You are on page 1of 41
BIRINCI BOLUM Devrimleri Agiklamak: Var Olan. Kuramlara Alternatifler Re ‘Deorimlertarhin lokomottlert, ‘Karl Mars “Yontembilim ve “kuram" dzerine farkl. gBrisler arast det anlasmazic kantiama sorunian le yalan ve sirekit lisktipinde sirip gider... Bu sorunlarm nitetgy, kultant- lan yéntemlert ve kauramlan we onlann nasil kullania ‘capi beliler ve suurlandir, ©. Weight as ‘Toplumsal devrimler, modem dinya tarthinde ender, fakat Onemli olaylardir. 17901ann Fransasindan yir~ ‘inci yazyibn ortalanndaki Vienam'a dek, bu devrim- ler deviet drgatlenmelerini, sunuf yapilanini ve egemen ideolojleri dénustirdtiler. Devrimler, giicleri ve dzerk- Iikderi devrim éncest gecmislerine Onemli dletide astin olan uluslan dogurur ve bu uluslar benzer durumdale dliger dlkelert geride baralar. Devrimet Bransa, birdenbi- re Kita Avrupasinda fetihe! bir gic oldu; Rus Devrimt {se sanayilegmig ve askert bir sper gic dogurdu. Mek- sika Devrim vatanina, somarge sonrast uluslanin en 23 Dever ve Toptumsal Dewrnler «ok sanayilegmiglerinden bir ve Latin Amerika'da aske- 1H darbelere en az eiml ke olmast igin gereken siya sal giied verdi. Ikinet Diinya Savagindan bu yana sit- rip gden devrimet stirec doruguna ulastipnda, pa- ramparca olmu Cin’ birlegtil ve dontistirda. Aynca Yent toplumsal devrimler somrgelikten kurtulmayn ve Vietnam ve Kaba gibi yenisémurge dlkelerin agin ba- jmbik zincrlerint karmalanm saglad. “Toplumsal devrimler sadece ulusal Orem tagimaz- Jar. Baz durumlarda, ézellikle dontigim geciren ‘lkele- rin genig ve jeopolitik olarak Onemll, gercek ya da olast Biiyuk Guicler olduklan yerlerde uluslararasinda ba- yak etkiler yaratan gekicl modellere ve idealiere de yol acarlar. Devrimel Fransa'nin yurtsever ordulan Avru- pan bya bir kismina egemen oldu. Fetihlerden nce ve asker! yenilglden uzun stire sonra bile, Fran- sen devrimet Ideallert olan “Bsitlik, Ozark ve Kar- esik” toplumsal ve ulusal bagimswzik arayanlann imgelemini atesledi: Sonuglan Cenova’dan Santo Do- rmingoya, Islanda‘dan Latin Amerikaya ve Hindistan'a tlagh ve Babeuften Marx ile Lenin'e ve yirmincl yazy.- iin somargecti Kargitlarma dek daha sonrakt deveim Jeurameslarm etkiledi. Rus Devrimt kapttalist Bau gaghana gevird! ve devrimel deviettktidarinan, ikl kugak finde gert kalmig bir tanm Olkesin{ dinyanin tkinct sanayi Ve askert giicine dontgttrebilecegini gostere- ek, uluslagma stirect igindeki halklann tutkulann keeskinlestirdi, Rus Devrimi yirminel yazyihn dk yanst {gin ne ise, (in. Deveimi de ikinet yanst icin odus. Leninist bir partinin bir kyla coguniuguna ekonomik ve siyasal micadelelerde onderlik edebilecepint gostere- rek, ".. kendisini danyamn yoksul dlkelert fin devrim- i ve kallunmaes model olarak ortaya koyan bayak bir ‘go yarath’.! "Yenan Tara’ ve “Kentlere Karst Kirsal 1 Frane Schumann, Ksligy and Oranaaton in Corman China, 2 ‘as, Unica of Clfvea ese, Berkely, 168 mows Agoce ‘Ne PajaRonarondal Goel! cane