Sekwana, rzeka we Francji. Wida w tle katedr Notre-Dame.

Jej nazw tumaczy si jako Nasza Pani i odnosi si do Matki Boskiej. Wzniesiono j na wyspie na Sekwanie, zwanej le de la Cit, na ladach po dwch kocioach powstaych jeszcze w IX w.

Spis treci
Arystokratyzm ducha Krzysztof Mogilnicki Tezy do zaoe programowych monarchizmu polskiego Jacek Bartyzel Spojrzenia nad Sekwan Aleksander Popiel Odbudowa arystokracj pienidza Artur Grski Jedyn parti dla ocera s Siy Zbrojne Kacper Krasicki Westchnienie po Habsburgach 3 6 12 14 17 20

Adres do korespondencji: www.konserwatyzm.pl; e-mail: kzm@konserwatyzm.pl Klub Zachowawczo-Monarchistyczny, ul. ubrowa 7, 01-978 Warszawa Konto bankowe: Klub Zachowawczo-Monarchistyczny: 77-1240-1066-1111-0000-0006-1131 Opracowanie elektroniczne: Portal Modziey Prawicowej www.xportal.pl (31 XII 2008 r.) Pro Fide Rege et Lege Numer 3 (9) AD 1990 2

Arystokratyzm ducha
(Fragmenty dyskusji, ktra miaa miejsce w Klubie 8 wrzenia AD 1990)
Jzef Ortega y Gasset, Bunt mas ludzie wybrani, a nie masy, yj w prawdziwym poddastwie. ycie nie ma dla nich smaku, jeli nie polega na sueniu czemu transcendentnemu. Dlatego te takiej suby nie odbieraj jako ucisku. Jeli tego im brakuje, wwczas odczuwaj niepokj i wynajduj nowe normy, jeszcze trudniejsze, jeszcze bardziej wymagajce, ktre ich gnbi. To jest ycie rozumiane jako narzucona sobie dyscyplina ycie szlachetne. Szlachectwo okrelaj wymagania i obowizki, a nie przywileje. [] Szlachetny to znaczy znany, w tym sensie, e znany wszystkim, sawny, kto, kto da si pozna, wybajc si ponad anonimow mas. Okrelenie to implikuje istnienie jakiego szczeglnego wysiku, ktry da powody do sawy. Tak wic sowo szlachetny jest rwnoznaczne ze sowem w trudzie wypracowany, doskonay. [] Szlachectwo to synonim ycia penego trudu i wydarze, zawsze gotowego do doskonalenia si do przechodzenia od tego, co ju jest, do wyszych jeszcze celw i obowizkw. Artur Grski Arystokratyzm ducha musimy rozumie we dwojaki sposb. W taki, ktry proponuje Ortega, to znaczy budowanie arystokratyzmu w sobie samym, umacnianie swojego wntrza. Przez samodoskonalenie si, przez realizacj siebie w dziaaniu moemy dostrzega wysze cele. Instynkt arystokraty pozwoli dziaa zgodnie z naszym sumieniem, dziaa nie dla dobra swojego, czy w sferze wadzy nie dla zdobycia wadzy dla siebie, lecz w celu zdobycia wadzy dla niego, dla tego przyszego wadcy. Tak rozumiany arystokratyzm ducha wyraa nasz postaw moraln. Z drugiej strony arystokratyzm ducha musi by take zawarty w pewnych formach. Formy te tycz si np. metod dziaania, lecz take wi si z pewnym szacunkiem dla siebie, Pro Fide Rege et Lege ktry wyraa si m.in. w ubiorze. Przez szacunek dla siebie, lecz take dla innych, dbamy o to, bymy wygldali przyzwoicie i reprezentacyjnie. Formy w szlachectwie zwizane s bowiem z pewnym aspektem estetycznym. Kacper Krasicki Wydaje si, e arystokratyzm i w ogle etos rycersko-arystokratyczny jest to specyka europejska, eby nie powiedzie zachodnioeuropejska. (Pomam wiadomie np. etos samurajski). Richard Pipes w swojej ksice Rosja carw twierdzi, e np. dawne elity spoeczne Rosji carskiej nie miay nic wsplnego z etosem arystokratycznym, takim jaki uksztatowa si w Europie zachodniej i rodkowej. Pipes nawet stawia tez, e pojcie honoru i arystokratyzmu w ogle mogo uksztatowa si tylko w wyniku poNumer 3 (9) AD 1990 wstania i krystalizacji spoeczestwa feudalnego, czyli od czasw Karola Wielkiego oraz caej dalszej ewolucji Europy Zachodniej. Tak wic dla elit spoecznych Rosji pojcie honoru, pojcie godnoci wasnej nie istniay do koca XVII w. Dopiero w XVIII, a zwaszcza w XIX wieku elity rosyjskie uksztatoway si na wzr elit zachodnioeuropejskich. Dopiero wtedy moemy mwi o arystokratyzmie rosyjskim. Artur Grski Ortega w swojej pracy dodaje, e arystokratyzm moe by pojmowany jako arystokratyzm dziedziczny, to znaczy, e kto po przodkach w spadku krwi dostaje szlachectwo. Jednake wyranie mwi, e jest to bdne potraktowanie arystokratyzmu, jeli mamy na myli arystokratyzm ducha. Poniewa wg Ortegi uszlachcenie powinno 3

i w drugim kierunku. Czowiek poprzez zdobycie pewnego znaczenia, pewnego szlachectwa, w zalenoci jaki wielki jest to arystokratyzm, nobilituje swoich przodkw. Mariusz Affek Sdz, e ten podzia na arystokratw krwi i arystokratw ducha naley utrzyma. Znamy bowiem wiele osb, ktre nale do arystokracji ze wzgldu na swoje pochodzenie, a ktre to swoim zachowaniem sugeruj, e z tym pochodzeniem nie maj zbyt wiele wsplnego. Po pierwsze, nie propaguj idei arystokratycznych czy w ogle zachowawczych; po drugie, czsto zachowuj si wrcz niegodnie. Zatem winien to by podzia ze wzgldu na pochodzenie, jak i ze wzgldu na zachowanie. Najwaniejsze jest bowiem to, czy czowiek przyznaje si do arystokratyzmu i czy realizuje go. Mona to czy z ide chrzecaskiego apostolstwa pewnych zachowa. Naley bowiem propagowa pewne postawy moralno-religne, ktre dla konserwatysty maj niebagatelne znaczenie. Artur Grski Owszem, to rozrnienie jest konieczne, gdy w XX wieku nie zawsze arystokratyzm ducha pokrywa si z arystokratyzmem krwi. Jednake, poniewa w historii to arystokraci krwi byli szlachetni, tak ze wzgldu na formy, jak i na treci, teoretycznie dzi rwnie stanowi mog pewien potencja. Bowiem w instynkt arystokratyczny jest w pewnym sensie przekazywany genetycznie, przynajmniej do pewnego stopnia. Wielu wiadomie go zatraca. Zauwamy, Pro Fide Rege et Lege

e cz starej arystokracji zdegenerowaa si zupenie, a cz jednak kultywuje tradycje. Nie jest wic to takie jednoznaczne. Cho oczywicie arystokracja krwi jako elita spoeczna swoj historyczn szans przegraa. Kacper Krasicki Jako historyk dodam, e nie ma si co dziwi, e przegraa. Od czasu rewolucji francuskiej, czyli przez ponad 200 lat wszystkie procesy spoeczne, jakie zachodziy w Europie, byy wymierzone przeciwko elitom, a zwaszcza starym elitom. Najbardziej niwelujcy okaza si przecie ustrj komunistyczny, ktry jest antyelitarny z zaoenia. Zatem trudno co kultywowa nie majc zaplecza i to nie tylko ekonomicznego, ale take zaplecza w strukturach spoecznych czy pastwowych. Niewtpliwie mona powtrzy sowa Chateaubrianda, ktry mwi, i przeszlimy z epoki zwycistw do epoki przechwalania si. Ju w pierwszej poowie XIX wieku wielcy myliciele, jak wanie Chateaubriand, Tocqueville i de Maistre, twierdzili, e po rewolucji francuskiej arystokracja i szlachta europejska raz na zawsze upada. A przecie w pierwszej poowie XIX wieku sprawa nie wydawaa si jeszcze tak oczywista, a podstawy ekonomiczne byy mimo wszystko do mocne. W kocu XX wieku trudno mwi o jakiej genetycznej degeneracji, tylko po prostu naley twierdzi, e wraz z konsekwencjami rewolucji francuskiej stara europejska arystokracja znika, np. pod wpywem nowej arystokracji, ktr Numer 3 (9) AD 1990

wyda rozwj kapitalizmu. Mariusz Affek To co Pan powiedzia potwierdza moj tez zwizan z upadkiem arystokracji pochodzenia. Ja bym doda, e liczne procesy industrializacyjne wywodz si jeszcze sprzed rewolucji francuskiej, bo od rewolucji Cromwella. Powiedzmy otwarcie; byy wynikiem wytworzenia si nowej klasy spoecznej buruazji. XIX wiek natomiast ostatecznie spowodowa zuboenie arystokracji pochodzenia. Jednake nie wolno zapomina, e po narodzeniu buruazji mamy do czynienia z typowym wynalazkiem XX wieku, ktry powsta po rewolucji padziernikowej. Powstaa wtedy nowa, czerwona elita komunistyczna, ktra bya quasi-buruazj opierajc si na zupenie innych przesankach ideologicznych. Wanie w wytworzeniu si tych dwch nowych warstw spoecznych moemy dopatrywa si rde obecnych zych zachowa wspczesnych arystokratw z urodzenia. Artur Grski Zastanawiamy si, czy arystokracja z pochodzenia ostatecznie upada moralnie, a jeli upada, to w jaki sposb i kiedy. Natomiast naley powiedzie, jak widzimy odbudowanie arystokracji, tej arystokracji ducha. Jak bycie Panowie widzieli tych nowych arystokratw, zakadajc e naleenie dzisiaj do arystokracji pienidza nie eliminuje arystokratyzmu ducha? Marek wicicki Trzeba szerzej powiedzie, jakich widzimy arystokratw ducha. Dotychczas mwilimy o arystokratyzmie ducha w aspekcie historycznym, w aspekcie arysto4

