1

EICHMANN, ARENDT
EN DE WERELD

ONDERZOEKSVOORSTEL
BART SCHRIJER

07.11.23
Erasmus Universiteit
2983 woorden
 2

Context
Elf april 1961 begon in Jeruzalem het proces tegen Adolf Eichmann.1 In het gerechtshof zaten
rechters en advocaten, maar ook tientallen journalisten, verslaggevers, commentators en
tolken. Het proces tegen de ‘architect van de holocaust’ werd ook nog eens door miljoenen
mensen wereldwijd gevolgd via de televisie. 2 Het was voelbaar dat Europa - door
pragmatische overwegingen – was gestopt met haar denazificatiebeleid; mensen werden
geconfronteerd met de gruweldaden van de nazi’s en de gewetenloosheid waarmee Eichmann
deze daden uitvoerde. Eichmann had in 1942 tijdens de Wannseeconferentie het bevel
gekregen om over te gaan in de ‘’endlösung’’. Het Jodenvraagstuk zou worden opgelost door
de Joden op machinale en onmenselijke wijze te vermoorden door middel van gaskamers in
3
concentratiekampen als Auschwitz. Eichmann droeg de administratieve
verantwoordelijkheid voor de holocaust. Na de tweede wereldoorlog wist Adolf Eichmann te
vluchten naar Argentinië.4 Waar Nazi-kopstukken als Albert Speer en Hermann Göring
werden berecht tijdens de Neurenbergtribunalen, wist Eichmann de dans te ontspringen. 5 Hij
leefde - onder een valse identiteit - een relatief rustig leven in Buenos Aires. Hij werd op 11
mei 1960 gevangengenomen door de Mossad, Eichmann was verraden. Israël wilde laten zien
dat ze zich niet verlaagde naar het niveau van de Nazi’s en gaf daarom Eichmann een eerlijk
proces.6

De primaire bron van dit onderzoek is de eerste sessie van het Eichmannproces. In deze eerste
sessie komen de belangrijkste punten van de rechtszaak naar voren. Eichmann werd
aangeklaagd op drie misdaden. De eerste aantijging betrof het plegen van oorlogsmisdaden;
zo gaf Eichmann toestemming aan de sd, ss en de gestapo om gelijk na de overname van
Polen burgers te ontwortelen en te vermoorden. 7 Ten tweede werd Eichmann aangeklaagd
voor het plegen van misdrijven tegen de menselijkheid. Dit ging over ernstige misdaden
tegenover de burgerbevolking, voorbeelden zijn: slavernij, deportatie, verkrachting,
willekeurige gevangenneming of vervolging op religieuze, etnische of politieke gronden.
Deze twee strafrechtelijke aanklachten werden ook al ingezet om de Nazi’s te berechten bij de
Neurenbergtribunalen.8 De derde aanklacht ging over het Joodse volk: misdaden tegen Joodse
mensen. Deze aanklacht kwam nog niet voor in de Neurenbergtribunalen. Eichmann kreeg
hierna de kans om een verklaring af te leggen. Hierin wordt gesteld dat hij klaar is voor het
recht, de wereld heeft recht op de waarheid, tevens verklaart Eichmann dat hij vrede met
zichzelf wil.

1
Michael Bazyler, Holocaust, Genocide, and the Law: A Quest for Justice in a Post-Holocaust World
(Oxford University Press, 2017), chap. 4, 127 https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195395693.001.0001.
2
Judith Keilbach, ‘The Eichmann Trial on East German Television: On (Not) Reporting About a Transnational
Media Event’, VIEW Journal of European Television History and Culture 3, nr. 5 (24 juni 2014): 17,
https://doi.org/10.18146/2213-0969.2014.jethc052.
3
Gerhard Wolf, ‘The Wannsee Conference in 1942 and the National Socialist Living Space Dystopia’, Journal
of Genocide Research 17, nr. 2 (3 april 2015): 155, https://doi.org/10.1080/14623528.2015.1027074.
4
Bazyler, Holocaust, Genocide and the law, 131.
5
Tuija Parvikko, Arendt, Eichmann, and the Politics of the Past (Helsinki: HUP, Helsinki Univeristy Press,
2021), XI.
6
Bazyler, Holocaust, Genocide and the law, 132.
7
Bazyler, Holocaust, Genocide and the law, 137.
8
Devin O. Pendas, ‘Retroactive Law and Proactive Justice: Debating Crimes against Humanity in Germany,
1945–1950’, Central European History 43, nr. 3 (september 2010): 249,
https://doi.org/10.1017/S0008938910000361.
3

