ARALIN 1.1 - PANITIKAN
Paano pinatunayan nina Hasmin at Farida ang kanilang
Nakalbo ang Datu
(Kuwentong-bayan ng Maranao)
Ang kuwentong ito ay
tungkol sa isang Muslim.
Ilalahad nito ang ilang
paniniwala ng mga Muslim
tungkol sa pag-aasawa. Sa
kanilang paniniwala, ang isang
lalaki ay maaaring magasawa
nang higit sa isa kung may
kakayahang sustentuhan ang
pakakasalang babae at ang magiging pamilya nila.
May isang datu na tumandang binata dahil sapaglilingkod
sa kaniyang mga nasasakupan. Sadyang lagi siyang abala sa
pamamahala ng kanilang pook kaya nalimutan na niya ang mag-
asawa. Dahil dito, pinayuhan na siya ng matatandang tagapayo na
mag-asawa na upang magkaroon siya ng anak na magiging
tagapagmana niya.
Napilitang mamili ang datu ng makakasama niya
habambuhay. Totoong naging pihikan ang datu dahil sa dami ng
magagandang dilag sa pinamumunuang pamayanan. Ngunit dahil
sa tulong ng matiyagang pagpapayo ng matatandang bumubuo ng
konseho, natuto ring umibig ang datu. Ngunit hindi lamang iisang
dilag ang napili ng datu kundi dalawang dalagang tunay na
magaganda at mababait pa. Dahil sadyang wala siyang itulak-
kabigin kung sino sa dalawa ang higit niyang mahal, pinakasalan
niya ang dalawang dalaga.
Isa sa dalagang pinakasalan ng datu ay si Hasmin. Siya
ay batangbata at totoong napakalambing. Kahit na matanda na ang
datu, mahal ni Hasmin ang asawa. Mahal na mahal din siya ng
datu kaya ipinagkaloob nito sa kaniya ang bawat hilingin niya. Dahil
sa pagmamahal sa matandang datu, nag-isip si Hasmin ng paraan
upang magmukhang bata ang asawa.
“Ah! Bubunutin ko ang mapuputing buhok ng datu. Sa
ganitong paraan, magmumukhang kasinggulang ko lamang siya.”
Ganoon nga ang ginawa ni Hasmin. Tuwing
mamamahinga ang datu, binubunutan ni Hasmin ng puting buhok
ang asawa. Dahil dito, madaling nakakatulog ang datu at
napakahimbing pa.
Sadyang mahal din ng datu si Farida, ang isa pa niyang
asawa. Tunay na maganda at mabait din si Farida ngunit
kasintanda siya ng datu. Tuwangtuwa si Farida kapag nakikita ang
mga puting buhok ng datu.Tuwing tanghali, sinusuklayan niya ito.
Kapag tulog na ang datu, palihim niyang binubunot ang itim na
buhok ng asawa.
Dahil sa ipinakikitang pagmamahal ng dalawa sa asawa
ay kuntento na sa kaniyang buhay ang datu. Tunay na naging
maligayang-maligaya siya, at pinagsisihan niya kung bakit hindi
kaagad siya nag-asawa.
Ngunit gayon na lamang ang kaniyang pagkabigla nang
minsang manalamin siya, Hindi niya nakilala ang kaniyang sarili.
Kalbo! Kalbo, ako! sigaw ng datu.
Nakalbo ang datu dahil sa pagmamahal nina Hasmin at
Farida.
Hinango : Aragon, Angelita L. Mga Alamat at iba pang mga
Kuwento (Legends and other Stories). Quezon City: Tru-Copy
Printing Press, 1986, pp.80-81.
Pag-unawa sa Nilalaman
Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang suliranin ng Datu?
2. Bakit naging suliranin niya ito?
3. Paano natutong umibig ang Datu?
4.
pagmamahal sa Datu?
5. Ano ang naging bunga ng pagmamahal ng dalawang
asawa ng datu?
Si Inang sa Kaniyang Dapithapon
Isinulat ni Ernesto U. Natividad Jr.
“Hello..Hello…” wika ng nasa kabilang linya. Ang nasa
kabilang linya ay si Mariel. Pamangkin ko, anak ng aming
panganay.
“Kumusta si Lola mo?” ang tanong ko.
“Tito, nahihilo si Lola” ang sabi ni Mariel.
“Bakit?” ang tanong ko.
“Mataas ang BP (blood pressure)” ang sagot niya.
“Umabot kanina ng 140” dugtong pa niya.
“Pinainom n’yo na ba ng gamot?”, pahabol kong tanong.
“Hindi pa po, wala na kasi siyang gamot”, wika ni Mariel.
“Dadalhin namin siya sa ospital”, ang sabi niya.
“Panginoon”, ang pabulong kong panalangin, “tulungan
mo sana si Inang.” Tunay ngang kakabahan ang sinuman sa
ganitong pagkakataon.
Kinabukasan, tinawagan ko si Mariel sapagkat siya ang
naiwang nagbabantay sa ospital, kasama si Jean, ang asawa niya.
“Anong lagay ng Lola mo”, ang tanong ko.
“Pangatlong stroke na raw, at baka di raw mawala ang
pagkahilo” malungkot na sagot niya.
Naaalala ko pa noong tinawagan niya ako nitong
nakaraan. Ang sabi niya, “kamusta na kayo”, hindi ba kayo uuwi?”,
tanong niya. Ang sagot ko’y hindi pa kami makauuwi dahil
maraming dapat tapusin sa trabaho.