kracji pochodzenia czy arystokracji zachowania. Natomiast ja chciabym zwrci uwag na to, jak pojcie to moe by odbierane u przecitnego, wspczesnego czowieka. Arystokracja ducha termin ten jest waciwie bliszy jzykowi poetyckiemu czy lozoi i by moe take dlatego zwracamy na to jak szczeglniejsz uwag. Czsto sama barwa pojcia bardziej nas interesuje anieli jego tre. W zwizku z tym wydaje mi si, e powinnimy zwrci uwag nie na zewntrzny, ale na wewntrzny, rzeczowy aspekt tego pojcia, to znaczy na to, jakiej kategorii maj by elity kreowane przez nas. Musimy okreli, jakie wymagania i kryteria dla nich bdziemy stawiali. Moje pojmowanie pojcia arystokracja ducha to pojmowanie arystokracji jako elity idei. Ma to by elita ludzi, ktrzy s w stanie obj otaczajc nas rzeczywisto spogldajc z pewnego punktu ponadczasowego, a dystansem po to, by mc w sposb obiektywny t rzeczywisto ocenia, analizowa i formowa. Lecz przede wszystkim musz oni formowa samych siebie. Artur Grski Jeeli spojrzymy przez pryzmat arystokratyzmu ducha na cele naszego Klubu, to wanie zadaniem naszym jest wyksztaci, wanie formowa arystokratw ducha, czyli takich ludzi, kt-

rzy bd z jednej strony czuli instynktownie ide, co wynika z pewnych predyspozycji duchowych arystokrat ducha w pewnym sensie albo si jest, albo si nie nim jest. Po drugie, potrzebujemy arystokratw, ktrzy bd potrali nie tylko widzie, e najlepszym systemem jest monarchia, ale take bd potrali wyjani to w sposb racjonalny. W dzisiejszych czasach walki o ide potrzebny jest zarwno instynkt, jak i wiedza. Zwykli poddani Jego Krlewskiej Moci s monarchistami tylko z instynktu. Natomiast arystokraci ducha, czyli ci, ktrzy winni sta przy krlu, winni walczy o krla i za krla, musz nie tylko wierzy i kocha, ale take w sposb racjonalny i bezporedni dziaa na rzecz monarchii. Zatem, jak napisa w jednym ze swych artykuw nasz kolega Adam Gwiazda, musimy stara si wyksztaci p-rycerzy, p-zakonnikw. Oczywicie jest to metafora, nie jest to jaki absolutny wyznacznik arystokratyzmu ducha, ale niewtpliwie pewien podany cel formacyjny. Arystokrata ducha musi by przede wszystkim czowiekiem prawym i dziaa zgodnie z wasnym sumieniem. Mariusz Affek Arystokratyzm ducha wie si z wznawianiem pewnych idei moralnych, ktre jak ju wspominaem winny rodzi si z ideami relignymi. Ludzie o

orientacji lewicowej raczej nie posiadaj wzorcw relignych i propagowa ich nie mog. Artur Grski Czy zatem np. komunista nie moe by czowiekiem prawym? Kacper Krasicki Ja uwaam, e chodzi tu o co gbszego. Samo greckie sowo aristoi najlepszy, lepszy samo to brzmienie nasuwa pojcie pewnej elitarnoci. To niewane, czy chodzi o arystokracj pochodzenia, czy t lepsz arystokracj ducha. Nie mona by prawdziwym arystokrat, bdc egalitaryst, gdy jest to zaprzeczenie sobie samemu. Co nie znaczy, e egalitarysta nie moe by czowiekiem prawym czy uczciwym. Gdy jest si arystokrat, to nie mona by np. demokrat. Neutralnym jest tu wanie monarchizm. Marek wicicki Sdz, e zalkowy konserwatyzm jest skadnikiem kadego czowieka, natury czowieka, nawet socjalisty. Bowiem jest to pewien sposb samoograniczania si, tworzenia, dziaania w oparciu o jakie elementy wsplne w ogle dla caej ludzkoci. Chodzi o to, by wzmacnia te zachowania i te postawy w ludziach. Chodzi o to, aby spord ludzi wyania te osoby, w ktrych przejawiaj si one w sposb szczeglny. Wanie z tych ludzi naley kreowa naszych p-rycerzy, p-zakonnikw.

W dyskusji udzia wzili: Artur Grski student Wydziau Kocielnych Nauk Historycznych i Spoecznych Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie; Kacper Krasicki student Wydziau Historii Uniwersytetu Warszawskiego; Mariusz Affek pracownik naukowy Instytutu Historii Nauki Owiaty i Techniki PAN; Marek wicicki student Wydziau Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

Tezy do zaoe programowych monarchizmu polskiego

Krzysztof Mogilnicki Od Redakcji
Ponisze tezy do zaoe programowych monarchizmu polskiego zostay nadesane do Pro Fide, Rege et Lege z Poznania. S one bardzo interesujce (jako propozycje), ale zarazem w wielu miejscach bardzo kontrowersyjne. Zatem poniej tekstu zamieszczamy krytyczne uwagi jako pierwszy gos w dyskusji nad tezami. Mamy nadziej, e czoowi monarchici polscy, ktrzy wejd (zapewne) do zaprojektowanego przez p. dra Jacka Bartyzela Instytutu Bada nad Myl Konserwatywn i Rojalistyczn, wsplnie wypracuj spjne koncepcje programowe polskiego monarchizmu. ocjalna nazwa pastwa po przywrceniu monarchii winna brzmie Krlestwo Rzeczypospolitej Polskiej, a tytu monarchy powinien odpowiednio brzmie nie Krl Polski, lecz Krl Rzeczypospolitej Polskiej. dzisiaj tu pogodzone wg nastpujcego trybu: 1. Monarchia w Polsce powinna by elekcyjna, ale zarazem dziedziczna w ramach zachowania cigoci sukcesji dynastycznej. Przysza konstytucja winna stwierdza, e Krl Rzeczypospolitej Polskiej panuje z aski Boga i woli narodu, a regulacj nastpstwa wadzy krlewskiej powinna zawiera ustawa o sukcesji. 2. Pierwszy krl Rzeczypospolitej zostaje wybrany w gosowaniu powszechnym, rwnym, tajnym i bezporednim wszystkich penoletnich obywateli polskich spord kandydatw przedstawionych przez poczone: Sejm Narodowy i Senat Ziem. Kandydat moe te by tylko jeden wwczas elekcja ma charakter akceptujcego referendum. Z t chwil powstaje dynastia panujca. Rwnoczenie z elekcj krla Sejm i Senat powouj Rad Koronn (Rad Krlewsk) z osobistoci zasuonych i cieszcych si powszechnym szacunkiem narodu. 3. Konstytucyjnie desygnowanym nastpc tronu jest najstarszy bezporedni potomek panujcego ju monarchy syn, a w przypadku jego braku crka (tradycja polska zezwala na panowanie krlowej). Jednak jego wstpienie na tron musi by zatwierdzone kadorazowo przez nard w drodze elekcji referendum. Desygnowany nastpca (nastpczyni) tronu jest w nim kandydatem z 6

II Monarchia elekcyjno-dziedziczna
Od wyganicia dynastii jagielloskiej (a w pewnym sensie ju od czasw krlowej Jadwigi) krl polski by powoywany drog elekcji przez szlacht. Monarchia elekcyjna bya oryginaln polsk tradycj; elekcyjno tronu trwaa praktycznie a do koca I Rzeczypospolitej (zniosa j dopiero Konstytucja Trzeciego Maja) podczas gdy w innych pastwach Europy utrwala si monarchia dziedziczna (zrazu absolutna, potem konstytucyjna). Polska bya tu prekursorem obecnych systemw demokracji wyborczo-parlamentarnej. Rwnoczenie przy utrzymaniu zasady wolnej elekcji dono do utrzymania cigoci dynastii, wybierajc na krlw kolejnych jej czonkw (Jagiellonowie, Wazowie, dynastia saska). Usiowano w ten sposb znale syntez dwch zasad na pozr sprzecznych: pochodzenie wadzy krlewskiej bd od Boga, bd od narodu. Tradycja narodowa i nowoczesne zasady liberalno-demokratyczne mog i powinny by i Numer 3 (9) AD 1990