Historiografie
Er is veel geschreven over het proces rondom Eichmann. Het proces is ook op veel
verschillende manieren te belichten. Michael Bazyler beschrijft waarom Eichmann in Israël
werd berecht, toen de oorlogsmisdaden plaatsvonden bestond Israël nog niet en de daden
vonden ook niet plaats op Israëlische grond. Bazyler stelt dat er simpelweg geen andere opties
waren om hem te berechten; er was geen internationaal tribunaal en Duitsland leek ook geen
eerlijke optie, omdat hij daar nog steun had. Israël wilde Eichmann ook niet overleveren aan
Argentinië, omdat deze staat immers voor 15 jaar Eichmann heeft laten rondlopen. 9 William
Schabas richt zich op de legaliteit in strafrechtelijk opzicht en de contributie van rechtszaak
aan het internationale strafrecht. Hij legt uit dat er flinke weerstand was tegen het proces in
Amerika; het zou een bespotting van de wet zijn. 10 Deze kritiek ging vooral over de oneerlijke
representatie van de jury. Tijdens de Neurenbergtribunalen was er sprake van een eerlijk
internationaal strafproces met rechters uit verschillende landen. Het Eichmann proces werd
een ‘high grade lynching party' genoemd.11 Schabas verwerpt deze kritiek, hij stelt dat het
proces een nieuw punt was in het internationale strafrecht net zoals de Neurenbergtribunalen
dat destijds waren. Hij prijst de rechters en advocaten die onder zware druk van
rechtsgeleerden, filosofen en journalisten moesten presteren.12

Een van die filosofen was Hannah Arendt, ze heeft het proces van Eichmann voor altijd
veranderd. Ze stelde dat Eichmann de banaliteit van het kwaad belichaamde. Eichmann en
andere nazi-functionarissen waren bureaucraten die zich niet bewust waren van het feit dat ze
een enorme morele en ethische misdaden begingen. 13 Ze beargumenteert dit door de
systematische en machinale aanpak van Eichmann tijdens de holocaust bloot te leggen;
Eichmann verloor zijn menselijkheid.14 Arendt trekt de conclusie dat Eichmann enkel een
bureaucraat was op basis het feit dat Eichmann zich op alle punten van de aanklacht
onschuldig verklaart. 15 De uitspraken van Hannah Arendt waren controversieel; er ontstond
een hevige discussie in de academische wereld. 16 Velen noemden Arendt toondoof, te
subjectief of ongenuanceerd.17 William Schabbas vindt Arendt ook ongenuanceerd: Eichmann
was misschien banaal, maar hij was ook radicaal kwaad. ‘’Eichmann may have been a desk
murderer, but he was more than a cog in the machine, an impression that seems to have been
created by Hannah Arendt's legendary report.’’ 18 Toch zijn er ook velen die waarde halen uit
de theorie van Hannah Arendt. In ‘’Reflecting on Hannah Arendt and Eichmann in
Jerusalem: a report on the banality of evil.’’ wordt betoogd dat Arendt de wetenschappelijke
conventies wist uit te breiden door tegendraads te denken. 19 Volgens de schrijvers moeten

