rihsel devrimlerin sureclert ve sonuclart hakkunda da
yamluerdr. Canka bu imgede, devrimel sireclerin ya
dda sonuglann ilk agamada devrimleri baslatan grubun
(a da gruplann) etkinligi ve amaclan ya da cikarlan
acismdan anlasiiabilecegi vurguyla éne strilmektedtr.
Bu nedenledir ki, her ne kadar Gurr devrimi tam bit
yilom hareketinden dte bir sey olarak tasavvur ediyor
@oronmese de, bunun esas olarak devrime neden
olan, diglankligina ugramig kizgin kitlelerin ve lider-
lerin etkinligine bagh oldugunu agikea tlert sirer
Johnson'a gore, devrimlerin degeri, giddet yoluyla ye-
nniden yonlendirebilmeleri eski toplumsal sistemin
fginde észamanswz olarak boy atan ideolojik hareketle-
rin igidir. Ayrica Marxsistler, devrimei siirecin altinda
yatan mani, genellikle tarihsel olarak kendisi icin
simfin (burjuvazinin ya da proletaryanm) gikarlarna
ve eylemlerine baglamaktadurlar.
‘Ancak bu nosyonlar basit degildir.4 Gergekten ta-
rihsel devrimlerde, farkh bigimlerde konumlanmig ve
1 Ans (nin reframe oman) Wendel Ppa Steen. Cobain
‘Bn tc tbr Rett Noo New Yrs 173.6 8350
44 ip dine durumtnn rede rag conKaamlanyla sn
‘atin kagnnumannarapae ec roeetv srgat l
Sa gupirn emaehclatig Sarat unin kaaat Baan sec
{Haynie ort rsa etapa Soe tatche gene pur ta
ayonn i orn been! ir gun ta alg
Heston. termi 6 og ma
‘tara abu ima dommieraruandn olandopond er sod
‘Downe srecare bu trcen tr tag Gree Gl Eee Fat
‘ease moran ofan koko en i ed ch
‘Sten yaa nod fre eee spss, fla sen
‘pa abet ears, Burgas eden we bang cna
San i bite epoca haa be deed see
Ein ve grup gern aap gelea sa eo ao aes
{Gu tokyo tara se puma Serie Seen are
‘ita alas tr blo a ora ete Buna meme Po
‘reine tele? eS halon pve msamcns
50
DevronlertApktamak: Var Otan Kurunlara Alteratifer
hharekete gecmig gruplar, cok sayidaki catismanin
karmagik katmanlannda kabhme durumuna gelmig-
lerdir. Byleme gecen Devrimci gruplar, her bir devrim-
ci durumun, ilk agamada ortaya gulug bicimine bagh
olarak farkli yollardan geligmigtir. Sz konust catig
malanin mantii, devrime! sirecte ne kadar merkezi
gorandrse goranstin herhang1 bir simifin ya da grubun
denetiminde olmamigir. Aynea devrimel catigmala
jcinde yer alan herhangl bir belirl grubun, ne tama
men éngérdagit ne amacladyi (ne de gikarlarina ma-
kemmel bicimde hizmnet eden) sonuclara yol acinsti.
Bu nedenle, bir simfin ya da seckin grubunun ya da
orgitiin (katshimc: rold ne kadar dnemit olursa olsun)
balos agisin: uyarlayarak ya da eylemlerint izleyerck
bir toplumsal devrimin sdreclerinin ya da sonuclan
rnin tagidigi mantygin sifresini gozmeyi denemele ige
yaramayacakbir. Eric Hobsbawm'n zarif bicimde orta-
ya koydugu gibi, “aktorlerin drama igindeki goranir
‘nemieri... onlann aynica dramatist, yapimai ve sahne
ftasarimeisi olduklan anlamina gelmez.” “Sonug ola-
ak’, diye sirdirar Hobsbawm, “devrimdeld iradect ya
da éznel unsurlara agin vurgu yapan kuramlar ihti-
yatla degerlendirilmelidu”
Devrimlerin herhang! bir gegerlt agiklamass veri,
tarihsel anlar arasinda (devrimlerin oldugu yerlerdek
durumlarda benzer kurumlar ve tarihsel driintaler tle
devrimlerin gelistigi sdreclerde benzer catigma drin-
tulert de dahil) onemlt sOreklilikler bulmak igin, cO-
zimlemecinin, devrime Katlanlann bakug agilaninan
“dzerine cikmasina” bagi. Tarihet Gordon Wood un
Igaret ettig gibi
Insanianin gaddlert Onemsiz deildir; ashinda bunlar
devrimleri de kapsayan olaylan yaratilar. Fakat insan-
Jann amaglan, Ozellikle de deveimlerdekt amagiany 0 ka-
engrstoae tau met San Pranic. Aguts 1678, 10.
