki gece bu ya~h ha-
mmm yanma erken gitti ve beklemeye ba~lad1. Bir de ne gorsiin: Ka-
dmm yanma gelip ihtiya9lanm kar~Ilayan, ~~lerini goren Ebft Bekr es-
Siddik, Halife! Hz. Ebu Bekr'i goriince gizlendigi yerden 91kan Hz. Orner:
«- Demek sendin ha?!» dedi. 169
Evzai anlatiyor: Hz. Orner bir gece, karanhkta Medine sokaklannda
dola~1rken, kendisini Taiba tamd1 ve takibe ba~lad1. Halife Orner, bir
evderr 91k1yor, digerine .giriyordu. Sabah olunca, Talha, onun girip 91k-
t1g1 evlerden birine gitti. Bir de ne gorsiin! Ya~h. ama, fel91i bir kadm!..
Talha, kadma:
« - Bu adam, geceleyin sana ni9in gelip gidiyor? » diye sordu. Ka-
dm da:
«- 0, ~u kadar giinden beri bana bakiyor. ihtiyac1m olan ~eyled ge-
tiriyor. Buradaki ihtiya9lanm1 kar~Ihyor.» dedi. Bunlan duyan Taiba:
_«- Anan sensiz kalsm, Talha! Utanmadan Orner'in kusurlanm ara-
mayfl kalki~Iyorsun hal..» dedi.170

Zahire Gore Hukiim Vermek :

Abdullah b. Utbe b. Mesud anlatlyor: Orner h. Hattab (r.a.) 1 ~oyle
derken i~ittim: «Resuliillah zamanmda gelen vahiylerle insanlann ayip-
lan ortaya konuyordu. Artik bugiin vahiy kesilmi~tir. $u anda biz yapti-
gmiz i~lerin zahirine bakarak hakk1mzda hiikiim veririz. Kimin yaptlgi
i~ler hay1rh ise, orra itimat eder, onu kendimize yakla~tlnnz. · Kalbin-
deki, kafasmdaki ~eylerle bizim alakam1z yok. Hei;"kes, bunun hesabm1
Allah'a verecektir. Kimin yaptl~ i~ler de kotii ve ~irkin ise, kalbinin te-
miz oldugunu soylese bile, ona itimat etmez, onu tasdik etmeyiz.» 171
Hasan-1 Basri anlatiyor: Hz. Orner, halka, ilk defa ~oyle hitap etmi$-
tir. Allah'a hamd ve sena ettikten sonra: <<Allah sizin yiikiiniizii benim
omuzuma yiikledi. Beni de sizin ba$lll1Za ge~irdi. iki arkada$Imdan son-
ra, sizin ba~m1za ge~tim, halife oldum. Burada bulunanlar bizzat bizimle
muhatap olurlar. Uzak diyarlarda bulunanlara da, iyi ve . gii~lii idareci-
ler tayin ettik. iyilik edenlere kar$1 biz de iyilikte bulunuruz. Kotiiliik
edenlerinse pe~ini birakmayiZ. Allah bizi, de sizi de affetsin! » dedU72

169 Hatib'iil Bagdadi; Miintehab 4/347.

170 Hilye 1/48.
111 Abdurrezzak; Kenz'iii-Ummal 3/ 147; Beyhaki 8/ 201; Buhari.
m ibn-i Sa'd 3/ 196; Kenz'iii-Ummal 3/ 147.'
 Devlet ldaresi 677

idarecileri Kontrol Etmek :

Tavits anlatlyor: Hz. Orner:
« - Size, tamd1klanmm en hay1rhsmi idareci tayin ettigimi, ken-
disine adaletle muamele yapmasm1 emrettigimi biliyor musunuz? Boyle
yapmakla vazifemi ifa etmi~ olur muyum?» dedi.
« - Evet.» dediler. Hz. Orner:
« - Hay1r! Emrettiklerimi, yerine getirip _getirmedigini kontrol et-
meden vazifemi ifa etmi~ olmam.» dedi.173

Seferdeki Ordularm Verine, Muayyen Bir Zaman Soma

Yenilerinin Gonderilmesi :
Abdullah b. Ka'b b. Malik el-Ensari anlatlyor: iran topraklannda
ba~lannda kumandanlanyla beraber, ensardan mi.ite~ekkil bir ordu bu-
lunuyordu. Hz. Orner her sene, oradaki orduyu geri <;ekip, yerine yeni
bir ordu gonderiyordu. Nasilsa, Hz. Orner, bir defasmda yeni bir ordu
gondererek, eskisini geri c;ekmeyi ihmal etti. Ordunun degi~tirilme vak-
ti gec;ince, bu cephede bulunan ordu dondi.i, Hz. Orner, ordu komuta-
mna izinsiz dondi.igu ic;in k1zd1. Allah'm Resuli.ini.in eshab1 olmalanna
ragmen, askerleri azarlad1. Askerler de:
«- Ya Orner! Sen, bizi ihmal ettin! Resuli.illah'm ordulan degi~tir­
mek hususundaki emirlerini bize tatbik etmedin!» dediler.174

Felaket Anlarmda, Devlet Ba~kanlarmm Vatanda~lar1yla

ilgili Tedbirler Almast :

Ebu Musa anlatlyor: Halife Hz. Orner, ~am'da halkm tauna yaka-
landigmi duyunca, Ebu Ubeyde'ye ~u mektubu yazde
«~u durumda benim sana ihtiyac1m var. Mutlaka seninle gori.i~mem
laz1m. Mektubum gece eline gec;erse, sabah1 beklemeden yola c;rk. Mek-
tubumu gi.indi.iz ahrsan, ak~ama kalmadan hareket et.»
Mektubu alan Ebu Ubeyde: «Halifenin, beni nic;in c;agirdigim biliyo-
rum. 0, bir giin mutlaka olecek olam ya~atmak niyetinde. Benim tauna
yakalanarak olmemi istemiyor.» dedi. Halife'ye ~u mektubu yazd1:
«Ben, islam ordusunun ba~mday1m. Ordunun ba~mdan aynlamam.
Senin beni c;ag1rma sebebini de biliyorum. Sen, mutlaka bir gi.in hayata
gozh~rini yumacak olam ya~atmak istiyorsun. Mektubumu ahnca, eski
kararmdan vazgec;, benim burada kalmama izin ver.»

m Beyhaki; tbn-i Asakir; Kenz'iil-Umm!H 3 j165. ·

174 Ebii Davut; Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 3/148.
 678 Miisliimanhk

Mektubumu okuyan Hz. Orner, gozJerinden yagmur gibi ya~ doke-

rek aglad1 Yamndakiler, kendisine:
« - Ey mi.i'minlerin emiri! Ebft Vbeyde Olmi.i~ mi.i?» diye sordu-
lar. Halife:
« - Hay1r, ama, olmeye mahkum! » dedi. Bunurr i.izerine ~u mek-
tubu yazd1: .
« Urdi.in topraklan, daha once yazd1~na gore, vebaya mi.isait bir
· yerdir. Cabiye, vebamn yayilmasma mi.isait degildir. Muhacirleri boyle
yerlere gander.»
Mektubu okuyan Ehu Ubeyde: «Bu, mi.i'minlerin emirinin emridir.
Dinleyip itaat edecegiz.» dedi. Bana, at1ma binerek, halki, mektupta
bahsedilen yerlere yerle~tirmemi emretti. Fakat bu s1rada benim hamm
da tauna yakaland1. Ehu Uheyde'ye gelip, durumu arrlatpm. Benim ya-
pacagim i~i kendisi yapt1. Halki tesbit edilen yerlere yerle~tirdi. Bu SI-
rada kendisi de tauna yakalanarak ruhunu teslim etti. Taun tehlikesi
de ortadan kalkt1.
Ehulmuveccih, Ehu Ubeyde kumandasmdaki ordunun otuz alti bin
civannda oldugunu, taun yi.izi.inden bunun alti bine indigini, gerisinin
~ehid oldugunu soyler.175

Devlet Ba!?kanmm ~efkatli ve Merhametli Olmas1 :

Ehu Cafer anlatiyor: Ehu tlseyd, Bahreyn'den Hz. Peygamber'e esir-

ler getirdi. Resuli.illah, esirler arasmdan bir kadmm'agladigmi gordi.i. Ve:
<<- Neyin var?>> diye s~rdu. Kadm, Ehu tlseyd'i . gostererek:
«- Oglumu satti. » ded:i.. Bunun i.izerine Resuli.illah, Ehu Useyd'e
«- Bu kadmm oglunu mu sattm?» diye sordu. Ehu tlseyd:
«- Evet! »
<< - Kime sattm? » diye sordu.
<< - Abs ogullanna. » diye cevap verdi. Resuli.illah:
«- Hemen atma atla, bu kadmm <;ocugunu getir! » diye em.cetti.176
Biireyde anlatiyor: Hz. Orner'in yamnda oturuyordum. Bir <;Ighk
· i ~itti . Ve kolesi Yerfe'e:
<<- Yerfe'!' Bu sesin mahiyeti ne, bir ogren! » dedi. Durumu ogre-
nip gelen Yerfe':
«- Annesi sahlmak istenerr, Kurey~ten ki.i<;i.ik bir kiz. » dedi. Bu-
nun i.izer ine Hz. Orner:

175 ibn-i Asakir; Kenz'ill-UmmiH 2/324. Miistedrek 3/ 263; EI-Bidaye 7/ 78; Taberl
4/201
176 ibn-i Ebi !>eybe; Kenz'ill-Ummal 2/229.
 Devlet idaresi 679

((- Bana, muhacirler ve ensan <;agirl» dedi. Aradan bir saat bile ge<;-
meden Hz. Omer'in evi muhacir ve ensar ile dolup ta~t1. Allah'a hamd
ve sena eden Hz. Orner:
« - Hz. Muhammed (s.a.v.) in getirdigi dinde, akrabalann arasm1
ay1rmak, akrabahk miinasebetlerini kesmek var mi?» diye sordu.
« - Hay1r! » dediler. Hz. Orner:
« - Fakat, bugiin bunun aramzda yaygmla~t1gm1 goriiyorum.» dedi.
Ve ~u ayeti okudu: «Siz miinafiklar, i~ba~ma gelecek clursamz, yeryii·
ziinde fesat pkarabilir; lns1mhk baglanm par~ayabilirsiniz.»rn Sonra
da ~oyle dedi:
« - Allah size bu kadar lutuflarda bulunmu~ken, bir kiZ <;ocugunun
annesini satarak, akrabahk baglanm kesmek kadar korkun<; bir ~ey var
m1?» dedi. Eshab: '
« - Bu mevzuda gerekli tedbirleri al.» dedi. Hz. thner de, valilerine,
hiir bir kimsenin annesinin satilmamasmi, bunun akrabahk baglanm ko-
parmak demek oldugu; helal olmad1g.m yazd1.178
Ebu Osman ei·Nehdi anlat1yor: Hz. Orner, Esed ogullanndan biri-
sini bir i~e memur etmek istedi. Bu zat, memuriyet belgesini almaya
geldiginde, Hz. Orner, yamna gelen <;ocugunu opiip seviyordu. Bu zat:
« - Cocuk da sevilir mi? Vallahi ben ~imdiye kadar, hi<;bir <;ocugu
opiip sevmedim.» dedi. Hz. Orner:
« - Senin insanlara kar~I merhametin yok. Ver ~u memuriyet bel-
geni. Bundan sonra, katiyyen memur olamazsm.» dedi. 0 da, memuri-
yet belgesini Hz. Omer'e geri verdi.179
Abdullah b. Sellam' dan gelen bir diger rivayette ~u ilave vard1r:
Hz. Orner, bu zata:
« - Senin kalbinde merhamet yoksa, benim giinah1m ne? Allah mer-
hametli kullanna merhamet eder.» dedi. Onu i~inden ald1. Ve, «Sen <;o-
cuguna kar~I ~efkatli, merhametli degilsin. insanlara nas1l merhamet
edeceksin?~> dedi.180

177 Muhammed 22.

178 lbn-i Miinzir; Miistedrek; Beyhaki Kenz'iil-Ummru 2/ 226.
179 Beyhaki 9f41; Hennad; Kenz'iil-UmmiH 3/ 165.
100 Deynuri; Kenz'iil-UnuruU 8f310
 HZ. PEYGAMBER VE ESHABIN ADALETi

Hz. Peygamber'in Adaleti :

Urve anlatlyor: Resultillah zamamnda, Mekke tizerine ylirtindtigli

giinlerde, bir kadm h1rs1zhk yapm1~t1. Kadmm kabilesi, tlsame b. Zeyd'e
gelerek, Resultillah'dan ~efaat dilemesini istediler. tlsame tekliflerini ka-
bul ederek Resultillah ile konu~tugu zaman, Resultillah'm <;:ehresi degi~­
ti ve:
« - Allah'm vaz' ettigi bir cezada (had) benimle pazarhk m1 yapi-
yorsun?» buyurdu. tlsame de:
« - Ya Resfrlallah, benim i<;:in Allah' tan af dile! » dedi.
Sabah olunca, Resultillah bir hitabede bulundu. Allah'1 Iay1k oldu-
gu ~ekilde ovdtikten sonra:
« - Sizden oncekiler, i<;:lerinden ~erefli birisi h1rs1zhk yapmca, ona
bir ~ey yapmamalan, zay1f, fakir birisi h1rs1zhk yapmca da, ona ceza
tatbik etmeleri sebebiyle helak olmu~lard1r. Muhammed (s.a.v.) i kudret
ve iradesiyle ya~atan Allah'a yemin ederim ki, ~ayet Muhammed'in klZl
Fatrma h1rs1zhk etmi~ olsayd1, onun elini de keserdim! » buyurdu.
H1rs1zhk yapan kadm1 getirterek elini kestirdi. Bundan sonra ka-
dmm hali dlizeldi ve evlendi. Hz. Ai~e der ki:
« - Bu kadm, eli kesildikten sonra, bana gelir giderdi. Ben de, is-
teklerini Resultillah'a iletirdim. »181
Ebu Katade (r.a.) anlatiyor: Resultillah ile beraber, Huneyn sava~I­
mn yapild1g1 yere dogru hareket ettik. Dli~manla kar~Ila~tigimiz zaman
bir ara mtisltimanlar gerilediler. Bu s1rada, bir mli~rikin bir mtisltima-
mn tepesine dikildigni gordtim. Arkasmdan boynuna bir hh<;: indirerek
z1rhm1 kestim. Olmti~ bir ceset gibi kucag1ma dli~tti, ve oldti. Resultil-
lah, beni Omer'e gonderdi. Kendisine yeti~tim ve:
,,_ Bu mtisltimanlara ne oluyor?» dedim.

1a1 Buhari; Miislim; EI-Bidaye 4/318; Ebu Davut; T11"lllizi; Nesei; :tbn-i Mace; Ter-
gib 4/26.
 Devlet idaresi 681'

« - Takdir-i iH'thi! » dedi. Sonra s~va~m gidi~i degi~ti. Miisliimanlar-

zafer kazand1lar. Resuliillah bir yere oturdu. Ve:
« - Herkes ~ahid (delil) getirmek sur€-tiyle oldiirdiigiiniin malm1.
alabilecektir! » buyurdu. 0 s1rada ben kalkhm, ve:
« - Bana kim ~ahitlik edecek?» dedim, oturdum. Resuliillah aym
sozleri tekrar etti. Ben de:
<<- Bana kim ~ahitlik edecek?» dedim, oturdum. Resuliillah yine·
aym sozleri tekrar etti. Ben yine: _
,,_ Bana kim ~ahitlik edecek?» dedim ve oturdum. Yine Resuliil-
lah aym sozleri tekrar etti. Ben de, kalktlm. Resuliillah:
« - Senin neyin var? Ya Ebu Katade!» diye sordu. Ben de, hadist(yi
anlathm. Orada bulunan bir zat:
,,_ Dogru soyliiyor! Onun alacag1 ~eyler berrde. i~te, istediklerini1
al! » dedi. Ebu Bekr:
« - Hay1r, olmaz. Madem ki, onun alacag1 ~eyler sende. 0 halde,.
Allah ve Resulii ugrunda sava~an birinin mallanmn iadesi i<;in karar
verilmesi laz1m. <;iinkii, kendi ald1klanm sana verecek.» dedi. Hz. Pey-
gamber de:
« - Ebu Bekr dogru soyliiyor. Onun mallanm ver.» dedi.
Bu zat, ald1klanm bana verdi. Ben de, bunlarla, Beni Seleme ara-
zisinde bir bah<;:e satm ald1m. Bu, benim, islama girdikten sonra, ka-
zandigim ilk miilkti.fr.1s2
Abdullah b. Ebi Hadred anla tiyor: Bir Yahudinin ben de . dort dir-
hem alacag1 vard1. Beni, Resfrliillah'a ~ikayet etti:
« - Ya Muhammed! Benim bu adamda dort dirhem alacag1m var.
Alacagimi vermek istemiyor.» dedi. Resuliillah:
« - Ona, hakkim ver! » buyurdu. Ben:
« - Seni Hak Dinle gonderene yemin ederim ki, bunu odemeye muk-
tedir degilim.» dedim. Yine:
« - Ona hakkm1 ver! » buyurdu. Ben:
« - Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin ederim ki, bunu
vermeye muktedir degilim. Hayber donii~ii, ganimet alabilirsem, odeye-
cegim.» dedim. Resuliillah, yine:
« - Ona hakkm1 ver! » dedi. Resuliillah bir ~eyi ii<;: defa soyledigi
zaman, kar~ISinda ba~ka bir ~ey soylenmezdi. <;ar~Iya gittim. Ba~1mda
sank, iizerimde de h1rka vard1. Ba~Imdaki sar1g1 etek yapt1m. H1rkam1
<;:1kard1m. «Hirka almak isteyen var m1?» diyerek dola~t1rd1m. Dort
dirheme sattim. Ya~h bir kadm bei_lim halimi goriince:

i82 Buhari; Miislim 2/86; Ebu Davut 2/16; Tirmizi 1/202; ibn-i Mace 209; Beyha--
ki 9/50.
,682 M iislilmanltk

« - Ne bu vaziyet, ey Resuliillah'm arkada~l?» diye sordu. Ben de

· d urumu anlattlm.
« - AI, o h1rka yerine bu h1rkay1 giy.» dedP83
Ummii Seleme anlatlyor: Ensardan iki ki~i, Resuliillah'a gelerek.
iizerinden uzun zaman ge9mi~, kime ait olduguna clair hi9bir delil bu-
lunmayan bir miras meselesinde birbirlerinden davac1 oldular. Resu-
]ullah:
« - Siz, benden bir talepte bulunuyorsunuz. Ben de, bana vahiy gel-
·meyen hususlarda, kendi anlay1~1ma gore karar veririm. Birinizin ileri
siirdiigii delile gore, karde~inin hakki kendisine ge9ecek ~ekilde karar
-vermi~sem, o bu fazlahg1 almasm. <;iinkii, ben bu karanmla, ona kl-
·yamette boynuna takarak getirecegi bir ate~ par9as1 vermi~ olurum.»
''buyurdu. Bunun iizerine bu iki zat aglad1. Her biri:
« - Ya Resulallah! Benim hakk1m onun olsun.» dedi. Resuliillah ise:
« - Mademki boyle diyorsunuz. Gidin. Hakkm kime ait oldugunu
~ara~tmn. Miinazaah mah ikiye boliin. Kur' a 9ekin. Birbirinize hakkmlZl
helal edin.» buyurdu.184
Ebu Said (r.a.) anlatiyor: Bir Bedevi, Resuliillah'a gelerek, kendisi-
·nin Re.suliillah'da alacag1 oldugunu iddia etti. Ve bu hususta 1srar etti:
« - Alacag1mi vermezsen seni s1k1~tlnnm.» dedi. Bunun iizerine,
'Resuliillah'm eshab1 onu azarlad1:
<<- Ne yap1yorsun?! Kiminle konu~tugunu biliyor musun?» dediler.
Bedevi ise:
« - Ben hakk1m1 istiyorum.» dedi. Hz. Peygamber:
<<- Hak sahibiyle beraber olmak yok mu?» buyurdu. Havle bt.
Xays'1 9ag1rtt1 ve kendisine:
« - Eger hurman varsa bize biraz odiin9 hurma ver. Bize de hurma
·gelince, borcumuzu oderiz.» buyurdu. Havle:
<<- Hay hay, anam babam sana kurban olsun, ya Resulallah! » dedi.
Hurmay1 getirdi. Resuliillah da, Bedeviye fazlas1yle hakhm odedi. Be-
devi:
<<- Sen, hakkm1 tam olarak verdin, Allah da, sana eksiksiz versin.»
dedi. Resuliillah:
« - Boyle kimseler, insanlarm en se9kinleridir. Sunu unutmaym:
Zay1fm hakhm, kolayhkla alamadigi bir millet, ~erefli olamaz! » bu-
-yurdu.1S5 . .
Havle bt. Kays -Hz. Hamza'mn hamm1- anlat1yor:

·183 ibn-i Asakir; Keriz;iil-Ummal 3/181; Miisned-i Aluned b.Hanbel; EI-isabe 2/295.
~84 ibn-i Ebi !>eybe; Ebil. Said en-Nakka~; Kenz'iil-Uf11111lil 3j812.
,lfl5 ibn-i Mace; Bezzar; Taberani; Tergib 3 j271.
 Devlet ldaresi 683

Resuli.illah'm Beni Saide kabilesinden bir adama bir vesak186 hurma

borcu vard1. Adam gelip, hurmasm1 istedi. Resullillah da, ensardan bir
zata, bu adama olan borcunu odemesini emretti. Bu ziH, hurma borcunu
odemek istediginde, alacakh, kabul etmedi Ve:
« - Resuli.illah'm hi.ikmi.ine raz1 olmuyor musun?» dedi. 0 zat da:
<<- Evet, Resuli.illah'dan daha adil ulam var m1?» dedi. Bunun i.ize-
rine gozleri ya~aran Resuli.illah:
« - Dogru soyledi. Kim benden daha adil olabilir?!.. Zay1fm, kuv-
vetlisinden hakkm1 kolayhkla alamad1g1 bir millete Allah ~eref bah~et-
mez.» buyurdu. Sonra da: ·
« - Ya Havle! Ona soz ver. Onun alacagm1 ode. Alacakhsm1 raz1
etmeyen bon;luya, yeryi.izi.indeki ve denizdeki hayvanlar beddua eder.
Elinde olup da, borcunu .geciktirdigi her gi.in i<;in iki gi.inah yazar.» bu-
yurdu.187

Hz. Ebu Bekr es-S1ddik'm Adaleti :

Abdullah b. Amr b. As anlatlyor: Hz. Ebu Bekr es-Stddik, bir ~uma

''
gi.ini.i ayaga kalkt1:
« - Yann sabah, zekat develerini getirin, taksim edecegim. Kimse
miisaade alma dan yamm1za gelmesin! » dedi.
Bir kadm da, kocasma:
«- Bu yulan al. Belki Allah, bugiin bize bir deve verir.» demi~. Bu
adam geldigi zaman Hz. Ebu Bekr ile Hz. Orner, develerin yanma gidiyo.r-
du. 0 da onlarla beraber develerin yanma vard1. Hz. Ebu Bekr donerek:
«- Ni<;in yamm1za geldin?» diye azarlad1. Elinden yulan ald1. Bir
de kendisine vurdu.
Hz. Ebft Bekr, develeri taksim i~ini bitirince, adam1 <;ag1rt1p, ald1g1
yulan geri verdi. Ve:
<<- intikammi al.» dedi. Hz. Orner:
<< - intikam alamaz. Boyle ~eyleri adet haline getirme! » dedi. Hz.
Ebu Bekr:
<<- Yann klyamette, Allah'm huzurunda kim beni kurtarabilir?»
dedi. Hz. Orner de:
<< - Onun gonli.ini.i al. » dedi. Hz. Ebu Bekr, kolesine bir deve ve
tahmlanm, bir kadife kuma~ par<;asi, bir de be~ dinar getirmesini em-
reJti. Bunlarla o zatm gonli.ini.i ald1. 188

186 Vesak: Altm1~ sa' tutannda bir cil~ii birimi.

187 Taberiini; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Tergib 3/270.
188 Beyhaki; Kenz'iil-Ummai 3/ 127.
684 M ilslilmanltk

Hz. Orner ei-Faruk'un Adaleti :

~a'bi anlatiyor: Hz. Orner'le, tlbey b. Ka'b arasmda bir anla~mazhk

vard1. Hz. Orner:
« - Ararmzdaki bu meselenin halli i~in bir hakem sec;elim.» dedi.
ittifakla Zeyd b. Sabit'i hakem sec;tiler. Yanma gittiler. Hz. Orner:
« - Aram1zdaki meseleyi halletmen ic;in sana gddik.» dedi. Biitiin '
davalar onun evinde halledilirdi ic;eri girdiklerinde Zeyd, Hz. Omer'in
altma minder sererek yanma oturtmak istedi. Hz. Orner:
« - Bu, ~imdi verecegin hiikiimde, yaptlgm ilk adaletsizliktir. Ben
hasm1mla beraber oturacag1m.>> dedi. tlbey iddiasmi ileri siirdii. Orner
kabul etmedi. Zeyd, Ubey'e:
« - Halifeyi yeminden muaf tut. Halifenin d1~mda bir kimse ic;in
boyle bir teklifte bulunmam.» dedi. Buna ragmen Hz. Orner yemin etti.
Sonra da yemin ederek:
« - Orner'le herhangi bir miisliimana yanmda e~it muamele yap-
madikc;a Zeyd'e clava gotiiriilmemelidir.» dedi.189
Zeyd b. Eslern anlatiyor: Abbas b. Abdiilrnuttalib (r.a.) m, Medine
Mescidi'nin yamnda bir evi vard1. Hz. Orner, Abbas'a:
« - Bu evi bana sat.» dedi. Evi mescide ekleyerek, mescidi biiyiit~
mek istiyordu. Hz. Abbas, evi, Hz. Omer'e satmad1. Hz. Orner, bu sefer:
« - Bari onu bana hi be etl » dedi. Hz. Abbas yine kabul etmedi.
Bu sefer Hz. Orner:
« - 0 halde, evini mescide ilave ederek, mescidi sen geni~let.» dedi.
Hz. Abbas bur.u da kabul· etmedi. Hz. Orner:
« - Bunlardan birini yapmaya mecbursun! » dedi. Abbas, hic;birini
kabul etmedi. Hz. Orner:
« - 0 halde bu meseleyi halletmek ic;in bir hakem sec;elim.» dedi.
tlbey b. Ka'b'1 hakem sec;tiler. Meseleyi ona anlattllar. tlbey, Hz. Orner'e:
« - Abbas'm nzas1 olmadan, onu evinden <;Ikaramazsm.» dedi.
Hz. Orner:
« - Bu hiikmiiniin mesnedini Allah'm kitabmda m1, Resuliiniin siin~
netinde mi buluyorsun?» diye sordu. tlbey:
« - Resuliillah'm siinnetinde buluyorum.» dedi. Hz. Orner:
<<- Nedir?» diye sordu. Ubey:
<<- Resuliillah'1 ~oyle derken i~ittim. Hz. Davud'un oglu Siileyman
peygamber, Beytiilrnakdis'i in~a ederken, yapt1g1 duvarlar daha bitme-
den )'Ik1hyordu. Allah kendisine, nzas1m almadikc;a bir kimsenin hakk1
olan arazide, hic;bir ~eye in~a edilmemesini vahyetti.» Bunun iizerine

VR ibn-i Asakir; Beyhaki; Kenz'iil-Ununftl 3/174; 3/181.

 Devlet ldaresi 685 ·

Hz. Orner, davasm1 da tlbey'in yakasm1 da b1rakt1. Bu ha.diseden sonra,

mescidi Hz. Abbas geni~letti. 190
Said b. Miiseyyib' den gelen bir diger rivayette ilave vard1r: ... Hz.
Orner ile Hz. Abbas meseleyi tlbey'e anlatt1klan zaman, tlbey ~oyle dedi:
«- Hz. Davud'un oglu Hz. Siileyrnan'a Allah, Beytiilmakdis'i in~a
etmesin:i vahyetti. Birisinin arsasn1.1 satm ald1. Parasm1 odedigi zaman
adam: «Bana verdigin mi, yoksa benden aldigm m1, daha degerli?» diye
sordu. Hz. Siileyman: «Senden ald1g1m daha degerli.» dedi. Adam: «0
halde arsa)'l vermiyorum.» dedi. Hz. Siileyman eskisinden daha fazla bir
fiyat verdi. Adam ilk sordugu sorulan iki, ii<; defa daha tekrar etti. Niha-
yet Siileyrnan (a.s.): «Ben senin karanna gore bu arsay1 satm alacag1m.
Ba11a hangisinin degerli oldugunu sorma.» dedi. Arsay1, onun dedigi fiyat-
tan satm ald1. Adam, onikibin kantar altma satanm, demi~ti. Bu kadar
paray1 odemek, Hz. Siileyman'm goziinde biiyiimii~tii. Bunun iizerine Al-
lah, kendisine ~unlan vahyetmi~ti: «Eger kendi malmdan vereceksen, sen
bilirsin. ~ayet bizim rlZlk olarak ihsan ettigimizden vereceksen, o ne de-
mi~se onu ver.» Hz. Siileyman da oyle yapt1. «Ben, Abbas'm ~1zas1 alma-
dan evinin ahnamayacagma karar veriyorum.» Bunu duyan Hz. Abbas:
«- Madero ki, benim lehime hiikiim verdin. Ben de, evimi sadaka-i
cariye191 olarak miisliimanlara biraklyorum.» dedi.192
Abdullah b. Orner anlatlyor: Karde~im Abdurrahman ve Ebu Servea
ad1yle maruf Ukbe b. Haris, Hz. Orner' in hilafeti zamanmda -MlSlr' da
iken- bir gece i<;mi~ler ve sarho~ olmu~lard1. Sabah olunca da, Amr
b. As'a -o, M1s1r valisidir- gitmi~ler ve:
«- Bizi temizle.193 Zira biz, i<;erek sarho~ olduk.» demi~ler. Kar-
de~im bana da sarho~ oldugunu soyledi. Ben de:
«- Eve gir, seni temizleyeyim.» dedim. Amr'a vanp, meseleyi an-
lattlklanndan haberim yoktu. Karde~im, Amr'1 da bu i~ten haberdar
ettigini soyledi. Karde~ime:

190 1\bdiirrezzak.
191 Hz. Peygamber (s.a.v) ~oyle buyurur: «insan oglu oldiigu zaman amel defteri
kapamr. Ancak ii9 gurup kimsenin, sadaka-i cariye ( devamh bir hay1r miies-
sesesi); faydah bir ilim; hay1r dua eden salih bir evlad b1rakamn amel defteri
kapanmaz.,. (Miislim, Vasiyet, 14. bah; Ebu Davut Vasaya 14. bah; Nesei Vasaya
8. bah) i~te buradan Hz. Abbas'm yapt1g1 hayir, bu hadiste belirtilen sadaka-i Ca-
riyeye girmektedir.
192 Abdiirre:Q:ak; Kenz'iil-Umma.J. · 4/260; ibn-i Sa'd 4/13; ibn-i Asa.J.dr: Beyhaki;
Miistedrek.
193 Burada, Temizlemekten mak~at, l;'eriatm emrettigi cezamn tatbik edilerek, in-
samn i~iedigi su9un vebalinden kurtulmas1; Obiir aleme diinyada cezas1 9ekil-
. meyen bir giinah birakmamasidir.
686 Milsliimanhk

« - Bugiin, herkesin huzurunda sa~lanmm kesilmesindense, ben se-

nin sa~lanm evde keseyim.» dedim. 0 zaman, ceza (had) ile beraber
sm;lunun sa~lan da kesilirdi. Eve girdik. Karde~imin sa~larm1 elimle
kestim. Amr da onlara dayak atma cezasm1 tatbik etti. Hadiseyi duyan
Halife Hz. 'O rner, Arnr'a mektup yazarak, Havutlu bir deve iizerinde
Abdurrahman'm gonderilmesini istedi. Arnr da bu emri yerine getirdi.
Abdurrahrnan, Medine'ye vannca, bir de babas1 Hz. Orner, .ona dayak
cezas1 tatbik etti. Aynca da, kendisine yakmhg1 sebebiyle cezalandirdi.
Sonra da geri gonderdi. Aradan bir ay ge~meden kendi eceliyle vefat
etti. Herkes, Hz. Omer'in dayag1 sebebiyle vefat ettig.i ni samr. Halbuki,
Hz. Omer'in dayagmdan degil, eceliyle olmii~tiir. 194
Hasan-1 Basri anlatiyor: Orner b. IJattab, kocas1 olmayan, herkesin,
evine serbest~e girip ~Iktlg1 bir kadm1 ~a~rtti. <;iinkii Hz. .Orner, kadi-
nm durumunu begenrhiyordu. Kadma:
« - Orner'e git, seni ~ag1nyor!» denildiginde, kadm:
« - Eyvahlar olsun! Orner'den ~ekecegim var.» dedi. Yolda gider-
ken, korkusundan sanciland1. Bir eve girerek, orada zamans1z dogum
yapti. <;ocuk bir iki bagm~tan sonra oldii. Hz. Orner, durumu Resuliil-
lah'm eshab1yla isti~are etti. Bazilan, bu olay sebebiyle, kendisine bir
~ey terettiib etineyecegini, ~iinkii kendisinin bir yol gosterici ve kotiileri
hizaya getirici oldugunu soyledi. Mecliste bulunan Hz. Ali susuyordu.
Hz. Orner, Hz. Ali'ye:
-<<- Sen ne dersin?» diye sordu. Hz Ali:
« - Eger bunlar kendi gorii~lerini soyliiyorlarsa, gorii~leri hatah.
~ayet senin arzuna uygun soyliiyorsa, bu sana dogruyu gostermek de-
mek degildir. <;ocugun diyetinin verilmesi gerektigi gorii~iindeyim. <;iin-
kii, kadm1 korkutan sensin. Senin yiiziinden kadm, <;ocugunu dii~iirdii.»
dedi. Hz. Orner de, Hz. Ali'ye, ~ocugunun diyetinin Kurey~ten .t oplana-
rak verilmesini emretti. <;iinkii bu, hata ile oldiirme s1mfma giriyordu.195
Ata anlatiyor: Hz. Orner, valilerine, idarecilerine, hac mevsiminde
gelmelerini emrederdi. Herkes topland1g1 zaman da:
«- Ey insanlar! Ben valilerimi, idarecilerimi sizin topraklanmza,
mallanmza ve namuslanmza zarar versin diye gondermedim. Sizin me-
selelerinizi halletmesi, ganimetlerinizi aramzda payla~tirmasi i<;in gon-
derdim. Kime bunun d1~mda bir ~ey yapilmi~sa, ayaga kalksn:p dedi.
Bir adam ayaga kalkarak:
« - Ey mii'minlerin emiri, valin bana yiiz k1rba~ vurdu.» dedi.
Hz. Orner, valiye: ·

t94 Abdiirrezzak; Beyhaki; Miintehab 4/ 420; 422; :ibn-i Sa'd.

t95 Abdiirrezzak; Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 7/300.
 Devlet ldaresi 6811

«- Nic;in vurdun?» diye sordu. Adama da,

«- Kalk sen de ona vur.» deai. Bunun i.izerine Amr b. As ayaga
kalkarak:
« - Ey mi.i'minlerin emiri! Eger boyle yapmaya kalkarsan, ~ikaye­
tin ard1 aras1 kesilmez. Ve bu, senden sonra gelenlerin uymak mecburi--
yetinde kalacag1 bir adet olur. » dedi. Hz. Orner:
<<- Resuli.illah'm, kendi ~ahsmda kisas yaptigm1 gordi.igi.im halde;
ben k1sas yapmayay1m m1?» dedi. Amr:
,,_ Onu bize b1rak, biz kendisini raz1 ederiz.» deyince, Hz. Orner:
« - Haydi, onu raz1 edin, oyleyse.» dedi. Her k1rbac; vuru~una ikii
dinar olmak i.izere iki yi.iz dinar diyet vererek onu raz1 ettiler. 196
Hz. Enes anlatiyor: .M1s1rh birisi, Hz. Orner'e gelerek:
<<- Ey mi.i'minlerin emiri! Zuli.imden kac;arak sana sigmiyorum.»·
deyince, Hz. Orner de: .
« - Tam yerine s1gmdm! » dedi. M1s1rh:
« - Amr b. As'm oglu ile yan~a girdik. Ben, onu gec;tim. Yan~tan
sonra, «Ben, ~ereflilerin ogluyum!» diyerek beni klrbac;la dovmeye ba~-­
ladi.» diye hadiseyi anlatt1. Hz. Orner, Amr'a, oglunu yanma ahp gel-
mesi ic;in mektup yazd1. Amr gelince, Hz. Orner:
« - M1s1rh nerede? AI ~u kamc;Iyi, sen de ona vur.» dedi. Hz. Orner:·
« - $ereflilerin ogluna vur.» derken, M1s1rh da Arnr'm ogluna vu-
ruyordu. Vallahi vuru~lan da ho~umuza gitmiyor degildi. Dayanamaya-
rak, <<Yetsin art1k!» dedigimiz zaman, b1rakt1. Hz. Orner, M1s1rhya:
« - $imdi de Amr'm c;1plak kafasma vur! » dedi. M1s1rh da:
« - Beni cloven, onun oglu idi. Ben de ondan intikamimi ald1m.»'
dedi. Hz. Orner, Amr'a:
« - Analarmm hi.ir dogurdugu insanlar1 ne c;abuk da kolele~tiriyor­
sunuz» diye <;Iki$tl. Amr:
« - Ey mi.i'minlerin emiri! Ben durumu bilmiyordum. Hadise bana
aksetmedi.» diye cevap verdU 97
Yezid b. Ebu Mansur anlatlyor: Hz. Orner, Bahreyn valisi ibn-l
Carftd'un -veya ibn-i Ebi Carftd- Ediryas admda bir adam1 yakalay1p,
di.i$man adma casusluk yaptig1 ve di.i~mana s1gmma niyetinde oldugu·
gerekc;esiyle, boynunu vurdugunu duydu. Ediryas, boynu vurulmak i.ize-
reyken:
«- Nerdesin, ya Orner! Nerdesin ya Orner! » diye bagm:lli$tl. Hz.
Orner, valisine mektup yazarak, Medine'ye gelmesini emretti. Valiyi'
beklemekteyken o, elinde bir m1zrakla geldi. Orner.'in huzuna girdi..
Hz. Orner:

196 ibn-i Sa'd 3/211; ibn-i Raheveyh; Miintehab 4j419~

197 ibn-i Abdilhakem; Miintehab 4/420.
;'688 Miisliimanlzk

<<- Ediryas'r ne yaptm! Ediryas'r ne yaptm! » diyerek, valinin te-

pesine dikildi ve mrzrakla vurdu. Vali:
« - Ey mii'mirrlerin emiri! 0, miisliimanlarm srrlanm dii~manlara
_yazryor ve onlara srgmmak niyetindeydi.» dedi. Hz. Orner:
<<- Onu, niyetinden dolayr oldiirdiin, oyle mi? Hangimizin kalbin-
de kotiiliik yok? Eger, bunun adet haline ge.lme korkusu olmasa, bu
sebeple seni oldiirlirdiim.» dedi.l98
Zeyd b. Vehb anlatryor: Hz. Orner elleri kulaklannda:
<<- imdadma hayrr mr! imdadma hayrr mr! » diye bagrrarak <;1kt1.
Jlalk:
« - Ne olmu~?» diye sorunca, birisi:
« - Valilerden birisinden bir pasta geldi. islam ordusu bir nehirden
ge<;ememi~, sal da bulamamr~lar. Kumandan, bana nehrin derinligini
bilen bir adam bulun, demi~. Kendisine bir ihtiyar getirilmi~. Adam, mev-
sim soguk oldugu i<;in, suya girmekten <;ekiniyorum, demi~. Kumandan,
adamr zorla suya itmi~. Soguktan ii~iiyen adam da: Nerdesin Orner! diye .
bag1rmaya ba~lam1~ ve bogulmu~. Kumandan, durumu Hz. Orner'e yaz-
IDI~. Daha sonra da kumandan geldi. Hz. Orner birka<; giin onunla ko-
nu~madi. Oradan gelenlerden birisine k1zmca da, boyle bag1rd1.» dedi.
Hz. Orner, gelen kumandana:
<<- Kanma girdiginiz adamm kabahati neydi?» diye sordu. Ku-
mandan:
« - Ey mii'minlerin emiri! Onu kas1th olarak oldiirmedik. Nehiri
ge<;ecek bir ~ey bulamaymca, suyun derirrligini ogrenmek istedik. <;iin-
kii, ~u ~u topraklan fethetmi~tik, ge<;memiz laz1md1.» deyince, Hz. Orner:
,,_ Bir miisliiman: hence, getirdigin her ~eyden daha onemlidir;
Eger, adet olacagmdan korkmasam, boynunu kopanrd1m. Bu adamm
.ailesine diyetini ver. Haydi <;Ik. Seni gormek istemiyorum! » dedi.l99
Cerir anlatryor: Ebu Musa'mn kumandasmdaki ordu, bir iniktar ga-
nimet ele ge<;irdi. Ebu Mtisa, herkese hakkim tam' olarak verirken bir ta-
. nesine paym1 eksik verdi. Adam da, paymm tamamm1 almakta 1srar etti.
Bunun iizerine Ebu Musa ona, yirmi kirba<; vurdu ve sa<;mi kesti. Adam
-da kesilen sa<;mi toplay1p, cebine koydu ve Hz. Orner'e gitti. Hz. Orner'
in yanma vannca, sa<;lanni cebinden <;Ikararak, online attl. Hz. Orner:
«- Neyin var?» diye sordu. Adam da hadiseyi oldugu gibi anlatt1.
·Olanlan dinleyen Hz. Orner., Ebu Musa'ya ~u mektubu yazd1:
«Selamiin aleykiim!.. Falan oglu falan, bana bir hadise anlatt1. Eger
bu i~i halkm oniinde yapm1~san, sen de halkm online otur, bu adam

198 jbn-i Cerir; Kenz'iil-Ummal 7/298.

199 Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 7/229.
 Devle:t ldaresi 689

senden octinii alsm. $ayet, bunu tenha bir yerde yapm1~san, tenha bir
yere otur, boylece senden ociinii alsm.»
Mektup, Ehft Musa'ya verildigi zaman, Ebft Musa k1sas i<;in oturdu.
Bunu goren adam:
« - Allah nzas1 i<;in onu affettim.» dedi.200
Hannavi anlatiyor: Orner b. Hattab, Firftz ed-Deylemi'ye ~u mek-
tubu yazd1: _
«... Halis unla hal yedigini duydum. Bu mektubumu ahr almaz,
vakit kaybetmeden gel. Allah yolunda sav~.»
Firuz geldi. Hz. Orner'in yanma girmek i<;in izin istedi. Kendisine
izin verildi. Hz. Orner'in yanma girmek iizereyken, Kurey~ten bir gen<;
kendisini siki~tirdi. Firuz da elini kald1rarak, bu gencin burnuna vurdu.
Burnu kanayan gen<;z, Hz. Orner'in huzuruna girdi. Hz. Orner:
« - Bunu sana kim yapti?» diye sorunca, gen<;:
« - Firuz! » dedi. 0 s1rada Firuz da kap1dayd1. Hz. Orner, Firuz'un
i<;eri girmesine miisaade etti. Firuz i<;eri girdiginde:
« - Bu ne, ya Firuz! » dedi. Firuz:
« - Ey mii'minlerin emiri! Biz heniiz kralhktan yeni kurtulduk. Ay-
nca da, sen bana mektup yazdm, ona degil. Bana i<;eri girme izni ver-
din, ona degil. Halbuki o, bana miisaade edilen zamandan benden once
girmek istedi. i:~te olanlara sebep bu idi.» de_di. Hz. Orner:
« - K1sas gerekir.» deyince, Firuz:
«- Mutlaka mi?» diye sordu. 0 da:
« - Mutlaka! » dedi.
Firuz diz <;oktii. Gen<; de, kisas yapmak i<;in ayaga kalkti. Bu si-
rada, Hz. O~er:
«- Ey gen<;! Dur. Sana Resfrliillah'dan duydugum bir ~eyi anlata-
yim: Bir sabah Resuliillah'I ~oyle derken i~ittim: «Bu gece yalanc1 pey-
gamber Esved-i Ansi oldiiriildii. Onu, Firuz ed-Deylerni admda salih bir
kul oldiirdii.» $imdi, Resuliillah'm bu miibarek sozlerini i~ittikten ' sonra
da, ona klsas yapmay1 dii~iiniiyor musun?» dedi. Gen<;:
«- Resfrliillah'm bu miibarek sozlerini duyduktan sonra, onu af-
fettim.» dedi. Bunun iizerine Firuz, Hz. Orner'e:
«- Benim su<;umu itirahm, onun da, kendi nzas1yle beni affet-
mesi, beni giinah1mdan kurtanr mi?» diye sordu. Hz. Orner:
«- Evet! » diye cevap verdi. Firuz:
« - Oyle ise, kihcimi, at1m1, otuz bin dirhem degerindeki mahm1
ona hibe ediyorum. Sen de ~ahitsin.» dedi. Hz. Orner:

:m Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 7/299.

F: 44
 690 Miisliimanltk

« - Bir miikafat kaqahgmda affetmi~ oldun, ey Kurey~li! Mah da

aldm.» dedi. 201
ibn·i Abbas anlatiyor: Bir cariye, Orner b. Hattab'a gelerek:
« - Efendim, beni giinah i~lemekle itham etti. Bu sebeple beni ate-
~in iizerine oturttu, tenasiil uzvum yandl.» diye ~ik1yet etti.
Hz. Orner:
« - Seni, sw;:u i~lerken gordii mii?» diye sordu. Kadm:
<<- Hay1r! » dedi. Hz. Orner:
« - Sen kendisine herhangi bir itirafta bulundun mu?» diye sordu.
Kadm:
« - Hay1r! » dedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
«- Onu bana ga~nn! » dedi. Adami goriince:
<<- Obiir alemde Allah'm verecegi azap ile mi, diinyada ceza ver-
meye kalkworsun?» dedi. Adam:
« - Ey mii'minlerin emiri! Onu zina yapmakla itham ettim.» dedi.
Hz. Orner:
«- Yaparken gordiin rnii?» diye sordu. Adam:
«- Hay1r! » dedi. Hz. Orner:
« - 0 sana, bu hususta bir itirafta bulundu mu?» diye sordu. Adam:
« - Hay1r! » diye cevap verdi. Bunun iizerine, Hz. Orner:
« - Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin e'd erim ki, eger
Resuliillah: «Kolesinden dolay1 efendisine, gocugundan dolay1 babasma
k1sas yap1lmaz.» buyurmasayd1, mutlaka k1sas tatbik ederdim.» dedi.
Kendisine yiiz k1rba<;: vurdu. Cariyeye de:
« - Git, Allah nzas1 i<;:in sen de hiirsiirr. Allah ve Resuliiniin hima-
yesindesin artik. Resuliillahm ~oyle buyurdugunu i~ittim: Ate~te yah-
Ian ve kendisine miisle yapilan hiirdiir, Allah ve Resuliiniin himayesin-
desin.» dedi.202 .
Mekhul anlatiyor:
Ubade b. Sarnit, bir Nabtiyi gag1rarak, Beytiilrnakdis'in kap1Slnda
hayvamm tutmasm1 istedi. Nabti bu istegi yerine getirmedi. Ubade de,
Nabtiyi dovdii ve yaralad1. Nabti, Ubade b. Sarnit'i Hz. Orner'e ~ikayet
etti. Hz. Orner, Ubade'ye:
«- Bu adama ni<;:in bunlan yaptm?» diye sordu. Ubade:
« - Ey mii'minlerin emiri, ana hayvan1m1 tutmasm1 emrettim, yap-
mad!. Ben de sinirli bir adam1m, onu dovdiim.» dedi. Hz. Orner:
«- · Otur, sana da k~sas yapilacak!» dedi. 0 s1rada Zeyd b. Sabit:

201 ibn-i Asakir; Kenz'iil-UmmM 7/83.

202 Taberani; Kenz'iil-Ummal 7/299 (Bu tarz hiirriyete kavu~an kOlelere, eski efen-
dileri gerekli yardmu yapmakla miikelleftirler.)
 Devlet idaresi 691

«- Bir kole ic;:in karde~ine klsas m1 tatbik ediyorsun?» dedi. Hz.

Orner de, 1nsastan vazgec;:erek, Nabtiye diyet verilmesine karar verdi. 203
Siireyd b. Gafle anlat1yor:
Hz. Orner $am'a geldiginde, yamna ehl-i kitaptan bir adam geldi.
Ve:
« - Ey mii'minlerin emiri! Bir mii'min, beni bu hale getirdi. -Do-
viilmii~ ve yaialanmi~ bir haldeydi-» dedi. Hz; Orner bu hadiseye fev-
kalade klzd1. Suheybe:
« - Git, bu adam1 bu hale getireni bul, getir!» dedi. Suheyb, bu
adam;r doviip, ba~m1 goziinii yaralayanm Avf b. Malik el-E~cei oldugunu
goriince, ona:
« - Mii'minlerin emiri sana fena klzd1. Muaz h. Cebel'i al, yanma
oyle git, senin namma o kopu~sun. (:iinkii, halifenin seni dinlemeden,
herhangi bir ~ey yapmasmdan korkuyorum.» dedi. Hz. Orner, namaz1
kildirdiktan sonra:
« - Suheyb nerede? Adami getirdin mi?» dedi , Suheyb:
« - Evet!" diye cevap verdi. Avf, Mm1z'I getirmi~ ve hadiseyi de
ona anlatmi~ti. Muaz:
« - Ey mii'minlerin emiri, istedigin adam, Avf b. Malik'tir. Onu
dinlemeden herhangi bir ~ey yapma.» dedi. Hz. Orner:
« - Onunla senin ne miinasebetin var?» dedi. Bunun iizerine Avf:
« - Ey mii'minle'rin emiri, bu adam1, merkebinin iizerinde, i~ine
giden miisliiman bir kadmm pe~ini takip ederken gordiim. Hayvamn
kadm1 dii~iirmesi ic;:in e~ege l;>ir ~eyler diirtiiyordu. Kad1m, boyle dii~ii­
remeyince, itti. Kadm dii~er dii~mez de, ona sald1rd1. Bu adam1 bu hale
getirmemin sebebi budur.» dei. Hz. Orner:
« - 0 halde, o kadm1 getir. Bu sozlerini dogrulasm.>> dedi. Avf,
o kadmm evine gitti. Bu kadmm babas1 ve kocas1: -
<<- Biz, yakmimizm, ay1bmm ortaya c;:Ikmasmi istemeyiz.» dediler.
'Kadm ise: ·
« - Vallahi ben onunla gidecegim.» dedi. Kadmm babas1 ve kocas1
ise:
« - 0 halde, biz gidip durumu anlatacag1z.» dediler. Hz. Orner'e ge-
lip, Avf'm anlattiklannm aymm anlatt1lar. Hz. Orner, Yahudinin c;:ar-
mll].a gerilmesini emretti. Bu sizinle yaptlgimiz anla~manm icabidir.»
dedi. Sonra da:
« - Ey insanlar! Muhammed (s.a.v.) ile yapt1g1mz anla~may1 boz-
maym. Allah'dan korkun. Kim bu anla~maya riayetsizlik ederse, onun
dokunulmazhg1 kald1nhr.» dedi.

200 Beyhaki; Kenz'iil-Ummiil 71303.

692 Miisliimanltk

Bu, Yahudi, 1slam geldikten sonra ilk <;arm1ha gerilen kimsedir.204

Abdiilmelik b. Ya'la el-Leysi anlatlyor: <;::ocukken, Restlliillah'm hiz-
metinde bulunan Bekr b. ~eddah el~Leysi, biiluga erince Resuliillah'a
gderek:
« - Ya Resulallah! Ben biiluga erdigim halde hala evine rahat ra-
hat girip <;Iklyorum.» dedi. Resuliillah da:
« - Allah'1m, onun sozlerini tasdik ettir; onu kurtar.» diye dua etti.
Hz. Omer'in hilafeti zamanmda, bir Yahudi Olii olarak bulundu.
Hz. Orner, bu hadiseyi <;ok onemsedi, iiziildii ve minbere <;1karak:
« - Allah'm bana yiikledigi vazifeler arasmda, insanlan par<;alatmak
da m1 var? Bu hususta az1c1k bilgisi olanlann, Allah i<;in bana bildirme-
sini istiyorum.» dedi. Bunun iizerine Bekr b. ~eddah ayaga kalkarak:
« - Onu ben Oldiirdiim.» dedi. Hz. Orner:
« - Allah-ii ekber! Onu oldiirdiigiinii itiraf ediyorsun. Peki, ni<;in
oldiirdiin?>> dedi. Bekr:
« - Anlatay1m: Falan savoa~a gitmi~, ailesine de, benirv goz kulak
olmam1 soylemi~ti. Bu zatm evine geldigimde, Yahudiyi, evde ~oyle soy-
lerken gordiim: «E~as'I, 1slam aldatarak sava~a goti.irdii. Ben de, biitiin
gece, onun kans1yla ba~ba~a kald1m. 0, <;Olde a<; karmna gecelerken,
ben, onun kansmm koynunda uyuyordum. 0 kadar giizeldi ki, kansm-
da herkesin gozii vard1.» 1~te, bunlan duyunca, onu oldiirdiim.» dedi.
Hz~ Orner, Bekr'in dogru soyledigini tasdik etti. Resuliillah'm duas1 se-
bebiyle de, ona klsas yapmad1. 025
Kas1m b. Ebii Bezze anlatlyor: ~am'da, bir miisli.iman bir zimmiyi
oldiirdii. Hadise, Ebii Ubeyde b. Cerrah'a aksedirice, Ebii Ubeyde, duru-
mu Hz. Omer'e bildirdi. Hz. Orner, kendisine !;)U cevab1 verdi:
« - Eger, o miisliiman, bunu itiyat haline getirmi~se, meydana <;I-
kar, boynunu vur. ~ayet tesadiifi olmu~ bir hadise ise, maktuliin ailesine
dort bin dinar diyet vermesine hiikmet.» 206
Kufeli birisi anlatlyor: Orner b. Hattab, gonderdigi bir ordu kuman-
damna ~u mektubu yazdt:
«Sizden bazdanmn, yabancdan tedirgin ederek, daga s1~nmak mec-
buriyetinde birakti~mzi; daga s1~nanlara da, eman verdikten sonra,
yanlanmza gelince, Oldiirdiigiiniizii duydum. Kudret ve iradesiyle ya!;)a-
digim Allah'a yemin ederim ki, herhangi bir rriiisliimanm boyle yaptl-
gmi duyarsam, ont,In boynunu vururum.» 207

2l4 Ebii Ubeyde; Beyhaki; ibn-i Asllir; Kenz'iil-Ummru 2/299; Taberani; Mecme'uz-
Zevaid 6jl3. . .
2l5 ibn-i Mendeh; Htlye; Kenz'iil-Ummiil 7jl3; lbn-i Ebi ~eybe; EI-Isabe 1/52.
206 Abdiirrezzak; Beyhaki; Kenz'iil-Ummal 7/298.
201 Muvatta
 Devlet Idaresi 693

Ebii Seleme' den gelen: rivayette ~u ilave vard1r: «Kudret ve irade-

siyle ya~ad1tp.m Allah'a yemin ederim ki, biriniz, bir parmak i~aretiyle
de alsa, bir mii~rige eman vererek, yammza gelmesini saglad1ktan san-
ra, anu oldiiriirseniz, ben de sizi oldiiriiriim.»208
Enes b. Malik anlatiyar:
Tuster'i ku~att1k. Hiinniizan, Hz. Omer'in verecegi karara raz1 ala-
rak teslim aldu. Ben, kendisini Hz. Omer'in yamna getirdim. Yanma
vardigimizda, Hz. Orner, Hiinniizan'a: .
« - Sayle bakahm, ne soyleyeceksen?» dedi. 0 da:
« - Ya~ayan bir insan gibi mi, yaksa olmek iizere alan bir insan
gibi mi kanu~ay1m?» dedi. Hz. Orner:
« - Nasil kanu~ursan konu~, farketmez! (eminsiz)» deyince, Hiir-
miizan:
«- Biz sizinle aym durumdayd1k. Allah bizim ,veya sizin tarafm1z1
tutmuyardu. 0 zaman, biz, sizi kale yap1yar, oldiiriiyar ve mallanruz1
gasp ediyorduk. Ne zaman ki, Allah sizinle beraber aldu, a zaman du-
rum degi~ti. Bizim iki ayn gii9le <;:arpi~acak kuvvetimiz yak.» dedi. Hz . .
Orner, bana:
« - Senne dersin?» diye sardu. Ben de:
« - Ey mii'minlerin emiri! Geride epeyce, dii~man ve biiyiik bir
<;:Iban ba~I birakarak geldim. Eger bunu oldiiriirsen, kavmi hayattan
iimidini keserek, sava~ta olmeyi tercih edecek ve muhtemelen: biiyiik
bir sava~ alacaktir. dedi. Hz. Orner:
« - Bera b. Malik ile, Miczee b. Sevr'in katilinden mi <;:ekiniyarsun?»
dedi. Hiinniizan'I oldiirme ihtimali kuvvet kazarunca:
« - Onu oldiiremezsin. <;iinkii ona, nasil kanu~ursan kanu~, mah-
zuru yak dedin.» dedim. Hz. Orner:
« - Ondan rii~vet mi aldm? Ba~ka bir ~ey mi aldm?» dedi. Ben de:
« - Ne rii~vet ne de ba~ka bir ~ey ald1m.» dedim. Hz. Orner:
« - Ya boyle soyledigine Glair bir ~ahit getirirsin, yahut da andan
once seni cezaland1nnm.» dedi. Ben de, gidip Ziibeyr b. Avvam'I ge-
tirdim. 0, hem ~ahitlik etti, hem de Hz. Omer'i bu i~tenJ vazge<;:irdi.
Hiinniizan miisli..iman aldu. Hz. Orner, ganimetten ana da hisse ay1rd1. 209
Abdullah b. Ebu Hadred el-Eslemi anlatwar: Hz. Orner, Cabiye'ye
geldiginde zimmilerden dilen:en bir ihtiyan goriince, durumunu sardu.
« - Bu ihtiyarlami~ ve zayiflami~ bir zimmidir.» ~enildi.
Bunu ogrenen Hz. Orner, bu ihtiyann c:izye verme miikellefiyetini
kald1rd1 ve:

208 ibn-i Said; Le'lekai; Kenz'ill-Ummal 2/298.

-m Beyhaki 9/96; imam ~afii; Kenz'iil-Ummal 2/298; El-Bidaye 7/87.
694 Milslilmanhk

«- Onu, ihtiyarlaytp, s1hhatten dii~iinceye kadar cizye ile miikel-

lef tutuyorsunuz, sonra da, sokaga atlyorsunuz?» dedi. Ailesi de oldugu
igin, hazineden ona on dirhem ayhk maa~ baglad1.210
Yezid b. Ebu Malik anlat1yor: Miisliimanlar Cabiye'de iken, ic;:lerin-
de, Orner b. Hattab'm da bulundugu bir s1rada, bir zimmi, Hz. Omer'e
gelerek, miisliimanlarm, bagmdaki biitiin iiziimleri toplad1klanm ve
bundan ~ikayetc;:i oldugunu soyledi. Bunun iizerine Hz. Orner c;:tklp do-
la~maya ba~lad1. Arkada~larmdan birisinin kalkamyla iiziim ta~1d1gn;n
goriince:
« - Sen de mi?» diye c;:Iki~tl. Arkada~1:
« - Ey mii'minlerin emiri, ac;:1z! » dedi. Bunun iizerine Hz. Orner,
dola;;maktan vazgec;:erek dondii. Bag sahibine iiziimlerinin parasmm ve-
rilmesini emretti.211
Said b. Miiseyyib anlatiyor: Bir miisliiman ile bir Yahudi miim1zaa-
h bir meselenin halli ic;:in Hz. Orner'e ba~vurdular. Hz. Omer, Yahu-
dinin hakh oldugunu gordii ve onun lehine hiikiim verdi. Bunu goren
Yahudi:
« - Vallahi adil bir hiikiim verdin!» dedi. Hz. Orner, Yahudiye
ktrbac;:la vurarak:
« - Nereden biliyorsun?» diye sordu. Yahudi:
« - Vallahi Tevrat'ta $unlar var: Bir kadi ancak, sagmda ve solun·
da kendisini dogruya, hak ve hakikate yonelten birer melek buhmdugu
takdirde adaletle hiikiim verebilir. Kadi adaletten sapmca, bu iki melek
gage yiikselir ve onu yalmz b1raklr.» diye cevap verdi. 212
Seleme anlatlyor: Orner b. Hattab elinde klrbac;:la c;:ar$Ida giderken
bana vurdu. K1rbac;: h1rkamm etegine degdi. Ban a:
« - Yoldan c;:ekil! » dedi.
Ertesi sene yine benimle kar~Ila~hgmda:
« - Ya Seleme! Racca gitmek ister misin?» diye sordu.
« - Evet! » dedim. Bunun iizerine, elimden tutarak beni evine go-
tiirdii. Bana alt1 yiiz dirhem verdi ve:
« - Bunu hacca gitmek ic;:in kullan. Aynca, bunu, ge~en sene sana
klrbac;: vurdugum ic;:in verdigimi de bib dedi. Ben:
« - Ey mii'minlerin emiri, ben boyle bir $ey hat1rla:tmyorum. » de-
dim. 0 da:
« - Ben unutmad1m.» dedi. 213

21o ibn-i Asakir; Vaktdi; Ebu Ubeyd; ibn-i Zenceveyh; Kenz'ill-Ummai 2/301, 302.
211 Ebu Ubeyd; Kenz'ill-Ummal 2j299.
212 Muvatta; Tergib 3/455.
213 Taheri 5/32.
 Devlet idaresi 695

Osman-• Zinnureyn'in Adaleti :

Eb'iil-Fiidit anlatlyor: H~. Osman, kolesine:

« - Vaktiyle ben senin bir kulagm1 kivirmi~tlm. Haydi benden ocii-
nii al.»· dedi. Kale, Hz. Osman'm kulagm1 tuttu. Hz. Osman, koleye:
« - S1k1 <;ek, yavrum. K1sas diinyadad1r. Ahirette kisas yoktur.»
dedi.214
Nafi b. Abdiilharis anlatiyor: Orner b. Hattab Mekke'ye geldi. Cu-
ma gi.ini.i Dar'iin-Nedve'ye girdi. Buradan, Kabe'ye, kestirmeden gitmek
istedi. H1rkasm1 Kabe'deki bir si.itunun i.izerine atti. H1rkamn i.izerine
bir gi.ivercin kondu. Hz. Orner de giivercini oradan u<;urdu, giivercin bir
ba!?ka duvara kondu. Bunu hrsat bilen bir yilan, gelerek giivercini ol-
diirdi.i. Hz. Orner, cumay1 kildirdiktan sonra, ben ve Hz. Osman yanma
vard1k. Hz. Orner:
« - Bugiin ba~1mdan ge<;en bir meselede, su<;lu olup olmadigima
karar verin! Ben buraya geldim. Kabe'ye kestirmeden gitmek istedim.
H1rkam1 ~u siitunun i.izerine atmi~tlm. Uzerine. bir giivercin kondu. Hir-
kaya pislemesinden korktugum i<;in, gi.ivercini oradan u<;urdum. 0 da,
~u duvarm i.izerine kondu. Orada f1rsat kollayan yilan, giivercini oldi.ir-
di.i. Kendi kendime, onu emin oldugu bir yerden u<;urarak oliimi.ine se-
bep oldum, diye di.i~i.indi.im. Ne dersiniz?» dedi. Ben, Hz. Osman'a:
« - Nasil, halifenin ii<; ya~mda bir ke<;i kurban etmesi gerekir mi?
Ne dersin?» dedim. Hz. Osman da:
« - Ben de o fikirdeyim.» dedi. Hz. Omer'in bu kurbam kesmesine
karar verdi. 215

Ali el-Murtaza'nm Adaleti :

Kiileyb anlatiyor: Hz. Ali'ye Isfahan'dan ganimet geldi. Hz Ali de,

bu ganimeti yedi k1sma ay1rd1. Bir de bi.iti.in ekmek vard1. Onu da yedi-
ye bolerek, her par<;asmi, her paym iizerine koydu. Sonra, yedi kumanda-
mm <;ag1rd1. Aralarmda kur'a <;ekerek bunlan kumandanlanna verdi. 216
isa b. Abdullah ei-Ha~imi'nin dedesi anlatiyor: Hz. Ali'ye, kendisin-
den bir ~eyler isteyen iki kadm geldi. Birisi Arap, digeri de cariyesiydi.
Hz. Ali, bunlann her birine birer ki.ir yiyecek217, k1rkar dirhem de para
verilmesini emretti. Once cariyeninkiler verildi ve gitti. Arap kadm:

214 Taberi 2/111.

21s imam-1 ~afii, Miisned; sh. 47.
216 Beyhaki 6/348; Kenz'iil-Ummal 3/166; istiab 3/49.
217 Kiir: Bir Olc;ii birimi, takriben dokuzyiizaltm1~ sa' oldugu soyleniyor.
 696 Milslilmanhk

« - Ey mii'minlerin emiri, ben Arap, o kole oldugu halde;bana da,

ona verdigin kadar veriyorsun! » dedi. Hz. Ali de:
« - Ben aziz ve celil olan Allah'm kitabm1 inceledim. Orada, Hz.
ismail'in torunlarmm Hz. ishak torunlarma herhangi bir iistiinliigiiniin '
oldugunu gormedim.» dedi. 218
· Ali b. Rebia anlatiyor:- Ca'de b. Hiibeyre, Hz. Ali'ye gelerek:
« - Ey mii'minlerin emiri, sana iki adam gelecek. Onlardan biri,
seni kendisinden -veya ailesinden, . malmdan- daha <;ok sever. pigeri
ise, ~ayet seni bogazlamaya giicii yetse, <;ekinmeden bogazlar. ilkirti ikin-
cisine tercih ederek hiikiim verirsen iyi olur.» dedi. Hz. Ali, eliyle, Ca'de'
nin gogsiine vurdu. Ve:
« - Onlar, geldikleri takdirde, ben bana dii~eni yapanm. Fakat,
kalplerinde olan ~eyin hesabm1 Allah'a vereceklerdir.» dedi. 219
Esbag b. Nebate anlatiyor: Hz. Ali ile beraber <;ar~1ya <;Iktlm. Es-
naf, kendilerine aynlan yerleri tecaviiz etmi~ti. Hz. Ali:
« - Bu ne hal?» diye sordu. Kendisine: ·
« - · Esnaf, kendileri i<;in aynlan yerleri tecaviiz etti.» dediler. Hz.
Ali:
« - Onlann yeri buras1 degil miydi? Miisliimanlann <;ar~ISI, namaz
kilanlann saflanna benzer. Birinin hakkma tecaviiz edenin o giinkii ka-
zanci, hakkma tecaviiz ettigi kimseye aittir. Meger ki, bu tecaviizden
vazge<;mi~ ola.» dedi.220 ·

Abdullah b. Revahanm Adaleti :

ibn·i Orner anlatiyor: Abdullah b. Revaha her sene Hayber'e gelir;

Hayber mahsuliiniin takdirini yaparak, onlann verecekleri vergileri tes-
bit eder, sonra da, verginin yansm1 onlardan ahrd1. Hayberliler, Ab·
dullah b. Revaha'y1, mallanm fazla takdir etmesi sebebiyle, hem Resu-
liillah'a ~ikayet ettiler, hem de, ken:disine rii;vet teklif ettiler. Bunlan
goren Abdullah b. Revaha:
« - Ey, Allah dii~manlan! Bana haram m1 yedir eceksiniz? Vallahi
ben size, en <;ok sevdigim insanm yanmqan geldim. Maymunlar ve do-
muzlar, bana, sizden daha sevimlidir. Size olan kinim ve Resuliillah'a
olan sevgim, beni, size adaletsizlik etmeye sevketmeyecekti!".» dedi. Bu
sozler iizerine onlar:

218 Beyhaki 6/349.

219 tbn-i Asakir; Kenz'iii-Ummal 3/166.
ZD Ebii Ubeyd; Kenz'iii-Ummiil 3Jl76; Bk' Miisliimanhk 1/232 .. .. ..
 Devlet idaresi 697

« - Boylelerirrin yiizii suyu hiirmetine gokler ve yer, ayakta dur-

maktadir.» dediler.221

Mikdad b. Esved'in Adaleti :

Haris b. Siiveyd anlatlyor: Bir seriyyede Mikdad b. Esved de vardr.

Dii~man da bu seriyyeyi muhasara etmi~ti. Kumandan kimsenin, hay-
vamm yayhma <;1karmamasm1 emretti. Emri · duymayan birisi de hay-
vamm yayhma <;1karm1~tl. Kumandan bunu dovdii. Adam, ~oyle diyerek
kumandanm yanmdan doniiyordu:
« - Hi<;bir zaman, bugiin kar~Ila~t1g1m kadar, kotiiliik gormedim.»
Bu s1rada Mikdad, bu adamm yamna geldi.
« - Ne bu vaziyetin?» diye sordu. Adam da, Mikdad'a hadiseyi an-
latti. Mikdad, hadiseyi dinledikten sonra, kihCim · ku~and1. Adami da
beraberine alarak, kumandanm yanma vard1.
« - Bunun, sana k1sas yapmas1 laz1m.» dedi. Kumandan da, k1sas
yapilmasm1 istedi. Fakat adam, kumandam affetti. Mikdad donerken:
« - islam, her ~eyden ~erefli iken Oliiyoru~, goziim ac;1k kalmaya-
cak.>> diyordu. 222

221 Beyhaki; El-Bidaye 4j199.

m Hilye 1/176.
 HALiFELERDEKi ALLAH KORKUSU
\
Hz. EbO Bekr'deki Allah Korkusu :

Dahhak anlatiyor: Hz. Ebft Bekr, bir agaca konmu!? bir ku!? gordii.
Ku!?a:
« - Ne mutlu sana, ey ku!?! Vallahi ben de senin gibi olmak ister-
dim. Agaca konar meyvesinden yer, sonra ugarsm. Ne hesaba gekile-
·ceksin, ne de cezaya garptinlacaksm ... Vallahi yolun kenannda bir agag
<Olmak isterdim. Deve gelerek, yapraklanm1 toplar, agzma gotiiriir, gig-
ner, yutar, sonra da di$ki olarak <;1kanrd1. Ke$ke insan olmasaydim! ..
Vallahi kog olmay1 ne kadar isterdim. Sahibim beni besler, yeteri ka-
·dar geli$ip, semizlendigim zaman beni keserler, bir pargam1 k1zartirla~,
bir pan;:ami kuruturlar, sonra beni yerler, daha sonra da, di!?ki olarak
«;ukura atarlard1. Ke$ke insan olarak yaratilmasayd1m.» der. 223

Hz" Omer'deki Allah Korkusu :

Dahhak anlatiyor: Hz. Orner $0yle der:

« - Ke$ke ailemin kogu olsayd1m. Ellerinden geldigince, iyice se-
mizleninceye kadar beni beslerler. Dostlan ziyarete gelince, beni keser-
1er, bir pargam1 kizartirlar, bir pargam1 da kuruturlar, beni yerler. Da-
ha sonra da di$kl olurdum. Ke!?ke insan olmasaydim! »224
Amir b. Rebia anlatiyor: Hz. Omer'in yerden bir saman gopii aldi-
'8Im gordiim:
<<-- Ke$ke boyle bir ba$ak olsayd1m. · Ke!?ke yaratilmasaydim. Ke$-
ke higbir $ey olmasaydim. Ke!?ke annem beni dogurmasayd1. Ke!?ki unu-
tulup gitseydim! » diyordu. 225
Hz. Orner !?oyle diyor:
<<---'- Eger gokten birisi: Ey insanlar, biriniz harig, hepiniz cennete

m ibn-i Ebi ~eybe; Hennad; Beyhaki; Miintehab 4/361.

224 Hennad; Hilye 1152; Beyhaki.
= ibn'iii-Miibiirek; ibn-i Sa'd; ibn-i Ebi ~eybe; Miisedded; ibn:i Asakir.
 Devlet idaresi 699

gireceksiniz! diye ilan etse, o bir ki~inin ben olmasmdan korkanm. Eger,
birisi de: Ey insanlar, biriniz haric;:; siz cehenneme gireceksiniz! diye
ilan etse, o bir ki~inin ben olaca~m1 umanm.» 226
Abdullah b. Orner anlatlyor: Hz. Orner, Ebft Musa el-E!]'ari ile kar-
~Ila~tl.Ona:
<<- Ya Ebft Musa, Resftliillah ile beraberken yaptlgm amellerin se~
ni kurtarmasma sevinir misin? Diyelim ki, iyilikle kotiiliigiin birbirine
denk. Ne lehine, ne aleyhine bir ~ey var. Ne dersin?» dedi. Ebft Musa:
« - Hay1r ey mii'minlerin emiri! Basra'ya gittigimde, cehaletin or-
tahgi kaplad1gm1 gordiim. Onlara Kur'an'1 ve siinneti ogrettim. Onlar-
la Allah yolunda sava~tlm. i~te bunun beni kurtaracagm1 umuyorum.»
dedi. Hz. Orner de:
« - Benim de, iyiligimle kotiiliigiimiin birbirine denk olmasm1, le-
hime veya aleyhime bir ~ey bulunmamas1m ne kadar isterdim. Resuliil-
lah ile beraberken yapt1g1m samimi amellerim beni kurtaracak.» dedi. 227
ibn-i Abbas anlatlyor: Hz. Orner yaraland1g1 zaman yamna vard1m.
Kendisine:
. « - Seni cennetle miijdeliyorum, ey mii'minlerin emiri, Allah sa-
na birc;:ok ~ehirler kurdurdu. Sana nifaki kald1rtt1. Yine seni vas1ta ya-
parak serveti bolla~tlrdl.» dedim. Hz. Orner:
« - Hilafet hususunda m1 beni methediyorsun, ey ibn-i Abbas?»
dedi. Ben de:
« - Hilafetin d1~mda,» dedim. Hz. Orner:
« - Kudret ve iradesiyle ya!?ad1g1m Allah'a yemin ederim ki, hila~
fete sec;:ildigim gibi, giinahs1z olarak hilafeti b1rakirsam ne mutlu bana.»
dedi.228
Yine ibn-i Abbas' dan gelen bir diger rivayette ~u ilave vard1r: Ben,
Hz. Omer'e:
« - Seni cennetle miijdeliyorum. Resuliillah'a hem de uzun zaman
arkada~hk ettin. Halife oldun. Taviz vermedin. Vazifeni de hakk1yla
yaptm.» dedim. Hz. Orner:
« - Demek beni cennetle miijdeliyorsun?!.. Kendisinden ba~ka ilah
olmayan Allah'a yemin ederim ki, eger diinya ve diinyadakiler benim
olsa, vaziyetimin ne oldugunu dahi bilmeden, cehennem azabmdan kur-
tulmak ic;:in bunlan fidye olarak verirdim. Hilafet meselesindeki sozle-
rine gelince, vallahi bu hususta, iyilikle kotiiliigiimiirr denk olmasm1

126 Hilye 1/53.

727 ibn·i AsiHdr; Miintehab 4/401.
2:18 Hilye 1/52; Taberani; Ebii Ya1a; Mecme'uz.zevaid 9/76;
70() Milslilmanltk

arzu ediyorum. Resuliillah ile olan arkada~hg1ma gelince, i~te bir tek
bu tarafima giiveniyorum.» dedi. 229 ·
Abdullah b. Ubeyd b. Urneyr'den gelen bir diger hadiste de, ~u ila-
ve vard1r: Hz. Orner, ibn-i Abbas' a•: .
« - Yamma otur.» dedi. ibn-i Abbas oturdugu zaman:
« - Biraz onceki sozleri bir daha tekrar et.» dedi. ibn-i Abbas~
sozlerini tekrar edince, Hz. Orner:
«~ Mah~erde, Allah'm huzurunda boyle ~ehadet eder misin?» dedi .
ibn-i Abbas da:
«Evet! '' dedi. Hz. Orner, buna sevindi ve bu ho~una gitti.230
ibn-i Orner anlatlyor: Son yakalandlgi hastahg1 s1rasmda Hz. Orner'
in yiizii, dizimin iizerindeydi. Bana:
«- Ba~1m1 yere koy!>> dedi. Ben de:
« - Ba~mm, dizimde olmasiJla, yerde olmas1 arasmda ne fark var?>>-
dedim.
« - Ba~1m1 yere koy! » dedi. Ba~nm yere koydum.
«Eger, Rabbim bana ac1mazsa, mahvolurum.» diyordu.
Mis~er'in rivayetine gore, Hz. Orner yaraland1g1 zaman:
<<- Vallahi yeryiizii dolusu altlmm olsa, daha azab1 gormeden, Al-
lah'm azabmdan kurtulmak i9in hepsini, fidye olarak verirdim.» der. 231

Devlet Ba!iikanmm Allah'dan Ba!iika Kimseden Korkmamas1:

Saib b. Yezid anlatlyor: Birisi, Hz. Orner'e:

«- Hayatm i9ine kan~arak, Allah nzas1 ugrunda, hie; kimsenin ki-
namasmdan korkmayarak i~ yapmam m1, yoksa, kendime dii~eni yap-
mam m1 daha hay1rhd1r?» diye sordu. Hz. Orner:
«- Miisliimanhirm bir i~inin ba~ma gec;en kimse, Allah'm nzas1
ugrunda hi9 kimsen!n kmamasmdan korkmamahd1r. idareci olmayan
da, kendisine dii~eni yapmah, idarecilere nasihatlarda bulunmahdir. >>-
dedi.232

229 tbn-i Sa'd 3f254, 256.