“Di ako napagkakatulog,” ang sabi niya. Ang tinig niya ay
hindi na gaanong marinig. Mahina na siya. Halos sampung taon na
kasi siyang may sakit. Na-stroke siya noong 2005. Talagang halos
nakahiga na lang sa kama. Kailangang alalayan kapag uupo sa
wheel chair, kapag maliligo at magbabanyo. Ang kapatid kong
sumunod sa akin at ang aming bunso ang kasama niya sa bahay
sa probinsiya.
“Kailan kayo darating?” ang tanong ni Inang. “Kapag di ko
na kayo marinig? Kung di ko na kayo makikilala?” ang sabi pa niya.
“Tinitiis ko lang ang lungkot kapag naaalala ko kayo. Lumuluha na
lang ako dahil wala naman akong magawa, di na ako makalakad
nang mag-isa,” ang malungkot at humihikbing pahayag ni Inang.
Bigla siyang nagpaalam, “Sige at aalis na ako,” wika niya.”
Inang, Inang!”, pahabol kong sigaw. Bigla akong nagising.
Panaginip lang pala. Pero naluha ako. Biglang nalungkot. Bakit nga
ba hindi man lang namin siya nadadalaw nang madalas? Paano na
nga namin siya makakausap ngayon kung halos di na niya kami
marinig? Ano pang saysay ng aming pagpunta kung di na niya
kami makikilala? “Diyos na mahabagin, bigyan Mo pa ako ng
pagkakataong makausap ang aking ina”. Totoong malulungkot ka
nang lubos kapag mangyayari ang sitwasyong napanaginipan.
Nasa ospital pa rin si Inang. Sadyang nakapanlulumo
kapag may sakit ang iyong ina. Ang panalangin ko sa Maykapal,
sana ay bigyan pa siya ng lakas, makapiling pa namin, maging
tanglaw ng aming pamilya kahit siya ay nasa bandang dapithapon
na ng kaniyang buhay.
Sagutin ang mga tanong:
1. Anong uri ng teksto ang iyong binasa? Tungkol saan ito?
FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 1 | P a h i n a
2. Ano-ano ang katangiang taglay ng sumusunod na tauhan. Ilahad
ang kanilang paniniwala, at ang iyong sariling pananaw tungkol
dito.
Tauhan Katangian Paniniwala Sariling
Pananaw
Tagapagsalaysay
Lola
3. Suriin ang mga salitang sinalungguhitan sa ilang pangungusap.
Ano ang gamit nito sa mga pangungusap?
ARALIN 1.2 - PANITIKAN
Ang Aso at Ang Leon (The Dog and the Lion)
Isinalin sa Filipino mula sa Ingles ni Ernesto U. Natividad Jr.
Isang araw, naligaw ang isang matandang aso habang
hinahabol ang kuneho. Mayamaya ay napansin niya buhat sa
malayo ang isang leon na tumatakbo papalapit sa kaniya na may
tinging nagugutom. “Palagay ko’y lalapain ako ng nilalang na ito,”
sabi ng aso sa sarili.
Nakakita ang matandang aso ng mga butong nakakalat
malapit sa kaniya. Umayos siya na animo’y kakainin ang mga ito
nang nakatalikod sa paparating na leon. Nang dadambahin na ng
leon, sumigaw ang matandang aso, “isang napakasarap na leon!
Mayroon pa kayang iba rito?
Nang marinig ng batang leon ang sigaw ng matandang
aso ay bigla itong tumigil, at mabilis na nagtago sa puno. “Marahil
ay mabagsik ang matandang asong iyon at marami nang napatay,”
bulong niya sa sarili.
Ang ardilya (squirrel) naman na kanina pa pala nanonood
sa malapit na punongkahoy ay alam ang pandarayang ginawa ng
aso at nag-isip na gamitin ang kaniyang nalalaman para sa
kaniyang sariling proteksiyon mula sa leon. “Siguro naman ay
makukuha ko ang loob ng leon,” nakangiting sabi nito sa sarili.
Nang makausap ang leon, ipinaliwanag ng ardilya ang
nangyari at gumawa ng kasunduan. “Baka pinagtatawanan ka ng
asong iyon ngayon,” pangising tinuran ng ardilya.
Napoot ang leon dahil sa pagkakalinlang sa kaniya at
nagwika, “sumakay ka sa likod ko at nang makita mo ang
mangyayari sa manlilinlang na iyon!”
Natiktikan ng matandang aso ang pagdating ng leon na
may nakasakay na ardilya sa likod. Sa halip na tumakbo, naupo
siya at nagkunwaring hindi pa niya sila nakikita. Nang malapit na
ang dalawa at alam niyang siya’y maririnig, ang matandang aso ay
nagsabi, “nasaan ang ardilyang iyan? Inutusan ko siya, isang oras
na ang nakakaraan na dalhin sa akin ang isa pang leon!”
Biglang kinabahan ang leon at bumaling sa ardilya. “Akala
ko ba’y kakampi kita?” “Nilinlang mo lang pala ako at nais mo
akong ipakain sa asong iyan?” Akala ng leon ay talaga ngang
inutusan ng matandang aso ang ardilya upang siya ay dalhin sa
harap nito. Lingid sa kaniyang kaalaman, sa laki niya ay kaya
niyang patayin at lapain ang matandang aso. Kumaripas ng takbo
ang leon, at ni hindi na nagawang lumingon.
Ang ardilya ay naiwan. Hinarap siya ng matandang aso at
galit na nagwika, “akala mo siguro ay mapapatay mo ako sa
pamamagitan ng leong iyon!” Matanda na ako at marami ng
karanasan. Hindi ninyo ako mapaglalalangan. Nanginginig na
humingi ng tawad ang ardilya.
