Digital File 6555deca73d7d8 67576119

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.
Korsan kitapla mücadele kapsamında 2023 - 2024 eğitim ve öğretim döneminde tüm kitaplarımızın kapaklarında
aşağıda tarif edilen hologram yer alacaktır.
Bu kitapların hazırlanması ve size ulaştırılması için çok büyük emek ve organizasyon gerekmektedir.
Bu konuda bize yardımcı olmak isterseniz aldığınız kitabın hologramını kontrol ediniz. Kitapların orijinal baskı olmadığını anladığınız
durumlarda yayınevimize bilgi vermenizden çok müteşekkir olacağız.
Aşağıda gösterilen hologramın hareketli görselini www.ucdortbes.com sayfamızdan bulabilirsiniz.
HOLOGRAM 2 cm
Geri planda derinlik
ÖZELLİKLERİ algısı içinde
2 cm
Ön planda derinlik
algısı içinde
Hologramlarda bulunduğunuz ortama göre değişen farklı renkler göreceksiniz.
AYT Biyoloji Soru Bankası

YAZAR İLETİŞİM
Erdinç ÇAKIROĞLU info@ucdortbes.com
www.ucdortbes.com
ISBN
978-605-69590-6-6 Copyright © ÜçDörtBeş Yayıncılık ve Dağıtım Ltd. Şti.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı ÜçDörtBeş Yayıncılık
ve Dağıtım Ltd. Şti.’ne aittir. Bu kitabın baskısından
5846 ve 2936 “Fikir ve Sanat Eserleri Yasası”
DİZGİ - GRAFİK TASARIM hükümleri gereğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı
yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, genel ağ
ÜçDörtBeş Dizgi ve Grafik ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz.
BASIM YERİ Çıkmış sorular başlığı ile kitap içinde yer alan
Birleşik Matbaacılık soruların her hakkı ÖSYM’ye aittir. Hangi amaçla
Pancar Organize, 14. Cad. No:3 olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya
edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir
Torbalı/İZMİR yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması
Sertifika No: 47989 ÖSYM’nin yazılı izni olmadan yapılamaz.
Ağustos 2023 Yayınevimiz telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.
VİDEOLARA ULAŞMAK İÇİN

1. ADIM 2. ADIM 3. ADIM
uygulama linki GERİ
QR kodu
345 Dijital Hesap Oluştur
Adınız
5,0 H 1 mn +
10 B yorum 14 mb İndirme Soyadınız
Yükle
Telefon Numaranız
Bu uygulama hakkında
T.C. Kimlik Numaranız
345 Dijital ÜçDörtBeş Dijital Uygulama
E-posta Adresiniz
Eğitim DEVAM ET
Kullanıcı oyları ve yorumlar KAYITLI HESABIM VAR
Uygulama linkine ulaşabilmek 345 Dijital uygulamasını 345 Dijital uygulamasında

için ön kapak üzerinde veya yükleyiniz. istenen bilgileri girerek hesap
yukarıda bulunan QR kodunu oluşturunuz.
okutunuz.
4. ADIM 5. ADIM
Kitaplığım
AYT Soru Bankaları
M ****** K ******
AYT Matematik Soru AYT Edebiyat Soru
Bankası Bankası
KİTAPLIĞIM
KİTAP EKLE
AYT Fizik Soru AYT Kimya Soru
Bankası Bankası
KONU ANLATIMI
İLETİŞİM
AYT Biyoloji Soru AYT Tarih Soru
Bankası Bankası
Menüdeki KİTAPLIĞIM linkine Aktif hâle gelen kitabın içine

tıklayarak bir sonraki adıma girerek çözüm videolarını
geçiniz. izleyebilirsiniz.
Bölüm 01
Sinir Sistemi ............................................................................................... 6
Bölüm 02
Hormonlar ................................................................................................ 28
İ
Ç
Bölüm 03
Duyu Organları ........................................................................................ 50
İ
N
Bölüm 04
Destek ve Hareket Sistemleri ................................................................... 72 D
E
Bölüm 05
Sindirim Sistemi ....................................................................................... 98
K
İ
Bölüm 06 L
Dolaşım Sistemleri ve Bağışıklık ............................................................ 122
E
Bölüm 07 R
Solunum Sistemi .................................................................................... 148
Bölüm 08
Üriner Sistem ......................................................................................... 166
Bölüm 09
İnsanda Üreme ve Gelişme ................................................................... 184
Bölüm 10
Popülasyon ve Komünite Ekolojisi ......................................................... 204
İ
Ç Bölüm 11
Genden Proteine ve Biyoteknoloji .......................................................... 228
İ
N Bölüm 12
D Fotosentez - Kemosentez ...................................................................... 256
E
Bölüm 13
K Hücresel Solunum ................................................................................. 282
İ
L Bölüm 14
Bitkilerin Yapısı ...................................................................................... 306
E
R Bölüm 15
Bitki Fizyolojisi ....................................................................................... 334
Bölüm 16
Bitkilerde Üreme ve Gelişme ................................................................. 364
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR SİNİR SİSTEMİ
SİNİR SİSTEMİ Nöron Çeşitleri
• Sinir sistemi, canlının dış çevre ve organizma arasında 1. Duyu nöronu

ilişkisini sağlayan sistemdir. Sinir sisteminin temel organları
• İç organlardan ve duyu organlarındaki reseptörlerden aldığı
beyin ve omuriliktir.
impulsları merkezi sinir sistemindeki beyin ve omuriliğe
• Sinir sistemi nöron adı verilen sinir hücreleri ile glia denilen iletir.
yardımcı hücrelerden oluşur.
2. Ara nöron
Hücre gövdesi
• Merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omurilik
Dendritler nöronudur. Duyu nöronunun beyne getirdiği impulsu alır,
Akson
değerlendirir ve uygun cevabı oluşturur. Oluşturulan cevap
motor nörona iletilir.
Miyelin Ranvier 3. Motor nöron

kılıf boğumu
Çekirdek • Ara nöronun oluşturduğu cevabı tepki organına götüren
nörondur.
• Nöron; iç ve dış çevreden gelen uyarıları almak,
değerlendirmek, kaslara ve bezlere ileterek uyarılara cevap Duyu nöronu
oluşturmak üzere özelleşmiş hücrelerdir. Nöron, hücre Deri
gövdesi ile akson ve dendrit uzantılarından oluşur. (reseptör)
Ara nöron
• Nöronun hücre gövdesi mitokondri, ribozom, çekirdek, Nissl Hücre gövdesi
tanecikleri, Golgi aygıtı gibi organellerden ve sitoplazmadan

Kas
oluşur. (Nissl tanecikleri protein sentezinde görev alan (efektör)
granüllü endoplazmik retikulum gruplarıdır.)
Sinaps
• Sitoplazmada hücreye şekil veren, madde dolaşımında
görev alan nörofibril adlı ince telcikler bulunur. Nörofibriller,
Motor nöron
dendrit ve akson boyunca uzanır.
• Nöronun çok sayıdaki kısa uzantıları olan dendritler • Sinir sisteminde nöronlara yapısal ve işlevsel desteklik
impulsların alınmasını ve hücre gövdesine iletilmesini sağlar. sağlayan yardımcı hücrelere glia hücreleri denir.
• Akson, nöronun uzun uzantısıdır. Akson impulsu diğer

Mikroglia
nöronlara ya da tepki organlarına iletir. Sinir sisteminde fagositoz
yaparak savunmayı sağlar. Schwann hücreleri
• Aksonların üzerindeki miyelin kılıflar iki tip glia hücresi
Çevresel sinir sistemi
tarafından oluşturulur. Merkezi sinir sistemindeki nöronların nöronlarında miyelin
miyelin kılıfı oligodendrositler ve çevresel sinir sistemindeki kılıfı oluşturur.
nöronların miyelin kılıfı ise Schwann hücreleri tarafından
oluşturulur. Oligodendrositler
Merkezi sinir sistemi
• Miyelin kılıf sadece akson üzerinde bulunur. Miyelin kılıf
nöronlarında miyelin
izolasyonu sağlar. Bu nedenle miyelinli aksonlarda kılıfı oluşturur.
impulsun iletim hızı, miyelinsiz aksonlara göre daha
yüksektir. Akson çapının artması ve ranvier boğum
sayısının azalması da impuls iletimini hızlandırır.
Ependim hücreleri
• Miyelin kılıfın akson boyunca kesintiye uğradığı noktalara Merkezi sinir sisteminin
boşluklarını örter. BOS
Ranvier boğumu denir. sıvısı üretimini ve akışını
Astrositler düzenler.
Not:
Madde alışverişini düzenler,
 Nöronun sentrozomu yoktur. Nöronlar özelleşmiş kan-beyin bariyeri oluşturarak
hücrelerdir, bölünmezler. zararlı maddelerin girişini engeller.
6
B
Ö
L
Ü
M
01
SİNİR SİSTEMİ
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım SİNİR SİSTEMİ KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Aşağıdaki şekilde nöron çeşitleri gösterilmiştir. 3. Canlıların iç ve dış çevreleriyle etkileşimini sağlayan
Duyu nöronu sisteme sinir sistemi denir.
Deri Buna göre;
Ara nöron
I. organizma ile çevre arasındaki iletişimi sağlama,

Hücre gövdesi
II. organların görevini düzenleme,
III. organ ve sistemler arasında koordinasyon oluşturma
Sinaps olaylarından hangileri sinir sisteminin görevleri

İskelet kası arasında sayılabilir?
Motor nöron
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Bu nöronlar ve görevleri için,
D) II ve III E) I, II ve III
I. Duyu nöronu, impulsları reseptörlerden alıp,
merkezi sinir sistemine iletir.
II. Ara nöron, impulsu değerlendirip uygun cevabı
oluşturur. 4. Sinir hücreleri ile ilgili yapılan deneylerden elde edilen
III. Motor nöron, ara nöronun oluşturduğu cevabı sonuçlardan bazıları şöyledir:
efektör organa iletir.
 Miyelinli sinir hücresine uyarı verildiğinde 120m/s
yargılarından hangileri doğrudur? hıza sahip impuls oluşur.
 Miyelinsiz sinir hücresine uyarı verildiğinde 12m/s
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II hıza sahip impuls oluşur.
D) II ve III E) I, II ve III Bu deneylerden elde edilen sonuçlara bakılarak,
I. Uyarı şiddeti arttıkça impuls iletimi hızı artar.

II. Miyelinin varlığı impuls iletim hızını artırır.
2. Bir sinir hücresinin yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. III. Miyelinsiz nöronlar impuls oluşturamaz.
Ranvier
Dendrit yargılarından hangilerine varılabilir?
boğumu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Akson
D) I ve II E) II ve III
Çekirdek Miyelin kılıf
Aşağıdakilerden hangisi bu şekilde gösterilen

5. Sinir sisteminde nöronların yanı sıra yardımcı hücreler de
yapılardan herhangi birinin görevi ya da özelliği
(glia) bulunur.
değildir?
Bu hücreler (glia) aşağıdakilerin hangisinde rol
A) İmpulsların taşınması ve bir sonraki yapıya oynamaz?
aktarılması
B) DNA’sını eşleyerek hücrenin bölünmesi A) Nöronların pH değişiminden korunması
C) İzolasyonu sağlayarak impulsların daha hızlı B) Miyelin kılıfın oluşturulması

iletilmesi C) Mikroorganizmaların fagositozla yok edilmesi
D) Hücresel faaliyetlerin yönetilmesi D) Bölünerek yeni sinir hücrelerinin oluşturulması
E) İmpulsun diğer hücrelerden alınması E) Beyin-omurilik sıvısının oluşturulması
1.E 2.B 3.E 4.B 5.D
7
2.
TEST
Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

Impuls yönü
Akson ucu
• Canlının iç ortamından ve dış çevresinden gelen
değişkenlere uyarı adı verilir.
Mtokondr
• Uyarılmış bir sinir hücresinde meydana gelen değişimlere Snaptk keseler

1
impuls denir. Snaptk
boşluk
• Bir nöronda impuls oluşturan en küçük uyarı şiddetine eşik

değer denir.
Dendrt
• Nöron, eşik değerden küçük şiddetteki uyarılara cevap

vermez ve impuls oluşturmaz. Eşik değer ve daha büyük 2
Reseptör Nörotransmtter madde
şiddetteki uyarılara ise aynı şiddette cevap verir. Buna ya
hep ya hiç prensibi denir.
• Sinapslarda impuls iletimi nörotransmitter maddeler
(dopamin, seratonin gibi) ile kimyasal olarak gerçekleşir.
Tepki
şiddeti
• Sinapslarda uyartı; 1. nöronun akson ucundan 2. nöronun
dendritlerine aktarılır.
Uyarı
Eşik
şiddeti
değer • Uyartı 1. nöronun akson ucuna geldiğinde sinaptik
keselerdeki nörotransmiter maddeler sinaptik boşluğa
yayılır. (ekzositoz)
• Ya hep ya hiç prensibinin oluşmasında impuls iletimi için
gerekli enerjinin nöron tarafından karşılanması etkilidir.
• Sinaptik keselerden serbest kalan nörotransmitter maddeler
• Ya hep ya hiç prensibi sinir demeti için geçerli değildir. sinaptik boşluğa difüzyon ile yayılır.
Çünkü sinir demetini oluşturan her bir sinir telinin eşik
değeri farklıdır. • Nörotransmitter maddeler 2. nöronun dendritleri üzerindeki
reseptörleri uyarınca impuls 2. nörona geçmiş olur.
Not:
• Uyartının sinapstan geçişi, sinir hücresi boyunca
 İmpuls nörondan geçerken elektriksel ve kimyasal yayılışından daha yavaştır.
değişim gerçekleşir. İmpuls iletimi sırasında sodyum-
potasyum pompası etkisiyle nöron zarında iyon geçişleri • Bazı uyarılar ve uyartılar için nörotransmitter madde
elektriksel yük değişimlerine neden olur. İmpuls iletimi salınmaz ve uyartı bir sonraki nörona aktarılmaz. Buna
sırasında meydana gelen aktif taşıma, oksijenli solunum sinaptik (seçici) direnç denir.
gibi olaylar ise kimyasal olaylardır.
• Sinaptik direnç ile kasların denetimsiz olarak kasılması ve
bezlerin gereksiz yere salgı üretmesi önlenir.
Sinapslarda İmpuls İletimi • Bir uyartının aynı nöron üzerinde bir başka uyartıyı etkisiz
hale getirmesine sinaptik engelleme denir.
• İmpuls bir nörondan diğerine sinaps denilen yapılar ile
aktarılır. • Bir uyartının aynı nöron üzerinde bir başka uyartıyı
kuvvetlendirmesine sinaptik kolaylaştırma denir.
• Sinaps genel olarak bir nöronun akson ucu (sinaptik yumru)
ile diğer nöronun dendriti arasında oluşur. • Sinapslardaki engelleme ve kolaylaştırma olayları insanın
karmaşık hafıza, zeka ve öğrenme mekanizmalarının
• Sinaps bölgesinde hücreler birbirine temas etmez. temelini oluşturur.
8
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Bir sinir telinde impuls iletilirken; 4. Eşik şiddetini aşan bir uyarının şiddeti daha da
artırılırsa;
I. oksijenli solunum,
II. aktif taşıma, I. tepki şiddeti,
III. ekzositoz II. impuls frekansı,
III. impuls hızı
olaylarından hangileri gerçekleşir?
faktörlerinden hangileri de artış gösterir?
A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I
D) I ve II E) I, II ve III
D) Yalnız II E) Yalnız III

2. İmpulsların bir nörondan diğerine aktarılmasını sağlayan
yapılara sinaps denir.
Impuls yönü
Akson ucu
Mtokondr
Snaptk keseler 5. İmpuls oluşumu ve iletimi ile ilgili olarak,

Snaptk
boşluk I. Oluşan impuls sayısı arttıkça organizmanın tepki
şiddeti artar.
II. Uyarının eşik değerin altında olması, impuls
Dendrt
oluşumuna neden olmaz.
III. Uyarı şiddeti arttıkça oluşan impulsun iletim hızı
Reseptör Nörotransmtter madde artar.
Sinaplardaki impuls iletimi için, yargılarından hangileri yanlıştır?
I. Akson ucundan dendritlere doğru olur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

II. Nörotransmitter maddeler aracılığı ile gerçekleştirilir.
III. Ekzositoz ile salgılan nörotransmitterler bir sonraki
nörona endositoz ile girer.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I

6. Bir impulsun nöron ve sinapstaki iletimiyle ilgili,
D) I, II ve III E) I ve II
I. Sinapstaki iletim aksondan dendrite doğrudur.
3. Bir sinir telinde; II. Nörondaki iletimde ATP harcanırken sinapstaki

iletim için ATP harcanmaz.
I. akson çapının artışı, III. Nörondaki iletim sinapstaki iletimden hızlıdır.
II. miyelin kılıfın varlığı, IV. Sinapstaki iletim kimyasal, nöron üzerindeki iletim
III. ranvier boğum sayısının artışı elektrokimyasal yolla gerçekleşir.
faktörlerinden hangileri impuls iletim hızını artırır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I, II ve III E) I ve II D) III ve IV E) I, III ve IV
1.D 2.E 3.D 4.A 5.C 6.E
9
3.
TEST
İnsanda Sinir Sistemi Beynin Bölümleri
• Merkezi Sinir Sistemi ve Çevresel Sinir Sistemi olmak Uç Beyin

üzere iki bölümde incelenir. • İki yarım küreden oluşan uç beyin, beyin kabuğu veya
beyin yarım küreleri adıyla da adlandırılır. Dış kısmında boz
Uç Beyin
Ön Beyin iç kısmında ak madde bulunur.
Ara Beyin
• Talamus • Beyin yarım kürelerini enine ayıran derin yarığa Rolando
Beyin
Merkezi Orta Beyin • Hipotalamus yarığı denir.
• Epitalamus
Sinir • Yarımküreler birbirine üstte nasırlı cisim, altta beyin üçgeni
İnsanın Sinir Sistemi
Sistemi Arka Beyin Omurilik Soğanı

ile bağlanır. Bu köprüler nöron aksonlarından oluşmuştur.
Beyincik
Omurilik
Pons
• Hafıza, öğrenme ve istemli davranışların yönetim
merkezidir. Örneğin; soru çözmek, konuşmak, yürümeye
Duyu
Çevresel Bölümü başlamak ve bitirmek gibi.
Sinir • Ayrıca duyu organlarından gelen impulsları değerlendirir.
Sistemi Somatik Sinirler
Motor
Bölümü
Otonom Sinirler Ara Beyin
• Talamus, hipotalamus ve epitalamustan oluşur.
Merkezi Sinir Sistemi • Talamus beyin kabuğuna giden sinirlerin geçiş köprüsüdür.
Uyurken talamus aktif değildir.
• Duyu organlarından çevresel sinir sistemi ile alınan
• Omurilikten ve beynin alt kısmından gelen sinirler ön beynin
uyartıların yorumlandığı ve cevap oluşturulduğu bölgedir.
duyu merkezlerine talamustan geçerek gider (Koku duyusu
• Beyin ve omurilikten oluşur. hariç).
• Hipotalamus homeostazi ile ilgili düzenlemeleri yapar.
Beyin
• Hipotalamusta vücut sıcaklığı, su dengesi, iştah,
Beyin üçgeni karbonhidrat ve yağ metabolizması, uyku, heyecan,
yeme - içme, susama, kan basıncı, kalp atışı ve eşeysel
Nasırlı
olgunlaşmayı idare eden merkezler yer alır.
cisim
• Hipotalamus endokrin sistemin bir kısmını da denetler.
Beyin • Epitalamus epifiz bezini içerir. Melatonin salgılar.
Ön yarım küresi Beyincik
Beyin Talamus Pons Arka Orta Beyin
Hipotalamus Omurilik Beyin • Kas tonusunu ve vücut duruşunu düzenler.
Hipofiz bezi soğanı • Görme ve işitme reflekslerini kontrol eder.
Orta beyin Omurilik
Fazla ışıkta gözbebeklerinin küçülmesi ve herhangi bir ses
• Beyin dıştan içe doğru üç zar tabakasıyla çevrilmiştir. duyduğunda kedi ve köpeklerin kulaklarını dikmesi gibi.
Beyincik
1. Sert zar
• İstemli çizgili kas hareketlerini ve dengeyi kontrol eder.
• Kafatası kemiklerine yapışmış olan dayanıklı bir zardır. • Kulaktaki yarım daire kanallarıyla ve gözle koordineli
çalışarak vücut dengesini ayarlar.
2. Örümceksi zar
Omurilik Soğanı (Hayat Düğümü)
• Sert zar ile ince zar arasında bulunur. Bu zarın lifli
• Solunum, dolaşım, sindirim ve boşaltım ile ilgili iç organların
uzantıları sayesinde beyin, kafatası içine elastiki olarak
çalışmasını düzenler.
sıkıştırılmıştır.
• Nefes alıp verme, yutma, çiğneme, öksürme, hapşırma,
3. İnce Zar kusma ve kan damarlarının kasılıp gevşemesi gibi refleks
olaylarını düzenler.
• Beyin yarım kürelerine yapışık olarak bulunur. Beyni • Beyinden çıkan sinirler burada çapraz yaparak vücuda gider.
besleyen kan damarlarını taşır.
Pons (Varolii Köprüsü)
• Bu üç zara birden meninges denir. Bu zarlarda meydana
• Orta beyin ile omurilik soğanı arasında bulunan kalın sinir
gelen iltihaplı hastalığa menenjit denir.
demetlerinden oluşur.
• Örümceksi zar ile ince zar arasında, beyni sarsıntılara ve • Beyinciğin iki yarım küresi arasındaki impuls iletimini sağlar.
çarpmalara karşı koruyan beyin-omurilik sıvısı (BOS) bulunur. • Omurilik soğanındaki solunum merkezini denetler.
10
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıda insan beyni gösterilmiş ve bazı kısımları 3. Beyinciği zedelenen bir insan için,
numaralanmıştır.
I. İki elinin parmaklarını birbirine değdirmekte zorlanır.
Beyin
kabuğu II. Çevresel sinir sisteminden gelen impulslar beyin
kabuğuna iletilemez.
III. Yaşam faaliyetleri sona erer.
Hipotalamus yargılarından hangileri doğrudur?

1 3 Hipofiz
2 D) I ve II E) II ve III
Şekilde numaralanmış kısımlar aşağıdaki seçeneklerin

hangisinde doğru olarak verilmiştir?
4. Aşağıdaki şekilde insanda merkezi sinir sistemini

1 2 3
oluşturan bazı bölümler gösterilmiştir.
A) Pons Omurilik soğanı Beyincik 5
B) Omurilik soğanı Beyincik Pons Talamus
C) Beyincik Pons Omurilik soğanı Nasırlı
4 cisim
D) Pons Beyincik Omurilik soğanı
Hipotalamus
E) Omurilik soğanı Pons Beyincik 2
1
Pons
3
Buna göre, bu bölümler ile ilgili aşağıdaki bilgilerden

hangisi yanlıştır?
2. Kısaca meninges olarak ifade edilen beyin zarlarının
görevleri aşağıda verilmiştir. A) 1 ve 3, pons ile birlikte beyin sapını oluşturur.
1- Kafatası kemiklerine bağlı olup diğer zarların en B) 2, vücut sıcaklığının düzenlenmesinde etkilidir.
dışında bulunur. C) 3, iç organ faaliyetlerini düzenler.
2- İnce bağ dokusu lifleriyle iki zarı birbirine bağlar. D) 4, ara beyindir.
3- Hem beyne hem omuriliğe sıkı sıkıya bağlı olup E) 5, duyu organlarından gelen impulsları değerlendirir.
kılcal kan damarları içerir.
Bu görevleri yerine getiren beyin zarları aşağıdakilerin

5. İnsan beyninin;
hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
I. uç beyin,
Örümceksi zar Sert zar İnce zar II. omurilik soğanı,
A) 1 2 3 III. orta beyin,
B) 2 3 1 IV. beyincik
C) 3 1 2 kısımlarından hangileri iki yarım küre halindedir?
D) 1 3 2 A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
E) 2 1 3
D) II ve III E) III ve IV
1.C 2.E 3.A 4.B 5.C
11
4.
TEST
Omurilik 1. Omurilik ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi

Duyu siniri Dorsal (arka) kök yanlıştır?
Ara nöron
Ak madde
A) Göz bebeklerinin büyüyüp küçülmesi refleksini
Boz madde
yönetir.
Motor siniri Ventral (ön) B) Refleks ve alışkanlık hareketlerini kontrol eder.
kök
C) Somatik sinir sisteminin bir kısmını kontrol eder.
D) Çevresel sinir sistemi ile beyin arasındaki sinir
köprüsüdür.
Omurga
E) Ön kökünde motor, arka kökünde duyu sinirleri
bulunur.
• Omurga içinde bulunur.

• Dışta ak, içte boz madde bulunur.
• Arka kökünde duyu, ön kökünde motor sinirler bulunur.
Dolayısıyla arka kök sinirlerinin tahribi ilgili duyu organının 2. İnsan vücudunda parmak ucundan gelen bir uyarıya karşı
görev yapamamasına neden olurken; ön kök sinirlerinin önce omurilik tarafından ani olarak tepki gösterilirken
tahribi felce neden olur. daha sonra beyindeki ilgili merkez tarafından uyarının ne
Görevi: olduğu algılanır.
1. Refleks hareketlerinin merkezidir.
Uyarıya karşı beyin ve omurilik tarafından uygun
2. Alışkanlık hareketlerini yönetir. cevabın oluşturulması sırasında gerçekleşen olaylarla
3. Çevresel sinir sistemi ile beyin arasındaki sinir köprüsüdür. ilgili,
Refleks
I. Beyne giden impulsların hızı omuriliğe giden
• İstemsiz çizgili kas hareketleridir.
impulsların hızından yüksektir.
• Refleksler organizmanın dıştan gelen uyarılara karşı
II. Vücut, bir uyarıyı farklı sinir merkezleri tarafından
oluşturduğu ilk ve en kısa cevaplar olup istemsiz ve ani
değerlendirebilir.
çizgili kas tepkileridir.
III. Parmak ucundan gelen impulslar omuriliğe
• Refleks iki çeşittir.
beyinden önce iletilir.
1. Kalıtsal Refleks: İnsanlarda doğuştan gelen ortak
reflekslerdir. (Örneğin; emme refleksi, diz kapağı refleksi vb.) yargılarından hangileri doğrudur?
2. Şartlı Refleks: Bir uyarının tekrarlanmasıyla kazanılan

reflekslerdir. (Limon görünce ağzın sulanması)
Refleks Yayı D) II ve III E) I, II ve III
Motor nöron
Kas 3. İnsanlarda gerçekleşen aşağıdaki reflekslerden

(Efektör organ) Ara nöron
hangisi kalıtsal değildir?
A) Göz kapağı refleksi

Reseptör B) Elektrik çarpan insanın çırpınması
hücresi
C) Limon gören insanda ağzın sulanması
Duyu nöronu D) Bebeklerde emme refleksi
• Reseptör (Duyu organı) → Duyu nöronu → Arka kök → Ara E) Göz bebeğinin ışık şiddetine bağlı olarak büyüyüp
nöron → Ön kök → Motor nöron → Efektör organ (kas) küçülmesi
1.A 2.D 3.C
12
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Çevresel Sinir Sistemi 1. Çevresel sinir sistemi ile ilgili aşağıdaki bilgilerden
• Beyin ve omurilik ile organlar arasında bağlantı kuran
sistemdir. A) İç organları kontrol eden sinirler motor bölümünün
otonom kısımında bulunur.
• Çevresel sinir sistemi görev ve işleyiş bakımından duyu ve
B) Duyu bölümü, iç ve dış reseptörlerde oluşan
motor bölümü şeklinde ikiye ayrılır.
uyartıları alıp merkezi sinir sistemine getirir.
Merkezi Sinir Sistemi C) Otonom sinirler birbiri ile zıt etki gösteren sempatik
(Bilgilerin yorumlanması - işlenmesi)
ve parasempatik sinirlerden oluşur.
Çevresel Sinir Sistemi D) Çizgili kasları kontrol eden sinirler motor bölümünün
Duyu Bölümü Motor Bölümü somatik kısmında bulunur.
(Duyu sinirleri) (Motor sinirleri)
E) Otonom sinirlerin impuls iletim hızı, somatik
sinirlerinkinden fazladır.
Otonom Somatik sinir
Duyu
sinir sistemi sistemi
reseptörleri
İskelet kaslarının
İç ve dış kontrolü
ortamdaki uyarılar
2. Otonom sinir sistemi ile ilgili olarak aşağıdaki
Sempatik Parasempatik bilgilerden hangisi yanlıştır?
bölüm bölüm
A) Miyelinli duyu ve motor nöronlardan oluşur.
1. Duyu Bölümü
B) Merkezi sinir sistemine bağlı olarak çalışır.
• İç ve dış ortamdaki uyarıları alan duyu reseptörleri ile
C) Çevresel sinir sisteminin bir parçasıdır.
oluşan impulsları merkezi sinir sistemine ileten duyu
D) İç organların çalışmasını düzenler.
sinirlerinden oluşur.
E) Homeostazinin sağlanmasında etkilidir.
2. Motor Bölümü
• Somatik sinirler ile otonom sinirlerden oluşur.
a. Somatik Sinirler
• İskelet kaslarına giden miyelinli motor nöronlardan oluşur. 3. İnsanda istemsiz hareketlerin yapılmasını sağlayan
otonom sinir sistemi, sempatik ve parasempatik sistem
• Bu nöronların gövdeleri beyin ve omurilikten ayrıldıktan olarak ikiye ayrılır. Bunlardan sempatik sistem, sindirim
sonra iskelet kaslarına ulaşır. olayları dışında genel metabolizmayı hızlandırıcı etki
yapar.
• Somatik sinirler yürüme, koşma, merdiven çıkma, yazı
Bu açıklamalara göre, insan vücudunda gerçekleşen;
yazma gibi faaliyetlerin gerçekleşmesinde etkilidir.
I. böbreklerde süzülen kan miktarının artması,
b. Otonom Sinirler
II. mide ve pankreastan enzim içerikli salgıların
• Beyin ve omurilikten çıkarak düz kasa, kalp kasına ve artması,
bezlere giden miyelinsiz motor nöronlardan oluşur ve III. kalp atışı ve kan dolaşımının hızlanması
homeostaziyi sağlar.
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sempatik
• Omurilik, omurilik soğanı ve hipotalamus ile bağlantılı sistemin etkisiyle olur?
olarak çalışır.
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
• Solunum, sindirim, dolaşım ve boşaltım gibi iç organ
sistemlerinin çalışmalarını düzenler. D) I ve II E) I ve III
1.E 2.A 3.E
13
KARMA SORULAR 1
SİNİR SİSTEMİ
1. İnsanlarda, beynin bir bölümü tarafından gerçekleştirilen 4. İnsanın merkezi sinir sisteminin çeşitli kısımları ve
bazı görevler şunlardır: işlevleriyle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
yanlıştır?
 Bebeklerde, bu yapı tam gelişmediği için, oturamaz,
ayakta duramaz ve yürüyemezler. A) Omurilik Soğanı – Kalp atışı ve kan damarlarının
 İç kulaktan gelen uyartıları değerlendirerek kas büzülüp gevşemesini kontrol etme
hareketleri arasındaki uyumu ve dengeyi sağlar. B) Orta Beyin – Hapşırma, öksürme ve kusma
reflekslerini kontrol etme
Buna göre, özellikleri ve görevleri verilen beyin
bölümü aşağıdakilerden hangisidir? C) Talamus – Duyusal impulsları ayrıştırarak beynin
korteksine gönderme
A) Orta beyin D) Hipotalamus – Vücudun su ve tuz dengesini
B) Hipotalamus ayarlama
C) Beyin yarım küreleri E) Uç Beyin – Akıl, öğrenme ve hafıza ile ilgili bilinçli
D) Beyincik faaliyetleri yönetme
E) Omurilik soğanı
5. İnsanda, çocukluk dönemindeki beyin gelişiminde

gözlenen, hassas zaman pencereleri tabloda
gösterilmiştir.
2. Bir bilim insanı, dinlenme halindeki nöronlarda da bir
karnında
Doğum
miktar enerjinin harcandığını ileri sürmektedir.

Anne
Buna göre, nöronların aşağıdaki özelliklerinden 1 2 3 4 5 6 7 8 yaş

hangisi bilim insanının bu görüşe varmasının temel Motor hareketlerin gelişimi
nedeni olabilir?
Duygusal gelişim
A) Etraflarında çok sayıda kılcal damarın bulunması Görsel gelişim
B) Akson uçlarında çok sayıda mitokondrinin bulunması Ana dil gelişimi

C) Çoğalma (bölünme) yeteneklerinin olmaması İkinci dil gelişimi
D) Aralarındaki iletimin kimyasal olarak yapılması Matematik
E) Dinlenme halindeki zar potansiyelinin aktif taşıma ile Müzik zekası gelişimi
sağlanması
Bu tablodaki bilgilerden, aşağıdaki sonuçlardan
hangisi çıkarılamaz?
A) Müzik zekasının gelişimi, matematik zekasına oranla

daha uzun bir süreçte tamamlanır.
3. Bir sinir hücresinde impulslar iletilirken, aşağıdaki B) Kendi ana dilini öğrenen çocuğun ikinci bir dili
olaylardan hangisi meydana gelmez? öğrenmesi daha kısa sürede gerçekleşir.
C) 3 yaşındaki sağlıklı bir çocukta görsel ve ana dil
A) Bir miktar ısının açığa çıkması
gelişimi tamamlanmıştır.
B) İyon geçişleri ile zar potansiyelinin değişmesi
D) Çocuk anne karnındayken bazı refleksleri ve istemli
C) Oksijenli solunumla ATP üretilmesi hareketleri yapabilir.
D) İletim hızının akson boyunca artması E) Çocuğun duygusal gelişiminin tamamlanması görsel
E) Aktif taşımayla zarda potansiyel farkının oluşması gelişimin tamamlanmasından uzun sürer.
1.D 2.E 3.D 4.B 5.B
14
KARMA SORULAR 2
SİNİR SİSTEMİ
1. Bir insanda çevreden gelen bir uyarının alınması, 4. Sinir dokusunu oluşturan hücrelerde, farklılaşma ve
değerlendirilmesi ve uygun cevabın verilmesine kadar dallanma çok fazla olduğundan bölünme yeteneklerini
geçen süreçte; kaybetmişlerdir.
I. reseptörlerin uyarılması, Buna göre, sinir hücrelerinde (nöronlarda) aşağıdaki

hücresel yapılardan hangisinin bulunması
II. duyu nöronlarında impuls oluşumu,
beklenmez?
III. efektörlerin uyarılması,
IV. değerlendirme yapılması A) Çekirdek
B) Mitokondri
olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre
gerçekleşir? C) Endoplazmik retikulum
D) Sentrozom
A) I - II - III - IV B) I - II - IV - III C) III - IV - II - I E) Golgi cisimciği
D) IV - I - III - II E) IV - III - I - II
5.
2. İmpulsun iletim hızının; K
I. miyelinli motor nöron,

II. sinaps,
L
III. miyelinsiz motor nöron
N M
yapılarında, çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerin
hangisinde doğru verilmiştir? Merkezi sinir sisteminin temel bölümleri yukarıdaki şekilde
harflerle gösterilmiştir.
A) I - II - III B) I - III - II C) II - III - I
Buna göre;
D) II - I - III E) III - II - I
I. refleks ve alışkanlık hareketlerinin denetimini yapma,
II. temel kas faaliyetlerini koordine etme,
III. soluk alışverişinin sinirsel kontrolünü sağlama,
IV. şekil ve renkleri ayırt edebilme
olaylarını gerçekleştiren merkezi sinir sistemi

3. Organizmada, etkilere karşı oluşturulan tepkinin derecesi
bölümleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru
sinir hücrelerinde taşınan impuls sayısına bağlıdır.
eşleştirilmiştir?
Bir sinir hücresindeki (nörondaki) impuls sayısı;
I II III IV
I. nörona yapılan uyarının şiddeti,
II. impuls hızı, A) K L M N
III. uyarının nöronu etkileme süresi B) K N L M
faktörlerinden hangilerine bağlı olarak değişir? C) N L M K
D) N M L K
A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
E) L N K M
D) Yalnız II E) II ve III
1.B 2.B 3.A 4.D 5.C
16
KARMA SORULAR 1
6. Sinir sisteminde nöronların dışında glia hücreleri de 8. Aşağıdaki davranışlardan hangisi omurilik tarafından
bulunur. Bu hücreler nöronların; beslenmesini, destek kontrol edilmez?
verilmesini ve hastalıklara karşı korunmasını sağlar.
A) Bir insanın tuşlara bakmadan, bilgisayarda işlem
Buna göre, glia hücreleri ve görevleriyle ilgili
yapması
aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
B) Yüzme bilmeyen birinin yüzmeyi öğrenmesi
A) Schwann hücreleri ® Çevresel sinir sisteminde C) Araba kullanırken sürücünün vites değiştirmesi
bulunan nöronlara miyelin kılıf oluşturur. D) Sıcak sobaya dokunan çocuğun sobadan sakınması
B) Ependimal hücreler ® Beyin - Omurilik sıvısı E) Eline iğne batan birinin elini hızla çekmesi
üretimini ve akışını düzenler.
C) Astrositler ® Beyin ile kılcal damarlar arasında
madde alışverişini düzenler.
D) Oligodendrositler ® Merkezi sinir sisteminde bulunan
nöronlara miyelin kılıf oluşturur.
E) Mikroglia ® Sinir sisteminde zarar gören nöronların
yerini alarak impuls iletir.
9. Yetişkin ve sağlıklı bir insanın nöronları;
I. bölünerek çoğalabilme,
II. dış ortamdan uyarı alma,
III. impulsu değerlendirme,
IV. hormon salgılama
özelliklerinden hangilerine sahip olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) III ve IV E) II, III ve IV
7. İnsanda istemsiz iç organ faaliyetleri otonom sinir sistemi

tarafından kontrol edilir. Otonom sinir sistemi birbirine zıt
çalışan sempatik ve parasempatik sinir sistemlerinden
oluşur. Sempatik sinir sistemi, sindirim olayları dışında
genel metabolizmayı hızlandırıcı etki yapar.
Buna göre;
I. kalbin çalışmasının hızlanması,

II. böbreklerde oluşan idrar miktarının artması, 10. İnsanın sinir sisteminde bulunan motor nöronları,
aşağıdakilerden hangisiyle sinaps yapmaz?
III. soluk alışverişinin yavaşlaması
olaylarından hangileri parasempatik sinirlerin etkisiyle A) Endokrin bez

gerçekleşir? B) Duyu reseptörleri
C) Beyindeki ara nöronlar
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Çizgili kas hücreleri
D) I ve III E) II ve III E) Omurilikteki ara nöronlar
6.E 7.B 8.B 9.E 10.B
15
KARMA SORULAR 2
6. İmpulslar arasında nitelik ve nicelik olarak fark yoktur. 8. Parkinson hastalığı titreme felci olarak da bilinen ve
Örneğin sesin meydana getirdiği impulsun özelliği ile genellikle 60 yaş üzerindeki insanlarda görülen bir
ışığın gözdeki sinir hücrelerinde meydana getirdiği hastalıktır.
impulsun özelliği aynıdır. Organizma aynı olan bu
Erkeklerde daha sık görülür. Esas olarak dopamin adlı bir
impulslara farklı tepkiler vermektedir.
maddenin vücuttaki eksikliğinden kaynaklanır.
Bu durumun ortaya çıkmasının nedeni;
Parkinson’un en önemli belirtisi titremedir. Vücut
I. impulsların beyin kabuğunun değişik merkezlerinde kaslarının bir kısmında veya çoğunda sertlik ve harekete
değerlendirilmesi, başlamada zorluk görülür. Ayrıca konuşmada bozukluk,
kusma ve çoğunlukla da depresyon ortaya çıkar.
II. impulsların farklı nöronlar tarafından taşınması,
Parkinson, dopamin eksikliği giderilerek tedavi edilmeye
III. kulaktaki ve gözdeki reseptörlerin farklı biçimde
çalışılır.
uyarılması
Bu bilgilere dayanarak,
faktörlerinden hangileri olabilir?
I. Dopamin eksikliği erkeklerde daha sık görülür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. Parkinson hastalığına yakalanmış kişiler,
hareketlerini kontrol etmekte güçlük çekerler.
III. Parkinson, sonuçları ölümcül olan bir hastalıktır.
yargılarından hangilerine varılabilir?
7. Aşağıdaki şekil omuriliğin enine kesitini göstermektedir.
Ak madde Reseptör
Arka kök Duyu nöronu hücresi
Efektör
organ
Ön kök Ara Motor nöron
Boz madde
nöron
Bu şekle bakılarak, aşağıdaki yargılardan hangisine

varılabilir? 9. Strycnin adlı bir madde (ilaç) akson ucundaki bütün
hormonların sinapslara salgılanmasını sağlar. Bu sayede,
A) Reseptörde oluşan impuls arka kök ile omuriliğe hem bütün kaslar kasılır hem de bütün bezler salgı yapar.
gelirken, oluşturulan cevap ön kök ile efektör organa Buna göre, bu ilacı kullanan insanda;
iletilir.
B) Uyartının alınmasından tepkinin oluşmasına kadar I. sinaptik seçicilik,
geçen süreçte impuls en fazla iki sinir hücresinden II. impulsların sinapslardan geçişinin kolaylaşması,
geçer. III. oluşan impulsların sadece ilgili sinir merkezlerine
C) Omurilik, beynin çalışmasını bir dereceye kadar kolayca iletilmesi
kontrol eder.
durumlarından hangileri gözlenebilir?
D) Omuriliğin arka kökündeki sinirlerin tahrip edilmesi
felce neden olur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Çevresel uyarıların oluşturduğu impulslar beyinde
değerlendirilmeden tepki oluşturulamaz. D) I ve III E) II ve III
6.A 7.A 8.C 9.B
17
KARMA SORULAR 3
SİNİR SİSTEMİ
1. İnsanın sinir sisteminde görev yapan duyu nöronları; 4. Nöronlarda (sinir hücrelerinde), oluşan ve iletilen
impulsların (uyartıların) özellikleri aynı olmasına rağmen,
I. duyu organlarındaki reseptörlerle sinaps yapma, farklı nöronların uyarılması sonucu organizmada farklı
II. uyartıların, doğrudan tepki (efektör) organlarına tepkiler meydana gelmektedir.
iletilmesini sağlama,
Sinirler sayesinde, farklı tepkilerin oluşturulması
III. reseptörlerden, merkezi sinir sistemine uyartıları aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
taşıma
A) İmpulsların iletimi sırasında farklı oranda iyonun yer
özelliklerinden hangilerine sahiptir?
değiştirmesi
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I B) İletim sırasında harcanan enerji miktarının farklı
olması
D) Yalnız II E) I ve II C) Nöronlar arasındaki sinaps sayılarının farklı olması
D) Sinir hücrelerindeki iletim hızlarının farklı olması
E) İmpulsların merkezi sinir sisteminin farklı bölgelerinde
değerlendirilmesi
2. İnsanlarda aşağıda verilen olaylardan hangisi,

başlangıçta beynin daha sonra ise omuriliğin yönettiği
olaylardan değildir?
A) Büyükannelerin örgü örmesi

B) Fazıl Say’ın piyano çalması
C) Lorenzo Hanna’nın dans etmesi
D) Lewis Hamilton’un araba kullanması
E) Erdinç Hoca’nın iğne batan elini çekmesi
5. Deneysel olarak beyin yarım küreleri tahrip edilen bir

kurbağa, karın bölgesine asit damlatılırsa, iki bacağıyla
birden asiti silmeye çalışır.
Bu hareketin yapılabilmesinde;
3. Beyin yarım küreleri ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan I. çevresel sinirlerdeki motor nöronların, iskelet
hangisi yanlıştır? kaslarını uyarması,
II. omurilikteki ara nöronların, gelen uyartıyı
A) İç kısmı sinir hücrelerinin aksonlarından, dış kısmı değerlendirerek motor nöronları uyarması,
ise hücre gövdelerinden oluşur. III. beyin kabuğundaki bazı ara nöronların tepki
B) İstemli kas hareketlerinin gerçekleşmesini denetler. oluşturması,
C) Beyin yarım küreleri üstte nasırlı cisim altta beyin IV. beyincikten çıkan motor nöronların, bacak kaslarını
üçgeni ile birbiriyle iletişim halindedir. uyarması
D) Duyu organlarından gelen impulsların değerlendirilme
faktörlerinden hangileri etkilidir?
merkezidir.
E) İç salgı bezlerinin kontrollü çalışması ve vücut A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
sıcaklığının düzenlenmesi ile ilgili sinir merkezlerine
sahiptir. D) III ve IV E) I, II ve IV
1.A 2.E 3.E 4.E 5.B
18
KARMA SORULAR 3
6. Sinapsta impuls iletimi ile ilgili olarak, 9. Bir sinir hücresindeki polarizasyon ve depolarizasyon
durumları A şeklinde, bu olaylara bağlı olarak sinir
I. Sinapsa gelen impuls, seçici - direnç sayesinde
hücresindeki kimyasal ve elektriksel değişimler ise
sadece ilgili nörona iletilir.
B grafiğinde gösterilmiştir.
II. Nörondaki iletime göre daha hızlıdır.
III. Elektrokimyasal yolla gerçekleşir. ++ ++ ++ − − − − − −++ ++ ++
− − − − − + + + + + +− − − − − − − −
IV. ATP harcanmaz.
repolarize depolarize polarize (A)
ifadelerinden hangileri söylenemez?
− − − − − + + + + + +− − − − − − − −
+ + + + + + − − − − − −+ + + + + +
A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III
Aksiyon
potansiyeli
D) III ve IV E) II, III ve IV 50
0 (B)
−70
Bu şekil ve grafiğin bağlantısına bakılarak,

7. Sinir hücrelerinde impuls oluşturabilen bir uyarının
şiddeti artırıldığında; I. Polarizasyon durumunda, elektriksel güç 0 milivolt
ile -70 milivolt arasındadır.
I. impuls sayısı,
II. Depolarizasyon durumunda, elektriksel güç +50
II. tepkinin şiddeti, milivolta kadar çıkabilir.
III. impuls hızı III. Polarizasyon ve repolarizasyon durumlarında
nöronun elektriksel yük durumu yaklaşık olarak
niceliklerinin hangilerinde artış gerçekleşir?
aynıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yorumlarından hangileri yapılabilir?
D) I ve III E) II ve III
D) I ve II E) I ve III
8. Bir sinir hücresinde impuls iletimi sırasında;
I. enzim,
II. CO2,
III. O2,
IV. glikoz
moleküllerinden hangilerinin tüketimi gerçekleşmez?
6.E 7.C 8.B 9.B
19
KARMA SORULAR 4
SİNİR SİSTEMİ
1. Omuriliğin yapısı ve bağlantılı olduğu sinirler aşağıdaki 3. Deneysel olarak uç beyni çıkarılan bir kuş;
şekilde gösterilmiştir.
I. önüne konulan besini yeme,
Ak madde Reseptör
Arka kök Duyu nöronu hücresi II. ağzına konulan besini yutma,
III. havaya atıldığında uçma,
IV. kediden kaçma,
V. uyarıldığında rastgele ve amaçsız hareket etme
Tepki
organı faaliyetlerinden hangilerini gerçekleştirebilir?
Ön kök Ara Motor nöron
Boz madde
nöron
A) I ve IV B) IV ve V C) I, II ve III
Bu şekil yardımıyla omurilikle ilgili,
D) I, III ve V E) II, III ve V
I. Tepki, ön kökten çıkan nöronların taşıdığı uyartıların
efektör organa ulaşmasıyla gerçekleşir.
II. Omuriliğin yapısındaki sinirlerde, impulsun iletim
yönü beyindekinin tam tersidir.
III. Arka kök sinirleri, duyu organlarından gelen
uyartıların taşınmasını sağlar.
IV. Omuriliğin boz maddesinde ara nöronlar bulunur.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II 4. Bir nöron boyunca impuls iletimi gerçekleşirken

aşağıdakilerden hangisi meydana gelmez?
D) I ve III E) I, II ve III
A) Kimyasal aracı maddelerin salgılanması
B) Karbondioksitin oluşması
C) İyon değişiminin olması
D) Glikoz ve oksijenin tüketilmesi
E) ATP tüketiminin gerçekleşmesi
2. İnsanda, sinir hücreleri (nöronlar) ve çalışmalarıyla

ilgili olarak, aşağıda verilen açıklamalardan hangisi
doğrudur?
A) İmpulslar miyelinli aksonda iletilirken oksijen, besin

ve ATP harcanmaz.
B) İmpuls, sinir telinin bir bölgesinden geçtikten sonra, o
bölge hızlıca eski durumuna döner. 5. İnsan vücudunda, aşağıdakilerden hangisi
hipotalamusun görevlerinden değildir?
C) Bir uyarana bağlı olarak oluşturulan impuls, bağlantılı
bütün sinirlere aktarılır.
A) Uyku ve uyanıklık hallerini düzenlemek
D) Aksonların miyelin kılıf içeren bölgelerinde iyon
B) Kas tonusunu oluşturmak
değişimi gerçekleşirken ranvier boğum bölgelerinde
C) Vücudun ısı dengesini korumak
iyon değişimi gerçekleşmez.
D) Hipofiz bezinin çalışmasını kontrol etmek
E) Bir aksonda iletilen impulsun hızı, yapılan etkinin
(uyaranın) şiddeti ile orantılı olarak artar. E) Açlık, tokluk ve iştahı düzenlemek
1.A 2.B 3.E 4.A 5.B
20
KARMA SORULAR 4
6. Bir sinir hücresinde, impuls iletimi sırasında; 9. Aşağıdaki örneklerden hangisi “Sempatik sistem daima
uyarıcı, parasempatik sistem ise yavaşlatıcı etki yapar.”
I. akson boyunca iyon değişimi yapılması, diyen bir bilim insanının açıklamasına ters düşer?
II. akson ucundan kimyasal aracıların salınması,
III. reseptörlerin uyartıları dentritlere aktarması A) Sempatik sinirlerin atardamarları daraltırken
parasempatiklerin gevşetmesi
olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre B) Sempatik sinirlerin bronşları genişletirken
gerçekleşir? parasempatik sinirlerin daraltması
A) II - I - III B) III - I - II C) I - II - III C) Sempatik sinirlerin tükürük salgısını azaltırken

parasempatik sinirlerin artırması
D) II - III - I E) I - III - II D) Sempatik sinirlerin kavgayı başlatırken parasempatik
sinirlerin ortamı yatıştırması
E) Sempatik sinirlerin kan basıncını artırırken
parasempatiklerin yavaşlatması
7. Aşağıda verilen olaylardan hangisi, bir şartlı

(kazanılmış) refleks örneği olabilir?
A) Diz kapağının altına hafifçe vurulunca bacağın öne

doğru hareket etmesi
B) Limon görülünce tükürük salgılanması
10. İnsanlardaki refleksler, doğuştan gelen (kalıtsal) ve
C) Yeni doğan bebeğin annesini emmesi
sonradan kazanılan (şartlı) refleksler olarak ayrılabilir.
D) İğne batırılan ayağın çekilmesi
Buna göre;
E) Düşerken bir yere tutunulması
I. göze doğru bir nesne yaklaştığında göz kapağının
kapanması,
II. uyuyan bir insanın odadaki lambayı açınca
uyanması,
III. kediden korkan bir çocuğun, kedi yanına
yaklaştığında korku tepkisi vermesi,
8. Bitkilerden elde edilen bazı maddeler, bir nörondan
diğerine uyartının aktarılmasını sağlayan aracı maddelerin IV. daha önce limon yemiş insanın limon görünce
sentezini durdururlar. ağzının sulanması
Buna göre, bitkilerden elde edilen bu maddeler; olaylarından hangileri şartlı refleks, hangileri kalıtsal
refleks örneğidir?
I. vücudun dış yüzeyine açılan reseptörlerin görev
yapamaması,
Şartlı Reeks Kalıtsal Reeks
II. duyu ve motor nöronlar arasındaki kimyasal iletimin
durması, A) I ve II III ve IV
III. duyu nöronlarının zarlarındaki iyon dengesinin B) I ve III II ve IV

korunması
C) II ve III I ve IV
durumlarından hangilerine neden olabilir?
D) III ve IV I ve II
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II E) II ve IV I ve III
6.B 7.B 8.A 9.C 10.D
21
KARMA SORULAR 5
SİNİR SİSTEMİ
1. Beyni çıkarılan bir kurbağanın derisine asitli kağıt 4. Bir sinir hücresinde, impulsların oluşumu ve iletimi
yapıştırıldığında, kağıdı arka bacaklarıyla hızlıca atmaya sürecinde;
çalışır.
I. Na+ nın hücre içine girmesi,
Bu deneyden,
II. depolarizasyonun oluşması,
I. Tepki kalıtsal bir reflekstir. III. K+ nin hücre dışına çıkması,
II. Refleksin oluşmasında üç nöron etkilidir. IV. repolarizasyonun oluşması,
III. Tepki şartlı bir reflekstir. V. polarizasyonun oluşması
IV. Oluşturulan tepkinin değerlendirme merkezi
omuriliktir.
gerçekleşir?
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I - II - III - IV - V B) I - IV - III - II - V
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III C) V - II - IV - I - III D) V - III - IV - I - II
D) III ve IV E) I, II ve IV E) III - II - V - I - IV
2. I. Akson
5. Beyni çıkarılan hayvanlarda bazı refleks olaylarının
II. Dentrit görülmesi;
III. Miyelin kılıf
I. beyin dışındaki sinir merkezlerinde de tepki
Yukarıda verilen yapılardan hangileri sinir oluşturulabileceği,
hücrelerinde ortak olarak bulunur? II. bütün nöronların (sinir hücrelerinin) beyinle
bağlantılı olmadığı,
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I
III. beynin bütün vücut hareketlerini yönetmediği
D) Yalnız II E) Yalnız III durumlarından hangilerinin açıklanmasında
kullanılabilir?
A) I ve II B) I ve III C) Yalnız I
3. Motor sinirlerle gönderilen uyartılar, aynı özellikte
olmalarına rağmen, farklı hedef dokularda farklı tepkiler D) I, II ve III E) Yalnız III
oluşturur.
Farklı tepkilerin oluşması;
I. hedef organların yapısal farklılığından dolayı, farklı 6. İnsan beyninin “beyin sapı” olarak adlandırılan bölümü;
tepkilerin oluşması,
II. motor nöronların, farklı ara nöronlarla bağlantı I. beyincik,
kurmuş olması, II. orta beyin,
III. motor nöronun akson ucundan, salgılanan III. pons,
nörotransmiterlerin farklı olması IV. omurilik soğanı
faktörlerinden hangileriyle açıklanabilir? yapılarının hangilerinden oluşur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve II E) I, II ve III D) III ve IV E) II, III ve IV
1.B 2.A 3.E 4.A 5.D 6.E
22
KARMA SORULAR 5
7. İnsanda sinir sistemine ait, aşağıdaki yapılardan 10. Sinir sistemindeki hücrelerin, birbirleriyle bağlantı
hangisi kafatası kemikleri tarafından korunmaz? noktalarına “sinaps” denir.
Buna göre, sinapslarla ilgili aşağıdaki ifadelerden

A) Hipotalamus B) Beyin kabuğu
C) Omurilik soğanı D) Beyincik
A) İmpulsların sinapslardaki iletimi, akson uçlarından
E) Omurilik salgılanan maddelerle sağlanır.
B) İmpuls geçişini engelleme ve kolaylaştırma olayları
sinapslarda gerçekleşir.
C) Sinaps her zaman ilk nöronun aksonu ile ikinci
nöronun dendriti arasında kurulur.
D) İletim sağlayan kimyasallar ekzositozla salgılanıp
difüzyonla yayılır.
8. İnsan sinir sisteminde bir nörondan diğer bir nörona
impuls iletimiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi E) İmpulsların sinapstan geçişi, sinir hücresindeki
yanlıştır? iletiminden daha yavaş olur.
A) İmpuls iletimi, sinaps adı verilen bağlantı
bölgelerinde gerçekleşir.
B) Akson ucundan sinaptik boşluğa nörotransmitter

salınımı ekzositozla gerçekleşir.
C) İmpuls iletiminin gerçekleşmesinde diğer nörondaki

reseptörler de görev yapar.
ÇIKMIŞ SORU
D) Akson ucuna ulaşan her impuls, diğer nörona geçiş

yapar.
E) İmpuls iletimi tamamlandığında nörotransmitterler

enzimlerle parçalanarak ortadan kaldırılabilir.
2023 - AYT
11. İnsanda bulunan bir dokuya ait hücre yapısı aşağıdaki
Hücre gövdesi
9. Sinir hücreleri (nöronlar) ve çalışmasıyla ilgili olarak,

aşağıda verilen açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) İmpulslar akson boyunca iletilirken oksijen, besin ve Akson

ATP harcanır.
B) İmpuls sinir telinin bir bölgesinden geçtikten sonra, o Bu hücre tipine sahip doku çeşidi için aşağıdaki
bölge kısa sürede eski durumuna döner. ifadelerden hangisi yanlıştır?
C) İmpulsun iletim hızı sinirden sinire, hatta canlı türüne
göre değişebilmektedir. A) İmpuls iletimi için gerekli enerjiyi uyarandan alır.
D) Sinirlerin etrafının miyelinli kılıfla çevrilmesi iletimi B) Hücreleri vücutta bir haberleşme ağı oluşturur.
büyük ölçüde hızlandırır. C) Uyarıların alınmasını ve iletilmesini sağlar.
E) Bir aksonda iletilen impulsun hızı, uyaranın çeşidine D) Duyu organlarıyla bağlantılı olarak çalışır.
göre değişiklik gösterir. E) Beslenmesi kan damarlarıyla sağlanır.
7.E 8.D 9.E 10.C 11.A
23
1 SİNİR SİSTEMİ
1. Aşağıdaki şekilde omuriliğin enine kesiti gösterilmiş ve 3. Bir sinir telinde potansiyel değişiklik meydana getirebilmek
bazı kısımlar numaralanmıştır. için gerekli olan minimum uyarı şiddetine “Eşik değer”
denir. Uyarı şiddetinin eşik değer üzerinde artırılması
1 impuls iletim hızını etkilemediği halde sinir hücrelerinde
oluşan impuls sayısını artırır.
Bu bilgilere göre,
2
I. Eşik değerin üzerindeki uyarı şiddeti artarsa tepki
Ak madde
Boz madde şiddeti de artar.
Şekilde numaralanmış kısımlar için, II. Uyarı şiddeti arttıkça nöronlarda harcanan ATP
miktarı da artar.
I. 1. yoldan gelen impuls beyinde değerlendirildikten III. Eşik değerin altındaki uyarılar nöronlarda impuls
sonra 2. yolu izlerse bilinçli tepki oluşur. oluşumuna neden olmaz.
II. 2. yolda duyu sinirleri, 1. yolda motor sinirler
ifadelerinden hangileri doğrudur?
bulunur.
III. 1. yoldan gelen impuls omurilikte değerlendirildikten A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
sonra 2. yolu izlerse refleks oluşur.
4. İnsan vücudunda oluşan uyartılar, doku ve organlara

aşağıdaki gibi farklı yollarla ulaşabilir.
Etkilenen
I - Uyarı Bez Kan damarı
doku
Etkilenen
II - Uyarı Sinir Bez Kan damarı
doku
2. Memelilerde ve insanda, beynin küçük bir merkezi Etkilenen
III - Uyarı Sinir teli
olan “hipotalamus” için, aşağıdaki açıklamalardan doku
hangisi geçerli değildir?
Bu yolların uyartıyı etkilenen dokulara ulaştırma hızları
A) Farklı zamanlarda, aynı şiddette ve benzer şekilde çoktan aza doğru III - I - II şeklinde ölçülmüştür.
gelen uyarıları, güzel – çirkin ve iyi – kötü gibi Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan
gruplara ayırır. hangisine varılamaz?
B) Vücut ısısı, iştah, uyku ve heyecan gibi metabolik
olayları düzenler. A) Bezlerin iletimde görev yapması iletimi yavaşlatır.
C) Sinir sistemi ile endokrin (hormon) sistemini birbirine B) Bazı organlar, sinir sistemi etkisi olmadan uyarılabilir.
bağlayan bir köprü gibi çalışır. C) Uyartıların iletilmesinde sinir sistemi ve endokrin
D) Talamus ve epitalamus ile birlikte ara beyin sistem birlikte görev yapabilir.
bölümünü oluşturur. D) Sinir ile yapılan iletim, bezler aracılığı ile yapılan
E) Kanın ve diğer vücut sıvılarının bileşenlerinin sabit iletimden hızlıdır.
tutulmasını düzenleyerek, kararlı bir iç denge E) Etkinen dokuya farklı yöntemlerle taşınan impuls aynı
(homeostazi) oluşmasını sağlar. uyaran tarafından oluşturulmuştur.
1.D 2.A 3.E 4.E
24
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Merkezi sinir sisteminin kısımlarından olan beynin 7. İnsandaki sinir hücreleri (nöronlar); reseptörlerden gelen
oksijensiz kalması sonucu ortaya çıkabilecek durumlar uyartıları algılayan duyu nöronları, merkezi sinir
aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. sisteminde uyartıları değerlendiren ara nöronlar ve
merkezdeki uyartıyı tepki organına götüren motor nöronlar
Beynin oksijensiz Beyinde meydana Sonuç olmak üzere üç gruba ayrılırlar.
kalma süresi gelen olay
30 saniye İşlevsel bozukluk Tam iyileşme Sinir hücrelerinin bu şekilde sınıflandırılması

yapılırken, aşağıdaki özelliklerinden hangisi dikkate
60 saniye Bilinç kaybı Tam iyileşme
alınmıştır?
3 dakika Hücre hasarı Kısmi iyileşme
A) Nöronların uyarılma eşik değerleri
5 dakika Hücre ölümü Geri dönüşsüz
hasar B) Nöronlardaki impulsun iletim yönü
C) Nöronlar arasındaki bağlantının yönü
Tablodaki bilgilere bakılarak, aşağıdaki yorumlardan
D) Nöronlardaki impulsun iletim hızı
hangisi yapılabilir?
E) Nöronların yaptıkları görev
A) Beyindeki nöronlar 3 dakika oksijen alamazsa hasar
görebilir.
B) 5 dakikalık oksijen yokluğu nöronların yeni sinapslar
yapmasını sağlar.
C) 30 saniyelik oksijensiz bırakılma sinir hücrelerinin
bölünerek yenilenmesini uyarır.
D) Beyne oksijen iletilmediğinde beyin hücreleri
oksijensiz solunum yaparak yeterli enerjiyi üretir.
E) 60 saniye oksijensiz kalan beyin hücreleri daha hızlı
impuls iletir.
8. İnsan sinir sistemindeki impuls oluşumu ve

iletimiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?
A) Sinir hücrelerindeki impuls oluşumu, sodyum ve
potasyum iyonlarının hücre zarında yarattığı kimyasal
6. Bir sinir hücresinde elektriksel yük değişimine neden olan
ve elektriksel değişimdir.
çevresel etkiye uyarı denir. Sinir hücrelerindeki elektriksel
yük değişimine impuls denir. Her uyarı impuls oluşturmaz. B) Bir uyarının, sinir hücrelerinde impuls oluşturabilmesi
İmpuls oluşturabilen en küçük uyarıya eşik değeri denir. için en azından eşik değere ulaşması gerekir.
Bir sinir hücresini etkileyen uyarı şiddeti eşik C) Eşik değer veya üzerindeki uyarılara nöronlar aynı
değerinden itibaren sürekli artırıldığında aşağıdaki şiddette cevap verir.
ÇIKMIŞ SORU
faktörlerden hangisinin artması beklenmez?

D) Akson üzerindeki Ranvier boğum sayısı ve akson
çapı impuls iletim hızını etkilemez.
A) İmpuls hızı
B) İmpuls frekansı E) Dinlenme hâlindeki bir nöronun içindeki ve dışındaki
iyon derişimi farklıdır.
C) Uyarılan sinir hücresi sayısı
D) Harcanan ATP miktarı 2018 - AYT
E) Tepki şiddeti
5.A 6.E 7.A 8.D
25
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. 3. Nöroglia Hücre Tipi Yeri Temel İşlevleri

Zar potansiyeli
Oligodendrosit Merkezi sinir Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel

sistemi yalıtımı sağlar.
Schwan hücresi Çevresel sinir Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel

sistemi yalıtımı sağlar.
Astrosit Merkezi sinir Nöronlara yapısal olarak destek olur.

Uyarı şiddeti
sistemi Kan-beyin bariyerini oluşturur ve kan

Eşik değeri ile beyin arasındaki madde
alışverişini sağlar.
Ependim hücresi Merkezi sinir Merkezi sinir sisteminin boşluklarını

sistemi örter. BOS üretimi ve akışını düzenler.
Eşik değerinin Eşik Eşik değerinin Mikroglia Merkezi sinir Sinir doku içerisinde hücresel
altındaki uyarılar değerindeki üzerindeki
uyarı uyarı sistemi savunma oluşturur.
Bir sinir hücresinde uyaranın şiddeti ile zar potansiyeli Sinir sisteminde nöronların yanı sıra nöroglia denilen
arasındaki ilişki yukarıda gösterilmiştir. yardımcı hücreler bulunur. Bu hücrelerin temel işlevleri
yukarıdaki tabloda verilmiştir.
Bu grafikler incelendiğinde,
Tablodaki bilgilere göre, aşağıdaki açıklamalardan
I. Eşik değerinin altındaki uyarılar sinir hücresinde hangisi yanlıştır?
depolarizasyona neden olmaz.
A) Bir nöronun akson etrafını saran miyelin kılıf farklı
II. Sinir hücreleri eşik değeri ve üzerindeki uyarılara yardımcı hücreler tarafından üretilebilir.
aynı tepkiyi verir. B) Nöronlar astrositler sayesinde kandaki pH
III. Sinir hücrelerinde zar potansiyelindeki değişimde, değişimlerinden olumsuz etkilenmezler.
uyarının verilmesinden sonra sırasıyla C) Merkezi sinir sisteminde duyu organlarından gelen
depolarizasyon-repolarizasyon-polarizasyon uyarıları değerlendiren farklı nöroglia çeşitleri vardır.
durumları meydana gelir. D) Merkezi sinir siteminde zararlı mikroorganizmalar
IV. Miyelinli nöronlarda yük değişmesiyle gerçekleşen mikroglialar tarafından etkisiz hale getirilir.
sinirsel yanıt, ranvier boğumlarında meydana gelir. E) Yardımcı hücreler beynin sarsıntılardan
korunmasında rol oynar.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV
2. Aşağıda verilen merkezi sinir sistemi kısımlarından 4. Bir sinir hücresi, eşik değerini aşan bir etkiyle
hangisi, diğerlerinden farklı bir beyin kısmı ile uyarıldığında, hücrede meydana gelen ilk değişiklik
ilgilidir? aşağıdakilerden hangisidir?
A) Talamus A) Dendrit zarlarında iyon değişiminin olması

B) Nasırlı cisim B) Oksijen tüketiminin hızlanması
C) Beyin kabuğu C) ATP üretiminin hızlanması
D) Rolando yarığı D) Glikoz tüketiminin artması
E) Beyin üçgeni E) Akson uçlarından aracı madde salgılanması
1.A 2.A 3.C 4.A
26
B
Ö
L
Ü
M
02
HORMONLAR
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR HORMONLAR
ENDOKRİN SİSTEM LH (Luteinleştirici Hormon)

• Vücuttaki faaliyetleri kontrol eden, kimyasal habercilerle • Dişi bireylerde FSH etkisiyle folikül kesesinde olgunlaşan
iletişim kuran denetleyici ve düzenleyici sistemin parçasına yumurtanın yumurta kanalına geçmesini (ovulasyonu)
endokrin sistem denir. Endoksin sistemin salgıları sağlar. Ovulasyon sonrası folikül kesesi korpus luteum adı
hormonlardır. Endokrin sistemde hormonlar endokrin bezler verilen salgı bezine dönüşür.
tarafından salgılanır.
• Korpus luteum progesteron ve östrojen hormonlarını
• Endokrin bezler salgıladıkları hormonları bir kanal
salgılayarak döl yatağını embriyo gelişimi için hazırlar.
olmaksızın doğrudan kana verir. Hormonlar kan yoluyla
hedef hücrelere taşınır ve fizyolojik yanıtları başlatır. • LH erkeklerde testislerden testosteron salgılanmasıyla
sperm oluşumunun tamamlanması ve spermlerin
1. Hipofiz bezi
olgunlaşmasını sağlar.
• Çalışması beynin hipotalamus bölgesi tarafından kontrol
edilir. Hipotalamus, homeostazi ile ilgili düzenlemelerin Prolaktin
kontrol merkezi olup vücuttaki sinirlerden ve beyinden bilgi
• Gebelikte süt bezlerinin büyümesini ve süt sentezinin
alarak endokrin uyarıları başlatır. Hipotalamus hipofiz bezini
uyarılmasını sağlar.
sinir hücreleri ve RH denilen kimyasallar ile kontrol eder.
• Diğer endokrin bezlerin yöneticisi de olan hipofiz bezi ön ve STH (Büyüme Hormonu)
arka olmak üzere iki loptur. • Tüm vücutta protein sentezini ve yağ depolanmasını artırır.
ARKA LO
B
• Çocukluk döneminde eksikliği cücelik, fazlalığı devlik
nedenidir. Yetişkinlik döneminde fazlalığı orantısız kemik
büyümesi olan akromegaliye neden olur.
Böbrek
MSH (Melanosit Uyarıcı Hormon)
Rahim
ADH
Yumurtalık Oksitosin • Deride bulunan melanosit hücrelerinden melanin
FSH
ve LH pigmentinin salgılanmasına neden olur. (Melanin deriye
TSH renk veren pigment)
Hipofiz Tiroit bezi
Büyüme bezi ACTH
Kemikler, hormonu ACTH (Adrenokortikotropik Hormon)
dokular
Prolaktin
MSH • Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesini hormon salgılaması
Adrenal
korteks için uyarır.
Deri
Süt bezi
TSH (Tiroit Uyarıcı Hormon)
ÖN LOB
• Tiroit bezini tiroksin salgılaması için uyarır.
b. Hipofiz Arka Lop Hormonları

a. Hipofiz Ön Lop Hormonları
FSH (Folikül Uyarıcı Hormon) • Bu hormonlar hipotalamusta üretilir. Bunlar antidiüretik
hormon ve oksitosindir. Hipotalamus nöronlarının
• Dişi bireylerde ergenlik çağından itibaren yumurtalıklarda
aksonlarıyla hipofiz arka lobuna taşınırlar.
bulunan folikülleri geliştirerek oogenez sürecinin
tamamlanmasını sağlar. Ayrıca foliküllere östrojen salgılattırır. ADH (Antidiüretik Hormon)
• FSH erkeklerde testisleri uyararak sperm oluşumunu başlatır.
Morula safhası
• Böbrek kanallarından suyun geri emilimini sağlayarak kanın
Blastula safhası
ozmotik dengesini korur. Eksikliği seyreltik idrar oluşumu
Döllenme
şeklinde kendini gösteren şekersiz şeker hastalığına neden
Rahim
boşluğu olur.
Serbest kalmış
yumurta Oksitosin
Embriyo
• Rahim kaslarının ritmik kasılmalarını düzenler. Böylece
Folikül
+ doğumun gerçekleşmesini sağlar. Ayrıca süt bezlerinde
Yumurtalık Yumurta üretilen sütün meme ucuna taşınmasını sağlar.
28
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım HORMONLAR KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi, insan vücudunda görev 5. Aşağıda hipotalamusun hipofiz beziyle bazı yapıları
yapan hormonların genel özelliklerinden biri değildir? etkilemesi şematize edilmiştir.
A) Sadece hedef dokulara değil, bütün vücuda dağıtılma Hipotalamus
B) Hızlı iletilip, kısa süreli etkiye sahip olma

C) Organik yapılı olma Hipofiz
D) Düşük miktarlarda bile etkisini gösterme

E) Hedef dokulara kan plazmasıyla taşınma ?
Şemada soru işaretli yere aşağıdaki bezlerden hangisi

yazılamaz?
2. Hipotalamusun hipofiz bezini uyarması;
A) Testis B) Ovaryum C) Pankreas
I. sinir hücreleri,
II. RH denilen kimyasallar, D) Böbrek üstü bezi E) Tiroit bezi
III. ADH ve oksitosin
faktörlerinden hangileri ile sağlanır?