230 ibn-i Sa'd 3f257. ·
231 Hilye 1!52.
232 Beyhaki; Kenz'ill-Ununal 3/164.
 HALiFELERiN, HALiFELERE VE iDARECiLERE
TAVSiYELERi

Hz. Ebu Bekr'in Hz. Omer'e Tavsiyeleri:

Malik ogullanndan Egar anlatiyor: Hz. Ebu Bekr, Hz. Omer'i, ha-
lef tayin etmek istedigin:de adam gondererek onu c;:ag1rtt1. Hz. Orner
gelince, ona:
«- Senin, yorucu bir i~i iizerine almam istiyorum. Ya Orner, Al-
lah'a itaatte kusur etme. O'na itaat ederken, takva yolunu sec;:. <;iinkii,
miitteki bir kimse, daima Allah'm himayesindedir. Devlet ba~kanhg1 (hi-
lafet) ancak, yapabilene vacip olur. Kim, hakki emreder, batih yaparsa;
kim, iyiyi emreder, kotiiyii yaparsa, c;:abucak yalam meydana c;:1kar; bu
sebeple biitiin amelleri mahvolur. Eger, sen miisliirrianlann: halifesi oJur-
san, imkan nisbetinde, onlarm can:larma ve mallanna dokunmamaya.
namuslanna dil uzatmamaya c;:ah~. Hic;:bir ~ey Allah'm yard1m1 olmadan
ba~anlamaz.» 233
Salim b. AbdUllah b. Orner anlatiyor: Hz. Ebu Bekr, ruhunu teslim
etmek iizereyken, ~unlan vasiyet etti:
«Esirgeyen ve bag1~layan Allah'm ad1yla... Bu, Ebu Bekr'in haya-
ta veda edip; -girdikten sonra- kafirin imana geldigi, facirin korktugu,
yalancmm kabul etmek mecburiyetinde kald1g1 ahirete irtihal ettigi si-
ralardaki vasiyetidir. Ben, kendimden sonra, Orner b. Hattab'1 halef
tayin ediyorum. Eger, halifeligi Slrasmda adil hareket ederse, hakkm-
daki dii~iincelerim gerc;:ekle~mi~ olur. Eger zulmeder ve bugiinkii tutumu
degi~irse, istemedigim ~eyi yapm1~ olur. <;iinkii, benim arzum, s1rf ha-
yirdir. Gayn bilemem.
«Zulmedenler, hangi akibete ugrayacaklanm, nereye doniip kalacak-
lanm yakmda ogreneceklerdir.»234

233 Taberani; Mecme'uz-Zevaid 5/ 198; Tergib 4/15.

234 ~uara 227.
702 Miisliimanltk

Daha sonra da, Hz. Omer'i c;ag1rtarak ~unlan soyledi:

«-Ya Orner! Seni begenmeyen begenmez. Seni seven de, sever. Ba-
zen hay1r begenilmez de, ~er begrrilir.»
Hz. bmr:
«Ben halife olmay1 arzu etmiyorum.» dedi. Hz. Ebu Bekr:
« - Fakat, ·senin halife olman laz1m. <;;:iinkii sen, Resfrliillah'1 gor-
diin, onunla arkada~hk ettin. Resfrliillah'm bizi kendisine tercihine ~a­
hit oldun. Ondan aldig1m1z feyz, ondan ogrerrdigimiz bilgilerle halka dog-
ru yol gosterdik. Benim devlet ba~kanhg1mi da yakmdan gordiin. Bana
yardimc1hk ettin. Ben, benden oncekinin gittigi yoldan gittim. Vallahi,
uyumad1m ki, riiya goreyim. Gormedim ki, hayal edeyim. Ben, iizerin-
de yiiriimem gerekerr yoldan asia sapmad1m. Sen de bilirsin ki, ya Omer!
Allah'm, gece yap1lmasm1 emrettigi emirleri vard1r. Bunu giindiiz ya-
parsamz kabul etmez. Giin<;liiz yap1lm~si gereken emirleri vard1r. Bunu
da gece yaparsamz kabul etmez. Hesap giinii, diinyada, hak dine tabi ola-
rak, kotiiliikleri ag1r basanlann yiizleri kara olur; 0 giinkii terazide, yi- ·
ne hata ve hile yoktur. Fakat tart1da batll ag1r basm1~t1r. Seni, once nef-
sine, sonra da halka kar~1, uyamk olmaya davet ediyorum. <;iinkii, hal-
km goziinden hic;bir ~ey kac;maz. En kii~iik siirc;meyi .d ahi farkedebilecek
kabiliyette olduklan ic;in, devlet ba~kamna tepeden bakarlar. 'Bu sebep-
le bundan dahi sakm. Sen, Allah'dan korktugun miiddetc;e, halk da sen-
den korkacaktlr. i~te bunlar benim sana vasiyetimdir, vesselam.» 235
Abdurrahman b. Sabit, Zeyd b. Zebit b. Haris ve Miicahid'in riva-
yetinde ~u ilave vard1r:
« ... Allah Teala, cennet ehlini, giizel.amelleri sebebiyle azaba dfrc;ar
etmeyecegini zikrederkeh, kendi kendime, bunlara iltihak edememek-
ten korkuyorum, derim. Allah Teala, cehennem ehlini kotii amelleri se-
bebiyle, cezaya miistehak ettigini zikrederken kendi kendime bunlarla
beraber olmaktan korkuyorum, derim. Rahmet ve azap kendime bun-
larla beraber olmaktan korkuyorum, derim. Rahmet ve azap ayetlerini
hatirhyorum da ... , kul daima, limit ve korku ic;inde bulunmahd1r. Al-
lah'a adaletten ba~ka bir ~ey isnat etmemeli, onun rahmetinden iimidini
kesmemeli, kendi kendini tehlikeye atmamahd1r. Eger vasiyetimi tutar-
san, gelmek iizere olan oliimii diinyadan daha c;ok seversin. ~ayet vasi-
yetimi tutmazsan, diinya, senin ic;irr, gelmesine mani olamayacagm oliim-
den daha beter olur.» 236

235 ibn-i Asakir; Kenz'iil-Ummal 3/146.

236 ibn'iil-Miibarek; ibn-i Ebi ~eybe; Hennad; ibn-i Cerir; Hllye; Miintehab 4/363.
 Devlet idaresi 703

Hz. Ebu Bekr'in Amr b. As ve digerlerine Tavsiyeleri :

Abdullah b. Ebu Bekr b. Muhammed b. Amr b. Haznn anlat1yor:

Hz. Ebu Bekr, ~am taraflarma ordu gondermeye karar verdi. Kuman-
danlanndan ilk once hareket eden Amr b. As idi. Hz. Ebu Bekr, Amr b.
As'a, Eylat iizerine (Filistin iizerine) yiiriimesini emretti. Orduda ensar
ve muhacirlerden bir~ok kimse vard1. Ordu ~areket edince, Hz. Ebu
Bekr de, bir miiddet, Amr b. As'm yanmdan yiiriiyerek, ~u tavsiyelerde
bulundu:
« - Ya Amr! Gizli ve a~Ik her hususta Allah'tan kork, O'ndan utan.
<;iinkii Allah, hem seni hem de yapt1klanm goriiyor. Seni, senden daha .
kidemliler; islama senden ~ok hizmet edip, senden daha iyi miisliiman-
Iarm ba~ma kumandan tayin ettigimi biliyorsun. Ahiret i~in ~ah~1p, Al-
lah'm nzas1m kazanmak isteyenlerden ol. Yamndakilere bir baba gibi
davran. insanlarm gizli taraflanm ar~tlnna. Zahirle iktifa et. i~inde
ciddi ol. Dii~manla kar~d~tig.n zaman, yigitligini goster, korkma. A~I­
n hareket edenleri men et, cezaland1r. Arkada~Iarma yapacagm nasihat-
ler krsa ve veciz olsun. Sen dogru ol ki, beraberinde olanlar, sana ba-
karak dogru olsunlar.»237
Kas1m b. M\J.hammed anl~tlyor: Hz. Ebu Bekr, Kudaa kabilesinden
zekihm almmasma itina gosteriyordu. Amr ile Velid b. Ukbe'yi zekatl
almaya P6nderirken, ugurlam1~, herbirine birtaklm tavsiyelerde bul.un-
mu~tu. Daha sonra da her birine ~u mektubu yazd1:
«Gizli ve a~ikar her yerde Allah'tan korkun. Allah, kendisinden kor-
kana, kurtulu~ yolu gosterir, beklemedigi yerlerden nnk kapdan a~r.
Allah, kendisinden korkanm giinahlanm affeder, kat kat miikafat ve-
rir. Allah'm kullanmn birbirlerine tavsiye ettigi en haYirh ~ey, Allah'
tan korkmaktir, takvad1r. Sen, Allah yolunda hizmet ediyorsun. Vazi-
fende, miidahene yapman, tefrite gitmen, gafil olman caiz degildir. Dini
hayatmrz mutedil, i~leriniz de piiriizsiiz olsun. Uyu~uk olmaym, zaafa
da dii~meyin.»238 -
Muttalib b. Saib b. Ebu Vedaa anlat1yor: Ebu Bekr es-Siddik, Amr
b. As'a ~u mektubu yazd1:
«Ben, Halid b. Velid'in sana yard1ma gelmesini yazd1m. Yamna ge-
lince, ona iyi davran. Ona kar~I kibirlenme. Kumandanmi diye, ona ve
digerlerine dan1~madan karar verme. Onlarla isti~are et. Onlann gorii~-­
lerine ayk1n davranina.» 239

ibn·i Sa'd; Kenz'iil-Ummal 3/133; ibn·i Asakir ljl29.

'el
Taheri 4j29; ibn-i Asakir 1/32.
238
m ibn-i Sa'd; Kenz'iil·U~al 3/133.
704 Miisliimanltk

Abdiilhamid b. Cafer'in babas1 anlatiyor: Hz. Ehu Bekr, Amr'a ~u

mektubu yazd1:
«Ben seni, Beliy, Uzra, diger Kudaahlar ve o bolgede bulunan Arap-
1ara kumandan tayin ettim. Onlan, Allah yolunda, sav~ daNet et. On-
lara sav~1 sevdir. Sana tabi olanlan, her tiirlii te~hizatrm vererek gan-
der. Kahileler arasmdaki anla~mazhklan kald1r, birbirleriyle irtibatlarrm
temin et. Her kabileye, durumlanna ve mevkilerlne gore, ayn ayn mua-
mele yap.» 240

Hz. Ebu Bekr'in ~urahbil b. Hasene'ye Tavsiyeleri :

Muhanimed b. ihrahim b. Haris et-Temimi anlatiyor: Hz. Ebu Bekr,

Halid b. Said'i azledince, kumandanlanndan ~urahbil b. Hasene'ye onun-
la ilgili, ~u mektubu yazd1:
«Halid b. Said'e itibar et. ~ayet o, senin kumandanm olsa idi, on-
.dan neler bekliyor idiysen, sen de ona aym ~ekilde muamele yap. Onun
islamdaki mevkiini biliyorsun. Resuliillah, Rabbine kavu~tugu zaman o
idareciydi241 Be.n de onu kumandan tayin ettim. Sonra da, azlini uygun
gordiim. Belki, boylesi, onun i.;in daha hay1rhdir. Ordu kumandanhk-
lanna tayin ettigim bir kimseyi, idarecilige tayin etmemezlik yapmiyo-
rum. Seni de ,amcaogluna242 ve digerlerine tercih ederek, kumandan ta-
yin ettim. Miitteki ve samimi bir adanim gorii~iine muhta.; oldugun bir
mesele zuhur ederse, once Ebu Ubeyde b. Cerrah ve Muaz h. Cebel ile
ist~are eyle. tl.;iincii olarak da Halid b. Said'in fikrini ogren. Onlann fi-
kirlerinin samimi, dogru ve iyi oldugunu goreceksin. Tek ba~ma hare-
ket etmekten sakm ve elde ettigin malftmattan onlan da haberdar et.»243

Hz. Ebu Bekr'in Vezid b. Ebu Siifyan'a Tavsiyeleri:

Haris b. Fudayl anlatryor: Hz. Ebu Bekr, Yezid b. Ehu Siifyan'm

-yanma oturarak ~u tavsiyede bulundu:
«- Ya Yezid! Sen, heniiz gen<;:sin. Yaptlgm iyi ~eylerden bahsedili-
yor. Bunlar sadece, senin ~ahsm1 alakadar eden ~eylerdir. Ben, seni ailen-
den ay1rarak, herhangi bir i~te imtihan etmek, nas1l oldugunu, ida,reci-
ligini gormek, k1sacas1 denemek istiyorum. Eger bu imtihan1 ba~anrsan,

240 ibn·i Sa'd; Kenz'ill-UilUIUll 3/133; ibn-i Asakir 1/129.

241 Restiltillah hayatta iken, Halid b. Said, Yemende Mezhic kabilesinin zekatim
toplamaya memur edilmi~ti.
2.!2 Yezid b. Ebu Siifyan kastediliyor.
w ib1;1-i Sa'd 4170; Kenz'ill-Ummal 3/134.
 Devlet idaresi 705

seni uzun miiddet idareci olarak gah~t1nnm. Degilse, azlederim. Seni

Halid b. Said'in yerine tayin ettim.»
Sonra da, daha i~in ba~lang1cmda yerine getirmesi gereken birta-
kim tavsiyelerde bulundu:
<~- Sana, Ebu Ubeyde b. Cerrah'a iyi muamele yapmam tavsiye
ediyorum. Onun islam'daki mevkiini ve Resuliillah'm: «Her milletin
itimat ettigi bir kimse vard1r. Bu milletin itimat ettigi kimse de, Ebu
Ubeyde b. Cerrah'tlr.» buyurdugunu biliyorsun. Onun kadr-ii k1ymetini
bil. Muaz b. Cebel'e de itibar et. Onun, Resuliillah ile beraber yaptikla-
nm ve Resuliillah'm onun hakkmda: «0, ulemadan bir ok at1m1 ileride
gider (yani, ulemanm en onde gelenidir.)» buyurdugunu biliyorsun. Bun-
lara dam~madan karar verme. Onlar da, hayn, dogruyu asla senden esir-
gemeyeceklerdir. »
Yezid:
« - Ey Resuliillah'm halifesi, bana, onlarla ilgili tavsiyelerde bu-
lundugun gibi, onlara da, benimle ilgili tavsiyelerde bulun.» dedi. Hz.
Ebu Bekr: ·
« - Onlara, . seninle ilgili tavsiyelerde bulunmay1 katiyyen ihmal
~tmeyecegim.» deyince, Yezid:
«- Allah senden merhametini esirgemesin. Allah, islam yiizii suyu
hiirmetine, seni hay1rla miikafatland1rsm.» dedi.244
Yezid b. Ebu Siifyan anlat1yor: Hz. Ebu Beki- beni ~am'a gonde-
rirken, ~u tavsiyelerde bulundu:
«- Ya Yezid, orduda yakmlann ~ok. Liyakatlerine, bakmadan, on·
lart, idareci tayin etmen muhtemeldir. i~te ben en ~ok bu hususta en·
di~e duyuyorum. Resuliillah: «Miisliimanlann ba~ma ge~ip de, haksiZ
yere birini kaytrarak idareci tayin edenlere, Allah lanet eder. Onlann
tevbelerini ve fidyelerini kabul etmeyerek cehenneme sokar. Bir kimse,
birisini kaytrarak, karde~inin mahm on'a verirse, Allah, ona da Janet
eder. -veya Allah himayesinden pkanr.-» buyurur. Allah; insanJan hi·
mayesine almak i~in iman etmeye davet ediyor. Kim, Allah'm himaye-'
sinde iken, haksiZ yere, herhangi bir ;;eye zarar verirse, Allah, ona Janet
eder -veya himayesinden c;tkanr .»245
' \

Hz. Omer'in Kendisinden Sonra Halife Olacak Kimseye Tavsiyeleri :

Hz. Omer, ~oyle der:

«- Benden sonraki halifeye, ilk muhacirlerin haklanna riayet et-

244 ibn-i Sa'd; Kenz'iil-UmmiU 3/ 132.

2ll5 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Miistedrek; Kenz'iil-Ummal 3/143; Mecmeuz-Ze·
vaid 51232.
F: 45
 706 Miisliimanltk

mesini, anlara saygx gostermesini tavsiye ederim. Ona, yurtlarma yer-

le~tirerek, imanlanmiZI saglamla~tiran ensarla ilgili tavsiyelerimde var:
Onlann iyilerine itibar etsin, su9 i~leyenlerini de affetsin. Ayr'xca, ana,
~ehirlerin halkma da iyi muamele yapmasxm tavsiye ederim. <;:i.inki.i an-
lar, islamm tutunmasma yardiFUCI aldular, vergileri tapladilar, di.i~mana
kin beslediler. Onlardan kendi nzalanyla mallannm ihtiya9larmdan faz-
lasmx alsm. Ona, Bedevilere de iyi muamele etmesini , tavsiye ederim.
<;:i.inki.i, anlar asxl Araptirlar, islamm 9ekirdegidirler. Onlardan da, mal-
lanmn iiriinlerinden alarak, fakirlerine versin. Ona, Allah ve Resuli.ini.in
himayesine aldxklannm da, anla~malanmn tam alarak yerine getirme-
sini; di.i~manlanyla, sava~masmx; gii9lerinin yetmeyecegi ~eylerle mii-
kellef tutmamasxm tavsiye ederim.»246 ·
Kasun b. Muhammed anlatiyar: Hz. Omer, kendisinden sanraki
halifeye ~u tavsiyede bulundu:
«- Benden sanra bu i~in ba~ma ge9ecek alan; uzak yakm herke-
sin, kendisini bu vazifesinden dalaYI rahatsxz edecegini bilsin. Ben, kendi
hesabxma, insanlarla biiyi.ik miicadele ettim. Eger, halk i9inde bu i~i
benden daha iyi becerenin bulundugunu bilseydim, meydana 91k1p bay-
numu vurdururdum. Bu, benim halife almaktan daha 9ak ha~uma gi-
der.»247

Hz. Omer'in Ebu Ubeyde b. Cerrah'a Tavsiyeleri :

Salih b. Keysan anlatiyar: Hz. Orner, halife alunca, ilk mektubunu,

Hz. Halid'in yerine tayin ettigi Ebu Ubeyde b. Cerrah'a yazdx:
«Sana, kendisinden ba~ka her ~eyin fani aldugu, tek baki alan, bi-
zi sapxkhktan kurtararak dagru yalu gosteren, bizi karanhklardan p-
kararak nura kavu~turan Allah'tan karkmayx tavsiye ederim. Seni, Ha-
lid b. Velid'in yerine kumandan tayin ettim. Ordunun, yapxlmasx gereken
i~lerini yap. Mi.isliimanlan, ganimet elde ederim i.imidiyle tehlikeye sak-
ma. Onceden, ke~fettirip tedbirler almadxgm, giri~-91kx~mi bilmedigin
yerlere ardugah kurma. Gonderecegin seriyyeler kalabahk alsun. Mi.is-
li.imanlan tehlike ile kar~I kar~xya getirmekten sakm. Allah, benimle· se-
ni, seninle de beni imtihan ediyar. Diinyaya goz dikme. Kalbini de anun-
la me~gul etme. Senden oncekileri helak eden di.inyanm seni de mah-
vetmesinden sakm. Sen, anlann akxbetlerini iyi bilirsin.»248

246 ibn-i Ebi !;teybe; Ebft Ubeyd; Ebft Ya'la; Nesei; ibn-i H1bban; Beyhaki; Miinte-
hab 4/439.
· 247 i:bn-i Sa'd 3/197; ibn-i Asakir; Kenz'ill-U1l1Illlil 3jl47.
248 i:bn-i Cerir 4 j54.
 Devlet ldaresi 707

Hz. Omer'iy Sa'd b. Ebi Vakkas'a Tavsiyeleri:

Hz. Orner, Sa'd'i c;a!P-rarak, onu, Irak i.izerine yi.iri.iyecek orduya

kumandan tayin etti. Ona ~u tavsiyelerde bulundu:
« - Ya Sa'd, Viiheyb ogullannm Sa'd'i! Resuli.illah'm day1s1 ve ar-
kada~I olman, seni magrur ederek, Allah'm emirlerinden ay1rmasm. Al-
lah, koti.ili.igu koti.ili.ikle gidermez. Fakat, koti.ili.igi.i iyilikle giderir. Allah
ile kimse arasmda, itaatten ba~ka bir bag yoktur. insanlann ~ereflileri
ve hakirleri Allah nazannda mi.isavidir. Allah onlarm Rabbidir. Onlar
da Allah'm kuludurlar. Allah'm lutfuyla birbirlerinden i.isti.in olurlar.
itaat ederek O'nun katmdaki nimetlere kavu~urlar. Resuli.illah'm pey-
gamber olmasmdan, aram1zdan aynhncaya kadar, ~ahit oldugun durum-
lanm gozden gec;ir. Onlan yapmaya c;ah~. As1l kurtulu~ yolu O'ndad1r.
Bunlar benim sana nasihatlerimdir. Bunlan yerine getirmez, bunlardan
yi.iz c;evirirsen, amellerin mahvolur, hi.israna ugrayanlardan olursun.»
Onu yolcu ederken de, kendisini c;ag1rarak ~u tavsiyelerde bulun-
du:
« - Ben, seni Irak iizerine yi.iri.iyen orduya kumandan tayin ettim.
Tavsiyelerimi tut. Gi.ic; ve arzu edilmeyen bir i~in ba~ma geldin. Dogru-
luktan ba~ka hic;bir ~ey seni kurtaramaz. Kendini ve beraberindekileri
iyilige ah~tir. lyilikle i~e ba~la. Adet haline gelen her ~eyin bir ba~lan­
giCI vard1r. Haynn ba~I da sab1rd1r. Ba~ma gelen bela ve musibetlere
kar~I, sab1rh, hem de c;ok sab1rh ol. Sab1r, sana Allah korkusunu ogre-
tir. iki hususta, Allah'a itaat ve gi.inahlardan kac;mmada Allah'tan kor-
kulaca!P-m bil. Ona, di.inyaya bugz edip, ahireti 249 severek itaat eden ger-
c;ekten itaat etmi~ olur. Di.inyay1 sevip, ahirete bugz ederek ona asi olan
da, gerc;ekten asi olmu~ olur. Kalpler, hakikat hazineleridir. Allah, bu
hakikatleri kalplerden hazen gizli, hazen de a~ikar olarak ortaya c;Ika-
nr. A~ikare olarak ortaya c;Ikard1g1 hakikatler, kendisini oven ve yere-
nin haklanm e~it olarak vermesinde gozi.ikiir. Gizli olarak ortaya c;I-
kardii:h hakikatlerse, kalbteki hikmetin dilde zuhuru ve insanlara sevgi
~eklinde tezahiir eder. Halk tarafmdan sevilmeyi ihmal etme. <:;iinkii,
peygamberler, Allah'tan, kendilerini halka sevdirmesi niyazmda bulun-
mu~lardir. Allah, sevdigi kulunu sevdirir. Sevmedigi kulunu da sevdir-
mez. Sen de, bizzat kendinin ve emrinde c;ah~anlann halk katmda mev-
kilerinizle, Allah katmdaki mevkiinizi tayin edebilirsiniz.»250

249 Diinya: Burad& dlinyadan maksat, kula Allah't unutturan, dini ikinci plana iten
~eylerdir. tslam dini dlinyaya fevkalade onem vermi~tir. lslamm ortaya koydu-
gu hayat nizaml, hatta ilk baku;;ta, ahireti hedef tutan emirleri bile, insam dlin-
yada mutlu ya~atma gayesine matuftur.
~ tbn-l Cerlr 4/84.
708 Miislilmanhk

Hz. Omer'in Utbe b. Gazvan'a Tavsiyeleri :

Abdiilmelik b. Umeyr anlahyor: Hz. Orner Utbe b. Gazvan'1 Basra'

ya gonderirken ~u tavsiyelerde bulundu:
« - Ya Uthe! Ben seni, dii~manla sava~m en ~iddetli oldugu an-
da, Hind iilkesine gidecek orduya kumandan ·tayin ediyorum. Dii~mana
kar~I, Allah'tan ba~ka kimseye ihtiyacm olmayacagm1 ve sana yard1m
edecegini umuyorum. Arfece b. Herseme'yi yard1mma gondermesi i<;in,
Ala b. Hadrami'ye mektup yazd1m. 0, iyi bir sava~<;I ve iyi bir diplo-
mathr. Arfece, yanma gelince, mii~killerinde onunla isti~are et. Onu ya-
mndan ay1rma. Aynca, kendisini islama davet et. islam1 kabul ederse,
ona da, miisliimanlara yaphgm muameleyi yap. ~ayet kabul etmezse,
miisliimanlara boyun egerek cizye vermesi gerekir. Cizye vermek iste-
mezse, firsat vermeden kihca sanl. Uzerine ald1gm i~lerde suiistimal yap-
rna, Allah'tan kork. Ahiretini mahveden, gurura kapilmaktan sakm. Sen,
Resuliillah ile c:rkada~hk ettin. Zelilken, ~erefli oldun. Zay1fken, kuvvet-
lendin. Nihayet gii<;lii ve kendisine itaat edilen bir kumandan oldun.
Soyledigin soz dinlenir. Emrin yerine getirilir. Senin kadrini yiikselt-
meyen, seni ~Imartan nimetler olmasm daha iyi. Kendini giinahtan ko-
rudugun gibi, elindeki amme mahm da koru. Seninle ilgili, en <;ok en-
di~e duydugum bu iki husustur. Bunlar, senin yenilmen, aldatilman,
bir ba~ka giinah i~leyerek cehenneme girmenden daha tehlikelidir. Boy-
le davram~lardan Allah'a s1gmahm. insanlar daha once diinyay1 arzu
ederlerken, k1yamet kopunca, Allah'a s1gmmak isteyeceklerdir. Sen, Al-
lah'a Sigm, diinyayi isteme. Zalimlerin abbetlerine ugramaktan sakm.» 251

Hz. Omer'in Ala b. Hadrami'ye Tavsiyeleri :

~abi anlahyor: Hz. Orner, Bahreyn'de bulunan Ala b. Hadrami'ye

~u mektubu yazde
« Utbe b. Gazvan'm yamna git. Onun i!jiyle ilgilenmeye seni memur
ettim. Sen, Allah indinde, biiyiik miikafatlara mazhar olan ilk muha-
cirlerden birinin yanma varacagm1 aklmdan <;1karma. Ben, onu kendi
kabuguna ~_;ekilmemesi, sert <;Iki!;ilar yaparak gii<;liik <;Ikarmamasi i<;in
azletmedim. 0 bolgede, senin miisliimanlara, ondan daha faydah olaca-
gmi samyorum. Onun hakkma riayet et. Senden once tayin ettigim zat,
i~imin ba~ma varmadan once vefat etti. Eger, Allah senin, bu i~i iizeri-
ne almam istiyorsa, ahrsm. Utbe'nin vazifesine devam1m istiyorsa yara-
tan ve her ~eye hakim olan Allah'm i~ine kan~1lmaz. Takdir-i ilahi'nin

2S1 ibn-i Cerir 4f150; El-Bidaye 7/48.

 Devlet ldaresi 709

degi~meyecegini akhndan 91karma. O'nun nzas1 i9in yaptiklanm gozden

ge9ir, onun i9in miicadele et. Onun d1~mdakileri bir kenara it. <;;:iinkii
diinya ffmldir. Ebedl olan ahirettir. iyiligi unutulup, kotiiliigii kalacak
olan hi9bir ~ey, seni me~gul etmesin. Gazabmdan, Allah'a s1gm. <;;:iinkii
Allah, hem kaza, hem de kaderinde, dilediginin faziletini daha da art-
tlnr. Allah'tan, kendisine itaat, azabmdan kurtulu~ i9irr bize ve sana
yard1m etmesini niyaz ediyoruz.»252

Hz. Omer'in Ebu Musa el·E~'ari'ye Tavsiyeleri :

Dabbe b. Mihsan anlatiyor: Hz. Orner, Ehu Musa el-E~ari'ye ~u

mektubu yazd1:
<<... Halkm, idarecilerine kar~I bir nefreti vard1r. Halkm nefreti-
ni kazanmaktan Allah'a s1gmahm. Ak~amm olmasma azicik bir zaman
bile kalsa, had cezalanm tatbik et. Aym anda, birisi Allah'a, digeri de
diinyaya ait iki i~in olursa, nasibini Allah'a ait olanda ara. <;;:iinkii, diin-
ya fani, ahiret ise bakidir. Fas1klara aman verme. Onlan birbirinden
uzak tut. Miisliimanlann hastalanm ziyaret et. Cenazelerinde bulun. Ka-
pnn a91k bulundur. i~leriyle bizzat kendirr me~gul ol. Nihayet sen de
onlardan birisin. Tek farkm, Allah'm seni daha 90k ~eyle miikellef tut-
masidir. Senin ve ailenin giydiklerinizin, yediklerinizin ve bindiklerini-
zin giizel oldugunu, diger miisliimarrlannsa durumlannm boyle olmadi-
gmi duydum. Ey Allah'm kulu, otu suyu bol bir vadide bulunan, semir-
mekten ba~ka da bir dii~iincesi olmayan, fazla yaglanmas1 sebebiyle olen
hayvan derekesine dii~mekten sakm. Vali yoldan 91kmca, halk da <;:I-
kar. insanlann en bedbahti, hlk1 bedbaht olarr idarecilerdir.»253
Dahnak anlatiyor: Hz. Orner, Ehu Musa el·E~'ari'ye ~u mektubu yaz-
mi~tir:

«i$inde saglam olmak, bugiiniin i$ini yanna b1rakmamak demek-

tir Boyle yapmazsamz i$leriniz list iiste birikir. Hangisinden ba~laya­
cagmlZl bilemezsiniz. Dolayisiyle hi9birini yapamazsm1z. Eger, biri diin-
yaya, digeri ahirete ait iki ~eyle kar$1 kar$Iya kahrsamz, ahirete ait ola-
mm, diinyaya ait olanma tercih ediniz. <;;:iinkii, diinya fani , ahiret bakl-
dir Allah'tan daima korkunuz. Allah'm kitabmm, biitiin ilimlerin kay-
nagi oldugunu, kalplerde bir ilkbahar havas1 estirdigini akhmzdan 91-
karmayiiT. »254

252 ibn-i Sa'd 4!78.

253 Deynuri; Kenz'iil-Ummal 3/ 149, 8/209; tbn-i Ebi ~eybe; Hdye.
254 tbn-i Ebi ~eybe; Kenz'iil-Ummal 8/208.
710 MiislUmanltk

Hz. Osman ez-Zinnureyn'in Tavsiyeleri :

Ala b. Fadl'm annesi anlatlyor: Hz. Osman !;)ehit edildigi zaman ha-
zinesini arad1lar. Orada kilitli bir sand1k buldular. Bu sandtgi a<;:tlk-
larmda, i<;:inden ~u mektup <;:1kt1:
«Bu Osman'm son sozleridir. Esirgeyen ve bagt!;)layan Allah'm adty-
le... Osman b. Affan, tek olarr Allah' tan ba~ka ilah olmadtgma, ortag1
bulunmad1gma, Muhammed'in Allah'm kulu ve Resulii, cennet ve ce-
hennemin hak olduguna ~ehadet eder. Allah, vukuu ~iiphesiz bir giin-
de, biitiin kabirlerdekileri diriltecektir. Allah va'dinden donmez. Her
kes, o va'dle ya~ar, oliir ve dirilir, in~allah! »
Bu mektubun arkasmda da ~unlar yaZihydt:
«irrsan kendisini ihmal ederek, fakirlik yiiziinden zarara bile ugra·
sa, tok goniilliiliik kendisini zenginle~tirir, ulvile~tirir. Diinyada hi<;:bir
gii<;:liik yoktur. $ayet bir gii<;:liikle kar~Ila~Irsan, onu bir kolayhk ta-
kibedecek demektir. Bu sebeple, sabrrh olmahsm. Felaketlerle kar~Ila~­
mayan, s1kmt1, iiziintii nedir bilmez. tlerde neler olacag1 da belli de-
gildir. >,255
~eddad b. Evs anlat1yor: Hz. Osman, evi ku~atllmca, evinin balko-
nundarr halka ~oyle hi tab etti:
« - Ey Allah'm kullan! .. » dedi.
Ali b. Ebi Talib'i, Resuliillah'm sangm1 sarm1~, kilicmi ku~anm1~
bir vaziyette evinden pkarken gordiim. Oniinde, muhacirler ve ensar-
dan bir grup insanla birlikte Hasan ve Abdullah b. Orner vard1. Evi ku-
~atanlara hiicum ederek onlan da~ttilar. Sonra da, i<;:eri, Hz. Osman'
m yamna girdiler. Hz. Ali, Hz. Osman'a:
« - Esselam ii aleykiim, ey mii'minlerin emiri! Resuliillah hi<;: boy- ·
le bir ~eyle kar~Ila~mami~tir. Kan~la~tiklannda da, asileri kirdirrrn~tlr.
Ben, bunlann seni oldiirmelerinden korkuyorum. Emir verirsen, onlar-
la sava~ahm.» dedi. Hz. Osman herkese hitaben:
«- Uzerinde, Allah'm ve benim hakkim oldugunu kabul eden bir
kimse, Allah a~kma, benim yiiziimden kimsenin bir damla kanm1 alnt-
madigi gibi, kendi kamm da ak1tmasm.» dedi.
Hz. Ali ilk sozlerini tekrarlad1. Hz. Osman yine aym cevabt verdi.
Hz. Ali, Hz. Osman'm evinden <;:Ikarken:
<<- Allah'1m, biz elimizden geleni yaptlk.» dedigini duydum. Son-
ra mescide girdi. Namaz vakti gelince, Hz. Ali'ye:
<<- Ya Ali, orre ge<;:, namaz1 sen kild1r.» dediler. Hz. Ali ise:
<<- Halife mahsurken, ben size namaz klld1ramam. Tek b~1ma na-

255 Fedaili; Nizam'iil-Miilk; Taheri 2/133.

 Devlet ldaresi 711

maz kilacagim.» dedi. N<l?lazm( hhp, evine dondii. Arkasmdan yeti-

~en aglu:
« - Babac1g1m, vallahi evine zarla girdiler.» dedi. Hz. Ali de:
« - inna lillahi ve inna ileyhi raciun. Vallahi anu ~ehit ettiler.>>
dedi. Hz. Ali'ye:
« - Hz. Osman'm durumu nedir?» Ya Ali!» denildiginde:
<<- Vallahi cennete girecek. Hem de Ziilfaya.» 256 dedi.
« - Peki, ya otekiler? Ya Ali!» diye sarulunca:
« - Vallahi anlar da cehenneme girecek1er.» dedi. Bunu ii<; defa
tekrar etti.257
Ebu Seleme b. Abdurrahman anlatlyar: Ebu Katade ile biri, evin-
de mahsur iken Hz. Osman'm yanma girdiler. Hacca gitmek i<;in izin
istediler. Hz. Osman da anlara miisaade etti. Onlar:
« - Bunlar galip gelirlerse, kiminle beraber olacag1z.» diye sardu-
lar. Hz. Osman:
« - <;agunlukla beraber alun.» dedi.
« - Peki, senin iizerine yiiriiyiip de galip gelenler, c;agunlugu te~­
kil ederlerse, kiminle beraber alahm?» diye sardular.
« - <;agunluk nerede ise, anlarla beraber.» dedi. Bu iki zat <;1hp
giderlerken, evin kap1smda, Hz. Hasan ile kar~Ila~tilar. Hz. Osman'm
yanma geliyardu. Hz. Osman'm soyleyeceklerini duymak i<;in bunlar da
geri dondiiler. Hz. Hasan, Hz. Osman'a selam verdikten sanra:
« - Ey mii'minlerin emiri, emrine haz1nm.» dedi. Hz. Osman ise:
« - Yegenim, evine don ve Allah'm emri tecelli edinceye kadar bek-
le.» dedi. Hep beraber evden <;1ktilar. Yalda, Hz. Osman'm yanma ge-
len Abdullah b. Orner ile kar~1la~tilar. Bu iki ki~i, Hz. Osman'm ana ne
soyleyecegini ogrenmek i<;in tekrar dondii. Abdttllah, Hz. Osman'a selam
verdikten sanra:
« - Ey mii'minlerin emiri! Resuliillah ile arkada~hk ettim. Onu
dinledim ve ana itaat ettim. Sanra Hz. Ebu Bekr ile beraber bulundum.
Onu da dinledim ve .itaat ettim. Hz. Omer'le de beraber bulundum. Onu
da dinledim ve itaat ettim. Hz. Omer'in bende, hem babahk, hem de
halifelik hakki vard1. 1~te sana da geldim. Emrindeyim ey mii'minlerin
emiri, diledigini emret.» dedi. Hz. Osman:
« - Ey Orner ailesi, Allah size iki kat miikafat versin. Kan do} ·
meye niyetim yak.» dedi.258

256 Ziilfa: Cennetin, salih kullara aynlan bir boliimiini.in ad1d1r.

257 Ebu Ahmed; Er-Riyad'i.in-Nadrra 2/128.
2ss Ebu Ahmed; Er-Riyad'iin-Nad~ra 2j128.

-.._,
• ,I
'
 712 Miisliimanhk

Ebii Hiireyre anlatly,or: Ben de, Hz. Osman'm evi ku~at1ld1gmda

onun yamndayd1m. Bizden bir tanesi vurulunca, ben:
«- Ey mi.i'minlerin emiri, sava~ma s1ras1 geldi. Bizden birisini ~e­
hit ettiler.» dedim. Hz. Osman:
«- Ya Eba Hiireyre, elindeki kilici bir kenara at. Bunlarm hedefi
sadece benim. Ben, kendimi feda ederek, mi.i'minleri koruyacag1m.»
dedi. Ben de ki~IClffil attlm. Nerede oldugunu bilmiyorum bile.259

Hz. Ali'nin idarecilerine Tavsiyeleri :

Muhacir el-Amiri anlatlyor: Hz. Ali, bir valisine ~u niektubu yaza-

rak, birtaklm tavsiyelerde bulundu:
«Halk ile tema~m1 kesme. Valiler, halk ile temaslanm keserse, me-
selderi <;ogahr, halkm durumu, i~leri hakkmda bilgileri azahr. Halk,
valileri ile temaslan kesilince, bilgisiz yeti~ir, biiyiige sayg1, kii<;i.ige ~ef­
kat gosterilmez. Gi.izel, <;irkin; <;irkin de gi.izel kabul edilir. Hak ile batll
birbirine kan~t1nhr. Bir vali, halkm, kendisinden gizledigi meseleleri
bilemez. Aynca, sonradan kendisine nakledilen sozlerle, dogrusunu ya-
lamndan ay1racak belirtiler de yoktur ki, halkla temasm kesilmesinden
dogacak mahzurlan bertaraf etsin. Sen, ya hak dag1tmakta <;ok comert
birisisin. Boylece, verdigin ~eyler veya comert oldugun i<;in fazla ba-
gi~ yapman dolaylSlyle uzun miiddet halk ile temasm1 kesebiliyorsun.
Ya da <;ok cimrisin. Halk sana, fevkalade muhta<; olmakla beraber, her-
hangi bir ~ey yapacagmdan iimidini kestigi i<;in, senden limit keserek,
senden bir ~ey istemekten <;ar<;abuk vazge<;mi~tir. Boylece, ne karanhk
bir yere konacak, lamba s1kmtm, ne de, adil hi.ikiim verme derdin ola:-
caktlr. Biitiin bunlardan sonra, soylediklerime iyi kulak ver. Kendine
dii~enle yetin. Dogruluktan aynlma.» 260
Medaini anlatiyor: Hz. Ali, bir valisine ~u mektubu yazd1:
«Yava~! Sanki oldi.in de, sana magrurun eyvahlar <;ekecegi, giinah-
lann tevbe etmeyi, zalimin tekrar diinyaya donmeyi temenni edecegi
yerdeki i~ler mi bildirildi? Ne bu acele! » 261
Sakif kabilesinden bir zat anlatiyor: Hz. Ali beni, (Bagdat yakmm-
daki) Ukbera kasabasma vergi toplamaya gonderdi. IBana, gidecegim
yerle ilgili ~u tavsiyelerde bulundu:
<<- Kasaba halki <;ok hilebazd1r. Dikkat et, seni aldatmasmlar. On-
larm vermeleri gereken vergilerini de eksiksiz al.»

259 Ebu Amr; Er-Riyad'iin-Nachra 2/129.

210 Deynuri; ibn-i Asakir; Miintehab 5/58.
261 Deynuri; ibn-i Asiikir; Miintehab 5(58.
 l'Jevlet idaresi 713:

Sonra da:
« - Ak~am tekrar bana gel.» dedi. Yamna vard1grmda:
« - Ben sana, onlarla ilgili baz1 ~eyler soylemi~tim. Vergi toplar--
ken, katiyyen, onlann hi9birine k1rba!;la vurma. Hi9birini ayakta dur-
flurma. Katiyyen onlardan koyun ve sigir alma. Biz, onlardan, sadece·
mallanmn fazlas1m almay1 kararla~t1rd1k. Fazlanm ne oldugunu biliyor ·
musun? Gii9lerin_in yetecegi ~eydir.»2s2
Aym ~ahsm yaptlgi bir diger rivayette liiU ilave vard'1r: Hz. Ali:
«--;- Katiyyen onlann yiyeceklerini, k1~hk ve yazhk giyeceklerini,.
kulland1klan hayvanlanm satm alma. Vergi isterken, kimseyi ayakta
tutma.» dedi. Ben de:
« - Ey mii'minlerin emiri! Bu durumda, gittigim gibi bombo~ geri
donerim.» dedim. Hz. Ali:
« - Gittigirr gibi bombo~ da geri donsen boyle yap. Camm, biz sa-
dece, imHmlan nisbetinde verebilecekleri ~eyleri almayt kararla~trrdik.>»
dedi.263

262 ibn-i Zenceveyh; Kenz'iil-Unumil 3/166.

263 Beyhaki 9/205.
 HALKIN DEVLET BA~KANINA NA.SiHATLERi

Mekhul anlatlyor: Resuliillah'm eshabmdan Said b. Amir b. Hu-

·zeyirn el-Cemhi, Hz. Orner'e:
« - Ya Orner, ben sana baz1 tavsiyelerde bulunmak istiyorum.» de-
·di. Hz. Orner de:
« - Buyur, dinliyorum.» dedi. Said:
<<- Sana, halkm i~lerini yaparken Allah'tan korkmaRI tavsiye ede-
·rim. Allah'm emirlerini yerine getirirken insanlardan korkma. Soziin
ve fiilin ba~ka ba~ka olmasm. !nsanm kendi tatbik ettigi, yerine getir-
digi ogiitleri ba~kalanna soylemesi giizeldir. Bir meselede iki ayn hti-
kiim verme. i~lerin kan~Ir, haktan sapm1~ olursun. Delili olan iddiamn
lehine karar ver ki, karann isabetli olsun. Allah sana yardtm etsin, hal-
kmi da, senin vas1tanla mutlu ya~atsm. Allah'm, i~lerinin ba~ma seni
-gec;:irdigi, uzak yakm miisliimanlarla ilgilen ve onlarm mii~killerini hal-
Jet. Kendin ve ailen ic;:in sevdiklerini onlar ic;:in de sev. Kendin ve ailen
ic;:in begenmedigini onlar ic;:in de begenme. Hak ugrunda miicadeleye ba~­
la. Allah'm emirlerini yaparken, hic;:bir dedikodudan, kmamadan kork-
ma.» dedi. Hz. Orner:
« - Bu soylediklerine kimin giicti yetebilir?» deyince, Said:
« - Senin gibi birisinin! Allah'm timmet-i Muhammed'in ba~ma ge-
-c;:irdigi kimsenin. Onunla Allah arasma kimse giremez.» dedi. 264
Abdullah b. Biireyde anlatiyor: Hz. Orner, bir heyet geldigi i~in
mtisltimanlan topladt. Zeyd b. Erkam'a:
« - Muhammed (s.a.v.) in eshabma bak. .. » dedi. Once onlara mi.i-
saade etti. Sonra da, onlan takip eden cemaate. Herkes ic;eri girip, oniin-
de saf baglad1lar. Hz. Orner, h1rkas1 parc;alanm1~ iri bir adama bakt1.
Ona i~aret etti. 0 da yanma geldi. Hz. Orner:
« - Sayle bakahm,» diye tic; defa sordu. 0 ziH da:
<<- Sen soyle.» diye tic; defa tekrar etti. Hz. Orner:

264 ibn-i Sa'd; ibn-i Asakir; Miintehab 4/390.

 Devlet !daresi 715

« - Off, kalk! » dedi. 0 zat kalkti, gitti. Bir daha goz gezdirdi, Ebu
Musa el-~ari'yi gordii. Beyaz tenli, zay1f, ag1r canh bir adamd1. Hz.
Orner, ona i~aret etti. Ebu Musa, Hz. Omer'in yanma geldi. Hz. Orner:
« - Soyle bakahm,» dedi. Ebu Musa:
{(- Ne soyleyeyim?» diye kar~Ihk verdi. Hz. Orner:
« - Soyle! » deyince, Ebu Musa:
« - Ey mii'minlerin emiri! Bir soz a<; ki, konu~ahm.» dedi. Hz.
Orner:
« - Off, kalk! Sana bu koyun gobanmdan fayda yok.» ded1. Bir
daha goz gezdirdi, beyaz tenli, zay1f bir adam gordii. Ona i~aret etti.
0 da, Hz. Omer'in yamna geldi. Hz. Orner:
« - Soyle bakahm.» dedi. 0 zat, kalkti, Allah'a hamd ve senrt et-
tikten sonra, ~oyle nasihat etti:
« - Sen bu iimmetin i~ini iizerine aldm. 'Ozerine ald1gm i~leri ya-
parken, ozellikle halk ile miinasebetlerini siirdiiriirken, Allah'tan kork.
<;iinkii sen, sorguya gekilecek, hesap vereceksin. Seni emin biliyomz.
Uzerindeki emanetleri yerine getirmen gerekir. Yaptlgm i~lere gore mii-
kafatm verilecektir.» dedi. Hz. Orner:
« - Halife oldugum giinden beri, bana dogruyu konu~an olmad1.
Kimsin sen?» diye sordu. 0 zat:
« - Rebi b. Ziyad'1m.» dedi. Hz. Orner:
« - Muhacir b. Ziyad'm karde~i mi?» diye sordu.
« - Evet.» dedi.
Hz. Orner, bir ordu haZirladi. Ebu Musa'YI kumandan tayin etti. Ona:
<<- Rebi b. Ziyad'a dikkat et. Eger soylediklerinde samimi ise, bu
i~te sana yardimci olur. Onu kumandan tayin et. On giirr yammza gel-
mesin. ~ayet sozlerinde samimi degilse, onun mesuliyetini ben iizerime
ahyorum. Sanki onu, kumandan tayin eden benmi~im gibi, onun sorum-
lulugu bana ait. Peygamberimiz (s.a.v.) bize ~oyle buyurdu: <~Benden
sonra, sizinle ilgili, korktugum ~eylerin en tehlikelisi, yald1zh kelime-
lerle konu~an miinaf1klann tiiremesidir.» dedi. 265
Muhammed b. Siika anlatlyor: Nuaym b. Ebu Hind'in yanma gel-
dim. Bana bir sayfa gosterdi. iginde ~unlar yaz1hyd1:
«Ebu Ubeyde b. Cerrah ve Muaz b. Cebel'den Orner b. Hattab'a.
Selarn'iin aleykiim... Sen, kendini diizeltmek i<;in ihtimam gosterdigini
bildigimiz halde, biz sana baz1 tavsiyelerde bulunaca~z. Sen, bu iimnte·
tin k1nmnsmm siyahmm i~ini iizerine alm1~ bulunuyorsun. Huzurunda,
~refli de, adi de, dost da, dii~man da oturur. Bunlann herbirine adil
muarnele yapdmas1 gerekir. Boyle bir durumda, nasd hareket ettigini

"16'i !bn-i Raheveyh; Haris; Miisedded; Ebii Ya'la; Kenz'ill-Ummal 7/36.

716 MusWmanhk

bir kontrol et. Biz sana herkesin boyun egdigi vu sustugu; biitiin insan-
Ian, iistiinliigiiyle ezen rnutlak hakimin ileri siirdiigu delil sebebiyle, de-
Iillerin i~e yararnadtgi bir giinii hatirlatiyoruz. Mahlukat, bu rnutlak ha-
kime boyun egecek, ondan rnerhamet umacak, onun verecegi cezadan
korkacaktlr. Biz, bu iimrnetin arasmda. son zamanlarda, zahirde kar-
de~ligin, i~te dii~manbgm rneydana gelecegini samyoruz. Mektubumu-
zun, dii~iindiigurniiz gibi anl~drnamasmdan Allah'a s1gm.nz. Bu rnektu-
bu sana, sadece nasihat rnaksadtyle yazdtk. Vesselarn'ii Aleykiirn.»
Hz. Orner de bunlara cevaben t;;u mektubu yazd1:
«Orner b. Hattab'dan Ebu tlbeyde ve Muaz'a! .. Selamiin aleykiirn ...
Mektubunuzu aldrm. Benirn kendirne ihtimam gostenneme ragmen, si-
zin bana bazt tavsiyelerde bulundugunuzu yaztyorsunuz. Bu iirnrnetin,
ktrnuztstmn ve siyaltmm i~ini iizerine alrm~ bulunuyorsun. Oniinde, ~e­
refli de, adi de, dost da, dii~man da oturuyor. Her birine adil rnuarne-
le yapdrnas1 gerekir. Boyle bir durumda nasd hareket ettigine bak. Ya
Orner, diye yaz1yorsunuz. Boyle bir dururnda, Allah'm yardnm olmadan
Omer'in ~ahsi gii~ ve kuvveti bir ~ey yapamaz. Bizden onceki milletle-
rin ikaz edildigi hususlarda, beni de ikaz ediyorsunuz. Ezelden beri~
giinler ' ve gecelerin birbiri pe~inden geli~i, insanlann orniirlerini tiike-
tir, uzag. yakla~tlnr, yeniyi eskitir, soylenen her ~yi ger~ekl~tirirler.
Nihayet insanlar, cennet ve cehennernden birine girerler. Beni bir hu-
susta daha ikaz ediyor: Bir iimmetin arasmda, son zamanlarda, zahir-
de karde~lik, ger~ekte dii~rnanbk olacag.m yaztyorsunuz. Siz, oyle kirn-
seler degilsiniz. Bu zaman da oyle bir :eytrnan degil. Bu zamanda, insan-
lara iimit ve korku hakim. Bazen insanlar, birbirlerine diinya i~lerinin
iyi gitmesi i~in iltifat ederler. Mektubunuzda yazdtklanmzm yanb~ an-
la~drnasmdan dolayt, Allah'a stgmdtgmlZl yaztyorsunuz. Siz bu rnektu-
bunuzla bana ogut veriyor ve dogru soyliiyorsunuz. Bana rnektup yaz-
mayt ihmal etmeyin. Ben bundan rniistag.rl degilim. Vesselarn ii aley-
kiim.»266

EbO Ubeyde b. Cerrah'm MiisHimanlara Tavsiyeleri :

Said b. Miiseyyib anlatiyor : Ehu Ubeyde, Drdiin'de tauna yakalan~

d1g1 zaman, orada bulunan miisliimanlan <;ag1rarak t;;u tavsiyelerde bu-
lundu:
« ...,.... Size birtakim tavsiyelerde bulunacagtm. Bu tavsiyelerimi kabul
ederseniz, daima mutlu olursunuz. Namaz1 dosdogru kilm. Ramazan

266 Hilye 1/ 238; ibn-i Ebi ~eybe; Henmid; Kenz'ill-Ummal 8/209; Mecme'uz-Zevaid
5f214.
 Devlet idaresi 717

aymda orucunuzu tutun. Zekatm1z1 verin. Hac ve umrenizi yapm. Bir-

birinize tavsiyelerde bulunun. idarecilerinize nasihati ihmal etmeyin.
Onlan aldatmaym. Diinya sizi aldatmasm. Bir ki~i, bin sene de ya~asa,
gordiigiiniiz gibi, benim bu halime dii~mekten kurtulmasma imkan yok-
tur. Allah, Adem ogluna oliimii takdir etmi~tir. Onlar mutlaka olecek-
lerdir. Onlann en aklll1s1, Rabbine en <;ok itaat eden, hesap giiniine iyi
haz1rlanand1r. Vesselam ii aleykiim ve rahmet'iillah! Ya Muaz b. Cebel,
namaz1 sen klld1r.»
Ebft Ubeyde, Rabbine kavu~tu. Allah rahmet eylesin. Halkm i<;in-
den, Muaz b. Cebel ayaga kalkarak ~u konu~may1 yaptl:
« - Ey insanlar, giinahlanmz sebebiyle Allah'a tevbe edin. Allah'm,
giinahlanndan dolay1 tevbe ederek, kendisine kavu~an kulunu affetme-
si, bir vecibedir. Borcu alan borcunu Odesin. Kul, borcundan dolay1 re-
hindir. Bir niiisliimanm ii<; giinden fazla karde~ine kiis durmas1 yaki~­
maz. Ey miisliimanlar! Bir biiyiiguniizii kaybettiginiz i<;in iiziintiiniizii
biliyorum. Ben, ondan daha iyi kalpli, kotiiliikten daha uzak, halkl daha
<;ok seven, ondan daha samimi bir insan tanmnyorum. Ona rahmet di-
leyin. Cenaze namazm1 klimaya gelin.» 267

'Jh7 Er-Riyad'iin-Nadlra; Taheri 2/317.

 HALiFELERiN VE iDARECiLERiN YA~AYI~LARI

Hz. EbO Bekr'in Ya~ay1~1:

Abdullah b. Orner, Hz. Ai~e ve ibn'l-Miiseyyib anlatiyorlar: Resu-

ltillah'm Rabbine kavu~tugu, Hicri onbirinci senenin, Rebililevvel aymm
onikinci Pazartesi gi.inli, Hz. Ebu Bekr'e biat edildi. 0 gi.inlerde Siinuh'
ta268 oturuyor, hamm1, Haris b. Hazrec ogullanndan, Harice b. Zeyd b.
Ebu Ziiheyr'i,n klZI, Habibe'nin yanmda kahyordu. Klldan oriilme bir
c;ad1n vard1. Medine'ye ininceye kadar, sadece bu c;ad1rda oturdu. Ken-
disine biat edildekten sonra, alti ay Siinuh'ta ikamet etti. Oradan, ~ehre
yaya gelip gidiyordu. Bazen at ile gelip giderdi. Uzerinde bir etegi, bir
de boyah bir h1rkas1 vard1. ~ehre muntazam ·olarak gelir, cemaate na-
mazi kildinrdi. Yats1y1 k1ldirmca da Siinuh'a ailesinin yamna donerdi.
Geldiginde, namaz1, cemaate bizzat kendisi 'lnldmr; gelemedigi zaman-
larda da, namaz1 Hz. Orner kildmrd1. Cuma gi.inli ku~luk vaktine kadar,
Siinuh'ta kahr, sac;m1 ve sakahm boyar, sonra cuma vaktinde ~ehre
iner, cumay1 kildinrdi. Ken:disi ticaretle ugra~1rd1. Her giin erkence c;ar-
~Iya iner, ah~-veri~ yapard1. Yayhma <;Ikan bir koyun siiriisii vard1. Ba-
zen sliriiyii yayhma kendisi gotlirtirdti. <;ok kere de, kendisi siiriiniin
ba~mda gidemez, bir c;obana giittiiriirdii. Bir kabilenin koyunlanm sa-
gardi. Hz. Ebu Bekr, halife olunca, bu kabileden bir cariye, kendisine:
« - Artik, davarlanm1z sagdmayacak, degil mi?» dedi. Bu sozleri
i~iten Hz. Ebu Bekr:
« - 0 ne demek, yeminle soylliyorum, koyunlanmz1 sagacag1m. Ha-
lifeligin, itiyatlanmi degi~tirmemesini temenni ediyorum.» dedi. Onla-
nn siitlerini sagmaya devam etti. Bazen, bu cariyeye:
« - Ya cariye, istersen, sana kaymak c;alayim, dilersen a~z don-
diireyim?» derdi. Cariye de hazen:
« - Kaymak c;al.» Bazen de:
« - Ag1z dondiir! » derdi. Hz. Ebu Bekr, ne is terse, onu yapard1. Ha-

268 Siinuh: Medinenin list tarafmda bir yerin adi.

 Devlet idaresi 719'

life olduktan sonra, Siinuh'ta boyle alt1 ay g~irdi. Sonra, Medine'ye,

~ehrin i~ine yerle~ti. Kendi durumunu bir gozden ge~irdikten sonra:
«- Devlet i~leri ticareti aksatiyor. Halkm i~inin iyi goriilmesi, on-
lann durumlanyle -yakmdan ilgilenmek i~in bo~ olm~ gerekir. Aile-
min de birtaklm ihtiya~lan var.» dedi. Ticareti terkederek, hazineden
kendisine ve ailesine yetecek kadar giinliik bir maa~ baglad1. Hac ve
Umre masraflan da buna dahildi. Senelik aldigi maa~ , alti bin dirhem-
di. Vefatma yakm giinlerde:
« - Evimizde bulunan, miisliimanlara ait mallar1 teslim ediniz. Ar-
tik ben, bunlardan bir ~ey harcamayacag1m. $u ~u yerlerdeki arazileri-·
mi, hazineden harcad1klanma mahsup olmak iizere, hazineye birakiyo-
rum.» dedi. Bunlar, bir di~i deve, k1h~lan cil<1layan bir kole, be~ dirhem
degerindeki bir kuma~ Hz. Omer'e teslim edildi. Bunlar1 alan Hz. Orner:-
« - Geride kalanlan s1kmt1 i~inde 'b1rakt1.» dedi.

Hz. Ebu Bekr, Hicri onbirinci sene, Hz. Omer'i hac emiri olarak.
tayin etti. Kendisi, Hicri onikinci senenin Receb aymda Umre yapti ~
Bu umre i~irr gittiginde bir ku~luk vakti, Mekke'ye girdi. Ebu Kuhafe,.
kap1da otururken evine geldi. Ebu Kuhafe'nin, sohbet ettigi, yamnda
oturan iki gen<;: ·
« - Oglun geldi.» dediler. Bunu duyan Ebu Kuhafe ayaga kalkt1.
Hz. Ebu Bekr de, devesini ~oktiirmek i~in acele etti. Deve heniiz <;ok-
meden, iizerinden atlad1. Ve:
« - Babac1~m, kalkma! » demeye ba~lad1. Sonra babasm1 kucakla-
di. Bir miiddet b1rakmad1. Babasmm almndan optii. ihtiyar, oglunun
geli~i sebebiyle sevincinden aglad1. Hz. Ebu Bekr'den ba~ka, AtHib b ..
Useyd, Siiheyl b. Amr, ikrime b. Ebu Cehl, Haris b. H~ da Mekke'"
ye gehni~lerdi. Bunlar, Hz. Ebu Bekr'in yanma gelerek:
« - Selamiin aleykiim, ey Resuliillah'm halifesi.» diyerek, halifeyi
selamladilar. Hepsi teker teker elini s1kt1. Onlar, Resuliillah'm admt
anmca, Hz. Ebu Bekr aglamaya ba~lad1. Bu dort ki~i, sonra da Ebft
Kuhafe'ye selam verdiler. Ebu Kuhafe.:
« - Ya Ebu Bekr, bunlara iyi muamele et! » dedi. Hz. Ebu Bekr:
« - Babac1gup., gii<; ve kuvvet ancak Allah'md1r. Uzerime biiyiik
bir mesuHyet ald1m. Allah'm yard1m1 olmadan, bu mesuliyetin altmdan
kalkamam.» dedi. Sonra i~eri girdi. Y1kand1. D1~an ~1kt1. Arkada~lan da
yamndayd1. Arkada~lanna:
« - Siz yava~ yava~ yiiriiyiin:.» dedi. Daha sonra kendisi de, oniin-
den gidenlere yeti~ti. Hz. Ebu Bekr aglarken, arkada~lan, onun Hz ..
Peygamberin: yanmda bulunmakla kazand1g1 ~ereflerden bahsediyorlar-
 720 Miislilmanltk

1
·d1. Nihayet, Kabe'ye vardilar. Hz. Ebu Bekr, iizerinde h1rkas1 oldugu
balde, tavafa ba~lad1. Hacer-i Esved'i operek ziyaret etti. Kabe'yi yedi
defa tavaf etti. iki rekat namaz klld1. Evine dondii. Ogle vakti tekrar
·e vden ~1karak, Kabe'yi yeniden tavaf etti. Sonra Dar'iin-Nedve'ye yakm
bir yere oturdu:
«- Zuliimden ~ikayet eden veya bir hak talebinde bulunan var
-mi?» dedi. Kimse J?.erhangi bir talepte bulunmad1. Halk, valileri (Attab
b. Useyd) ni ovdii. Sonra ikindi namaZim k1ld1. Cemaatle sohbet etti.
Ralk ile vedala~arak, Medine'ye miiteveccihen yola ~1kt1. Hied onikinci
sene, hac vakti gelince, Hz. Ebu Bekr bizzat kendisi hac emiri olarak
bacca gitti. Hacc-1 ifrad yaptl. Medine'de, yerine Osman b. Affan'1-birak·
IDl~tl. 269

Umeyr b. Sa'd ei-Ensari'nin Ya!?aY•!?•:

Umeyr b. Sa'd anlatiyor: Hz. Orner beni Humus'a vali olarak gon-
d.erdi. Aradan bir sene ge<;:tigi halde, benden haber alamaymca, katibine:
«- Umeyr'e bir mektup yaz. Bize hiyanet ettigini samyorum. » dedi.
Bana gelen mektupta ~unlar yaz1hyd1:
«Bu mektubumu almca gel. Bu ana kadar elinde biriken vergiyi
·d e getir.»
i<;:ine az1gutn koydugum dagarci~ml ve <;:ana~ml ald1m. Mataram1
belime taktim. Sopam1 yamma ald1m. Humus'tan, Medine'ye kadar yii-
riiyerek geldim. Medine'ye vardigimda, rengim degi~mi~, yiiziim goziim
toza belenmi~, sa<;:Im sakahm uzam1~t1. Hz. Omer'in huzuruna girdim:
«- Esselam ii aleykiim ve rahmetullahi ve berakatiihii, ey mii'min-
lerin emiri!» dedim. Hz. Orner:
« - Bu halin ne?» diye sordu. Ben de:
« - Halimde ne var? S1hhatli, canh degil miyim? Diinyay1 boynu-
zundan siiriiklemiyor muyum?» dedim. Hz. Orner:
« - Yamnda ne var?» diye sordu. Humus'tan bir ~eyler getirdigi-
mi samyordu. Ben:
«- Yammda azigimi koydugum bir dagarcigim, i<;:inde yemek ye-
digim, ba~1m1 ve <;:ama~Irlanmi ytkad1g1m bir <;:anag1m, i<;:ecek ve ab-
dest suyumu ta~Idigim bir mataram, dayand1g1m ve dii~man saldmsma
kar~I silah olarak kullandigim bir sopam var. Vallahi diinya, benim
oteberimden daha degerli degil.» dedim. Hz. Orner:
« - Yiiriiyerek mi geldin?» diye sordu.
«- Evet! » dedim.

w Ibn·i Sa'd 3/131.

- .·"·~ I ll
 Devlet ldaresi 721

«- Sana, binebilecegin bir hayvan verecek bir miisliiman yok muy-

du?» diye sordu. ,
« - Onlar, kendiliklerinden bir ~ey vermediler. Ben de istemedim.»
de dim.
« - Ne kotiiymii~, bu yanlanndan aynlchgm miisliimanlar! » dedi.
Ben:
« - Allah'tan kork ey Omer! Allah seni onlann arkalarmdan ko-
nu~maktan men eder. Ben onlan sabah namazrm kllarlarken gordiim.»
dedim. Hz. Omer:
<<- Seni nereye gondermi~tim? Neier yaptm?» diye sordu. Ben:
« - Bu suallerin sebebi ne, ey mii'minlerin emiri?» dedim. Hz.
Orner:
« - Siibhanallah! » dedi. Ben:
<<- Soyleyeceklerimle seni iizmek istemedigim i9in anlatmay1 arzu
etmiyorum. Sen beni vali olarak gonderdin. Ben de, gonderdigin kasaba-
ya gittim. Kasaba halkmdan iyi insanlan topladtm. Onlan vergi memu-
ru olarak tayin ettim. Toplanan vergiyi, verilmesi gerekli yerlere dagit-
tlm. Eger bir ~ey artsayd1, onu da sana getirirdim.» dedim. Hz. Omer:
<<- Hi9bir ~ey getirmedin mi?» diye sordu.
« - Haytr! » dedim. Bunun iizerine Hz. Omer:
<<- Umeyr'i yeniden vali tayin edin! » emrini verdi. Ben:
« - Ben vali olmak istemiyorum. Ne senin adma, ne de senden
sonra bir ba~kas1 adma valilik edecegim. Giinahtan kurtulamad1m. Bel-
ki kurtulamayacagim da. Bir H1ristiyana, Allah cezasrm versin! demi~­
tim. Belki de, sen bu sebeple beni hesaba 9ekiyorsun. En kotii giinle-
rim, arkada~lanmla beraber Rabbime kavu~amayarak seninle beraber
ge9irdigim giinlerdir, ya Omer!» dedim. Hz. Omer'den miisaa'de istedim.
Hz. Omer de bana miisaade etti. Evime dondiim. Evim ile Medine ara-
smda, millerce mesafe vardt. Ben gidince, Hz. Omer:
« - Onun htyanet ettigini sanmi~trm.» demi~.
Haris admdaki bir zata yiiz dinar ve:rerek pe~imden yollad1. Bu
zab gonderirken de:
<<- Umeyr'e, bir yabanc1ymi~ gibi gidip misafir olacaksm. Eger
durumunu iyi goriirsen geri don. S1kmt1 i9inde oldugunu farkedersen,
bu yiiz dinan ona ver.» diye tembih etmi~. Haris yan1ma geldiginde, ben,
duvann dibinde oturmu~, gomlegimi temizliyordum. Selam verdi. Ben:
« - Buyur in, Allah sen den merhametini esirgemesin! » dedim. Ba-
ris hayvandan indi.
« - Nereden geliyorsun?» diye sordum.
« - Me dine' den.» dedi.
« - Mii'minlerin emiri nasil?)> diye sordum.
F: 46
722 Milsliimanhk

«- iyi.» dedi.
«- Miisliimanlar nasxl?» dedim.
« - Onlar da iyi.» diye cevap verdi.
« - Cezalan tatbik ediyor, degil mi?» dedim.
<<- Evet, sm; i~leyen oglunu dovdii. 0 da, bu dayak sebebiyle 61-
dii.» dedi. 270 Ben:
<<- Allah'1m, Orner'e yard1m et. Ben onim, sevdigine dahi sert mua-
mele yapt1gtn1 biliyorum.» dedim. Baris evimizde ii<; giin misafir kal-
di. Bizim biraz arpadan ba~ka hi<;bir ~eyimiz yoktu. Onu da misafire
yediriyor, biz a<; karmna uyuyorduk. Ben ona: •
<<- Bizi de a<; btraktm, eger gitmeyi dii~i.ini.iyorsan hemen git.» de-
dim. Baris, cebinden yiiz dinan <;tkanp bana verdi.
« - Bunu sana, mi.i'minlerin emiri gonderdi. Bununla ihtiyac;lanru
2or.» dedi. Bagirdim ve:
<<- Benim bunlara ihtiyac1m yok.» dedim. Geri verdim. Kanm bana:
<<- ihtiyacm varsa, bunlan sen kullan. ihtiyacm yoksa, ihtiya<; sa-
hiplerine ver.» dedi. Ben ise:
« - Bunlan koyacak bir ~eyim yok.» dedim. Kanm eteginden bir
par<;a bez kopararak bana verdi. Bu paralan ona koydum: Bunlan
~ehitlerin ve fakirlerin <;ocuklanna dagttbm, sonra dondiim. Elc;i, bu
paradan kendisine de bir ~ey verecegimi santyordu. Ona:
« - Halifeye benden seH'tm soyle! » dedim. Baris, Medine'ye Hz..
Orner'in yanma dondii. Hz. Orner:
<<- Neier gordi.in?» diye sormu~. 0 da:
<<- Ey mii'minlerin emiri, onu stkmtt i<;inde gordiim.» demi~. Hz ..
Orner:
<<- Paray1 ne yaptt?» diye sormu~. 0 da:
« - Bilmiyorum,» demi~. Bunun iizerine liz. Orner, bu mektubum
eline gec;er ge<;mez, acele gel, diye mektup yazm1~. Ben de Hz. Orner•·
in yamna gittim. Yanma vardtgtmda bana:
« - Paralan ne yaptm?» dedi.
<<- istedigim yere harcad1m. Niye soruyorsun?» dedim.
<<- Allah ad1 veriyorum, onlan ne yapt1gm1 bana soyle! » dedi.
<<- Kendim i<;in harcadtm.» dedim.
· « - Allah senden merhametini esirgemesin! » dedi. Bir vesak yiye-
cek, iki elbise verilmesini emretti. Ben:
<<- Yiyecege ihtiyactm yok. <;i.inki.i evde iki sa' arpa var. Onlan
yiyip bitirinceye kadar, Allah yenisini verir.» dedim. Yiyecegi almad1m.

m Ekseri ulema bu hadisenin uydurma oldugunu soylerler. Aynca, yukardaki bir·

hadiste g~tigi gibi, <;:ocugun bu dayak dolayl.Slyle degil, eceliyle oldi.igu kayde-
dilir.
 Devlet idaresi 723

« - Elbiselere gelince, falanm annesinin elbisesi yok.» dedim. El-

biseleri aldun. Evime dondi.im.
Antere diyor ki: Bu hadiseden gok gegmeden Urneyr vefat etti. Al-
lah rahmet eylesin. Hz. Orner, onun oli.imiinii duyunca iizi.ildii ve acid!.
Yamndakilerle beraber Garkad mezarhgma kadar yiiri.iyerek geldi. Ar-
kada~larma: .
« - Her biriniz, yapmak istediginiz hay1rlan soyleyin! » dedi. Birisi:
« - Ey mii'minlerin emiri, Allah nzas1 igin, bedelini vererek bir
kole azad etmeyi arzu ediyorum.» dedi. Bir digeri:
« - Ey mi.i'minlerin emiri, ben de malrm1 Allah yolunda sarfetmek
istiyorurn.» dedi. Bir ba~kas1 da:
« - Benim giiciim kuvvetim yerinde. Allah'm evini ziyaret edenle-
re, kova ile zemzem suyu gekip dag1tmay1 arzu ediyorum.» dedi. Hz.
Orner ise:
<<- Ben de, Urneyr b. Sa'd gibi adamlanmm olmasmi,, onlan miis-
liimanlarm ba~ma idareci tayin etmeyi istiyorum.» dedi.271

Said b. Amir b. H1zyem ii-Cemhi'nin Ya~ay1~1:

Halid b. MI'dan anlatiyor: Hz. Orner, Said b. Amir b. HJ.ZYern'i bize,

Humus'a vali tayin etti. Kendisi Humus'a geldiginde:
« - Ey Humuslular, valinizi nasil buluyorsunuz?» diye sordu. Halk,
kendisine, validen ~ikayet etti. .- Valileri ~ikayetleri sebebiyle Humus'a
Kii~i.ik KUfe denilir.-
« - Biz dort hususta ondan ~ikayetgiyiz. Ku~luga dogru bizimle
gorii~iiyor.» dediler. Hz. Orner:
« - Ne koili! Daha? .. » dedi.
« - Gece vakti kimsenin i~ini gormiiyor.» dediler. Hz. Orner:
« - Bu da kotii! Daha? .. » dedi.
« - Ayda bir giin bizimle hi9 gorii~miiyor.» dediler. Hz. Orner:
« - Fena!.. Daha? .. » dedi.
<<- Bazen deliligi tutuyor! » dediler.
Bunun iizerine Hz. Orner, ~ikayetgilerle valiyi bir araya geti_rdi. Ve:
<<- Allah'1m, bugiin valimin hakkmdaki dii~iincelerimde yanilma-
digimi goster.» diye dua etti. Sonra da Humuslulara:
« - Hangi hususlarda ondan ~ikayetgiydiniz?» diye sordu. Onlar:
<<- Bizimle ku~luga dogru gorii~iiyor.» dediler. Vali:
« - V~llahi anlatmam ho~ olmayacak ama, yine de anlatay1m: Hiz-

271 HJ.lye lf247; Taberani; Mecme'uz-Zevaid 9/384; ibn-i Asakir; Kenz'iil-UJD.JD81

7179.
724 Miisliimanltk

rnetgirn yok. Hamuru kendirn yoguruyor, oturup rnayalanmasm1 bek-

liyorum. Sonra ekmek yap1yorum. Sonra da, abdest ahp bunlarm yam- ,
na geliyorum.» diye cevap verdi. Hz. Orner: ·
« - Daha neden ~ikayetgiydiniz?» diye sordu.
« - Geceleyin higbirimizin i~ini gormiiyor.» dediler. Hz. Orner va-
liye:
« - Ne dersin?» diye sordu. Vali:
« - Soylemem ho~ olmamakla beraber, ·yine de anlatayrm: Biitun
giinii onlara hasrediyorum. Geceyi de, Allah'a ibadet ve taatla ihya cdi-
yorum.» dedi. Hz. Orner:
« - Daha neden ~ikayet9isiniz?• diye sordu. Onlar:
« - Ayda bir giin bizimle hig gorii~miiyor.» dediler. Hz. Orner, va-
liye:
« - Bu hususta ne dersin?» diye sordu. Vali:
« - <.;:ama~IrliDI y1kayacak hizmet9im olmadigi gibi, degi~ik 9ama-
~1nm da yok. <.;:ama~Irlanmi y1kay1p kurutuncaya kadar evde oturu-
yorum. Banyomu yap1p, ak~ama dogru onlarm yanma pk1yorum.» diye
cevap verdi. Hz. Orner:
« - Daha ne ~ikayetiniz var?» diye sorunca, onlar:
« - Bazen deliligi tutuyor!» dediler. Hz. Orner, valiye:
« - Buna ne dersin?» diye sordu. Vali:
<<- Ben, Mekke'de, ensardan Hubeyb'in ~ehit edilmesine ~ahit ol-
dum. Kurey~ onu par9alam1~, bir kiitiik iizerine koymu~tu. Onu ~ehit
etmeden once, kendisine, Muhammed (s.a.v.) in senin yerinde olmasm1
ister misin? dediler. 0 da, vallahi, Muhammed (s.a.v.) in ayagma bir di-
ken batsa, ben, 9oluk 9ocugumun i9inde bile rahat edemem, dedi. Sonra
da, ya Muhammed! diye nida etti. 0 giine ait hatirladigim ~eyler; Hu-
beyb'e o durumda yardrm edememem; Allah'a inanmayan bir mii~rik
olmam sebepleriyle Allah'm beni hi9 bir zaman affetmeyecegi dii~iince­
sine kapildim. !~te bu sebeple, ara srra ~uurumu kaybediyorum.» dedi.
Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Beni, gorii~lerimde isabetsiz 91karmayan Allah'a hamdederim.»
dedi. Valiye bin dinar verdi.
« - Bununla i~lerini gor.• dedi. Bunun iizerine, Said'in hamm1:
« - Senin hizmetin sebebiyle bizi zengin eden Allah'a hamd ede-
rim.» dedi. Said de, hammma:
« - Senin, bundan bir istifaden olacak rm? Biz bunlan, en 90k
muhtag olacagimiz anda (k1yamette) bize verilmek iizere, ~imdi bizden
daha muhta9 olanlara verelim.» dedi. Kans1 da:
« - Olur.» diye cevap verdi. Said, ailesinden itimat ettigi birisini
9ag1rarak kendisine birka9 kese verdi':
 Devlet ldaresi 725

« - Bunlan falan ailedeki dul kadma, filan ailedeki yetime, falan-

ca ailedeki fakire, filanca ailedeki s1kmt1ya dii~mii~ kimseye gotiir.»
dedi.
Bu paradan bir altm artti. Kansma:
« - Bunu da sen harca.» dedi. Sonra i~inin ba~ma dondii. Kans1:
<<- Bu para neye yarar? Bana bir hizmet9i tutmayacak mism?»
dedi. Said:
« - Bu paraya muhta9 olaca~n bir zaman gelecek.» dedi. 272

EbO Hi.ireyre'nin Va~ay1~1 :

Sa'lebe b. Ehu Malik anlat1yor:

Ehu Hiireyre, s1rtmda bir yiik odunla 9ar~1ya geldi. -o zaman Mer-
va'nm yardimCISI idi.- Ve:
<<- Valinin yolundan 9ekil, ey ihn"i Ehi Malik!» dedi. Ben de:
<<- Bu kadar yeter.» dedim. Ehft Hiireyre:
"- S1rtmda odun yiikii olan valinin yolundan 9ekil! » dedi. 273

272 Hilye 1/245.

273 Hilye 1/385.

- . I
 SEKiZiNCi BO L O M

i<;TiMAi VARDIMLA~MA - iNFAK

«Herhangibirinize oliim gelmeden

once, size r1z1k olarak verdigimiz mal-
lardan, hic;bir kar~1hk beklemeden ha-
y•r i~lere veriniz ki, sonradan, ey Rab-
bim, ne olur, oliimumu f?iraz geciktir-
sen ·de, sadaka verip, iyilik edenler·
den olsam, demeyesiniz.»