9
Bazyler, Holocaust, Genocide and the law, 132.
10
William Schabas, ‘The Contribution of the Eichmann Trial to International Law’, Leiden Journal of
International Law 26, nr. 3 (september 2013): 668, https://doi.org/10.1017/S0922156513000290.
11
Schabas, “The contribution,’’ 668.
12
Schabas, “The contribution,’’ 699.
13
Hannah Arendt, Eichmann in Jeruzalem: de banaliteit van het kwaad, vertaald door W.J.P. Scholtz, Dertiende
druk (Amsterdam: Olympus, 2021), 252.
14
Arendt, Eichmann in Jeruzalem, 49 en 54.
15
Arendt, Eichmann in Jeruzalem, 254.
16
Peter Burdon e.a., ‘Reflecting on Hannah Arendt and “Eichmann in Jerusalem: A report on the banality of
evil”’, The Adelaine Law Review 35, nr. 2 (januari 2014): 427.
17
Aner Govrin, ‘Is there banality in evil? re-reading Hannah Arendt’s Eichmann in Jerusalem in view of Yariv
Mozer’s film “the devil’s confession on the lost eichmann tapes”, Psychological Applications and Trends (2023),
29, https://doi.org/10.36315/2023inpact006.
18
Schabas, “The contribution,’’ 699.
19
Burdon, ‘Reflecting on’, 447.
4

meer academici zo denken. De bron biedt een nieuw perspectief in de discussie over de
banaliteit van het kwaad en is daarom zeer relevant.

Met de vondst van de verloren Eichmann tapes werd er vanuit een ander perspectief licht op
de zaak geschenen. In deze tapes is Eichmann zeer expliciet in het benoemen van
antisemitisme en racisme. Tevens vertelt Eichmann aan de Nederlandse nazijournalist Willem
Sassen – met wie alle tapes zijn opgenomen – dat hij het liefst tien miljoen joden had
vermoord.20 Aner Govrin is van mening dat Arendt een totaal verkeerde analyse maakte van
zijn banale kwaadzijn. Hij betoogt uit psychologisch perspectief dat Hannah Arendt,
Eichmann met te veel empathie beoordeelde. 21 Hij is van mening dat er een te groot gat zit
tussen de dader en observator. Dit is volgens hem een reden dat Arendt Eichmann nooit goed
heeft kunnen snappen.22 Het is duidelijk dat de Eichmann tapes een belangrijke vondst zijn in
het onderzoek rondom Eichmann. Het is daarom verwonderlijk dat er weinig over geschreven
is door historici. Dit kan te maken hebben met het feit dat de tapes zijn vertoond in een
documentaire van niet academische aard. De documentaire is ook niet onafhankelijk; hij is
gemaakt door een Israëlische regisseur en door de nationale Israëlische publieke omroep. 23 Er
moet dus kritisch gekeken worden naar hoe valide en betrouwbaar de documentaire is voor
historisch onderzoek.

Onderzoeksvoorstel
Ik was er snel van overtuigd dat ik Hannah Arendt in mijn onderzoek wilde verwerken. Haar
werk laat het interdisciplinaire aspect van het proces rondom Eichmann zien; ze doet aan de
ene kant een filosofisch onderzoek naar Adolf Eichmann, maar onderbouwt haar standpunten
met historische, psychisch-sociologische en strafrechtelijke argumenten. Dit zorgt ook voor
een breed publiek debat over haar onderzoek. In mijn historiografie liet ik meningen van
allerlei disciplines aan bod komen. Ik was vrij snel geneigd om mezelf te mengen in dit debat,
zeker na de vondst van de baanbrekende Eichmanntapes. Ik wilde daarom graag onderzoeken
of het geschetste beeld van het banale kwaadzijn van Eichmann accuraat is. Echter staat deze
vraag al centraal sinds het verschenen onderzoek van Arendt en de filosofische vraag lijkt niet
op te lossen. Daarom was bijvoorbeeld de conclusie die Peter Burdon trok veel relevanter:
Arendt heeft de academische grenzen uitgebreid. 24 Ik ga me voor mijn onderzoek in mindere
mate richten op de academische wereld, waar het debat al overal en breed bekend is. De
publieke opinie is een onderzoeksterrein waar we minder vanaf weten. Daarom is mijn
onderzoeksvraag: Is de publieke opinie sterk beïnvloed door het onderzoek van Hannah
Arendt: Eichmann in Jeruzalem? Het is een relevante toevoeging aan de historiografische
discussie, omdat er weinig onderzoek is gedaan op dit thema. Het uitzenden op tv van de
rechtszaak was wel onderdeel van het bewustmaken over de holocaust, daarom is het relevant
om te kijken in hoeverre Hannah Arendt hierin heeft bijgedragen.