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ilarawan ang mga tauhan sa binasang pabula. Gayahin ang
kasunod na pormat sa sagutang papel.
Ardilya Leon Matandang Aso
2. Anong mahalagang kaisipan ang nakapaloob sa sinabi ng
matandang aso sa ardilya na, “matanda na ako at maraming
karanasan”?
3. Ano ang naging pananaw at saloobin mo sa naging kilos, galaw
o pananalita ng mga tauhan sa akda? Karapat-dapat o di karapat-
dapat ba ang paggamit ng hayop bilang tauhan sa pabula?
Pangatuwiranan.
Magtanim ka nang Mabuti, Mag-aani ka nang Mabuti
ni Ernesto U. Natividad Jr.
Isang araw, may biglang sumigaw sa pintuan ng isang
mall, “wala akong pera, umalis ka rito, ang baho mo!.” Ang
sumigaw ay isang matandang babaeng nasa pagitan ng apatnapu
at limampu ang edad. Marahil ay mainit ang ulo ng matanda”. Ang
matanda ay mukhang sosyal, mayaman at maraming alahas na
suot. Sa likod niya ay may isang batang babaeng nasa siyam na
taong gulang. Sa kabila ng maputing balat ay mukhang pulubi ang
batang babae dahil sa gusgusin ito. Sumusunod siya sa matanda
at naglalahad ng kamay para sa kaunting baryang inaasahan sa
matanda. Ngunit hindi ito nangyari. Sa halip ay hiniya pa siya sa
gitna ng napakaraming tao. “Lumayo ka nga sa akin, napakabaho
mo!” Ang sigaw ng matanda, at nagpatuloy sa paglalakad na
parang walang napansin.
Sa di-kalayuan ay may binatang kabababa lamang mula
sa kotseng kulay pula. Bagong-bago ang kotse. “Siguro naman ay
magbibigay ito” sabi ng bata. “Kuya, parang awa na po ninyo” sabi
ng batang babae. “Pahingi naman po ng kaunting barya, pangkain
lang, gutom na gutom na po ako.”
“Pasensiya ka na Neng, wala akong barya” wika ng
binata.
Isang binata ang lumapit sa batang babae. Ang binatang
ito ay si Erwin, isang construction worker sa di kalayuang
ginagawang gusali. Nakita ni Erwin ang sinapit ng batang babae.
Dahan-dahan niyang pinuntahan ang kinaroroonan ng batang
babae na noon ay tahimik na nakatungo at umiiyak.
“Ne..” tawag ni Erwin. “Huwag ka nang umiyak, heto at
ibinili kita ng tinapay,” wika ni Erwin.
“Humihikbing sinabi ng batang babae, “maraming salamat
kuya..”
“Kumain ka na muna” tugon ng binata. “Oh paano, iwan
muna kita at mahuhuli na ako sa trabaho ha.” “Sa iyo na rin itong
baon kong tubig”, dagdag pa ng binata. Natuwa ang bata at muling
nagpasalamat. Mula noong araw na iyon ay dinaraanan na ni Erwin
ang bata sa lugar na iyon halos araw-araw.
Erwin U. Novales ang buong pangalan ng binata. Ulila na
siya sa ama at ina. Namatay ang kaniyang ama noong limang
taong gulang pa lang siya. Nagkasakit nang malubha ang ama.
Dahil walang pera, napabayaan at di na siya nadala man lang ng
pagamutan. Naiwan ang mga kapatid sa kaniyang pangangalaga
dahil namatay rin sa karamdaman ang ina. Labandera ang
kaniyang ina. Di naglaon ay nagkasakit at pumanaw rin ang
kaniyang ina. Dahil walang magulang, tumigil sa pag-aaral si
Erwin. Isang taon na lang sana ay matatapos na niya ang high
school.
“Ito po ba ang inyong anak?”, tanong ng isang pulis sa
kausap habang ipinakikita ang isang larawan ng nawawalang bata.
“Siya nga,” sagot ng isang lalaking naka-amerikana. may
kurbatang asul na may larawan ng simbolo ng Singapore. “Matagal
nang nawawala ang aking anak”, pahayag ng lalaki.
“Nang maghanap kami,” sabi ng pulis, “may
nakapagsabing ang batang ito’y madalas makita riyan sa may
malapit na mall. “Sa palagay ko ay matatagpuan natin siya roon.
Sumama kayo at tingnan kung iyon na ang inyong anak.
FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 2 | P a h i n a
 Ang batang hinahanap ng lalaki ay tatlong buwan nang
nawawala. Naglalakad-lakad sila ng tagabantay noon sa kanilang
subdibisyon katulad ng ipinayo ng ama para makapag-ehersisyo
ang bata. Nang maparaan sa isang convenient store, nagpabili ang
bata ng pagkain. Paglabas ng tagabantay ay nawawala na ang
bata. Mula noon ay di na nila natagpuan.
“Tara na, kung maaari ay dalian natin, baka di na natin
abutan,” sabi ng lalaki.
“Posibleng naroon pa rin ang bata”, sagot ng isa pang
pulis.
Ikalawa ng hapon nang abutan ng mga pulis ang bata.
Natutulog ang bata. Tangan pa ng kanang kamay ang natirang
tinapay na ibinigay ng laging nagbibigay sa kaniya, si Erwin. Sa
kaliwang kamay naman ay ang plastik na boteng lalagyan ng tubig.
“Sir, iyan po ang batang nasa larawan”, sabi ng pulis.