6. Normal bir insanda aşağıdaki olaylardan hangisi,
doğrudan hipofiz bezinden salgılanan hormonlar
yardımıyla gerçekleştirilmez?
A) Uterus kaslarının kasılması
3. İnsanlarda hormonal sistem; B) Süt bezlerinde süt üretilmesi

C) Olgunlaşan foliküllerin parçalanması
I. homeostaziyi sağlama,
D) Testosteron salgılanmasının uyarılması
II. büyüme ve gelişmeyi etkileme,
E) İkincil eşeysel karakterlerin oluşması
III. organ ve sistemlerin çalışmasını düzenleme
işlevlerinden hangilerinin yerine getirilmesinde etkili

olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 7. Aşağıdakilerden hangisi, insanda yumurtalıkların

(ovaryumun), hipofiz bezi faaliyetlerini kontrol ettiğine
D) I ve II E) I, II ve III kanıt olabilir?
A) Korpus luteumdan salgılanan östrojen ve

progesteron hormonlarının döl yatağını embriyo
4. Hormonların tüm vücudu dolaşmasına rağmen sadece gelişimi için hazırlaması
hedef organını etkilemesi, aşağıdakilerden hangisiyle B) Hipofizden kana verilen FSH miktarı arttıkça folikül
en iyi açıklanır? hücrelerinin daha fazla östrojen salgılaması
C) Korpus luteumdan bol miktarda progesteron ve az
A) Kanla taşınmaları
miktarda östrojen salgılanması
B) Çok az miktarda bile etkinlik gösterebilmeleri
D) Kanda, progesteron hormonunun miktarı arttıkça,
C) Protein yapıda olmaları hipofizden FSH ve LH salgısının azalması
D) Hücre zarındaki reseptörler ile etkileşmeleri E) Hipofizden salgılanan FSH’ın folikülleri büyütmesi ve
E) Hücre zarının canlı olması LH’nin ovulasyonu gerçekleştirmesi
1.B 2.D 3.E 4.D 5.C 6.E 7.D
29
2.
TEST
2. Epifiz bezi 1. Hormonlar ve salgılandıkları bezlerle ilgili aşağıdaki

eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
• Beynin iki yarım küresi arasında bulunur. Epifiz bezinden
geceleri karanlıkta salgılanan melatonin hormonu, biyolojik A) Timüs bezi - Timozin
saatin düzenlenmesinde rol oynar. Melatonin hormonunun
B) Tiroit bezi - Tiroksin
salgılanması, hipotalamustaki (gözün retinasındaki ışığa
hassas nöronlardan uyarı alan) bir merkez tarafından C) Paratiroid bezi - Parathormon
kontrol edilir. D) Epifiz bezi - Melatonin
E) Paratiroid bezi - Kalsitonin
3. Tiroit bezi
• Gırtlak bölgesinde iki loplu bir bezdir. Hormonları tiroksin ve

kalsitonindir.
Tiroksin
• Tirozin amino asidi ile iyot mineralinden oluşur. Tiroksin,

tüm hücrelerde tüketilen oksijen miktarını artırarak
2. Sağlıklı bir insanda hipofiz bezinden salgılanan tiroit
metabolizmayı hızlandırır.
uyarıcı hormonun (TSH) kandaki miktarının artışına
• Çocukluk döneminde eksikliği zekâ geriliği ve boy kısalığına bağlı olarak, aşağıda verilen değişikliklerden hangisi
(kretenizm) neden olur. gözlenir?
• Tiroksin hormonunun yapısına iyot minerali katıldığından Tiroksin miktarı Metabolizma hızı Solunum hızı
iyot eksikliğinde tiroit bezi kandan daha fazla iyot alabilmek
için büyür. Tiroit bezinin büyümesi guatr hastalığıdır. A) Azalır Azalır Azalır
Kalsitonin B) Artar Azalır Artar
C) Artar Artar Azalır

• Kandaki kalsiyum miktarını azaltıcı etki yapar. Bunu kandaki
kalsiyumun kemiklere geçmesini sağlayarak, bağırsaklarda D) Artar Artar Artar
ve böbreklerde kalsiyum elimini azaltarak gerçekleştirir.
E) Azalır Artar Artar
4. Paratiroit bezi
• Tiroit bezi yüzeyine yerleşmiş dört küçük bezdir. Bezin tek

hormonu parathormondur. Parathormon kandaki kalsiyumu
artırıcı etki yapar. Bunu kemiklerdeki kalsiyumun kana
geçmesini sağlayarak, bağırsaklarda ve böbreklerde
kalsiyum emilimini artırarak gerçekleştirir.
3. • Hücrelerde tüketilen oksijen miktarını ayarlamak
• Parathormon karaciğerde ve böbreklerde D vitaminini
• T lenfositlerin olgunlaşmasını sağlayarak
aktifleştirir.
bağışıklığa katkı sağlamak
Not: • Bağırsaklarda ve böbreklerde kalsiyum emilimini

artırmak
 Kalsitonin ve parathormon kan kalsiyum seviyesini zıt
• Biyolojik saatin düzenlenmesini sağlamak
etki yaparak düzenler.
Aşağıdaki hormonlardan hangisinin özelliği yukarıda
5. Timüs bezi verilmemiştir?
• Göğüste akciğerler arasında yer alır. Timozin hormonu A) Kalsitonin B) Timozin C) Tiroksin
üretir. Timozin, T lenfositlerin olgunlaşmasını sağlayarak
bağışıklıkta rol oynar. Yaş ilerledikçe aktivitesi azalır. D) Parathormon E) Melatonin
1.E 2.D 3.A
30
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
4. Aşağıdaki şemada tiroit bezinden tiroksin salgılanma 6. Açlık durumunda iken bile kan kalsiyum miktarı
mekanizması şematik olarak gösterilmiştir. normalin üzerinde olan bir insan ile ilgili,
Vücut sıcaklığının
azalması I. Kemikler sert ve oldukça kırılgan bir hale gelmiştir.
II. Paratiroit bezi aşırı çalışmaktadır.
Hipotalamus
III. Kanındaki parathormon yetersizdir.
TRH
(TSH salgılatıcı faktör) IV. Kalsitonin hormonu düzeyinin kontrol mekanizması
hipofizin TSH üretmesini
bozulmuştur.
inhibe eder. (durdurur)
Hipofiz
Negatif geri bildirim
yargılarından hangileri doğru olabilir?

-Tiroksinin artışı
TSH
(Tiroit uyarıcı hormon) A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II
Tiroit D) I ve III E) II ve IV
Tiroksin
Sonuç:
- Oksijenli solunumun hızlanması
- Bazal metabolizma hızının artması
- Vücut sıcaklığının artması
Şemadaki veriler kullanılarak, tiroksin hormonu için,
I. Fazla salgılanması hipofizin çalışmasını inhibe eder.

II. Hedef hücrelerde oksijenli solunumu hızlandırır.
III. Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde rol oynar.
IV. Zorunlu hallerde hipofiz bezinden de salgılanır.
7. Aşağıdaki şemada kemik ve kan arasında kalsiyum (Ca+2)
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
geçişini sağlayan 1 ve 2 numaralı hormonlar gösterilmiştir.
1
Kemik Ca+2 Kan
2
5. Timozin ve melotonin hormonlarıyla ilgili, Buna göre, numaralanmış hormonlar, aşağıdakilerin

I. Salgılandıkları bezler vücudun farklı kısımlarında
bulunur.
1 2
II. Timozin yaş ilerledikçe aktivitesi artan bir
hormondur. A) Kalsitonin Parathormon
III. Epifizin melatonin salgılanmasını hipotalamus B) Parathormon Kalsitonin
denetler.
C) İnsülin Glukagon
D) Glukagon İnsülin
A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve III E) Adrenalin Nöradrenalin
D) Yalnız III E) I ve II
4.D 5.C 6.E 7.B
31
3.
TEST
6. Böbrek üstü bezleri 7. Pankreas
• Her iki böbreğin üst tarafında zengin kan damarlarına sahip • Karma bir bezdir. Acinar hücrelerinde ürettiği sindirim
bir bezdir. Kabuk bölgesi ve öz bölgesi olmak üzere iki enzimlerini virsung kanalı ile ince bağırsağa gönderir.
kısımdan oluşur. Langerhans adacıklarında insülin ve glukagon hormonlarını
üretir.
• İnsülin, kandaki glikozun vücut hücrelerine girişini

a. Kabuk bölgesi hormonları kolaylaştırır. (glikozun nöronlara girişi insülinden
• ACTH etkisiyle kortizol, aldosteron ve eşey hormonları bağımsızdır) Kan glikoz seviyesini düşürür.
salgılanır. • Glukagon, açlık durumunda karaciğerdeki glikojenin
yıkımını sağlayarak kan glikoz seviyesini artırır.
Kortizol Kan
Karaciğer Kas
• Strese karşı direnç sağlamada ve bağışıklığın hücresi İnsülin hücresi
İnsülin
baskılanmasında önemli etkilere sahiptir.
• Kortizol amino asitlerden ve trigliseritlerin yıkımından

Glikojen Glikojen
oluşan gliserolden glikoz sentezini düzenler. Kandaki glikoz Glikoz
seviyesini artırır. Kaslara ve sinirlere hızlı bir enerji kaynağı Glikoz

Adrenalin
sağlar.
Glukagon
Kan damarı
Aldosteron
Not:
• Böbreklerde sodyumun geri emilimini artırırken potasyumun  İnsülin ve glukagon kan glikoz seviyesini zıt etki
atılımını hızlandırır. Kanda artan sodyum, kanın ozmotik yaparak düzenler.
basıncını artırır. Buna bağlı olarak böbreklerden suyun geri
emilimi ve kan basıncı artar. Aldosteron eksikliğinde
Addison (Tunç) hastalığı gözlenir.
8. Eşeysel bezler
Eşey hormonları
• Dişilerde yumurtalıklar, erkeklerde testisler gonadlar olarak
• Az miktarda progesteron, östrojen ve androjen hormonları adlandırılan eşeysel bezlerdir.
salgılanır.
Yumurtalık
b. Öz bölgesi hormonları
• Yapısında bulunan korpus luteum tarafından üretilen
• Adrenalin ve nöradrenalin hormonları salgılanır.
östrojen ve progesteron yumurtalık hormonlarıdır.
• Östrojen, progesteron ile birlikte döl yatağını embriyo

Adrenalin gelişimi için hazırlar. Östrojen ayrıca kadınlarda ikincil
eşeysel karakterlerin oluşmasını sağlar.
• Stres durumlarında enerji üretimini ve kullanımını sağlar.
Kalbin çalışmasını hızlandırır, kan basıncını yükseltir, göz
bebeklerini büyütür. Oksijen tüketimini artırır. Kan glikoz
seviyesini artırır. Sindirim sistemi faaliyetlerini yavaşlatır. Testis
• Testislerdeki Leydig hücrelerinden salgılanan hormonların

en önemlisi testosterondur. Testosteron sperm oluşumu ve
Nöradrenalin
olgunlaşmasını sağlar. Bu hormon sekonder eşeysel
• Adrenaline benzer etkileri vardır. karakterlerin belirlenmesinde de etkilidir.
32
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıda, karaciğere etki eden bazı hormonlar ve bu 3. Pankreastan salgılanan glukagon hormonunun en
hormonların üretildikleri bezler verilmiştir. önemli fonksiyonu (işlevi) aşağıdakilerden hangisidir?
(I)
İnsülin A) Doku hücrelerine glikoz girişini artırmak
Pankreas Karaciğer
(II) B) Yağ asidi ve proteinlerden glikoz sentezleyerek,
Glukagon
Pankreas Karaciğer kandaki şeker düzeyini artırmak
(III)
Böbrek Adrenalin C) Karaciğerde, glikojenin yıkımıyla açığa çıkan glikozun
Karaciğer
üstü bezi kana geçişini sağlamak
(IV)
Kortizol
D) Karaciğerde glikozdan yağ asitlerinin sentezini
Böbrek Karaciğer
üstü bezi artırmak
E) İskelet kasında glikozlardan glikojenin yapımını
Bu hormonlardan hangileri karaciğerdeki glikojenin sağlamak
glikoza dönüşümü ve kana verilmesinde görev
yapmaz?
4. Adrenalin hormonu heyecan, korku, sinirlenme, üzüntü
D) III ve IV E) II, III ve IV hallerinde salgılanır.
Bu hormonun etkilerinden bazıları şöyledir:
 Kan şekerini yükseltir.

 Derideki kılcal damarları daraltır; kaslardaki
damarları genişletir.
 Kalp atışını hızlandırır ve kan basıncını yükseltir.
2. Kan şekeri normal düzeyde olan sağlıklı bir insan, sabah Buna göre, adrenalin hormonunun aşağıdakilerden
kahvaltısında çay, bal, pekmez ve ekmek ile kahvaltı hangisini gerçekleştirdiği söylenebilir?
yapıyor.
A) Vücudun direncini azaltır.
Bu insanda, kan şekerini düzenleyen insülin ve
B) Vücut sıcaklığını düşürür.
glukagon hormonlarının miktarındaki değişimler,
C) Bireyin uykusunu getirir.
aşağıdaki grafiklerin hangisindeki gibi olur?
D) Bireyi zor duruma karşı hazırlar.
(–––– : İnsülin, –––– : Glukagon, N: Normal şeker oranı)
E) Sindirimi hızlandırır.
A) Hormon miktarı B) Hormon miktarı
N N
Zaman Zaman 5. Pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersiz
olması durumunda;
C) Hormon miktarı D) Hormon miktarı I. kandaki glikoz miktarının artması

II. karaciğer hücrelerine glikoz geçişinin hızlanması,
N N
II. idrarda glikoz bulunabilmesi,
Zaman Zaman
E) Hormon miktarı
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
N
Zaman D) Yalnız III E) I ve II
1.B 2.A 3.C 4.D 5.A
33
KARMA SORULAR 1
HORMONLAR
1. Hormonların yetersizlikleri insanlarda önemli hastalıklara 3. İnsan vücudunda görev yapan bazı hormonlar ve etkileri
neden olmaktadır. Bu hastalıkların tedavisinde yetersiz aşağıda belirtilmiştir.
olan hormon hastaya çeşitli yollarla verilmektedir.
 Hipofizden salgılanan FSH ve LH hormonları sperm
İnsülin yetersizliğinde insülin hormonu doğrudan vücut ve yumurta hücresinin oluşmasını sağlar.
dokularına enjekte edilirken, tiroksin hormonu  Böbrek üstü bezlerinden salgılanan adrenalin
yetersizliğinde ilgili hormon hapları ağız yoluyla hormonu kan şekerini artırır.
alınmaktadır.
 Hipofizden salgılanan TSH hormonu, tiroit bezini
Yetersizlikleri durumunda, hormonların vücuda farklı uyararak tiroksin hormonunun üretilmesini sağlar.
şekillerde alınmasında;  Pankreasın salgıladığı glukagon hormonu kan
şekerini artırırken, insülin hormonu kan şekerini
I. hastaya göre farklı tedavi şekli uygulama isteği,
azaltır.
II. hastanın hormona ihtiyaç duyduğu miktarı,
III. hormonların kimyasal yapısı Hormonlarla ilgili bu özellikler dikkate alındığında,
faktörlerinden hangileri etkili olmuştur? I. Farklı endokrin bezlerden salgılanan hormonlar

aynı etkiyi yapabilir.
A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I II. Bir bez, farklı etkiler yapabilen iki farklı hormon
salgılayabilir.
III. Bir hormon çeşidi hem erkek hem de dişilerde etkili
olabilir.
D) Yalnız II E) I ve II
2. İnsan vücudunda görevli bazı hormonlar, bu hormonların
salgılandığı yerler ve uyardıkları dokular tabloda
verilmiştir.
Hormon çeşidi Salgılandığı yer Uyardığı doku
ACTH Hipofiz Böbrek üstü bezi

MSH Hipofiz Deri hücreleri
İnsülin Pankreas Çizgili kaslar ve
karaciğer
Gastrin Mide mukozası Mide çeperi
4. İnsan vücudunda görev yapan hormonlar ve hedef
Bu tablodaki hormonlar için, dokularıyla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
yanlıştır?
I. Farklı dokulara özgü olmaları, protein yapılı
olmalarından kaynaklanmaktadır.
Uyaran hormon Uyarılan organ
II. Bir endokrin bez, farklı dokularda etkili olan çeşitli
hormonlar üretebilir. A) FSH Ovaryum
III. Her bir hormonun sadece bir hedef dokusu vardır. B) İnsülin Karaciğer
yorumlarından hangileri yapılabilir? C) ACTH Böbrek
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I D) TSH Tiroit
E) LH Testis
1.D 2.D 3.B 4.C
34
KARMA SORULAR 1
5. Canlılardaki davranış; uyarıya tepki vermek amacıyla, 7. Bazı hormonlar hücrelerdeki özel enzimlere etki ederler.
organizmanın gerçekleştirdiği bir dizi işlevdir. Kısaca, Bazıları ise hücre zarını etkileyerek değişikliğe neden olur
canlının dış veya iç çevresinden gelen uyarılara verdiği ya da hücre içinde DNA molekülüne etki ederler.
cevaptır.
Buna göre hormonlar hücreye olan etkilerini;
Bu açıklamaya göre, bir canlıda davranışın
oluşabilmesinde; I. zarın geçirgenliğini değiştirme,
II. kalıtsal materyali aktifleştirme,
I. sinir ve duyu sistemlerinin, birlikte ve koordineli
III. zar proteinlerini uyarma
biçimde görev yapması,
II. hormon üreten bezlerin bir veya birkaç tanesinin, yöntemlerinden hangileriyle gösterirler?
salgılarını boşaltması,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
III. çevrenin, fiziksel veya kimyasal koşullarının
organizmaya uyarıcı etkide bulunması
durumlarından hangileri etkili olabilir?
8. I. Kan sıvısındaki glikozun karaciğer ve çizgili kas

hücrelerine geçişi
II. İnce bağırsak sıvısındaki glikozun kan sıvısına
6. Bir insana tiroksin hormonu verildikten sonra metabolizma emilmesi
hızında meydana gelen değişiklikler aşağıdaki grafikte III. Kan sıvısındaki glikozun beyin hücrelerine geçişi
gösterilmiştir.
İnsandaki insülin hormonu, glikozun yukarıdaki geçiş
Metabolizma hızı
şekillerinden hangilerinin hızlandırılmasında görev
yapar?
D) Yalnız II E) I ve III
Saat
5 10 15 20 25
Hormonun
verildiği an 9. Böbrek üstü bezinin kabuk ve öz bölgesinden salgılanan
bazı hormonların kan şekerini yükseltici etkisi vardır.
Bu grafiğe bakılarak,
Böbrek üstü bezi çıkarılan bir insanda;
I. Tiroksin en yüksek aktivitesini, verildikten 10 saat
sonra göstermiştir. I. adrenalin,
II. Tiroksin verildikten 20 saat sonra, metabolizma II. insülin,

başlangıçtaki hızına ulaşmıştır. III. glukagon,
III. Tiroksin, vücuda verildikten sonra hücrelerin oksijen IV. kortizol
tüketimi sürekli artmıştır.
hormonlarından hangilerinin salgılanması kan
yorumlarından hangileri yapılabilir? şekerinin artmasını sağlayabilir?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IV
D) Yalnız II E) I ve II D) II ve IV E) I, III ve IV
5.E 6.E 7.E 8.C 9.B
35
KARMA SORULAR 2
HORMONLAR
1. Hormonların etki mekanizmaları yapılarına göre 3. İnsanda;

değişmektedir.
I. parathormon,
Hormonların yapısı ve etki mekanizmaları ile ilgili,
II. insülin,
I. Steroit yapılı hormonlar zardan kolaylıkla geçerek III. oksitosin,
hücre içine girebilirler. IV. aldosteron
II. Hedef hücrelerde hormonlara özgü reseptör
proteinler bulunur. hormonlarından hangileri vücuttaki mineral miktarının
ayarlanmasında etkili değildir?
III. Hücreye girmeden, sitoplazmadaki bazı maddeleri
aktive ederek etkilerini gösteren hormonlar A) II ve III B) II ve IV C) Yalnız I
genellikle protein yapılıdır.
D) I ve II E) I ve IV
A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve II
4. İnsanda, tiroit bezinin bir çeşit hormonu salgılaması ve

uyarılma mekanizması aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Hipotalamus
Uyarma
Baskılama
TRH
Tiroksin
Baskılama
Hipofiz
Tiroksin
2. Aşağıdaki şemada hormonal etkiyle kan ve idrar
Tiroit bezi
miktarında meydana gelen değişimler gösterilmiştir.
TSH
Az sıvı alınımı Uyarma
Tiroksin
Kan hacmi azalır
Hücrelerde oksijenli
solunum hızlanır.
Hipofizden ADH salgılanır
ADH salgısı azalır Bu şekildeki bilgiler yardımıyla, ilgili bezler ve
Böbrek kanallarının suya hormonlar hakkında,
geçirgenliği artar
Kan hacmi artar
I. Hipotalamus ve hipofizden, şekilde belirtilen
Suyun geri emilimi
İdrar miktarı azalır
artar hormonların salgılanması tiroksin etkisiyle
engellenebilir.
Bu şemaya bakılarak, aşağıdaki yargılardan hangisine II. Hipofiz bezinden hormon salgılanması hipotalamus
varılamaz? tarafından kontrol edilir.
III. Tiroksin hormonunun kandaki miktarı arttıkça hedef
A) Kan hacmi, sıvı alımı ve ADH etkisiyle ayarlanır.
hücreler uyarılarak genel metabolizma hızlandırılır.
B) ADH ın fazla salgılanması idrar miktarını artırır.
C) Vücuda sıvı alımı düşük olduğunda kanın ozmotik yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
basıncı artar.
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
D) ADH, suyun böbreklerden geri emilimini hızlandırır.
E) Kan hacminin artışı ADH salgılanmasını azaltır. D) I, II ve III E) II ve III
1.A 2.B 3.A 4.D
36
KARMA SORULAR 2
5. İnsanda hormonların çoğu protein yapılı olmalarına 7. İnsan vücudunda kandaki glikoz miktarının
rağmen farklı hedef hücrelerde etki gösterirler. Çünkü değişmesinde veya dengelenmesinde aşağıdaki
hücre zarında bulunan ve hormonu tanıyacak reseptörler yapılardan hangisinin rolü yoktur?
birbirinden farklıdır.
A) Karaciğer
Buna göre, protein yapılı hormonların farklı hedef
hücreler tarafından tanınmasını; B) Paratiroit bezi
C) Pankreas
I. golgi aygıtında işlenerek üç boyutlu yapılarının
D) Böbrek üstü bezleri
özgül hale getirilmesi,
E) Tiroit bezi
II. DNA zincirinin farklı bölgelerinden sentezlenmeleri,
III. kan yoluyla taşınmaları
özelliklerinden hangileri mümkün kılar?
8. Aşağıdaki olaylardan hangisi adrenalin hormonunun

vücutta meydana getirdiği değişikliklerden biri
değildir?
A) Vücudun oksijen tüketiminin artması

B) Kan basıncının yükselmesi
C) Karaciğerde glikojen deposunun artırılması
D) “Savaş ya da kaç!” yanıtının oluşması
E) Kalp atışının hızlanması
6. Adrenalin iğnesi yapılan sağlıklı bir insandaki kan
basıncı ve karaciğer glikojeni miktarındaki değişim
aşağıdaki grafiklerden hangisiyle gösterilebilir?
(–––––– kan basıncı; –––––– glikojen miktarı)
A) Bağıl miktarı B) Bağıl miktarı
Zaman Zaman
9. Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu metabolizmayı
hızlandırır.
C) Bağıl miktarı D) Bağıl miktarı
Buna göre, tiroksinin aşırı salgılandığı kişilerde
aşağıdaki belirtilerden hangisi gözlenmez?
Zaman Zaman
A) Kilo kaybı
E) Bağıl miktarı B) Normalin üstünde vücut sıcaklığı
C) Zeka geriliği
D) Aşırı terleme
Zaman
E) Yüksek kan basıncı
5.B 6.B 7.B 8.C 9.C
37
KARMA SORULAR 3
HORMONLAR
1. Böbreklerin düzenleyici görevinin gerçekleşmesinde; 3. Aşağıda verilen hormon ikililerinden hangi ikisi
arasında geri bildirim (feed back) mekanizması
I. pankreas,
görülür?
II. tiroit bezi,
III. hipofiz bezi, A) Adrenalin Glukagon
IV. böbrek üstü bezi
B) Kortizol Tiroksin
bezlerinin hangilerinden salgılanan hormonlar C) FSH Östrojen
doğrudan etkilidir?
D) LTH Oksitosin
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I ve II
E) Kalsitonin Parathormon
D) I ve III E) III ve IV
2. İnsanlarda üreme sırasında gerçekleşen bazı hormonal

değişiklikler aşağıda verilmiştir. 4. İnsanda, kandaki kalsiyum oranının düzenlenmesinde
görevli hormonlar ve etkileri aşağıdaki şekilde
Hipotalamus
gösterilmiştir.
Hipofiz Kalsitonin Kemik
Ca++
X hormonu Y hormonu
Dişi Erkek
Ovaryum Testis Kan
damarı
Z hormonu T hormonu Ca++

Parathormon
Bu şemaya göre X, Y, Z ve T hormonları aşağıdakilerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir? Kandaki parathormon miktarının normal değerinin
üstüne çıkmasıyla ilgili,
X Y Z T
I. Böbreklerden kalsiyum atılmaya başlar.
A) FSH LH Östrojen Progesteron II. Kemiklerin sertliği ve kırılganlığı artar.
B) Oksitosin MSH LTH FSH III. Kemiklerde yeterli kalsiyum birikemez.
C) FSH FSH LH Testosteron yargılarından hangileri doğrudur?
D) FSH LH Östrojen Testosteron A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız II

E) LH FSH Östrojen Progesteron
1.B 2.D 3.C 4.E
38
KARMA SORULAR 3
5. Dünya’daki insanların yaklaşık %3,5 inde şeker hastalığı 7. İnsan vücudunda bulunan;
(diyabet) görülmektedir.
I. pankreas,
Şeker hastalığının bilinen 2 tipi vardır.
II. böbrek üstü,
Tip 1: Pankreastan yeterince insülin salgılanmaz, ileri III. hipofiz,
seviyelerde hiç salgılanmadığı da olur.
IV. tiroit
Tip 2: Pankreastan yeterince insülin salgılanır. Ancak
karaciğer ve kas hücreleri insüline duyarsızdır. bezlerinden hangileri hormon dışında da salgı
üretebilir?
I. Tip 1 diyabet hastaları pankreas nakli ile A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

sağlıklarına tekrar kavuşabilir.
II. Her iki tip şeker hastalığı da insülin verilerek tedavi
edilebilir.
III. Tip 2 diyabet hastaları karaciğer nakli ile
sağlıklarına tekrar kavuşabilir.

8. Sağlıklı bir insanda, kandaki adrenalin hormonu
D) I ve III E) I, II ve III miktarının artması;
I. kalp atışı ve kan dolaşımı,

6. II. mide ve bağırsaklarda sindirim,
Kandaki Ca2+ miktarı O: Optimum
değer III. hücrelerin oksijen tüketimi
faktörlerinden hangilerini hızlandırır?
O
t1 t2 t3 Zaman
Yukarıdaki grafik sağlıklı bir insanda kandaki Ca+2 miktarı

değişimini göstermektedir.
Grafiğe bakılarak,
I. t1 zaman aralığındaki değişime parathormon

miktarındaki artış neden olmuştur. 9. İnsan vücudundaki hormonlarla ilgili, aşağıdaki
II. t2 zaman aralığındaki değişime kalsitonin yargılardan hangisi yanlıştır?
miktarındaki artış neden olmuştur.
A) Homeostasinin sağlanmasında etkilidirler.
III. t3 zaman aralığında kandaki kalsitonin ve
parathormon miktarları eşitlenmiştir. B) Büyüme ve gelişmede rol oynarlar.
C) Sinir sistemiyle birlikte denetleme ve düzenleme
işlevi yaparlar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Kanda belirli seviyeye geldiklerinde etkinliklerini

gösterirler.
D) I ve II E) II ve III E) Hedef dokularına, özel kanallar ile de taşınabilirler.
5.D 6.B 7.A 8.D 9.E
39
KARMA SORULAR 4
HORMONLAR
1. Büyüme çağındaki bir çocukta gerçekleşen; 3. Açlık durumunda idrarında şekere rastlanan bir kişi için,
I. besinlerle alınan kalsiyum miktarının artması, I. İnsülin hormonu azdır.
II. kana verilen kalsitonin hormonunun yetersiz olması, II. Adrenalin hormonu fazladır.
III. deri hücrelerinde güneş ışığı etkisiyle üretilen D III. Glikojen yıkımı fazladır.
vitamini üretiminin azalması IV. Şeker hastasıdır.
olaylarından hangileri raşitizm hastalığına neden yorumlarından hangileri kesinlikle doğrudur?

olabilir?
A) I ve IV B) III ve IV C) I, II ve III

D) Yalnız IV E) I, II, III ve IV
4. İshal görülen hastalarda, dışkı ile birlikte su ve mineral kaybı
fazla olduğu için vücudun su ve mineral dengesi bozulur.
Buna göre, ishal görülen bir bireyde homeostazinin

sağlanabilmesi için;
2. Bir insanın yediği yemeğin ardından vücudunda şu olaylar I. kalsitonin,

gerçekleşmiştir. II. adrenalin,
 Kan glikozu normalin üstüne çıkar. III. aldosteron,
 İnsülin salgılanır. IV. vazopressin
 Kandaki glikozun büyük bir kısmı karaciğerde hormonlarından hangilerinin kandaki miktarının
glikojene dönüşür. artması beklenir?
 Bir süre sonra kan glikozu normalin altına iner.
 Glukagon salgılanır. A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
 Karaciğerdeki glikojenin bir kısmı glikoza dönüşüp

kana verilir.
 Kan glikozu normale döner.
5. Endokrin sistemde geri besleme mekanizması şu
Buna göre, bu insanın yediği yemeğin ardından şekillerde gerçekleşir.
kanındaki glikoz miktarının değişimini gösteren grafik  Kana salgılanan hormon etkisiyle ilgili madde
aşağıdakilerden hangisidir? miktarının kanda artması
 Kana salgılanan bir hormonun başka bir endokrin
A) Kandaki glikoz B) Kandaki glikoz bezi etkilemesi
düzeyi düzeyi
N N Aşağıdakilerden hangisi bu etki mekanizmalarından

Zaman Zaman herhangi biri ile açıklanamaz?
A) Düşük östrojen ve yüksek progesteron düzeyinin

C) Kandaki glikoz D) Kandaki glikoz düzeyi hipofizden FSH salınımını engellemesi
düzeyi
B) Kandaki parathormon miktarının artmasına bağlı
N N olarak kandaki kalsiyum miktarının artması
Zaman Zaman
C) Glukagon miktarının artmasına bağlı olarak kandaki
glikoz seviyesinin yükselmesi
D) Hipofizden TSH salgılanmasına bağlı olarak tiroit
E) Kandaki glikoz düzeyi
bezinin tiroksin üretmesi
N E) Mideye besin gelmesine bağlı olarak gastrin
Zaman hormonunun üretilmesi
1.A 2.A 3.D 4.C 5.E
40
KARMA SORULAR 4
6. İnsanda, kandaki kalsiyum miktarının düzenlenmesiyle 8. İnsanlarda üretilen bir hormon, büyüme çağında fazla
ilgili bazı olaylar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. salınırsa aşırı boy uzunluğuna; yetersiz salınır ise
cüceliğe neden olmaktadır.
Kalsitonin salgılanır
Bu hormon aşağıdaki yapıların hangisinden
Kalsiyum kandan
kemiğe geçer Kandaki kalsiyum salgılanmaktadır?
Tiroid bezi uyarılır miktarı dengelenir
Kandaki kalsiyum
A) Pankreas
yükselirse Kan
Damarı B) Hipotalamus
Kalsiyum denge
Kalsiyum denge durumunda C) Tiroit bezi
durumunda
Kandaki kalsiyum D) Hipofiz bezi
miktarı düşerse
Kandaki kalsiyum E) Eşeysel bezler
dengelenir Paratiroit bezi
uyarılır
Parathormon
salınır
Kalsiyum kemikten
kana geçer
Bu şekle göre, kandaki kalsiyumun artması veya

azalması durumunda, aşağıdaki olaylardan hangisi
meydana gelmez?
9. İnsanda insülin ve glukagon hormonlarının açlık ve
A) Kalsiyumun kemiklerde depolanması tokluktaki fonksiyonlarıyla ilgili karşılaştırmalar aşağıdaki
B) Kandaki parathormon miktarının artması tabloda verilmiştir.
C) Karaciğerin kana kalsiyum salgılaması Hormon İnsülin Glukagon

D) Kemik yıkımının artması Sentez zamanı Toklukta Açlıkta
E) Kalsitonin hormonunun azalması Glikozun hücre içine alınması + −
Glikozun solunuma katılması + −

Fonksiyonlar
Glikojen yapılması + −
Glikojen yıkılması − +
Yağ yapılması + −
Yağ yıkılması − +
7. Reseptör ile hormon arasındaki ilişki, anahtar kilit ilişkisine (+ : uyarır; – : uyarmaz)
benzer.
Tablodaki bilgilere göre insülin ve glukagon
Bu benzetmeyi hormonlara ait aşağıdaki özelliklerden hormonları için aşağıdaki yargılardan hangisi
hangisi açıklar? doğrudur?
A) Salgılanmaları, sinir sistemi tarafından kontrol A) Glikozdan glikojen yapılmasını insülin engellerken
edilebilir. glukagon teşvik eder.
B) Vücutta sadece hedef doku hücrelerini uyarırlar. B) Glukagon açlıkta kan glikozunu azaltırken insülin
C) Kandaki miktarları çok az olmasına rağmen biyolojik toklukta kan glikozunu artırır.
etkileri oldukça yüksektir. C) İnsülin kan şekerini azaltırken glukagon artırır.
D) Etkilerini kanda belirli bir seviyeye ulaştıktan sonra D) İnsülin karaciğer hücrelerinde yağ sentezini
gösterirler. durdururken glukagon hızlandırır.
E) Salgılanmaları ve kullanıldıktan sonra parçalanmaları E) Glukagon kas hücrelerinde oksijenli solunumu
enzimlerin yardımı ile olur. hızlandırırken insülin yavaşlatır.
6.C 7.B 8.D 9.C
41
KARMA SORULAR 5
HORMONLAR
1. İnsan vücudunda bulunan; 3. İnsanda FSH salgısı azaldığında;
I. karma bezler, I. testosteron salgısının artması,

II. sinir hücreleri, II. ovaryumdan salgılanan östrojen miktarının
III. kanallı bezler, azalması,
IV. kanalsız bezler III. folikül ağırlığının artması
yapılarının hangilerinde hormon üretilir? olaylarından hangileri gerçekleşir?
A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) I ve IV A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
D) II ve III E) I, II ve III D) Yalnız III E) I ve II
2. Tiroksin hormonunun, gelişme üzerine etkisini araştıran

bir bilim insanının kurbağaları kullanarak yaptığı deneyler
aşağıda gösterilmiştir.
4. İnsan vücudunda bir hormonun miktarını öğrenmek
Normal gelişim isteyen araştırmacının insana ait aşağıdaki vücut
1. deney sıvılarından hangisini incelemesi daha doğru sonuç
verir?
A) Kan B) Tükürük C) İdrar

2. deney (Tiroitin çıkarılmasından sonra başkalaşımın
durması) D) Doku sıvısı E) Mide öz suyu
3. deney (Tiroit doku özütünün fazladan verilmesinden

sonra başkalaşımın erken oluşumu)
5. Hipofiz bezinden salınan cinsiyet hormonlarından biri FSH

Bilim insanının bu deneylerinden, olup, yumurtalığı etkileyerek yumurtanın oluşmasını ve
olgunlaşmasını sağlar.
I. Tiroit bezi çıkarılan yavrunun büyümesi ve
başkalaşımı tamamen durur. Buna göre, deneysel olarak hipofiz bezi çıkarılmış dişi
II. Normalin üstünde tiroksin hormonu verilmesi bir maymuna, sadece FSH verilirse aşağıdakilerden
başkalaşımı hızlandırdığı için, larva büyüyemeden hangisi meydana gelir?
ergin kurbağanın görünümüne sahip olabilir.
A) Yumurtanın döllenmesi
III. Larva halindeki kurbağanın başkalaşım geçirerek
B) Yumurta ana hücresinde mayoz bölünmenin durması
ergin hale gelmesinde tiroksin hormonu etkilidir.
C) Olgunlaşmış durumdaki yumurtanın yumurta
sonuçlarından hangileri çıkarılabilir? kanalına geçmesi
D) Yumurtalıkta yeni bir yumurtanın gelişmeye
başlaması
D) II ve III E) I, II ve III E) Döllenmemiş yumurtanın vücut dışına atılması
1.A 2.D 3.C 4.A 5.D
42
KARMA SORULAR 5
6. İnsanın vücudunda salgı üreten bütün endokrin bezler 8. Arkadaşı ile kavga eden ve koşarak eve gelen
için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır? çocukta, aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi
beklenmez?
A) Bir çeşit hormon üretme
B) Kandaki glikoz miktarını düzenleme A) Karaciğerde glikojen sentezinin hızlanması
C) Hormonunu kana verme B) Hücrelerinde oksijen tüketiminin artması
D) Birden fazla çeşit hormon üretme C) Kanında adrenalin miktarının artması
E) Hem enzim hem hormon salgılayabilme D) Vücut sıcaklığının normalin üstüne çıkması
E) Sindirim faaliyetlerinin yavaşlaması
7. Aşağıda insanda vücut sıcaklığını düzenleme

mekanizması şematik olarak gösterilmiştir.
Vücut sıcaklığının düşmesi
Hipotalamusun uyarılması
9. Aşağıdaki şemada iki hormon ile kandaki şeker miktarının

Hipofizin İskelet kaslarının Deri kılcallarının ayarlanması gösterilmiştir.
uyarılması titremesi daralması
Pankreas Pankreas
TSH
salgılanması İnsülin Yüksek İnsülin
kan
Tiroit bezinin Vücut sıcaklığının Glikoz şekeri Glikoz
uyarılması dengelenmesi
Glikojen Normal Glikojen
seviye
Tiroksin Hücrelerde solunumun Düşük

salgısının artması kan Glikoz
hızlanması
şekeri
Glukagon
Vücut hücresi Karaciğer
Bu bilgilere göre, hücresi
Pankreas
I. Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde hormonlar

Şemadaki bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan
etkinlik gösterir.
hangisine varılamaz?
II. İskelet kaslarının kasılması ve bazı kılcal
damarların daralmasını hipofizden salgılanan A) Pankreastan salgılanan hormonlar sadece karaciğer
hormonlar sağlar. hücrelerini uyarır.
III. Kanda tiroksin salgısının artması hücrelerin birim B) İnsülin etkisiyle glikoz, hücrelere geçer.
zamanda ürettiği enerji miktarını artırır.
C) Glukagon karaciğer hücrelerini etkileyebilir.
yargılarından hangilerine varılabilir? D) Kandaki şeker fazla olduğunda pankreastan insülin
salgılanır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) Karaciğer hücresinde glikoz glikojene; glikojen de
glikoza dönüşebilir.
6.C 7.D 8.A 9.A
43
1 HORMONLAR
1. Bir bireyde pankreasın hormon salgılayan beta 3. Kırkpınar yağlı güreşleri dünyanın en uzun geleneksel
hücrelerinin az çalışmasına bağlı olarak, aşağıda spor etkinliğidir. 2021 Kırkpınar başpehlivanlık güreşi finali
belirtilen durumlardan hangisi gerçekleşmez? Ali Gürbüz ile İsmail Koç arasında olmuştur.
A) İdrarla birlikte bir miktar şeker atılması

B) Karaciğerde depolanan glikojen miktarının azalması
C) Günlük oluşan idrar miktarının azalması
D) Dokularda protein ve yağların enerji eldesinde
kullanılması
E) Yağ depolarının azalması ile kilo kaybının meydana
gelmesi Güreşin en hareketli anında güreşçiler birbiriyle mücadele
ederken adrenalin hormonu salgılamaya başlar.
Bu hormonun salgılanma nedeni aşağıdakilerden

hangisi olabilir?
A) Vücudun kullandığı oksijen oranını azaltmak

B) Kandaki glikoz miktarını artırmak
C) Kalbin çalışmasını yavaşlatmak
D) Mide ve bağırsaklarda sindirimi hızlandırmak
E) Kan dolaşımını yavaşlatmak
2. • İnsan vücudunda, en önemli endokrin bezlerden biri

olan hipofiz; TSH üreterek tiroit bezini ve ACTH
üreterek de böbrek üstü bezlerinin kabuk kısmını
uyarır ve onların hormon salgılamasını sağlar.
• Hipofiz bezi STH üreterek organların düzenli
büyümesini, ADH salgılayarak da böbreklerden
suyun geri emilmesini sağlayabilir.
Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan 4. Tiroit bezinin yeterince hormon salgılayamaması;

hangisine varılabilir?
I. kan dolaşımının yavaşlaması,
A) Endokrin bezlerde üretilen ve salgılanan hormonlar, II. metabolizma için yeterince ATP üretilememesi,
hedef organına kan yoluyla taşınırlar. III. hücrelere oksijen girişinin artması,
B) Bir endokrin bezden salgılanan hormonlar, farklı IV. kemiklerin yumuşaması,
organlar üzerinde farklı etkiler yapabilir.
V. kandaki kalsiyum miktarının azalması
C) Bir endokrin bezin çalışması için, mutlaka sinirsel bir
uyartı olması gerekir. durumlarından hangilerinin gerçekleşmesine neden
D) Tüm endokrin bezlerin çalışması, bir başka endokrin olur?
bez tarafından kontrol edilir.
A) I ve II B) II ve III C) III ve V
E) Bazı endokrin bezler hem enzim hem de hormon
üreterek, farklı görevlerin yerine getirilmesini sağlar. D) I, II ve IV E) II, IV ve V
1.C 2.B 3.B 4.D
44
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Şeker hastalarının kullandığı insülin hormonunu kodlayan 7. İnsan vücudunda görev yapan bazı hormonlara ait bilgiler
genetik bilgi, bir mikroorganizmaya nakledildiğinde bu şöyledir:
mikroorganizmanın da insana verilebilecek insülini
üretmeye başladığı görülmüştür.  Hipofiz ön lobundan salınan TSH tiroit bezini; ACTH
böbrek üstü bezlerini uyarır.
Bu açıklamadan,
 Hipofiz arka lobundan salınan ADH, böbrekteki
I. Farklı türler arasında gen aktarımı olmuştur. nefron kanallarında suyun geri emilimini artırır.
II. İnsülin hormonu DNA şifresine göre sentezlenmiştir.  Böbrek üstü bezlerinden salınan aldosteron,
böbrekteki nefron kanallarında bazı minerallerin geri
III. İnsülin sadece mikroorganizmalar tarafından
emilimini artırır.
üretilebilmektedir.
Bu bilgiler yorumlandığında,
I. Böbrek üstü bezlerinden hem suyun hem
minerallerin emilimiyle ilgili hormonlar salgılanır.
D) Yalnız II E) I ve II II. Herhangi bir vücut dokusunun uyarılabilmesi için

her durumda iki hormonun etkili olması gerekir.
III. Bir doku üzerinde birden fazla hormon çeşidi etkili
olabilir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

6. Aşağıdaki şema kortizol hormonunun kandaki miktarının
düzenlenmesini göstermektedir.
Hipotalamus
(-) Negatif geri
bildirim
RH
Hipofizin ön lobu 8. Bir biyoloji öğretmeni dersinde konuyu anlatırken “Bu

(-) olay televizyonda şifreli bir yayını izlemeye benzer yani
Negatif geri
ACTH
bildirim
merkezden yapılan yayın her televizyona ulaşır ancak
şifre çözücüsüne sahip televizyonlarda bu yayın
Adrenal korteks izlenebilir.” demiştir.
Kortizol Öğretmenin yapmış olduğu bu benzetme aşağıdaki

biyolojik olaylardan hangisiyle ilişkilendirilebilir?
Hedef hücre
A) İskelet kası hücrelerinin motor nöronlar sayesinde
Bu şemaya bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi uyarılmasıyla
yapılamaz? B) Endokrin bezlerden kana salgılanan hormonların
sadece bazı vücut hücrelerinde etki göstermesiyle
A) Hipofiz ön lobundan ACTH salınımı artarsa
C) Gözün retinasında sarı beneğe düşen görüntünün
hipotalamustan RH salınımı azalır.
sarı benek dışına düşen görüntüden çok daha net
ÇIKMIŞ SORU
B) Hipofiz ön lobu ve hipotalamus kortizol hormonunu algılanmasıyla

tanıyan reseptörlere sahiptir.
D) Kalp kasının kendiliğinden ritmik uyartılar oluşturarak
C) Hedef hücreler kortizolün sinirsel etkisiyle uyarılır. kasılıp gevşemesiyle
D) Hipotalamustan salgılanan RH miktarı artarsa kortizol E) İnsan sindirim kanalından emilen glikozun vücut
hormonunun salınımı artar. hücreleri tarafından kullanılmasıyla
E) Kandaki kortizol hormonu miktarı azalırsa hipofizin
2020 - AYT
ön lobundan salgılanan ACTH miktarı artar.
5.E 6.C 7.B 8.B
45
2 HORMONLAR
1. 3. Aşağıdaki şekilde normal kan şekeri değerlerinin değişimi

Hipofiz bezinden salgılanan hormonlardan bazıları
hipotalamus tarafından üretilir. Bu hormonlar hipofiz sonucunda A ve B hormonlarının etkisiyle tekrar kan
arka lobunda depo edilir ve gerektiğinde buradan şekerinin normale dönüşü gösterilmiştir.
kana salgılanır.
B
Yüksek
Hormonu
kan şekeri
düzeyi
Normal
Düşük kan şekeri
kan şekeri düzeyi
A düzeyi
Hormonu
Bu olaylarla ilgili olarak,
I. B hormonu kandaki fazla şekerin hücrelere geçişini

Dersine yukarıdaki gibi başlayan Biyoloji öğretmeni; sağlayarak kan şekerini normal düzeyine düşürür.
II. Her iki hormon da karaciğerden salgılanır.
I. ADH,
III. A ve B hormonları birbiriyle zıt çalışan insülin ve
II. ACTH,
glukagon hormonları olabilir.
III. oksitosin,
IV. A hormonu karaciğerden kana glikoz geçişini
IV. östrojen sağlayarak kan şekerini yükseltir.
hormonlarından hangilerini öğrencilerine anlatacaktır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) I, III ve IV B) I, II, III ve IV C) Yalnız I
D) II ve IV E) III ve IV D) II ve IV E) I, II ve III
2. Bir tiroit bezi rahatsızlığı olan Hashimoto hastalığına

sahip insanlarda savunma sistemi, tiroit bezi hücrelerine
karşı antikor üretir. Bu antikorlar zamanla tiroit bezi
hücrelerini yıkmaya başlar.
4. Hipofizden kana salınan bir hormon çeşidi vücuttaki X ve
Bu hastalığa sahip bir bireyde hastalığın ilerlediği Y organlarına ulaşabilir. Ancak sadece X organını etkiler.
dönemle ilgili,
I. Kanındaki tiroit uyarıcı hormon (TSH) seviyesi Bu durumun nedenini;
artmaya başlar.
I. X organında bulunan reseptörler ile Y organındaki
II. Kanındaki tiroksin hormonu seviyesi aşırı artış reseptörlerin farklı olması,
gösterir. II. X organının hipofiz bezine Y organından daha yakın
olması,
ÇIKMIŞ SORU
III. Bireyin bazal metabolik hızında artış olması

beklenir. III. X organının Y organından fiziksel olarak daha
büyük yapılı olması
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II faktörlerinden hangileri açıklar?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2019 - AYT
1.C 2.A 3.A 4.A
46
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Glikozun hücrelere 7. Tiroit bezi vücuttaki iyot elementini toplayarak tiroksin
İnsülin geçişi hızlanır.
Pankreas hormonu üretmede kullanır.
salgılanır.
Kas ve karaciğer
hücrelerinde glikojen Buna göre, vücuda yeterli iyot alınamaması
Kanda glikoz sentezi artar.
miktarı artar. durumunda aşağıdaki sonuçlardan hangisi ortaya
Kandaki glikoz miktarı çıkarak bu sorun giderilmeye çalışılır?
azalarak normal değere
Kan Homeostazi ulaşır.
d
Karbonhidrat ağırlıklı mikt a glikoz Kanda glikoz
beslenme durumunda arı y
ükse normal değerdedir. A) Tiroit bezi daha çok iyot tutabilmek için büyür.
k
B) Tiroit bezinden hipofizi baskılamak için salınan
Açlık
Kanda glikoz Kan durumunda hormonun miktarı artar.
d
miktarı artar. mikt a glikoz
arı d Kanda glikoz C) Hipofizden tiroit bezini uyarmak için salınan
üşük
düzeyi düşer. hormonun miktarı azalır.
Karaciğerdeki glikojen glikoza
yıkılır. Glikoz kana geçer.
D) Tiroit bezi tarafından üretilen hormonun miktarı artar.
Glukagon
Pankreas E) Vücudun ürettiği enerji miktarında azalma meydana
salgılanır.
gelir.
Kandaki glikoz miktarının düzenlenmesi yukarıdaki
şemada gösterilmiştir.
Şema incelendiğinde,
I. İnsanda kan şekerinin artmasını glukagon hormonu

sağlar.
II. İnsülin etkisiyle kas hücreleri kandan glikoz alırken
glukagon etkisiyle kas hücreleri kana glikoz verir.
III. Kanda insülin miktarının artması karaciğer ve kas
hücrelerindeki glikojen miktarını artırır.
8. Paratiroit bezinden salgılanan parathormonun azalmasına

bağlı olarak kandaki kalsiyum miktarı da azalır. Kandaki
6. İnsan vücudunda salgılanan; kalsiyum yetersizliği kaslarda ağrılı kasılmaların olduğu
tetani hastalığına neden olur.
I. insülin,
Tetani hastası olan bir insanla ilgili,
II. adrenalin,
I. İdrarla atılan kalsiyum miktarı artış gösterir.
ÇIKMIŞ SORU
III. glukagon II. Zamanla kemiklerde zayıflama olur.

III. Kemiklerden ve ince bağırsaktan kana kalsiyum
hormonlarından hangileri kan glikoz düzeyini artırıcı
yönde etki gösterir? geçişi azalmıştır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III bilgilerinden hangileri doğrudur?
2023 - AYT
D) Yalnız III E) I, II ve III
5.C 6.E 7.A 8.E
47
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. İnsanda kanın ozmotik basıncının düzenlenmesi aşağıda 2. Çeşitli faktörlere bağlı olarak kanın şeker seviyesinin
verilmiştir. sürekli yüksek olarak kalması şeker hastalığı (diyabet)
olarak bilinir.
Vücutta su az Vücutta su fazla
Aşağıda tip 1 ve tip 2 diyabetin oluşumu modeller ile
Kanın ozmotik Kanın ozmotik gösterilmiştir.
basıncı artar. basıncı azalır.
Glikoz kanda birikir
ve hücreye giremez.
Hipotalamus
TİP 1 DİYABET İnsülin Glikoz
İnsülin reseptörü
Hipofiz Hipofizin Pankreas insülin

arka lobu üretmez.
Pankreas Hücre
ADH ADH
salgısı artar. salgısı azalır.
Glikoz kanda birikir

ve hücreye giremez.
TİP 2 DİYABET İnsülin Glikoz
İnsülin
reseptörü
Böbrekteki nefron Böbrekteki nefron
kanallarından su kanallarından su
emilimi artar. emilimi azalır.
Buna göre, aşağıdaki açıklamalardan hangisi Hedef hücre

reseptörleri
yanlıştır? insüline cevap
vermez. Hücre
A) Hipotalamusta kanın ozmotik basıncını algılayan
reseptörler yer alır.
B) Nefron kanallarından geri emilen su miktarı arttıkça Buna göre,
idrar yoğunluğu artar.
I. Tip 1 diyabette pankreastaki beta hücreleri salgı
C) Kanın ozmotik basıncının artması böbreklerden geri
üretemez.
emilen su miktarını artırır.
II. Tip 2 diyabette hücreler insüline duyarlı değildir.
D) Hipotalamus ürettiği hormonları doğrudan kana
salgılayarak, kanın su-iyon dengesini sağlar. III. Tip 1 diyabette kandaki şeker oranı yüksek; tip 2
diyabette düşüktür.
E) ADH hormonu, nefron kanallarını oluşturan hücrelerin
zarındaki reseptörler tarafından algılanır. açıklamalarından hangileri doğrudur?
1.D 2.C
48
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR DUYU ORGANLARI
DUYU ORGANLARI Üst der (Epderms)
• Dış çevreden gelen uyarıların algılanmasını sağlayan der, • Çok katlı eptel dokudan oluşur. Üstten kalan hücreler ölü
göz, burun, dl ve kulağa duyu organları denr. Duyu korun tabakasını oluşturur. Korun tabakası alttak canlı
organlarında duyu reseptörler bulunur. hücreler korur. Canlı hücreler malpgh tabakasını oluşturur.
Derye renk veren melann üreten melanostler üst derde
bulunur.
Deri Göz Burun Dil Kulak

Alt der (Derms)
• Duyu reseptörler ve duyu organları canlının çevreye • Bağ dokudan oluşur. Yapısındak kan damarları dery
uyumunu kolaylaştırır. Dış reseptörler dıştan gelen uyarıları, besler. Yapısında ter ve yağ bezleryle çeştl reseptörler
ç reseptörler çten gelen uyarıları alır. Aldıkları uyarıları bulunur.
snr hücrelerne letr ve mpuls oluşur.
• Derdek mekanoreseptörlerden Mesner csmckler ve
• Duyu reseptörler aldıkları uyarı çeşdne göre
Merkel dskler dokunmada; pacn csmcğ se basınca
mekanoreseptör, ağrı reseptörü, termomereseptör,
duyarlıdır.
fotoreseptör ve kemoreseptör olmak üzere beş çeşttr.
• Termoreseptörlerden krause csmcğ soğuğu; Ruffn
1. Der
csmcğ se sıcağı algılar.
• Dokunma duyusu organıdır. Yapısında eptel doku ve bağ
doku bulunur. Üst der eptel dokudan, alt der bağ dokudan • Der organzmayı ultravyole ışınlarına, kmyasal maddelere
oluşur. ve fzksel etklere karşı korur. Mkroorganzmaların vücuda
grmesn önler. Terlemeyle vücut sıcaklığının
Not: düzenlenmesnde görev yapar.
Eptel Doku
 Yapısında kan damarı bulunmaz. Bağ dokudan dfüzyon Not:
le beslenr. Görevlerne göre, aşağıdak gb Bağ Doku
gruplandırılır.  Temel görev doku ve organları brbrne bağlamaktır.
Bunu yapısında bulunan kollajen ve elastn fbrller le
EPİTEL DOKU gerçekleştrr. Kan damarlarına sahptr.
 Bağ dokuda bulunan hücre tpler ve görevler şöyledr:
ÖRTÜ SALGI DUYU Fibroblast

Bağ doku ara maddesindeki
lifleri oluşturur.
Tek katlı Tek hücrel Reseptörler
Çok katlı Çok hücrel
Mast hücresi
Endokrn
Heparin ve histamin salgılar.
Ekzokrn
BAĞ DOKU
Karma
HÜCRELERİ Makrofaj
 İç organların ç yüzeynde tek katlı örtü eptel Vücuda giren mikropları
bulunurken üst der (epderms) çok katlı örtü eptelnden fagosite eder.
oluşur.
Plazma hücreleri
 Çok hücrel salgı eptel salgı bezlern oluşturur.
Vücuda giren antijenlere karşı
 Duyu eptel se duyu organlarındak reseptörler antikor oluşturur.
oluşturur.
50
B
Ö
L
Ü
M
03
DUYU ORGANLARI
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım DUYU ORGANLARI KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Hayvanlarda bulunan bağ doku; fibroblast, mast hücresi, 3. Deride bulunan temel bağ dokusu hücreleri ve görevleri
makrofaj ve plazma hücrelerinden meydana gelir. aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Buna göre hayvanlardaki bağ doku; Protein yapıdaki bağ doku liflerini
Fibroblast
I. vücudun mikroorganizmalara karşı savunulması, oluşturur.
II. doku ve organların birbirine bağlanması, Plazma Antikor üreterek vücut savunmasında rol
hücreleri oynar.
III. hücrelere gerekli olan oksijenin taşınması ve
hücrelerdeki metabolizma artıklarının uzalaştırılması Mast Kanın damar içinde pıhtılaşmasını
hücreleri engelleyen heparin maddesini üretir.
görevlerinden hangilerini yerine getirilebilir?
Dokular arasında dolaşarak ölü hücreleri
Makrofajlar
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I ve mikroorganizmaları yok eder.
Sentezledikleri melanin pigmenti ile

D) I ve II E) Yalnız III Melanositler
bulundukları dokuya renk verir.
Bu tabloya göre, temel bağ doku deriye;
I. uyarıları alarak sinir hücrelerine aktarma,

II. bağışıklık sistemine yardımcı olma,
III. çekme, gerilme ve basınca dayanıklı hale getirme,
IV. güneşten gelen zararlı ışınlardan içteki dokuları
koruma
özelliklerinden hangilerini kazandırır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
2. İnsan vücudunda;
I. çevreden gelen uyarıları almak için özelleşen,

II. tükürük ve gözyaşı bezi gibi yapılardan vücut
boşluğuna salgı gönderen,
III. organların iç yüzeyini örten
görevlerini yerine getiren epitel doku çeşitleri

aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
4. İnsanda alt deride;
I II III
I. reseptörler,
A) Duyu Örtü Salgı II. sinir uçları,
B) Duyu Salgı Örtü III. korun tabakası
C) Örtü Duyu Salgı yapılarından hangileri bulunmaz?
D) Örtü Salgı Duyu A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) Salgı Örtü Duyu
1.D 2.B 3.E 4.C
51
2.
TEST
2. Göz • Çubuk reseptörlern ışığa duyarlılığını artıran madde

rodopsndr. Rodopsn, opsn proten le A vtamnnden
• Görme organı olup göz küres ve yardımcı yapılardan
oluşur. Bu nedenle A vtamn eksklğnde gece körlüğü
meydana gelr. Göz küres sert tabaka, damar tabaka ve ağ
meydana gelr.
tabaka olmak üzere üç tabakadan oluşur.
Kon hücreler
Sert tabaka
Kirpiksi cisim
Damar tabaka
• Bol ışıkta renkl ve net görmey sağlar. Ağ tabakanın
Ağ tabaka merkeznde yoğun olarak bulunur. En yoğun oldukları yer
Mercek
Kornea
sarı benektr. Sarı benek net görüntünün oluştuğu bölgedr.
Sarı benek
Kör nokta Kırmızı, yeşl ve mav olmak üzere 3 çeşt kon reseptörü
İris bulunur. Bu reseptörlerden brkaçı brlkte çalıştığında dğer
Göz bebeği renkler algılanır.
Ön oda
Asıcı bağlar Not:

Optik sinir
Camsı sıvı  Optk snr adı verlen görme snrlernn göz küresnden
çıktığı noktada fotoreseptör bulunmaz. Bu noktaya kör
nokta denr. Her k gözden gelen optk snrlern
Sert tabaka (Sklera) brleştğ beyn kabuğundak bölgeye optk kyazma
• Gözü dıştan saran bağ dokudan yapılmış koruyucu denr.
tabakadır. Gözün beyaz kısmıdır. Göz yuvarlağının ön
kısmında ncelerek saydam tabakayı (kornea) oluşturur. Görme Olayı
Saydam tabaka göze gelen ışığı lk defa kıran ve gözün ç
kısımlarına letlmesn sağlayan yapıdır. • Csmden yansıyan ışık ışınları saydam tabakada kırılarak
retna üzerne görüntü ters olarak düşürülür. Kon ve çubuk
Damar tabaka hücreler görme snrlern uyararak mpuls oluşturur. Oluşan
mpuls beyn kabuğundak merkeze gelp düz olarak
• Gözü besleyen damarları taşır. Gözün ön kısmında algılanır.
kalınlaşarak mercekler tutan askıları ve rs oluşturur. İrs
göze rengn veren kısımdır. Ortasında göz bebeğ bulunur.
Sol görüş alanı Sağ görüş alanı
İrs yapısındak düz kaslarla göz bebeğnn büyüyüp
küçülmesn sağlayarak göze gren ışık mktarını ayarlar.
Göz bebeğ zayıf ışıkta büyür, kuvvetl ışıkta küçülür.
Göz merceğ Sol göz Sağ göz

• İnce kenarlı saydam br mercektr. Göz bebeğnden gelen
ışınları kırarak görüntünün ağ tabaka üzerne düşmesn Optik kiyazma
sağlar. Göz merceğ yakına bakıldığında şşknleşr, uzağa
bakıldığında ncelr. Böylelkle görüntünün ağ tabakaya
düşürülmes sağlanır ve net görme gerçekleşr. Buna göz
uyumu denr.
Görme
Ağ tabaka (Retna) korteksi
• Işığa duyarlı fotoreseptörlern ve görme snrlernn

bulunduğu bölgedr. Retnada bulunan fotoreseptörler kon Sağlıklı Göz
ve çubuk hücreler olmak üzere k çeşttr.
Çubuk hücreler
• Zayıf ışıkta csmlern şekln algılamayı sağlar. Ağ

tabakanın çevresnde yoğun olarak bulunur.
52
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. İnsanda, görme olayının gerçekleşmes sırasında görev 4. Gözün damar tabakasında, syah pgment maddelern
alan bazı yapılar aşağıda verlmştr. taşıyan hücreler bulunur. Bu hücrelern ürettğ melann
maddes sayesnde, damar tabakanın ç yüzeynde
I. Saydam tabaka karanlık br ortam oluşturulur.
II. Beyn
Damar tabakada bulunan bu syah bölge
III. Göz bebeğ görme olayına,
IV. Göz merceğ
I. gözde bulunan reseptörlern, mor ötes ve kızılötes
V. Sarı benek
ışık uyarılarını da algılayablmes,
Br csmn görüntüsünün algılanması sürecnde bu II. kornea ve mercekte kırılan ışık ışınlarının retna
yapıların görev alma sırası aşağıdaklern hangsnde üzernde uygun yerlere düşürülmes,
doğru olarak verlmştr? III. csmlerden gelen ışınların algılanarak, göz
snrlerne aktarılması,
A) IV - I - III - V - II B) I - III - IV - V - II
IV. fazla ışığın emlerek, göz ç yansımaların
C) I - II - III - V - IV D) III - IV - I - V - II önlenmes
E) III - V - I - II - IV
yararlarından hanglern sağlayablr?
A) Yalnız IV B) II ve III C) I ve IV
D) II ve IV E) I, II ve IV
2. İnsanda gerçekleşen göz uyumunda;
5. I. Retna
I. göz merceğ,
II. Göz merceğ
II. kornea,
III. Göz bebeğ
III. retna
IV. Kornea
yapılarının hanglernde değşklk meydana gelmes
beklenr? İnsan gözünde bulunan yukarıdak kısımlardan
hangler ışığın kırılmasını sağlar?
A) I, II ve IV B) I, II ve III C) I ve II
D) III ve IV E) II ve IV
6. Uzaktak br csm net br şeklde gördükten sonra

yakındak br csme bakan ve csm net şeklde gören
br nsanın gözünde;
3. Uzun süre aydınlık ortamda bulunduktan sonra, ışığın
yetersz olduğu br ortama grlrse belrl br süre görme I. göz merceğnn şşknleşmes,
olayı gerçekleşmez.
II. göz bebeğnn küçülmes,
Bu durumun temel neden aşağıdaklerden hangsdr? III. göz merceğnn yassılaşması,
IV. göz bebeğnn büyümes
A) Göz merceğnn göz uyumunu gerçekleştrememes
B) Göz bebeğnn kısa sürede genşleyememes değşklklernden hanglernn gerçekleşmes
C) Kon reseptörlernn uyarılamaması beklenr?
D) Görüntünün sarı benekte oluşamaması

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IV
E) Fotoreseptörlerde oluşan mpulsun optk snrlere
aktarılamaması D) II ve III E) III ve IV
1.B 2.C 3.A 4.D 5.E 6.B
53
3.
TEST
Göz Kusurları 1. Bazı göz kusurlarında, ışığın kırılmasını düzenleyp, net

görüntü oluşturmak amacıyla değşk tpte mercekler
• Göz merceğnde ya da göz küresnde doğuştan var olan ya
kullanılır.
da sonradan meydana gelen bozulmalar göz kusurlarına
neden olur. Buna göre;
Myop I. myop,
II. hpermetrop,
• Göz yuvarlağının önden arkaya doğru çapının normalden
daha uzun olmasıdır. Mercek normalden şşkndr (kırıcılığı III. astgmat
fazladır). Görüntü retnanın önünde oluşur. Uzağı net
görme kusurlarının düzeltlmes çn kullanılması
göremezler. Kalın kenarlı mercek kullanılarak net görme
gereken mercek tpler aşağıdak seçeneklern
sağlanır.
hangsnde sırasıyla verlmştr?
A) B)
C) D)
Hpermetrop
• Göz yuvarlağının önden arkaya doğru çapının normalden

daha kısa olmasıdır. Mercek normalden ncedr (kırıcılığı E)
azdır). Görüntü retnanın arkasında oluşur. Yakını net
göremezler. İnce kenarlı mercekle net görme sağlanır.
Astgmatzm 2. Lokantada yemek yyen Ömer, sağlıklı br nsanın

görebleceğ uzaklıktak duvar saatne baktığında,
• Göz merceğ ya da korneada oluşan pürüzlü yüzeylerden
rakamları göremedğn fark edyor.
dolayı ışınlar retnaya dağınık olarak düşer. Csmler
bulanık görünürler. Özel ayarlı slndrk mercekler Arkadaşı Mustafa’ya sorduğunda se, Mustafa rakamları
kullanılarak net görme sağlanır. brbrne karıştırdığını söylüyor.
Bu k arkadaşın göz kusurları, hang seçenekte doğru

Presbtlk
olarak verlmştr?
• Göz merceğnn esneklğn kaybetmes ve gözün uyum
yeteneğnn azalmasıyla ortaya çıkar. Ömer Mustafa
Şaşılık A) Myopluk Renk körlüğü

• Göz kaslarının uyumlu kasılmamasından dolayı gözlern B) Hpermetropluk Astgmatlık
farklı yönde hareket etmesyle oluşur.
C) Myopluk Astgmatlık
Katarakt
D) Hpermetropluk Presbtlk
• Göz merceğnn saydamlığının kaybolması sonucu bulanık
görmeye neden olan göz kusurudur. E) Myopluk Hpermetropluk
1.D 2.C
54
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Myop göz kusuru le lgl aşağıdak blglerden 6. Aşağıda kusurlu br göz ve bu göz kusurunun düzeltlmş
hangs yanlıştır? hal gösterlmştr.
Sarı Sarı
A) Kalın kenarlı mercek kullanılarak düzeltlr. benek
benek
B) Görüntü retnanın önünde oluşur.
C) Göz merceğ normalden daha kalındır.
Mercek
D) Uzaktak csmler net olarak görülemez.
Kusurlu göz Göz kusurunun düzeltilmesi
E) Göz yuvarlağının önden arkaya doğru çapı
Bu göz kusuru le lgl aşağıdak blglerden hangs
normalden daha kısadır.
yanlıştır?
A) Göz merceğ normalden daha şşkn olablr.

B) Görüntü retnanın önünde oluşur.
C) Göz yuvarlağının önden arkaya doğru çapı uzamıştır.
D) Bu göz kusuruna sahp kşler yakını net göremez.
4. Göz merceğnden kaynaklanan görme kusuruna sahp üç
breyde görüntünün retnada oluştuğu noktanın merceğe E) Kalın kenarlı mercekten yapılmış gözlük kullanılarak
olan uzaklığı aşağıdak grafkte fade edldğ gb olmuştur. net görme sağlanır.
Görüntünün merceğe uzaklığı
Bireyler
1 2 3
Bu breylern görme kusurları aşağıdaklern

hangsnde doğru verlmştr? (N: normal mesafe)
1 2 3
A) Myop Hpermetrop Astgmat
B) Myop Astgmat Hpermetrop
C) Hpermetrop Myop Astgmat 7. • Göz yuvarlağının optk eksen doğrultusunda

uzaması sonucu breyn uzağı görememesdr.
D) Hpermetrop Astgmat Myop
• Csmn görüntüsü ağ tabakaya dağınık düştüğü çn
E) Astgmat Myop Hpermetrop bulanık görme kusurudur.
• Kon reseptörlern görevn yerne getrememesne
bağlı olarak ortaya çıkan kırmızı ve yeşl renkler
ayırt edememe kusurudur.
• Göz merceğnn esneklğnn azalmasının bağlı
olarak yaşlılarda görülen göz kusurudur.
5. Aşağıdaklerden hangs X kromozomunda çeknk br Aşağıdak göz kusurlarından hangsnn özellğ
genle taşınan kalıtsal br hastalıktır? yukarıda verlmemştr?
A) Renk körlüğü B) Presbtlk C) Katarakt A) Renk körlüğü B) Astgmatzm C) Presbtlk
D) Şaşılık E) Göz tansyonu D) Myopluk E) Hpermetropluk
3.E 4.B 5.A 6.D 7.E
55
4.
TEST
3. Burun 1. Parfümün kokusunu alan Ahmet ile salatanın tadını

alan Merve’de bu duyuların alınması ve
• Koku duyusunu algılayan organımızdır.
değerlendirilmesi sürecinde,
• Burun boşluğunun üst kısmında koku alma alanı olan sarı
bölge vardır. I. uyarıya yol açan molekülün sıvı içinde çözünmesi,
II. oluşan uyartıların talamusta sınıflandırılması,
• Bu bölgede bol mktarda koku reseptörler vardır.
III. uyartıların beyin kabuğunda değerlendirilmesi,
• Snr hücrelernn genşlemş dendrtlerne koku IV. uyarıların sinir hücreleri tarafından alınması
çomakçıkları denr.
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?
Koku
soğancığı
Koku Koku alma
soğancığı sinirleri D) III ve IV E) I, II ve III
Akson
Koku
Koku alma
resöptörleri
alanı
Epitel
Mukus Siller hücreleri
katmanı 2. İnsanlarda beş duyu organı le lgl;
• Burunda kmyasal yolla uyarılan reseptörler bulunur. I. sarı bölge,

II. tat tomurcukları,
• Kokunun algılanablmes çn koku veren kmyasal
III. kort organı,
maddelern mukus çnde çözünmes gerekr.
IV. sarı benek
• Oluşan mpulslar önce koku soğancığına uğrar, oradan da
talamusa uğramadan beyn kabuğundak koku merkezne yapılarından hanglerndek reseptörler kmyasal
letlr ve koku algılanır. uyarılara cevap verr?
• Koku alma duyusu çabuk yorulur. Bu durum, nsanları kötü A) II ve IV B) II, III ve IV C) Yalnız I
kokuların uzun sürel algılanmasından korur.
• Koku snrler talamusa uğramaz.
4. Dl
• Tat alma organımızdır.
• Papllada bulunan tat tomurcukları le tadın algılanması sağlanır.