I Monarchia Rzeczypospolitej Polskiej

Okrelenie Rzeczpospolita jako nazwa pastwa polskiego jest gboko zakorzenione w tradycji narodowej. Aczkolwiek w bezporednim tumaczeniu oznacza republik, w Polsce utosamiano je zawsze z oglnym pojciem pastwa nie koniecznie za z systemem republikaskim. I Rzeczpospolita bya wszak monarchi elekcyjn, a krl Polski by ,maonkiem Rzeczypospolitej. Ta oryginalnie polska i nie majca w innych krajach analogii tradycja winna by zachowana zgodnie z narodowym odczuciem. Dlatego zakada si, e Pro Fide Rege et Lege

mocy prawa. 4. W wypadku braku bezporednich potomkw krlewskich automatycznie desygnowanym kandydatem elekcyjnym jest najbliszy krewny poprzedniego krla w linii rwnej lub zstpnej (brat, siostra, bratanek, bratanica, siostrzeniec itd.). 5. W wypadku, gdy desygnowany nastpca tronu nie daje gwarancji waciwego sprawowania funkcji panujcego, jak rwnie gdy nie uzyska w elekcji wymaganych gosw, Rada Koronna moe wyznaczy innego kandydata lub kilku kandydatw elekcyjnych do tronu jednak tylko spord czonkw dynastii panujcej (rodziny krlewskiej) wyszczeglnionych w punkcie 4. 6. W okresie maoletnioci krla lub w razie niemonoci sprawowania przez niego funkcji panujcego Rada Koronna wyznacza Regenta Krlestwa spord czonkw rodziny krlewskiej 7. W okresie bezkrlewia, tj. pomidzy mierci poprzedniego monarchy a zatwierdzeniem przez elekcj desygnowanego nastpcy (wzgldnie wyboru dokonanego zgodnie z punktem 4, funkcj panujcego sprawuje zgodnie z polsk tradycj prymas Polski jako interrex. Prymas dokonuje te koronacji kadorazowego wybranego krla. 8. Przedstawione rozwizania zapewniaj syntez zasady powoania panujcego z woli narodu z zasad dynastycznej cigoci wadzy krlewskiej. Nadto wiadomo koniecznoci poddania swej kandydatury zatwierdzeniu przez cay nard Pro Fide Rege et Lege

bdzie sprzyja waciwemu przygotowaniu i kwalikacjom kadorazowego desygnowanego nastpcy dla penienia swej roli reprezentanta i symbolu Najjaniejszej Rzeczypospolitej.

III Monarchia prawna, konstytucyjna i parlamentarna

1. Zgodnie zarwno z tradycjami polskimi, jak i nowoczesnymi systemami pastwowymi, konstytucyjne formy Krlestwa Rzeczypospolitej Polskiej winny opiera si na podziale trzech wadz i systemie parlamentarnym. 2. Krl panuje, lecz nie rzdzi. Jest symbolem caego narodu i symbolem pastwa. Reprezentuje majestat i wielko Rzeczypospolitej, jej powag, wielko, godno i honor. Stoi ponad wadzami pastwowymi, lecz sam nie sprawuje wadzy. Jest Najwyszym Arbitrem. Jest maonkiem Rzeczypospolitej. Podpisuje ustawy, lecz nie ponosi za nie odpowiedzialnoci konstytucyjnej. Osoba monarchy jest nietykalna. 3. Wadza ustawodawcza naley do Sejmu Narodowego wybieranego w powszechnych wyborach i Senatu reprezentujcego jednostki federalne (Ziemie), wsplnoty i elity narodowe. 4. Wadz wykonawcz sprawuje rzd. Szef rzdu mianowany jest przez krla spord wikszoci parlamentarnej lub koalicji stronnictw. Posiada on powinien wobec tego znaczne uprawnienia, na nim bowiem spoczywa prowadzeNumer 3 (9) AD 1990

nie biecej polityki pastwa. Postuluje si dyskusyjnie zastpienie XX-wiecznego okrelenia premier przywrcon star polsk nazw kanclerz. Kanclerz w I Rzeczypospolitej peni funkcje pastwowe w duym stopniu odpowiadajce dzisiejszemu urzdowi premiera. Bdne jest czenie tytuu kanclerza z Niemcami. W Polsce urzd kanclerski istnia od XVI wieku (formalnie, gdy praktycznie istnia ju znacznie wczeniej), a w Niemczech dopiero po ich zjednoczeniu przez Bismarcka i stworzeniu II Rzeszy w 1871 roku. 5. Wadza sdownicza nalee bdzie do niezawisych sdw, mianowanych przez krla jako stranika Prawa, prawa naturalnego i chrzecaskiego, ktrego rdem jest Bg. 6. Z chwil wprowadzenia monarchii urzdy i instytucje publiczne, tj. pastwowe, przyj winny nazw krlewskie, a wic np. krlewskie koleje, poczta, Policja Krlewska (federalna) itp.

IV Monarchia liberalna, konserwatywna i chrzecaska

1. Krlestwo Rzeczypospolitej Polskiej bdzie monarchi opart na wielkich tradycjach polskich aciskiej, rdziemnomorskiej, chrzecaskiej kultury, wartociach z ktrych wywodzi si. Jego podstawami musz by: a) wolno jednostki i jej praw, ograniczona jedynie prawem i wolnoci innych jednostek; b) wasno prywatna jako 7

wite i nienaruszalne prawo jednostki do samorealizacji i realizacji jej celw; c) rodzina i jej rola jako podstawowej wsplnoty ludzkiej, pynca z etosu wiary chrzecaskiej i katolickiej; d) tradycja narodowa jako wsplnota czca wszystkich Polakw monarchia jest jej uosobieniem, stranikiem i kontynuatorem; e) tolerancja jako wzorzec etyki katolickiej; f) prawo jednakowe dla wszystkich, wzornik i stranik wolnoci jednostek i wsplnot, ich bezpieczestwa; prawo pochodzce od nakazw boskich; g) demokracja ale tylko jako stosunkowo najmniej niedoskonaa technika realizacyjna rzdzenia na co dzie pastwem. Demokracja jest rodkiem, a nie celem samym w sobie. Suy musi wolnoci jednostek i wsplnot, ich praw w yciu publicznym, lecz nie moe tych praw narusza. Suy winna tworzeniu elit, a nie mechanicznej liczbowej przewadze masy, mogcej tym elitom zagrozi. Wolno jednostek i ich wsplnot jest w monarchii waniejsza od nadmiernej demokracji prowadzcej zawsze do kolektywistycznego totalitaryzmu lub anarchii. 2. Podstawy powysze i wartoci, ktre wyraaj si w monarchii, zawarte s w konstytucji i prawach szczegowych.

symbolem pastwa. Pastwo za jest nie tylko najwysz organizacj ycia narodowego, lecz wyraa cigo, kontynuacj jego najwitszych tradycji. Monarchia uosabia jego tradycj i wielko. Liberalizm klasyczny, lewicujcy susznie odrzuca gospodarcz dziaalno pastwa, jego bezporedni obecno w gospodarce jest to nie tylko szkodliwa, kolektywistyczna doktryna, lecz rwnie ponienie rangi pastwa niesusznie jednak dy do jego osabienia politycznego. Pastwo monarchistyczne musi by silne w dziedzinach, ktre do niego nale: w dyplomacji, obronie kraju i jego interesw, w czuwaniu nad porzdkiem i bezpieczestwem dla wolnych inicjatyw jednostek. Krlestwo musi posiada siln, zawodow armi, sprawn policj, kompletn administracj. Zakres jego dziaa winien by cile ograniczony, ale w tych granicach musi by silne. Monarchista musi by pastwowcem, bo wadza krlestwa to wanie pastwo. 2. Monarchista nie moe natomiast by nacjonalist. Krl jest ojcem narodu. Monarchia jest opiekunem i [nieczytelne] wszystkich obywateli i wobec niej wszyscy maj to samo prawo do opieki i te same obowizki. Musi by utrzymana wspaniaa tradycja I Rzeczypospolitej, gdzie kady, czy to Polak, czy te Rusin, Litwin, Niemiec by wolnym obywatelem wolnego pastwa i poddanym swojego krla. Wobec monarV Monarchia pastwowa chy s rwni bez wzgldu na swoje pochodzenie, jzyk i wyi narodowa znawan wiar. Ojczyzna jest 1. Monarcha jest gow i jedna dla wszystkich, a monarNumer 3 (9) AD 1990

chia jest gwarantem tolerancji 3. Nard jest najszersz, najwysz z dobrowolnych wsplnot, jakie tworz jednostki. Pastwo monarchistyczne wyraa i broni jego interesw, strzee jego tradycji, czuwa nad jego prawami. Patriotyzm, mio do swego narodu i kraju jest spoiwem wadzy krlewskiej. Ale w monarchii te naturalne uczucia nie mog wyraa si w irracjonalny, bezkrytyczny kult narodu, stawianiem go ponad wszystkim. Prowadzi to do szowinizmu, ksenofobii, a w kocu do narodowego totalitaryzmu, bdcego w duchu lewicow, kolektywistyczn doktryn masow niszczc wolno jednostki narodowy socjalizm. Faszyzm by przejawem tego samego sposobu mylenia, co marksistowski komunizm i niemarksistowski socjalizm. Monarchista nie moe by nacjonalist wanie dlatego, e wie jak wielk rzecz jest nard, kady nard. Winien by natomiast mdrym patriot. Wadza krlewska zapewnia kierowanie si racj stanu i dobrem pastwa, ktre chroni dobro narodu.

