Türkmenistanyň ýokary häkimiýeti we dolandyryş edaralary

Türkmenistanda döwlet häkimiýeti ony kanun çykaryjy häkimiýete, ýerine

ýetiriji häkimiýete we kazyýet häkimiýetine bölmek ýörelgesi boýunça amala
aşyrylýar. Türkmenistanyň iň ýokary wezipeli adamy Prezident bolup, ol
döwletiň baştutanydyr. Türkmenistanyň Prezidenti ýerine ýetiriji häkimiýete
hem baştutanlyk edýär. Türkmenistanyň çägindäki ýer, ýerasty baýlyklar, howa
giňişligi, suw hem beýleki tebigy resurslar we deňiz ykdysady zonasy halkyň milli
baýlygy we eýeçiligi bolup, Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň maddy esasy bolup
hyzmat edýärler.Garaşsyz döwlet, ýagny Dünýä bileleşiginiň deň hukukly agzasy
hökmünde Türkmenistan öz daşary syýasatyny özbaşdak düzýär we durmuşa
geçirýär, Birleşen Milletler Guramasyna we beýleki halkara guramalaryna gös-
göni girýär, diplomatik, konsullyk, söwda we beýleki gatnaşyklary amala
aşyrýar, olar bilen alyşýar, halkara şertnamalaryny baglaşýar.Türkmenistanyň öz
döwlet nyşanlary: baýdagy, tugrasy, senasy bar.Häzirki wagtda Türkmenistan
döwletimiz, sözüň doly manysynda, Özygtyýarly hemde Garaşsyz döwletdir.
Özygtyýarlylyk içeri we daşary meseleleriň özbaşdak çözülmegidir. Biziň
hemmämiz bulary gündelik durmuşymyzda görýäris. Häkimiýet we hökümet eda-
ralarynyň maslahatlarynda döwlete, halkymyza dahylly meseleleriň dürli
görnüşlerine garalýar. Olaryň ählisinde halkymyzyň bähbitlerinden ugur alynýar.
Şonuň üçin hem häzirki wagtda döwlet Baştutanymyz döwletliligi berkarar etmek,
jemgyýetde syýasy durnuklylygy berkitmek, kanunlara sarpa goýmak,
ynsanperwerlik we adalatlylyk ýörelgelerini durmuşa ornaşdyrmak ýaly döwlet
ähmiýetli meseleleri esasy wezipe edip goýdy. Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan
döwletimiziň hukuk binýady hasda berkeýär.
Ýurdumyzyň Esasy Kanuny kazyýet häkimiýetiniň garaşsyzlygyny üpjün etdi,
hukuk tertibini pugtalandyrmakda onuň ornuny kesgitledi. Esasy Kanunymyzyň VI
bölümi „Kazyýet häkimiýeti“ diýlip atlandyrylýar. Indi biziň döwletimizde milli
kazyýet gurluşyny mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan esasy ugurlary
kesgitlenildi. 2009-njy ýylyň 15-nji awgustynda „Kazyýet hakynda“
Türkmenistanyň kanuny kabul edildi. Türkmenistanyň Konstitusiýasyna
laýyklykda Türkmenistanda adyl kazyýetlik diňe kazyýet tarapyndan amala
aşyrylýar. Türkmenistanda kazyýet adyl kazyýetligi amala aşyrmaga çalşyp,
döwletimizde bellenilen konstitusion gurluşy, raýatlaryň hukuklaryny we
azatlyklaryny, dolandyryş edaralarynyň, kärhanalaryň, edaralaryň we guramalaryň
kanuny bähbitlerini hem-de hukuklaryny goraýar. Kazyýetiň alyp barýan bütin işi
kanunçylygy we hukuk tertibini üpjün etmäge, hukuk tertibiniň bozulmagyna ýol
açan sebäpleri we şertleri ýok etmäge gönükdirilendir. „Kazyýet hakynda“
Türkmenistanyň Kanunynyň 14-nji maddasyna laýyklykda Türkmenistanda