3. Br blm nsanının kurduğu “Burunda bulunan koku
• Tat veren maddelern tükürük sıvısında ermesyle tat
reseptörler çabuk yorulurlar.” hpotezne, aşağıdak
tomurcukları uyarılır.
bulgulardan hangs kanıt olarak gösterleblr?
• Tat tomurcuklarındak snrlerde mpuls başlar.
A) Br kokunun bulunduğu ortamda, bell süre sonra bu
• Bu mpulslar talamus üzernden beyn kabuğuna taşınarak kokunun algılanmaması
tat algılanır.
B) Koku moleküllernn kmyasal olarak algılanması
• Tadın algılanmasında kokunun önem büyüktür. C) Nezle olan nsanda koku kaybının olması
• Tüm tat reseptörler dln her tarafında bulunmasına rağmen D) Koku kaybı yaşayan nsanların tatları yeternce
farklı tatları algılayan tat tomurcukları dln belrl alamaması
bölgelernde özellkle yoğunlaşmışlardır. E) Aynı anda, brkaç tane kokunun algılanamaması
1.B 2.D 3.A
56
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
4. Br kşnn dl farklı zamanlarda, aynı maddenn farklı 6. Tat uyaranlarının konsantrasyonuna bağlı olarak
mktarları le şekldek gb uyarılıyor. algılanması hoş ve hoş olmayan türde olablmektedr.
10 mg
Aşağıdak grafk dört tat uyaranının konsantrasyonuna
1 mg
şeker bağlı algılanış bçmlern göstermektedr.
şeker
Duyarlılık (%)
Tatlı
100
50
Ekşi
Hoş
1. Uyarılma 2. Uyarılma 0
Nahoş
Acı
Bu k uyarılma, aşağıdaklerden hangs bakımından 50 Tuzlu
farklılık göstermez?
100 Tat uyaranının
1 2 3 konsantrasyonu
A) Beyne letlen mpuls sayısı
Grafktek blglere dayanarak aşağıdak yargılardan
B) İmpulsların taşınması sırasında, snapslardan
hangsne varılablr?
salgılanan aracı madde mktarı
C) Dldek duyu almaçlarını uyaran molekül sayısı A) Tuzlu uyaranının bütün konsantrasyonları hoştur.
D) Dlde uyarılan duyu almacı sayısı B) Belrl br konsantrasyona kadar acı uyaranı hoş
E) İmpulsların beyne taşınma hızı olarak algılanır.
C) Tatlı uyaranın konsantrasyonu arttıkça hoş algılanma
oranı da sürekl artar.
D) Ekş uyaranının hçbr konsantrasyonu hoş değldr.
E) Konsantrasyonu 2 brm olan bütün uyaranlar hoş
olmayan bçmde algılanır.
5. İnsanda duyu organlarından gelen sinirler talamustan

geçerek beyin kabuğuna iletilir.
Buna göre;
7. Tat ve koku duyuları çn
I. işitme,
II. görme, I. reseptörlernn kmyasal uyarılarla uyarılması,
III. koku alma, II. mpulslarının talamusta sınıflandırılarak lgl duyu
IV. tatma merkezne gönderlmes,
III. mpulslarının beyn kabuğunda değerlendrlmes
duyularından hangilerinin sinirleri talamustan
geçtikten sonra beyin kabuğunda değerlendirilir? özellklernden hangler ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV D) Yalnız II E) I, II ve III
4.E 5.D 6.B 7.A
57
5.
TEST
5. Kulak İştme Olayı

• Ses dalgalarının kanallarda sıvı dalgalarına, reseptör ve
• İştme ve denge organı olan kulak üç kısımdan oluşur.
duyu snrler aracılığıyla da elektrksel dalgalara dönüşmes
esasına dayanır.
Yarım daire
Çekiç kanalları • Kulak kepçesyle toplanan ses dalgaları, kulak yolundan
Örs geçerek kulak zarında ses ttreşmlerne dönüşür. Kulak
Üzengi zarında oluşan ses ttreşmler çekç, örs, üzeng kemklerne
ve oval pencereye ulaşır. Ses ttreşmler vestbular kanal
çndek sıvıda basınç dalgaları oluşturur. Bu dalgalar,
tmpank kanalı geçerek yuvarlak pencereye çarpar ve
sönümlenr. Bu durum, yen gelen ses ttreşmlern
Salyangoz
duyablmek çn ç kulağı yenden hazır hâle getrr.
• Vestbular kanaldak basınç dalgaları, kohlear kanalı ve
Kulak zarı
Kulak temel zarı aşağı doğru terek onların ttreşmesn sağlar. Bu
kepçesi hareket, reseptörlern çatı zara sürtünmesne ve eğlmesne
Dış kulak yol açar. Bu dur, reseptörlerde mpuls oluşmasını sağlar.
yolu
Duyu snrler, oluşan mpulsları alır, önce talamusa sonra
Östaki beyn kabuğundak ştme merkezne letr. İştme merkezne
borusu
gelen mpulslar ses olarak algılanır.
Denge
a. Dış Kulak
• İç kulaktak yarım dare kanalları le tulumcuk ve keseck
• Kulak kepçes ve kulak yolundan oluşur. Kulak zarıyla denlen yapılar dengenn sağlanmasında etkldr.
sonlanır. Kulak kepçes ses dalgalarını toplar ve sesn • Tulumcuk ve keseck yer çekmne karşı yapılan
geldğ yönün belrlenmesnde rol oynar. Dış kulak le orta hareketlerde vücudun konum değşklklernn algılanmasını
kulak arasında gergn br zar olan kulak zarı ses dalgalarını sağlarken yarım dare kanalları dönme hareket le oluşan
konum değşklklern algılar. Her k durumda da reseptörlern
ses ttreşmlerne dönüştürerek orta kulaktak kemklere
oluşturduğu mpuls uç beyne ve beyncğe letlr. Vücudun
letr.
yatay veya dkey pozsyonu ayarlanarak denge sağlanır.
Yarım daire
kanalları
b. Orta Kulak Tüylü hücreler
Sinir lifleri
• Çekç, örs ve üzeng kemklernn bulunduğu bölümdür. Bu
kemkler ses ttreşmlern güçlendrerek oval pencereye
Salyangoz
letr. Orta kulak, östak borusuyla yutağa bağlanır. Östak Ampulla
borusu kulak zarını basınç değşmlerne karşı korur. Östak
borusunun yutak kısmında kşnn kend sesnden rahatsız Tulumcuk
olmasını önleyen kapakçık bulunur. Kesecik Otolitler
Sinir lifleri Otolitik zar
c. İç Kulak İç kulakta denge organının yapısı

• İştmede görevl salyangoz ve dengede görevl yarım dare • Tulumcuk ve keseckte tüyler, jelatnms madde ve CaCO3
kanallarından oluşur. yapılı otolt taşları görev yaparken yarım dare kanallarında
tulumcuk ve keseckten farklı olarak otolt taşları bulunmaz.
• Salyangoz helezon şeklnde kıvrılmış ç sıvı dolu kanallar
sstemdr. Not:
 Br süre kend etrafında dönüp anden hareketsz
• Vestbular kanal oval pencereye tmpank kanal yuvarlak
kalındığında hâlâ dönüyormuş gb hssedlmesnn
pencereye açılır. Kohlear kanalın tabanındak temel zar
neden yarım dare kanallarındak endolenf sıvısının
üzernde kort organı bulunur. Ses ttreşmlerne duyarlı hareketne devam etmesdr. Sıvı hareket ettkçe
mekanoreseptörler buradadır. Mekanoreseptörler çatı zarı reseptörler mpuls oluşturmaya devam eder.
le bağlantılıdır.
1.E 2.D 3.D 4.A 5.C
58
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Kulak ştme olayı le beraber vücut dengesnn 4. Kulak kepçes le toplanan ses dalgaları;
sağlanmasında görev yapan br duyu organıdır.
I. orta kulak,
Aşağıdaklern hangsnde kulağın, ştme ve denge
II. ç kulak,
reseptörlern bulunduran kısımları brlkte verlmştr?
III. dış kulak yolu
A) Kort organı – Yarım dare kanalları
kısımlarının çnde aşağıda belrtlen ortamların
B) Otolt taşları – Yarım dare kanalları hanglernden geçerek kort organına ulaşır?
C) Kulak zarı – Östak borusu
D) Salyangoz – Oval pencere I II III
E) Çekç, örs ve üzeng kemkler – Kulak zarı A) Sıvı Katı Gaz

B) Katı Sıvı Gaz
C) Katı Gaz Sıvı
D) Gaz Sıvı Katı
2. Aşağıdak şeklde nsan kulağının yapısı gösterlmş ve E) Gaz Katı Sıvı
bazı kısımları numaralanmıştır.
3. Yarım daire
kanalları 5. Aşağıdak şeklde ç kulaktak salyangozun yapısı
2. Örs
gösterlmştr.
Çatı zar
Reseptör
hücreler
İşitme
4. Salyangoz
sinirleri
1. Kulak zarı Kohlear
kanal Bazal zar
5. Östaki Vestibular
borusu kanal
Ses ttreşmlern mpulsa çevrerek ştme snrlerne
aktaran kort organı şeklde numaralanmış yapıların Timpanik
hangsnde bulunmaktadır? kanal
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Bu yapılarla lgl olarak,
I. Orta kulak kemklernde lerleyen ses enerjs, oval

pencere vasıtasıyla vestbular kanaldak perlenf
sıvısına aktarılır.
II. Kohlear kanalda yer alan kort organı endolenf
3. Kulağa at aşağıdak yapı - görev eşleştrmelernden
sıvısında oluşan dalgalarla uyarılır.
hangs yanlıştır?
III. Yuvarlak pencere, tmpank kanaldak sıvı
A) Otolt taşları – Ses ttreşmlern kuvvetlendrr. hareketlern absorbe ederek aynı sesn yenden
B) Kort organı – Ses ttreşmlern mpulsa dönüştürür. algılanmasını engeller.
C) Kulak zarı – Ses dalgalarını ses ttreşmlerne çevrr. fadelernden hangler doğrudur?
D) Östak borusu – Kulak zarının her k tarafındak hava
basıncını dengeler. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) Yarım dare kanalları – Dönme hareket sırasında
vücudun dengesnn sağlanmasında rol alır.
1.A 2.D 3.A 4.B 5.E
59
KARMA SORULAR 1
DUYU ORGANLARI
1.  Göz merceğnn kırıcılığının normalden daha az 4. Aşağıdak tabloda bazı hayvansal doku hücrelerne at
olmasıdır. blgler verlmştr.
 Saydam tabakanın yüzeyndek düzensz
Hücre tp Ürün – Etknlk İşlev
kavslenmeden dolayı bulanık görme kusurudur.
 İlerleyen yaşa bağlı olarak göz merceğ esneklğnn Lf ve ara madde
I Yapısal
üretm
azalmasıdır.
Yabancı madde-
 Göz merceğnn saydamlığını kaybederek Makrofaj II
lern fagostozu
matlaşmasıdır.
Mast hücreler III Düzenleyc olma
Aşağıdak göz kusurlarından hangsnn özellğ
yukarıda verlmemştr? Buna göre, numaralandırılan yerlere gelmes gereken
blgler aşağıdaklerden hangsnde doğru olarak
A) Presbtlk B) Myopluk C) Katarakt
verlmştr?
D) Hpermetropluk E) Astgmatlık
I II III
----------------------- ----------------------- -----------------------
A) Mast hücres Isı üretm Antkor üretm
B) Fbroblast Savunma Heparn üretm
C) Fbroblast Savunma Antkor üretm
D) Lenfost Bağışıklık Antkor üretm
E) Fbroblast Isı üretm Heparn üretm
2. Aşağıdaklerden hangs kmyasal uyarıları almak çn

özelleşmş reseptörlere sahptr?
A) Serbest snr uçları

B) Tat tomurcukları
5. İnsandak duyu organlarına at bazı yapıların özellkler
C) Ağ tabaka
şunlardır:
D) Kort organı
E) Yarım dare kanalları • Kulakta bulunan kort organ, ses ttreşmlernn
algılanmasını sağlar.
• Burundak koku soğancığı, koku uyarılarını
algılayan duyusal snrler çerr.
• Gözde bulunan reseptörler, ışık uyarısını snrsel
uyartıya (mpuls) çevreblr.
• Derde bulunan bazı reseptörler, basınç ve sıcaklık
duyularını algılayablr.
3. Hayvanlardak temel bağ doku le lgl aşağıdak Bu özellkler dkkate alındığında, belrtlen duyu
blglerden hangs yanlıştır? organlarının reseptörler çn, aşağıdaklerden hangs
ortaktır?
A) Mkroplara karşı savunmada etkl olur.
B) Hücreler arasındak maddede lfler bulunur. A) Kmyasal özellktek maddelerle uyarılma
C) Canlıdak doku ve organları brbrne bağlar. B) Uyartıları beynn aynı merkezne götürme
D) Yapısında kılcal kan damarı bulunmaz. C) Eşk değer ve üzerndek uyarılarla uyarılma
E) Kanın damar çnde pıhtılaşmasını engelleyen D) Doğrudan dış çevreye açık olma
heparn üretr. E) Bütün uyarı çeştlerne duyarlı olma
1.B 2.B 3.D 4.B 5.C
60
KARMA SORULAR 1
6. Gol sonrası sevincini yaşayan İcardi ellerini kulaklarına

götürerek taraftarına, “sizi yeterince duyamıyorum” mesajı
veriyor.
8. Aşağıdak şeklde nsan göz küresnn kest verlmştr.
V
(Kör nokta)
I
(Kornea)
ÇIKMIŞ SORU
II
(Göz merceğ) III IV
(Ağ tabaka) (Sert tabaka)
Işığa duyarlı almaçların bulunduğu bölge şeklde

İcardi taraftarın tezahüratını gerçekten yeterince hang numara le gösterlmştr?
duyamıyor olsaydı kulağındaki; A) I B) II C) III D) IV E) V
I. kulak zarı, 2015 - YGS
II. östaki borusu,

III. salyangoz,
IV. yarımdaire kanalları
yapılarından hangilerinin hasar gördüğü

düşünülürdü?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III
D) II ve III E) II ve IV
9. İnsandak der hem duyu organı olarak çalışan, hem de

brçok başka görev üstlenmş olan br organdır.
Buna göre, aşağıdaklerden hangs dernn

7. İnsanlarda koku ve ştme duyularından gelen görevlernden değldr?
mpulslar, merkez snr sstemne at;
A) Renk pgmentler sayesnde, bazı zararlı ışınların
I. hpotalamus, vücuda grşn engeller.
II. beynck, B) Bazı antkorları üreterek, bağışıklığın kazanılmasında
III. beyn kabuğu, etkl olur.
IV. talamus C) Salgıladığı ter, yağ ve astlerle mkropların vücuda

grşn engeller.
kısımlarının hanglernde ortak olarak değerlendrlr?
D) Br mktar gaz alış verş yaparak, solunum sstemne
yardımcı olur.
A) III ve IV B) II ve IV C) Yalnız III
E) Bazı tuzları ve ürk ast terle brlkte atarak boşaltım
D) I ve IV E) II ve III sstemne yardımcı olur.
6.C 7.C 8.C 9.B
61
KARMA SORULAR 2
DUYU ORGANLARI
1. İnsanlarda bulunan tat duyusu yardımıyla, aşağıdak 4. Duyu organlarına at aşağıdak yapıların hangsnde,
faydalardan hangs sağlanmış olmaz? organın görevne at reseptör bulunur?
A) Toksk (zehrl) maddelern vücuda grşnn A) Orta kulak B) Kulak zarı C) Mercek
engellenmes
B) Mdenn; mukus, ast ve hormon salgılaması çn D) Kör nokta E) Alt der
uyarılması
C) Beslenmenn kontrol edlmes
D) Tükürük ve dğer salgıların düzenlenmes
E) Bağışıklık sstemne yardım edlmes
5. İnsanda, gözü oluşturan damar tabaka, göz yuvarlağının

arka yüzeynde, syah pgmentler taşıyan hücreler çerr.
Bu syah tabakanın (karanlık odanın), göze sağladığı

en öneml fayda aşağıdaklerden hangs olablr?
A) Göze gren fazla ışığı emerek, göz ç yansımaları

önleme
2. I. Desteklk sağlama
B) Gözü bazı dış etkenlerden ve darbelerden koruma
II. Emlm gerçekleştrme
C) Göze gelen ışınların ağ tabakaya düşmesn sağlama
III. Koruma
D) Işınların kırılarak, retnada (görme merkeznde)
IV. Salgı yapma
uygun yere düşmesn ayarlama
Eptel doku yukarıda verlen görevlerden hanglern E) Göz merceğnn odak noktasını görüntüye göre
gerçekleştrmez? ayarlama
A) III ve IV B) I, II ve IV C) Yalnız I
6. Duyu organları ve bulundurdukları reseptörler le lgl,
I. Bazı reseptör çeştler, brden fazla duyu organında

bulunablr.
II. Duyu organlarıyla alınan tüm uyarılar, talamustan
geçtkten sonra beyn kabuğuna letlr.
3. İnsanda göz uyumuyla lgl aşağıdak blglerden III. Bazı duyu organları br çeştten fazla uyarana
hangs yanlıştır? duyarlıdır.
A) Mercek kaslarının kasılıp gevşemesyle sağlanır. blglernden hangler doğrudur?

B) Odak uzaklığı değştrlr.
C) Görüntü sürekl ağ tabaka üzerne düşürülür.
D) Yakındak br csme bakarken krpks kaslar kasılır. D) Yalnız II E) I ve II
E) Uzaktak br csme bakarken göz merceğ kalınlaşır.
1.E 2.C 3.E 4.E 5.A 6.A
62
KARMA SORULAR 2
7. Dl ve derde bulunan duyu reseptörler; 10. Eptel dokuyla lgl aşağıdak blglerden hangs
yanlıştır?
I. mekank,
II. kmyasal, A) Hücrelernn beslenmes ve atık maddelernn
III. sıcaklık uzaklaştırılması dfüzyonla sağlanır.
B) Kan hücres üretr.
şeklndek uyarı çeştlernden hanglern ortak olarak
C) Sndrmde görev yapan bazı enzmler salgılar.
algılar?
D) İnce bağırsak ve böbreklerde emlm görev yapar.
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I E) Salgılarıyla organzmanın ç dengesn sağlar.
11. Aşağıdak duyu organlarından hangsnde gerçek

anlamda reseptör bulunmayıp snr hücrelernn
8. İnsan ders le lgl aşağıdak blglerden hangs dendrtler bu görev üstlenmştr?
yanlıştır?
A) Göz B) Kulak C) Burun
A) Alt derde ter bezler ve yağ bezler bulunur.
B) Üst derde keratnleşmş hücreler bulunablr. D) Dl E) Der
C) Keratnl hücreler basınç ve çarpma gb mekank

etklere karşı dery korur.
D) Üst derde çeştl duyu almaçları bulunur.
E) Üst derde kan damarları ve snrler yoktur.
12. İnsanda, duyu organlarıyla çevresel etklern alınması

ve değerlendrlmes sürecnde;
I. uyartı (mplus) oluşumu ve letm sırasında, nöron

zarlarında meydana gelen değşmeler,
9. Tadın algılanması çn besnlern; II. alınan uyartıların talamustan geçerek beyn
kabuğuna letlmes,
I. enerj verc olması,
III. mpulsların beyn kabuğunda değerlendrlmes
II. tat tomurcuğundak reseptörler uyarması,
IV. reseptör (alıcı) hücrelern eşk değerndek etklerle
III. küçük moleküllü (monomer) olması,
uyarılması
IV. tükürük sıvısında çözünmes
faktörlernden hangler, bütün duyu organları çn
özellklernden hanglerne sahp olması zorunludur? ortaktır?
A) II ve IV B) III ve IV C) I ve II A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I ve IV
7.A 8.D 9.A 10.B 11.C 12.A
63
KARMA SORULAR 3
DUYU ORGANLARI
1. İnsan dersnn; 3.
I. çeştl uyarıları alablecek şeklde özelleşmş

reseptörler bulundurma,
“Göz merceğinin saydamlığının
II. keratnleşmş hücre tabakasıyla vücudu fzksel
bozulmasıyla meydana gelen göz
etklerden koruma, kusurunun adı nedir?”
III. ter ve yağ gb maddeler üretme,
IV. derye renk veren melann pgmentlern sentezleme
özellklernden, hangler üst derye, hangler se alt

derye attr?
Bu sorunun yöneltldğ öğrenc, aşağıdaklerden

Üst der Alt der
hangsn şaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur?
A) I ve III II ve IV
A) Astgmatzm B) Presbtlk C) Katarakt
B) Yalnız II I, III ve IV
D) Şaşılık E) Hpermetrop
C) I, II ve III Yalnız IV
D) I ve IV II ve III
E) II ve IV I ve III
4. Aşağıdak tabloda farklı hücrelerdek enerj dönüşümler

verlmştr.
2. İnsanda ve dğer memellerde bulunan vücut örtüsü (der), Hücre çeşd Enerj dönüşümü
duyu organı olmanın yanında başka bazı görevler de Snr hücres Kmyasal enerj ® Elektrk enerjs
üstlenmştr.
Kort hücres Ses enerjs ® Mekank enerj
Buna göre nsan ders;
Kon hücres Işık enerjs ® Elektrk enerjs
I. ısı, basınç ve dokunma duyularını alarak snrlere
aktarma, Tat hücres Kmyasal enerj ® Elektrk enerjs
II. bazı yağlı ve astl maddeler vücut dışına

Bu tabloya göre,
salgılama,
III. gerektğnde ısı alma, gerektğnde se fazla ısıyı I. Farklı hücrelerde aynı enerj dönüşümü olablr.
terleme yaparak atma, II. Kort ve kon hücrelernde tüketlen enerj mktarı tat
IV. solunum gazlarının değştrlmesn sağlama hücresnden daha fazladır.
III. Aynı hücrede farklı enerj çeştler aynı enerj
görevlernden hanglern gerçekleştrrken ATP
çeşdne dönüşeblr.
harcar?
yorumlarından hangler yapılablr?
A) I, III ve IV B) I, II ve III C) I ve II
D) I ve III E) II ve IV
1.E 2.C 3.C 4.C
64
KARMA SORULAR 3
5. Dilin iki farklı bölgesinden (A ve B) alınmış tat 7. “İnsanda farklı duyu organları, benzer özellikteki uyarıları
tomurcuklarının, farklı uyaranlara (tatlara) verdiği tepkiler (etkileri) alacak şekilde özelleşmiştir.”
grafiklerde gösterilmiştir.
İnsandaki duyu organlarına ait;
Uyarılma oranı Uyarılma oranı
I. duyu organlarında bulunan reseptörlerin
3a 3a uyarılabilmesi için eşik değerinde bir uyarının
gerekli olması,
2a 2a
II. burun ve dilde bulunan reseptörlerin kimyasal
uyarıları (etkileri) algılayacak şekilde özelleşmiş
a a
olması,
Tatlı Acı Ekşi Tuzlu Tatlı Acı Ekşi Tuzlu III. deri ve gözden alınan uyartıların talamustan
(A) (B) geçerek değerlendirme merkezine iletilmesi
Bu bilgilere göre, özelliklerinden hangileri bu hipotezi desteklemek için

kullanılabilir?
I. Her iki tat tomurcuğu da tatlıya aynı şiddette tepki
göstermektedir.
II. Tat tomurcukları farklı tatlara farklı şiddetlerde tepki
gösterebilir. D) Yalnız II E) Yalnız III
III. A tomurcuğu acı ve tatlıya aynı şiddette tepki
göstermektedir.
A) I ve II B) Yalnız II C) I, II ve III
8. Derideki reseptörler ve görevleriyle ilgili aşağıdaki
D) Yalnız I E) Yalnız III eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
A) Pacini cisimciği - Soğuk

B) Ruffini cisimciği - Sıcak
C) Krause cisimciği - Basınç
D) Serbest sinir uçları - Dokunma
E) Meissner cisimcikleri - Ağrı
6. İnsanın kulağında bulunan bazı yapılar ve

9. İnsandaki duyu organlarının tümü için;
fonksiyonları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden
hangisi doğrudur? I. aynı özellikteki uyaranlarla uyarılma,
II. uyartıların beyin kabuğunda değerlendirilmesi,
A) Korti organı – Dengenin sağlanması
III. eşik şiddetindeki uyaranlarla uyarılma,
B) Çekiç, örs ve üzengi kemikleri – Ses dalgalarını
kuvvetlendirme IV. uyartıların elektrokimyasal olarak taşınması
C) Östaki borusu - Ses titreşimlerini impulsa özelliklerinden hangileri ortaktır?

dönüştürme
D) Yarım daire kanalları - İşitme A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
E) Oval pencere – Ses titreşimlerinin söndürülmesi

D) I ve IV E) I, II ve III
5.C 6.B 7.D 8.B 9.B
65
KARMA SORULAR 4
DUYU ORGANLARI
1. Görme bozukluğuna sahip bir kişinin gözünde görüntünün 3. Ses dalgaları veya ses titreşimlerinin, üç farklı ortamdaki
oluşma yeri aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. ilerleme hızları grafikte gösterilmiştir.
Görüntünün Ses titreşiminin iletim hızı
oluştuğu nokta
Kornea
(Saydam tabaka)
Sarı benek
Cisim
Ortam
Sıvı Gaz Katı
Mercek
Ağ tabaka
(Retina) Buna göre, insan kulağının;
Bu kişideki görme bozukluğu için, I. orta kulak kemikleri,

II. iç kulak kıvrımları,
I. Göz yuvarlağı asal eksen doğrultusunda uzamıştır.
III. dış kulak yolu
II. İnce kenarlı mercek kullanılarak net görme
sağlanabilir. kısımlarında, ses titreşimlerinin hızlıdan yavaşa doğru
III. X kromozomu üzerinde çekinik gen ile aktarılan ilerlemesi, aşağıdakilerin hangisinde doğru
kalıtsal bir hastalıktır. verilmiştir?
IV. Yakını net görür, uzağı net göremez.
A) I - II - III B) II - I - III C) I - III - II
D) II - III - I E) III - I - II
D) I, II ve IV E) II, III ve IV
4. Korti organı işlev görmeyen bir kişide

aşağıdakilerden hangisinin olması beklenir?
A) Dış ortamdaki ses dalgalarının kulak zarına iletimi
engellenir.
2. İnsan derisinde; B) Orta kulaktan iç kulağa ses dalgaları iletilemez.
I. basınç, C) İç kulakta işitme impulsu üretimi gerçekleştirilemez.

ÇIKMIŞ SORU
II. ağrı,
D) Yarım daire kanalları işlev göremeyeceği için denge
III. sıcaklık kaybı olur.
uyarılarından hangileri doğrudan sinir hücreleri E) Dış ortam ile orta kulak arasındaki hava basıncı
tarafından algılanır? ayarlanamaz.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2022 - AYT
1.B 2.B 3.A 4.C
66
KARMA SORULAR 4
5. İnsan dilinin homojen olmayan tat duyarlılığı aşağıdaki 7. İnsan gözünde renkli görmeyi sağlayan mavi, yeşil ve
gibidir. kırmızı renkleri algılayan koni hücrelerinin farklı dalga
boylarındaki ışıkla uyarılma durumları aşağıdaki grafikte
HOŞ EKŞİ TATLI ACI TUZLU
gösterilmiştir.
Mavi Yeşil Kırmızı
koniler koniler koniler
100
Işık emilimi (% maksimum)
75
50
25
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Mor Mavi Yeşil Sarı Turuncu Kırmızı
A) Dildeki duyu almaçlarının dilin farklı bölgelerinde
400 450 500 550 600 650 700
farklı yoğunluklarda bulunması Dalga boyu (Nanometre)
B) Tat moleküllerinin dildeki almaçlar üzerinde farklı

oranda çözünmesi
C) Tat moleküllerinin farklı sıcaklıklarda, farklı oranlarda I. Her bir rengin algılanmasında en az iki çeşit koni
çözünmesi hücresi görev yapar.
D) Tat moleküllerinin dilin farklı bölgelerine ulaşması II. 500 nanometrelik dalga boyunda üç koni hücresi de
E) Farklı tatların beynin aynı merkezinde yorumlanması etkindir.
III. Turuncu rengin algılanmasında mavi koni hücreleri
görev yapmaz.
6. Dış ortamdan gelen ışınlar gözde ters görüntünün

oluşumuna neden olur. Bu görüntü beyin kabuğunda
düzeltilerek düz algılama sağlanır.
Bu olaylar sırasında aşağıdakilerden hangisi

gerçekleşmez? 8. İnsanda, iki farklı duyu organında bulunan koku ve tat
reseptörleri için;
A) Işığın neden olduğu impulslar talamustan geçerek
I. duyunun algılanabilmesi için, moleküllerin sıvı
beyin kabuğuna ulaşır.
içinde çözünmesinin gerekliliği,
B) Işınlar saydam tabaka (kornea) ve mercekte kırılarak
II. eşik değerinin üzerindeki uyarılarla uyarılma,
sarı beneğe düşerler.
III. oluşan impulsların önce talamusa ardından da
C) Retinada koni ve çomak hücrelerinin her ikisi de
beyin kabuğuna iletilmesi
görme olayında etkilidir.
D) Göz merceğini kontrol eden kaslar, somatik sinirlerle özelliklerinden hangileri ortaktır?
denetlenir.
A) I ve III B) Yalnız III C) Yalnız I
E) Gözbebeği, iristeki kaslar sayesinde göze giren ışık
miktarlarını ayarlar.
D) I, II ve III E) I ve II
5.A 6.D 7.E 8.E
67
1 DUYU ORGANLARI
1. Belirli bir zamanda, uyarının şiddetinde ve özelliğinde bir 3. İnsanda, bir tadın algılanması;
değişiklik olmadan, sürekli uyarılan bir duyu organı
duyarlılığını kaybeder ve bu durum “duyusal uyum” olarak I. papillalardaki reseptörlerin uyarılması,
adlandırılır. II. tat sinirlerinin impulsları beyin kabuğuna doğru
taşıması,
Aşağıdaki durumlardan hangisi “duyusal uyuma” örnek
gösterilemez? III. impulsların beyin kabuğunda değerlendirilmesi
IV. tat moleküllerinin tükürük sıvısında çözünmesi
A) Soğuk suda tutulan elin, ılık suya getirildiğinde sıcak
olarak algılaması olaylarının, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
göre gerçekleşmesiyle sağlanır?
B) Bisiklet sürmeyi öğrenen birisinin, onu bir daha
unutmaması A) I - II - III - IV B) III - I - IV - II C) IV - I - II - III
C) Kolonyanın kokusunun ancak birkaç dakika etkin
olarak alınabilmesi D) I - IV - II - III E) IV - II - III - I
D) Giyilen elbisenin, cilde dokunduğunun
hissedilmemesi
E) Ocakta pişen yemeğin kokusunun bir süre sonra
hissedilmez hale gelmesi
4. Bilim insanı, sıcaklık duyusunun algılanma yöntemini

anlamak için aşağıdaki düzeneği hazırlıyor.
Ilık su Soğuk su
Helezon boruların birinden ılık (20 – 25°) diğerinden ise

2. Gözün yapısındaki çeşitli değişimler, görüntünün retina
soğuk (0 – 5°C) su geçirilince, bilim insanı avucunun
önünde veya arkasında oluşmasına yol açtığı için net
yandığını hissediyor.
görüntü meydana gelmez ve böyle durumlara göz
kusurları denir. Buna göre, bilim insanı sıcağın algılanmasıyla ilgili,
Buna göre, I. Sıcaklık duyusunun alınabilmesi için, tek tip

reseptörün (alıcının) uyarılması yeterli olur.
I. Uzağı göremezler.
II. Sıcağı algılayan reseptörlerin uyarılması, soğuğu
II. Uzak veya yakın tüm cisimleri bulanık görürler.
algılayan reseptörlerin çalışmasını engeller.
III. Görüntü retinanın arkasına düşer.
III. Ilık ve soğuk alıcılarının aynı anda uyarılması
IV. İnce kenarlı mercek kullanılarak net görme sağlanır. sıcağın daha güçlü algılanmasını sağlar.
ifadelerinden hangileri hipermetropluk için geçerlidir? yargılarından hangilerine varabilir?
A) I ve II B) I, II, III ve IV C) Yalnız III A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I
D) III ve IV E) I, II ve III D) Yalnız II E) Yalnız III
1.B 2.D 3.C 4.E
68
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Derinin yapısında bulunan epitel doku hücreleri aralarında 7. Derideki sıcaklık almaçları sıcak su ile uyarıldığında
boşluk bırakmayacak şekilde dizilmişlerdir. Ayrıca bu yüksek sayıda impuls oluşturmaya başlar. Ancak suyun
yapının üzeri keratinleşmiş ölü hücrelerden oluşan bir sıcaklığı değişmezse bir süre sonra impuls oluşturma
tabaka ile kaplıdır. sayısı düşer. Bunun sonucunda su, bir süre sonra sıcak
olarak algılanmaz. Suyun sıcaklığı artırılırsa sıcaklık
Derinin yapısındaki epitel dokunun sahip olduğu bu almaçları yeniden yüksek sayıda impuls oluşturmaya
özellikler organizmada; başlar.
I. zararlı mikroorganizmaların vücuda girişinin Buna göre; derideki sıcaklık almaçlarının impuls
engellenmesi, oluşturma sayısı ile suyun sıcaklığı arasındaki ilişki,
aşağıdaki grafiklerden hangisi ile en iyi ifade edilir?
II. buharlaşma yoluyla sıvı kaybının azaltılması,
A) Sıcaklık almaçlarının B) Sıcaklık almaçlarının
III. besin emilimi yüzeyinin artırılması impuls oluşturma sayısı impuls oluşturma sayısı
görevlerinden hangilerinin gerçekleşmesinde etkili

olur?
Suyun sıcaklığı Suyun sıcaklığı

C) Sıcaklık almaçlarının D) Sıcaklık almaçlarının

D) Yalnız II E) I ve II impuls oluşturma sayısı impuls oluşturma sayısı
Suyun sıcaklığı Suyun sıcaklığı
E) Sıcaklık almaçlarının
impuls oluşturma sayısı
6. Duyu organlarında bulunan reseptörler aldıkları uyarı Suyun sıcaklığı
çeşidine göre isimlendirilir. Aşağıdaki tabloda bazı duyu

organlarının reseptörleri ile ilgili özellikler verilmiştir.
Uyarı çeşidi Reseptör Bulunduğu organ

1 Mekanoreseptör Kulak
Kimyasal madde Kemoreseptör 2
Işık 3 Göz 8. İnsan gözüne gelen ışık ışınlarının;
Sıcaklık Termoreseptör 4
I. göz merceği,
Tabloda numaralanmış yerlere gelmesi gerekenler
II. saydam tabaka (kornea),
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
ÇIKMIŞ SORU
III. camsı cisim

1 2 3 4
yapılarından geçme sırası aşağıdakilerin hangisinde
A) Basınç Göz Fotoreseptör Deri doğru verilmiştir?
B) Ses Burun Fotoreseptör Deri A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III
C) Işık Dil Mekanoreseptör Kulak
D) II – III – I E) III – I – II
D) Dokunma Göz Fotoreseptör Dil
2020 AYT
E) Ses Burun Termoreseptör Burun
5.E 6.B 7.B 8.C
69
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Çatı zar 3. Duyma yetisini kaybetmiş insanlara cerrahi müdahale ile

Reseptörler kohlear implant takılarak duyma yetisi kazandırılabilir.
Ses
işlemcisi
Verici
İmplant elektrotları
ile kohlear
Alıcı
İşitme siniri
Temel zar
İşitmeyi sağlayan korti organı yukarıda gösterilmiştir.
Buna göre, işitme sırasında kortide meydana gelen;
I. vestibular kanal içindeki perilenf sıvısında basınç

dalgası oluşması,
II. çatı zarın reseptör hücrelerin tüylerine temas İki parçadan oluşan bu aygıt, sesleri algılayan, işleyen ve
etmesi, kodlayan dış mekanizma ile işitme sinirlerini uyaran bir iç
mekanizmadan oluşur.
III. reseptörlerde oluşan uyartının işitme sinirlerine
aktarılması Buna göre, kohlear implant kullanan bir bireyde işitme
sürecinde;
olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerin
hangisinde verilmiştir? I. ses dalgalarının kulak zarını titreştirmesi,
II. orta kulak kemiklerinin uyarıyı oval pencereye
A) I - II - III B) I - III - II C) II - III - I aktarması,
III. seslerin beyin kabuğunda yorumlanarak
D) II - I - III E) III - I - II anlamlandırılması,
IV. salyangozda sıvı dalgalarının tüylü hücreleri

uyarması
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesine gerek

yoktur?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
2. Kulakta dengeyi sağlayan yapılarla ilgili,
I. Dönme hareketi esnasında vücut pozisyonunun D) III ve IV E) I, II ve IV

korunması yarım daire kanallarında hereket eden
endolenf sıvısı ile sağlanır.
II. Kesecik ve tulumcuk ile vücudun yer çekimine göre
dikey düzlemde pozisyonunun ayarlanması
sağlanır.
III. İç kulakta kortide oluşan impulslar denge sinirlerine
aktarılarak vücut duruşu düzlenlenir.
açıklamalarından hangileri doğrudur?
1.A 2.C 3.E
70
B
Ö
L
Ü
M
04
DEstek ve HAREKET SİSTEMLERİ

1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR DESTEK ve HAREKET SİSTEMLERİ
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ • Kemikler şekillerine göre uzun, kısa, yassı ve düzensiz
İskelet Sistemi şekilli kemikler olmak üzere dört çeşittir.
• Bu sistemin hareketi sağlama, organizmaya destek olma,
Uzun kemikler
vücudun ihtiyacı olan mineralleri depolama, iç organlara ve
kaslara bağlanma yüzeyi sağlama, iç organları koruma,
• Boyu eninden uzun olan kemiklerdir. Koldaki pazu kemiği
vücuda biçim verme ve kan hücrelerini üretme gibi görevleri
ve bacaklardaki uyluk kemiği uzun kemiklere örnektir.
vardır.
Gövde kısmındaki boşlukta sarı kemik iliği bulunur. Sarı
• İnsan iskeleti embriyonik dönemde kıkırdak dokudan, ergin
kemik iliği sadece uzun kemiklerin yapısında bulunur.
dönemde ise kemik ve kıkırdak dokudan oluşur.
Kemik Doku • Uzun kemiklerin baş kısmında kemiğin boyuna uzamasını

• Kemik doku hücrelerine osteosit, ara maddesine osein sağlayan kıkırdak dokudan oluşmuş epifiz plağı vardır.
denir. Osteositler, lakün denilen boşluklar içinde yer alır ve
ince uzantılarla birbiriyle bağlantı kurar. • Kemiklerin dış yüzeyinde periost denilen kemik zarı
bulunur. Periost kemiğin enine kalınlaşmasını ve kırılan
• Osein organik kollajen lifler ile inorganik tuzlardan oluşur.
kemiğin onarılmasını sağlar.
Oseinde bulunan kalsiyum karbonat ve kalsiyum fosfat
tuzları kemik dokuya sertlik kazandırır.
Epifiz plağı
• İnsan kemikleri sıkı ve süngerimsi olmak üzere iki farklı
kemik doku bulundurur. Süngerimsi kemik doku
Süngerimsi Kemik Doku
• Küçük kemik plakaların birbirine boşluk bırakarak Sıkı kemik doku
bağlanması nedeniyle gözenekli yapıya sahiptir. Süngerimsi
kemik, bu sayede büyük baskılara dayanabilir. Süngerimsi
kemiğin boşluklarında kırmızı kemik iliği bulunur. Kırmızı
Sarı kemik iliği
kemik iliğinde kan hücreleri üretilir. Süngerimsi kemik, uzun
kemiklerin şişkin olan uç kısımlarıyla yassı ve kısa
kemiklerin iç kısmında bulunur. Periost (Kemik zarı)
Sıkı kemik doku

• Uzun kemiklerin gövde kısmıyla kısa ve yassı kemiklerin
Eklem kıkırdağı
dış kısmında bulunur. Sıkı kemik doku osteon denilen
birimlerden oluşur. Osteon, merkezi bir kanal çevresinde
dairesel olarak sıralanmış kemik tabakalar ve tabakaların Kısa kemikler
arasında konumlanmış hücrelerden oluşmuştur. Osteonun
ortasında Havers kanalları bulunur. Havers kanallarını yatay • Uzunlukları, genişlikleri ve kalınlıkları birbirine yakın olan
olarak birbirine bağlayan kanallara Volkmann kanalları kemiklerdir. El ve ayak bileğinde bulunurlar.
denir. Bu kanallarda kan damarları ve sinirler bulunur.
Osteositler
Yassı kemikler
• Yapısı yassı ve ince olan kemiklerdir. Kafatası kemikleri,

Osteon kaburga ve kürek kemiği yassı kemiklere örnektir.
Kemik Osteon
Düzensiz şekilli kemikler

Sıkı doku
• Belirli bir şekli olmayan, baskılara dayanıklı sağlam
Süngerimsi
doku Uzun kemik kemiklerdir. Omurlar ve çene kemikleri bu gruba örnektir.
72
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım DESTEK ve HAREKET SİSTEMLERİ KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Osteon ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? 4. İnsan iskeletinin sahip olduğu özelliklerden bazıları
şunlardır:
A) Ortasındaki kanala havers kanalı denir.
• Kırmızı kemik iliği bulundurma
B) Havers kanalları volkmann kanallarıyla birbirine
bağlanır. • Kalsiyum depo etme
C) Sıkı kemik dokuyu oluşturan birimlerdir. • Kan hücresi üretme
D) Havers kanallarında kan damarları bulunur. • Sarı kemik iliği bulundurma
E) Uzun kemiklerin baş kısmında bulunur. Bu özelliklerin tamamı;
I. kısa,
II. yassı,
III. uzun
kemik çeşitlerinin hangilerinde görülür?
A) Yalnız II B) I, II ve III C) Yalnız III
2. Aşağıdakilerden hangisi kemik dokunun
özelliklerinden biri değildir?
A) Kas ve eklemlerle birlikte hareketi sağlama

B) Mineral depolama
C) Kaslara ve iç organlara tutunma yüzeyi oluşturma
D) Osein denilen ara madde ve osteosit denilen
hücrelerden oluşma 5. Kemik gelişiminde, aşağıdaki faktörlerden hangisinin
E) Kılcal damar geçirgenliğini artıran histamini salgılama belirleyiciliği diğerlerinden daha azdır?
A) Kalıtsal yapı
B) Hormonlar
C) Cinsiyet
D) Dengeli beslenme
E) Yapılan meslek
3. Kemik doku ile ilgili;
I. kırmızı kemik iliğine sahip olma,

II. periost ile çevrili olma,
III. uzun kemiklerin baş kısımlarında bulunma, 6. Aşağıdakilerden hangisi iskelet sisteminin
IV. kısa ve yassı kemiklerin ortasında bulunma görevlerinden değildir?
özelliklerinden hangileri sıkı kemik doku ile A) Vücuda desteklik sağlama

süngerimsi kemik dokunun ortak özelliklerindendir? B) İç organları koruma
C) Kan hücrelerini üretme
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) Hormon salgılama
D) III ve IV E) I, III ve IV E) Mineral depo etme
1.E 2.E 3.A 4.C 5.E 6.D
73
2.
TEST
İnsan İskeleti Eklemler
• İnsan iskeleti eksen iskeleti ve üyeler iskeleti olmak üzere • Kemiklerin birbiriyle birleşme yerine eklem denir. Hareket
iki ana bölüme ayrılır. Eksen iskeletinde baş ve gövde yeteneğine göre oynamaz, yarı oynar ve oynar olmak üzere
iskeleti yer alır. üç çeşit eklem vardır.
• Baş iskeleti, kafatası ve yüz kemiklerinden oluşur. Baş 1. Oynamaz eklemler

Kafatası kemikleri Oynamaz eklemler
iskeletinde sadece alt çene kemiği hareketlidir. • Kafatası gibi iskeletin
• Gövde iskeleti, omurga ve göğüs kafesinden oluşur. hareket etmeyen
kısımlarındaki kemiklerde
• Omurga üst üste dizilmiş 33 adet omur kemiğinden oluşur. görülür.
Bu omurlardan 1.si olan atlas omuru baş iskeletine
• Eklemleşen kemikler çok
oynamaz eklem ile bağlıdır. 2. omur olan eksen omuruyla
sıkı bir şekilde birbirine
atlas omuru arasındaki özel bağlantı başa 160° lik hareket
testere gibi girinti ve
yeteneği kazandırır.
çıkıntılarla bağlanmışlardır.
• Omurların içinde bulunan kanalda omurilik bulunur ve • Bağlanma kemik
omurlar omuriliği korur. Omurga baş, gövde, göğüs ve karın uzantılarının birbiri içerisine iyice sokulmasıyla oluşur.
boşluğundaki birçok organın ağırlığını taşır ve destek olur.
Omurga ayrıca kaburgaların arka ucuna bağlanma yüzeyi 2. Yarı oynar eklemler Omurlar Kıkırdak diskler
oluşturur.
• Omurgadaki bükülme ve
• Göğüs kafesini oluşturan kaburga kemikleri 12 çifttir. İlk 7 doğrulma hareketleri gibi
çiftin ön ucu doğrudan göğüs kemiğine bağlıdır. Sonraki 3 kemiklerin kısıtlı hareket
çifti 7. kaburga kemiklerine bağlıdır. Son iki çift kaburganın etmesini sağlayan eklemlerdir.
ise ön uçları boştadır. Bunlara yüzücü kaburga kemikleri • Az hareketli eklemlerden
denir. Kaburga kemiklerindeki ilikler kan yapımında önemli oluşan omurgada, omurlar
bir role sahiptir. arasında kıkırdak doku
• Üyeler iskeletinde ise üye kemerleriyle kol ve bacak bulunur. Bunların esnekliğine
kemikleri yer alır. Üye kemerleri omuz kemeri ve kalça bağlı olarak kısıtlı hareket meydana gelir. Eklem sıvısı yoktur.
kemerinden oluşur.
3. Oynar eklemler Diz kapağı
Kıkırdak Doku
• Vücudun en çok hareket
• Kondrosit denilen hücreler ve kondrin denilen ara eden kısımlarından olan kol
Uyluk kemiği
maddeden oluşur. Yapısında kan damarı bulunmadığından ve bacaklarda bulunur.
bağ dokudan difüzyon ile beslenir. • Eklemleri oluşturan kemik Eklem sıvısı
• Kıkırdak doku ara maddesindeki liflerin yapısına göre, uçları bağ dokudan oluşan Kaval
kemiği
hiyalin, fibröz ve elastik kıkırdak olmak üzere üç çeşittir. ortak bir kapsülle
çevrilmiştir.
Hiyalin Kıkırdak • Kapsül ile eklem arasındaki boşluk eklem boşluğudur.
• Kollajen lif bulundurur. İnsanlarda embriyonik iskeleti • Eklem kapsülünün iç yüzeyi sinoviyal zar denilen ince bir
oluşturur. Ergin dönemde kaburga uçlarında, soluk zar ile örtülmüştür.
borusunda, burunda ve eklem bölgelerinde bulunur.
• Sinoviyal zar yumurta akı kıvamındaki eklem sıvısını
Fibröz Kıkırdak meydana getirir.
• Bol miktarda kollejen lif içerir. Omurlar arasındaki esnek • Eklem sıvısı, eklem uçlarını kayganlaştırarak aşınmayı önler.
diskler ve eklem bağları fibröz kıkırdaktan oluşur. • Ayrıca kemiklerin eklem yüzeylerinde eklem kıkırdağı bulunur.
Elastik Kıkırdak • Bir kemikten diğerine bağ dokudan oluşan eklem bağları
(ligament) uzanır.
• Ara maddesinde elastik lifler bulunur. Kulak kepçesinde ve
• Bütün bu yapılar ekleme sağlamlık ve kolay hareket etme
östaki borusunda bulunur.
özelliği kazandırır.
74
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Kıkırdak doku ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi 4. İnsanın iskelet sistemi elemanları arasında,
yanlıştır?
I. oynar,
A) Hücrelerine kondrosit; ara maddesine kondrin denir. II. yarı oynar,
B) Embriyonik dönemde insan iskeletini oluşturur. III. oynamaz
C) Çeşitleri hiyalin, elastik ve fibrözdür. eklemler vardır.

D) Yapısında kan damarı bulunmaz. Buna göre;
E) Yetişkin insanların vücudunda bulunmaz.
a. diz, dirsek,
b. omurga,
c. kafatası
kemikleri arasındaki eklemler aşağıdakilerin

2. İnsan iskeletine ait bir kemiğin bir kısmının yapısı
hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
a b c
Sıkı kemik
A) I II III
Sarı ilik B) I III II
C) II I III
Periost D) II III I
E) III I II
Bu kemik için,
I. Kan hücrelerini üretebilir.

II. Oynar eklem oluşumuna katılabilir.
III. Hem enine hem boyuna büyüyebilir.

5. Kıkırdak doku, ara maddesinde bulundurduğu liflerin
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III yapısına göre hiyalin, fibröz ve elastik kıkırdak olmak
üzere üç çeşittir.
Bu kıkırdak doku çeşitlerinin insan vücudunda
bulunabildiği yerlerle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden
Hiyalin Fibröz Elastik

3. İnsan vücudundaki eklem çeşitleri için;
Soluk Diz Kulak
A)
I. yapısında kıkırdak doku bulundurma, borusu eklemi kepçesi
II. az ya da çok hareketli olma, Kaburga Köprücük Gırtlak

B)
uçları kemiği eklemi kapağı
III. en az iki kemik arasında oluşma
Kemik Kalça Kulak
C)
uçları eklemi kepçesi
özelliklerinden hangileri ortaktır?
Östaki Omurlar
D) Bronş
borusu arası
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
Köprücük Gırtlak
E) Burun
D) II ve III E) I, II ve III kemiği eklemi kapağı
1.E 2.E 3.B 4.A 5.D
75
3.
TEST
KAS SİSTEMİ Kas Kasılması
• Kaslar, kemiklerle birlikte vücuda şekil verir. Kas dokusunda • İskelet kası sarkomer adı verilen kasılma birimlerinden
yer alan kas lifleri kas hücresi olarak adlandırılır. Kas oluşur. Sarkomer iki Z çizgisi arasında kalan kısımdır. (Düz
hücrelerinin zarına sarkolemma, plazmasına kasta sarkomer bulunmaz.)
sarkoplazma, endoplazmik retikulumuna sarkoplazmik I Bandı A Bandı I Bandı
retikulum adı verilir.
• Kas hücrelerinde kasılıp gevşemeyi sağlayan aktin ve Miyozin

Aktin iplikçikler
miyozin protein lifler bulunur.
iplikçikler
Düz Kas
• İç organların yapısında bulunan düz kaslar, mekik şeklinde

H Bandı
hücrelerden oluşur. Tek çekirdekli olan bu hücrelerde Z çizgisi
Sarkomer
Z çizgisi
bantlaşma görülmez. Düz kaslar otonom sinir sistemi
tarafından kontrol edildiğinden istemsiz ve yavaş çalışır. • Sarkomerdeki bantlaşma incelendiğinde sadece aktin
Kalp Kası filamentlerden oluşan bölgeye I bandı, aktin ve miyozin
filamentlerin birlikte yer aldığı bölgeye A bandı denir.
• Kalbin yapısında bulunur. Hücreleri genellikle tek A bandının ortasında sadece miyozin proteinlerinden
çekirdeklidir. Bantlı yapıya sahip olduğundan çizgili görünür. oluşan, açık renk görünen bölgeye H bandı denir.
Çalışmaları otonom sinir sistemi tarafından kontrol
edildiğinden istemsizdir. Hücreleri, kasın kasılması için Kas Fizyolojisi
gerekli ritmik impulsları oluşturabilir. Kasılma Gevşeme
İskelet Kası • A bandının boyu değişmez. • A bandının boyu değişmez.
• Çalışmaları somatik sinirler tarafından kontrol edildiğinden • I bandı daralır. • I bandı genişler.
istemlidir. Bantlı yapıya sahip olduklarından çizgili görünür.
Hücreleri çok çekirdeklidir. Bu hücreler miyoglobin • H bandı daralarak kaybolur. • H bandı görünür hâle gelir.
içerdiğinden kırmızı renkte görünür. Hızlı çalışırlar. Oksijen • Z çizgileri birbirine yaklaşır. • Z çizgileri birbirinden uzaklaşır.
yetersizliğinde laktik asit fermantasyonu yapabildiklerinden
yorulurlar. • Sarkomer kısalır. • Sarkomer uzar.
1. Düz ve iskelet kaslarının özellikleriyle ilgili aşağıdaki 2. İskelet kasında aktin ve miyozin miyofibrillerinin düzeni,
eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? ışık mikroskobuyla incelendiğinde çizgili görünür. Bu çizgili
yapıda A bandı, I bandı ve H bandı gibi farklı bant dizileri
Düz kas İskelet kası görünür.
A) Tek çekirdeklidir. Çok çekirdeklidir. Bu kasın kasılması sırasında aşağıdaki olaylardan

hangisi gerçekleşmez?
Somatik sinirler ile Otonom sinirler ile kontrol
B)
kontrol edilir. edilir. A) H bandının kaybolması
C) Yavaş kasılır. Hızlı kasılır. B) Z çizgilerinin birbirine yaklaşması
C) Miyozin ipliklerinin boyunun değişmemesi
D) Enine bantlaşma yoktur. Enine bantlaşma vardır.
D) A bandının boyunun uzaması
E) İstemsiz çalışır. İsteğimizle çalışır. E) I bandının daralması
1.B 2.D
76
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Aşağıdaki tabloda sağlıklı bir insanda kas doku çeşitlerine 5. İskelet kaslarının kasılması, kası oluşturan protein
ait bazı bilgiler verilmiştir. yapıdaki aktin ipliklerinin, miyozin iplikleri üzerinde
kayarak birbirlerine yaklaşmasıyla gerçekleşir.
Özellik
Çekirdek Enine Fermantasyon I bandı
Kas
sayısı bantlaşma ile ATP üretimi H bandı H bandı
çeşidi
Miyozin
İskelet I Var Var iplikleri
Düz Bir Yok III

Aktin
iplikleri
Kalp Bir veya iki II Var
Z çizgisi
Z Z
Tablodaki numaralı yerlere aşağıdakilerden hangisi A bandı A bandı
çizgisi çizgisi
gelmelidir?
Bir iskelet kasının bantlı yapısı yukarıdaki şekilde
gösterilmiştir.
I II III
Bu kasın gevşemesi sırasında;
A) Çok Var Yok
I. A ve H bantları görünmez hale gelir.
B) Bir Var Var
II. Miyozin ve aktin ipliklerinin boyları değişmez.
C) Çok Yok Var
III. İki Z çizgisi birbirinden uzaklaşır.
D) Bir Yok Var IV. I bandının boyunda artış gerçekleşir.
E) Çok Yok Yok olaylarından hangileri meydana gelir?
A) III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
4. İnsan vücudunda düz kas, iskelet kası ve kalp kası olmak

üzere 3 çeşit kas vardır.
Bu kas çeşitleri ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden

hangisi yanlıştır? 6. İnsanda kas doku çeşitleriyle ilgili,
A) Kalp kası hücreleri mekik şeklindedir. I. İskelet kasları isteğimize bağlı olarak çalışır.
B) İskelet kaslarının sarkoplazmik retikulumu çok II. Kalp kası kendi ritmik uyartılarını oluşturabilir.
gelişmiştir. III. Sadece çizgili kasların sitoplazmalarında aktin ve
C) Kalp kasının sinir bağlantısı kesildiğinde uygun miyozin proteinleri bulunur.
ortamda kasılma hareketine bir süre daha devam IV. Düz kaslar, bazı iç organların yapısında bulunur.
eder.
D) Düz kasların çalışması otonom sinir sistemi
tarafından kontrol edilir. A) II ve III B) I, III ve IV C) II ve IV
E) İskelet kası hücreleri oksijenli solunum ve
fermantasyon ile enerji üretilebilir. D) I ve IV E) I, II ve IV
3.A 4.A 5.B 6.E
77
4.
TEST
Kasılma Fizyolojisi - 1 1. Fiziksel hareketler yapan bir insanın hücrelerinde

gerçekleşen olaylardan bazıları şunlardır:
• İskelet kasları, somatik sinir sistemine ait miyelinli nöronlar
tarafından uyarılır. Motor sinir hücresiyle kas hücresi I. Kas hücresi zarının Na+ iyonlarına geçirgenliğinin
arasındaki bağlantı bölgesi motor uç plak olarak adlandırılır. artması
II. Kalsiyum iyonlarının sarkoplazmaya yayılması
• Nöronla taşınan impuls, motor uç plağa gelince nörondan III. Sinirlerin akson uçlarından asetilkolin salgılanması
nörotransmiter (asetil kolin) salgılatır. Nörotransmiter
IV. Sarkomerin boyunun kısalması
sarkolemma üzerindeki Na+ kanallarının açılmasına ve
hücreye çok miktarda Na+ girmesine neden olur. Böylece Bu olayların gerçekleşme sırası aşağıdakilerin
kas hücresi uyarılır ve impuls sarkolemma boyunca yayılır. hangisinde doğru olarak verilmiştir?
• Bu impuls sarkoplazmik retikuluma ulaşınca sarkoplazmik A) IV - I - III - II B) I - III - IV - II

retikulumda depolanan Ca+2 sitoplazmaya salınır. Salınan
Ca+2 sarkomerde aktin üzerine konumlanmış olan proteini C) III - I - II - IV D) I - III - II - IV
kaydırarak miyozinin aktine bağlanacağı kısmın açığa
E) III - II - IV - I
çıkmasını sağlar. Aktin filamentler miyozin filamentler
üzerinde kayar, kas lifi kasılır.
• Kasılmış kasın gevşemesi, kas impuls ile uyarılmadığı

zaman gerçekleşir. Ca+2 sarkoplazmik retikuluma aktif
taşımayla toplanır. Sarkoplazmada Ca+2 azalınca aktin
üzerindeki protein kompleksi aktifleşerek miyozinin aktine
bağlanma bölgesinin kapanmasına neden olur ve gevşeme
başlar. Miyozinin aktinden ayrılması için ATP’ye gereksinim
duyulur.
• Kas hücresinin kasılması ve gevşemesi ATP sayesinde 2. Aşağıdaki şekillerden “a” kasın gevşeme durumunu; “b”
gerçekleşir. kasın kasılma durumunu ifade etmektedir.
a durumu b durumu
Not:
 Kasın kasılabilmesi için gerekli minimum uyarı şiddetine

eşik değer denir. Eşik değer altındaki uyarılar, kas
lifinde tepki oluşturmaz. Eşik değer ve üzerindeki
uyarılara kas aynı şiddette tepki verir. Buna ya hep ya
hiç kuralı denir. Bu kasın a durumundan b durumuna geçebilmesi için;
Kasın I. motor nöronlardan asetil kolin salgılanması,

tepkileri II. Aktin ve miyozin ipliklerin boyunun kısalması,
Uyarı III. sitoplazmadan, sarkoplazmik retikuluma Ca+2

Eşik
değeri
şiddeti iyonlarının geçmesi,
IV. ATP az enziminin aktive olması
 Çizgili kasların dinlenme durumunda hafif kasılı ve olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi gerekir?
gergin olma durumu kas tonusu olarak adlandırılır. Kas
tonusu vücut duruşunun oluşturulmasında etkili olup A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
bilincin açık olduğu durumda etkinlik gösterir.
D) II ve IV E) III ve IV
1.C 2.B
78
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Kasılma Fizyolojisi - 2 Kasta Enerji
• Uyarılan kasın kasılması ve gevşemesi üç evrede • Aktin ve miyozin iplikleri birbiri üzerinde kayarken bol
gerçekleşir. miktarda enerji harcanır. Bundan dolayı kas hücrelerinde
fazla miktarda enerji üretilir ve tüketilir.
Kasılma miktarı
c
• Kas kasılmaya başladığında o an hücrede bulunan ATP’ler
tüketilir.
• Tüketilen ATP’nin yeniden üretimi için kreatin fosfatlar
kullanılır.
ab
d Kreatin fosfat + ADP ¾® Kreatin + ATP
Zaman (s)
0 0,01 0,05 0,10 • Kas dinlenmeye geçince bu reaksiyonun tersi gerçekleşir.
Böylece kreatin fosfat depoları tekrar doldurulur.
(a - b) Gizli evre Kasın uyarıldığı an ile kasılmanın
başlaması arasındaki süredir. • Kasta enerji ihtiyacı devam ederse depolanmış olan
glikojen, glikoz fosfata parçalanır. Glikoz fosfat kana
(b - c) Kasılma evresi Kasılmanın başladığı andan
geçemez. Sadece kas hücrelerinde kullanılabilir.
gevşemenin başladığı ana kadar
geçen süredir. • Glikoz fosfat öncelikle oksijenli solunum ile parçalanır. Daha
(c - d) Gevşeme evresi Kasın gevşeyerek tekrar eski haline fazla enerjiye ihtiyaç duyulması halinde ise aynı zamanda
döndüğü süredir. laktik asit fermantasyonu ile de parçalanır ve ATP üretilir.
• Bir kasın uyarılma sıklığına göre verdiği tepkiler aşağıdaki • Laktik asit fermantasyonu sonucu açığa çıkan laktik asit
grafikte gösterilmiştir. kana karıştığında beyni uyarır ve yorgunluk hissi oluşur.
3
• Açığa çıkan laktik asit dinlenme durumunda ya pirüvik asit
1 2 üzerinden oksijenli solunuma aktarılır ya da glikoza çevrilip
glikojen şeklinde depolanır.
Kasılma sırasında;
Azalanlar: Glikojen, glikoz, ATP, O2, kreatin fosfat
Artanlar: ADP, CO2, inorganik fosfat (Pi), laktik asit, kreatin
1. Uyarma aralıklı
2. Uyarmada aralık zamanları kısa Not:
3. Uyarma aralıksız (Fizyolojik tetanoz)  Öldükten sonra kaslarda biriken laktik asit bir hormon ile
birlikte kasların sertleşmesini sağlar. Buna ölüm katılığı
• Kas gevşemeye fırsat bulamadan sürekli uyarılırsa kasılı
denir.
halde kalır. Buna fizyolojik tetanoz denir.
1. İskelet kasında, kasılma sırasında miktarı artan ve azalan 2. İskelet kasının kasılması sürecinde;
maddeler vardır.
I. kreatin fosfattan ATP sentezlenmesi,
İnsanda, yoğun egzersiz sürecinde aşağıdakilerden
II. laktik asit fermantasyonuyla enerji üretilmesi,
hangisinin değerinde artış gözlenmez?
III. glikozların oksijenli solunum ile parçalanması,
A) ATP’nin üretimi ve tüketimi IV. ATP’nin ADP ve P’ye dönüştürülmesi
B) Kreatinfosfat miktarı
C) Glikoz tüketimi gerçekleşir?
D) Laktik asit miktarı
E) Oksijen tüketimi A) I - II - III - IV B) II - III - I - IV C) II - IV - I - III
D) IV - I - III - II E) IV - I - II - III
1.B 2.D
79
5.
TEST
3. 5. Kolun kaslar yardımıyla dirsekten bükülmesi

Kasılmanın sırasında, grafiklerde verilen değişmelerden hangisi
boyu
gerçekleşmez?
Uyarının A) Tüketilen besin B) Üretilen CO2

Düşük şiddeti ve miktarı miktarı
şiddette sıklığı
uyarı Değişen Şiddetli Şiddetli Şiddetli
şiddetlerde ve sık ve çok sık ve aralıksız
ve seyrek
Zaman Zaman
Yukarıdaki miyogram, kasın farklı uyarılara verdikleri
tepkileri ve derecelerini göstermektedir. C) Kasın boyu D) Tüketilen enerji
miktarı
Bu miyogramda kasın;
I. ya hep ya hiç prensibine göre çalışma,

Zaman Zaman
II. gevşemeye fırsat bulamayacak şekilde
uyarıldığında kasılı halde kalma (fizyolojik tetanoz), E) Tüketilen O2
miktarı
III. dinlenme halinde bile bir miktar kasılı olma (kas
tonusu)
özelliklerinden hangileri gösterilmiştir? Zaman
6. Aşağıdaki grafikte, bir kasın uyarılmasına bağlı olarak

kasılma ve gevşeme süreleri gösterilmiştir.
Kasılmanın boyu
4. İskelet kasının kasılması sürecinde; Kasılma Gevşeme

evresi evresi
I. kreatin-P,
Zaman (dk)
II. oksijen, 0,01 0,04 0,08
Uyarının
III. laktik asit, verildiği an
IV. glikoz
Bu grafikteki bilgilere bakılarak,
moleküllerinden hangileri artarken hangileri
azalmaktadır? I. Kasın gevşeme süresi, kasılma süresinden daha
uzundur.
Artanlar Azalanlar II. Kasılma sırasında harcanan enerji miktarı

gevşemede harcanandan daha fazladır.
A) Yalnız III I, II ve IV
III. Uyarı verildikten sonra kasılmanın başlaması için
B) I ve II III ve IV belli bir süre geçmesi gerekir.
C) I ve IV II ve III yorumlarından hangileri yapılabilir?
D) II ve III I ve IV A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I

E) III ve IV I ve II
3.E 4.A 5.E 6.E
80
KARMA SORULAR 1
DESTEK ve HAREKET SİSTEMLERİ
1. Kıkırdak dokuda kan damarlarının bulunmaması; 4. Aşağıda iskelet kasının iki farklı durumunun bantlı yapısı
gösterilmiştir.
I. hücrelerin beslenmesinde,
I Bandı H Bandı I Bandı
II. hücrelere oksijen iletiminde,
III. artık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasında
Miyozin
durumlarının hangilerinde zorluklara yol açabilir?
Aktin

Z çizgisi Z çizgisi
A Bandı
I Bandı I Bandı
Miyozin
Aktin
2. Kas doku için,
I. Vücuda desteklik sağlar ve harekete yardımcı olur. Z Z

A Bandı
II. Vücut sıcaklığının oluşmasında rol oynar.
III. Yapısında kan damarı yoktur. Kasın bu iki durumunda;
yargılarından hangileri doğrudur? I. sarkomerin boyu,

II. kasın hacmi,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III. I bandının boyu,
IV. A bandının boyu
niceliklerinden hangileri farklılık gösterir?
3. İskelet kasının kasılması sırasında;
I. kas hücresinde ATP’nin parçalanmasıyla enerjinin

açığa çıkarılması,
II. Ca+2 iyonlarının aktin üzerindeki özel protein
kompleksini inaktif hale getirmesi, 5. İnsanlarda kaslarda enerji elde etmek için başvurulan
III. sinir hücrelerinden, kas hücresine asetil kolin yollar şöyledir:
maddesi salgılanması,
I. Kreatin fosfatın yıkılması
IV. kasılmayı sağlayan protein ipliklerin birbiri üzerinde
II. Glikozun fermantasyon ile parçalanması
hareket etmesi
III. Kasta bulunan mevcut ATP’nin kullanılması
meydana gelir? Buna göre, arka arkaya uyarılan bir kasta bu olayların
gerçekleşme sırası, aşağıdakilerin hangisinde doğru
A) III - II - I - IV B) III - II - IV - I olarak verilmiştir?
C) I - II - III - IV D) II - IV - I - III A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
E) I - IV - III - II D) III - I - II E) III - II - I
1.E 2.B 3.A 4.B 5.D
82
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
7. Aşağıdaki grafik iskelet kasının kasılma miktarında 9. Dinlenme halindeki iskelet kasında aşağıdaki
görülen değişmeleri göstermektedir. olaylardan hangisi gerçekleşmez?
Kasılma miktarı A) ATP tüketimi

B) Kreatin fosfat üretimi
C) Laktik asit fermantasyonu
D) Glikojen moleküllerinin sentezi
E) Oksijenli solunum
Zaman
I II III
Bu grafiğe göre aşağıdaki yargılardan hangisi

yanlıştır?
10. Yürümekte iken, koşmaya başlayan bir insanda, bacak
A) II’de H bandı görünmez hale gelir.
kaslarının kasılma durumu grafikte gösterilmiştir.
B) I’de, kas tonusu durumu görülür.
Kasılma şiddeti
C) III’de A bandının boyu uzar.
D) II’de Z çizgileri birbirine yaklaşır.
E) Her üç evrede de ATP enerjisi kullanılır.
Zaman
I II III
Kasılma grafiğindeki değişimlerle ilgili,
I. I. zamanın başlangıcında kas, tonus durumundadır.

II. Bu zamanlarda kaslara etki eden uyarının şiddeti
I > II > III şeklinde sıralanabilir.
8. Eşik değerindeki bir uyarıyla uyarılmış düz kas
III. Üç zamanda da, kaslarda bir miktar ısı üretimi
hücrelerinde aşağıdaki grafiklerde ifade edilen
gerçekleşir.
değişimlerden hangisi gerçekleşmez?
IV. III. zamanda bacaktaki bütün kaslar kasılmaya
A) Glikoz miktarı B) Kreatin-P katılmıştır.
Zaman Zaman
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
C) CO2 miktarı D) Oksijen miktarı
Zaman Zaman
E) Açığa çıkan 11. İskelet kasının kasılması sırasında aşağıdakilerden

ısı miktarı hangisinin miktarı artmaz?
A) Glikojen B) CO2 C) H2O
Zaman D) Kreatin E) Laktik asit
7.C 8.B 9.C 10.D 11.A
81
KARMA SORULAR 1
6. I. kas II. kas 8. Kıkırdak doku için,

Kasılma şiddeti Kasılma şiddeti
I. Vücuda şekil ve estetik kazandırır.
a a
II. Hücreleri kapsül içinde bulunur.
b b
III. Vücudun büyümesinde etkilidir.
Zaman Zaman IV. Embriyonik dönemde iskeleti oluşturur.
10 50 90 140 (milisaniye) 10 40 60 80 120 (milisaniye)
Uyarının Uyarının yargılarından hangileri doğrudur?
verildiği an verildiği an
III. kas A) I, III ve IV B) I, II, III ve IV

Kasılma şiddeti
a C) I ve II D) II ve IV
b
E) I, II ve III
Zaman
10 50 120 140 (milisaniye)
Uyarının
verildiği an
Yukarıda özdeş üç kasa ait kasılıp gevşeme eğrilerinin

zamana göre değişimi verilmiştir.
Buna göre,
I. Her üç kasın da en yüksek kasılma şiddeti eşittir. 9. Düz kas dokusu ve hücreleri için,
II. Her üç kasa da uyarılar eşit sıklıkta verilmiştir.
I. Çekirdekleri hücre merkezindedir.
III. Üç kasta da uyarının verildiği andan ilk kasılmanın
II. İsteğe bağlı olarak kasılırlar.
başladığı ana kadar geçen süre eşittir.
III. Bağırsak, mide ve kan damarlarının yapısında
yargılarından hangileri doğrudur? bulunurlar.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
7. İnsan iskeletini oluşturan kemik doku;

10. Aşağıdakilerden hangisinin kemik oluşumu ve
I. bazı mineralleri depolama, gelişimine doğrudan etkisi yoktur?
II. vücudun ihtiyacı olan hormonları üretme,
A) Adrenalin
III. iç organlara tutunma yüzeyi oluşturma
B) Büyüme hormonu (STH)
görevlerinden hangilerini gerçekleştirir? C) Kalsitonin
D) D vitamini
E) Parathormon
6.D 7.A 8.B 9.E 10.A
83
KARMA SORULAR 2
1. “İskelet kasının kasılması sırasında olduğu gibi gevşemesi 3. Kemiklerin dış yüzeyini örten periost (kemik zarı) ile
sırasında da ATP harcanır.” hipotezini ortaya atan bilim ilgili olarak, aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
insanı;
A) Kemiklerin enine büyümesini sağlar.
I. gevşeme sırasında da hücreden CO2 ve H2O
B) Kemik hücrelerinin beslenmesinde etkilidir.
atılmaya devam edilmesi,
C) Bağ dokudan oluştuğu için yapısında kan damarı
II. kasılma sırasında harcanan glikozların yerine,
bulunur.
dinlenme sırasında kandan yeni glikozların
alınması, D) Kemiklerin boyuna büyümesini sağlar.
III. kasılma sırasında, ATP sentezlemek için kullanılan E) Kemik kırıklarının onarılmasında etkilidir.
kreatin fosfatın, dinlenme sırasında yeniden
üretilmesi
faktörlerinden hangilerini veri olarak kullanmış

olabilir?
D) Yalnız II E) I, II ve III
4. İskelet kasının bantlı yapısının iki farklı durumu aşağıda

gösterilmiştir.
I Bandı I Bandı
1. durum
Z Z
çizgisi A Bandı çizgisi
2. İnsan vücudundaki bazı dokuların görevleri aşağıda
verilmiştir: I Bandı H Bandı I Bandı
I. Uyartıları ileterek çeşitli kas ve bezlerin çalışmasını

sağlar.
II. Uyarılara kasılıp gevşeme şeklinde tepki gösterir. 2. durum
III. Çeşitli doku ve organları birbirine bağlar.
Bu görevleri yerine getirebilen dokular aşağıdakilerin Z Z

A Bandı
hangisinde doğru olarak verilmiştir? çizgisi çizgisi
Bu kas 1. durumdan 2. duruma geçerken

Kas doku Bağ doku Sinir doku
aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) II I III
A) Z çizgileri arasındaki mesafenin artması
B) III I II
B) I bandının genişlemesi
C) I II III C) H bandının kaybolması
D) II III I D) A bandının boyunun değişmemesi
E) Kalsiyum iyonlarının sarkoplazmadan sarkoplazmik
E) I III II
retikuluma toplanması
1.C 2.D 3.D 4.C
84
KARMA SORULAR 2
5. Uyarılmış iskelet kasında; 8. İskelet kasının kasılması sürecinde meydana gelen

aşağıdaki olaylardan hangisi, diğerlerinden sonra
I. aktin ve miyozin ipliklerin birbiri üzerinde hareket
gerçekleşir?
etmesiyle kasın boyunun kısalması,
II. sarkoplazmik retikulumda depolanan Ca+2 A) Sinir uçlarından asetilkolin salgılanması
iyonlarının sarkoplazmaya dağılması, B) Uyartıların motor plağa taşınması
III. miyozinin aktine bağlanacağı kısmının açığa C) Sarkolemma üzerindeki Na+ kanallarının açılması
çıkması
D) Kalsiyum iyonlarının iplikler arasına salgılanması
olayları, aşağıdakilerden hangisinde verilen sıraya E) Miyozinlerin aktinlere bağlanması
göre gerçekleşir?
A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
D) II - III - I E) III - I - II
9. İnsanda, vücut hücrelerinde gerçekleşen, karbonhidrat
metabolizmasının bazı temel olayları şekilde gösterilmiştir.
Glikojen
2 3
1
6. Motor nöronun uç kısmından salgılanan asetilkolin; Kan Glikoz 4
Glikoz Kan
+2
I. sarkoplazmik retikulumdaki Ca iyonlarının 6 5
Laktik
sarkoplazmaya pompalanması, asit
II. aktin ve miyozin ipliklerinin boyca kısalması, Vücut hücresi
III. kas hücresinde zar geçirgenliğinin artması Bu şekildeki numaralı olaylardan hangileri, iskelet
kası hücrelerinde gerçekleşebilir?
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesinde etkili
olur? A) 1 ve 4 B) 1, 2, 3 ve 5 C) 5 ve 6
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) 1, 2 ve 3 E) 4, 5 ve 6
10. Kemiklerin yapısı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi

yanlıştır?
7. Uzun kemiklerde görülen;
A) Kemik dokudaki inorganik madde oranında artış
I. boyuna büyüme, kemiğin yumuşamasına neden olur.
II. enine büyüme, B) Kalsitonin hormonu ve D vitamini kemiklerin
III. kemiğin onarılması sertleşmesinde etkilidir.
C) İnsanın yaşamı boyunca kemik hücresi yapımı ve
olaylarından hangileri epifiz plağı adı verilen kıkırdak yıkımı sürekli devam eder.
tabaka tarafından gerçekleştirilir?
D) Sıkı kemik dokuda osteon denilen özel bir kanal
sistemi bulunur.
E) Süngerimsi kemik doku düzensiz kemik lamellerinden
D) Yalnız II E) I ve II oluşmuştur.
5.D 6.C 7.C 8.E 9.B 10.A
85
KARMA SORULAR 3
1. Bir kasın, farklı kasılıp - gevşeme miyogramları aşağıdaki 3. Yetişkin bir insanda, D vitamini besinlerle yeterli miktarda
şekillerde gösterilmiştir. alınamaz veya üretilemezse, bağırsaklardaki kalsiyum
kana geçemez ve dışkı ile atılır.
• 1. kasılma miyogramı
Bu durumda aşağıdakilerden hangisinin meydana
gelmesi beklenmez?
• 2. kasılma miyogramı
A) Kasların kasılmasının yavaşlaması ve ağrılarının

• 3. kasılma miyogramı artması
B) Kemiklerin normalden fazla büyümesi
Bu kas miyogramlarına bakılarak,
C) Kemiklerin sertliğinin giderek azalması
I. Birim zamanda 1. kasılma için uygulanan uyarı D) Kandaki kalsiyum düzeyinin azalması
miktarı en fazladır.
E) Paratiroit bezinin daha fazla hormon salgılaması
II. 2. miyogramda kasılma ve gevşeme evreleri çok
nettir.
III. 3. miyogram fizyolojik tetanozu ifade etmektedir.
IV. Bu miyogramlara göre uyarı sıklıkları arasında
3 > 1 > 2 ilişkisi vardır.