“Siya nga ang aking anak!” Natutuwang sigaw ng lalaki.
“Ang kawawa kong anak..”, dagdag pa ng lalaki. “Anak, anak,
gising anak..”, sabi ng lalaki habang tinatapik ang pisngi ng bata.
Unti-unting nagmulat ng mata ang batang babae. “Sheryl, anak..”,
sabi ng ama.
“Daddy! Daddy ko!” Sigaw ng bata habang umiiyak,
kasabay ng pagyakap nang mahigpit sa kaniyang ama. Kinarga
siya ng ama at niyakap din siya nang mahigpit.
Ikasiyam ng umaga. Maingay ang paligid. “Sino si Erwin
Novales”? tanong ng katiwala ng ginagawang gusali.
“Sir, ako po si Erwin Novales,” pahayag niya. “Ano po ang
problema”?, tanong ni Erwin.
“May bisita, hinahanap ka”, tugon ng katiwala.
Pagdating ni Erwin sa may pintuan, may isang batang
nakatayo. Nakadamit ng puting parang gown. Naka-make-up at
nakaayos ang buhok. Kahawig ni Sheryl.
“Kuya Erwin!” Sigaw ng bata. Atubiling lumapit ang
binata. “Ako ito kuya,” pakli ng batang babae. Saka pa lang
napagtanto ni Erwin na ang kaharap ay ang batang pulubi na
dinadalhan niya araw-araw ng pagkain.
“Pero paano nangyari iyon?” tanong ni Erwin.
Ipinaliwanag ng ama ni Sheryl ang nangyari at nagpasalamat sa
kabutihang ipinakita nito sa anak.
Bilang pasasalamat ni Mr. Reyes kay Erwin pinatira sila
sa tahanan nito. Kasabay ni Sheryl ay pumasok sa isang pribadong
paaralan ang mga kapatid ni Erwin. Si Erwin naman ay nagpatuloy
sa pag-aaral, nakatapos at naging tagapangasiwa ng isa sa mga
negosyo ni Mr. Reyes.
Nangyari kay Erwin ang kaisipang, “magtanim ka nang
mabuti, aani ka nang mabuti.”
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Anong uri ng teksto ang binasang akda?
2. Makatotohanan ba ang mga pangyayari sa akda? Patunayan.
3. Kung ikaw si Erwin, gagawin mo rin ba ang pagtulong sa batang
si Sheryl? Pangatwiranan.
4. Ano ang ibig sabihin ng kaisipang, “magtanim ka ng mabuti,
mag-aani ka ng mabuti.” Ipaliwanag ang sagot.
ARALIN 1.3 - PANITIKAN
Prinsipe Bantugan
(Ikatlong salaysay ng Darangan)
Magkapatid sina Bantugan at Haring Madali ng kaharian
ng Bumbaran. Labis ang inggit ni Haring Madali sa kapatid
sapagkat hindi lamang ang kakaibang katapangan ang totoong
hinahangaan sa kaniya, kundi maging ang paghanga at
pagkakagusto ng maraming dalaga dito. Kaya, bilang hari,
ipinagutos niya na walang makikipag-usap kay Prinsipe Bantugan,
at sinuman ang sumuway ay parurusahan niya ng kamatayan.
Naging dahilan ito ng pangingibang-bayan ni Prinsipe
Bantugan. Nang nilisan niya ang Bumbaran ay kung saan-saan
siya nakarating. Isang araw, dahil sa matinding pagod, nagkasakit
at namatay siya sa lupaing nasa pagitan ng dalawang dagat.
Natagpuan si Prinsipe Bantugan ni Prinsesa Datimbang at ng
kapatid nitong hari. Hindi nila nakilala si Prinsipe Bantugan kaya
sumangguni sila sa konseho kung ano ang dapat nilang gawin.
Habang nagpupulong, isang loro ang dumating at sinabing ang
bangkay ay ang magiting na Prinsipe Bantugan ng kahariang
Bumbaran.
Samantala, bumalik ang loro sa Bumbaran upang ibalita
kay Haring Madali ang nangyari sa kaniyang kapatid. Kaagad
lumipad sa langit ang hari upang bawiin ang kaluluwa ni Prinsipe
Bantugan. Nang mga oras na iyon ay papunta rin sina Prinsipe
Datimbang sa Bumbaran upang dalhin ang bangkay ni Prinsipe
Bantugan kaya hindi na ito inabutan ni Haring Madali. Bumalik ang
hari sa Bumbaran at pilit niyang ibinalik ang kaluluwa ng kapatid.
Muling nabuhay ang prinsipe at nagsaya ang lahat. Nagbago na rin
si Haring Madali.
Nabalitaan ni Haring Miskoyaw na kaaway ni Haring
Madali ang pagkamatay ni Prinsipe Bantugan. Kasama ang
maraming kawal, nilusob nila ang kaharian ng Bumbaran.
Sa pagdating ng pangkat ni Haring Miskoyaw sa
Bumbaran, hindi niya alam na muling nabuhay si Prinsipe
Bantugan. Dahil kabubuhay pa lamang at napakarami ng kalaban,
madaling nanghina ang prinsipe. Nabihag siya at iginapos, muling
lumakas at nakawala siya sa pagkakagapos. Sa laki ng galit sa
mga kalaban, lalo siyang lumakas at nagawa niyang mapuksa ang
mga ito.
Nang matapos ang labanan, pinasyalan ni Prinsipe
Bantugan ang buong Bumbaran. Lahat ng kaniyang kasintahan ay
pinakasalan niya at sila ay dinala niya sa kanilang kaharian.