VI Monarchia federacyjna
1. Zakada si, e Krlestwo Rzeczypospolitej Polskiej bdzie monarchi federacyjn o wielkiej administracyjnej autonomii poszczeglnych prowincji (ziem) i rozbudowanych uprawnieniach i kompetencjach lokalnych wadz obywatelskich. Silnej wadzy oglnopastwowej w zakresie polityki zagranicznej, obrony i bezpieczestwa towarzyszy winna jednoczenie decentralizacja i 8

Pro Fide Rege et Lege

wielka swoboda dziaania wsplnot lokalnych te bowiem mae ojczyzny zapewniaj maksymalnie moliwo penej realizacji wolnych, prywatnych inicjatyw jednostek w ich dziaalnoci gospodarczej, kulturalnej itp. niezagroonych prbami ingerencji ze strony centralistycznych, kolektywistycznych instytucji pastwowych. Miejscowe tradycje, lokalne inicjatywy, wolna przedsibiorczo jednostek to podstawy dobrobytu obywateli krlestwa. 2. Polska krlewska winna by federacj wielkich (a wic silnych) ziem jak Wielkopolska, Mazowsze, Maopolska, Pomorze, Grny i Dolny lsk itd. Poza Sejmem Narodowym, wybieranym przez obywateli caego kraju, istnie winny w kadej Ziemi lokalne, wybierane przez ludno prowincji Sejmy Ziem i wyonione przez nie prowincjonalne wadze dysponujce lokaln gospodark miejsk, szkolnictwem, policj lokaln przede wszystkim jednak czuwajce nad prawami i prywatnymi inicjatywami obywateli. Reprezentantem pastwa w kadej Ziemi bdzie wojewoda mianowany przez krla na wniosek kanclerza premiera. Lokalnymi natomiast urzdnikami bd kasztelanowie (w wikszych miastach), burmistrzowie (w mniejszych), starostowie, wjtowie. Oglnonarodow reprezentacj ziem winien by Senat Krlestwa, wejd do wojewodowie, kasztelanowie, a take przedstawiciele duchowiestwa, rektorzy wyszych uczelni, wybitni przedstawiciele rodowisk naukowych, twrczych itd. czPro Fide Rege et Lege

ciowo w drodze wyboru, czciowo z nominacji krlewskiej. Rozstrzyganie spraw spornych i arbitra midzy sejmem i senatem, a szerzej midzy wadzami administracji federalnej, a lokalnej, nalee bd do monarchy jako do Najwyszego Arbitra. 3. Senat jako druga izba parlamentu grupowa bdzie wic elit kraju. Kompetencje szczegowe obu izb okreli Konstytucja Krlestwa, podobnie jak Rady Koronnej przy krlu. Oczywicie istnie bdzie pena swoboda powoywania naczelnych zwizkw, korporacji zawodowych, izb gospodarczych, zwizkw zawodowych itd. Dziaa te winien Trybuna Konstytucyjny, Trybuna Senatu i niezaleny od niego Sd Najwyszy. Szczegy ustrojowe Krlestwa bd oczywicie okrelone w Konstytucji i Ustawach.

VII Monarchia narodowej dynastii

1. Krlestwo Rzeczypospolitej Polskiej winno mie swoj dynasti narodow. Monarcha polski pochodzi winien z zasuonej narodowi, nieskazitelnej, znanej i opromienionej tradycj rodziny. Warunkom tym odpowiadajca i najbardziej do stworzenia dynastii polskiej powoana jest rodzina Czartoryskich. 2. Rd Czartoryskich na przestrzeni naszych dziejw zasyn z nieskazitelnego patriotyzmu i pooy ogromne zasugi polityczne i kulturalne dla kraju, wydajc wielkich mw stanu i mecenasw kultury (PuNumer 3 (9) AD 1990

awy Muzeum Czartoryskich). 3. Czartoryscy jako Familia usiowali w XVIII wieku ratowa upadajc Rzeczpospolit, odrodzi nard i przywrci niezaleno pastwa. Nie jest ich win, e nie udao si tego dokona. Adam August Czartoryski by powszechnie uznanym i popieranym przez patriotyczne siy kandydatem na krla polskiego przed elekcj 1763 jego wyborowi na zapobiega jedynie interwencja carowej Katarzyny II, ktra wymusia wybr Stanisawa Augusta, o ile mniej odpowiedniego kandydata, wychowanego zreszt przez Czartoryskich i im zawdziczajcego swe najlepsze posunicia. Syn Adama Augusta, Adam Jerzy Czartoryski prezes powstaczego Rzdu Narodowego w 1831 roku, przywdca emigracji stojcy na czele tzw. Hotelu Lambert, nestor dyplomacji europejskiej, szef Towarzystwa Monarchicznego im. 3 maja. Szanowany powszechnie nawet przez przeciwnikw politycznych, prowadzcy niestrudzenie przez szereg lat walk o niepodlego Polski organizator armii polskiej w wojnie krymskiej. By powszechnie uwaany za niekoronowanego krla polskiego na emigracji, Adama Pierwszego. Wzr wielkiego ma stanu i patrioty skazanego na mier i pozbawionego majtku przez carsk Rosj. Dwa razy rodzina ta predystynowana bya ju do objcia polskiego tronu. 4. Czartoryscy byli bezporednio spokrewnieni z Jagiellonami, ostatni wielk narodow dynasti polsk (pochodzc od Korygiey Konstante9

go, brata przyrodniego Jagiey, syna Olgierda, wnuka Giedymina). Jest to wic jedyna rodzina w ktrej yach pynie krew wadcw polsko-litewskich. Objcie przez nich tronu byoby wic naturalne w wietle tradycji i cigoci historycznej. Nie byoby te pozbawione znaczenia dla przyszych stosunkw polsko-litewskich s bowiem rodzin pochodzc od wielkoksicej dynastii litewskiej (herbem Czartoryskich jest Pogo, bdca zarazem godem niepodlegej Li-

twy). 5. Czartoryscy s spokrewnieni bd spowinowaceni z wikszoci panujcych rodzin krlewskich w Europie (m.in. z Burbonami hiszpaskimi siostra obecnego krla Hiszpanii Juana Carlosa wysza za m za Czartoryskiego). Fakt ten nie jest bez znaczenia dla przyszych stosunkw midzynarodowych z wieloma krajami i zapewni dynastii Krlestwa Rzeczpospolitej wysz rang w Europie. Z tych wzgldw wysuwa

si kandydatur czonka rodziny Czartoryskich na pretendenta do tronu polskiego. Monarchici powinni przyj j za swoj po uzyskaniu zgody zainteresowanych. Tezy powysze winny by podstaw wyjciow dla ocjalnego programu ideowego jednoczonego polskiego ruchu monarchistycznego. Jako takie przedstawia je si do dyskusji wszystkim monarchistom polskim.

Uwagi do Tez Artur Grski Uwagi do tezy II

1. Zaproponowane poczenie elementu elekcyjnego i dziedzicznego w celu osignicia syntezy tzw. monarchii rzeczywistej wydaje si abstrakcyjne. Tak przedstawiona elekcyjno (wywodzca si z tradycji demokratycznej) rzeczywicie nie jest zupenym zaprzeczeniem dziedzicznoci (wywodzcej si z tradycyjnego monarchizmu), lecz niewtpliwie te tendencje antagonizuj si. Jak wyglda koo kwadratowe w matematyce tak bdzie wygldaa zaproponowana synteza w praktyce politycznej. Zostamy przy tradycyjnej monarchii dziedzicznej, jeli nie chcemy, by inni krlowie traktowali naszego wadc jako krla drugiej kategorii. Takie samo odczucie mogliby mie i sami poddani krlw RP. 2. Co to znaczy krl z woli narodu? Europa przeya ju Pro Fide Rege et Lege kilku cesarzy z woli narodu. Przede wszystkim naley pamita, e jeli kto ma prawo powoywa, to jest te wicie przekonany, e moe take odwoywa. Jeli nard nie bdzie w peni zadowolony z rzdw krla, to by moe zechce go odwoa (uniewaniajc referendum) i wybra np. jego brata, by po kilku latach ustanowi wadc kogo innego z rodziny krlewskiej. Czym wikszy jest wpyw narodu na wadz, tym mniejszy naturalny autorytet monarchy. Prawd jest take, e istot prawdziwej monarchii jest brak wyboru demokratycznego. 3. Wedug przedstawionego modelu moe take doj do sytuacji, e aden kandydat nie otrzyma wymaganej wikszoci w referendum narodowym. I co wtedy? Bezkrlewie przy np. trzech legitymistycznych kandydatachpretendentach? Aby w wybr mia sens, musi by pewno, e si on dokona, Numer 3 (9) AD 1990 e najgodniejszy potomek krla przejmie bero. Zatem owa akceptacja przez referendum musi by formalna. Skoro za ma by tylko formalnoci, to zrezygnujmy z niej w ogle. Niech krl sam w testamencie, czy w inny sposb wyraonej swojej woli wskazuje, ktry z potomkw, jeli nie pierworodny, ma przej po nim sched.

Uwagi do tezy III

1. Krl nie moe by tylko marionetk obliczon na zwikszenie ruchu turystycznego. Krl musi by faktycznym wadc w swym krlestwie, a zatem musi mie realn wadz ustawodawcz i wykonawcz. Owszem, krl nie ponosi odpowiedzialnoci za ustawy, ktre wydaje. Ponosz je ci ministrowie, ktrzy je wykonuj. Kady minister kadc swj podpis pod pieczci krlewsk bierze na siebie odpowiedzialno za realizacj ustawy i jej 10

konsekwencje. 2. Do prerogatyw Sejmu Narodowego (zakadajc, e taki bdzie istnia) winno nalee przekazywanie krlowi skarg, opinii i postulatw od poddanych oraz podejmowanie decyzji tyczcych si prerogatyw sejmw lokalnych na ich wniosek lub wedle ustawy. Sejm, czyli sam lud winien zajmowa si swoimi sprawami, a nie sprawami wadzy centralnej. Sejm winien by w caoci z wyboru, z tym e powinien gromadzi z jednej strony przedstawicieli samorzdw lokalnych, z drugiej za przedstawicieli zawodw (cechw i korporacji). 3. Wadza wykonawcza krla winna by nieograniczona, lecz nie moe ona wychodzi poza jego wyranie okrelone kompetencje. Do kompetencji krla winny nalee przede wszystkim: a) czuwanie nad spokojem i bezpieczestwem obywateli poprzez sdy (prawo) i przez siy porzdku (kuratela krla nad policj); b) prowadzenie polityki zagranicznej i obrona pastwa (zwierzchnictwo nad siami zbrojnymi); c) mecenat (jako osoby prywatnej). Natomiast powinien by maksymalnie ograniczony bezporedni wpyw krla na dziaalno obywateli poprzez przekazanie szerokich uprawnie samorzdom lokalnym (patrz punkt VI). 4. Wszystkie krlewszczyzny winny sta si prywatn wasnoci krla, by moga si z nich utrzyma caa jego rodzina oraz dwr. Krlewszczyzna jako dobra prywatne winna uczestniczy w gospoPro Fide Rege et Lege

darce na rwnych prawach z innymi dobrami prywatnymi na zasadzie konkurencji. Gdy policja rzeczywicie bdzie Krlewska (patrz punkt 3b), nie mona zaoy, e np. poczta bdzie prywatna, lecz nie krlewska (a wic i nie Krlewska). Nie wykluczam oczywicie istnienia policji prywatnej. Instytucje objte mecenatem prywatnym, np. Akademia Muzyczna, mog otrzyma w nazwie przymiotnik Krlewska z powyszego wzgldu.

monymi.