Türkmenistanyň Ýokary kazyýeti, Türkmenistanyň Arbitraž kazyýeti, welaýat
kazyýetleri we welaýat hukukly şäher kazyýetleri, şeýle hem etrap kazyýetleri we
etrap hukukly şäher kazyýetleri hereket edýärler. Kazylar garaşsyzdyrlar, olar diňe
kanuna tabyndyrlar we özleriniň içki ynam-ygtykadyna gollanýarlar. Kazylaryň
işine hiç kimiň gatyşmagyna ýol berilmeýär, oňa gatyşylanlygy üçin kanun esa-
synda jogapkärçilik çekdirilýär. Türkmenistanda kazylaryň hemmesi
Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan bäş ýyl möhlete bellenilýär. Kazyýet işini
ýöretmek döwlet dilinde alnyp barylýar. Eger-de gatnaşýan taraplaryň biri türkmen
dilini bilmeýän bolsa, olar terjimeçi bilen üpjün edilýär. Ähli kazyýetlerde işler
açyk seredilýär. Işiň ýapyk mejlisde seredilmegine diňe kanunda göz öňüne tutulan
halatlarynda ýol berilýär. Taraplar Türkmenistanyň ähli kazyýetleriniň çykaran
hökümleri, çözgütleri we beýleki kararlary barada şikaýat edip bilýärler. Kazyýet
häkimiýetiniň ähli işi demokratik, hukuk, dünýewi we Bitarap döwleti her
taraplaýyn berkitmäge, adalatlylygy ornaşdyrmaga, raýatary kanunlary anyk we
gyşarnyksyz ýerine ýetirmek ruhunda terbiýelemäge, raýatlaryň abraýyna we
mertebesine, hukuklaryna hormat goýmaga gönükdirilendir.
Türkmenistanyň kazyýet hakyndaky kanunçylygy Türkmenistanyň
Konstitusiýasyndan, şu Kanundan we Türkmenistanda kazyýet önümçiliginiň we
kazylaryň hukuk ýagdaýynyň meselelerini düzgünleşdirýän beýleki kanunlardan
ybaratdyr. Türkmenistanda Türkmenistanyň Ýokary kazyýeti, Türkmenistanyň
Arbitraž kazyýeti, welaýat kazyýetleri we welaýat hukukly şäher kazyýetleri, şeýle
hem etrap kazyýetleri we etrap hukukly şäher kazyýetleri hereket edýärler.
Türkmenistanda kanunlaryň ýerine ýetirilişine gözegçilik edýän ýörite
prokuratura edarasy hereket edýär. Bu barada Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň
VII bölüminde aýdylyp geçilýär. Prokuratura özüniň işini Esasy Kanunyň we
2009-njy ýylyň 15-nji awgustynda kabul edilen „Türkmenistanyň Prokuraturasy
hakyndaky“ Kanunyň esasynda alyp barýar (Bu kanun 2010-njy ýylyň 1-nji
ýanwaryndan güýje girdi). Kanunlaryň ýerine ýetirilişine gözegçilik etmegiň mak-
sady kanunyň hemme zatdan ýokary tutulmagyny üpjün etmekden we
kanunçylygy pugtalandyrmakdan ybaratdyr. Türkmenistanyň Konstitusiýasyna
laýyklykda Türkmenistanyň çäginde kanunlaryň, Prezidentiň, Ministrler
Kabinetiniň namalarynyň döwlet dolandyryş hem--de gözegçilik, harby
dolandyryş, ýerine ýetiriji ýerli we ýerli öz--özüňi dolandyryş edaralary
tarapyndan, eýeçiligiň ähli görnüşlerine degişli kärhanalar, edaralar, guramalar,
birleşikler tarapyndan, telekeçilik işi bilen meşgullanýan adamlar, jemgyýetçilik
birleşikleri, wezipeli adamlar hem-de raýatlar tarapyndan takyk we birmeňzeş
berjaý edilişine gözegçilik etmek işi Türkmenistanyň Baş prokurorynyň we oňa
tabyn prokurorlaryň üstüne ýüklenilýär.