4. Birbirinden farklı özellikler taşıyan üç kasa aynı anda, aynı
nicelik ve nitelikte uyarı verilmiş, kasların uyarıya
verdikleri tepkilerin grafikteki gibi olduğu belirlenmiştir.
Kasılma boyu
1 2 3
Zaman
2. İskelet kasının kasılması ile ilgili, Uyarının

verildiği an
I. Kaslarda CO2 oluşması, solunumun oksijenli
yapıldığının kanıtıdır. Grafikteki numaralanmış kaslar için aşağıdaki
eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
II. Dinlenme evresinde ATP’nin fosfatının kreatine
aktarılması ile kreatin – fosfat sentezlenir.
1 2 3
III. Kasılma için gerekli enerji önce hücredeki hazır
ATP’den karşılanır. A) İskelet kası Kalp kası Düz kas
B) Kalp kası Düz kas İskelet kası
C) Düz kas İskelet kası Kalp kası
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) İskelet kası Düz kas Kalp kası
E) Düz kas Kalp kası İskelet kası
1.E 2.E 3.B 4.A
86
KARMA SORULAR 3
5. Bir insanın boyunun uzamasında; 8. Uzun bir kemiğin yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
I. hormonlar,
II. spor yapma, I
III. beslenme,
IV. kalıtsal yapı
faktörlerinden hangileri etkili olur?
A) I, II ve III B) III ve IV
II
C) I ve II D) II ve III III
E) I, II, III ve IV
Şekilde numaralanmış yapıların adları aşağıdakilerin

6. Bir bilim insanı; “Kıkırdak dokuda, kemik dokusundan I II III

farklı olarak kan damarı yoktur” hipotezini kuruyor.
Süngerimsi Sıkı kemik
A) Periost
kemik doku doku
Kıkırdak dokuya ait;
Süngerimsi Sıkı kemik
B) Kırmızı ilik
I. gerekli bütün besinlerin temel bağ dokusundan kemik doku doku
alınması, Sıkı kemik Süngerimsi
C) Periost
doku kemik doku
II. hücrelerinin bölünme yeteneklerinin az olması,
Sıkı kemik Süngerimsi
III. dokuyu oluşturan hücrelerin bir kapsül içinde D) Kırmızı ilik
doku kemik doku
bulunması Süngerimsi Sıkı kemik
E) Kırmızı ilik
kemik doku doku
özelliklerinden hangileri bu hipotezi desteklemek için
kullanılabilir?
9. İnsanın iskelet sistemi;
7. Gevşemekte olan iskelet kasında aşağıdaki olaylardan I. kan hücrelerinin üretimini sağlama,
hangisi gerçekleşmez? II. vücut organlarını darbelerden koruma,
III. kıkırdak ve kemik dokudan oluşma
A) Kas boyunun kısalması
B) I bandının genişlemesi özelliklerinden hangilerine sahiptir?
C) A bandının boyunun aynı kalması
D) Ca+2 iyonlarının sarkoplazmik retikuluma toplanması
E) H bandının görünür hale gelmesi D) II ve III E) I, II ve III
5.E 6.C 7.A 8.A 9.E
87
KARMA SORULAR 4
1. Bir kas hücresine uyartının gelmesinden itibaren kasılma 3. Aşağıdaki grafik bir iskelet kası hücresinin kasılıp
boyu grafikteki gibi değişmektedir. gevşeme olayına bağlı olarak sitoplazmasındaki
Ca+2 miktarını göstermektedir.
Kasılma boyu
Ca+2 mikarı
Zaman
t0 t1 t2 t3
Zaman
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 (milisaniye)
Bekleme Kasılma Gevşeme Bu grafiğe göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi
yapılamaz?
Uyarı
A) t0 – t1 zaman aralığında kas dinlenme halindedir.
Grafiğe bakılarak, bu kas hücresi için, aşağıdaki
B) t1 – t2 zaman aralığında ATP az enzimi aktiftir.
yorumlardan hangisi yapılamaz?
C) t2 – t3 zaman aralığında Ca+2 iyonları aktin ve
miyozin iplikler arasına yayılır.
A) Kas bekleme evresinde de bir miktar kasılı haldedir.
D) t0 – t1 zaman aralığında kasa uyarı verilmiştir.
B) Kas uyarıldıktan 50 milisaniye sonra gevşeme evresi
başlar. E) t1 – t2 zaman aralığında kas kasılmaktadır.
C) Gevşeme evresi kasılma evresinden uzun sürer.
D) İlk 10 milisaniye kasın boyunda herhangi bir
4.
değişiklik gözlenmez.
E) İskelet kasına aittir. Uzun kemklerde bulunan
aşağıdak yapılardan
hangs kısa ve yassı
kemklerde bulunmaz?
2. Miyoglobin, kas hücrelerinde bulunan ve oksijen tutma

kapasitesi yüksek olan bir moleküldür.
Buna göre, miyoglobin miktarının artması;
I. birim zamanda üretilen ATP miktarını artırma, Bu sorunun yöneltildiği öğrenciler, aşağıdakilerden
hangisini işaretlerse soruyu doğru cevaplamış
II. laktik asit üretimini geciktirme,
olurlar?
III. fizyolojik tetanoza neden olma
A) Kırmızı kemik iliği
durumlarından hangilerine neden olabilir?
B) Sıkı kemik doku
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) Periost

D) Sarı kemik iliği
E) Süngerimsi kemik doku
1.E 2.B 3.C 4.D
88
KARMA SORULAR 4
5. İnsandaki iskelet sistemi; 8. İskelet kaslarının hafif kasılı halde olmasına kas tonusu
denir.
I. gerektiğinde vücudun kalsiyum ihtiyacını karşılama,
Kas tonusu, insanda;
II. fazla glikozun glikojen halinde depolanmasını
sağlama, I. vücut duruşunu düzenleme,
III. kan hücrelerini üretme II. gelen uyarıya hızlı tepki verme,
görevlerinden hangilerini yerine getirir? III. vücut sıcaklığını oluşturma,

IV. kaslarda laktik asit birikimini engelleme
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
işlevlerinden hangilerinin yerine getirilmesinde etkili
D) Yalnız III E) I ve II olur?
6. Vücut dengesi bozulduğunda, kas düzeninin tekrar

sağlanması;
I. beyincikteki denge merkezinin uyarılması,

II. motor sinirlerle ilgili organların uyarılması,
III. iç kulaktaki denge reseptörlerinin uyarılması
olaylarının, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya

göre gerçekleşmesiyle mümkün olur?
A) I - III - II B) II - I - III C) I - II - III

9. İnsan vücudunda bulunan bir kas dokunun bazı özellikleri
D) II - III - I E) III - I - II aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Dokunun yapısal görünümü Uzun silindirik lier
Kasılma hızı Çok hızlı
Çekirdek sayısı Her lifte çok sayıda
Çekirdek pozisyonu Kenarda

7. İnsan vücudunda bulunan pazı kemiği, kürek kemiği,
omurlar ve bilek kemiklerinde; Tabloda özellikleri verilen kas dokusu ile ilgili,
I. periost, I. Enine bantlaşma görülmez.

II. kırmızı kemik iliği, II. İskelet sistemine bağlı olarak bulunur.
III. sıkı kemik doku, III. Oksijen yetersizliğinde laktik asit fermantasyonu
IV. süngerimsi kemik doku yapabilir.
yapılarından hangileri ortak olarak bulunur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
5.A 6.E 7.E 8.D 9.D
89
KARMA SORULAR 5
1. İnsanın kemik sağlığını koruması için, aşağıdakilerden 3. Bir iskelet kasının kasılma ve gevşeme grafiği aşağıda
hangisini yapması gerekmez? gösterilmiştir.
Kasılmanın boyu
A) Besinlerle yeterli oranda amino asit alması
B) Yaşına uygun spor yapması
C) Yeterli D vitamini sentezleyebilmek için ışın tedavisi Hazırlık
yaptırması evresi
Kasılma Gevşeme
evresi evresi
D) Besinlerle yeterli oranda kalsiyum ve fosfat tuzu
alması Zaman
t0 t1 t2 t3
E) Şekil bozukluğuna neden olabilecek hareketleri
Uyarının
alışkanlık haline getirmemesi verildiği an
I. t0 – t1 zaman aralığında kas, tonus durumundadır.

II. t1 – t2 zaman aralığında kalsiyum iyonları aktin ve
miyozin iplikler arasına yayılmıştır.
III. t2 – t3 zaman aralığında kasın hacmi artar.
2. Bir iskelet kasının tek bir sarsı (kasılması ve gevşemesi)

sırasında boyundaki ve hücre sıcaklığındaki değişimler
aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. D) I ve II E) I, II ve III
Bağıl miktar
Kasın
boyu
4. Aşağıdaki grafikte, benzer özellikteki kasların kasılma ve

Sıcaklık
gevşeme eğrileri gösterilmiştir.
Kasılmanın boyu
K L M
2 4 6 8 10 12 14
Durgun Kasılma Gevşeme Zaman

evre evresi evresi (ms)
Buna göre, kasın çalışmasıyla ilgili aşağıdaki Zaman (msn)

0 5 10 20 30 40
yorumlardan hangisi yanlıştır?
Uyarılma zamanı
A) Aktif bir olay olan kasılmada ATP harcanırken pasif
bir olay olan gevşemede ATP harcanmaz. Grafikteki K, L ve M kasları için aşağıdaki faktörlerden
B) Kasılma sırasında da gevşeme sırasında da hücrenin hangisi ortaktır?
sıcaklığı artış gösterir.
A) Kasılma için gereken eşik değeri
C) Gevşeme olayı, kasılma olayından daha uzun sürer.
B) Kasılma evrelerinin süresi
D) Kasılma sırasında oluşan ısı miktarı, gevşeme
sırasında oluşandan fazladır. C) Kasılma tepkisinin başlaması için geçen süre
E) Kasılma sırasında kasın boyu küçülür, gevşeme D) Kullanılan ATP miktarı
sırasında ise eski hâline gelir. E) Gevşeme evrelerinin süresi
1.C 2.A 3.D 4.C
90
KARMA SORULAR 5
5. İnsanın üyeler iskeletinde, aşağıdaki kemik veya 8. Kasılmakta olan bir iskelet kasında aşağıdaki
kemik gruplarından hangisi bulunmaz? değişimlerden hangisi meydana gelmez?
A) Uyluk kemiği A) Glikoz miktarı B) ATP miktarı
B) Kalça kemiği
C) Bilek kemikleri
D) Kaburga kemikleri
E) Parmak kemikleri Zaman Zaman
C) CO2 miktarı D) Kasta açığa

çıkan ısı miktarı
6. Aşağıdaki grafikte sağlıklı bir insanın iskelet kası

dokusundaki laktik asit miktarının zamana bağlı değişimi Zaman Zaman
gösterilmiştir. E) Laktik asit miktarı
Laktik asit
Zaman
Zaman
1 2 3 4 5
9. Aşağıda uzun kemiğin bazı bölümleri gösterilmiştir.

Bu kasta, mitokondri faaliyetinin hangi zaman
aralığında en fazla olduğu söylenebilir? Epifiz plağı
Süngerimsi
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
kemik doku
Sıkı kemik doku
7. Kemik dokusu incelendiğinde osteon denilen bir sistemin Sarı kemik iliği
içinde enine ve boyuna uzanan kanallar bulunduğu
görülmektedir. Periost (Kemik zarı)
Buna göre;
I. kemik hücrelerinin besin ve oksijen ihtiyacının Eklem kıkırdağı

karşılanması,
II. minerallerin depolanması, Buna göre verilen yapılarla ilgili aşağıdakilerden
III. kan damarları ve sinirlerin kemik içinde yayılması hangisi söylenemez?
olaylarından hangilerinin gerçekleştirilmesinde bu A) Epifiz plağı, kemiğin boyuna büyümesini sağlar.

kanallar doğrudan görev yapar? B) Sıkı kemik dokuda canlı hücre bulunmaz.
C) Eklem kıkırdağı, eklemlerdeki sürtünmeyi azaltır.
D) Süngerimsi kemik dokuda kırmızı kemik iliği bulunur.
D) Yalnız II E) Yalnız III E) Periost, kemiğin enine kalınlaşmasını sağlar.
5.D 6.D 7.A 8.E 9.B
91
1 DESTEK ve HAREKET SİSTEMLERİ
1. Kemiklerin yapısını oluşturan sıkı kemik dokusu aşağıdaki 3. İskelet kası lifinde motor uç plaktan asetil kolin
şekilde gösterilmiştir. salgılanmasından sonra;
I. ATPaz enziminin aktifleşmesi,

Osteositler
II. kalsiyum iyonlarının aktin ve miyozin iplikler arasına
yayılması,
III. kasa implus iletiminin kesilmesi,
Osteon
Kemik Osteon IV. aktin üzerindeki protein kompleksinin aktifleşerek
kasılmayı durdurması,
V. miyozinin aktine bağlanacağı kısmın açığa çıkması

Uzun kemik
gerçekleşir?
Buna göre, sıkı kemik dokusuyla ilgili, A) I - III - V - IV - II
I. Kemik hücreleri, besinini Havers veya Volkmann B) II - IV - I - V - III

kanalından alır. C) III - II - IV - V - I
II. Hücrelerin arasını dolduran oseinin yapısında D) II - I - V - III - IV
mineral tuzları da bulunur. E) III - IV - V - I - II
III. Osteon denilen birimlerden oluşur.
A) II ve III B) I ve II C) Yalnız I
D) I, II ve III E) I ve III
4. İnsanda iskelet kası hücrelerinde;
I. sarkoplazmik retikulumda Ca+2 iyonlarının artması,

II. iki Z çizgisinin birbirinden uzaklaşması,
III. H bandının daralması,
2. İnsanda destek ve hareket sisteminin işlevleriyle IV. A bandının boyunun değişmemesi,
ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
V. Ca+2 iyonlarının aktin – miyozin arasına yayılması
A) Kalsiyum ve fosfor gibi bazı mineralleri depolar.
olaylarından, kasılmada ve gevşemede gerçekleşenler
B) İç organları mekanik etkilere karşı korur. aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
C) Yapısında yer alan eklemler sayesinde vücut
hareketlerine imkân verir. Kasılma Gevşeme
ÇIKMIŞ SORU
D) İskelet kaslarının tutunacağı yüzey alanı olarak işlev A) I, II ve IV III, IV ve V

görür.
B) III, IV ve V I, II ve IV
E) Kan hücrelerinin üretimine aracılık eden hormonları
C) II ve III I, IV ve V
üretir.
D) III, IV ve V I ve II
2022 - AYT
E) IV ve V I, II ve III
1.D 2.E 3.D 4.B
92
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir insanın kemiklerindeki kalsiyum mineral miktarının 7. Aşağıdaki şekil dinlenme durumundaki bir iskelet kasının
değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. bantlı yapısını göstermektedir.
Kemiklerdeki Ca+2 miktarı Aktin Miyozin Sarkomer
Zaman
Bu değişimle ilgili,
A bandı H bandı
I bandı
I. Gençlik dönemindeki bir bireye ait olabilir.
II. Yaşlılık dönemindeki bir bireye ait olabilir. Bu kasın kasılması sırasında aşağıdaki grafiklerde
III. Kalsitonin etkisiyle gerçekleşir. ifade edilen durumlardan hangisi gözlenmez?
IV. Parathormon etkisiyle gerçekleşir.
A) A bandının boyu B) I bandının boyu
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III

Zaman Zaman
(milisaniye) (milisaniye)
C) H bandının boyu D) Sarkomerin boyu
Zaman Zaman
(milisaniye) (milisaniye)
6. Aşağıda uzun bir kemiğin yapısı gösterilmiş ve çeşitli E) Kasın hacmi
kısımları numaralanmıştır.
3 4 2 1 5
Süngerimsi Sıkı kemik Kan Sarı Periost Eklem
Zaman
kemik doku doku damarı kemik iliği (Kemik zarı) kıkırdağı (milisaniye)
Şekilde numaralanmış yapıların görev ya da

özellikleriyle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi 8. I. Menisküs
yanlıştır?
II. Raşitizm
A) 1 ¾® Kemiğin enine büyümesini sağlama III. Tetani
B) 2 ¾® Uzun kemikleri kısa ve yassı kemiklerden Yukarıdaki rahatsızlıklardan hangileri destek ve
ayırma hareket sistemi ile ilgilidir?
C) 3 ¾® Kırmızı kemik iliğini bulundurma
A) Yalnız III B) I ve II C) I, II ve III
D) 4 ¾® Havers kanallarını bulundurma
E) 5 ¾® Kemiğin boyuna büyümesini sağlama D) II ve III E) Yalnız I
5.C 6.E 7.E 8.C
93
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Hayvan kesimi sırasında, hayvan çok zorlanırsa eti ekşi 7. İnsan vücudunda bulunan kemiklerin tümünde;
ve lezzetsiz olur.
I. sarı ilik,
Bu durumun esas nedeni aşağıdakilerden hangisi
II. kırmızı ilik,
olabilir?
III. periost,
A) Korkan hayvanın adrenalin hormonu salgılaması IV. osteon
B) İskelet kaslarında fermantasyon sonucu laktik asit
yapılarından hangileri ortak olarak bulunur?
üretilmesi
C) Hareketlilik nedeniyle tozlu ve kirli hava oluşması A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) Hayvanın iskelet kaslarında miyoglobin depolaması
E) Terleme ve idrar yoluyla hayvanın fazla su
kaybetmesi
6. Enerji
Kreatin - P ADP + Pi
Kasılma 8. İskelet kasının bantlı yapısı aşağıda şematik olarak
Gevşeme gösterilmiştir.
Kreatin
ATP
H bandı Z çizgisi H bandı
Laktik asit O2 li solunum

fermantasyonu
Glikoz
Glikojen A bandı A bandı

I bandı
Kasların çalışması sırasında gerçekleşen reaksiyonları
gösteren yukarıdaki şemaya göre, Bu kasın kasılması sırasında A, I ve H bantlarının
boylarında gözlenebilecek durumlar aşağıdakilerin
I. Oksijen azlığında gerekli olan enerji sadece hangisinde doğru olarak verilmiştir?
kreatin-P’tan karşılanır.
II. Glikojenin hidroliz ürünleri, sadece oksijenli A bandı I bandı H bandı
solunum reaksiyonlarında kullanılır.
A) Değişmez Daralır Genişler
III. Hem kasılma hem de gevşeme sırasında ATP’nin
hidrolizi gerçekleşir. B) Değişmez Daralır Daralır
ifadelerinden hangileri doğrudur? C) Daralır Değişmez Daralır
D) Daralır Genişler Değişmez

E) Genişler Genişler Değişmez
5.B 6.D 7.E 8.B
95
2 DESTEK ve HAREKET SİSTEMLERİ
1. Türkiye-Galler futbol maçının 80. dakikasında ceza sahası 3. Aşağıdaki şekil iskelet kasıyla sinaps yapan sinir hücresini
dışından çektiği harika şutla milli takımımızı 2-0 öne göstermektedir.
geçiren Arda Güler aşağıdaki sevinci yaşamıştır.
Sinir gövdesi Sinir aksonu
Motor uç plak
Kas telcikleri
Bu şekilden,
I. Sinir hücreleri, kas telcikleri ile sinaps yaparak kasa

Gol sevincini yaşayan Arda Güler’in bacak kas impuls gönderir.
hücrelerinde; II. Sinir hücresi pek çok kas telini eş zamanlı olarak
uyarabilir.
I. kreatin fosfat,
III. İskelet kasıyla sinaps yapan sinir telciklerinin
II. glikoz,
gövdeleri merkezi sinir sisteminde bulunur.
III. laktik asit
IV. oksijen yargılarından hangilerine varılabilir?
moleküllerinden hangilerinin miktarı azalmaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
D) III ve IV E) I, II ve IV
2. İnsanda iskelet kaslarının kasılmasıyla ilgili

aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) İskelet kaslarının kasılmasında Ca2+ iyonlarına
gereksinim duyulur.
B) Kasılma sırasında iskelet kası hücrelerindeki aktin ve

miyozin iplikçiklerinin boyu kısalır.
C) İskelet kasları enerji kaynağı olarak glikojeni 4. Antagonist çalışan kaslardan birinde H bandı
kullanabilir.
ÇIKMIŞ SORU
kaybolduğunda, diğerinde aşağıdaki durumlardan

D) İskelet kası hücrelerinin uyarılması motor sinirlerle hangisi gerçekleşmez?
gerçekleşir.
A) A bandının boyunun aynı kalması
E) İskelet kaslarında kasılma sırasında sarkomerlerin
B) Z çizgilerinin birbirinden uzaklaşması
boyu kısalır.
C) Kas hacminin değişmemesi
2020 - AYT D) I bandının uzaması
E) Ca2+ iyonlarının sarkoplazmaya yayılması
1.E 2.B 3.C 4.E
94
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Kemik kütlesi 3. İskelet kası lifinde kasılma sırasında meydana gelen

Erkek birey
olaylar aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.
Östrojen enjekte Östrojen enjekte
edilmiş kadın edilmemiş kadın Aktin
Miyozin başı ADP
(Yüksek enerji Pi
yapılandırması)
2
Aktin üzerindeki miyozin bağlanma bö-
lümü açılır ve enerjili miyozin bağlanır. ADP ve Pi
Yaş (inorganik fosfat
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Aktin Aktin açığa çıkar)
Yukarıdaki grafikte erkek ve kadınlarda yaşa bağlı olarak ATP ADP

Kayma ADP
hidrolizi Miyozin yönü Pi

kemik kütlesindeki değişim gösterilmiştir. Pi
1 3
Bu grafiğe bakılarak, ATP’nin kısmi hidrolizi köprüye enerji Bağlanma ADP’nin ayrılmasına ve
verir ve tekrar döngüyü başlatır. köprünün bükülmesine sebep olur.
I. Kanda hormon miktarındaki değişim kemik kütlesini
etkiler. Aktin
II. Hem erkek hem de kadınlarda belirli bir yaştan Miyozin başı
ATP
ATP
sonra kemik kütlesinde azalma meydana gelir. (Alçak enerji yapılandırması)
4
III. Ergenlik döneminde bireylerin kemik kütlesinin
Yeni ATP’nin bağlanması köprünün
artmasındaki temel etken östrojen hormonudur. kopmasına sebep olur.

Buna göre kasılmada;
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III I. aktinin miyozin üzerinde hareket etmesi,
II. ATP’nin harcanması,
III. Ca2+ iyonlarının sitoplazmaya salınması,
IV. aktinin miyozine bağlanma bölgesinin aktifleşmesi

gerçekleşir?
A) I - II - III - IV B) I - IV - II - III
C) III - II - IV - I D) III - IV - I - II
E) IV - III - II - I
2. İskelet kası ile düz kas aşağıdaki özelliklerden

hangisine ortak olarak sahiptir?
A) Enine bantlaşma gösterme

B) Mekik şeklinde hücrelerden oluşma
C) Kasılma için gereken enerjiyi fermantasyonla
üretebilme
D) Miyofibril bulundurma
E) Somatik sinirler tarafından kontrol edilme
1.B 2.D 3.C
96
B
Ö
L
Ü
M
05
SİNDİRİM SİSTEMİ
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR SİNDİRİM SİSTEMİ
SİNDİRİM SİSTEMİ 1. Hücre içi sindirim sırasında gerçekleşen;

• Kompleks yapılı (büyük moleküllü) besinlerin su ve enzimler
I. su kullanılması,
yardımıyla yapı taşlarına ayrılmasına sindirim denir.
II. endositoz,
• Örneğin nişastanın glikoza parçalanması sindirim; glikozun
CO2 ve H2O’ya parçalanması solunumdur. III. enzim kullanılması
• Sindirimin amacı, besinleri hücre zarından geçebilecek hâle olaylarından hangileri hücre dışı sindirim sırasında da
getirmektir. gerçekleşir?
• Sindirim olayı, gerçekleşme şekline ve gerçekleşme yerine
göre aşağıdaki gibi gruplandırılır. A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
Sindirim Çeşitleri
A. Gerçekleşme Şekline Göre
1) Mekanik Sindirim
• Besinlerin daha küçük parçalara ayrılarak enzimlerin etki
yüzeyinin artırılması işlemine mekanik sindirim denir. 2. Bir insanın vücudunda gerçekleşen;
• Bu işlemde besinler kimyasal açıdan herhangi bir değişime I. alınan besinlerin ağızda dişler yardımıyla
uğramaz. çiğnenmesi,
2) Kimyasal Sindirim II. mideye gelen besinlerin mide kasları yardımıyla
• Besinlerin su ve enzimler yardımıyla yapı taşlarına bulamaç haline gelmesi,
parçalanması işlemine kimyasal sindirim denir. III. ince bağırsağa gelen besinlerin pankreas enzimleri
• Bu işlemde kompleks yapılı besinlerde bulunan glikozit yardımıyla sindirilmesi,
bağı, ester bağı, peptit bağı gibi bağlar yıkıma uğrar. IV. mide bezlerinde üretilen pepsinin proteinleri
Besinlerin yapısı hem fiziksel hem kimyasal açıdan değişir. polipeptitlere parçalaması
B. Gerçekleşme Yerine Göre olaylarından hangileri mekanik sindirime, hangileri

kimyasal sindirime örnektir?
1) Hücre İçi Sindirim
• Endositoz yoluyla hücre içine alınan kompleks yapılı
Mekanik Sindirim Kimyasal Sindirim
besinlerin lizozom yardımıyla parçalanmasıdır.
A) Yalnız I II, III ve IV
2) Hücre Dışı Sindirim
B) II ve III I ve IV
• Besinlerin bulundukları ortama enzim salgılanmasıyla
sindirim gerçekleşir. Sindirilmiş besinler hücre içine alınır. C) I ve II III ve IV
D) II ve IV I ve III
Sitoplazma E) III ve IV I ve II
1. Dış ortama enzim
salgılanır. Salgılanan
enzimler besinleri
yapı taşlarına ayırır.
Besin Salgı
parçaları kofulu Besinlerin
yapı taşları 3. Besinlerin mekanik olarak sindirilmesinin insana
Sindirim
enzimleri
sağladığı esas yarar aşağıdakilerden hangisidir?
2. Sindirilen besinler
hücre içine alınır.
A) Kimyasal bağları koparmak
Not: B) Besinleri yapı taşlarına ayırmak
 Hücre içi ve hücre dışı sindirimde suyun tüketimi, C) Besinlerin yutulmasını kolaylaştırmak
ortamdaki organik monomerlerin artışı ve enzimlerin D) Enzimlerin etki yüzeyini artırmak
görev alması ortak olarak gerçekleşir. E) Enzimlerin aktifleşmesini sağlamak
1.A 2.C 3.D
98
2. 2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım SİNDİRİM SİSTEMİ KAZANIM DAKLI SORULAR
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ • Besinlerin görülmesi, kokusunun alınması ve mide

1. Ağız mukozasıyla temas etmesi mide özsuyunun salgılanmasını
uyarır.
• Burada hem mekanik hem de kimyasal sindirim olur. Ağız
boşluğunun iç yüzeyi mukoza adı verilen çok katlı epitelle • Midenin çalışmasını vagus siniri ve gastrin hormonu düzenler.
kaplıdır. Vagus sinirinin mide bezlerini uyarmasıyla gastrin hormonu
salgılanır. Gastrin hormonu, mide özsuyu salgısını artırır.
• Dil, besinlerin tadının alınmasında ve besinlerin
yutulmasında işlev görür. • Mide özsuyunda bulunan HCl, mide pH’ını asidik (~2) hâle
getirir.
• Besinler ağız boşluğunda dişler sayesinde parçalanıp
mekanik olarak sindirilmiş olur. 5. İnce Bağırsak
Not: • Mide ile kalın bağırsak arasında bulunan sindirim kanalının
en uzun bölümüdür. Başlangıç bölümüne onikiparmak,
 Diş, morfolojik olarak taç, boyun ve kök olmak üzere üç
ortası boş bağırsak, son bölümüne kıvrımlı bağırsak denir.
kısımdan oluşur. Dişin görünen kısmına taç, diş etiyle
sarılı kısmına boyun, çene kemiği içindeki kısmına ise • İnce bağırsağın iç yüzeyini örten epitel tabakasında bağırsak
kök denir. Dişin dıştan içe doğru tabakaları mine, dentin boşluğuna doğru uzanan parmak şeklindeki çıkıntılara
ve pulpadır. Mine, taç kısmını örter. Sert ve dayanıklı bir villus denir. Villuslar kan ve lenf kılcallarına sahiptir.
tabakadır ve dişe parlaklık verir. Minenin altındaki kemik
• Villusları oluşturan epitel hücrelerin bağırsak boşluğuna
tabaka dentindir. Pulpa ise içte bulunan sinir ve kan
bakan yüzeylerindeki hücre zarı çıkıntılarına mikrovillus
damarlarının bulunduğu kısımdır.
denir.
2. Yutak • Villuslar ve mikrovilluslar ince bağırsakta emilim yüzeyini

artırır.
• Yemek borusu ve soluk borusunun açıldığı ortak alandır.
Yutkununca gırtlak kapağı (epiglottis) soluk borusunu • İnce bağırsakta besinlerin sindirimi sonucu oluşan sıvıya
kapatarak besinlerin soluk borusuna girmesini engeller. kilus denir.
• Besinlerin sindirimi karaciğer ve pankreas salgılarının da

3. Yemek Borusu
yardımıyla ince bağırsakta tamamlanır. Ayrıca sindirim
• Ağız boşluğunu mideye bağlayan kanaldır. Yutağa yakın ürünlerinin emilerek kana veya lenfe geçişi de ince
bölümünde çizgili kaslar, sonrasında düz kaslar bulunur. bağırsakta tamamlanır.
Çizgili kaslar yutkunmayı gerçekleştirir. Düz kasların ritmik
kasılmaları olan peristaltik hareketler ise besinlerin mideye 6. Kalın Bağırsak
iletilmesini sağlar. • Kalın bağırsağın son bölümüne rektum denir. Rektumun
• Güçlü mide kramplarıyla peristaltik hareketlerin ters olarak dışarıya açılan kısmına anüs denir. Kalın bağırsağın ince
gerçekleşmesi kusmaya neden olur. bağırsakla birleştiği yere kör bağırsak denir. Kör
bağırsakta bulunan parmak şeklindeki çıkıntıya apandis,
4. Mide bu bölgenin iltihaplanmasına apandisit denir.
• Yemek borusuyla gelen besinleri geçici olarak depolar. • Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez.
Midenin yemek borusuyla bağlantılı yerine mide ağzı, ince
• Kalın bağırsakta su, elektrolit ve vitaminlerin emilimi
bağırsakla bağlantılı yerine mide kapısı denir. Bu
gerçekleşir. Geriye kalan posa, peristaltik hareketlerle dışkı
bölgelerde sfinkterler (büzgen kas) bulunur.
şeklinde anüsten atılır.
• Midenin iç yüzeyini mukoza tabakası kaplar.
Not:
• Mide duvarında enine, boyuna ve çapraz olarak
konumlanan düz kaslar çalkalama hareketi yaparak sindirim  Kalın bağırsakta mikroorganizmaların neden olduğu
salgısını besinlerle karıştırır. enfeksiyon oluşursa normalden daha az su geri
emileceğinden ishal görülür. Dışkı kalın bağırsakta
• Midede hem mekanik hem de kimyasal sindirim gerçekleşir. yavaş ilerlerse su daha çok emilir ve buna bağlı olarak
Mide asidi ve kısmi sindirimin etkisiyle midede oluşan çorba kabızlık oluşur.
kıvamındaki bulamaca kimus denir.
99
2.
TEST
2.
1. Aşağıdakilerden hangisi midenin fonksiyonlarından 4. İnsanın ince bağırsak mukozasındaki bazı hücrelerden
biri değildir? elde edilen özüt kana verildiğinde pankreasın sindirim
enzimleri salgıladığı görülür.
A) Yutulan besinleri geçici olarak depo etmek
Bu durumla ilgili,
B) Savunma mekanizması olarak görev yapmak
C) Sindirim olayını başlatmak I. Pankreasın sindirim enzimi salgılamasını sağlayan
hormon ince bağırsak hücrelerinde üretilir.
D) Hormon salgılamak
II. Enzim üretimini uyaran salgılar kan yoluyla
E) Kas hareketleriyle kimusu ince bağırsağa aktarmak
pankreasa ulaşır.
III. İnce bağırsak hücrelerinin sindirim enzimi üretimi
pankreasın kontrolündedir.
2. Sindirim kanalının bir bölümünün yapısı aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
Villus
Mikrovillus
Epitel doku
Lenf damarları
Kan damarları
Atardamar
Toplardamar 5. İnsanın sindirim sistemiyle ilgili,
I. Kalın bağırsakta su, vitamin ve minerallerin geri

Sindirim kanalının bu bölümüyle ilgili,
emilimi gerçekleşir.
I. Besin monomerlerinin kana veya lenfe geçişinde II. Yemek borusu tümüyle düz kaslardan oluşur.
etkilidir.
III. Kimüs ince bağırsaktaki sindirim işlemleriyle kilusa
II. Peristaltik kas hareketleriyle kilusu kalın bağırsağa dönüşür.
taşır.
III. Burada sindirilebilecek bütün gruplarının sindirimi
olur.
6. İnsan sindirim sistemine ait;
3. İnsanın kalın bağırsağıyla ilgili aşağıdaki bilgilerden I. ince bağırsak,

hangisi yanlıştır? II. kalın bağırsak,
III. ağız,
A) Yapısında villus ve mikrovillus bulunmaz.
IV. mide
B) Son bölümüne rektum denir.
C) Rektumun dışarıya açıldığı bölüm kör bağırsak adını organlarının hangilerinde mekanik sindirim ve
alır. kimyasal sindirim olayları birlikte gerçekleşir?
D) Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez.

A) II ve IV B) I, III ve IV C) Yalnız III
E) Posanın kalın bağırsakta yavaş ilerlemesi kabıza
neden olur. D) I ve III E) I ve IV
1.C 2.E 3.C 4.E 5.D 6.B
100
3. 3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Sindirime Yardımcı Organlar 1. Karaciğerin bağlantılı olduğu damarlar aşağıda şematik

olarak gösterilmiştir.
1) Karaciğer
Alt ana Aort
• Karın boşluğunun sağ üst kısmında, diyaframın altında yer toplardamar
alan bir organdır. K L
• Vücuttaki bütün sistemlerle doğrudan veya dolaylı ilişkisi

vardır. KARACİĞER
• Üzeri bağ dokusundan yapılmış Glisson kapsülü ile

örtülmüştür. Onun üstünde de periton (karın zarı) bulunur. M
• Sağ ve sol olmak üzere iki bölmeye yani loplara ayrılmıştır.

Her lop daha küçük iki loba, bunlar da lopçuklara ayrılır. İnce bağırsak
• Lopçuk karaciğerin yapı ve görev birimidir. Şemada K, L ve M ile gösterilen damarlardan tok bir
• Karaciğere dalak ve sindirim kanalından kapı toplardamarı bireyde glikoz derişimi en fazla olan (1); oksijen
ile ve aort damarı üzerinden karaciğer atardamarı ile kan derişimi en fazla olan (2) ve üre derişimi en fazla olan
gelir. (3) aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
• Karaciğerdeki kan ise karaciğer toplardamarı ile alt ana
toplardamara gider. 1 2 3
Karaciğerin Görevleri A) K L M
• Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasını düzenler. B) L M K

• Kan şekerini ayarlar. (Pankreasla beraber çalışarak)
C) M K L
• Zehirsizleştirme yapar. (NH3’ü üre veya ürik aside çevirir)
D) M L K
• Protrombin, fibrinojen gibi pıhtılaşma proteinlerini üretir.
• Pıhtılaşmayı önleyen heparin maddesini üretir. E) L K M
• Karaciğerde yaşlı alyuvarlar parçalanır. Sonrasında oluşan

ham maddeler kullanılarak yeni alyuvarlar üretilir.
• A, D, K vitaminleri ile Fe, Cu gibi mineralleri depolar.
• Provitamin A’yı esas A vitaminine dönüştürür.
• Safra üretir. Üretilen safra, safra kesesinde depolanır. Safra
kesesi koledok kanalı ile safra sıvısını ince bağırsağa
boşaltır.
Safra Sıvısının Görevleri

1. Yağların mekanik sindirimini gerçekleştirir. Böylece lipaz
enziminin etkinliğini artırır.
2. Safra salgısı ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden
2. Dışkının rengini oluşturur.
3. İnce bağırsağı bazikleştirir.
4. Antiseptik maddeler içerir. A) Mideden gelen asitli besin karışımının
nötrleştirilmesinde etkili olur.
2) Pankreas
B) Yağların mekanik sindiriminde görev yapar.
• Mide ile onikiparmak bağırsağı arasında, karın boşluğunda C) Safra kesesi kanalının tıkanması safra taşı oluşumuna
yer alan, karma bir bezdir. neden olabilir.
• Pankreas kan şekerinin düzenlenmesi ile ilgili insülin ve D) Safra kesesi hücreleri tarafından sentezlenir.
glukagon hormonlarını ürettiği gibi amilaz, lipaz ve E) İnce bağırsakta mikroorganizmaların üremesini
tripsinojen gibi sindirim enzimlerini de üretir. engeller.
1.D 2.D
101
4.
TEST
3.
SİNDİRİM ENZİMLERİ VE ETKİ ETTİKLERİ MADDELER 1) Karbonhidratların Sindirimi
• Ağızda başlar, ince bağırsakta tamamlanır.

Karbonhidrat Protein Yağ Nükleik Asit
Sindirimi Sindirimi Sindirimi Sindirimi Ağızda;
• Nişasta ve glikojen tükürükte bulunan pityalin enzimiyle

Polisakkaritler maltoz ve dekstrine (küçük polisakkarit) kadar parçalanır.
(nişasta, glikojen) İnce bağırsakta;
• Pankreastan salgılanan amilaz ve ince bağırsaktan

Tükürük
salgılanan dekstrinaz enzimleri, karbonhidratlı besinleri
amilazı
Ağız disakkaritlere kadar parçalar.
• Disakkaritlerin sindirimi ince bağırsak bezlerinden
Küçük salgılanan enzimlerce gerçekleştirilir.
polisakkaritler,
Maltoz
2) Proteinlerin Sindirimi
• Midede başlar, ince bağırsakta tamamlanır.

Proteinler
• Proteinleri sindiren enzimler salgılandıklarında inaktiftirler.
Pepsin • Besinler ortama geldiklerinde aktifleşirler. Bunun nedeni,
Mide
canlının kendi yapısal proteinlerini sindirmesini önlemektir.
Küçük polipeptitler
Midede;
• Mide bezlerinden pepsinojen ve HCl salgılanır.

• HCl pepsinojeni aktifleştirerek pepsine çevirir.
Polipeptitler
• Pepsin proteinleri polipeptitlere kadar parçalayabilir.
DNA, RNA
Tripsin, İnce bağırsakta;
Yağ
Polisakkaritler Kimotripsin
Nükleazlar • Pankreastan salınan tripsinojen ve kimotripsinojen, ince
Safra bağırsak bezlerinden salınan enterokinaz enziminin de
Pankreatik Aminopeptidazlar, tuzları katıldığı aktifleşme süreciyle tripsin ve kimotripsini oluşturur.
amilaz
Karboksipeptidazlar Nükleotitler • Bu enzimler polipeptitleri daha küçük polipeptitlere kadar
(İnce bağırsakta
parçalar.
üretilen ve Yağ
İnce Maltoz ve diğer Nükleotit
damlacıkları • Küçük polipeptitler pankreastan gelen karboksipeptidaz ve
Bağırsak disakkaritler pankreastan
sindiren ince bağırsaktan salgılanan karboksipeptidaz ve
salgılanan)
enzimler aminopeptidaz enzimleri ile tripeptit, dipeptit ve amino
Lipaz
Disakkaridazlar
asitlere parçalanır.
Küçük peptitler • Son olarak tripeptit ve dipeptitler ince bağırsak bezlerinden
Gliserol, Azotlu organik
Disakkaridazlar salgılanan tripeptidaz ve dipeptidaz enzimleri tarafından
Yağ bazlar,
Monosakkaritler amino asitlere parçalanır.
Dipeptidazlar asitleri Şekerler,
Fosfatlar
3) Yağların Sindirimi
Amino asitler
• İnce bağırsakta başlar ve tamamlanır.
İnce bağırsakta;
Pankreastan salgılanan enzimler • Safra tuzları tarafından yağ damlacıklarına parçalanan
yağlar, pankreasta üretilen lipaz enzimi ile yağ asidi ve
İnce bağırsakta üretilen enzimler
gliserole kadar parçalanır.
102
4. 4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Organik besinlerin insan vücudunda kimyasal sindiriminin 3. İnsanlarda proteinlerin sindiriminde görevli;
gerçekleştiği organlar aşağıdaki tabloda + işareti ile
I. pepsin,
gösterilmiştir.
II. dipeptidaz,
III. tripsin
Organ İnce
Ağız Mide
Besin bağırsak enzimleri, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
göre görev yapar?
Karbonhidrat + +
A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
Yağ + D) II - III - I E) III - II - I
Protein + +
4. İnsanların sindirim sisteminde işlev gören üç enzimin
Tablodaki bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan aktivitesi ile pH derecesi arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir.
hangisine varılamaz? Enzim aktivitesi
A) İnce bağırsaktan ve mideden aynı enzimler salgılanır. X Y

Z
B) Midede sadece peptit bağlarının yıkımı gerçekleşir.
C) Ağızda sadece glikozit bağlarının yıkımı gerçekleşir.
D) Sindirim enzimleri uygun pH’a sahip ortamda
pH
substratına etki eder. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
E) Aynı bağ çeşidinin hidrolizinde görevli enzimler farklı Bu enzimlerden ağız, mide ve ince bağırsakta aktivite
organlarda görev yapabilir. gösterenler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
İnce
Ağızda Midede
bağırsakta
A) Y X Z
B) Z Y X
C) X Y Z
D) X Z Y
E) Y Z X
2. • Laktoz + H2O ¾® Glikoz + Galaktoz
• Maltoz + H2O ¾® Glikoz + Glikoz
• Sükroz + H2O ¾® Glikoz + Fruktoz 5. Bir insanın sindirim sisteminde;
Yukarıdaki sindirim reaksiyonları için; • Nişasta ® Maltoz

• Glikojen ® n(Glikoz)
I. sindirim sonucu iki çeşit monomer oluşturabilme,
• Polipeptit ® Dipeptit
II. aynı sindirim organında gerçekleşebilme,
reaksiyonlarından her birinin gerçekleşebilmesi için
III. aynı enzimlerce katalizlenme
ortamda aşağıdakilerden hangisinin ortak olarak
özelliklerinden hangileri ortaktır? bulunması zorunludur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Pepsin B) Maltaz C) Amilaz
D) I ve II E) II ve III D) Tripsin E) Su
1.A 2.B 3.B 4.A 5.E
103
5.
TEST
5.
Sindirimin Hormonal Kontrolü • Bu uyarı ince bağırsak bezlerinden sekretin ve

1) Gastrin kolesistokinin hormonlarının salgılanmasına neden olur.
• Yemek borusunda besinlerin ilerlemesi mide bezlerinin • Kolesistokinin pankreası etkileyerek pankreas özsuyunu
gastrin salgılamasını uyarır. salgılatır.
• Gastrinin oranı kanda artınca mide bezlerinden pepsinojen
• Kolesistokinin ayrıca safra kesesini uyararak safra salgılatır.
ve HCl salgılanır.
• HCl hem mideyi asidikleştirir, hem pepsinojeni pepsine • Pankreas özsuyu ve safra tuzları ayrı ayrı kanallarla oniki
çevirir, hem de steril bir ortam oluşturur. parmak bağırsağının vater kabarcığına dökülür.
2) Sekretin ve Kolesistokinin • Sekretin ise karaciğerin safra üretmesini uyardığı gibi

pankreastan bikarbonat iyonlarının salgılanmasını uyarır.
• Mideden onikiparmak bağırsağına kimusun geçmesi bir
uyarı oluşturur.
Hedef Hedef
Hormon Salgılandığı Organ
Organ Organın Cevabı
Gastrin Mide Mide Mide öz suyu salgılanmasını uyarır.
Pankreastan bikarbonat iyonlarını salgılatarak ince bağırsak pH’sını
Onikiparmak bağırsağı Pankreas
Sekretin düzenler.
Onikiparmak bağırsağı Karaciğer Karaciğerde safra üretimini ve salgılanmasını sağlar.
Onikiparmak bağırsağı Pankreas Pankreas enzimlerinin salgılanmasını sağlar.
Safra kesesi kasılması ve burada depolanan safranın onikiparmak
Kolesistokinin Onikiparmak bağırsağı Safra kesesi
bağırsağına dökülmesini sağlar.
Onikiparmak bağırsağı Mide Midenin salgı yapmasını önler, mide hareketini yavaşlatır.
1. Organik besinlerin kimyasal sindiriminin 3. Mideden salgılanan gastrin hormonu;

gerçekleşebilmesi için;
I. midenin özsuyu salgılaması,
I. hormon, II. su, III. enzim II. karaciğerin safra üretmesi,
moleküllerinden hangilerinin sindirim kanalında III. pankreastan bikarbonat iyonlarının salgılanması
bulunması gerekir?
işlevlerinden hangilerinin gerçekleştirilmesinde etkili
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I olur?
D) I ve II E) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2. Sekretin ve kolesistokinin hormonları;
I. safra kesesi, 4. Midede proteinlerin sindirimi sırasında, aşağıdaki

II. karaciğer, olaylardan hangisi en son gerçekleşir?
III. pankreas
A) HCl’nin pepsinojeni pepsine aktive etmesi
organlarından hangilerini ortak olarak uyarır? B) Peptit bağlarının yıkıma uğraması
C) Mide bezlerinden gastrin hormonunun salgılanması
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I D) İnce bağırsak bezlerinden salgılanan kolesistokinin
etkisiyle midenin özsu salgılamayı sonlandırması
D) Yalnız III E) I ve II E) Mide bezlerinden pepsinojen salgılanması
1.A 2.D 3.A 4.D
104
6. 6.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Besinlerin Emilimi 1. Yağların sindirim ürünleri ve yağda çözünen

vitaminlerin ince bağırsakta emildikten sonra kalbe
• Sindirim kanalında sindirilmiş besinlerin mukozadaki epitel
ulaşıncaya kadar izledikleri yolda aşağıdakilerden
hücreler tarafından alınarak kana veya lenfe verilmesine
hangisi bulunmaz?
emilim denir.
• Emilimde difüzyon, osmoz ve aktif taşıma olayları rol oynar. A) Peke sarnıcı
• İnce bağırsak villusları emilim yüzeyini artırır. B) Sağ köprücük altı toplardamarı
• Karbonhidrat ve proteinlerin sindirim ürünleri doğrudan kana C) Lenf kılcalları
geçip karaciğer üzerinden kalbe iletirken, yağların sindirim D) Göğüs lenf kanalı
ürünleri lenf sistemi ile taşınarak kana geçip kalbe iletilir. E) Üst ana toplardamar
• Karbonhidrat ve proteinlerin sindirim ürünleriyle suda
çözünen vitaminlerin (B ve C) izlediği yol:
İnce bağırsaktaki Kapı

KARACİĞER
kılcal kan damarları toplardamarı
Karaciğer 2. İnce bağırsaktan emilen glikoz molekülü, kalbe

Alt ana
KALP ulaşıncaya kadar, aşağıdaki vücut kısımlarının
toplardamar toplardamarı
hangisinden geçmez?
Sol köprücük altı

toplardamarı
A) Karaciğer toplardamarı
B) Alt ana toplardamar
Üst ana Göğüs kanalı
toplardamarı C) Karaciğer
D) Üst ana toplardamar
Alt ana Peke sarnıcı
E) Kapı toplardamarı
toplardamarı
Karaciğer üstü
Lenf düğümleri
toplardamar
Karaciğer
Kapı toplardamarı
Lenf damarı Atardamar kılcalı
Kılcal kan damarları
Lenf kılcalları
3. İnce bağırsaktan emilen işaretli karbon atomlarına
Toplardamar
kılcalı sahip bir gliserol molekülü, kalbe gelinceye kadar;
Lenf kılcalları
I. peke sarnıcı,
İnce bağırsak II. sol köprücük altı toplardamarı,
• Yağların sindirim ürünleri ve yağda çözünen vitaminlerin III. göğüs kanalı,
(A, D, E ve K) izlediği yol: IV. üst ana toplardamar
İnce bağırsaktaki Peke Göğüs lenf yapılarından, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
lenf kılcalları sarnıcı kanalı göre geçer?
A) I - II - III - IV B) I - III - II - IV
Üst ana Sol köprücük altı C) III - I - IV - II D) III - IV - I - II
KALP
toplardamar toplardamarı
E) IV - I - III - II
1.B 2.D 3.B
105
KARMA SORULAR 1
1. Sindirim kanalına, kimyasal sindirim ile ilgili salgıların 4. İnsanda, besinlerin sindiriminde etkili olan, tükürük
verilmesinde; sıvısı ve pankreas öz suyu için;
I. pankreas, I. görev yapacakları organa kan yoluyla taşınma,

II. mide, II. salgılarını, ince bağırsağa göndererek görev
III. onikiparmak bağırsağı yapma,
III. bazı karbonhidratların kimyasal sindirimi ile ilgili
organlarının hangilerinden kana verilen hormonlar enzim içerme
etkilidir?
özelliklerinden hangileri ortaktır?
2. Sindirim sisteminde, ince bağırsaktan emilen bir

glikoz molekülü kalbe gelinceye kadar;
I. kapı toplardamarı, 5. Karbonhidrat ve proteinlerin sindirim ürünleri ile suda

II. alt ana toplardamar, çözünen vitaminlerin ince bağırsakta emildikten sonra
III. karaciğer toplardamarı kalbe ulaşıncaya kadar izledikleri yolda,
aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
yapılarından, aşağıdakilerden hangisinde verilen
sıraya göre geçer? A) Karaciğer
B) Kapı toplardamarı
A) I - II - III B) I - III - II C) II - III - I
C) Karaciğer toplardamarı
D) II - I - III E) III - I - II D) Alt ana toplardamar

E) Karaciğer atardamarı
3. Hücre içi ve hücre dışı sindirimde; 6. İnsanda pankreastan salınan enzimler ile;
I. monomerlerin oluşması, I. maltoz,

II. enzimlerin ekzositozla salgılanması, II. polipeptit,
III. sindirim kofulunun oluşması, III. nişasta,
IV. enzimlerin kullanılması IV. lipit
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? besinlerinden hangileri sindirilebilir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV D) III ve IV E) II, III ve IV
1.D 2.B 3.B 4.C 5.E 6.E
106
KARMA SORULAR 1
7. İnsanda sindirim sistemine alınan büyük moleküllü 9. İçerisinde yağ, protein ve karbonhidrat bulunan üç ayrı
besinler sindirim kanalında yapı taşlarına kadar tüpe insanların ağız, mide ve ince bağırsağından alınan
parçalandıktan sonra emilerek kana geçerler. sıvılar damlatılıyor.
Besinlerin sindirimi ve emilimi sürecinde; Bu deney tüplerinde;
I. bazı sindirim organlarından hormon salgılanması, I. küçük polipeptit parçalarının oluşması,

II. emilimin difüzyon ve aktif taşımayla sağlanması, II. yağ asitleri ve gliserol oluşması,
III. düz kas faaliyetlerinin artması, III. maltoz açığa çıkması
IV. kimyasal sindirim için ATP harcanması
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi, tüplere
olaylarından hangileri gerçekleşir? konulan sıvının mide sıvısı olduğunu gösterir?
A) II ve IV B) I, II ve III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II, III ve IV D) I ve III E) II ve III
8. Sindirim tepkimelerin hızı ile sıcaklık arasındaki ilişkinin

aşağıdaki gibi olduğu belirlenmiştir.
Sindirim tepkimelerinin hızı 10. Aşağıdaki şekilde karaciğerle bağlantılı yapılar şematik
Alt ana Aort
toplardamar
2 1
KARACİĞER
Sıcaklık 5
3
Bu durum; 4
I. tepkimeye giren molekül sayısı arttıkça tepkime Safra

İnce bağırsak
hızının artması,
II. sıcaklık değişikliğinin enzim aktivitesini etkilemesi, Şekildeki numaralandırılmış yapılarla ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi her zaman doğru değildir?
III. enzimlerin su yoğunluğu %15’in altında olan
ortamlarda çalışmaması
A) 1, karaciğere oksijen getirir.
faktörlerinden hangileriyle ilişkili değildir? B) 4, yağların mekanik sindirimi ile ilgili tuzları taşır.
C) 3, glikoz ve amino asitlerce en zengin kanı taşır.
D) 2, kirli kan taşır.
D) I ve III E) II ve III E) 5, ince bağırsak ortamını bazikleştiren salgıları üretir.
7.B 8.D 9.A 10.C
107
KARMA SORULAR 2
1. Miktar 3. Bir insanın ince bağırsağındaki kasların çalışması

kısa bir süre engellendiğinde aşağıdaki işlemlerden
=I hangisi bu uygulamadan en fazla etkilenir?
= II
A) Besinlerin kalın bağırsağa gönderilmesi
= III
B) Sindirim kanalına enzim salgılanması
C) İnce bağırsaktan besin emilimi
D) Organik moleküllerin yapı taşlarına ayrılması
Ağız Mide İnce
bağırsak E) Midedeki kimüsün ince bağırsağa geçmesi
Yukarıdaki grafikte insanın sindirim sisteminde bazı

besinlerin miktarındaki değişim gösterilmiştir.
Buna göre numaralandırılmış besinler aşağıdakilerin

I II III
A) Protein Nişasta Yağ

4. İnsanda ince bağırsakta gerçekleşen;
B) Yağ Protein Nişasta
I. hormon salgılama,
C) Nişasta Yağ Protein II. inorganik besin emilimi,
D) Protein Yağ Nişasta III. mukus salgısı üretme,
E) Nişasta Protein Yağ IV. sindirim enzimi salgılama
olaylarından hangileri kalın bağırsakta da gerçekleşir?
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) Yalnız II
2. Pankreas özsuyunun virsung kanalı ile ince bağırsağa

dökülmesi sonucu protein, yağ ve karbonhidratların 5. Besinlerle alınan karbonhidratlarla ilgili,
sindirimi gerçekleşir.
I. Kimyasal sindirimi midede başlar.
Buna göre, pankreas özsuyunun ince bağırsağa
dökülmesi engellenen bir insanla ilgili, II. İnce bağırsaktan emilen monomerleri lenf damarları
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? aracılığıyla kalbe ulaşır.
III. Fazlası karaciğerde glikojen şeklinde depolanır.
A) Yağların kimyasal sindirimi safra sıvısı tarafından
IV. Kimyasal sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.
gerçekleştirilir.
B) Karaciğerde glikojen yıkımı hızlanır. ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) Proteinlerin midedeki sindirimi devam eder.
D) Emilen besin monomeri miktarı azalır.
E) Disakkaritlerin sindirimi devam eder. D) I, II ve III E) I, III ve IV
1.A 2.A 3.A 4.D 5.C
108
KARMA SORULAR 3
3.
• Karaciğer hücreleri tarafından üretilir.
• Koledok kanalıyla onikiparmak bağırsağına salgılanır.

1. İnsan sindirim sisteminde işlev gören bazı yapılar
aşağıdaki gibi şematize edilerek numaralandırılmıştır. • Yağların mekanik sindiriminde etkilidir.
Yukarıda özellikleri verilen madde aşağıdakilerden

hangisidir?
A) Bilirubin B) Safra C) Kolesterol
D) Lipaz E) Bikarbonat
Pepsin Tripsin Dipeptidaz

4. Protein ¾¾® Polipeptit ¾® Dipeptid ¾¾® Amino asit
Yukarıda insanda proteinlerin amino asitlere parçalanma

aşamaları gösterilmiştir.
Buna göre,
I. Protein sindirimi her organda aynı pH değerinde

gerçekleşir.
Bu yapılarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? II. Protein sindirimi midede başlar, ince bağırsakta
tamamlanır.
A) 1 numaralı yapıda peristaltik hareket meydana gelir.
III. Protein sindiriminde etkili enzimlerin tümü inaktif
B) 2 numaralı yapı, sindirimde işlev gören safranın olarak salgılanır.
üretiminden sorumludur.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
ÇIKMIŞ SORU
C) 3 numaralı yapıda hem enzim hem hormon üretimi

gerçekleşebilir.
D) 4 numaralı yapıdan yağların sindiriminde görev alan
lipaz enzimi salgılanır. D) II ve III E) I, II ve III
E) 5 numaralı yapıda su ve minerallerin emilimi
tamamlanır.
2023 - AYT
5. İnce bağırsak içindeki sıvıda bulunabilen;

2. Pankreası çıkarılan bir insanda;
I. amilaz,
I. karbonhidrat sindirimi, II. safra tuzu,
II. yağ sindirimi, III. tripsinojen,
III. kan şekerinin düzenlenmesi, IV. enterokinaz
IV. protein sindirimi
salgılarından hangileri besinlerin kimyasal sindirimini
olaylarının hangilerinde aksama meydana gelebilir? doğrudan gerçekleştirir?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV D) I, II ve III E) Yalnız I
1.E 2.E 3.B 4.C 5.E
110
KARMA SORULAR 2
6. Besinlerle birlikte alınan protein, yağ ve 9. Karaciğer ve bağlantılı damarlarla ilgili,

karbonhidratların sindirimi sonucu oluşan yapı taşları
aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesinde etkili I. Karaciğer atardamarı karaciğere O2 bakımından
olamaz? fakir; CO2 bakımından zengin kan getirir.
II. Karaciğer toplardamarındaki glikoz oranı, kapı
A) Bölünmelerle yeni hücreler oluşturulmasında toplardamarından yüksek olamaz.
B) Hücreye gerekli madensel tuzların üretilmesinde III. Karaciğer, glikozun fazlasını glikojen şeklinde depo
C) Hücre için gerekli yeni maddelerin sentezlenmesinde eder.
D) Hücre solunumuyla enerji üretilmesinde yargılarından hangileri doğrudur?

E) Hücrenin büyüme ve gelişmesinde
7. Aşağıda verilen olaylardan hangisi sağlıklı bir insanın

sindirim sisteminde kimyasal sindirimin
gerçekleşeceğini kesin olarak gösterir?
A) Pankreastan ince bağırsağa virsung kanalı ile

sindirim enzimi içeren salgı gönderilmesi
B) Kaslarda depolanan glikojen miktarının azalması
C) Mide bezlerinden mukus salgılanması
D) Kılcal damardan doku sıvısına besin monomeri
geçmesi
E) Karaciğer toplardamarında monosakkarit bulunması
10. Bir deney kabına su ve yağ ile birlikte X enzimi ve fenol

kırmızısı konuluyor.
Bu tüpte gerçekleşebilecek;
I. fenol kırmızısının sarıya dönmesi,

8. Bir sindirim ürünü olan glikoz için aşağıdaki II. X’in miktarının değişmemesi,
yargılardan hangisi yanlıştır?
III. kaptaki pH’ın yükselmesi,
A) Doku hücrelerinde CO2 ve H2O’ya kadar parçalanır. IV. kaptaki su miktarının azalması
B) Bir kısmı, yağ doku hücrelerinde trigliserite çevrilir. olaylarından hangileri X enziminin lipaz olduğunu
C) Çoğu karaciğerde glikojen şeklinde depo edilir. gösterir? (Fenol kırmızısı asitli ortamda sarı renk verir.)
D) Glikoz, trigliseritlerin hem gliserollerini hem de yağ
asitlerini oluşturabilir. A) III ve IV B) I, II ve III C) I ve III
E) Karaciğerde temel amino asitlerin sentezinde

D) I ve IV E) II ve III
kullanılabilir.
6.B 7.A 8.E 9.B 10.D
109
KARMA SORULAR 3
6. Sağlıklı bir insanda; 9. Aşağıdaki grafikte, insanda kimyasal sindirimde görev

yapan iki farklı enzimin aktif oldukları pH değerleri
I. bez hücrelerinden HCl salgılanması, gösterilmiştir.
II. onikiparmak bağırsağına safra tuzlarının
Enzim aktivitesi
salgılanması,
III. kandaki glikoz miktarının artması, 1 2
IV. midede proteinli besin miktarının artması
durumlarından hangi ikisi pepsinojen enziminin

etkinliğini artırır?
pH
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
Bu enzimlerin aktivite gösterdikleri organlar
D) II ve III E) III ve IV aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
1 2
A) Mide İnce bağırsak
B) İnce bağırsak Mide

7. Goblet hücreleri tarafından üretilen mukus salgısıyla
ilgili, C) Kalın bağırsak İnce bağırsak
I. Mide iç yüzeyinin hidroklorik asitten zarar görmesini D) Mide Kalın bağırsak

engeller.
E) Ağız İnce bağırsak
II. Kalın bağırsakta besin artıklarının ilerlemesini
kolaylaştırır.
III. Yemek borusunda kimyasal sindirimin
gerçekleşmesini sağlar.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I 10. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi farklı besin maddelerini
içeren uygun koşullardaki deney tüplerinden I. sine
D) Yalnız III E) I ve II karboksipeptidaz ve aminopeptidaz enzimleri, II.sine
amilaz enzimi, III.süne ise safra sıvısı ve lipaz enzimi ilave
edilmiştir.
Karboksipeptidaz Amilaz Safra sıvısı
Aminopeptidaz ve ve lipaz
Dipeptidaz maltaz
8. Sindirim sisteminde;
I. enzimlerin çalışması, Polipeptit Nişasta Zeytinyağı

II. mekanik sindirim,
III. besinlerin, vücut sıcaklığına yükseltilmesi
I II III
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sindirimin Belirli bir süre sonra hangi deney tüplerinin pH
hızını artırıcı etki gösterir? değerinde azalma görülmesi beklenir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) II ve III E) I, II ve III D) Yalnız II E) Yalnız III
6.C 7.E 8.E 9.A 10.A
111
KARMA SORULAR 4
1. Aşağıda, insanın sindirim organlarında meydana gelen 4.

madde değişimlerinden bazıları grafiklerde gösterilmiştir. Karaciğer (III) Safra üretilmesi
Miktar Miktar Miktar
Amino asit
Maltoz Gliserol Mide (II) Pepsinojen + HCI
salgılanması
Polipeptit Nişasta Yağ Pankreas (I) Sindirim enzimlerinin

salgılanması
Zaman Zaman Zaman

I II III
Yukarıdaki şekilde, sindirim sisteminin bir bölümündeki
Bu olayların gerçekleşmesini sağlayan enzimlerin organlar numaralandırılmıştır.
görev yaptığı organlar, aşağıdakilerin hangisinde
doğru verilmiştir? Bu organları salgı yapması için uyaran hormonlar,
I II III
I II III
A) Mide İnce bağırsak Ağız
B) İnce bağırsak Mide İnce bağırsak A) Gastrin Kolesistokinin Sekretin
C) İnce bağırsak Mide Mide B) Kolesistokinin Gastrin Sekretin

D) Ağız Ağız İnce bağırsak C) Sekretin Kolesistokinin Gastrin
E) İnce bağırsak Ağız İnce bağırsak
D) Sekretin Gastrin Kolesistokinin
E) Kolesistokinin Sekretin Gastrin
2. Karaciğerin onikiparmak bağırsağına bağlantısı olan

koledok kanalının tıkanması durumunda;
I. yağların kimyasal sindirimi,

II. ince bağırsaktaki yağ monomerlerinin emilimi,
III. tripsinojenin aktifleşmesi
5. Aşağıda bazı kimyasal sindirim çeşitleri verilmiştir.
olaylarından hangileri etkilenir?
Enzim
• Nişasta ¾¾® Dekstrin + Maltoz
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III Enzim
• Yağ ¾¾® Yağ asidi + Gliserol
Enzim
D) II ve III E) I, II ve III • Protein ¾¾® Amino asit
Bu reaksiyonlarla ilgili,
3. Aşağıdakilerden hangisi insanda karaciğerin I. Oluşan maddelerden bazıları solunumda
gerçekleştirdiği görevlerden biri değildir? kullanılabilir.
II. Enzimlerin çalışması sırasında su harcanır.
A) Embriyonik dönemde vücudun alyuvar ihtiyacının
karşılanması III. Oluşan bütün maddeler hücre zarından difüzyonla
geçebilir.
B) Farklı besin çeşitlerinin birbirlerine dönüştürülmesi
C) Azotlu metabolizma artıklarının vücuttan bilgilerinden hangileri yanlıştır?
uzaklaştırılması
D) Damar içindeki kanın pıhtılaşmasının engellenmesi
E) Yağların sindirim ve emiliminin hızlandırılması D) Yalnız III E) I ve II
1.E 2.B 3.C 4.B 5.D
112
KARMA SORULAR 4
6. Pişmiş nişastanın kimyasal sindirimi tükürük içindeki 8. Aşağıda verilen besinlerden hangisinin sindiriminde,
amilaz enzimi etkisiyle ağızda başlar. Ancak amilaz enzimi hem pankreasın hem de karaciğerin salgıları etkindir?
besinlerle birlikte mideye geldiğinde etkinliğini kaybeder.
A) Nişasta B) Glikojen C) Protein
Bu durumun ortaya çıkmasında etkili olan faktör
aşağıdakilerden hangisidir? D) Lipit E) Polipeptit
A) Enzim miktarı
B) pH derecesi
C) Substrat miktarı
D) Ortam sıcaklığı
E) Su miktarı
9. Pankreasın ince bağırsağa yeterli oranda salgı (sindirim
enzimleri) gönderememesi durumunda, insanlarda iştah
artar ve sık aralıklarla daha fazla oranda besin tüketilmesi
gerçekleşir.
Bu olaya bağlı olarak, insanda;
I. kandaki şeker oranının normal değerin üstüne

çıkması ve idrarla glikoz atılması,
II. vücudun zamanla kilo kaybetmesi ve beslenmeye
7. Karaciğer ve ilişkide olduğu damarlar aşağıda şematik bağlı bozuklukların görülmesi,
olarak gösterilmiştir. III. ince bağırsaktaki sindirim ve emilim olaylarının
hızlanması
Karaciğer Karaciğer
Alt ana toplardamarı atardamarı Aort
toplardamar (1) (2) durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?

KARACİĞER
Kapı
toplardamarı (3)
İnce bağırsak
Bu şekilde yapılar ile ilgili olarak,
I. 2 numaralı damardaki oksijen miktarı, her zaman

10. İnsanda, karbonhidrat sindiriminde etkili olan
1 ve 3 numaralı damarlardan fazladır.
enzimler;
II. 3 numaralı damardaki glikoz miktarı, her zaman
1 ve 2 numaralı damarlardaki glikoz miktarından I. ince bağırsak,
fazladır. II. pankreas,
III. 1 numaralı damardaki üre miktarı, her zaman 2 ve III. tükürük bezi
3 numaralı damarlardaki üre miktarından fazladır.
şeklindeki sindirim organlarından hangilerinin öz
yargılarından hangileri doğrudur? suları içinde bulunurlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
6.B 7.D 8.D 9.B 10.E
113
KARMA SORULAR 5
1. I. İnce bağırsak 4. Aşağıda verilen organik moleküllerden hangisinin tam

II. Karaciğer hidrolizi için farklı enzimler kullanılır?
III. Mide
A) Laktoz B) Dipeptit C) Polipeptit
IV. Pankreas
V. Hipofiz D) Maltoz E) Lipit
İnsana ait yukarıdaki organların hangilerinden

sindirim olayları ile ilgili hormon salgılanır?
A) III ve V B) II, III ve V C) Yalnız II
D) I ve III E) II ve IV 5. İnsanın sindirim kanalında bulunan;
I. enterokinaz,
II. tripsin,
III. hidroklorik asit
salgılarından hangileri inaktif enzimlerin aktif hale

getirilmesinde etkili olur?
2. Sağlıklı bir insan vücudunda nişastanın glikoza kadar D) Yalnız II E) I, II ve III

sindirilmesinde;
I. mide,
II. ince bağırsak,
III. karaciğer,
IV. pankreas 6.
Mide boşluğu
organlarının hangilerinde üretilen enzimler görev
yapar?
Mukus
tabakası
A) I, II ve IV B) I, III ve IV C) Yalnız III
Mukus
üreten hücreler (1)
D) II ve IV E) I, II ve III
Pepsinojen
HCI
3. İnsanda kimyasal sindirime bağlı olarak aşağıdaki Yukarıdaki şekilde numaralanmış hücre gruplarından
moleküllerden hangisi oluşmaz? hangileri “goblet hücresi” olarak adlandırılabilir?
A) Monosakkarit B) Nükleotit C) Gliserol A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
D) Amino asit E) Su D) 1 ve 2 E) 2 ve 3
1.D 2.D 3.E 4.C 5.E 6.A
114
KARMA SORULAR 5
7. Besin maddelerinin hücre içine alınarak sindirilmesi hücre 9. İnce bağırsakta organik besin emilimi;
içi sindirim, dış ortama salgılanan enzimlerle sindirilmesi
ise hücre dışı sindirim olarak adlandırılır. I. aktif taşıma,
II. fagositoz,
Bu iki sindirim çeşidinde gerçekleşen hidroliz olayları
için aşağıdakilerden hangisi farklılık gösterir? III. osmoz,
IV. difüzyon
A) Kompleks besinlerin monomerlerine parçalanması
olaylarından hangileri ile gerçekleşebilir?
B) Lizozomun kullanılması
C) Enzimlerin kullanılması A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
D) ATP harcanmaması
D) I ve IV E) I, III ve IV
E) Su kullanılması
10. Aşağıdaki tabloda çeşidi ve miktarı belirtilen besin

maddelerinin üzerine, sindirim enzimleri eklenip bir süre
beklendiğinde, bu maddelerin miktarı tablodaki gibi
8. Aort Alt ana
toplardamar değişmiştir.
Karaciğer
Karışımdaki organik Organik madde miktarı
atardamarı
maddeler
Başlangıç Sonuç
KA R AC İĞ E R Protein 15 gr 4 gr
Glikoz 10 gr 10 gr
Karaciğer Kapı Amino asit 0 gr 0 gr

toplardamarı toplardamarı
Yağ 10 gr 2 gr
İN C E BAĞ I R SA K
Nişasta 20 gr 5 gr
Karaciğer ile bağlantılı damarlar yukarıda şematik olarak
gösterilmiştir. Gliserin 2 gr 10 gr
Şemadaki bilgilere dayanarak,
Buna göre, besinlerin bulunduğu ortama;
I. İnce bağırsaktaki sindirim ürünleri kapı toplardamarı
ile karaciğere gelir. I. maltaz,
II. Karaciğer atardamarı karaciğere oksijen getirir. II. lipaz,
III. Aort ve alt ana toplardamardaki kanın glikoz III. amilaz,

derişimi yaklaşık olarak aynıdır. IV. dipeptidaz
yargılarından hangilerine varılabilir? enzimlerinden hangileri eklenmemiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve IV C) III ve IV
D) I ve II E) I, II ve III D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
7.B 8.D 9.D 10.B
115
1 SİNDİRİM SİSTEMİ
1. Aşağıdaki şekilde karaciğerde safra sıvısının meydana 3. Fazla miktarda proteinli besinlerle beslenen bir insanda
gelişi gösterilmiştir. karaciğere ulaşan amino asitlerin farklı şekillerde
Karaciğer kullanılması aşağıda gösterilmiştir.
atardamarı
Yağ asitleri
Kan Karaciğer
toplardamarı Yapısal proteinler
Kapı
toplardamarı Safra Protein Amino asit Glikoz Glikojen
CO2 + H2O + NH3 + ATP
Safra
kanalcıkları Üre
Bu şemadaki yapılar için, aşağıdaki bilgilerden Bu bilgilere dayanarak, proteinler ve karaciğerin

hangisi yanlıştır? görevleriyle ilgili aşağıdaki yargılarından hangisi
yanlıştır?
A) Safra kanalcıkları birleşerek safra kanalına, safra
kanalı da safra kesesine açılır. A) Besinlerle alınan proteinlerin amino asitleri farklı
B) Safra kanalcıkları içerisinde yoğun miktarda safra proteinlerin sentezinde kullanılabilir.
tuzları bulunur. B) Proteinli besinlerin fazla alınması karaciğerde üre
C) Safra sıvısının öncül maddeleri karaciğere, karaciğer oluşumunu artırabilir.
atardamarı ile getirilir. C) Karaciğerde amino asitlerin bir kısmının
D) Safra sıvısı, karaciğer hücreleri tarafından karbonhidrata dönüşümü gerçekleştirilir.
oluşturulur. D) Amino asitlerden enerji elde edilmesi için glikoza
E) Safranın taşınmasında kapı toplardamarı da görev dönüştürülmesi gerekir.
yapar. E) Alınan proteinler farklı besin maddelerine
dönüştürülebilir.
2. İnsan sindirim sistemini araştıran bir öğrencinin

aşağıdaki ifadelerinden hangisi yanlıştır?
A) Epiglottis, yutkunma sırasında lokmanın soluk
borusuna geçmesini önler.
4. Normal olarak beslenen sağlıklı bir insan Ramazan
B) Yemek borusu, peristaltik hareketler ile besinin ayında oruç tutuyor. Oruç tutan bu kişinin 16 saatlik
mideye iletimini sağlar. orucun son dakikalarında bile kanındaki glikoz miktarında
C) Midede besinlerin giriş ve çıkışını denetleyen önemli bir değişiklik olmadığı görülüyor.
ÇIKMIŞ SORU
özelleşmiş kaslar bulunur.