Uwagi do tezy VII

1. Nikt nie moe jednoznacznie i autorytatywnie stwierdzi, ktra z rodzin arystokratycznych jest najbardziej zasuona i czy w ogle jest godna tronu. Wydaje si, e okres rzdw komunistycznych pokaza, e nie moe by godnych kandydatw ze starej arystokracji. Niech mj pogld wyjani sowa jednego z monarchistw francuskich: Prawdziwi i godni arystokraci wyginli podczas rewolucji. Podobnie byo i z naszymi. 2. Nie maj oni (Czartoryscy) adnego przygotowania do objcia tronu, a takowe by musi, jeli monarchia nie ma by tylko malowana. Nie s przygotowani do zaoenia korony ani politycznie, ani nawet psychicznie. Nie decyduj si dzisiaj udwign ciaru idei krlewskiej, gdy s na wskro przesiknici demokracj. Jeli za chodzi o przyszo, to moe ona by odlega i raczej sama wskae odpowiedniego kandydata na tron Krlestwa Rzeczypospolitej Polskiej. Jeli ma si okaza, e nie bdzie to jaki Czartoryski, lepiej nie ryzykujmy i nie uprzedzajmy Opatrznoci.

Uwaga do tezy IV
Co si tyczy demokracji, to jest w tezie wiele trafnych sformuowa, ale nie powinnimy jej (tzn. wadzy ludu) tak eksponowa w systemie krlewskim. Niech lud rzdzi sobie we wasnych zagrodach i w samorzdach lokalnych.

Uwaga do tezy VI
Senat (Izba Wysza) powinien mie funkcj doradcz, a czciowo take powinien stanowi polityczne zaplecze dla krla. To z Senatu krl moe powoywa bezporednich doradcw oraz wykonawcw swej woli (ministrw). Zatem w senacie winni zasiada: nastpca tronu po ukoczeniu 18 lat, kardynaowie i arcybiskupi, rektorzy szk wyszych (wszyscy wycznie jako gosy doradcze). Wszelkie inne autorytety moralne, czyli fachowcy od poszczeglnych dziedzin podstawowych oraz zawodowi politycy powinni znale si w Senacie czciowo z nominacji krlewskiej, a czciowo z rekomendacji samorzdw lokalnych. Musz by ludmi zaNumer 3 (9) AD 1990

Uwaga kocowa do tez

Przedstawione tezy s wyran propozycj zainstalowania monarchii parlamentarnej, w ktrej krl panuje, lecz nie rzdzi. Wzorzec jest dostosowany do systemu demokratycznego, wrcz w niego wkomponowany. Zakada on, i dojdziemy do monarchii poprzez 11

napraw demokracji i w ogle monarchii i do drogi przez li nawet bdzie to monarchia, dziki demokracji. Osobicie dyktatur, jako drogi pew- nie uratuje Polski. skaniam si do innego wzorca niejszej. Brak silnej wadzy, je-

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

12

Spojrzenia nad Sekwan*

Jacek Bartyzel
Od najdawniejszych czasw polscy myliciele i artyci kierowali swj wzrok nad Sekwan, tam upatrujc nie tylko doskonay wzorzec kultury zachodniej, ale i sprawdzian wasnych moliwoci intelektualnych i twrczych. Jake znamienny jest tu fakt, e pierwszy znaczcy polski poeta, Jan Kochanowski, by udokumentowa swoje penoprawne obywatelstwo w latyskiej republice poetw, oznajmia zwile i z dum: Ronsardum vidi. Dla unaocznienia tego szczeglnego napicia internacjonalnego ku Francji i francuskiej cywilizacji chciabym przypomnie mao znane, nawet w Polsce, wydarzenie, ktrego sens jest nie tylko anegdotyczny. W 1923 r. przebywa w Polsce entuzjastycznie witany bohater Wielkiej Wojny, marszaek Foch. Kiedy przejeda ulicami Warszawy, przed Uniwersytetem wybieg na ulic mody czowiek wznoszc okrzyk: Niech yje Francja lilii!. Marszaek zdziwiony zapyta: Skd si tu taki znalaz? I rzeczywicie: ten niecodzienny incydent (ktrego bohaterem by rojalistyczny pisarz, Leszek Gembarzewski) dowodzi, jak bardzo przeywa si w Polsce wszystko, co Francji dotyczy, nieomal tak, jakby dotyczyo to wasnej ojczyzny. Ale jednoczenie stosunek Polakw do Francji zawsze nacechowany by znamienn ambiwalencj, znajdujc wyraz w wypowiedziach tych samych Pro Fide Rege et Lege autorw. Gdzie be rdo owej ambiwalencji? Zbadajmy rzecz na przykadach. Oto poeta romantyczny, Adam Mickiewicz, nazywa ojczyzn Napoleona kuni ognia witego. Polsce za, ktra najmocniej zaczerpna ducha napoleoskiego przeznaczy rol porednika midzy Francj odnowionego chrzecastwa a Sowiaszczyzn. Ten sam Mickiewicz jednak w epopei narodowej Pan Tadeusz wypowiada miadco-ironiczne sowa pod adresem jakobiskich reformatorw: Jacy Francuzi wymowni zrobili wynalazek, i ludzie s rwni (Cho o tym dawno w Paskim pisano zakonie). I kady ksidz to samo gada na ambonie. Inny za polski romantyk, Juliusz Sowacki, autor uroczystego hymnu Na sprowadzenie prochw Napoleona, gdzie indziej wyrokuje: Francuzw () czynno: szwdanie si cige za niskimi dociekaniami praw postpu () nie moe [by] wzorem przyszoci. Wiele wiadectw dowodzi, e Polacy wielbili Cesarza Francuzw za to take prcz oczywistego powodu upatrywania w jego polityce nadziei wasnej niepodlegoci e przywrci we Francji wolno religii i zakoczy ideologiczny terror rewolucji; boleli za, gdy zniewaa papiea i plami si mierci ks. DEnghien. W szerszej za perspektywie zaryzykuj twierdzenie, e duch polski w idei napoleoskiej (ktr wyraaa formua jednoNumer 3 (9) AD 1990 czesnego pochodzenia wadzy cesarskiej od Boga i od narodu) dojrza syntez pierwiastkw adu i wolnoci; wykazujc natomiast zmys religny i tradycjonalistyczny oraz to, co sami Francuzi nazywaj politesse de coeur, myl polska z odraz odwracaa si od materialistycznych schematw owieceniowego progresywizmu oraz zimnego racjonalizmu jakobiskiego konceptu spoeczestwa zgeometryzowanego. Myl polska poszukiwaa zatem w cywilizacji francuskiej nade wszystko mocnego wsparcia dla zagroonych przez idee wywrotowe czynnikw adu moralnego i spoecznego. Dlatego te polscy konserwatyci w XIX w. czerpali natchnienie jak zawiadcza Pawe Popiel z pism de Maistrea, Chateaubrianda, Veuillota. Dlatego te a dwie szkoy politycznego mylenia w XX w. narodowi demokraci pod przywdztwem Romana Dmowskiego i konserwatywni monarchici, jak S. Cat-Mackiewicz przyznawali si do powinowactwa ideowego z Action Francaise. Nawiasem mwic, nie byo to w adnym wypadku proste naladownictwo, lecz twrcza osmoza, a np. praca Dmowskiego Nasz patriotyzm jest o pi lat wczeniejsza ni Enquete sur la monarchie Maurrasa. Trzeba jednakowo powiedzie i to, e z Parya do Polski pyny nie tylko idee adu, ale rwnie moe nawet obciej idee nieadu. Nieprzyjaciele 13

tradycyjnej cywilizacji od babuwistw po goszystw z maja 1968 r. znajdowali i tu nad Wis posuch i naladownictwo ze strony wprawdzie pytkich, ale czsto urzdowo wpywowych umysw. Dlatego jeli wypada mi wyrazi pod adresem naszych francuskich przyjaci jakie nadzieje czy yczenia, to pragnbym bardzo, aby Francja zachowaa pomimo wszelkich przeciwnoci swoj relign i narodow tosamo. Nie mgbym wyrazi trafniejszymi sowy owej nadziei ni przypominajc wezwanie wypowiedziane do ludu francuskiego przez Jana Pawa II, ktry mwi o wieczystym zobowizaniu wynikajcym z dumnego miana Francji najstarszej cry Kocioa. Pamitajmy, e nie tylko nard polski zosta oddany w opiek Matce Boej przez krla Jana Kazimierza, ale wczeniej to samo dla narodu francuskiego uczyni Ludwik XIII. Jeeli chcemy, eby jedno Europy budowana bya nie pod mechaniczn pras uniformizujcej ideologii laicystycznej