Bronkritiek
Historici onderzoeken over het algemeen vaker geschreven teksten dan filmopnames, daarom
zal mijn bronkritiek verschillen met dat wat de norm is. Er kan worden geconcludeerd dat het
uitzenden van de rechtszaak een ware globalisering van het holocaustbewustzijn was. 25
Meerdere belangen speelden een rol in het uitzenden van de Eichmannzaak. Ten eerste was

20
Govrin, ‘‘Is there banality,’’ 27.
21
Govrin, ‘‘Is there banality,’’ 29.
22
Govrin, ‘‘Is there banality,’’ 29.
23
The Devil’s Confession: The Lost Eichmann Tapes, Documentaire (KAN: Israeli Public Broadcasting, 2022),
https://www.imdb.com/title/tt13824324/?ref_=ttco_ov.
24
Burdon, ‘Reflecting on’, 447.
5

het de ex-Israëlische producent Milton Fruchtman die vond dat de wereld meer over de
gruweldaden van de nazi’s moest weten.26 Ten tweede was het gerechtshof van mening dat een
wijd publiek hun beslissing moest kunnen controleren, er was namelijk veel kritiek dat de
rechters te partijdig zouden zijn: ‘The widest possible publicity given to the legal process,
which makes the court accessible to public evaluation, is the best possible means of ensuring
that justice and judgment are done without bias or prejudice.’ 27 De Israëlische overheid onder
leiding van president David Ben-Gurion ging akkoord met filmen van de rechtszaak.

Echter ontstond er debat over de manier van filmen. Het eerste plan van de overheid was om
archiefopnames te maken in plaats van een publieke uitzending, Israël had tot 1968 geen
publieke omroep.28 Uiteindelijk zorgde het probleem wat de rechters aankaartten voor een
grote internationale uitzending.29 De overheid gaf Fruchtman de permissie om de rechtszaak
te filmen; Fruchtman koos Leo Hurwitz als regisseur. 30 Wat gesteld kan worden is dat Hurwitz
niet neutraal in de Eichmannzaak stond. Hij wilde de ‘aard van het fascisme’ blootleggen. 31
Ook Fruchtman vond dat Eichmann direct verantwoordelijk was voor het vermoorden van
miljoenen Joden.32 De partijdigheid komt vooral naar voren tijdens de confrontatie tussen
overlevenden uit de concentratiekampen en Adolf Eichmann. Er wordt een ijzig beeld van
Eichmann gecreëerd door het statische camerawerk (er was ook maar één camera op
Eichmann gericht). Het beeld van de overlevende - in dit geval mevrouw Goldstein – is vele
malen dynamischer; het gebruik van close-ups, bewegende beelden, zoomeffecten en
meerdere camera’s brengen een gevoel van empathie aan de kijker. 33 Het idee dat dit een ruwe
en neutrale opname van de rechtszaak is, is dus onjuist en moet genuanceerd worden. De
regisseur heeft wel de emotionele lading van de rechtszaak weten te vangen in zijn
camerawerk.