Pagdating sa kaharian, masaya silang sinalubong ni
Haring Madali. Masaya nang namuhay si Prinsipe Bantugan sa
piling ng pinakasalang mga babae.
Sagutin ang mga tanong
1. Bakit galit si Haring Madali kay Prinsipe Bantugan? Ipaliwanag
ang sagot sa pamamagitan ng paglalahad mga pangyayari.
2. Ano ang naging bunga ng pangingibang-bayan ni Prinsipe
Bantugan? Isalaysay ang mga pangyayari.
3. Ano ang ginawa ni Haring Madali nang malaman niyang
namatay si Prinsipe Bantugan? Ano ang ipinahihiwatig nito?
Kapitan Idol
ni Geraldine V. Nones
Pauwi na ako galing sa eskuwela nang makita ko ang
umpukan sa Barangay Hall. Naroroon si Tatay na matamang
nakikinig sa isang pagpupulong na pinamumunuan ni Kapitan Lino.
Malayo pa lang ay kitang-kita na ang kunot sa kanilang
mga noo. Nagtaka ako sa naging reaksiyon ng kanilang mukha
kaya naman hindi ko maiwasang hindi lumapit.
Bilin sa akin ni Nanay na huwag daw akong makikihalo sa
usapan ng matatanda sapagkat hindi raw iyon mabuting ugali ng
isang batang tulad ko. Ngunit hindi ko maiwasang hindi makinig sa
kanilang usapan lalo na nang marinig ko ang pagsigaw ni Mang
Tonio.
“Aba, hindi maaari iyan! Kapag natuloy ang pagpapatayo
ng pabrika rito sa ating barangay dudumi ang hangin sanhi ng usok
na ibubuga nito!”
“Masisira rin ang ating mga pananim dahil sa maruming
paligid.” dugtong pa ni Mang Lito.
“Bunga nito, magkakasakit ang mga anak namin” ,
nagngingitngit ding sabi ni Aling Betty.
Maging si Tatay ay nagsalita rin. “Kahit ang ilog sa tabi ng
itatayong pabrika ay maaaring masira.”
“Mawawalan kami ng hanapbuhay”, sabad naman ni
Mang Kiko na isang mangingisda.
FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 3 | P a h i n a
 Nakita ko ang lungkot sa kanilang mga mata at ang galit
sa kanilang mga mukha. Nadama ko ang pag-aalala para sa
kalusugan at kinabukasan ng kanilang pamilya.
Sa aking murang pananaw, batid kong nakababahala ang
magiging kalagayan ng aming barangay dahil sa planong
pagpapatayo ng pabrika ng goma sa lugar nito.
Pinuputakti ngayon ng reklamo si Kapitan. Nakikiusap na
sana’y huwag niyang hayaang maipatayo ang pabrika.
Kamakailan lamang ay narinig ko si Kagawad Lucio na
nakikipag-usap sa kabataang nasa edad labingwalo pataas na
mag-apply ng trabaho sa pabrikang itatayo. Sigurado raw na
marami ang kakailanganin nitong trabahador kaya magbubukas ito
ng oportunidad para sa mga walang trabaho.
Kung gayon bakit tinututulan pa ng nakararami ang
pagpapatayo ng pabrika? Napaisip tuloy ako.
Ang sabi ni Nanay, bukod sa biyayang kabuhayan ng
bukirin at ilog sa aming lugar, tradisyon na rin daw na maituturing
ang pangangalaga sa aming mga yamang likas na nag-ugat pa sa
mga ninuno nang naaayon sa ginagampanan nilang tungkulin.
Ngunit, kapansin-pansin na sa kabila ng magulong
sitwasyon ng barangay, idagdag mo pa ang galit at kabi-kabilang
reklamo ng kabarangay. Tahimik lamang na nagmamasid si
Kapitan. Pinakikinggan ang hinaing ng bawat naroroon.
Mayamaya pa’y mahinahong pumagitna si Kapitan. Sa
kabila ng ingay at gulo, nagwika siya. “Higit sa lahat, ang
kalusugan ng mamamayan ay kayamanan ng bayan”, malinaw na
namutawi sa bibig ni Kapitan.
Natahimik ang lahat. Hinihintay ang susunod na sasabihin
ni Kapitan. Kaya ang bawat pagbuka ng bibig niya ay pigil-
hiningang inaabangan ng bawat isa.
“Bagama’t malaki ang maitutulong ng pabrikang itatayo sa
mga walang hanapbuhay, higit namang malaki ang mawawala
kung hahayaan nating maipatayo ito” , dugtong ni Kapitan.
“Pinakamahalaga pa rin ang kalusugan ng bawat isa kaya
napagdesisyunan ko, kasama ng Sangguniang Barangay na
kausapin ang may-ari ng pabrikang nais ipatayo sa ating lugar, at
magkaroon ng kaukulang aksiyon para dito. Ipinangako kong
uunahin ko ang kapakanan ng ating kabarangay.” Masayang
pagbabahagi ni Kapitan.
Sa oras na iyon, napawi ang kunot sa noo ng naroroon.
Nagpalakpakan ang lahat. Napalitan ng ngiti at kapanatagan ang
nasalamin sa mukha ng bawat isa. Maging ako ay napangiti ng
abot-taingang ngiti. Hindi lang sa magandang balitang aking narinig
kundi sa paghangang aking naramdaman.