Bu durumun nedenini aşağıdakilerden hangisi en iyi
D) İnce bağırsak astarında yer alan villuslar ve açıklar?
mikrovilluslar geniş bir emilim alanı oluşturur.
A) Genel metabolizmasının hızlı olması
E) Alınan besinlerin monomerlerine dönüştürülmesi
hücre içi sindirim ile gerçekleşir. B) Karaciğerdeki glikojenlerin glikoza yıkılması
C) Glikozun fazlasının yağa çevrilerek depolanabilmesi
2020 - AYT
D) Metabolizmasının bazal düzeyde olması
E) Bireyin günü dinlenerek geçirmiş olması
1.E 2.E 3.D 4.B
116
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Enzimlerin çalışması için gerekli şartlara sahip ortam 7. İnsanın sindirim sisteminin ağız, mide ve ince bağırsak
içeren üç deney tüpü alınarak, organlarında bulunan sindirim salgıları üç ayrı tüpe
konulmuştur. Nişasta, protein ve yağ maddelerinden
• 1. tüpe DNA ve RNA ile DNA ve RNA’yı sindiren oluşan bir karışım tüplere ilave edilmiş ve tüpler sıcaklığı
enzimler sindirim için uygun olan su havuzuna yerleştirilmiştir. Bir
• 2. tüpe amino asit ve pepsin enzimi süre sonra tüplerde gerçekleşen sindirim ile ilgili bulgular
• 3. tüpe glikoz ve yağ ile amilaz ve lipaz enzimleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
konulmuştur. Karışımdaki
Nişasta Protein Yağ
madde
Bu deney tüpleri ve gerçekleşebilecek reaksiyonlar
için aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? I. tüpte sindirilmiş sindirilmiş sindirilmiş
II. tüpte sindirilmemiş sindirilmiş sindirilmemiş

A) 1. tüpte reaksiyon meydana gelmez.
B) 2. tüpte amino asit miktarı değişmez. III. tüpte sindirilmiş sindirilmemiş sindirilmemiş
C) 3. tüpte sadece yağ sindirime uğrar.

Buna göre, ağız, mide ve ince bağırsak organlarından
D) Her üç tüpte de enzim miktarı değişmez. elde edilen sindirim salgılarının bulunduğu tüpler
E) 3. tüpte glikoz miktarı değişmez. aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Ağız Mide İnce bağırsak
A) I II III
B) I III II
C) II III I
D) III I II
6. • Hücrelerde, metabolizma (yadımlama) ürünü olarak
oluşan amonyak karaciğere taşınarak üreye çevrilir. E) III II I
Sonra tekrar kana verilir ve böbreklerden süzülerek
idrar oluşumuna katılır.
• Karaciğer tarafından üretilen safra sıvısı ve bilirubin
gibi maddeler ise koledok kanalı ile ince bağırsağa
gönderilir.
8. İnsanın sindirim sisteminde, emilimin gerçekleştiği
Karaciğerde oluşan veya üretilen ilgili maddelerin
bağırsak epitel hücreleri sık yenilenme özelliğindedir. Bazı
farklı yollarla taşınmasının temel nedeni
kişilerde tedavi amacıyla kanser hücrelerinin bölünmesini
aşağıdakilerden hangisidir?
durdurmak için antimitotik ilaçlar verildiğinde kişinin
bağırsakları çok çabuk etkilenir.
A) Karaciğerin, vücuttaki bütün sistemlerin gerekli besin
ihtiyacını karşılaması Antimitotik ilaçların kullanılmasının uzun süre devam
B) Metabolizma sonucunda oluşan maddelerin farklı etmesi organizmada öncelikle aşağıdakilerin
molekül büyüklüğünde olması hangisinde aksamaya neden olur?
C) Oluşturulan bu maddelerin, farklı organlarda işlev

A) Doku hücrelerinin pH derecelerinin korunmasında
yapması veya farklı organlardan atılması
B) Sindirilmiş besinlerin emiliminde
D) Karaciğer hücrelerindeki metabolizma hızının diğer
doku ve organlardan yüksek olması C) Protein sindiriminde
E) Karaciğerin, farklı molekülleri farklı hızlarda D) Bağırsak sıvısının oluşturulmasında

oluşturması E) Ürenin dışarı atılmasında
5.A 6.C 7.E 8.B
117
2 SİNDİRİM SİSTEMİ
1. İnsanların yaşamlarını devam ettirmek için ihtiyaç 3. Beyin hücrelerine yeterli glikoz sağlanamaz ise beyin
duyduğu besinlerin sindirimi ve hücrelere iletimi zarar görür. Bu durumun devam etmesi bireyin ölümüne
sürecinde meydana gelen; neden olur. İnsan vücudu böyle durumlarda glikoz
dengesini sağlamak için düzenleyici mekanizmalara
I. sindirilen besinlerin kan dolaşımına katılması,
sahiptir. Açlık durumunda kandaki glikoz düzeyinin
II. salgı bezlerinden sindirim kanalına enzim korunması aşağıdaki üç metabolik yolla sağlanır.
salgılanması,
1. Karaciğerdeki glikojenden glikoz oluşturma
III. sindirim kanalında kompleks bileşiklerin yapı
taşlarına parçalanması, 2. Yağlardan glikoz oluşturma
IV. besin monomerlerinin kan yoluyla hücrelere 3. Proteinlerden glikoz oluşturma

taşınması
Uzun süreli açlık durumunda bu olayların
olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerin gerçekleşme sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru
hangisinde doğru olarak verilmiştir? olarak verilmiştir?
A) III - IV - II - I B) IV - I - III - II A) 1 - 2 - 3 B) 1 - 3 - 2 C) 2 - 1 - 3
C) I - II - III - IV D) II - III - I - IV D) 2 - 3 - 1 E) 3 - 2 - 1
E) II - IV - I - III
2. Aşağıdaki şekilde karaciğerin bağlantılı olduğu damarlar

gösterilmiştir. 4. Farelerin yiyeceğini midesine gönderme işlemi, ağızda,
Alt ana Aort
yutakta ve midede bulunan bazı almaçlarla
toplardamar sağlanmaktadır.
1 2
Bir fareye, ağız ve yutak alıcılarını atlayarak, doğrudan
mideye ulaşan bir beslenme tüpü takılabilir. Bu durumda,
KARACİĞER
fare özel hazırlanan bir kaldıraca basarak yiyeceğini
doğrudan midesine aktaran tüp aracılığı ile kendi kendini
3
besleyebilir.
Bu deneyi düzenleyen bilim insanının, aşağıdaki

İnce bağırsak
yargılarından hangisine varması için yeterli veri
yoktur?
Şekildeki numaralanmış damarlar için aşağıdaki
bilgilerden hangisinin doğruluğu kesin değildir? A) Ağız ve yutak almaçları körelen fareler beslenme
işlemini aksatmadan yürütebilirler.
A) 1. damardaki üre oranı 2. ve 3. damarlardakinden
B) Farenin besinini seçmesinde, üç duyu almacından
daha fazladır.
birinin görev yapması yeterli olabilir.
B) 2. damardaki oksijen oranı 1. ve 3. damarlardakinden
C) Beslenme işleminin gerçekleşmesi sürecinde, farede
daha fazladır.
öğrenme davranışı oluşabilir.
C) 3. damardaki glikoz oranı 1. ve 2. damarlardakinden
D) Farenin besinini seçmesinde, ağızda bulunan
daha fazladır.
almaçlar tek başlarına yeterli olabilir.
D) 1. ve 3. damarlardaki kanın CO2 oranı fazladır.
E) Fare ağız ve yutak alıcılarından yoksun bırakılacak
E) 1. damar karaciğerden kan götürürken 2. ve 3.
olursa, bir aygıt aracılığı ile beslenme işlemini
damarlar karaciğere kan getirir.
düzenleyebilir.
1.D 2.C 3.A 4.D
118
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Cerrahi olarak midesi alınan insanlar yaşamlarını
sürdürebilirler. Fakat bir oturuşta küçük miktarlarda yemek
yiyebilirler. Sağlıklı bir yaşam sürebilmek için daha sık
7. Insanda sindirim sistemine ait bazı yapılar aşağıda
yemek yemek zorunda kalırlar.
şematize edilmiştir.
Bu bilgilere dayanarak midenin;
I. kimyasal sindirim,
II. mekanik sindirim,
III. besin depolama
görevlerinden hangilerini yerine getirdiği söylenebilir?
Buna göre protein, lipit ve nişasta içeren besinlerle

beslenen sağlıklı bir insanda, numaralandırılmış
alanlarda bu besinlerin sindirimi sonucu
rastlanabilecek sindirim ürünleri ile ilgili aşağıdaki
eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
I II III
6. İki farklı enzimin pH değişikliği ile aktiviteleri arasındaki A) Küçük Yağ asitleri Maltoz
ilişki aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. polipeptiler
ÇIKMIŞ SORU
B) Fruktoz Gliserol Amino asitler

Göresel aktivite
C) Maltoz Küçük Yağ asitleri
polipeptiler
D) Amino asitler Maltoz Trigliseritler
X enzimi Y enzimi
E) Maltoz Yağ asitleri Amino asitler
2019 - AYT
pH
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
İnsanın sindirim kanalında görev yapan bu iki enzimin

aşağıdaki özelliklerinden hangisi ortak olabilir?
A) Salgılandığı bez
B) Görev yaptığı organ
C) Substrat çeşidi
D) En iyi aktive oldukları pH derecesi
E) Parçaladığı bağ çeşidi
5.C 6.E 7.C
119
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. • Süt şekeri olan laktoz ince bağırsaktan salgılanan 3. Yağların sindirimi, emilimi ve taşınması aşağıda
laktaz enzimiyle glikoz ve galaktoza kadar sindirilir. gösterilmiştir.
• İnsanda laktaz üretimi anne sütünden kesildikten Yağ
sonra azalmaktadır. damlası
• Yetişkin insanda enzim eksikliğine bağlı olarak

Karaciğerde üretilen safra sıvısı onikiparmak
sindirilemeyen laktoz kalın bağırsağa geçer. Burada
bağırsağında yağları yağ damlacıklarına
bakteriler tarafından fermente edilerek
çevirir.
karbondioksit, hidrojen ve metan gibi ürünler oluşur.
• Laktoz intoleransı denilen bu hastalıkta şişkinlik, Yağ
ishal ve kramplı mide ağrısı oluşur. damlacıkları
Pankreastan salgılanan lipaz enzimi yağ
damlacıklarını gliserol ve yağ asitlerine
Yukarıda verilen bilgilere göre, laktoz intoleransı olan dönüştürür.
birey fazla süt içtiğinde,
I. Vücudun su kaybı artar.

II. İnce bağırsaktan emilen glikoz miktarı azalır. Gliserol Yağ asitleri
Monomerler ince bağırsak epitel
III. Sindirim kanalında gaz oluşumu artar. hücrelerince emilir.
durumlarından hangileri ortaya çıkabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II İncebağırsak epitel hücrelerinde

yeniden trigliserit sentezlenir ve
D) II ve III E) I, II ve III E.R. şilomikron oluşturulur.
Şilomikron lenf kanalına geçerek

dolaşıma taşınır.
Bu bilgilere göre,
I. Yağların sindiriminde farklı organlardan gelen

salgılar etkili olur.
II. Yağların sindirimi, emilimi ve şilomikrona
sentezlenmesi ince bağırsakta gerçekleşir.
2. Çölyak hastası bireyde, bağışıklığı sağlayan hücreler ince III. Safra sıvısı yağların fiziksel sindiriminde doğrudan,
bağırsak mukozasındaki hücreleri tahrip eder, villus ve kimyasal sindiriminde dolaylı etkilidir.
mikrovillus sayısını azaltır.
Buna göre, bu hastalığa sahip olan bireyde
aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
beklenmez?
A) Kimyasal sindirim hızı azalır.
B) Besinlerin emilimi azalır.
C) Bireyin kilosu artar.
D) Depo besin miktarı azalır.
E) Dışkıdaki su miktarı artar.
1.E 2.C 3.E
120
B
Ö
L
Ü
M
06
DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve
BAĞIŞIKLIK
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve BAĞIŞIKLIK
DOLAŞIM SİSTEMLERİ • Kalbe mpuls, otonom snrler le gelr ve önce

SA düğümünü uyarır. (Otonom snrlerle uyarılmasa ble
• Hücreler çn gerekl olan maddeler (besn, oksjen vb)
hücrelere ulaştıran, hücrelerde oluşan metabolk atıkları SA düğüm br süre kalbn çalışmasını sağlayacak mpulsları
(CO2, NH3 vb) uzaklaştıran organzasyon dolaşım oluşturablr) SA düğüm kalp kulakçıklarının kasılmasını
sstemlerdr. sağlar. Kan karıncıklara geçer. Bu sırada kulakçıklar le
karıncıklar arasındak kapakçıklar açılır. İmpuls AV düğüme
Dolaşım sistemleri kalp, damarlar, kan ve kan dolaşımı ile
aktarılır. AV düğüm, hs demetler ve purknje lfleryle
lenf sisteminden oluşur. Bu bölümde dolaşım sistemleriyle
brlkte karıncıkların kasılmasını sağlar. Kan atardamarlara
bağlantılı olan bağışıklık konusu da anlatılmıştır.
pompalanır. Bu sırada kulakçıklar gevşeyerek
Kalp toplardamarlardak kanı alır. Karıncıklar kasıldığında
• Dıştan çe doğru perkart, myokart ve endokart olmak kulakçıklar le karıncıklar arasındak kapakçıklar kapanır;
üzere üç tabakadan oluşur. atardamarların karıncıklardan çıktığı bölgedek kapakçıklar
açılır.
• Perkart kalb çevreleyen bağ dokudan oluşmuş çft katlı br
zar sstemdr. İk zar arasındak perkardyal sıvı kalbn
çalışmasını kolaylaştırır.
• Myokart kalp kası olup kalb besleyen koroner damarlar Snoatral

düğüm
myokartta bulunur. Atroventrküle
düğüm
• Endokart eptel dokudan oluşur. Kalbn ç yüzeynde kanın
kolayca akacağı pürüzsüz br yapı oluşturur.
Hs demet
Aort
Akcğer Purknje
atardamarı lfler
Üst ana
Akcğer
toplardamar
toplardamarı
• Kalp atışının atardamarlardan hssedlmesne nabız denr.

Sol
kulakçık Sağlıklı ve yetşkn br nsanın kalb dakkada ortalama 70
Sağ kulakçık
kez atım yapar.
Sol karıncık
Sağ karıncık
Perkard
Alt ana Myokard
toplardamar Endokard • Kalp karıncıklarındak kasılmaların (sstol) ve gevşemelern
(dastol) oluşturduğu basınç atardamarlarda hssedlr. Buna
SAĞ SOL
tansyon denr. Kasılma basıncı büyük tansyon, gevşeme
basıncı küçük tansyon adını alır.
• Kalp üstte k kulakçık ve altta k karıncık olmak üzere dört
odacıktan oluşur. Kalbn sağdak odacıklarında oksjen
yönünden fakr kan; soldak odacıklarında oksjen yönünden
zengn kan bulunur. Not:
• Kulakçıklar le karıncıklar arasında ve atardamarların Kalbn Çalışmasını Etkleyen Faktörler

karıncıklardan çıktığı bölgelerde kanın tek yönlü akışını  Kalbn çalışması otonom snrlern ve bazı hormonların
sağlayan kapakçıklar bulunur. etks altındadır. Sempatk snrler kalbn çalışmasını
• Kalp kası kendlğnden rtmk uyarılar oluşturup kasılablr. hızlandırıcı, parasempatk snrler yavaşlatıcı etk yapar.
Kalpte mpuls oluşturan merkezler sağ kulakçıkta bulunan Adrenaln ve troksn hormonları kalbn çalışmasını
snoatryal (SA) düğüm ve atroventrküler (AV) düğümdür. hızlandırırken; asetlkoln kalbn çalışmasını yavaşlatır.
SA düğüm kulakçıkların kasılmasını; AV düğüm, hs demetler Kandak CO2 mktarının ve vücut sıcaklığının artması da
ve purknje lfleryle brlkte karıncıkların kasılmasını sağlar. kalbn çalışmasını hızlandırır.
122
2.
TEST
Damarlar • Kan, kılcal damarlarda en yavaş hızda akar. Bunun neden

br atardamardak kanın çok sayıda kılcal damarlara
• Damarların temel görev kanı taşımaktır. Damarlar kalp bölünmesdr. Kılcal damarlarda kanın yavaş akması doku
merkez alınarak adlandırılır. Kalptek kanı vücuda dağıtan sıvısı le kan arasındak madde alışverşne yardımcı olur.
damarlar atardamar; vücuttak kanı toplayıp kalbe getren
damarlar toplardamar olarak adlandırılır. Atardamarlar le Kan basıncı (mmHg) Kanın akış hızı (cm/s) Toplam kesit alanı (cm2)
toplardamarları brbrne bağlayan nce damarlara kılcal
damar denr. Kılcal damarlar kan le hücreler arasındak
madde alışverşnde görev yapar.
Atar- Kılcal Toplar- Atar- Kılcal Toplar- Atar- Kılcal Toplar-

• Akcğer atardamarı harç atardamarlar oksjence zengn kan damar damar damar damar damar damar damar damar damar
taşırken akcğer toplardamarı harç toplardamarlar
oksjence fakr kan taşır.
Kan le Doku Sıvısı Arasındak Madde Değşm
• Atar ve toplardamarlar üç katmanlı br duvar yapısına • Dokuları oluşturan hücreler doku sıvısı çnde bulunur. Bu
sahptr. nedenle kan le doku hücreler arasındak madde alışverş
doku sıvısı aracılığıyla gerçekleşr.
Kılcaldamar • Atardamarları toplardamarlara bağlayan kılcal damarlar
boyunca kan basıncı gttkçe azalırken proten ozmotk
basıncı değşmez. (Proten ozmotk basıncının
değşmemesnn neden plazma protenlernn kılcal
Atardamar Toplardamar damarlardan doku sıvısına basıncı etklemeyecek kadar az
geçmesdr.)
• Kılcal damarların atardamar ucunda kan basıncı proten

Kapakçık
ozmotk basıncından yüksektr. Bu durum kandan doku
Endotel hücreleri sıvısına madde geçmesne neden olur.
Düz kas hücreleri Düz kas hücreleri
+ Bağ doku + • Kılcal damarların toplardamar ucunda se kan basıncı
Elastik lifler Elastik lifler
proten ozmotk basıncından düşüktür. Bu durum doku
sıvısından kana madde geçmesne neden olur.
• En dışta bağ dokudan oluşan br zar; ortada elastk lfler ve
düz kaslar, en çte se eptel hücrelerden oluşan endotel
bulunur. Kan basıncı Kan ozmotik
basıncı
Doku
• Atardamarlarda kanın hareket karıncıkların kasılmasıyla hücresi
oluşan tme basıncı ve damar çeperndek düz kasların
40 mmHg
kasılıp gevşemesyle sağlanır. Dokudan kana 28 mmHg
28 mmHg Kandan dokuya çeşitli maddeler 15 mmHg
çeşitli madeler geçer.
• Toplardamarlarda kanın hareket kulakçıkların gevşemesyle geçer
oluşan emme kuvvet ve damar çeperndek düz kasların
kasılıp gevşemesyle sağlanır. Toplardamarlardak kanın
hareketne skelet kaslarının kasılıp gevşemes, kalbn alt Kılcal damar
tarafındak toplardamarlar çn tek yönlü kapakçıklar ve Atardamar Toplardamar
kalbn üst tarafındak toplardamarlar çn yer çekm ucu Kanın akış yönü ucu
faktörler de katkı sağlar.
• Starlng hpotez olarak adlandırılan bu madde sstemne
• Kan basıncı karıncıkların kanı pompalamasıyla oluşan göre kandan doku sıvısına geçen madde mktarı doku
kanın damar dışına çıkma steğ olup kan karıncıklardan sıvısından kana geçen madde mktarından fazladır. Bu
uzaklaştıkça değer azalır. dengeszlk lenf sstemyle çözülür.
124
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve BAĞIŞIKLIK KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Kalp kasının besn ve oksjen htyacı aşağıdak 4. İnsanın dolaşım sstem çn aşağıdak blglerden
damarlardan hangs le doğrudan karşılanır? hangs yanlıştır?
A) Akcğer atardamarı A) İnsan kalb 2 kulakçık ve 2 karıncık olmak üzere 4

B) Koroner damarlar odacıklıdır.
C) Kapı toplardamarı B) Kulakçıklar le karıncıklar arasında tek yönlü akışı

sağlayan kapakçıklar bulunur.
D) Aort
C) İnsan vücudunda, krl ve temz kan ayrı ayrı dolaşır.
E) Akcğer toplardamarı
D) Kalp atışının atardamarlardan hssedlmesne nabız
denr.
E) Kalbn kasılmasına dastol; gevşemesne sstol denr.
2. Kalbn çalışması sırasında meydana gelen olaylar

şöyledr:
5. Br nsanda, kalp kulakçıkları kasılma durumuna
I. Snoatryal düğüm mpuls oluşturur.
geçmşse;
II. Karıncıklar kasılır.
III. Atroventrküler düğüm uyarılır. I. atar damarların çıkış yerlernde bulunan
kapakçıkların açılması,
IV. Hs demetler ve purknje lfler le mpuls tüm kas
yüzeyne yayılır. II. kulakçıklar le karıncıklar arasındak kapakçıkların
açılması,
V. Kulakçıklar kasılır.
III. kalp karıncıklarının kanla dolması,
Bu olayların gerçekleşme sırasının doğru olması çn
IV. kanın atardamarlara pompalanması
hang k basamak yer değştrmeldr?
olaylarından hangler gerçekleşr?
A) I le III B) II le V C) III le IV
A) I, II ve IV B) I, III ve IV C) I ve IV
D) I le V E) II le IV
3. I. Asetlkoln mktarı
II. Parasempatk snrlern aktvtes 6. Kalp karıncıkları kasıldığında aşağıdaklerden hangs
III. Kandak CO2 mktarı meydana gelmez?
IV. Kandak adrenaln mktarı

A) Kulakçıklar gevşer.
Yukarıda verlen faktörlerden hanglernn artışı kalp B) Kan atardamarlara geçer.
atışını hızlandırır? C) Akcğer toplardamarındak kan kalbn sol kulakçığına
dolar.
D) Yarım ay kapakçıklar kapanır.
D) I, II ve III E) II, III ve IV E) Koroner damarlara ulaşan kan mktarı artar.
1.B 2.B 3.C 4.E 5.D 6.D
123
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Atar ve toplardamarlarda bulunablen; 4. Starlng hpotezne göre,
I. elastk lfler, I. Kılcal damarların atardamar ucundan toplardamar

ucuna doğru gdldkçe kan basıncı azalma gösterr.
II. düz kaslar,
II. Kan basıncının proten ozmotk basıncından yüksek
III. eptel doku olduğu bölümde doku sıvısı mktarı artar.
yapılarından hangler, kılcal damarların yapısında da III. Proten ozmotk basıncının kan basıncından yüksek
bulunur? olduğu bölümde doku sıvısı mktarı azalır.
yargılarından hangler doğrudur?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız III
2. İnsan vücudundak farklı kan damarlarındak bazı

değşkenlern durumu aşağıdak grafkte gösterlmştr. 5. Kalpten pompalanan kanın akış hızı, atardamarlardan
kılcal damarlara geçnce azalır.
Miktar
Bu değşmn temel neden aşağıdaklerden
hangsdr?
A) Kılcal damarların nce olması

1
2 B) Kılcal damarlarda madde alışverşnn olması
C) Kılcal damarlarda elastk bağ dokunun bulunması
3
Damarlar D) Br atardamardak kanın çok sayıda kılcal damarlara
Atar- Kılcal Toplar- bölünmes
damar damar damar
E) Kılcal damarların toplardamarlara bağlanması
Buna göre, numaralı değşkenler, aşağıdaklern
hangsnde doğru verlmştr?
6. İnsanın dolaşım sstemyle lgl,
1 2 3
I. Atardamarların ç çapı toplardamarlarınknden daha
Kanın Kan Kanın ozmotk genştr.
A)
akış hızı basıncı basıncı
II. Kılcal damarlardak kan basıncı toplardamarlardan
Kan Kanın ozmotk Kanın daha fazladır.
B)
basıncı basıncı akış hızı
III. Kanın akış hızının en yüksek olduğu damar kılcal
Kanın ozmotk Kanın Kan damarlardır.
C)
basıncı akış hızı basıncı
Kanın ozmotk Kan Kanın
D)
basıncı basıncı akış hızı
Kanın Kanın ozmotk
E) Kan basıncı D) I ve II E) I, II ve III
akış hızı basıncı
3. İnsanın dolaşım sstemndek; 7. Kalbn alt tarafındak toplardamarlarda bulunan kanın

kalbe taşınmasına, aşağıdak faktörlerden hangs
I. kalp, dğerlernden farklı yönde etk eder?
II. toplardamar,
A) Toplardamar duvarındak düz kasların kasılıp
III. atardamar
gevşemes
yapılarının hanglernde düz kas bulunur? B) Yer çekm
C) Toplardamarlarda bulunan tek yönlü kapakçıklar
D) İskelet kaslarının kasılıp gevşemes
D) I, II ve III E) I ve III E) Kulakçıkların dastol durumuna geçmes
1.C 2.C 3.C 4.E 5.D 6.B 7.B
125
3.
TEST
KAN • Alyuvarlar olgunlaşıp kana karışırken çekrdeklern ve dğer

organellern kaybeder. Bu sayede daha fazla hemoglobn
• Vücutta damar çnde tek yönlü akan, hücrelerden ve
bulundurablrler. Bu da kanın oksjen taşıma kapastesn
plazmadan oluşan sıvıdır.
artırır. (Hemoglobnn kan plazması yerne alyuvarlar çnde
• Kan, santrfüj edlecek olursa kanın hücreler kısmı tüpün bulunması da kanın oksjen taşıma kapastesn artırır.)
tabanına çöker. Kan plazması üstte kalır. Hücrelern büyük
• Denz sevyesnden yukarılara doğru çıkıldıkça atmosferdek
br kısmını alyuvarlar oluşturur.
oksjen mktarı azalır. Bu nedenle brm zamanda dokulara
Kan santrifüje letlen oksjen mktarını korumak çn yüksek yerlerde
konur. yaşayanlarda kandak alyuvar sayısı zamanla artar.
• Alyuvarlar laktk ast fermantasyonu yaparak ATP üretr.
İşlevn ytren alyuvarlar dalakta ve karacğerde parçalanır.
Kan plazması
Alyuvarların zarındak antjenler kan gruplarını oluşturur.
Akyuvar Akyuvarlar
+
Trombosit • Vücudu mkroplara karşı koruyan hücrelerdr. Akyuvarlar
Alyuvarlar kemk lğ ve lenf düğümlernde üretlr.
• Akyuvarlar vücudun savunulmasında k şeklde görev alır.
• Kanın taşıma, ast-baz dengesn sağlama, bağışıklık ve Bazı akyuvarlar mkropları fagostozla doğrudan parçalar.
vücut sıcaklığını ayarlama gb görevler vardır. (Kan, Bazı akyuvarlar se antkor üreterek bu görev yerne getrr.
sndrlen besnlern hücrelere taşınması, akcğerler le (Tmüs beznde olgunlaşan T lenfostler hücresel; kemk
alınan oksjenn hücrelere letlmes, atık maddelern ve lğnde olgunlaşan B lenfostler hümoral bağışıklık oluşturur.)
CO2’nn vücut dışına atılableceğ organlara ulaştırılması ve
vücut sıcaklığının ayarlanması gb taşıma görevlern yerne Kan Pulcukları (Trombostler)
getrr.)
• Kemk lğnde oluşan megakaryost denlen hücrelern
parçalanmasıyla oluşurlar. Çekrdekler yoktur.
Kan Plazması • Trombostler, kanın pıhtılaşmasında rol oynayarak kan
• Bol mktarda su le çeştl organk ve norgank maddelerden kaybını önler. Br damarın duvarı zarar gördüğünde
oluşur. Bu organk bleşkler arasında albumn, globuln ve trombostler yapışkan kümeler hâlnde zarar gören bölgey
fbrnojen protenler bulunur. kapatır. Buna trombost tıkacı denr.
• Albumn kanın ozmotk basıncının ayarlanmasında, globuln Trombostler Doku faktörler

bağışıklıkta, fbrnojen se kanın pıhtılaşmasında etkl olur. +2
Ca
• Plazmadan fbrnojen çıkarılırsa serum elde edlr.
Pıhtılaşma faktörü
Kan Hücreler
• Solunum gazlarının taşınmasında, bağışıklıkta ve kanın Protrombn Trombn

pıhtılaşmasında rol alır.
K vtamn
Alyuvarlar
Karacğer Fbrnojen Fbrn
• Yapılarında bulunan hemoglobn sayesnde hem kana
kırmızı rengn verr, hem de solunum gazlarının • Trombostler, aktfleştrc maddeler le protrombn aktf
taşınmasını sağlarlar. trombn hâlne getrr. Trombn se fbrnojen plks yapıdak
• Böbrekler ve karacğerden salgılanan ertropoetn aktf fbrne dönüştürür. Fbrn moleküller kalın br ağ
hormonunun etknlğnde kırmızı kemk lğnde üretlrler. oluşturarak kan hücreleryle hasarlı bölgey tıkar.
(Embryonk dönemde dalak, lenf dügümler ve karacğerde • K vtamn protrombnn karacğerde sentez çn, Ca+2 se
de üretlrler.) pıhtılaşma enzmlernn aktfleşmes çn gerekldr.
126
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Kanda bulunan alyuvar ve akyuvar hücreler çn; 4. İnsanda, kemik iliğindeki bir hücreden olgun bir alyuvar
meydana gelirken gerçekleşen bazı olaylar şunlardır:
I. aktf hareket edeblme,
II. çekrdeksz olma, I. Endoplazmik retikulum, golgi cisimciği ve
mitokondrilerin yıkılması
III. kemk lğnde üretlme
II. Hemoglobinin oluşmaya başlaması
özellklernden hangler ortaktır?
III. Çekirdeğin tamamen yok olması
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I Bu olayların gerçekleşme sırası, aşağıdakilerin

A) II - III - I B) III - II - I C) I - II - III
D) I - III - II E) II - I - III
2. Kan dokusunda,
I. Herhang br yaralanma ve kanama sırasında kanın

pıhtılaşmasını sağlar.
II. Vücuda gren mkroorganzmaları etksz hale getre-
rek bağışıklık sağlar.
III. Solunum gazları olan O2 ve CO2’nn taşınmasını
5. Kanda yer alan proteinler aşağıdaki işlevlerden
sağlar.
hangisini gerçekleştiremez?
şeklndek görevler yerne getren hücreler, aşağıdak-
A) Solunum gazlarını taşıma
lern hangsnde doğru olarak eşleştrlmştr?
B) Kanın ozmotik basıncını düzenleme
Alyuvar Akyuvar Kan pulcukları C) Yaralanma sırasında kan akışını durdurma
(Ertrost) (Lökost) (Trombost)
D) Mikroorganizmalara karşı vücudu savunma
A) II I III
E) Büyük yapılı moleküllerin sindirimini sağlama
B) III II I
C) I II III
D) II III I
E) I III II
6. Alyuvarlar; kanda en fazla sayıda bulunan, ortası çukur ve

çekirdeksiz hücrelerdir. Alyuvarların sayısı bir insanda bile
zamanla farklılık gösterebilir.
3. Kanın pıhtılaşmasıyla lgl,
Bu kişisel farklılığa,
I. Pıhtılaşmada K vtamn ve Ca+2 mneral rol oynar.
II. Protrombn ve fbrnojen karacğerde üretlr. I. insanın yaptığı iş,
III. Pıhtılaşma sürecnn başlayablmes çn damar II. atmosfer basıncı,

bütünlüğünün bozulması gerekr. III. insanın yaşı
yargılarından hangler doğrudur? faktörlerinden hangileri etki edebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
1.D 2.B 3.E 4.E 5.E 6.B
127
4.
TEST
Kan Dolaşımı LENF DOLAŞIMI

• Kalp le vücudun akcğerler dışındak organları arasındak • Sağlıklı br nsanda kılcal damarlardan doku sıvısına geçen
kan akışına büyük dolaşım denr. Büyük dolaşımda amaç madde mktarı doku sıvısından kana geçen madde
vücuda oksjen dağıtılması ve hücrelerden karbondokstn mktarından fazladır. Kan kaybettğ bu maddeler lenf
uzaklaştırılmasıdır. sstem sayesnde yenden kazanır.
Baş ve kollardak kılcallar
• Lenf sstem lenf sıvısı, lenf damarları ve lenf
düğümlernden oluşur.
Üst ana Aort
toplardamar
• Lenf sıvısı doku sıvısına benzer. Yapısında alyuvar,
Akcğer Akcğer hemoglobn ve fbrnojen bulunmaz. Ancak akyuvar ve kan
atardamarı
CO2 pulcukları bulunur.
Akcğer
Küçük kan dolaşımı • Lenf damarları toplardamar ve kılcal damarlardan oluşur.
O2
Lenf atardamarı yoktur. Lenf kılcallarının br ucu kapalıdır.
Akcğer Lenf toplardamarlarında tek yönlü akışı sağlayan
Kalp toplardamarı
Karacğer kapakçıklar bulunur.
toplardamarı
Karacğer
Aort • Lenf düğümler akyuvar üretmn ve depolanmasını sağlar.
Bağırsak Bu nedenle bağışıklıkta öneml rol oynar. Bademckler,
dalak ve tmüs bez öneml lenf düğümlerdr.
Alt ana
toplardamar
Büyük kan dolaşımı 1. Yol 2. Yol
Bacaklardan ve bağırsaklardan Başın ve göğsün sağ kısmı ile
toplanan lenf sağ koldan toplanan lenf
Böbrekler
CO2 O2
Başın ve göğsün Lenf damarları Sağ köprücük
sol kısmı ile sol altı toplardamarı
koldan toplanan lenf Peke sarnıcı (Lenf, kana karışır.)
Doku kılcalı
İnsanda küçük ve büyük kan dolaşımı Göğüs lenf kanalı
• Büyük dolaşımda kanın zledğ yol; Sol köprücük

altı toplardamarı
Kalbn sol Aort Organ (Lenf, kana karışır.)
karıncığı atardamarları
Üst ana
toplardamar
Sağ kulakçık
Kalbn sağ Alt ve üst Organ
LENF DOLAŞIM YOLLARI
kulakçığı ana toplardamarlar kılcalları
• Kalp le akcğerler arasındak dolaşım se küçük dolaşım Lenf Sstemnn Görevler
adını alır. Küçük dolaşımda amaç kanı oksjence
zengnleştrmektr. • Kan le doku sıvısının dengede kalmasını sağlamak
• Küçük dolaşımda kanın zledğ yol; • Kan le hücreler arasındak madde alışverşne aracılık
etmek
Kalbn sağ Akcğer Akcğer
karıncığı atardamarı kılcalları • Akyuvar üreterek vücudu mkroplara karşı korumak
• İnce bağırsaktan emlen yağların sndrm ürünler ve yağda

Kalbn sol kulakçığı Akcğer toplardamarı çözünen vtamnler sol köprücük altı toplardamarı le
dolaşıma kazandırmak
128
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. İnsandaki dolaşım sisteminin genel yapısı aşağıdaki 3. İnsanda lenf sistemiyle ilgili aşağıdaki yargılardan
şekilde gösterilmiştir. hangisi yanlıştır?
K
A) Vücut savunmasında rol oynar.
B) Lenf sıvısının içeriği büyük oranda doku sıvısına
benzerlik gösterir.
Akciğer Akciğer
C) Kandan doku sıvısına geçen yararlı maddeleri tekrar
dolaşıma kazandırır.
Kalp
D) Lenf düğümlerinde bazı kan hücreleri üretilir.
E) Tek yönlü kapakçık bulunduran atardamarlara
sahiptir.
Böbrek toplar L
damarı
Bu şekilde, harflerle gösterilen organlar için,
I. L organından geçen kanın metabolik atık oranı

azalır. 4. Kan ve lenf damarlarında;
II. K organına giden damar, oksijen bakımından I. akyuvar,

zengin kan taşır.
II. besin,
III. M organından geçen kanın oksijen oranı azalır.
III. alyuvar,
ifadelerinden hangileri söylenebilir? IV. fibrinojen
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I yapılarından hangileri ortak olarak bulunur?
D) Yalnız II E) I, II ve III A) III ve IV B) I, II ve III C) I ve II
D) II ve III E) I ve IV
2. Kan basıncı (mmHg)

120
Küçük toplardamarlar
Büyük toplardamarlar
Toplardamar kılcalları
Ana toplar damarlar
100
Küçük atardamarlar
Büyük atardamarlar
Atardamar kılcalları
Aort atardamarı
80 5. I. Solunum gazlarının taşınması

Kılcal damarlar
60
II. Yağların sindirim ürünlerinin taşınması
40
20 III. Doku sıvısına geçen küçük proteinlerin tekrar kana
Damarlar katılması
0
IV. Mikropların etkisiz hale getirilmesi
Grafikte ifade edilen dolaşım organizasyonunda kan,
damarlardan geçerken aşağıdakilerden hangisinin Yukarıda verilenlerden hangileri lenf sisteminin
miktarı kesinlikle grafikteki gibi değişir? görevlerindendir?
A) Oksijen B) Karbondioksit C) Glikoz A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) Yalnız I
D) Amino asit E) Üre D) I ve II E) II ve III
1.E 2.A 3.E 4.C 5.B
129
5.
TEST
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ Yangısal Tepki
• Vücudumuzu hastalık yapıcı unsurlara karşı koruyan • Hücrelerin fiziksel ya da kimyasal olarak hasara uğraması
sisteme “bağışıklık sistemi” denir. durumunda iltihaplanma ortaya çıkar.
• İltihaplanma sırasında bağ dokuya ait mast hücrelerinden

Özgül Olmayan Özgül
(Doğal) (Spesifik, Kazanılmış) histamin salgılanır.
Bağışıklık Bağışıklık
• Histamin, kılcal damar geçirgenliğini artırır. Bölgeye
Savunmanın Savunmanın Savunmanın akyuvarların göçü artar.
1. Hattı 2. Hattı 3. Hattı
• Fiziksel • Akyuvarlar özel kimyasallar salgılayarak bölgeye kan
• Fagositik hücreler
engeller • B Lenfositler akışını hızlandırır. Kompleman sistemin de etkisiyle
• Kompleman sistem
Deri, zarlar, (Humoral bağışıklık) fagositoz yapan hücreler aktif olur.
• Doğal katil hücreler
salgılar • T Lenfositler
• Yangısal tepki • Hasarlı alanla diğer doku hücreleri arasında pıhtılaşma
(HCI, mukus, (Hücresel bağışıklık)
gözyaşı vb.) • İnterferon reaksiyonlarıyla bir duvar örülür. Bu duvar mikropların
yayılımını geciktirir.
Doğal (Özgül olmayan) Bağışıklık • Vücudun bir diğer yangısal tepkisi de vücut sıcaklığının
normalin üstüne çıkarılmasıdır. Hafif ve orta dereceli ateş
• Vücudun ilk savunma hattıdır. Hastalık yapıcı etkenlere
enfeksiyonlardan korunmaya yardımcı olur.
özgül olmayan bu mekanizmalar şöyledir:
Kazanılmış (Özgül) Bağışıklık
Fiziksel Engeller
• Belirli bir hastalık etkenine özgü özellikleri tanıyarak uzun
• Deri, çeşitli sistemlerdeki mukus salgıları ile tükürük ve süreli cevap oluşturulmasıdır.
gözyaşındaki lizozim enzimi ve mide asidi vücuda mikrop
girişini önleyen fiziksel engellerdir. • Genel savunmanın 1. ve 2. hattını geçebilen mikroplar ile
savaşmak için B ve T lenfositleri tarafından oluşturulur. Bu
Fagositoz Yapan Hücreler lenfositlerin ortak hedefi mikropları yok etmek olsa da bunu
farklı şekillerde yaparlar.
• Fiziksel engelleri geçebilen mikroplar bazı akyuvarlar ve
makrofajlar tarafından hücre içine alınıp parçalanır. Humoral (Sıvısal) Bağışıklık
Karaciğerde, dalakta, lenf düğümlerinde, akciğerde ve sinir
• Vücuda yabancı protein yapılara antijen denir. B lenfositleri
sisteminde fagositoz yapan hücreler bulunur.
antijenlere karşı antikor adı verilen özel proteinler üretir. Bu
şekilde oluşan bağışıklığa humoral bağışıklık denir.
Doğal Katil Hücreler
• B lenfositlerin bir kısmı hafıza hücrelerine dönüşür.
• Virüsle enfekte olmuş ya da kanserleşen hücrelerin yüzey
proteinlerindeki anormallikleri fark ederek onları yok eden • Bir hastalık etkeni vücuda ilk kez girdiğinde birincil yanıt;
hücrelerdir. Fagositoz yapamazlar. Salgıladıkları maddelerle ikinci ve sonraki girişlerinde hafıza hücrelerinin etkisiyle
hedef hücre DNA’sını yok ederler. ikincil yanıt oluşur.
İnterferonlar
Antkor
• Virüsle enfekte olmuş hücreler tarafından salgılanan
mktarı Hafıza hücrelerinin
polipeptitlerdir. Henüz enfekte olmamış hücreleri korurlar. etkisiyle oluşan
ikincil yanıt
Kompleman Sistem
• Kan plazmasında inaktif halde bulunan çok çeşitli Birincil yanıt

proteinlerden oluşan tamamlayıcı sistemdir. Bazı çeşitleri
yangısal tepki oluşumunda, alerjide ve kazanılmış
Zaman
bağışıklıkta görev yapar. Fagositoz yapan hücrelerin işlevini
kolaylaştıran çeşitleri olduğu gibi doğrudan Antijenle * İkincil yanıt bireyin hasta olmasını engeller.
karşılaşma
mikroorganizmaları parçalayan çeşitleri de vardır.
130
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Hücresel Bağışıklık 1. İnsan vücudunda mikroplara karşı savunma ve

bağışıklığın kazanılmasında kullanılan moleküllerin
• T lenfositlerin antijenlere doğrudan temas ederek yok
özelliklerinden bazıları şunlardır:
etmesi şeklindeki bağışıklıktır. Kanser hücreleri üzerine de
etkilidir. I. Tedavi edici olarak kullanılma
II. Koruyucu olarak kullanılma
• Kazanılmış bağışıklık, bağışıklığın oluşmasına vücudun
III. Aktif bağışıklık sağlama
katkısına göre aktif ve pasif bağışıklık şeklinde
IV. Antikor bulundurma
gruplandırılabilir.
V. Uzun süreli bağışıklık kazandırma
Aktif Bağışıklık Bu özelliklerden aşı ve seruma ait olanlar,

aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
• Aşı olunması veya hastalığın geçirilmesi ile oluşur. Kişinin
kendi bağışıklık sistemi tarafından antikor oluşturulmasıdır.
Etkisi uzun sürelidir. Aşı Serum
A) II, III ve V I ve IV
Pasif Bağışıklık
B) I, III ve V II ve IV
• Serum uygulamasıyla oluşturulur. Bebeklerde anne sütü de
pasif bağışıklık kazandırır. Kişiye hazır antikor verilir. Etkisi C) I ve III II, IV ve V
kısa sürelidir.
D) I, II ve IV III ve V
E) I, IV ve V II ve III
Aşı Serum
• Ölü veya zayıflatılmış • Hazır antikor veya

antijen içerir. antitoksin içerir.
• Sağlıklı insanlara koruyucu • Hasta insanlara tedavi

amaçlı uygulanır. amaçlı uygulanır.
• Etkisi uzun süreli olan aktif • Etkisi kısa süreli olan pasif
bağışıklık oluşturur. bağışıklık oluşturur.
Not: 2. Özgül (spesifik) savunma mekanizmaları ile ilgili olarak,

Alerji I. T lenfositler antikor oluşturarak humoral bağışıklık
 Normalde zararsız olan bir maddenin aşırı yangısal sağlar.
cevaba yol açmasıdır. Bir bağışıklık sistemi II. B lenfositlerinin bir kısmı bellek hücrelerine
bozukluğudur. Bu bozulma sonunda mukus salgısında dönüşerek aynı hastalık etkenine daha hızlı tepki
artma, düz kaslarda kasılma, damarlarda genişleme, verilmesini sağlar.
kılcal damar geçirgenliğinde artma gibi tepkiler III. T lenfositleri antijenlere temas ederek hücresel
gerçekleşir. bağışıklık oluşturur.
 Bir alerjen, T lenfositleriyle karşılaştığında B lenfositler
uyarılır. B lenfositler çok sayıda antikor oluşturur.
Antikorlar bağ dokudaki mast hücrelerinin histamin
salgılamasına neden olur. Histamin yangısal tepkiyi
başlatır. D) II ve III E) Yalnız II
1.A 2.D
131
KARMA SORULAR 1
DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve BAĞIŞIKLIK
1. Sağlıklı bir insanın kanında protein ozmotik basıncının 3. İnsan kemik iliğindeki bir hücreden, olgun alyuvarların
(POB) düşmesi; üretilmesi sırasında gerçekleşen bazı olaylar aşağıdaki
gibidir.
I. azotlu atıkların ve CO2’nin dokudan
uzaklaştırılamaması, Bu olaylardan hangisi, diğer dördünden sonra
meydana gelmelidir?
II. lenfte taşınan sıvı miktarının artması,
III. dokuda O2 ve glikoz ihtiyacının karşılanamaması A) Hücre çekirdeklerinin eriyerek kaybolması
durumlarından hangilerine yol açar? B) İç bükey disk şeklindeki alyuvarların kana verilmesi
C) Alyuvar içinde kullanılacak globin proteinin
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I ribozomlarda sentezlenmesi
D) Kemik iliğindeki ana hücrelerin mitoz bölünmeyle
çoğalması
E) Solunum pigmenti olan hemoglobinlerin
sentezlenmesi
2. Aşağıdaki şekil, insanda akciğere ait damar ağının bir

bölümünü göstermektedir.
Kanın
akış
yönü
Atardamar Kılcallar Toplardamar

(I) (II) (III)
Bu damar ağında gerçekleşen değişmelerle ilgili

aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?
A) Toplam damar çapı B) Kan basıncı
4. İnsan dolaşım sisteminde yer alan damarlarla ilgili

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Atardamarlarda kan basıncı diğer damarlardakine
I II III I II III göre daha yüksektir.
C) Protein ozmotik basıncı D) Kanın akış hızı B) Toplardamarlardaki kan akış hızı, kılcal
damarlardakinden daha yüksektir.
C) Damar çeşitleri arasında en fazla toplam yüzey

alanına kılcal damarlar sahiptir.
ÇIKMIŞ SORU
I II III I II III D) Toplardamarların damar çapı atardamarlarınkinden

daha büyüktür.
E) Gaz miktarı
CO2 E) Kılcal damarların duvarında bağ doku, kas doku ve

endotel bulunur.
O2 2023 - AYT
I II III
1.A 2.E 3.B 4.E
132
KARMA SORULAR 1
5. Böbrek hücrelerinde gerçekleşen oksijenli solunum 8. Tromboplastin + 1 + Ca+2

reaksiyonları sonucu oluşan CO2 kalbin sol
kulakçığına ulaşıncaya kadar;
I. alt ana toplardamar, 2 Trombin

II. böbrek atardamarı,
Fibrinojen 3
III. aort,
IV. böbrek toplardamarı İnsanda kanın pıhtılaşması sırasında gerçekleşen
yukarıdaki reaksiyonlarda numaralı yerlere
damarlarının hangilerinden geçmek zorundadır?
aşağıdakilerden hangileri gelmelidir?
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I ve IV
1 2 3
A) Tromboplastin Fibrin Kan hücreleri
B) Fibrinojen Tromboplastin K vitamini
C) Fibrin Protrombinaz Tromboplastin
D) Tromboplastin Fibrinojen Ca+2

6. İnce bağırsakta sindirim sonucu oluşmuş bir glikoz
E) K vitamini Protrombin Fibrin
molekülüne, beyin hücrelerinde kullanılmadan önce;
I. kalp,
II. böbrek,
III. karaciğer,
IV. akciğer
9. İnsanın kan dolaşım sisteminde kan basıncı ve kanın
organlarından hangilerine ait kılcallarda mutlaka
ozmotik basıncı grafikleri aşağıda verilmiştir.
rastlanır?
Kan basıncı (mmHg) Protein ozmotik basıncı (mmHg)
A) I, II ve III B) I, III ve IV C) I ve II
40
28
15
Damarlar Damarlar
Atar Kılcal Toplar Atar Kılcal Toplar
Kan basıncı ile protein ozmotik basıncı arasındaki bu

7. İnce bağırsaklardan emilen yağ asidi ve gliserol ile ilişki insanlara;
vücudun alt bölümünden toplanan lenf sıvısı;
I. kandan doku hücrelerine besin ve oksijenin
I. peke sarnıcı, geçebilmesi,
II. sol köprücük altı toplardamarı, II. doku hücrelerinde oluşan CO2 ve diğer artıkların
III. göğüs lenf kanalı uzaklaştırılması,
III. kanın bileşiminin belirli değerlerde tutulması
yapılarından, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
göre geçtikten sonra, kan dolaşımına karışır? yararlarından hangilerini sağladığı söylenebilir?
A) I - II - III B) I - III - II C) III - I - II A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) II - III - I E) II - I - III D) Yalnız II E) Yalnız III
5.C 6.E 7.B 8.E 9.B
133
KARMA SORULAR 2
1. İnsanda bir günde kandaki plazma proteinlerinin %50’sinin 3. Aşağıdaki yapılardan hangisinin vücudun hastalıklara
kılcal damarlardan gerçekleşen süzülme sonucunda doku karşı savunulması ve bağışıklığın kazanılmasında rolü
sıvısına geçtiği belirlenmiştir. yoktur?
Buna rağmen kandaki plazma proteinlerinin

A) Heparin B) Antikor C) İnterferon
miktarında herhangi bir azalma olmamasının temel
nedeni aşağıdakilerden hangisidir? D) T lenfosit E) B lenfosit
A) Kılcal damarların atardamar ucundan süzülen

proteinlerin toplardamar ucunda yeniden emilmesi
B) Doku sıvısına geçen proteinlerin, doku sıvısının
ozmotik basıncını artırması
C) Doku sıvısına geçen proteinlerin sindirim sisteminde
sindirilerek emilmesi
D) Karaciğerden kana aynı miktarda plazma proteini
salgılanması 4. İnsanlarda;
E) Doku sıvısına geçen proteinlerin lenf sistemi
I. yabancı proteinler,
aracılığıyla yeniden kan dolaşımına verilmesi
II. bakteri toksinleri,
III. kan kaybı,
IV. dengeli beslenme,
V. enfeksiyonlar
faktörlerinden hangileri kan hücrelerinden sadece

akyuvarın yapımını hızlandırır?
A) I, II ve III B) I, II ve V C) III ve IV
D) Yalnız IV E) II ve V
2. İnsanda kan dolaşım sisteminden başka, ayrı damarları

olan lenf dolaşım sistemi vardır. Bu sistem, lenf damarları,
lenf sıvısı ve lenf düğümlerinden oluşur.
İnsan vücudunda bu sistem tarafından, aşağıdaki

görevlerden hangisi gerçekleştirilemez?
5. İnsanda küçük kan dolaşımı, kalbin sağ karıncığından
A) Kılcal damarlardan çıkan akyuvarları kana geri başlar. Buradan pompalanan kan, akciğerlere gittikten
getirme sonra, kalbin sol kulakçığına geri gelir.
B) Alyuvar üreterek solunum gazlarının taşınmasına Bu verilere göre, küçük kan dolaşımının temel amacı
katkıda bulunma aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?
C) Kılcal damarlardan sızan doku sıvısını kana geri
A) Kalpteki fazla kanı damar içinde dolaştırmak
getirme
B) Kandaki hücre çeşitlerinin sayısını ayarlamak
D) Çeşitli akyuvarları üreterek vücudu mikroorganizmalara
karşı koruma C) Kanın basıncını ayarlamak
E) Yağların sindirimi sonucu oluşan ürünleri alarak kan D) Kanı oksijen bakımından zenginleştirmek
dolaşımına taşıma E) Akciğerlerin besin ihtiyacını karşılamak
1.E 2.B 3.A 4.B 5.D
134
KARMA SORULAR 2
6. Kalbin çalışması sırasında; 8. Alkol alan insanlarda kanın dolaşım hızı bir miktar
yavaşlar.
I. sinoatriyal düğüm,
Alkollü insanın vücudunda meydana gelen, aşağıdaki
II. purkinje lifleri,
değişimlerden hangisi bu açıklamayı destekler?
III. atrioventriküler düğüm,
IV. his demetleri A) Kandaki sıvı miktarının artması
B) Kalbin yavaşlamasını sağlayan sinirlerin etkisiz hale
yapılarının görev yapma sırası aşağıdakilerin
gelmesi
C) Beyincikteki denge reseptörlerinin çok fazla
A) III - I - II - IV B) III - I - IV - II uyarılması
C) I - II - III - IV D) I - III - IV - II D) Sinir impulslarında iletimin yavaşlaması

E) Kan damarlarının genişlemesi
E) II - III - IV - I
7. Aşağıdaki grafik, sağlıklı bir insanın çizgili kaslarında

kılcal damarlar boyunca kan basıncında ve plazma
ozmotik basıncındaki değişimi göstermektedir.
9. Bir canlı belli bir antijen ile ilk kez karşılaştığında oluşan
Basınç (mmHg) tepkiye birincil tepki, aynı antijen ile ikinci kez
karşılaştığında oluşan tepkiye de ikincil tepki denir.
Ozmotik basınç Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?
Kan basıncı A) İlgili antijene karşı birincil tepki sırasında üretilen

antikor çeşidi ikincil tepkide üretilenden daha etkilidir.
Atar- Kılcal damar Toplar-
damar ucu damar ucu B) Birincil tepki ile üretilen antikor miktarı bir süre sonra
Bu grafiğe göre, kas dokusunun kılcallarından geçen azalmaya başlar.
kanda aşağıdaki grafiklerde ifade edilen değişimlerden C) İkincil tepkide oluşturulan antikor miktarı birincil
hangisi gerçekleşmez? tepkiden daha fazladır.
D) İkincil tepkide antikor miktarı artışı daha hızlıdır.
A) Üre miktarı B) Protein miktarı
E) Her iki durumda da üretilen antikorlar kan plazması
tarafından taşınır.
Zaman Zaman
C) O2 miktarı D) CO2 miktarı
10. Aşağıdakilerden hangisi kan damarlarında bulunduğu

halde lenf damarlarında bulunmaz?
Zaman Zaman
E) Amino asit miktarı A) Fibrinojen

B) Antikor
C) Tek yönlü kapakçık
D) Akyuvar
Zaman E) Şilomikron
6.D 7.A 8.E 9.A 10.A
135
KARMA SORULAR 3
1. Atardamarların kasılıp gevşeme özelliğini kısmen 4. Bir insanın bacak atardamarına azotu (N) işaretlenmiş bir
kaybetmesi sonucunda damar sertliği oluşur. protein molekülü verilmiştir.
Bu durumdaki insanlarda, zamanla tansiyonun Bu protein molekülü baş kılcallarına gelinceye kadar;
yükselmesi;
I. karaciğer atardamarı,
I. toplardamarların genişlemesi, II. aort,
II. kalbin pompaladığı kan miktarının azalması, III. alt ana toplardamar,
III. atardamarlardaki kan basıncının artması IV. akciğer atardamarı
faktörlerinden hangileriyle açıklanabilir? yapılarının hangilerinden kesinlikle geçer?
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I, III ve IV
D) Yalnız II E) Yalnız III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
5. Aşağıdaki damarlardan hangisinin CO2 derişimi

2. Bağışıklık sistemi vücuda giren antijenlere karşı vücudu
diğerlerinden fazladır?
koruyan bir sistem iken bazen bireyin kendi dokularını
antijen olarak algılayıp bu dokulara karşı antikor
A) Akciğer kılcalları
oluşturarak savaşmaya başlar.
B) Aort
Bu şekilde ortaya çıkan hastalıklar aşağıdaki
C) Akciğer atardamarı
tanımlardan hangisi ile ifade edilir?
D) Böbrek toplardamarı
A) Lenfatik hastalıklar E) Karaciğer kapı toplardamarı
B) Kan hastalıkları
C) Enfeksiyon hastalıkları
D) Otoimmun hastalıklar
E) Viral hastalıklar 6. Kalbin her atışında kulakçıklar ve karıncıklar sırasıyla
kasılır ve gevşer. Kalp odacıklarının kasılması sistol,
gevşemesi ise diastol olarak bilinir.
Buna göre, bir kalbin sistol ve diastol durumları

sırasında, aşağıdaki olaylardan hangisi diğerlerinden
sonra gerçekleşir?
3. Memelilerin olgunlaşmış alyuvarlarında;
A) Kulakçıklarla karıncıklar arasındaki kapakçıkların
I. mitokondri, karıncıklara doğru açılması
II. sitoplazma, B) Atrioventriküler düğümden çıkan his demetlerinin
III. hemoglobin, uyartıları karıncığa yayması
IV. çekirdek C) Sağ kulakçık duvarında bulunan sinoatriyal düğümün
uyarılmasıyla kulakçıkların kasılması
yapılarından hangileri bulunmaz?
D) Uyartının karıncıklara dağılmasına bağlı olarak,
A) III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II kanın kalpten uzaklaştırılması
E) Kulakçıklarla karıncıklar arasında bulunan
D) I ve IV E) II ve III atrioventriküler düğümün uyarılması
1.E 2.D 3.D 4.D 5.C 6.D
136
KARMA SORULAR 3
7. İnsan vücudunun bağışıklık hücresi olan akyuvarlar; 10. Soluma sırasında alınan oksijeni, dokulara kadar taşıyan
hemoglobin pigmentinin yapısında demir bulunur. Bu
I. dalak, nedenle gerekli demir tuzlarını yeterli miktarda alamayan
II. bademcik, bir insanda, anemi (kansızlık) hastalığı görülür.
III. lenf düğümleri Böyle bir durumun oluşmasına bağlı olarak;
yapılarının hangilerinde üretilebilir? I. kanda taşınan, organik besin monomeri miktarında
azalma,
II. dokularda ve hücrelerde, gerekli ATP enerjisinin
D) Yalnız II E) I ve III üretilme oranında azalma,
III. kemik hücrelerinde üretilen alyuvar sayısında veya
hemoglobin miktarında azalma
şeklindeki anormalliklerden hangilerinin meydana

gelmesi beklenir?
8. Kan serumunda;
I. ATP,
II. fibrinojen,
III. glikojen,
IV. vitamin
moleküllerinden hangileri bulunur?
A) I ve III B) II ve IV C) Yalnız IV
11. Vücuduna siyanür alan bir insanda, dokuların O2 kullanma
düzeni bozulur. Dokuların siyanürle zehirlenmesi, kan
akımını bölgesel olarak yedi kat artırır.
Siyanür zehirlenmesiyle birlikte, kan akımının

hızlanması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Doku hücrelerinin siyanürle zehirlenmesine bağlı

olarak, fazla O2 kullanması kan akımını hızlandırır.
B) Siyanür kan damarlarındaki basıncı azalttığı için, kan
9. Aşağıdakilerden hangisi insanlarda dolaşım akımı hızlanır.
sisteminin gerçekleştirdiği görevlerden biri değildir? C) Siyanür, hücrelerin O2 kullanma kapasitesini artırdığı
için, kan akımı hızlanır.
A) Metabolizma artıklarının dokulardan uzaklaştırılması
D) Siyanür, kalp atımını etkileyerek, vücutta daha fazla
B) Hücrelerin besin ve oksijen ihtiyacının karşılanması kanın dolaşmasını sağlar.
C) Vücudun gereksinim duyduğu ATP’nin üretilmesi E) Siyanürün dokuda O2 eksikliğine neden olması, bu
D) Üretilen antikorların ilgili vücut kısımlarına taşınması açığı kapatmak için kan akımının hızlanmasına
E) Hormonların hedef organlarına ulaştırılması neden olur.
7.B 8.C 9.C 10.B 11.E
137
KARMA SORULAR 4
1. Atardamarları toplardamarlara bağlayan kılcal damarlar 3. Ağır bir beyin darbesi alan insanda oluşan şişme (ödem),
boyunca dolaşım sistemine ait bazı değerlerin değişimi beyindeki kan dolaşımını engelleyerek ölüme neden
aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. olabilir.
Değerler Bunu önlemek için, hücre zarından geçemeyen sükroz,
hipertonik bir çözelti halinde beyin - omurilik sıvısına
enjekte edilmektedir. Bu maddenin verilmesinden sonra
X beyin hücrelerindeki sıvı miktarının değişme durumu
aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Su miktarı
Y
Damarlar
Atardamar Kılcaldamar Toplardamar 30
Hücre içi
Grafikte X ve Y ile gösterilen değerler, dolaşımın 20
büyük kan dolaşımı ya da küçük kan dolaşımı olup
10 Hücre dışı
olmadığına bakılmaksızın aşağıdakilerin hangisindeki
Yoğun sukroz
gibi olabilir? verilmesi
Zaman
t1 t2
X Y
Bu süreçte, t1 – t2 zaman aralığında gerçekleşen
A) kan basıncı kanın akış hızı
madde alışverişiyle ilgili,
B) kanın O2 miktarı kan basıncı
I. Hücreler hipertonik bir ortamla karşılaştığı için su
C) kanın akış hızı kan basıncı kaybetmişlerdir.
D) kanın akış hızı kanın O2 miktarı II. t2 anından itibaren hücre içine su girişi ancak aktif
taşıma ile olur.
E) kan basıncı kanın O2 miktarı
III. Sükroz, difüzyonla hücre içine geçmiştir.
açıklamalarından hangileri yanlıştır?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız II
2. Aşağıdaki şekilde, insanın dolaşım organizasyonu şematik D) I ve II E) I ve III

1 2
Akciğer Kalp Vücut
3 4
4. Alyuvarlarla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
Şemada numaralandırılmış damarlar için aşağıdaki yanlıştır?
yorumlardan hangisi yapılamaz?
A) Kanın pıhtılaşmasını sağlayan özel bir protein
A) 1. damar oksijence zengin kan taşır. üretirler.
B) 1. ve 2. damarlardaki kanda CO2 bulunmaz. B) Kana kırmızı rengini veren hemoglobini

bulundururlar.
C) 4. damar vücutta CO2 bakımından zenginleşen kanı,
kalbe getirir. C) Zarlarındaki antijenlere bakılarak kan grupları
belirlenir.
D) 3. ve 4. damarlardaki metabolik artık oranı yaklaşık
olarak aynıdır. D) Kırmızı kemik iliği ve karaciğerde üretilirler.
E) 1. ve 3. damarlar küçük kan dolaşımına aittir. E) Memelilerin olgun alyuvarları çekirdek taşımaz.
1.C 2.B 3.A 4.A
138
KARMA SORULAR 4
5. Taze alınmış 10 cm3 kan, pıhtılaşmayı engelleyici heparin 7. Kılcal damarların, kan dokusunda bulunan bazı maddelere
maddesi eklendikten sonra, santrifüj edilerek çöktürülmüş olan geçirgenlik oranları tabloda gösterilmiştir.
ve oluşan tabakalaşma aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir.
Madde Molekül ağırlığı Geçirgenlik oranı
10
Su 18 1,00
9
I. tabaka
8 (% 54) NaCI 58,5 0,96
7
II. tabaka
Üre 60 0,8
6
(% 0,5)
5 Glikoz 180 0,6
III. tabaka
4
(% 1,5) Sakkaroz 342 0,2
3
IV. tabaka
2 Hemoglobin ~ 68,000 0,01
(% 44)
1
Albumin ~ 69,000 0,0001
Bu tabakaları oluşturan elemanlar, aşağıdakilerin Tablodaki verilere bakılarak,

hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
I. Dokunun ihtiyacı olan maddeler için geçirgenlik
Alyuvarlar Kan pulcukları Plazma Akyuvarlar oranı her durumda fazla olur.
II. Damarda bulunan albumin gibi kan proteinleri az da
A) I II IV III
olsa doku sıvısına geçebilir.
B) II I III IV III. Molekülün ağırlığı damarın geçirgenlik oranında
etkili olmaktadır.
C) I III IV II
D) IV I III II yorumlarından hangileri yapılabilir?
E) IV II I III A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I
6. Farklı coğrafyalarda yaşayan insanlarda kanın oksijen 8. Sağlıklı bir insanda;

tutma kapasitesinin farklı olmasında;
I. serum verilmesi,
I. alyuvar sayısı, II. aşı yapılması,
II. hemoglobinin taşınma yeri, III. mikrop bulaşması
III. akyuvar sayısı
durumlarından hangileri, antikor üretilmesine neden
faktörlerinden hangileri neden olarak gösterilebilir? olur?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) Yalnız III E) I ve II D) Yalnız II E) II ve III
5.E 6.C 7.B 8.E
139
KARMA SORULAR 5
1. İnsanlarda bulunan lenf sistemi; lenf sıvısı, lenf toplar 4. Karaciğer toplardamarından çıkan kanın karaciğer
damarları, lenf kılcalları, lenf düğümleri ve bazı lenf atardamarına gelebilmesi için;
organlarından oluşur.
I. alt ana toplardamar,
Bu açıklama, lenf sistemiyle ilgili aşağıdaki
II. akciğer atardamarı,
yorumlardan hangisinin yapılabilmesi için yeterlidir?
III. aort,
A) Lenf sistemindeki sıvı hareketi kanın hareketinden IV. akciğer toplardamarı
daha hızlıdır.
damarlarından, aşağıdakilerden hangisinde verilen
B) Lenf sıvısı, hücreler arasında bulunan doku sıvısıyla
sıraya göre geçmesi gerekir?
aynı özelliğe sahiptir.
C) Lenf sisteminde kan dolaşımında bulunan atar A) III, II, IV, I B) III, IV, II, I C) I, II, IV, III
damarlar bulunmaz.
D) Lenf kılcallarının birleşme yerlerinde genellikle lenf D) I, III, II, IV E) II, I, III, IV
düğümleri bulunur.
E) Lenf toplar damarlarında lenf sıvısının geri akmasını
engelleyen kapakçıklar bulunur.
5. Kan plazmasında bulunan protein miktarı normalden

daha az olursa;
I. doku sıvısı miktarının azalması,

II. boşaltım ürünlerinin kana geçişinin zorlaşması,
III. kan hacminin artması,
2. Bir insanın dolaşım sisteminde görev yapan,
IV. ödem oluşması
aşağıdaki damarlardan hangisi, oksijen bakımından
diğerlerinden daha zengin kan taşır? durumlarından hangileri gerçekleşir?
A) Akciğer toplardamarı A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV

B) Kapı toplardamarı
D) I, II ve IV E) I, III ve IV
C) Karaciğer toplardamarı
D) Akciğer atardamarı
E) Sol köprücük altı toplardamarı
6. I. Akciğer atardamarı
II. Karaciğer atardamarı
III. Aort
IV. Üst ana toplardamar
3. İnsanın ince bağırsak boşluğuna bırakılan, V. Akciğer toplardamarı
işaretlenmiş bir gliserol molekülü, karaciğere
gelinceye kadar, aşağıdaki yapıların hangisinden Bir insanın kolundaki toplardamara verilen işaretli
geçmeyebilir? alyuvarların karaciğere gelinceye kadar yukarıdaki
damarlardan geçiş sırası, aşağıdakilerin hangisinde
A) Kapı toplardamarı doğru olarak verilmiştir?
B) Göğüs lenf kanalı
A) II - III - I - IV - V B) II - IV - I - V - III
C) Bağırsak lenf kılcalı
D) Üst ana toplardamar C) I - II - III - IV - V D) IV - II - III - I - V
E) Akciğer atardamarı E) IV - I - V - III - II
1.C 2.A 3.A 4.C 5.B 6.E
140
KARMA SORULAR 5
7. Bir bilim insanı, “Lenf sistemi vücut bağışıklığının 9. İnsanda dolaşım sistemi;
sağlanmasında etkilidir.” hipotezini kuruyor.
I. doku hücrelerine oksijen taşınması,
Bu hipotezi kuran bilim insanı, lenf sistemine ait
II. azotlu artıkların hücrelerden uzaklaştırılması,
aşağıdaki özelliklerden hangisini kanıt olarak
kullanmış olabilir? III. antijenlere karşı bağışıklığın sağlanması,
IV. ısının vücuda dağıtılması
A) Kılcal lenf damarlarının birleşme yeri olan lenf
düğümlerinde akyuvar üretilir. görevlerinden hangilerini yerine getirir?
B) Yağda eriyen vitaminler bağırsaktan lenf kılcallarına A) I, III ve IV B) I, II, III ve IV C) I ve II

emilir.
C) Sindirim sonucu oluşan yağ asiti ve gliserol lenf D) II ve IV E) I, II ve IV
damarlarında taşınır.
D) Lenf kılcalları doku sıvısının fazlasını alarak kan
dolaşımına katar.
E) Lenf kılcalları, bir ucu kapalı tüp görünümündedir.
10. Sağlıklı bir insanda; kalp, dakikada yaklaşık 5 litre kanı

pompalar. Bir kanama sonucu kan kaybeden insanda
kalbin kanı pompalama oranındaki değişiklikler grafikte
gösterilmiştir.
8. İnsanın akciğer alveollerindeki oksijen oranı, deniz Kalbin pompalama oranı (Dakika/litre)
seviyesinden yükseklere doğru çıkıldıkça azalır.
5 Kanamanın başlangıcı
Buna göre, yükseklikle kandaki alyuvar sayısı
4
arasındaki ilişki aşağıdaki grafiklerden hangisindeki Kan kaybı 1 litre
3
gibi olur? Kan kaybı 2 litre
2
A) Alyuvar sayısı B) Alyuvar sayısı
1
Zaman (saat)
0 1 2 3
Bu grafikteki değişikliklere göre, aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?
Yükseklik (m) Yükseklik (m)
C) Alyuvar sayısı D) Alyuvar sayısı A) Kanamanın oranı artarsa, kalbin kanı pompalama
hızı azalır.
B) Kanamayla kaybedilen akyuvar sayısının diğer kan
hücrelerinin sayısından fazla olması kalbin
pompalama oranındaki düşüşün esas nedenidir.
Yükseklik (m) Yükseklik (m) C) İnsanda, yaklaşık 2 litrelik ani bir kanama olursa,
kalp yeteri kadar kan pompalayamaz ve kan basıncı
E) Alyuvar sayısı
düşer.
D) Kalbin pompalama gücünün azalması kalbi besleyen
koroner damarlara kan gidişini azaltacağından kalp
krizine neden olabilir.
E) Kanamanın devam ettiği üç saatlik sürenin sonunda,
Yükseklik (m)
kişi ölür.
7.A 8.A 9.B 10.B
141
1 DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve BAĞIŞIKLIK
1. İnsan kan hücreleriyle ilgili, 3. İnsan vücudunda mikroorganizmalara karşı vücudun

savunulması ve bağışıklığın kazanılması şu şekillerde
I. Kemik iliğinde oluşan megakaryosit denilen hücreler
gerçekleşir.
parçalanarak kan pulcuklarını oluşturur.
II. Alyuvarlar için gerekli olan enerjinin kaynağı I. Serum kullanma
anaerobik yolla laktik aside dönüştürülen glikozdur. II. Aşı yapma
III. Akyuvar zarları üzerinde bulunan A ve B gibi III. Hastalığı geçirme
antijenler kan gruplarının oluşmasında belirleyicidir. IV. Anne sütüyle beslenme
IV. Deniz seviyesinden yüksek yerlerde yaşamaya
başlayanlarda akyuvar sayısı; vücudunda Bu uygulamalardan aktif bağışıklıkta ve pasif
enfeksiyon oluşanlarda alyuvar sayısı artış gösterir. bağışıklıkta etkili olanlar, aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
Aktif bağışıklıkta Pasif bağışıklıkta
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III etkili olanlar etkili olanlar
A) Yalnız II I, III ve IV
B) III ve IV I ve II
D) I ve III II ve IV
2. Kılcal damarlar kan ile doku hücreleri arasında madde

alışverişinin yapıldığı yerler olup, bu alışveriş kan basıncı
ve ozmotik basınç değişimine göre gerçekleşir.
Damarlardaki ozmotik basınç ve kan basıncı değişimleri

grafikte gösterilmiştir.
Basınç değeri
Ozmotik basınç
4. Dolaşım sıvısının %55’i plazma, %45’i ise kan
hücrelerinden oluşur. Plazma kısmında besin, boşaltım
Kan basıncı maddeleri, hormon, antikor, çözünmüş gazlar ve kan
Atardamar Kılcal damar Toplardamar proteinleri bulunur. Kan hücreleri ise alyuvar, akyuvar ve
trombositlerdir.
Kan basıncı daima ozmotik basıncın altında olsaydı,
Plazmanın özellikleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden
I. Lenf dolaşımının kan dolaşımına katkısı minimuma hangisi yanlıştır?
inerdi.
II. Hücrelerden doku sıvısına madde geçişi dururdu. A) Atık maddeleri boşaltım organlarına taşır.
III. Kan plazmasının damar dışına çıkması güçleşirdi.
B) Besin ve çözünmüş gazları (O2 – CO2) vücut
IV. Dokular arası sıvı birikiminden dolayı ödemler
hücrelerine dağıtır.
oluşurdu.
C) Kan proteinleri ozmotik basınç oluşturarak plazmayı
ifadelerinden hangileri doğru olurdu? damar içinde tutar.
A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I ve III D) Hormonlar kan basıncını oluşturarak kandaki bazı
maddelerin damar dışına çıkmasını sağlar.
D) II ve III E) III ve IV E) Antikorlar akyuvarların ürettiği savunma proteinleridir.
1.B 2.C 3.D 4.D
142
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. İnsanda kalp ile çeşitli organlar arasında gerçekleşen 7. Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanların ısı kaybını en aza
dolaşım aşağıdaki şemada özetlenmiştir. indirmek için kazandıkları adaptasyonlardan biri aşağıdaki
Beyin
Vücut yüzeyi
2
10 °C 15 °C 18 °C
Toplardamar Toplardamar
Toplardamar Toplardamar
Akciğer 9 °C 18 °C 27 °C 30 °C
Atardamar Atardamar
10 °C 20 °C 30 °C 35 °C 20 °C 30 °C 36 °C
1 Kalp (Soğukta) (Sıcakta)

4
Bu şekildeki veriler kullanılarak,
Karaciğer
3 I. Sıcakta atardamarlardaki kan, yüzeye yakın olan
5 toplardamarlara daha fazla pompalanarak çevreye
Bağırsak
fazla ısısını yayar.
II. Soğukta atardamarlardaki sıcak kan vücut yüzeyine
Böbrekler uzak olan toplardamara daha fazla pompalanarak
ısı kaybı azaltılır.
III. Her iki durumda da atardamarlardan geçen kanın
Bacaklar
miktarı ve özelliği aynıdır.
Tok bir bireyde glikoz derişiminin en yüksek olduğu
damar ile üre derişiminin en yüksek olduğu damarlar,
Glikoz derişimin en Üre derişimin en D) II ve III E) I, II ve III

yüksek olduğu damar yüksek olduğu damar
A) 4 3
B) 2 5
C) 1 4
D) 5 4
E) 3 2
8. İnsandaki lenf sistemiyle ilgili olarak aşağıdaki

ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Hücreler arasında biriken sıvıyı kan dolaşımına
aktarır.
B) Lenf düğümlerinde bazı akyuvarlar üretilir.