de Schur Sesto DewrinertApklamak: Var Olan Kuramtara Altematiler ‘Alan yen! ideller ve modeller sundu ve yirminet yz~ ‘ylin ortasdaki devrimet miliyetelerin umutlann ta- 2eledl. Buna ek olarak, Elbaki Hermasst'nin de vurgu Jada gibi, bell bash devrimler sadeve yurtdiginda on- Jan mek almak isteyenlert etkilemekle kalmaz, aynea diger dlkelerde devrimet ideallere kargt olan, falkat ba- yyolenmig ulusal gictin meydan okumalarina ve tehdit- Jerine kar durmak zorunda kalanlan da etkiler. “Hem bir toplumun iginde hem de toplumlar arasinda dev- rimei ya da devrim karat dalgalan tetikleme potansiye- 1 tasiyan, kendi lkelerinin ssrlannun otesinde Dir amitlama etkisint ortaya koymalan’, der Hermassl, “devrimlerin dinya-tarthsel Karakterinin ania ol tuna"? Devrimler elbette modern cada etkin Omeklerin tek degistirict gia degildir. “Bayo Déntigim” kali icinde (yani dnya capindaki tiearilegme ve sanayi- Jegme ile ulus-devletierin yokselisi ve Avrupa devlet sisteminin tam kiireyi kaplayacak gckilde genislemest) her Ulkede siyasal kargagalar ve sosyockonomik deét- siklikier gergeklest Fakat bu kalip icinde, toplumsal devrimler, sadece uluslarm ve danyanin tarthindeki siradigt Qnemilerinden dolay dedi, ayrca onlarin farkh sosyoekonomik degigim drintOlerinden dolays da deel igiyt hak ederler ‘Toplumsal devrimler, bir toplumun devlet ve simf yapisinin hizh, temelden dondgimaddr ve toplumsal devrimler tabandan gelen, sumif temell ayaklanmalar aracihjayla bagankir ya da bir dledde onlarea tagintr Toplumsal devrimler, diger catigma ve donagim 8 reclerinden, her geyden énce toplumsal yapisal dedi simin simf ayaklanmalan ile calaymasi ve de siyasal lamin toplumsal déndgamle gakismast olarak birikte agerceldesen iki gakusmayla ayniirlar. Isyanlar ise, bu- nun tam tersine baganih olduklan zaman bile bast pute Stuer Sey and try 183, Re 18760 AL, 25 Dever ve Toptumsal Deurtler nlm simflann ayaklanmasim icerebilirler, ancak yapisal degisimle sonuclanmazlar.? Siyasal devrimler ‘toplumsal yapilan degil, devlet yapilanm donagtarebi- lirler; aynca sim catigmast araciigayla baganimalan zorunlulugu yoktur.t Aynca, sanayilegme gibi sOreg- Jer, zorunlu olarak ani toplumsal kargagalara ya da siyasal ve yapisal degisikliklere neden olmadan ya da bu degisiklikierden kaynaklanmakstzin toplumsal ya- pilan déndgtarebilir. Toplumsal devrimlere 6zg0 olan, temel degisimlerin toplumsal yapida ve siyasal yapida kargihkh olarak pekigtiricl bir bicimde birikte meyda- na gelmesidir. Ayrica bu degisimler, sinif macadelele- inin anahtar rol oynadig siddetli toplumsal ve siyasal ‘miicadeleler araciigiyia meydana gelir. ‘Toplumsal devrimlerin béyle kavramsallashnima- si, devrimlerin diger birgok tamimmndan onemilt acilar- dan farklike gOsterir. liki, az sayllabilecek tarihsel omellerden karmasue bir aciklama nesnest saptar. Bunu, agiklayacag) Orneklerin sayisim cogaltmaktan ‘cok, heterojen bir dogaya ve sonuca sahip bircok ola- yin paylaghgs sadece (giddet ya da siyasal catigma ‘iby bir analitik Gzelligin dzerinde yogunlagarak ya- par.