Munafikun: 10
 GiRi~

islam, cemiyet i<;in ferdi, fert i<;in de cemiyeti feda ..:!tmeyen; diin-
ya nizammr teminde iddiah olan doktrinlerden hi<;birine benzemeyen;:
nevi ~ahsma miinhasrr bir din, bir diinya gorii~iidiir. insarrhga telkine'
<;ah~tigi emir ve yasaklan dogrudan dogruya diinya hayatlm, neticeleri
itibariyle de, ahireti hedef ahr. islamm her iki diinyadaki gayesi de, iu-
samn, miisliimamn mutlulugudur.
Tamamiyle manevi, ulvi bir hazdan ibaret olan mutlulugun, sade-
ce maddi ihtiya<;lanrr tatmini tarzmda anla~Ilan diinyamrza, islam, kerr
di biitiinii i<;inde, bir i<;timai yardrmla~ma nizamr getirerek, her devir-
de, farkh ~ekillerde insanhgi rahatsrz eden bu meseleyi kesin bir <;o-
ziime baglamr~tlr. Allah: «iyilikte ve fenahktan sakmmakta yardimla~I­
ruz. Giinahta ve haddi tecaviiz etmekle yardrml~maymiZ.>> (Maide 2);
<<Hak Teala sizi, servette birbirinize iistiin kdd1. Zenginler, servetlerin-
den ellerinin altmdakilere vermezler. Halbuki onlar, o serveti kullan-
ttlada miisavidirler. 0 halde onlar, Allah~m nimetini bilerek inkar edi-
yorlar.>> (Nahl, 71); «Hak Teala'nm, servet i~inizden sadece zenginlete has
olmasm, diye, kasabalarda ikamet eden ahaliden ahp peygamberine ver-
digi mallar, Allah'a, peygamberine, h1srmlara, oksiizlere, yoksullara, yol-
.1
da kalanlara aittir ... >> (Ha~r, 7) buyurarak, Islam'm ongordiigii i<;timai
yardrmla~mayr eri geni~ ve en miikemmel bir ~ekilde ortaya koymu~­
tur.
islam, bir taraftan miisliimam kendi arzusuyla v.erebilecek hale ge-
tirmek i<;in birtakim tavsiyelerde bulunurken, diger taraftan devleti de
bu i~i te~kilatlandrrmakla vazifelendirmi~tir. Bir miisliiman, yapmasr
gereken yardrmlan te~kilatlanmr~ miiesseselerle muhta<;lara intikal et-
tirebilecegi gibi, ihtiya<; sahiplerine kendi eliyle de verebilir. Allah:
4<Sevdiklerinizden kar~diksiZ, hayra vermedik~e, kamil bir mii'min ola-
mazsimZ.» (Ali imran, 92); «En giizel mallarmizi hi~bir k~rs1hk bekle-
meden hayra veriniz.» (Tegabiin, 16) buyurarak, kendisine ortak olacak ·
maddi putlan, ba~langwta krrmak, yok etmek, miisliimanm kafasrm hu-

--- .; ~
I
730 MiisWmanhk

zura kavu~tunnak istemi~tir. «Kar~IhksiZ yaphgrmz hayrrlann faydast

sadece kendiniz icrindir ... >> ~Bakara, 272) buyurarak bu hakikati per9in-
lemi~tir.
islam, her miisliimam bir ~eyler vermek, yard1m etmekle mukel-
lef tutmu~tur. Hi9bir ~ey vermeyenlere de, iyi tavsiyelerde bulunmay1,
hay1r dua etmeyi, din karde~leri i9in Allah'tan af dilemeyi emretmi;;tir.
«Hayra ne vereceklerini soruyorlar. De ki: Fazlasrm verin.» (Balm-
ra, 219); «Onlar, mallanm hayra verirlerken israf da etmezler, cimrilik
de. Bu ikisinin arasmda mutedil bir yol takip ederler'» (Fiirkan, 67) bu-
yurularak hayra verilecek olan mal miktan da tesbit edilmi~tir.
Islam, Allah'm kainata hakim, ve ~erefli olarak yarattig1 insana
verdigi deger kadar hi9bir ~eye deger vennemi~tir. 0 kadar ki, insamn,
ne istemek, dilenmek zilletine katlanmasma, ne de, minnet altmda bi-
rakilmasma nza gostermi~tir. Hatta sag elin verdigini, sol elin bilme-
sini bile istememi~tir. «S&dakalar kendilerini Allah yolunda vakfeden
fakirler icrindir. Bunlar yeryiiziinde dol~amazlar. Hallerini bilmeyen
-.adam, iffet ve istignalarmdan dolay1 onlan zengin samr. Onlan sima-
lanndan tamrsm. Onlar halktan Israr ile bir!jey istemezler.» (Bakara,
273); «Ey iman edenler, mallar1m s1rf gosteri!j icrin vereJ;J., Allah'a ve ahi-
"'t"et giiniine inanmayanlar gibi, sadakalanmn, ba!ja kakmak ve eziyet et-
mekle degersiz hale getinneyin.» (Bakara, 264); «Sadakalan ~ikar ve-
iirseniz iyi. Onlan gizleyerek fakirlere verirseniz sizin icrin dalta hay1rh
olur. Bununla, giinahlanmzdan bir ktsmt yok edilir. Allalt yaphklanm-
za vaktfhr.» (Bakara, 271) buyurulur.
«Ey iman edenler, kazanruklanmzm, sizin icrin yerden yeti~tirdigi­
mizin iyisinden, temizinden, heialinden kar!jihksiz, hayra veriniz. Sizin
-goz yummarukcra, ahcisi olamayacagimz fena ~eyleri venneye kalki~ma­
"YJ,n. Biliniz ki, Allah her ~eyden miistagnidir ve ovgii ona yara!jtr.>> (Ba-
kara, 267) buyurularak verilecek ~eyin niteligi de belirtilmi~tir.
Allah hayra verilen malm yerine, mutlaka yenisini fazlas1Jla vere- ·
cegini vadeder: «Hayir icrin her ne verirseniz, Allalt, verdiginizin yerine
mutlaka yenisini verir. Rizik verenlerin en hay1rhsi O'dur.>> (Sebe, 39);
«Mallanm Allah yolunda sarfedenlerin bali, yedi ba!jak veren, her ba-
~kta yiiz tane bulunan bir tek tohuma benzer. Allah, diledigine kat kat
ihsan eder. O'nun ihsam geni!jtir ... >> (Bakara, 261) buyurulur. bbiir alem-
·deki mi.ikafat1 ise Allah'a aittir.
islam, i9timai yard1mla~ma i9in miisait bir f1rsat kollamay1 degil,
ber zaman, k1thkta, bollukta, harpte sulhte vermeyi, ancak bunu ha-
yatta iken venneyi, oliimden sonraya b1rakmamay1 ister. (Bk. Bakara,
254; Al-i imran, 134; Mi.inafikun, 10).
I'
 iqtimai Yardtmla?ma - lnfak 731

islamm emrettigi birtak1m mali mlikellefiyetleri yerine getirmeme-

nin cezas1, diinyada harple tecziyeye kadar vanr. Ahirette ist?, Allah'm
azab1 ~iddetlidir. (Bk. Tevbe, 34).
Burada ~u hususlan da onemle belirtmek isteriz. Bir defa, islam-
da istikbal endi~esine yer verilmez. Her mi.isli.imanm ic;:inde bulundugu
am ya~amas1 onemlidir. Degilse, Allah'a tevekki.ili.in manas1 kalmaz.
ikinci olarak da, devlet var oldugu mi.iddetc;:e, islam i.ilkesi ic;:inde ya-
~ayan hic;:bir kimsenin istikbal endi~esi duymasma li.izum yoktur. Devlet,
herkese, bakima muhtac;: oldugu andan itibaren, omri.ini.in sonuna ka-
dar bakmaya mecburdur. «Zekat ve sadakalar yalmz fakirlere, yoksulla-
ra, zekatlan toplamaya memur olanlara, kalpleri islama Ismdinlmak is-
tenenlere, azad edilecek kolelere, bor~lulara, Allah yolunda ha)rtr i~le·
y~nlere ve yolda kalanlararur. Bu, Allah'm farzidir. Hak Teala her ~eyi
hakktyla bilir, hikmetle idare eder.» (Tevbe, 61).
Has1h, islam, bir taraftan zenginlere, «Veriniz!» emrini s1k s1k tek-
rarlayip, ic;:timai yard1mla~ma ile cemiyetteki iktisadi dengeyi temiJle
c;:ah~1rken, diger taraftan, fakirlerden de, bu durumdan kurtulmalan ic;in
gereken gayreti gostermelerini istemektedir. Felaha eren mi.i'minlerin s1~
fatlanndan bahsedilirken: «Onlar, zekat vermek i~in ~ah~xrlar.» (Mi.i'
minfm, 4) buyurulmaktad1r.
Aynca, islam, ortaya keydugu zekat, infak, sadaka, kar~1hkh veya
kar~d1ksxz kredi (karz), vergi ve kurban gibi, ic;:timai yard1mla~ma mi.ies-
seseleriyle, fakirin zengine her an avuc;: ac;:masm1 degil, gerektiginde bir
defa ve tam vermek suretiyle onu i~-gi.ic;: sahibi, ticaret sahibi etmeyi
istemektedir.
i$te bu boli.imde, devlet memurunun ~ahsma gelen hediyelerin, dev-
letin hazinesine ait olacagmdan, yukanda zikredilen meseleleri en in-
ce teferruatma kadar okuyacak, duyacak ve islam'm ic;:timai yard1mla~ma
anlay1~mda bir hi.ikme varacaksm1z.

--... ,(.\
 Hz. PEYGAMBER (s.a.v.) iN VE ESHABININ MUSLUMANLARI
iNFAK ETMEGE TE~ViKLERi

Hz. Peygamberin Musli.imanlar~ infak Etmeye Te~viki :

I

Cerir (r.a.) soyle diyor:

Bir giin kusluk vakti biz, Resuliillah (s.a.v.) m yanmda otururken
yalmayak, yiinden, 9izgili elbiseli veya abah, kihc;:lan boyunlannda asi-
h bir grup insan geldi. Umumiyetle, belki de hepsi Mudar'hyd1. On-
Iann yoksulluklanm goriince Resuliillah (s.a.v.) m yiizii degisti. ic;:eri
1

girdi, sonra c;:Iktl ve Bilal'e ezan okumasm1 soyledi. Kalkt1 ve namaz kil-
di. Sonra $U ayetleri ok~du: «Ey nas, 0 rabbtmza kar~I gelmekten sa-
kmm ki, sizi bir tek nefisten yarattt, ondan da el?ini yarattt da ikisin·
den bir~ok erkekler ve kadmlar iiretti. Korunun 0 Allah'a kar~t gel·
mekten ki, siz o ''nun admt vererek birbirinize itimat edersiniz. Htstm·
hk baglanna da saygt gosterin. <;iinkii 0, biitiin hareketlerinize vaktf·
ttr.»l; · «Ey iman edenler, Allah' a kar~t vazifelerinize dikkat edin, her·
kes, obiir diinya i~in neler hanrladt~m dii~iinsiin. Allah'a kar~t vazife-
lerinize dikkat edin. <;iinkii Hak Teala biitiin yapttklanmzdan haber-
dardtr.»2 Ve sonra: «Herkes ya dinar, ya dirhem veya elbise veya bir
sa' bugday veyahut bir sa' burma versin! 0 da olmazsa, birazc1k hurma
getirsin! ,, dedi. Ensardan bir adam, elinde bir kese ile geldi. Kese oy-
lesine ag1rd1 ki, tas1yam1yordu. Sonra diger insanlar da birbiri pesi-
sira getirmeye baslad1'l ar. Oyle ki, yiyecek ve giyecegin iki obek oldu-
gunu gordiim. Resuliillah (s.a.v.) m yiizii sevinc;:ten parhyordu. Resuliil-
lah (s.a.v.) daha sonra soyle buyurdu:
<;_ Kim islamda giizel bir c;:1g1r ac;:arsa, hem kendi yaptlgi iyiligin
kar~nhgm1, ecrini ahr, hem cie kendinden sonra o iyiligi yapanlann ecir-
lerini ahr, onlann ecirlerinden de hic;:bir sey eksilmez. Kim de islam-
da kotii bir c;:1g1r ac;:arsa, hem kendi yapt1g1 kotiiliigiin giinahm1, hem
de o kotiiliigii yap~nlann giinahlanm ahr. Onlann gi.inahlanndan da
hic;:bir $ey eksilmez.3

1 Nisa suresi, ayet: 1

z Ha~r suresi, ayet: 18
3 Et-tergib, 1/53, Muslim, Nesei
 iqtimi:L2 :Yard2mlG§ma - infak 733

Cabir (r.a.) diyor ki: Resuliillah (s.a.v.) bir <;ar~amba giinii Amr b.
Avf ogullanna gitti ve onlara ~oyle dedi:
« - Ey ensar! »
« - Buyur, ya ResUlallah?» dediler.
« - Siz cahiliyyet devrinde Allah' a kuluk yapmazken, iizerinize dii-
ljieni yapar, malmiZI dogru yolda harcar, misafirlere ikramda bulunur-
dunuz. Fakat Allah size hak dini ve Resuliinii gonderdikten sonra, ar-
tik mallanniZI biriktirmeye mi ba~ladm1z? Mallarm1zdan infak ediniz.
Zira, insanlann yirtlci hayvanlarm ve ku~larm yedigi mallarmiZ sebe-
biyle size ecir verilecektir.» Bunun iizerine oradakiler daglid1lar ve her-
kes bah9esini 9eviren duvarlan y1karak insanlann ve hayvanlann ge9e-
bilecegi ge9itler a9t1lar.4
Enes b. Malik (r.a.) ~oyle anlat1yor:
Resuliillah (s.a.v.) ilk hutbesini irad etmek i9in minbere 91kt1. Al-
lah'a hamd-ii senadan sonra ~oyle dedi:
« - Ey insanlar, Allah sizin i9in din olarak !slann se9ti. 0 halde,
birbirinize kar~1 comert ve iyi muamele edin. ~unu . iyice bilin ki, co-
mertlik bir cermet agac1d1r. 0 agacm dallan diinyadad1r. Sizden kim
comertlik yaparsa, o agacm bir dalmdan tutar da Allah onu cennete
sokar. Yine iyi bilin ki, cimrilik bir cehennem agac1d1r. Onun da dal-
lan diinyadad1r. Sizden kim cimrilik ederse o agacm bir dalmdan tu-
tar da Allah onu cehenneme sokar.» Resuliillah daha sonra:
« - Allah yolunda comert olun, Allah yolunda comert olun!» bu-
yurdu.5

Peygamber (s.a.v.) 'in ve Eshabmm infak Etmeye Tel?vikleri :

Orner (r.a.) ~oyle anlatiyor:

Resuliillah (s.a.v.) a bir adam geldi ve bir~eyler istedi. Resuliillah:
« - Yammda sana verecek hi9bir ~ey yok. Sen git benim nam1ma
al. Ben sonra oderim.» dedi. 0 zaman Orner (r.a.):
« - Ya Resulallah, yamndakini veriyorsun. Fakat Allah, olmayan
~eyle seni miikellef tutmuyor ki.» dedi. Peygamber (s.a.v.) bundan ho~­
lanmadi. 0 esnada ensardan bir adam:
« - Ya Resulallah, infak et, Allah, azaltlr diye korkma! >> dedi.
Resuliillah (s.a.v.) tebessiim etti, o adamm soziinden ho~land1g1, yii-
ziinden belli oluyordu, ve:

4 Et-Tergib: 4/156.
s Kenz'ul-Ummai: 3j310.
734 Miisliimanltk

« - i~t~ ben bununla emrolundum.» buyurdu.6

cabir (r.a.) ~oyl~ anlatlyor:
Bir adam, Peygamber (s.a.v.) e geldi ve ondan bir~ey istedi. Resu-
hillah da verdi. Sonra bir ba~kas1 geldi. 0 da bir ~eyler istedi. Resuhil-
lah da verecegini va'detti. Orner b. el·Hattab kalktl ve:
« - Ya Resulallah! Senden istediler verdin, sonra yine istediler, yi-
ne verdin. Daha sonra tekrar istediler. Sen de vermeyi va'dettin.» dedi.
Resuliillah bu sozden ho~lanmad1. Abdullah b. Huzafe es-Sehrni kalktl ve:
« - Ya Resulallah, inffuk et, Allah azaltir diye korkma.» dedi. Re-
suliillah da:
« - i~te ben bununla emrolundum.» buyurdu. 7
ibn·i Mes'ud (r.a.) diyor ki:
Bir giin Resuliillah (s.a.v.), Bilal'in evine gitti. Bilal'in yamnda bir
obek hurma vard1. Resuliillah:
« - Ya Bilal bu dane?» diye sorunca, Bilal:
« - Senin misafirlerin i~in haz1rhyorum.» diye cevap verdi. Pey-
gamber (s.a.v.) de:
« - Sen, kendine cehennemden bir ate~ haz1rlamaktan korkmuyor
musun, bunu infak et, ya Bilal ve Allah azalt1r diye de korkma! » bu-
yurdu.8
Enes b. Malik diyor ki:
Peygarnber (s.a.v.) e ii<; ku~ hediye edildi. 0 da bunlardan birini,
yemesi i<;in hizmet<;isine verdi. Ertesi giin hizmet<;i, ku~u getirince Re-
suliillah:
« - Ben sana, yanna bir ~ey b1rakma, demedim mi? Allah Teala
her giiniin nzkm1 ayn verir.» buyurdu.9
Hz. Orner, bir giin ganimet mallanm taksim ettikten sonra bir mik-
Ali (r.a.) diyor ki:
tar daha artmca, <;evresindekilere:
« - Bu artan kism1 ne yapahm ?» diye sordu. Onlar da:
« - Ya emir'el-Mii'minin, biz seni me~gul ettik. Ne ailene bakabil-
din, ne sanatmla, ne de ticaretinle ugra~abildin. 0 artan klSlm da senin
olsun.» dediler. 0 zaman Orner b. Hattab bana donerek:
« - Sen ·ne diyorsun?» diye fikrimi sordu. Ben de:
«~ Onlar soylediler ya.» dedim.
« - Bir de seri soyle.» dedi. Ben de:

6 Bidaye; Bezzar, ibn-ii Cerir, el- Hadiiti «Mekarim-i AhUilt» mda Said b. Mansur,
Kenz'ul·Ummal: 4/42; Mecme'uz-Zevmd: 10/242.
7 Kenz'ul-Ummal: 3/311.
a Hilye; 1f49. Abdullah'dan Ebu Ya'Ia ve Taberani'de Ebu Hureyre'den.
9 Tergib: 21174; Ebu Ya'Ui; Mecme'uz-Zevaid.
 lqtimai Yardtmla§ma - lnfak 735

«- Bu malm senin olmad1gmi sen de biliyorsun. Oyleyken niye

daha isti~are yap1yorsun?» dedim. 0 da:
«- Madero boyle diyorsun, oyleyse ispatla.» dedi.
«- Peki, ispatlayay1m ... » de dim. Hatirhyor musun, Peygamber
(s.a.v.) seni zekat toplamak i<;in gondermi~ti. Sen de Abbas b. Abdiilmut-·
talib'e gittin. 0 ise zekatim sana vermedi. Ve aramzda <;eki~me oldu ..
0 zaman sen, bana: ·
«- Haydi, Peygamber (s.a.v.) e gidelim de, Abbas'm yaphgmi anla-
tahm.» dedin. Peygamberin yamna gittik, onu iizgiin bulunca geri don--
diik. Ertesi giin tekrar gittik. Bu defa da sevin<;li bulduk. Sen o za--
man, Abbas'm sana yaphgmi soyledin. Resuliillah da, sana:
«- Bilmiyor musun, bir insanm amcas1, babas1 gibidir.» demi~ti.
Sonra, Resuliillah'a ilk giinkii iiziintiisiinii ve ikinci giinkii ne~esinin se--
bebini sormu~tuk da, bize ~oyle demi~ti:
«- tlk giin siz geldiginizde benim yammda iki dinar sadaka vard1..
Onlan dai?;Itamttmi~hm. Gordiiguniiz iiziintii bunun i<;indi. ikinci giin_
ise, onlan yerlerine gonderdigimden sevin<;liydim.» Orner (r.a.):
«- Evet, dogru soyiedin. Vallahi, diinyada da, ahirette de sana
miite~ekkir kaiacagim.» dedi,l 0
Talha b. Ubeydullah aniatiyor:
Orner' e ganimet getirildi. 0 da miisiiimaniar arasmda taksim ettL
Bir miktar da arth. Bu fazlahi?;In ne yapilacagm1 sordu. Oniar da:
«- Onu, ihtiyacm olursa, kullamrsm.» dediler. Ali (r.a.) ise hi<;..
konu~muyor, susuyordu. Orner:
«- Ya Eba'l-Hasan! Sen ni<;in konu~muyorsun?» dedi. Ali (r.a.) da:
,,_ Soylediler ya, ben daha ne diyeyim?» dedi. Hz. Orner:
«- Sen de kendi fikrini soyle.» dedi. 0 zaman Hz. Ali:
« - Allah bu maim nereye dagitiiacai?;Im soyiemi~, dedi ve Bahreyn' ·
den geien bir maim hikayesini aniatti ve dedi ki: «Bahreyn'den gani·
met geimi~ti. Fakat ak~am oidugundan, Peygamber (s.a.v.) onu taksim
edemedi. Mescidde namaz klld1. Onu dag1tmcaya kadar yiiziinden iiziin-
tiiniin gitmedigini gordiim.» Bunun iizerine Hz. Orner, Ali'ye:
«- Bunu mutlaka sen taksim edeceksin.» dedi ve Ali, o faziahg1 ·
dag1tt1. Ondan bana sekizyiiz dirhem dii~tii.11
tlmmii Selerne anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.) bir giin yamma geidi. Yiizii soigundu. Hasta oi-
masmdan korktum ve:

10 Ebii Yd'la, Devraki, Beyhaki, Ebft DavU.t, Kenz'ui-Ummal; 4/39. H:t.lye: 4/382: .
Ebi'l-Bahteri'den. Mecme'uz-Zevaid: 10/238.
11 Mecme'uz-Zevai.d.
 736 Mii.sliimanhk

<<- Ya Resulallah, ueyin var, niye yiiziin solgun?» diye sordum. 0 da:
<<- Diin bana yedi dinar getirmi~lerdi. Onlan dag1tamadan bir ge-
..ce ge~ti, onun i~in.» buyurdular. Diger bir rivayette de,
<<- Bize getirdiler, fakat infak edemedik.» buyurdugu soylenirP
Sehl b. Sa'd diyor ki:
Resuliillah (s.a.v.) m yanmda yedi dinar vard1. Onlan Hz. Ail;le'ye ver-
di. Durumu a~rla~mca: ·
<<- Ya Ailje, onlan Ali'ye gander de da~tsm!» buyurdu. Sonra ken-
d.inden ge~ti. Ail;le de peygamberle me~gul oldu. Resuliillah baygm hal-
deyken bile yine aym ~eyi tekrarlad1. Ayilmca; ne yaptm? diye soruyor,
sonra yine kendinden ge~iyordu. Nihayet Ail;le, onlan Ali'ye gonderdi. 0
da dag1tt1. Pazartesi gecesi Resuliillah a~rla~ti. Hz. Ail;le kandili pey- ·
gamberin zevcelerinden birine gonderip, <<Biraz yag verin, Resuli.illah bu
gece ~ok agirla~ti.» dediP
Diger bir rivayette Ail;le (r.a.) diyor ki: Resuli.illah, hastaland1gmda
yamm1zdaki altm1 dagitmami emretti. Bir mi.iddet sonra da kendinden
ge9ti. Ayilmca: <<Ne yaptm?» diye sordu. Ben de: <<Seninle me~gul ol-
dum. Onun i9in altm1 dag1tamadim.» dedirri. <<Onlan getir! » dedi. Ravi
diypr ki: Ail;le yedi veya dokuz -Ravi, Ebu Hazro altmlarm saylSlnda
~iiphe ediyor- altm1 getirdi. 0 zaman Resuliillah: <<Muhammed, yanm-
da bu dinarlar oldugu halde Rabbine kavu~sa hali nice olur.» buyurdu.14
' . .
Ubeydullah b. Abbas anlatiyor: Ebu Zer bana dedi ki:
« - Yegenim! Ben Resuliillah'm yanmdaydrm ve onun elinden tut-
mu~tum. Bana: << Ya Eba Zer, Uhud dag1 kadar altm ve giimii~i.im olsa
-onlann hepsini Allah yolunda harcard1m. Oliirken bir gram da olsa bJ-
rakmak istemezdim.» dedi. Ben de:
« - Ya Resulallah, bir kantar da m1 olsa da~1t1rdm?» dedim Dedi
ki: <<Ya Eba Zer! Ben en a~aglSlm soyli.iyorum, sen de en yiiksegini soy-
liiyorsun. Ben, ahireti istiyorum, sen ise diinyay1. Evet, bir gram da ol-
sa, dagitlrdiiD.» dedi ve bunu ii<; defa tekrarlad1.15
Ebu Zer anlatiyor:
Osman b. Affan, Kab' ile otururken elimde asa ile gelip i<;eri gir-
mek i<;in izin istedim. !zin verilince gidip yanlanna oturdum. Osman
b. Affan, Ka'b'a:

12 Ahmet b . Hanbel, Ebii Ya'la, Mecme'uz-Zeviiid: 10/238.

u Taberani: El-Kebir, Terg:to: 2/178.
\
14 Mecme'uz-Zevaid: 10/240. Beyhaki: 6/356.
1s Mecme'uz-Zeviiid: 10/239.
 l~timai Yardtmla?ma -lnfak 737

«- Ya Kab'16; Abdurrahman oldii ve bir miktar mal b1rakt1. Ne

yapahm?» dedi. Kab' da:
«- Eger zekatlm vermi~se, b1rakmasmda mahzur . yok.» ded!.. Ru-
nu duyunca asam1 kaldird1m ve Ka'b'a vurdum. Sonra da:
«- Nasll b1rakabilir, Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle dedigini i~ittim:
«Eger ~u dag kadar alt1mm olsayd1, hepsini infak ederdim. Kabul de
olunurdu. Zaruri ihtiya~lar i~in de geriye alt1 Ukiye17 birakirdim.» Al-
lah'I !?ahit tutanm ki, ya Osman! Resuliillah bunu ii~ defa tekrarlad1. '>
dedim. Hz. Osman da:
« - Evet, dogrudur.» dedi.18

Gazvan b. Ebi Hatim ~oyle rivayet' ediyor:

Osman (r.a.) Ka'b'a ~oyle dedi:
« - Ya Eba ishak, eger bir maim zekati verilirse, art1k ondan sa-
hibi mes'ul olur mu?» Ka'b:
«- Hay1r. » dedi. Bunun iizerine Ebfr Zer kalkh ve elindeki sopay-
la Ka'b'm kafasma vurdu. Ve sonra:
«- Ey Yahudi, sen, maim zekati verilince arhk onda hi~bir hak
kalmayacagm1 soyliiyorsun. Halbuki Allah Teala ~oyle buyuruyor: «Ken·
dileri, ihtiyacr icrinde olsalar bile, ba!1kalanm kendilerine tercih eder·
Ier.»19 Yine Allah: «Allah sevgisiyle fakire, oksiize, esire yemek yedirir-
ler.»2o ve yine Allah: «Zenginlerin mallannda ihtiyaCllll arzeden ve ede-
meyen fakirlerin muayyen bir haklo. vardtr.»21 buyuruyor.22
Orner (r.a.) ~oyle anlahyor:
Resusiillah (s.a.v.) bir giin bize infak etmemizi emretti. Tam da
mahmm oldugu zamana rastlad1gmdan, kendi kendime:
«- Eger ge<;ebilirsem, Ebfr Bekr'i ancak bugiin ge<;erim.» dedim ve
mahmm yansm1 Resuliillah (s.a.v.) a getirdim. Resuliillah (s.a.v.):
«- Ailene bir ~ey b1rakmadm m1 ?» diye sordu.
«- B1rakt1m.» dedim. «Ne kadar b1raktm?» dedi. «Buraya getir-
digim kadar. » dedim. Daha sonra Ebfr Bekr, biitiin vanm yogunu ge-
tirdi. Resuliillah, ona:
«- Ailene ne b1raktm?» diye sordu. 0 da:

16 Kii'b'iii-Ahbar
11 Ukiye: Okka, 7 miskal.
1a Mecme'uz-Zevmd: 10f239.
19 Ha~r: 9
20 !nsan: 8.
/
21 Mearic: 25.
22 Kenz'ul-Ummal: 3/ 310.
F: 47
738 Miislilmanltk

«- Orrlan Allah ve Resuliine havale . ettim.» diye cevap verdi. Bu-

nun iizerine kendi kendime: «Artlk onu hi<; ge<;emem.» dedim.23
Hasan-1 Basri ~oyle anlatlyor: Bir adam, Hz. Osman (r.a.) a gelerek~
«- Biitiin hayn, siz mal sahipleri yap1yorsunuz. Sadaka veriyor-
sunuz, e~irleri azad ediyor~unuz. Hac farizasm1 ifa ediyorsunuz ve infak
ediyorsunuz.» dedi. Osman (r.a.) ise:
« - Siz de bize g1pta ,ediyorsunuz, degil mi?» dedi. 0 adam da:
« - Eve"t, biz size g1pta ediyoruz.» diy~ cevap verdi. 0 zaman Hz,
Osman:
« - Allah'a yemin olsun ki, hi<;bir ~eyi olmayanm, <;ah~arak infak
ettigi bir dirhem, zengin oiL~• da infak edeni~ onbin dirhemiriden daha
hay1rhd1r. <;iinkii o zengin, <;ogun i<;inden azm1 infak ediyor.» dedi.24
Ubeydullah b. Muhanimed b. Ai~e anlatlyor:
Bir dilenci, mii'minlerin emiri Hz. Ali'nin kap1sm1 c;ald1. Hz. AU
de, Hasan veya Hiiseyin'e:
« - Annene git, alt1 dirhem birakm1~t1m, bir tanesini al da gel!»
dedi. Hasan -veya Hiiseyin- gitti ve geri dondii.
« - Annem, altl dirhemi un almak i<;in b1rakt1gm1 soyliiyor.» dedi..
Bunun iizerine Ali (r.a.):
« - Bir insamn bir ~eyi Allah yoiuna sarfetmesi, kendi elinde tut-
masmdan daha hay1rh olmazsa o ki~inin imam tam olmaz.» dedi ve
alt1 dirhemi de gondermesini istedi. Hz. Fatnna i<;erden altl dirhemi gon-
derince, Hz. Ali, onlan fakire verdi. Adam daha heniiz uzakla~mam1~t1
ki, devesini satmak isteyen bir adam geldi. Hz. Ali:
<<- Kac; paraya?» diye sordu. Adam da:
<<- Yiizk1rk dirhem.» dedi. Hz. Ali de:
<<- Parasm1 sonra odemek iizere b1rak.» dedi. Adam da deveyi ora-
ya b1rakt1 ve gitti. Az sonra bir ba~ka adam geldi ve:
« - Bu deve kimin?» diye sordu. Hz. Ali:
« - Benim.» deyince, o:
«..:..._ Bana satar m1sm?» dedi.
<<- Evet.» cevabm1 ahnca:
« - Ka<;a?» dedi. Hz. Ali de:
« - ikiyiiz dirhem.» dedi. Adam:
« - Tamam, kabul ettim.» dedi ve ikiyiiz dirhemi verip, deveyi aid1~
Hz. Ali, deveyi ald1g1 adama borcu olan yiizk1rk dirhemi verdi ve Fa-
tlma'ya altm1~ dirhem getirdi. Hz. Fatima dirhemleri goriince:

2l Milntehab'iil-Kenz: 4/347. Ebu Daviid; Tinnizi; Miistedrek.

24 Kenz'ul-Ummal: 3/320; Beyhakl.
 igtimai Yardtmla§ma- lnfak 739

«- Bunlar nedir?» diye sordu. Hz. Ali de, Resuliillah'm ifadesiyle:

, <<- Allah'm bize (Kim ki iyilik eder, onun on misline nail olur.) 25
ayetiyle va'dettigi ~ey.» dedi. 26
Ubeyy (r.a.) anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.), beni zekat toplamak i<;:in gorevlendirdi. Ben de
zekattm almak i<;:in bir adamm yamna gittim. Mahm bir araya topla-
dtm. Baktrm, zekat1 olarak ahnacak gen<;: bir deveden ba~ka bir ~ey bu-
lamadrm. .
« - ~u gen<;: deveyi ver, zekat olarak onu ahyorum.» dedim. Mal
sahibi:
« - Onun ne si.itii var, ne de yiik ta~Iyabilir. Fakat bak, ~urada gen<;:,
iri, besili bir deve var, onu al.» dedi.
<<- Bana emrolunmadtk<;:a onu alamam. Resuliillah ~urada yakm.
Eger o deveyi vermek istiyorsan, gideliin de, ona soyle. Kabul ederse,
ahnm, ~ayet etmezse o zaman almam.» dedim.
« - Tamam.» dedi. Bana, zekat olarak vermek istedigi deveyi aldt
ve beraberce Resuliillah'm yamna geldik. Resuliillah'a:
<<- Ya Nebiyallah, senin memurun, mahmm zekatim almak i<;:in
geldi. Yemin olsun ki, bundan once, ne Resuliillah, ne de onun memu-
ru zekat almak i<;:in gelmi~ti. Mahmt topladtm. Benim iizerime, zekat ola-
rak siitii olmayan, yiik ta~Imayan gen<;: bir deve dii~tiigunii soyledi. Ben
ise, ona, iri, besili bir deve vermek istedim. Fakat almad1. 1~te burada.
Sana getirdim, ya Resulallah! » dedi. Resuliillah da:
<<- Senin iizerine zekat olarak farz olan gen<;: devedir. Eger daha
fazl;;t haytr yapmak istiyorsan -Allah miikafatim versin- kabul ede-
-iz.» buyurdu. 0 ise:
« - 1~te, ya Resulallah, onu getirdim, al.» dedi. Resuliillah da onu
almalanm emretti ve ona da mahmn bereketli olmast i<;:in dua etti.27
Abdullah b. Ziibeyr anlatiyor:
Ai~ ve Esma'dan daha comert kadm gormedim. Onlar farkh ~e­
killerde comertlik yaptyorlardt. Ai~e biriktiriyor, bir yekun te~kil edin-
ce, yoksullar arasmda taksim ediyor. Esma ise, yanna hi<;:bir ~ey btrak-
mtyor. Eline ge<;:ince infak ediyordu.28
Ka'b b. Abdiirrahman ibn-i Ka'b b. Malik, babasmdan ~oyle nak-
lediyor:
Muaz b. Cebel, comert, kavminin en faziletli, en yak1~1kh bir gen-

25 En'am: 160.
26 Kenz'ul-Ummal: 3/311.
v Kenz'ul-Ummal: 3/309. Miisned·i Ahmed b. Hanbel, Ebu Daviid.
28 Buhari: Edeb'ill-Miifret'de, Sh: 43.
740 Miisliimanltk

ciydi. Oyle comertti ki, elinde avucunda hi~bir ~ey b1rakmaz, hemen
infak ederdi. Bir defasmda o kadar borca girdi ki, elindeki biitiin mal-
miilk bile borcunu odeyemiyordu. Alacakhlar siki~tlnnca o da Resu-
Iiillah'a gelerek, biraz daha miihlet tanmmas1 i<;in alacakhlara bir ~eyler
soylemesini istedi. Fakat kabul etmediler. -Eger etselerdi, Resuliillah'
m borcu igin ederlerdi.- 0 zaman Resuliillah, bor~ kar~1hg1 Muaz'm
biitiin mahm ald1. Muaz'm hi~bir ~eyi kalmami~ti. Mekke'nin fethedil-
digi sene Peygamber (s.a.v.), alacag1 maa~la durumu diizelmesi i<;in
Muaz'1 Yemen' deki bir kasabaya vergi memuru olarak gonderdi. Muaz,
Yemen'de idareci olarak kald1. --orada zekati ilk toplayand1.- Epey
mah oluncaya kadar orada kaldi. Peygamber efendimiz vefat ettikten
sonra, Hz. Orner, Ehft Bekir'e gelerek:
« - Muaz'a birini ·gander de kendine yetecek kadanm b1raksm, ge-
risini Beytiilmal'e gondersin!» dedi. Ehu Bekir ise:
. « - Peygamber onu, durumunu diizeltmesi i<;in gondermi~ti. Ken-
di istegiyle bana vermedikten sonra, ben ondan zorla bir ~ey alamam.»
dedi. Ehu Bekir, kabul etmeyince, Hz. Orner, Muaz'm yamna gitti ve
ona meseleyi anlatti. Muaz da:
« - Beni Resuliillah (s.a.v.), durumumu diizeltmem i<;in gonderd1.
Onun igin, soyledigini yapamam.» dedi. Daha sonra Muaz, Hz. Omer'i
buldu, ve:
«- Sana itaat ediyorum. istedigini yapacag1m. <;iinkii, bir ri.iya
gordiim: Bir su ba~mdayd1m. Neredeyse bogulmak iizereydim ki, sen
beni kurtardm. » dedi. Daha sonra Muaz, Ebft Bekir'in yamna geldi ve
hadiseyi anlatti. Toplad1g1 zekat mallanndan higbir ~ey gizlemedigine
dair yemin etti. K1rbacma vanncaya kadar, sahip oldugu her ~eyini ag~k-
. lad1. Ehu Bekr de:
«- Vallahi, almam, onu sana hibe ediyorum.» dedi. Hz. Orner:
« - Beyt'iil-mal'in malm1 nu hibe ediyorsun?» dedi. Bu hadiseden
sonra, Muaz, ~am' a gitti.29
Cabir (r.a.) anlatiyor:
Muaz b. Cebel, insanlann en aki~Ikhlanndan, en gi.izel ahlakhla-
rmdan, en comertlerindendi. Biiyiik bir borca girdi. Alacakhlar siki~tlr­
maya ba~laymca, birkag giin evinden <;1kmad1. Alacakhlar da Resuliil-
lah'a ~ikayet ettiler. Resuliillah, Muaz'1 ~ag1rd1. Alacakhlar da geldiler.
Onlar:
« - Ya Resulallah, bizim hakkrmiZI Muaz'dan aL dediler. Resfr-
liillah da:
« - Ona yard1m edene Allah rahmet etsin. » dedi. Bunun iizerine

'19 Kenz'ul-Ummal: 3jl26.

 i~timai Yardtmla$ma- lnfak 741

bazilan bir kis1m alacaklanm bag1~ladilar. Fakat baz1lan bunu kabul

etmediler ve:
« - Ya Resillallah, bizim hakkimiZI ondan mutlaka al!» dediler. Re-
suliillah da Muaz'a:
· « - Sab1rh ol, ya Muaz.» dedi. Sonra da borcuna kar~thk Muaz'
m mahm ald1 ve alacakhlara verdi. Onlar da kendi aralannda taksim
ettiler. Fakat alacaklannm yedide be~i ancak kar~Ilanabildi. Alacakhlar:
« - Ya Resulallah, kalan borcuna kar~Il1k onu bize sat.» dediler.
Resuliillah da:
<<- B1rakm, artik iizerine gitmeyin! » dedi. Muaz, Beni Selerne'ye
dondii. Orada birisi, ona: ·
« - Ya Eba Abdurrahman, Resuliillah'tan biraz yard1m isteseydin.
$imdi tamamiyle fakir oldun.» deyince:
<<- Haytr, isteyemem.» dedi. Muaz birkac;: giin bekledi. Daha son-
ra Resuliillah .o nu c;:a~rd1 ve ~oyle diyerek Yemen'e gonderdi:
« - Umulur ki, Allah durumunu diizeltir ve borc;:Ianm odemeni ko-
layla~hnr.» Muaz, Yemen'e gitti ve Peygamber vefat edinceye kadar ora-
da kald1. Ebu Bekr tarafmdan gonderilen Orner b. ei·Hattab'm, hac
ic;:in Mekke'ye geldigi sene Muaz da oraya geldi ve Terviye giinii Hz.
Orner ile bulu~tu. Kucakla~tilar. Birbirlerine ba~saghg1 dilediler. Sonra
bir yere oturdular ve konu~maya ba~lad1lar. Hz. Orner, Muaz'm yanmda
bin;ok kole gordii ... »a1
Abdullah (r.a.) anlahyor:
Peygamber (s.a.v.) vefat edip de Ebft Bekr halife sec;:ildiginde, Muaz,
Yemen'de bulunuyordu. Ebu Bekr, Omer'i o sene hac mevsiminde Mek-
ke'ye gondermi~ti. Hz. Orner, Mekke'de Muaz'a rastlad1. Yamnda kole-
ler de vard1. Hz. Orner:
« - Bunlar ne?» diye sordu. Muaz da:
« - $unlar bana hediye edildiler, onlar da Ehft Bekr'in, yani dev-
Ietin.» dedi. 0 zaman Hz. Orner:
<<- Onlann hepsini Ehft Bekr'e gotiirmelisin.» dedi. Ertesi giin
Muaz, Hz. Omer'i buldu ve:
« - Ey Hattab'm oglu, diin bir riiya gordiim. Tam ate~e dii~mek
iizereyken, sen benim belimden tuttun ve beni kurtardm. Sana itaat-
ten ba~ka c;:arem yok.» dedi. Daha sonra onlan Ebft Bekr'e getirdi ve:
<<- Bunlar bana hediye edilenler, ~unlar da senin.» dedi. Ehft
Bekr de:

l:l Vazifesi ka~Il1gmda aldrgr maa~la durumunun dlizelmesi bahis konusudur.

31 ib~i Sa'd: 3/123; Miistedrek: 3/273.
742 Milslilmanhk

« - Sarra hediye edilenleri yine sana brra1nyoruz.» dedi. Muaz na-

maz kllmaya gitti. Bir de baku ki, kOleleri arkasmda namaz bhyorlar.
Onlara:
« - Kimin i9in namaz klhyorsunuz?» diye sorunca:
« - Allah i9in.» dediler. Bunun iizerine Muaz da:
« - Oyleyse siz Allah'm kulusunuz, benim degil.» dedi ve onlan azat
etti.32

32 Miistedrek; 3/272.
 EN KIYMETLi MALLARIN ALLAH YOLUNDA INFAKI

ihn-i Orner anlatlyor:

Hayber'in fethinden sonra ganimetlerin taksiminde Hz. Orner'e, bir
arazi dii~tii. Resuliillah (s.a.v.) a gelip:
«- Ya Resulallah, ~~mdiye kadar bana boylesine giizel bir arazi
dii~memi~ti. Ne yapmam1 istersiniz?» diye sordu. Resuliil1ah da:
« - tstersen oramn gelirini tasadduk edersin.» buyurdu. Hz. Orner
de; satllmamak, hibe edilmemek ve miras birakilmamak iizere, oranm
gelirini; fakirlere, yakirtlanna, kolelere, miicahitle~e. misafirlere tasad-
duk etti.
0 araziyi idare eden miiteyellinin, israfa kac;madan, burasm1 klm-
senin zimmetine 'gec;irmeden me~ru olarak, gelirinden istifade etmesin-
de ve ettirmesinde beis yoktur. 33
Orner (r.a.), Ehu Musa'l·E~'ari'ye bir mektup yaz1p, kendisi nami-
na Celula34 esirlerinden 'Qir cariye satm almasm1 istedi. Cariye gelince,
Hz. Orner onu c;ag1rdi ve:
« - Allah, «Sevdiklerinizden infak etmedikc;e, hayra, sevaba ula~a­
mazsmiZ» buyuruyor.» dedi. Sonra, onu azat etti.35
NMi anlatlyor:
Abdullah ibn·i O~er'in bir cariyesi vard1. Ona kar~I sevgisi artmca,
onu azat etti ve kolelerinden birisiyle evlendirdi. Cariyenin bir oglu oldu.
Abdullah b. Orner'i gordiim. <;ocugu alm1~, kucakhyor, opiiyor ve:
«- Ne kadar da annesine benziyor.» diyordu.36
. .. l
Ibn·ii Orner anlatlyor:
.«Sevdiklerinizden infak etrnedik~e, hayra, sevaba ula~amazstmz.»

33 Nasb'ur-Raye: 3f476 (Bu hadis islam Hukukunda valaf miiessesesinin kurulma-

sma mesned olan hadistir.)
34 Horasan yolu iizerinde bir mevki.
3s ibn-ii Cerir, ibn'iil-miinzir ,Kenz'ui-Ummal: 3/314. ,
'36 ibn-i Sa'd: 4/123.
 744 Milslilmanltk

ayetini duyunca, Allah'm bana ihsan ettigi ~eyleri di.i~i.indi.im ve Merdine

isimli bir Rum cariyeden daha c;ok sevdigim bir~ey bulamad1m. Ve:
<<- Allah nzas1 ic;in o hi.irdi.ir.» dedim. Eger Allah yoluna infak edi-
len bir ~eyi geriye almak olsayd1, o cariyeyle evlenirdim.»37 Hakim'de
~u ilave vard1r: Abdullah b. Orner bu cariyeyi Nafi ile eviendirc!i ve Nafi'
nin ondan c;ocugu oldu.38
Nafi anlatiyor:
ibn-ii Orner, malmdan herhangi bir ~eye kar~I sevg~smm arttigmi
anlaymca, onu hemen infak ederdi. Koleleri bunu anlad1klarmdan, c;o-
gu zaman onlardan biri haz1rlamr, Mescid'e devam eder. ibn-ii Onter,
onu bu gi.izel durumda gori.ince azat ederdi. Dostlan, ona:
<<- Ya Eba Abdurrahrnan, onlar seni aldatiyorlar!» dedikleri:ride,
ibn-ii Orner:
<<- Bizi Allah'la aldatanlara aldamnz.» diye cevap verirdi.
Bir ak~am i.izeriydi. ibn-ii Orner c;ok yi.iksek fiyatla ald1g1 devesi-
ne binmi~ dola~Iyordu. Devenin yi.iri.iyi.i~i.i ho~una gidince hemen c;ok-
ti.irdi.i ve indi. Sonra:
« - Nafi, yulanm c;1karm ve havutunu indirin, i.isti.ine c;ul c;ekin,
i~aretleyin ve Kabe ic;in adanan kurbanhk develer arasma katin.» dedi.
Nafi'den bir ba~ka rivayet de ~oyledir:
Bir gi.in ibn·ii Orner devesi i.izerinde gidiyordu. Devenin yi.iri.iyi.i~i.i
ho~una gidince hemen deveyi c;okti.irdi.i. Sonra:
<<- Ya Nafi, havutunu indir.» dedi. Ben, bir~ey istedigini veya bir-
~eyden ~i.iphelendigini sand1m. Havutu indirdim. 0 zaman bana:
<<- Bak bakahm, kurbarrhk olur mu?» dedi. Ben de:
<<- Bana kahrsa onu sat ve onun bedeliyle kurbanhk deve al.»
dedim.
<<- Uzerine c;ul ~ek, i~aretle ve kurbanhk develerin arasma kat.»
dedi. Malmdan ho~una giden her~eyi tasadduk ederdi. Bir defada otuz
bin dirhem infak ettigi c;ok olmu~tur. ibn-ii Arnir iki kere ona otuzar
bin dirhem vermi~ti. 0 zaman ibn-ii Orner:
« - Ya Nafi, ibn-ii Arnir'in paralanmn beni ~a~1rtmasmdan kor-
kuyorum. Git, sen hi.irsi.in.» dedi. Ancak Ramazanda ve misafir geldigin-
de et yerdi. Hie; et yemeden bir ay gec;irdigi olurdu.39
Said b. Ebi Hilal anlatiyor:
Abdullah b. Orner, hfl.sta bir halde Cuhfe'ye geldi.

37 Mecme'uz-Zevmd: 6/326.
:J3 Miistedrek: 3/561. lhlye: 1/295.
31 I{Jiye: lj294. Mecme'uz-Zevmd: 9/347. ibn-ii Sa'd: 1/122.
 lqtimai Yardtmla~a -lnfak 745

«- Camm bahk istiyor.» dedi. Oradakiler aradilar, fakat ancak bir

tane bulabildiler. ibn·ii Omer'in kans1 Safiyye binti Ebi Ubeyd, bahg1
ald1, pi~irip getirdi. Tam o s1rada bir fakir geldi ve oniinde durdu. ibn·ii
Orner o adama:
« - Bahg1 al.» dedi. Ailesi:
« - Fesiibhfmellah, bizi bu kadar yordun. Ona ba~ka ~eyler vere-
biliriz.» dediler.
« - Abdullah onu <;ok seviyor ve sevdigini vermek istiyor.» diye
cevap verdi. Orner b. Es'ad'm rivayetinde ~u ilave de vard1r:
Kc:ns1, ibn-ii Omer'e:
« - Ona para veririz, i~ine daha <;ok yarar. Sen de canmm istedigi
~eyi yemi~ olursun.» dedi. 0 ise:
« - Benim ho~uma giden, yap1lmasm1 istedigim ~eydir.» dedi.40
Enes (r.a.) anlatiyor:
Ebft Talha, ensar i<;inde, Medine' de en <;ok burma bah<;esi olan bir
zat idi. Malian i<;inde en <;ok sevdigi de, Beyraha hurmah~yd1. Bu bah-
<;e, mescidin kar~1smdayd1 ve Resfrliillah oraya girer ve suyundan i<;er-
di. «Sevdiklerinizden infak etmedik<;e hayra, sevaba e~mezsiniz.» ayeti
nazil olunca Ebft Talha, hemen Resuliillah'a giderek:
« - Ya Resfrlallah, Allah Teala: «Sevdiginiz ~eylerden infak etmedik-
<;e hayra, sevaba eremezsiniz.» buyuruyor. Mallanmm i<;inde en <;ok Bey-
raha hurmahgm1 seviyorum. Onu Allah yolunda infak ediyorum. Allah
indinde makbule ge<;mesini umuyorum. Ya Resulallah, onu, Allah'm em-
rettigi yerlere ver.» dedi. Resfrliillah (s.a.v.):
« - Ne ugurlu bir mal! Ne ugurlu bir mal!..» buyurdu. Bir ba~ka
rivayette ~u ilave vard1r. Resfrliillah:
« - Soyledigini duydum. Onu akrabalarm arasmda infak etmeni uy-
gun buluyorum.» buyurdu.41
Muhammed b. Miinkedir anlat1yor:
«Sevdiklerinizden infak etmedik<;e hayra, sevaba eremezsiniz.» aye-
ti nazil olunca, Zeyd b. Harise, mallan i<;inde en <;ok sevdigi «~ible»
ismindeki k1sragm1 Resfrliillah'a getirerek:
« - Bu, Allah yoluna sadakad1r.» dedi. Resuliillah (s.a.v.) da onu
kabul etti ve Zeyd'in oglu tlsame'yi ona bindirdi. Zeyd'in de arzusunun
boyle oldugunu anlam1~t1. Sonra da:
« - Allah, bu sadakam kabul etti.» buyurdu.42
Ebu Zer (r.a.) ~oyle dedi:

40 HJ.lye: 1/297. :tbn-i Sa'd: 4/122.

41 Sahih-i Buhari; MUslim, Tergib: 2/140.
.., Ed-Diirer'iil-Menstir: 2/50.
746 Mii~lilmanhk

« - Bir maida ii9 ortak vard1r. Birincisi Kader'dir. 0, sana, mah

1
hayra ffil gotiirecegini, yoksa helak ve oliim gibi ~erre mi gotiirecegini
'Sormaz. ikincisi miraspd1r. 0 . da, senin bir an once olmeni ve malma
sahip olmay1 bekler.
Eger bu ikisinden biri olmak istemiyorsan, mahm tasadduk et. <;:iin-
kii, Allah Teala: «Sevdiklerinizden infak etmedik~e hayra ve sevaba ere-
·mezsiniz.» buyuruyoruz. i~te bak, bu deve, mahm i9inde en 90k sevdik-
~lerimdendi. Onu tasadduk etmeyi daha uygun buldum.» dedi.43

· 43 Hilye: 1/ 163.
 . YARDIMA MUHTA<; OLANLARIN ALLAH YOLUNDA lNFAKI

Sehl ihn-i Sa'd anlatlyor:

Bir kadm Resuliillah (s.a.v.) a astarh bir h1rka getirdi ve:
« - Ya Resulallah, bunu giymen ic;:in getirdim.» dedi. Resuliillah
da ihtiyac1 oldugu ic;:in ald1"ve giydi. Ashabdan biri, Peygamber'in Sir-
tmda bu htrkaYI goriince:
« - Ya Resulallah, bu ne giizel ~ey, onu bana ver.» dedi. Resuliil-
lah da:
« - Peki.» dedi ve htrkayi c;:tkanp ona verdi. Resuliillah (s.a.v.) kal-
kip gidince, eshab, o adam1 kmad1. Ve:
« - Resuliillah'm, ihtiyac1 oldugu ic;:in ald1g1 h1rkay1 istemekle hie;:
iyi yapmadm. Halbuki biliyorsun ki o, istenilen her ~eyi verir.» dediler.
0 da:
« - Vallahi, Resuliillah'm giydigini goriince, belki bu benim kefe-
nim olur da bereketinden istifade ederim, diye dii~iindiigiim ic;:in ondan
istedim.» dedi.
Bir ba~ka rivayette ~oyle naklediliyor:
Resuliillah ic;:in siyah yiinden, c;:izgili bir h1rka dokundu. Resuliillah
bu h1rkay1 giyerek eshabm arasma c;:tktl ve elini dizine vurarak:
« - Goriiyor musunuz, ne giizel bir h1rka.» dedi. C:::-ada bulunan
bir Arabi:
« - Anam, babam sana feda olsun ya Resulallah, ne olur, o htr-
kayi bana ver.» dedi. -Resuliillah'tan bir~ey istendiginde, hic;:bir zaman,
«hayir>> demezdi.-
« - Peki.» dedi ve htrkayt ona verdi. Yamah htrkasmi getirtti, onu
giydi. Sonra aym htrkadan tekrar yapllmasm1 istedi. Htrka daha do-
kunurken Resuliillah vefat etti. 44
Ebii Ukayl iki sa' hurma k~r~1hg1 strtmda odun ta~1yordu. Hur-
mamn bir sa'mt ailesinin gec;:imi ic;:in ay1nyor, diger kism1m ise Allah
yolunda tasadduk ediyordu. Yine bir giin bir sa' hurmay1 Peygamber'e
getirdi. Peygamber'e sadaka olarak verecegini soyleyince, Resuliillah.

44 Kenz'ul-Ummal: 4/42.
748 Milslilmanhk

« - Onu, sadaka olarak toplananlann ic;ine dok.» dedi. Miinaflklar,

dedikodu yapmaya ve onunla alay etmeye ba~lad1lar. ~oyle diyorlard1:
« - Bir sa' hurmanm sevab1yla ne olur?» Bunun iizerine ~u ayet
nazil oldu: «Mii'minler i~inde goniil istegiyle sadaka verenleri, ugra~a·
didi~e ellerine ge~irdiklerini tasadduk edenleri ayiplayip alaya alanlan
Allah maskara eder, onlara ac1kh azap vard1r.»45
Ebf:t Seleme ve Ebf:t Hiireyre'den:
Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
« - Sadaka verin, c;iinkii ben sava~ 1<;m miifreze gonderecegim.»
Bunu duyar duymaz, Abdurrahman b. Avf, Resuliillah'a gelerek:
<<- Ya Resulallah, dortbin dirhemim var. ikibinini Allah yoluna
tasadduk ediyorum. Geri kalan ikibinini de ailem ic;in ay1rd1m.» dedi.
Resuliillah (s.a.v.) da:
<<- Allah, verdigini de, yanmda b1rakt1gmi da bereketlendirsin.»
buyurdu.
Ensardan bir adam, bir i~te c;ah~tl. Ucret olarak da iki sa' hurma
ald1. Resuliillah'a gelerek:
« - Ya Resulallah, ben iki sa' hurma ald1m. Bir sa'm1 Allah yolun-
da tasadduk ediyorum. Bir sa' da ailem ic;in.» dedi. Miinaf1klar, onu
ay1pladilar ve: <<ibn·i Avf gibi gosteri~ ic;in verdi,>> veya: <<Allah ve Resu-
li.iniin bu bir sa' hurmaya ihtiyac1 yoktur.» dediler. Bunun iizerine ~u
ayet nazil oldu: «Mii'minler i~inde goniil istegiyle sadaka verenleri, ug·
ra~a·didi~e ellerine ge~irdiklerini tasadduk ed~uleri aYJplayip alaya1 alan-
Ian Allah maskara eder, onlara ac1kh azap vard1r.»46
Abdullah b. Zeyd b. Abdi Rabbihi anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v:) a geldim, ve:
« - Ya Resulallah, ~u bahc;em Allah ve Resuliine sadakad1r.» dedim ..
Bunu duyunca, ebeveynim gelerek:
<<- Ya Resulall<;th, bu bahc;e bizim gec;im kaynagimiZdir.» dediler.
Bunun iizerine Resuliillah, bahc;eyi onlara geri verdi. Onlar oliince de-
o bahc;e, ogullanna miras kald1. 47
Ebf:t Hiireyre anlatlyor: Bir adam, Resuliillah'a gelip:
<<- Ben c;ok yoksulum, bana bir~eyler ver.>> dedi. Resuliillah da·
hammlarmdan birine, << bir~ey varsa verin! » diye haber gonderdi. Pey-
gamberin zevcesi ise:

45Tevbe: 79. Mecme'uz-Zevaid: 7/33.

46Tevbe: 79. Mecme'uz-Zevmd: 7/32.
c Abdullah b. Zeyd, ezanm nasrl okunacagrm riiyasmda goren ~ahrstrr. Peygam-
l;Jere gelip riiyasrm anlatmca, ResflliillaJh, Bilal'e, Abdullah'm gordiigu ~ekilde·
ezan okumasm1 emretmi~tir.
 l~timai Yardtmla$ma- infak 749

« - Allah'a yemin alsun ki, yammda sudan ba~ka hic;bir ~ey yak.»
diye cevap verdi., Bunun iizerine Resuliillah bir ba~ka zevcesine haber
gonderdi. Ondan da aym cevab1 aldtlar. Oyle ki, biitiin zevceleri:
« - Allah'a yemin alsun ki, yamm1zda sudan _ ba~ka bir~ey yak.»
diye cevap verdiler. 0 zaman Resuliillah:
« - Kim bu adam1, bu gece misafir edecek? Allah ana ecrini ver-
sin.» buyurdu. Ensardan biri, kalklp:
,,_ Ya Resulallah, ben misafir ederim.». dedi ve anu ahp evine
gotiiq:l.ii. Eve vannca, hammma:
« - Yiyecek bir~eyler var m1?» diye sardu. Hamm1:
« - Sadece c;acuklarm yiyecegi var.» deyince, adam:
« - Onlan bir~eyle avut, bir~eyler yemek isterlerse anlan uykuya
yatlr, sanra misafir gelince 1~1g1 sondiir ki, bizi kendisiyle beraber ye-
mek yiyar sansm.» dedi. Daha sanra yemege aturdular. Misafir yedi.
Onlar hic;bir ~ey yemediler. Sabahleyin ev sahibi, Resuliillah'a gittigin-
de, Resuliillah:
<<- Allah, misafirinize kar~1 yapt1gm1z davram~m1z1 begendi.» bu-
yurdu. Bunun iizerine ~u ayet nazi! aldu: «Kendilerl ihtiya~ i~inde ol·
salar bile, onlan oz canlanna iistiin tutarlar.»48
ihn-i Orner (r.a.) anlatlyar: ·
Bir kayun ba~1 , yedi evi dala~t1. Onlarm herbirinin ihtiyaCI aldugu
halde kam~usunu kendisine tercih ediyardu. Oyle ki, bu kayun ba~1, ilk
<;1khg1 eve, geri dondii. 49

48 Hal;)r: 9, MUslim; Tergib: 4/147, Buhfui, Nesei, .Tefsir-i ibn-i Kesir: 4j338. El-
Feth: 8/446.
tn Kenz'iil-Ummal: 3/176.
 ALLAH RIZASI i(;iN ODUN(; VERMEK

Enes (r.a.) anlatlyor:

Bir adam, Resuliillah'a gelerek:
«- Ya Resulallah, filanm bir hurmah~ var. Ben o:r;aya ev yapmak
istiyorum. Ona soyle de hurmahgma ev yapmama miisaade etsin.» dedi.
Nebi (s.a.v.), ona:
« - Cennette bir hurmahk kar~1hgmda onu, o adama ver.» dedi.
Fakat adam kabul etmedi. 0 s1rada Ebu'd-Dahdah gelerek, o adama:
· « - Evim kaqnhgmda hurmahgmi bana sat.» dedi. Adam da kabul
etti. Bunun iizerine Ebu'd-Dahdah, Resuliillah'a gelerek:
« - Ya Resulallah, hurmahg1 evimle degi~tim. $imdi onu sana ve-
riyorum. Sen o adama ver.» dedi. 0 zaman Resuliillah:
« - Ebu'd-Dahdah'm cennetteki evi ne kadar da biiyiik.» buyurdu.
Ve bunu birka<; defa tekrarlad1. Daha sonra Ebu'd-Dahdah, kansmm
yamna gelerek:
« - Ya Umme'd-Dahdah, evden <;Ik. <;;:iinkii ben, onu cennetteki bir
ev kar~Ihgmda sattlm.» dedi. Kans1 da:
« - Kazan<;h bir satl~.» diye mukabele etti.50
Abdullah b. Mesud anlatlyor:
«Kim Allah'a giiz~l odiin~ler verirse, Allah da bu sebeple onun mii-
kafabm kat kat artbnr. Allah nzk.I azalbp, ~ogalbr, ona doneceksiniz.»50a
ayeti nazil olunca, Ebud'-Dahdah:
« - Ya Resulallah, Allah bizden odiin<; istiyor mu?» diye sordu. Re-
suliillah (s.a.v.) da:
« - Evet, ya Eba'd-Dahdah.» buyurdu. 0 zaman, Ebu'd-Dahdah:
« - Uzat elini.» dedi. Resuliillah'm elinden tuttu ve: ·

31 Miisned-i Ahmet b. Hanbel, El-Begavi, EI-Hakim, EI-isabe: 4/ 59, !fecme'uz-Ze.-

vaid: 9/324.
3la Bakara 245.
 lgtimai Yardtmla?ma- lnfak 75I

«-Bah<;emi Rabbime odiin<; veriyorum.» dedi. Bah<;esinde yedi-

yiiz tane hurma agac1 vard1. Daha sonra ylirliyerek bah<;esine geldi. An--
nesi ve ailesi bah<;edeydi.
« - Ya tlmme'd·Dahdah!» diye seslendi. Annesi:
« - Buyur.» deyince.
« - Bah<;eden <;tk. Ben on~ Rabbime odiin<; verdim.» dedi.51

s1 Ebii Ya'la, Mecme'uz-Zevrud: 9/324, Mecme'uz-Zevrud: 3/113, El-Isabe: 4/5~, Tef---

sir-i Ibn-i Kesir: 1/299.
 iSLAM UGRUNDA YAPILAN iNFAK

Enes (r.a.) anlahyar:

Resuli.illah (s.a.v.) dan islam adma ne istenirse hemen verirdi. Ona
bir adam geldi ve kavmini islama davet i9in bir~eyler istedi. Resuli.il-
lah da ana bir vadide' bulunan zekat kayunlann:dan, 9ak miktarda verdi.
0 adam, kavmine doni.ince:
<<- Ey kavmim, miisli.iman alun. <;i.inki.i Muhammed, akll almaya-
cak kadar 9ak ~ey veriyar.» dedi. Diger bir rivayette ~u da vard1r: «Eger
bir adam, sadece di.inya nimeti istemek i9in Resuli.illah'a gelse, aradan
biraz zaman ge9ince, din, ana di.inya ve di.inya nimetlerin:den daha se-
vimli gelir. 52
Zeyd b. Sabit anlat1yar:
Resuli.illah (s.a.v.) a bir Arap geldi ve vadiden bir par9a yer istedi.
Resuli.illah da ana istedigi yeri verdi. 0 adam da bunun i.izerine mi.is-
li.iman aldu ve kavmine gelerek:
«- Mi.isli.iman alun. Ben, mi.isli.iman alana, insam ~a~1rtacak kadar
90k hediye veren bir adamm yanmdap geliyorum.» dedi. 53
Resuli.illah (s.a.v.), Safvan b. tlmeyye ile beraber, ganimetler arasm-
da dola~1p onlara baklyordu. Bir ara Safvan'm gozi.i si.iri.ilerle dolu alan
bir dag yamacma ili~ti ve gozi.inii oradan ay1ramad1. Resuli.illah ise onu
si.izi.iyardu. Nihavet:
« - Eba Vehb! Bu yama9 ha~una m1 gitti?» diye sardu. Safvan da:
«- Evet.» deyince, Resuli.illah (s.a.v.):
«- Oras1 ve aradakilerin hepsi senin alsun.» buyurdu. 0 zaman
Safvan:
« - Ancak bir peygamber boylesine iyi kalpli alabilir.» dedi. Ve
Kelime-i ~ehadet getirerek miisli.iman aldu.54

52 Miisned-i Ahmed b. Hanbel, El-Bidaye: 6f42.

53 Taberani, Mecme'uz-Zevatd: 9/13.
54 Vakidi, tbn-i Asiikir Kenz'ul-UmmiH 5f294.

--.~ I III I
 ALLAH YOLUNDA CiHAD i~iN YAPILAN iNFAK

Hz. EbO Bekr'in infak1 :

Esma (r.a.) anlatiyor:

Ebu Bekr, Resfrli.illah (&.a.v.) ile beraber Mekke'den Medine'ye hie-
ret ederken, be~ bin veya ath bin dirhemden ibaret olan biitiin parasm1
da yammi ald1. Onlar gittikten sonra; dedem Ebu Kuhafe bize geldi.
Gozleri gormiiyordu. Biz.e:
« - Vallahi, Ebu Bekr kendisiyle beraber, servetini de gotiirerek
sizi iizdii.» dedi. Ben o zaman:
«- Hay1r dedecigim, 0, bize c;ok miktarda mal h1rakt1.» dedim ve
bir siirii ta~ toplay1p, babamm servetini koydugu ko~eye koydum. Son-
ra da iistlerine bir ortii orttiim. Ve ·dedemin elinden tutarak:
«- Dedecigim, elini ~u . paralarm iistiine koy.» dedim. Elini koydu
ve:
«- Eger size bunu b1rakt1ysa c;ok iyi, mesele yok.» dedi. ~unu be-
lirteyim ki, Ebu Bekir · bize hie; bir~ey b1rakmadi. Fakat ben bu ya~h
adam1 teskin etmek ic;in boyle yaptlm. 55 Hz. Ebu Bekr'in biitiirr ser-
veti olan dort bin dirhemi Tebiik gazvesinde infak ettigini daha ortce
nakletmi~tik.

Hz. Osman'm infak1:

(

Abdurrahman b. Habbab es-Selemi anlahyor:

Peygamber (s.a.v.) minbere c;Ikh, bir konu~ma yapti ve herkesi
Cen'ul-Usre'ye56 yard1ma c;ag1rd1. Bunun iizerine Osman b. Affan:
« - Biitiin ko~umlan ve tec;hizahyle yiiz deve hazirlayacagxm.» de-
di. Daha sonra Mirkat bir konu~ma yapti ve o da yardrma c;ag1rru. Os-
man b. Affan yine:

ss ibn-1 isbak, El-Bidaye: 3/179, Miisned-i Ahmed b. Hanbel, Taberani Mecm.e'uz.

Zevaid: 6/59.
56 Cey,'iil-Usre: Tebiik sava~nna giden orduya verilen isimdir. Son derece steak ve
kttltgyn hiikiim siirdii~ bir zamanda, yola c;tktigy ic;in bu orduya «glic;liik ordu-
SU» denilmi!?tir. Tev<be sftresi 117. ayet de, bu ordudan bahseder.
F: 48
754 MusWmanltk

« - Biitiin te9hizatiyle yiiz deve daha verecegim.» dedi. Resuliillah

(s.a.v.) a bakttm hayret etmi~ gibi elini sallayarak:
« - Bu, bundan sonra Osman'm yapttklarmm hepsine keffaret olur. »
diyordu. Ve bu soziinii ii9 defa tekrarlad1.
Bir diger rivayette:
Osman, iic;:yiiz deveyi ko~um ve te9hizattyla vermeyi vadetti. Resu-
liillah'm minberden ~oyle soyledigine ~ahit oldum:
« - Arttk Osman'a, bundan sonra yapacag1 i~lerden hi9bir zarar gel-
mez.»57
Abdurrahman b. Senure anlattyor:
Usre ordusu haztrlamrken Osman b. Affan, Resuliillah (s.a.v.) a bin
dinar getirdi ve Peygamberin kuca~na bo~alttt. Resuliillah onlan elin-
de c;:evirmeye ve:
« - Bugiinden sonra, Osman'a yapttklanndan dolayt zarar gelmez.»
demeye ba~ladt. Bu soziinii birka<; defa tekrarlad1.58
Huzeyfe b. Yeman anlattyor:
Resuliillah, Cey~'ul-Usre'ye yardtm etmesi i<;in Osman b. Affan'a bir
adam gonderdi. Osman b. Affan da Resuliillah'a on bin dinar gonderdi.
Bunlar Resuliillah'm online dokiildii. Resuliillah onlan evirip <;eviriyor
ve ona ~oyle dua ediyordu:
.« - Allah, gizli, ag1k ktyamete kadar olacak olan biitiin hatalanm
affetsin.» Bundan sonra Osman'm yapttklannm giinaht yoktur.»
Abdurrahman b. Avf, Cew'ul·Usre'nin haztrlam~mda Osman b. Af·
fan'm yapti~ yardtma ~ahit oldugunu ve onun yedi yiiz ukiyye altm ge-
tirdigini soyliiyor.60
Katade anlattyor:
Tebiik sava~mda, Osman b. Affan aralarmda elli de at olan bin de-
ve haztrlamayt iizerine aldt. 61
Hasan Basri anlatiyor:
Tebiik sava~mda, Hz. Osman dokuzyiizelli deve ve elli at veya do-
kuzyiizyetmi~ deve ve otuz at haztrlad1. 62

5T Ahmed b. Hanbel, Miisned; EI-Bidaye: 5/ 4, Hilye: 1/59.