ÇIKMIŞ SORU
C) Oksijenin doku hücrelerine taşınmasını sağlar.

6. Bir dolaşım organizasyonunda aşağıdakilerden
hangisinin varlığı dolaşımın kan veya lenf olduğu ile D) Vücut savunmasında işlev görür.
ilgili kesin yargı verir?
E) İnce bağırsaktan emilen bazı besinlerin taşınmasında
A) Atardamar B) Toplardamar işlev görür.
C) Kılcal damar D) Kan hücresi 2018 - AYT

E) Besin monomeri
5.D 6.A 7.B 8.C
143
2 DOLAŞIM SİSTEMLERİ ve BAĞIŞIKLIK
1. Alyuvarlar, yapısındaki hemoglobin ile O2 ve CO2 taşırlar. 3. Bir doku kılcal damarının atardamar ucundan toplardamar
Çanakkale gibi deniz seviyesine yakın bölgede yaşayan ucuna doğru akan kanın bileşimi göz önüne alınarak
bir insanın 1 mm3 kanında ortalama 5,5 milyon kadar aşağıdaki grafikler çizilmiştir.
alyuvar bulunurken; Erzurum gibi yüksek rakımlı bölgede Miktar Miktar
yaşayan kişinin 1 mm3 kanında 6 milyon kadar alyuvar
bulunmaktadır.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılabilir?
Atardamar I Toplardamar Atardamar II Toplardamar
ucu ucu ucu ucu
A) Rakımı yüksek olan bölgelerde yaşayan insanlarda
dokulara daha az O2 taşınır. Miktar
B) Hemoglobinin O2 bağlama oranı sadece yüksekliğe

bağlıdır.
C) Rakımı yüksek bölgelerde yaşayan insanların
kanlarındaki hemoglobin miktarı daha azdır.
Atardamar III Toplardamar
D) Oksijen yüksek rakımlı bölgelerde, hemoglobine ucu ucu
daha kolay bağlanır.
Bu değişimlerin vücutta sadece bir tek organda
E) Rakımı yüksek bölgelerde yaşayan insanların alyuvar
gerçekleştiği bilindiğine göre numaralar ile gösterilen
sayısı artar.
grafiklerde, değişimi belirtilen maddeler
aşağıdakilerden hangileri olabilir?
I II III
A) Oksijen Karbondioksit Hemoglobin
B) Karbondioksit Oksijen Hemoglobin
C) Karbondioksit Üre Su
D) Oksijen Üre Karbondioksit
E) Glikoz Oksijen Su
2. Kanın pıhtılaşması;
I. trombinin fibrinojeni; fibrine dönüştürmesi,

II. protrombinaz enziminin kan plazmasında bulunan 4. Enfeksiyon durumlarında insan vücuduna antibiyotik
protrombini trombine çevirmesi, olarak verilen kimyasal maddeler bakterilerde;
III. damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanda
I. hücrenin metabolizmasını bozma,
tromboplastin enziminin oluşması,
II. DNA aktivitesini engelleme,
IV. tromboplastin enziminin protrombinaz enzimine
dönüşmesi III. enzimleri inhibe etme
olaylarının, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya olaylarından hangilerini gerçekleştirerek etkili

göre gerçekleşmesiyle sağlanır? olabilirler?
A) I - II - III - IV B) II - I - IV - III C) II - IV - III - I A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I
D) III - I - IV - II E) III - IV - II - I D) Yalnız II E) Yalnız III
1.E 2.E 3.B 4.B
144
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. İnsanda, bağışıklığın oluşmasını sağlayan B tipi
lenfositlerin, bir antijen çeşidi tarafından uyarılmasıyla
gerçekleşen olaylar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
7. İnsanda ince bağırsaktan kana emilen işaretli bir
glikoz molekülünün, en kısa yoldan beyne
Sağlıklı
Virüs
hücre ulaşması sürecinde;
Sitokinler
Virüs B-lenfosit
bulaşmış I. karaciğer,
hücre
B-lenfosit
aktivasyonu II. böbrek,
III. kalp,
ÇIKMIŞ SORU
IV. akciğer
Antikor organlarının hangilerinden geçmesi gerekir?

Çoğalma
A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III
Plazma
hücresi D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Bu olaylarla ilgili, 2022 - AYT
I. Hafıza hücrelerinin oluşması, aynı antijenle tekrar

karşılaşıldığında daha hızlı tepki verilmesini sağlar.
II. Lenfosit tarafından üretilen antikorlar antijenleri
fagositozla yok eder.
III. Vücut, antijene karşı antikor üretimini sağlamıştır. 8. Aşağıdaki grafik sağlıklı bir insan vücuduna giren bir
antijene karşı oluşturulan antikor tepkilerini
açıklamalarından hangileri yanlış olur?
göstermektedir.
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I Antikor miktarı
İkincil tepki
Birincil tepki
Zaman
Bu grafiğe göre,
I. Birincil tepki sırasında oluşturulan antikorlar belirli

6. Kuduz, kızamık, çiçek gibi virüs hastalıklarına karşı bir süre sonra yok olur.
aşılarla oldukça iyi bağışıklık sağlanırken grip, uçuk II. İkincil tepki, birincil tepkiye göre daha fazla antijen
gibi virüslerin neden olduğu hastalıklara aşılarla etkin çeşidi için oluşturulur.
bir bağışıklığın sağlanamamasının nedeni bu
III. Birincil tepkide antikor üretiminin hemen
virüslerin aşağıdaki özelliklerinden hangisidir?
başlamamasının nedeni vücudun antijeni
tanımamasıdır.
A) Bulaşıcılıklarının fazla olması
B) Protein kılıflarının daha sağlam olması yorumlarından hangileri doğrudur?
C) Genetik şifrelerini sürekli olarak değiştirebilmeleri
D) Geometrik dizi şeklinde çoğalmaları
E) Doğada yaygın olarak bulunmaları D) I ve III E) I, II ve III
5.D 6.C 7.D 8.D
145
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Kandaki oksijen miktarına göre alyuvarların sayısının 3. Bağışıklık sistemindeki hücreler aşağıdaki gibi
düzenlenmesi aşağıda verilmiştir. gruplandırabilir.
Vücuda ulaşan O2 miktarında azalma Doğal Kazanılmış

bağışıklık bağışıklık
Çeşitli
Böbreklerin uyarılması akyuvarlar
B lenfositleri
Doğal katil T lenfositleri
hücreler
Kandaki eritropoietin hormonu miktarının artması Antikorlar
Makrofajlar
Kemik iliğindeki kök hücrelerin uyarılması

Bu şemaya göre,
Kandaki alyuvarların sayıca artması I. Lenfositler hem kazanılmış hem de doğal

bağışıklıkta etkilidir.
Bu mekanizma için,
II. Savunmanın özgül olmayan hattındaki hücreler
I. Vücuda ulaşan oksijen miktarı ile kandaki alyuvar doğal bağışıklık sağlar.
sayısı arasında ters orantı vardır. III. Humoral bağışıklığı sağlayan yapılar kazanılmış
II. Kırmızı kemik iliği hücrelerinde eritropoietin bağışıklıkta etkilidir.
hormonunu tanıyan reseptörler bulunur.
III. Alyuvar sayısının artması sadece oksijen miktarına
bağlıdır. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
yorumlarından hangileri yapılabilir? D) II ve III E) I, II ve III
2. Zarar görmüş ya da mikroorganizmalar tarafından enfekte

edilmiş dokularda iltihaplanma ortaya çıkar. 4. Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve hızla tüm
İltihaplanma sırasında bölgede; dünyaya yayılan SARS-CoV-2 virüsünün neden
olduğu Covid-19 hastalığı ile ilgili aşağıdaki
I. akyuvarların iltihap bölgesine yönelmesi, yorumlardan hangisi yanlıştır?
II. zarar görmüş bölgede damar geçirgenliği ve kan
akış hızının artması, A) Üretilecek aşıyla sağlıklı bireyler aktif bağışık hâle
III. akyuvarların mikroorganizmaları yok etmesi, getirilebilir.
IV. bağ dokuya ait mast hücrelerinin histamin salgılaması B) İnsanın savunma sistemi bu virüsle, hem hücresel
hem humoral yolla mücadele edebilir.
olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre C) Tedavisinde zatürre bakterilerine karşı etkili
gerçekleşir? antibiyotikler kullanılmalıdır.
D) Virüsler ile enfekte olduğu hâlde hastalanmayan
A) I - II - IV - III B) II - I - IV - III
bireyler doğal bağışıktır.
C) II - IV - I - III D) IV - II - I - III
E) İyileşmiş bireylerden hastalara plazma aktarılması
E) IV - I - III - II pasif bağışıklık sağlayabilir.
1.D 2.D 3.E 4.C
146
B
Ö
L
Ü
M
07
SOLUNUM SİSTEMİ
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR SOLUNUM SİSTEMİ
SOLUNUM SİSTEMİ 1. Burun
• Canlılar canlılıklarını sürdürebilmek için ATP üretmek • Burun fizyolojik soluk alma organıdır. Çünkü burun soluk
zorundadır. Canlılar ihtiyaç duydukları ATP’yi daha çok alma havasını ısıtır, nemlendirir ve filtre eder. (Ağızdan da
oksijenli solunumla üretir. nefes alınabilir. Ancak ağız, burnun soluk alma havasına
uyguladığı işlemlerin çoğunu uygulayamaz.)
Besin + O2 ¾® CO2 + H2O + ATP
• Oksijenli solunum için gerekli olan oksijenin vücuda alınması 2. Soluk borusu
ve sonuçta oluşan karbondioksitin vücuttan uzaklaştırılması
• Burun ile alınan havayı akciğerlere iletir. Dıştan içe doğru
ile ilgili organizasyona solunum sistemi denir.
bağ doku, kıkırdak doku ve epitel dokudan oluşur. C
• İnsanda solunum organı akciğerlerdir. Akciğerler geniş, şeklindeki kıkırdak halkalar soluk borusunun sürekli açık
nemli ve ince bir yüzeye sahiptir. Etrafı gaz alışverişini kalmasını sağlar. Soluk borusunun iç yüzeyindeki mukus
kolaylaştırmak amacıyla kılcal kan damarlarınca çevrilidir. kaplı silli epitel, soluk alma havasını filtre ederek yabancı
Gaz değişimi sadece difüzyon ile sağlanır. maddelerin akciğerlere gitmesini önler.
• Akciğerlerdeki alveoller ve bunları saran kılcal damarlar

arasındaki gaz alışverişine dış solunum; doku kılcallarıyla 3. Akciğerler
doku hücreleri arasındaki gaz alışverişine ise iç solunum • Akciğerler göğüs boşluğunda yer alır. Sağ akciğer üç, sol
denir. akciğer iki lobludur. (Kalp sol tarafta bulunduğu için)
• Akciğerlerin etrafında çift katlı plevra zarı bulunur. Bu zarlar

Akciğer kılcalı Doku kılcalı arasında plevra sıvısı bulunur. Plevra soluk alıp verme
sırasında akciğerlerin hareketini kolaylaştırır.
O2
• Akciğerler bronş, bronşçuk ve alveol yapılarından oluşur.
Soluk borusunun dallanmasıyla bronşlar oluşur. Soluk
borusuyla bronşların yapısı aynıdır. Bronşların
dallanmasıyla bronşçuklar oluşur. Bronşçuklarda kıkırdak
halkalar bulunmaz. Bronşçuklar alveoller ile sonlanır. Üzüm
CO2
Alveol tanesine benzeyen alveollerin etrafı kılcal damarlar ile
Dış solunum İç solunum çevrilidir. Kan ve akciğerler arasındaki gaz değişimi
alveollerde gerçekleşir. Alveoller gaz değişimi için yüzey
İnsanda Solunum Sistemi alanını genişletir.
İnsanda solunum sistemi burun, soluk borusu ve akciğerlerden Fagositoz

Alyuvar yapan hücre
oluşur.
Kılcal kan
damarı Tek katlı
epitel hücre
tabakası
Burun
Yutak
Gırtlak Sürfaktan
Soluk
Alveol Salgı hücresi
borusu
Akciğerler
Bronş
• Alveoller lipoprotein yapılı sürfaktan salgısını üretir.
Bronşçuk Sürfaktan yüzey gerilimini azaltarak alveollerin daha kolay
Diyafram şişmesini sağlar. Nefes verince alveollerin birbirine
yapışmasını önler. Ayrıca alveollerdeki fagosit hücreler
mikropları yok eder.
148
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım SOLUNUM SİSTEMİ KAZANIM DAKLI SORULAR
1. İnsanın solunum sistemiyle ilgili aşağıdaki bilgilerden 3. İnsanda soluk borusunun yapısında bulunan
hangisi yanlıştır? C şeklindeki kıkırdak dokunun en önemli görevi
A) ATP üretmek için gerekli olan oksijenin alınmasında
etkilidir. A) Alınan havanın temizlenmesini sağlamak
B) Akciğerlerdeki gaz değişimi sadece difüzyon ile B) Hava basıncına karşı direnç oluşturmak
sağlanır. C) Alınan havanın nemlendirilmesini sağlamak
C) Doku hücreleriyle doku kılcalları arasındaki gaz D) Soluk borusunun açık kalmasını sağlamak
alışverişine hücresel solunum denir.
E) Gaz iletimine yardımcı olmak
D) Akciğerlerin etrafında çift katlı plevra zarı bulunur.
E) Akciğerler gaz alışverişini kolaylaştırmak amacıyla
geniş, ince ve nemli bir yüzeye sahiptir. 4. İnsanda, solunum organının yapısını oluşturan bazı
kısımlar şekilde gösterilmiştir.
3
2. İnsanın solunum sisteminde, oksijenin alınması ve
taşınması sırasında gerçekleşen olaylar aşağıda 4
gösterilmiştir.
Alyuvar ve Doku Bu şekildeki numaralı yapılar ve buralarda
hemoglobin hücreleri
gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki bilgilerden
Hava
Hb Hb
O2 A) 1. yapıda kıkırdak doku bulunur.
O2 Difüzyon
n
B) 1 ve 2’nin yapıları çok benzerdir.

yo
üz
Dif
HbO2 C) 3. yapı oksijeni alveollere doğru iletir.

Alveol HbO2
D) 4. yapıda tek yönlü gaz geçişi gerçekleşir.
Akciğer Doku E) 2, 3 ve 4. yapılar akciğeri oluşturur.
kılcalları kılcalları
Bu olaylarla ilgili,
I. Hemoglobin molekülü, oksijenle birleşerek HbO2’yi 5. Havada bulunan bir oksijen molekülü alveollerden
oluşturur. kana geçinceye kadar;
II. Oksijenin alyuvara girerek hemoglobine bağlanması

I. soluk borusu,
akciğer kılcallarında gerçekleşir.
II. bronşçuk,
III. Oksijenin akciğer kılcallarına ve doku hücrelerine
geçişi sırasında enerji harcanmaz. III. bronş
yapılarından, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
yorumlarından hangileri yapılabilir? göre geçer?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
D) II ve III E) I, II ve III D) II - III - I E) III - I - II
1.C 2.E 3.D 4.D 5.B
149
2.
TEST
Soluk Alıp Verme Olayı 1. İnsanın soluk vermesinde;

Soluk Alma
I. kaburgalar arası kasların gevşemesi,
• Akciğerlerin hava ile dolmasıdır. II. göğüs boşluğunun genişlemesi,
• Soluk alma için, diyafram kasılarak düzleşir. Kaburga III. diyafram kasının kubbeleşmesi,
kasları kasılır. Bu iki olay göğüs boşluğu hacmini artırır.
IV. alveoldeki hava basıncının artması
(Aynı anda karın boşluğu hacmi azalır; karın boşluğu
basıncı artar.) olaylarından hangileri etkili olur?
• Akciğer iç basıncı azalır ve hava akciğerlere dolar.
A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
Kaburgalar arası kaslar kasılır ve Kaburgalar arası kaslar gevşer ve
kaburgalar yukarı doğru yükselir. kaburgalar aşağı doğru iner.
D) I, II ve III E) I, II ve IV
Soluk alma Soluk verme
2. Kanda taşınan oksijen miktarını;

Diyafram I. demir eksikliğine bağlı olarak hemoglobin miktarının
azalması,
Diyafram kası kasılarak Diyafram kası gevşeyerek
aşağı doğru iner, yukarı doğru çıkar, II. deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça
düzleşir. kubbeleşir. kandaki alyuvar sayısının artması,
Soluk Verme III. yaş ilerledikçe vücutta genel metabolizmanın

yavaşlaması
• Akciğerlerdeki havanın dışarı verilmesidir.
• Soluk verme için, diyafram gevşeyerek düzleşir. Kaburga faktörlerinden hangileri etkiler?
kasları gevşer. Bu iki olay göğüs boşluğu hacmini azaltır
A) II ve III B) Yalnız II C) I, II ve III
(Aynı anda karın boşluğu hacmi artar; karın boşluğu iç
basınç azalır). Akciğer iç basıncı artar ve akciğerlerdeki
hava dışarı verilir.
Not:
 Akciğerlerin yapısındaki elastik liflerden ve plevra
sıvısının yüzey geriliminden dolayı genişlemiş akciğer
eski haline dönmek ister. Buna geri yaylanma basıncı
denir. Akciğerlerin geri yaylanma basıncı soluk vermeyi
kolaylaştırır. 3. Koşmakta olan bir insanın kanında, karbondioksit
miktarının artması sonucu omurilik soğanı uyarılır ve soluk
Soluk Alıp Vermenin Kontrolü alışverişi hızlanır.
• Omurilik soğanı ve pons tarafından kontrol edilir. Bu sinir Bu durumda, aşağıdakilerden hangisinin
merkezlerini kandaki CO2 miktarı uyarır. gerçekleşmesi beklenmez?
• Kanda CO2 miktarı artınca pH düşer. pH değişikliği kan

A) Kaslarda kullanılan ATP miktarının artması
damarlarındaki ve solunum merkezindeki kemoreseptörler
tarafından algılanır. Solunum merkezinden çıkan sinyaller B) Vücuttan terlemeyle su kaybının azalması
diyafram kasına ve kaburga kaslarına iletilerek akciğerlerin C) Kalpte kanın bekleme zamanının azalması
soluk alıp verme hızı ve derinliği düzenlenir. D) Hücrelerde enerji verici besinlerin kullanımının
• Kandaki ve ortamdaki oksijen seviyesinin solunum artması
merkezinin uyarılması üzerinde pek bir etkisi yoktur. E) Kan ile dokulara iletilen oksijen miktarının azalması
1.A 2.C 3.E
150
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
4. Sağlıklı bir insanın soluk vermesi sırasında aşağıdaki 7. İnsanın soluk alması sırasında;
olaylardan hangisi gerçekleşmez?
I. göğüs kafesi hacminin azalması,
A) Diyafram kasının gevşemesi II. diyaframın düzleşmesi,
B) Kaburga kaslarının kasılması III. akciğer iç basıncının düşmesi,
C) Akciğer iç basıncının artması IV. karın iç basıncının artması,
D) Göğüs boşluğu iç hacminin azalması V. diyaframın kubbeleşmesi
E) Karın iç basıncının azalması
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I, II ve V
D) II, III ve IV E) I, III, IV ve V
5. Yeni doğmuş bebeklere nefes almadığında ya da solunum

refleksi durmuş insanlara ağızdan üflenerek suni teneffüs
yapılır.
Bu işlemin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
8. İnsanda soluk alıp verme, diyafram kasının çalışmasıyla

A) Omurilik soğanını uyararak solunum refleksini
göğüs ve karın iç basınçları değiştirilerek kontrol
başlatmak
edilmektedir.
B) Sönmüş akciğerlerin içini havayla doldurmak
Buna göre, soluk alıp verme sırasındaki değişimlerle
C) Alveolar difüzyonu hızlandırmak
ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?
D) Sinoatriyal düğümü uyararak kalbin çalışmasını
sağlamak A) Akciğer iç basıncı B) Karın boşluğu hacmi
E) Plevra sıvısında yüzey gerilimi oluşturarak

akciğerlerin diyafram kasını uyarmasını sağlamak
Zaman Zaman
Soluk verme Soluk verme
C) Akciğer hacmi D) Karın boşluğu basıncı
6. Aşağıdakilerden hangisi insanda oksijen ihtiyacının Zaman Zaman

karşılanmasıyla ilgili özelliklerden biri değildir?
E) Göğüs boşluğu basıncı
A) Akciğerlerde alveollerin bulunması
B) Gırtlakta ses tellerinin bulunması
C) Soluk alıp verme sıklığının değişebilmesi
D) Alyuvarların çekirdeksiz olması
Zaman
E) Hemoglobin moleküllerinin alyuvarlarda bulunması Soluk alma
4.B 5.A 6.B 7.D 8.A
151
3.
TEST
SOLUNUM GAZLARININ TAŞINMASI Karbondioksitin Taşınması
• Solunum gazlarının kan ile hücreler arasındaki alışverişi • Doku hücrelerinde oksijenli solunum sonucu oluşan CO2,
sadece difüzyon ile gerçekleşir. difüzyon ile önce doku sıvısına sonra doku kılcallarına
geçer. Bu sırada CO2’nin %7’si plazmada çözünür. CO2’nin
• Solunum gazlarının kan ile taşınmasında hemoglobin adı %23’ü alyuvar içinde hemoglobine bağlanarak HbCO2’yi
verilen solunum pigmenti görev yapar. (karbaminohemoglobin) oluşturur. Geri kalan %70’lik CO2,
• Hemoglobin demir içeren Hem grubu ile Globin alyuvar içinde,
proteininden oluşur.
Karbonik
• Hemoglobin alyuvarların içinde bulunur. Bu durum kanın CO2 + H2O H2CO3 ¾® H+ + HCO–3
Anhidraz
oksijen taşıma kapasitesini artırır. Ayrıca insanın olgun
alyuvarları çekirdek ve organel taşımaz. Böylece alyuvarlar
daha fazla hemoglobin taşıyabilir. Bu da kanın oksijen reaksiyonu sonucu dönüştüğü bikarbonat iyonu (HCO–3)
taşıma kapasitesini artıran bir diğer adaptasyondur. şeklinde plazmada taşınır. H+ ise Hb ile birleşerek HbH
şeklinde alyuvarda taşınır. (Reaksiyonların bir bölümünü
• Oksijen ve karbondioksit hem dış solunum hem de iç karbonik anhidraz enzimi katalizler). Alveol kılcallarına
solunumda kısmi gaz basıncı farklılıklarının etkisiyle gelindiğinde bikarbonat iyonu (HCO–3) plazmadan alyuvara
difüzyona uğrar. girerek,
• Hemoglobinin kanın pH derecesine bağlı olarak oksijene Karbonik

H+ + HCO–3 ¾® H2CO3 CO2 + H2O
olan ilgisinin değişmesine Bohr Kayması denir. Anhidraz
reaksiyonu ile CO2 ve H2O’yu oluşturur (Reaksiyonların

100 bir bölümünü karbonik anhidraz enzimi katalizler). Bu
Hemoglobinin doygunluk yüzdesi
Normal kan pH’sı

90 (7,4) moleküller hemoglobinden ayrılan CO2 ile birlikte önce
80
plazmaya sonra akciğer alveollerine geçer. Buradan da
70
soluk vermeyle vücut dışına atılırlar.
60
Düşük kan pH’si
50 (7,2) OKSİJEN TAŞINMASI
40
30 ATAR DAMAR CO2
20 HbO2 HbO2
HbO2 HbO2
CO2
10
O2 + Hb
O2
Doku kılcalları
CO2
Akciğer kılcalları
0 O2
Hb
10 20 30 40 50 60 70 80 90 CO2
Doku hücreleri
Alveol CO2 CO2

Kandaki O2 basıncı (mmHg)
Hb
Hb
CO2
O2 CO2
Alveol
CO2
Bohr kayması sayesinde dokular oksijen bakımından
Hb
2
• CO2
CO
HCO3 HbH
zenginleştirilir ve karbondioksit dokulardan uzaklaştırılabilir.
Hb
CO2 HbH HCO3 HbH HCO3

TOPLAR DAMAR
Oksijenin Taşınması H2O + CO2 H + HCO3
H + HCO3 H2CO3 CO2 + H2O H2CO3

KARBONDİOKSİT TAŞINMASI
• Alveol boşluğundaki oksijen difüzyonla kılcal damarlara
geçer ve alyuvara girer. Bu sırada oksijenin %3’ü plazmada
çözünür. Alyuvara giren oksijen hemoglobin ile birleşerek
Not:
oksihemoglobini (HbO2) oluşturur.
 CO2 nin asidik özelliğinden dolayı bir kısmının bazik
• Oksijen doku kılcallarına gelince Bohr kaymasının etkisiyle bikarbonat iyonlarına (HCO–3) dönüştürülerek taşınması
hemoglobinden ayrılır. Önce kan plazmasına, oradan da ve serbest kalan hidrojen iyonlarının (H+) hemoglobine
doku sıvısı ve hücrelere geçer. Hücrelerin mitokondrisinde bağlanması kandaki pH değişikliğinin çok az olmasını
oksijenli solunum olayında kullanılır. sağlar.
152
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Kanda karbondioksitin taşınması sırasında gerçekleşen 4. İnsan alyuvar hücrelerinde gerçekleşen;

olaylardan bazıları şunlardır:
I
• H2O + CO2 H2CO3
I. Karbondioksitin doku kılcallarına geçmesi II
II. Karbonik asitin oluşması
+ – III
III. Bikarbonat iyonlarının plazmaya geçmesi • H + HCO3 H2CO3
IV
IV. Karbondioksitin alyuvarlara girmesi
V
Bu olayların gerçekleşme sırası aşağıdakilerin • Hb + H+ HbH
VI
reaksiyonlarının, karaciğer doku kılcallarındaki
A) III - II - IV - I B) IV - I - II - III alyuvarlarda görülenleri aşağıdaki seçeneklerden
hangisinde gerçekleşme sırasına göre verilmiştir?
C) I - IV - II - III D) I - IV - III - II
A) V - IV - I B) VI - III - II C) I - IV - V
E) III - I - IV - II
D) II - III - VI E) V - III - II
5. İnsanda hücresel solunum sonucu oluşan CO2’nin

2. Kanda taşınan oksijenin hemoglobinden ayrılmasında taşınmasında kullanılan;
kanın aşağıdaki özelliklerinden hangisi etkili değildir?
I. hemoglobin ile birleşerek alyuvarlarda,
A) Sıcaklığı II. plazmada çözünmüş olarak,
B) pH derecesi III. plazmada bikarbonat iyonları halinde
C) Oksijen yoğunluğu
yöntemlerinde, taşınan CO2 miktarları arasındaki ilişki
D) Karbondioksit yoğunluğu aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir?
E) Glikoz miktarı
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
D) III > I > II E) III > II > I
3. İnsanın solunum sisteminde, aşağıdaki olaylardan

hangisi doku kılcallarında gerçekleşir? 6. Solunum pigmenti olan hemoglobinin en önemli
özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hemoglobinin oksijen moleküllerine bağlanarak
hidrojen iyonlarını serbest bırakması A) Oksijen ve karbondioksit ile tersinir reaksiyona
B) Hidrojen iyonlarının HCO–3 iyonlarına bağlanarak girebilme
H2CO3’i oluşturması B) Hücredeki organeller kullanılarak canlı vücudunda
C) Karbondioksidin alveollere geçmesi sentezlenebilme
D) Hemoglobinin oksijen moleküllerini bırakarak hidrojen C) Görevini gerçekleştirme sürecinde tekrar tekrar
iyonlarına bağlanması kullanılabilme
E) Karbonik anhidraz enzimi ile karbonik asitin CO2 ve D) Yapısında organik ve inorganik madde bulundurma
H2O’ya ayrılması E) Alyuvarların içinde bulunma
1.C 2.E 3.D 4.C 5.D 6.A
153
KARMA SORULAR 1
SOLUNUM SİSTEMİ
1. Aşağıdaki grafikte akciğer hacmindeki değişime bağlı 3. İnsanda solunum gazlarının taşınması sırasında
olarak solunan havanın miktarı gösterilmiştir. gerçekleşen;
Solunan hava miktarı (ml)
I
500 Oksijen + Hemoglobin Oksihemoglobin
II
400
III V –
300 CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3
IV VI
200
100
reaksiyonlarının hangilerinde enzim kullanılır?
0 Akciğer hacmi (l) A) I, II, V ve VI B) I, III, IV ve VI C) III ve IV

5 4 3 2 1 0
En yüksek akciğer kapasitesi
D) I, III ve V E) II, IV ve VI
I. Akciğer hacminin belli bir değerin altına düşmesi,

solunan hava miktarını sıfıra indirebilir.
II. Solunan havadaki oksijen miktarı arttıkça, akciğer
hacminin genişleme oranı da artar.
III. Akciğer hacminin artması, içteki havada basınç
4. İnsan vücudunda,
düşüşüne neden olduğu için solunan hava miktarını
artırır. I. Glikoz + O2 ¾® CO2 + H2O
yorumlarından hangileri yapılabilir? II. H+ + Hb ¾® HbH

III. O2 + Hemoglobin ¾® Oksihemoglobin
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi, kanın pH’ını
D) I ve III E) II ve III azaltıcı etki yapar?
2. İnsan dolaşım sıvısında H+, HCO–3 ve O2’in en fazla

oranda taşındığı yerler, aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
5. I. Akciğer toplardamarı
H+ HCO–3 O2 II. Akciğer atardamarı

III. Böbrek atardamarı
A) Plazma Alyuvar Plazma
IV. Böbrek toplardamarı
B) Hemoglobin Hemoglobin Plazma Yukarıda verilen damarlardan hangilerinin taşıdığı
C) Hemoglobin Alyuvar Plazma kanda, oksihemoglobin miktarı daha azdır?
D) Plazma Hemoglobin Alyuvar A) II ve IV B) III ve IV C) I ve II

E) Hemoglobin Plazma Hemoglobin
1.D 2.E 3.C 4.C 5.A
154
KARMA SORULAR 1
6. Oksijen taşıyan bir hemoglobin molekülü, karaciğer 9. Aşağıda yetişkin bir insanın alyuvar hücresinde
kılcallarında oksijeni serbest bıraktıktan sonra; gerçekleşen bir reaksiyon gösterilmiştir.
karbonik
I. ana toplardamar, CO2 + H2O ¾¾® H2CO3 ¾® H+ + HCO–3
anhidraz
II. akciğer atardamarı,
III. akciğer toplardamarı, Bu reaksiyonun gerçekleşebileceği kılcal damar ve
IV. aort reaksiyonda kullanılan enzimin sentezlenme zamanı
damarlarından aşağıdakilerin hangisinde verilen
sıraya göre geçer? Reaksiyonun Enzimin sentez
gerçekleştiği yer zamanı
A) III - IV - II - I B) IV - III - II - I
A) Koroner kılcalı Alyuvar üretilirken
C) II - IV - I - III D) I - II - III - IV
B) Alveol kılcalı Alyuvar üretilirken
E) I - II - IV - III C) Kalbin sağ karıncığı Soluk verirken
D) Glomerulus kılcalı Soluk alırken
E) Karaciğer kılcalı Doğum sırasında
7. Akciğerlerdeki havanın dışarı verilmesinde aşağıdaki

faktörlerden hangisinin etkisi yoktur?
A) Akciğer zarları arasında bulunan sıvının oluşturduğu 10. İnsanda kan ile hava arasındaki gaz değişimi alveoller
yüzey gerilimi aracılığıyla sağlanır.
B) Alveollerle kılcal damarlar arasındaki gaz difüzyonu
Buna göre, kan, alveolü saran kılcal damarlardan
C) Kaburga kaslarının gevşeyerek akciğerleri geçerken, aşağıda ifade edilen değişimlerden hangisi
sıkıştırması gerçekleşmez?
D) Diyafram kasının gevşemesiyle akciğer iç hacmindeki
azalma A) Kandaki CO2 B) Kandaki protein
E) Geri yaylanma basıncı oluşturan akciğer elastik lifleri
Zaman Zaman
C) Kandaki O2 D) Kandaki su
8. Bir insanın soluk alıp vermesini;
I. kan pH derecesinin düşmesi,

II. oksihemoglobin miktarının artması, Zaman Zaman
III. omurilik soğanının uyarılması
E) Kanın ısısı
durumlarından hangileri hızlandırabilir?
D) I ve III E) I, II ve III Zaman
6.D 7.B 8.D 9.A 10.E
155
KARMA SORULAR 2
SOLUNUM SİSTEMİ
1. Kanda hemoglobin pigmenti kadar DPG (difosfogliserid) 3. Aşağıdaki deney düzeneklerinde oksijen ve karbondioksit
maddesi vardır. Bu madde oksijeni bırakmış hemoglobine miktarının solunum hızına etkisi incelenmektedir.
bağlanarak hemoglobinin oksijene olan ilgisini azaltır.
Böylece oksijen dokulara geçer. DPG oksihemoglobine CO2 Oluşan CO2 sürekli dışarı atılıp,
bağlanamaz, serbest hemoglobine bağlanır. Kanda O2 miktarı azaldığında soluk alıp
oksijen yetersizse alyuvardan kana verilen DPG artar. verme hızlanmaz.
Yukarıdaki bilgilere göre,

O2
I. Oksijenin dokulara geçmesi, sadece kan ile dokular CO2
arası oksijen yoğunluğuna bağlı değildir. Oluşan CO2 dışarı atılıp, O2 mik-
II. Plazmadaki DPG miktarı kanın oksijen yoğunluğuna tarı artırıldığında soluk alıp verme
göre değişiklik gösterebilir. hızlanmaz.
III. Alyuvarda DPG maddesinin en etkili olduğu yer

akciğer kılcallarıdır. O2
IV. Kapalı bir ortamda uzun süre kalan bir insanın kan
O2 miktarı artırılıp, CO2 dışarı
plazmasındaki DPG miktarı artar.
atılmadığında soluk alıp verme hız-
verilerinden hangileri çıkarılabilir? lanır.
A) II, III ve IV B) I, II, III ve IV C) I ve III

Buna göre, deney ortamlarında gerçekleşen olaylarla
ilgili,
D) II ve IV E) I, II ve IV
I. O2 miktarının değişimi soluk alıp verme hızını
etkilemez.
II. CO2 miktarının artması soluk alıp vermeyi
hızlandırır.
III. O2 miktarının yüksek, CO2 miktarının düşük olduğu
ortamda solunum hızı değişmez.
bilgilerinden hangileri çıkarılabilir?
2. İnsanda solunum gazlarının taşınması sırasında

gerçekleşen bazı reaksiyonlar şunlardır:
1
Oksijen + Hemoglobin ƒ Oksihemoglobin
2
3
Karbonik asit ƒ Bikarbonat + Hidrojen
Numara ile gösterilen reaksiyonların meydana geldiği

yerler, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
4. Soluk alma sürecinde, aşağıdaki olaylardan hangisi
1 2 3 üçüncü sırada gerçekleşir?
A) Akciğer kılcalı Doku kılcalı Kan plazması

A) Karbondioksitin doku sıvısından kana geçmesi
B) Doku kılcalı Akciğer kılcalı Kan plazması
B) Omurilik soğanının uyarılması
C) Doku kılcalı Akciğer kılcalı Alyuvar C) Kanda pH’ın düşmesi
D) Akciğer kılcalı Doku kılcalı Alyuvar D) Diyafram kasının kasılması
E) Kan plazması Doku kılcalı Akyuvar E) Oksijenin alveollere dolması
1.E 2.D 3.B 4.B
156
KARMA SORULAR 2
5. Farklı damarlardaki kanın pH değerleri aşağıdaki grafikte 7. Karaciğer hücrelerinde solunum sonucu meydana
ifade edilmiştir. gelen karbondioksit, vücut dışına atılıncaya kadar
Damarlar
aşağıdakilerin hangisi içindeki kanda bulunmak
zorunda değildir?
X damarı
Aort A) Alveol kılcal damarı
Y damarı B) Kalbin sol kulakçığı

C) Alt ana toplardamar
Akciğer atardamarı
D) Kalbin sağ karıncığı
Kanın
7 14 pH değeri E) Akciğer atardamarı
Bu grafikte X ve Y ile gösterilen damarlar
8. İnsanda soluk alışverişi sırasında gerçekleşen olaylardan

X Y
bazıları şöyledir:
A) Böbrek atardamarı Karaciğer atardamarı
I. Kaburgalar arası kasların gevşemesi
B) Akciğer toplardamarı Beyin toplardamarı
II. Akciğer ve alveol basıncının artması
C) Akciğer atardamarı Akciğer toplardamarı
III. Göğüs boşluğu hacminin artması
D) Böbrek toplardamarı Karaciğer atardamarı
IV. Diyafram kasının kasılması
E) Karaciğer atardamarı Akciğer toplardamarı
Bu olaylardan soluk alma ve soluk verme sırasında
gerçekleşenler aşağıdakilerin hangisinde doğru
eşleştirilmiştir?
A) I ve II III ve IV
B) I ve III II ve IV
D) II ve IV I ve III
E) III ve IV I ve II
6. Dalgıçlar hızla su yüzeyine çıktığında veya uçaklarda

kabin basıncı düştüğünde vücut sıvısındaki erimiş gazlar
hava kabarcıkları oluşturarak kılcal damarları tıkar ve felç 9. Solunum gazlarının taşınması sırasında meydana
ya da ölüme neden olur. gelen;
Vurgun denilen bu olayın temel sebebi • Oksijen + Hemoglobin ® Oksihemoglobin

• H3CO3– + H+ ® H2CO3 ® CO2 + H2O
A) O2 nin hemoglobinle bağ yapması reaksiyonları insan vücudunun hangi bölgesindeki

B) CO2 nin hemoglobinle bağ yapması kılcal damarlarda gerçekleşir?
C) O2 nin dokular tarafından alınması
A) Kalp B) Beyin C) Akciğer
D) CO2 nin dokular tarafından alınması
E) Kandaki azotun gaz haline geçmesi D) Böbrek E) Karaciğer
5.B 6.E 7.B 8.E 9.C
157
KARMA SORULAR 3
SOLUNUM SİSTEMİ
1. Deniz seviyesindeki bir insanda alveollere giren ve çıkan 3. Bir insanda soluk alma sırasında diyaframın
solunum gazlarının oranları tabloda gösterilmiştir. kasılmaya başlamasından itibaren gerçekleşen
değişimlerle ilgili, aşağıda verilenlerden hangisi
Gaz Atmosfer Nemlenmiş Alveol Solunumla doğrudur?
çeşidi havası hava havası verilen hava
N2 % 78.62 % 74.09 % 74.09 % 74.05 Akciğer Göğüs Kaburgalar
hacmi boşluğu arası kaslar
O2 % 20.84 % 19.67 % 13.6 % 15.7 A) Azalır Genişler Kasılır
CO2 % 0.04 % 0.04 % 5.3 % 3.6 B) Artar Daralır Kasılır
H2O % 0.5 % 6.2 % 6.2 % 6.2 C) Artar Genişler Kasılır
Toplam % 100 % 100 % 100 % 100 D) Azalır Daralır Gevşer

E) Artar Genişler Gevşer
Tablodaki gaz değişim oranlarına göre aşağıdaki

yorumlardan hangisi yanlıştır?
A) Solunumla verilen havadaki oksijenin, alveol

havasındakinden fazla olması, solunum yolunda bir
miktar oksijen kalmasından kaynaklanabilir.
B) Alveoldeki hava dışarı verilmeden önce içindeki
suyun bir kısmı geri emilerek su oranı azaltılır.
C) Alveol havasında her zaman bir miktar CO2 gazı
bulunur. 4. Aşağıdaki A ve B düzeneklerinde akciğerlerdeki soluk alıp
D) Atmosfer havasıyla alınan azotun, çok az bir kısmı verme mekanizması temsili olarak gösterilmiştir.
alveollerde kalır.
Hava
E) Atmosfer havasının su oranı, alveollere ulaşıncaya
kadar solunum yolunda artırılır.
Plastik
kap
Balon
Plastik
lastik
2. İnsanlarda meydana gelen; A B
I. akciğer hacminin azalması,

Bu durumla ilgili,
II. kandaki oksijen miktarının artması,
I. A ve B’deki balonların iç hava basınçları farklıdır.
III. göğüs boşluğunun genişlemesi,
II. B’deki durum diyaframın gevşemesi sonucu oluşur.
IV. diyaframın gevşemesi
III. A, soluk vermedir.
olaylarından hangileri soluk alma sırasında
gerçekleşir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) II ve III B) III ve IV C) I ve II A) II ve III B) Yalnız II C) Yalnız I
D) I ve III E) I ve IV D) I ve II E) I ve III
1.B 2.A 3.C 4.E
158
KARMA SORULAR 3
5. İnsanda metabolizma sonucu oluşan CO2’nin 8. Sağlıklı bir insanda, göğüs boşluğundaki basınç
alveollere gelmesine kadar; değişimine bağlı olarak soluk alma derinliğindeki değişim
I. oksijenle birleşmesi,
Soluk alma derinliği
II. plazmada çözünmesi,
III. bikarbonat iyonuna (HCO–3) dönüşmesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Göğüs boşluğundaki

basınç
Bu grafiğe göre, soluk alıp vermeyle ilgili,
I. Göğüs boşluğundaki basıncın düşmesi soluk alıp

verme hızını artırır.
6. İnsanda solunum hızının bir faktöre bağlı olarak değişimi II. Normal miktarda O2 ve yüksek miktarda CO2
grafikte gösterilmiştir. bulunan ortamda soluk alışveriş hızı artar.
Solunum hızı III. Soluk alma ne kadar derin olursa, göğüs

boşluğundaki basınç o oranda düşük olur.

Etken faktör
Bu grafikteki etken faktör yerine, aşağıdakilerden

hangisinin yazılması en uygundur?
A) Kandaki asitlik derecesi

9. Solunum sisteminin çalışması sırasında;
B) Vücuttaki yağ oranı
C) Vücudun yüzey/hacim oranı I. göğüs iç hacminin azalması,
D) Kanda taşınan besin oranı II. akciğer iç basıncının azalması,
E) Ortamın oksijen miktarı III. karın boşluğunun büyümesi,

IV. karın boşluğunun küçülmesi,
V. kaburga uçlarının yukarı doğru kalkması
olaylarından soluk alma ve soluk vermede

gerçekleşenler aşağıdakilerin hangisinde doğru
verilmiştir?
7. Soluk alma sırasında insan vücudunda aşağıdaki
olaylardan hangisi gerçekleşmez? Soluk alma Soluk verme
A) Göğüs iç hacminin artması A) II, III ve V I ve IV
B) Diyaframın kasılması B) I, II ve III IV ve V

C) Karın iç basıncının artması C) II ve IV I, III ve V
D) Kaburga kaslarının gevşemesi D) I ve II III, IV ve V
E) Akciğer iç basıncının azalması E) II, IV ve V I ve III
5.D 6.A 7.D 8.C 9.E
159
KARMA SORULAR 4
SOLUNUM SİSTEMİ
1. Solumayla akciğerlere alınan zararlı bir gazın, soluk 3. Soluk borusunda;

verme olayındaki değişikliklere bağlı olarak zamanla
vücuttan uzaklaştırılma oranlarındaki değişim grafikte I. silli epitel hücresi,
karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir. II. kemik hücresi,
Zararlı gaz oranı III. goblet hücresi

100 1/2x normal soluk verme
yapılarından hangileri bulunur?
80 Normal soluk verme
60 A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
2x normal soluk verme
40
20 D) Yalnız II E) I, II ve III
0 Zaman (saat)
10 20 30 40 50 60 70
Buna göre, alveol havasının temizlenmesi ile ilgili,
I. Solumanın normalden hızlı yapılması, alveol

havasının, temizlenme oranını artırır.
II. Soluk alışveriş hızındaki düşme, alveollerle kan
arasındaki gaz değişimini kolaylaştırır.
4. İnsanda solunum gazlarının taşınması sırasında
III. Normal soluk vermeyle, zararlı gaz, alveollerden
gerçekleşen aşağıdaki olayların hangisinde enzim
temizlenemez.
görev yapar?
yorumlarından hangileri doğrudur?
A) Alveollerdeki oksijenin kılcal damarlara alınması
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) Hidrojen iyonlarının hemoglobin tarafından tutulması
C) Karbondioksitin su ile birleşerek karbonik asiti
D) I ve III E) II ve III oluşturması
D) Oksijenin hemoglobin molekülünden ayrılması
E) Hücrelerde oluşan karbondioksitin doku sıvısına
geçmesi
5. Bir insanın soluk borusuyla yemek borusunda;
2. Aşağıda verilen durumlardan hangisi soluk alıp verme I. epitel,

hızının artmasına neden olmaz?
II. bağ,
A) Sempatik sinirlerin aktivitesi III. kıkırdak
B) Kanın pH derecesinin azalması dokularından hangileri ortak olarak bulunur?

C) Kandaki karbondioksit miktarının artması
A) II ve III B) I ve II C) Yalnız I
D) Kandaki mineral oranının azalması
E) Kandaki adrenalin hormonu miktarının artması D) I, II ve III E) I ve III
1.A 2.D 3.A 4.C 5.B
160
KARMA SORULAR 4
6. İnsan vücudunda gerçekleşen bazı olaylara bağlı olarak, 8. İnsan vücudunda, aşağıdaki durumların hangisindeki
doku ve organlarda oksijen yetmezliği ortaya kanın HCO–3 (bikarbonat iyonu) oranı en düşük
çıkabilmektedir. değerde olur?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi böyle bir

A) Böbreğe girerken
durumun oluşmasına neden olmaz?
B) Akciğere girerken
A) Alyuvar ve hemoglobin miktarının düşük seviyede C) Sağ karıncıktayken
olması D) Akciğerden çıkarken
B) Solunum havasında, karbon monoksit (CO) gazı E) Karaciğerden çıkarken
oranının artması
C) Havadaki oksijen miktarının azalması
D) Kan akış hızının, normal değerinin altına düşmesi
E) Kanda biriken karbondioksitin, solunum merkezini
uyarması
9. • Zorlu bir egzersizden sonra harcanmış olan ATP’nin

ve kreatin fosfatın yeniden sentezlenmesi oksijenli
solunum ile olmaktadır.
• Bu maddelerin sentezlenmesi için gerekli oksijene
“oksijen açığı” denir.
Enerji kullanımı
Glikoliz ile
12
sağlanan enerji
Oksijen açığı
8 Oksidatif metabolizma
ile sağlanan enerji
7. 4
Geri dönen
oksijen açığı
SOLUNUM SİSTEMİ 1
Zorlu egzersiz
İnsanda kanın pH değeri düştükçe 0 Zaman (saat)
soluk alışveriş hızı artar. Bu olayın 0 2 4 6 8 10
meydana gelmesinde esas etkili faktör
nedir? Buna göre, grafiğe bakılarak aşağıdaki yargılardan
hangisine varılamaz?
A) Zorlu egzersiz sırasında kandaki laktik asit düzeyi

istirahat düzeyinden daha fazla olur.
B) Zorlu egzersiz sonunda derinliği ve frekansı artmış
Bu sorunun yöneltildiği öğrenci, aşağıdakilerden bir solunum oksijen açığını artırır.
hangisini işaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur? C) Zorlu egzersiz sırasında enerji kullanımı hızlı
artmıştır.
A) Kanın su oranının artması
D) Egzersiz sırasında kullanılan enerjinin çoğu glikoliz
B) Kanın CO2 miktarının artması
ile üretilmiştir.
C) Kandaki alyuvar sayısının artması
E) Oksijen açığı olarak gösterilen alan, egzersiz
D) Akciğer iç basıncının artması sonucunda geri dönen O2 açığı olarak gösterilen
E) Kandaki O2 miktarının artması alana eşittir.
6.E 7.B 8.D 9.B
161
1 SOLUNUM SİSTEMİ
1. İnsanda, oksijenin dokulara kadar taşınması, alyuvar 3. Bir insanın akciğer damarlarından geçen kandaki,
içinde bulunan hemoglobinler ile sağlanır. oksihemoglobin miktarı değişimi aşağıdakilerden
hangisindeki gibi olabilir?
Eğer hemoglobin, alyuvar yerine kan plazmasında
(A: Atardamar; K: Kılcal damar, T: Toplardamar)
bulunsaydı, vücuda yeterli oksijen sağlamak için,
aşağıdaki uyumlardan hangisinin gerçekleşmesi
A) HbO2 miktarı B) HbO2 miktarı
gerekirdi?
A) Kanın dolaşım hızının bir miktar artırılması

B) Kandaki plazma oranının bir miktar azaltılması
C) Alyuvarların görevini çekirdekli olarak yerine Damarlar Damarlar
getirmesi A K T A K T
D) Kandaki plazma proteinlerinin bir miktar artırılması
C) HbO2 miktarı D) HbO2 miktarı
E) Kandaki akyuvar sayısının bir miktar artırılması
Damarlar Damarlar
A K T A K T
E) HbO2 miktarı
Damarlar
A K T
4. İnsan solunum sisteminde, solunum yüzeyinden

birim zamanda daha fazla gaz alışverişinin
2. İnsanda dokulardan kana geçen karbon dioksit ile gerçekleştirilmesinde;
ilgili,
I. alveollerin çok küçük olmasına karşın toplam
I. Kan plazmasında çözünmüş hâlde taşınır. yüzey alanının büyük olması,
II. Alyuvarlarda karbaminohemoglobin şeklinde II. alveollerin duvarının çok ince ve iç yüzeylerinin
taşınır. nemli olması,
III. Hemoglobine bağlı bikarbonat iyonları (HCO3-) III. kandaki ve alveollerdeki oksijenin kısmi basınç
ÇIKMIŞ SORU
ÇIKMIŞ SORU
şeklinde taşınır. farkının düşük olması
ifadelerinden hangileri doğrudur? durumlarından hangileri etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
2023 - AYT 2020 - AYT
1.A 2.C 3.D 4.C
162
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. İnsan vücudunda asit ve baz dengesinin korunması için
önemli reaksiyonlar meydana gelir.
Buna göre; 7. Bir fizyolog, insan kanındaki hemoglobinin oksijen

doygunluğunu etkileyen faktörler üzerine bir çalışma
I. kana geçen CO2’nin H2O ile birleşerek HCO–3 yapmış ve çalışma sonunda çizmiş olduğu grafiklerden
(bikarbonat iyonu) oluşturması, birini aşağıdaki gibi göstermiştir.
II. böbreklerde NH3 ile H+’nın birleşerek idrarla
atılması, pH 7,4
100
Hemoglobnn O2 doygunluğu (%)
III. mide sıvısı ile safra sıvısının safra tuzlarını I

pH 7,2
oluşturması 80
II
olaylarından hangileri, bu tür reaksiyonlara örnektir? 60
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 40
D) I ve III E) I, II ve III 20
0
0 20 40 60 80 100
PO2(mmHg)
Grafikteki I numaralı eğrinin, II numaralı eğri

şeklinde değişikliğe uğramasına aşağıdaki
olaylardan hangisi neden olmuş olabilir?
A) Egzersiz yapan bir kişinin dinlenme durumuna
geçmiş olması
B) Spor yapmak isteyen bir kişinin yürüyüş bandında bir

süre koşu yapması
C) Deniz seviyesinde yaşayan bir kişinin 1500 metre

yüksekliğe çıkması
ÇIKMIŞ SORU
6. İnsanda solunum gazları olan oksijen ve karbon D) Yaşamını yüksek kesimlerde sürdüren bir kişinin
dioksitin kanda taşınmasıyla ilgili aşağıdaki deniz seviyesine inmesi
ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Akciğer alveollerinden kana geçen oksijenin büyük E) Normal solunumunu sürdüren bir kişinin oksijen
bir kısmı, alyuvarlarda oksihemoglobin hâlinde tüpüne bağlanarak ilave oksijen alması
taşınır.
2022 - AYT
B) Karbon dioksitin bir kısmı alyuvarlarda hemoglobine
bağlanarak taşınır.
C) Kan pH seviyesinin düşmesi sonucu hemoglobinin

oksijeni bağlamaya olan ilgisi artar.
ÇIKMIŞ SORU
D) Karbon dioksitin büyük bir kısmı plazmada

bikarbonat iyonları şeklinde taşınır.
E) Alyuvarlarda karbon dioksitin su ile birleşmesine

karbonik anhidraz aracılık eder.
2019 - AYT
5.C 6.C 7.B
163
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Hemoglobinin oksijen bağlama yüzdesi 3. İnsanda göğüs boşluğu delinecek olursa akciğer içindeki
100 hava, plevra zarları arasındaki alana dolabilir. Bu durumda
akciğerlerin hacmi azalarak sönmüş hale gelir.
80 Miyoglobin
Lama hemoglobini Buna göre, sönmüş akciğerler için,
60
İnsan fetüs hemoglobini
Hamile kadın hemoglobini
I. Gazların difüzyonu hızlanır.
40
Yetişkin insan hemoglobini II. İç basıncı azalır.
20
III. Alveollerin hacmi azalır.
Akciğerlerdeki kısmi
0 20 40 60 80 100 oksijen basıncı (mmHg) yargılarından hangileri doğrudur?
Yukarıdaki grafikte oksijenin kısmi basıncına göre A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
miyoglobin ve çeşitli canlıların hemoglobinlerinin O2
bağlama yüzdeleri gösterilmiştir. D) I ve II E) II ve III
Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Miyoglobin ve farklı hemoglobin moleküllerinin O2

bağlama oranları farklıdır.
B) Yüksek rakımlı bölgelerde lama hemoglobini, hamile
kadın hemoglobininden daha fazla oksijen bağlama
yeteneğine sahiptir.
4. Aşağıdaki tabloda solunumu etkileyen faktörler ve etki
C) Fetüs hemoglobininin O2’ye ilgisi anne
durumları verilmiştir.
hemoglobininin O2’ye olan ilgisinden fazla
olduğundan, fetüs annedeki O2’den yararlanır. Faktörler Etki durumu
D) Yetişkin insanda, hemoglobin oksijene % 100 Egzersize bağlı olarak O2 ihtiyacı artar.
doygunluk sağlamaz. Hareket
Bu da solunum sayısını artırır.
E) Miyoglobin, bağladığı oksijenleri kanın plazma Vücut ısısındaki artış solunumu
kısmında dokulara kadar taşır. Vücut ısısı
hızlandırır.
Ateşli
Solunumu hızlandırır.
hastalıklar
Endişe Solunum sayısı artar.
Uzun süre sigara içen kişilerde solunum
Sigara
sayısı artar.
2. Egzersiz yapan bireyde, iskelet kaslarının bulunduğu
bölgeden geçen kanın laktik asit ve CO2 gibi bileşenleri
Bu bilgilere göre,
artar. Böylece kanın pH değeri düşer. pH’ın düşmesi
hemoglobinin oksijeni bırakmasına yol açar. Buna Bohr I. Bireyin vücut ısısındaki ve endişe düzeyindeki artış
etkisi denir. solunumu hızlandırır.
Buna göre, bireyde Bohr etkisini aşağıdaki II. Egzersiz halindeki bireyde hızlı ve yüzeysel
değişimlerden hangisi takip eder? solunum gözlenir.
III. Tüm rahatsızlıklar solunum hızını artırır.
A) Kan basıncının azalması
B) Nefes alışverişinin yavaşlaması yargılarından hangileri söylenebilir?
C) H+ iyonlarının hemoglobine bağlanması
D) Oksijenin alveolden kılcal damara geçmesi
E) Kanın akış hızının azalması D) II ve III E) I, II ve III
1.E 2.C 3.C 4.C
164
B
Ö
L
Ü
M
08
ÜRİNER SİSTEM
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR ÜRİNER SİSTEM
ÜRİNER SİSTEM 2. İnsanda protein metabolizması sonucu açığa çıkan

amonyak çoğunlukla üre ya da ürik aside çevirerek
• Tüm canlılar, sürekli değişen çevre şartlarına rağmen iç vücuttan uzaklaştırır.
ortamlarını belirli sınırlar içinde tutmak zorundadır. İç
Amonyağın üre veya ürik asite çevrilmesi, temelde
ortamın dengesine homeostazi denir.
aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir?
• Canlılardaki tüm sistemler, homeostaziyi korumaya yönelik

A) Metabolizmanın hızlanmasını sağlamaya
çalışır.
B) Vücudun tuz ve mineral kaybını azaltmaya
• Canlıların kendi metabolizması sonucu açığa çıkan ve C) Vücudun enerji kaybını azaltmaya
homeostaziyi bozabilecek maddelere atık madde; atık D) Solunumda daha çok amino asit çeşidinin
maddelerin vücuttan atılmasına boşaltım denir. kullanılmasını sağlamaya
E) Vücudun su kaybını azaltmaya
• Boşaltımda görevli organlar üriner sistemi oluşturur.
• İnsanda üriner sistemin en önemli görevi vücut sıvısı ve

kanın; bileşimi, pH değeri ve hacminin düzenlenmesini
sağlamaktır. Sonuç olarak üriner sistemin temel amacı
homeostaziyi sağlamaktır.
Boşaltım Maddeleri
3. İnsanın üriner sistem aşağıdaki olaylardan hangisinin
• Tüm besin grupları için CO2 ve H2O ortak metabolik atıktır. gerçekleşmesinde etkili değildir?
Solunumda kullanılan besin, protein ise CO2 ve H2O’nun
yanı sıra NH3 açığa çıkar. A) Kan hacminin ve basıncının düzenlenmesi
B) Doku sıvılarındaki tuz miktarının düzenlenmesi
• NH3 çok zehirli bir maddedir. Vücuttan atılması için bol su
ile seyreltilmesi gerekir. Bu nedenle insanın idrarında az C) Amonyağın üre veya ürik asite çevrilmesi
miktarda bulunsa da NH3, çoğunlukla üre; bir miktarı da D) Kanın toksik maddelerden arındırılması
ürik asit şeklinde atılır. Bu dönüşüm karaciğerde gerçekleşir. E) Kanın pH’sının ayarlanması
Burada esas amaç vücudun su kaybını azaltmaktır.
Not:
 İnsanda ürik asit normalden fazla üretilirse böbrek
taşları oluşabilir.
4. Bir insanın idrarında üre bulunması, solunumda;
I. glikoz,
II. amino asit,
1. İnsanda üriner sistem aşağıdaki görevlerden hangisini III. yağ asidi,
yerine getiremez? IV. gliserol,
V. vitamin
A) Homeostaziyi sağlama
B) Vücut sıvılarının bileşimini düzenleme besinlerinden hangilerinin kullanıldığını gösterir?
C) Kanın pH derecesini ayarlama
D) Metabolizma atıklarını hücrelerden uzaklaştırma
E) Kanın su ve tuz dengesini sağlama D) II ve V E) III ve IV
1.D 2.E 3.C 4.B
166
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım ÜRİNER SİSTEM KAZANIM DAKLI SORULAR
İnsanda Üriner Sistem Bowman kapsülü Distal tüp
Glomerulus Tübül kılcalları

• İnsanda üriner sistem böbreklerden, üreterden, idrar
kesesinden (mesane) ve üretradan oluşur. Getirici
atardamar
Böbrek
atardamarı Kabuk bölges
Öz bölges Böbrek
atardamarı
Böbrek Havuzcuk
Götürücü
atardamar
Nefron kılcalları Kan akış yönü

Böbrek Proksimal tüp
toplardamarı Üreter Böbrek
toplardamarı
İdrar toplama Henle kulpu Toplama kanalı

İdrar keses kanalı
• Her bir nefronda nefrona kanı getiren getirici atardamar ile
Üretra kanı götüren götürücü atardamar arasında bulunan kılcal
damar yumağına glomerulus denir.
Nefronun yapısı
• Glomerulus kılcalları Bowman kapsülü adı verilen bir
• Böbrek atardamarıyla böbreklere gelen kan burada süzülür. kapsülle çevrilidir.
İdrar, üreterle idrar kesesine taşınır. İdrar kesesinde
• Glomerulus kılcalları ve Bowman kapsülünden oluşan
depolanan atıklar üretrayla dışarı atılır.
yapıya Malpighi cisimciği denir.
• Yetişkin bir insanda her biri yumruk büyüklüğünde bir çift
• Nefron kanalının başlangıç bölümüne proksimal tüp, orta
böbrek bulunur.
kısmına Henle kulpu, son kısmına distal tüp denir.
• Kalpten çıkan oksijence zengin kanın yaklaşık %25’i Sonrası ise nefron kanallarının açıldığı idrar toplama
böbreklere gelir. kanalıdır. İdrar toplama kanalı nefronlardan topladığı idrarı
• Böbrekler kabuk bölgesi (korteks), öz bölgesi (medula) ve havuzcuğa taşır.
havuzcuktan oluşur. Kabuk bölgesinde süzülme ve geri
Not:
emilim, öz bölgesinde geri emilim işlemleri gerçekleşirken
havuzcuk, üreter ile mesaneye taşınacak idrarı toplar.  Glomerulus kılcalları diğer vücut kılcallarından farklı
olarak,
• Böbreklerin boşaltımda esas görev yapan kısımlarına 1. İki atardamar arasında bulunur.
nefron denir.
2. Kan basıncı sabittir ve daha yüksektir.
Nefron: Bir nefronun yapısı glomerulus kılcalları, Bowman 3. Tek yönlü madde geçişi olur. (Sadece süzülme olur)
kapsülü, proksimal tüp, Henle kulpu ve distal tüpten oluşur. 4. Yüksek basınca dirençli yapıya sahiptir.
İdrar toplama kanallarıyla sonlanır.
1. Sağlıklı bir insanda böbrek, aşağıdaki görevlerden 2. İnsana ait aşağıdaki damarların hangisinde üre oranı,
hangisini gerçekleştiremez? diğerlerinden daha azdır?
A) Kandaki fazla glikozun atılmasını sağlama A) Böbrek atardamarı

B) Kandaki fazla suyun atılmasını sağlama B) Böbrek toplardamarı
C) Kanın pH’ını belirli değerde tutma C) Akciğer atardamarı
D) Kandaki fazla tuzun atılmasını sağlama D) Akciğer toplardamarı
E) Hormon salgılayarak kan yapımını uyarma E) Karaciğer toplardamarı
1.A 2.B
167
2.
TEST
3. İnsanda üriner sistemi ile ilgili olarak verilen 6. İnsanın ürogenital sisteminde bulunan ve boşaltımda etkili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? olan bazı yapılar şekilde gösterilmiştir.
A) Böbreğin kabuk bölgesinde süzülme ve geri emilim, K

öz bölgesinde geri emilim olayları gerçekleşir.
B) Metabolizma sonucu meydana gelen atıklar
L
böbrekler yardımıyla vücuttan uzaklaştırılır.
C) Glomerulus kılcallarının her iki ucu atardamara
bağlıdır.
M
D) Sindirim artıklarını, dışkı şeklinde vücuttan
uzaklaştırır.
N
E) Kanın bileşimini ve pH derecesini düzenler.
Bu yapılar ve görevleriyle ilgili olarak,
I. L ile gösterilen yapı K ile gösterilen yapıda

oluşturulan idrarı bir süre depolanması için
M’ye taşır.
II. M ile bağlantılı yapılardan L üretra, N ise üreter
4. Böbrek ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? adını alır.
III. Kandaki atık maddelerin süzülmesi, K ile gösterilen
A) Fazla suyu vücuttan uzaklaştırır. yapıda gerçekleşir.
B) Fonksiyonel birimlerine nefron denir.
C) Amonyağı üreye dönüştürür.
D) Kanın pH derecesini ayarlar. A) Yalnız I B) I, II ve III C) Yalnız III
E) Kabuk bölgesi, öz bölgesi ve havuzcuk kısımlarından
oluşur.
7. Sağlıklı bir insanın böbrek atardamarındaki azotu

işaretli üre, idrarla atılıncaya kadar;
5. Glomerulus kılcalları için,
I. nefron,
I. Zarından sıvı geçişi, Bowman kapsülüne doğru tek II. üretra,
yönlüdür. III. mesane,
II. İki atardamar arasında bulunur. IV. havuzcuk,
III. Kan basıncı sabittir ve diğer kılcalların yaklaşık iki V. üreter
katıdır.
IV. Yüksek kan basıncına dayanıklı bir yapıya sahiptir. yapılarından, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
göre geçer?
A) I - IV - III - II - V B) I - IV - V - III - II
C) I - V - IV - III - II D) IV - I - II - III - V
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV E) IV - II - III - I - V
3.D 4.C 5.E 6.D 7.B
168
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
İdrar Oluşumu
Kabuk
Proksimal tüp
• Böbrek; nefronlarda idrar oluşturma işlevini süzülme, geri Distal tüp
Su HCO-3
HCO3
- NaClSu Besinler K + NaCl
emilim ve salgılama olmak üzere üç aşamada gerçekleşir.
+ +
+
İlaçlar NH3 H K
H
1. Süzülme Henle Henle

kulpunun kulpunun Öz
Süzülenler inen kolu çıkan kolu
NaCI
• Glomerulustan Bowman kapsülüne doğru difüzyon ile tek Su Mg (vb) Su NaCl
yönlü olarak gerçekleşir. Süzülme sırasında kan hücreleri, NaCI Üre NaCl
Toplama
plazma proteinleri ve yağ molekülleri gibi büyük moleküller HCO –3 Besinler kanalı
Su
Bowman kapsülüne geçemez. Süzüntüde su, glikoz, amino H+ İlaçlar Üre
asitler, vitaminler, çeşitli tuzlar, üre, kreatinin gibi atık Geri Emilen
Süzüntü
maddeler bulunur. Salgılanan
2. Geri emilim Not:

 Bir maddenin kanda bulunması gereken normal
• Vücutta su ve madde kaybını önleyen bir mekanizmadır. miktarına eşik değeri denir. Bir maddenin kandaki
Nefron kanallarından nefron kılcallarına doğru difüzyon ve miktarı eşik değerin üzerindeyse bir kısmı idrarla
aktif taşımayla gerçekleşir. Nefron kanallarının kıvrımlı atılarak kandaki miktarı dengelenmeye çalışılır. Şeker
yapıda olması emilim yüzeyini artırır. hastalarının idrarında glikoz bulunmasının nedeni budur.
• Proksimal tüpte glikoz ve amino asitlerin yanı sıra suyun,

3. Salgılama
ürenin ve çeşitli iyonların geri emilimi gerçekleşir.
• Nefronu saran kılcal damarlardan nefron kanalcıklarına
• Henle kulpunun inen kolunda suyun; çıkan kolunda madde geçmesi olayıdır. Bazı ilaçlar, zehirli maddeler ve
tuzların geri emilimi gerçekleşir. Henle kulpunun çıkan kolu bazı iyonlar salgılamayla nefron kılcallarından nefron
suya geçirgen değildir. kanalcıklarına boşaltılır.
Süzülme, geri emilim ve salgılama olaylarıyla oluşan idrar,
• Distal tüpte çeşitli iyonların, tuzun ve suyun geri emilimi
toplama kanalıyla havuzcukta toplanır. Havuzcuktaki idrar
gerçekleşir.
üreter ile mesaneye gelir. Mesaneden de üretra ile vücut
dışına atılır.
• İdrar toplama kanalında da bir miktar su geri emilir.
1. Böbreğin yapısında bulunan; 2. Böbreklerde kanın temizlenmesi sırasında, süzülen ürenin

yaklaşık % 50’si kana geri emilir.
I. proksimal tüp,
Ürenin geri emilmesinin vücuda kazandırdığı fayda
II. distal tüp,
III. idrar toplama kanalı,
IV. henle kulpu A) Karaciğer metabolizması için gerekli hammaddelerin
sağlanması
kanallarında süzüntünün taşınma sırası,
B) Böbreklerin üreden zarar görmesinin engellenmesi
C) Nefronu çevreleyen dokunun ozmotik basıncını
A) III - II - IV - I B) III - IV - II - I artırarak vücudun su kaybının azaltılması
D) Vücut hücrelerinin üre ihtiyacının karşılanması
C) IV - II - I - III D) I - IV - III - II
E) Metabolizmada protein ve yağ kullanılmasını artırarak
E) I - IV - II - III daha az amonyak oluşmasının sağlanması
1.E 2.C
169
3.
TEST
3. Plazmadaki Bowman İdrardaki 5. İdrar oluşumu sırasında gerçekleşen olaylar ve madde

Maddenin geçiş yönleriyle ilgili;
miktarı kapsülündeki miktarı
türü
(gr/100) miktarı (gr/100) (gr/100)
I. Salgılama: Nefron kılcalları ® Nefron kanalları
Fibrinojen 6.00 0.00 0.00
II. Süzülme: Glomerulus ® Bowman kapsülü
Glikoz 0.10 0.10 0.00
III. Geri emilim: Nefron kanalları ® Nefron kılcalları
Üre 0.04 0.03 0.02
eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?
Kreatinin 0,2 0,02 0,02
A) Yalnız II B) I ve II C) I, II ve III
Bazı maddelerin kan plazması, Bowman kapsülüne
süzülen sıvı ve idrardaki miktarları yukarıdaki tabloda D) Yalnız I E) II ve III
gösterilmiştir.
Tabloya göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

6. Aşağıda insan böbreğinde bulunan bir nefronun bazı
A) Kreatinin geri emilimi yoktur.
bölümleri gösterilmiştir.
B) İdrarda glikoz bulunmaz.
Bowman
kapsülü
II
C) Fibrinojenler glomerulustan, Bowman kapsülüne Böbrek
I
atardamarı
geçemez.
D) Süzülen maddeler sadece aktif taşıma ile kana geri
emilir.
E) Ürenin idrardaki miktarı kandaki miktarından daha
azdır.
Böbrek
İdrar
toplardamarı toplama IV
III kanalı
Sağlıklı bir insanda numaralı bölümlerden, glikoz

miktarının en fazla olduğu ve hiç bulunmadığı yerler,
aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve birlikte
verilmiştir?
A) II ve IV B) III ve II C) I ve III
D) I ve IV E) II ve III
4. Böbreklerde kanın süzülmesi;
I. havuzcuk, 7. Nefron kanallarında gerçekleşen geri emilimde;

II. Bowman kapsülü,
I. osmoz,
III. glomerulus,
II. aktif taşıma,
IV. böbrek atardamarı
III. difüzyon
yapılarının hangi ikisi arasında ve hangi yönde
gerçekleşir? (® : süzülme yönü) şeklindeki madde geçiş olaylarından hangileri etkili olur?
A) I ® IV B) III ® IV C) II ® III A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) IV ® I E) III ® II D) Yalnız III E) I ve II
3.D 4.E 5.C 6.D 7.B
170
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Asit-Baz Dengesinin Korunması 1. Bir organizmanın iç çevresinin belirli sınırlar içinde

tutulması olayına homeostasi denir.
• Kanın asitliği artarsa (asidoz) kanalcık hücreleri tarafından
Sağlıklı bir insan vücudunda görülen;
geri emilen bikarbonat (HCO–3) iyonları H+ ile birleşerek
CO2 ve H2O’yu oluşturur. CO2 ve H2O akciğerler ile I. kanının ozmotik basıncı artan insanlarda ADH
vücuttan atılır. Bu işlem asitliği azaltır. etkisiyle böbreklerde daha fazla suyun geri
• Kanın bazikliği artarsa (alkaloz) kanalcık hücreleri emilmesi,
tarafından geri emilen bikarbonat iyonlarının (HCO–3) miktarı II. kandaki karbondioksitin akciğerlerle
azalır. İdrarla atılan HCO–3 miktarı artar. Bu da kandaki uzaklaştırılması,
H+ miktarını artırır. Bu işlem bazikliği azaltır.
III. protein metabolizması sonucu açığa çıkan
amonyağın karaciğerde üre ve ürik aside
dönüştürülmesi,
IV. böbreklerden bikarbonat iyonlarının emiliminin
Üriner Sistemin Hormonal Kontrolü
artırılıp azaltılmasıyla kan pH’ının dengelenmesi
1. Su atılmasının hormonal kontrolü
durumlarından hangileri homeostasinin sağlanmasına
• Kandaki su miktarı azalırsa kanın ozmotik basıncı artar. Bu yöneliktir?
durum hipotalamusu uyarır. Hipotalamus hipofizi ADH
salgılaması için teşvik eder. ADH böbreklerde suyun geri A) I, II ve IV B) I, III ve IV C) I, II ve III
emilimini artırır. Geri emilen su kana verilir. Kanın ozmotik
D) I, II, III ve IV E) II, III ve IV
basıncı dengelenir.
2. Aşağıdakilerden hangisi insan böbreğinin

gerçekleştirdiği görevlerden biri değildir?
2. Tuz atılmasının hormonal kontrolü
• Böbreklerden tuz atılması aldosteron tarafından kontrol A) İnaktif D vitamininden aktif D vitamini sentezlemek
edilir. Aldosteron sodyumun geri emilerek kana geçişini B) Kanın hacmini ve pH derecesini düzenlemek
sağlar. Sodyumun emilmesi ozmotik basıncı artıracağından C) Aldosteron hormonu üreterek kandaki Na ve Cl
aynı oranda suyun emilmesine neden olur. Bu da vücutta miktarını düzenlemek
ödem oluşmasına neden olur.
D) Eritropoietin hormonu üreterek kırmızı kemik iliği
hücrelerinde alyuvar üretilmesini sağlamak
E) Kortizol etkisiyle yağ ve proteinden glikoz
sentezlemek
Böbreğin Görevleri
1. Vücuttaki su oranının düzenlenmesi

3. İnsan kanında bulunan;
2. Tuz ve elektrolit dengesi
3. pH değerinin düzenlenmesi I. vazopressin (ADH),

II. insülin,
4. Metabolik atıkların uzaklaştırılması
III. aldosteron,
5. Zararlı kimyasalların vücuttan uzaklaştırılması
IV. oksitosin
6. Kan hacmi ve basıncının düzenlenmesi
hormonlarından hangileri, boşaltım sisteminin
7. Alyuvar yapımının uyarılması (eritropoietin hormonu fonksiyonlarını düzenlemede doğrudan etkilidir?
üreterek)
8. Glikoz sentezlemesi (kortizol hormonu etkisiyle) A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) Yalnız III
9. İnaktif D vitamininin aktif D vitaminine dönüştürülmesi D) I ve III E) II ve IV
1.D 2.C 3.D
171
KARMA SORULAR 1
ÜRİNER SİSTEM
1. Böbrekteki glomerulus kılcalları ile nefronların etrafını 3. Sağlıklı bir insanda metabolizma olayları sonucu
saran kılcal damarlar karşılaştırıldığında, oluşan amonyak, üre ve karbondioksitin en az oranda
bulunduğu damarlar aşağıdakilerin hangisinde doğru
I. Glomerulus kılcallarında damardaki maddeler
olarak verilmiştir?
boşaltım kanalcığına geçerken, nefron kılcallarında
boşaltım kanalcığından kana madde geçişi olur.
Amonyak Üre Karbondioksit
II. Glomerulus kılcalları iki atardamar arasında, nefron
kılcalları ise atardamarla toplardamar arasında
Akciğer Böbrek Akciğer
bulunur. A)
atardamarı atardamarı toplardamarı
III. Glomerulus kılcalları boyunca kan basıncı ozmotik
Akciğer Böbrek Akciğer
basınçtan yüksek olduğu halde, nefron kılcallarında B)
toplardamarı atardamarı toplardamarı
kan basıncı giderek düşer.
Karaciğer Böbrek Akciğer
açıklamalarından hangileri doğru olur? C)
toplardamarı toplardamarı toplardamarı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Karaciğer Böbrek Akciğer

D)
atardamarı toplardamarı toplardamarı
D) II ve III E) I, II ve III Karaciğer Böbrek Akciğer
E)
toplardamarı toplardamarı atardamarı
2. Aşağıdaki şekil, insandaki büyük ve küçük kan

dolaşımının genel durumunu ve bazı organları
göstermektedir.
Baş ve kollar
Akciğer
4. Yüksek kan basıncının etkisiyle glomerulus kılcal
Kalp damarından, Bowman kapsülüne (boşaltım kanalcığının
3
başlangıç kısmı), amino asitler, glikoz, inorganik maddeler,
üre, ürik asit ve su geçer. Bu olaya süzülme denir.
Karaciğer
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi süzülme hızını
Bağırsak
diğerlerinden farklı yönde etkiler?
1 Böbrekler 2
A) Birim zamanda böbreklere gelen kan miktarının
artması
Bacaklar
B) Sıcaklığa bağlı olarak, vücudun terlemeyle fazla
Şekilde numaralanmış damarlar, taşıdıkları üre oranda su kaybetmesi
yoğunluğu bakımından çoktan aza doğru C) Üşümeye bağlı olarak vücut yüzeyindeki kan
aşağıdakilerin hangisindeki gibi sıralanabilir? damarlarının daralması
D) Kanda adrenalin hormonu miktarının artması
A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 2 > 1 > 3
E) Hücre solunumu sonucu kanın asitlik oranının
D) 3 > 1 > 2 E) 3 > 2 > 1 yükselmesi
1.E 2.E 3.C 4.B
172
KARMA SORULAR 1
5. Böbrekteki boşaltım kanalcıklarından suyun geri emilimi, 7. İnsanda protein metabolizmasında gerçekleşen bazı
hipofizden salınan antidiüretik hormon (ADH) ile sağlanır. olaylar aşağıda numaralanmıştır.
Bu hormonun eksikliğinde, böbrek kanalcıklarından yeterli I II III
Polipeptit ¾® Amino asit ¾® Amonyak ¾® Üre
oranda su kana geri emilemez.
Böyle kişilerde aşağıdaki hastalıklardan hangisi Bu olayların gerçekleştiği yerler, aşağıdakilerin

görülür? hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Tunç hastalığı I II III

B) Şekersiz şeker hastalığı
A) İnce bağırsak Doku hücresi Böbrek
C) Guatr
B) Ağız Mide Karaciğer
D) Tetani
E) Şeker hastalığı C) İnce bağırsak Karaciğer Böbrek
D) İnce bağırsak Doku hücresi Karaciğer
E) Mide Karaciğer Böbrek
6. Aşağıdaki şekilde bir nefronun yapısı gösterilmiş ve bazı

8. Glomerulustan Bowman kapsülüne geçen süzüntüde,
kısımları numaralanmıştır.
aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
2
A) D Vitamini B) Glikoz C) Üre
1
4 D) Kreatinin E) Fibrinojen
Şekildeki numaralanmış kısımlar için aşağıdaki 9. Sağlıklı bir insanın yaz aylarında, kış aylarına göre
yargılardan hangisi yanlıştır? daha fazla sıvı besin almasına karşın kışın oluşturulan
idrarın yaz mevsimine göre daha fazla olması, kış
A) 1. bölgede glikoz, amino asit, su ve mineraller aylarında;
süzülmeye uğrar.
I. glomerulus kılcallarında süzülmenin artması,
B) 2. bölgede su ozmozla, glikoz difüzyon ve aktif
taşıma ile geri emilir. II. metabolizmada amino asit kullanımının azalması,
C) 3. bölgede suyun geri emilimi ile idrar yoğunluğu III. terleme olayının azalması
artırılır.
faktörlerinden hangileriyle açıklanabilir?
D) 4. bölgedeki sıvı fizyolojik olarak doku sıvısına
benzer. A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
E) 2. bölgede kanalcık içindeki sıvıya bazı atık
maddelerin eklenmesi salgılama ile olur.
5.B 6.D 7.D 8.E 9.A
173
KARMA SORULAR 2
ÜRİNER SİSTEM
1. İnsanlarda, ince bağırsakta emilen bir glikoz 4. Aşağıdaki tabloda sağlıklı bir insanın böbreklerinde bazı
molekülü, beyin hücrelerine ulaşıncaya kadar; maddelerin bir gün boyunca süzülen, idrarla atılan ve geri
emilen miktarları verilmiştir.
I. boşaltım,
II. solunum, Madde Bir günde Bir günde Bir günde
çeşidi süzülen idrarla atılan emilen (%)
III. sindirim,
Su (L) 180 1,8 99
IV. dolaşım
Sodyum (g) 630 3,2 99,5
sistemlerinden hangilerinin en az bir organından
geçer? Glukoz (g) 180 0 100,0
Üre (g) 46,8 23,4 50

Kreatinin (g) 1,8 1,8 0
Tablodaki değerler dikkate alındığında,
I. Süzülen maddelerin tümü belli oranlarda geri emilir.