® Analitik asin basitlestirmenin bizi gecerli ve ek- 9 Bu duramun tore ortagaz arugasns ve npazaek earn {stra ttrarsrean lye sakizmaland Gad nye btn ane ‘anaan peas ve hat olan yr aia Oar, iba top. ‘Sora eyanien gn Ogee Some tates nn 44 Som ania bine be tence ng Deri Qrskte le ab faa Toxo 0 ve eae-09 hare asl cermin mere ti ‘eg Pura, hen tte baganian gene topes ‘vn pein moss beninayehdert monarirskare 3K tn rit este yt tac se ove Bubmicde trata Steel, fahat tplmed stay ‘isrotce ir baa track lan Japon Melt Resereaon Be Anal basiime Sateen arschbvn dewimit aetna esa ‘Sie ret se tin 30a en tc “Tin dagancelet akin dah cok yey sepleneceltr Herts
  • rihsel devrimlerin sureclert ve sonuclart hakkunda da yamluerdr. Canka bu imgede, devrimel sireclerin ya dda sonuglann ilk agamada devrimleri baslatan grubun (a da gruplann) etkinligi ve amaclan ya da cikarlan acismdan anlasiiabilecegi vurguyla éne strilmektedtr. Bu nedenledir ki, her ne kadar Gurr devrimi tam bit yilom hareketinden dte bir sey olarak tasavvur ediyor @oronmese de, bunun esas olarak devrime neden olan, diglankligina ugramig kizgin kitlelerin ve lider- lerin etkinligine bagh oldugunu agikea tlert sirer Johnson'a gore, devrimlerin degeri, giddet yoluyla ye- nniden yonlendirebilmeleri eski toplumsal sistemin fginde észamanswz olarak boy atan ideolojik hareketle- rin igidir. Ayrica Marxsistler, devrimei siirecin altinda yatan mani, genellikle tarihsel olarak kendisi icin simfin (burjuvazinin ya da proletaryanm) gikarlarna ve eylemlerine baglamaktadurlar. ‘Ancak bu nosyonlar basit degildir.4 Gergekten ta- rihsel devrimlerde, farkh bigimlerde konumlanmig ve 1 Ans (nin reframe oman) Wendel Ppa Steen. Cobain ‘Bn tc tbr Rett Noo New Yrs 173.6 8350 44 ip dine durumtnn rede rag conKaamlanyla sn ‘atin kagnnumannarapae ec roeetv srgat l Sa gupirn emaehclatig Sarat unin kaaat Baan sec {Haynie ort rsa etapa Soe tatche gene pur ta ayonn i orn been! ir gun ta alg Heston. termi 6 og ma ‘tara abu ima dommieraruandn olandopond er sod ‘Downe srecare bu trcen tr tag Gree Gl Eee Fat ‘ease moran ofan koko en i ed ch ‘Sten yaa nod fre eee spss, fla sen ‘pa abet ears, Burgas eden we bang cna San i bite epoca haa be deed see Ein ve grup gern aap gelea sa eo ao aes {Gu tokyo tara se puma Serie Seen are ‘ita alas tr blo a ora ete Buna meme Po ‘reine tele? eS halon pve msamcns 50 DevronlertApktamak: Var Otan Kurunlara Alteratifer hharekete gecmig gruplar, cok sayidaki catismanin karmagik katmanlannda kabhme durumuna gelmig- lerdir. Byleme gecen Devrimci gruplar, her bir devrim- ci durumun, ilk agamada ortaya gulug bicimine bagh olarak farkli yollardan geligmigtir. Sz konust catig malanin mantii, devrime! sirecte ne kadar merkezi gorandrse goranstin herhang1 bir simifin ya da grubun denetiminde olmamigir. Aynea devrimel catigmala jcinde yer alan herhangl bir belirl