· ss Miistedrek 3/102, Htlye: 1/59.
59 Ed-Diirekutni, El-Miintehab: 5/12.
60 Ebu Ya'IA; Mecme'uz-Zevaid: 9 j85.
61 Hilye: 1/59.
62 El-Miintehab: Sf13, ibn·ii AsWr.
 l~timai Yardtmla§ma -1':'!-fak 755

Abdurrahman b. Avf'm infak1:

Enes (r.a.) anlatlyor:

Hz. Ai~, Medine 1de evindeyken d1~anda birtak1m sesler duydu ve:
« - Nedir bu?» diye sordu.
« - Ahdurrahman b. Avf'm kervam, ~am'dan geliyor ve pek ~ok
~ey getiriyor.» dediler. Kervanmda yediyiiz deve vard1. Kervanm giiriil-
tiisii Medine'yi pnlatiyordu. 0 zaman, Hz. Ai~e· ~oyle dedi:
« - Resuliillah'm ~oyle buyurdugunu duydum: «Abdurrahman b.
Avf'1 emekleyerek cennete girerken gordiim. » Bu soz, Abdurrahman
b. Avf'a ul~mca:
« - Eger yapabilseydim, cennete, yiiriiyerek girerdim.» dedi ve o
kervamm biitiin agirhklanyle Allah yoluna infak etti.63
Ziihri anlatlyor:
Abdurrahman b. Avf, peygamber zamamnda, servetinden dortbin
dinar, daha sonra k1rkbin dinar, daha sonra da yine k1rkbin dinar ta-
sadduk etti ve yine Allah yoluna be~yiiz at verdi. Aynca, binbe~yiiz deve
infak etti. Mahmn tamamm1 ticaretten kazanm1~t1. 64
Ziihri anlatlyor:
Abdurrahman b. Avf, Peygamber zamanmda malmm bir miktanm
tasadduk etti. Daha sonra kirkbin dinar tasadduk etti. Yine Allah yo-
lunda, be~yiiz at ve be~yiiz deve infak etti. Malmm ~ogunu ticaretten
kazanm1~t1.65

Hakim b. Hizam'm infak1 :

· Ebu Hazun anlahyor:

Medine'de, Hakim b. Hizam'dan daha ~ok, Allah yolunda infak eden
birini duymad1k. Medine'ye iki Bede~i geldi ve:
« - Sava~mam1z i~in kim bize yard1m edecek?» diye sordu. Kendi-
·terine Hakim b. Hizam'1 gosterdiler. Onlar da, Hakim b. Hizam'm evine
gittiler. Durum Hakim b. Hizim'a haber verilince, ne istediklerini sor-
du. Onlar da vaziyeti anlattilar. Bunun iizerine Hakim:
« - Bekleyin de geleyim.» dedi. Uzerinde, MlSlr'dan getirilmi~ dort
dirhem degerinde ince kuma~tan bir elbise, elinde de bir baston varru.
Yamnda iki kolesiyle beraber d1~an ~1kt1. Yolda, her ~opliik ve siipriintii
at1!an yerden ge9erken duruyor, Allah yolunda tasadduk edecegi deve-

63 Miisned·i Ahmed b. Hanbel, Hilye: 1/98; ibn-i Sa'd: 3/ 93, El-Bidaye: 7/164.
64 Hilye: 1/99, El-BidAye: 7/163.
65 lbn-ill-Miibarek, El-lsAbe: 2/416.
756 Miisliimanltk

lerinin te9hizat1 ·i9in uygun olan 9ullan goriince, bastonunun ucuyla ah~
yor, tozunu silkiyor, sonra kOlelerine doniip:
« - Bunlan aim, i~inize yarar,» diyordu. Hakim boyle yaparken,
Bedevilerde_n biri, digerine:
« - Yaz1k, Allah'Im bizi kurtar. Bu, sadece kuru deri par9alan top~
luyor.» dedi. Digeri ise:
« - Sus da bekle. Bakalrm ne olacak.» dedi. Hakim b. Hiritm, o
iki Bedevi ile beraber 9ar~1ya 91kt1. iki biiyllk, besli· ve yiik ta~Iyabilen
deve gordii. On1an ko~umlanyla beraber satm ald1. Yanm:daki kolelerine:
« - Bu 9ullarla, havutlarm yamanmas1 gereken yerlerini tamir edin. »
dedi. Daha sonra, develere yiyecek, bugday ve i9yag1 yiikletti. Develeri
o iki Bedeviye verdi. Onlardan biri, digerine:
« - Yemin olsun ki, bugiine kadar, bu 9ul toplayicismdan daha ha-
ytrh kimse gormedim.» dedi.66
Hakim b. Hizarn, bir evini Muaviye'ye altm1~bin dirheme sattl.
« - Vallahi Muaviye seni aldatti.» dediler. 0 zaman Hakim:
«- Allah'a yemin olsun ki, cahiliye devrinde ben o evi bir kiip ~a­
raba satm almi~tlm. Sizi ~ahit t'u tanm ki o, gaziler, fakirler ve koleler
i9in kullamlacakhr. ~imdi hangimiz aldanmi~IZ.» dedi. 67

ibn-ii Omer'in infak1 :

Nafi diyor ki:
ibn-ii Orner arazisini ikiyiiz deveye satti. Onlardan yiiz tanesini
Allah yoluna infak etti. .Ve oeveleri verdigi adamlara, Vadi'l-Kura'yt68
a~mcaya kadar onlarm hi9birini satmamalanm ~art ko~tu.69

Orner b. Hattab, As1m b. Adiy ve diger sahabe'nin infak1 :

Orner b. Hattab, Tebiik gazvesinde yiiz uk1ye infak etti. AsiiD b.
Adiy ise doksan vesk70 hurma infak etti. Hz. Abbas, Talha, Sa'd b. Ubade,
Muhammed b. Meslerne ise, ResUliillah (s.a.v.) a 90k miktarda mal ge-
tirdiler.
Zeyneb Binti Cah~'m Allah Volunda infak1 ve Tebuk
Sava~nnda Diger Kadmlarm Gonderdikleri Yard1mlar:

Ai!Je (r.a.) anlatiyor:

Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:

61 TaberAni, Mecme'uz-Zevatd; 9/384.

68 Medine'nin kuzeyinde yahudilerin oturdugu bir koy.
tn Hilye: 1J296.
10 Vesk: Kiifelllere g()re 200 :kg.'lrk Ol<;ii.
 Iqtimai Yardtmla§ma- !nfak 757

« - Siz kadmlardan benim !jefaatrma en <;abuk nail olanlar <;ok <;ok

infak edenlerdir.» Bunun iizerine kadmlar infakta, en ileri ge<;mek i<;in
yan!ja ba!?ladilar. En eli .a<;Ik olammiZ Zeyneb idi. <;:iinkii, o bir taraf-
tan <;ali!jiyor, diger taraftan infak ediyordu. Biz, Resfiliillah (s.a.v.) m
vefatmdan sonra, i<;imizden birinin evinde toplanrugrmiZda, duvar iize-
rinde, hangimizin eli daha uzun diye yan~ yapard1k. Zeyneb binti Cah~
vefat edinceye kadar buna devam ettik. Onim boyu k1sa idi. En uzu-
numuz degildi. Ancak Zeyneb'in vefatmdad1r ki, Peygamber (s.a.v.) in,
el uzunlugundan sadaka vermeyi kasdettigini anlad1k. Zeyneb binti Cah~
el i!?lerinde <;ok mahirdi. Deri tabaklar diker ve Allah yolunda infak
ederdi. 71
Taberani'nin rivayetinde ~u ~ekildedir: Zeyneb ip biiker, Peygam-
ber (s.a.v.) in seriyy'elerine verir, onlar iplerden bir ~eyler orerler ve sa-
va~ta kullamrlard1.» 72
Aynca kadmlar, Tebiik sava!jmda !slam askerlerinin te<;hi~atl i<;in
yiyecek, i<;ecek, balta, ayak bilezikleri, kiipe-ler, yiiziikler gonderdiler.
Oyle ki, Peygamberin online yay1im1!j olan ortii, dol up ta!jtl.

7t Bubari, Muslim, EI-isabe: 4/ 314, Mecme'uz-Zevaid: 8j289.

72 Taberini.
 FAKiRLERE, YOKSULLARA VE iHTiYA<; SAHiPLERiNE
YAPILAN iNFAK

Orner b. Hattab'm infak1:

/

Umeyr b. Seleme ed·Diieli anlatiyor:

Bir ogle vakti, Orner b. Hattab, bir aga<; golgesinde yatarken bir
koylii kadm1 pkageldL Hz. Omer'in oradaki insanlar arasmda oldugu-
nu tahmin etti ve yamna gelerek:
«- Ben bi<;are bir kadm1m, <;ocuklanm da var. Mii'minlerin emiri
Orner b. Hattab, Muhammed b .. Mesleme'yi zekat memuru tayin etmi!jti.
Fakat a, bize bir!jey vermedi. Ne olur ona soyle de bize de versin.» de-
di. Hz. Orner, kolesi Yede'i <;ag1rarak, gidip Muhammed b. Mesleme'
yi getirmesini soyledi. Kadm; Hz. Omer'e:
«- Eger sen de benimle gelirsen o ihtiyacimiZI goriir. >> dedi. Hz.
Orner ise:
«- Merak etme, o i!jini goriir,» diye cevap verdi. Az sonra Yede',
Muhammed b. Mesleme ile geldi. Muhammed b~ Mesleme, mii'minlerin
emiri Hz. Omer'in yanma gelince:
«- Esselamii aleykiim ya Emir'el-Mii'minin. » dedi. Kadm, onu go-
riince utand1. Hz. Orner:
«- SiziR en iyinizi se<;me hususunda biitiin giiciimii sarfettim. Al-
lah Teala bu yapt1gm1 sana sorarsa ne cevap vereceksin.» diye Muham-
med b. Mesleme'ye pki!jtl. Muhammed b. Mesleme aglamaya ba!jladi. Hz.
Orner devamla:
« - Allah bize peygamberini gonderdi. Biz de onu tasdik ettik ve
ona uyduk. 0, Allah'm emrettigi !jekilde hareket etti. Allah ruhunu alm-
caya kadar, zekat1; yoksullara verdi. Sonra, Allah Ebii Bekr'i halife se<;-
ti. 0 da, ruhunu teslim edinceye kadar, Allah'm emrettigi !jekilde <;ah!j-
ti ~onra Allah beni se<;ti. Ben de sizin en iyinizi se<;mek i<;in biitiin gii-
ci.imii sarfettim. Eger seni tekrar gonderirsem ona bu seneki ve ge<;en
 1¢timai Yardtmla§ma -lnfak 759

seneki alacagum ver. Bilmiyorum, belki de sen~ gondermem.» dedi. Son-

ra kadma bir deve, aynca un ve yag verilmesini emretti, ve:
« - Bunu al, biz Hayber'e gidiyoruz. Hayber'de bizimle kar~tl~m­
caya kadar, bu sana yeter.» dedi.
0 kadm, Hayber'e gelirice, Hz. Orner, iki deve daha verilmesini em-
retti, ve: •
« - 'Bunu _ al, Muhammed b. Mesleme gelinceye kadar bunlar senin
ihtiyacmt giderir. Ben ona, bu seneki ve 'gec;en seneki zekattan sana
dti~eni vermesini emrettim.»73
Eslem anlatlyor:
Orner b. Hattab'la beraber c;ar~1ya pktrm. Gene; bir kadm yamm1za
gelerek, Hz. Omer'e:
« - Ya Emir'el-Mti'minin, kocam oldti. Geride klic;lik c;acuklar hi-
rakti. Onlar, kendi yiyeceklerini temin edemiyarlar. Ekinleri ve davar~
Ian da yak. Onlann klthktan, yok olup gitmelerinden karkuyarum. Ben
Hufaf b. Eyma'el-Gdari'nin klZIYim. Baham Hudeybiye'de peygamber-
le beraber bulundu.» dedi.
0 zaman Hz. Orner durdu ve:
<<- · Bu ne btiylik ~ere£!» dedi. Ve evinin ontin de bagh duran be-
sili devenin yamna gitti. Yiyecek, nafaka ve elbise dalu iki c;uvah de-
veye ytikledi. Yulanm ana vererek:
« - Bunu al, gottir. Bitince Allah daha haYirhsmt verir.» dedi. Ora-
da bulunan bir adam:
« - Ya Emir'el-Mti'minin, o kadma c;ak verdin.» deyince, Hz. Orner:
«-Sus be mtibarek! Onun babast, Hudeybiye'de Peygamberle he-
raber bulundu. Yemin ederim ki, bu kadmm babas1 ve karde~i bir ka-
leyi, bir siire muhasara ederek fethettiler. Sanra aradan biz faydalan-
dik. » dedL74

Sa_id b. Amir b. Hizyem el-Cemhi'nin infiik1 :

:tlassan b. Atlyye anlatlyor:

Orner b. Hattab, Muaviye'yi $am valiliginden azledince yerine Said
b. Amir b. Hizyern ei·Cemhi'yi tayin etti. Said b. Arnir, Kurey~li, giizel
bir cariyesiyle beraber araya gitti. Aradan c;ok az bir zaman gec;mi~ti
ki, stkmtlya dli~tiiler. Onlann bu durumu, Hz. Omer'e ula~mca, bin di-
nar gonderdi. Said parayt ahp kansmm yanma geldi ve:
« - Hz. Orner bize gordtigiin paray1 gondermi~.» dedi. Kans1 da:

73 Ken7'ul-Ummal: 3/319, Ebu Ubeyd: Kitab'ul-Emval.

74 Ebu Ubeyd: K.itab'ul-Emval, Buhari, Beyhaki, Kenz'ul-Ummal: 3/147.
760 Miisliimanltk
•
_« -Bunlarla ekmek ve katlk altrsm,· geri kalamm da bir tarafa ko-
yarsm.» dedi. Said de:
<<- Sana bundan daha hay1rhsm1 soyleyeyim mi? Geri kalanm1 bi-
rine veririz. 0 bunu i~letir. <;ah~t1rmas1 ana ait olur. Biz de kazan9tan
yeriz.» dedi. Kans1 da:
<<- Boylesi daha giizel.» diye cevap verdi. Said yiyecek, iki deve
ve hizmetlerini gorecek iki kole ald1. Geri kalanm1 da ihtiya9 sahiple-
rine ve bi9arelere dag1tt1. Aradan 9ok az bir zaman ge9mi~ti ki, karlSl:
<<- Ald1gm ~eyler tiikendi. 0 adama gitsen de kazan9tan hissemi-
ze dii~erri ahp bize bir~eyler alsan.» dedi. Fakat Said hi9 cevap vermedi.
Kans1 soziini.i tekrarlad1. Said yine sustu. Kansmm bu sorularma iiziil-
diigiinden eve sadece ak~amdan ak~ama geliyordu. 'B ir giin Said'in ak-
rabalanndan biri de, kendisiyle beraber eve geldi ve kansma:
« - Sen ne yap1yorsun? Kocam iizdiin. 0 geri kalan mahm tasad-
duk etti.» dedi. Bunun iizerine kans1, giden mala iiziilerek aglamaya
ba~lad1. Daha sonra bir giin Said kansmm yanma gelerek:
· <<- Hele bir sakin ol. Arkada~lanm k1sa bir miiddet once benden
aynldilar, oldiiler. Onlann: gittikleri yoldan aynlmak istemem. Biz daha
sag1z. Diinya ve nimetlerinden faydalanabiliriz. Eger cermet hurilerinden
biri gokyiiziinde goriinse, biitiin yeryiiziindekileri aydmlat1r ve yiiziiniin
giizelligi giine~ ve aym parlakhgm1 yok eder. Hurinin ba~mdaki ortii,
diinya ve i9indekilerden daha haYJrhdir. Onlara kavu~mak i9in senin ih-
ti~acim kar~Ilamamam, senin ihtiyacm1 yerine getirerek onlan birak-
mamdan daha hay1rhd1r.» dedi. 75
Abdurrhman b. Sabit el-Ciimehi anlatlyor:
Said'e Hz. Orner tarafmdarr gonderilen para gelince, bir kismiyla
allesi i9in erzak ald1, geri kalanm1 da tasadduk etti. Kans1 ona:
« - Paranm geri kalam nerde?» diye sordu. 0 da:
« - Allah yolunda odiin9 verdim.» diye cevap verdi. 0 s1rada yamna
gelenler:
<<- Ailenin, senin iizerinde hakki vard1r: Akrabalarmm da senin iize-
rinde hakki vard1r. Ni9in tasadduk ettin?» dediler.
« - Cermet hurileri varken ben ~unun bunun nzasm1 gozetemem.
Eger cennet hurilerirrden biri semada goziikseydi, giine~ gibi her tarafi
aydmlat1rd1. Hele ben, Resuliillah'tan ~unu duyduktan sonra o ilk tai-
feden asia aynlmam. Reswiillah ~oyle buyurmu~tu: .
<<- Allah Teala, mah~erde biitlln insanlan hesap i9in bir araya top-
ladigmda, fakir mii'minler, giivercinlerin u9u~u gibi siiratle gelirler.
Onlara:

75 Htlye: 1/244.
 lgtimai Yardtmla§ma -lnfak 761

«-Hesap vermek ic;in bekleyin.» denir. Onlar da:

«- Bize bir~ey vermediniz ki, hesabm1 verelim.» derler. 0 zaman
Cenab-1 Hak:
- Kullanm dogru soylediler.» buyurur. Onlara cennet kap1s1 ac;I-
hr ve diger insanlardan yetmi~ sene once ic;eri girerler.» t~te ben bu
ilk taifeden olmak ic;in tasadduk ettim.» der. ·
Bir ba~ka rivayette: Said, kansma:
« - Daha hayirhsm1 istiyor musun, paray1, en c;ok muhtac; oldugu-
muz bir zamanda bize getirecek birine verelim.» deyince, kar1s1 da:
« - Peki, ver.» dedi.
Daha sonra Said, kendi akrabalarmdan, giivendigi bir adam c;ag1rd1,
paray1 keselere ay1rd1 ve:
« - Bunu, filan ogullarmm dul kadmma, filanlann yetimine, filan
ailedeki bic;areye, filanlann hastasma ver,» dedi. Geriye az bir altm kal-
di. Said:
« - Bunu da sen harca.» dedi ve i~inin ba~ma gitti. Kans1:
« - Bize bir hizmetc;i alsan, o mal ne i~e yarar ki.» dedi. Said ise:
« - Bu verdigimiz mal kar~1hgmda, obiir diinyada en c;ok muhtac;
oldugumuz ~ey gelecek.» diye cevap verdi.76

Abdullah b. Omer'in infak1 :

Nafi diyor ki:

ihn-i Orner'in cam iiziim isteyince bir dirheme bir salk1m iiziim sa-
tm alddar. 0 s1rada bir fakir geldi. ihn-i Orner:
« - 'Oziimii ona verin.» dedi. Fakir, iiziimii ahp gitti. Ona bir adam
rastlad1 ve elindeki iiziimii bir dirheme satm al1p, ibn·i Orner'e getir-
di. Fakir, tekrar geldi ve iiziimii tekrar istedi.. ihn·i Orner:
« - 'Oziimii ona verin.» dedi.
Fakir, iiziimii ald1. Tekrar bir adam geldi ve bir dirherne uzumu
satm ahp ihn·i Orner'e getirdi. Fakir yine geldi ve iiziirn istedi. ibn-i
Orner yine: '
« - 'Oziimii ona verin.» dedi.
Sonra yine bir adam gelip fakirden iiziimii bir dirheme ald1 ve ihn-i
Orner'e getirdi. Fakir tekrar gelmek istedi, fakat mani oldular. Eger
ibn·i Orner Uziimiin ba~ma gelenleri bilseydi ondan hie; tatmazd1.77
Yine Nafi anlatlyor:
ihn-i Orner hastayd1. Cam iiziim istedi. Bir dirheme bir salklm iiziim

76 El-HIIye: 1/245.
77 HIIye: 1/297.
76~ Milsliimanltk

ahp online getirdim. 'Bir fakir geliyor, ibn-i Orner iiziimii ona verme-
lerini emrediyordu. Oyle ki, artlk dayanamad1m ve galiba ii~iincii, yahut
dordiincii geli~inde:
- Yaz1k sana, utanm1yor musun?» dedim ve iiziimii bir dirheme
satm ahp tekrar ibn·i Orner'e getirdim. 0 da yedL78

Osman b. Ebi'I·As'm infak1:

Ebi Nadra anlatiyor:
Zilhicce'nin ilk on giinii i~inde Osman b. Ebi'l-As'm yanma gittim.
Dostlanyle sohbet etmek i~in ay1rdig1 bir odada oturuyordu. Yamna
bir koc; getirdiler. Koc;un sahibine:
« - Ka<;a aldm?» diye sordu. 0 da:
« - Oniki dirheme.» diye cevap verince, ben:
~<- Eger oniki dirhemim olsayd1 bu ko<;u ahr, keser, <;oluk <;ocu-
guma yedirirdim.» dedim.
Kalkip giderken Osman bana, ic;inde elli ·d irhem olan bir kese ver-
di. Muhta~ olmam sebebiyle Allah nzas1 i~in verdigi bu ciirhemlerden
daha bereketli hi~ para gormedim.79

Hz. Ai~e'nin lnfak1 :

Bir giin bir yoksul gelip Hz. Ai~e' den bir~eyler istedi. Hz. Ai~e oru<;-
luydu ve evde bir ekmekten ba~ka bir~ey yoktu. Koleye:
« - Ekmegi yoksula ver.» dedi. Kole ise:
« - Eger onu verirsen iftar edecek bir~ey kalm1yor.» dedi. Hz. Ai~e
tekrar:
« - Onu yoksula ver.» dedi. Ben de verdim. Ak~am olunca, ehl-i
beytten biri, yahut bir ba~kas1 bize bir koyun ve ekmek getirdi. Hz. Ai~e
beni <;agirarak:
« - Bundan ye, bu, verdiginden daha hayirhdir.» dedi.
imam Malik diyor ki:
$oyle bir M.dise duydum: Bir fakir, Hz. Peygamber'in zevcesi Hz.
Ai~e'ye gelerek, kendisine yiyecek bir~eyler vermesini istedi. Hz. Ai~e·
nin yanmda iiziim vard1. Oradakilerden birine:
« - Oziimden bir tane al da ona ver.» dedi.
0 adam ~a~mp hayretle bakmaya ba~lad1. Bunun iizerine Hz. Ai~e:
« - Ne o, hayret mi ediyorsun? Bu tanede ne kadar zerre var bi-
liyor musun?» dedi.so

78 Hilye: 1/l'l:l, EI-lsabe: 2/248, Mecme'uz-Zevaid: 9j347, lbn·i Sa'd: 4/117.

79 Taberani, Mecma'uz-Zevciid: 9/371.
oo tmam MAlik: Muvatta: 390.

--

. I I ~·
 YOKSULLARA BiZZAT VERMENiN FAZiLETi

Muhammed b. Siifyan, babasmdan naklediyor:

Harise b. Numan'm gozleri gormliyordu. Bu sebeple, eviyle mescid
arasma bir ip c;ekmi~ti. Bir yoksul geldiginde, zembilinden bir~ey ahr
ve ipten tutarak, yoksulun yamna kadar gider ve eliyle verirdi. Ailesi
ona:
« - Biz yapanz, sen niye ugra~Iyorsun?» dediginde, o ~oyle derdi:
« - Ben, Resuliillah'm ~oyle buyurdugunu duydum: Yoksullara in-
samn kendi eliyle vermesi, onu kotii aktbetlerden korur.»81
Amr el·Leysi diyor ki:
Vasile b. Eska'mn yamndayd1k. Yanma bir yoksul geldi. Vasile bir
ekmek ald1, yanma biraz da para koyarak, gotiiriip ona verdi. Ben:
« - Ya Eba'l-Eska, ailenden bu i~i yapacak kimse yok mu?» diye
sordum. 0:
« - Var. Fakat kim bir~ey ahp, gotiiriip yoksula vei'irse, her adi-
mma kar~Il1k bir giinah1 silinir. Sadakay1, fakirin avucuna koyunca da
att1g1 her ad1ma kar~Ihk on giinah1 silinir.» dedi.82
Nafi anlatiyor:
ibn-i Orner her ak~am, yemekte ailesini toplard1. Bir bic;arenin se-
sini i~itince et · ve ekmekten nasibi neyse ahr ve . ona gotiiriirdii. Don-
diigiinde c;ogu zaman ailesi yemegi bitirmi~ olurdu. Eger sofrada bir~ey
kalm1~sa, onu yerdi, yoksa ac; karmna sabahlard1.83 .

a1 Taberani: 1/299, HIIye: 11365, ibn·i Sa'd: 3/52.

82 tbn-i Asaldr, Kenz'ul-Ummal: 3/315.
83 tbn-i Sa'd: 4/122.
 YOKSULLARA YAPILAN YARDIM

Enes (r.a.) anlatiyor:

Resullillah (s.a.v.) bir gun mescide girdi. Uzerinde, kenarlan kahn
dokunmu~ Necran mah bir elbise vard1. 0 esnada, Peygamberin arka-
smdan bir Bedevi geldi ve elbisesini oylesine ~ekti ki, mlibarek boyun-
lannda iz h1rakt1. Sonra:
« - Ya Muhammed, Allah'm sana verdigi maldan, yanmda bulun ~m
zekattan bize de ver.» dedi.
Resullillah, Bedeviye dondli, tebesslim ederek:
« - Ona istedigini verin.» buyurdu.84
Ehu Hiireyre anlatiyor:
Biz, Resullillah (s.a.v.) ile beraber sabahlan mescidde bir mliddet
otururduk. Resilliillah, hlicre-i saadetlerine gitmek isteyince, biz ayaga
kalkar, i~eriye girinceye kadar ayakta beklerdik. Bir glin, yine evlerine
gitmek i~in kalktilar. Daha mescidden ~Ikmami~lardi ki, yanma bir Be-
devi geldi, ve:
«- Ya Muhammed, bana iki deve ver. <;linkli o, ne senin ne de
babamn mah.» dedi ve Peygamberin ridasm1 ~ekti. Oyle kuvvetli <;ek-
mi~ti ki, Peygamberin boynu kizarmi~ti. 0 zaman Resullillah:
« - Rid~m1 ~ekmeden once sana, hakkm1 vermedigim i<;in Allah'
tan af diliyorum.» buyurdu. Ve bunu li~ defa tekrarlad1. Sonra bir adam
~ag1rarak, ona:
« - Bu adama biri arpa, digeri hurma ytiklli iki deve ver. » bu-
yurdu.85
Numan b. Mukarrin ~oyle anlatiyor:
Dortyliz Mlizeyneli ile beraber Resuliillah'a geldik. Resullillah (s .a.v.)
bize gerekli talimati verdi. l~imizden biri:
«- Ya Resulallah, hi~ yol azigimiz yok. » dedi. Bunun lizerine Re-
sullillah, Hz. Orner (r.a.) e:

B4 Kenz'ui-Ummal: 4f43, Buhari, Muslim, El-Bidaye: 6/ 38.

as Kenz'ui-Ummal: 4/47; Miisned-i Ahmed b. Hanbel; El-Bidaye: 6/ 38.

 lqtimai Yardtmla§ma -lnfak 71j5.

Onlara gerekli yiyecegi ver.» dedi. Hz. Orner ise:

«-
Yammda, az miktarda hurma var. Onlara yetecegini sanmam.»
«-
diye cevap verdi. Bunun iizerine Resuliillah:
« - Git onlara gerekli erzak1 ver.» dedi.
Hz. Orner bizi list kata <;Ikardi. Orada bir obek hurma yigihydl.
Bize:
« - Alm.» dedi. Herkes ihtiyac1 kadarm1 ald1. Ben en sondayd1m.
S1ra bana gelince bir de baktlm, dortyiiz adam ald1g1 halde hurma hi<;
eksilmemi~ti.86
Diikeyn b. Said el•Hiis'ami anlatiyor:
Biz, dortyiizk1rk ki~i Resuli.illah'a geldik. Resuli.illah'dan yiy~cek bir
~ej~er istedik. Nebi (s.a.v.), Hz. Orner'e:
« - Kalk, onlara istediklerini ver.» dedi. Hz. Orner ise:
«- Ya Resulallah, yammda sadece s1cak gi.inlerde bana ve c;ocuk-
Janma yetecek kadar yiyecek var.» dedi. Resuliillah tekrar:
« - Kalk ve onlara istediklerini ver.» buyurdu. Hz. Orner de:
« - Ba~iisti.ine.» dedi ve kalkti. Biz de beraber kalkd1k. Bizi bir
odanm online goti.irdii. Cebinden bir anahtar g1kard1 ve odamn kap1smi
ac;t1. Bir de ne gorelirn: Odamh ic;i hurma doluydu. Hz. Orner:
« - Ahmz.» dedi. Herkes ihtiyaci kadanm ald1. Ben en arkaday-
dim. S1ra bana gelince, baktun ki hurmalar sanki hie; eksilmemi~ gibi
duruyordu. 87
Eflah b. Kesir anlat1yor:
ibn·i Orner hic;bir yoksulu geri c;evirmezdi. Oyle ki, bu bir ciizzam-
h da olsa ve parmaklanndan kan da damlasa, yine onunla aym kap-
dan yemek yerdi.88

86 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Taberani; Mecma'uz-Zevaid: 8/308.

111 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Taberani; •Mecma'uz-Zevaid: 8/304. Hllye: 11365.
88 Hilye: 1/300.
 ZEKAT VE SADAKA

Hasan'ul·Basri anlatlyor:
Ebu Bekir es·S1ddik sadakasm1 gizlice Nebi (s.a.v.) e getirdi ve:
«- Ya Resulallah, bu benim sadakam. ~imdilik bunu veriyorum.
Sonra yine verecegim.» dedi.
Daha sonra, Hz. Orner sadakasm1 a91ktan getirdi ve:
«- Ya Resulallah, i~te bu benim sadakam. Allah'tan onun ecrini
beklerim.» dedi. Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):
<<- Ya Orner, Ebu Bekr'i ge9mek istedigin halde yine kaybettin.
Sizin sadakalanmz arasmdaki fark, sozleriniz arasmdaki fark kadar
biiyiiktiir.» buyurdu.s9
ibn·i Orner diyor ki:
Resuliillah (s.a.v.) bir defasmda:
«- Kim Roma kuyusunu satm ~hp da miisliimanlara tasadduk ede-
cek? Buna kan;1hk Allah, k1yamet giiniinde onun susuzlugunu gidere-
cektir.» buyurunca, Osman b. Affan hemen onu satm ald1 ve miisliiman-
larm istifadesine sundu.
Be~ir el·Eslemi anlat1yor:
Muhacirler Medine'ye geldiklerinde oranm suyunu begenmediler.
Gdar Ogullan'ndan bir adamm da «Roma» denilen bir kaynag1 .vard1.
Bir miid kar~1hgmda bir kirba su satryordu. Resuliillah (s.a.v.), ona:
«- Onu bana, cennetteki bir pmar kar~1hg1 sat.» dedi. Adam ise:
«- Ya Resulallah, benim ve ailemin bundan ba~ka biq;eyimiz yok.
Onun i9in satamam.» diye cevap verdi.
Bu hadise, Hz. Osman'a nakledilirrce, otuzbe~bin dirheme hemen
orasm1 satm ald1. Sonra, Nebi (s.a.v.) e gelerek.
« - Ya Resulallah, eger onu satm ahrsam, o adama va'dettigin cen-
net pmanm bana da va'deder misin?» diye sordu. Resuliillah (s.r..v.):
«- Tabii.» deyince, Hz. Osman:

89 HIIye: 1/32; El-Miintehab: 4/348.

 l~timai Yardtmla§ma- lnfak 767

« - Onu satm ald1m ve miisliimanlarm istifadesi i9in tasadduk edi-

yorum.» dedi. 90
Talha'nm hamm1 Su'da diyor ki:
Talha bir giin yiizbin dirhem tasadduk etti. Halbuki elbisesi eskiy-
di. Elbisesini yamarugrm i9in o giin mescide gidememi~ti.91
Abdurrahman b. Avf ise, Peygamber zamamnda malmm bir k1sm1
olan dortbin dirhemi tasadduk etti. Sonra -k1rkbin dirhem, daha sonra
da yine klrkbin dirhem tasadduk etti.92
Saib b. Ebi Liibabe (r.a.) anlatiyor:
Allah, Ebf:t Liibabe'nin tevbesini kabul edince, Resuliillah (s.a.v.) a
gelip:
« - Ya Resulallah, ba~1ma birtakrm felaketler getiren kavmimin
yurdundan go9iiyorum. Mal1mm hepsini de Allah ve Resuliiniin yolunda
feda ediyorum.» dedi. 0 zaman, Resuliillah:
« - Ya Eba Liibabe! Mahmn ii9te birini tasadduk edersen yeter.»
buyurdu. 0, ii9te birini tasadduk etti.93
Numan b. Humeyd diyor ki:
Day1mla beraber, Medain'deki Selman·t Farisi'nin yanma gittim. 0
hurma yapraklanyla sepet yap1yordu. Bize ~oyle dedi:
« - Bir dirheme hurma yapra~ ahyor, onlarla sepet yap1p, ii9 dir-
heme satlyor, bu ii9 dirhemin biriyle tekrar hurma' yaprag1 ahyor, bi-
rini ailemin ge9imi i9in aYJnyor, bir dirhemini de tasadduk ediyorum.
Eger Orner b. Hattab bunu biraktirmasaydi yapmaya devam ederdim.»
(Selman Hz. Orner' in Medain' deki valisiydi.) 94

CJO Taberini, tbn-l Asakir, EI-Miintehab: 5/11.

91 Htlye: lf88.
92 Bidaye: 7/163; Htlye: 1/99.
93 Miistedrek: 3/632.
94 tbn-i Sa'd: 4/64.
 ALLAH YOLUNDA VERiLEN.HEDiYELER

Ebu Mes'ud' dan:

Biz, Nebi (s.a.v.) ile beraber bir sava~a katllmi~tlk. Halk o ~adar
sikmtiya dii~mii~tii ki, miisliirnanlann: yiizlerindeki kederi ve miina£1k~
lann yiizlerindeki sevinci gordiim. Bunu Resuliillah (s.a.v.) da farke~
dince: 1
•

« - Vallahi, daha giine~ batmadan Allah size nz1k verecek.» bu~

yurdu. Hz. Osman, All'ah ve Resuliiniin vadettikleri ~eyin gen;ekle~e_ce­
gini biliyordu. Hemen, iizerindeki yiiklerle beraber ondort deve satm
ald1 ve bunlardan dokuzunu Peygambere gon:derdi. Resulililah (s.a.v.)
bunlan goriince:
«- Bunlar nedir?» diye sordu. Getiren adam da:
« - Bunlar, Osman'm sana hediyesidir.» dedi. Resuliillah'm yiiziin-
1 . de sevin~, miinaf1klarda ise keder goriinmeye ba~lad1. Daha sonra Resu-
liillah ellerini koltuk altlan goriiniinceye kadar kald1rdi ve Hz. Osman'a,
ne o zamana kadar, ne de ondan sonra benzerini hi~ kjmseye yapma~
d1g1 hay1r dua etti ve ~oyle dedi:
« - Allah'1m, Sen de Osman'a ver. Allah'1m, O'nun yiiziisuyu hiir~
metine ver.» 95
ibn·i Abbas anlat1yor:
Miisliimanlardan bir ailenin: bir ayhk, bir cuma veya Allah'm di-
ledigi kadar bir zaman ge9imini temin etmem, benim i~in ikinci bir
defa hac yapmaktan daha iyidir. Allah nzas1 i~in bir karde~ime bir ta-
bak yemek vermem, Allah yolunda infak edecegim bir dinardan daha
. onemlidir.96 '

95 Taberiini; Mecma'uz-ZevMd: 9/ 85; EI-Miintehap: 5/12.

96 lblye: 1/328.
 FAKiRLERi DOYURMA

Ali (r.a.) diyor ki:

« - insanlara .bir miktar yemek yedirmem, benim nazanmda <;ar-
$lya <;1klp, bir kole almak ve onu azad etmekten: daha iistiindiir.»97
Abdulvahid b. Eymen, babasmdan ~oyle naklediyor:
Cabir (r.a.) e misafirler geldi. 0 da ekmek ve bir miktar da sirke
getirdi ve:
« - Yiyin1z. Ben, Resuliillah'm ~oyle dedigini i~ittim: «Sirke ne gii-
zel kahktlr.» Misafirlerin, onlerine konam hak1r gormeleri ve ev sahi-
binin: de evinde olam onlara ikram etmekten utanmas1 ne kotti.»98
Humeyd/ut-Tavil' den:
Enes b. Malik hastayd1. Onu ziyaret i<;in bir grup insan geldi. Enes,
cariyesine:
« - Haydi, dostlanm1za, evimizde ne varsa getir. Ben Resuliillah'
m: «!yi ahlak cenn:et amellerindendir.» buyurdugunu duydum.» dedi.99
~akik b. Seleme anlat1yor:
Ben ve bir arkada~Im, Selman·t Farisi'nin yanma gittik. 'Bize:
« - Eger Resuliillah, misafire kar~I, daha iyisini i.kram edeyim di-
ye s1kmt1ya dii~mekten men etmeseydi, sizin i<;in kiilfetlere katlruurd1m,»
dedi ve ekmekle tuz getirdi. Arkada~nm:
« - Tuzun i<;inde baharat da olsayd1.» dedi. Bunun iizerine Sel·
man, su kab1m rehin vererek baharat getirtti. Yemekten sonra arka-
da~Im:
«- Bize kanaat veren Allah'a hamdolsun.» dedi. Bunun iizerine
Selman da:
« - Eger verdigi nzka kanaat etseydin, su kabm rehin olmazdi.»
diye cevap verdPOO

<n Buhari: Kitab'ul-Edeb; Kenz'ul-Ummal: 5 j65.

98 Beyhaki; Kenz'ul-Ummal: 5(64; Mecma'uz-Zevaid: 8/180.
w Taberani; Tergib: 4/152; Mecma'uz-Zedid: 8/177; tb~! Asakir: 11438.
too TaberAni; Mecma'uz-Zevaid: 8/179.
F: 49
770 Muslilmanltk

Bir ba$ka rivayette: «Resf:tllillah bizi, misafire elinizde olmayan $eyi

ikram i9in klilfete girmekten men etti.» deniyor.
Hamza b. Suheyb' den: «Suheyb pek 90k insam doyuruyordu. Orner
(r.a.), ona:
« - Ya Suheyb, sen pek 9ok insam doyuruyorsun. Bu, maim israh
degil midir?» deyince, Suheyb:
« - Resf:tllillah (s.a.v.) $Oyle buyurdu: Sizin en haytrhmz, ba$kala-
nm doyuran ve verilen selam1 alandtr. i$te Resf:tllillah'm bu sozli beni,
ba~kalanm doyurmaya sevkediyor.» dedi.1°1

Hz. Peygamber (s.a.v.) 'in Vemek Vermesi :

Cabir anlatiyor: Ben evimde oturuyordum. Resf:tHillah (s.a.v.), evi-

me gelerek beni 9ag1rd1. Yanma gittim. Elimden tuttu. Beraberce zev-
celerinden birinin odasma gittik. Once o girdi. Sonra benim girmeme
izin verdi, ben de perdeyle aynlan ktsma girdim. Resf:tlilllah:
« - Yiyecek bir~eyler var mt?» diye sordu. !9erden:
« - Var.» dediler. Ve li9 9orek getirip sofraya koydular. Resf:tliil-
lah (s.a.v.) 90reklerden birini kendi online ,koydu. I;>igerini benim onli-
me koydu. D9lincliyii de ikiye boliip yansmt kendi online, yansm1 · da
benim oniime koydu. Sonra:
«- Katik var mt?» diye sordu.
« - Sadece biraz sirke var.» dediler. Resf:tllillah da:
« - Getirin. 0 ne giizel kat1kt1r.» buyurdu.102
Abd~llah b. Selam diyor ki: Nebi (s.a.v.), Osman (r.a.) 1, un, yag
ve hal yiiklli bir deve gotliriirken goriince:
« - Deveyi 9okert.» dedi. Osman da deveyi 9okertti. Resf:tllillah bir
9omlek getirtti. i9ine un, yag ve baldan bir miktar koydu. Sonra al-
tmm yakilmasmt emretti. Yemek pi~ince:
«---:- Yiyin.» dedi. Kendisi de yedi ve:
« - 1$te, bu, iranhlann «helva» dedigi $eydir.» buyurdu.103
Abdullah b. Blisr' den:
Nebi (s.a.v.) in «Garra» denilen ve dort ki~i tarafmdan ta~man bli-
yiik bir legeni vardt. Kurban Bayramt'nda, bayram namazt kilmdtktan
sonra, o legen getirildi. !9inde tirit pi~irildi. Halk legenin etrafma otur-
du. Yer daralmca Resf:tllillah diz listli oturdu. 0 anda bir Bedevi gelip:
« - Niye boyle oturuyorsunuz?» diye sordu. Nebi (s.a.v.) de:

101 HJlye: 1/153.

102 MUslim: 2/182; Cem'ul-Fevaid: 1/295.
101 Taberam; Cem'ul-Fevaid: 1j297; Mecma'uz.-Zevaid: 5/38
 l~timai Yardtmla§ma- infak 771

« - Allah beni kerim bir kul klld1. inat<;l, cebbar biri kllmad1.»
dedi ve devamla:
«--'-- Legenin kenarlanndan yiyiniz! Ortasm1 h1rakm1z. Bereketi or-
dadir.» buyurdu.104

EbO Bekr'in Vemek Vermesi :

Ahdurrahman b. Ebi Bekr anlatiyor:

Bir alq;am iizeri, bize misafirler geldi. Baham da Resuliillah ile ko-
nu~uyordu. D1~an <;Iktl ve:
« - Ya Abdurrahman, misafirlere bir~eyler ikram et.» dedi. Ak~~
olunca, onlara yiyecek getirdik. Fakat misafirler yemediler ve:
« - Aile reisi gelip de bizim~e beraber yemedik<;e yemege ba~lama­
yaca~z.» dediler. Ben ise:
« - Baham sinirli bir adamd1r. Eger yemezseniz bana k1zar.» de-
dim. Fakat onlar:
« - Hay1r, yemeyiz.» dediler. Nihayet babam geldi. Misafirlerden
hi<;biri daha yemege ba~lamam1~t1.
« - Misafirleri doyurdunuz mu?» diye sordu. Ev halk1 da:
« - Hay1r, doyurmad1k.» dediler.
« - Ben, Ahdurrahman'a soylemedim mi?» dedi. Ben ise, babam-
dan uzakla~tim.
« - Ya Abdurrahman!» diye seslendi. Ben yanma gelmedim.
« - Ey akilsiZ, yemin ediyorum. Sesimi duyunca hemen gel!» dedi.
Ben de geldim ve:
« - Vallahi, benim sw;um yok. i~te misafirlerin. Onlara sor. On-
lara yemek getirdim. Fakat sen gelmeden yemek yemeyiz, dediler.» de-
dim. 0 zaman, babam:
« - Niye• ikram edilen ~eyi kabul etmiyorsunuz? Vallahi bu gece
yemek yemiyecegim.» dedi. Misafirler ise:
« - Vallahi, sen yemeden biz de yemeyiz.» dediler. Baham da: ·
« - Bu gecek,i gibi kotii bir gece hi<; gormedim, yaz1k size, ni<;in ge-
tirilen yemegi yemiyorsunuz?» dedi ve sonra ~oyle devam etti:
« - Yemek yemem diye ettigim yemin ~eytan i!}iydi. Yemegi geti-
rin!» dedi. Yemek geldi. Besmele <;ekti ve yedi. Misafirler de yediler.
Sabah olunca, Peygamber'in yanma ko!]tu ve:
« - Ya Resulallah, onlar soziinde durdu. Ben yeminimi bozdum.»
dedi ve olanlan anlattl. 0 zaman, Resuliillah:

104 Ebii Diivud; El-M~kiit: 361.

·- .....
.
• . ,f,
I
772 Miisliimanltk

« - Onlarm err hay1rhs1 ve en iyisisin.» huyurdu. Bahamm keffaret

verdigini duymad1m.105

Omer b. Hattab'm Verdigi Yemek:

Eslem diyor ki: Orner b. Hatfab'a:

« - Zahr'da kor hir deve var.» dediler. Hz~ Orner de:
«- Onu ehl-i Beyt'e gotiirii.n de faydalansmlar.» dedi. Ben:·
«- 0 kordiir.» dedim. Hz. Orner:
«- Onu diger develerin arasma katarlar.» dedi. Ben yine:
«- Nasil otlayacak?» dedim. Hz. Orner:
«- Bu deve .cizye olarak toplanan hayvanlardan m1? Yoksa zekat
olarak ahnan hayvanlardan mi?» diye sordu.
«- Cizye olarak toplarran hayvanlardan. » dedim. 0 zaman Hz. Orner:
«- Herhalde siz onu yemekl istiyorsunuz?» dedi. Ben de:
<<- V'zerinde cizye hayvanlanna vurulan damga var.» dedim. Hz.
Orner, onun·getirilmesini emretti. Deve getirildi ve hogazland1. Hz. Orner'
in yanmda dokuz tahak vard1. .0 tahaklara meyva ve nefis yiyecekler
koyar ve Nehi (s.a.v.) in zevcelerine gonderirdi. Kendi k1z1 Hafsa'ya ise
en son gorrderdiginden, hazen ona dii~en pay' eksik de oluyordu. 0 giin
yine o tahaklara, kesilen devenin etinden koydu ve peygamherin zev-
celerine gonderdi. Etin geri kalan kismmm pi~irilmesini emretti. Son-
ra, Muhacirleri ve Ensanyemege davet ettiYJG

Talha b. Ubeydullah'm Verdigi Yemek :

Selerne b. Ekva' dan: Taiba b. Ubeydullah hir dag eteginde hir kuyu
satm ald1 ve halka yemek verdi. ResUliillah bunu duyunca:
« - Sen 9ok comertsin, ey Taiba!» dedi.107

Cater b. Ebu Talib'in Verdigi Yemek :

Ebii Hureyre anlatiyor:

Miisliimanlar i9inde yoksullara en fazla yard1m eden Cafer b. Ebi
Tallb'di. Bizi gotiirii.r ve evinde ne varsa hize yedirirdi. Hatta hazen,
hize, i9inde hi9hir ~ey olmayan yag tulumunu getirir ve i9ini a~ar. Biz
de i<;indekini yalard1k.1os

1os Miislim: 2(186. _

106 Malik; Cem'ul-Feviiid: 11296.
101 EI-Miintehab: 5/67.
1os lbn-i Sa'd: 4/28.
 lqtimai Yard1mla§ma -lnfak 773

Suheyb b. Rumi'nin Verdigi Yemek:

Suheyb diyor ki: Resuliillah ic;in bir yemek haz1rladm1. Resuliillah

bir cemaat arasmda otururken yamn:a vard1k. Biraz yakla~t1m ve i~aret
ettim. 0 da, bana:
« - Bunlar da m1?» diye i~aret etti. Ben:
« - Hay1r.» dedim. Bunun iizerine Resuliillah sustu. Yerimden kalk-
tlm. Kalktlgiml goriince, bana i~aret etti ve:
« - Bunlar da m1?» dedi.
« - Hay1r.» dedim. 'Bu, iki veya iic; defa tekrar edildi. Sonunda
ben:
« - Evet, onlar da.» dedim. Peygamber ic;in hazirladigrm yemek az-
di. Resuliillah geldi. Otekiler de geldiler ve yemegi yediler. Yemekten
bir miktar da artti. 100

Abdullah b. Omer'in Verdigi Yemek:

Muhammed b. Kays anlatiyor:

Abdullah b. Orner, sofrasmda yoksul olmaymca yemek yemezdi. Oy- .
le ki, bu, viicuduna zarar vermeye ba~lam1~ ve hasta dii~mii~tii. Kans1
ona, bir miktar hurma haz1rladi, yiyince de su verdi.
Ebu Bekr b. Hafs: Abdullah b. Omer'in, sofrasmda· bir yetim bu-
lunmadan yemek yemedigini soyliiyor.110
Abdullah b. Orner, ogle ve ak~am yemegi yerken, c;evresindeki ye-
timleri c;agmr ve yemegi onlarla beraber yerdi. Yine bir ogle vakti ye-
mek yiyecekti. Bir yetime adam gonden;li. Fakat onu bulamadilar. Onun,
yemekten sonra ic;tigi, bugdaydan yapilma tath bir ic;kisi vard1. Daha
sonra o yetim· bulunup getirilince beraberce yemek yediler. Yemekten
sonra ibn·i Orner elindeki ic;ecegi ~eyi ona verdi ve:
« - Bpnu al, c;ok begeneceksin.» dedi.
Meymftn b. Mihran anlatlyor:
ibn·i Omer'in kansma, kocasma iyi bakmadigi ic;in k1zdilar ve:
« - Bu ihtiyara hizmet etmeyecek misin?» dediler. Kans1 ise:
« - On:a ne yapabilirim ki? Ne zaman yemek yapsak, ba~kalanin da
c;ag1nyor.» dedi.
Bu ikazdan sonra ibn·i Omer'in kans1, kocas1 mescidden c;1kmca
yolu iizerinde oturup bekleyen yoksullara yemek gonderdi ve onlan do-
yurdu. Sonra da onlara:

109 Hilye: 1/154.

no Hilye: 1/298.
774 Milslilmanhk

ibn-i Orner, mescidden <;Ikip da eve gelince:

«- Filfm ve falan1 yemek i<;in gag1nn.» dedi. Kans1 ise, onlara ye-
mek gondermi~ti. Ve onlara:
« - Eger sizi gagmrsa, sakm gelmeyin! » demi~ti. Onlar gelmeyince
ibn·i Orner:
<<- Bu ak~am yemek yememi istemiyorsunuz?» dedi ve o ak~am
bir~ey yemedi.111
Ebu Cafer el-Kari anlatlyor:
Azath kOlem, bana ~oyle anlattl: Kendisine hizmet etmek i~in ibn-i
Orner ile beraber yola <;Iktlm. Her su. ba:;;mda konaklaymca, orada otu-
ranlan yemege davet ediyordu. Oramn gengleri gelip onunla beraber
yemek yiyorlard1. ibn·i Orner ise, ya iki lokma ahyordu veya iig. Cuhfe'
de konaklad1gmda yine onun sofrasma geldiler. <;1plak, esmer bir gocuk
da geldi. ibn-i Orner onu gag1rd1. <;ocuk da:
« - 0 kadar s1k1~1k ki, oturacak yer bulam1yorum. » dedi. Baktlm,
ibn·i Orner biraz gekildi ve <;ocugu yamna oturttu.U2
Yine Ebu Cafer el-Kari anlatlyor:
ibn-i Orner'le beraber, Mekke' den Medine'ye dogru yola <;Iktlm.
Or..un, i<;i tirit dolu bir kab1 vard1. Etrafma insanlan, gocuklan ve dost-
lanm toplar, hepsi ondan yerlerdi. Oyle ki, oturacak yer kalmad1gmda,
bir kism1 da ayakta yerdi. ibn·i Orner'in yamnda, iizerinde su ve meyve
suyu dolu iki giigiimii olan bir de devesi vard1. Herkes, i<;i meyve suyu
ile kan~1k seviik dolu kaplardan doyuncaya kadar yer, i<;erdi.113
Maan diyor ki:
ihn·i Orner bir yemek yapt1~nda, ge<;en hal-i vakti yerinde adam1
gag1rmaz, fakat gocuklan ve yegenleri tam aksine boylelerini <;agmrlar-
di. Eger fakir bir insan gegerse onu kendisi davet ·e ttigi halde, obiirleri
davet etmezlerdi. ibn-i Orner, gocuklan i<;in:
« - i~tah1 olanlan birakirlar da, i~tah1 olmayan toklan davet eder-
ler. » derdi.U 4

Abdullah b. Amr b. As'm. Verdigi Yemek :

Siileyman b. Rebia'dan:
Ben, Muaviye'nin halifeligi zamamnda, Muntas1r b. Haris ed-Dabiy
ve Basrah kurralardan bir cemaatle birlikte hacca gitmi~tim. Onlar:

m Hdye: 1/298; ibn-i Sa'd: 4/ 122.

112 Hllye: 1/302.
m lbn-i Sa'd: 4f109.
114 lbn-i Sa'd: 4/109.

---_ .~ ~ I I
 iqtima~ Yardtmla~ma- infak 775

« - :Muhammed (s.a.v.) eshabmdan, bize hadis soyleyecek bir adarn-

la gorii~meden geri donmeyelim.» dediler. Biz boyle bir adarn1 soru~tu­
rup dururken, Abdullah b. Amr b. As'm Mek~e'nin alt taraflarmda ko-
nakladigmi haber verdiler. Biz de onunla gorii~mek iizere yola <;Iktlk.
Yolda, ikiyiiz yiik ve yiiz de binek olmak iizere ii<;yiiz deveden miite~ekkil
bir kervana rastlad1k.
« - Bu kervan kimin?» diye sorduk.
« - Abdullah b. Amr'm.» dediler.
« - Bunun hepsi onun mu?» dedik. -Biz, onun insanlarm en mii-
tevazisi oldugunu duyuyorduk-.
« - Bu yiiz deve, Abdullah b. Amr'm karde~lerine gidiyor. ikiyiiz
yiik devesine gelince, onlar da kendisine gelen misafir ve ~ehirliler i<;in.»
dediler. Biz buna <;ok hayret ettik.
« - Buna ~a~maym. Abdullah b. Amr zengin bir adamd1r. Gelen mi-
safirlere biiyiik ikramlarda bulunmamn vazife olduguna inamr.» dedi-
Ier. Biz de:
« - Bizi ona gotiiriin.» t:ledik.
« - 0, Mescid'i Hararn'dadir.>> dediler.
Onu aramaya ba~lad1k ve Kabe'nin arkasmda oturur bir vaziyet-
te bulduk. K1sa boylu, gozleri <;apakh bir adarnd1. Uzerinde iki h1rkas1
ve bir de sang1 vard1. Gomlegi yoktu. Ayakkabdanm sol omuzuna as-
mi~ti.115

Sa'd b. Ubade'nin Verdigi Vemek:

Sa'd b. Ubade anlatiyor:

Nebi (s.a.v.) e bir tabak dolusu beyin getirdim. Resuliillah (s.a.v.):
« - I_Bu ne?» diye sordu. Ben de:
« - Seni hak dinle gonderen Allah'a yemin olsun ki, kirk ha~an
kestim ve seni beyinle doyurmak istedim.» dedim. Nebi (s.a.~.) de yedi
YC bana hay1r duada bulundu.l16
Hz. Enes'den:
Sa'd b. Ubade, Nebi (s.a.v.) i d:wet etti ve ona burma ve ekmek ge-
tirdi. Resuliillah da yedi. Sonra bir bardak siit getirdi. Resuliillah onu
i<;ti ve:
<<- Yemeginizi iyi insanlar yesin. Oru<;lular sizin yammzda oru<;-
lanm agsm, melekler size dua etsin. Allah'Im, Sa'd b. Ubade ailesine
magfiret et.» diye dua etti.117

ns Htlye,: 1/291; ibn-i Sa'd: 4/12.

116 Kenz'ui-Ummal: 7/40.
\17 ibn-1 Asaldr; Kenz'ul-Ummal: 5/66.
776 MilsWmanhk

Urve anlatlyor:
Sa'd b. Ubade'yi gordiim. Evinin balkomindan:
« - Kim et ve yag yemek is terse Sa'd b. Ubade'ye gelsin! » diye nida
ediyordu. Oglunu da aym liiekilde, halk1 davet ederken gordiim. Ben
gem;ken, Medine sokaklanndan birinde yiiriiyordum. Abdullah b. Amr,
Aliye' deki arazisine giderken, bana rastlad1 ve:
« - Ey gen<;:, gel, bak bakahm. Sa'd b .. Ubade'nin balkonunda nida
eden biri var m1?» dedi. Baktim:
« - Hay1r, kimse yok.» dedim. 0 da:
« - Dogru soyliiyorsun.» dedi.118

EbO $uayb ei-Ensari'nin Verdigi Yemek :

Ebu Mes'ud el-Ensari'den:
Ensardan Ebu ~uayb denilen bir kiliii ve onun bir kasap kolesi var-
di. (Bir giin) Ebft ~uayb, kOlesine:
«~ Bana beli' kiliiilik yemek yap. Ben, Resuliillah da dahil olmak
iizere beli' kiliiiyi yemege devat edecegim.» dedi. Ve Resuliillah'la beraber
beli' kiliiiyi davet etti. Resuliillah yamnda dort davetli ile giderken yolda
peliilerine bir adam da takildt. Ebft ~uayb'm evine vanld1gmda Nebi
(s.a.v.), Ebu ~uayb'e:
«~ Sen bizi beli' kiliii olarak davet etmi~tin. ~u ki~i bizim pe~imize
takihp geldi. Bak dilersen izin ver, girsin, istersen btrak gitsin.» buyur-
du. Ebft ~uayb:
« - Onu btrakmam ya Resulallah, izin verdim.» dedi.119
Ebu Mes'ud'dan bir ba~ka rivayette ~u da vardtr:
• Ebu ~uayb, Resuliillah (s.a.v.) 1 goriip de a<; oldugunu anlaymca,
gelip kolesine:
« - Ne duruyorsun? Bize be~ ki~ilik yemek yap.» dedi. 119 a

Hayyad'm Verdigi Vemek:

Enes (r.a.) den:
Hayyad, Resuliillah (s.a.v.) 1 yemege davet etti. Resuliillah (s.a.v.) la
beraber o davete gittim. Resuliillah (s.a.v.) m online arpa ekmegi ve
i<;:inde kabakla giine~te kurutulmu~ et bulunan <;:orba kondu. Baktrm,
R-esuliillah (s.a.v.), tabaktaki kabaklan · se<;:ip yiyordu. C giinden berj,
kabag1 severim.120

11s lbn-1 Sa'd: 3/142.

119 Buhari; MUslim: 2/176.
119a Buhari, MUslim 2/176.

121 MUslim: 2/180.

 it;;timai Yardtmla~ma- infak 777

Cabir b. Abdullah'm Verdigi Yemek :

cabir (r.a.) den:

Hendek sava~mda, biz hendek kazarken oniimiize sert ve biiyiik bir
kaya parc;as1 <;1kt1. Ashab, Resuliillah (s.a.v.) a gelip:
<<- Hendekte biiyiik ve sert bir kaya parc;as1 var.» dediler. Resu-
liillah (s.a.v.):
« - Ben ineyim.» buyurdu. Sonra kalkh. Karnmda bir ta~ baghy-
di. <;iinkii biz tic; giindiir bir~ey yememi~tik. Balyozu ald1 ve kayaya
vurdu. Kaya tuzla-buz oldu. Ben:
« - Ya Resulallah, izin ver de eve gideyim.» dedim. Sonra eve git-
tim ve hamm1ma:
« - Resuliillah (s.a.v.) m, hie; kimsenin tahammiil edemeyecegi de-
recede a<; olduguhu gordiim. Yiyecek bir~eyler var m1?» diye sordum.
« - Biraz arpa ve bir oglak var.» dedi. Oglag1 kestim. Tencerede
et pi~inceye kadar da arpa unum~ yogurduk. Hamur ek~imek ve et de
ocakta pi~mek iizereydi. Resuliillah (s.a.v.) a geldim ve:
I -

« - Ya Resulallru, biraz yemegim var. Sen: ve bir-iki ki~i daha buy-

run.» dedim. Resuliillah (s.a.v.):
« - Yemek ne kadar?» diye sordu. Ben de soyledim. Bunun lize-
rine:
« - iyi, c;okmu~.» dedi. Sonra da:
« - Hammma soyle, ben gelinceye kadar tencereyi ocaktan indir-
mesin, ekmegi de tand1rdan <;Ikarmasm.» dedi. Daha sonra eshaba do-
nerek:
« - Haydi buyurun.» dedi. Muhacirler ve En:sar kalktllar. Ben eve
geldim ve hamma:
« - Eyvah, Resuliillah (s.a.v.) muhacirler, ensar ve daha birc;oklan·
geliyorlar.» dedim. Hamm1m ise:
«-:_ Resuliillah sana yemegin miktarm1 sordu mu?» dedi.
« - Evet.» dedim.
Onlar eve gelince, Resuliillah (s.a.v.):
« - Gliriiltli yapmadan girin.» dedi. Resuliillah, ekmegi boltiyor,
iizerine tencereden et koyuyor, tencerenin ve f1nmn kapagm1 kap1yor,
sonra gotiiriip eshaba veriyordu. Herkes doyun:caya kadar bu ~ekilde
yapti. Hepsi doyduktan sonra bir miktar da arttl. Resuliillah, hamm1ma:
« - Bu artam yiyin ve ba~kalarma da verin. <;Unkii, k1thk var. > >
buyurdu.121

121 Buhari
778 Milslilmanltk

Cabir'den:
Resuli.illah (s.a.v.), yemegin miktanm ogrenince, orada bulunan bii- .
ti.in mi.isli.imanlara:
« - Haydi kalkm, Cabir'e gidiyoruz.» buyurdu.
Cabir devamla ~oyle diyor:
Ne kadar utandigimi ancak Allah bilir. Kendi kendime:
« - Bir sa' arpa unu ve bir oglaga herkesi davet ediyor.>> dedim.
Sonra hammm yanma gittim ve:
« - Mahvoldum, Resuli.illah (s.a.v.) hendekte ~ah~anlarm hepsini
getiriyor.» dedim. 0 zaman, hamm1m:
« - Resuli.illah (s.a.v.) yemegin ne kadar oldugunu sordu mu?»
dedi.
« - Evet.» dedim. Bunun i.izerine:
« - Allah ve Resuli.i daha iyisini bilirler.» dedi. Bunu duyunca be-
nim bi.iti.in keder ve i.izi.inti.im dagildr.
Resuli.illah (s.a.v.) eve geldi ve hamm1ma:
« - Sen ekmegi haz1rla, eti bana b1rak.» dedi. Resuli.illah (s.a.v.)
ekmegi bOli.ip eti i.izerine koyuyor, sonra tandmn ve tencerenin kapa-
gmi kapahyordu. Resuli.illah, oradakilerin hepsi doyuncaya kadar ekmek
ve et dagith. Herkes doydugu halde, tand1r ve tencere eskisi gibi dolu
duruyordu. Daha sonra, Resuli.illah (s.a.v.), hamm1ma:
« - Kalam yiyin ve ba~kalanna verin.» buyurdu. Hamm1m da yedi
ve biiti.in gi.in dag1tt1.
Bir rivayette orada bulunanlarm sekizyi.iz veya i.i~yiiz oldugu nak-
lediliyor.122
Bu hadis bir ba~ka tarikten de ~u ~ekilde rivayet ediliyor:
Resuliillah (s.a.v.) ba~rarak:
« - Ey hendekte ~ah~anlar, Cabir bir yemek hazirlami~, bizi davet
ediyor. Haydi gidelim.» dedi. Sonra bana donerek:
« - Berr gelinceye kadar tencereyi ocaktan indirmeyin, hamuru da
ekmek yapmaym.» buyurdu. Eve dondi.im. Resuli.illah (s.a.v.) da, esha-
bmm oni.inde geliyordu. Hamm1m:
« - Senin yi.iziinden mahvolduml>> dedi. Ben de:
« - Ben sadece senin soyledigini yaptim.» dedim. Kanm, hamur
<;1kard1 ve Resuli.illah (s.a.v.) a verdi. 0 da, hamura iifledi ve dua etti.
Sonra tencereye dogru yi.iri.idi.i ve ona da iifledi ve dua etti. Sonra da:
. « - Birini <;ag1nn, beraber ekmegi yapm, tencereyi de doldurun ve
ocaktan indirmeyin.» buyurdu. .

112 Beyhaki; Bidaye: 4j97.

 Iqtimai Yardtmla§ma -lnfak 779

Onlar bin ki~iydiler. Allah'a yemin ederim ki, doyuncaya kadar ye-
diler, sonra gittiler. Et tenceresi ve hamur ilk halindeki gibiydi. Sanki
hic;bir ~ey eksilmemi~ti.1 23
cabir anlatlyor:
Annem bir yemek haz1rlad1 ve bana:
«- Resuliillah (s.a.v.) a git ve onu yemege davet et.» dedi. Resu-
liillah (s.a.v.) a geldim. Gizlice onu yemege davet ettim ve:
«- AJ.?.nem biraz yemek haz1rlam1~.» dedim. Resuliillah (s.a.v.) es-
habma donerek:
«- Haydi kalkm, yemege gidiyoruz.» dedi. Resuliillah (s.a.v.) la be-
raber elli ki~i daha geldi. Resuliillah (s.a.v.) kap1ya oturdu ve:
«- Onar onar girin.» buyurdu. Hepsi, doyuncaya kadar yediler.
Epey bir miktar da artt1.l 24

Ebu Talha ei-Ensari'nin Verdigi Vemek:

Enes (r.a.) den:

Ebu Talha, annem Ummii Siileym'e:
«- Resuliillah (s.a.v.) m sesini i~ittim. c;;:ok zay1ft1. Herhalde ac; ol-
sa gerek. Yiyecek bir~eyler var ml?» dedi. Annem de:
«- Evet, var.» dedi ve arpadan yapllm1~ birkac; c;orek 91kardr. Son-
ra ba~ortiisiiniin bir k1smiyla onlan sard1 ve benim abamm altma koydu.
Sonra beni Resuliillah (s.a.v.) a gonderdi. Resuliillah'a gittim. 0 , mescid-
de eshah1yla beraber oturuyordu. Onlerirre vard1m. Resuliillah (s.a.v.):
«- Seni Ebu Talha m1 gonderdi? » buyurdu.
«- Evet.» dedim.
« - Yemek ic;in mi? >> buyurdu.
«- Evet. >> dedim. 0 zaman, Resuliillah (s.a.v.) beraberindekilere:
<<- Haydi kalkm, yemege gidiyoruz.» buyurdu. Hepsi kalktrlar. Ben
onlerinde yiiriiyordum. Ebu Talha'mn yamna geldim ve durumu anlat-
tim. Ebu Talha da anneme:
<<- Ya Ummii Siileym, Resuliillah yanmdakilerle beraber geliyor .
Halbuki hepsini doyuracak kadar yemegimiz yok.>> dedi. Annem de:
<< - Allah ve Resulii daha iyi bilir.>> diye cevap verdi. Sonra Ebu
Talha, Resuliillah (s.a.v.) 1 kar~1lamak iizere c;1ktr. Resuliillah (s.a.v.),
Ebu Talha ile beraber geldi. Eve girince:
«- Ya Ummii Siileym, yamnda yiyecek ne varsa getir.>> buyurdu .
0 da yanmdaki ekmegi getirdi. Resuliillah, ekmegin dogranmasm1 is-
tedi. Ekmek dogrand1. Sonra Ummii Siileym, yag kab1m s1karak, c;rkan

123 Buhari; Muslim: 2(178.

124 Taberani; Mecme'uz-Zevilld: 8/308.
780 Miislilmanltk

yag1 ekmege katlk yapt1. Resuliillah (s.a.v.) ekmegin bereketlenmesi ic;in

dua etti, ve:
« - Beraberimde gelenlerden on ki~i c;agmn.» dedi. Onlar geldiler.
Doyunoaya kadar yedikten sonra c;tktllar:
« - On ki~i daha c;agmn.» dedi. Onlar da geldiler. Doyuncaya ka-
dar yedikten sonra c;1kt1lar.
Gelenlerin hepsi doyuncaya kadar, boyle onar onar gelip haz1rlanan
yemekten yediler. Yetmi~ veya seksen ki~iydiler. 125

E~'as b. Kays ei-Kindi'nin Verdigi Yemek:

Kays b. Ebu Haz1m arrlat1yor:

E~'as
esir olarak Hz. Ebu Bekir'e verilince o da E~'as'1 azad etti
ve hzkarde~iyle evlendirdi. Bunun iizerine ,E!j'as, kil1cim siy1rd1 ve de-
velerin satlld1g1 pazara girerek gordiigii her devenin yulanm kesmeye
ba~lad1. Halk:
« - E!j'as delirmi~! » diye bag1rmaya ba~lad1. E!j'as i~ini bitirince
kthcml attl ve:
«~ Ben delirmedim. Fakat bu adam (Hz. Ebu Bekir) beni ktzkar-
de~iyle evlendirdi. Bizim memlekette olsayd1 ba~ka tiirlii diigiin ziyafeti
olurdu. Ey Medineliler, develeri kesin ve yiyin. Ey deve sahipleri, siz
de gelin, develerinizin bedellerini aim.» dedi.126

Ebu Berze'nin Verdigi Yemek :

Hasan b. Hakim, annesinden naklediyor:

Ebu Berze her sabah ve ak~am, dul kaamlara, yetimlere ve yok-
sullara yemek yedirirdP 27

125 Miislim: 2j178; Bidaye: 9/105; Mecme'uz-Zevaid: 8/306; Miisned-i Ahmet ibn-i
Hanbel.
120 Taberam; isabe: 1/51; Mecme'uz-Zevaid: 9/415.
121 ibn-i Sa'd: 4/35
 MEDiNE'YE GELEN MiSAFiRLERiN AGIRLANMASI

Talha b. Amr'dan:
Bir adam Medine'ye geldiginde, eger tamd1g1 varsa, onun yanma
gider, yoksa Esha.b-1 Suffe ile beraber kahrd1. Ben de bir defasmda Es-
hab-I Suffe'nin yamnda kald1m. Orada bir adamla ahbap oldum. Ye-
mek ic;:in her glin, Resuliillah (s.a.v.) dan bize bir miid hurma geliyordu.
Bir giin Resuliillah (s.a.v.), namazm1 bitirince bizden biri, ona:
« - Ya Resulallah (s.a.v.) hurma midemizi yakti, abalar da viicu-
dumuzu.» dedi. Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.) one dogru yiiriidii ve
minbere c;:Ikti. Sonra Allah'a hamd ve sena etti. Kendi ba~mdan gec;:en
bir hadiseyi naklederek:
« - Ben ve arkada~Im, on kiisur gece bir yerde kald1k. Berir'den128
ba~ka yiyecek bir~eyimiz yoktu. Sonra Ensar'h karde~lerimizin yanma
geldik. Belli ba~h yemekleri hunnayd1. Biz de onu yedik. Vallahi eger
ekmek ve et bulsam, elbette size veririm. Fakat oyle bir zaman gelecek
ki -belki siz veya sizden biri o giinleri goriir- Kabe'nin ortiileri gibi
giizel kuma~tan elbiseler giyecek ve bol bol yiyecek g1da bulacaksm1Z.»
buyurdu.129 .
Fadala't'iii-Leysi'den:
Resuliillah (s.a.v.) m yamna geldik. Tamd1g1 olan, tamd1gmm yamna
gidiyor, olmayan ise Suffe'de kahyordu. Benim de Medine'de hie; tam-
digim olmad1gmdan ben de Suffe'de kald1m. Bir giin, bir adam, Resu-
liillah'a hitaben:
« - Ya Resulallah (s.a.v.), hunna, midemizi yakmaya ba~ladi.» dedi.
Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - Sizden omrii vefa eden olursa goriir. Oyle bir zaman gelecek
ki bol bol yiyecekleriniz olacak, Kabe'nin ortiisii gibi kuma~lardan elbi-
seler giyeceksiniz.» buyurdu.130

128 Berir: Erak mevkiinde yeti~en bir meyva.

129 Htlye: 1/374; Mecme'uz-Zevaid: 10f323; Kenz'ul-Ummal: 4f41; tsabe: 2/231.
130 Tabenini; Mecme'uz-Zevaid: 10/323.
782 Milsliimanhk

Seleme b. el·Ekva'dan:
Resuliillah (s.a.v.) eshabma namaZI k1ldmr, sonra doniip:
« - Herkes yanmdaki yiyecek miktannca adam gotiirsiin.,. derdi.
Eshab, imkfmlanna gore bir-iki veya ii<; ki~i ahp giderler, kalanlan da
Resuliillah (s.a.v.) gotiiriirdii.131
Muhammed b. Sirin'den:
Ak~am olunca Resuliillah (s.a.v.), Ehl-i Suffe'yi eshab1 arasmda pay-
laljtmyordu. Bazen bir ki~i, hazen iki ve ii<; ki~i gotiiren oluyordu. On
ki~i gotiiren de vard1. Sa'd b. Ubade, her gece evine ak~am yemegi i<;in
onlardan seksen kilji gotiiriiyordu.132
Ebu Hureyre'den:
Resuliillah (s.a.v.) bir giin bana gel€rek:
« - Ya Eba Hureyre!» buyurdu.
« - Buyur.» dedim.
« - Ehl-i Suffe'ye git ve onlan <;agir.» buyurdu.
Ehl-i Suffe, miisliimanlann misafirleriydi, ne mallan ne de <;oluk-
<;ocuklan vard1. Resuliillah (s.a.v.) a bir sadaka geldiginde, kendisi hi<;-
bir ~ey almaz, hepsini onlara gonderirdi. Kendisine birljey hediye edil-
diginde, yine onlara gonderir ve onlarla payla~Irm. 133
Ebu Zer (r.a.) den:
Ben, Ehl-i Suffe'dendim. Ak~am olunca biz, Resuliillah (s.a.v.) m
kap1sma vanrd1k. 0, eshabmdan herbirine emreder, bizden bir-iki ki~i
ahp gotiiriirlerdi. Geriye on veya daha fazla insan kahrd1. Resuliillah
(s.a.v.) ak~am yemegini getirir, bizimle beraber yerdi. Yemegi bitirince
Resuliillah (s.a.v.):
<<- Mescidde yatm.» buyururlard1.
Bir giin Resulilllah (s.a.v.) yamma geldi. Ben, yiiziikoyun yatlyor-
dum. Ayag1yla diirttii, ve:
« - Ey Ciindiib, bu ne bi<;im yatma boyle? .. Bu, ~eytanm i~idir!»
buyurdu.134
Tuhfe b. Kays anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v.) eshabma, Ehl-i Suffe'den diledikleri kadanm ev-
lerine gotiirmelerini emretti. Onlar da bir veya iki~er ki~i al1p gotiirdiller.
Geriye be~ ki~i kald1. Ben de onlann i<;:indeydim. Resuliillah (s.a.v.) bize:
« - Haydi gelin.» dedi. Onunla beraber Ai~e (r.a.) nin yanma gittik.
Resuliillah (s.a.v.), Hz. Ai~e'ye:

131 Beyhald; Kenz'ul-Ummal: 5/65.

132 lblye: 1/341; Miintehab'ul-Kenz: 5/190.
133 HJ.lye: 1(338.
134 HJ.lye: 1 j352.
 ic;timai Yardtmla§'ina- infak1783 .