Toch is en blijft de inhoud een rechtszaak; het taalgebruik is zeer formeel en door het
internationale karakter wordt alles twee keer vertaald. Eichmann en zijn advocaat spreken in
het Duits, de jury spreekt Hebreeuws en dat wordt dan vertaald naar het Engels. Het proces
duurde mede daarom wel acht maanden.34 Het beoogde publiek van de tv-uitzendingen was
niet de Israëlische bevolking, er waren immers in Israël geen omroepen om het proces uit te
zenden. Zij werden op de hoogte gehouden door de vele journalisten die in de zaal het proces
bijwoonden.35 De Israëlische bevolking had het logischerwijs moeilijk met het opnieuw onder
ogen komen van de holocaust; het bewustzijn van de gruwelheden en de hoge emoties
zorgden ervoor dat het jaren zou duren voordat er rationeel over gedacht kon worden.36

25
Amit Pinchevski, Tamar Liebes, en Ora Herman, ‘Eichmann on the Air: Radio and the Making of an Historic
Trial’, Historical Journal of Film, Radio and Television 27, nr. 1 (maart 2007): 25,
https://doi.org/10.1080/01439680601177098.
26
Nina Handjeva-Weller, ‘(Re)Presenting Eichmann: One Man, Many Murders’ (Master of Arts, Orange, CA,
Chapman University, 2021), 42, https://doi.org/10.36837/chapman.000303.
27
Hanna Yablonka, The State of Israel vs. Adolf Eichmann, 1st American ed (New York: Schocken Books,
2004), 57.
28
Pinchevski, Liebes en Herman, ‘’Eichmann on the air’’, 7-8
29
Pinchevski, Liebes en Herman, ‘’Eichmann on the air’’, 7
30
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 1
31
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 5
32
Pinchevski, Liebes en Herman, ‘’Eichmann on the air’’, 10
33
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 9-10
34
Keilbach, ‘’The Eichmann Trial,’’ 17
35
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 66
36
Hanna Yablonka, ‘The Development of Holocaust Consciousness in Israel: The Nuremberg, Kapos, Kastner,
and Eichmann Trials’, Israel Studies 8, nr. 3 (oktober 2003): 16, https://doi.org/10.2979/ISR.2003.8.3.1.
 6

Een belangrijk publiek van de uitzendingen was het West-Duitsland onder leiding van
kanselier Adenauer. Hij had het denazificatiebeleid losgelaten met de pragmatische reden dat
iedereen nodig was om de samenleving weer op te bouwen (er werkten bijvoorbeeld alweer
ex-nazi’s bij de rijksoverheid).37 Adenauer heeft lang geprobeerd om de rechtszaak niet uit te
zenden; het zou volgens hem een slecht imago geven aan West-Duitsland. Uiteindelijk was
het de commerciële zender The Norddeutscher Rundfunk die het heft in eigen handen nam en
de zaak uitzond.38 Het uitzenden van de zaak resulteerde uiteindelijk in een hoge mate van
educatie en dialoog over de oorlog en de gruweldaden van de nazi’s in West-Duitsland. 39 In
Oost-Duitsland gebruikte de overheid de beelden van het proces om Adenauer zwart te maken
door naar zijn Naziverleden terug te grijpen. 40 In Amerika werd snel duidelijk dat de gebieden
met meer mediamogelijkheden beter op de hoogte waren van het proces tegen Eichmann.41

Geannoteerde bibliografie
Arendt, Hannah. Eichmann in Jeruzalem: de banaliteit van het kwaad. Vertaald door W.J.P.
Scholtz. Dertiende druk. Amsterdam: Olympus, 2021.

Eichmann in Jeruzalem is een zeer kritische analyse van de rechtszaak. Het boek is verdeeld
in meerdere belangrijke kernpunten. Ten eerste de banaliteit van het kwaad; de nazi’s waren
bureaucraten die geen idee hadden van de implicaties van de oorlog en de holocaust. Ten
tweede wordt de rol van Eichmann tijdens de holocaust omschreven. Ook uit Hannah Arendt
haar kritiek op het strafrechtelijk proces; zo werden bepaalde aanklachten van getuigen niet
meegenomen. Hannah Arendt vormt de basis voor mijn onderzoeksvoorstel en daarom is het
logisch om deze bron mee te nemen in het onderzoek.