grubun, ne tama men éngérdagit ne amacladyi (ne de gikarlarina ma- kemmel bicimde hizmnet eden) sonuclara yol acinsti. Bu nedenle, bir simfin ya da seckin grubunun ya da orgitiin (katshimc: rold ne kadar dnemit olursa olsun) balos agisin: uyarlayarak ya da eylemlerint izleyerck bir toplumsal devrimin sdreclerinin ya da sonuclan rnin tagidigi mantygin sifresini gozmeyi denemele ige yaramayacakbir. Eric Hobsbawm'n zarif bicimde orta- ya koydugu gibi, “aktorlerin drama igindeki goranir ‘nemieri... onlann aynica dramatist, yapimai ve sahne ftasarimeisi olduklan anlamina gelmez.” “Sonug ola- ak’, diye sirdirar Hobsbawm, “devrimdeld iradect ya da éznel unsurlara agin vurgu yapan kuramlar ihti- yatla degerlendirilmelidu” Devrimlerin herhang! bir gegerlt agiklamass veri, tarihsel anlar arasinda (devrimlerin oldugu yerlerdek durumlarda benzer kurumlar ve tarihsel driintaler tle devrimlerin gelistigi sdreclerde benzer catigma drin- tulert de dahil) onemlt sOreklilikler bulmak igin, cO- zimlemecinin, devrime Katlanlann bakug agilaninan “dzerine cikmasina” bagi. Tarihet Gordon Wood un Igaret ettig gibi Insanianin gaddlert Onemsiz deildir; ashinda bunlar devrimleri de kapsayan olaylan yaratilar. Fakat insan- Jann amaglan, Ozellikle de deveimlerdekt amagiany 0 ka- engrstoae tau met San Pranic. Aguts 1678, 10. 5 ever ve Topumsal Deurinler ar cok sayida, o kadar gestive o kadar tularsizdr kt, onlann karplih Karmagik etkilesim, higbisinin amag- Tamadigs ve hatta Ong6remeyecegi sonuclar aretir. Yent tarihgilerin, devrimlerin nedentert olarak “altta yatan, belileyicier” ve “kigisel olmayan amansiz ler” olarak ‘Kaigtimseyfe tarada kastettiker. bu kargiih etkilesim vve bu somuslardir. Bu “giclert hesaba katmayan, Dir bagka deyisle aktrlerin biting! amaclanm anlamakla yelinen tartheel agiklamalar bu nedenle simi: olacak- tee ‘Toplumsal devrimlest agiklamak icin, ilk olarak bir Eski Rejim iginde bir deveimet durumun ortaya cist 'm Cyapilmasin” degid) sorunsal olarak gormek gere- ide, Antindan, fark bigimde konumlanmis gruplarin elemler, nesnel olarak Kogullanmis ve karmagik bl- Giimde ig ige gegen (devrimnet sirecler| bicimlendirecek. ‘ve Yeni Rejime yol acacak bicimee ic ice gecen) cesitt fylemlert tanimlanabiimelidir. Bu karmagikhican, an- ‘ak toplum iindeld gruplann kurumsal olarak belir- Tenmig durumlan ve fisher le uluslararast yaplanin danya-tarihsel gelisim! icinde toplumlarn karsiikh fliskilerine, eszamank odaklanarak bir antam cikarila- bilin. Kigisel ve dane] olmayan (gruplar ve toplumlar arasindald fight Orantblerine vurgu yapan) bu tir bit bala acisim benimsemek, genis anlamda toplumsal- tarhsel geroelik zerine vapisal bir bakag agisi olarak adlandilabilécek olandan harcketle caligmay1 sir- Gormektir. Toplumsal devrimlerin gSziimlemesinde bu tar bir baka acisi gerekliir ULUSLARARASI VE DONYA-TARIHSEL BAGLAMLAR Bger bir yapisal bakag acist, ilishiler Gzerine odaklan- ‘ma anamina geliyorsa, verii bir dlkenin