« - Ya Ai~e, yiyecek, ic;ecek birljieyler getir.» buyurdu. Ai~e (r.a.)

bize un ve etten yapilma bir yemek getirc;li. Onu yedikten sonra, helva
getirdi. Onu da yiyince Resliillah (s.a.v.):
« - Ya Ai~e, bize ic;ecek birljiey getir.» buyurdu. Ai~ (r.a.) kiic;iik
bir kab slit getirdi. Biz de ic;tik. Daha sonra, Resuliillah (s.a.v.):
« - Dilerseniz geceyi burada gec;irin, isterserriz Mescide gidin. » bu-
yurdu. Biz:
« - Mescide gidelim.» dedik. Sonra Mescide gittik ve yatt1k. Ben
yiiziikoyun yatmiljitlm. Bir ara birisinin, ayag1yla beni diirtiip:
« - Bu yatilji, Allah'1 gazapland1nr.» dedigini duydum. Bir de bak-
tlm ki, bu Resuliillah (s.a.v.) idP35

135 Hdye: 1/374.

 iSLAMA GiRMEK iSTEYENLERE VERiLEN ZiYAFET :

Cehcah el·G1fari anlatlyor:

Kendi kavmimden islama girrhek isteyen bir toplulukla beraber Me-
dine'ye geldim. Resuliillah (s.a.v.) ak~am namaz1m kildmyordu. Namaz
bitince eshabma:
« - Herkes yanmdaki adam1 gotiirsun.» buyurdu. Mescidde, Resu-
Jiillah ve benden ba~ka kimse kalmad1. -Ben, iri ve uzun boyluydum,
yamma kimse gelmiyordu.- Beni de Resuliillah (s.a.v.) goturdii. Bana
bir ke~iden siit sagd1. Onu i~tim. Yemek haz1rladi, onu da yedim. Bir
tane daha sagd1, onu da i~tim. Boyle tam yedi ke~iden siit sagd1. Hep-
sini de i~tim. Ummii Eymen: ·
« - Allah'm Resuli.ini.i bu gece a~ b1rakam Allah da a~ b1raksm.»
dedi. Bunun i.izerine Resuli.illah (s.a.v.):
<<- Sus ya Ummii Eymen, o nzkm1 yedi. Bizim nzknn1z1 da Allah
verir.» buyurdu. Sabah olunca, gelip topland1lar. Herkes kendine yapi-
lan ikram1 anlat1yordu. Ben de:
<<- Bana yedi ke~inin siiti.i sag1ldi, hepsini i~tim. Bir tencere ye-
mek yap1ld1. Onu da yedim.» dedim. Resuliillah (s.a.v.) la beraber ak~am
namazm1 k1ld1k. Resuli.illah yine:
« - Herkes misafirini goti.irsun.» buyurdu. Mescidde, Resuli.illah ve
benden ba~ka kimse kalmad1. -Ben, iri ve uzun boyluydum. Kimse be-
ni gotiirmi.iyordu.- Yine Resuli.illah (s.a.v.) beni evine gotiirdii. Bir ke-
viden siit sagd1. Onu i~tim ve doydum. Ummii Eymen:
« - Ya Resulallah, bu bizim di.inki.i misafirimiz degil mi?» dedi.
Resuliillah (s.a.v.) da:
« - Evet.» dedi ve devamla:
<<0, bu gece mi.i'min olarak yemek yedi. Di.in, kafir olarak yemi~ti.
Kafir, yedi bag1rsagm1 dolduruncaya kadar yer. Mii'min ise bir bagir-
sagml dolduruncaya kadaryer.» buyurdu.136

136 Tabe:riini; Kenz'ul-Ummal: l/93; isabe: 1/253, Mecme'uz-Zevaid: 5/31.

 RAMAZANDA EHL-i SUFFE'YE VERiLEN YEMEK:

Vasile b. ei-Eska'dan:
Biz, Ehl-i Suffe arasmda bulunurken, Ramazan ay1 gelince, oruca
ba~lad1k. iftar vakti, bizden herbirimizi Biat ehlinden137 bir adam, iftar
i<;in gottiriiyordu. Bir ak~am hi<; kimse gelmedi. 0 giin, bir~ey yemeden
sabahlad1k. Ertesi gece de kimse gelmedi. Bunun iizerine Resuliillah
(s.a.v.) a gittik ve durumu anlattik. Zevcelerinden herbirine, yanlannda
yiyecek bir~ey olup olmadigmi sormak iizere adam gonderdi. Onlann
hepsi de yanlarmda yiyecek hi<;bir ~ey bulunmad1gma yemin ettiler. Re-
suliillah (s.a.v.), onlardan toplanmalanm istedi. Topland1klannda ~oyle
dua etti:
« - Allah'1m, Senin fazlmdan ve rahmetinden istiyorum. Rahmet
Senindir, Senden ba~ka kimsenin degildir.» Resuliillah (s.a.v.) daha dua-
slm bitirmemi~ti ki, birisi geldi. K1zarm1~ bir koyun ve ekmek getir-
mi~ti. Resuliillah bizim oniimiize konmas1m emretti. Biz de doyuncaya
kadar yedik. Resuliillah (sav.), bize:
« - Biz, Allah'm lutuf ve rahmetini istemh;;tik. t~te Allah'm bize
lutfu. Rahmetini de obiir diinyaya biraktu)38
Ahdurrahman b. Ebft Bekr'den:
Eshab-1 Suffe, fakir insanlardr. Resuliillah (s.a.v.) bir defasmda:
<<- Kimin iki ki~ilik yiyecegi varsa, ii<;iinciiyii de gotiirsiin. Kimin
dort H;iilik yemegi varsa, be~inciyi de gottirsiin.» buyurdu. ResuliiUah
(s.a.v.) on ki~i . gottirdii. Ebu IBekir de ii<; ki~i goti.irdi.i. Ki bunlar; ·ben,
zevcem ve hizmet<;imdi. .
Ebft Bekir, Resuli.illah (s.a.v.) m yanmda ak~am yemegini yedi ve
namazm1 kildr. Resftli.illah (s.a.v.) m uykusu gelinceye kadar, yanlannda
kahp daha sonra gecenin ge<; vakti eve dondi.i. Hamm1:
« - Misafirleri gonderdigin halde sen niye g~lmedin?» diye sordu.
0 da:

m Akabe'de veya Rtdvan'da biat edenler.

Beyhaki; Bidaye: 6/120.
138

F: 50
 786 Milsliimanltk

«- Yoksa onlara yemek vermedin mi?» dedi. Ranum:

«- Sen gelinceye kadar yememekte 1srar ettiler. Yemek kondugu
halde yemediler.» diye cevap verdi. Bunun tizerine babam kizd1g1 is:in
ben hemen gidip sakland1m. Baham:
« - Ey akils1z, nerdesin?» dedi ve beni iyice paylad1. Sonra misa-
firlere:
« - Haydi yiyin, yoksa vallahi ben de yemem.» dedi.
Biz yemekten ald1ks:a, oniimiizdeki yemek eksilmiyor, artlyordu.
Herkes doydpgu halde, yemek sanki his: yenmemi~ gibiydi. Ebii Bekir
yemege bakt1. His: eksilmemi~ gibi duruyordu. Hammma:
« - Ey Firas ogullannm k1zkarde~i, bu ne i~tir?» diye sordu. Ha-
mmi ise:
«- Goziimiin nuru, yemek ~imdi eskisinden iis: misli daha s:ok.»
diye cevap verdi. Ebii Bekir, yemekten ald1 ve:
« - Deminki yeminim ~eytan i~iydi.» dedi. Sonra bir-iki lokma yi-
, yip, yemegi Resuliillah (s.a.v.) a gotiirdii. Yemek, Resuliillah'm yanmda
kald1.
Bir kabile ile aram1zda bir anla~ma vard1. Anla~ma sona erdigin-
den, muahedeyi yenilemek tizere Medine'ye gelmi~lerdi. Resuliillah bize
oniki ki~i tamttl. Herbirinin yanmda birs:ok kimse vard1. Kas: ki~i ol-
duklanm Allah bilir. Onlann hepsi, bu yemekten yedi.139
Yahya b. Abd'il·Aziz'den:
Bir sene Sa'd b. Ubade, bir sene de oglu Kays b. Sa'd sava~a gider-
di. Bu defa Sa'd orduya katilarak, sava~a gitmi~ti. 0 s1rada, Resuliil-
lah (s.a.v.) a, miisliimanlardan birs;ok misafir geldi. Sa'd bunu haber
almca -ki, kendisi orduda idi-:
« - Eger Kays gers:ekten benim oglum ise, ~oyle diyecektir: «Ya
Nistas140 , anahtarlan getir de, Resuliillah (s.a.v.) a ihtiyaci olan malze-
meyi s;IkaraYJm.» Nistas ise: «Babandan yaz1 getir de oyle.» diye cevap
verecek. Bunu duyunca Kays k1zacak, anahtarlan ahp, Resuliillah (s.a.v.)
a, gerekli malzemeyt verecektir.» dedi.
Nitekim i~, tipki Sa'd'm dedigi gibi oldu. Kays, Resuliillah (s.a.v.) a
yiiz vesk141 hurma verdi.142

139 Buhari, Miislim, Bidaye: 6/112.

140 Nistas: Hizmet<;isinin ad1.
141 Vesk: Kf:tfelilere gore 200 k,g. hk bir 619'fi.
142 Darekutni: Kitab'ul-Eshiya; isabe: 3 f553.
 KITLIK SENESi BEDEVILERE VERiLEN YEMEK :

Meymfule binti'l-Haris'den:
Bir sene klthk oldu. Bedeviler, Medine'ye akm etmeye ba~ladt. Re-
suliillah (s.a.v.) eshabmdan herbirine emrediyor, onlar da imkfmlan
nisbetinde adam ahp gotiiriiyor, misafir ediyor ve agrrhyorlardt. Bir ge-
ce, Resuliillah (s.a.v.) a bir Bedevi geldi. Resuliillah'm da evinde az1c1k .
yemegi ve biraz da si.itii vardt. Gelen Bedevi, onlann hepsini yedi ve
Resuliillah (s.a.v.) a hi~bir ~ey b1rakmadt. 0 Bedevi, birka~ gece geldi.
Ne var, ne yoksa yiyip bitiriyordu. Nihayet ben dayanamad1m ve Resu-
li.illah'I dli~i.inerek:
« - Allah\m, bu adam1 ne yapacaksan yap. Resuliillah (s.a.v.) m
yemegini yiyor ve onu a~ hirakiyor.» dedim.
Ertesi gece o adam yine geldi. Fakat az bir~ey yedi. Resuliillah'a bu-
nun sebebini sordum. -Adam o glin miisliiman olmu~tu-:
« - Kafir, yedi barsa~m dolduruncaya kadar (karmm ~~irinceye
kadar) yer. Mii'min ise sadece bir barsagm1 dolduracak kadar yer.» bu-
yurdular.143

143 Taberini; Mecme'uz.-Zevmd: 5/33.

-.
 KITLIK SENESi HZ. OMER'iN HALKA VERDiGi YEMEK :

Eslern anlatiyor:
Hz. Orner devrinde, klthk ba~;;laymca, her taraftan gelen Araplar
toplandilar ve Medirie'ye geldiler. Hz. Orner onlan misafir etmek ve ye-
dirip i<;:irmek i<;:in adamlar tayin etmi~ti. Tayin ettigi ki~iler: Yezid b.
Uht'in-Nernr, Misver b. Mahrerne, Abdurrahrnan b. Abd'il Kariy, Abdul-
lah b. Utbe b. Mes'ud idi. Bunlar, ak~am olunca ·Hz. Orner'in yanmda
toplamyorlar ve olup-bitenleri Hz. Orner'e haber veriyorlard1. <;iinkii,
onlardan herbiri ~ehrin bir ko~esindeydi. Gelerr Araplar ise, Re'si's-Se-
niyye'den, Ratice, !Beni Harise'ye, Beni Abdi'I·E~hel'e, Baki'a, Beni Ku-
reyza'ya kadar yayilmi~lard1. Onlardan bir grup da, Beni Selerne taraf-
lannda bulunuyordu. ~ehri tamamiyle kaplami~lardi.
Halka yemek verdigi bir gece, Hz. Orner'in:
« - Burada bulunanlan saym! » dedigini duydum. Gelenleri saydi-
lar, yedibin ki~iydi. Hz. Orner yirre:
<<- Gelemeyen aileleri, has tal an ve <;:ocuklan saym! » dedi. Onlar
da k1rkbin ki~iydi. Bunu miiteakip birka<;: gece bekledik. Gelenler dur-
madan <;:ogahyordu. Hz. Orner tekrar sayilmasm1 emretti. Orada bulunup
yemek yiyenler onbin, gelemeyenler ise ellibin ki~iydi. <;ok ge<;:meden
yagmur yagd1. Yagmur yagmaya ba~laymca, Hz. Orner, kendi adamla-
rmdan herbirini ~ehrirr bir bolgesine tayin edip, gelenlerin, ~ehrin di-
~ma <;:Ikmalanm saglamalanm ve kendilerine, evlerine gotiirmek iizere
yiyecek ve e~ya vermelerini emretti. Bakt1m, bizzat Hz. Orner de bu i~­
le me~gul oluyordu.
Gelenlerin arasmda olenler de oldu. Zanmmca onlann ii<;:te ikisi
oldii. i~<;:iler, Hz. Orner'in biiyiik yemek kazanlanm ta~worlar ve sabaha
kadar yemek yap1yorlardi. Bu yemeklerle hastalar doyuruluyordu. Yag-
la unu kan~tlnp yemek yap1yorlardi. Hz. Orner nebatl yag katilmasmi
emrediyor, aciSI gitmesi i<;:in biiylik kazanlar ate~ iizerinde kaymyordu.
Daha sonra ekmek dogramyor, bu yag katik ediliyordu. Araplar ise,
kendilerine dokundugundan nebati yag yemiyorlard1. K1thk zamam Hz.
 lqtimai Yardtmla?ma- lnfak 789

Orner, ne <;ocuklanmn, ne de hammlanmn evinde hi<;bir $ey yemedi.

Hep halkla beraber yemek yedi.144
Firas ed-Deylemi'den: ,
Orner b. Hattab, her glin sofrasmda, Amr b. As'm M1s1r'dan gon-
derdigi develerden yirmi deve kesiyordu. 145

144 tbn·i Sa'd 3/228.

145 tbn-i Sa'd; Miintehab'ul-Kenz: 4/387.
 EMiR'UL·MU'MiNiN HZ. OMER'iN YETiMLERLE
iLGiLENMESi:

Eslern'den:
Hz. Orner bir gece ~ehirde dola~arken bir c;ad1rda bir kadm ve ct-
rafmda aglayan c;ocuklar gordti. Ocakta bir tencere vard1, su ile doldu-
rulmu~tu. Hz. Orner yakla~ti ve aralarmda ~oyle bir konu~ma gec;ti:
« - Bac1m, bu c;ocuklar niye aghyorlar?»
« - Ac;hktan aghyorlar.»
« - Ocaktaki tencerede ne var?»
« - Su var, uyuyuncaya kadar onlan oyalamak ve ic;inde bir~ey
oldugunu zannetmeleri ic;in koydum.»
Bunu duyunca, Hz. Orner'in gozleri ya~ard1. Hemen zekat'm konul-
dugu depoya geldi. Btiylik bir c;uval ald1. ic;ine un, yag, hurma, giyecek
~eyler ve para koydu. <;uval dolunca, bana:
« - Ya Eslem, c;uvah sirtima kaldir.» dedi. Ben:
« - Ya Emir'el-Mti'minin, b1rak da ben ta~1yay1m.» dedim. Fakat o:
« - Hay1r yft Eslem, ben ta~Iyacagim. <;tinkti, ahirette onlardan ben
mesultim.» dedi ve c;uvah s1rtlamp kadmm evine getirdi. Tencereye .c;u-
valdan biraz un, yag ve hurma koydu. Hem tencereyi kan~hnyor, hem
de ate~i liflliyordu. Yemek pi~inceye kadar, dumanlar ic;inde kald1. Da-
ha sonra, pi~en yemekten, kendi eliyle c;ocuklarm yemegini koydu, yan-
larma oturdu. Ben, ken:disine bir~ey soylemeye korktum. <;ocuklar gti-
ltip oynamaya ba~laymcaya kadar bu halde kald1. Sonra kalkt1 ve:
« - Ya Eslem, nic;in onlann yamna oturdum, biliyor musun?» dedi.
« - Haytr.» dedim.
« - Onlan aglarken gordtim. Gtiltip oynad1klanm gormeden gitme-
yi dogru bulmad1m. Onlar gtilmeye ba~laymca, c;ok seviP..dim.» dedi.1 46

146 Miintebab'ul-Kenz: 4/415; Bidaye: 7/136.

 YiYECEK DAGITMAK :

Enes (r.a.) den:

Ukeydir (r.a.), Resuliiliah (s.a.v.) a bir 9omlek kudret helvas1 getir-
mi~ti. Resuliiliah (s.a.v.) namazdan donerken bir cemaate ugradt. Bu
kudret helvasmdan herkese bir miktar verdi. Cabir'e de verdi. Sonra
dondii ve Cabir'e bir miktar daha verdi. Cabir:
« - Bana vermi~tin.» deyince, Resuliiliah (s.a.v.):
,,_ Bu da Abdullah'm kizlan (Cabir'in k1zkarde~leri) i9in.» buyur-
du.147
Hasan (r.a.) dan:
DU.met'ul-Cendel'de Ukeydir (r.a.), Resuliillah (s.a.v.) a, bildiginiz
kudret helvas1 dolu bir ~;omlek verdi. Resuliillah (s.a.v.) ve Ehl-i Beyt'in
de ger9ekten o giin yiyecege ihtiya9lan vard1. Namazm1 eda edince Re-
suliillah, herkesin almas1 ic;:in bu c;:omlegin eshab1 arasmda dola~tmlma­
smt emretti. Herkes elini sokuyor, bir miktar ahp yiyordu. S1ra, Halid
b. Velid'e gelince, elini soktu ve:
« - Ya Resulallah (s.a.v.) herkes bir defa ald1. Ben ise iki defa.»
dedi. Resuliillah (s.a.v.) ise:
<<- Kendin ye, ailene de gotiir.» buyurdu.148
Ebu Hureyre'den:
Resuliillah (s.a.v.) bir giin bir miktar hurmay1 eshab1 arasmda pay-
la~tirdi. Herkese yedi~er tane veriyordu. Bana da yedi tane verdi. Fa-
kat ic;lerinden biri c;ekirdeksizdi. En c;:ok ho~uma giden de bu oldu. <;:iin-
kii, bunu rahatc;a c;igneyebildim.149

tc Miisned-1 Ahmed lbn-1 Hanbel; Cem'ul-Fevaid: 1/297; Mecme'uz-Zevaid: 5/44.

148 Kenz: 4/47.
t49 Duhart; MUslim: 2/18.
 KITLIK SENESi Hz. OMER'iN MISIR.VALiSi AMR b. EL'AS'A
YAZDIGI MEKTUP VE AMR'IN CEVABI :

Leys b. Sa'd naklediyor:

Orner b. Hattab'm hilafetinde, k1thk senesi Medine'de ya~ayanlar
<;ok zor durumda kalddar. Bunun iizerine Halife Orner b. Hattab, Misir
valisi Amr b. el-As'a ~u mektubu yazd1:
«Allah'm kulu ve mii'minlerin emiri Orner'den, Asi b. Asi'ye. Selarn
sana, imdi yernin ederim ki, ya Amr, Sen ve yanmdakiler tok oldugu·
nuzdan benim ve beraberimdekilerin a~hktan helak olmak iizere oldu-
gumuzu dii~iinmiiyorsunuz, yaz1klar olsun size!»
Burra kar~1hk Amr b. el-As ~u cevab1 verdi.
«Allah'm kulu ve mii'minlerin emiri Orner'e, Amr b. el-As'dan; em·
riirlze amadeyirn ey halife, emrinize amadeyim. Sana o kadar deve gon·
derdirn ki, bir ucu senin yamnda, obiir ucu benim yammda. Selam, AI·
lah'm rahmet ve bereketi iizerinize olsun.»
Amr b. el·As, Hz. Orner'e c;:ok miktarda deve gondermi~ti. Oyle ki,
bir ucu Medirre'de ise, sonu M1S1r'dayd1. Develer, Medine'ye gelince, Hz.
Orner bunlan halka taksim etti. Medine ve civanndaki her eve, iizerin-
deki yiikiiyle beraber bir deve verdi. Abdurrahman b. Avf, Ziibeyr b.
Avvam ve Sa'd b. Ebi Vakkas'1 bu i~le vazifelendirdi. Onlar da her eve,
iizerindeki yiyeceklerle beraber hirer deve verdiler. Yiyecekleri ve de-
veyi kesip etini yemelerini, yagm1 katik, derisinden ayakkab1 yapmala-
nm, ic;:lerinde yiyecek bulunan c;:uvallarl da dilerlerse ortii v.s. olarak
kullanmalanm soylediler. Boylece Allah, halkm iizerindeki SlkmtiYI gi-
dermi~ oldu.150
Bir b~ka rivayette Eslem ~oyle anlat1yor:
K1thk senesi Orner b. Hattab, Amr b. As'a bir mektup yazd1. ilk
kafile gelince, Hz. Orner, Ziibeyr'i c;:agirdi ve:
« - Git, bu ilk kafileyi Necid'de kar~Ila ve oradaki her ev halkm-
dan getirebildigin kadanm buraya getir. Eger getiremediklerin olursa

ISJ Miintehab: 4J398.

 l!;;timai Yardtmla§ma- infak 793

onlara da iizerindeki yiikiiyle beraber hirer deve veL Sonra da elbiseleri

giymelerini, deveyi kesip etini ve yagm1 kullanmalanm, derisinden ayak-
kabi yapmalanm, sonra et, yag ve un'dan yemek yap1p, Allah nz1k ve-
rinceye (k1thk ge9inceye kadar) bunlan yemelerini sagla.» dedi. Fakat
Ziibeyr bunu .kabul etmek istemedi. Bunun iizerine Hz. Orner:
« - Allah Allah, vallahi sen, oliinceye kadar boyle sevaph bir i~
bulamazsm! » dedi. Sonra bir ba~kasm1 -kCTalha oldugunu samyorum-
9ag1rd1. 0 da kabul etmedi. Daha sonra Ehu Uheyde b. Cerrah'1 9ag1rd1.
0 kabul etti.
Hadis'in devammdag Hz. Omer'in Ehu Uheyde'ye bin , dinar veri~i,
onun kabul etmeyi~i, Hz. Omer'in bir sozii iizerine bu bin dinan ah~1
zikredili yor .151

1s1 Miistedrek; Beyhaki; Miintehab: 4/396

 ELBiSELER DAGITMAK VE FAKiRLERi GiYDiRMEK :

H1hhan h. Cftz'es·Siilemi (o da babasmdan) den:

Cuz, daha miisliiman olmadan, eshab tarafmdan esir almarak Re-
suliillah (s.a.v.) m huzuruna getirildi. Resuliillah (s.a.v.) da ona iki hir-
ka verdi. Cuz', Peygamber'in huzurunda miisliiman oldu. Resuliillah
(s.a.v.), ona:
« - Ai!je'nin yanma git de, sana iki h1rka versin.» buyurdu. Cftz',
Ai!je'nin yanma gitti ve:
« - Yanmdaki h1rkalardan iki tanesini ver. Qiinkii, Allah'm Resulii
onlardan ikisinin bana verilmesini emretti. Allah, seni miikafatlandir-
sm:» dedi. Hz. Ai~e de h1rkalan -uzun bir misvakla uzatarak-:
« - Bunu al, bunu da al.» dedi. Ciinkii kadmlar, kendilerini gos-
termezlerdi.152
Cafer h. Muhammed (o da babasmdan) den:
Orner (r.a.) e Yemen' den elbiseler geldi. 0 da bunlan halka giydir-
di. Herkes sevin<; igerisindeydi. Hz. Orner, peygamberin kabri ile min-
beri arasma oturmu~tu. Halk geliyor, ona selam veriyor ve dua ediyor-
lardi. Hasan ve Hiiseyin, anneleri Hibma (r.a.) nm evinden <;Ikmi~lar,
saflar arasmda ilerliyorlard1. therlerinde, Yemen'den gelip da~tilan el-
biselerden yoktu. Hz. Orner, gayet iizgiindii.
« - Vallahi, sizi giydiremedigim i<;in bu getirilen elbiseler i<;ime hi<;
sinmedi.» dedi. Onlar ise:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, sen halk1 giydirdin ve en giizelini yaptm.»
dediler. Hz. Orner:
« - Elbiseler ya biiyiik, ya da kiic;iik geldiklerinden bu iki c;ocuga
giydiremedim.» dedi. Daha sonra Yemen'deki valisine, Hasan ve Hiise-
yin ic;in acele olarak iki elbise gondermesini yazd1. Yemen valisi de iste-
nileni gonderdi ve Hz. Orner, onlan Hasan ve Hiiseyin'e verdi.153
Muhammed h. Sellam'dan:
Orner h. Hattah, Abdullah el·Adeviyye'nin klZl ~effa'ya, yamna gel-
mesi ic;;in haber gonderdi. ~effa ~oyle anlatiyor:

152 Ebu Nuaym; Miintehab: 51153.

153 tbn-1 Sa'd; Kenz'ul-Ummal: 7/106.
 lqtimcii Yardtmla~ma -lnfak 795

Hemen gittim. Esid b. EbUI'-is'in k1z1 Atike'yi Hz. Omer'in kaplSl

oni.inde buldum. Beraberce ic;eri girdik. Bir saat kadar konu~tuk. Sonra
Hz. Omer, bir orti.i getirtti ve ona verdi. Bir ba~ka orti.i daha ~etirtip
onu da bana verdi. Ben:
«- Ya Omer,_ ben ondan daha once mi.isli.iman oldum. Ostelik se· .
nin amca klZlmm. Beni sen c;ag1rdm. Halb~ki o, kendiliginden geldi.
Oyleyken niye once ona veriyorsun?» diye sordum. Hz. Orner:
« - Ben, bunu yalni.z sana ayirmi~tiiP. Fakat ikiniz bir araya ge·
1

Iince, onun Resuli.illah (s.a.v.) a senden daha yakm oldugunu hatirladnn.

Onun ic;in boyle yaptim.» dedi.154
Esba' b. Ni.ibate' den: Bir adam Hz. Ali'ye gelerek: ·
« - Ya Emir'el-Mi.i'minin, 'benim bir ihtiyac1m var. Onu once Al-
lah'a arzettim. ~imdi de sana soyli.iyorum. Eger ihtiyac1m1 giderirsen
Allah'a hamdeder, sana da te~ekki.ir ederim. ~ayet ihtiyac1m1 gideremez-
sen, yine Allah' a hamdeder ve seni de mazur gori.iri.im.» dedi.
Hz. Ali:
« - 1htiyacm neyse, topragm i.isti.ine yaz. <;i.inki.i ben, senin yi.izi.in-
de bir~ey istemenin verdigi ezikligi gormekistemem.» dedi.
Adam~ topragm i.isti.ine, «Ben muhtacim» diye yazd1. 0 zaman Hz.
Ali:
«- Bana bir elbise getirin.» dedi. Hemen bir elbise getirdiler. Hz.
Ali, elbiseyi o adama verdi. Adam da elbiseyi ahp giydi ve ~unlan soy-
ledi:
«- Sen bana, gi.izelligi bir gi.in kaybolacak ve eskiyecek bir elbise
giydirdin. Ben ise seni, gi.izel ovgi.iden yap1lma elbiselerle donatacag1m
(seni medhedecegim). Benim soylediklerime sen bir kan;nhk istemedi-
gin halde ben, seni ovi.ince, senin ~erefin daha da artacak. Ovgi.i; damla-
lan, daglan ve ovalan dirilten yagmur gibidir. Ovi.ilen kimsenin hatira-
smi canland1nr. Ya~ad1gm mi.iddetc;e, yapabilecegin bir hayn yapmak-
tan c;ekinme, c;i.inki.i her kul, yaptlgmdan sorulacaktir.»
Bunlan duyunca, Hz. Ali:
«- Bana bir miktar da para getirin.» dedi. Yi.iz dinar getirildi. Hz.
Ali onlan da o adama verdi. Ben dayanamad1m, ve:
«- Ya Emir'el-Mi.i'minin, bir elbise verdin, i.istelik de yi.iz dinar
veriyorsun.» dedim.
«- Evet.» dedi ve ~oyle devam etti: «Resuli.illah (s.a.v.) m: «Her-
kese ic;timai mevkiine gore muamele edin.» buyurdugunu i~ittim. Bu
adama bu layiktir.,. 155

154 lsibe: 4/356.

1ss tbn-i Asakir; Kenz: 3/324.
 ..
796 Musliimanltk

Bir Musllimam Giydirmenin Sevab1 :

ibn·i Abbas (r.a.) dan: Bana bir yoksul geldi ve bir~eyler istedi. Ben:
«- Allah'tan ba~ka ilah olmad1gma ve Muhammed (s.a.v.) in O'nun
Resulii olduguna ~ehadet eder misin?» dedim. Adam:
«- Evet, ederim.» diye cevap verdi. Ben:
« - Ramazan'da oru!f tutar m1sm?» dedim. Adam:
« - Evet.» dedi. 0 zaman:
«- Sen, ~imdi bir~ey istiyorsun. isteyene, yard1m etmek boynumu-
zun borcudur.» dedim ve bir elbise verdim. Sonra da: «Resuliillah (s.a.v.)
m ~oyle buyurdugunu i~ittim: «Bir miisliimana, elbise giydiren miislii-
mam, o elbise onda durdugu miiddet!fe Allah kendisini muhafaza eder.»
dedim.156

156 Tinnizi; Cem'ul-Fevaid: 1/147.

 MUCAHiTLERE YEMEK VERMEK :

Cabir b. Abdullah' dan:

Resuliillah (s.a.v.), Kays b. Sa'd b. Ubade kumandasmda bir seriyye
gonderdi. Onlar c;ok zahmet c;ektiler. Kays, dokuz deve kesip onlan do~
yurdu. Medine'ye geldiklerinde, bunu Resuliillah (s.a.v.) a a:nlatttlar.
Resuliillah (s.a.v.) bunu duyunca:
« - Comertlik bu aile efradmm tabiatmdand1r.» buyurdular.
Rafi h. Hudeyc'in rivayetinde ise bu vak'a ~oyle anlatihyor:
Habet157 gazvesinde, Ehu Uheyde, Orner h. Hattab ile beraber Kays'
m yamna geldi ve:
« - Hayvanlan kesmemeni istiyorum.» dedi. Buna ragmen Kays,
develeri kesti. Bu haber Resuliillah (s.a.v.) a ula~mca:
« - 0, comert bir ailedendir.» buyurdular.158
Cabir'den:
Resuliillah (s.a.v.) devrinde, Kays b. Sa'd b. Ubade kumandasmda
bir sefere gittik. Erzag1m1z tiikendiginden a<; kald1k. Kays, bize yedi de-
ve kesti. Onlan yedik. Sonra deniz kenanna indik. Sahilde, karaya vur-
mu~ biiytik bir bahk bulduk. tlc; glin orada kald1k ve bahktan yedik.
Daha sonra onun yagmdan ve etinden gotiirebilecegimiz kadanm kap-
lara ve torbalara koyduk ve oradan aynld1k. Resultillah (s.a.v.) m yanma
gelince, kendisine durumu anlatt1k.
« - Eger bozulmadan getirme imkam olsa, getirtirdik.» dedik. 159
1
Kays b. Ehi Haztrn' dan:
Hz. Orner, ~am' da, ordu kumandanlan ile beraber iken Bilal yan-
lanna geldi ve:
« - Ya Orner, ya Orner!» diye seslendi. Hz. Orner de:
« - Buyur, soyle! » dedi. Bilal:

157 Habet: Medine'ye be~ giinllik mesafede Ciiheynelilere ait bir yer.
1ss Miintehab'ul-Kenz: 5/260.
159 Taberam: Mecme'uz-Zevaid: 5/37.
 798 Musliimanltk

«-Sen Allah'la, bunlarm arasmdasm. Fakat seninle Allah arasmda

kimse yok. Oniindekilere, sag ve solundakilere bir bak. Yemin ederim
ki, sana gelenler, bolluk i~indeler.» dedi.' Hz. Orner de:
« - Dogru soyliiyorsun ya 'Bilal! Bunlar, miisliiman askerlerden her-
biri i~in iki mild bugday, sirke ve yag tekeffiil etmedik~e buradan kalk-
mam.» dedi. Bunun iizerine, onlar:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, kabul ediyoruz. Bu bizim iizerimize bor!;-
tur. Allah hay1r ve bereketini ~ogaltsm.» dediler. Hz.. Orner de:
« - Buna 90k sevindim.» dedi.160

160 Kenz: 2/318; Mecme'uz.zevaid: 5J213.

 Hz. PEYG~ER'iN iNFAK TARZI :

Abdullah el·Huri'ni'den:
Halep'de, Resuliillah (s.a.v.) m miiezzini Bilal'e rastlad1m.
« - Ya Bilal, Resuliillah (s.a.v.) m nasil infak ettigini bana anlat.»
dedim. 0 :;;oyle dedi:
« - Peygamber olu:;;undan vefatma kadar infak edecegi her :;;eyini
ba~kasma ben verirdim. Ona bir miisliiman geldiginde, Peygamber, onun
yoksul oldugunu anlarsa, bana emreder, ben de gider, bor<; bulur, yi-
yecek ve giyecek bir:;;eyler ahr, o adama verirdim. Bir giin bir mii~rik
bana:
« - Ya Bilal, ben <;ok zenginim, sen ba~kasmdan bor<; alacagma
benden aL» dedi. Ben de ondan almaya ba:;;lad1m.
Giinlerden bir giin, ben abdest ald1m. Ezan okumak i<;in kalkti-
~mda, bana bor<; para veren mii~rigin, bir grup tiiccarm arasmda bana
dogru geldigini gordiim. Mii~rik, beni goriince:
« - Ey Habe:;;li! » diye seslendi.
«---: Buyur.» dedim. As1k suratla kar~Ima dikildi ve bana <;ok ag1r
sozler soyledi. Sonra da:
« - Borcun miiddetinin dolmasma ne kadar var?» dedi.
«- Az bir zaman kaldi.» dedim.
« - Sadece dort giin kald1. Vakti dolunca mutlaka alacag1m. Ben
bu paray1 ne senin, ne de efendinin :;;erefi yiikselsin diye verdim. Nas1l
olsa, odeyemezsin de bana kole olursun diye verdim. 0 zaman ben sana,
daha once yapt1gm gibi koyunlarimi otlatinm.» dedi.
Bunu duyunca herkes gibi <;ok iiziildiim. Gidip ezam okudum. Yat-
SI namazm1 k1ldik. Resuliillah (s.a.v.), namazdan sonra ailelerinin ya-
mna dondiiler. Ben, kendisiyle gorii:;;mek i<;in miisaade istedim. izin
verdiler. 1<;eri girince:
« - Ya Resulallah, anam-babam sana feda olsun! Kendisinden bor<;
aldi!P.mi soyledigim o mii:;;rik bana ~oyle, :;;oyle soyledi. Ne senin, ne
de benim yanrmda odeyecek param1z yok. 0 ise, beni rezil etti. izin ver
de, Allah, Resuliine benim borcumu odeyecek nzki verinceye kadar, is-
800 Milslilmanhk

lam1 kabul eden kabilelerden birine gidip de saklanay1m. Yoksa o adam

beni kOle yapacak.» dedim. Resuliillah (s.a.v.) izin verdi. Oradan <;Iktlm.
Evime geldim. K.Ihcimi, miZragrmi ve harbemi aldrm. Ayakkabilanmi
da omuzuma astlm. Sonra evden <;Ikip yiiriimeye ba~lad1m. Uyku bas-
tik!fa, uyumamak i<;in kendimi zorlad1m. Ortahk iyice kararmca uyu-
dum. Sabahm ilk I~Iklanyla uyand1m ve yoluma devam etmek i<;in kalk-
ti~mda birisinin bana seslendigini duydum. 0:

« - Ey Bilal, Resuliillah (s.a.v.) seni <;agmyor.» dedi. Bunun iize-

rine dondiim. Resuliillah (s.a.v.) m yamna geldim. Daha Resuliillah'm
yanma girmeden, iizerleri yiiklii dort deve gordiim. Resuliillah'm yanma
girmek i<;in izin istedim. i<;eri girince Resullillah (s.a.v.):
«- Miijde ya Bilal, Allah borcunu odemen i<;in nz1k gonderdi.>>
dedi. Bunu duyunca Allah'a hamdettim.
« - Avludaki dort deveyi gordlin mli?» dedi.
« - Evet.» dedim.
« - Uzerindekilerle beraber onlar senindir. Yiyecek ve giyecek ne
varsa hepsini Fedek Beyi gondermi~. Onlan al ve borcunu ode.» dedi.
Dedigi gibi yap1p yiiklerini indirdim. Sonra develere yem verdim. Daha
sonra sabah ezanm1 okumaya gittim. NamaZI k1hnca Baki mevkiine <;Ik- .
tim. Elimi kulag1ma koyup:
«- Kimin Resullillah (s.a.v.) dan alacag1 varsa, gelsin! » diye nida
ettim. Resullillah (s.a.v.) m blitlin borcu bitinceye kadar dag1tt1m. Re-
suliillah (s.a.v.) m borcu bitti. Ustelik birbu<;uk veya iki ukiye kald1.
Daha sonra Mescide gittim. Glin hayli ilerlemi~ti. Bakt1m, Resuliillah
(s.a.v.) mescidde yalmz ba~ma oturuyor. Selam verdim. Resuliillah (s.a.v.)
ban a:
« - Ne yaptm?» dedi.
« - Allah'm izniyle, Resuliillah'm blitlin borcunu odedim. Hi<;bir
;;ey kalmadi.» dedim.
« - Bir~ey arth mt?» diye sordu.
«- Evet, iki dinar.» dedim.
« - Haydi, beni onlardan da kurtar! Onlan da vermedik<;e, ailele-
rimden klmsenin yanma girmeyecegim.» dedi.
iki dinan verecek kimse gelmediginden, Resuliillah (s.a.v.) sabaha
kadar mescidde kald1. ikinci glin de kimse gelmediginden, Resullillah
(s.a.v.) yine mescidde kald1. ikinci giiniin ak~amma dogru iki adam gel-
di. Ben, bu iki 9-inarla hemen onlara yiyecek ve giyecek ald1m. Yats1
namazm1 k1lmca Resuliillah (s.a.v.), beni <;agirdi, ve:
« - Ne yaptm?» dedi.
 i~timai Yardtmla?ma- infak 801

«- Allah seni onlardan kurtardi.» dedim. Bunun tizerine, tekbir ge-

tirdi. Onlan infak edemeden Olme korkusundan kurtuldugu i~in de Al-
lah'a hamdetti. Beraberce mescidden d1~an ~Ikhk. Zevcelerinin herbi-
rinin yanma ugray1p selam verdi, hal ve hahr sordu. Sonra da yatacag1
yere geldi. «i~te bana sordugun ~eyin cevab1. »161

161 Beyhak.i; Bidaye: 6/155; Kenz: 4139.

F: 51

-
.
·rl"
I
.
 ZEKAT, SADAKA VE GANiMETLERiN TAKSiMi

Hz. Peygamberin Taksimi :

Ummii Seleme anlatiyor:

Vefatma kadar, Resuliillah (s.a.v.) a gelen, mallann ~ogundan ha-
berdanm. Bir defasmda, bir gece karanhgmda, i~inde sekizyiiz dirhem
bulunan bir ~anta getirdiler. 0 gece Resuliillah (s.a.v.), benim yammda
kalacagmdan, ~antay1 bana gonderdi. Kendisi de yats1dan sonra geldi
ve namaz klld1g1 ko~eye ~ekildi. Ben haz1rlanmi~, onu bekliyordum. Gel-
mesi gecikti. Sonra d1~an \!Ikh ve tekrar i~eri girdi. Sabah ezam oku-
nuncaya kadar bu ~ekilde devam etti. Sabah namazm1 klld1ktan sonra
hiicre-i saadetlerine dondiiler ve:
« - Diin getirilen ve bu gece beni me~gul eden \!anta nerede?» diye
sordu. <;anta gelince i\!indekileri taksim etti. Ben:
« - Ya Resulallah, ~imdiye kadar yapmad1gm biq;eyi yaptm.» de-
digimde:
« - Namaz kllarken akhma geliyordu. Gelip bak1yordum, sonra tek-
rar doniip namaz kihyordum.» buyurdu.162
Ebu Musa'l·E~'ari' den:
Ala b. Hadrami, Resuliillah (s.a.v.) a, Bahreyn'den seksenbin dir-
hem gonderdi. Resuliillah (s.a.v.) a, ne daha once, ne de daha sonra
bundan daha fazlas1 gonderilmemi~ti. Peygamberin emri iizerine bu
paralar bir has1nn iistiine dokiildii. 0 esnada ezan okundu. Namazdan
sonra Resuliillah (s.a.v.) gelip, maim ba;;mda durdu. Eshab da geldi. 0
zaman Ol~ii ve tart1 kullamlmadigmdan, Resuliillah (s.a.v.) herkese avu~
·avug dag1tmaya bal;ilad1. Bu arada Hz. Abbas geldi ve:
« - Ya Resulallah (s.a.v.), Bedir sava;;mda ben, kendi fidyemi ve
paras1 olmad1g1 igin Akil'in de fidyesini verdim. ~imdi bana bu paradan
ver.» dedi. Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - AI.» dedi.

.'
.162 TaberBni; Mecme'uz-Zevaid: 10/325.
 l~imai Yardtmla~ma - lnfak 803

Abbas da s1rtmdaki gomlegi ~akanp i9ine koydu. Gitmek i<;:in dav-

randi. Fakat 'i9i para dolu gomlegi kaldiramadi. 0 zaman ba~m1 Resu-
liillah (s.a.v.) a 9evirerek:
«- Ya Resulallah, !JUnu sirtima kaldmver.» dedi. ResulUllah (s.a.v.)
di!]leri gorUniircesine tebessiim etti ve:
« - Birazm1 b1rak, gotiirebilecegin kadanm yUklen.» dedi. Abbas
da boyle yapt1 ve paray1 gotiirdii. Kendi kendine !Joyle diyordu:
« - Allah'm va'dettiklerinin birisi oldu. Fakat digeri olur mu bil-
mem?»
«Ey Peygamher, esirlerden elinizde bulunanlara de ki: Hak Teilla
sizin kalbinizde hayrr bulundugunu bilirse sizden ahnandan daha iyisini
verir, sizi yarhgar. Allah yarhgayici ve . bag.!;llaYJcidir.»163
Bu benden ahnandan daha hay1rhd1r. Bakahm, Allah'm magfiretine
nail olabilecek miyim? »164

EbO Bekr es-S1ddik'in Devlet Mahm Adilane Taksimi : ·

.Sehl b. Ebi Haseme'den:

Ebu Bekr'in, Medine'nin civarmda Siiniin mevkiinde bir hazinesi
vard1. Bu, herkes tarafmdan biliniyordu. Fakat bu hazinenin bek<;:isi
yoktu. Ebu Bekr'e:
«~ Ey Allah Resuliiniin halifesi, hazinenin ba!]ma bir bek<;:i koy-
mayacak m1sm?» dediler. ,
« - Korkmaya liizum yok.» dedi.
« - Ni<;:in? » diye sordular.
« - Kilitlidir.» dedi.
Ebu Bekr, hazinesindeki biitiin servetini hi<;:bir !]ey kalmamacasma
da~tiYordu. $ehrin civanndan, !]ehrin i9ine ta!]mdigmda, hazinesini de
getirdi ve oturdugu evin i9ine koydu. Kabel165 madenlerinden, Ciiheyne
madenlerinden 90k miktarda mal geliyordu. Beni Siileym madeni de
Ebu Bekr'in hilafeti devrinde 9ah~maya ba~lami!Jtl. Onun da zek1ti ge-
tirildi. Bunlar, Beyt'iii·Mal'e konuyordu. Ebu Bekr bunlan halka kiil9e
kiil9e da~tlyor, ve yUz ki!]ilik bir gruba bir kiike veriyordu. Bunu da-
gittrken insanlar arasmda hi9bir aymm yapm1yordu. Hiir, kole, erkek,
kadm, kii<;:iik, biiyUk hepsine e!]it .olarak taksim ediyordu. Develer, at-
lar ve silahlar ahp onlan Aliah yolunda infa:k ediyordu. Bir defasmda
9olden getirilen kadife kuma!]lan satm ahp, k1~m, Medipe'li dul kadm-

163 Enfai: 10.

164 Miistedrek: 3/329; ibn-i Sa'd: 4/9.
165 Kabel: Medine'ye b~ glinliik mesafede, deniz sahilinde bir: m).lltika,
804 Miisliimanltk

lara dagltmi~tl. Ebu Bekir vefat edip de defnedilince, Hz. Orner ileri
gelenleri 9ag1rarak onlarla beraber Ebu Bekr'in hazine olarak kullan-
d!gl yere girdi. Hz. Omer'in yamnda Abdurrahman b. Avf, Osman b. Af-
fan ve digerleri vard1. Hazinenin kapismi a9mca ne bir dinar, ne de bir
dirhem bulabildiler. Sadece bir dokiintti i9inde tek bir dirhem bulabil-
diler. Ebu Bekr'e haytr dua ettiler. Resultillah (s.a.v.) zamamnda Medine'
de mal ve mtilktin miktanm tesbit eden memurlar vard1. Onlardan bi-
rine:
<<- Ebu !Bekr'e gelen mal ne kadard1?» diye soruldugunda:
«lkiyiizbin dirhem.» dedi,l 66
ismail b. Muhammed' den:
Hz. Ebu Bekr, bir defasmda bir mah, halk arasmda e~it bir ~ekilde
taksim etti. Bunun tizerine Hz. Orner: ,
« - Ey Allah Resultiniin halifesi, Bedir eshab1yla digerlerini denk
mi tutuyorsun?» diye sordu. Ebu Bekir ise:
« - !nsan, dtinyadan yetecek kadar almahd1r. En haytrhs1 ise, nor-
mal olanidir. Ben, adilfme dagitaYiffi, Bedir eshab1 da tistiinltiklerinin
miikafatm1 Allah'tan alsmlar.» dedi.167
Yezid b. Ebi Hubeyb'den nakledilen bir rivayette ~oyle deniyor:
Hz. Ebu Bekr'e, mal taksiminde, insanlann mevki ve tisttinltikleri-
ne gore hareket etmesi soylenince:
« - Onlann tistiinltikleri Allah indindedir. Fakat ge9im kaynag1 olan
mala gelince, en hay1rhs1 herkese mtisavi olarak da~tmaktir.» dedi.168
Bir b~ka rivayette ~oyle deniyor:
Eslem an:latiyor:
Ebu Bekir hilafete tayin edilince, insanlar arasmda mtisavi olarak
mal taksim etmeye ba~lad1. Ona:
«- Ey Allah Resftltiniin halifesi, muhacir ve ensara daha fazla ver-
seydin.» dediler. Hz. Ebu Bekir:
« - Onlann tarafm1 m1 tutay1m? Mal taksiminde e~it ~ekilde hare-
ket, bir taraf1 tercih etmekten daha hayxrhd1r.» dedi.
Gafre'nin: kolesi Amr b. Abdullah' dan:
((- Ilk muhacirlere ve ilk once miisliiman olanlara daha fazla ver-
sin.» dediginde, Hz. Ebii Bekir:
« - 1Ik once mtisltiman olanlan kayxrmak istemiyorum. >> dedi. Ve
mah mtisavi bir ~ekilde taksim ettLl69

166 ibn-1 Sa'd~ Kenz: 3/131.

167 Miisned: Ziihd Babt.
168 Kenz: 2/306; Beybaki: 6/348.
169 Beyhaki: 6J348.
 l~timai Yardtmla~ma- lnfak 805

Gafre'nin kolesi Omer'den:

Resuliillah (s.a.v.) m vefatmda, Bahreyn'den bir miktar mal gelmi~­
ti. Ebft Bekir (r.a.):
« - Kime Resuliillah (s.a.v.) m borcu veya vadi varsa, gelsin alsm.»
diye nida ettirdi. Bunun iizerine cabir (r.a.) kalkarak:
« - Resuliillah (s.a.v.): Eger Bahreyn'den bana mal gelirse sana ~oy­
le, ~oyle verece~m.» demi~ti, diyerek ii9 defa tekrarlad1. 0 zaman Ebfr
Bekir:
« - Kalk ve kendin al.» dedi. Cabir de gelerek be~yiiz dirhem al-
mi~ti. Ebft Bekir:
« - Ona bir dirhem verin.» dedi. Ve geri kalamm onar dirhem ha-
linde taksim etti. Sonra:
« - ~iiphesiz bunlar, Resuliillah (s.a.v.) m, insanlara verdigi vaad-
leridir.» dedi.
Ertesi sene, Hz. Ebu Bekr'e, bundan daha fazla mal geldi. Herkese
yirmi~er dirhem da~tt1. Bir miktar da arttl. Hizmet9ilere be~er dirhem
verdi. Ve:
« - Size hizmet eden ve i~inizi goren hizmet9ilerinize bir miktar
verdim.» dedi. Bunun iizerine:
« - ilk once miisliiman olmalan ve Resuliillah (s.a.v.) a yakmhk-
lan sebebiyle muhacir ve ensara daha fazla verseydin.» dediler. Hz. Ebfr
Bekr cevaben:
« - Onlarm miikafatm1 Allah verir. Mah miisavi olarak dag1tmak,
bir k1smmt digerine tercih etmekten daha hayirhdtr.» dedi. Hilafeti sii-
resince bu ~ekilde hareket etti.
Hz. Ali'nin adaleti bahsinde, onun mali miisavi olarak dag1tmas1 an-
latihrken, ~u da zikredilmi~ti: Bir kadma, kolesine verdigi kadar mal
vermesi iizerine kadm itiraz etmi~, bunun iizerine Hz. Ali (r.a.):
« - Allah'm kitabma baktJm. Orada, Hz. ismail'in c;ocuklannm, Hz.
ishak'm c;ocuklanndan iistiin olduguna dair bir~eye rastlamad1m. » diye
cevap verir.170

Omer'UI-Faruk'un Devlet Mahm Taksimi ve ilk Musliimanlarla

Nesepc;e Ostun Olanlara Fazla Vermesi :
Gafre'nin kolesi Orner' den:
Hz. Ebfr Bekir (r.a.) vefat edince, Hz. Omer (r.a.) halife oldu. Al-
lah ona birc;ok fetihler miiyesser kild1. Hz. Ebfr Bekir (r.a.) e gelenden
daha fazla mal gelmeye ba~lad1. Hz. Omer:
« - Bu maim taksiminde Ebfr Bekir (r.a.) in kendine gore bir go-

170 Beyhaki; Kenz: 3/127; Bk. Miisliimanhk II. cilt «Adalet» bahsi.
806 Milsliimanhk

ri.i~i.ivard1. Benim de kendime gore bir gori.i~i.im var. Resulilllah'a kar-

~1 sava~anlan, Resuli.illah'la beraber sava~anlarla bir tutmayacag1m.» de-
di. Muhacir ve en sara fazla vermeye ba~lad1. Bedir'de bulunanlara be~er
bin, Ehl-i Bedir' den once mi.isli.iman olup da Bedir sava~ma katilma-
yanlara dorder bin, Resuli.illah'm zevcelerine oniki~er bin verdi. Yalmz
Resuli.illah'm zevcelerinden Safiyye ile Ciiveyriye'ye alti~arbin verdi. Bu-
nun tizerine onlar almak istemediler. 0 zaman Hz. Orner:
«- Obi.irleri Hicret'ten once Resultillah'm hamm1 olduklan i<;in
onlara fazla verdirn.» dedi. Safiyye ile Ciiveyrlye ise:
«- Hay1r, bunu dii~i.inerek vermedin. Onlann Resuli.illah'a daha
yakm olduklanm nazar-1 itibare aldm. Halbuki biz de onlar gibiyiz.»
dediler.
Hz. Orner bu hususu di.i~iindii. Onlarm hakh olduklanm gordi.i ve
hepsine mtisavi olarak verdi.
Resuliillah (s.a.v.) a yakmhg1 sebebiyle Abbas b. Abd'il·Muttalib'e
onikibin, Usame b. Zeyd'e dortbin, Hasan ve Hiiseyin'e be~erbin, Hz.
Ali'ye de be~bin, Abdullah b. Omer'e ti<;bin verdi. Abdullah b. Orner:
« - Baba, Usame b. Zeyd'e dortbin verdigin halde bana ti<;bin ver-
din. Halbuki onun babas1 senin kadar, o da benim kadar faziletli de-
giL» deyince Hz. Orner:
«- Onun babasm1 Resuliillah (s.a.v.), senin babandan daha <;ok se-
viyor du. Onu da senden daha <;ok seviyordu.» diye cevap verdi. Muha-
cirlerin <;ocuklarmdan Bedir sava~ma katilanlara iki~erbin verdi.
Orner b. Ebi Seleme geldi. Hz. Orner onun i<;in:
« ~ Ona bin fazla verin.» dedi. Muhammed b. Abdullah b. Cah~:
«- Ni<;in ona bin fazla veriyorsun? Onun babasmm, babalannnz-
dan bir tisti.in taraf1 yok ki!.. » dediginde:
«- Ebu Seleme i<;in ikibin verdim. Ummii Seleme i<;in de bin faz-
ladan verdim. Ummii Seleme gibi bir annen varsa sana da fazladan bin
dirhem vereyim.» dedi. Talha b. Ubeydullah'm karde~i Osman b. Ubey-
dullah b. Osman'a sekizytiz, Nadr b. Enes'e ikibin dirhem verdi. Talha:
«' - ibn-i Osman geldi. ,Ona sekizyi.iz dirhem verdin. Ensardan bir
<;ocuk geldi. Ona da ikibin dirhem verdin.» deyince Hz. Orner:
«- Ben Uhud sava~mda, bu adamm babasma rastlad1m. Barra,
Resultillah (s.a.v.) 1 sordu. Ben de: Herhalde ~ehit oldu, dedim. Bunu
duyar duymaz kilicmi <;ekti ve: «Eger Resultillah (s.a.v.) Oldiiri.ildtiyse,
Allah Hayyd1r, Olmez! » dedi ve oliinceye kadar sava~ti. 0 da koyun .ot-
latiyordu. Bu durumda ikisini bir tutmam1 m1 istiyorsun?» dedi. Ha-
yati boyunca Hz. Orner bu ~ekilde hareket etti.171

171 ibn-i Ebi $eybe; Bezzar; · Mecme'uz-Zev'aid: 6/ 4.

 lqtimai Yardtmla§ma- lnfak 807

Enes b. Malik ve ibn'iil-Miiseyyib'den:

Orner b. Hattab, muhacirlere be~erbin, ensara dorderbin, muhacir-
lerin c;ocuklanndan Bedir'de sava~mayanlara dorderbin verilmesine ka-
rar verdi. Orner b. Ebi Seleme b. Abd'ii·Esed el-Mahzumi, tlsame b. Zeyd,
Muhammed b. Abdullah b. Cah~ el-Esedi, Abdullah b. Orner, bunlardan-
dt, Abdurrahman b. Avf: .
« - ibn-i Orner onlardan degil, onun: ~oyle, !jioyle iistiinliigii var.»
dedi. ibn-i Orner de:
«- Eger hakk1m varsa ver, yoksa verme.» dedi. Hz. Orner, ibn-i
Avf'a:
«- Ona be~bin yaz, bana da dortbin yaz.» dedi. Abdullah ise:
«-Ben bunu kabul etmem.» dedi. Hz. Orner de:
« - Vallahi, sen ve ben ikimiz de be!jierbin alamaytz.» diye cevap
verdi.172
Zeyd b. Eslem'den:
Orner b. Hattab, halka mal taksim ederken, Abdullah b. Hanzala'
ya da ikibin dirhem verdi. Daha sonra Talha yegenini getirdi. Hz. Orner
ona, Abdullah b. Hanzala'dan daha az verdi. Bunun tizerine Talha:
«- Ya Emir'el-Mii'minin, bu ensariyi, yegenimden daha tisttin tut-
tun .» diye itiraz etti. Hz. Orner de:
«- Evet, oyle yaptlm. <;tinkti ben, onun babaslm, Uhud'da k1hcm1
<;ekmi~, dti~manla sava~Irken gordtim.» diye cevap verdi.1 73
Na~ize el·Yezeni'den:
, Cabiye174 de Orner b. Hattab'1 !jiOyle hitap ederken dinledim:
· « - Allah (c.c.) beni bu maim bekc;isi kild1 ve bana bunu taksim
etme vazifesini verdi. Aslmda, Allah taksim ediyor. Ben bu mah taksim
i~ine Resultillah (s.a.v.) m ailesi ve onlann en ~ereflilerinden ba~laya­
cagim.»
Daha sonra Orner b. Hattab, Resuliillah (s.a.v.) m hammlan ic;in
onarbin ay1rd1. Ciiveyriye, Safiyye ve Meymiine'ye otekilere verdigi ka-
dar vermedi. Bunun tizerine Hz. Ai~e:
«- Resuliillah (s.a.v.) bizim aram1zda adaletle muamele ediyordu. »
diye itiraz etti. Hz. Orner de onlara e~it olarak verdi. Daha sonra:
«- ~imdi de ilk muhacir arkada~Ianma verecegim. <;iinkii, biz zu-
ltim ve dii~manhga maruz kalarak yurdumuzdan c;Ikanldik. Sonra da
ic;timai mevkilerine gore verecegim.» dedi. Ve onlardan Bedir sava~ma
katllan muhacirlere be!jierbin, ensara dorderbin, Uhud sava~nna katilan-
lara tic;erbin, dirhem verdi. Ve !jioyle devam etti:
172 Beyhaki: 6/350; Kenz: 2/ 315.
m tbn-i Asakir; Kenz: 2/319.
174 ~am mli1hakatmdan bir _koy. Hz. Orner me~hur hutbesini burada irad etmi~ti,
 808 MusWmanhk

« - ilk once hicret edenler, ilk once alacaklar, sonra hicret eden-
ler de daha ge<; alacaklar. Bunun i<;irr kimse beni kmamasm. Hicrete
ge<; katildigi i<;in kendini kmasm. Halid b. Velid'i azlettigim igin beni
mazur gorlin. Ben ona, bu mah muhacirlerin zay1flarma saklama~m1
emrettim. Halbuki o, bu mali, gii<;lii kuvvetlilere, ~ereflilere ve giizel
konu~anlara verdi. Bunun iizerine onu azlettim ve yerirre Ebii Ubeyde'yi
tayin ettim.»
Ebii Amr b. Hafs:
« - Ya Orner b. Hattab, sen beni mazur goriin, diyorsun, halbuki
Resiiliillah (s.a.v.) m vali tayin ettigi birini azlettin. Allah'm Resiiltiniin
<;ektigi bir kiliCI kmma soktun. Resiiliillah (s.a.v.) m diktigi bir sancagt
indirdin, amcam oglunu gekemedin.» dedi. Orner b. Hattab:
« - Senin akraban oldugu, sen de gen<; ve asabi olduguil. i<;in boyle
konu~uyorsun.» diye cevap verdi.175

Hz. Omer'in DagJttJgJ Malian, Defterlere Yazarak

Tanzim Etmesi :

Ebu Hiireyre'den: .
Orner b. Hattab'a, Ebii Musa el·E!i>'ari'den sekizyiiz bin dirhem ge-
tirdim. Bana:
« - Ne getirdin?» dedi.
« - Sekizyiiz bin dirhem.» dedim.
« - Bu kadar <;ok mu?» dedi.
« - Evet.» dedim.
Hz. Orner o gece hi<; uyumad1. Sabah ezan1 okundugunda hamm1:
« - Bu gece hi<; uyuyamadm.» dedi. Hz. Orner:
« - Orner b. Hattab nasil uyusun, lslamm geli~inden bu yana, miis-
liimanlar i<;in hi<; boylesine mal gelmemi~ti. Eger Orner bu mali dag1t1p,
herkesin hakkm1 vermeden oliirse hali nice olur?» diye cevap verdi.
Sabah namazrm kilinca, Resiiliillah (s.a.v.) m eshabmdan bir cemaat et-
rafma topland1. Hz. Orner, onlara:
« - Bu gece, miisliimanlara, ~imdiye kadar benzeri hi<; gelmeyen bii-
yiik bir mal geldi. Bunun taksimi i9in benim gorii~iim: Onu ol<;eklerJe
dag1tmak. Sizin de bir ·gorii~iiniiz varsa soyleyin.». dedi. Onlar da:
« - Boyle yapma ya Emir'el-Mii'minin, insanlar islama giriyorlar,
mal da <;ogaliyor. Sen onlara yazarak ver. islama girenlerle mal <;oga-
hrsa, buna gore verirsirr.» dediler.
« - Peki kimden ba~lamam1 istersiniz?» diye sordu.

175 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Mecme'uz-Zevaid: 6/3; Beyhaki: 6/349.

 igtimai Yard1mla§'ma- infak 809

« - Ya Emir'el-Mii'minin, o sana kalm1~ bir i~. <;iinkii bu i~, senin

vazifen.» dediler. Bir k1smi da:
« - Emir'ul-Mii'minin bilir.» dedi.
« - Hay1r, oyle degil. Ben once Resuliillah (s.a.v.) dan ba~layaca­
gim, sonra ona err ~ok yakm olanlara, daha sonra da, daha az yakm
olanlara verecegim.» dedi. Ve divam buna gore tertip etti. Taksim i~i­
ne Ha~im ve Muttalip ogullanndan ba~lad1 ve hepsine verdi. Sonra Abd-i
~ems ogullanp.a, ondan sonra da Nevfel b. Abd-i Menaf ogullarma da-
gitti. Abd-i ~ems ogullarmdan ' ba~ladi. <;iinkii, Abd·i ~ems. ana tarafm-
darr Ha~im'in karde~iydi.176
Ciibeyr b. Hiiveyris' den:
Orner b. Hattab, bir defter tutulmas1 i~in miisliimanlarla isti~are et-
ti. Ali b. Ebi Talip:
« - Her sene toplanan mali taksim et ve hi~bir ~ey b1rakma.» dedi.

Osman b. Affan:
« - insanlara yetip artacak kadar mal var. Eger verdiklerin tes-
bit edilmezse kime verip, kime vermedigini bilemezsin. Bir kan~1khk ol-
masmdan korkanm.» dedi.
Velid b. Hi~am b. Miigire:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, ~am'a gitmi~tim. Oramn idarecileri def-
ter tutuyor ve orduyu tanzim ediyorlard1. Serr de defter tut ve orduyu
tanzim et.» dedi.
Hz. Orner, onun dedigini kabul etti. Akil b. Ebi Talib, Mahrame b.
Nevfel ve Ciibeyr b. Miitim'i ~ag1rd1. Bunlar, Kurey~'in nesebini bilen-
lerdendi. Onlara: .
« - i~timai mevkilerine gore, insanlan yazimz!» dedi.
Onlar da Ha~im ogullanndan ba!jilayarak yazdilar. Sonra Ebi't Bekir
ve kavmini, daha soma da halife oldugundan Orner ve kavmini yazdi-
lar. Hz. Orner bunu goriince:
« - Vallahi ben ~oyle olmas1m isterdim. Rysi'tliillah (s.a.v.) a yakm
olandan ba~laym1z. Ve Omer'i, Allah'm tayin ettigi, ger~ek yerine ko-
yunuz (sonra yazmtz.)» dedi.1 77
Eslem anlatiyor:
Adiy ogullan, Hz. Omer'e gelerek:
«- Sen, Resuliillah (s.a.v.) m halifesisin (veya Ebi't Bekr'in hale-
fisin. Ebi't Bekr de ResuJiillah (s.a.v.) m halifesidir.) Kendini, halkm seni
se~tigi m.evkiye gore yazsan.» dediler. Hz. Orner:

176 ibn-i Sa'd: 3/216; Beyhaki: 6/350; Kenz: 2f315.

177 ibn-i Sa'd: 3f212; Taheri; 5122; Kenz: 2/316.
810 Miisliimanltk

«- Adiy ogullanna bak hele, siz benim s1rt1mdan ge<;:inmek, ken-

diniz i<;:in benim biitiin iyiliklerimi yok etmemi istiyorsunuz. Hay1r,
vallahi yapmam. En sona da yazilm1~ olsamz, stramz gelince ahrsm1z.
Benden onceki iki ki~i (Resliillah (s.a.v.) ve Ebu Bekir) bir yol takip
ettiler. Eger ben onlara muhalefet edersem, bana da muhalefet ederler.
Vallahi, hem diinyadaki iistiinli.ige, hem de ahirette Allah'm sevabma
ancak Muhammed (s.a.v.) in yolunu takip' etmekle ula~abiliriz. 0, bizim
en ~ereflimizdir. Omin kavmi de Araplann en ~ereflisidir. Daha sonra
onlara en yakm olanlar gelir. ~i.iphesiz Araplar, Resuli.illah (s.a.v.) la
~ereflendiler. Onlann bir k1smt, <;:ok uzak atalarmda Resuli.illah'la bir-
le~irler. Biz ise birka<;: nesil otede Resuli.illah (s.a.v.) la birle~iriz. Resu-
li.illah ile olan nesebimiz neredeyse Hz. Adem' e yakm bir yerde birle~ir.
Bi.iti.in bunlara ragmen vallahi, k1yamet gi.ini.i Arap olmayanlar amelle-
riyle, biz de, hi<;:bir amel yapmadan gelsek, Muhammed (s.a.v.) yanmda
onlar bizden daha i.isti.in olurlar. Hi<;: kimse Peygamber'e olan yakmh-
gma bakmasm. Allah'm emrettigi ~ekilde <;:ah~sm. Eger bir kimseyi, yap-
tlgi i~ al<;:altlrsa, onu nesebi yi.ikseltemez.178

Hz. Omer'in, Mal Taksiminde Ebu Bekir'in Goru~iine Donii~ii :

Gafre'nin kOlesi Omer b. Abdullah' dan:

Hz. Omer, bir cuma gi.ini.i hutbeye 91kt1. Allah'a hamd ve sem1dan
sonra ~oyle dedi:
« - Omer oliirse, yerine filan1 se<;:eriz, ona biat ederiz. Ebu Bekr'
in halifeligi oldu bittiye getirildi.» Sozi.ini.iz kulag1ma geldi. Evet, ger-
<;:ekten Ebu Bekr'in se<;:ilmesi aniden oldu. Fakat nerde Ebu Bekr gibi
bir adam!.. Ebu Bekr'e itaat ettigimiz gibi ona da itaat edelim. Ebu
Bekr'in kendine mahsus bir gori.i~ii vard1. 0 da ganimetin e~it ~ekilde
dagitxlmasJYdi. Benim gori.i~i.ime gore de, bir k1smm1 digerlerine tercih
etmeliydim. Eger bu seneki ganimetlerin taksiminde sag olursam, Ebu
Bekr'in gori.i~i.ine donecegim. <;i.inki.i, onun gori.i~i.i benim gori.i~i.imden
daha hay1rhd1r.» dedi_l79

Hz. Omer'in Eshabm ileri Gelenlerine ikram1 :

Hasan-1 Basri' den:

Ganimet mallanm halka dag1thktan sonra •. Beyt'i.il-Ma.I'de bir mik·
tar daha mal kalm1~t1. Hz: Abbas, Hz. Omer'e ve orada bulunanlara:

178 ihn-i Sa'd: 3/212; Taheri: 5/23.

179 ibn-i Sa'd: 4/20.
 i~timai Yardtmla§ma- lnfak 811

«- Eger aramzda Musa'mn amcas1 olsayd1, ona ikram eder miy-

diniz? » dedi.
« - Evet.» dediler. 0 zaman Hz. Abbas: .
« - Oyleyse ben, sizin Peygamberinizin amcas1yrm ve o ikrama la-
yigim. » dedi.
Bunun iizerine Hz. Orner, oradakilerle konu~tu. Sonra Beyt'iil-Mal'
de artakalan mah ona verdiler.180
Hz. Ai~e (r.a.) den:
Orner b. Hattab'a bir sanchk getirdiler. <.;evresindekiler bu sand1ga
bak1p:
« - Bu kime ait?» diye sordular. Hz. Orner:
« - Bunu Hz. Ai~e'ye gondermeme miisaade eder misiniz? <.;i.inki.i,
Resuli.illah (s.a.v.) onu ~ok severdi.» dedi.
«- Peki, gonder.» dediler.
Sand1g1 Hz. Ai~e'ye gotiirdiiler. 0 da sand1g1 a~tl. Bu s1rada, bu
sand1gm Hz. Orner tarafmdan gonderildigini de soylediler. Bunu du-
yunca, Hz. Ai~e:
« - Resuli.illah'dan sonra Hz. Orner'e bir~ok fetihler mi.iyesser oldu.
Allah'rm, b<~;na gelecek seneki atiyyesini alma f1rsatm1 verme.» dedi.
(Kendisinin herkese tercih edilmesini istemiyordu.)181
Enes'den:
Hz. Ebu Bekir beni, zekat toplamak iizere vazifelendirmi~ti. Medine'
ye geldigimde, Ebu Bekir vefat etmi~ti. Halife Hz. Orner, bana:
.«- Ya Enes, bize hayvan getirdin mi?» diye sordu.
«- Evet, getirdim.»
«- Hayvanlan bize getir. Mal senin olsun.» dedi.
«- Fakat, benim hakkimdan ~ok fazla.» dedim.
-:< - Ne olursa olsun, o senindir.» dedi.
Mal, dortbin dirhemdi. Ben ise Medine'de en ~ok mah oland1m. 182

Allah Yolunda Sava~1rken Vara Alan Bir Adama

Hz. Omer'in Vard•m•:

Abdullah b. Ubeyd b. Urneyr' den:

Herkes, hisselerine di.i~err ganimet mallanm Hz. Omer'in oni.in-
den ahyordu. Bir ara Hz. Orner, ba~m1 kaldmp bakt1. Yiizande k1h<;:

tooibn-i Sa'd: 4/20.

tatEbii Ya'Hi; Mecme'uz-Zevaid: 6j6.
tw ibn-i Sa'd; Kenz: 3/148.
812 Milsliimanltk

yaras1 olan bir adam gordi.i. Yiizi.indeki yaranm sebebini sordu. 0 da, sa-
va!?ta ald1gmi soyledi. Bunun i.izerine Hz. Orner:
<<- Ona bin dirhem verin.» dedi. Bin dirhem verdiler. Adam bi'n
dirhemi, elinde bir miiddet evirip, <;evirdi. Hz. Omer tekrar:
« - Bin dirhem daha . verin.» dedi. Bin dirhem daha verdiler. Bu
hal, dort defa tekrarland1 ve her seferinde adama bin dirhem verildi.
Nihayet adam, kendisine verilen paranm <;oklugundan utand1 ve c;ak1p
gitti.
Hz. Omer, o adam1 sordu.
« - Kendisi~e verilen maim <;oklugundan utamp, 91kt1.» dediler. 0
zaman Hz. Orner:
« - Vallahi bekleseydi, kalan paramn hepsini verirdim. AHah yo-
iunda -sava~Irken yaralanml§ ve yiiziinde bu yaramn izi kal!:!lif -» dedi. 183

Ali b. Ebi Talib'in Devle't Mahm Halka Taksimi :

Ali (r.a.) den:

Hz. Ali, bir senede ii9 defa hazineden mal dagitt1. Daha sonra ona
· isfahan' dan mal geldi. Hz. Ali:
« - Dordiincii defa hissenize dii§eni almaya ko!jiunuz. Ben sizin ma-
hmzm bek<;isi degilim! » dedi. Urganlara varmcaya kadar ne varsa hep-
sini taksim etti.l84 ·

Hz. Orner ve Ali'nin Beyt'iii-Mal'de olan Bi.iti.in

Mah Dag1tmalar• :

Yahya b. Said babasmdan: Orner h. Hattab, Abdullah h. Erkam'a:

« - Beyt'iil-Mal' deki mallan, her ay bir defa, her cui:na bir defa
ve her gi.in bir defa olmak iizere miisli.imanlara dag1t.» dedi. Oradakiler-
den birisi:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, Beyt'iil-Mal'de bir miktar mal b1raksan
da, herhangi bir musibet veya masraf i<;in ay1rsan daha iyi degil mi?»
dedi. Hz. Orner, adama !jioyle cevap verdi:
. <<- Sana bunlan !jieytan soyletiyor. Fakat Allah, onlann <;aresini
ban:a ogretti ve !jierrinden korudu. Musibet ve belalara kar§I ben, Resu-
liillah'm yapt1g1 haz1rhg1 yaptlm. 'B u haz1rhk, Allah'a ve Resuli.ine itaat-
tir.»185

183 lblye: 3/335.

184 Kenz'ill-Ummal 2/320; Ebu Ubeyd.
1ss Beyhaki: 6/357.
 1r;;timai Yardtmla§ma -lnfak 813

ibn·i Omer'den:
Hz. Omer'e Irak'tan bir miktar mal geldi. Hz. Omer de onu daglt-
rp.aya ba~lad1. Bir adam gelerek:
<<- Ya Emir'el-Mi.i'minin, bu malm hepsini dag1tmay1p da, bir hs-
mim muhtemel bir harpte ordunun tec;hizi veya gelecek bir musibet i.;:in
ay1rsamz olmaz m1?» dedi. Hz. Omer de:
« - ~una bak, Allah camm almasm, sana bunu ~eytan soyletiyor:
Belalara kar~1 Allah bana, tedbiri ogretti. Vallahi, dag1tacag1m mal1,
dag1tmayarak yarm ic;in bugi.in Allah'a isyan etmem. Fakat, musibetler
ic;in ben, Resuli.illah'm yaptlgi haz1rhg1 yap1yorum.» dedL186
Seleme b. Said'den: Omer b. Hattab'a bir miktar mal geldi. Ah-
durrahman h. Avf gelerek: '
« - Ya Emir'el-Mi.i'minin, bu maim bir k1smm1 Beyt'i.il-Mal'de bi-
rak da, herhangi bir musibet veya ans1zm zuhur eden bir i~ ic;in kul-
lan.» dedi. Hz. Omer de:
« - i~te ~eytanm kan~t1g1 bir sciz! Allah bana, o musibetlerden ko-
runmayi ogretti. Gelecek senenin korkusuyia ben bu sene Allah'a kar-
~~ gelemem. Allah ~oyle buyuruyor: «Allah'a kar!}I vazifesine dikkat ede-
ne, Allah da onu (stkmhdan «;Ikaracak) bir kurtulu!} yolu verir, ona um-
madtg. yerden rm.k ihsan eder.»187 Hem senin bu soyledigini yaparsam,
benden sonra fitne <;Ikar.» dedL188
Hasan·I Basri'den: Orner h. Hattab, Ehu Musa el·E!J'ari'ye ~oyle yazd1:
«imdi, senin tasarrufunda olan, Beyt'iii-Mal'de hi«;bir dirhem kal-
madtg.m hilmek istiyo~m. Ne var, ne yok dag.tm ki, Allah, benim her
hak sahibine hakkmt verdighni bilsin.»189
Hasan-1 Basri'den: Hz. Orner, Huzeyfe'ye, halka Beyt'i.il-Mal'den ala-
caklanm vermesini bildiren bir mektup yazd1. Huzeyfe, Hz. Omer'e:
« - Soyledigini yaptlk. Beyt'i.il-Mal'de hayli .mal arttL» diye cevap
verdi.
Hz. Orner de cevaben ~oyle yazd1:
<<Kalan mal, Allah'm miisliimanlara verdigi ganimettir. Yoksa, ne
Omer'in, ne de onun akrabalannmdtr. Onu da dag.t.»190
Ali b. Ehi Talib' den:
Bir gi.in ona, ihnii'n-Nebbac geldi ve:
<<- Ya Emir'el-Mi.i'minin, Beyt'i.il-Mal, altm ve giimii!?le doldu.»
dedi.

t86 lblye: 1/45.

187 Talak: 2/3.
1as lbn-i Asaldr; Kenz'ill-Ummal 4/391.
139 tbn-i Sa'd: 3/218; Kenz'ill-Ummal 2/217.
190 lbn-i Sa'd: 3J215.