oraz pod dyktando jednego, najsilniejszego ekonomicznie uczestnika wsplnoty, tylko z poszanowaniem chrzecaskiego adu moralnego i przy zachowaniu tosamoci, podmiotowoci i suwerennoci kadego pastwa narodowego, to nie moemy rwnie nie wskaza idealnej zgodnoci polskiego pogldu na t kwesti z fascynujc wizj twrcy pojcia Europy Ojczyzn Generaa de Gaullea. Prosz pozwoli mi zakoczy te uamkowe roztrzsanie dygresj historyczn. W roku 1357 polski pose, Spytko z Meluzyna, bawi na dworze cesarza rzymsko-niemieckiego Karola IV. Kanclerz tak oto relacjonowa wykadan przez Spytka polsk doktryn polityczn: Polacy gardz powag cesarsk i nie chc mie cesarza swoim rozjemc. Nale oni do tych barbarzyskich narodw, ktre nie uznaj () penoci wadzy cesarskiej (). Wasz cesarz niszy jest od papiea prawi ten ndznik. Skada przed nim przysig. Nasz krl ma od Boga swoj

koron i miecz swj, a wasne prawa i obyczaj przodkw przenosi ponad wszelkie prawa cesarskie. W XIV-wiecznej Europie jeden jeszcze kraj wyznawa barbarzyskie pogldy o suwerennoci pastw narodowych i rwnoci wszystkich wadcw; bya nim Francja Kapetyngw. Zrzdzeniem losu zaoyciel tego rodu, Hugo Kapet, obj tron na kilka lat przed mierci pierwszego historycznego wadcy Polski, Mieszka I, ktry wprowadzi nasz kraj do europejskiej Republiki Christiani. W tym samym czasie, okoo roku 1000, francuski benedyktyn Gilbert z Aurillac (pniejszy papie Sylwester II) natchn modego cesarza Ottona III ide prawdziwego cesarstwa aciskiego, tzn. zbudowanego nie na dominacji i ujednoliceniu, ale na zgodnej wsppracy rwnoprawnych narodw Italii, Galii, Germanii i Sowiaszczyzny. Podejmmy trud budowy takiej Europy w progu Trzeciego Millenium Chrzecastwa.

*Tytu pochodzi od redakcji. Powyszy tekst jest referatem, ktry dr Jacek Bartyzel wygosi 3.09.1989 r., podczas Kongresu Modych Giscardystw. Kongres mia miejsce w dniach 14 wrzenia. Wsporganizatorem ze strony polskiej byo Zjednoczenie Chrzecasko-Narodowe (Redakcja).

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

14

Odbudowa arystokracj pienidza

Aleksander Popiel
Obserwujc nasze ycie polityczne dochodz do wniosku, e wadliwo systemu politycznego polega na odsuniciu od wpywu na polityk ludzi bogatych. P. Edmund Osmaski pisa kiedy o Warszawie jako problemie politycznym numer jeden. Moje sformuowanie jest inne, lecz w konkluzjach podobne. Pora ju, aby miao postawi tez, e do uczestnictwa w polityce ma prawo kady czowiek, lecz uywa praw politycznych powinni z zasady ludzie niezaleni majtkowo. Trzeba jasno zaznaczy, e prawa jednostki, takie jak nietykalno osobista, swoboda wypowiedzi, wolno poruszania si osb, towarw i kapitau, nienaruszalno wasnoci przysuguj kademu bez wzgldu na pochodzenie lub zamono. Jednake zdolno penienia wszelkich urzdw pastwowych oraz uczestniczenia w pracach instytucji publicznych (sejm, senat) i moliwo wyboru powinna by uzaleniona od posiadania wasnoci wystarczajcej do utrzymania si bez pomocy pacy jakiejkolwiek, ktra by czynia ich zawisymi od kogo bd. Tak stawiajc spraw naraamy si na powane zarzuty. Najpierw jednak przytocz w swojej obronie zdanie Arystotelesa. Bo pierwsi popadaj zbyt atwo w pych i przewrotno na wielk miar, drudzy okazuj si zbyt przewrotnymi i zoczycami w drobnych rzeczach, a przecie wszystkie nieprawoci wynikaj z pychy Pro Fide Rege et Lege albo przewrotnoci. Ponadto ludzie tacy najgorzej si zachowuj, tak gdy si od penienia urzdu uchylaj, jak i gdy zbyt gorco o nie zabiegaj, co rwnie jest dla pastwa szkodliwe. Std te Stagiryta widziaby chtnie u steru wacicieli tworzcych w kadym kraju klas redni. Silna warstwa ludzi niezalenych daje gwarancj utrzymania ograniczonego rzdu i potgi pastwa. Takie pastwa mog posiada dobry ustrj, w ktrych istnieje liczny stan redni, silniejszy bezwzgldnie od pozostaych, lub jeli nie, to chocia od jednego z nich. Bo w ktrkolwiek stron si skoni, przechyla szal i nie dopuszcza do wytworzenia przewagi jednej czy drugiej skrajnoci. Tote najwikszym szczciem jest, jeli obywatele pastwa maj redni, a wystarczajcy majtek, poniewa tam, gdzie jedni bardzo wiele posiadaj, a drudzy nie, przychodzi do wadzy w nastpstwie obu tych skrajnoci albo skrajna demokracja, albo najczystsza oligarchia, albo i tyrania. Jak wida, ten wybitny myliciel zaleca rozsdne ograniczenie praw politycznych do stanu redniego, aby unika skrajnoci. Niestety, umiarkowanie polityczne z rzadka tylko charakteryzuje mylicieli, a prawie wcale nie posiadaj go politycy. Nie chc rozstrzyga, kto bardziej zawini w tej sprawie. Przeciwnicy cenzusu wasnoci mwi, e grozi on odebraniem wolnoci. Tak nie jest. Czym innym s bowiem wolNumer 3 (9) AD 1990 noci osobiste (prawa jednostki), a inn rol speniaj prawa polityczne. Utosamienie praw jednostki z prawami politycznymi prowadzi do absurdu i manipulacji pojciami wolnoci oraz demokracji. Pierwsze dotyczy zakresu dziaania rzdu, drugie okrela sposb wyaniania wadz. Jedno odpowiada na pytanie, jak wadz sprawowa, pozostae, kto ma panowa. Stosowanie cenzusw wyklucza prawo kadego czowieka do stanowienia prawa. Wypada jednak wskaza na to, e instytucje ustawodawcze nie powinny stosowa si w dziaaniu do woli powszechnej wyraonej w wyborach, ale to wanie wybracy ludu s zobowizani stanowi mdre prawa. Dlatego te nawet najbardziej demokratyczne ordynacje posuguj si cenzusami. Mam na myli wymogi ukoczenia odpowiedniego wieku i niekaralnoci. Jeszcze dawniej nie wolno byo gosowa kobietom. Niektre konstytucje nakaday obowizek zdobycia odpowiedniego wyksztacenia jako wstp do gosowania. Ponadto dobry zwyczaj wycza do niedawna funkcjonariuszy aparatu rzdowego od udziau w wyborach. Przez pewien czas uzaleniano prawo gosu od wysokoci uiszczanych podatkw. Prawo wyborcze czono rwnie z koniecznoci duszego zamieszkiwania na okrelonym terenie. Na osobn wzmiank zasuguje wprowadzenie podatku wyborczego, uiszczanego 15

przed umieszczeniem w spisie wyborcw. Powysze wyliczenia dotycz jedynie ordynacji wyborczych w krajach tradycyjnie demokratycznych, tj. USA, Wielkiej Brytanii i Francji. Nie wspominaem jeszcze o jednym wanym cenzusie, ktry obowizywa w wikszoci pastw. Mam na myli rozgraniczenie midzy obywatelami danego kraju i cudzoziemcami. Naturalnie cudzoziemcom nie udzielono dotychczas prawa gosu. Interesujce s rwnie zastrzeenia wobec cenzusu wasnoci ze stanowiska socjalnego. Pracownicy najemni (salariat) posiadaj niewtpliwie wsplny interes z caym spoeczestwem w deniu do jego pomylnoci. Bezdyskusyjnie celem robotnika (pracownika najemnego) jest przesta by robotnikiem (pracownikiem najemnym). Socjologia wyraa ten proces precyzyjniej: Biorc indywidualnie, kady poszczeglny czonek klasy robotniczej yje nadziej, e wejdzie do wyszej klasy spoecznej, ktra mu zabezpieczy byt lepszy, bardziej wolny od trosk. Wejcie do drobnej buruazji stanowi wic ostateczny cel robotnika. Dowiadczenia dwudziestowiecznych demokracji pokazay, e masy w wikszoci uyway praw politycznych do dokonania redystrybucji dbr na swoj korzy. Przechodzenie od salariatu do wyszych warstw dokonywao si nie na rynku, ale w ramach pastwowych, odgrnych regulacji (Welfare State). Pastwa tzw. realnego socjalizmu postpoway podobnie, prowadzc poPro Fide Rege et Lege

lityk szerokiego awansu (czytaj: grabiey) spoecznego. Demokratycznie uchwalane nacjonalistyczne reformy rolne i wywaszczenie za pomoc konskatoryjnych podatkw to instrumentarium inynierii spoecznej. Na naszych oczach wida dodatkowe zagroenia, jakie niesie udzielanie praw politycznych bezrobotnym i kobietom. Ubodzy nieposiadajcy zatrudnienia skazani s na dobroczynno prywatn. Gdy tylko otrzymaj prawo gosu, opowiadaj si za opiek spoeczn prowadzon przez pastwo. Podobnie z kobietami, ktre swoimi gosami popary stronnictwa opowiadajce si za ustawodawstwem socjalnym. Dzisiaj demokratyczne pastwo opiekucze zajmuje si swymi obywatelami od koyski a po grb. Dlatego te, ze wzgldu na zagroenia spoeczne, wymg wasnoci uwaam za niezbdny dla wyborcw i wybieranych. Inne zarzuty dotycz blokowania dostpu do ycia politycznego osobistoci wybitnie uzdolnionych, cho nieposiadajcych wymaganego prawem majtku. Odpowiem krtko: rozwaany przeze mnie cenzus wasnoci nie utrudnia nikomu udziau w yciu politycznym. Odsuwa on jedynie pewne osoby od sprawowania funkcji obieralnych w pastwie i nie pozwala im gosowa. Jeli kto ma ambicje polityczne, moe je realizowa w partiach, klubach i stowarzyszeniach. Nie mona mwi, e w ten sposb pozbawiamy si szczeglnych umiejtnoci. Ponadto chciabym zwrci uwag na Numer 3 (9) AD 1990