5ever ve Topumsal Deurinler
ar cok sayida, o kadar gestive o kadar tularsizdr kt,
onlann karplih Karmagik etkilesim, higbisinin amag-
Tamadigs ve hatta Ong6remeyecegi sonuclar aretir. Yent
tarihgilerin, devrimlerin nedentert olarak “altta yatan,
belileyicier” ve “kigisel olmayan amansiz ler” olarak
‘Kaigtimseyfe tarada kastettiker. bu kargiih etkilesim
vve bu somuslardir. Bu “giclert hesaba katmayan, Dir
bagka deyisle aktrlerin biting! amaclanm anlamakla
yelinen tartheel agiklamalar bu nedenle simi: olacak-
tee
‘Toplumsal devrimlest agiklamak icin, ilk olarak bir
Eski Rejim iginde bir deveimet durumun ortaya cist
'm Cyapilmasin” degid) sorunsal olarak gormek gere-
ide, Antindan, fark bigimde konumlanmis gruplarin
elemler, nesnel olarak Kogullanmis ve karmagik bl-
Giimde ig ige gegen (devrimnet sirecler| bicimlendirecek.
‘ve Yeni Rejime yol acacak bicimee ic ice gecen) cesitt
fylemlert tanimlanabiimelidir. Bu karmagikhican, an-
‘ak toplum iindeld gruplann kurumsal olarak belir-
Tenmig durumlan ve fisher le uluslararast yaplanin
danya-tarihsel gelisim! icinde toplumlarn karsiikh
fliskilerine, eszamank odaklanarak bir antam cikarila-
bilin. Kigisel ve dane] olmayan (gruplar ve toplumlar
arasindald fight Orantblerine vurgu yapan) bu tir bit
bala acisim benimsemek, genis anlamda toplumsal-
tarhsel geroelik zerine vapisal bir bakag agisi olarak
adlandilabilécek olandan harcketle caligmay1 sir-
Gormektir. Toplumsal devrimlerin gSziimlemesinde bu
tar bir baka acisi gerekliir
ULUSLARARASI VE DONYA-TARIHSEL BAGLAMLAR
Bger bir yapisal bakag acist, ilishiler Gzerine odaklan-
‘ma anamina geliyorsa, verii bir dlkenin iginde farkch
1 Gorton Wood The Anercan Revouos, Reston: A Conparaie
‘Shut er, Lawrence Rapan, tage Book, New Yor, 1973, 8129
2
DeurbnierApklamak: Var Olan Kuramara Ateratiler
bicimlerde konumlanmig gruplarin arasmdaki iigkiler
kadar, ulusagin iligkileri de icermelidir, Ulusagin kriz-
ler devrimet krizlerin tamantin ortaya eikmasina kat-
Jada bulunmustur ve devrimet mocadelelerin ve s0-
nuglann bicimlenmesine yardim etmistir, Dolayisiyla,
tum modem toplumsal devrimler, nedenlerinde ve
baganlannda, danya dloeginde ulus-devlet biciminin
ve kapitalist ekonomik kallanmanin uluslararast esit-
sia dagalimiyla yalandan iliskili gordlmelidir, Ne yazik
‘x, var olan devrim kuramlan béyle bir bakig acisina
sahip degildirier. Onlarda devrimlerin “modernlesme"
le iliskill olduklar: ileri salir; ancak bu, neredeyse
sadece ayrt ayn ele alinan ulusal toplumlann igindekt
sosyoekonomik egilimler ve gatigmalar tzerinde odak-
Ianmaya gotirdr.