Sa aking nakita at narinig, nabuo sa aking isipan ang
paghanga sa aming kapitan. Hindi lamang sa pagsasaalang-alang
sa kaniyang mga kabarangay, maging sa pagiging mahinahon niya
sa pagpapasiya. Naramdaman ko ang ningning sa aking mga mata
at naibulong ko sa aking sarili, “siya ang aking bagong idolo.” Isang
inspirasyon na magiging gabay ko para sa aking kinabukasan.
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Bakit mahigpit na tinututulan ng mamamayan ang pagpapatayo
ng pabrika sa kanilang barangay?
2. Ano ang naging pasiya ng kapitan sa kanilang suliranin?
Ipaliwanag.
3. Ano ang mga bagay na isinaalang-alang ng kapitan sa kaniyang
ginawang pasiya?
4. Ipaliwanag kung ano ang tekstong nagsasalaysay na tulad ng
binasang teksto na “Kapitan Idol” ni Geraldine V. Nones.
5. Paano ito naiiba sa iba pang uri ng tekstong iyong nabasa?
ARALIN 1.4 - PANITIKAN
Ang Reynang Matapat
Bago pa man dumating ang mga Espanyol sa ating
kapuluan ay dinarayo na ng mga mangangalakal na Arabe, Tsino
at Hindu ang kaharian ng Kutang-bato na pinamumunuan ni Reyna
Sima. Si Reyna Sima ay isa sa mga reynang namuno ng isang
kaharian sa kapuluan ng Mindanao. Nakilala siya dahil sa kaniyang
katalinuhan, katapatan at sa mahigpit at maayos na pamamalakad
sa panunungkulan. Ang Kutang-bato ang Cotabato ngayon na isa
sa pinakamalaking lalawigan sa Mindanao.
Sa pamumuno ni Reyna Sima, umunlad at namuhay nang
tahimik at sagana ang mga taga Kutang-bato. Mahigpit niyang
ipinasunod ang mga batas, at ang sinumang lumabag sa ipinag-
uutos niya ay pinarurusahan. Kabilang sa patakaran na mahigpit
na ipinatutupad ng reyna ay ang paggalang, paggawa at katapatan
ng kaniyang mga tauhan.
Patuloy na dumarating at umaalis ang mga negosyanteng
Tsino sa Kaharian ng Kutang-bato. Napabalita ito dahil sa maunlad
na kalakalan sa kaharian ni Reyna Sima, at sa katapatan ng
kaniyang mga tauhan. Walang kaguluhan at walang nawawalang
bagay sa sinumang mangangalakal habang sila ay nasa kaharian
ng Kutang-bato.
Minsan, isang negosyanteng Tsinong nakipagkalakalan
sa kaharian ni Reyna Sima ang nakaiwan ng supot ng ginto sa
isang mesa sa palasyo. Hindi ipinagalaw ni Reyna Sima ang supot
ng ginto sa mesa. Ipinagbiling mahigpit ni Reyna Sima sa kaniyang
nasasakupan na walang gagalaw ng nasabing supot ng ginto.
Ganito kahigpit ang utos ni Reyna Sima sa kaniyang nasasakupan
nang sa gayon ay muling datnan ng may-ari sa lugar na kaniyang
pinag-iwanan ang supot ng ginto.
Mula noon, lalong nakilala ang kaharian ni Reyna Sima
dahil sa kahigpitan nito sa pagpapatupad ng kautusan tungkol sa
katapatan.
Rubin, Ligaya T. et.al. Panitikan ng Pilipinas. 1985. Rex Book
Store, Claro M. Recto, Manila
Sagutin ang mga tanong.
1. Sino ang pangunahing tauhan sa kuwento?
2. Saan ang tagpuan ng kuwento?
3. Ano ang mga katangian ni Reyna Sima bilang pinuno? Ilagay sa
bawat arrow ang kaniyang mga katangian.Sundin ang pormat ng
graphic organizer.
4. Ano ang mga ginawa ng reyna at nakilala at umunlad ang
kanilang kaharian?
5. Bakit sinusunod ng mga tao si Reyna Sima bagamat siya ay
isang babae?
6. Bakit pinamagatang Reynang Matapat ang kuwento?
Ang Walang Habag na Alipin (Buod)
Halaw sa Mateo18:23-25 ng Bibliya
Sa isang lugar sa Israel ay may isang alipin na gustong
singilin ng kaniyang panginoon sa kaniyang pagkakautang.
Sampung libong talento ang utang ng alipin na ang katumbas ay
milyon-milyong dolyar. Sinabi ng panginoon sa alipin na ibenta na
lamang nito ang kaniyang asawa at mga anak gayundin ang lahat
ng kaniyang ari-arian kung gusto niyang makabayad sa kaniyang
mga utang.
“Maawa po kayo, panginoon,” ang kaniyang
pagsusumamo.“ Pahintulutan ninyo na mabigyan ako nang kaunti
pang panahon upang mabayaran ko po kayo.”
Nahabag ang panginoon sa ipinakitang kababaan ng loob
ng alipin kaya sinabi nito sa kaniya na ang lahat ng kaniyang
pagkakautang ay kaniya nang buburahin. Labis na natuwa ang
alipin sa kaniyang narinig mula sa kaniyang panginoon, kapag
nagkataon ay magiging maayos na rin ang kaniyang buhay.
FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 4 | P a h i n a
 Nang lumabas ang alipin ay nakita nito ang kaniyang Datu Manu:
kapuwa aliping nagkakautang din sa kaniya ng isang denarii na Assalamo. Allaikum.
katumbas lamang ng kaunting dolyar. Sinunggaban niya ito at
akmang sasakalin. “Magbayad ka ng utang mo sa akin!” sabi nito. Taumbayan:
“Maawa ka, bigyan mo pa ako ng kaunting panahon at Allaikum Assalam
baka mabayaran ko ang utang ko sa iyo kapag nakaipon na ako.”