pewn maksym obowizujc rwnie talenty polityczne jeli jeste mdry dlaczego nie jeste bogaty!? Zdolnemu czowiekowi zdobycie samodzielnoci nansowej nie powinno sprawi kopotu. A gdyby nawet, to przecie zwolennicy mog w ostatecznoci wyposay t osob w odpowiednie rodki, pozwalajce na otworzenie wasnego biznesu. Przyznaj, e nie odnosz si z entuzjazmem do wymienionej ewentualnoci, ale sdz, e jest to lepsze rozwizanie od obecnych sposobw zdobywania funduszy wyborczych. Warunek wasnoci ma rwnie fundamentalne znaczenie, jeli chodzi o sprawowanie funkcji obieralnych. Aby unikn manipulowania gosami posw przez rzd, naleaoby zaprowadzi bezpatno stanowisk poselskich. Oczywicie trudno sobie wyobrazi, aby ci, co nie maj wasnoci, mogli sobie pozwoli na zajmowanie urzdw nie pobierajc wynagrodzenia. Cenzus wasnoci przywrciby w polityce elit opart na pienidzu. Wypada temu przyklasn. Jeli dzisiaj uprawnieni do gosowania nie korzystaj z niego, wiadczy to, e wyborcy nie maj dobrego mniemania o istniejcej elicie wadzy. Zaznaczam tutaj, e pisz o absencji w krajach demokratycznych, ktra czasem osiga 40% uprawnionych do gosowania. Trzeba przywrci uznanie tej czci wyborcw do polityki. Nie widz innej drogi naprawy, jak arystokratyzacja ustroju, czego skadowym elementem jest oczywicie wprowadzenie cenzusu wasnoci. Spadek ak16

tywnoci politycznej dokona si bowiem na fali demokratyzacji i dlatego, aby zapobiec zepsuciu ustroju, naley sign po rodki suce elitaryzacji pastwa. Elitaryzacj (wzgldnie arystokratyzacj) polityki rozumiem na sposb Tocquevilowski. Wybitny ten historyk dostrzeg zaleno midzy rol arystokracji rodowej w monarchiach ancien regimu i funkcjami elit w pastwach wspczesnych. W krajach arystokratycznych jest wielu bogatych i wpywowych ludzi, ktrzy s samowystarczalni i ktrych nie mona gnbi bezkarnie. Oni to wanie sprawiaj, e wadza honoruje przyjte zwyczaje, nakazujce umiarkowanie i powcigliwo. W krajach demokratycznych nie ma co prawda takich ludzi, lecz mona tam sztucznie stworzy podobn sytuacj.

Jestem gboko przewiadczony, e na wiecie nie da si na nowo powoa do ycia arystokracji. Myl jednak, e proci obywatele zawizujc stowarzyszenia, powouj tym samym do ycia co w rodzaju bardzo silnej i wpywowej istoty. Innymi sowy stowarzyszenie jest tym samym, czym jest arystokratyczna jednostka. Podobnie o roli arystokracji, jako ciaa poredniczcego w pastwie (cors intermediaires), pisa Monteskiusz. Koci katolicki opar zasad subsydiarnoci na tej samej idei. Haso arystokratyzacji ustroju ma wic istotne znaczenie w cywilizacji aciskiej. Od nas zaley, jak bdziemy mie elit polityczn. W polityce, podobnie jak w gospodarce, nie ma miejsca na urawniowk. Pojcie rwnych praw nie moe si sprowadza do powszechnego gosowania.

Rwne prawa albo rwno wobec prawa mwi nam jedynie o tym, e rzd w swym dziaaniu nie stoi poza prawem. Granic jego moliwoci s prawa jednostki, celem dziaania rzdu obrona tyche praw. Prawa polityczne powinny przyczynia si do takiego wyonienia skadu instytucji pastwowych, aby stanowiy one najlepsz gwarancj respektowania Rzdw Prawa. Daleko nam obecnie do realizacji Rex Lex. Idea ten jednak powinien przywieca powstajcej elicie politycznej. Przyznaj si do skrtowego ujcia tematu. Jednake teraz wanie mamy czas na dyskusj polityczn. I choby cel wydawa si odlegy, powinna w niej przywieca zasada, ktr obra sobie przed laty holenderski m stanu Wilhelm Milczek: By wytrwa, nadzieja nie jest niezbdna.

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

17

Jedyn parti dla ocera s Siy Zbrojne Rozmowa z ocerem Wojska Polskiego
Rozmawia Artur Grski
Jak ocenia Pan dzisiejszy stan polskiej armii i to zarwno, jeli chodzi o potencja militarny, jak i moralny? Zacznmy od militarnego, jeli Pan pozwoli. C si na skada? To nie tylko nowoczesna technika bojowa, nie tylko umiejtnoci onierzy obsugujcych uzbrojenie, stosujcych t bro. To rwnie odpowiednie zapasy, to rwnie zdolno do zmobilizowania dalszych si poza armi sta, to wreszcie zaplecze. Posumy si przykadem: ile to pastw ma na swych lotniskach jakie samoloty, lecz nie jest ich w stanie podnie w powietrze? To zabrako moliwoci remontowych, to znw czci zamiennych, to znw pilotw Prawda, chodzi gwnie o pastwa tzw. III wiata. O takie pastwa, ktre nie mog same wyprodukowa czci zamiennych w sytuacji, gdy zawid dostawca sprztu podstawowego. Ale czy dowiadczenia posiadaczy samochodw zachodnich marek u nas w Polsce nie nastrajaj do obaw? Wszak chodzi o sprzt nieporwnanie bardziej skomplikowany od najnowoczeniejszych modeli Volvo! Ot ywi pewne obawy, ale i pewien optymizm. Mamy nasze, niestety ju historyczne, tradycje produkcji doskonaych samolotw, pistoletw maszynowych MORS, wymienitych karabinw przeciwpancernych, a z czasw nam wspczesnych choby wspaniae stacje radiolokacyjne. Pro Fide Rege et Lege Moliwoci wic byyby. Jednake nasza obecna sytuacja ekonomiczna powoduje, e nasz przemys zbrojeniowy upada. Upada, bo wojsko ze swym od lat ju zmniejszanym budetem zmniejsza zamwienia. Bo brakuje zamwie eksportowych. Jeli wic przemys zbrojeniowy nie moe produkowa, jeeli nie moe wypracowa zysku, to nie moe i czci tego zysku przeznacza na opracowanie nowych konstrukcji. Zostawmy jednak spraw unowoczenienia armii wasnymi siami. I tak nasz potencja przemysowy jest zbyt niky, jak na potrzeby wspczesnego pola walki. Ale mgby stanowi realne zaplecze dla przezbrojonej w najnowoczeniejszy sprzt armii. Czy jednak istnieje moliwo takiego przezbrojenia? Z politycznego punktu widzenia moim zdaniem istnieje. Nasze otwarcie na Zachd, nasze odejcie od ideologicznych sojuszy na rzecz powizania naszego bezpieczestwa z systemem europejskim rzecz oczywista, wwczas, gdy system taki realnie powstanie pozwolioby na korzystanie z zachodnich technologii. A to jest niezbdne, jeeli nasza armia ma si sta jak to stwierdzi podczas promocji ocerskiej we Wrocawiu 1 wrzenia 1990 roku wiceminister obrony narodowej, pan Piotr Koodziejczyk takimi siami zbrojnymi, ktre nikomu nie zagraajc, zniechca bd Numer 3 (9) AD 1990 ewentualnego przeciwnika przed zakusami na nasz suwerenno. A czy w obecnym stanie nasze wojsko ju spenia t zniechcajc funkcj? Z pewnoci tak! Jestem przekonany, e onierz umiaby walczy skutecznie i e z tego zdaje sobie spraw kady, kto chciaby suwerenno Rzeczypospolitej naruszy. Jednake w wielu sztabach na wiecie zbyt czsto tylko przelicza si iloci czogw, samolotw, armat, oblicza si ewentualne proporcje i mgby kto tam doj do wniosku, e agresja na nasze pastwo mogaby by z politycznego i wojskowego punktu widzenia jak to si w takich kalkulacjach okrela opacaln. Z drugiej znw strony nasze ewentualne straty. Jeeli wic chcemy, aby owe proporcje nie byy zbyt oczywiste czy wrcz do agresji zachcajce, jeeli chcemy wykluczy straty spowodowane moliwociami bojowymi uzbrojenia to niezbdne s najnowoczeniejsze technologie. Powiedzmy wprost z pastwem osiemdziesiciomilionowym, wyprzedzajcym nas w sferze technologii wojskowych wygra nie moemy. Moemy tylko powstrzyma pierwsze uderzenie, walczy tak, jak walczylimy w latach II wojny wiatowej w ugrupowaniu sojuszniczym i w podziemiu. Std te susznie mwi we wspomnianym ju przemwieniu pan admira Ko18