Reinhard Bendixin igaret ettigt gibt, moderniesme
sareclerine fliskin tim kavramlagurmalar zorunlu ola-
rak Batt Avrupa deneyiminden yola gikmistir; ¢dinki
orasi ticaretin, sanayinin ve ulusal devrimlerin kayna-
gdir.? Bununla beraber, yalan zamana dek agir ba-
san kuram yaklagimlar -yapisal iglevselci evrimeilik ve
ilerlemect Marksizm- onsekizinci ve ondokuzuncu yo
yilin basindakt ingiliz geligme mantigindan etkilenile
tek fazlasiyla dzgll bir bigimde genellegtiildiler. AS
nda modernlesme, ulusa igsel bir dinamik olarak
kavranch. Ekonomik kallanma (ister teknolojidel de-
gisim ve artan tsbdlamd olarak, isterse sermaye biri-
Kimi ve burjuvazinin yikselist olarak Kavransin) top-
lumsal yagamin diger alanlarindald birbiriyle iligkilt
bir tamamlayics degisimler sisteminin, karsibkli olarak
lligkil: bir sistemin baslaueis: olarak goralda, Genel
likle benimsenen varsayim, daha erken geligen lkele-
rin Ornekdigiyle ya da etkisiyle tegvike edilen her ulu-
sun, er ya da gec Ingiltere'nin acikca deneyimledigi
47 Gein Dems, “Tao and deny Reconstr, Comparative
Stun Soo) and Hata 9.1907. 8 92-913,
53Denier ve Toplunsal Deorinler
ayn: temel dondgiim tardndn farkh yogunlukta bir
gesitlemesinden gececesiydi. 1867de Marxin ortaya
koydugu gibi, “Sanayi acisindan daha gelismis olan
bir dike, daha azgeligmig olana, sadece onun geleced
‘nin bir imgesini gésterir."* Bir ydzyil sonra, Amerikan
toplumbilimeilert ulusal kallonmanin somut tarihsel
orintdlerinin tam bir benzerlik tagumasimn ne derece
beklenebilir oldugu konusunda kaygilanim dbgavura-
bildiler. Fakat hemen hemen hepsi, hala “ideal tip’
kavramilanm ayn mantiga gore betimliyorlard.*®
Bir ulusagin sosyoekonomik dinamik olarak mo-
demlegme nosyonlan, toplusal geligmede temellenen
ve onu kolaylagtiran amach hareketler olarak devrim-
lerin kavramlagtirmaaiyla oldukea iyi bir uyum sagla-
maktadir. Muhtemelen, hzh ve eklemlenmemis eko-
nomik bayame, kitle beklentilerint tesvik etmekte ve
daha sonra da var olan hikdmetl yikan yaygin tat-
Iinsiaige ve siyasal giddete yol agarak, onlan diigk
nnkhgina ugratmaktadir. Ya da toplumsal farkblagma,
egerler dzerine uzlagmaya dayanan toplumsal siste-
min batanligind agar ve ona galip gelir. Ardindan,
ideolojtk hareketler Kurulu otoritelerin yilalmasim ve
toplumsal degerlerin yeniden yéniendirilmesini tegvik
eder, Ya da eski tretim taramn rahminde bayayen
yeni dretim tarzz, devrim aracihgayla yeni bir tretim
‘aram kuracak olan, yen! bir sumfin yakselisi i¢in bir
temel saglar. Her durumda modemlesme, mizaci, de-
ger yargilarm ya da toplumdaki insanlann ya da
et Mare Capt 2, lanes ana i Intematona Pb
49 Ort bake Nel J. Soler, “Tome Theory of Modesto
‘Sue's lati Ww lowe ie Sage of Somer roc Cane
Univerayfrese. Comte TODD Maron J, Ley. Moderation aed he
[Sructaeo vey, nceton Unie ream Picton, hl 96
‘Bouin Maersasn Preset ed Charge ret al, Bagcoed
{its NJ Ioen ve ben? Nena Steal Approach io Bao
Tatts hee wervox oou.e og
DDeurimer Apklamak: Var Olan Kuramlara Aleratier
gruplann kolektif harekethiile potansiyelini, degistire-
rek devrime yol agar. Devrimler de daha ileri sosyoe-
Konomik geligmelerin kogullarimt yaratir ya da en
azindan onun ntindeki engelleri kaidinr.
‘Ancak gesitl dlkelerde modernlesmenin benzer
yollardan meydana gelen ulus ict sosyoekonomik degi-
simler olarak Kavramlashrimasi, Avrupa'daki esas
degisimler icin bile anlaml degildir; dtinyamn geri
Kalannda meydana gelen sonraki dénigimler icin
daha da az anlamlchr. Baslangigtan bu yana ulusla-
rarasi iligkiler, Onceden var olan siniflar ve siyasal
yapllarla gesitli Ulkelerdeld farkh oldugu kadar benzer
de olan depisimleri tegvik etmek ve bigimlendirmek
jgin Kesigmektedir. Bu, ekonomik (Weart ve sanayi)
gelismeler icin kesinlikle dogrudur. Kapitalizm diinya
sapinda yayildgindan, ticaret ve yatirmin ulusasin
akigi (engebell ve sik sik da birbirine zit yollardan)
‘tim dlkeleri ctkiledt. Ingiltere'nin kapitalist tarima ve
sanayiye esas gecisi, lasmen onyedinct yizyildan ga-
niimdze dek uluslararas: pazardaki gucli Konumuna
dayamr. Ondokuzuncu yizyilda bunu tleyen ulusal
sanayilesme, kismen (ve cegitlt bicimlerde) mallarin,
gocmenlerin ve yabnm sermayesinin uluslararast al
siyla ve her ulus-devietin bu alagt etlileme girigimle:
riyle bigimlenmigtir. Aynica, dlinyanin “gevre” (periphe-
ral) alanian, dinyanin sanayi agisindan daha gelis-
mig Ulkelerde toplanan ekonomik gebekeleriyle birles-
lukge, gecmisten gelen ekonomik yapilar ve simi iight-
leri, kendine yeten ve cesitlenen bayameye ters diigen
yollarla desteklenir ya da degigtirilir. Kogullar bu alan:
lardan bazlannda daha sonra sanayilesmeye yol aca.