Hindi niya pinakinggan ang nagsusumamong alipin at sa Abu:
halip ay ipinakulong niya ito. Datu. Si Datu Awalo ng Biwang.
Isinumbong ng mga nakasaksi sa pangyayari ang ginawa
ng alipin sa kapuwa niya alipin sa kanilang panginoon. Ipinatawag Datu Matu:
ng panginoon ang alipin. Lubos ang kasiyahan ko sa pagdalo ninyo. Isang
“Napakasama mo!” galit na sabi nito.” Binura ko ang mga malaking karangalan.Nawa’y maging simula ito
utang mo dahil sa habag ko sa iyo subalit, ni hindi ka man lamang ng pagbibigkis ng ating lakas.
nahabag sa kapuwa mo alipin gaya ng pagkahabag ko sa iyo?”
“Dahil sa kasamaan mo ay parurusahan kita hanggang sa Awalo:
mabayaran mong lahat ng pagkakautang mo.” Datu Matu, pagare aken. Wala akong ibang
sadya rito kundi makiisa sa pagdaraop ng ating
Sagutin ang sumusunod na tanong. mga palad at damdamin.
1. Magkano ang halaga ng utang ng alipin sa kaniyang panginoon?
2. Ano ang mungkahi ng panginoon sa alipin upang mabayaran Datu Matu:
siya nito? Noon pa man, ang ating mga bayan ay dati nang
3. Sang-ayon ka ba sa inilahad na mungkahi ng panginoon sa magkaibigan. Hindi maiwasang nagkaalitan nang
kaniyang alipin upang mabayaran siya? Pangatuwiranan. kaunti at nagkasugatan. Ngunit walang dahilan
4. Ano ang naging reaksiyon ng alipin nang makita ang tulad upang di maghilom ang naiwang sugat at muling
niyang alipin na may pagkakautang din? maging magkaibigan.
5. Sang-ayon ka ba sa ginawa ng alipin sa kapuwa niya alipin na
may pagkakautang din sa kaniya? Pangatuwiranan. Taumbayan:
Datu Matu, Datu Matu
ARALIN 1.5 – PANITIKAN Tuldok sa gitna ng bilog T
aluktok ng aming bundok
Kalilang (Bahagi ng dulang Datu Matu) Buhay sa iyo’y umiikot
Datu Manu, Datu Manu
Taumbayan: Sinusunod, tinitingala
(Awit at sayaw) Iginagalang na pangulo
Tayo’y magsaya sa kalilang Magtugtugan,magsayawan Mapalad ang aming bansa.
‘pakita ang sagayan
Tugtugin ang kulintang Datu Matu:
Paliparin ang sambolayan Wala akong pagsidlan ng kasiyahan sa Pag-
Masaya ngayon Islam ng aking binatang si Khalid. Ngayon
Si Khalid, binata na nama’y marangal kong ibabalita sa inyo ang
Panahon na, tuliin siya pagdaraop ng palad ng aking anak na si
Sa kalinisan pagpalain Tarintang at ng anak ni Datu Awalo na si Maduk.
Sa langit pakikinggan Magsisilbi itong tatak, mahigpit na pagkakaisa ng
Sa harap ni Allah at ng bayan ating dalawang bansa.

Mga Babae: Awalo:

Binata na, iyong anak Magkapatid tayo mula pa man. Lubos akong
Lubos ka nang nasisiyahan naliligayahan.
Ngunit ika’y nangangamba
Panahong nagbabadya Datu Matu:
Panganib, huwag dumalo sana Ituloy ang kalilang.

Taumbayan:
Tayo’y mag-aliw sa kalilang Taumbayan: (Awit at sayaw)
Khalid, lilinisin sa Pag-Islam Tayo’y masaya sa kalilang
Magsayawan, magtugtugan Bansa ay magdiwang
Onor, ritmo’y panhuluhan Pag-iisahin dal’wang bayan
Ipatulod nangangahulugan Karugtong ang kasaysayan
Ganap na Muslim, alagad ng Islam. Sa salsilah, magkuwentuhan
Ng onor, si Bapa Salilang.
(Papasok si Datu Matu) (Papasok si Bapa Salilang)
Si Datu Matu
Sa Gumbaran namumuno Bapa Salilang:
Makapangyarihan, makatarungan Assalamo Allaikum
Sinusunod tinitingala
Sa kaniya umiikot mundo’t bayan Taumbayan:
Buhay, ang gabay. Allaikum Assalam. Magkuwentuhan.

FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 5 | P a h i n a

Bapa Salilang: (Bayok, awit.)
AAaaaooommm…
Taumbayan:
Ang kuwento ni Bantugan habang hinahabol sa
Lawanen, kuwento ni Pilandok, tuso, lagging
panalo. Kuwento ng Indarapatra, mas malawak.
Kuwento ng Rajah Magandiri at ang mga
tumulong sa kaniyang mga unggoy.
Abu:
Ang pakikipagsapalaran ni Pilandok upang
makapon ang mga walang tuli na dayuhang
unggoy. (Magtawanan.) Da a orak.
Taumbayan:
Swer. Swer, swer. Swer….(Tawanan)
Bapa Salilang:
Unggoy, unggoy, puting unggoy sa ranao
lalangoy matapos itaboy ni Pilandok, isubok.
(Mga reaksiyon, tawanan, sigawan.) Ahhh..(titig
sa buwan. May sinasabi ang buwan.