II. İdrarda organik madde bulunmaz.
III. Süzülen maddelerin bazılarına idrarda rastlanmaz.
2. İnsan böbreğindeki glomerulus kılcallarının aşağıdaki
IV. İdrar glukoz içermez.
özelliklerinden hangisi, diğer vücut kılcallarından
farklılık göstermez? yorumlarından hangileri doğru olur?
A) Damar boyunca kan basıncının sabit olması A) I ve II B) I ve III C) I ve IV

B) Madde geçişinin tek yönlü olması
C) İki atardamar arasında bulunması D) I, II ve III E) III ve IV
D) Damar boyunca kan basıncının protein ozmotik

basıncından yüksek olması
E) Büyük moleküllerin geçişini engellemesi
5. İnsan böbreğinin yapısal ve fonksiyonel birimi olan

nefronun yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
1 2 4
3. İnsan vücudunda gerçekleşen;
I. karbondioksitin kan plazmasında bikarbonat iyonu

olarak taşınması, 5
II. oksijenin alyuvarlarda hemoglobine bağlı olarak

taşınması,
III. nefron kanallarını saran kılcallardan kanalcık
içindeki sıvıya hidrojen iyonu salgılanması 3
olaylarından hangileri kanın pH derecesinin

dengelenmesinde rol oynar? İdrar oluşumuna neden olan olaylardan biri olan
“süzülme” şekilde numaralanmış bölümlerin
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III hangisinde gerçekleşir?
D) I ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1.E 2.E 3.D 4.E 5.A
174
KARMA SORULAR 2
6. Kanında tuz derişimi azalan bir insanda; 9. Kan basıncı düşen bir insanda;
I. idrarla atılan tuz miktarının artması, I. kandaki aldosteron miktarı,

II. böbrek nefronlarında suyun geri emiliminin II. böbreklerden emilen su ve tuz miktarı,
azalması, III. birim zamanda oluşan idrar miktarı,
III. kana verilen aldosteron miktarının artması, IV. böbrekte süzülen kan miktarı
IV. tuzlu besinlerin alınması
niceliklerinden hangilerinin artması beklenir?
durumlarından hangileri ile homeostazi sağlanabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV
10. Böbreklerde üretilen azotlu yadımlama ürünü (NH3)

yine böbreklerden üre olarak dış ortama atılıncaya
7. Sağlıklı bir insanda, aşağıdaki olaylardan hangisi kadar;
birim zamanda oluşan idrar miktarını azaltır?
I. akciğerlerden biri,
A) Heyecan II. karaciğer,
B) Korku III. kalp
C) Fazla su içilmesi organlarının hangilerinden geçmek zorundadır?
D) Fazla ADH salgılanması
E) Üşüme A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
8. Farklı canlı türleri arasında, yaşanılan ortama uyum 11. Nefronda idrar oluşumu sırasında, süzüntüden nefronu
sağlamak amacıyla boşaltım sistemine ait bazı yapıların saran kılcal damarlara doğru madde geçişine “geri
gelişmişliklerinde ve aktivitelerinde farklılıklar emilme” denir.
görülebilmektedir.
Geri emilme olayında;
Bu farklılıklar;
I. molekülün kan eşik değerine göre süzüntüdeki
I. glomerulus, miktarı,
II. geri emilim kılcalları, II. bazı hormonların düzenleyici etkisi,
III. henle kulpu III. molekül çeşidi
yapılarının hangilerinde görülür? faktörlerinden hangileri etkilidir?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Yalnız II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
6.E 7.D 8.B 9.B 10.E 11.E
175
KARMA SORULAR 3
ÜRİNER SİSTEM
1. Sağlıklı bir insanın nefronlarında gerçekleşen 3. Aşağıdakilerden hangisi insanda böbreğin

aşağıdaki olaylardan hangisi için ATP tüketimi olmaz? kısımlarından biri değildir?
A) Nefron kanallarında ilerleyen süzüntüdeki glikoz A) Havuzcuk

moleküllerinin tümünün böbrek kılcallarına geçmesi B) Henle kulpu
B) Bazı ilaçların nefron kanallarına doğrudan verilmesi C) İdrar kesesi
C) Böbrek kılcallarından H+ iyonlarının proksimal tüpe D) İdrar toplama kanalı
salgılanması
E) Bowman kapsülü
D) Henle kanalından Na+ ve Cl– iyonlarının aktif
taşımayla geri emilmesi
E) Kan plazmasındaki amino asitlerin bir kısmının
Bowman kapsülüne geçmesi
4. Aşağıdaki grafiklerde insana ait çeşitli organlardan

geçmekte olan kılcal damarlardaki madde değişimleri
gösterilmektedir.
Miktar Miktar Miktar
2. Aşağıdaki grafiklerde, bir çöl faresi ve bir insanın çeşitli
Üre CO2 O2
yollarla günlük su kazancı ve su kaybı oranları
gösterilmiştir. NH3 O2 CO2
Su kazancı (%) Su kaybı(%) 1 Zaman 2 Zaman 3 Zaman
100 100 Bu grafiklerdeki değişimlere neden olan organlardan

80 80
hangileri kesin olarak anlaşılır?
60 60
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
40 40
20 20 D) 1 ve 3 E) 1, 2 ve 3
Çöl faresi İnsan Çöl faresi İnsan
Metabolizmadan gelen Buharlaşmayla

Besinle alınan İdrarla
İçilerek alınan Dışkıyla
Bu grafiklere bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi

yapılabilir? 5. Protein metabolizması sonucu oluşan amonyak memeli
hayvanlarda üre şeklinde vücuttan uzaklaştırılır.
A) Çöl faresinin idrarla su kaybı, insana kıyasla daha
fazladır. Amonyağın memelilerde üreye dönüştürüldüğü yer
B) Çöl faresi küçük olduğundan vücut yüzeyinden
kaybedilen su önemsizdir.
A) Karaciğer
C) İnsan su gereksiniminin büyük kısmını metabolizma
B) Dalak
sonucu açığa çıkan sudan karşılar.
C) Böbrek
D) Çöl faresi su gereksinimlerinin çoğunu içilerek alınan
sudan karşılar. D) Beyin
E) Çöl faresi, su içmeksizin yaşamını sürdürebilmektedir. E) Akciğer
1.E 2.E 3.C 4.D 5.A
176
KARMA SORULAR 3
6. İnsan böbreğinin bazı kısımları aşağıdaki şekilde 8. Böbrek kılcallarından, boşaltım kanalcığına
numaralar ile gösterilmiştir. gerçekleşen süzülmenin hızının artmasına;
1 3 (havuzcuk) I. kanın akış hızı,

(kabuk)
II. kandaki sıvı miktarı,
III. kan basıncı
faktörlerinden hangilerinin artışı yol açabilir?

2
(öz)
Bu bölgeler ile ilgili,
I. 2 numaralı bölümde idrar toplayıcı kanallar bulunur.
II. 3 numaralı yapıya gelen sıvı fizyolojik olarak idrardır.
III. Süzülme ve bazı geri emilim olayları 1 numaralı
bölgede gerçekleşir.
yargılarından hangileri doğrudur? 9. Bir insanın malpighi cisimciğinin yapısı aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
1
Dengeli beslenen, sağlıklı bir insanın 1. damarından 2.

damarına geçen kanda aşağıdakilerden hangisinin
miktarı değişmez?
A) Glikoz B) Su C) Amonyak
D) Hemoglobin E) Amino asit
7. Nefron kanallarının farklı kısımlarında gerçekleşen olaylar

aşağıdaki şekilde numaralarla gösterilmiştir.
Proksimal
2
tüpte Distal tüpte 4
Malpighi Geri emilme Geri emilme 10. Böbrek nefronlarında geri emilim;
1
cisimciği Nefron kanallarında 5
Süzülme Salgılama I. difüzyon,
II. ozmoz,
III. aktif taşıma,
IV. endositoz,
Henle kulbunda 3
V. ekzositoz
Geri emilme
olaylarından hangileriyle gerçekleşir?
Şemada numaralanmış olayların hangilerinin
gerçekleşmesi sırasında kesinlikle ATP harcanmaz? A) I ve II B) II ve III C) IV ve V
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I, II ve III E) III, IV ve V
6.E 7.A 8 E 9.D 10.D
177
KARMA SORULAR 4
ÜRİNER SİSTEM
1. Bir insanın belirli bir süre içinde vücuduna aldığı sıvı 3. Aşağıda böbreğin fonksiyonel birimi olan nefronda bazı
miktarı ve idrar ile atılan sıvı miktarları aşağıdaki maddelerin geri emilimi gösterilmiştir.
grafiklerde gösterilmiştir.
: Su emilimi
Alınan sıvı miktarı (ml) İdrarla atılan sıvı (ml)
: İyon emilimi
100 br 99 br
Zaman Zaman
Proksimal Henle Distal

Grafikteki verilere göre dışarıdan alınan su miktarının tüp kulpu tüp
artması durumunda;
Bu şemaya göre,
I. böbrek kanallarından suyun geri emiliminin artması,
II. böbreklerden geçen kanın akım hızının artması, I. Proksimal tüpte su geri emilmez.
III. böbrek atardamarında kan basıncının artması II. Henle kulpunun çıkan kolu suya geçirgen değildir.
III. Distal tüpte hem su hem tuz emilimi gerçekleşir.
olaylarından hangilerinin gerçekleşeceği söylenebilir?
4. Nefrona ait;
2. ADH salınımı normalin altında olan bir insan için,
I. bowman kapsülü,
I. Şekersiz şeker hastalığı görülür. II. henle kulpu,
II. Seyreltik idrar oluşturur. III. idrar toplama kanalı,
III. Kanın ozmotik basıncı artar. IV. glomerulus
IV. Su içme isteği azalır.
yapılarından hangi ikisi malpighi cisimciklerini
yargılarından hangileri doğrudur? oluşturur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) III ve IV E) I, II ve III D) II ve IV E) III ve IV
1.B 2.E 3.E 4.B
178
KARMA SORULAR 4
5. Aşağıdaki şekilde insan böbreğine giren ve çıkan yapılar 5. Sağlıklı bir insanın idrarında aşağıdakilerden hangisi
gösterilmiştir. bulunmaz?
1 (damar) A) Glikoz B) Amonyak C) Su
D) Üre E) Ürik asit

2 (damar)
3 (kanal) 8. Aşağıda X, Y, Z ve T maddelerinin glomerulus, Bowman

kapsülü ve idrardaki derişimleri verilmiştir.
Şekilde numaralanmış yapılar ile ilgili olarak aşağıdaki Madde Glomerulus Bowman İdrar
X 162 g 162 g 0
A) 1 numaralı yapıdaki oksijen miktarı, 2 numaralı
Y 6g 0g 0g
yapıdakinden fazladır.
B) 2 numaralı yapıdaki karbondioksit miktarı, 1 numaralı Z 0,4 g 0,04 g 0,2 g
yapıdakinden fazladır. T 0,01 g 0,005 g 0,005 g
C) 3 numaralı yapıda sadece su ve üre bulunur.
D) 1 ve 2 numaralı yapılardaki alyuvar sayısı yaklaşık Tablodaki verilere bakılarak,
olarak aynıdır.
I. X glikoz, Y protein olabilir.
E) 3 numaralı yapıdaki sıvı fizyolojik olarak idrar adını
II. Z hem süzülme ile hem de salgılama ile nefron
alır.
kanallarına geçer.
III. T’nin bir kısmı süzüntüden geri emilerek kana
verilir.
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
6. Böbreklerdeki süzülme olayı, kan basıncının etkisiyle

glomerulus kılcallarından bowman kapsülüne doğru olur. 9. Sağlıklı bir insanın nefronlarında aşağıdaki olaylardan
Buna göre; hangisinin gerçekleşmesi beklenmez?
I. vücut yüzeyindeki kan damarlarının büzülmesi, A) Bazı iyonların aktif taşıma ile geri emilmesi
II. nefron kanallarındaki su geri emiliminin azalması, B) Bowman kapsülünde büyük yapılı plazma
III. kalbin çalışma hızının artması proteinlerine rastlanması
C) İdrar toplama kanalında suyun geri emilimi
durumlarından hangileri süzülme olayını hızlandırır?
D) Bazı iyonların aktif taşıma ile nefron kanallarına
salgılanması
E) Glikoz ve amino asitlerin tamamının emilerek kana
D) Yalnız II E) I ve II geçmesi
5.C 6.A 7.A 8.B 9.B
179
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir bilim insanı, “Böbreklerde, idrarın oluşumu sırasında
ATP harcanır” hipotezini kuruyor.
Böbreklerde gerçekleşen; 7. İnsan böbreğinin işlevsel birimi olan nefronun bazı

kısımları aşağıdaki şekilde numaralandırılarak
I. kılcal damarlarda daha az oranda bulunan bazı gösterilmiştir.
maddelerin nefron kanalcığına verilmesi,
1 5
II. boşaltım kanalcığına gelen suyun büyük bir
kısmının geri emilmesi,
III. glomerulus kılcallarında bulunan kanın içindeki
bileşenlerin, kan basıncıyla Bowman kapsülüne
2
geçmesi,
IV. böbrekteki geri emilim sırasında aktif taşımanın
gerçekleşmesi 3 4
olaylarından hangileri bu hipotezi desteklemek için
kullanılabilir?
D) I, II ve IV E) II, III ve IV
Bu kısımlarla ilgili,
I. 1 numaralı yapıdan 2 numaralı yapıya geçen

süzüntüde alyuvarların bulunması beklenmez.
II. 3 ve 4 numaralı yapıların suya geçirgenliği

birbiriyle aynıdır.
III. 5 numaralı yapıdan bikarbonat iyonlarının (HCO3-)

ÇIKMIŞ SORU
ve tuzun geri emilimi gerçekleşir.

6. Bir insanın iki böbreği de alınırsa veya hastalık sonucu A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
görev yapamaz hale gelirse, kişide sürekli anemi
(kansızlık) hastalığı ortaya çıkar. D) II ve III E) I, II ve III
Bu durumun ortaya çıkması, böbreğin aşağıdaki 2023 - AYT
özelliklerinden hangisiyle ilgili olabilir?
A) Böbreğe kan getiren damar ile böbrekten kan

götüren damarın, kan hücresi çeşidi ve sayısı aynı
değerdedir. 8. Kandaki kalsiyum minerallerinin normal seviyesinde
tutulabilmesinde;
B) Böbreklerdeki kanın basıncı, vücudun diğer
organlarına göre daha yüksek bir değere sahiptir. I. boşaltım,
C) Kalbin bir seferde pompaladığı kanın, % 25 kadarı II. solunum,
böbreklerden geçer.
III. iskelet
D) Alyuvar üretimini uyarıcı etkiye sahip olan,
eritropoietin hormonunun % 90 kadarı böbrekte sistemlerinden hangileri doğrudan görev yapar?
üretilir.
E) Böbrekler, kanda bulunan atık maddelerin
süzülmesini sağlarken, kan hücrelerine zarar vermez. D) Yalnız II E) I ve II
5.B 6.D 7.C 8.A
181
1 ÜRİNER SİSTEM
3. İnsan vücudunda su dengesini ayarlayan, ADH

hormonunun etki mekanizması şekilde gösterilmiştir.
1. Aşağıdaki şekilde insan böbreğinde yer alan bir nefron ADH salınması
ve toplama kanalı numaralandırılarak gösterilmiştir.
Glomerulus Hipofiz Su oranının azalması Kanın

arka lobu Pozitif geri bildirim su oranı
II
I Suyun
Su oranının artması geri emilimi
Negatif geri bildirim
IV ADH salınması
V önlenir.
III
Böbrek
Bu düzenleme sistemi için,
I. Kandaki su miktarının düzenlenmesinde, tiroit bezi

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
etkin rol oynar.
A) Kan basıncının etkisiyle glomerulustaki kan sıvısı,
I numaralı kısma doğru tek yönlü süzülür. II. Böbrekler, normalden fazla salgılanan ADH’ı
kandan süzerek vücut dışına atar.
ÇIKMIŞ SORU
B) II numaralı kısımda glikozun geri emilimi gerçekleşir.

III. Vücuda fazla su alındığında, kandaki ADH miktarı
C) II ve IV numaralı kısımlarda NaCl geri emilir.
azalır.
D) III ve V numaralı kısımlardan H2O geçişi pasif taşıma
ile gerçekleşir. yorumlarından hangileri doğrudur?
E) V numaralı kısımda kreatinin molekülünün tamamı
geri emilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2019 - AYT
2. Hücrelerde, gerekli enerjiyi elde etmek için amino asitlerin

kullanılmasıyla zehirli bir artık olan amonyak (NH3) açığa 4. Böbreklerde idrar oluşumu ve atılması sırasında
çıkar. Bu madde balıklar ve kurbağalarda doğrudan gerçekleşen bazı olaylar şunlardır:
ortama atılırken, memelilerde üreye; kuş ve sürüngenlerde I. Glomerulus kılcallarından bowman kapsülüne
ise ürik aside çevrilerek vücuttan uzaklaştırılır. süzülmenin gerçekleşmesi
Azotlu artıkların farklı maddeler halinde atılmasında II. Nefrondaki boşaltım kanalcığında bulunan Na+ ve
hayvanların; Cl– tuzlarının geri emilmesi
I. yaşadıkları ortam koşulları, III. Nefron kanallarındaki glikozun difüzyon ve aktif

taşıma ile geri emilmesi
II. hayvanların su ihtiyaçları,
IV. Nefron kanallarında ilerleyen suyun geri emilmesi
III. solunum organları
Bu olaylardan hangilerinin gerçekleşmesinde
faktörlerinden hangilerinin farklılığı etkili olmuştur?
hormonlar doğrudan görev yapar?
D) I ve II E) II ve III D) II ve IV E) II, III ve IV
1.E 2.D 3.C 4.D
180
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Aşağıdaki şekilde malpighi cisimciğinde süzülmeyi 3. Egzersiz yapan bir insanda kanın pH değeri düşer. pH
etkileyen çeşitli basınç değerleri gösterilmiştir. dengesinin sağlanması için akciğerler ve böbrekler bir dizi
Bowman kapsülündeki
işleve sahiptir. Akciğerler nefes verme ile CO2’yi vücut
sıvı basıncı (14 mmHg) dışına atarak pH dengesini sağlamaya çalışır. Böbrekler
ise ....................................................................................
Glomerulustaki kanın
ozmotik basıncı (32 mmHg) Yukarıdaki açıklama,
Kan basıncı (70mmHg) I. ............................ H+ iyonlarını salgılama ile nefron

kanallarına vererek .................................................
II. ............................ bikarbonat (HCO–3) iyonlarının
daha fazla geri emilmesini sağlayarak ......................
Şekle göre, glomerulustan Bowman kapsülüne geçen III. ............................ hipofizden salgılanan ADH
moleküllerin net süzülme basıncı aşağıdakilerin hormonu etkisiyle idrarın yoğunlaşmasını
hangisinde ifade edilmiştir? sağlayarak ...................................................
A) Net süzülme basıncı = ifadelerinden hangileri ile devam ettirilebilir?

70 mmHg – (32 mmHg + 14 mmHg)
B) Net süzülme basıncı =
(70 mmHg + 14 mmHg) – 32 mmHg D) I ve II E) II ve III
C) Net süzülme basıncı =
70 mmHg + 32 mmHg + 14 mmHg
D) Net süzülme basıncı =
32 mmHg – (70 mmHg + 14 mmHg)
E) Net süzülme basıncı=
(32 mmHg + 70 mmHg) – 14 mmHg
4. İnsan böbreğinde idrar oluşumu sırasında meydana

gelen;
I. henle kulpundan H2O ve Na+ ile Cl– iyonlarının geri

emilmesi,
II. K+ ve H+ iyonlarının salgılama ile distal tüpe
verilmesi,
III. glikoz ve amino asitlerin proksimal tüpten emilerek
2. Tansiyonu düşen Güler hanım teyzede aşağıdaki nefron kılcallarına geçmesi,
durumlardan hangisi gözlenmez? IV. toplama kanalında bir kısım su ve ürenin geri
emilerek idrara son şeklinin verilmesi
A) Glomerulustan Bowman kapsülüne geçen sıvı
miktarında azalma olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre
gerçekleşir?
B) İdrar miktarında artma
C) Kan hacminde azalma A) I - II - III - IV B) II - IV - III - I
D) Glomerulustaki kan basıncında azalma
C) III - I - II - IV D) III - II - I - IV
E) Böbreküstü bezlerinden salgılanan hormon
miktarında artma E) I - IV - III - II
1.A 2.B 3.D 4.C
182
B
Ö
L
Ü
M
09
İnsanda ÜREME ve GELİŞME

1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR İnsanda ÜREME ve GELİŞME
ÜREME • Erkek üreme hücresi olan spermlerin yapısı işleviyle

• Üreme, canlıların nesillerini devam ettirebilmek amacıyla uyumludur.
kendilerine benzer yeni organizmalar oluşturmasıdır.
• Sperm baş kısım, orta kısım ve kuyruk olmak üzere üç
• İnsanlar eşeyli olarak ürer.
bölümden oluşur.
Mayoz
2n n
Çekrdek
Yumurta Mtokondr
Dişi Mitoz
Döllenme 2n 2n Akrozom Kuyruk
(gelişme)
Mayoz Zigot Yavru Boyun
2n n birey
Baş
Erkek Sperm
• Eşeyli üreme sonucunda oluşan bireyler, iki ebeveynden

gelen genlerin kombinasyonu nedeniyle özgün genetik
yapıya sahiptir. • Spermin baş kısmının ucunda akrozom yer alır.
Not: • Bu kesede bulunan enzimler yumurta etrafındaki koruyucu

zarları eriterek sperm çekirdeğinin yumurta içerisine
 Üreme hücrelerini üreten organlara gonad denir. Sperm
girebileceği bir delik açar.
üreten gonada testis; yumurta üreten gonada yumurtalık
denir. Gonadlar asıl eşey organlarıdır. • Sperm çekirdeği erkek bireye ait genetik bilgiyi taşır.
Erkek Üreme Sistemi • Kuyruk kısmı spermin hareketini sağlar. Orta kısımdaki
mitokondriler bu hareket için gerekli enerjiyi üretir.
• Bir çift testis, epididimis, vas deferens kanalları, yardımcı
bezler ile penisten oluşur.
• Testisler karın boşluğunun dışında skrotum adı verilen bir Erkek Üreme Sisteminin Hormonal Kontrolü
kesede yer alır. Çünkü karın boşluğundaki vücut • Erkeklerde hipotalamustan salgılanan GnRH hipofizi
sıcaklığında spermler sağlıklı gelişemez. uyararak FSH ve LH salgılanmasını sağlar. FSH ve LH
• Spermler testislerin seminifer tüpçüklerinde oluşur. Epididimis spermatogenez için gereklidir.
kanallarında dölleme ve hareket yeteneği kazanırlar.
• FSH testislerdeki sertoli hücrelerini aktive eder. Sertoli
• Vas deferens ile taşınır. Üretra ve penis ile dışarı atılır.
hücreleri seminifer tüpçüklerde gelişmekte olan spermleri
Not: besler.
 Üretra spermlerin yanısıra idrarı da taşır. Prostat bezinin • LH ise seminifer tüpçüklerin arasında yer alan Leydig
kontrolünde yardımcı bezler olan seminal kese, cowper
hücrelerini testosteron salgılaması için uyarır.
bezi ve prostat bezi bir sıvı oluşturur. Spermleri dişi
üreme sisteminin asidik ortamından koruyan bu sıvıya • Testosteron hormonu seminifer tüpçüklerde sperm yapımını
semen (seminal sıvı) denir. uyarır. Ayrıca erkeklerde ikincil eşeysel özelliklerin
gelişmesinde etkilidir.
Spermatogenez
• Erkek üreme sisteminde mayozla sperm oluşumuna • Erkeklerde eşey hormonları iki ayrı geri bildirim
spermatogenez denir. mekanizmasıyla düzenlenir.
(-) Negatif Geri Bildirim

Hipotalamus
Mayoz-I Seminifer GnRH

tüpçüklerde
(-) Negatif Geri Bildirim (-) Negatif Geri Bildirim
Mayoz-II
FSH LH
O L G U N LAŞ MA
Epididimis Testis Testis

kanallarında Sertoli hücreleri Leydig hücreleri
İnhibin Spermatogenez Testosteron
184
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım İnsanda ÜREME ve GELİŞME KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Bir insanda gerçekleşen spermatogenez süreci aşağıda 3. İnsanda sağlıklı bir erkek bireyin üreme
şematize edilmiştir. fonksiyonlarının normal gelişimi;
Spermatogonium I. leydig hücresi,

2n
(Sperm ana hücresi)
II. prostat bezi,
III. hipotalamus,
2n Birincil spermatosit
IV. hipofiz,
V. sertoli hücresi
n n İkincil spermatosit
yapılarından hangilerinin salgıladığı hormonlarla
düzenlenir?
n n n n Spermatitler
A) II, III, IV ve V B) I, II, III, IV ve V C) I ve II
n n n n Sperm hücreleri D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Buna göre spermatogenez ile ilgili,
I. Sperm ana hücresi ile ikincil spermatosit

hücrelerindeki kromozom sayısı aynıdır.
4. İnsanda gerçekleşen üreme olayı aşağıda şematik olarak
II. Bir spermatit ile onun farklılaşması ile oluşan sperm
açıklanmıştır.
hücresinin genomları aynıdır.
Haploit gametler
III. Spermatitler epididimiste sperm haline gelir. Haploid (n) Yumurta
IV. Spermlerin taşıdığı gonozom çeşidi farklı olabilir. Diploid (2n)
bilgilerinden hangileri doğrudur? Sperm
Mayoz Döllenme
A) I, II ve IV B) I, II, III ve IV C) I, II ve III
Yumurtalık Diploit
D) III ve IV E) II, III ve IV Testis
Zigot
2n = 46
Çok hücreli bireyler

(2n = 46)
Şemadaki bilgilere göre,
I. Mayozda hem homolog kromozomların rastgele

2. Erkek bireylerin üreme organizasyonunda görev yapan, dağılımı hem de krossing over ile genetik çeşitlilik
sağlanır.
I. LH, II. Döllenme sadece eşeyli üreyen canlılarda
II. FSH, gerçekleşir.
III. testosteron III. Sperm ve yumurta her karakter ile ilgili bir gen taşır.
hormonlarından hangileri hipofiz bezinde üretilir? yargılarından hangilerine varılabilir?
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
1.E 2.C 3.D 4.E
185
2.
TEST
Dişi Üreme Sistemi Oogenez
• Bir çift yumurtalık, bir çift yumurta kanalı, vajina ve döl • Kadınlarda yumurtalıkta foliküllerde mayozla yumurta
yatağından oluşur. hücresi oluşumuna oogenez denir.
• İnsanda oognez daha anne karnında başlar. Mayoz-I’in

Yumurta kanalı (Fallop tüpü)
profaz evresinde bekleme sürecine giren hücreye birincil
oosit denir.
• Ergenlik çağına kadar bekleyen bu hücreler ergenlik

döneminden itibaren hormonların etkisiyle Mayoz-I’i
tamamlar ve Mayoz-II’nin metafaz evresinde durur. Bu
evredeki hücrelere ikincil oosit denir.
Oogonum
Döl yatağı Yumurtalık Mtoz 2n
Embryoda
(Uterus) (Ovaryum)
Brncl oost
Mayoz I Profaz
2n
Mayoz I
• Yumurtanın oluşumu yumurtalıkta mayozla gerçekleşir. Bu

süreç yumurtalık içindeki folikül keselerinde meydana gelir.
Brncl oost
2n
• Folikül büyüdükçe içindeki yumurta da büyür. Büyüyen
foliküller östrojen üretir. (Östrojen döl yatağını embriyo
Ergenlk dönemnden tbaren
gelişimi için hazırlayan hormonlardan biridir.)

Brnc kutup İkncl oost
hücres n
• Folikül içinde bulunan destek hücreleri, yumurtanın n
oluşumu ve gelişimi sırasında yumurtayı beslemekle ve
korumakla görevlidir.
Döllenme Mayoz II Metafaz
n
Yumurta kanalları, döl yatağından yumurtalığa doğru
Mayoz II
•
uzanır. Kanalın içi silli epitel hücreleriyle kaplıdır ve içinde
bir miktar sıvı bulundurur.
Zgot
• Yumurtalıkta oluşan ikincil oosit bu kanala ulaştığında İknc kutup
2n
hücres
sillerin ve sıvının hareketiyle tüpün içinde yönlendirilir.
n
• Yumurta kanalında ilerleyen ikincil oosit canlı bir spermle

karşılaşırsa döllenme olur ve zigot oluşur. Zigotun ilk mitoz • İkincil oositler hormonların etkisiyle yumurtalıktan fallopi
bölünmeleri yumurta kanalında gerçekleşir. tüpüne aktarılır. Döllenme gerçekleşirse mayoz tamamlanır.
• Zigot bölünmelerle blastosist evresine gelişir. Blastosist, Not:

rahim duvarına tutunup yerleşirse gebelik gerçekleşir.  Spermatogenez sonucu dölleme yeteneğine sahip
benzer büyüklükte dört sperm oluşur. Oogenezde ise
sitoplazma eşit olarak dağılmaz. Büyük olan hücre
• Rahmin iç kısmını kaplayan epitel tabaka endometriyum
yumurta hücresini oluşturur. Diğer küçük hücreler (kutup
adını alır. Endometriyum kan damarları yönünden zengindir.
hücreleri) eriyerek kaybolur.
186
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Bir dişi memelide, üreme sistemini oluşturan yapılar 3. İnsan üreme sisteminde;
I. döllenmenin gerçekleşmesi,
Yumurta kanalı
(2) II. az sayıda gamet oluşturulması,
III. boşaltım ve üreme sistemlerinin aynı açıklıkla
dışarıya açılması,
IV. eşey hormonlarının salgılanması
durumlarından hangileri yetişkin erkek ve dişilerde

ortak olarak görülebilir?
Döl yatağı Yumurtalık

(3) (1)
A) III ve IV B) I ve IV C) Yalnız IV
D) Yalnız II E) II ve III
Numaralı yapılarda gerçekleşen olaylarla ilgili,

4. İnsanda, spermatogenez (sperm oluşumu) ve oogenez
I. Sperm ve yumurtanın çekirdeklerinin birleşmesi (yumurta oluşumu) ile döllenme olayları şekillerde
(döllenme), 2. kısımda gerçekleşir. gösterilmiştir.
II. Döllenmiş yumurta (embriyo), gelişimini ve Spermatogenez Oogenez
olgunlaşmasını 3. kısımda tamamlar.
III. Mayoz bölünmeyle döllenecek hücrelerin 46 Ana hücreler 46
oluşturulması 1. kısımda gerçekleşir.

23 23 23 23
23 23 23
Döllenme
23 23 23 23 23
Yumurta Kutup hücreleri

hücresi
46
Sperm hücreleri Zigot

2. İnsanlarda gerçekleşen oogenez ve spermatogenez
olayları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
Spermatogenez ve oogenez olayları için aşağıda
doğrudur?
verilen özelliklerden hangisi farklılık gösterir?
A) Oogenez, spermatogeneze göre daha hızlı bir
A) Mayoz bölünme geçiren ana hücrelerin kromozom
süreçtir.
sayısı
B) Spermatogenez sonucunda her zaman sadece bir
B) Döllenmeye katılan hücrelerdeki cinsiyet kromozomu
adet gamet hücresi oluşturulur.
çeşidi
C) Oogenez, dişi bireylerin yaşamlarının sonuna kadar
C) Bölünme sonucunda oluşan gametlerde kalıtsal
aralıksız devam eder.
çeşitliliğin meydana gelmesi
D) Oogenez bireyin doğumundan önce başlayan bir
D) Mayoz sonucunda oluşan hücrelerin kromozom
süreçtir.
sayıları
E) Spermatogenez sonucunda oluşan spermatitler
E) Bölünme sonucunda oluşan, döllenmeye
kamçılı ve hareketli hücrelerdir.
katılabilecek özellikte hücre oluşması
1.E 2.D 3.C 4.B
187
3.
TEST
Dişi Üreme Sisteminin Hormonal Kontrolü Menstrual Döngü
• FSH yumurtalıkta folikül büyümesini ve olgunlaşmasını Kadınlarda ergenlikten menapoza kadar her 28 günde bir
sağlar. tekrarlanan olaylar dizisidir. Üreme döngüsü olarak da
adlandırılır.
• LH olgunlaşan foliküllerin yırtılmasını ve yumurtanın
1. Folikül evresi
yumurta kanalına geçmesini (ovulasyon) sağlar. Yırtılan
folikül korpus luteuma dönüşür. • Bu evre hipotalamustan salgılanan GnRH’ın hipofizi
uyarmasıyla başlar. Uyarılan hipofiz FSH ve LH salgılar.
• LTH (prolaktin) korpus luteumun durumunu koruyarak FSH etkisiyle içinde yumurtayı oluşturacak hücre bulunan
gebeliğin devamını sağlar. Ayrıca annelik içgüdüsünün folikül büyüyüp gelişir. Folikül büyüdükçe içindeki yumurta
oluşmasında ve süt bezlerinden süt salgılanmasında etkilidir. da büyüyüp gelişir. Büyüyen folikül östrojen üretir.
2. Ovulasyon evresi
• Oksitosin rahim kaslarını uyararak doğumun
gerçekleşmesinde etkilidir. Ayrıca süt bezlerinde üretilen • LH etkisiyle folikül yırtılır. Serbest kalan yumurta, yumurta
sütün meme ucuna taşınmasında etkilidir. kanalına geçer. Yırtılan folikül farklılaşarak korpus luteum
adı verilen bir salgı bezine dönüşür.
• Östrojen, progesteron ile birlikte döl yatağının embriyo
3. Korpus luteum evresi
gelişimi için hazırlanmasını sağlar. Östrojen ayrıca ikincil
eşeysel karakterlerin oluşmasında etkilidir. • Korpus luteum bol miktarda progesteron ve az miktarda
östrojen salgılar. Bu iki hormon sayesinde döl yatağı
gebelik için hazır hâle gelir.
Not: 4. Menstruasyon evresi

 Kanda eşey hormonlarının miktarı “+” ve “–” feedback • Döllenme gerçekleşmezse korpus luteum bozulur. Kandaki
mekanizmalarıyla düzenlenir. progesteron ve östrojen seviyesi düşer. Endometriyum
parçalanır. Döllenmemiş yumurta ve endometriyum
(+) Pozitif geri bildirim (–) Negatif geri bildirim parçaları kanamalarla vajinadan atılır (adet görme).
Hipotalamus
Kanda östrojen ve progesteron seviyesinin düşmesi
GnRH
hipofizden yeniden FSH ve LH salgılanmasına neden olur.
(+) Pozitif geri bildirim (–) Negatif geri bildirim
Hipofiz Böylece yeni bir döngü başlamış olur. Döllenmenin olmadığı
durumda bu değişimler periyodik olarak devam eder.
Östrojen düzeyi yüksekse
FSH LH
Östrojenle birlikte
Ovaryum Ovaryum
• Menstrüasyon döngüsünde kandaki hormon miktarlarındaki
değişim aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir.
Ovulasyon
Ovulasyon Korpus luteum
Oog
evresi LH
oluşumu
ene
z
Yumurta Çok
Östrojen Az östrojen
üretimi progesteron FSH
Gün 1 7 14 21 28
Ovulasyon
Östrojen
Burada ovulasyona kadar kaliteli yumurta üretmek için
FSH ve LH salınımının teşvik edildiği; ovulasyon sonrası
bu yumurtaya ne olacağı belli olmadan yeni yumurta Progesteron
oluşumunu engellemek için FSH ve LH salınımının
Gün 1 7 14 21 28
engellendiğine dikkat edin!
Ayrıca gelişmekte olan foliküllerden salgılanan inhibin • Döllenme gerçekleşecek olursa embriyo endometriyuma
hormonu da geri bildirim ve FSH salgılanmasını düzenler. tutunur ve hCG hormonu salgılar. hCG, korpus luteumun ve
dolayısıyla gebeliğin devamını sağlar.
188
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıdaki şemada dişi üreme sisteminde etkili bazı 3. Ovulasyon olayının gerçekleştiği bir kadında;
hormonlar ve etkileri gösterilmiştir.
I. yumurta kanalının tıkalı olması,
Hipotalamus II. progesteron yetersizliği,
III. folikül uyarıcı hormon yetersizliği,
Hipofiz IV. luteinleştirici hormonun üretilememesi
durumlarından hangileri kısırlık nedeni olabilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) III ve IV
FSH I II
III Ovulasyon Annelik içgüdüsü
Buna göre numaralanmış yerlere gelmesi gerekenlerle

ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? 4. İnsanın üreme sisteminde görev yapan hormonlar ve
özellikleriyle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
yanlıştır?
I II III
A) Östrojen Progesteron Rahim dokusu gelişimi A) Testosteron ¾® Spermlerin dölleme ve hareket

yeteneği kazanması
B) LTH Östrojen Folikül gelişimi
B) LH ¾® Büyüyen foliküllerin yırtılması ve
C) LH LTH Folikül gelişimi serbest kalan yumurtanın,
yumurta kanalına geçmesi
D) LH Östrojen Süt oluşumu
C) Östrojen ¾® Endometriyumun seri mitoz
E) LTH LH Folikül gelişimi bölünmeler geçirerek embriyoyu
tutacak şekilde gelişmesi
D) Progesteron ¾® Kadınlarda ince ses, sakal – bıyık
çıkmaması gibi ikinci eşeysel
özelliklerin oluşması
E) LTH ¾® Süt bezlerinde süt üretilmesi
2. Bir dişi memelide menstrual döngüde gerçekleşen

olaylarla ilgili olarak, aşağıdaki eşleştirmelerden 5. İnsanlarda döllenme olayı gerçekleştikten sonra,
I. Korpus luteum uzun süre varlığını devam ettirir.
A) Korpus luteum → Plasentanın oluşması II. Progesteron hormonu miktarı artar.
B) Menstrüasyon evresi → Adet kanaması III. FSH hormonu miktarı artar.
C) Folikül evresi → FSH hormonu etkisiyle yumurtanın IV. Kanda hCG hormonuna rastlanır.
gelişmesi
durumlarından hangileri meydana gelir?
D) Korpus luteum → Kandaki östrojen ve progesteron
miktarının artması
A) III ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
E) Ovulasyon → Yumurtanın ovaryumdan yumurta
kanalına atılması D) I ve III E) I, II ve IV
1.C 2.A 3.B 4.D 5.E
189
4.
TEST
Döllenme • Döllenmeden 6-7 gün sonra embriyo, blastosist adı verilen

içi sıvı dolu bir yapı olarak rahime ulaşır. Blastosist
• İkincil oosit ile spermin haploit çekirdeğinin kaynaşmasıdır. embriyonun blastula aşamasıdır. Blastosistteki hücreler
vücuttaki her bir hücreye dönüşebilecek kök hücrelerdir.
• Ovulasyon sonrası ikincil oosit döllenmeye katılmazsa
oognezini tamamlayamaz. • Embriyoda ikinci gelişim aşaması gastrulasyondur.
Gastrulasyonda üç tabakalı embriyo oluşur. Bu embriyonik
tabakalar farklılaşarak özgül organ sistemlerini oluşturur.
• Sperm yumurtaya ulaştığında yumurtanın dış tarafındaki
zona pellucida’daki reseptörlere tutunur.
• Segmentasyonla oluşan embriyo rahim duvarına tutunur.
Plasenta oluşana kadar embriyo endometriyumdaki
• Spermin akrozomundaki enzimler zona pellucida’da sperm kılcallardan beslenir. Plasenta embriyoya besin ve oksijen
çekirdeğinin yumurta içine girebileceği bir delik açar. Bu sağlar, embriyonun atıklarını uzaklaştırır.
işlem Metafaz-II evresinde bekleyen bu hücrede mayozun
tamamlanmasını uyarır. • Göbek bağı plasenta ile embriyo arasında bağlantı kurar.
• Döllenme sonrası diploit hâle gelen zigot, seri mitoz • Plasta bebeğin bağışıklık sisteminde etkili olan antikorların
bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. Embriyo rahim anneden bebeğe geçişini de sağlar. (pasif bağışıklık)
duvarına gömülür ve hamilelik başlar.
• Göbek bağı atardamarları akciğer atardamarında olduğu
gibi CO2’ce zengin kan taşır.
İnsanda Embriyonik Gelişim
• Göbek bağı toplardamarı ise akciğer toplardamarında
• Embriyonik gelişme yumurta ile spermin birleşip zigotu
olduğu gibi O2’ce zengin kan taşır.
oluşturmasından hemen sonra yumurta kanalında başlar.
Bu süreç hücre bölünmeleri sayesinde gerçekleşir.
• 8. haftanın sonunda tüm organlar gelişmeye başlar ve
embriyo fetüs adını alır.
• Büyüme mitozla hücre sayısındaki artıştır. Gelişme,
dokuların ve organların yapılarındaki değişiklikler sonucu
İkizlikler
biyolojik fonksiyonlarındaki ilerleme ve olgunlaşmadır.
 Tek yumurta ikizleri bir yumurtanın bir sperm tarafından
döllenmesiyle meydana gelen zigotun gelişmesiyle oluşur.
• Zigotun ilk hücre bölünmelerine segmentasyon denir.
Segmentasyon sonucu oluşan hücrelerden her birine  İki blastomerli evrede oluşan iki hücre birbirinden ayrılır
blastomer denir. Segmentasyon sonucu oluşan çok hücreli ve uterusta aynı zamanda, tek bir plasenta kullanarak
yapıya morula denir. gelişirse tek yumurta ikizleri meydana gelir.
 Bu nedenle bütün kalıtsal özellikleri (cinsiyet, göz rengi,

Segmentasyon
kan grubu gibi) tamamen aynıdır.
Blastulasyon  Ancak çevrenin de etkilediği (boy, kilo, zeka gibi)

Blastosöl
(1. karın karakterleri farklılık gösterebilir.
İki blastomerli boşluğu)
Zigot Morula
evre  Çift yumurta ikizleri ise iki farklı yumurtanın iki farklı
Blastula
sperm tarafından döllenmesiyle oluşan iki ayrı zigotun
Gastrulasyon
ayrı ayrı gelişmesiyle oluşur.
Ektoderm
Ektoderm  Çift yumurta ikizliğinde embriyolar ayrı plasentaları
Endoderm
Mezoderm kullanırlar.
Endoderm
 Çift yumurta ikizleri birbirlerine ancak farklı zamanlarda
doğan kardeşler kadar benzeyebilir.
Geç (üç tabakalı) gastrula Erken (iki tabakalı) gastrula
190
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. İnsanlarda vücut içi embriyonik gelişim sırasında 4. Embriyoda doku ve organların oluşması sürecinde
embriyoya ait; hücrelerde;
I. solunum, I. gen faaliyetleri,

II. dolaşım, II. üretilen protein çeşitleri,
III. sinir, III. genetik yapı,
IV. sindirim IV. hücrelerin şekli
sistemlerinden hangileri işlev görmemektedir? faktörlerinden hangilerinde farklılaşmalar olur?
A) I ve IV B) II ve III C) III ve IV A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
5. Bir anneden aynı anda dünyaya gelen iki kardeşle

ilgili;
I. kardeşlerin kan grubunun aynı olması,

2. Zigotun başlangıçtaki ağırlığının, segmentasyon sonunda II. kardeşlerin cinsiyetlerinin aynı olması,
oluşan moruladan daha fazla olduğu gözlenmiştir.
III. annede tek plasentanın bulunması
Bu olayın nedeni;
bilgilerinden hangileri kardeşlerin tek yumurta ikizi
I. bölünme sırasında yumurtadaki besinin kullanılması, olduğunu kesin olarak gösterir?
II. bölünme sırasında oluşan hücrelerden bazılarının
fazla besin depo etmesi, A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız III
III. hücrelerin belirli bir büyüklüğe erişmeden bölünmesi

D) I ve II E) Yalnız I
durumlarından hangileri ile açıklanabilir?
6. İnsanlarda bir üreme döneminde iki bireyin oluşumu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III Zigot
2 blastomerli
evre
3. İnsanda embriyo oluşumu sırasında gerçekleşen Bu olayla ilgili,

olaylarla ilgili,
I. Zigottan yeni bireylerin oluşumu sırasında mitoz
I. Gastrula evresinde hücre farklılaşması başlar. bölünmeler gerçekleşir.
II. Göbek bağı plasenta ile embriyo arasında bağlantı II. Kardeşler arasında ortaya çıkan farklılıkların temel
kurar. nedeni, kalıtsal faktörlerdir.
III. Zigot sperm ve yumurtanın yumurta kanalında III. Oluşan kardeşlerin göz renkleri, kan grupları ve
birleşmesiyle oluşur. cinsiyetleri aynıdır.
bilgilerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III D) I ve III E) II ve III
1.A 2.C 3.E 4.D 5.C 6.B
191
KARMA SORULAR 1
1. Erkek üreme sisteminde bazı hormonların görevleri 4. İnsanda spermatogenez ve oogenez olayları için
aşağıda verilmiştir. aşağıdakilerden hangisi ortaktır?
I. Seminifer tüpçüklerin arasındaki hücrelerden, erkek A) Gametin farklılaşma sürecinde sitoplazmasında besin
ürüme hormonu üretilmesini uyarır. depolaması
II. Erkeğe özgü, ikincil karakterlerin oluşmasını ve B) Haploit gametler oluşturulması
spermatogenezin tamamlanmasını sağlar.
C) Gamet oluşumu olaylarının fetal dönemde başlaması
III. Testislerdeki seminifer tüpçüklerinin gelişimini uyarır
D) Çekirdek, sitoplazma ve sentrozom içeren gametlerin
ve sperm oluşumunu başlatır.
oluşması
İnsanlarda bu görevlerden hangilerini gerçekleştiren E) Mayoz I ve Mayoz II’de eşit olmayan sitoplazma
hormonlar, hipofiz bezinin ön bölümünden salgılanır? bölünmesi görülmesi
5. Tür içi kalıtsal çeşitliliğin oluşması;
I. krossing over,
2. Bir memeli türünün sadece annesinden mitokondriyal II. zigotun gelişmesi,
DNA alması, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
III. döllenme,
A) Yumurta hücresinin bol miktarda besin taşıması IV. mutasyon
B) Spermde mitokondri bulunmaması olaylarından hangilerinin etkisiyle gerçekleşir?
C) Döllenme sırasında spermdeki mitokondrilerin
yumurtaya girmemesi A) I, II ve III B) I, III ve IV C) I ve II
D) Mitokondrilerin bölünerek çoğalabilmesi
E) Sadece ökaryot hücrelerde mitokondri bulunması
6. Erkek üreme hücresi olan spermlerin, baş kısmında

bulunan akrozom;
3. İnsanda sperm ve yumurta oluşumuyla ilgili aşağıdaki
bilgilerden hangisi yanlıştır? I. çekirdeklerin birleşmesini sağlama,
II. ikincil oositin mayoz bölünmeyi tamamlaması,
A) Bir mayoz bölünme sonucu dölleme özelliğinde dört
III. yumurta hücresinin zarını delme
sperm oluşur.
B) Yumurta ana hücresinden bir yumurta hücresi oluşur. olaylarından hangilerinin gerçekleşmesinde etkilidir?
C) Gamet üretimi hormonlarla kontrol edilir.
D) Yumurta üretimi belirli periyotlarda gerçekleşir.
E) Dişi ve erkeklerde gametlerin oluşma sıklığı aynıdır. D) I ve III E) I, II ve III
1.D 2.C 3.E 4.B 5.B 6.E
192
KARMA SORULAR 1
7. İnsanda eşey hormonları geri bildirim mekanizmalarıyla 9. İnsanda normal yumurta ve sperm hücreleri için;
düzenlenir.
I. gen sayısı,
Bu mekanizmalar için,
II. sitoplazma miktarı,
I. Erkekte testosteron artışı, hipotalamusu ve hipofizi III. kromozom sayısı
uyararak GnRH, FSH ve LH seviyelerini azaltır.
niceliklerinden hangileri farklı olabilir?
II. Dişide düşük östrojen hipofiz ve hipotalamus için
(–) geri bildirim; yüksek östrojen (+) geri bildirim A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yapar.
III. Erkekte sertoli hücrelerinin salgıladığı inhibin D) I ve II E) II ve III
hormonu hipofizi etkiler ve FSH salgısını azaltır.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
10. İnsanda erkek ürogenital sisteminde bulunan yapılar

Seminal Üreter
kesecik (4)
Vas deferens Mesane

(5)
8. İnsanda normal üreme hücrelerinin sahip olduğu
özelliklerden bazıları şunlardır: Prostat bezi Üretra
(3)
I. Y kromozomu taşıyabilme
Epididimis
II. X kromozomu taşıyabilme (2)
III. Sentriyol bulundurma Testis
IV. Monoploit kromozomlu olma (1)
V. Aktif hareket edebilme
Bu özelliklerden yumurta ve sperm hücrelerine ait Bu şekilde numaralanmış yapılar ve bu yapıların

olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak işlevleriyle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
verilmiştir? yanlıştır?
A) 1 ® Sperm ana hücresinden spermatitlerin oluştuğu

Yumurta hücresi Sperm hücresi yapıdır.
A) III, IV ve V I, II, III ve V B) 2 ® Spermatitlerin olgunlaşarak spermlere
dönüştüğü yerdir.
B) I, IV ve V I, II, III, IV ve V
C) 3 ® İdrar ve spermin vücuttan atıldığı kanaldır.
C) I, III ve V II, IV ve V
D) 4 ® Böbrekte oluşan idrarın vücuttan atıldığı
D) II, III ve IV I, III ve V kanaldır.
E) 5 ® İdrarın belirli bir süre vücutta depolandığı
E) II ve IV I, II, III, IV ve V
kesedir.
7.E 8.E 9.D 10.D
193
KARMA SORULAR 2
1. Aşağıda insanın embriyonik gelişiminin başlangıcında 3. Aşağıda bir yumurta ana hücresinden yumurta oluşumu
gözlenen bazı olaylar ve yapılar gösterilmiştir. şematik olarak açıklanmıştır.
2n 2n Birincil oosit
Yumurta
Zigot Blastomerler ana hücresi
Morula
(1) (2) (3)
İkincil oosit n n
Blastula sıvısı
Ootit n n n n
Kutup hücreleri
n
Yumurta
Blastula (ovum)
(4) İlk Gastrula
ağız boşluğu Şemadaki bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan
Gastrula hangisine varılamaz?
(5)
A) Yumurta oluşumu sırasında sitoplazma bölünmesi
Bu şekilde numaralanmış yapıların hangisinin bir eşit olarak gerçekleşmez.
hücresinde gerçekleşecek mutasyon en fazla sayıda
B) Ootit gelişerek, bölünme olmaksızın yumurtayı
doku ve organda etkisini gösterir?
(ovum) oluşturur.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 C) Bir yumurta ana hücresinden döllenmeye hazır bir
yumurta meydana gelir.
D) 2n kromozomlu yumurta ana hücresi mayoz
bölünmeye hazırlanır ve birincil oosit adını alır.
E) Yumurta ana hücresi ikincil oosit ile aynı kalıtsal
şifreye sahiptir.
2. İnsanda erkek üreme sistemi ile ilgili,
I. Seminifer kanalların arasına dağılmış olan leydig

hücreleri testosteron salgısı yapar.
II. Seminal kesecikler, cowper ve prostat bezlerinden
üretilen salgılar spermleri besleyici ve hareketlerini 4. Gelişmenin ilk evrelerinde zigotun seri mitoz bölünmeler
kolaylaştırıcı etki gösterir. geçirerek 16 ya da 32 hücreli morulayı oluşturması
sürecine segmentasyon denir.
III. Testisler skrotum adı verilen bir kese içinde
bulunurlar. Segmentasyon olayları için aşağıdakilerden hangisi
IV. Seminifer kanalların içinde yer alan sertoli hücreleri söylenemez?
spermlerin beslenmesini sağlar.
A) Hücre sayısı artar.
yargılarından hangileri doğrudur? B) Dokulaşma gerçekleşir.
C) Her bir hücrenin büyüklüğü gittikçe azalır.
D) Hücrelerin kromozom sayısı değişmez.
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV E) Zigot ile morula hücrelerinin kalıtsal yapıları aynıdır.
1.A 2.E 3.E 4.B
194
KARMA SORULAR 2
5. Fetüsü plasentaya bağlayan göbek kordonundaki 8. Bir memeli sperminin yapısı aşağıdaki şekil üzerinde
atardamarda bulunan; gösterilmiştir.
I. O2,
II. glikoz,
III. NH3, Kuyruk Boyun Baş
IV. CO2
Buna göre, memeli spermi ile ilgili olarak aşağıdaki
maddelerinden hangilerinin miktarı, göbek yargılardan hangisi yanlıştır?
kordonundaki toplardamardan daha fazla olabilir?
A) Spermin boyun bölümünde mitokondriler bulunur.
A) II, III ve IV B) I, II, III ve IV C) I ve II B) Kuyruğun meydana getirdiği dalgalı hareketlerle
sperm sıvı ortamda yüzer.
C) Mitokondrilerin ürettiği ATP enerjisi kullanılarak
spermin hareketi sağlanır.
D) Baş kısmında diploit (2n) çekirdek bulunur.
E) Baş bölgesinin uç kısmında akrozom vardır.
6. Erkek üreme sistemi yapıları ve görevleriyle ilgili

A) Skrotum - Testisleri koruma

B) Vas deferens - Sperm oluşturma 9. İnsanın üreme ve gelişme evrelerinde;
C) Leydig hücreleri - Hormon salgılama I. moruladan blastula oluşumu,
D) Sertoli hücresi - Spermin beslenmesi II. spermatositten sperm oluşumu,
E) Epididimis - Spermin olgunlaşması III. zigottan morula oluşumu,
IV. eşey ana hücrelerinin çoğalması
olaylarından hangileri mitoz bölünme ile gerçekleşir?
7. Dişilerde menstrual döngüde etkili olan hormonlar ile ilgili
şema aşağıda gösterilmiştir. D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
GnRH Hipofiz
Hipotalamus 1 Ovaryum 2
ön lobu
3 Endometriyum
katmanında mitoz 10. İnsan üreme sisteminde meydana gelen;
bölünmeleri uyarır.
I. mayoz bölünme ile gamet oluşturma,
Ovaryum 4 Endometriyumda II. döllenmenin gerçekleşmesi,
Ovulasyonu kılcal damar ağı
uyarır. gelişimini uyarır. III. bazı hormonları salgılama
Buna göre, aşağıdaki hormonlardan hangisi şemada olaylarından hangileri dişi ve erkek üreme
numaralanmış hormonlardan herhangi biri olamaz? organlarında ortak olarak gerçekleşir?
A) FSH B) LH C) LTH A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) Östrojen E) Progesteron D) Yalnız III E) I ve II
5.E 6.B 7.C 8.D 9.D 10.A
195
KARMA SORULAR 3
1. Zigotun gelişerek tam bir bireyi oluşturması sürecinde 4. Bir dişi kobayın yumurtası alınıp çekirdeği çıkarılıyor.
embriyo hücrelerinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi Yumurta içerisine bir erkek kobayın deri hücresinden
değişmez? alınan çekirdek enjekte ediliyor.
Bu hücreden gelişen embriyo ile ilgili olarak,

A) Sitoplazma miktarı
B) Sitoplazmadaki organel sayısı I. Hücre çekirdeklerinde dişi kobaya ait gen
C) Kromozom sayısı bulunmaz.
D) Depo besin miktarı II. Büyüyüp geliştiği zaman erkek kobayın genetik
kopyası olur.
E) Atık madde miktarı
III. Hücrelerinde görevsel farklılaşmalar ortaya çıkar.
2. İnsanda, döllenme ve yeni bireyin oluşumu sürecinde

aşağıdaki olaylar gerçekleşir:
I. Zigotun, bölünmelerle üç tabakalı gastrulayı

oluşturması 5. İnsan üreme sistemine ait bazı yapılar ve bu yapılarda
II. Embriyo tabakalarının farklılaşmasıyla, doku ve gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden
organların oluşması hangisi yanlıştır?
III. Sperm ve yumurta hücrelerinin çekirdeklerinin
birleşmesi Yapı Olay
Bu olaylardan hangilerinde kromozom sayısında A) Yumurta kanalı Döllenmenin gerçekleşmesi

değişme meydana gelir? B) Döl yatağı Fetus gelişimi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Seminifer tüpçükleri Spermlerin olgunlaşması
D) Yardımcı bezler Seminal sıvının salgılanması

E) Ovaryum Yumurta oluşumu
6. İnsana ait sperm ve yumurta hücrelerinde;
3. İnsanda, sperm hücrelerinin kamçılı olmasının I. kromozom çeşidi,

sağladığı yarar aşağıdakilerden hangisidir? II. büyüklük,
III. organel çeşidi
A) Spermin yumurtaya ulaşmasını kolaylaştırmak
B) Hücre içi madde iletimini sağlamak özelliklerinden hangileri farklılık gösterebilir?
C) Hormon üretimini uyarmak
D) Spermin idrarla karışmasını önlemek
E) Enerji tüketimini azaltmak D) Yalnız II E) I ve II
1.C 2.C 3.A 4.E 5.C 6.B
196
KARMA SORULAR 3
7. Embriyonik gelişim aşamaları ile ilgili aşağıdaki 10. İnsanların erkek ve dişi üreme sistemlerinde aşağıdaki
bilgilerden hangisi yanlıştır? olaylardan hangisi ortak olarak gerçekleşir?
A) Segmentasyon evresinde henüz hücre farklılaşması A) FSH hormonu etkisiyle gamet oluşturulması
başlamamıştır. B) LH hormonu etkisiyle üreme hücrelerinin serbest
B) Türe özgü genetik yapı embriyonik gelişim olaylarını bırakılması
yönlendirir.
C) Üreme hücrelerinin çekirdek düzeyinde birleşmesi
C) Segmentasyon sonucu oluşan embriyoya gastrula
D) Gamet oluşumunun ergenlikten itibaren sürekli
adı verilir.
devam etmesi
D) Segmentasyon sırasında hücre sayısı hızla artarken,
embriyo hacim olarak büyümez. E) Üreme hücreleri ile boşaltım atıklarının ortak bir
kanal ile vücut dışına atılması
E) Zigotun bölünmesi ile oluşan hücrelere blastomer
denir.
11. İnsan embriyosunun gelişme evrelerinde;
8. İnsanda fetüs kanında bulunan; I. farklılaşma,
I. alyuvarlar, II. organ oluşumu,
II. metabolizma atıkları, III. mitoz bölünme
III. solunum gazları olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre

gerçekleşir?
maddelerinden hangileri anne kanına geçer?
A) II - III - I B) III - I - II C) I - II - III
D) I - III - II E) II - I - III
9. İnsan sperminde bulunan yapılar ve görevleriyle ilgili 12. Spermatogenez olayı ile ilgili,
I. İkincil spermatositlerin kromozom sayıları aynı,
A) Mitokondri ¾® Spermin hareketi için gerekli genetik yapıları farklıdır.
ATP’yi üretme II. Büyüyüp gelişerek mayoza hazır hale gelmiş olan
B) Mikrofilament ¾® Yalancı ayak oluşturarak spermin sperm ana hücrelerine birincil spermatosit denir.
hareketine yardımcı olma III. Testislerin seminifer tüpçüklerinde oluşan
C) Çekirdek ¾® Erkek bireye ait genetik bilgiyi spermatitlerin dölleme ve hareket yetenekleri
taşıma yoktur.
D) Akrozom ¾® Yumurta etrafındaki koruyucu
zarları eritme ve döllenmeye
yardımcı olma A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Kuyruk ¾® Halkasal hareketler ile spermin
hareket etmesini sağlama D) I ve II E) I, II ve III
7.C 8.E 9.B 10.A 11.B 12.E
197
KARMA SORULAR 4
1. İnsanın üreme sistemi için, 4. Kandaki hormon miktarı
Östrojen
I. Yumurta mayoz bölünme ile oluşturulur.
II. Döllenme yumurta kanalında gerçekleşir.
III. Embriyo gelişimi anne vücudunda tamamlanır. Progesteron
Zaman
1 14 28 (gün)
Yukarıdaki grafikte menstrüal döngü sürecinde östrojen ve
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III progesteron hormonlarının miktarlarındaki değişimler ifade
edilmiştir.
I. Progesteron miktarı ovulasyondan sonra artar.

II. Östrojen miktarı ovulasyondan hemen önce en
yüksek değerine ulaşır.
2. Erkek eşey bezleri olan testisler skrotum adı verilen kese
III. Östrojen ve progesteron döl yatağı üzerinde
içinde bulunurlar. Embriyonal gelişim esnasında karın
antagonist etki gösteren hormonlardır.
boşluğunda bulunan testisler doğumdan hemen önce
veya hemen sonra bu keseye inerler. yorumlarından hangileri yapılabilir?
Bu durumun nedeni;
I. spermlerin sertoli hücrelerinden daha fazla
faydalanmasının sağlanması, D) II ve III E) I, II ve III
II. spermlere hareket kazandıran seminal sıvı

5. İnsanın dişi üreme sisteminde gerçekleşen olaylar ve
salgısının artırılması,
oluşan yapılardan bazıları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
III. testislerin, sperm üretimi için uygun olmayan karın
Morula
boşluğunun yüksek sıcaklığından korunması Blastula

Zigot
Sperm çekirdeği
Yumurta çekirdeği
Döllenme
İkincil Oosit
3. İnsanlardaki döllenme olayı ile ilgili aşağıdaki

bilgilerden hangisi yanlıştır? Bu şekildeki bilgilere dayanarak,
A) Döllenme ile anne ve babaya ait kalıtsal özellikler I. Döllenme olayı yumurta kanalında gerçekleşir.
yavruya aktarılır. II. Gelişme, döl yatağında başlar.
B) Gametler mayoz bölünmeyle oluşur. III. Oogenez yumurtalıkta tamamlanır.
C) Farklı genetik materyale sahip iki gamet birleştirilir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) Oluşan yeni hücrenin kalıtsal yapısı anne ve babanın
kalıtsal yapısı ile aynıdır.
E) Döllenme ile oluşan hücre, mitoz bölünmelerle yeni
bireyi oluşturur. D) I ve III E) I, II ve III
1.E 2.C 3.D 4.B 5.A
198
KARMA SORULAR 4
6. Zigotun segmentasyonu sonucu oluşan normal 8. Döllenme sırasında, bir yumurtanın ancak bir sperm
hücrelerde; tarafından döllenebilmesini sağlayabilmek için,
döllenme sonrası yumurtada;
I. kromozom sayısı,
I. etrafında döllenme zarının oluşması,
II. eşey kromozom çeşidi,
II. hareketli hale gelmesi,
III. kalıtsal maddenin niteliği,
III. elektrik yükünün değişmesi
IV. hücre zarındaki proteinlerin yapısı
durumlarından hangileri gerçekleşir?
özelliklerinden hangileri her zaman aynıdır?
9. Tek yumurta ikizleri ile ilgili aşağıdaki bilgilerden

7. Bir kadında, yumurtanın oluşmaya başlamasıyla
salgılanan östrojen hormonu, gebelik sürecinde yeni bir A) Plasentaları ortak, göbek bağları farklıdır.
yumurtanın oluşmasını engeller. Ayrıca rahim çeperinin
B) Embriyolar uterusta ayrı amniyon keseleri içinde
gelişimini, kan ve sıvı miktarının da artışını sağlar.
gelişirler.
Buna göre, gebeliğin başlangıcından doğum ile C) Cinsiyetleri aynı da farklı da olabilir.
tamamlanmasına kadar geçen süreçte kandaki
D) Bir yumurta ve bir spermin birleşmesi ile oluşurlar.
östrojen miktarının değişimi aşağıdaki grafiklerden
hangisi ile en iyi ifade edilebilir? E) Bir zigottan iki ayrı embriyo oluşur.
A) Östrojen mktarı B) Östrojen mktarı
Zaman Zaman
C) Östrojen mktarı D) Östrojen mktarı
10. Kan plazmasında progesteron miktarı artan bir

kadında aşağıdaki olaylardan hangisi gözlenir?
Zaman Zaman A) Döl yatağının endometriyum katmanında hücre

bölünmesi hızlanır.
E) Östrojen mktarı
B) Olgunlaşan yumurtaların atılması sağlanır.
C) Kanındaki prolaktin miktarı azalır.
D) Folikülleri küçülür.
Zaman E) Korpus luteumu parçalanır.
6.E 7.D 8.C 9.C 10.A
199
1 İnsanda ÜREME ve GELİŞME
1. Aşağıdaki şekilde insandaki üreme ve embriyonik 3. Aşağıdaki şekilde bir insanda meydana gelen iki yavrunun
gelişmenin bazı safhaları gösterilmiştir. oluşumu gösterilmiştir.
A Bireyi B Bireyi 22 + X 22 + X 22 + X 22 + Y
Mayoz Mayoz Yumurta Sperm Yumurta Sperm
Yumurta Sperm
Döllenme Döllenme
Döllenme 44 + XX 44 + XY
Zigot Zigot
Zigot
Segmentasyon
Morula Blastula Dişi Erkek
Gastrula Bu şemaya göre,
Embriyonik tabakalaşma I. Eşey kromozomu bakımından yumurta tek çeşittir.