Bazyler, Michael. Holocaust, Genocide, and the Law: A Quest for Justice in a Post-Holocaust World. New
York: Oxford University Press, 2017. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195395693.001.0001.

Michael Bazyler gaf een zeer nauwkeurige beschrijving over alle processen tegen
nazikopstukken en dus ook in hoofdstuk 4 over Eichmann. Het boek gaf niet alleen een kijk
op strafrechtelijk gebied naar het proces, maar gaf vooral ook context over het proces rond
Eichmann. Zo wordt beschreven welke rol hij in de oorlog had, hoe hij werd ontvoerd, met
welke wet hij werd berecht en waarom hij überhaupt in Israël werd berecht. De bron mengt
zich niet in het strafrechtelijke debat over de legaliteit van het proces. Ook laat het de
juridische discussie over het proces buiten beschouwing. Het is daarom misschien wat
oppervlakkig en niet analytisch, maar voor de context is de bron uitstekend.

Burdon, Peter, Gabrielle Appleby, Rebecca Laforgia, Joe McIntyre, en Ngaire Naffine. ‘Reflecting on
Hannah Arendt and “Eichmann in Jerusalem: A report on the banality of evil”’. The Adelaine Law
Review 35, nr. 2 (januari 2014): 427-447.

Een wetenschappelijk artikel over het werk Eichmann in Jeruzalem. Het beschrijft hoe Arendt
veranderde van mening over het ‘’kwaad’’ van de nazi’s. In Totalitarisme beschreef ze nog de
radicaliteit van het kwaad; een geïnstitutionaliseerde vorm van haat en afkeer naar een

37
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 50
38
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 52
39
Handjeva-Weller, (Re)Presenting Eichmann, 54
40
Keilbach, ‘’The Eichmann Trial,’’ 22
41
Rita James Simon, ‘The Apathetic Majority: A Study Based on Public Responses to the Eichmann Trial.
Charles Y. Glock, Gertrude J. Selznick, Joe L. Spaeth’, American Journal of Sociology 73, nr. 5 (maart 1968):
646, https://doi.org/10.1086/224551.
 7

bepaalde groep. De bron laat ons beter snappen hoe Hannah Arendt bij haar theorie over de
banaliteit van het kwaad kwam. Verder wordt er benadrukt dat Arendt de bestaande
conventies uit de academische wereld wist uit te breiden.

Govrin, Aner. ‘Is there banality in evil? re-reading Hannah Arendt’s Eichmann in Jerusalem in view of yariv
mozer’s film “the devil’s confession on the lost Eichmann tapes”’. Lezing Lissabon, 22 april 2023.
https://doi.org/10.36315/2023inpact006.

De bron is een uitgeschreven lezing van een congres in Lissabon. Govrin valt de theorie van
Hannah Arendt aan; hij noemt haar te empathisch tegenover Eichmann. Volgens hem zal er
altijd een gat zijn tussen de dader en de observator, daarom moet je oppassen met het
schrijven van ‘’daderanalyses.’’ Ik vond deze bron vooral handig om een academisch
perspectief op de Eichmanntapes te krijgen. Hoewel de bron soms wat rigoureus en expliciet
in taalgebruik is, is het wel een toevoeging aan de historiografie, omdat het de Eichmanntapes
meeneemt.

Handjeva-Weller, Nina. ‘(Re)Presenting Eichmann: One Man, Many Murders’. Master of Arts, Chapman
University, 2021. https://doi.org/10.36837/chapman.000303.