___.. --
,(;
.. I
814 M iislilmanltk

« - Allah, Allah demek oyle!..» dedi ve ibn·iin·Nebbik'a dayana-

rak kalkt1. Beyt'iil-Mal'e geldi, ve:
« - i~te bu miisliimanlann ganimetidir. Kim onu yerine vermezse
pi~man olur. Ya ibn'iin·Nebbac, bunu Kfrfe'dekilere dagitmahyim.» de-
di. Halka nida ettirdi ve Beyt'iil-Mal'deki paranm hepsini halka dag1tt1.
Dag1t1rken de:
« - Ey altmlar ve giimii~ler, gidin beiiden, ba~kasm1 aldatml •> di-
yordu. Hazinede ne bir dinar, ne de bir dirhem kahncaya kadar boyle
yaptl. Daha sonra oray1 temizlemelerini emretti ve orada iki rekat na-
maz kild1.
Miicemmi' et-Teyyimi'den:
Hz. Ali, k1yamet giinii kendisine ~ehadet eder iimidiyle, Beyt'iil-Mal'i
siipiiriiyor ve orada namaz kihyor, oray1 mescid gibi kullamyordu.
Muaz b. Ala'nm dedesi anlatiyor:
Ali b. Ebi Talib'in ~oyle dedigini h;dttim:
<<- Sizin ganimetinizden bana sadece ~u siirahi dii~tii. Ki, onu da
iran beylerinden biri hediye etmi~ti.» Daha sonra Hz. Ali, Beyt'iil-Mal'e
inerek, oradakilerin hepsini miisliiman halka dagitti. 0, mah taksim
ederken ~oyle diyordu:
« - Bir obek hurmaSI olup da, her giin ondan bir defa yiyip geri-
sini dag1tana ne mutlu!»
Antere elj·!)eybani' den:
Hz. Ali (r.a.) her sanatkardan ve yaptigi i~ten cizye ve harac;: ah r-
di. Oyle ki, igneciden igne, c;:uvald1z, ip ve urgan ahr; sonra onlan tak-
sim ederdi. Beyt'iil-Mal'deki hic;:bir ~eyi yarma ~Irakmaz, hemen da-
gitirdi. Ancak, c;:ok me~gul oldugu zamanlar, hemen dag1tamazd1. 0 za-
man ise:
« - Ey diinya, git benden ba~kasm1 aldat!» der ve:
« - Bu miisliimanlann ganimetidir. Kim onu yerine vermezse pi ~-
man olur! » diye devam ederdi.
Ebii Ubeyd'in Antere' den rivayetinde ~oyle deniyor: -
Bir giin Hz. Ali'nin yanma gittim. Kanber gelip:
«- Ya Emir'el-Mii'minin, sen gelen mah bekletmez, hemen dagi-
tlrsm. Halbuki senin ailenin de hakki var. Onun ic;:in ben sana pir mik-
tar mal gizledim.» dedi. Hz. Ali:
« - Nedir o gizlediklerin?» diye sorunca:
« - Haydi, gidip bakahm.» ~edi. 0 adam, Hz. All'yi, ic;:inde altm
yald1zh, altm ve giimii~ kaplarm bulundugu bir odaya go!lirdii. :az. Ali
bunlan goriince:
« - Yaz1k sana, benim evimi biiyiik bir ate~e mi sokmak istedin! »
dedi ve onlan olc;:erek, biitiin tan1dildarma e~it ~ekilde dag1tt1. Sonra da:
 irtimai Yardtmla§ma- infak 815

«- Bu miisliimanlann ganimetidir. Kim onu yerine vermezse, yap-

tlgma pi~man olur. Ey mal, beni aldatma, git ba~kasm1 aldat.» dedi.191

MiisiUmanlarm Ganimetlerde haklar1 oldugu Hususunda Hz. Omer'in

Goriil?ii :

Eslem'den: Hz. Omer'in etrafmdakilere ~oyle soyledigini i~ittim:

«- ~u malm ba~ma tophunn ve kime verilmesi gerektigini soy-
leyin.» Sonra Hz. Orner soziinii bir daha tekrarlad1, ve: «Ben Kur'an'
dan ~u ayetleri okudum: «Hak Teala'nm kasabalarda ikamet eden aha-
liden ahp Peygamberine verdigi mallar, Allah'a, Peygamberine, htstm·
lara, oksiizlere, yoksullara, yolda kalanlara aittir. Ta ki, bu mal, i~iniz·
den sadece zenginler arasmda elden ele dol~masm. Peygamber size ne
emretmi~se onu yapm. Sizi neden nehyederse ondan geri durun. Allah'a
kar~n vazifelerinize dikkat edin. <;iinkii Allah, kotiiliigii ~iddetle cezalan-
dtnr. (0 mallar) muhacirlerin fakirlerine mahsustur. Onlar, yurtlann-
dan siiriilmii~ler, mallanndan uzak dii~mii~ler. Ancak, Allah'm nzasmt
aramt~lar, Allah'm (dinine) ve Peygamberine yardtm etmi~lerdi. i~te ger-
.;ek dogrular bunlardtr.»192 Vallahi, bu mal sadece onlar i<;in de degiJ .
Bakm, Allah ne buyuruyor: «Bunlardan evvel (Medine'yi) yurt ve iman
evi edinen kimseler, kendi taraflanna hicret edenleri severler. Onlara
V(\rilen ~eylerden dolaYI kalplerinde ona kar~I ihtiya~ duymazlar. Kendi-
leri ihtiya~ i~inde olsalar bile, oz canlarma iistiin tutarlar. Her kim ken·
dini oz nefsinin cimriliginden kurtanrsa il?te murada erenler bunlar-
dtr.»193 Vallahi bu mal sadece bunlar i<;in de degil. Bakm ne buyurulu-
yor: «Bundan sonra gelenler de, (Uiu) Tannmtz, derler, bizi ve bizden
once iman eden karde~lerimizi yarhga, kalplerimizde iman edenlere kar-
~~ bir kin btrakma. (Uiu) Tannrmz, ~efkatli ve merhametli sensin.»194
Yemin olsun ki, bu maida, her miisliimamn hakki var. Aden'deki <;o-
bana varmcaya kadar herkese verecegim.» dedi.195
Malik b. Evs b. Hadesan'dan: Hz. Omer'e clair bir hadiseyi naklet-
tikten sonra,~oyle devam eder: Hz. Orner, daha sonra:
«- Zekat, yalmz fakirlere, yoksullara, zekah toplamaya memur
olanlara, kalpleri islama tsmdtnlmak istenenlere, azad edilecek kolelere,
bor~lulara, Allah yolunda (haYir i~leyenlere) ve yolda kalanlaradtr. AI-

191 HIIye: 1/81; EI-tstiab: 3/49; Kenz'ill-Ummal 5/57; Miintehab: 5157.

192 Ha~r: 7f8.
193 Ha~r: 9
194 Ha~r: 10
195 Beyhaki: 6/351.
816 MiislUmanhk

lah'm farzt bu. Hak Teala her ~eyi hakkiyle bilir, hikmetle ~evirir.» 196
ayetini okudu. Ve:
«- Toplanan ganimetler onlann hakkid1r.» dedi. Sonra:
«Eger Allah'a iman ettiniz ve hak ile batdm aytrt oldugu giin, ku·
lumuza indirdigimiz ayetlere inandllliZsa, biliniz ki, harpte ele ge~irdi­
giniz ganimetlerin be~te biri Allah'm, Peygamber'in, rustmlann, oksiizle-
rin, yoksullarm ve yolcunundur. Allah her ~eye hakktyle kadirdir.» 197
ayetini okudu. Ve:
« - Bu mal, onlann hakkid1r.» dedi. Sonra:

«Hak Teala'mn kasabalarda ikamet eden ahaliden ahp Peygamberi·

ne verdigi mallar, Allah'a, Peygamberine, htsrmlara, oksiizlere, yoksul-
lara, yolda kalanlara aittir. Ta ki bu mal, i~inizden zenginler arasmda
elden ele dola~masm. Peygamber size ne emrederse onu yapm. Sizi ne-
den nehyederse, ondan geri ·durun, Allah'a kar~t vazifelerinize dikkat
edin. Ciinkii ,Allah'm verecegi ceza ag.rd~r.» 198 ayetini okudu. Sonra:
«0 mallar, muhacirlerin fakirlerine mahsustur. Onlar, yurtlanndan
siiriilmii~ler, mallanndan uzak dii~mii~ler, ancak Allah'm nzasmt ara-
rm~lar, Allah'm (dinine) ve Peygamberine yardrm etmi~lerdi. i.~te ·ger~ek
dogrular bunlardtr.»199 ayetini okudu. Sonra:
«Bunlardan evvel (Medine'yi) yurt ve iman evi edinen kimseler, ken·
di taraflanna hicret edenleri severler. Onlara verilen ~eylerden dolayt
kalplerinde ona kar~t ihtiyac; duymazlar. Kendileri ihtiyac; ic;inde olsalar
bile, onlan oz canlanna iistiin tutarlar. Her kim oz nefsinin cimriligin·
.d en kurtulursa, i~te murada erenler bunlard1r.»200 ayetini okudu. Ve:
« - !~te bunlar, ensardtr.» dedi. Ve:
«Bunlardan sonra gelenler de (Uiu) TannmiZ, derler, bizi ve bizden
evvel iman eden karde~lerimizi yarhga! Kalplerimizde iman edenlere
kar~t bir kin b~rakma. (Ulu) Tannmtz, ~efkatli ve merhametli Sensin.»201
ayetini okudu. Ve ~oyle dedi:
« - Bu mal biitiin miisliimanlanndtr. Bunda, evinizdeki hizmet~i­
leriniz hari~, biitiin miisliimanlann hakki vard1r. Allah izin verir de ya-
~arsam, Himyer'deki 9obana· vanncaya kadar herkese hakktm verece-
gim. Onlar almlan terlemeden haklanm alacaklar.» 202

196 Tevbe: 60.

197 Enfal: 41.
198 Ha~r: 7.
199 Ha~r: 8.
200 Ha~r: 9.
201 Ha~r: 10.
2tr1 Beyhald: 6/352: Tefsir·i ibn-i Kesir: 4/340.
 iqtimai Y ardtmla§ma - infak 817

Talha b. Ubeydullah'm Mahm Yakmlarma Dagttmast:

Talha b. Yahya'mn ninesi Su'da'dan:

Bir giin Talha b. Ubeydullah'm yamna girdim. Halinde bir huzur-
suzluk sezdim:
«- Neyin var?» diye sordum. «Eger se~i iizecek bir~ey yapt1ysak,
soyle de gonliinii alahm.» dedim. .
«~ Hay1r, bir~eyim yok. Senne giizel bir e~sin. Yammda bir miktar
param var. Ne yapacagimi bilemiyorum. Onun ic;:in huzursuzum.» dedi.
« - Boyle ~eye iiziiliini.ir mii? Kavmini c;:ag1r ve aralannda taksim
et.» dedim. 0 da hemen, kOlesine:
« - Git, kavmimi c;:ag1r, gelsinler! » dedi. Sonra hazinedara:
« - Ne kadar var?» diye sordu. 0 da:
« - Dortyi.iz bin dirhem.» diye cevap verdi.203
Hasan-1 Basri rivayet ediyor: Talha, arazisinin bir kismim yediyiiz
bin dirheme satti. 0 para bir gece yamnda kald1. Paray1 dag1tamadan
oliiriim korkusuyla 0 gece hie; uyuyamadi. Giin l~Ir l~Imaz, hemen da-
gitti.204
Talha'mn karlSl Su'da'dan: Bir defasmda Talha yamma geldi. Onu
kederli gordiim. Ve:
« - Niye iizgiinsiin, yoksa camm s1kacak birl?ey mi oldu?» dedim.
« - Hay1r, beni iizecek birl?ey yapmadm. Sen ne kadar iyi bir e~­
sin! Yammda bir miktar mal var. Onu dagitamadim. Onun ic;:in camm
s1kihyor.» dedi.
« - Bundan kolay ne var, akrabalanna ve dostlanna haber gon-
der, gelsinler. Sen de aralannda paylal?tir.» dedim. Dedigim gibi yapt1.
Hazinedara:
« - Ne kadar para var?» dedim.
«--;- Dortyiizbin dirhem.» dedi. Talha'mn giinliik geliri bin dirhemdi.
Bu sebeple ona: Talha'tii'l·Feyyaz (Fakir Babas1) denirdi. 205

Zubeyr b. Avvam'm Malmi Dagttmast:

Said b. Abdiilaziz'den: Ziibeyr b. Avvam'm, kendisine harac;: (vergi)

odeyen bir kOlesi "vard1. Her ak~am onlarm getirdigi paray1 dag1t1r. Ya-
nmda hic;:bir ~ey kalmaymca, evine giderdi. .
Miigis b. Siimeyy'den: Ziibeyr'in, kendisine harac;: (vergi) odeyen bir

2o3 Taberani: Tergib: 2/176; Mecme'uz-Zevaid: 9j148; ibn-i Sa'd: 3/157. Hllye: 1/88.
204 ibn-i Sa'd: 3/157. · ' : ·"'''
2os Miistedrek: 3/378.
F: 52
818 MiisW.manltk

kolesi vard1. Ziibeyr, onlardan gelen paranm bir dirhemini bile evine
sokmaz, hepsini dagitird1.206

Ziibeyr b. Avvam'm Borcuna Sadakati ve Vasiyeti:

Abdullah b. Ziibeyr anlatlyor: Cemel vak'asmda babam Ziibeyr b. ·

Avvam, btmi <;ag1rd1. Yanma gittim. Bana:
« - Oglum, bugiin saVa!j>ta oldiiriilenler ya zalim veya inazlumdur.
Zannediyorum ki, ben de bugiin mazlum olarak oldiiriilecegim. f:akat
beni en <;ok dii!;>iindiiren borcumdur. Zannediyor musun ki, borcumuzu
odeyince mahm1z kalacak. Haydi oglum, git, mahmiZI sat da, borcumu
ode.» dedi ve malmm ii<;te birini vasiyet etti. Vasiyet ettigi ii<;te birin
ii<;te birini de benim <;ocuklanma (yani, torunlarma) ·b1rakt1.
« - U<;te birin ii<;te birini (yani, maim dokuzda birini) vasiyet edi-
yorum, Borcu odedikten sonra eger mahm1zdan bir!j>ey artarsa, artan
kismm ii<;te biri c;:ocuklanna kalsm.» dedi. -Hiljfun: Abdullah'm c;:ocuk-
lanndan bir k1smimn (Hubeyb ve Abbad'm) Ziibeyr ogullanndan baZI-
lanyla ya!j>It oldugunu, Abdullah'm o zaman dokuz oglu ve dokuz klZl
bulundugunu soyliiyor- Baham bana borcunu vasiyet ederken:
«- Oglum, eger borc;:lan oderken giic;: yetiremeyecegin bir ~eyle
kar!j>Ila!;>Irsan Mevlam'dan yard1m dile.» dedi. Ben, Mevla soziinden bir
!j>ey anlamadigim ic;:in, bahama:
« - Baba, senin Mevlan kimdir?» diye sordum.
« - Allah.» dedi.
Yemin ederim ki, borcunu odemede herhangi bir zorlukla kar~I1a;;­
tlgimda, «Ey Ziibeyr'in Mevlas1, onun borcunu odemeye yard1m et! » der-
dim. Babamm borcu odenirdi.
Baham Ziibeyr, Cemel vak'asmda ljehit edildi. Ne bir dinar, ne de
bir dirhem b1rakti. Sadece Gabe mevkiinde iki arazi, Medine' de onbir,
Basra'da iki, KUfe'de ve M1s1r'da hirer ev b1rakt1. Baham borca !;Ill ~e­
kilde giriyordu: Birisi bahama mal getirip emaneten b1rakmak istiyvr,
babam ise:
« - HaYJr, emanet kabul etmem, bor~ olarak btrak, c;:iinkii emane-
tin zayi olmasmdan korkanm.» diyordu. 0, ne idarecilige n:e de vergl
toplamaya memur edilmi!;>ti. Sadece, Peygamoer (s.a.v.), Ebu Bekr, Omer
ve Osman zamamnda sava!j>lara katilrni!jitl.
Babamm borcunu hesap ettim. tki milyon ikiyiizbin dirhemdi.
Ravi !;>5yle devam ediyor: Hakim b, Hizam, Abdullah b. Ziibeyr'le
kar!}Ila!}tl. Hakim b. mzam, Abdullah'a:

206 Hllye: 1f90; Beyhaki: 8/9; tsAbe: 1/546.

 iqtimai Yardtmla§ma -lnfak 819

«- Yegenim, karde~imin ne kadar borcu var?» diye sordu. Ab-

dullah:
«- (Dogruyu soylemeyerek) yiizbin dirhem.» dedi. Hakim:
« - <;okmu~. Zanmmca, mallanmz, borcunuzu kar~Ilamaz.»
Abdullah:
« - Peki, ya iki milyon iki yiizbin olursa, ne dersin?» Hakim:
« - Buna hiy giiy yetiremezsiniz. Eger zor durumda kahrsamz, ben-
den yardrm istersiniz.» dedi.
Ziibeyr, Gabe'deki arazisini yiizyetmi~ bin dirheme satm almi~tl.
Abdullah b. Ziibeyr, onu bir milyon, alt1yiiz bin dirheme satt1. Sonra da:
« - Kimin Ziibeyr'de alacag1 varsa, Gabe'ye gelsin!» diye ilan etti.
Abdullah b. Cafer geldi. Ziibeyr'den dortyiiz bin dirnem alacag1 var-
di. Abdullah'a:
« - Dilerseniz, ben alacagundan feragat ediyorum.» dedi: Abdullah
b. Ziibeyr:
« - Haytr, olmaz!» diye cevap verdi.
« - Oyleyse benim alacagun1 oteki bor~lar bittikten sonraya btra-
kmiz.» dedi.
« - Hay1r, yine olmaz. »
« - 0 halde, bu araziden alacaguna kar~1hk bir yer aymmz.» diye
teklif edince, Abdullah: .
« - Peki, ~uradan ~uraya kadar olan ktsim senin olsun.» dedi.
Abdullah b. Ziibeyr, arazinin bir hsmm1 satlp, babasmm borcunu
odemi~; geriye dort bu~uk parsel kalml~tl.
Daha sonra Muaviye'nin yanma gitti. Amr b. Osman, Miinzir b. Zii-
beyr, ibn-ii Zem'a da oradayd1. Muaviye, Abdullah'a:
« - Gabe'yi ka~a sat1yorsun?» diye sordu.
« - Parsell yiiz bin dirheme.» dedi.
<<- Kay parsel kald1?»
« - Dort bu~uk parsel.» 0 esnada Miinzlr b. Ziibeyr:
« - Parselin birisini ben al1yorum.» dedi. Amr b. Osman da:
« - Bir parsel de ben ahyorum.» dedi. ibn-ii Zem'a:
« - Bir parsel de ben alworum.» dedi. Daha sonra Muaviye:
« - Ne kadar kald1?» diye sordu.
« - Bir buyuk parsel.» dedi.
« - Yiizelli bine, onu da ben ahyorum.» dedi.
Abdullah b. Cafer de kendi bissesini alt1yiiz bin dirheme Muaviye'
ye sattl.
Abdullah b. Ziibeyr, bor~lan odeme i~ini bitirince, Ziibeyr ogullan:
« - Art1k bizim mirasimiZI da da~t.» dediler. 0 ise:

- ,-· I .
820 Muslilmanhk

Hay1r, ~imdi da~tamam, dort sene hac mevsiminde: Kimin Zii-

«-
beyr' de alacag1 varsa gelsin verelim, diye ilan etmedikc;e sizin rniras1-
mz1 taksim etmern.» dedi.
Her sene hac mevsiminde bu ~ekilde ilan etrneye devam etti. Dort
sene gec;tikten sonra, miras1 dag1tt1.
Ziibeyr'in dort kans1 vard1.
Kanlannm herbirinin hissesine, bir milyon ikiyiiz birr dirhem dii~­
tii. Malmm yekunu ise elli milyon ikiyiiz hindi.
ihn-i Kesir, varisler arasmda taksim edilen rniktann otuzsekiz mil-
yon, dortyiiz bin dirhem oldugunu, vasiyet edilen iic;te birin ondokuz
milyon ikiyiiz birr oldugunu naklediyor. Yekful, elliyedi milyon, alt1yiiz
bin oluyor. Daha once <;Ikanlan bon; ise, iki rnilyon ikiyiiz bindir. Bu-
na gore, Ziiheyr'in b1raktig1 bore;, vasiyet ettigi ve rnirasa aynlanlarm
yekunu ellidokuz milyon, sekizyiiz bin dirhern olur.207

Abdurrahman b. Avf'm Mahm Dag1tmas1:

Ummii Bekr hinti Misver'den: Ahdurrahman h. Avf, arazilerinden

birini k1rk bin dinara satt1. Bu paray1 da, Ziihre ogullarma, fakir rniis-
liimanlara, muhacirlere, Peygamber (s.a.v.) in hammlanna dag1tt1. Bir
miktar da benimle Hz. Ai~e'ye gonderdi. Hz. Ai~e:
« - Bu mah kim gonderdi?» diye sordu.
<<- Ahdurrahman h. Avf.» dedim. Ve hadiseyi anlattlm. Bunun iize-
rine, Hz. Ai~e:
<<- Resuliillah (s.a.v.): Benden sonra, size, ancak sabredenler ~ef­
katle muarnele edecekler, buyurmu~tu. Allah, ibn-i Avf'a cennet pmar-
lanndan ihsanlarda bulunsun.» dedi. 208

Ebu Ubeyde b. Cerrah, Muaz b. Cebel ve Huzeyfe'nin Mallarm1

Dag1tmalan :

Malik'iid-Dar'dan: Orner b. Hattab dortyiiz dinar ald1. Bir keseye

koyup kolesine verdi, ve:
<<- Bunu Ehf:t Uheyde'ye gotiir ve orada biraz bekle de ne yapi-
yor, bak.» dedi.
Kole, para dolu keseyi, Ebf:t Ubeyde h. el-Cerrah'a gotiirdii. Ve ~oyle
dedi:

'1fJ7 Buhari.
2m Miistedrek: 3/310; Hilye; 1/19B; ibn·i Sa'd: 3/94.
 j~timai Yardtmla~ma -lnfak 821_

«- Mii'minlerin emiri, bununla ihtiyacm1 kan;nlamam soyledi.» de~

di. Ebu uheyde:
« - Allah ondan raz1 olsun.» diye mu,kabele etti. Daha sonra cari-
yeyi ~ag1rarak, ona:
• « - Haydi, ~u yedi dinan filana, ~u be~ dinan falana, ~u be~i de
filan ~ahsa gotiir.» dedi. Ve biitiin paralan boylece dag1tt1.
Hz. Orner'in kolesi, olanlan gordiikten sonra, geriye dondii ve Hz.
Orner'i bir kese dinar da Muaz'a haz1rlarken gordii. Hadiseyi anlatti.
Hz.Omer:
« - Al ~u keseyi de, Muaz b. Cebel'e gotiir. Orada biraz bekle, ne
yapt1gm1 gor.» dedi. Hizrnetc;:i, ikinci keseyi de Muaz b. Cebel'e gotiirdii
ve ~oyle dedi:
« - Mii'minlerin emiri, bu keseyi sana, ihtiya~lanm gormen ic:;:in
gonderdi.»
Muaz b. Cebel:
« - Allah ondan raz1 olsun.» diye mukabele etti ve cariyesini c:;:a-
gmirak:
« - ~unu, filanlara, ~unu falanlara gotiir.» dedi. Ve gelen paray1
boylece dag1tt1. 0 s1rada Muaz'm kans1, paray1 gordii ve:
« - Biz de muhtaciZ, bize de aYJr.» dedi. Kesede sadece iki dinar
kalmi~ti. Muaz:
« - Bunlan da sen al.» diyerek kansma verdi.
Hz. Orner'in hizmetc;:isi, biitiin bunl~ gordiikten sonra, geriye don' ·
dii ve olup biteni Hz. Orner'e anlatti. Hz. Omer buna sevindi.
« - Onlar birbirlerinin karde~idirler.» dedi.209
Zeyd b. Eslem'in babas1 anlatiyor: Bir giin Orner b. Hattab, etra-
fmdakilere:
« - Herkes bir temennide bulunsun!» dedi. t<;:Ierinden biri:
« - Ben, bu ev dolusu giimii~iim olmasm1 ve bunu Allah yolunda
infak etmeyi isterim.» dedi. ·
Hz. Orner yine:'
« - Bir ~eyler temenni edin!» dedi. Bir ba~kas1:
« - Bu ev dolusu altmrm olmasm1 ve onu Allah yolunda infak et-
meyi isterim.» dedi. Hz. Orner soziinii yine tekrarlaymca, bir digeri:
« - Bu ev dolusu miicevherim olsa da, Allah yoluna infak etsem.»
dedi. Hz. Orner yine:
« - Ne isterseniz soyleyin! » dedi. Onlar:

w Taberfull: EI-Kebir; Tergib: 2j177; Mecme'uz-Zevaid: 3/125; El-isabe: 3/484;

Hdye: 1/237; ibn~i Sa'd: 3/300.

- ·- _.,..
.. ,f:
82.! Musliimanltk

«-Bundan sonra, daha soyleyecek bir~eyimiz kalmadi.» dediler.

Hz. Orner de:
<<- Bense, bu ev dolusu, Ebii Ubeyde b. el-Cerrah, Muaz b. Cebel
ve Huzeyfet'iil-Yeman gibi adamlar olmasm1 ve Allah yolunda onlan va-
zifelendirmeyi isterdim.» dedi.
Daha sonra Huzeyfe'ye de bir miktar para gonderdi ve kolesine:
<<- Bak bakahm ne yapacak?» dedi. Kole, paray1 Huzeyfe'ye gotii-
riince, o .hemen gonderileni dag1tt1. Hz. Orner bu defa da Muaz b. Ce-
bel'e gonderdi. 0 da gelen paray1 dag1tt1. Ebu Ubeyde b. el-Cerrah'a gon-
derd~. 0 da dag1tmca, Hz. Orner:
« - Ben ·zaten size soylemi~tim.» dedi.210

Abdullah b. Omer'in Maim1 Dag1tmas1 :

Meymiin b. Mihran' dan: Abdullah b. Orner bir mecliste otururken

ona yirmiiki bin dinar geldi. Bunu dag1tmadan o meclisten kalkmad1.
Nafi'den: Muaviye, Abdullah b. Orner'e, yiiz bin dinar gonderdi. Ara-
dan bir sene bile ge<;:meden elinde hi<;:bir ~ey kalmad1. (hepsini dag1tt1.) 211
Eyyiib b. Vail er-Rasibi'den: Medine'y~ geldim. ibn-i Omer'in kom-
~usu olan bir adam bana: ibn-i Orner'e, Muaviye tarafmdan dort bin
dirhem, ba~ka biri tarafmdan dort bin dirhem, bir ba~kasmdan da iki
bin dirhem ve kadife kuma~lar getirildigini haber verdi. Ben <;:ar~1da
iken, bir adam geldi. Hayvamna, veresiye yem almak istiyordu. Ben,
kendisine, bir<;:ok para gelen adamm bu ~ah1s oldugunu anlad1m ve hiz-
met<;:isinin yanma giderek:
«- Sana bir ~ey soracag1m. Fakat dogru soyle, Ebii Abdurrahman'a,
dort bin dirhem Muaviye' den, dort bin dirhem bir ba~kasmdan, iki bin
dirhem ve kadifeler de ba~ka birinden gelmedi mi?» dedim.
«- Evet, geldi. » dedi.
«- Fakat ben onu, <;:ar~Ida, hayvanma veresiye bir dirhemlik yzm
almak isterken'gordiim.» dedim.
« - Ak~am olmadan o paralan dag1tt1. Kadife kuma~lara gelincc,
onlan da s1rtma yiikleyerek gotiiriip muhta<;: olanlara verdi.» dedi. 0
zaman, ben:
« - Ey tiiccarlar, ibn-i Orner'e daha diin, tastamam on bin dirhem
geldigi halde bugiin, hayvanma borca bir dirhemlik yem almak istiyor.
Siz bu kadar diinyaya sanhp da ne yapacaksm1z?» diye bag1rd1m.

210 Buhari: Tarih'us-Sagir: 29.

2n HIIye: 1/296.
 lqtimai Yardtmla?ma -lnfak 823

Nafi'den: ibn; Omer'e yirmi ki.isur bin dirhem. para geldi. Onlan
dag1tmadan meclisten kalkmad1. Elindeki tiikeninceye kadar dag1tt1. Da-
ha sonra gelenlere de, once da~tt1klarmdan bor9 alarak verdi.
Meymun diyor ki: Ona cimri diyorlar. Yeri. gelince, asia cimrilik
etmezdi.212

E''as b. Kays'm Mah'm DFtgltmas• :

Ebu ishak'dan: Kinde'li bir adamdan alacag1m vard1. Ben, ~afak

vakti alacagimi istemeye gidiyordum. Bir defasmda, oradayken, E~as b.
Kays'm mesci'dinde saba.h ezam okundu. Cemaatle namaz1 kild1m. Imam
namaz1 kild1rdiktan sonra, herkesin online bir elbise, ayakkab1 ve be~
yliz dirhem koymaya ba~lad1. Ben:
« - Ben burah degilim, bu dane?» dedim. Onlar:
« - E~'as b. Kays! Mekke'den geldi, o dagitiyor.» dediler. 213

Hz. Ai,e'nin Para Dag1tmas1:

Ummli Diirre' den: Hz. Ai~e'ye yliz bin dirhem getirdiler. 0 da hep-
sini dag1tt1. 0 glin oru9luydu. Ben:
« _:_ Kendine bir dirhem ay1rsaydm da iftar etmek i9ip et alsaydm.»
de dim.
' « - Hatirlatsaydm, aJlnrdim.» dedi.214

Ommi.i'I·Mi.i'minin Sevde Binti Zem'a'nm Para Dag1tmas1 :

Muhammed b. Sirin'den: Hz. Orner, Sevde (r.a.) ye bir torba dolusu

giimii$ para gonderdi. Sevde:
«- 'B u nedir?» diye sorunca:
« - Giimii$ para.» dediler.
« - Hurma gibi bir torba dolusu!» dedi ve hepsini dag1tt1. 215

Ommi.i'I·Mi.i'minin Zeyneb Binti Cah!?m Para Dag1tmas1 :

!Berre binti Rafi'den: Beyt'iil-Mal'den dagitllmak i.izere maa~lar 91-

kmca, Hz. Orner, Zeyneb binti Cah~'a da hakkm1 gonderdi. Kendisine
di.i$en hisse Zeyneb'e getirilince:

212 tbn-i Sa'd: 4f109.

213 Taberani; Mecme'uz-Zevrud: 9/ 415.
214 tbn-i Sa'd; isabe: 4/461.
21s ibn-i Sa'd; isabe: 4/339.
824 Musliimanltk

« - Allah Omer'i affetsin, karde~lerim bunu ben den daha iyi ta k-

sim ederlerdi. » dedi.
<<- Bunu dag1tman ic;in gondermedi. Hepsi senin.» dediler.
«- Allah Allah! Demek oyle? .. » dedi ve bir ortii ahp:
« - Paralan ~unun iizerine dokiin, iizerini kapatm.» dedi. Daha son-
ra bana donerek:
« - Elini sok. Bir avuc; al ve filaruara gotiir. Sonra yine bir avw;
al, falanlara gotiir.» diye akrabalariDI ve yetimleri saydi. Nihayet or-
tiiniin altmda c;ok az bir miktar para kald1. Berre, ona:
« - Allah iyiligini versin, ya tlmm'el-Mii'minin, bunda bizim de
hakkrmiZ var.» dedi. Zeyneb de:
« - Ortiiniin altmdaki de sizin olsun.» dedi. Bakttk, ortiiniin altmda
seksenbe~ dirhem kalmi~tt. Daha sonra Zeyneb, ellerini semaya kaldi-
rarak:
« - Allah'1m, bu seneden sonra, Omer'in gonderecegi parayt almay1
nasip etme.» diye dua etti. Ve ertesi seneki parayt alamadan vefat etti.216
Muhammed b. Ka'b'dan: Zeyneb binti Ca~'m hissesi oniki bin
dirhemdi. Zeyneb bu hakkrm sadece bir defa ald1. Ve:
« - Allah'1m, bir daha bu parayt almayt nasip etme. (;iinkii, bu in-
sam azd1nr.» dedi. Sonra bu parayt akrabalar ve muhtac;lar arasmda
da~ttt. Bu hadise Hz. Omer'e soylenince:
« - Bu kadmdari sadece haytr beklenir.» dedi. Sonra da selam gon-
derdi, ve:
« - Paray1 dagittlgmi duydum. Bin dirhem daha gonderiyorum. Bu-
nu dag1tma, kendine aytr. >>dedi. Fakat Zeyneb bunlan da dag1tt1. 217

216 tbn-1 Sa'd: 3/216.

217 lbn·l Sa'd; El-lsabe: 4/314.
 UoGAN <;OCUKLARA MAA~ BAGLANMASI

ibn-i Orner'den: Bir grup tiiccar, Medine'ye geldiler ve namazgahta

konakladilar. Hz. Orner, Abdurrahman b. Avf'a: ·
« - Geceleyin, herhangi bir hirsizhk tehlikesine kar~I bu tiia:arlan
beraberce bekleyelim mi?» dedi. Abdurrahman b. Avf kabul etti. Bek-
lemeye ba~ladilar. Bir yandan da namaz kihyorlardi. Bir ara Hz. Orner,
bir ~ocuk aglamas1 duydu. Sesin geldigi tarafa dogru gitti. c;ocugu go-
riince, annesine:
« - Allah'tan kork ve ~ocuguna kar~I iyi davran!» dedi v~ yerine
dondii. c;ocuk yine aglamaya ba~laymca, tekrar gitti ve aym ~ekilde soy-
leyip yerine dondii. Sabaha kar~I ~ocuk tekrar aglamaya ba~laymca Hz.
Orner yine gitti ve annesine:
« - Yaz1k sana, sen ne kotii bir anneymi~sin! Ni~in ~ocugunu, ak-
~amdan beri aglatJyorsun?» diye ~Iki~tl. Kadm:
« - Ey Allah'm kulu, bu ~ocuk bu gece beni usand1rd1. Siitten kes-
mek istiyorum, bir tiirlii olmuyor.» dedi. Hz. Orner:
<<- Ni9in?» diye sordu. Kadm:
<<- c;iinkii, Hz. Orner, slitten kesildikten sonra ~ocuklara maa~ bag-
hyor da ondan.» dedi. Hz. Orner:
<<- Bu 9ocuk ka~ ya~mda?» diye sordu. Kadm:
«- ~u kadar ayhk.» diye cevap verdi. 0 zaman Hz. Orner:
« - Hele dur, hemen slitten kesme.» dedi ve sabah namazm1 kil-
dmnaya ba~lad1. Hz.-Orner aglad1gmdan, cemaat, Orner'in k1raatini dog-
ru dliriist anlayam1yordu. Selam verince:
<<- Yaz1k Orner'e, ~imdiye kadar nice mlislliman evladmm Olmesi-
ne sebep oldu.» dedi. Bir mlinadi 9ag1rarak ~u ilam yapt1rd1:
« - Ey ahali, ~ocuklanmz1 slitten kesmekte acele etmeyiniz. Her
dogan ~ocuga maa~ baghyoruz.» Sonra da memleketin her tarafma ~u
haberi gonderdi: «Her dogan 9ocuga maa~ baghyoruz!..,>218

21s ibn-1 Sa'd: 3j217; ibn-i Asiikir; Kenz: 2/317.

 Hz. OMER'iN DEVLET MALINA GOSTERDiG.f, iTiNA

Orner (r.a.) den: Ben Allah'm mahm (Beyt'iil-Mal'deki miisliimanla-

nn mahm), yetimlerin mah gibi dii~iiniir, eger muhta~ degilsem, ana
hi~ dokunmam, muhta~ isem me~ru surette ahr, harcanm.» dedi.
Ba~ka bir rivayette ~oyle deniyor. Hz. Orner: ·
« - Ben, Allah'm mahm, yetimlerin mah ile bir tutanm. Allah ~oy­
le buyurmu~tur: « ... oksiizlerin rnallanm ne israf ederek, ne de biiyiidiik-
Ieri vakit geri abrlar, diyerek yerneyin. Zengin olan, oksiiz mahmn zer-
resine bile dokunmayarak istigna gostersin. Fakir olan me~ru surette
yesin ... >>219
Urve'den gelen rivayette Orner b. Hattab ~oyle demi~tir:
«- Beyt'iil-Mal'den, ancak kendi mahmdan yedigim kadar yiyebi-
lirim. Bu devlet mahd1r, diye israfa gitmem.»220
irnran'dan: Orner b. Hattab, bir ~eye muhta~ olunca, Beyt'iil-Mal'
in memuruna gelir ve ondan bore; ahrd1. <;ok kere de ald1gmi odeyemez,
Beyt'iil-Mal'deki memur gelir alacagm1 ister. Hz. Orner de tamd1klanna
ko~ar, para bulup borcunu oderdi.221
ihrahirn'den: Orner b. Hattab, halife iken bile ticaret yapard1. $am'a
gitmek iizere bir kervan haz1rlad1. Abdurrahrnan b. Avf'a adam gonderip,
dort bin dirhem bore; istedi. Abdurrahrnan da:
«- Ona soyle, Beyt'iil-Mal'den aJsm, sonra odesin! » dedi. Adam
geri doniip de Hz. Orner'e soyleyince, bu ona c;ok ag1r geldi. Daha sonra
Hz. Orner onunla kar~1la~mca:
«- Beyt'iil-Mal'den alsm diye sen mi soyledin? Alsam da, borcumu
odemeden olsem siz: Onu Emir'iil-Mii'minin alm1~t1. Bortunu bagi~la­
ym, dersiniz. K1yamet giinii cezasm1 ben ~ekerim. Hay1r, Beyt'iil-Mal'
den almam. Ben senin gibi haris ve cimri bir adamdan almak istedim.
Ben oliince, gelir, mahmdan ahr.» dedi. 222

219 NiSa: 6; ibn-i Sa'd: 3/198.

220 Kenz'lil-Ummal; 4/418.
221 ibn-l Sa'd: 3j 198.
m ibn-i Sa'd: 3/ 199; Mlintehab: 4/ 418.
 l~timai Yardtmla§ma -!nfak 827.

ibn-i Bera b. Marun' dan: Bir giin Hz. Orner evinden pktl ve min-
berin yanma geldi. Rahats1zd1. Kendisine bal tavsiye edildi. Beyt'iil-Mal'
de de bir kap dolusu hal vard1. Hz. Orner: ·
« - Siz miisaade ederseniz ahnm. Yoksa, o bana haramdu·.» dedi.
Miisaade ettiler.223
Hasan-1 lJasri'den: Hz. Orner'e bir miktar mal getirdiler ve klZl Haf-
sa'ya teslim ettiler. Hafsa, babasma gelerek: .
<<- Ya Emir'el-Mii'minin, bu maida akrabalannm da hakki vard1r.
<;iinkii Allah, akrabalara vermeyi emrediyor.» dedi. Hz. Orner:
« - Benim iyi kalpli kiZim. Akrabalanmm hakki benim kendi ma-
hmdadir. Bu ise miisliimanlarm mahd1r. Akrabalanm, babam aldatma-
smlar.» dedi. Hafsa da eteklerini siiriiyerek gitti.224
Eslem'den: Abdullah b. Erkarn'm, Hz. Omer'e geldigini gordiim.
~oyle diyordu:
« - Ya Emir'iil-Mii'minin, evimizde Celula elbiselerinden bir elbise
ve giimii~ kaplar var. Bo~ kald1gm bir giin gel de ne yapmam1z gerek-
tigini soyle.» Hz. Orner ise: .
« - Bo~ kaldigimi goriirsen beni c;:ag1r.» dedi. Bir giin Abdullah
gelerek:
<(- Bugiin seni bo~ goriiyorum.» dedi. Hz. Orner:
<<- Evet, bugiin i~im yok. ~uraya bir yayg1 yay.» de.di. Ve evdeki
maim iizerine dokiilmesini emretti. Daha sonra ortiiniin yamna gelip
durdu, ve:
« - Allah'1m, sen kitabmda bu mah zikredip ~oyle buyurdun: «Ka·
dmlara, ogullara, kantar kantar altm ve gfuriii!]e, ni!]anh atlar ve deve-
lere, ekinlere kar~t a!Jin sevgi beslernek insanlara giizel gosterilrni~tir.
Bunlar, diinya hayatmm nimetleridir, oysa gidilecek yerin giizeli Ailah
katmdad1r.»225 Ve yine: <<Bu, kaybettiginize iiziilrnerneniz ve Allah'm size
verdigi nimetlerle !JirnarmamaniZ i~indir. Allah kendini begenip, ogiinen
hi~ kirnseyi sevrnez.» 226 buyurdun. Biz, ancak, bize giizel gosterdigin ~ey­
lerle sevinebiliriz. Allah'1m, bu mah, yerine infak etmeyi miiyesser kil,
onun ~errinden Sana sigminm.» dedi. 0 esnada, Abdurrahrnan b. Be-
hiyye admdaki oglunu getirdiler. 0:
« - Babacigim, bana bir yiiziik ver.» diye yalvarmaya ba~lad1. 0
zaman Hz. Omer:

m ibn-i Asakir; Miintehab'ul-Kenz: 4/ 418.

224 Miisned-i Ahmed ibni Hanbel: Ziihd bab1; Miinteha~'iii-Kenz: 4/412.
225 Al-i tmrfm: 14.
226 Hadid: 23.
828 MiislUmanltk

«-Haydi, annenin yanma git de, <;orbam i<;irsin.» dedi. Vallahi

csocuga, o maldan bir ~ey vermedi. 227
isrnail b. Muhammed h. Sa'd h. Ehi Vakkas'dan: Hz. Orner'e Bah-
reyn'den misk ve amber gelmi~ti. Hz. Orner:
« - Allah i<;in giizel tartan bir kadm olsa da ~u misk-ii amberi miis-
Iiimanlara taksim etsem.» dedi. KarlSl Atike binti Zeyd b. Amr b. Niifeyl:
« - Ben giizel tartanm, haydi bana ver de, ol<;eyim.» dedi. Hz. Orner:
« - Hay1r, sana vermem.» dedi. Kans1: .
« - Nis;in?» diye sorunca: .
« - Ols;erken ahp da ~oyle yapmandan -parmaklanm yanaklarma
siirdii- ve boynuna siirmenden, _dolayisiyle de digerlerine iistiinliik
taslamandan korkanm.» dedi. 228
Hasan-1 IBasri'den: Omer h. Hattab, zay1f ve c1hz bir k1z gordii ve:
« - Kim bu kiz?» diye sordu. Oglu Abdullah:
« - K1zlanndan biri.» dedi. Hz. Omer:
« - Hangi kizimmi~?» diye sorunca:
« - Benim kizrm'.» dedi.
« - Ne onun hali oyle?» diye sordu.
« - Senin i~in. Onlara bir ~ey vermiyorsun.» dedi. Hz. Orner:
« - Ben ha, oyleyse sakm sen <;ocugunu ihmal etme, onun nafaka-
sim kisma ,oglum; onlar i<;in harcarken cimrilik etme.» dedi. 229

Hz. Omer'le As1m b. Orner Arasmdaki Hadise :

As1rn b. Orner'den: Hz. Omer beni evlendirdiginde bir ay, bana

Beyt'iil-Mal'den yard1m etti. Daha sonra Hz. Omer, Yerfe'i gonderip beni
<;ag1rd1. Yamna vard1m. Bana: .
«-:- Vallahi, ~u Beyt'iil-Mal'deki mal halife olmadan once, bana da
helal degildi. Ancak, diger miisliimanlar gibi yamma bir ~ey dii~erse
ahrd1m. Ama, halife olduktan sonra, bu maldan gerektigi kadar (maa-
~ml kastediyor) kullanmamda mahzur yoktur. Bu mal bende emanettir.
Sana bir ay, Beyt'iil-Mal'den verdim, artik daha fazla veremem. Fakat
sana yard1m ederim. Gabe'deki hurmahg1mm meyvelerini topla ve sat.
Sonra, kendi kavminin tiiccarlanndan birini bul. Bu parayla, onun
yamnda ticaret yap. Bunun kazancmdan hem kendinin, hem de ailenin
ihtiya<;lanm gor.» dedi.230
Malik h. Evs b. Hadesan'dan: Rum krahndan Omer b. Hattab'a bir

7Il Miintehab'iii-Kenz: 4/412; tbn-i Ebi !;ieybe;

228 Miisned-i Ahmed lbni Hanbel: Ziihd bab1; Miintehab'iii-Kenz: 4/413.
'm lbn-i Sa'd; tbn-i Asakir; Miintehab: 4 J418.
230 tbn-i Sa'd; Ebu Ubeyd; Miintehab: 4/418.
 lr;;timai Yardtmla§ma -lnfak 829

posta geldi. Orner b. Hattab'm kans1 bir dinar bor9 ahp, onunla bir
miktar koku ald1. Ve bir kavanoza koyup, gelen postayla Rum krahmn
kansma gonderdi. Rum krahnm kans1, hediyeyi almca kavanozu bo-
~altlp i9ine miicevher doldurdu ve postac1ya:
« - Bunu Orner b. Hattab'm kansma gotiir.» dedi.
Hz. Omer'in hamm1 gelen miicevherleri bir yayg1 iizerine dokti.i.
Bu esnada i9eriye Hz. Orner girdi. Miicevherleri goriince:
« - Bunlar da ne?» diye sordu. Hamm1 olup bitenleri anlatmca,
Hz. Orner derhal miicevherleri satti. Kansma bir dinar verip geri ka-
lam Beyt'iil-Mal'e koydu. 231
ibn·i Omer'den: Birka9 deve satm ald1m. Yayhm i9in onlan koru-
luga gotiirdiim. !yice beslenince onlan ~ehre, 9ar~1ya getirdim. Hz. Orner
pa,;zara geldiginde, besili develeri goriince:
« - Bunlar kimin?» diye sormu~. Kendisine:
«- Abdullah b. Omer'in.» demi~ler. Bunun iizerine kendi kendine :
« - Demek Abdullah b. Omer'in! ~u mii'minlerin emirinin ogluna
da bak. » demeye ba~lam1~. 0 s1rada ben ko~arak geldim ve:
«- Ya Emir'el-Mii'minin, ne var, ne oldu?» diye sordum.
«- Nedir bu develer?» dedi. Ben de:
<<- Onlan satm ald1m ve herkesin yaptlgi gibi, yayilmalan i9in ko-
ruluga gotiirdiim.» dedim. 0 zaman babam, oradakilere:
«- Haydi mii'minlerin emirinin oglunun develerini otlatm ve on-
Ian sulaym.» dedi. Bana da:
«- Ya Abdullah, develere verdigin ana paray1 al, gerisini Beyt'i.il-
Mal'e b1rak.» dedi.23 2 '
Muhammed b. Sirin'den: Orner b. Hattab'm bir hisimi gelip, Beyt'iil-
Mal'den .bir ~eyler vermesini istedi. Hz. Orner onu azarlad1 ve:
«- Allah'm huzuruna, hain bir devlet ba~kam olarak 91kmam1 m1
istiyorsun?» dedi. Daha sonra ise kendi oz malmdan ona on-bin dirhem
verdi. 233

231 Miintehab'ill·Kenz: 4/422 (Hz. Orner, burada kendisinin devlet ba~kam olmas1
dolay1siyle, kansma hediye gonderildigini, bu sebeple gonderilen hediyenin ha-
zineye ait olacagm1 anlatmak istiyor. Ashnda Hz. Peygamber, kar;nhkh hediye
ahp vermeye biitiin miisliimanlan te~vik etmi~tir. Stradan bir vatanda~a gelen
hediyeye dokunulmaz. Ama mevkii icabt bir ~ahsa gonderilen hediye, o mevkiin
bulundugu miiesseseye aittir. 1~te Hz. Orner bunu anlatmak istiyor.
232 Miintehab'ill-Kenz: 4/419; Burada da Hz. Orner korulukta otlayan develerin,
halifenin ogluna ait olmasmm halk tarafmdan bilinmesi sebetbiyle, bu develere
iltimas edilebilecegini hesaba katarak, oglunun sermayesini iade ederek, deve-
leri hazine maHan arasma kattyor. Boylece ~iipheli bir meselede, emin yolu se-
c;;erek, mesuliyet altma girmekten kurtuluyor.
zn ibn-i Sa'd: 3/219; Kenz'ul-Ummiil: 2/317.
 Hz. ALi'NiN AMME MALINA GOSTERDiGi iTiNA :

Antere'den: Hz. Ali, Havemak234 da iken yanma gittim. Dzerinde

- eski bir elbise vard1. Ve soguktan titriyordu.
« - Ya Emir'el-Mi.i'minin, Beyt'i.il-Mal'den senin ve ailenin de his-
sesi var. Halbuki sen soguktan titriyorsun.» dedim.
Vallahi, sizin hakkimzdan hi~bir ~ey almadim, bu da evimden
«-
-veya Medine'den- gelen kuma~tlr.» dedi. 235

234 Kiife'de bir mevki.

23s Bidaye: 8/3; Hllye: 1/82.
 RESULULLAH VE ESHABININ KENDiLERlNE TEKLiF
EDiLEN SERVETi MUSRiKLERDEN GELEN HEDiYELERi
KABUL ETMEMELERi :

Hz. 'Peygamber (s.a.v.) in. Kendisine Teklif Edilen Serveti

Kabul Etmemesi :

ibn-i Abbas'dan: Allah Teala, Peygamber (s.a.v.) ine, Cebrail ile be-
raber bir melek gonderdi. Melek, Resuliillah (s.a.v.) a:
« - Allah seni kul olarak peygamber olmakla, kral olarak peygam-
ber olmak arasmda serbest b1rakh. Han:gisi olmak istersin?» diye sordu.
Resuliillah (s.a.v.), sanki isti~are edecekmi~ gibi Cibril'e dondi.i . Cib-
ril de ona, miitevazi olmasm1 soyledi. Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - Bir kul olarak peygamber olmay1 istiyorum.» dedi. 236
Bundan sonra Resuliillah (s.a.v.), Rabbine· kavu~uncaya kadar, hit;:
geriye kay kllarak (kibirlenme alametlerinden oldugu ic;in) yemek ye-
medi.
Yine ibn·i Abbas'dan: Giinlerden: bir giin, Resuli:illah (s.a.v.), Safa'
da iken yamna Cibril geldi. R.esuliillah (s.a.v.), Cibril'e:
« - Ya Cibril, seninle dini gonderen Allah'a yemin olsun ki, Mu-
hammed'in evinde ne azicik un, ne de c;orba var.» dedi. Resuliillah (s.a.v.)
daha soziinii bitirmemi~ti ki, semadan gelen: biiyiik bir giiriiltii duydu.
Korktu ve Cibril'e:
« - Allah klyametin kopmasrm m1 emretti yoksa?» diye sordu.
Cibril:
« - Hay1r, boyle bir ~ey yok. Sadece Allah, 1srafil'e emretti. 0 da
senin soziinii duyunca yanma indi.» dedi.
1srafil, ~esuliillah (s.a.v.) m yanma gelerek:
« - Allah, soyledigin ~eyi bildiginden beni, yeryiizii hazinelerinin
anahtarlanyle sana gonderdi. Ve bana, eger dilersen, Tihame dagm1
altm, giimii~, yakut ve ziimriit yapmam1 emretti. Sen kral olarak m1

236 Buhari: Tarih; Nesai; Bidaye: 6/48.

832 Muslilmanltk

peygamber olmak istersin? Yoksa, bir kul olarak mt .peygamber olmak

istersin?» dedi.
0 s1rada Cibril, Resuliillah (s.a.v.) a tevazu gostermesini i~aret elti.
Resuliillah da:
« - Bir kul olarak peygamber olmak isterim.» dedi. Ve bunu ti<;
defa tekrarlad1. 237
Ebi tlmame'den rivayet edildigine gore, Peygamber (s.a.v.) ~oyle bu-
yurmu~tur: Rabbim, bana, Mekke ovasm1 altm yapmay1 teklif etti. Ben
ise: «Hayir Ya Rabbi, bunu istemem. Ben, bir giin tok, bir giin ac; kal-
mak isterim -Ravi bunu veya buna benzer bir sozii lie; defa tekrarla-
d1gm1 rivayet ediyor- A<; kald1~mda sana yalvanr, seni ananm. Doy-
dugumda ise sana ~iikreder ve hamdederim.» dedim. 238
Hz. Ali (r.a.) den rivayet edilen bir hadiste, Resuli.illah (s.a.v.) ~oy­
le buyurmu~tur: «Bana bir melek geldi ve:
« - Ya Muhammed, Rabbin sana selam ediyor ve: Dilersen, senin
ic;in Mekke ovasm1 altm yapaYJm?» buyuruyor.» dedi. Hz. Ali devamla
diyor ki: Resuliillah (s.a.v.) ba~m1 gage dogru kald1rarak:
,,_ Hay1r, Ya Rabbi, istemem. Bir giin doyay1m ki, Sana hamde-
deyim, bir giin de ac; kalay1m ki Senin lutuf ve keremini isteyeyim.»
dedi. 239
Hz. Peygamberin, Bir Mii~rikin Fidyesini Kabul Etmemesi :
ibn-i Abbas (r.a.) dan: Mii~riklerden Nevfel b. Abdullah b. Mugire
Hendek sava~mda oldi.iri.ilmi.i~tii. Mi.i~rikler, Resuliillah (s.a.v.) a, «Bize
onun cesedini ver de fidye olarak oniki bin dirhem verelim.» diye ha-
ber gonderdiler. Resuliillah (s.a.v.) ise:
<<- Onun ne cesedinde, ne de fidyesinde haytr vard1r.» diye cevap
verdi.
Ahmed ibn-i Hanbel'in rivayetinde ise ~oyle naklediliyor: Mi.i~rikle­
rin bu istegi iizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - Bu le~i onlara verin. <;iinkii bu le~ de pistir, onun fidyesi de
pistir.» buyurmu~tur.
ibn-i hi ~eybe'nin ikrime'den rivayet ettigi bir hadiste, ikrime
~oyle diyor: Nevfel, Hendek sava~mda atmdan dii~iip Oldiiri.ildi.i. Ebu
Siifyan, Peygamber (s.a.v.) e, fidye olarak yiiz deve gonderdi. Resuli.il-
lah (s.a.v.) bunu kabul etmedi ve:
«- Alm bunu, c;iinkii oliisii de pistir, fidyesi de.» buyurdu. 240

237 Taberam; Tergib: 5/157; Mecme'uz-Zevaid: 10j315.

238 Tirmizi; Tergib: 5/150.
239 Askeri; Kenz: 4/39.
2<10 Beyhaki; Bidaye: 4j107; Kenz: 5/281.
 !qtimai Yardzmla~ma- !nfak 833

Hz. Peygamber'in Bir Mi.i~rik'in Hediyesini Kabul Etmemesi :

Urve anlatlyor: Hakim b. Hizam, Yemen'den donerken, H1myer me-

liklerinden Zi Yezen'in bir elbisesini satm almi1jti. Onu Medine'ye ge-
tirdi ve Resultillah (s.a.v.) a hediye etmek istedi. Resultillah (s.a.v.) ka-
bul etmedi ve: ·
«- Biz, mti1jriklerin hediyesini kabul etmeyizl..» ·buyurdu. Bunun
tizerine Hakim, Yemen'den ald1g1 bu elbiseyi satti. Resultillah (s.a.v.) onu
satm almam1 emretti. Ben de satm ald1m ve Resuliillah'a verdim. Re-
sultillah (s.a.v.), onu giydi ve Mescid'e gitti. Hakim diyor ki:
« - Elbise, Resultillah'a o kadar yaki1jmi1jt1 ki, boylesini hi<; gorme-
mh;;tim. Resuliillah (s.a.v.), aym ondordti gibiydi. Resuliillah (s.a.v.) 1 bu
. k1yafetle goriince, ~oyle demekten kendimi alamad1m: « Yiiziiniin giizelligi
ve vticudunun miitenasipligi bir 1jaheser olarak ortada dururken, kim-
senin soyleyecek bir sozti olamaz. 0 kadar 1jereflidir ki, onun 1jerefi ta-
1j1p, etrafma hayat veren kaynaklar gibi, nesilleri 1jereflendirir.» Bunu
duyunca Resltillah (s.a.v.) giildu. 241
Bir ba1jka rivayette Hakim b. Hizam 1joyle diyor: Cahiliyye devrin-
de, insanlar arasmda en <;ok Muhammed (s.a.v.) i severdim. Peygamber
olup da Medine'ye hicr~t ettikten sonra, bir hac mevsiminde gezerken
Zi Yezen'in elli dirheme satllan bir elbisesini gordtim. Resultillah (s.a.v.) a
hediye etmek i<;:in bu elbiseyi satm ald1m ve Medine'ye, Resultillah (s.a.v.)
a getirdim. Resultillah, kabul etmedi: «Biz mii1jriklerden hi<; bir hedi-
ye kabul etmeyiz. Fakat istersen, paras1yle ahnz.» buyurdu. Onu . Re-
sultillah (s.a.v.) a verdim. Giyip mescide geldiler. Minberde, Resultillah
(s.a.v.) 1 bu elbise ile gortince, kendisine <;ok yak11jtlgm1 farkettim. Oyle
ki, o zamana kadar boyle giizel oldugunu gormemi1jtim. Resultillah (s.a.v.)
o elbiseyi Usame b. Zeyd'e verdi. Hakim aym elbiseyi Usame'nin tizerinde
goriince:
« - Ya Usame, sen Zi Yezen'in elbisesini mi giyiyorsun?» diye sor-
du. Usame:
«- Evet. <;iinkii ben, Zi Yezen'den, babam, onun babasmdan, an-
nero de onun annesinden daha hay1rhyu:.» diye cevap verdi.
Hakim diyor ki: Daha sonra, Mekke'ye dondtim ve Usame'nin so-
ziinii naklederek Mekkelileri hayrete dti1jtirdtim.242
Abdullah b. Biireyde'den: Amir b. Tufeyl el·Amiri'nin amcas1 bana

241 Kenz: 3/177; Taberani; Mecme'uz-Zevaid; 8/278.

242 Miistedrek: 3/484.
• 834 Milsliimanhk

~unlan anlatti: Arnir b. Tufeyl, .Resuliillah (s.a.v.) a bir at hediye etti

ve ana ~u haberi gonderdi: «Gogsiimde bir ~aban 91kt1. Bunun i9in bir
ila9 gander.»
Resuliillah (s.a.v.), at! kabul etmedi. <;iinkii daha a heniiz miisliiman
almami~tl. Ve ana bir kap hal gonderdi. «Bununla tedavi al.» dedi. 243
Ka'b b. Malik' den gel en rivayette ~oyle d~niyar:
Miilaib'iil-Esinne, Resuliillah (s.a.v.) a bir hediye getirirdi. Hz. Pey-
gamber (s.a.v.) de ana islam1 anlatip, miisliiman almasm1 istedi. Fakat
a kabul etmedi. Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.): .
«- Ben bir mii~rigin hediyesini kabul etmem. » buyurdu.244
iyaz b. H1rnar el-Miica~i'den: iyaz b. H:Imar, Resuliillah (s.a.v.) a bir
hediye -bir deve- getirdi. Resuliillah (s.a.v.), ana:
« - Miisliiman aldun mu?» diye sardu.
« - Hayir.» cevabm1 almca:
« - Mii~?rikten gelen hediyeyi almaktan nehyalundum.» buyurdu. 245

EbO Bekr es-S1ddik'in Kendi ~ahs1 ic;:in Amme Mahm Harcamaktan

Cekinmesi, Ald1g1 Maa!;lar1 iadesi :

Hasan-1 Basri'den: Ehu Bekr, halife alduktan sanra bir hutbe irad
etti. Hutbesinde, Allah' a hamd-ii senaden sanra, ~oyle dedi:
« - insanlarm en akilhs1, en 9ak takva sahibi aland1r.»
Hz. Ebu Bekr, halife alu~?unun ertesi giinii pazara gitti. Hz. Orner
anunla kar~?Ila~mca:
« - Nereye gidiyarsun?» diye sardu.
«- Pazara.» diye cevap verdi. 0 zaman Hz. Orner:
« - Art1k halife aldun, ticaretle ugra!;iamazsm.» dedi. Ebu Bekr ise:
« - Allah Allah, bu vazife, beni ailemin ge9imini temin etmekten
de mi ahkayuyar?» diye kar!;iihk verince, Hz. Orner:
« - Sana maa!;i baglanz.» dedi. Ehu Bekr:
« - Ne diyarsun Orne~! Beyt'iil-Mal'den harcadigimi, kar~Ilayama­
maktan karkanm.» dedi.
Ravi diyar ki: Hz. Ebu Bekr ikf kiisur senede, B~yt'iil-Mal'den se-
kiz bin dirhem harcad1. Olecegi zaman:
« - Ben, Omer'e, Beyt'iil-Mal'den harcadigimi kar~?Ilayamamaktan
karkanm, demi!;itim. Bana zarla kabul ettirmi!;iti. Ben oldiigiimde, ma-
hmdan sekiz bin dirhem alm ve Beyt'iil-Mal'e kayun.» dedi.

243 lbn-1 Asakir.

244 lbn-i Asakir; Kenz'ul-Ummai 3/177.
245 Ebft Davud; Tirmizi; Kenz'ul-Ummal; 3j177.
 lqtimcii Yardtmla§ma -lnfak 835

Ebu Bekr vefat ettikten sonra bu para, Hz. Orner'e getirilince, o:

Allah Ebu Bekr'e rahmet eylesin. Beyt'iil-Mal'den almam geri
«-
iade etmekle, kendinden sonrakilere biiyiik bir zorluk ~1kard1.» dedi. 246
Ebu Bekr b. Hafs b. Orner'den: Ebu Bekr, son anlanm ya~arken,
Hz. Ai~e geldi ve ~u beyti okudu: « Yemin ederim ki, bir giin oliim gelip
de insanm gogsii daraldtgmda, artlk ona hi<;: bir servet fayda vermez.»
Hz. Ebu Bekr, bunu duyunca, ofkeli bir ~ekilde ona baktl, ve:
«-Haytr ya Umme'l-Mii'minin, boyle degil, ~u ~ekilde ... » dedi ve
~u ayeti okudu: «Allah'm emriyle oliirniin baygmh~ gelince ona: i~te
senin ka~t1~ ~ey budur. (denir).» 247 Sonra ~oyle devam etti: Ben sana
bir bah<;:e vermi~tim. Fakat gonliim razt olmuyor. Onu da, mirasm i<;:ine
kat.» dedi. Hz. Ai~e:
«- Peki.» dedi ve o bah<;:eyi geri verdi. 0 zaman Ebu Bekr:
«- Biz halife se<;:ildigimizden beri, onlann hi<;:bir hakkm1 yeme-
dik. Karmmtza koydugumuz onlarm yediklerinin en a~agtsi, strtmnza
giydiklerimiz onlarm giydikleri elbiselerin en kabas1. Miisltimanlarm ma-
lmdan iizerimizde olanlann hepsi ~u Habe~li kale ile, ~u su ta~tyan de-
ve ve eski elbise. Oldiigiimde onlan Orner'e gander ve beni onlardan
kurtar.» dedi.
Hz. Ai~e, babasmm vasiyetini yerine getirdi. Hz. Ebu lJJekr'in ollim
haberi ve Ai~e'nin gonderdikleri gelince, Hz. Omer'in gozlerinden ya~
bo~andt:

Allah Ebu Bekr'e rahmet etsin. Kendisinden sonrakilere zorlu

«-
i~lerbtraktt.» diye birka<;: defa tekrarlad1. Sonra, koleye, Ebu Bekr'den
gelenleri kaldtrmasmi emretti. Abdurrahrnan b. Avf:
«- Ebu Bekr'in ailesinden, Habe~li bir koleyi, su ta~tyan deveyi
ve be~ dirhem degerindeki kuma~1 da m1 ahyorsun?» diye <;:tki~mca, Hz.
Orner:
«- Ne yapmam1 istiyorsun?» dedi.
« - Onlan ailesine ver.» dedi. 0 zaman Hz. Orner:
« - Haytr, Muhammed'i Hak Din'le gonderen Allah'a yemin olsun
ki, halifeligim miiddetince, bu, asia olamaz, Olecegi s1rada Ebu Bekr'
in verdiklerini ben ~imdi ailesine geri verecegim ha! Bunu yapmak~ansa
olmeyi tercih ederim.» dedi.248

246 Beyhald: 6/353.

w KM: 19.
248 lbn-i Sa'd: 3/139.
836 Muslilmanltk

Orner b. Hattab'm Hediye Etmeyi!;i ve Devlet Mahm

Korumas1:

Ata b. Yesar'dan: Resuliillah (s.a.v.), Omer b. Hattab'a bir hediye

gonderdi. Fakat Omer b. Hattab kabul etmedi. Resuliillah (s.a.v.), ona :
«- Ni9in kabul etmedin?» diye sordugunda:
«- Ya Resulallah, sen bize, en hayi.rhm1zm kimseden bir ~ey alma-
yan ki~i oldugunu soylemedin mi?» dedi. 0 zaman Resuliillah (s.a.v.):
« - Ben onu birinden bir ~ey istemek hususunda soyledim. Fakat
istemeksizin gelen 1iiey, Allah'm sana verdigi bir rlZlktlr.» buyurdu. Bu-
nun iizerine Hz. Omer:
«- Kudret ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a yemin ederim ki, kim-
seden bir ~ey istemeyecegim. istemeden, geleni de geri <;evirmeyece-
gim.» ddi. 249
ihn·i Omer'den: Ebf:t Musa'I·E!?'ari, Hz. Orner'in karlSl Atike binti
Zeyd b. Arnr b. Nufeyl'e, zanmmca, bir zira' bir kan~ biiyiikliigiinde bir
yayg1 hediye etti. Hz. Omer i9eriye girdiginde bu yayg1y1 gordii ve:
« - Nereden geldi bu?» diye sordu. Kans1 da: .
«- Ebu Musa'l-E!?'ari bana hediye etti.» dedi. Hz. Orner yayg1y1
ahp, kansmm ba~ma oylesine vurdu ki, sa9 orgiileri bozuldu. Sonra da :
« - Ebu Musa'l·E!?'ari'yi hemen bana getirin!» diye emir verdi. Yor-
gun bir halde yamna getirdiler.
«- Ya Emir'el-Mii'minin, benim haklnmda acele karar verme, be-
ni yanh~ anlama. » diyordu . Hz. Omer:
«- Hangi sebeple benim hamm1ma hediye veriyorsun? » dedi ve he-
diye edilerr yaygiYI alarak ba!jnna vurdu ve:
« - AI bunu, ihtiyacimiz yok! » dedi.250
Leys b. Sa'd'dan: Mukavkis, Amr b. As'dan, Mukattam dag1 etegini
kendisine yetmi~ bin dinara satmasm1 istedi. Amr b. As, Mukavkis'in
buray1 satm almak isteyi~ine hayret etti ve:
« - Mii'minlerin emirine yazayim,» dedi ve halife Hz. Omer'e bu
meseleyi yazd1. Hz. Orner de cevaben:
«- Ekilmeyen, suyu olmayan ve kendisinden faydalamlmayan bir
yere niye yetmi~ bin dinar ver iyor, sor bakahm? » diye yazd1.
Arnr b. As, Mukavkis'e bunu sordugunda, ~u cevab1 ald1:
«- Biz, Kitab-1 Mukaddes'ten, orada cennet aga<;lanmn bulundu-
gunu ogrendik. Onun i<;in almak istiyorum.» dedi. Arnr b. As, burru Hz.
Omer'e nakledince, Hz. Omer:

249 Beyhaki; Tergib: 2/118. '

250 lbn-i Sa'd; Mlintehab'iil-Kenz: 4/ 383.
 l~timai Yardtmla~ma -lnfak 837

« - Biz cennet aga<;:lannm ancak mi.i'minlerin hakki olduguna ina-

myoruz. Oray1 mi.isli.imanlar i<;:in mezarhk yap ve oradan hi<;:bir ~ey sat-
rna.» diye cevap verdi.251

K1thk Senesinde, Ebu Ubeyde b. Cerrah'm Devlet Hizmeti

Kar!;1hgmda Ocret Almak istememesi:

Eslem'den: Kurakhk senesinde, Arap_memleketleri k1thga ugraymca

Hz. Omer, Amr b. As' a bir mektup yazd1 ... Ebu Ubeyde b. Cerrah'1 <;:a-
girdi ve bu i~ i<;:in gonderdi. Doni.i~i.inde ona i.icret olarak bin dinar yol-
ladi. Ebu Ubeyde:
« - Ya Omer h. Hattab, ben bunu senin i<;:in degil, Allah nzas1 i<;:in
yaptim. Bunun i<;:in de i.icret alamam.» dedi. Hz. Orner:
« - Resuli.illah (s.a.v.) bizi boyle bir vazife ile gonderdiginde i.icre-
timizi yollar, biz almak istemezdik. 0 zaman Resuli.illah (s.a.v.) bizi al-
maya zorlard1. Be mi.ibarek adam, bunu all Din ve di.inya i~lerinde har-
carsm.» dedi. Ehu Ubeyde de kabul etti.252

Said b. Amir'in Memuriyet Kar!;1hgmda Ocret Kabul Etmemesi :

Abdullah h. Ziyad'dan: Orner h. Hattab, Said h. Amir'e bin dinar

verdi. 0 ise:
« - Benim ihtiyac1m yok. Bunu, benden daha <;:ok ihtiyac1 olana
ver.» dedi. Hz. Orner:
« - Acele etme. Sana bu hususta Resuli.illah'm bir sozi.ini.i naklcde-
yim. Sonra dilersen al, dilersen alma. Resuli.illah (s.a.v.) bana bir ~ey
verdi. Ben de senin gibi almak istemedim. 0 zaman Resuli.illah (s.a.v.):
« - Kime, istemeksizin, arzu etmeksizin bir ~ey verilirse, o Allah'
m nzkid1r, onu alsm, geri <;:evirmesin.» buyurdu.» dedi.
Said:
« - Sen ger<;:ekten bunu Resuli.illah'tan duydun mu?» diye sorunca
Hz. Omer:
« - Evet.» dedi. Bunun iizerine Said verileni kabul etti.253
Zeyd b. Eslem'den: Hz. Omer, Said h. Amir b. H1zyem'e:
« - Ni<;:in ~am ahalisi seni <;:ok seviyor?» diye sordugunda, o:
« - Onlan gozetiyor ve yardimci oluyorum da on dan.» diye cevap

251 Kenz'ul-Ummal: 3/152.

252 Beyhald; 6/354; Miintehab'iil-Kenz: 4/396.
253 Ibn-i Asakir; Kenz: 3/325. ·
838 Milsliimanhk

verdi. Bunun iizerine Hz. Omer, ona bin dirhem verdi. Said bunu kabul
etmedi. Ve:
« - Benim kolelerim ve atlanm var, halim vaktim iyi. Hem ben,
miisliimanlara yard1m etmek ic;:in bu i~i iizerime ald1m.» dedi. Hz. Omer:
«- Hay1r, boyle yapma, Resuliillah (s.a.v.) bana, sana verdigimden
daha az bir miktar para verdi. Ben de senin gibi almak istemedim. 0
zaman Resuliillah (s.a.v.): «Allah sana istemedigin, gonliiniin c;:ekmedigi
bir mali verdiginde onu al. <;iinkii o, Allah'm. sana verdigi bir nz1ktlr.»
buyurdu.»
Bir ba~ka rivayette Eslem ~oyle diyor: ~am ahalisinden biri, her-
kes tarafmdan seviliyordu. Hz. Orner ona:
«- ~amhlar seni nic;:in seviyor?» diye sordu. 0 da:
«- Ontarla beraber sava~1yor ve onlara yard1mci oluyorum da on-
dan.» dedi. Bunun iizerine Hz. Omer ona on bin dirhem verdi. Ve:
«- AI, sava~lannda harcarsm.» dedi. 0 ise:
«- Benim ihtiyacim yok.» dedi. -Yukandaki hadiste nakledildigi
gibi, Hz. Omer, ResUliillah'm soziinii nakleder.-254

Abdullah b. Sa'di'nin Devlet Hizmetini Ocretsiz Gormek istemesi :

Abdullah b. Sa'di, Hz. Omer'e geldi. Hz. Orner, ona:

«- Senin, halkm i~lerini gordiigiinii, onlara yard1m ettigini duyu-
yorum. Halbuki iicret verdigimde kabul etmiyorsun?» dedi. 0 da:
«- Evet, oyle.» dedi.
« - Nic;:in boyle yap1yorsun?» diye sordu. .
«- Benim atlanm da var. KOlelerim de. Halim vaktim yerinde. Bu-
nun ic;:in, yapt1g1m i~in Allah yolunda sadaka olmasm1 istiyorum.» dedi.
« - Boyle yapma, ben de vaktiyle senin yaptlgm gibi yaptlm. Pey-
gamber (s.a.v.) bana iicret veriyor, ben de: Benden, daha fakire ver,
diyordum. Resuliillah tekrar veriyordu. Ben yine: Benden daha fakire
ver.» diyordum. Peygamber (s.a.v.) bunu al, ya kendi malma kat veya
sadaka ver. 1stemedigin ve gonliin c;:ekmedigi halde sana bir mal gelirse,
onu al. Degilse alma.» buyurmu~tu.»
ibn-i Cerir'den gelen rivayette ~oyle naklediliyor: Hz. Orner beni
zekat toplamakla gorevlendirdi. Vazifeyi bitirip de zekat mallanm ken-
disine teslim ettigimde, bana iicret verdi. Ben:
«- 'Ben, Allah nzas1 ic;:in c;:ah~t1m. Ecrim de Allah'a aittir.» dedim.
Bana:
«- Verdigimi al, Resuliillah (s.a.v.) zamanmda ben de zekat top-

254 Miistedrek: 3/286; Kenz: 3 j325.

 l~timai Yardtmla~ma - lnfak 839

lamaya memurdum. Bana i.icret verdi. Ben de senin dedigin gibi soyle-
dim. 0 zaman Resultillah (s.a.v.):
« - Sen istemeksizin, bir ~ey verdigimde onu al ve tasadduk et.»
buyurdu.255

Hakim b. Hizamm Kendisine Verilen Mah Kabul Etmemesi :

Said b . Mi.iseyyib'den:Huneyn sava~mda, Resuli.illah (s.a.v.), Hakim

h. Hizam'a bir miktar para verdi. Hakim bunu az1msaymca, biraz da-
ha verdi. Hakim h. Hizam:
« - Ya Resulallah (s.a.v.), ilk verdigin mi daha hay1rhd1r, yoksa
sonra verdigin mi?» diye sordu. Resuli.illah (s.a.v.):
« - ilk verdigim.» buyurdu ve devam etti: « Ya Hakim b. Hizam,
bu mal sevimli ve tathd1r. Kim onu goni.il zenginligiyle ahr ve gi.izelce
kullamrsa, bereketi artar, kim de gonli.i ~ekerek ahr ve koti.i yollarda
harcarsa, bereketi olmaz ve yiyip de doymayan a~ gozli.i gibi olur. Ve-
ren el, alan elden i.istiindi.ir.» ·
« - Senin tarafmdan verilse de boyle mi, ya Resulallah (s.a.v.) ?»
de dim.
« - Evet, benden de olsa.» buyurdu.
« - Seni Hak Dinle gonderen Allah'a and olsun ki, artlk bundan
sonra kimseden bir ~ey istemem.» dedim.
Ravi diyor ki: Hakim b. Hizam, oli.inceye kadar ne bir i.icret ald1
ne de hediye. Orner b. Hattab ~oyle diyordu:
« - Allah'1m, Seni ~ahit tutanm ki, Hakim b. Hizam'a bu maldan
hissesini vermek istiyorum. Fakat kabul etmiyor.»
Hakim b. Hizam ise:
«~ Yemin ederim ki, ben, senden ve ba~kasmdan hi~bir ~ey is-
temem.» diyordu. 256
Hakim b. Hizam anlatlyor: Resuli.illah (s.a.v.) dan bir ~ey istedim,
verdi. Tekrar istedim, yine verdi. U~i.inci.i defa istedim. Yine verdi ve:
« - Ya Hakim, bu mal sevimli ve tathd1r. -Ravi yukandaki hadisi
zikreder ve ~oyle devam eder-: Ehi't Bekr, kendisine hediye vermek
i~in Hakim'i ~agmyor. Fakat o, hi~bir ~ey kabul etmiyordu. Hz. Orner
halife olunca o da bir~eyler vermek istedi. Hakim yine almad1. Hz. Orner
de ~oyle dedi:
« - Ey mi.isli.imanlar, ~ahit olun. Ganimet mallarmdan Hakim'e, his-
sesirii vermek istiyorum, fakat o, kabul etmiyor.»