odziejczyk: nie ma dla Polski trwalszych gwarancji bezpieczestwa ni sia niepodlegego pastwa, moc narodowego ora i niezawodne sojusze. I doda, e przyjaci trzeba mie zarwno blisko, jak i daleko. Ale sojusze to ju sprawa politykw, a nie onierza. Pomin Pan, panie pukowniku, potencja moralny naszej armii Pozornie. Bez woli walki w obronie suwerennoci Rzeczpospolitej nawet najlepsza technika pozostanie niczym. Pod tym wzgldem w moim najgbszym przekonaniu nasza armia mogaby wieci przykadem. Jest w niej bowiem gboko zakorzeniony etos obrony ojczyzny, suby dla niej, powicenia si Mimo internacjonalistycznego skomunizowania kadry ocerskiej, o czym si do powszechnie mwi? Bzdury si mwi! Owszem, bya indoktrynacja, lecz jak to susznie stwierdzi pan Janusz Onyszkiewicz w telewizyjnym programie 100 pyta, ta indoktrynacja bya niezbyt gboka. W caym szkoleniu politycznym obok prezentowania treci marksizmu, obok tzw. naukowego komunizmu, obok ateizacji byo przede wszystkim wychowanie patriotyczne, narodowe. I to byy te treci dominujce, te ktre rzeczywicie wychowyway. Pozostae wobec powszechnego przecie w naszym spoeczestwie patriotyzmu, wobec wychowania w duchu chrzecaskim wyniesionego z domu byy tylko czym, co w serce niezbyt mocno, nawet tym, ktrzy za najzagorzalszych krzePro Fide Rege et Lege

wicieli marksizmu uchodzili, zapadao. Jakie wic tej indoktrynacji mamy efekty? Mniej ni znikome! Prysno to jak baka mydlana! Czy przez rok waciwie mogoby si tak wiele zmieni, gdyby to powszechne skomunizowanie kadry ocerskiej byo prawd? Mamy dzi przecie mundury wszystkich kolorw w kocioach, mamy tysice onierzy w tym znaczn cz kadry ocerskiej i czonkw ich rodzin modlcych si 9 wrzenia pod jasnogrskim klasztorem na Oglnowojskowej Pielgrzymce onierzy Wojska Polskiego i Kombatantw Mamy powszechnie wyraane przekonanie, e przedwojenny system apolitycznoci si zbrojnych jest tym, czego naszej armii potrzeba Apolityczno ta oznacza odegnanie si wojska od sporw partyjnych, od ideologii. Nie wyklucza to przecie posiadania pogldw I kady ocer je ma. Lecz nie jego spraw jest wczanie si w walki midzypartyjne, preferowanie takich czy innych programw partyjnych czy ideologii. Ta apolityczno i dodajmy powszechne denie do niej oznacza i to, e jedyn parti dla ocera s siy zbrojne, a programem dobro Rzeczypospolitej. Czy to nie prowadzi do nacjonalizmu w armii? Zaley, jak nacjonalizm rozumie. Jeeli przecitny cywil jest patriot, to onierz misi by patriot w sposb szczeglny, ponadprzecitny. Wyrzeka si przecie wielu swych obywatelskich uprawnie, wiadomie godzi si na Numer 3 (9) AD 1990

pewne ograniczenie wolnoci osobistej czy swobody wypowiedzi nie dla zysku, nie z innych pobudek tylko dla ojczyzny. Jeeli wic nacjonalizm bdziemy rozumieli jako potgowany patriotyzm, to armia powinna by nacjonalistyczna. I sdz, e w znacznej mierze, w tym wanie sensie jest. Mwi Pan o pewnych potrzebach armii np. jej unowoczenienia, wspomnia Pan o malejcym budecie wojskowym, o upadku przemysu zbrojeniowego. Czy nie sdzi Pan, e rzdzca prawica lepiej zadbaaby o armi? Odmawiam odpowiedzi na tak skonstruowane pytanie. Nie jest bowiem spraw onierza sdzi swj rzd, niezalenie od tego, jaki on jest. Jeeli chce Pan znale odpowied na to pytanie, to niech Pan przeanalizuje programy wojskowe tych czy innych ugrupowa politycznych. Jest jednak faktem, e na lewicy wanie pojawiaj si takie zjawiska, jak w naszej sytuacji zbrodniczy pacyzm. A na prawicy za? Przypomnmy choby znane owiadczenia Unii Polityki Realnej i Zjednoczenia Chrzecasko-Narodowego o potrzebie umocnienia armii, przypomnmy wypowiedzi monarchistw. Dodajmy te, e poza nielicznymi grupkami nikt nie gosi w Polsce tego obdnego pacyzmu, nikt nie zaprzecza tezie, e Polsce armia jest potrzebna. Armia silna, sprawna, zdolna co najmniej speni swoj zniechcajc funkcj. W moim przekonaniu i ci, ktrzy gosz pacyzm nie s pacystami z rzeczywistego, real19

nego przekonania wewntrznego. To najczciej s modzi ludzie, ktrzy swe kompleksy i obawy przed trudem suby wojskowej ukrywaj pod pacystycznymi hasami. Twierdz, e z tego wyrosn, e dojrzej,

a dojrzewajc innymi oczyma spojrz na swe hasa. Gorzej, jeeli te kompleksy i obawy s demagogicznie wykorzystywane przez cynicznie usiujcych na tym swoistym wyprowadzaniu w pole modych ludzi

zba swj osobisty kapita polityczny. No c, nie dla kadego moralno ma jaki walor w walce politycznej. Dzikuj za rozmow.

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

20

Westchnienie po Habsburgach
Kacper Krasicki Przy Tobie, Najjaniejszy Panie, stoimy i sta chcemy
Upyno ju prawie 80 lat od detronizacji Cesarza Karola I i pogreniu si Europy rodkowo-Wschodniej i Poudniowej w chaosie. Od czasu upadku monarchii lotarysko-habsburskiej zdezintegrowane ziemie byego pastwa austrowgierskiego s w stanie staego kryzysu; tym gorszego, e nie jest to kryzys jedynie ekonomiczno-polityczny ale jest to zaamanie strukturowe. Wiek XX jednoznacznie uzmysowi bezlitosn prawd dawno ju spostrzeon przez genialnego ks. Talleyrand-Periogord: Jeliby nawet nie byo Austrii [tj. Ces. Austr. przyp. K.K.], naleaoby j wymyli. Monarchia Habsburgw bya cudown federacj narodw o tak przecie rnych i czsto antagonistycznych interesach. Wanie na przykadzie tak niejednorodnego organizmu pastwowego stwierdzi mona, jakie to twrcze pierwiastki tkwi w monarchizmie i idei krlewskiej w ogle. Wszak przez stulecia gwnym spoiwem, wzornikiem jednoczcym tak rne kraje i narody bya jedna dynastia. To ona take czya arystokracj Cesarstwa Austriackiego, ktra nie mniej bya rozdarta sprzecznymi interesami. Dopiero kataklizm oglnoeuropejski, jakim bya wojna roku 1914, pooy kres tej sytuacji i poytecznej federacji. Paradoksalnie, pocztkiem koca Cesarstwa Austriackiego byo uzalenienie si od imperialnych Prus. Austria zapomniaa, e przede wszystkim powinna by czynnikiem rwnowagi midzy Rosj a Prusami. Opowiedzenie si Austrii jednoznacznie po stronie Prus w duej mierze przyczynio si do destabilizacji te czci Europy. W 1914 r. Cesarstwo Austro-Wgierskie byo pastwem kwitncym tak gospodarczo, jak kulturalnie. Po I wojnie wiatowej nastay czasy pastw republik narodowych: wraz z pierwiastkami destrukcyjnymi, takimi jak: le pojty nacjonalizm, faszyzm, socjalizm wszystkie skadniki bolczek republikaskich day si szybko odczu. Nic wic dziwnego, e dzi nie istniejce Austro-Wgry ciesz si dobr opini. Wszak a do wojny Austria bya pastwem liberalnym, czego nie mona powiedzie o sukcesorach tego organizmu pastwowego. Na terenie monarchii byy tylko dwa wizienia, ktre zreszt zapeniay si tylko po nielicznych narodowych rebeliach. Owszem, zarzuca si monarchii austriackiej brak zrozumienia dla kwestii narodowych, ale czemu zapomina si np. o niechci tej monarchii dla niemieckiego nacjonalizmu Po dowiadczeniach XX-wiecznych niedocenianie indyferentyzmu w sprawach narodowych wydaje si cech pozytywn. Dla stabilizacji tej czci Europy, dla dobrobytu spoecznoci Europy rodkowej i Poudniowej restauracja Habsburgw w Austrii i na Wgrzech jest nie tylko e potrzebna, ale jest te aktem sprawiedliwoci wobec dynastii, ktra w cigu wiekw dowioda, e jest godna panowania. Warto przypomnie, e Wgry do 1945 r. byy monarchi z regentem na czele. Detronizacja Habsburgw bya przeprowadzona pod naciskiem komunistw, czyli bezprawnie. Tym bardziej musi dziwi fakt, e pretendent do cesarskiego tronu Arcks, Otto von Habsburg, pragnie zgosi sw kandydatur na prezydenta Wgier. Byby to akt osabiajcy legitymizm Boski i prawny rodziny cesarskiej do tronu przodkw. Wychodzc z zaoenia, e kada droga wiodca do celu jest dobra, bruka si ideay monarchii z Boej aski. Przykadem wzorcowym postpowania rycerskiego jest hr. de Chambord, ktry wola zrezygnowa z wadzy i panowania, ni zgodzi si na republikaskie barwy sztandaru symbolu antymonarchicznej i antychrzecaskiej rewolucji.

Pro Fide Rege et Lege

Numer 3 (9) AD 1990

21