iginde farkch 1 Gorton Wood The Anercan Revouos, Reston: A Conparaie ‘Shut er, Lawrence Rapan, tage Book, New Yor, 1973, 8129 2 DeurbnierApklamak: Var Olan Kuramara Ateratiler bicimlerde konumlanmig gruplarin arasmdaki iigkiler kadar, ulusagin iligkileri de icermelidir, Ulusagin kriz- ler devrimet krizlerin tamantin ortaya eikmasina kat- Jada bulunmustur ve devrimet mocadelelerin ve s0- nuglann bicimlenmesine yardim etmistir, Dolayisiyla, tum modem toplumsal devrimler, nedenlerinde ve baganlannda, danya dloeginde ulus-devlet biciminin ve kapitalist ekonomik kallanmanin uluslararast esit- sia dagalimiyla yalandan iliskili gordlmelidir, Ne yazik ‘x, var olan devrim kuramlan béyle bir bakig acisina sahip degildirier. Onlarda devrimlerin “modernlesme" le iliskill olduklar: ileri salir; ancak bu, neredeyse sadece ayrt ayn ele alinan ulusal toplumlann igindekt sosyoekonomik egilimler ve gatigmalar tzerinde odak- Ianmaya gotirdr. Reinhard Bendixin igaret ettigt gibt, moderniesme sareclerine fliskin tim kavramlagurmalar zorunlu ola- rak Batt Avrupa deneyiminden yola gikmistir; ¢dinki orasi ticaretin, sanayinin ve ulusal devrimlerin kayna- gdir.? Bununla beraber, yalan zamana dek agir ba- san kuram yaklagimlar -yapisal iglevselci evrimeilik ve ilerlemect Marksizm- onsekizinci ve ondokuzuncu yo yilin basindakt ingiliz geligme mantigindan etkilenile tek fazlasiyla dzgll bir bigimde genellegtiildiler. AS nda modernlesme, ulusa igsel bir dinamik olarak kavranch. Ekonomik kallanma (ister teknolojidel de- gisim ve artan tsbdlamd olarak, isterse sermaye biri- Kimi ve burjuvazinin yikselist olarak Kavransin) top- lumsal yagamin diger alanlarindald birbiriyle iligkilt bir tamamlayics degisimler sisteminin, karsibkli olarak lligkil: bir sistemin baslaueis: olarak goralda, Genel likle benimsenen varsayim, daha erken geligen lkele- rin Ornekdigiyle ya da etkisiyle tegvike edilen her ulu- sun, er ya da gec Ingiltere'nin acikca deneyimledigi 47 Gein Dems, “Tao and deny Reconstr, Comparative Stun Soo) and Hata 9.1907. 8 92-913, 53 Denier ve Toplunsal Deorinler ayn: temel dondgiim tardndn farkh yogunlukta bir gesitlemesinden gececesiydi. 1867de Marxin ortaya koydugu gibi, “Sanayi acisindan daha gelismis olan bir dike, daha azgeligmig olana, sadece onun geleced ‘nin bir imgesini gésterir."* Bir ydzyil sonra, Amerikan toplumbilimeilert ulusal kallonmanin somut tarihsel orintdlerinin tam bir benzerlik tagumasimn ne derece beklenebilir oldugu konusunda kaygilanim dbgavura- bildiler. Fakat hemen hemen hepsi, hala “ideal tip’ kavramilanm ayn mantiga gore betimliyorlard.