255 Miisned-i Ahmed ibni Hanbel; Kenz: 3/325.

256 Kenz: 3/322.
840 MuslUmanltk

Peygamber (s.a.v.) den sanra, Hakim, oliinceye kadar kimseden bir

~ey istemedi.257
Urve'nin rivayetinde ~unlar anlatihya:r: Hakim b. Hizam, Ebu Bekr'
den hic;:bir ~ey kabul etmedi. 0 vefat edip de Orner halife aldugunda
da andan da bir ~ey almad1. Ne Osman'dan, ne de Muaviye'den aldt.
Oliinceye kadar kimseden bir ~ey almad1. 258

Amir b. Rebia'nin Kendisine Verilen Arazi Par.;asm1

Kabul Etmemesi : ·

Amir b. Rebia'dan: Amir b. Rebia'ya bir Arap gelip misafir aldu.

Amir ana c;:ak iyi muamele etti. Onun ic;:in Resuliillah'dan bir $ey istedi.
Bu adam, Amir'e gelip:
«- Resuliillah'dan bana, Araplar arasmda e~i bulunmaz degerde bir
vadi vetmesini istedim. Sana da andan bir parc;:a vermek istiyarum. Sen
ve senden sanra gelenler bu araziden istifade edersiniz.» dedi. Amir:
« - Senin verecegin araziye ihtiyac1m yak. Bugiin bizi diinyadan
uzakla~t1ran ·bir sure indi: «insanlann hesap verme (am) yakl~hgt hal-
de, onlar hala, gaflet i~nde haktan yiiz ~eviriyorlar.» dedi. 259

Ebu Zer'ii-Gdari'nin Kendisine Verilen Mah

Kabul Etmemesi :

Ebu Zer'in yegeni Abdullah b. Sam.it'ten:

Amcam Ebu Zer ile beraber Osman (r.a.) m huzuruna <;1kt1m. Amcam
Osman'a: ..-
« - Rebeze260 de aturmama izin ver.» dedi. Hz. Osman da:
« - Peki, arada ikame et. Sana zekat ic;:in taplanan hayvanlardan
birkac;: tane verelim. Sabah gider, ak~am gelirler. Sen de istifade eder-
sin.» dedi. Ari:lcam:
« - Buna ihtiyacnmz yak. Bana develerim yeter.» dedi ve kalkt1.
Sonra da:
«- Siz diinyaya ait i~lerinizle ugra~m. Bizi de Rabbimiz ve dini-
mizle ba~ba~a hirakmiZ.» dedi. Onlar, Abdurrahman b. Avf'm mahm tak-
sim ediyorlard1. Ka'b da aradayd1. Hz. Osman, Ka'b'a:
« - Bu kadar c;:ok servet biriktiren bir adam hakkmdaki fikrin ne-

251 Buhari; Muslim; Te~"b: 2/101;

258 Miistedrek: 3/483.
~ Enbiya: 1; Hilye; 1/179.
260 Medine'ye 3 mil rnesafede bir koy.
 ir;timai Yardtmla:;ma -lnfak 8..Jl

dir?» diye sordu. Abdurrahman b. Avf, malmdarr bir klsmm1 tasadduk

ediyor ve hay1r i~lere harciyordu. Ka'b cevaben:
« - Onun hakkmda hay1rl1S1 olsun derim.» diye kar~1hk verdi. Bu
soze Ebft Zer c;ok k1zd1. Asas1m kaldmp Ka'b'a vurdu, ve:
« - Ey Yahudi oglu, sana ne oluyor? K1yamet gi.iniinde, bu mal sa-
hibinin kalbini akreplerin delmesi, onun servet biriktirmesinden daha
hay1rhd1r.» dedi.261
Ebft ~u'be rivayet ediyor: Ebft Zer'e l?ir adam geldi ve bir~eyler
vermek istedi. Ebft Zer:
« - Bizim siitiinii sagd1g1miz kec;ilerimiz, nakliyatta kullandigimiz
merkeplerimiz, hizmetimizi goren cariyelerimiz, elbisemizin di~mda ku-
ma~Imiz var. Fazla olarak bir~ey ahp da ondan hesaba c;ekilmek iste-
mem.» dedi. 262
Ebft Bekir b. Miinkedir' den: $am emiri Hubeyd b. Mesleme, Ebu
Zer'e iic;yiiz dinar gondermi~ ve:
« - Bununla ihtiyacm1 kar~Ila.» demi~ti. Ebft Zer:
« - Bu paray1 geriye gotiiriin. Diinya mahm bizden daha c;ok se-
ven birini bulamadi mi? Golgesinden de istifade ettigimiz bir bahc;emiz,
kirda otlayan bir siirii koyunumuz, kendi arzusuyla bize hizmet eden
azath cariyemiz var. Daha fazlasmdan korkanm.» diye cevap verdi. 263
Muhammed b. Sirin'den: Haris -ki $am'da oturan bir Kurey~liy­
di- Ebft Zer'in darda oldugunu ogrenince, iic;yiiz dinar gonderdi. Ebft
Zer bunu goriince:
<(- Allah indinde bizden daha degersizini bulamad1 m1? Ben Re-
suliillah (s.a.v.) m ~oyle buyurdugunu i~ittim: Kimin kirk dinan olur
da, ba~kasmdan bir~ey isterse, onlan rahatsiz etmi~ olur.» dedi ve ka-
bul etmedi.
Ebft Zer'in kirk dirhemi, kirk koyunu ve iki hizmetc;isi vard1. 2&-1

Resuliillah (s.a.v.) m Azath Kolesi Rafi'nin Kendisine

Verilen Mah Kabul Etmemesi :

Resuliillah (s.a.v.) m azath kolesi Ebft Rafi'den: Resuli.illah (s.a.v.)

bana:
« - Fakir dii~tiigiinde ne yapacaksm ya Eba Rafi?» diye sordu. Ben:
<<- Sonunda fakir de dii~sem, ~imdi sadaka vermeyeyim mi?» dedim.

2111 Hdye: 1/160.

262 HIIye: 1/163.
263 HIIye: 1/161.
264 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 9j331.
 I
842 Miisliimanltk

«- Ver.» buyurdu. Daha sonra:

«- Ne kadar maim var?» dedi.
« - K1rkbin dirhem. Hepsi de Allah yoluna fedad1r.» dedim.
« - Hay1r, hepsini infak etme. Bir k1sm1m ver, bir klsmm1 da ~o­
cuklarma harca.» buyurdu. Ben:
« - Bizim onlar i.izerinde hakk1m1z oldugu gibi, onlarm da bizim
i.izerimizde haklan var mi?» diye sordum.
<<- Evet, onlann da senin i.izerinde haklan var. <;ocugun babasi
i.izerindeki hakk1, ona kitab1 (Kur'an'1) ogretmek, aticihgi ve ylizi.ici.i·
li.igu ogretmek, ona hela.I bir miras b1rakmaktlr.» buyurdu. Ben:
<<- Ne zaman fakir di.i~ecegim?» diye sordum.
<<- Benden sonra.» diye cevap verdi.
Ebft Siileym diyor ki:
D~ha sonralan, Rafi'i fakir dti~mii~ bir halde gordiim. 0, bir yere
oturmu~, ~oyle diyordu:
« - ~u, ama ihtiyara bir sadaka, Resuliillah'm ~ok onceden fakir
dii~ecegini haber verdigi ~u adama bir sadaka verin. Yok mu bu fakire
yard1m eden? Allah'm kudreti yiicedir. Veren el vasttadtr. Veren el, alan
elden iistiindiir. ihtiyact olmadtgx halde dilenenin dilencillgi ktyamet gii·
nU alnmda, herkesin gorecegi bir leke olur. Zengin ve giicii, kuvveti ye-
rinde olana sadaka helal degildir.
Baktim, bir adam ona dort dirhem verdi. Rafi bir dirhemini geri
verdi. Veren adam:
« - Ey Allah'm kulu, sadakam1 geri ~evirme.» deyince, Rafi ~oyle
cevap verdi:
« - Resuliillah (s.a.v.) beni, fazla mal biriktirmekten men etti.»
Ebft Siileym, ~oyle diyor: Daha sonra, Rafi'i zenginle~mi~ bir halde
gordiim. Hatta onuncu ~ocugu da olmu~tu. Rafi ~oyle diyordu:
« - Ke~ke Ebft Rafi fakirken olseydi.» Kolelerini, sadece kendile-
rini satm ald1g1 deger kar~1hgmda azad ediyordu.265

Ebu Bekr'in ,Oglu Abdurrahman'm Kendisine Teklif

Edilen Mah Kabul Etmemesi :

ibrahim b. Muhammed b. Abdiilaziz b. Orner b. Abdurrahman b. Avf'

m dedesi anlatlyor:
Muaviye, Yezid b. Muaviye'ye biati kabul etmeyince, Ebft Bekr'in
oglu Abdurrahman'a yiizbin dirhem gonderdi. Abdurrahman, onu geri

265 HIIye: 1/184.

 lqtimcii Yardtmla$ma- !nfak 843

verdi ve almak istemedi. «Dinimi diinyama m1 degh,;ecegim.» dedi. Sonra

Mekke'ye gitti ve vefatma kadar da orada kald1.266

Abdullah b. Omer'in Kendisine Teklif Edilen

Mah Almamas1 :

Meyrnun anlatiyor: Muaviye, Hz. Orner'in oglunun sava~a katlhp

katllmayacagm1 ogrenmesi igin Amr b. As'a gizli talimat verdi. Arnr b.
As, Abdullah b. Orner'e gelerek:
« - Ya Eba Abdurrahrnan, ni<;in halifeligini ilan etmiyorsun? Biz
sana biat ederiz. <;iinkii sen, Resuliillah'm dostu, Emir'iil-Mti'mininin
oglu ve bu makama en l~y1k olansm.» dedi. 0 zaman Abdullah:
<<- Biitiin insanlar soyledigini kabul ettiler mi?» diye sordu.
« - <;ok az bir k1sm1 harig, hepsi kabul ediyorlar.» dedi.

Abdullah b. Orner:
« - Benim halife olmam1 istemeyen, Hecer267 li ii<; ki~i de kalsa,
yine istemem, ihtiyac1m yok.» dedi.
Amr b. As, onun sava~ istemedigini anlaymca ~oyle dedi:
<<- insanlann, halife olmas1 hususunda birle~tikleri bir adama biat
eder misin? Biat edersen, sana ve evladma hi<; kimseye muhta<; olma-
yacagm kadar mal ve arazi verilecek.» dedi. Abdullah b. Orner:
Yaz1klar olsun sana, defol git, bir daha da gelme!.. Yaz1klar
<<-
olsun, benim dinim sizin altm ve giimii~lerinizle satm almamaz. Ben ,
ahirete, temiz bir ~ekilde gitmek istiyorum.» diye cevap verdi.
Meymun b. Mihran'dan: ibn-i Orner bir kOlesiyle miikatebe268 yap-
ti. Ve bedelini takside baglad1. ilk taksidin vakti gelince, kOle taksidi
getirdi. ibn-i Orner:
«- Nereden buldun?» diye sorunca:
<< - <;ah~worum ve ba~kalarmdan istiyorum.» dedi. 0 zaman ibn-i
Orner:
Barra, insanlann dlerinin kirlerini mi getirip yedirmek istiyor-
«-
sun? Haydi git. Allah nzas1 igin sen hiirsiin. Getirdigin de senin olsun.»
dedi.269

266 Miistedrek: 3/476; isabe: 2/408.

267 Bahreyn'de bir yer. -
268 Miikatebe: KOle ile efendi arasmda, yazl11 ~ekilde yaptlan ve kolenin muayyen
bir meblag 6demesi kar~lllgmda hiirriyete kavu~masml saglayan bir sozle~medir
2ffl ibn-i Sa'd: 4/121.
844 Musliimanhk

Abdullah b. Cafer b. Ebi Talib'in Teklif Edilen Mah Reddi :

Muhammed b. Sirin'den:
Irakh bir bey ibn-i Cafer' den bir meselesini halletmesi i~in Ali ile
konu~masm1 istedi. Cafer, Hz. Ali'ye bu meseleyi a~tl. Hz. Ali de onun
i~ini gordi.i. Bunun i.izerine bey, ana ktrkbin dirhem gonderdi. Abdul-
lah'a, bunu beyirr gonderdig;ini soylediler. Abdullah b. Cafer kabul et-
medi ve:
« - !yiligi, para kar~1hg1 yapmaytz.» dedi-. 270

Abdullah b. ei-Erkam'm Devlet Hizmetine Kar~1hk Maa~ Almamas1 :

Amr b. Dinar'dan:
Hz. Osman, Abdullah b. el-Erkam't Beyt'i.il-Mal'de gorevlendirdi.
Ucret olarak da i.i~yi.iz bin dirhem verdi. Fakat Abdullah kabul etmedi.
«- Ben, Allah nzas1 i~in ~ah~tlm.» cevabtm verdi. 271

Amr b. Numan b. Mukarrin'in Kur'an Okumas1 Kar~1hgmda

Kendisine Teklif Edilen Paray1 Kabul Etmemesi :

Muaviye b. Kurre anlatlyor:

Amr b. Numan b. Mukarrin'e misafir oldum. Ramazan ay1 girince
bir adam bir kese dirhem getirip:
«- Emir Mus'ab b. Ziibeyr, sana selam ediyor ve, «Biz hi~bir kurra-
Yl yardtmstz btrakmaytz. Bunu alsm da ihtiyacm1 gorsi.in. » diyor, dedi.
Amr cevaben:
«- Ona soyle, yemin: olsun ki, biz di.inya mah umarak Kur'an oku-
muyoruz.» dedi ve keseyi geri verdi.272

Hz. Ebu Bekir'in K1zlar1 Esma ve Ai~e'nin Verilen

Mah Kabul Etmemeleri :

Abdullah b. Ziibeyr anlatlyor:

Hz. Ebu Bekr'in kans1 Malik b. H1sl ogullanndan Abduluzza b. Abd
b. Sa'd'm k1z1 Kuteyle, k1z1 Esma'ya hediye olarak keler, ~orek ve yag
getirdi. Daha mi.isli.iman olmam1~t1. Esma, annesinin getirdigi hediye·
leri kabul etmek ve eve sokmak istemedi. Hz. Ai.~e bu hususa clair Pey-
gamber (s.a.v.) e ~u ayet indi: «Hak Teala din ugrunda si~nle muha-

tsabe: 2/290.
270
Bagavi; tsabe: 2/274.
271
m tbn-li Ebt ~eybe; tsabe: 3/21.

- --
-- ,· ~ t!!~ l
 lqtimai Yardtmta§ma -lnfak 845

rebe etmeyen, sizi yerinizden, yurdunuzdan pkarmayan kimselere iyilik

etmekten, adalet ve insaf gostermekten menetmez. Hak Teala adalet ve
insaf gosterenleri sever.»273 Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.) Esma'ya
gelen hediyeleri kabul etmesini ve annesini evine sokmasim emretti. 274
Ai~e (r.a.) anlatiyor: .
Bir glin yamma yoksul bir mii~rik kadm geldi. Elinde bana hediye
olarak getirdigi bir~eyler vard1. Onun haline aCidigim igin getirdigi he-
diyeyi almay1 dogru bulmadtm. Bunun iizerine orada bulunan Peygam-
ber (s.a.v.):
« - Hediyeyi ahp da kar~1hgm1 vermeyecek misin? Boyle yapmaz·
san, ona hakaret etmi~ olursun. Ey Ai~e, al~k goniillii ol. Allah, al~ak
goniilliileri sever, kibirlenenlere bugzeder.» buyurdu.275

BA~KASINDAN BiR~EY iSTEMEMEK

Ebu Said anlattyor:

<;:ok biiyiik bir darhga dii~tlik. <;:ocuklanm bana, 'Resflllillah'a gi-
dip bir~eyler istememi soyledi. Kalkt1m, Resullillah'm huzuruna geldim.
Huzuruna varmca ilk duydugum sozleri: «Kimin gozii tok olursa, Allah
onu zengin kdar, kim iffetli olursa, Allah miikafabm verir. Kim de biz-
den bir~ey isterse, eger bulabilirsek hi~ esirgemeyiz.» oldu. Bunun lize-
rine hi<;:bir ~ey istemedim ve geriye dondiim. <;:ok ge<;:meden durumumuz
diizeldi.
Bir ba~ka rivayette Ebu Said ~oyle naklediyor: A<;:hk sebebiyle kar-
mma ta~ bagladtgim bir sa bah kanm bana:
« - Resuliillah (s.a.v.) a git de bir~eyler iste. Filan-gidip istemi~, o
da vermi~, sana da verir.» dedi.
Resuliillah (s.a.v.) ·111 huzuruna geldim. 0, etrafmdakilere ~oyle di-
yordu:
« - Kim iffetli kahrsa, Allah da onu korur, kimin gozli tok olursa,
Allah onu zengin kilar. Bizden bir~ey isteyene veririz. -Yard1m ederiz.-
Bizden bir~ey istemeyen bizim yammtzda isteyenden daha iyidir.»
Bunun lizerine higbir ~ey istemeden geri dondlim. Sonralan Allah
bize gokca nztk verdi. Oyle ki, ensar arasmda bizden daha fazla mah
olan birisini tamm1yorum. 276

m Miimtehane: 8
274 Miisned-i Ahmet ibn-i Hanbel; Bezzar: Mecme'uz-ZevMd: 7/ 123.
275 Hilye: 4/204.
276 ibn-i Cerir; Kenz: 3 j322.

. --~ ..... llJ

• I
846 Milsliimanhk

Ehu Seleme b. Ahdurrahman b. Avf babasmdan naldediyor: Ah·

durrahman h. Avf diyor ki:
« - Resuli.illah (s.a.v.) bana bir vaadde bulunmw;;tu. Beni Kureyza
fethedildikten sonra, vaadini yerine getirmesini istemek i.izere Resuli.il-
lah (s.a.v.) m yanma geldim. 0 ~oyle diyordu: «Kimin gozi.i tok olursa,
Allah onu zengin eder. Kim kanaatkar olursa, Allah ondan raZI olur. »
Resuli.illah (s.a.v.) m bu sozlerini duyunca, kendi kendime: «Art1k
ondan biq;ey istemem. » dedim.277
Sevban anlat1yor: Resuli.illah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
«- Kim bana, kimseden bir~ey istemeyecegine dair teminat verir-
se ben de ona cenneti garanti ederim. » 0 zaman ben <;1ktim ve:
«- Ben yapanm.» dedim. Kimseden bir~ey istemedim.278
ibn-i Mace'nin tahric; ettigi bir hadiste ~u ilave vard1r: Resuli.illah,
Sevban'a:
« - Kimseden bir~ey isteme. » buyurdu. Sevban binegindeyken kir -
baci yere di.i~se, hie; kimseye:
«- Onu bana ver. » demez, iner kendi ahrd1. 279
ihn-i Ebi Miileyke'den: Ehu Bekir, devesine binmi~ giderken, ha-
zen elinden yular di.i~i.iyordu. Ehu Bekir hemen devesinin on ayaklarma
vurup, c;okertiyor ve yulan ahyordu. Ona:
«- Emretseydin de biz verseydik.» dediklerinde,
«- Sevgili Peygamberim (s.a.v.) bana, kimseden bir~ey istememe-
mi emretti. » cevabm1 veriyordu. 280

DUNYA SERVETiNiN, iNSANI ALLAH'A KULLUKTAt-.:

UZAKLA~TIRMA KORKUSU

Resuliillah (s.a.v.) m Eshabm1, Ahirete Haz1rlanmaktan

Men Eden Dunya Malmdan Sakmd1rmas1 :

Ukbe b. Amir anlatiyor:

Resuli.illah (s.a .v.), Uhud sava~mdan sekiz sene sonra (sanki Oli.i ve
diri herkese veda ediyormu~ gibi) Uhud'da ~ehit olan;ara dua ettikten
sonra minbere <;1kt1 ve ~oyle hitap etti:
«- Ben sizden once gidip yerinizi hazirlayacagim. Sizin yaphkla·
nmza ~ahidim. Bulu!]ma yeriniz Kevser havzidir. ~imdi buradan oras1-

777 Bezzar; Tergib: 2/104.

278 Miisned-i Ahmed tbn-1 Hanbel; Nesei; lbn-i Miice; Ebii: Davud.
Z79 Tergib: 2/101; tbn·i Mace.
2liO Miisned·i Ahmed lbn·i Hanbel; Kenz: 3/321.
 igtimai Yardtmla§ma- infak 847

m goriiyorum. Ben, Allah'a ~irk ko~mamzdan degil, diinya malma dahp,

ahireti unutmamzdan korkuyorum.»
Ravi, Resfrliillah'l son olarak burada gordiigiinii soyliiyor.
Buhari'nin Rikak babmda naklettigi bir ba~ka rivayette Ukbe b.
Amir, Peygamber (s.a.v.) in bir giin d1~an !;1k1p, Uhud'da ~ehit olanlara
dua ettigini rivayet ediyor ve hadisi zikrediyor. Sonra ~oyle devam edi-
yor: Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
« - Vallahi ben, ~u anda Kevser havzm1 goriiyor gibiyim. Bana yer-
yiizii hazinelerinin anahtarlan verildi. Ben:, sizin, 'benden sonra Allah'a
~irk ko~mamzdan degil, diinya malma dii~kiin olmamzdan .korkuyo-
rum.»2Sl
Anir b. Avf el·E~'ari anlatlyor:
Resuliillah (s.a.v.), Ebu Ubeyde b. el-Cerrah'I, cizye toplamak h;:in
Bahreyn'e gonderdi. Ebu Ubeyde, cizyeyi toplay1p Medine'ye geldi. En-
sar, Ebu Ubeyde'nin geldigini duyun:ca, Resuliillah (s.a.v.) la beraber
sabah namazm1 kild1lar ve Resuliillah (s.a.v.) namaz1 bitirip de mescid-
den 91kmca, onun yolu iizerinde bekleyip bir~eyler vermesini ima ettiler.
Resuliillah (s.a.v.) onlan bu vaziyette goriince tebessiim etti ve:
« - Ebu Ubeyde'nin Bahreyn'den getirdigi malm haberini aldigmiZI
zannediyorum.» buyurdu. Ensar:
« - Evet, ya Resulallah.» dediler. 0 zaman Resuliillah (s.a.v.):
« - Oyleyse miijde, sizi sevindirecek ~eyi alacaksm1z. Aslmda ben
sizin fakir dii~menizden degil, zenginle~ip diinya malma aldanmamzdan
ve helak olmamzdan korkanm. Nitekim sizden oncekiler diinya mahna
daldilar ve helak oldular.» buyurdu.282
Ebu Zer'den:: Resuliillah (s.a.v.) eshab1yla beraber otmurlarken,
yoksul bir Bedevi kalktl ve:
« - Ya Resulallah, k1thk bizi mahvetti.» dedi. Peygamber (s.a.v.):
« - Beni k1thktan daha 90k korkutan, zengin olup diinya mahna
dalmamz ve ahireti unutmamzd1r. Ke~ke iimmetim altma ragbet etme-
se.» buyurdu.283
Ebu Said el-Hudri, rivayet ettigi bir hadiste ~oyle diyor: Resuli.il-
lah (s.a.v.) minbere oturdu. Biz de etrafma oturduk. Resuliillah, bize:
« - Sizin i9in en 90k korktugum ~ey, Allah'm size diinya mahm
vermesi, sizin de onlara baglamp gaflete dii~menizdir.» buyurdu.284
Sa'd b. Ebi Vakkas anlatlyor: Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
« - Ben,· darhk zamanmm tehlikesinden 9ok, bolluk zamamnm fit-

281 Buhari: 578.

282 Buhari; Miislim; Tergib: 5/141.
283 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; El-Bezzar; Tergib: 5/144.
284 Buhari; Miislim; Tergib: 5j 144.
848 Musliimanltk

nesinden korkanm. Siz sikmti ve yoksullukla imtihan edildiniz. Sab-

redip ba~ard1mz. Ama diinya mah tath ve <;ekicidir.» 285
Avf, h. Malik anlatiyor: Resuliillah (s.a.v.) eshab1 arasmda oturur-
ken, ayaga kalkti ve ~oyle buyurdu:
«- Siz fakirlikten mi korkuyorsunuz, yoksa diinyay1 <;ok mu onem-
siyorsunuz? Allah, Fars ve Rum iilkesinin fethini sizlere miiyesser ki-
lacak. Boylelikle de siz bol bol diinya malma kavu~acaksm1z. Diinya
malmdan ba~ka bir~ey de sizi dogru yoldan ay1ramayacak.» 286

Orner b. Hattab'm Dunya Mahmn «;ogalmas1 Sebebiyle MusiUmanlarm

Azmasmdan Duydugu Endi~e ve Bu Vuzden Aglamas1 :

Misver b. Mahrerne anlahyor:

Orner b. Hattah'a, Kadisiye sava~mda alman ganimetler getirildi.
Hz. Orner! aglayarak ganimetleri eliyle kan~tmyordu. Yamnda bulunan
Abdurrahrnan h. Avf:
«- Ya Emir'iil-Mii'minin, bugiin sevinilecek ve ne~eli olunacak bir
gun, sen ni<;in aghyorsun?» diye sordu. Hz. Orner:
<<- Evet hakhsm, fakat boyle biiyiik servete kavu~an milletlerin
arasma kin ve dii~manhk girer. » dedi. 287
ihrahirn b. Ahdurrahrnan b. Avf anlatiyor: iranhlarla yapilan sa-
va~tan sonra Kisra'nm hazineleri Hz. Orner'e getirilince, Abdullah b. Er-
karn ez·Ziihri, ona:
« - Onlann hepsini Beyt'iil-Mal'e b1rakmayacak miSin? » diye sot-
du. Hz. Orner:
«- Hay1r, hepsini birakmayacagim. Taksim ettikten sonra sadece
Beyt'iil-Mal'in hissesini birakacagim.» dedi ve aglamaya ba~lad1. Ahdur-
rahrnan h. Avf, ona:
«- Ya Emir'el-Mii'minin, ni<;in aghyorsunuz? Yemin ederim ki, bu-
giin sevingli olma, ne~elenme ve ~iikretme giiniidiir.» dedi. 0 zaman Hz.
Orner:
«- Allah kime boyle servet verirse, aralarmda kin ve dii~manhk
<;Ikiyor. » diye cevap verdi. 288
Hasan-1 IBasri'den: Orner b. Hattab'a Kisra'mn kiirk ve bilezikleri
getirildi ve online kondu. Oradakiler arasmda Siiraka b. Malik b. Cu'
~urn da vard1. Hz. Orner, Kisra h. Hiirmiiz'tin iki bilezigini ona verdi.

285 Ebu Ya'lii; Bezzar; Tergib: 5/145.

286 Taberani; Tergib: 4/142.
w Beyhaki: 6/358; Kenz'ul-Ummal: 2j321.
288 Beyhaki: 6/358; Kenz'ul-Ummal: 2/146, 321.

-
- -- -

- --;__ : tl ... .: I
 lqtimai Yardtmla§ma - !nfak 849

Siiraka onlan bilegine taktt. Bilezikler o kadar geni~ti ki, ta dirseklerine

kadar vardt. Hz. Orner, Kisra'mn iki bilezigini, Siiraka'mn elinde goriince:
«- ~iikiir Allah'a ki, bize Kisra b. Hiirmiiz'iin iki bileziginin, Miidlic
ogullarmdan bir Bedevi alan Siiraka b. Malik b. Cu'~urn'un bileklerine
takildigi giinii gosterdi.» dedi ve devam etti: «Allah'Im, ben de biliyorum
ki, senin Resuliin, para kazanmay1 ve kazandign1I senin nzan ic;:in yine
senin kullarma infak etmeyi severdi. Fakat sen daha hayirllSlm murad
ettiginden, c;:ok mal kazanmay1 ona nasip etmedin. Allah'1m, biliyorum
ki, Ebu Bekir de eline gec;:eni, senin nzan ic;:in, senin kullarma infak etme-
yi severdi. Fakat daha hayirllSlm murad ettiginden ona c;:ok mal kazan-
mayi nasip eylemedin. Allah'1m, bu maim, Orner'i denemek ic;:irr bir tuzak
olmasmdan sana sigminm.» Daha sonra Hz. Orner ~u ayeti okudu: «On·
lar verdigimiz rnallarla, evlatlarla kendilerine yardtm edip iyiliklerine
ko~tugumuzu rnu samyorlar (haytr) onlar farkmda degiller ... »289
Ebu Sinan ed·Diieli anlatlyor: Bir defasmda Hz. Omer'in yanma
girdim. Beraberinde ilk muhacirlerden bir grup vard1. Irak kalesinden
getirilen ve ic;inde giizel koku ve siis e~yas1 bulunan bir torba getirdi-
ler. Hz. Orner'in c;:ocuklanndan biri torbada bulunan bir yiiziigii ald1 ve
agzma soktu. Hz. Orner c;ocuktan yiiziigii ald1 ve aglamaya ba~lad1. Ora-
dakilerden birisi:
« - Nic;irr aghyorsun? Halbuki Allah sana fetihler miiyesser kihyor,
dii~manma kar~1 sana yard1m ediyor ve seni sevindiriyor.» deyince Hz.
Orner ~oyle dedi:
«- Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle buyurdugunu i~ittim: Kimler, bol
miktarda diinya nimetine kan~1rsa, aralarmda, k1yamete kadar devam
eden kin ve dii~manhk olur. Ben bundan korkuyorum.» 290
ibn-i Abbas'dan: Hz. Orner namaz kild1ktarr sonra oturur ve halkm
derdini dinlerdi. Herkesin ihtiyac1 giderilince kalkard1. Bir giin namaz
kild1, fakat namazdan sonra oturmadt. Ben, onun hizmetc;isine:
«- Ey Yerfe', Emir'iil-Mii'minin'in bir rahats1zhg1 m1 var?» de-
dim.O:
«- Yo, hay1r. Mii'minlerirr emirinin hic;bir rahats1zhg1 yok.» dedi.
Bunun iizerine ben oturdum. Osman b. Affan da gelip yamma otur-
du. 0 esnada Yerfe', Hz. Omer'in yamndan c;1karak:
<<- Ya Affan'm oglu, ya Abbas'm oglu, haydi gelin! » diye seslendi.
Hz. Omer'in yanma girdik. Hz. Orner'in oniinde obek obek mal YJgihy-
dt. Bize:
<<- Medine halkm1 gozden gec;irdim. Sizin ailelerinizden daha ka-

w Mii'minfm: 55-56; Beyhaki 6/358; Abd b. Humeyd; ibn7i Miinzir; ibn-i Asaldr;
Miintehab: 4412.
290 Miisned·i Ahmed b. Hanbel; Tergib: 5/144.
850 MiisWmanhk

lahahk olamm goremedim. Haydi bu mah alm da aramzda taksim edin.

E~er artarsa geri getirin.» dedi.
Bunun iizerine Osman b. Affan, kendine dii!jeni ald1. Ben ise, diz
iistii ~okerek:
« - Eger az gelirse, bize yine verecek misin?» dedim. 0 zaman Hz.
Orner: .
« - Cesaret, ciir'et ve a~Ik fikirlilikte t1pk1 baban gibisin. Hz. Mu-
hammed ve eshab1, k1thk sebebiyle kuru deri yerlerken, bu rlZlklarm
hepsi Allah indinde mevcuttu. Bu kadanm buldun da daha ne istiyor-
sun?» dedi. Ben ise:
«- Evet, geq;:ekten dogru soyliiyorsun. Hz. Muhammed'in saghgm-
da da bu nz1klar, Allah indinde mevcuttu. Ama, eger, Allah bunlan Re-
suliillah (s.a.v.) a vermi!j olsayd1, senin yaptlgm gibi yapmazd1.» dedim.
Hz. Orner, bu soziime k1zd1 ve:
« - Sayle bakahm, ne yapardi?» diye sordu.
« - Resuliillah (s.a.v.) olsayd1, hem kendi yer, hem de bize yedirir-
di.» dedim. Hz. Orner, aglamakh bir halde gogiis ge<;irdi ve:
« - Hilafet makammdan, hi<;bir giinah i!jlemeden aynlmak istiyo-
rum.» dedi. 291
Bir ba!jka rivayette ibn-i Abbas !joyle anlatiyor:
Bir defasmda Orner b. Hattab beni <;ag1rd1. Yamna gittim. Oniin"
deki bir derinin i<;i altm doluydu. Bana:
« - Haydi, bunu al da kabilene dag1t. Bu serveti, Resuliine ve Ebu
Bekir'e nasip etmeyip de bana vermesinin hikmetini Allah bilir. Hay1r
m1d1r, !jer midir, yine 0 bilir.» dedi ve aglamaya ba!jladl. Daha sonra:
« - Haytr, kudret ve iradesiyle ya!jadi~m Allah'a yemin ederim ki,
Allah ne peygamberinin ve Ebu iBekr'in kotiiliiklerini istedigi i<;in on-
lara boyle servetler vermedi; ne de Orner hakkmda hay1r murad ettigi
i<;in bunlan verdi.» dedi.292
Abdurrahman b. Avf anlatiyor:
Orner b. Hattab, bir adam gondererek beni <;agirmi!j. Hemen gittim.
Kap1ya vard1g1mda, yiiksek sesle agladigim duydum. inna lillahi ve inna
ileyhi Raciun293 dedim. Herhalde mii'minlerin emiri'ne bir!jey olmu!j, de-
dim ve i<;eri girdim. Hz. Omer'i omuzlanndan tutarak:
« - Ne var, ne oldu ya Emir'el-Mii'minin?» diye sordum.
« - Daha ne olsun! » dedi ve beni i<;eri odaya soktu. Odada, birbiri
iizerine yi~lmi!j bir<;ok torba vard1.
<<- i!jte !jimdi Allah, Hattab ogullanm zelil etti. Eger dileseydi

tbn-1 Sa'd: 3/207; Bezzar; Beyhald: 6j358.

291
Ebii Ubeyd; tbn-1 Sa'd: 3/218; tbn-i Rabaveyh.
292
m «Biz Allah i<;:iniz ve ona donecegiz.» (Bakara 156).
 it;;timai Yardtmla§ma - infak 851

bunlan peygamberine ve Ehu Bekr'e verirdi de ben de anlann yaptlk-

lan gibi yapard1m.» dedi. Ben: ·
« - Oturup da ne yapacagnniZI konu~ahm.» dedim. Daha sanra
mii'minlerin annelerine dorder bin, muhacirlere dorder bin, geri kalan-
lara da iki~er bin dirhem dag1tmaya karar verdik. Boylece, paranm hepsi
taksim edilmi~ aldu. 294

Abdurrahman b. Avf'm Duydugu Endi~e ve Bu Viizden Aglamas1:

Sa'd h. ihrahim'in babas1 anlatlyar:

Abdurrahman h. Avf arU<_;;luydu. Yemek getirdiler. Yemegi goriince
~oyle dedi:
.« - Benden daha hay1rh alan Mus'ah h. Umeyr ~ehit aldugunda
kefen alarak bir h1rkaya sanld1. Ba~1 ortiiliince ayaklan, ayaklan ortii-
liince de ba~1 a~akta kahyardu. -Benden hay1rh alan Hamza da ~ehit
oldugunda boyle almu~tu.- Daha sanra servetimiz alabildigine \;agaldi.
iyiliklerimizin kar~1hgm1 bu diinyada almaktan ve ahirete bir~ey kal-
mamasmdan karkanm.» dedi. Sanra Abdurrahman aglamaktan yemek
yiyemedi. 295
Nevfel h. ilyas el-Hiizeli anlatlyar:
Abdurrahman b. Avf bizim yakm arkada~Imizdi. -Ne kadar iyi bir
arkada~t1r.- Bir giin bizi davet etti, evine gittik. i\;eriye girip abdest
ald1. Sanra gelip yamm1za aturdu. i\;inde ekmek ve et bulunan geni~\;e
bir sahan getirdiler. Yemek artaya kanunca Abdurrahman b. Avf agla-
maya ba~lad1. Biz:
«- Ya Eba Muhammed, ni\;in aghyarsurr?» diye sarduk. $oyle dedi:
« - Resuliillah (s.a.v.) ve ehl-i Beyti, arpa ekmegiyle dahi daya-
madan ~u diinyadan go\;iip gittiler. Za:nnetmiyarum ki biz, daha hay1rh
alan obi.ir diinya sevabma nail alahm.» 296
tlmmii Seleme anlatlyar: Bir defasmda Abdurrahman b. Avf, tlmmii
Seleme'nin yanma girerek:
«- Ana, Kurey~ iginde en \;ak mah alan benim. Mahmm beni he-
lak etmesinden karkuyarum.» dedi. 0 zaman Ummii Seleme:
« - Oglum, infak et, \;iinkii ben, Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle buyur-
dugunu i~ittim: «Eshabim i\;inde oyleleri var ki, ben kendilerinden ay-
. nld1ktan sanra, beni bir daha hi\; goremezler.»

294 Ebu Ubeyd; Kenz'ui-Ummal: 2/318.

295 Buhari: 579; HIIye: 1flOO.
296 HIIye: 1/99; lsabe: 2/417.
852 Milslilmanltk

Daha sonra Abdurrahman b. Avf d1~ar1 91kt1. Yolda, Hz. Omer'e

rastlad1 ve Ummii Seleme'nin sozlerini nakletti. Bunun i.izerine Hz.
Orner, Ummii Seleme'nin yanma gelerek:
« - Ciddi mi soyli.iyorsun. Ben de Resuli.illah'1 goremeyecekler ara-
smda m1y1m?» diye sordu.
«- Hay1r, sen onlann i9inde degilsin. Fakat, senden ba~ka hi9 kim-
se hakkmda bir~ey diyemem.» diye cevap verdi. 297

Habbab b. Eret'in Duydugu Endi~e ve Bu Yi.izden Aglamas1 :

Yahya b. Ca'de anlatlyor: Resuli.illah (s.a.v.) m eshabmdan bir grup

insan gelip, Habbab'a:
«- Mi.ijde ya Eba Abdullah, Kevser havz1 ba~mda Resuli.illah (s.a.v.)
la bulu~acaksm.» dediler. Habbab, i9inde oturdugu evi ve e~yay1 goste-
rerek:
« - Durum boyleyken nas1l olur?» diye sordu. c;unki.i, Resuli.illah
(s.a.v.): «Size, bir yolcunun erzag1 kadar yiyecek yeter.» buyurmu~tu. 298
Tank b. ~ihab anlat1yor: Habbab hastaland1gmda, ziyaret i9in ya-
nma Peygamber (s.a.v.) in eshabmdan bir grup geldi. Onlar, Habbab'a:
« - Miijde ya Eba Abdullah, yann karde~lerine kavu~acaksm.» de-
diler. Habbab aglamaya ba~lad1 ve:
«- Hi9bir ~ikayetim yok. Fakat siz bana, oyle insanlan hahrlat-
tlmz ve karde~im olduklanm soylediniz ki, onlar, biitiin sevaplanm
eksiksiz ahp gittiler. Ben, kavu~tugumuz bu di.inya nimetlerinin, aldi-
gimlz sevaplan eksiltmesinden korkuyorum.» dedi. 299
Harise b. Mudarnp anlatlyor:
Habbab'1 ziyarete gittik. Karm yedi yerden daglanm1~t1. Bize:
<<- Resuliillah (s.a.v.): «Hi9biriniz oli.imii temenni etmesirr.» buyur-
masaydi, ~iiphesiz oliimii temenni ederdim.» dedi. i9imizden biri:
« - Peygamber (s.a.v.) le arkada~hk edecegini ve onun yamna gide-
cegini dii~iin.» dedi. 0 zaman, Habbab:
« - Sahip oldugum bu servetin -ki evinde k1rk bin dirhem vardi-
Resuliillah (s.a.v.) m yamna gitmeme mani olmasmdan korkanm.» diye
cevap verdi. 300
Bir diger rivayette Harise, yukandaki hadiseyi zikrediyor ve ~u Ua-
veyi yap1yor. Habbab ~oyle dedi:

'B7 Bezzar; Mecme'uz-ZevMd: 9/72.

298 Taberam; Tergib: 5/184.
m lhlye: l/145; tbn-1 Sa'd: 3/118.
JOO lblye: 1/144.
 is;timai Yardtmla§ma - !nfak 853

Ben, Resuliillah (s.a.v.) .m yamna geldigimde hi<; param yoktu.

·« -
~imdi ise evimde k1rk bin dirhemim var.»
Daha sonra kefeni getirildi. Habbab kefenini goriince aglamaya ba~­
ladi ve:
« - Hamza ~ehit oldugunda, kefen olarak sadece siyah-beyaz <;iz-
gili bir hirka vardi. Oyle ki, ba~I ortiilse ayaklan, ayaklan ortiilse ba~I
a<;Ikta kahyordu. Nihayet ba~I ortiildii. Ayaklan da otla kapatildi.»
dedi.30l
Ebu Vail ~akik b. Seleme'den: Hastalandtgmda Habbab b. el·Eret'
in yanma gittik. Bize:
« - ~u sandtkta seksen bin dirhem var. Vallahi onlan ne iplerle
bagladtm, ne de yoksula vermekten <;ekindim.» dedi ve aglamaya ba~­
ladi. Biz:
<<- Ni<;in aghyorsun?» diye sorduk.
« - Aghyorum. <;iinkii dostlanm, servetlerini Allah yolunda harca-
YIP gittiler. Biz ise servetlerimizi ta~a topraga bagladtk.» dedi.
Kays'dan; Habbab ~oyle dedi:
« - 'B izden once gelip ge<;enler, hi<; bir diinya mah elde edemeden
go<;iip gittiler. Biz ise oylesine mal ve miilke nail olduk ki, nereye ko-
yacagtmtzl bilemedigimizden binalar yapt1rd1k. insan verdigi her ~eyin
ecrini ahr. Sadece ta~a topraga bagladtgl hari<;.» 302
Habbab anlatlyor: Resuliillah (s.a.v.) la beraber, Allah nzasm1 go-
zeterek hicret ettim. Allah dilerse ecrimizi verir. Bizden c;ogu servetini
Allah yolunda harcayarak ahirete go<;tii. Mus'ab b. Umeyr bunlardandtr.
Uhud sava~mda ~ehit oldu. Bir abadan: ba~ka bir ~ey btrakmadt. Bu
abayla ba~l ortiiliince ayaklan, ayaklan ortiiliince de ba~l ac;tkta kah-
yordu. Resuliillah (s.a.v.):
« - Ba~1m ortiin, ayaklanm da otla kapatm.» buyurdu. Biz ise, bah-
c;elerimizin meyvelerini topluyoruz.303

Selman·• Farisi'nin Duydugu Endi!?e ve Bu Viizden Aglamas1 :

Abs ogullanndan bir adam anlatlyor: Selman'la beraberdim. Bana,

Allah'm miisliimanlara Kisra'mn hazinelerini miiyc:;ser ktldtgmt soyledi
ve ~oyle devam etti:

301 Hdye: 1/145; ibn-i Sa'd: 3/117.

:m Hdye: lj145 (Eshalb, Hz. Orner devrinde,. fetihler neticesi gelen ganimetlerle
zenginle!;itigi c;in, gidip de biraz ikamet ettikleri yere ev yaptmyorlardi. Boyle-
ce bir sahaJbinin bazan be!;> yerde evi oluyordu. 1!;ite, Habbab bu hadiste bunu
kastediyor.
303 Buhari; ibn Sa'd: 3/85; ibn Ebi ~eybe; Kenz'ul-Ummiil; 7/86.

-· -- -~ - .
854 MusWmanhk
« - Size biitiin bunlan veren, zafer kap1lanm a~ap her ~eyi emri-
nize amade kllan Allah, Hz. Muhammed hayattayken bu hazinelerini a~­
maml!;)h. Onlar ne bir dinar, ne bir dirhem, ne de bir miid yemek bula-
madan giin ge<;irdiler. Sonra da i!;)te boyle oldu ya Beni Abs'li karde!;)im,
biz sahralan a!;)tlk.»304
Beni Abs'li bir adam anlatlyor: Selman'la beraber Dicle kenarmda
yiiriiyordum. Bana:
. « - Beni Abs'li karde!;)im, bineginden in de su i~.» dedi. indim ve
i<;tim. Sonra bana:
« - i~tigin su, Dicle'den bir!;)ey eksiltti mi?» diye sordu.
«- Eksiltecegini zannetmem.» dedim.
« - i!;)te ilim de boyledir. Ne kadar dag1t1lsa yine noksanla!;)maz.
Haydi binegine bin.» dedi. Hayvana bindim ve yola devam ettik. Bug-
day ve arpa y1gmlanna rastlad1k. Selman:
«- Goriiyor musun, Muhammed (s.a.v.), eshabma verilmeyen !;)ey-
ler bize verildi. Bu bizim i<;in bir kazan~ da, onlar i<;in bir kay1p m1 ?»
diye sordu.
« - Bilmiyorum.» dedim.
« - Ben biliyorum ki, bu, bizim i<;in zarar; onlar i<;in kard1r. Re-
suliillah (s.a.v.), Rabbine kavu~uncaya kadar pe!;)pe!;)e ii<; giin doyas1ya
yemek yemedi.» dedi. 305
Ebu Siifyan'dan: Sa'd b. Ebi Vakkas, hasta olan Selman'1 ziyarete
gitti. Selman'm yanma vard1gmda Selman aghyordu. Sa'd:
« - Ni<;in aghyorsun? Halbuki Oliirsen arkada!;)lanna kavu!;)acak,
Havz ba!;)mda Resuliillah'la bulu!;)acaksl'Il, Resuliillah (s.a.v.) da senden
ho!;)nut olarak ruhunu teslim etti. » dedi.
0 zaman Selman:
<<- Ne oliimden korktugum i<;in, ne de diinyadan aynlmak isteme-
digim i<;in aghyorum. Fakat Resuliillah (s.a.v.) bize !;)oyle vasiyet etmi~ti:
<<Diinyada sizden herbirinizin sahip olacag1 mal, yolcunun ta!;>Idigi
az1k kadar olmahd1r. » Halbuki, <;evremde bunca servet var. -Selman'
m ibrigi, <;ama!;)Ir legeni vard1-.
Bunun iizerine Sa'd:
<<- Bize oyle bir ogiit ver ki, senden sonra onu tutahm. » dedi.
Selman da !;)oyle dedi:
« - Bir $eye karar verirken, herhangi bir hususta hiikiim verirken,
bir mah taksim ederken Rabbini hatlrla.»
Enes (r.a.) rivayet ediyor: Selman hastalanmca Sa'd, onu ziyarete
geldi. Selman'm aglad1gm1 goriince:

304 lhlye; 1/199.

ros Taberani; Meeme'uz-Zevaid: 10/324.
 l~timai Yardtmla§ma- lnfak 855

«- Nic;:in aghyorsun karde~im? Sen Resuli.illah (s.a.v.) la arkada~­

hk etmedin mi? Soyle, etmedin mi?» diye sordu. Selman:
« - Ben, ne di.inyaya bagh oldugum ic;:in, ne de obi.ir di.inyaya git-
mek istemedigim ic;:in aghyorum. Fakat, Resuli.illah (s.a.v.) bize bir tav-
siyede bulunmu~tu. Onu tutamad1gum zannediyorum. Onun ic;:in aghyo-
rum.» dedi. Sa'd:
« - Resuli.illah (s.a.v.) size ne soylemi~ti?» diye sordu. Selman:
« - Resuli.illah (s.a.v.) bize, di.inyada sahip olacag1m1z servetin, yol-
cunun az1g1 kadar olmasun ogi.itlemi~ti. Ben bunu yerine getiremedim.
Fakat sen, ya Sa'd, karar verirken, bir !?eyi taksim ederken, bir i!?e
azmederken Allah'1 unutma.» dedi.
Sabit !ii6yle diyor: Selman'm, ruhunu teslim ettiginde, yirmi ki.isur
dirhem ve az1c1k yiyecek h1rakt1gm1 duydum.306
Amir b. Abdullah anlatlyor: Selman, hayatmm son dakikalanm ya-
!?arken, onun ~ikayetlendigini gordi.iler. Ve:
«- Camm s1kan nedir, ya Eba Abdullah? Senin iyiliklerle dolu bir
mazin var. Resuli.illah (s.a.v.) la beraber birc;:ok sava~larda ve bi.iyi.ik fe-
tihlerde bulundun.» dediler. Selman:
« - Benim can1m1 s1kan !?U: Resuli.illah (s.a.v.), bizden aynhrken
bizlere !?U nasihatte bulunmu!?tu: «Size bu di.inyada, yolcuya gereken ka-
dar bir servet yeter.» 1!iite beni asil i.izen de bu.» dedi.
Selman oldi.ikten sonra bi.iti.in e!?yas1 topland1. Hepsi onbe!ii dirhem
degerindeydi.
Bir ba~ka rivayette, onbe!ii dinar oldugu zikrediliyor.307

Ebu Ha~im b. Utbe b. Rebia el-Kurey~i'nin c;ok Miktarda Diinya

Mahna Sahip Olmaktan c;ekinmesi :

Ebu Vail anlatlyor: Ebu Ha~im b. Utbe hastayru. Muaviye, onu zi-
y.arete geldi. Aglad1gmi gori.ince:
«- Day1, nic;:in aghyorsun? Seni aglatan korkunc;: agn m1, yoksa
di.inyaya baghhgm m1 ?» diye sordu. Ebu Ha~im:
« - Hay1r, bunlar ic;:in aglam1yorum. Resllli.illah (s.a.v.) bize bir tav-
siyede bulunmu!?tU. Biz onu yerine getiremedik. Onun ic;:in aghyorum.»
dedi. Muaviye:
« - Neydi Resuli.illah (s.a.v.) m tavsiyesi?» diye ~urdu. Ebu Jla~bn
!?6yle cevap verdi:

306 Hllye: lf195; Kenz'ul-UilUDAI: 2/147; Tergib: 5/128.

X17 tbn H1bban; Tergib: 5/184; Kenz'ul-Ummai: 7/45: Hllye: 1f197.
856 Muslilmanltk

Resullillah (s.a.v.) m !joyle buyurdugunu iljittim: Dlinyada size

«-
bir hizmet!;iyle, Allah yolunda kullanacagxmz bir binek yeter.» Fakat
buglin ben, .~ok daha fazlasma sahibim.»
Senniire b. Sehm'in rivayetinde ise bu hadise !joyle naklediliyor:
Ebii Ha~im b. Utbe'ye misafir oldum. 0 tauna yakalanmi!jtl. Muaviye
ziyaretine geldi. -Ravi daha sonra yukandaki hadiseyi naklediyor ve
~u ilaveyi yapxyor-:
Ebii Ha~im vefat ettiginde, terekesi hesap edildi. Hepsi otuz dirhem-
di. kinde hamur yogurup yemek yedigi kap da bu hesaba dahildi.308

Ebil Ubeyde b. Cerrah'm Cok Miktarda Diinya Mahna Sahip

Olmaktan Ka~mmas1 :

Abdullah b. Amir'in kolesi Ebii Hasene MUslim b. Eykes; Ebii Ubey-

de b. Cerrah'dan naklediyor: Ebii Ubeyde hastalandxgmda ziyaretine gi-
denlerden birisi, onun agladxgxm goriince:
<<- Niye aghyorsun ya Eba Ubeyde?» diye sordu. Ebii Ubeyde ljoy-
le cevap verdi:
« - Aglamamm sebebi ~u: Bir glin Resullillah (s.a.v.), Allahm, mlis-
llimanlara mliyesser kllacagx fetihleri ve mlisllimanlann elde edecekleri
ganimetleri anlattx. Bu arada $am'x da fethedilenler arasmda zikretti
ve barra:
<<- Ya Eba Uheyde, eger omrlin uzun olur da o glinleri goriirsen,
sana lie; tane hizmetc;i ve lie; hayvan yeter. Hizmetc;ilerden birisi sana
hizmet eder, birisi seninle beraber yolculuk eder, digeri de ailene hiz-
met edip, onlann ihtiyac;lanm goriir. Hayvanlardan da birisine binersin,
digeriyle, ylik ta~xrsm, lic;lirrclisli de c;ocugun ic;in.» demiljti. $imdi ba-
kxyorum da, evim hizmetc;ilerle, ahmm da at ve diger hayvanlarla dolu.
Hal boyley ken Resfrllillah (s.a.v.) m huzuruna nasxl vannm? Ustelik,
Resfrllillah (s.a.v.) bize ~oyle vasiyet etmi~ti: «ic;inizde en c;ok sevdigim
ve bana en yakm olammz, ~imdi benden aynld1g1 hal lizere bana kavu-
~andxr. »309

3lB Tirmlzi; Nesei; Tergib: 5/184; tsabe: 4/201; MUstedrek: 3/638; Kenz'ul-UDUlllll:
2/149.
309 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Mecme'uz-ZevMd: 10/ 253; MUntehab: 5/73.
 Hz. PEYGAMBER (s.a.v.) VE E$HABININ DUNYAYA
BAGLANMAMALARI

Hz. Peygamber (s.a.v) in Dunyaya Baglanmamast :

ibn·i Abbas'dan: Orner b. Hattab bana ~unlan an:latti: Bir defasm-

da Resuliillah (s.a.v.) m yamna girdim. Bir has1r lizerine yatmi~lardi.
Dzerinde, belinden a~aglSlm orten bir ortiiden ba~ka bir ~ey yoktu. Dze-
rine uzand1g1 has1r vi.icudunda iz birakm1~t1. Odanm bir ko~esinde bir
sa' kadar arpa vard1. Diger ko~ede deri tabaklamakta kullanilan ve se-
lem denilen agacm yapraklan duruyordu. Duvarda bir de deri as1hydt.
Bunlan gorlince gozlerim ya~ard1. Resuliillah (s.a.v.) bana:
«- Ey Hattab oglu, niye aghyorsun?» diye sordular. Ben:
« - Ey Allah'm Peygamber'i, aglamay1p da ne yapay1m? Dzerine
yattigmiz has1r, viicudunuzda iz birakmi~, ~u gordiikleriin de senin bii-
tlin servetin. Kisra ve Kayser ise bolluk ve refah i<;indeler. Halbuki Sen,
Allah'm Hz. Peygamber (s.a.v.) i ve se<;kin kulusun. Ama i~te biitiin
servetin! » dedim. 0 zaman Resuliillah (s.a.v.):
« - Ey Hattab oglu, istemez misin, diinya onlarm olsu.n, ahiret de
bizim.» buyurdu.
Orner (r.a.) anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.) m yanma gitmek i<;in mlisaade istedim ve hue-
re-i saadetlerine girdim. Kaba bir kilim lizerine yatm1~lardi. Kilim ufak
oldugundan, vlicutlannm bir kism1 da, toprak lizerindeydi. Ba~lannm
altmda, hurma lifleriyle doldurulmu~ bir yastik vard1. Ba~lannm lize-
rinde, duvarda, tliyli yolunup tabaklanmaya haz1r bir deri as1hydi. Oda-
nm bir ko~esinde bir miktar selem yaprag1 vard1. SeUI.m verdim ve otur-
dum. Sonra da:
« - Sen, Allah'm Hz. Peygamber (s.a.v.) i ve se<;ilmi~ kulu oldugun
halde bu vaziyettesin. Halbuki, Kisra ve Kayser, altmdan divanlarda,
ipek ve dibaceden yataklarda yatiyorlar.» dedim. Resuliillah (s.a.v.):

- ~-- -- -
858 Miisliimanltk

«- Onlar biitiin nimetleri bu diinyada tad1yorlar. Halbuki bu diin-

ya nimetleri 90k 9abuk biter. Biz oyle kavimiz ki, biitiin ecir ve miika-
fatimiz ahirete b1rakildi.» buyurdular.310
ibn-i Abbas rivayet ediyor: Hz. Omer, Resuliillah (s.a.v.) m yanma
girdi. Resuliillah (s.a.v.) bir has1r iizerine uzanm1~ yat1yorlard1. Has1r,
Resuliillah (s.a.v.) m viicudunda iz birakmi~tl. Bunu goriince, Hz. Orner:
« - Ya Resulallah, daha yumu~ak bir yatak yaptirsaydm.» dedigin-
de, Resuliillah (s.a.v.): ·
<<- Diinyadan bana ne? Ben bu diinyada, bir yaz giinii yola 91kip
da bir aga9 golgesinde bir miiddet istirahat edip, sonra 9ekip giden bir
yolcu gibiyim.» buyurdu.311
Hz. Ai~e (r.a.) anlatiyor:
Ben, Resuliillah (s.a.v.) odasmda iken, ensardan bir kadm geldi.
Resultillah (s.a.v.) m yatagmm kahn ve kaba kuma~tan oldugunu go-
riince, gidip bana bir yiin yatak gonderdi. Resuliillah (s.a.v.) odaya gir-
diklerinde, yatag1 goriince:
<<- Bu nedir ya Ai~e?» diye sordular. Ben de:
« - Ya Resulallah (s.a.v.), ensardan filan kadm buraya geldi, yata-
gmi gorlince gitti ve bana bunu gonderdi.» diye cevap verdim. 0 za-
man, Resuliillah:
« - Bunu geri gonder, ya Ai~e! Eger ben istesem Allah daglar kadar
altm ve glimli~ verir.» buyurdu.312
Enes (r.a.) anlattyor:
Resuliillah (s.a.v.) kaba kuma~tan yapilma elbise ve ayagma c;ank
giyerdi. Resuliillah (s.a.v.), kepekli arpa ekmegi yer sert kec;eden ya-
pilma elbise giyerdi. Resullillah (s.a.v.), kepekli arpa·ekmegini suyla yu-
tardL31.:l
tlmmii Eymen, un eledi ve Peygamber (s.a.v.) ic;in ekmek yapt1.
Resuliillah (s.a.v.):
<<- Ne yap1yorsun?» diye sordu. Ummii Eymen:
« - Bizim memlekette (Ummti Eymen Habe~istanhd1r) yaptlgimiz
bir yemek. Bundan sana da yapmak istedim.» dedi. 0 zaman Resuliil-
lah (s.a.v.):

310 tbn-1 Mace; Miistedrek: Tergib: 5/161; Mecme'uz-Zevald: 326.

311 Miisned-1 Ahmed b. Hanbel; tbn-1 lhbban; Beyhaki; Tergib: 5/160; Tinnizl;
Mecme'uz-Zevatd: 10/327.
312 Beyhaki; Tergib: 5/163.
313 lbn-i Mace; Miistedrek Tergib: 5/163.

--- .
-- .· ... ~ I
 lqtimai Yardtmla§ma -lnfak 859

«- Kepegini koy, so:rira yogur.» buyurdu.314

Resuliillah (s.a.v.) m kolesi Ebii. Rafi'nin zevcesi Selma anlat1yor:
Hasan b. Ali, Abdullah b. Cafer ve Abdullah b. Abbas yamma geldiler
ve:
« - · Bize, Resuliillah (s.a.v.) m sevdigi bir yemek yap da yiyelim.»
dediler. Ben:
<<- Evlatlanm, siz Resuliillah'm sevdigi yemegi artlk bugiin yiye-
mezsiniz.» dedim ve kalkt1m. Bir miktar arpa ahp, ogiittiim, sonra yo-
gurup ekmek yaptlm. Kahk olarak da, iizerine biraz karabiber ektigim
zeytinyag1 vard1. Onlerine koyup:
<<- Resuliillah (s.a.v.) h;te bunu severdi.» dedim. 315

ibn·i Orner (r.a.) anlatlyor:

Resuliillah (s.a.v.) la beraber ~1kt1k. Ensardan birinin bah~esine gir-
dik. Resuliillah (s.a.v.) yere dokiilen hurmalan toplay1p yiyordu .
Bana:
«- Ey Omer'irr oglu, sen ni~in yemiyorsun?» diye sordu. Ben de :
«- Camm istemiyor ya Resulallah! » dedim.
<<- Ama benim camm istiyor. Bu dordiincii giiniin sabah1 ki, ben
agZima bir~ey koymad1m. Eger isteseydim Rabbime dua ederdim. 0 da
bana Kisra ve Kayser'in miilkii gibi bir servet verirdL Omer'in oglu,
eger sen, bir senelik yiyeceklerini aYiriP, imanlan zay1flayan insanlar
arasmda bulunursan ne yapacaksm?» dedi. Vallahi ~ok ge~meden ~u
ayet nazil oldu: «Nice canh mahluklar vardu ki, nZiklarrm ta~nnazlar.
Allah ona da, size de nZik verir. Her ~eyi hakktyla i~iten, her ~yi hak·
ktyla bilen O'dur.»316
Bunun iizerine Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: Allah Teala, bana
diinya mah biriktirmemi ve arzulanma uymay1 emretmedi. Kim ebedi
ya~ayacag1m, diye servet biriktirirse, bilsin ki, hayat, Allah'In yed-i kud-
retindedir. (Yani, hayat fanidir.) Akhmzdarr pkarmaym, ben ne bir di-
nar, ne bir dirhem biriktiriyor, ne de yann i~in bir yiyecek a~·1nyorum.»317
Ai~e (r.a.) anlatiyor:
Resuliillah (s.a.v.) a, i~inde siitle yapilmi~ hal ~t:rbeti bulunan bir
kap getirdiler. Resuliillah:
<<- Bir kapta iki i<;:ilecek ~ey ve iki katik. Hay1r, ihtiyacim yok.
!stemiyorum. Haram oldugunu soylemiyorum. Fakat yarm, k1yamet gii-

314 Tergib: 5/ 154; lbn-i Mace.

315 Taberiini; Mecme'uz-Zevaid; 10j325; Tergib: 5j159.
316 Ankebut: 60.
S17 ibn-i H1bban; Tetgib: 5/149; Tefsir-i ibn·i Kesir: 3/420.
860 Miisliimanltk

nii, Allah'xn bana, gereginden fazla diinya nimetinden hesap sormasm1

da istemiyorum. Allah nzasx i9in al9ak goniilliiyiim. Kim Allah nzas1
i9in al9ak goniillii olursa, Allah onu yiikseltir. Kim de kibirlenirse, Al-
lah onu al9altxr. Kim iktisath hareket ederse, Allah onu zengin kilar.
Kim Oliimii 90k hat!rlarsa, Allah onu sever.» buyurdu.318

Ebu Bekres-Stddik'm Dunyaya Baglanmamast :

Zeyd b. Erkam anlatxyor: Ebii Bekr'le beraber oturuyorduk. Su is-

tedi. Bal ~erbeti getirdiler. Kap online konulun:ca Hz. Ebii Bekr yas
tutuyormu~ gibi aglamaya ba~lad1. Oyle ki, bir ~ey oldugunu zannettik,
fakat bir <f;ey de soramad1k. Sakinle~ince:
« - Ey Allah Resiiliiniin Halifesi, seni bu ~ekilde aglatan sebep ne-
dir?» diye sorduk. ~oyle dedi:
« - Bir defasmda Resuliillah (s.a.v.) la beraberdim. Baktlm, Resu-
liillah (s.a.v.) bir ~eyi kovuyormu~ gibi hareketler yapxyordu. Goriiniirde
bir ~ey de yoktu. Ben dayanamadxm. Ya Resulallah (s.a.v.), yamndan
kovup uzakla~tlrdigm nedir? Ben, hi9bir ~ey goremiyorum, dedim. 0
zaman Resuliillah (s.a.v.) ~oyle dedi: «Diinya beni aldatmak i9in !fah-
~Iyordu. Ben de, benden uzakla~, dedim. 0 zaman diinya: Sen bana ka-
vu~amazsm, dedi.»

Ebu Bekr (r.a.) devamla ~oyle dedi:

«-Bu i~ bana epey gii9 geldi ve, Resuliillah'm emrine muhalefet
edip de diinyaya aldanmaktan korktum.» 319
Zeyd b. Erkam'dan: Ebu Bekr (r.a.) su istedi. Kendisine hal ~er­
beti getirdiler. i9mek i9in kab1 agzma gotiiriince, i9indekileri gordii ve
aglamaya ba~lad1. Oyle ki, etrafmdakileri de aglatt1. Bir ara aglamayt
kesti, fakat etrafmdakiler durmadxlar. Sonra tekrar aglamaya ba~lad1.
Kimse bir ~ey soramad1. Daha sonra Ebii Bekr yiiziinii sildi ve sakin-
le~ti. 0 zaman:

«-Ni9in aghyorsun?» diye sordular. -Ravi yukandaki hadisi nak-

lediyor ve ~u ilaveyi yap1yor-: Resuliillah'm kovmas1 iizerine diinya
uzakla~tl ve ~oyle dedi:
« - Sen benderr kurtuldun. Ama senden sonrakiler kurtulamaya-
cak.»320

31& Taberani; Tergib: 5/158; Mecme'uz-Zevaid: 10/325.

319 Mecme'uz-Zevaid: 10/.254; Tergib: 5/168.
320 Hdye: 1/30; Kenz'ul-U111lllAI: 4/37.

---

1 -- ·· . ...... I
 l~timai Yardtmla§ma -lnfak 861

Ai~e (r.a.) anlatlyor: Ehu Bekr (r.a.) vefat ettiginde ne bir dinar,
ne de, bir dirhem b1rakt1. Halife olmadan onceki servetini de Beyt'i.il·
Mal'e koymu~tu.
Urve'nin rivayetine gore, Ehu Bekr (r.a.) halife olunca, bi.iti.in para·
s1m pulunu Beyt'i.il-Mal'e b1rakti ve: .
« - Ben bu servetimle ticaret yap1p, kar elde ediyordum. Fakat
Halife olunca, art1k ticaretle ugra~amiyorum.» dedi.321
Ata b. Saib anlatiyor: Ehu Bekr (r.a.), Halife se9ili~inin ertesi gi.inii
kolunda h1rkalarla pazara gidiyordu. Hz. Orner onu gordii ve:
« - Nereye gidiyorsun?» diye sordu. 0 da:
« - Pazara.» diye cevap verdi. Hz. Orner:
« - Sen artik Halife oldun, pazarda ne i~in var?» diye sorunca, Hz.
EhuBekr:
« - Peki, pazara gitmeyecegim de 9ocuklanm1 nasll besleyecegim?>>
« - Ebu Ubeyde'ye gidelim de sana maa~ baglasm.» Sonra ikisi de
Ehu Ubeyde'ye gittiler. Ehu Ubeyde, Hz. Ehu Bekr'e:
« - Sana, muhacirlerden birinin ald1g1 kadar maa~ baglayaca~m.
Ne fazla ne de eksik. K1~hk ve yazhk elbise verecegim. Eskiyeni getirir,
yenisini ahrsm.» dedi. Ehu Bekr'e her gun i9in, ba~I ve karm hari9 ya·
nm koyun ay1rdllar.322
Humeyd b. Hilal'den: Ehu Bekr (r.a.) Halife olunca, eshab-1 ki-
ram:
« - Resuliillah'm halifesine, ihtiyac1 kadar maa~ baglansm, iki el-
bise verilsin, eskiyince getirip yenisini alsm, yolculuk yaparken bir binek
hayvan1 tahsis edilsin, Halife olmadan once ailesi i9in harcad1g1 kadar
nafaka aynlsm.» dediler.
Ehu Bekr:
« - Peki, kabuL dedi. 323

Omer b. Hattab'm, Dunyaya Baglanmamasr:

Salim h. Abdullah anlatiyor:

Hz. Orner, devlet ba~kam se9ildiginde, Ehu Bekr'e tayin edilen maa~
kadar iicret almaya ba~lad1. Bu ~ekilde devam ederken, bir keresinde
s1kmtiya dii~tii. Muhacirlerden bir grup -ki, Osman h. Affan, Ali b.

321 Miisned-1 Ahmed b. Hanbel; Kenz'ul-Ummal: 3jl32.

:m lbn-i Sa'd; Kenz'ul-UmmM: 3/129.
:m Kenz'ul-Ummal: 3/130.
862 Miisliimanltk

Ebi Talip ve Ziibeyr b. Avvam'dan ibaretti- bir araya gelip bu mev-

zuu gorii~tiiler. Ziibeyr:
« - Omer'e soylesek de, maa~m1 biraz arttirsak.» dedi. Hz. Ali:
« - Umanz ki kabul eder.» dedi. Sonra:
« - Haydi gidelim.» deyip kalktilar.

Hz. Osman:
« - Omer'in ne kadar sert oldugunu biliyorsunuz. Bu istegimizi
kendisini k1rmayacagi birine soyletelim. K1z1 Hafsa'ya giclip bu mese-
leyi arrlatahm. Bizim ismimizi vermeden, arzumuzu ona bildirsin.» dedi.
Kabul ettiler ve dogru Hafsa'nm yamna gittiler. Ona, durumu anlatt1lar
ve bunu kabul etmeden Omer'e kimsenin adm1 soylememesini tembih
ettiler. Sonra da d1~an <;1kt1lar.
Bunun lizerine Hafsa, Hz. Omer'in yamna gitti ve durumu anlatti.
Ylizlinden, ofkelendigini anlad1. Hz. Orner:
« - Kimdir onlar?» diye sordu. Hafsa:
« - Fikrini ogrenmeden, kim olduklann1 soylemem.» dedi.