Een zeer uitgebreide uitleg over het verloop van de ‘’Eichmannshow’’. Van
camerastandpunten tot hoe de rechtszaak in West-Duitsland werd ontvangen. Het legt uit hoe
de opnames nooit ‘’neutraal’’ waren, geeft achtergrond over de producer, regisseur weer en
brengt de belangen van de Israëlische regering in kaart. De bron beantwoordt meerdere
vragen die opspelen tijdens de primaire bronkritiek, essentieel voor mijn paper.

Keilbach, Judith. ‘The Eichmann Trial on East German Television: On (Not) Reporting About a
Transnational Media Event’. VIEW Journal of European Television History and Culture 3, nr. 5 (24
juni 2014): 17. https://doi.org/10.18146/2213-0969.2014.jethc052.

Belangrijke bron om op te nemen, omdat de relatie tussen West- en Oost-Duitsland interessant

is. Verder geeft het weer hoe de Duitsers reflecteren op hun ‘’eigen’’ oorlog.

Pinchevski, Amit, Tamar Liebes, en Ora Herman. ‘Eichmann on the Air: Radio and the Making of an
Historic Trial’. Historical Journal of Film, Radio and Television 27, nr. 1 (maart 2007): 1-25.
https://doi.org/10.1080/01439680601177098.

Dit onderzoek was zeer belangrijk voor mijn bronkritiek. Het maakt duidelijk hoe het proces
werd ontvangen en waarom het überhaupt werd uitgezonden. Het was bijvoorbeeld voor de
Israëlische overheid eerder een pragmatische zet om het proces uit te zenden dan een
educatieve. Andere delen van de bron zijn weer minder bruikbaar, het radiogedeelte van de
bron was niet nodig voor mijn paper.

Schabas, William. ‘The Contribution of the Eichmann Trial to International Law’. Leiden Journal of
International Law 26, nr. 3 (september 2013): 667-99. https://doi.org/10.1017/S0922156513000290.

Waar Bazyler vooral beschrijvend en beschouwend is, mengt William Schabas zich wel in het
debat over het strafrechtelijk proces. Ten eerste geeft hij weer hoeveel weerstand er was tegen
de rechtszaak voordat het proces begon. Daarna legt hij uit dat de wet waarmee Eichmann
werd berecht niet bedoeld was voor Nazi-kopstukken, maar voor collaborateurs. Een nieuw en
 8

scherp inzicht, wat ik in veel minder grote mate heb teruggelezen in de andere juridische
bronnen. Hij verdedigt de rechters. Schabas is van mening dat de grenzen van het
internationaal strafrecht zijn uitgebreid door het proces; er was sprake van een nieuwe wet en
een beschuldigde die uitzonderlijke misdrijven heeft begaan. Het geeft dus essentiële
informatie en biedt een nieuw perspectief in juridisch opzicht.

Simon, Rita James. ‘The Apathetic Majority: A Study Based on Public Responses to the Eichmann Trial.
Charles Y. Glock, Gertrude J. Selznick , Joe L. Spaeth’. American Journal of Sociology 73, nr. 5
(maart 1968): 646-48. https://doi.org/10.1086/224551.

Ik heb deze review enkel gebruikt bij de bronkritiek, het geeft weer hoe massamedia invloed
heeft op hoeveel mensen weten van het Eichmannproces in Amerika. Gebieden als California
en New York weten daarom meer van het proces. Ik vond verder dat de bron geen speciale
uitkomsten had. Toch is het belangrijk om te weten hoe de Amerikaanse bevolking reageerde
op het proces rondom Eichmann.

Yablonka, Hanna. ‘The Development of Holocaust Consciousness in Israel: The Nuremberg, Kapos,
Kastner, and Eichmann Trials’. Israel Studies 8, nr. 3 (oktober 2003): 1-24.
https://doi.org/10.2979/ISR.2003.8.3.1.