*® Bir ulusagin sosyoekonomik dinamik olarak mo- demlegme nosyonlan, toplusal geligmede temellenen ve onu kolaylagtiran amach hareketler olarak devrim- lerin kavramlagtirmaaiyla oldukea iyi bir uyum sagla- maktadir. Muhtemelen, hzh ve eklemlenmemis eko- nomik bayame, kitle beklentilerint tesvik etmekte ve daha sonra da var olan hikdmetl yikan yaygin tat- Iinsiaige ve siyasal giddete yol agarak, onlan diigk nnkhgina ugratmaktadir. Ya da toplumsal farkblagma, egerler dzerine uzlagmaya dayanan toplumsal siste- min batanligind agar ve ona galip gelir. Ardindan, ideolojtk hareketler Kurulu otoritelerin yilalmasim ve toplumsal degerlerin yeniden yéniendirilmesini tegvik eder, Ya da eski tretim taramn rahminde bayayen yeni dretim tarzz, devrim aracihgayla yeni bir tretim ‘aram kuracak olan, yen! bir sumfin yakselisi i¢in bir temel saglar. Her durumda modemlesme, mizaci, de- ger yargilarm ya da toplumdaki insanlann ya da et Mare Capt 2, lanes ana i Intematona Pb 49 Ort bake Nel J. Soler, “Tome Theory of Modesto ‘Sue's lati Ww lowe ie Sage of Somer roc Cane Univerayfrese. Comte TODD Maron J, Ley. Moderation aed he [Sructaeo vey, nceton Unie ream Picton, hl 96 ‘Bouin Maersasn Preset ed Charge ret al, Bagcoed {its NJ Ioen ve ben? Nena Steal Approach io Bao Tatts hee wervox oou.e og DDeurimer Apklamak: Var Olan Kuramlara Aleratier gruplann kolektif harekethiile potansiyelini, degistire- rek devrime yol agar. Devrimler de daha ileri sosyoe- Konomik geligmelerin kogullarimt yaratir ya da en azindan onun ntindeki engelleri kaidinr. ‘Ancak gesitl dlkelerde modernlesmenin benzer yollardan meydana gelen ulus ict sosyoekonomik degi- simler olarak Kavramlashrimasi, Avrupa'daki esas degisimler icin bile anlaml degildir; dtinyamn geri Kalannda meydana gelen sonraki dénigimler icin daha da az anlamlchr. Baslangigtan bu yana ulusla- rarasi iligkiler, Onceden var olan siniflar ve siyasal yapllarla gesitli Ulkelerdeld farkh oldugu kadar benzer de olan depisimleri tegvik etmek ve bigimlendirmek jgin Kesigmektedir. Bu, ekonomik (Weart ve sanayi) gelismeler icin kesinlikle dogrudur. Kapitalizm diinya sapinda yayildgindan, ticaret ve yatirmin ulusasin akigi (engebell ve sik sik da birbirine zit yollardan) ‘tim dlkeleri ctkiledt. Ingiltere'nin kapitalist tarima ve sanayiye esas gecisi, lasmen onyedinct yizyildan ga- niimdze dek uluslararas: pazardaki gucli Konumuna dayamr. Ondokuzuncu yizyilda bunu tleyen ulusal sanayilesme, kismen (ve cegitlt bicimlerde) mallarin, gocmenlerin ve yabnm sermayesinin uluslararast al siyla ve her ulus-devietin bu alagt etlileme girigimle: riyle bigimlenmigtir. Aynica, dlinyanin “gevre” (periphe- ral) alanian, dinyanin sanayi agisindan daha gelis- mig Ulkelerde toplanan ekonomik gebekeleriyle birles- lukge, gecmisten gelen ekonomik yapilar ve simi iight- leri, kendine yeten ve cesitlenen bayameye ters diigen yollarla desteklenir ya da degigtirilir. Kogullar bu alan: lardan bazlannda daha sonra sanayilesmeye yol aca. bilecck sekilde degisse bile, saree Gnceki ulusal sana- yilegmenin niteliklerinden oldukga fark bicimlerde ilerler. Ulusal ekonomik geligmelerin ve “dinya kay {alist sistemy"nin batin yapisimn piyasa dinamilderiy- le belirlendigi iddialarim zoruntu olarak kabul etme- ‘iz gerekmez. Bununla birlikte, tarihsel olarak geligen Derieer ve Topumsal Deornier ulusagirs ekonomik iliskilerin, ulusal ekonomik gelis- melert her zaman galt (ve fark) bir bicimde etkiled- dint kesinlikle bertebiiriz.