(Katahimikan) O sige na, tumahimik ang lahat,
walang bibig na bubuka, walang matang kukurap,
mga tenga’y iinat. Aaaoomm..(Reaksiyon.)
(Bayok, awit.)
Makinig sa kuwentong ito isang bantog na
namuno, isang mandirigma may tapang ng agila
Datu Malik ang pangalan niya. (Reaksiyon) Isang
gabi, gaya ng gabing ito, iniluwal ang isang
sanggol. Lahat ng palatandaan ng langit ang
nagsabing dakila ang batang ito. Lumaki na
malapit na malapit siya sa puso ng kaniyang ina,
minahal siya nang lubos. Kinilala siya na
mahusay na mangangaso noon pa man. Ininat
niya ang kaniyang tirador at pinakawalan ang
bato. Sa isang bato, tatlong ibon ang bumagsak.
(Mga reaksiyon.) Isang umaga, (Isasayaw ang
bahaging ito, maindayog na tunog ng plauta)
hindi huni ng ibon ang sumalubong sa kaniya,
dagundong ng kanyon, sumalakay ang mga
Kastila sa kuta. Sa unang putok lamang,
tumimbuwang ang kaniyang ina. Nasugatan ang
kaniyang ama, bago yumao ang kaniyang ama,
ibinigay ang kris sa kaniya. Sinasabing ang kris
na minana niya ay lumilipad ng kusa at nanalasa
ng mga kaaway, parang may sariling bait. Lumaki
siyang may bait. Lumaki siyang matipuno at
saksakan ng tapang. Isang umaga, muling
tumapak sa ating lupa ang mga puting banyaga.
Matibay na kuta at magigiting na mandirigma ang
kanilang nagisnan, si Datu Malik at ang kaniyang
makapangyarihang kris. At kaagad ay isa ang
napatay. Sa kaliwa, dalawa ang napatay sa
kanan, tatlo ang napatay sa harap.
(Katahimikan.) Ipinamana ang kaniyang kris sa
kaniyang anak, kay Datu Matu. (Huhugutin ni
Datu Matu ang kris, iaabot kay Khalid. Sasayaw
si Khalid. Sasama si Hassan, isang kunyaring
paglalaban, ang sagayan. May pakiramdam ng
pagmamatyag. Karangyaan sa bansa,
magtatawanan.)
Datu Matu:
Bapa! Handa na si Khalid sa ipa-tulod. Inaasahan
na magiging isang matapang na mandirigmang
magtatanggol ng bansa. At lalong inaasahan ang
pagiging tapat bilang isang ganap na Muslim,
Allahu Akbar!(Ipatulod) Papasok si Khalid,
tutuliin. Habang ginaganap ang ritwal mayroong
mga mandirigma sa kilos ng sagayan sa paligid.
Bapa Salilang:
O, tohan Ami. O, marina. Pangalagaan si Khalid,
anak ni Datu Matu. Naririto ang isang agimat
upang madaling mahilom ang sugat, upang
walang masamang espiritu sa iyo sisilong, upang
bantayan ka na tonong. Allahu Akbar!
Taumbayan:
Tayo’y mag-aliw sa kalilang Khalid lilinisin sa Pag-Islam
Magsayawan, magtugtugan. Onor ritmo’y pgsasaluhan
Ipatulod nangangahulugang ganap. (Mga tunog ng riple.
Tunog ng tambol)
Mula sa: Filipinos: Writing Philippine From the
Regions,p. 532-532
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ilarawan ang mga piling tauhan batay sa kanilang mga gawi at
kilos sa akda. Gamitin ang semantic web sa pagsagot.
2. Ayon sa dula, paano magiging ganap na Muslim si Khalid?
3. Ano-anong gawain ang isinasagawa kaugnay ng Pag-Islam?
Gamitin ang kasunod na tsart sa pagsagot.
Bahagi Kaugnay na Gawain
4. Magbigay ng tatlong katangian ni Datu Matu.
5. Sa kabuuan, gaanong pagpapahalaga ang ginugugol ng mga
Muslim sa PagIslam?Ipaliwanag.
Mindanao Isang Paraiso
Sa likod nang hindi magagandang balita sa mga
pangyayari sa ilang lugar sa Mindanao, maituturing na isa pa rin
itong paraiso. Maraming magaganda at makasaysayang lugar
doon na tunay na dinarayo ng mga turista local man o banyaga.
Ayon sa ulat ng kagawaran ng Turismo sa ibat ibang rehiyon sa
Mindanao,tumaas nang mahigit 20% noong 2016 ang dumarayong
mga turista.
Napakaganda ng Mindanao dahil sa mga lugar na
mapupuntahan, malabuhangin kalikasan, mayamang kultura na
nagpapakilala ng identidad ng mga taong naninirahan doon. Higit
sa lahat, makahulugang pamumuhay ng mga taong naninirahan
doon. Halika na sa Mindanao at nang Makita ang isang PARAISO.
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ilarawan ang Mindanao batay sa binasang teksto?
2. Ano ang nais iparating ng binasang teksto?
3. Anong uri ng teksto ang binasa?
4. Isa-isahin ang mga pahayag / pangungusap na nagsasaad ng
katotohanan. Ipaliwanag kung bakit nagpapahayag ang mga ito ng
katotohanan.
5. Nakatutulong ba ito sa pagpapahayag ng pagkamakatotohanan
ng mga pangyayari? Patunayan.
FILIPINO 7 - PANITIKAN (UNANG MARKAHAN) 6 | P a h i n a