Hz. Orner:
« - Eger kim olduklanm bilseydim iyice ha~lard1m. Ama dua et-
.sinler ki, arada sen varsm. Peki, Hafsa, Allah a~kma soyle: Resuliillah
senin evinde kahrken giydigi, en k1ymetli elbise neydi?»
« - iki tane, renkli elbisesi vard1. El<;ileri onlarla kaqalar, cuma
hutbelerini onlarla okurdu.»
« - Peki, yedigi en iyi yemek neydi?>>
«- Bizim yedigimiz ekmek, arpa ekmegiydi. 0 sicaCikken, yag ka-
bmm altma koyard1k. Ekmek yumu~ar ve yaglan1rd1 onu yerdik ve glizel
buldugumuz i<;in, ba~kalarma da yedirirdik.>>
«Senin yanmda kaldigi zamanlarda kullandigi en geni~ ve rahat
yayg1 neydi?>>
« - Kaba kuma~tan yap1Jma bir ortiimliz vard1. Yazm dorde kat-
lar ve alt1m1za yayard1k. K1~ gelince de yansm1 alhm1za yayar, yansm1
da listlimlize orterdik.>>
«- Ya -Hafsa, benim taraf1mdan onlara soyle: Resuliillah (s.a.v.)
kendine yetecek miktan tesbit eder, fazlasm1 ihtiya<; sahiplerine verir
ve kalanla yetinirdi. Vallahi ben de kendime yetecek kadanm tesbit
ettim. Artan1 ihtiya<; sahiplerine verecegim ve bununla yetinecegim.
Ben ve iki arkada~Im (Resuliillah (s.a.v.) ve Hz. Ebu Bekr), bir yot ta-
kip eden li<; ki~i gibiyiz. Onlardan ilki nasibini ald1 ve yolun sonuna
vard1. Digeri de aym yolu takip etti ve ona kavu~tu. Sonra, li<;iinclisli

- - - - -- - - - .
--, ·· t1 ,ill i! I
 lqtimai Yardtmla~ma- !nfak 863

yola koyuldu. Eger o da oncekilerin gittikleri yolu takip eder, onlar gi-
- bi ya~arsa, onlara kavu~ur ve onlarla beraber olur. Eger, oncekilerin
gittikleri yoldan ba~ka bir yol takip ederse, onlarla bulu~amaz.» 324
Hasan'iil-Basri anlatiyor:
Basra, Camiine gittim. Baktim, eshabdan bir grup zevat, Ehii Bekr
ve Orner'in ziihd-ii takvalanndan bahsedip, Allah'm onlara nasip ettigi
hakiki miisliimanhktan ve ya~ay1~lannm giizelliginden konu~uyorlar. On-
lara yakla~t1m. Bir de bakt1m ki; Ahnef h. Kays et-Ternirni de aralarm-
da. 0 ~oyle anlatiyordu:
« - Orner h. Hattab bizi, bir miifreze ile Irak'a gonderdi. Allah'm
yardimtyle Irak ve Fars iilkesini fethettik. Oralarda k1ymetli Fars ve
Horasan kuma~lan gordiik. Onlan ahp elbise diktirdik. Medine'ye gelip
de Hz. Orner'in huzuruna c;IktigtmiZda, bizden yiiz c;evirdi ve bizimle
konu~mad1. Bu, eshabm c;ok agmna gitti. Oglu Abdullah mesciddeydi.
Yamna gittik. Mii'minlerin emiri Orner b. Hattah'm yapt1gmdan yakm-
dik. Abdullah ~oyle dedi: «Mii'minlerin emiri, ne Resuliillah'm, n:e de
Ebii Bekr'in iizerinde gormedigi elbiseleri sizin iizerinizde gordiigii ic;in
boyle yapmi~.» Bunun iizerine biz evlerimize gittik ve iizerimizdekini
<;Ikanp, daha oncekileri giydik. Tekrar Hz. Orner'in yanma gittik. 0,
herbirimizin tek tek selamm1 ald1 ve hepimizi teker teker kucakladt.
Sanki daha once gelen: biz degildik. Ona, sava~ta ele gec;irdigimiz gani-
metleri verdik. Aram1zda miisavi olarak taksim etti. Daha sonra, hur-
ma ve yagdan mamul san, ktrmtzi c;:e~it c;:e~it tathlan sunduk. Hz. Orner
bir tadtmhk aldt. Tadm1 c;:ok begendi. Bize dOn.erek: «Ey muhacirler ve
ensar, bu yemek o kadar leziz ki, bunun ic;:in sizin c;:ocuklanmz baba-
lanm, karde~ler karde~lerini oldiirebilirler.» dedi. Sonra bu tathy1, Re-
suliillah'm zamanmda ~ehit olan muhacir ve en:sann c;ocuklarma ver-
melerini emretti. Sonra, Hz. Orner kalkti ve gitti. Sahabe de arkasm-
dan kalkt1. Bunlar: «Ey muhacirler ve ensar, bu adamm ziihd-ii tak-
vasi ve giydigi elbise hakkmda ne diyorsunuz? Allah bize onun vasita-
styla Kisra ve Kayser'in diyanm ma~nk1 ve magribi fethi miiyesser kil-
dtgmdan beri ne yapacagtmlZl ~a~1rd1k. <;iin:kii; Arap ve Acemlerden
birc;:ok heyetler geliyor ve iizerindeki on iki yamah elbiseyi goriiyorlar,
ey Muhammed'in eshab1! Resuliillah'la beraber biitiin sava~larda bu-
lunan, ensar ve muhacirlerin ileri gelenleri, ona soyleseniz de, iizerin-
deki bu yamah elbiseyi degi~tirip, daha zarif ve gosteri~li bir elbise
giysin. Gelenlere kar~1 daha heybetli goziiksiin. Sabah ve ak~am ona
hususi yemek gitse de kendisi, muhacir ve ensar yan:mda bulunanlar ye-
seler.» dediler. Oradakilerin hepsi birden: «1c;:imizde Omer'e kar~I en

324 Taheri: 4/1-64; Miintehab'ill-Kenz: 4/408.

~ -~-
-~ - . . -"' 111!1 ...
864 Miisliimanltk

cesaretliniz Ali b. Ebi Talib'dir. Dstelik Orner, klZl tarafmdan da onunla

akrabad1r. Bunu ancak o yapabilir. <;;tinkti, Hafsa, Resultillah'm zevce-
sidir. Binaenaleyh Orner, Resultillah'a yakmhg1 sebebiyle, Hafsa'ya kar-
~~ saygll1 davramr.» dediler ve Hz. Ali'ye meseleyi anlattllar. Hz. Ali:
«Ben yapamam. Siz, Peygamber (s.a.v.) in zevcelerine gidirr. Onlar, mti'
minlerin anneleridir. Ve Hz. Omer'e kar~1 da cesur hareket ederler.~
dedi. Onlar bir arada bulunan Hz. Ai~e ve Hafsa'nm yanma gittiler. Ha-
diseyi naklettiler. Hz. Ai~e: «Bunun, mti'minlerin emirine ben soylerim.»
dedi. Hafsa da: «Sen de bilirsin ya, yapacagm1 sanmam.» diye fikrini
belirtti. Sonra her ikisi de mti'minlerin emirinin yanma girdi. Hz. Orner
onlan buyur etti. Hz. Ai~e: «Ya Emir'el-Mti'minin, sana bir ~ey soyle-
meme mtisaade eder misin?» dedi. Hz. Orner:
«- Buyur soyle, ey mti'minlerin anasi? » dedi. Hz. Ai~e:
«- Resuliillah (s.a.v.) bir yol takip . edip cennete vard1. Ne dtinya-
ya heves etti ne de dtinya ona. Ebu Bekr de, Resultillah'm stinnetini
ihya edip, yalanc1 peygamberlerle sava~arak, yil'le onun izinden ytirtidti.
Batih mtidafaa edenlerin delillerini 9liriittirken, halk arasmda da ada-
letle htikinetti. Ganimetleri e~it ~ekilde dagittl. Rabbini ho~nut etti. Rab-
bi de onu peygamberine kavu~turdu. Ne dtinyaya heves etti. Ne de dtin-
ya orra, Allah sana da Kisra ve Kayser'in tilkelerinin fethini ve hazine-
lerini nasip etti. Onlann biittin miilkleri senin eline ge9ti. Dtinyamn her
tarafma htikmeden biri oldun. Allah'tan 1sh1m'I daha da gti9lendirme-
sini dileriz. Senin yanma Acem el<;ileri ve Arap heyetleri geliyorlar. Hal-
buki senin s1rtmda ~u oniki yerinden yamah elbise var. Onu gtizel bir
elbiseyle degi~tirsen daha iyi olur. Gelen heyetlere kar~I daha heybetli
goztikiirstin. Sabah ve ak~am sana yemek gelsin. Sen ve yanmda bulu-
nan rnuhacirlerle ensar yiyin.» dedi. Bunlan duyunca Hz. Orner agla-
maya ba~lad1. Sonra ~oyle dedi: «Allah a~kma soyle, Resultillah (s.a.v.)
vefat edinceye kadar hi9 on gtin, be~ gtin veya ii<; gtin doyurrcaya kadar
bugday ekmegi yahut da sabah ve ak~am yeme~i yedi mi?» Hz. Ai~e:
«Hayir, yemedi.» dedi. Hz. Orner, Ai~e'ye donerek: «Hi<; Resultillah
(s.a.v.) a, topraktan bir kan~ ytiksek bir yerde sofra kuruluyor muydu?
Yemek istiyor, sofray1 yere kurduruyor, ytiksek sofra tahtasm1 kaldn--
tiyordu, degil mi?» dedi. «Evet.» dediler. Bunun tizerine Hz. Orner on-
lara ~oyle dedi:
«- Siz Peygamberin zevceleri ve mti'minlerinin annelerisiniz. Si-
zin, biittin mii'minlerde ozellikle de benim tizerimde hakkm1z var. Hal
boyleyken siz beni dtinya mahna meylettirmek i<;in geldiniz. 1yi biliyo-
rum ki, Resultillah kaba kuma~tan elbise giyerdi ve kuma~m sertligin-
den cildi zedelenirdi. Siz bunu biliyor muydunuz?» «Evet.» dediler. «Yi-
ne biliyor musunuz, Resuliillah (s.a.v.) tek kath ortti iizerinde yatard!.
 iqtimai Yardtmla~ma - infak 865

Senin evinde hurma liflerinden yapilm1~ sert bir yaygi yok muydu, ya
Ai~e? Glindliz yayg1, gece ise yatak olarak kullamhrd1. Resullillah'm ya-
mna vardigimiZda vlicudunda has1nn izlerini gi::irlirdlik. Ya Hafsa, sen
demedin mi ki; bir gece, yatag1 iki kat yapm1~hn da, Resullillah (s.a.v.)
yumu~ak ve rahat oldugu ic;in uyumu~, Bilal'in ezan sesiyle uyanabilmi~
ve sana: «Ya Hafsa, ne yaptm? Yatag1 iki· kat yap1p benim sabaha ka-
dar uyumama, gece namaz1m kac;1rmama sebep oldu. Dlinya benim ne-
yime? Nic;in, yumu~ak yatakla beni me~gul ediyorsunuz?» buyurmu~tu.
Ya Hafsa, bilmiyor musun, Resullillah'm gelmi~ gec;mi~ blitlin glinah-
lan affedilmi~ti. Oyleyken, Resllllillah (s.a.v.), Rabbine kavu~uncaya ka-
dar ac; olarak geceler, secde ederek sabahlar, gece ve glindliz daima ni-
yaz ve tezarru'da bulunur, rliku ve sucud yapard1. Orner de iyi ~eyler
yemiyor, yumu~ak ~eyler giymiyor, iki arkada~I onun ic;in en iyi i::irnek-
tir. Tuz ve yag haric; iki kat1g1 bir arada yemiyor. Eti de sadece ayda
bir defa ve halktan birirtin yedigi kadar yiyor.» dedi. Bunun lizerine Hz.
Ai~e ve Hafsa d1~ar1 c;Ikip, eshabm yanma geldiler ve onlara durumu
anlattilar. Hz. Orner ruhunu teslim edinceye kadar bu hallizere devam
etti.»325
ikrime b. Halid'den: Hafsa, ibn·i Muti' ve Abdullah b. Orner, Orner
b. Hattab'la konu~tular ve ona:
«- iyi ve glizel yemekler yesen daha iyi olur herhalde.» dediler. 0
zaman Hz. Orner:
« - Sizin niyetinizin samimi oldugunu biliyorum. Fakat ben, Re-
sullillah ve Ebu Bekr'in gittikleri yolu terkedersem, ileride onlarla bu-
lu~amam.» dedi. 326
Ebu Umame b. Sehl b. Huneyf anlatiyor: Hz. Orner uzun zaman
Beyt'lil-Mal'den hic;bir ~ey yemedi. Nihayet maddi yi::inden daralmca,
Resullillah'm eshabma haber gi::indererek onlara dam~tl.
« - Hilafet blitlin iamamm1 ahyor, hie; bir gelirim de yok. Gec;i-
mimi nas1l temin edecegim.» dedi. Osman b. Affan:
« - Beyt'lil-Mal'den ye ve ba~kalanna da yedir.» dedi. Said b. Amr
b. Nufeyl'de boyle dedi. 0 zaman Hz. Orner, Hz. Ali'ye:
«- Bu hususta sen ne diyorsun?» diye sordu. Hz. Ali de:
<<- Sabah ve ak~am yersin.» diye cevap verdi. Hz. Orner, Hz. Ali'
nin dedigini yapti.327
Katade'den: Bize Orner b. Hattab'm ~i::iyle si::iyledigi anlatild1: Eger
istesem, sizin aramzda en iyi yemegi yiyen, en glizel elbiseyi giyen ben
olurum. Fakat, ben i::iblir dlinyada rahat ya~amak istiyorum ... >•

325 ibn-i Asakir; Kenz'ui-UmmM: 4/408.

326 Beyhaki; Miintehab'iil-Kenz: 4/411.
377 ibn Sa'd; Miintehab'ill-Kenz: 4/411.
F: 55
 866 MiislUmanltk

Ve yine bize Orner b. Hattab'm ~u hadisesi anlatild1: Orner b. Hat-

tab $am'a geldiginde, kendisine, daha once benzerini hi<; gormedigi bir
yemek getirdiler. Hz. Orner:
« - Bu bana m1? Peki, arpa ekmegine doyamadan olen fakir miis-
liimanlara ne var?» dedi. Orner b. Velid:
« - Onlara da cennet var.» diye kar~Il1k verdi. Bunu duyunca Hz.
Orner'in gozleri ya~ard1 ve:
« - Eger bizim nasibimiz ~u diinya malmdan ise, onlar da cennete
gittilerse, aram1zda biiyiik fark var demektir.» dedi.328
ibn·i Orner anlatiyor: Sofra ba~mdayken babam Orner geldi. Ona
yer a<;tim. Hz. Orner besmele <;ekti. Bir lokma ald1. Sonra bir lokma
daha ald1 ve:
« - Yag, et yagma benzemiyor.» dedi. Ben:
« - Ya Emir'ei-Mii'minin, bugiin besili bir hayvan yag1 almak i<;in
<;ar~1ya gitmi~tim. Fakat <;ok pahah buldum. Bir dirhemlik, zay1f hay-
van yag1, bir dirhemlik de sadeyag ald1m. Boylece de ailemin ihtiyacm1
gidermi~ oldum.» dedim. 0 zaman Orner:
« - Resuliillah (s.a.v.), iki katik bir arada bulununca birini yer,
digerini tasadduk ederdi.» dedi. Ben:
« - Bu seferlik ye, ya Emir'el-Mii'minin. Bundan sonra, ben de ay-
mm yapacag1m.» dedim. Bir daha oyle yapmad1m.
Ebu HaZim anlatlyor: Orner b. Hattab, klz1 Hafsa'nm yanma geldi.
Hafsa ona soguk et suyu ve ekmek getirdi. Et suyunun i<;ine yag da
konmu~tu. Hz. Orner bunu goriince:
« - Bir kabda iki katik! Hay1r, asia yemem.>> dedi.32!l
Enes (r.a.) anlatlyor: Halife oldugu gun, Hz. Orner'i gordiim. Ken·
disine bir sa' hurma getirilmi~ti. <_;iiriiklerine vanncaya kadar hepsini
yiyordu.330
Abdurrahman b. Ebu Leyla anlatlyor: Hz. Omer'e Irak'tan bir grup
insan geldi. Hz. Orner onlara yemek ikram etti. Yemegi pek begenme-
diklerini ve istemeye istemeye yediklerini goriince:
« - Ey Irakhlar, demek oyle; istesem ben de sizin gibi tath, lezzet-
li yemekler yerim. Fakat biz, sevap ve miikafatl ahirete b1raklyoruz.
Allah Teala'nm ~u emrini duydunuz mu?: «Kafir olanlann ate~e atda·
caklan giin onlara: Diinyadaki hayahmzda sizin i~in en giizel olan her
~eyi harcadmiZ. Orada bunlarla safa siirdiiniiz. Ama bugiin, yeryiiziinde

328 El·Miintehab: 41406.

329 Ibn Mace; Kenz'ul-Ummai: 2/146; ibn Sa'd: 3j230.
330 ibn-i Sa'd: 3j230.
 I~timai YaTdtmla§ma - !nfak 867

haks1z yere biiyiikliik tasladigmizm ve yoldan pkmamzm kar~Ihgmda,

al~altici bir azap goreceksiniz,» denir.» 331
Hubeyb b. Ebft Sabit, baz1 arkada~lanndan ~oyle rivayet ediyor:
Irak halkmdan bir grup, Hz. Orner'i ziyarete geldi. Cerir b. Abdullah da
gelenler arasmdayd1. Hz. Orner onlara ekmek ve yagdan yapilm1~ bir ye~
mek ikram etti ve:
« - Buyurun, yeyin.» dedi.
Onlar, istemeye istemeye alddar. Bunun uzerine Hz. Orner:
« - Ne yaptigmizi goriiyorum. Ne yemek istiyorsunuz? Ek~i tath,
s1cak soguk yiyip de midenizi mi bozacaksm1z?» dedi. 332
Hurneyd b. Hilal anlat!yor: Hafs b. Ehu'l-As, Hz. Orner'in yemegini
haZirhyor, fakat kendisi yemiyordu. Hz. Orner, ona:
« - Niye yemiyorsun?» diye sordugunda, o ~oyle dedi:
« - Senin yemegin c;ok yavan ve basit. Ben, evime lezzetli yemek
yemege gidecegim.» Bunun uzerine Hz. Orner:
« - Zannediyor musun ki, ben, bir koyun kestirip etini pi~irmekten,
unu eleyip ekmek yaptirmaktan, bir sa' kuru uzum getirtip, onu bir kaba
kaydurmaktan, uzerine su dokup ceylan kam gibi ho~af yapmaktan aci-
zim?>> dedi. Hafs:
« - Bakiyorum da, agzmm tadm1 biliyorsun?» dedi. Hz. Orner:
<<- Evet, biliyorum ama, kudreti ve iradesiyle ya~ad1g1m Allah'a ye~
min olsun ki, eger k1yamet giinu ecrimi eksiltme korkusu olmasayd1 ben
de bu dunyada sizin gibi yapar, refah ic;inde ya~ardim.» dedi.333
S~lim b. Abdullah' dan: Orner b. Hattab ~oyle diyordu:
<<- Allah a~kma, dunya zevkleri bizim neyimize, istesek, bir oglak
kestiririz, iyi cins bugdaydan ekmek yaphnnz, kuru uzumu, keklik gozu
gibi oluncaya kadar kaynahnz, yer ve ic;eriz. Fakat biz iyilikleri, gu~
zellikleri, obur dunyaya b1rakmak istiyoruz. (:unku, Allah Teala ~oyle
15uyuruyor: «Kafir olanlann ate~e atdacaklan giin onlara: «Diinyadaki
hayatimzda, sizin i~in en giizel olan her ~eyi harcadm1z. Orada bunlarla
safa siirdiiniiz ... » 334 ,
Ebft Musa'l- E~'ari anlatiyor: Basra halkmdan bir heyetle beraber Orner
b. Hattab'a geldim. Huzuruna c;Ikhgimizda, onun her gun ufalanm1~ ekmek
yedigini goriiyorduk. Bazen de kat1k olarak yag, veya zeytinyag1 veya su-
te rasthyorduk. Yine hazen dogramp, suyla kaynatilmi~ kuru etlere, c;ok
ender olarak da taze ete tesaduf ediyorduk. Bir gun bize ~oyle dedi:
« - Dogruyu soylemek gerekirse, sizin benim yemegimi kU~limsedigi-

331 AhkM: 20; Hdye: 1/49.

332 Hllye: ' 1/49; Miintehab'iil-Kenz: 4/405.
33' ibn Sa'd; Miintehab'iil-Kenz: 4/403.
334 AhkM: 20; Hdye 1/49.

-- ....... .-. -- -
868 Miisliimanltk

nizi biliyorum. tstesem ic;:inizde en iyi yemek yiyen, en giizel ya~ayan ben
olurum. Ben koyun gerdanlanm, deve horgiic;:lerini, hardah, yufka ekme-
gini bilmez degilim. Fakat, Allah Teala, bir kavrni, yaptlklan bir i~ten do-
layi ay1plam1~ ve ~oyle buyurmu~tu: «Diinyadaki hayatiruzda sizin i~in en
giizel olan her !jeyi harcadlDIZ, orada bunlarla safa siirdiiniiz.»335
Ebu Musa, gelen kumandanlara:
« - Mii'minlerin emiri ile konu~saydmiz, . size Beyt'iil-Mal'derr·yemek
<;:1kanrd1.» dedi. Bunun i..izerine gelen heyet, Hz. Orner'le konu~tu. Hz.
Orner, on lara:
« - Kumandanlar, benim kendime lay1k gordiigiim ~eyi siz, kendi-
nize lay1k gormiiyor musunuz?» diye sordu. Onlar:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, ~ehirde ya~amak oldukc;:a giic;:, yedigin ye-
rnek de, i~tahla yerrecek cinsten degil, halbuki biz, koy ve kasabalarda
oturuyoruz. Ba~1m1zdaki kumandan da bize yemek c;:1kanr ve yemeg: de
yenir.» dediler.
Hz. Orner ba~Im egip bir rniiddet dii~iindii. Daha sonra ba~IIH l.al-
dirarak ~oyle dedi:
« - Size Beyt'iil-Mal'den, her giin ic;:in iki koyun ve iki olc;:ek bu1-
gur tahsis ediyorum. bgleyin koyunlarm birisiyle zahirenin bir olc;:egini
pi~ir, sen ve arkada~larm yiyin. Sonra me~rubat iste, sen ic;:. Sonra sagdan
ba~layarak yanmdakilere de ic;:ir. Daha sonra ihtiyacmi gider. Ak~am
olunca da diger koyunla geri kalan bulguru pi~ir. Sen ve arkada~lann yi-
yin. Yalmz ~unu da akhmzdan c_;:1karmaym, evlerinde oturanlan ve orrla-
nn <;:ocuklanm da doyurun. Onlara az verirseniz, ne ac;: olanlar1 doyar,
ne de huylan giizelle~ir. Bununla beraber, her giin iki koyun ve iki ol-
c;:ek bulgur ahnarr koylerin c;:abucak harap olacag1m san1yorum.» dedi. 336
Utbe b. Ferkad anlatlyor: Orner b. Hattab'a hurma ve yagdan ya-
pilmi~ bir tath getirdim.
« - Bu nedir?» diye sordu.
« - Senin ic;:in getirdim. <;iinkii sen, sabahtan ak~ama kadar halkm .
derdiyle ugra~1yorsun. Ak~am oldugunda, iyi bir yemek yiyip kuvvetini
muhafaza etmeni istedim.» dedim. Kabm agz1m ac;:tl ve:
« - Allah a~kma soyle, miisli..imanlann herbirine boyle bir tabak go-
tiirdiirr mii?» diye sordu. Ben:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, biitiin Kays kabilesinin mahm dag1tsan
yine yetmez.» dedim. 0 zaman Hz. Orner:
« - Oyleyse yememe liizum yak.» dedi ve kuru ekmekle, bayatla-
mi~ et:en yapllm1~ bir kap tirit getirtti ve benimle beraber i~tahla yedi.

335 Abkaf: 20.

336 ibn Sa'd; Miintehab: 4/402.
 i~timai Yardtmla§ma -lnfak 869

Ben, devenin horgiiciinden zannedip, beyaz ete uzand1m. Bir de ne go-

reyim! Benim et zannettigim f$ey sinirmif$. <;ignedim, fakat yutamad1m.
Hz. Omer'in bakmadigi bir am kollay1p, yemek tabag1yla, sofranm ara-
sma koydum. Daha sonra bir kap dolusu hurma suyu getirtti. Sirke ol-
mak iizereydi. Bana verip:
« - Haydi ic;.» dedi. Ald1m, zorla ic;tim. Kendisi de ald1 ve ic;ti.
Sonra da: ·
. « - Dinle ya Utbe, biz her giin develer kestiririz. Fakat yagJYla etli
yerlerini, uzaklardan gelen miisliimanlara ikram ederiz. Boynu ise Orner'
in ailesine kahr. Orner ailesi sert eti yer, bu keskin hurma suyunu ic;er.
Bu da bizim ac;hgimiZI giderir.» dedi. 337
Hasan-1 Basri f$oyle rivayet ediyor: Hz.. Orner c;ok susuzdu. Bir ada-
mm evine gitti ve su istedi. Ev sahibi bal getirdi. Hz. Orner:
« - Nedir bu?» diye sorunca, o:
« - Bal.» dedi. 0 zaman Hz. Orner:
« - Hay1r, istemem, byamet giinii hesap vereceklerim arasmda bir
de bu olmasm.» dedi. 338
Zeyd b. Eslem'den: Orner b. Hattab su istedi. Bal f$erbeti getirdiler.
Hz. Orner bunu goriince:
« - Bu gerc;ekten giizel. Fakat, Allah'm, arzulanna boyun egenleri
f$U ayetle aytpladtgiDI duydum, dedi Ve ayeti okudu: « ... Diinyadaki ha-
yatrmz_da, sizin i~in en giizel olan her !]eyi harcadmtz. Orada bunlarla
safa siirdiiniiz ... » 339 Ecir ve miikafatlanmzm diinyada verilip bitmesin-
den korkanm.» dedi ve ic;medi.340
Urve anlat!yor: Hz. Orner, yanmdaki muhacir ve ensarla beraber
Eyle'ye geldiginde, yolculuk esnasmda arkasmdan ytrtilan, pamuklu
gomlegini papaza verdi ve:
« - Bunu ytka, ytrtik yerini yama.» dedi. Papaz, gomlegi gotiirdii
ve yamad1. Aym kumaf$tan bir baf$ka gomlek dikip Hz. Orner'e getirdi.
Hz. Orner:
« - Bu dane?» diye sorunca, papaz:
« - Verdigin gomlegi ytkadtm ve yamadtm. Bunu da senin ic;in dik-
tim. '' dedi.
Hz. Orner gomlegi eline alarak bakt1. Sonra kendisininkini giydi.
Yeni gomlegi de papaza geri vererek ~oyle dedi:
« - Bu teri daha iyi c;eker, onun ic;in aldtm.» 341

337 Milntehab'ill-Kenz: 4/404.

338 ibn Sa'd: 3j230; Miintehab'ill-Kenz: 4/404.
3.39 Ahkaf: 20.
340 Tergib: 5/168.
341 Taheri: 4/203; Milntehab'ill-Kenz: 4/402.
870 Miisliimanltk

Katade'den Hz. Orner, Halife oldugu halde, kaba kuma~tan yap1lma

ve deri yamah bir h1rka giyerdi. Elirrde k1rba<;:, sokaklarda dola~Ir, hal·
ki kotiiliiklerden men ederdi. Yollarda buldugu bez, iplik ve deri par·
<;:alanm toplar, kullanmalan i<;:in o civardaki evlere verirdi.342
Hasan·1 Basri'den: Halifeyken Hz. Orner, s1rtmda oniki yamah el-
biseyle hutbe okurdu.343
Enes (r.a.); Halifeligi esnasmda Hz. Omer'i, iki omuzu arasmda,
birbiri iistiine ii<;: yama yapilm1~ bir elbiseyle gordiigiinii naklediyor.344
ibn·i Orner anlatiyor: Hz. Orner, kendisinin ve ailesinin ge<_;:imini
Beyt'iil-Mal'den temin eder, yazm bir de elbise ahp giyerdi. Ald1g1 el·
bise eskir, Hz. Orner eskiyen elbisesini yamar, vakti gelmeden degi~tir·
mezdi. Bir sene, gelir <;:ok fazla olmu~tu. Fakat, Hz. Omer'in, bir onceki
seneden daha kotii bir elbise giydigini gordiim. Hafsa bu hususta ken-
disiyle konu~unca ~oyle dedi:
« - Ben miisliimanlarm mahndan giyiniyorum ve bu da bana ye-
tiyor.»345
Muhammed b. ibrahim'den: Hilafetinde Hz. Orner, her giin, Beyt'iil-
Mal' den kendisi ve ailesi i<;:in iki dirhem ahrd1.346

Osman b. Affan'm Diinyaya Baglanmamas1:

Abdiilmelik b. ~eddad'dan: Bir cuma giinii, Hz. Osman'1, minberde,

iizerinde dart veya be~ dirhem degerinde, kaba Aden kuma~mdan bir
elbise ve <;:izgili KUfe mah bir aba ile gordiim.
Hasan·I Basri'dan: Kendisine, mescidde ogle uykusuna yatanlar SO·
rulunca, o ~oyle dedi:
« - Osman b. Affan'I hilafeti esnasmda mescidde ogle uykusu uyur-
ken gordiim. Uykudan uyamp kalktigmda, viicudunda <_;:ak1l ta~lannm
izleri vard1. Orada:
« - i~te bu, Emir'iil-Mii'minindir. Bu., 2mir'iil-Mii'minindir.» diyor-
lardi.
~iirahbil b. Muslim, Hz. Osman'm halka, en kiymetli yemekleri ye-
dirdigini, kendisinin ise cvinde sirk~ ve zeytinyag1 yedigini naklediyor.347

342 ibn Asakir.

343 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Miintehab'iil-Kenz: 4/405.
344 Tergib: 3/396.
345 ibn Sa'd; Miintehab'iil-Kenz: 4/411.
:w. ibn Sa'd; Miintehab'iil-Kenz: 4/411.
347 Htlye: 1160; S1fat'us-Safve: 1/116.
 l~timai Yardtmla~ma -lnfak 871

Ali b. Ebi Talib'in Diinyaya Baglanmamas1 :

•.
Saki£ kabilesinden bir adam anlatlyor: Hz. Ali, beni Ukbera'ya vali
tayin etti ve bana:
« - Irak, miisliimanlann az bulundugu bir iilkedir.» dedi. Sonra da
ilave etti: <<Ogleyin bana gel.»
Yamna vard1m. Muhaf1z1 yoktu. Bakt1m, oturuyordu. Yanmda bir
kap ve su dolu bir bardak vard1. Bir torba getirmelerini emretti. Ben,
kendi kendime:
« - i<;:inde ne var bilmiyorum ama, herhalde, bana giivendi ve mii-
cevher verecek.» dedim.
Torbam~ agZI baghyd1. Bag1 <;:ozdii. Bir de ne goreyim! Torba un
doluydu. Ondan bir miktar un <;:1kanp yamndaki kaba koydu, iizerine
de su doktii. Sonra kan~tmp kendi i<;:ti, bana da i<;:irdi. Ben, kendimi
tutamaJ1p:
<<- Ya Emir'el-Mii'minin, Irak'ta bir<;:ok Iezzetli yemekler varken,
sen, bu yemegi mi yiyorsun?» dedim. 0, ~oyle dedi:
<<- Haa, ~unu soyleyeyim: Ben, torbanm agzm1, cimri oldugum i<;:in
baglam1yorum. Barra yetecek kadar satm ahyorum. Dokiiliir de, bana
ait olmayan ~eyden yemek yaparlar diye korkuyorum. Bu sebeple tor-
bamn agzm1 baghyorum. Mideme haram ve ~iipheli ~eylerin girmesini
istemem.»
A'me~, Hz. Ali'nin, ogle ve ak$am yemeklerinde Medine' den getirt-
, tigi ~eyleri yedigini naklediyor. 348
Abdullah b. ~erik dedesinden $oyle naklediyor: Ali b. Ebi Talib'e
bir tath getirdiler. Tathy1 online koyup, ~oyle dedi:
<<- Senin kokun ho$, tadm ve rengin giizel. Fakat ben, gonliimii,
~imdiye kadar ah~mad1g1 ~.eye ah~tlrmak istemem.»349
Zeyd b. Vehb'den: Hz. Ali, bir giin odasmdan <;:1k1p yamm1za geldi.
H1rkas1 ile etegini bir kuma~ par<;:as1yla baglam1~tl. Ona sebebi sorul-
dugunda: '
\

<<- Ben bu iki elbiseyi (etek ve h1rkay1), kibirlenmiyeyim, namazi

rahat k1lay1m ve mii'minlere ornek olay1m diye giyiyorum. '' diye cevap
verdi.
Bir adam, Hz. Ali'nin iizerinde kaba kuma$tan bir elbise gordiigii~
nii, Hz. Ali'nin: '
'f.T '

348 HIIye: 1 j82.

349 HIIye: lj81; Miintehab: 5/58.
872 Musliimanttk

« - Bunu be~ dirheme ald1m. Kim, bir dirhem fazla verirse, ona
satanm.» dedigini naklediyor.350
Miicernrni' b. Sern'an et-Teyyirni'den: Bir giin Hz. Ali klhem1 pa-
zara gotiiri.ip:
« - Yok mu bu k1he1 alaeak? Eger dort dirhemim olsayd1, kendime
bir elbise ahr, kihei satmazd1m.» diye bag1nyordu.351
Salih b. Ebi'l·Esved, bir adamm kendisine ~unu anlatt1gm1 nakle-
diyor: Hz. Ali, merkebe yan binmi~:
« - Ben, diinyaya ehemmiyet vermiyorum.» diyordu. 352
Abdullah b. Rezin'den: Kurban Bayram1'nda Hz. Ali'nin evine git-
tim. Bize <;orba ikram etti. Biz:
« - Allah iyiligini versin, bari bu sabah bize ~u kaz1 kesseydin daha
<;ok sevaba girerdin.» dedi. 0 zaman Hz. Ali:
« - Ya ibn·i Rezin, ben Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle buyurciugunu i~it­
tim:
<t- Halifenin Beyt'iil-Mal'den iki kap yemek almas1 helaldir. Bir
kabm1 kendi ve ailesi yer, digerini de miisliimanlara yedirir.» 353

Ebu Ubeyde b. ei-Cerrah'm Di.inyaya Baglanmamas1:

Urve anlatlyor: Orner b. Hattab, Ebft Ubeyde h. el-Cerrah'm yanma

gitti. Onu atmm eyerine yaslanm1~ yatarken gordii:
« - Arkada~larm gibi sen de bir yatak iizerine yatsan.» dedi.
Ebft Ubeyde:
« - Ya Emir'el-Mii'minin, ogle uykusu i<;in bu bana yetiyor.» dedi.
Ma'rnar ~oyle diyor:
Hz. Orner, ~am'a geldiginde, oranm ileri gelenleri ve halk, kendisini
kar~Ilad1lar. 0:
« - Karde~im nerede ?» diye sordu.
« - Karde~in kim?» dediler.
« - Ehft Uheyde.» dedi.
« - Hemen geliyor.» dediler.
Ehft Ubeyde gelinee, Hz. Orner, bineginden indi ve onu kueakladr.
Sonra Ehft Ubeyde'nin evine gitti. Evinde klh<;, kalkan ve mizragm-
dan ba~ka bir ~ey goremedi. -Ravi daha sonra yukandaki hadisi nak-
lediyor.-354

350 Miintehab'ill-Kenz: 5/58.

3s1 Bidaye: 8/3.
352 Bidaye: 8/5.
353 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Bidaye: 8/3.
354 Hllye: 1/101; Stfat'iis-Safve: 1/43; isabe: 2/253.
 iqtimai Yardtmla§ma - infak 873

Mus'ab b. Umeyr'in Di.inyay~ Baglanmamas1 :

Ali (r.a.) anlatiyar: Bir kl$ sabah1, ac; bir halde evimden <;Iktlm.
Saguk c;ak $iddetli aldugundan, kendimi karumak ic;in evimizde bulu-
nan eski bir deriyi ald1m, artasmdan delip baynuma gec;irdim ve iki ucun-
dan baglad1m. Vallahi evde yiyecek bir$ey yaktu. Peygamber (s.a.v.) in
evinde alsayd1, elbette bana da gonderirdi. Evden <;1klp $ehrin ken:ar
mahallelerinde dala$Irken bir Yahudiyle kar$Ila$tlm. Bah<;e duvanndaki
arahktan beni goren Yahudi:
« - Hey, Bedevil Bir kava suya bir hurma, nasil?» diye sardu Ben:
« - Kabul, ac; kap1y1! '' dedim. Bahc;e kapismi a<;tl. ic;eri girdim. Her
kavay1 c;ektigimde bir hurma veriyardu . . Avuc;lanm hurma daluncaya
kadar su c;ektim. Nihayet:
« - Bu kadar hurma yeter.» dedim. Hurmalan yedim. San:::·a bir
miktar da su ic;tim. Daha sanra Resuliillah (s.a.v.) m yamna geldim.
' Resuliillah (s.a.v.), mescidde, bir grup sahabe ile aturuyardu. Yanlan-
n:a aturdum. 0 esnada, lizerinde yamah bir abayla Mus'ab b. Umeyr
geldi. Resullillah (s.a.v.) anu goriince, anun balluk-355 ic;inde aldugu giin-
leri hat1rlad1 bir de $imdiki haline ba~mca gozleri dalukdu ve aglama-
ya ba$lad1. Daha sanra, $0yle buyurdu:
« - Siz bolluk ic;inde alup da sabah ayn, ak$am ayn elbise giydi-
ginizde, evlerinize, Kabe ortiisii gibi ortiiler yapt1g1mzda ne yapacaksi-
mz?» Biz de:
« - 0 zaman bizim ic;in daha hayrrhd1r. Elimizdeki nz1kla yetinir.
ibadetle me$gul aluruz.» dedik. Bunun lizerine Resuliillah (s.a.v.):
« - Buglin, sizin i<;in a glinden daha hay1rhd1r.» buyurdu. 356
Orner (r.a.) den: Resuliillah (s.a.v.), Mus'ab'm, beline sard1g1 bir ko-
yun pastu ile geldigini goriince:
~<- Allah'm, kalbini nurlandirdigi $U adama bakm, vaktiyle ben
anu, lizerinde ikiyliz dirheme ahnmi$ bir elbiseyle gormli$tlim. Ebeveyni
de ana en iyi $eyleri yedirip ic;irirlerdi. Fakat Allah ve Resulline alan
sevgisi anu, bu vaziyete dli$lirdli.» buyurdu:357
Ziibeyr an:latiyar: Resuliillah (s.a.v.), bir grup insanla Kuba'da atu-
rurken, lizerini yan orten, yan ortmeyen bir ortli ile Mus'ab <;Ikageldi.
Oradakiler utanc;lanndan ba$lanm c;evirdiler. Mus'ab selam verdi. Sela-
mmi ald1lar. Peygamber (s.a.v.), anuri. iyiliklerinden bahsetti ve $Ciyle
dedi:
« - Ben, Mus'ah'1, Mekke'de ebeveyninin yamnda gordlim. Ona c;ak

355. Musab, mlislliman olmadan once, Mekkede zengin bir ailenin ({ocuguydu
356 Tinnizi; Kenz'ul-Ummal: 3j321; Mecme'uz-Zevmd: 10/314.
357 Taberiini; Beyhaki; Tergib: 3j395; Kenz'ul-Ummal: 7/86; Hily~: 1/1086.

il~- .,J.i&.i - -
'874 Musliimanhk

'iyi baklyorlard1. Kurey~ gen<;leri it;inde bunun gibi rahat ya~ayam yok-
tu. Fakat o, Allah nzas1 ve Resuliine yard1m gayesiyle biitiin bunlan
reddetti. ileride birtaklm hadiseler olacak. Allah size Fars ve ..Rum iil-
'kesinin fethini miiyesser kllacak ve siz <;ok zenginle~eceksiniz. Oyle ki,
sabah ayn ak~am ayn elbiseler giyecek, sabah ve ak~am giizel yemekler
·yiyeceksiniz.» Bunun iizerine oradakiler:
<<- Ya Resulallah, bizim· i<;in bugiin mii daha hayirhdir, yoksa o
:giin mii?» diye sordular. Resuliillah (s.a.v.):
<<- Bugiin, sizin i<;in, o giinden daha hay1rhd1r. Eger, diinya mah
'hakkmda benim bildiklerimi bilseydiniz, onu istemekten vazge<;erdiniz.»
buyurdu.
Habbab, Mus'ab oldiigunde, bir ortiiden ba~ka bir~ey birakmadigi-
m soyliiyor. Onu ba~ma orttiiklerinde ayaklan, ayaklanna orttiiklerin-
,de ba~I a<;Ikt'a kahyord-u. Nihayet Resuliillah (s.a.v.):
cc- Ba~m1 ortiin, ayaklannm iizerine ot koyun.» buyurdu.358

Osman b. Maz'un'un Dunyaya Baglanmayu~• :

ibn-i ~ihab anlatiyor: Bir giin Osman b. Maz'un mescide geldi. the-
rinde beyaz-siyah <;izgili bir elbise vard1. Fakat eskimi~, eskiyen yerle·
rine tiiylii deri yamami~h. Resuliillah dikkatle, eshab da ac1yarak bak·
t1lar. Sonra Resuliillah (s.a-.v.):
« - Sabah ayn, ak~am ayn elbise giyeceginiz, <;e~it <;e~it yemekle1·
yiyeceginiz, evlerinizi, Kabe ortiisii gibi ortiilerle siisleyeceginiz giinler
bakkmda ne dii~iiniirsiiniiz?» buyurdu. Oradakiler:
« - Olmasm1 isteriz, ya Resulallah, o zaman bolluk ve refaha kavu-
~uruz_,, dediler. Resuliillah (s.a.v.):
<<- 0 giin1er gelecek. Fakat bugiin, sizin i<;in daha hayirhdir.» bu-
urdu.359
ibn-i Abbas anlatiyor: Osman b. Maz'un Oliim di:i~egindeyken, Re- '
suliillah (s.a.v.) geldi. Sanki bir ~eyler si:iyliiyortnu~ gibi iizerine egildi.
Sonra ba~m1 kaldird1. Oradakiler, Resuliillah'm gozlerinin ya~ard1gm1
farkettiler. Resuliillah (s.a.v.), tekrar egildi. Ba~m1 kald1rdigmda agla-
digmi gordiiler. U<;iincii defa egildi. Tekrar ba~m1 kaldirdigmda, derin-
·ce bir i<;ini <;ektigini gi:irdiiler ve Osman b. Maz'un'un vefat ettigini anla-
dilar. Oradakiler de aglamaya ba~lad1lar. 0 zaman Peygamber (s.a.v.):
« - Susun, Oliiniin arkasmdan aglamak, ~eytanm i~idir. Allah'a tev-
be, istigfar edin.» buyurdu. Daha sonra da:

358 Miistedrek: 3/628; isabe: 3/421.

.359 Hilye: 1/105.
 h;timai Yard~mla~ma- infak 875

«- Ya Ebas-Saib, Allah sana rahmet etsin, diinyaya baglanmadan

~ekip gidiyorsun.» dedi.360

Selman-i Farisi'nin Diinyaya Baglanmamas1 :

Atiyye b. Amir anlahyor: Bir defasmda: Selman'1 sofrada daha fazla

yemek yemege zorlamrken gordiim. 0:
«- Bu bana yeter, daha fazla yemiyecegim. Ben, Resuliillah (s.a.v.)
m $Oyle buyurdugunu i~ittim: «Diinyada haddinden fazla yiyenler, ahi-
rette a9 kalacaklard1r. Ey Selman! Diinya mii'min{n zindam, kafirin ise
cennetidir.>> diyordu.3 61
Hasan-1 Basri'den: Selman-1 Farlsi, be$bin dirhem maa~la, a$ag1
yukan otuzbin miisliimana kumandan tayin edilmi,$ti. Boyleyken, Sel-
man, halka, s1rtmda bir aba oldugu halde hitap eder, gece yatarken bir
kiSmlm altma yayar, diger klsmml da iistiine orterdi. Maa~ml almca,
yoksullara infak eder, elinin emegini yerdi. 362
A'me!; anlatlyor: ~u ha.diseyi bir9ok insandan duydum: Huzeyfe
(r.a.), Selman'a:
<<- Ya Eba Abdullah, sana bir ev yapmam1 ister misin?» diye sor- ·

du. Selman, bunu ho$ kar~Ilamad1. 0 zaman, Huzeyfe:

<<- Hele dur, sana nasll bir ev yapacag1m1 anlatay1m, karanm on-
dan sonra ver. Sana oyle bir ev yapacag1m ki, ancak senin boyun kadar
olcak. Yattlgmda ba~m bir duvara, ayaklarm diger duvara degecek, kalk-
1lgmda ba~m tavana degecek.» dedi. Selman:
«- Tam benim dii~iindiigiim gibi.» dedi.363
Malik b. Enes (r.a.) anlahyor: Selman'm evi yoktu. Bunun ic;in gol-
gede oturuyor, golgeyle beraber o da yerini degi~tiriyordu. Birisi, ona:
«- istersen sana s1caktan, soguktan korunacagm bir yer yapay1m? »
diye teklifte bulundu. Selman da kabul etti. Sonra oradan uzakla$mak
iizere davramrken hirden doniip:
«- Yapacagm ev nasil olacak?» diye sordu. 0 adam da:
<<- Oyle bir yer yapacag1m ki, ayaga kalktlgmda ba~m tavana, uzan,
d1gmda ayaklann duvara degecek.» dedi.
Selman:
«- Peki oyleyse, yap.» dedi. 364

350 Taberani; Mecme'uz-Zevaid; 9/303; Hdye: 1/105; istiab: 3/87.

361 Hdye: 1/198; Kenz'ul-Ummal: 7/45.
362 Hdye: 1/197; ibn Sa'd: 4j62.
363 Hdye: 1/202.
364 ibn Sa'd: 4/63.
876 Musliimanhk

Ebu Zer el-G1fari'nin Diinyaya Baglanmamas1 :

Ebu Esma'dan: Ebu Zer Rebeze'deykerr Ebu Esma, onun yanma git-
ti. Ebu Zer'in yanmda hi<; bir <;ekiciligi ve cazibesi olmayan <;irkin ve
siyah bir kadm vardr. Konu~ma esnasmda Ebu Zer:
« - Bu siyah kadm bana ne diyor biliyor musun? Bana, Irak'a gi-
dip oraya yerle~memi soyliiyor. Eger, ben Irak'a gitsem, Irakhlar beni
diinya mahna bogarlar. Halbuki dostum Resfrliillah (s.a.v.) bana, S1rat:
Kopriisii iizerinde engebeli ve kaygan bir yol vard1r, demi~ti. Bizim o
kopriiden ta~1yabilecegimiz kadar bir yiikle ge<;memiz, ag1r ve biiylik
yiikle gitmemizden daha hay1rhd1r.» dedi.365
Abdullah b. H1ra~ anlahyor: Ebu Zer'i Rebeze'de, siyah bir ~emsiye
altmda otururken gordiim. Hamm1 da siyahti. Ehu Zer bir <;ul iizerine
oturmu~tu. Ona:
« - Bu kadmdan <;ocugun olmuyor.» dediler. 0:
<<- Yine de Allah'a ~iikiir! Bu diinyada vermiyor ama, obiir diin-
yada verir.» dedi.
<<- Ba~ka bir kadmla evlensen.» dediler.
<<- Beni al<;altacak bir kadmla evlenmem, beni yiikseltecek bir ka-
dm almamdan daha iyidir.» dedi. 0 zaman:
<<- Bari, ~u <;uldan daha iyi ve yumu~ak bir yaygi alsan.» dediler.
« - Allah'1m sen affet, nem varsa istediginizi aim.» diye kar:;ahk
verdi.366
ibrahim et·Teymi babasmdan naklediyor: Ebu Zer'e:
<<- Filan ve falan gibi sen de arazi almak istemez misin?» dediler.
<<- Kral olmak istemiyorum. Bana, her giin bir miktar su -veya
slit- cuma giinleri ise bir Ol<;ek bugday yeter.» dedi.
Bir ba~ka rivayette Ebu Zer ~oyle diyor: <<Resfrliillah (s.a.v.) zama-
nmda benim giinliik g1dam bir sa' idi. Oliinceye kadar, oaha fazlasm1
yemem.» 367

Ebu'd-Derda'nm Diinyaya Baglanmamas1 :

Ebu'd-Derda anlatlJor: Resuliillah (s.a.v.) m peygamberliginden on-

ce ben tacirdim. Resuliillah (s.a.v.) Hak Dini getirince, ticaretle ibadeti
bir arada yiiriiteyim dedim. Oh~ad1. Bunun iizerine ticareti terkettim,
kendimi ibadete verdim.368

365 Milsned-i Ahmed b. Hanbel; Tergib: 5/ 93; Hilye: 1/161.

366 HJ.lye: 1/160; Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 9/331.
367 Hdye: 1/162.
368 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 9 j367.
 Ebu'd-Derda anlatlyor:
<<- Kudret ve iradesiyle ya!;iad1g1m Allah'a yemin olsun ki, Mesci-
din kap1smm yanmda, bir diikkftmm olsa, namaz1ma mani olmasa, per
giin kirk dinar kazansam, hepsini de Allah yoluna tasadduk etsem, yine
istemem.» Ona: ·
« - Ya Eba'd-Derda, neden c;ekiniyorsun?» diye sordular.
« - Hesabm !;iiddetinden.» dedi.369
Bir ba!;ika rivayette Ebu'd·Derda !;i6yle diyor:
« - inanm, cami kap1smda bir diikkammm olmas1, ah!;i-ver.i!;i ya-
PIP her gun iic;yiiz dinar kazanmam, be~ vakit namaz1 camide Inlmi!;i
olsam bile, yine de beni sevindirmez. Yanh!;i anla~Ilmasm, ben, Allah
ah!;i-veri!;ii helal, faizi ise haram kilmad1 demiyorum. Fakat ben, ticaret,
ahm-satim, kendilerini Allah'1 anmaktan ahkoymayan ki!;iilerden olmak
istiyorum.»
Halid b. Hudeyr el-Eslemi anlat1yor: Halid b. Hudeyr, Ebu'd-Derda'
mn odasma girdi. Gordiigii manzara !;ill idi: Ebu'd-Derda'nm altmda,
deriden veya kaba kuma!;itan bir yatak vard1. Uzerinde kaba kuma!;itan
bir elbise, ayagmda ise yine adi deriden ayakkab1 vard1. Hasta oldugun-
dan iyice terlemi!;iti. Ona:
« - istesen, do!;iegini giizel kuma~lardan yapabilir, Halifenin. gon-
derdigi k1ymetli elibseleri giyebilirsin.» dedi. Ebu'd-Derda:
« - Bizim yurdumuz, ahiret yurdudur. Biz, onun ic;in c;ah!;iir ve ora-
ya goc;eriz.» diye cevap verdi.
Hassan b. AhyYe'den: Ebu'd-Derda'mn arkada!;ilan, ona misafir ola-
rak geldiler. 0 da onlan ag1rla~h. Misafirlerin bir klsm1 kec;e iizerin-
de, bir k1smi da elbiseler~yle gecelediler. Sabahleyin Ebu'd-Derda, he-
men yanlarma geldi. Rahat uyumad1klanm anlaymca:
« - Bizim yurdumuz ahirettir. Onun ic;in c;ah!;iir, ona doneriz.»
dedi. 370
Muhammed b. Ka'b anlatlyor: Bir grup insan, soguk bir gecede,
Ebu'd-Derda'ya misafir oldu. Ebu'd-Derda, onlara s1cak yemek gonder-
di, fakat yatak gondermedi. Bunun iizerine ic;lerinden biri:
<<- Bize yemek gonderdi. Fakat sogukta bu yemegin tadm1 alama-
dik. Gidip bunu, mutlaka ona soyleyecegim.» dedi. Bir digeri:
« - Bo!;iver, ne liizumu var?» diye itiraz etti. Fakat o adam, dinle-
medi. Kallnp Ebu'd-Derda'mn kald1g1 yere geldi. Kap1ya vannca Ebu'd-
Derda ile kansmm oturmakta olduklarm1 gordii. Kansmm iizerinde, c;ok
kotii bir ortii vard1. Bunun iizerine o adam, Ebu'd-Derda'ya donerek:

3(f} Hilye: 1(209; Kenz'ul-UmmaJ: 2/14\f.

370 Hilye: 1/222.
 878 Milslilmanhk

Sen de bizim gibi gecelemi~sin.» dedi. 0 zaman Ebu'd-Derda:

«-
« - Bizim ic;in anemli olan, abiir diinyad1r. Oraya gac;ecegiz. Yatak
ve yorganlanm1Z1 abiir diinyaya ganderdik. Eger yamm1zda olsayd1, el-
bette size ganderirdik. bniimiizde c;ok tehlikeli bir gec;it var. 0 gec;idi
hafif yiikle gec;mek, ag1r yiikle gec;mekten daha az tehlikelidir. Ne de·
mek istedigimi anladm m1?» diye sordu. Gelen adam da:
« - Evet, anlad1m.» diye cevap verdi.371
Hz. Orner, Ebu'd·Derda'mn yamna geldi. Kap1y1 ac;1p ic;eri girdi.
Kap1y1 kapatmak istedi. Fakat kap1da kilit olmad1gmi gardii. Oda l(aran-
hk oldugundan, onu el yordam1yla buldu. Ebu'd·Derda yat1yordu. Yastl-
gmi yoklad1, bir at eyeri oldugunu gardii. Yatagm1 yoklad1, kupkuru
toprak iizerinde yatlyordu. Elbisesine baktl, incecikti. 0 zaman Hz.
Orner:
« - Allah iyiligini versin! Ben sana yiyecek ve giyecek ganderme-
dim mi? Sayle, gandermedim mi?» diye sordu. Ebu'd-Derda:
« - Resuliillah (s.a.v.) m bize sayledigi bir sazii hat1rhyor musun?»
dedi. Hz. Orner:
« - Sayle bakahm, nedir o?» diye sordu. Ebu'd-Derda da:
« - Siz, diinyada bir yolcu gibisiniz. Sahip olacagmiZ diinya mah,
bir yolcunun ald1g1 erzak kadar olmahd1r.» dedi. Hz. Orner:
« - Evet, hatirlad1m.» dedi. 0 zaman Ebu'd-Derda:
« - Peygamberin bu saziinii duyduktan sonra, bize ne yapmak di.l-
~er ya Orner?» dedi.
Bunun iizerine aglamaya ba~lad1lar. byle ki, sabaha kadar kar~1 kar-
~Iya agladllar.

Muaz b. Afra'nm Dunyaya Baglanmamas1 :

Ebu Eyyiib'iin kalesi Eflah anlatlyor: Hz. Orner, Bedir'de sava~an­

lann aileleri ic;in, azel bir itina gasterilerek elbiseler haz1rlanmasm1
emretmi~, elbiseler haZirlanmca, bir tanesini de Muaz b. Afra'ya gan-
dermi~ti. Muaz bana:
« - Ya Eflah! AI bu elbiseyi sat.» dedi. Ben de gatiiriip binbe~yiiz
dirheme sattlm. Paray1 getirince, Muaz:
« - Haydi bu paralarla kale satm al.» dedi. Gittim ve binbe~yilz
dirhemle be~ kale satm ald1m. 0 zaman Muaz:
« - Vallahi, be~ kale ahp azad edecek kadar bir parayla iki parc;a
kuma~ ahp giyen birinin gerc;ekten akh yoktur. Haydi gidin, hiirsiiniiz.»
dedi.

371 Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Sxfat'iis-Safve: 1/263.

 irtimai Yardtmla9ma -lnfak 8793

Hz. Orner, Muaz'm gonderdigi elbiseyi giymedigini duyunca, yi.iz.

dirheme daha kaba bir elbise alarak tekrar Muaz'a gonderdi.
Hz. Orner'in gonderdigi adam, elbiseyi Muaz'a getirince, Muaz:
« - Ger\(ekten Orner, bunu bana m1 gonderdi?» diye sordu. Adam::
« - Evet, sana gonderdi.» dedi. Muaz, elbiseyi ahp Hz. Orner'e gel·
dive:
« - Ya Emir'el-Mi.i'rninin, bu elbiseyi bana sen mi gonderdin? » diye:
sordu. Hz. Orner:
« - Evet, sen ve karde~lerin i9in hazirladigimiZ elbiseleri giymedi-
gini duydum. Onun i9in bunu gonderdim.» dedi. 0 zaman Muaz:
<<- Ya Emir'el-Mi.i'minin, eger ben, gonderdigin elbiseyi giymiyor·
sam, senin kendi mahndan. gondermeni istiyorum.» dedi ve elbiseyi iade:
etti.372

LecUic ei-Gatafanfnin Di.inyaya Baglanmamas1 :

Leclac anlatiyor: Resuli.illah'm huzurunda mi.isli.iman olduktan son-·

:-a, karmm1 tlka basa doldurmad1m. Yeteri kadar yiyip i~iyorum.
Beyhaki'de ~u ilave de vard1r: Leclac yi.izyirmi sene ya~ad1. Bunuv,
clli senesi cahiliyye devrinde, yetmi~ senesi de mi.isli.iman olarak ger;1i. 373

Abdullah b. Omer'in Di.inyaya Baglanmamas1 :

Hamza b. Abdullah b. Orner anlatiyor: Abdullah b. Orner'in yamnda

\(Ok miktarda yemegi bulunsa, ba~ka insanlan da ~ag1rmadan yemezdi ..
Hastaland1gmda, ziyaret i~in ibn·i Muti' geldi. Vi.icudunun \(Ok zay1f ol-
dugunu gori.ince, Safiyye'ye:
« - Ona iyi bakm1yor musunuz? Tekrar eski s1hhatini kazanmah ..
Ona iyi yemekler haz1rlaym.» dedi.
Safiyye:
<<- Biz ana gi.izel yemekler yap1yoruz. Fakat tan1sm veya tamma-
sm, kimi bulursa yemege 9agmyor. Sen ana bir~eyler soyle de, boyle·
yapmasm.» dedi.
ibn·i Muti', Abdullah b. Orner'e gelerek:
<<- Ya Eba Ahdurrahman, kendine iyice bak da eski s1hhatini ka-
zan.» dedi. Abdullah b. Orner ise:
'
« - Sekiz sene var ki bir defa bile tam doymad1m. Art1k omri.imi.in
scnuna geldigim ~u gi.inlerde sen doya doya yememi mi istiyorsun?» dedi.

m Stfat'iis-Safve: 1/188.
:vJ Taberam; Tergib: 3/423; isabe: 2!328; Kenz'ul-Ummal: 7/86.
880 Miisliimanhk

Omer b. Hamza b. Abdullah'dan: Babamla beraber oturuyordum.

Bir adam geldi ve:
« - Seni Curf'de, Abdullah b. Orner'e bir ~eyler soylerken gormii~­
tiim. Ne soyledigini bana da anlat.» dedi. Baham da:
« - Ben ona: Ya Ebu Abdurrahrnan, ya~m ilerledi, viicudun kuv-
vetten dii~tii. Beraber oturup kalktlgm kimseler de senin hakkma ria-
yet etmiyor, sana gereken saygiyi gostermiyorlar, doniince ailene soyle
de, sana daha iyi baksmlar, sana kar~I sayg1h olsunlar.» dedim. 0 ise:
« - Yaz1k sana, senden bunu mu duyacaktim. Ben, on-onbe~ sene-
.d ir bir defa da olsa hi!;! doyas1ya yemek yemedim. Omriimiin sonuna gel-
digim ~u giinlerde mi yiyeyim?» dedi.374
Abdullah b. Orner'in azadh kolesi Ubeydullah h. Adiy, Irak'tan gel-
,diginde, dendisinin yanma gittf. Selam verdi ve:
« - Sana Irak'tan bir hediye getirdim.» dedi. ,Abdullah b. Orner:
« - Nedir.?» diye sordu. 0 da:
« - Cevari~ ..» dedi.
« - Cevari~ nedir?» diye sordu. 0:
« - Hazm1 kolayla~ttran bir ilac;.» dedi. 0 zaman Abdullah b. Ornec
« - Kirk senedir doyas1ya yemek yemiyorum. 0 ilac1 ne yapay1m?»
·d edi.
ibn-i Sirin anlatiyor: Bir adam, Abdullah b. Omer'e gelerek:
« - Sana cevari~ vermek istiyorum.» dedi. 0:
« - Cevari~ nedir?» diye sordu. 0 adam:
« - l;ok yemek yiyip de, . haz1mda giic;liik c;ekersen ahrsm. Hazm1
kolayla~tmr.» dedi. ibn-i Oiner:
« - Dort ayd1r karmm1 doyurmuyorum bile. Onun i~in buna ihti-
yacim yok. Fakat ben, hazen ac; hazen tok ya~ayan insar.larla beraber
bulundum.» dedi.375
ibn-i Orner anlatiyor: Resuliillah (s.a.v.) m vefatmdan beri ne bir
kerpic; iistiine kerpi!f koydum, ne de bir hurma diktim.376
Cabir (r.a.) den: Abdullah b. Orner haric;, bizim hepimiz diinya ma-
lma aldand1k, diinya da bizi aldatti. » demi~tir .
Siiddiy' den: Bir grup sahabe gordiim. Onlar, Abdullah h. Orner ha-
·ric;, aralarmad hic;birinin, Peygamber'den aynld1klan hal iizere oJmaJik-
·lanm soyliiyorlard~. 3i7
Saide b. Sa'd b. Huzeyfe'den: Huzeyfe ~oyle diyordu:

374 Htlye: 1/298.

375 HIIye: 1 j300; ibn Sa'd: 4/110.
376 HIIye: lj303; ibn Sa'd: 4/125.
,377 isabe: 2/ 347.
 lqtimai Yardtmla~ma -lnfak 881

«- En 90k sevin9li oldugum ve en ho~uma giden giin, eve geldi-

gimde yiyecek bir ~ey bulamadigim ve ailemin de hi9bir ~ey yapama-
yacagiz, dedikleri giindiir. <;;:iinkii ben, Resuliillah (s.a.v.) m ~oyle bu-
yurdugunu i~ittim: «Ev halk1, hastasmi, zararh yiyeceklerden nasil ko-
rurlarsa, Allah da, hakiki mii'mini, diinya mahna dii~kiinliikten, onlar-
dan daha fazla korur. Yine Allah Teala, bir babamn, oglunun iyiligini
istemesinden daha 9ok mii'min kulunun iyiligini ister.»378

378 Hllye: 1/277; Mecme'uz-Zevatd: 10/285.

F: 56
 DUNYAYA BAGLANIP, DUNYA ZEVKiNE DALANLARIN
HO~ GORULMEMESi :

Hz. A~e (r.a.) anlatiyor: Resuliillah (s.a.v.) bir giinde . iki ogun ye-
mek yedigimi goriince ~oyle buyurdu:
« - Ya Ai~e, midenden ba~ka hi<; bir me~guliyetin olmamasm1 m1
istiyorsun? Bir giinde iki defa yemek israft1r. Allah ise miisrifleri sev-
mez.»
Bir diger rivayette ise, Resuliillah (s.a.v.) ~oyle buyurmu~tur:
« - Ya Ai~e, diinyay1 midene mi dolduracaksm? Giinde bir ogiin-
den fazla yemek israft1r. Allah israf edenleri sevmez.»379
Yine Hz. Ai~e (r.a.) anlatlyor: Resuliillah (s.a.v.) m yamnda aglama-
ya ba~lad1m.
« - Nic;in aghyorsun? Eger ahirette benim yammda olmak istiyor-
san, diinyada, bir yolcunun ta~1d1~ erzak kadan sana kafidir. Sakm
zenginlere kan~ma.» buyurdu.380
Diger rivayetlerde ~u ilave de vard1r:
« - Sakm elbiseni, yamamadan eskidi diye atma.»
Muaviye, Hz. Ai~e'ye seksen bin dirhem gondermi~ti. Ak~am alma-
dan Hz. Ai~e hepsini dagitt1, bir dirhem bile b1rakmad1. Cariyesi:
« - Bize de, bir dirhemlik et alsaydm.» dedi. Hz. Ai~e:
« - Hatirlatsaydm, ahrd1m.» cevabm1 verdi.381
Ebu Cuheyfe'den: Yagh etten yapilma tirit yedim. Daha sonra Re-
suliillah'm yanma gittim. <;ok yemek yedigim i<;in gegiriyordum. Resu-
siillah (s.a.v.):
« - Ya Eba Cuheyfe, git uzakta gegir. Diinyada karmm t1ka basa
dolduran ahirette uzun zaman a<; kalacaktir.» buyurdu.

:rl9 Beyhaki; Tergib: 3/423.

:m Kenz'ul·Ummal: 2/150; Tirmizi, Beyhaki:
381 Tergib: 5/126.
 lc;timai Yardtmla§ma - infak 883

Ebii Cuheyfe, ahirete go<;iinceye kadar, karm doyas1ya yemedi. Sa-

bah yemek yerse, ak~am yemiyor, ak~am yerse, sabah yemiyordu. 382
Ca'de'den: Resiili.illah (s.a.v.) gobekli bir adam goriince, eliyle go-
begini gostererek:
« - · Bu adam, bu kadar yiyecegine, fakirleri doyursayd1, onun i<;in
daha hay1rh olurdu.» buyurdu.
Resiiliillah (s.a.v.) bir adam1 riiyasmda gordii. Ona haber gondere-
rek <;ag1rtt1. Adam gelince, Resiiliillah riiyay1 anlattl. Adam gobekliydi.
Resiiliillah (s.a.v .) :
« - Bu kadar yiyecegine, yoksullara yedirseydin, daha haytrh olur-
du.» buyurdu.383
Yahya b. Said anlatiyor: Orner b. Hattab, Cabir b. Abdullah'a rast-
ladi. Elindeki eti goriince:
«- Siz kom~u ve akraba doyuracagm1za, kendi midenizi mi dol-
durmak istiyorsunuz? ~u ayetten hi<; haberiniz yok mu?: «Diinyadaki
hayattmzda, sizin i~in giizel olan her ~eyi harcadtmz. Orada bunlarla
safa siirdiiniiz.»384
cabir b. Abdullah anlatiyor: Bir dirheme et ahp evime giderken,
Orner b. Hattab'la kar~Ila~tlm. Ba:na:
«- Bu nedir ya cabir?» diye sordu.
«- Evdekilerin cam et istemi~, bir dirhemlik et ald1m.>> dedim.
Hz. Orner:
« - Evdekilerin cam et istemi~!» diye tekrarlamaya ba~lad1. Oyle
mahcup oldum ki, i<;imden: «Ke~ke ~u bir dirhemi dii~iirseydim ve Omer'e
rastlamasayd1m.>> dedim.385
ibn·i Orner' den: Hz. Orner, Cabir'in elinde bir dirhem goriince:
«- Bu parayla ne yapacaksm?» diye sordu.
« - Canlan et istemi~ de, evdekilere et alaca~m.» dedi. 0 zaman
Hz. Orner:
«- Canlan bir ~ey isteyince, ahyor musun? ~u ayetten haberiniz
yok mu?» deyip yukandaki ayeti okudu.386
Hasan-1 Basri anlat1yor: Hz. Orner, oglu Abdullah'm od<Jsl~a gidi.
Abdullah'm yamnda et vard1.
«- Nedir bu et?» diye sordu.
«- Camm istedi de aldrm.» dedi.

.l82 Taberfuli; Mecme'uz-Zevaid; 5/31; istiab: 4f37; Hllye: 7/256.

383 Taberani; Mecme'uz-Zevaid: 5/31;
384 AhkM: 20; Tergib: 3/424.
~ Beyhaki; Tergib: 3/424; Miintehab'iil-Kenz: 4/407.
"86 Miintehab'iil-Kenz: 4/406.
884 Milsliimanltk

<<- Camn bir !]ey isteyince, hemen ahp yiyor musun? Ki!]inin, her
istedigini yemesi de israf sayilmas1 i9in kafidir.» dedi.387
Said b. Ciibeyr anlat1yor: Hz. Orner, Yezid b. Ebft Siifyan'm 9e~it
9e!]it yemekler yedigini duyunca, Yerfe' admdaki kolesine:
« - Git, ak!}am yemegi haz1rlanmca, bana haber ver.» dedi.
Yezid b. Siifyan, ak~am yemegine oturmak iizereyken, Yerfe', Hz.
Orner'e, soframn kuruldugunu haber verdi. Hz. Orner de hemen Yezid'
in evine gitti. i9eri girmek i9in miisaade istedi. Miisaade verilince i9eri
girdi ve selam verdi. Sofraya oturdular. Once ha!]lanm1~ et geldi. Hz.
Orner de, Yezid'Ie beraber yedi. Daha sonra kizarmi!} et geldi. Yezid,
Hz. Orner'i buyur etti. Fakat Hz. Orner yemedi ve !}oyle dedi:
« - Allah'tan kork, ya Yezid b. Siifyan, ikinci bir yemek mi? Kud-
ret ve iradesiyle ya!]adigim Allah'a yemin olsun ki, eger bizden onceki-
lerin yapt1klanm terkederseniz, yollanndan aynlm1~ olursunuz.»388
Hasan-1 Basri'den: Hz. Orner, yol iizerindeki bir 90pliige vard1 ve
9opliigiin kenarma dikildi. Yamndakiler, pis kokudan rahats1z oldular.
0 zaman Hz. Orner:
<<- i~te, can-1 goniilden bagland1~mz diinya, ·bu 9opliik gibidir.»
&di~ .
Selerne b. Giilsiim'den: Ebu'd-Derda, ~am'da yiiksek9e bir ev yap-
tirdi. Hz. Orner bunu duyunca -ki, kendisi Medine' deydi- ona ~u mek-
tubu yazd1:
«Ya Uveymir b. Ummii Uveymir, iranhlardan ve Bizanshlardan ah-
nan evler yetmiyor muydu da, kendin de evler yap1yorsun? Halbuki
siz, Muhammed eshab1, ornek olacaksimz.»
Ra!]id b. Sa'd da aym hadiseyi !]oyle naklediyor: Hz. Orner, Ebft'd-
Derda'mn H1ms'da bir bina yaptirmakta oldugunu duyunca, ona !]U mek-
tubu yazd1:
« Ya Uveymir! Diinya ziyneti olarak sana, Bizanshlarm yaptiklan bi-
nalar . yetmiyor mu? Ustelik, Allah, onlann fani olduklarm1 da bildir-
rni!]tir. Bu mektubumu ahnca, derhal ~am' a gel.»
Siifyan: «Hz. Orner, Ebu'd-Derda'yi, ~am'a nakletmekle cezalandir-
di.» diyor. 390
Yezid b. Ebft Hubeyb'den: M1S1r'm fethinden sonra, orada ilk yiik-
sek bina yapan Harice b. Huzafe idi. Orner b. Hattab bunu duyunca Amr
b. As' a ~unu yazd1:

387 Miintehab'iil-Kenz: 4/401.

388 Miintehab'iil-Kenz: 4/401.
389 Hilye: 1/48.
390 Kenz'ul-Ummal: 8 j62; Hilye: 7/30S.
 lqtimBi Yardtmla§ma- infak 885

«Selam, gelelim esas meseleye, Harice b. Huzafe'nin yiiksek bir bi-

na yapt1gm1 duydum. Herhalde Harice, kom~ulannm evlerini gozetle-
mek istiyor. Mektubumu ahr almaz, hemen onu Yiktlr. Allah'm selam1
iizerine olsun.»391
Abdullah er-Rumi anlatiyor: tlmmii Talk'm evine gittim. Evin ta-
vammn ~ok al~ak oldugunu gordiim.
« - Ya Umme Talk, evin tavam ne kadar da bas1k.» dedim.
«- Evlad1m, Orner b. Hattab, biitiin valilere, «Binalan yiiksek yap-
maym, en kotii giinleriniz binalan yiikselttiginiz zamand1r.» diye yaz-
mi;;.» dedi.392
Siifyan b. Uyeyne anlatiyor: Kufe'de bulunan Sa'd b. Ebi Vakkas,
Orner b. Hattab'a mektup yazarak, oturacak bir ev yapmak i~in izin
istedi. Hz. Orner de ;;oyle cevap verdi:
«Seni giine;;ten ve yagmurdan koruyacak kadar bir yer yap, diinya-
da insan yetecek kadanm almah.» M1s1r valisi Amr b. As'a da:
«- Amirinin sana nas1l davranmasm1 istiyorsan, halka kaqa sen de
oyle davran.» diye yazdi.393
Siifyan'dan: Hz. Orner bir adamm, tugladan ev yapt1gm1 duyunca:
«- Muhammed tlmmeti i~inde Firavun gibi birinin olacagm1 san-
miyorcfum.» dedi. Hz. Orner ;;u ayete i~aret ediyordu: «Ey Haman, be-
nim i~in, ~amur iizerinde ate~ yak ve bana (tugladan) ~ok yiiksek bir
ko~k yap.» 394
Salim b. Abdullah anlatlyor: Babam sagken evlendim. Babam her-
kesi diigiine <;ag1rd1. Davetliler arasmda Ebfr Eyyfrb da vard1. Evin du-
varlarma ye;;il perdeler asm1;;lardL Ebfr Eyyfrb geldi. Benim odama bak-
ti. Ye;;il ortiilerle kaph oldugunu goriince:
«- Ya Abdullah, duvarlara da m1 perde takiyorsunuz?» diye sordu.
Babam utanarak:
«- Ya Eba Eyyfrb, kadmlar istediler. » dedi. 0 zaman Ebfr Eyyfrb:
«- Herkesin, kadmlann soziinden gidecegine inamrd1m da, senin
boyle olacagma inanmazd1m. Bir daha ne evinize gelirim, ne de yeme-
ginizden yerim.» dedi.395
Selman' dan: Ebfr Bekr'e gelerek:
«- Bana bir nasihatta bulun.» dedim.
«- Ya Selman, Allah'm emirlerini tut, ileride biiyiik fetihler ola-
cak. Senin payma ne dii;;ecek bilemem. Ama, yiyip, i<;ecek ve s1rtma gi-

391 Kenz'ul-UrnmiH: 8j63.

"392 ibn Sa'd; Buhari: Edeb babmda, Kenz'ul-UrnmiH: 8/63.
393 Miintehab'iil-Kenz: 4/ 406 .
."394 Kasas: 38; Hilye: 7/304 .
.f/5 ibn Asiil..-ir; Kenz'ul-Urnmal: 8/63.
886 Miisliimanltk

yecek kadar olsun. Daha fazla olmasm. ~unu iyi bil ki, kim be~ vakit
namazr kilarsa, Allah'm himayesine girmi~ olur ve O'nun himayesi al-
tmda ya~ar. Miisliimanlardan hi9 kimseyi oldiirme. Sonra, Allah'm hi-
mayesinden 91karsm ve Allah seni yiiziikoyun ate~e atar.» dedi.396
Hasan-1 Basri anlatiyor: Ebii. Bekr'in son hastahgmda, Selrnan·I
Parisi yamna gelerek:
« - Ey Allah Resii.liiniin Halifesi, bana bir nasihatta bulun.» dedi.
Ebii. Bekr de:
« - ileride Allah size biiyiik fetihler miiyesser kilacak. Herkes o za-
man, sadece kendineyetecek kadar alsm.» dedi.397
Abdurrahman b. Avf'dan: Son hastalrgmda Hz. Ebii. Bekr'i ziyarete
gittim. Selam verdim. Ebii. Bekr bana:
« - Gelecekte diinyanm size geni~leyecegini, bolluga kavu~acagmrzr
goriiyorum. Bolluk zamam geldiginde ipek perdeler ve atlastan yastrk-
lar kullanacak, Azeri yiiniinden yataklan, sanki diken iizerine yatiyor-
mu~sunuz gibi begenmeyeceksiniz. Fakat aslma bakarsan, sizden birini-
zin boynunun vurulmasr, diinyaya dalmasmdan daha hayrrhdrr.» dedi.39s:
Ali b. Rebah anlatiyor: Amr b. As'm ~oyle soyledigini duydum:
« - Resuliillah (s.a.v.) m yiizii 9evirdigi ~eye meylederek omiir ge-
9iriyorsunuz. Diinyaya meyleder oldunuz. Halbuki, Resuliillah (s.a.v.) on?
dan yiiz 9evirirdi. Vallahi Resuliillah'm biitiin omrii srkmtr i9inde ge9-
mi~ti.» Bunun iizerine, eshabdan bir krsmr:
« - Evet, dogrudur. Biz de Resuliillah (s.a.v.) 1 bor9 alrrken gor-
mii~tlik.» dedi. 399
Meymii.n'dan: Abdullah b. Orner, 90cuklanndan birine bir elbise giy-
dirdi. <;ocuk daha sonra gelerek:
« - Elbisem yrrtildr.» dedi. Babasr da:
« - Yrrtilan yeri yama da, giy.» dedi. Fakat bu, 90cugun ho~un~
gitmedi. <;ocugu iizgiin goriince, Abdullah b. Orner:
« - Yazrk sana, Allah'tan kork ve Allah'm verdigi nzkm hepsini mi-
delerine doldurup, srrtlanna ge9irenlerden olma sakm.» dedi. 400
Sabit anlatryor: Ebii.'d-Derda ta~tan bir ev yapryordu. Ebu Zer ya-
mna gelerek:
« - Demek adamlara ta~ 9ektiriyorsun.» dedi. 0 da:
« - Ben sadece ev yapryorum.» diye cevap verdi. Ebii. Zer:

396 ibn Sa'd: 3/137; Kenz'ul-Ummal: 8/233; Miisned-i Ahmed b. Hanbel.

w Kenz'ul-Ummal: 2/146.
398 Hilye: 1/34; Miintehab: 4j362.
m Miisned-i Ahmed b. Hanbel; Tergib: Sf 166.
..m lblye: 1/301.
 lqtimai Y ardzmla§ma -lnfak 887

«- Ev boyle mi yapthr?» dedi. 0 zaman Ebu'd-Derda:

cc- Karde~im, ne oldu da bana giicendin?» diye sordu. Ebu Zer:
« - Seni, c;:opliikte oturur gormek, bu halde gormemden daha iyi-
dir.» dedi.
Ai!je (r.a.) anlahyor: Bir defasmda yeni bir elbise giydim. <;;:ok ho-
~uma gittiginden ona bakiyordum. Baham Ebu Bekr:
« - Allah senden yiiz c;:evirdi, sen nereye baktyorsun arttk?» dedi.
« - Nic;:in?» diye sordum. ·
« - Bilmiyor musun, insan, diinya ziynetine hayranhk duyunca, o
duyguyu atmcaya kadar, Allah kendisine gazap eder.» dedi. Bunun iize-
rine ben, o elbiseyi hemen c;:tkardtm ve tasadduk ettim.401
Habib b. Damre' den: Hz. Ebu Bekr'in oglu oliim do~egindeyken de-
vamh olarak yasttga baktyordu. Oldiikten sonra Ebu Bekr'e:
<<- Oglunun hep yashga bakt1gm1 gordiik.» dediler. Bunun iizeri-
ne c;:ocugu kaldmp yashgiTI altma bakttlar. Be~ veya alt1 dinar buldular.
Hz. Ebu Bekr, paray1 goriince, elini c;:trparak:
<<- inna lillahi ve inna ileyhi Raciun. >> dedi ve c;:ocugu iein:
« - Viicudunun ate~e dayanacagm1 hir; sanmtyorum.» dedi. 402
Abdullah b. Ebu'l-Hiizeyl'den: Abdullah b. Mes'ud ev yapttktan son-
ra, Ammar't r;agtrarak:
<<- Gel de evime bir bak.» dedi. Ammar da geldi. Evi gordii ve ~oy­
le dedi:
<c- Evin yiiksek, emelin biiyiik, fakat Oliimiin yakm.» 403
Ata'dan: Ebu Said el-Hudri bir ziyafete r;agmld1. Ben de beraber-
dim. Ebu Said r;e~it r;e~it yemekleri goriince:
<<- Biliyor musunuz, Resuliillah (s.a.v.) sabah yediginde, ak~am ye-
mez, ak~am yediginde de sabah yemezdi.» dedi.404

BE~ CiLTLiK KiTABIN iKiNCi CiLDiNiN SONU

«>1 HIIye: 1/37.

«72 Hdye: 1/37.
.m Hdye: l/142.
«l4 lhlye: 3/323.