Hannah Yablonka heeft veel onderzoek gedaan naar het Eichmannproces en dat is te lezen. Ze
heeft het over bepaalde details die andere bronnen niet noemen; Israel kon bijvoorbeeld het
proces niet uitzenden. Ze heeft het verder over hoe het proces in Israel werd ontvangen en
welke belangen op het spel stonden tijdens de rechtszaak. Voor context en voor bronkritiek
uitstekend.

Bibliografie
Arendt, Hannah. Eichmann in Jeruzalem: de banaliteit van het kwaad. Vertaald door W.J.P. Scholtz.
Dertiende druk. Amsterdam: Olympus, 2021.
Bazyler, Michael. Holocaust, Genocide, and the Law: A Quest for Justice in a Post-Holocaust World.
Oxford University Press, 2017. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195395693.001.0001.
Burdon, Peter, Gabrielle Appleby, Rebecca Laforgia, Joe McIntyre, en Ngaire Naffine. ‘Reflecting on
Hannah Arendt and “Eichmann in Jerusalem: A report on the banality of evil”’. The Adelaine
Law Review 35, nr. 2 (januari 2014): 20.
Govrin, Aner. ‘Is there banality in evil? re-reading Hannah Arendt’s Eichmann in Jerusalem in view of
yariv mozer’s film “the devil’s confession on the lost Eichmann tapes”’. Lezing Lissabon, 22
april 2023. https://doi.org/10.36315/2023inpact006.
Handjeva-Weller, Nina. ‘(Re)Presenting Eichmann: One Man, Many Murders’. Master of Arts,
Chapman University, 2021. https://doi.org/10.36837/chapman.000303.
Keilbach, Judith. ‘The Eichmann Trial on East German Television: On (Not) Reporting About a
Transnational Media Event’. VIEW Journal of European Television History and Culture 3, nr.
5 (24 juni 2014): 17. https://doi.org/10.18146/2213-0969.2014.jethc052.
Parvikko, Tuija. Arendt, Eichmann, and the Politics of the Past. Helsinki: HUP, Helsinki Univeristy
Press, 2021.
Pendas, Devin O. ‘Retroactive Law and Proactive Justice: Debating Crimes against Humanity in
Germany, 1945–1950’. Central European History 43, nr. 3 (september 2010): 428-63.
https://doi.org/10.1017/S0008938910000361.
Pinchevski, Amit, Tamar Liebes, en Ora Herman. ‘Eichmann on the Air: Radio and the Making of an
Historic Trial’. Historical Journal of Film, Radio and Television 27, nr. 1 (maart 2007): 1-25.
https://doi.org/10.1080/01439680601177098.
9

Schabas, William. ‘The Contribution of the Eichmann Trial to International Law’. Leiden Journal of
International Law 26, nr. 3 (september 2013): 667-99.
https://doi.org/10.1017/S0922156513000290.
Simon, Rita James. ‘The Apathetic Majority: A Study Based on Public Responses to the Eichmann
Trial. Charles Y. Glock, Gertrude J. Selznick , Joe L. Spaeth’. American Journal of Sociology
73, nr. 5 (maart 1968): 646-48. https://doi.org/10.1086/224551.
The Devil’s Confession: The Lost Eichmann Tapes. Documentaire. KAN: Israeli Public
Broadcasting, 2022. https://www.imdb.com/title/tt13824324/?ref_=ttco_ov.
Wolf, Gerhard. ‘The Wannsee Conference in 1942 and the National Socialist Living Space Dystopia’.
Journal of Genocide Research 17, nr. 2 (3 april 2015): 153-75.
https://doi.org/10.1080/14623528.2015.1027074.
Yablonka, Hanna. ‘The Development of Holocaust Consciousness in Israel: The Nuremberg, Kapos,
Kastner, and Eichmann Trials’. Israel Studies 8, nr. 3 (oktober 2003): 1-24.
https://doi.org/10.2979/ISR.2003.8.3.1.
The State of Israel vs. Adolf Eichmann. 1st American ed. New York: Schocken Books, 2004.