bilecck sekilde degisse bile, saree Gnceki ulusal sana-
yilegmenin niteliklerinden oldukga fark bicimlerde
ilerler. Ulusal ekonomik geligmelerin ve “dinya kay
{alist sistemy"nin batin yapisimn piyasa dinamilderiy-
le belirlendigi iddialarim zoruntu olarak kabul etme-
‘iz gerekmez. Bununla birlikte, tarihsel olarak geligenDerieer ve Topumsal Deornier
ulusagirs ekonomik iliskilerin, ulusal ekonomik gelis-
melert her zaman galt (ve fark) bir bicimde etkiled-
dint kesinlikle bertebiiriz.®
Ulisagin yapalanin bir bagka tard (yangan devlet-
Jerin uluslararast sistemi) modern diinya tarthinin
dinamik ve engebell yolunu bicimlendirir. Avrupa sa-
ddece Kapitalist ekonomik atihmlann yapildis yer de-
{ildis; ayrica (1450'den sonra) Avrupa: topraklannin
tomdnan ve onun denizasir feuhlerinin hiebir impa-
ratorluk devletince denetienemedigi bir ktasal siyasal
sistemdir. Karsihkh ekonomik mabadeleler herhangi
bir devletin denetleyebileceginden daha genis toprak-
lar dzerinde sistematik olarak meydana gelir. Bunun
anlam, Avrupa'nn cograf! olarak genislemesinin ve
keapitalizmin geligmesinin yol acu. artan zenginligin,
asla tm kataya Yayslan hantal bir imparatorluk dst:
‘yapisinin sirdGrdlmesine basitge yéneliimemi olma-
sidir. Ustyapinin stirduralmesi yolunda yénlendicil
mek, her zaman Roma ve Gin gibt sivasal imparator-
fuklarin Kapsadiklan diger diinya ekonomilerinin yol
actigs zenginligin sonul kaderi olagelmigtir. Ancak
Avrupa‘nin diya ekonomisi, rekabet eden devletlerin
olugturdugu bir sistem icinde gelistiginden dolayt
Denzersizair 5! Walter Dorn‘un sozleriyle:
S50 Bkonenac matemlewaein lasers ota ramian & fa bak
ura oi rtrmde nt Bt en yrch mete Eonorae
‘Saar tena oops. Harr era ese, Cane
Taeeve Caray steer ther Essay, Hamed rere esa
SinbngeTowse tps sun Alaa Casbeisoy arts
Sie a gerd tay sa Tapa gmat
‘ihe Re an Pre Demo te Wa Capen Sytem Coes
gas fens. Compare Sls Sty oe sty 184 yal
fore Sete ve Band Cant Sel Gunge fe Tene ote,
Buea Brace Soh, Sew Yo 1977s fee Dy ates
[Elan sodemiopne yblapntannn rtm rere
Si auughe Ska sii skénanic Ealoomays tet lorwn ale
[tnln says ls kone elle Retr Benner "The Or a
(pt eveopnett A Coe o ep Sean rar. ew a ae
Stoloc Kamen tores 288 :
86
Dewrinlet Aphlamake Var Olan Kuramara Alternate
‘Modern Avrupa devetsisteminin rekabete dayanan nite-
Ii, modern Avrupa'y, danyanin gegmigtekt tim Avrupa:
Inolmayan uygarliklanndan farklagtng. Avrupa'nun G2,
yaylmaer itkileri, ard arkasi kesilmeyen asker gatgma-
Jara neden olan, bagumstz ve esgidimlenmis deviterin,
biraradalnda .. ve ozellkle de, herhangl bir goed te
bbagina diferienn! kal bir boyun egme konumuna in
lirgemesinin engellenmesinde yatar.®*
Ozellikle, Ingiltere ticarilesmemeyl ve ill ulusal sana-
yilesmeyi gecirirken, Avrupa devlet sistemi icindeki
yarigma, Avrupa capinda modernlestirict geligmeleri
mahmuzladh.® Devletler sistemi iginde yinelenen sa-
vaslar, Avrupa monarklarim ve deviet adamlannt, or-
dulann: ve mali yonetimleri merkezilegtirmeye, siki bir
diizene sokmaya ve ekonomik olarak geligtirmeve yo:
neltti, Fransiz Devriminden sonra da bu tir gaugma-
Jar, monark ve devlet adamlarmn yurttag kitlelerini
vatansever yalvanglarla seferber etmelerine neden oldu,
Siyasal geligmeler, ekonomik geligme orantolerinin