® Ulisagin yapalanin bir bagka tard (yangan devlet- Jerin uluslararast sistemi) modern diinya tarthinin dinamik ve engebell yolunu bicimlendirir. Avrupa sa- ddece Kapitalist ekonomik atihmlann yapildis yer de- {ildis; ayrica (1450'den sonra) Avrupa: topraklannin tomdnan ve onun denizasir feuhlerinin hiebir impa- ratorluk devletince denetienemedigi bir ktasal siyasal sistemdir. Karsihkh ekonomik mabadeleler herhangi bir devletin denetleyebileceginden daha genis toprak- lar dzerinde sistematik olarak meydana gelir. Bunun anlam, Avrupa'nn cograf! olarak genislemesinin ve keapitalizmin geligmesinin yol acu. artan zenginligin, asla tm kataya Yayslan hantal bir imparatorluk dst: ‘yapisinin sirdGrdlmesine basitge yéneliimemi olma- sidir. Ustyapinin stirduralmesi yolunda yénlendicil mek, her zaman Roma ve Gin gibt sivasal imparator- fuklarin Kapsadiklan diger diinya ekonomilerinin yol actigs zenginligin sonul kaderi olagelmigtir. Ancak Avrupa‘nin diya ekonomisi, rekabet eden devletlerin olugturdugu bir sistem icinde gelistiginden dolayt Denzersizair 5! Walter Dorn‘un sozleriyle: S50 Bkonenac matemlewaein lasers ota ramian & fa bak ura oi rtrmde nt Bt en yrch mete Eonorae ‘Saar tena oops. Harr era ese, Cane Taeeve Caray steer ther Essay, Hamed rere esa SinbngeTowse tps sun Alaa Casbeisoy arts Sie a gerd tay sa Tapa gmat ‘ihe Re an Pre Demo te Wa Capen Sytem Coes gas fens. Compare Sls Sty oe sty 184 yal fore Sete ve Band Cant Sel Gunge fe Tene ote, Buea Brace Soh, Sew Yo 1977s fee Dy ates [Elan sodemiopne yblapntannn rtm rere Si auughe Ska sii skénanic Ealoomays tet lorwn ale [tnln says ls kone elle Retr Benner "The Or a (pt eveopnett A Coe o ep Sean rar. ew a ae Stoloc Kamen tores 288 : 86 Dewrinlet Aphlamake Var Olan Kuramara Alternate ‘Modern Avrupa devetsisteminin rekabete dayanan nite- Ii, modern Avrupa'y, danyanin gegmigtekt tim Avrupa: Inolmayan uygarliklanndan farklagtng. Avrupa'nun G2, yaylmaer itkileri, ard arkasi kesilmeyen asker gatgma- Jara neden olan, bagumstz ve esgidimlenmis deviterin, biraradalnda .. ve ozellkle de, herhangl bir goed te bbagina diferienn! kal bir boyun egme konumuna in lirgemesinin engellenmesinde yatar.®* Ozellikle, Ingiltere ticarilesmemeyl ve ill ulusal sana- yilesmeyi gecirirken, Avrupa devlet sistemi icindeki yarigma, Avrupa capinda modernlestirict geligmeleri mahmuzladh.® Devletler sistemi iginde yinelenen sa- vaslar, Avrupa monarklarim ve deviet adamlannt, or- dulann: ve mali yonetimleri merkezilegtirmeye, siki bir diizene sokmaya ve ekonomik olarak geligtirmeve yo: neltti, Fransiz Devriminden sonra da bu tir gaugma- Jar, monark ve devlet adamlarmn yurttag kitlelerini vatansever yalvanglarla seferber etmelerine neden oldu, Siyasal geligmeler, ekonomik geligme orantolerinin

    You might also like