II. Erkeğin cinsiyetini sperm, dişinin cinsiyetini yumurta
Ektoderm Mezoderm Endoderm belirler.
III. Spermler X ya da Y kromozomu taşırlar.
Yeni birey
Şekilde gösterilen olaylarla ilgili,
I. Gastrula evresinden sonra hücrelerde farklılaşma
görülür. D) I ve II E) I ve III
II. Oluşan yeni birey genetik açıdan A ve B’nin
aynısıdır.
III. Embriyonik tabakalaşma, kalıtsal çeşitliliğe neden
olur.
4. Erkek bir bireye ait vücut hücresinin çekirdeği, çekirdeği
çıkarılmış yumurta hücresine aşılanıyor. Bu uygulama
sonucu elde edilen hücre, yumurtası alınan dişi bireyin
rahmine yerleştiriliyor.
Bu işlemler sonucu oluşan yavru birey için,
I. Cinsiyeti dişidir.
II. Cinsiyeti erkektir.
2. İnsan embriyosunun anne karnındaki gelişimi III. Hem dişi hem erkek bireyin genetik özelliklerini
sırasında aşağıdaki sistemlerinden hangisi aktif taşır.
olarak çalışır?
A) Solunum B) Sindirim C) Dolaşım

D) Boşaltım E) Üreme
1.C 2.C 3.E 4.B
200
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
7. Zigot
Yumurta 2 hücre evresi

5. Dişi üreme sisteminin kontrolünde görev alan
östrojen ve progesteron hormonlarıyla ilgili
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Östrojen ve progesteron hormonları yumurtalıklar
4 hücre evresi
tarafından üretilir.
B) Östrojen ve progesteron hormonlarının salgılanması

FSH ve LH tarafından kontrol edilir. Blastula Morula
C) Hem östrojen hem de progesteron, rahmin embriyo

gelişimine hazırlanmasından sorumludur. İç hücre
D) Östrojen ve progesteronun kanda belli bir seviyenin

ÇIKMIŞ SORU
altına düşmesi endometriyumun parçalanmasına Yukarıda embriyonik gelişimin ilk evrelerinde meydana
neden olur. gelen bazı olayların şekilleri gösterilmiştir.
E) Döllenme gerçekleşmediğinde korpus luteumun Bu süreçte aşağıdakilerin hangisinde artış görülür?

parçalanması, östrojen ve progesteron derişiminin
hızla artmasına neden olur. A) Hücre büyüklüğü
B) Her bir hücredeki kromozom sayısı
2022 - AYT
C) Kromozomlardaki gen çeşidi
D) Hücre sayısı
E) Embriyonun ağırlığı
8. İnsanda, yumurta oluşumu ve gelişimi sırasında ovaryum

ve uterusta hormonların etkisiyle bazı değişmeler ortaya
6. Birçok canlı türünde, zigotun ilk bölünmeleriyle oluşan
çıkar.
hücreler, canlı olarak ve zarar vermeden birbirlerinden
ayrılacak olursa ikiz, üçüz, dördüz gibi fazla sayıda birey Buna göre, insanın üreme sürecinde meydana gelen
gelişebilmektedir. olaylardan bazıları şöyledir:
Bu durum ile ilgili olarak, • Ovulasyon
I. Oluşan bireylerin kalıtsal yapıları aynıdır. • Foliküllerin büyümesi
II. Zigotun çekirdek içeriği, ilk bölünmelerde oluşan • Uterusun embriyoyu tutacak şekilde gelişmesi
yeni hücrelerde de özdeş olarak bulunur. • Doğum sırasında rahim kaslarının kasılması
III. Zigotun ilk bölünmelerinde (morula oluşuncaya
Aşağıdaki hormonlardan hangisi yukarıdaki
kadar) hücresel farklılaşma olmaz.
olaylardan herhangi birinin gerçekleşmesinde görev
yargılarından hangileri doğrudur? yapmaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) FSH B) LH C) LTH
D) II ve III E) I, II ve III D) Oksitosin E) Progesteron
5.E 6.E 7.D 8.C
201
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Tüp bebek uygulaması ile doğal yollarla hamile 3. İnsanda dişi bireyde doğum olayı mekanizması aşağıda
kalamayan kadınların hamile kalması sağlanabilir. Bu şematik olarak gösterilmiştir.
uygulama iki şekilde gerçekleştirilebilir:
Uterus kasılır, serviks genişler.
İn – Vitro Fertilizasyon: Dişi ve erkek bireyden alınan
gametler laboratuvar ortamında biraraya getirilerek Serviksin genişlemesi hipofizi uyarır.
döllenme sağlanır. Döllenmiş yumurta ana rahmine
yerleştirilir.
Kandaki oksitosin miktarı artar.
Mikroenjeksiyon: Erkek bireyden alınan spermin
çekirdeği özel bir mikroskop yardımıyla laboratuvar
Oksitosin uterus kaslarının daha çok kasılmasını sağlar.
ortamında yumurta içine yerleştirilir. Döllenmiş yumurta
ana rahmini taklit eden yapay bir ortamda bir süre
bekletilir ve ana rahmine yerleştirilir. Doğum gerçekleşir.
Bu bilgilere göre, Bu şemadaki bilgilere dayanarak,
I. Mikroenjeksiyon yönteminde gamet çekirdeklerinin I. Hipofiz sinirsel yolla, uterus kasları hormonal yolla
kaynaşma ihtimali daha yüksektir. uyarılabilir.
II. İn-vitro fertilizasyon yöntemiyle bir yumurtanın II. Doğumun gerçekleşmesinde esas etkili hormon
birkaç sperm tarafından döllenmesi sağlanır. oksitosindir.
III. İn – vitro fertilizasyonda yumurtanın salgıladığı III. Doğum olayında östrojen ve progesteron
kimyasal maddeler, spermin yumurtaya doğru hormonları da etkilidir.
hareket etmesinde etkili olabilir.
ifadelerinden hangileri söylenebilir?
4. Hipofiz
LH FSH
Yumurtalık
1 2 3
Yukarıda hipofiz bezi ve hormonlarının etkisiyle

yumurtalıklarda meydana gelen olaylar numaralarla
gösterilmiştir.
2. İnsanda dişi bireyde aşağıdaki olaylardan hangisi Şemada 1, 2 ve 3 ile gösterilen yere aşağıdakilerden
menstrual döngünün folikül evresinde gerçekleşmez? hangisi yazılamaz?
A) FSH etkisiyle foliküllerin büyümesi A) Foliküllerin gelişerek yumurta oluşturulması

B) Yumurta ana hücresinin bölünmesi B) Östrojen salgılanması
C) Birincil oositin mayoz – I’i geçirmesi C) Döl yatağının embriyo için uygun hale gelmesi
D) Sarı cisimden progesteron salgılanması D) Yumurtanın fallopi tüpüne atılması
E) Kandaki FSH miktarının artması E) Korpus luteum oluşması
1.D 2.D 3.D 4.C
202
B
Ö
L
Ü
M
10
Popülasyon ve KOMÜNİTE
EKOLOJİSİ
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR POPÜLASYON ve KOMÜNİTE EKOLOJİSİ
KOMÜNİTE EKOLOJİSİ 1. Komünte kavramlarıyla lgl,
• Belrl br bölgedek canlıların ve cansızların oluşturduğu I. Yaşadıkları ekosstemn koşullarıyla lgl
byolojk yapıya ekosstem denr. araştırmacılara fkr veren popülasyonlara gösterge
tür denr.
II. Komüntelern yapısını kuvvetl br şeklde kontrol
eden popülasyonlara klt taşı tür denr.
III. Komüntede en yüksek byokütleye sahp
popülasyona baskın tür denr.
fadelernden hangler doğrudur?

• Belrl çevresel koşullara sahp ortamda brbryle etkleşm
çndek farklı türlern oluşturduğu byolojk brme komünte D) I ve III E) I, II ve III
denr.
• Komüntey oluşturan farklı türlern zengnlğne tür
çeştllğ denr. Tür çeştllğ ve bu türlern sahp olduğu
gen çeştllğ byolojk çeştllk olarak adlandırılır.
• Br türün doğal olarak yaşadığı ve üredğ ekossteme
habtat denr. Habtat, türün adresdr. 2. Bazı ekolojk kavramların özellkler şöyledr:
• Ekolojk toleransı düşük olması nedenyle çevresel • Komüntey oluşturan canlıların ekolojk stekler ve
değşmlerden en kolay etklenen türlere gösterge tür komünte çndek görevlerdr.
denr. (Gösterge türler, yaşadıkları ekosstemn koşulları
• Tür çeştllğ ve türler arası rekabetn yoğun olduğu
hakkında araştırmacılara fkr verr.)
komünteler arası geçş bölgelerdr.
• Komüntede en bol bulunan ya da toplamda en yüksek
• Br bölgeye değşk yollarla gelp yerleşen, doğal
byokütleye sahp popülasyona baskın tür denr.
düşmanlarının olmadığı bu ortamda hızla üreyerek
• Komüntelern yapısını kontrol eden popülasyona klt taşı komüntelern yapısını bozan popülasyonlardır.
tür denr. Klt taşı türler, baskın türler gb sayıca çok • Komünte ve cansız çevrenn oluşturduğu byolojk
olmasalar da ekolojk roller bakımından komüntelern yapıdır.
devamlılığını sağlar. Klt taşı türlern yok olması komünte
Buna göre, aşağıdak ekolojk kavramlardan
yapısının bozulmasına ve ekosstemn şlevn ytrmesne
hangsnn özellğ yukarıda verlmemştr?
neden olur.
• Br bölgeye değşk yollarla gelp yerleşen, doğal A) Habtat B) Ekolojk nş C) Ekoton
düşmanlarının olmadığı bu ortamda hızla üreyen türler
komüntenn yapısını bozablr. Bu türlere stlacı türler D) İstlacı tür E) Ekosstem
denr. Tür çeştllğ fazla olan komünteler stlacı türlere
karşı daha drençldr.
• Karasal ekosstemler arasındak geçş bölgelerne ekoton
denr. Ekotonda her k ekossteme at türler bulunur.
Ekotonlar tür çeştllğ ve türler arası rekabetn yüksek
olduğu bölgelerdr.
3. Komüntey oluşturan farklı türler arasında aşağıdak
• Komüntey oluşturan canlıların ekolojk steklerne ve
lşk tplernden hangsnn görülmes beklenmez?
komünte çndek görevlerne ekolojk nş denr. Örneğn
yeşl btkler komüntenn üretc canlısıdır. A) Süksesyon B) Rekabet C) Çftleşme
• Komüntey oluşturan türler arasında rekabet, av-avcı,
süksesyon ve smbyotk lşkler söz konusudur. D) Av-avcı E) Smbyozs
1.E 2.A 3.C
204
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım POPÜLASYON ve KOMÜNİTE EKOLOJİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
KOMÜNİTEDE REKABET
Tavşan
• Benzer ekolojk nşe sahp olan canlıların sınırlı olan 160 Vaşak
kaynaklara ulaşmak çn gerçekleştrdkler tür ç ve türler
arası mücadeleye rekabet denr.
Vaşak sayısı (bn)
Tavşan sayısı (bn)
120
9
• Rekabette k taraf da zarar görür. Ancak görülen zararın
dereces farklı olablr. Rekabet sonucu taraflardan br yok
80
olablr. 6
• Rekabet, br türün breyler arasındaysa tür ç rekabet

40 3
adını alır. Aynı türün breyler besn, ışık, eş seçm, alan
gb faktörler çn rekabet edeblr.
0 0
• Rekabet k veya daha fazla türün breyler arasındaysa 1850 1875 1900 1925
türler arası rekabet adını alır. Türler arasında tür çnden Yıl
farklı olarak eş seçm rekabet görülmez.
• Rus ekolog Gause’nn k protst türü arasındak rekabet Not:

deneylerle zlemş türlern tek başına ve karışık  Av ya da avcı konumundak bazı türlern dğer türlere
kültürlerndek brey sayıları aşağıdak grafklerde benzerlk göstererek onların sahp olduğu avantajlar
gösterlmştr. sayesnde korunma ya da avlanmalarına mmkr denr.
Brey sayısı Brey sayısı
90 P.aurela 90
P.aurela
60 60
30 P.caudatum 30 P.caudatum KOMÜNİTELERDE SÜKSESYON
0
10 Günler
0
10 Günler • Komüntenn kararlı ve dengel br evreye geçmesne
klmaks komünte adı verlr.
Kültürde tek başına Karışık kültürde
• Doğa yapısında meydana gelen br bozunum komüntedek
• Kültürde tek başına grafğnde gözlenen küçük br üreme tür çeştllğn ve komüntenn yapısını etkler. Komünte
avantajının karışık kültür grafğnde gösterlen dğer rakbn kararsız hâle gelr.
yok olmasına neden olması rekabette elenme adını alır.
• Aynı kaynakları kullanan k türden brnn doğal seçlm • Bozunmanın tpne bağlı olarak komünte zamanla yenden
yoluyla kaynak kullanım bçmn değştrmes kaynak kararlı br komünteye doğru değşm gösterr. Bu süreçte
paylaşımı olarak adlandırılır. türlern aşamalı olarak brbrnn yern almalarına
süksesyon denr.
• Kaynak paylaşımı, türlern br arada yaşamasına zn verse
de ekolojk nşn değşmes canlılarda davranış ve morfolojk • Henüz üzernde yaşamın bulunmadığı alanlarda toprak
değşmlere yol açar. Buna karakter kayması denr. oluşumuyla başlayan sıralı değşm brncl süksesyon
KOMÜNİTEDE AV-AVCI İLİŞKİSİ olarak adlandırılır.
• Komüntede av-avcı lşksne sık rastlanır. Bu lşkde dğer • Yaşamın devam ettğ ekosstemlerde çeştl nedenlerle
canlıları yakalayıp yyen hayvanlara avcı (predatör), canlı çeştllğnn değşmesne kncl süksesyon denr.
yakalanıp yenlen hayvanlara se av denr. İkncl süksesyon baskın türün değşmes olarak da fade
• Genel olarak av olan canlı sayısı avcı sayısından fazladır. edlr.
Av mktarının artması avcı sayısını artırır. Avcı sayısının
• Süksesyonun tamamlanıp bölgedek canlı türlernn kararlı
artması se br süre sonra av olan canlıların azalmasına
br duruma gelerek klmaks komüntey oluşturması uzun br
neden olur. Av mktarının azalması avcıların sayısını azaltır.
zaman alır.
Bu böyle sürüp gden br döngü hâln alır.
205
2.
TEST
1. Doğal br ekosstemde çevre şartlarının etksyle baskın 3. İki ya da daha fazla canlı türü benzer ortamlara uyum
olan organzmaların değşmes olayına süksesyon denr. sağlayabilmek için bazı benzer yapısal değişikliklere
uğrar. Bu durum bir çeşit karakter kaymasıdır.
Böyle br süksesyon olayına, aşağıdaklerden hangs
örnek gösterlemez? Bu çeşit karakter kaymasına;
A) Ormanlık alanda yaşayan aynı tür btklern, ışığa I. Asya çöllerinde yaşayan sütleğenler ve Amerika
ulaşmak çn farklı boylarda olması çöllerinde yaşayan kaktüs bitkilerinin su depolayan
kalın gövdeye sahip olması,
B) Br göl ekosstemnn zaman çnde kara ekosstem
halne gelmes II. denizlerde yaşayan köpekbalıkları ve yunusların su
direncini azaltmak için benzer vücut şekli
C) Koyunların otladığı br alanın, bell br süre sonra
kazanması,
çalılık alan halne gelmes
III. aynı kökenden gelen ispinoz kuşlarının yaşadıkları
D) Doğal br afet sonucu yok olan btk örtüsünün
ortama göre gaga biçimi ve büyüklüğünün
yernde, yen btklern yetşmes
farklılaşması
E) Yosunların yaşadığı br alanın, toprak oluşumuna
bağlı olarak, otlar tarafından şgal edlmes durumlarından hangileri örnek verilebilir?
A) I ve II B) Yalnız III C) I ve III
D) Yalnız I E) Yalnız II
4. Aşağıdaki grafikte P.caudatum ve P.aurelia türlerinin ayrı

2. Doğal bir ekosistemde, birlikte yaşayan, iki hayvan ayrı ve karışık kültürlerdeki popülasyon yoğunluklarının
arasındaki etkileşim grafikte gösterilmiştir. günlere göre değişimleri gösterilmiştir.
Paramecium
Birey sayısı
aurelia
200
Av
150
Popülasyon yoğunluğu
100
50
Avcı
200 Paramecium
Zaman (Yıllar) 150 caudatum
0 1 2 3 4
100
Bu grafikten, aşağıda belirtilen sonuçlardan hangisi 50
çıkarılamaz?
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Günler
A) Avcı hayvan sayısının azalması, av olan bireylerin
( Tek başına; Karışık popülasyon)
sayısının artmasına olanak sağlar.
B) Av ve avcı arasındaki bu ilişki, iki populasyonun birey Bu deney ve sonuçlarına bakılarak bu iki tür
sayısının dengelenmesini sağlar. arasındaki ilişki aşağıdaki kavramlardan hangisi ile
C) Avcı hayvanlar avlarını tamamen bitirebilirler. ifade edilir?
D) Belirli dönemlerde avcı sayısı azalırken av sayısı
A) Av - avcı B) Süksesyon
artar.
E) Bu av ile avcı arasında popülasyon düzeyinde ilişki C) Rekabet D) Mutualizm
vardır. E) Parazitlik
1.A 2.C 3.A 4.C
206
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
KOMÜNİTEDE SİMBİYOTİK İLİŞKİLER 1. Farklı ekosstemlerde, br arada yaşayan bazı canlılar
• Farklı türden canlıların belrl br etkleşme grerek br arada arasında kurulan, beslenme lşklerne at özellkler
yaşamasına smbyotk lşk (ortak yaşam) denr. Smbyotk tabloda gösterlmştr.
lşkler amensalzm, mutualzm, kommensalzm ve
paraztzmdr. Canlı brlğ I. canlı II. canlı
Amensalzm A Yarar sağlar Yarar sağlar

• İk türden brnn etklenmedğ dğer türün zarar gördüğü
etkleşmdr. (0 ¬¾® –) B Yarar sağlar Yarar ve zararı yok
Mutualzm C Zarara uğrar Yarar ve zararı yok

• Her k türünde olumlu etklendğ lşk türüdür. (+ ¬¾® +)
Kommensalzm Bu tablodak beslenme lşkler, aşağıdaklerden
hangsnde doğru eşleştrlmştr?
• Brlkte yaşayan k türden brnn olumlu etklendğ dğernn
se etklenmedğ lşk türüdür. (+ ¬¾® 0)
Kommensalzm Amensalzm Mutualzm
Paraztlk
• Brlkte yaşayan k türden brnn olumlu etklendğ dğernn A) C B A
olumsuz etklendğ lşk türüdür. (+ ¬¾® –)
B) B A C
• Paraztlkte olumlu etklenen canlıya parazt, olumsuz
etklenen canlıya konak denr. C) A B C
• Paraztlk btklerde ve hayvanlarda farklı şekllerde gözlenr. D) B C A

Btksel Paraztlk
E) A C B
• Btkler üretc organzmalar olduklarından paraztlk çok
yaygın görülen br durum değldr. Btksel paraztler, kökü
andıran emeçler sayesnde başka br btk üzernden htyaç
duyduğu besnler alan btklerdr. Yarı parazt ve tam parazt
btkler olmak üzere k grupta ncelenr.
• Yarı parazt btkler, emeçlern üzernde yaşadığı btknn
odun borusuna kadar uzatarak su ve mneraller alır. İhtyaç
duyduğu organk besn fotosentez yaparak kendler üretr.
Ökse otu yarı parazt btklere örnektr.
• Tam parazt btkler, kloroplastları olmadığından fotosentez 2. Mutualizm; iki ya da daha fazla türün karşılıklı yarar
yapamazlar. Emeçleryle konak btknn odun borusundan su sağladıkları bir yaşam şeklidir. Bu birliktelik daha çok farklı
ve mneral htyacını, soymuk borusundan se organk besn ihtiyaçları birbirini tamamlayan organizmalar arasında
htyacını karşılar. Canavar otu tam parazt btklere örnektr. görülür.
Hayvansal Paraztlk Buna göre, aşağıdaki birlikteliklerden hangisi
• Hayvansal paraztlerden konağın vücudu çnde mutualizm örneği olamaz?
yaşayanlara ç parazt, konağın üzernden beslenenlere dış
parazt adı verlr. A) İnsan ile bağırsağında yaşayan ve vitamin üreten
• İç paraztler, sndrm sstemler gelşmedğnden konağın bakteriler
sndrm ürünleryle beslenr. Bu paraztler konağın sndrm B) Geviş getiren otçul canlılar ile midesindeki selüozu
kanalında, ç organlarında, kanda veya dokular arasında sindiren bir hücreliler
yaşar. İç paraztlern üreme sstemler ve tutunma organları C) Mantar ve algin birlikteliğinden oluşan liken
y gelşmştr. (Bağırsak solucanı, tenya) D) Filler ve fillerin üzerinde yaşayan parazitleri yiyen kuş
• Dış paraztler, konağın üzerne kısa ya da uzun süre türleri
tutunup kan emerek beslenen sndrm sstem gelşmş E) Mandalar ile otlamaları sırasında ezdikleri bitki ve
canlılardır. (Bt, pre, kene) böcekler
1.D 2.E
207
3.
TEST
3. Parazitizm, kommensalizm ve amensalizm adı verilen 5. Karıncalar beslenmek amacıyla yuvalarında mantar
simbiyotik yaşama ve beslenme etkileşimleri için; yetiştirirler. Mantarın ihtiyacı olan besinleri yuvalarına
taşırlar. Karıncaların sindiremeyeceği ve boyutlarından
I. canlılar arasında rekabete bağlı olarak ortaya büyük olan besinler, mantar tarafından hücre dışına
çıkması, salgılanan enzimlerle sindirilir. Oluşan besinleri alarak
II. oluşan birliktelikten en az bir türün fayda sağlaması, gelişen ve üreyen mantarlarla da karıncalar beslenir.
III. iki canlı türü arasındaki etkileşimler sonucunda Bir karınca yuvasında sadece bir tür mantar yetişebilir. O
oluşması mantara ait üyelerin tamamı aynı kalıtsal yapıdadır.
özelliklerinden hangileri ortaktır? Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I A) Karıncalar ile mantarlar arasında mutualist bir yaşam
ilişkisi bulunur.
B) Karınca yuvasında farklı tür mantarların
yetişmemesinin sebebi rekabet olabilir.
C) Karınca yuvasındaki mantarlar eşeysiz üreme ile
çoğalmıştır.
D) Karıncalar ile mantarların besin elde etme
şekillerinde farklılık vardır.
E) Yuvadaki mantar sayısının azalması karınca
sayısının artışına yol açar.
4. Aşağıdaki tabloda ortak yaşam şekillerinin özellikleri

gösterilmiştir.
Canlılar
I. canlının II. canlının
Ortak etkilenme etkilenme
yaşam durumu durumu
şekli 6. Kabuklu bitlerden Lepidosaphes ve Chinaspis
X – + hortumlarını, bitkilerin gövde ve dal gibi sürgün
Y + + kısımlarındaki dokulara uzatıp öz suyunu emen canlılardır.
Z + O Bu bitler aşırı arttığında dişilerin yumurta bırakma oranı
azalır.
Bu tabloda X, Y ve Z ile gösterilen ortak yaşam Buna göre,
şekilleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
verilmiştir? I. Yaprak bitleri parazit, bitki konukçudur.
II. Bu iki yaprak biti türü arasında av-avcı ilişkisi
X Y Z gözlenir.
A) Mutualizm Parazitlik Kommensalizm III. Yaprak bitleri arasında üreme için rekabet gözlenir.
B) Parazitlik Kommensalizm Mutualizm
C) Mutualizm Kommensalizm Parazitlik
D) Kommensalizm Parazitlik Mutualizm A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Parazitlik Mutualizm Kommensalizm D) I ve III E) I, II ve III
3.D 4.E 5.E 6.D
208
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
POPÜLASYON EKOLOJİSİ a. Kümeli Dağılım
• Belirli bir ekosistemde yaşayan aynı türe ait bireyler • Bireylerin belli alanlarda toplandığı dağılım şeklidir. En
topluluğuna popülasyon denir. yaygın dağılım modelidir. Popülasyondaki bireyler
beslenme ya da avcılardan korunma gibi nedenlerle
• Popülasyon ekolojisi popülasyondaki sayısal değişiklikleri
kümeler oluşturur.
ve bu değişikliklerin nedenlerini inceler.
b. Düzenli Dağılım
• Popülasyonların büyüklüğü sabit değildir. Popülasyonda
zaman içindeki değişimler üzerine etkili faktörler • Alan savunması, besin ve çiftleşme rekabeti gibi
popülasyon dinamiği olarak adlandırılır. Popülasyonun popülasyondaki bireylerin birbirini doğrudan etkilediği
yoğunluğu, bireylerin dağılımı, popülasyon büyüklüğü ve durumlarda ortaya çıkar. Bireyler arasındaki uzaklık
yaş dağılımı popülasyon dinamiğinin konusudur. birbirine yakındır ve bireyler arasında sıkı bir etkileşim
vardır. Kümeli dağılıma göre daha nadir rastlanır.
Popülasyon Yoğunluğu c. Rastgele Dağılım
• Belirli bir alandaki ya da hacimdeki birey sayısı popülasyon • Bireylerin dağılımında karşılıklı bir etki yoktur. Bireyler
yoğunluğunu ifade eder. kendileri için uygun alanları seçer ve aralarında mesafe
farklıdır. Doğada çok nadir görülür.
• Doğum ve içe göçler popülasyon yoğunluğunu artırırken
ölüm ve dışa göçler popülasyon yoğunluğunu azaltır. Popülasyonun Büyüklüğü
• Popülasyon yoğunluğu artarsa yaşam alanı ve besin için • Popülasyondaki birey sayısını ifade eder. Popülasyon
rekabet artar. büyüklüğündeki değişim ölüm ve dışa göçlerin doğum ve
içe göçlerin toplamından çıkarılmasıyla elde edilir. Bu değer
Popülasyon Dağılımı “+” bir sayıysa popülasyon büyümekte; “–” bir değerse
popülasyon küçülmekte; “0” ise popülasyon dengededir.
• Popülasyonu oluşturan bireyler sıcaklık, nem, rüzgâr gibi
çevresel faktörlere göre değişik modellerde dağılım gösterir. Popülasyon Doğum Ölüm
• Popülasyonlar kümeli, düzenli ve rastgele olmak üzere büyüklüğündeki = + – +
3 farklı dağılım gösterir. değişme içe göçler Dışa göçler
1. Bir popülasyonu etkileyen; 2. Popülasyon yoğunluğunu etkileyen;
I. yaşam alanındaki diğer canlılarla olan rekabetin I. ölüm,

artması, II. dışa göç,
II. popülasyonda üremeye katılan dişi ve erkek III. içe göç,
sayılarının artması,
IV. doğum
III. yaşam alanı içinde, öldürücü bulaşıcı hastalıkların
meydana gelmesi faktörlerinden hangilerinin artışı popülasyon
yoğunluğunu azaltıcı etki yapar?
faktörlerinden hangileri popülasyonun büyümesini
sınırlandırıcı etki yapmaz? A) I ve II B) I ve III C) III ve IV
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I D) Yalnız I E) II ve IV
1.D 2.A
209
4.
TEST
3. Aşağıdak şekllerde üç farklı popülasyonun 5. Br ekosstemde bulunan tavşan popülasyonundak brey
ekosstemlerndek dağılış durumları gösterlmştr. sayısının zamana göre değşm grafkte gösterlmştr.
Birey sayısı
1000
750
500
250
100
50
Zaman
X Y
Bu grafktek blglere göre tavşan popülasyonundak
değşmlerle lgl,
I. Popülasyon bell br zamandan sonra yok olma

grdabına grmştr.
II. Popülasyonun taşıma kapastes 1000 breydr.
III. Tavşandak doğum oranı her zaman ölüm
oranından fazla gerçekleşmştr.
Z
Bu popülasyonların dağılış tpler aşağıdaklern
hangsnde doğru eşleştrlmştr? D) Yalnız III E) II ve III
X Y Z
A) Kümeli Düzenli Rastgele
B) Düzenli Rastgele Kümeli
C) Rastgele Kümeli Düzenli
D) Kümeli Rastgele Düzenli
E) Rastgele Düzenli Kümeli 6. Popülasyonların büyüme hızları doğum ve ölüm oranları
le çe ve dışa göç oranlarına bakılarak belrleneblr.
Buna göre, bazı özellkler;
I. doğum ve ölüm oranları brbrne eşt,

II. popülasyon çne göç le doğum oranı, ölüm ve dışa
4. Farklı ekosstemlerde yaşayan aynı türe at k
göç oranından fazla,
omurgalı hayvan popülasyonu çn;
III. popülasyon doğum oranı, ölüm oranından fazla,
I. her sağlıklı breyn hücrelerndek kromozom sayısı,
IV. popülasyon dışına göç oranı, çe göç oranından
II. her k popülasyonun taşıma kapastes, fazla
III. brm zamanda oluşturablecekler brey sayısı
şeklnde olan popülasyonlardan hangler, büyümekte
özellklernden hangler her durumda ortaktır? olan popülasyonlara örnek verleblr?
A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız I A) I ve IV B) II ve III C) Yalnız III
D) I ve III E) Yalnız III D) Yalnız II E) I ve III
3.A 4.C 5.C 6.B
210
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Popülasyon Grafkler • Bu modelde popülasyondak breyler fzyolojk kapastes

oranında üreyeblmektedr. Çeştl nedenlerle
a. Hayatta Kalma Eğrs
popülasyondak brey sayısında ân azalışlar görüleblr. Bu
• Popülasyonların ömür uzunluğunu tamamlama oranlarını durumda popülasyon ya yok olur ya da yenden çoğalır.
gösterr.
1000
• Hçbr popülasyon geometrk büyümey çok uzun süre
devam ettremez. Popülasyon yoğunluğu arttıkça
Çoğu memeller Tp 1 popülasyonu oluşturan breyler su ve yyecek bulma,
Hayatta kalan canlı sayısı
barınma yer bulma sorunlarıyla karşılaşır.

100
(logartmk)
Çoğu kuşlar c. S tp Büyüme Eğrs

ve sürüngenler
• Başlangıçta az olan brey sayısı daha sonra logartmk br
Tp 2
10 artış gösterr. Sınırlayıcı faktörlern etksyle artış hızının
Çoğu azaldığı negatf artış fazı ve sonrasında denge fazı görülür.
1 omurgasızlar
Tp 3 Taşıma
500
0.1 kapastes IV
Yaş III
400 Popülasyon artışı, taşıma
• Tp-1, çoğunlukla memellerde görülen hayatta kalma kapastesne yaklaştıkça
II
eğrsdr. azalır.
Böcek sayısı
300
I
• Tp-2, bazı kemrgenlern, bazı omurgasızların, çoğu
200
kuşların ve sürüngenlern hayatta kalma eğrsdr.
• Tp-3, böceklerde, pek çok denz omurgasızlarında ve 100

balıklarda görülen hayatta kalma eğrsdr.
0
b. J tp Büyüme Eğrs 5 10 15 20 25
Zaman (hafta)
• İdeal koşullardak popülasyonlarda kaynaklar bol olduğu
sürece zamana bağlı olarak popülasyonun büyüklüğü • I. evre popülasyonun kuruluş evresdr. Bu evrede
sürekl artan geometrk artışla J tp büyüme eğrsn oluşturur. popülasyon ortama uyum sağlar ve brey sayısında artış
görülür.
6000
• II. evre olan logartmk artış evresnde brey sayısı
5000
geometrk dz şeklnde artar.
Ren geyğ sayısı
4000
• III. evrede alanın ve besnn azalması nedenyle büyüme
3000 hızının yavaşladığı negatf artış fazı gerçekleşr.
2000 • IV. evre, taşıma kapastesne ulaşan popülasyonun denge

1000
evresdr.
Not:
1944 1950 1955 1960 1966
Zaman (yıl)  Popülasyonun bulundurableceğ en fazla brey sayısı
taşıma kapastes olarak adlandırılır.
Alaska’da avcıların olmadığı bir adaya bırakılan Ren geyikleri
 Popülasyonun büyümesn sınırlandıran çevresel
hızlı bir şekilde geometrik artışla çoğalmıştır. 1960 yılından
faktörler çevre drencn oluşturur. Çevre drencnn
sonra aşırı soğuk bir kış mevsimi popülasyonun yok olmasına
artması popülasyonun büyümesn olumsuz etkler.
sebep olmuştur.
211
5.
TEST
1. Üç farklı kertenkele türüne ait hayatta kalma eğrileri

aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Birey sayısı
1000
3. J-tipi ve S-tipi olmak üzere iki farklı tip popülasyon
Gece kertenkelesi büyümesinin grafiği aşağıda gösterilmiştir.
Beş çizgili kertenkele
500 Dikenli kertenkele
Popülasyon büyüklüğü
J tipi
100
S-tipi
50
5
Yaş
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Yıl)
Zaman
I. Dikenli kertenkelelerin ömrü diğer iki türden daha
kısadır. Bu grafikle ilgili aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
II. Beş çizgili kertenkelelerde erken yaşta ölüm oranı,
ileri yaşlardakinden daha fazladır. A) J-tipi popülasyon büyüme eğrisine sahip
popülasyonlarda dışarıya göç fazladır.
III. Her üç kertenkele popülasyonunda da birey sayısı
zamanla azalmaktadır. B) S-tipi popülasyon büyümesinin belirli bir evresinde
birey sayısında logaritmik artış gözlenebilir.
C) J-tipi büyüme ideal koşullarda yaşayan bir
ÇIKMIŞ SORU
A) II ve III B) Yalnız II C) I, II ve III popülasyonun büyümesini göstermektedir.
D) S-tipi büyümede popülasyon büyüklüğü zaman

D) Yalnız I E) I ve II
içerisinde taşıma kapasitesine ulaşır.
E) J-tp popülasyon büyümes doğada sonsuza kadar

2. Brey sayısı devam edemez.
AYT - 2023
1 2 3 4 Zaman
4. Çevre drencyle lgl,
Yukarıdaki grafikte bir popülasyona ait birey sayısının
zamana bağlı değişimi gösterilmiştir. I. Popülasyonu olumsuz etkleyen çevresel etklerdr.
II. Artışı, popülasyon büyüklüğünde artışa neden olur.
Buna göre, bu popülasyon dinamiği ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur? III. Popülasyon büyüklüğündek artış, azalmasına
neden olur.
A) 4. evrede büyüme hızı en yüksektir.
B) 3. evredeki üreme hızı 2. evreden fazladır. yargılarından hangler doğrudur?
C) 1. evrede canlı çevresel koşullardan etkilenmemiştir.
A) Yalnız II B) I ve III C) Yalnız I
D) 3. evre negatif artış evresidir.
E) 2. evrede çevresel direnç azalmaktadır. D) I ve II E) II ve III
1.E 2.D 3.A 4.C
212
6.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Popülasyonlarda Yaş Dağılımı 1. Aşağıda X le gösterlen popülasyonun yaş pramtnde,

popülasyondak breylern yaş gruplarına göre dağılımı
• Popülasyonu oluşturan breylern yaş dağılımına bakılarak
verlmştr.
popülasyonun gelecektek durumuyla lgl tahmn yapılablr.
• Büyümekte olan popülasyonlarda genç (üreme önces) Yaş
(yıl)
breylern sayısı fazladır. (K)
80
• Dengedek popülasyonlarda yaş gruplarının oranları 70
brbrne yakındır. (L) 60
50
• Küçülmekte olan popülasyonlarda yaşlı (üreme sonrası)
40
breylern sayısı fazladır. (M)
30
• Üreme çağındak (ergn) breyler fazla olan popülasyonların 20
gelecekte büyümes beklenr. (N) 10
4 3 2 1 0 1 2 3 4
Yaşlı Yaşlı Yaşlı Yaşlı
X popülasyonu (mlyon)
Ergn Ergn Ergn Ergn : Erkek : Dş
Genç Genç Genç Genç

Bu grafğe bakılarak X popülasyonuyla lgl,
(K) (L) (M) (N) I. Popülasyonu etkleyen çevre drenc yüksektr.

II. Büyümekte olan br popülasyondur.
2022 yılı nüfus sayımı verlerne göre Türkye’nn yaş pramd
aşağıdak gbdr. III. Genç ve üreme çağındak breylern sayısı yaşlı
breylerden daha fazladır.
90+
85 - 89 Erkek yorumlarından hangler yapılablr?
80 - 84
Kadın
75 -79
70- 74 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
65 - 69
60 - 64
55 - 59 D) I ve III E) II ve III
50 - 54
45 - 49
40 - 44
35 - 39
30 - 34
25 - 29
20 - 24
15 - 19
10 - 14
5-9
(%) 0-4 (%)
6 4 2 0 0 2 4 6
TÜİK’n gelştrdğ tahmnlere göre 2050’de Türkye’nn küçülen

ve gerleyen br yaş pramdne sahp olacağı öngörülmektedr.
Ancak artan nüfus berabernde bazı sorunlar ortaya çıkarmıştır.
2. Nüfus artışının meydana getrdğ sorunlar arasında
Nüfus artışının getrdğ bazı sorunlar şunlardır: aşağıdaklerden hangs bulunmaz?
• Beslenme ve barınma sıkıntısı
A) Beslenme ve barınma sıkıntısı
• Tarım alanlarının azalması
B) Bazı canlıların neslnn tükenmes
• İçleblr su kaynaklarının hızla tükenmes
C) Tarım alanlarının genşlemes
• Su kaynaklarının krlenmes
D) Salgın hastalıkların daha çabuk yayılması
• Salgın hastalıkların daha çabuk yayılması
E) İçleblr su kaynaklarının azalması
• Bazı canlıların neslnn tükenmes
1.E 2.C
213
KARMA SORULAR 1
POPÜLASYON ve KOMÜNİTE EKOLOJİSİ
1. Denzyıldızları ölü dokularından kurtulamazlarsa, 3. Canlılar yaşam lşklerne göre br grup altında
mantarlar tarafından stla edlrler. Kardesler denz toplanırlarsa aşağıdaklerden hangs dğer dördünden
yıldızının ölü dokularını yyerek, onu mantar stlasından farklı br grupta yer alır?
kurtarır.
A) İnsan le bağırsağında yaşayan B ve K vtamn
Yukarıda anlatılan yaşam lşks aşağıdaklerden
üreten bakterler
hangsyle benzerlk göstermez?
B) Salyangoz kabuğuna yerleşen yengeç ve onun
A) Tmsahlar beslendkten sonra ağızlarını açık artıklarıyla beslenp onu koruyan denz gülü
bırakırlar, br tür kuş tmsahın dşnn arasında kalan C) Odunla beslenen termt ve bu odunu sndren kamçılı
etlerle karnını doyurur. tek hücrel canlı
B) Termtler odun özüyle beslenrler, bağırsaklarında D) Fotosentez yaparak beslenen alg ve ayrıştırıcı
yaşayan tek hücrellerse bu odunu sndrerek termtn beslenen mantarın oluşturduğu lken brlğ
ve kendlernn beslenmelern sağlarlar. E) Karınca yuvalarında yaşayan ve onların artıklarıyla
C) Orangutanlar ncr btksnn meyvesyle beslenrler, beslenen msafr karıncalar
dışkılarıyla da ncrn tohumlarını çevreye yayarlar.
D) Remora balıkları karın yüzgeçler le köpek
balıklarına yapışırlar ve köpekbalığının artıklarıyla 4. Aynı ekosstemlerde yaşayan farklı türe at k
beslenrler. popülasyon çn,
E) Lken brlğndek mantar alge CO2 ve H2O sağlarken, I. Aralarında av - avcı lşks oluşur.
alg mantara besn ve O2 sağlar.
II. Her k popülasyonun da taşıma kapastes aynı
olur.
III. Brm zamanda oluşturablecekler brey sayısı
eşttr.
2. Kapalı br ekosstemde br arada yaşamaya bırakılmış A A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ve B türerne at canlıların gelşme durumları aşağıdak
grafkte gösterlmştr. D) I ve II E) I ve III
Gelişme durumu
5. Btklern beslenmesyle lgl olarak bazı lşkler şunlardır:

A
I. Bazı btkler, üzernde yaşadıkları konak btkden
Zaman
sadece su ve mneraller alırlar.
Bu canlılarla lgl, II. Bazı btkler, üzernde yaşadıkları konaktan her türlü
organk besn ve norgank maddeler alırlar.
I. A ve B canlısı arasında mutualst lşk vardır.
III. Bazı btkler, kendler çn gerekl azotun çoğunu dış
II. A ve B türü arasında av-avcı lşks vardır.
ortamdan organk olarak alırlar.
III. B türü parazt br canlı olablr.
Bu lşklerden hangler, yarı paraztlk durumuna
fadelernden hangler doğrudur? örnek olablr?
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I
D) Yalnız III E) I ve III D) Yalnız II E) Yalnız III
1.D 2.D 3.E 4.A 5.C
214
KARMA SORULAR 1
6. Br adada yaşayan denz kuşu popülasyonunda besn 8. Aynı ekosstemde yaşayan üç farklı omurgalı türünün,
kıtlığı olan dönemlerde sadece bazı çftlern üremeye farklı sıcaklıklardak gelşme durumları grafkte
katıldıkları görülmüştür. Dğer kuşlar se çftleşen gösterlmştr.
kuşlardan ölen veya kaybolanların yern almıştır. Gelişme derecesi
Bu gözlemlere dayanarak belrtlen popülasyon çn, B türü

A türü C türü
I. Popülasyon çevre şartlarındak olumsuzluklara,
üreme sayısını azaltarak tepk göstermektedr.
II. Çftleşmeye katılmayan breylern zaman çnde
üreme yeteneklern kaybetme tehlkes vardır. 0 5 10 15 20 25 30 35
Sıcaklık (°C)
III. Ortamdak besn mktarı popülasyonun büyümesn

Bu omurgalı türler ve ortam sıcaklığı arasındak
etklemektedr.
etkleşmlerle lgl olarak, aşağıdaklerden hangs
yorumlarından hangler yapılablr? söylenemez?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I A) Üç türün de ortak olarak çoğalabldğ br sıcaklık

değer vardır.
D) Yalnız II E) I ve II B) A ve C türlernn, sıcaklık değşmlerne toleransı, B
türüne göre daha azdır.
C) A türü, soğuğa dğer türlere oranla daha dayanıklıdır.
D) C türü, çevre sıcaklığına bağlı olarak, vücut
sıcaklığını değştrr.
E) B türü ortamın sıcaklık değşmlerne dğer türlere
oranla daha drençldr.
7. Br bakter popülasyonunun büyüme hızı aşağıdak

grafkte gösterlmştr.
Büyüme hızı
50
40
30
20
10
Zaman
9. Brlkte yaşayan k canlıdan br yarar görürken, dğernn
I II zarar gördüğü yaşama şekl paraztzm olarak adlandırılır.
Bu popülasyonda I. ve II. zaman aralıklarında Bu beslenme lşksyle lgl olarak,

gerçekleşen olaylarla lgl olarak aşağıdaklerden
I. Parazt yaşayan organzmaların sndrm sstemler,
hangs söylenemez?
dğer heterotrof organzmalara oranla daha az
A) I. ve II. zamanlarda popülasyonda üreme olayları gelşmştr.
devam etmştr. II. Konak le parazt aynı türden canlılar olamaz.
B) II. zamanın sonunda popülasyon taşıma kapastesne III. Bt, pre ve tahta kurusu gb vücudun dışında
ulaşmıştır. yaşayan parazt canlılara dış parazt denr.
C) I. zamanda popülasyona katılan brey sayısı,
açıklamalarından hangler doğrudur?
II. zamandaknden fazladır.
D) II. zamanda ortamdak atık madde mktarı azalmıştır. A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I
E) I. zamandak ölüm oranı, II. zamandaknden düşüktür.
6.A 7.D 8.D 9.B
215
KARMA SORULAR 2
1. Hayvanlarda, br breyn kend hayatını, gruptak dğer 3. Termtler (beyaz karıncalar), odun özüyle beslenrler.
breyler çn tehlkeye atması olayı “altrustk davranış” Ancak odundak selülozu sndrecek enzm sstemler
olarak adlandırılır. olmadığı çn, bağırsaklarında yaşayan bakterlerden
yararlanırlar.
Aşağıdaklerden hangs, bu çeşt br hayvan
davranışına örnek olarak verlemez? Bu beslenme lşksyle lgl olarak, aşağıda
verlenlerden hangs yanlıştır?
A) Erkek penguenlern, dş penguenlerle çftleşmek çn,
kend aralarında kavga etmes A) Termtler ve bakterler selülozun sndrlmes sonucu
B) Mrketlerde, avcılara karşı gözcülük yapan breyn oluşan glkozu, glkojen senteznde kullanablrler.
gerektğnde avcının dkkatn çekecek davranışlar B) Bakterler, termtlerden hem besn bulma hem de
serglemes barınma olarak faydalanırlar.
C) Kovanı koruyan şç arının, düşmana karşı ölümcül C) Termtler le bakterler arasında mutualzm şeklnde
saldırı yapması yaşama lşks vardır.
D) Kralçe karıncanın, asker karıncalar tarafından D) Bakterler selülozu sndrerek, hem kendlernn hem
korunması de termtlern beslenmesn sağlarlar.
E) Msk öküzlernn, yırtıcı hayvanların saldırısı E) Bakterlern termtn bağırsağından uzaklaştırılması,
karşısında, topluluk oluşturarak tepk göstermeler termtler olumsuz yönde etklerken bakterlern daha
hızlı çoğalmasına neden olur.
4. Ökse otu gb bazı btkler sahp oldukları kloroplastlar

2. Çeştl btklern köklernde beslenen bazı mantarlar, sayesnde besnlern sentezleyeblrler. Ancak üzernde
hflern toprak partküllerne doğru uzatırlar. Btknn, yaşadıkları btknn odun borularına emeçlern uzatarak su
topraktan su ve norgank maddeler alma, özellkle de ve mneraller alırlar.
fosforu elde etme yetenekler, bu hfler yardımıyla öneml
Bu beslenme şeklyle lgl,
ölçüde artar.
Mantarlar ve btk kökler arasında gerçekleşen bu I. Ökse otu, yarı parazt br canlı olarak kabul
etkleşm; edleblr.
II. Ökse otu fotosentez yaptığı çn üzernde yaşadığı
I. kommensalzm, fotosentetk btkyle mutualst br beslenme lşks
II. paraztzm, kurmuştur.
III. mutualzm III. Besnn sentezleme yönüyle ototrof, konaktan besn
alma yönüyle de parazt br beslenme şekldr.
şeklndek beslenme lşklernden hanglerne örnek
olarak göstereblr? açıklamalarından hangler doğrudur?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Yalnız II E) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
1.A 2.E 3.E 4.D
216
KARMA SORULAR 2
5. Doğal br ekosstemdek geyk popülasyonunun brey 7. Bell br bölgede yaşayan aynı türe at breylern
sayısındak değşmler grafkte gösterlmştr. oluşturduğu topluluklara popülasyon denr. Popülasyonlar
Birey sayısı bazı faktörlern etksyle büyüyüp küçüleblrler.
Buna göre, aşağıdaklerden hangs br hayvan

popülasyonunun, küçülmekte olduğuna kanıt olarak
gösterleblr?
A) Br dönemde oluşan dş ve erkek sayılarının

1 2 3 4
Zaman (Yıl) brbrnden farklı olması
B) Popülasyondak yaşlı brey oranının, sürekl olarak
Bu geyk popülasyonunun dengelenmesnde
artış göstermes
aşağıdak faktörlerden hangs etkl olmamıştır?
C) Popülasyondak genç brey sayısının, ergn ve yaşlı
A) Popülasyonlardak breyler arası rekabete dayalı brey sayısından fazla olması
ölümler D) Aynı dönemde dünyaya gelen brey sayısı le ölen
B) Br dönemde popülasyonda oluşan dş ve erkek brey sayısının eşt olması
brey sayıları E) Bazı breylern üreme hücres meydana
C) Popülasyondak breyler etkleyen hastalıklar getremedkler çn, üreme olaylarına katılamaması
D) Ekosstemdek aslan (avcı) sayısı

E) Yaşama alanındak ot mktarı
8. Denzlerde dernlk arttıkça brey sayısındak değşm

grafkte gösterlmştr.
6. Meyvelere zarar veren br akar türünü yok etmek çn,
Canlı sayısı
böcek lacı kullanılınca bu akarla beslenen avcı akar
türler de yok olmuştur. Zararlı akarlar bundan sonrak
aşamada çok hızlı br şeklde çoğalarak, daha fazla zarara
neden olmuştur.
Yukarıda anlatılan, tarım zararlısıyla mücadele

şeklnde, başarılı olunamamasının temel neden Derinlik (m)
aşağıdaklerden hangsdr? 100 200 300
Brey sayısındak bu değşme aşağıdaklerden

A) Zararlı akarların, avcılara oranla daha hızlı üremes
hangs neden olamaz?
tekrar çoğalmalarını sağlamıştır.
B) Kullanılan laçlar, avcı akarlarda mutasyona neden A) Suyun alt kısımlarında daha az besn üretlmes
olmuş ve beslenme şekln değştrmştr. B) Denzn alt kısımlarında daha az btk türünün
C) Zararlı akarları yok edecek mktarda laç yaşaması
kullanılmamıştır. C) Su dernlğ arttıkça oksjen mktarının azalması
D) Akarları öldürmek çn, seçlen laç uygun değldr. D) Fotosentez çn gerekl ışığın dernlere ulaşamaması
E) Ekolojk dengey sağlayan, avcı akarlarının E) Dernlerde yaşayan hayvanların daha büyük vücutlu
öldürülmes byolojk dengey bozmuştur. olması
5.B 6.E 7.B 8.E
217
KARMA SORULAR 3
1. Üç farklı popülasyonda bazı faktörlerdek değşmlern 3. “Baklagller toprağın azot oranını artırırlar.” hpotezn
oranları tabloda gösterlmştr. ortaya atan br blm nsanı, baklagllere at;
Dışa Ölüm Doğum I. norgank maddeler güneş ışığı yardımıyla organk

İçe göç
Popülasyonlar göç oranı oranı maddelere çevreblmeler,
(%)
(%) (%) (%)
II. azot tuzlarını amno ast ve nüklek ast
X
3 10 2 12 sentezlemede kullanmaları,
popülasyonu
III. köklernde yaşayan rzobum bakterlernn havanın
Y
15 5 10 5 serbest azotunu tutması
popülasyonu
Z özellklernden hanglern bu hpotez desteklemek
2 3 5 8
popülasyonu çn kullanablr?
Bu popülasyonlardak değşmlerle lgl olarak A) Yalnız II B) II ve III C) Yalnız I

aşağıda verlenlerden hangs yanlıştır?
A) Y popülasyonundak dışa göç oranı, X ve Z
popülasyonlarının toplamından fazladır.
B) X popülasyonunun hızlı büyümesnden hem göç
oranı, hem de doğum oranı etkl olmuştur.
C) Üç popülasyon çnde en hızlı büyüyen X
popülasyonudur.
D) Y popülasyonunun büyüme oranı, Z
popülasyonundan daha fazladır.
4. Br yengeç türünde yaşam devreler sırasında ortamın
E) Z popülasyonu, büyümekte olan br popülasyondur. tuzluluk derecelerne gösterdğ duyarlılıklar grafkte
gösterlmştr.
Tuzluluğa hassasiyet
Canlılık
dönemi
ik
va
e
ta
nl el
gi
m
çl
gu ys
ur
uk
Er
La
re
en
Herhang br nedenle zarar gören br ekosstemn, bell br

m
ol şe
2.
Ü
G
Yu
sürede kendn onarması ve esk hale gelmesne

süksesyon denr. Bu grafğe göre,
Doğal br ortamda, süksesyon sırasında,
I. Eşeysel olgunluk ve üreme dönemlernde tuzluluk
I. tek yıllık odunsu çalılar, oranına karşı hassasyet yaklaşık aynı değerdedr.
II. çok yıllık ağaçlar, II. Yengecn yaşındak lerlemeler tuzluluğa duyarlılığı
sürekl olarak azaltır.
III. tek yıllık otsu btkler,
III. Bu yengeç türü ortam tuzluluğundan en fazla larva
IV. çok yıllık otsu btkler
dönemnde zarar göreblr.
btk örnekler ekossteme, hang sıraya göre yerleşr?
A) III, IV, I, II B) II, III, IV, I
C) I, II, III, IV D) II, IV, I, III
E) IV, I, III, II
1.D 2.A 3.D 4.E
218
KARMA SORULAR 3
5. Aşağıdak grafklerde beş değşk popülasyonun farklı 7. “Br hayvansal parazt çeşd olan bağırsak solucanı ve
zamanlarda tamamlanan yaşam döngüler gösterlmştr. tenya gb ç paraztlern sndrm sstem gelşmemştr.”
Bu popülasyonlardan hangsnn, gelecektek Bu paraztlere at aşağıdak özellklerden hangs

durumunun kötü olacağı (yok olma tehlkesyle yukarıdak hpotez desteklemek çn kullanılablr?
karşılaşacağı) söyleneblr?
A) Sndrme yardımcı olan karacğer ve pankreas gb
A) Birey sayısı B) Birey sayısı bezlernn bulunması
B) Hücrelernde kendlerne uygun protenler
sentezleyeblmeler
Zaman Zaman
C) Eşeyl olarak çoğalan hayvanlar olmaları
D) Konak canlıdan sndrlmş besnler hazır olarak
C) Birey sayısı D) Birey sayısı
almaları
E) Konak canlının ç organlarında yaşamaları
Zaman Zaman
E) Birey sayısı
Zaman
8. Doğal br popülasyonun gelecektek durumu, yaş

dağılımlarına bakılarak tahmn edleblr. Br hayvan
popülasyonundak yaş dağılımları aşağıdak grafkte
6. Ekolojde kullanılan bazı kavramların özellkler aşağıda gösterlmştr.
verlmştr. Birey sayısı X: Üreme öncesi
Y: Üreme evresi
 Belrl br coğrafk alanda, karşılıklı etkleşm çnde Z: Üreme sonrası
yaşayan, btk ve hayvan türlernn oluşturduğu
topluluklardır.
 Br ekosstemn yapısını oluşturan, cansız
Yaş durumu
maddelere ve etkenlere denr. X Y Z
 Dünyada, bütün canlıların yaşadığı kabul edlen Bu popülasyonundak brey sayılarının değşmleryle
tabakadır. lgl olarak,
 Bell şartlar altında, br ekosstemde ya da habtatta
yaşayan, br türe at bulunablecek en yüksek brey I. Çevre şartları, popülasyonun gelşmn olumsuz
sayısıdır. yönde etklemş olablr.
II. Popülasyon, gelecekte yok olma tehlkesyle karşı
Buna göre, aşağıdak ekolojk kavramlardan karşıya kalablr.
hangsnn özellğ yukarıda verlmemştr?
III. Ölüm oranı doğum oranından fazla olan br
popülasyondur.
A) Abyotk faktörler
B) Popülasyon yoğunluğu açıklamalardan hangler doğrudur?
C) Byosfer (ekosfer)
D) Popülasyon taşıma kapastes
E) Komünte D) II ve III E) I, II ve III
5.D 6.B 7.D 8.E
219
KARMA SORULAR 4
1. Popülasyonlardak büyüme hızları, doğum ve ölüm 3. Pamuk zararlısına karşı yapılan mücadelede, kullanılan
oranları karşılaştırılarak belrleneblr. tarım laçları bu zararlıyı büyük oranda azaltmış ve pamuk
vermn artırmıştır. Ancak yıllar çnde daha çok laç
Doğal br popülasyonda;
kullanılmasına rağmen pamuk zararlısı olan böcek türü
 Doğum + popülasyon çne göç = X tekrar esks kadar çoğalmaya başlamıştır.
 Ölüm + popülasyon dışına göç = Y Bu açıklamalardan aşağıdak sonuçlardan hangs
şeklnde sembolze edldğne göre, aşağıdak çıkarılablr?
açıklamalardan hangs yanlıştır?
A) Pamuk üretmn tekrar artırmak çn daha çok laç
A) Popülasyon, taşıma kapastesnn üzerne çıktığında, kullanılmalıdır.
Y değer X den büyük olur. B) Kullanılan laç mktarı böceğn gelşmn engelleyc
B) Popülasyon yoğunluğu, X değernn Y ye oranı le doza ulaşmıştır.
belrlenr. C) Pamuk zararlısı olan böcek türü zamanla kullanılan
C) X = Y olduğunda, popülasyondak brey sayısı laca karşı drenç kazanmıştır.
değşmez. D) Kullanılan laç pamuğa zarar verdğ çn böcek
D) X > Y olduğunda, popülasyondak brey sayısı artar. sayısını azaltmıştır.
E) X < Y olduğunda, popülasyondak brey sayısı azalır. E) İlaç, böceklern üremesn hızlandırıcı etk yapmıştır.
2. Aşağıda lojstk büyüme gösteren br popülasyona at S

tp büyüme eğrs verlmştr.
Popülasyon büyüklüğü
III
II
4. Doğa koşullarının normal seyrettğ 15 yıllık br süre
I çersnde, br komüntedek türlern brey sayısındak
değşm grafkte gösterldğ gbdr.
Birey sayısı
Zaman
Bu grafğe göre aşağıdaklerden hangs A
söylenemez?
A) I numaralı bölgede düşük çevre drencne bağlı B
olarak brey sayısı hızla artar.
C
Zaman (Yıl)
B) II numaralı bölgede popülasyonun büyüme hızı 3 6 9 12 15
azalmaya başlar.
Bu türlerden oluşan popülasyonlarla lgl,
C) III numaralı bölgede popülasyondak breyler
arasında kaynaklar çn rekabetn daha fazla olması
ÇIKMIŞ SORU
I. Döngü süres en kısa olanı A türüdür.

beklenr.
II. 6. yılda en baskın popülasyon C türü olmuştur.
D) Popülasyon büyüklüğü taşıma kapastesne
yaklaştıkça büyüme yavaşlar, doğum ve ölüm oranı III. B türü kararlı br popülasyondur.
brbrne yaklaşır.
E) Popülasyon büyüklüğü taşıma kapastesne
yaklaştıkça çevresel drenç azalır. A) II ve III B) Yalnız I C) I, II ve III
2022 - AYT
1.B 2.E 3.C 4.A
220
KARMA SORULAR 4
5. İk farklı türün, ayrı ayrı ve brlkte yaşamaları durumunda 7. Br türün, farklı popülasyonları arasında gözlenen göç
brbrlern etkleme bçmler aşağıdak tabloda olayına bağlı olarak, aşağıdak grafklerde fade edlen
gösterlmştr. değşmlerden hangs her k popülasyonda da
gözlenmez?
Türler brlkte Türler ayrı ayrı
Beslenme
etkleşm A) Biyokütle B) Türler arası rekabet
X türü Y türü X türü Y türü
Zarar Zarar
I Gelşr Gelşr
görür görür
Zarar Zaman Zaman
II Gelşr Etklenmez Etklenmez
görür C) Kalıtsal çeşitlilik D) Birey sayısı
Zarar Zarar Fayda
III Gelşr
görür görür görür
Buna göre, tabloda gösterlen yaşama brlklernden Zaman Zaman

hanglernde, paraztlk şeklnde beslenme etkleşm
vardır? E) Tür çeşidi sayısı
D) I ve III E) II ve III Zaman
8. Aşağıda, aynı ekosstemde yaşayan canlılar arasındak

smbyotk etkleşmlerle lgl örnekler verlmştr:
I. Baklagl ve baklagl köklerndek nodüllerde
6. Avrasyada yaşayan br çekrge popülasyonunda durgun yaşayan bakter brlktelğnde bakter, havadak
evre ve göçmen evre olarak k evre ayırt edlr. azot gazını bağlayarak baklagln azotu
kullanablmesn sağlarken baklagl se bakterye
Çekrgelerde, göçmen evrenn breyler, durgun evrenn organk besn sağlar.
breylernden daha uzun kanatlara, daha yüksek yağ
II. Mandalar le br çayırdak böceklern brlktelğnde
çerğne, daha düşük su çerdğne ve daha koyu renge
mandalar, otlamaları sırasında otlar arasındak
sahp olup; yürümeye, uçmaya ve toplu halde bulunmaya böcekler ezerken kends bu durumdan br fayda
daha stekldr. sağlamaz.
Özellkler yukarıda anlatılan çekrge popülasyonuyla III. Sucul kaplumbağalar ve onların kabukları üzernde
yaşayan yosunların brlktelğnde yosunlar,
lgl,
kaplumbağalar sayesnde yer değştrp korunurken
kaplumbağalar bundan etklenmez.
I. Göçmen evredek breyler uzun yollara
dayanablecek bazı yapısal özellklere sahptrler. Bu örnekler le smbyotk etkleşm çeştler
aşağıdaklern hangsnde doğru eşleştrlmştr?
II. Durgun evredek çekrgelerde üreme oranı, göçmen
evredeklerden daha düşüktür. Kommensalzm Mutualzm Amensalzm
ÇIKMIŞ SORU
III. Popülasyon yoğunluğu arttıkça, göçmen evreye at A) III II I

özellkler taşıyan brey sayısı da artar. B) I II III
C) II I III
D) I III II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) III I II
2021 - AYT
5.C 6.D 7.B 8.E
221
1 POPÜLASYON ve KOMÜNİTE EKOLOJİSİ
1. Br tarım zararlısının veya zararlı br popülasyonun br 3. Br tuzlu su yengec, br denz gülünü sırtına alarak
başka canlı sayesnde, sayısının belrl oranlarda taşırken, onun yakıcı kapsüller le korunmaktadır. Bu
tutulmaya çalışmasına byolojk mücadele denr. sırada yakaladığı besnlern br kısmını da denz gülüne
vermektedr.
Buna göre farklı canlılar çn uygulanan;
Bu beslenme lşksyle lgl olarak, aşağıda
I. ekonomk değer olan btklere zarar veren böcekler verlenlerden hangs yanlıştır?
öldürmek çn DDT gb zehrl laçların kullanılması,
II. br besn pramdndek I. dereceden tüketc A) Denz gülü, htyacı olan besnlern br kısmını, tuzlu
zararlıların olumsuz etksn azaltmak çn II. su yengecn yyerek karşılayablr.
dereceden tüketc olan canlıların sayısını artırma, B) İk canlının brbrnden ayrılması durumunda her ks
III. svrsneklern zararlarından korunmak çn, de olumsuz etklenr.
ekosstemlerde svrsnek yavrularıyla beslenen C) Tuzlu su yengec le denz gülü arasında mutualzm
canlıların sayısını artırma şeklnde yaşama lşks vardır.
yöntemlernden hangler, byolojk mücadeleye örnek D) Bu beslenme lşksn oluşturan k canlı da,
verleblr? heterotrof olarak beslenmektedr.
E) İk canlının brbrnden ayrılması durumunda, denz
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I yengec düşmanları tarafından daha rahat avlanır.
D) Yalnız III E) Yalnız II
2. Br karınca türü le akasya btks arasındak lşk

ncelenmş ve aşağıdak sonuçlar elde edlmştr. 4. Farklı ekosstemlerde yaşayan aynı sürüngen türünün
oluşturduğu k popülasyonun brey sayısındak değşmler
 Akasya ağacı, karıncanın üzernde yaşaması çn gösteren grafkler aşağıdak gbdr.
büyük ve oyuklu dken üretme ve besleyc özellkte
Birey sayısı Birey sayısı
yaprak oluşturma gb uyumlar gelştrmştr.
160 160
 Karıncalar, btk yyen böceklern ve bazı memel
hayvanların Akasya ağacına yaklaşmasını engeller
ve ağaca gölge yapan dğer ağaçların yapraklarını
25 25
dökerler.
Zaman Zaman
 Karıncalar Akasya’nın nektar ve yapraklarıyla 1 2 3 4 (Yıl) 1 2 3 4 (Yıl)
beslenmektedr. I II
Yukarıda anlatılan yaşama lşksyle lgl olarak Bu ekosstemlerdek II. popülasyonun I. popülasyona
aşağıda verlenlerden hangs yanlıştır? göre daha geç denge durumuna gelmesnde;
I. kalıtsal yönden üreme ve gelşme süresnn daha

A) Karıncalar Akasya’ya zarar vereblecek btk ve
uzun olması,
hayvanlara karşı mücadele edeblmektedr.
II. dışa göçlern daha fazla olablmes,
B) Karıncalar tarafından şgal edlmş Akasyalar, dğer
akasyalara oranla daha az gelşme gösterrler. III. ekosstemlerdek besn mktarının farklı olması,
C) Akasya le karınca arasında mutualzm şeklnde IV. rekabetç tür sayısının fazla olması
yaşama lşks vardır.
faktörlernden hangler etkl olmuş olablr?
D) Akasya tarafından üretlen protence zengn yaprak,
karıncalar tarafından besn olarak kullanılmaktadır. A) II, III ve IV B) II ve III C) I ve II
E) Karıncalar Akasyaları hem beslenme kaynağı hem
de yuva yapma yer olarak kullanmaktadır. D) I ve III E) I, II ve IV
1.B 2.B 3.A 4.A
222
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Farklı vücut rengne sahp çekrgeler, çnde değşk renkte 7. Eşt sayıda breylerden oluşan, üç grup fare
topraklar bulunan (açık, koyu, kumlu) kaplara ayrı ayrı popülasyonuyla deneyler yapılmış ve şu sonuçlar elde
konuluyor. Bell br zaman sürec çnde bu kaplar yaban edlmştr.
kuş ve tavuk gb hayvanların bulundukları odalara I. Grup II. Grup III. Grup
bırakılıp canlı kalanlar sayılıyor. Bulundukları toprağın
Her gün 250 g Her gün 250 g Her gün besin miktarı
rengne uyum yapablen çekrgeler arasında yüksek besin veriliyor. besin veriliyor. artırılarak veriliyor.
oranda canlı brey kaldığı gözlenyor.
Bu deney ve gözlemler sonucunda, Popülasyondaki Popülasyondaki Popülasyondaki

birey sayısı birey sayısı birey sayısı
artıyor. artıyor. artıyor.
I. Bulunduğu ortamla renk uyumu sağlayan çekrgeler,
avcı hayvanlar tarafından zor ayırt edldğ çn daha
Besin sıkıntısı Besin sıkıntısı Göç
az oranda besn olarak kullanılır.
başlıyor. başlıyor. engelleniyor.
II. Belrl renklere sahp olan çekrgeler çevre şartlarına
daha drençl olduklarından sayılarında daha az Göç oluyor. Göç engelleniyor. Kavga artıyor.
azalma meydana gelr.
III. Tavuk ve yaban kuş gb avcılar her zaman belrl Popülasyon Doğum oranı Popülasyon
dengeleniyor. azalıyor. dengeleniyor.
renklerdek çekrgeler besn olarak kullanır.
hpotezlernden hanglernn kurulması uygun olur? Popülasyon

dengeleniyor.
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I Deney sonuçlarından yararlanarak, bu

popülasyonlarla lgl aşağıdak yorumlardan
hangsne ulaşılablr?
6. Aynı cns çnde bulunan üç farklı çalıkuşu türünün aynı A) Doğumun azalması, popülasyonları dengeleyc tek
ağaç üzernde yaşadıkları ortamlar aşağıdak şekllerde etkendr.
taralı olarak gösterlmştr.
B) Göçün engellenmes, popülasyon büyüklüğünde hızlı
1 br artışa neden olur.
2
C) Her gün aynı mktarda besn verlen popülasyondak
3 brey sayısı sabt kalır.
4 D) Yaşam şartları değşse ble, popülasyonlar sonuçta
5 dengeye ulaşır.
6 E) Brey sayısı azalan popülasyonlar, göç etme
Capa May Doru Göğüslü Mersin
Çalıkuşu Çalıkuşu Çalıkuşu
eğlmndedr.
Bu üç türün aynı ağacın farklı katmanlarında

yaşaması türlere;
I. br türün dğernn besnn kullanmasının

engellenmes,
II. türlern arasındak genetk alışverş engellemes,
III. türler arasında yuva kurmak çn yer bulma
rekabetn azaltması
faydalarından hanglern sağlar?
5.C 6.D 7.D
223
2 POPÜLASYON ve KOMÜNİTE EKOLOJİSİ
1. Yaşanılan ortamdak havanın krlenmesne bağlı 3. Üç btk türüne at popülasyonlarda ortam sıcaklığına bağlı
olarak nsanlarda; olarak gerçekleşen gelşme durumları grafkte
gösterlmştr.
I. snr sstem,
Gelişme durumu
II. sndrm sstem,
I. tür II. tür III. tür
III. solunum sstem ve akcğer
yapılarının, etklenme durumları çoktan aza doğru

aşağıdaklern hangsndek gb sıralanablr?
Sıcaklık (°C)
A) I - III - II B) II - I - III C) I - II - III
Bu gelşme grafklerne göre, lgl popülasyonlar çn
D) II - III - I E) III - I - II aşağıdaklerden hangs söylenemez?
A) Ortam sıcaklığının sürekl olarak artırılması, II. türün

gelşmesn olumlu yönde etkler.
2. Doğal ekosstemlerde, av durumunda olan hayvanların, avcı
olan hayvanlardan aktf ve pasf korunma şekller vardır. B) II. btk türünün en y gelştğ sıcaklık dereces, dğer
btklernknden farklıdır.
Düşmanını sokma, ısırma ve korkutma gb korunma şekller
C) I. popülasyonu oluşturan btkler soğuğa karşı,
“aktf korunma” olarak adlandırılırken, avcıyı kandırarak
III. btklerden daha dayanıklıdır.
kendn koruma “pasf korunma” olarak adlandırılır.
D) II. btk, sıcaklık değşmlerne karşı dğer k türe
Buna göre, farklı canlılarda görülen, oranla daha toleranslıdır.
I. Br çok böcek türü, üzernde yaşadığı ortamın E) Üç btk popülasyonu, belrl br sıcaklık derecesnde
renklerne sahp olduğu çn, avcı hayvanlara aynı ortamda brlkte yaşayablrler.
görünmeden yaşayablr.
II. Bombardıman böceğ, avcı böcekler saldırdıklarında,
vücudunda ürettğ astl sıvıyı fışkırtarak kendn
korumaya çalışır.
III. Kırmızı kurbağa türü, yılanların saldırısı durumunda,
sırt üstü yatarak ölmüş gb nefes almadan durur ve
yılandan kurtulablr.
IV. Denzlerde yaşayan br balık türü, avcı hayvanların
saldırısı durumunda, elektrk üreterek kendn 4. Bir komünitede bulunan kilit taşı türlerle ilgili
koruyablr. aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Komünitede popülasyon yoğunlukları her zaman

şeklndek korunma yöntemlernden hangler aktf fazla olan türlerdir.
korunmaya, hangler pasf korunmaya örnek
verleblr? B) Komüniteden ayrılmaları, o komünitenin yapısının
bozulmasına yol açar.
Aktf korunma örnekler Pasf konuma örnekler

ÇIKMIŞ SORU
C) Doğal düşmanlarının artması, komünitede üçüncü bir

türün birey sayısını artırabilir.
A) I, II ve III Yalnız IV
D) Bazı kilit taşı türler ekosistemlerdeki en üst trofik
B) I ve III II ve IV
basamakta yer alabilir.
C) Yalnız IV I, II ve III
E) Komünitede türler arasındaki ilişkileri etkileyebilir.
D) III ve IV I ve II
2023 - AYT
1.E 2.E 3.A 4.A
224
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Mikorizalar orman ağaçlarının kökleri ile ilişki kuran 6. Canlının yaşamını ve gelişimini sağlayan çevresel
mantarlardan oluşur. Bu yapılar bitkinin topraktan su ve faktörler her zaman en uygun düzeyde bulunmazlar. Bu
mineral almasını kolaylaştırarak bitki gelişimini olumlu faktörlere bağlı olarak canlı sayısındaki değişimler grafikte
yönde etkiler. Ancak ormanlık alanda yetişebilen sarımsak gösterilmiştir.
otu, bu karşılıklı fayda ilişkisini bozar ve bitkinin gelişimini Tolerans Tolerans
sekteye uğratır. en düşük en yüksek
Bitki kütlesindeki
artış (%)
Organizma Organizma Organizma Organizma

yok nadir nadir yok
K L M
Fizyolojik Fizyolojik
Sarımsak otu tarafından stres alanı stres alanı
işgal edilmemiş toprak
Toleransız- Optimum alan Toleransız-
lık alanı lık alanı
Bitki kütlesindeki
artış (%)
Düşük Sıcaklık Yüksek
Bu değişimlerle ilgili olarak,
I. Fizyolojik stres alanlarında bulunan canlıların

toleransları optimum alandakilerden daha fazla
K L M olmalıdır.
Sarımsak otu tarafından
II. Bu alanlar içinde en fazla rekabet optimal alanda
işgal edilmiş toprak
gerçekleşir.
Yukarıdaki grafiklerde sarımsak otu tarafından işgal III. Sıcaklığın çok yüksek veya düşük değerlerde
edilmiş ve sarımsak otunun yetişmediği topraklara dikilen olması canlı gelişimini olumsuz etkiler.
farklı türden 3 bitkinin kütlelerindeki artış gösterilmiştir.
Bu bilgilere ve grafikteki verilere dayanılarak
aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz? A) Yalnız I B) I, II ve III C) II ve III
A) Mikoriza birlikleri mutualizm örneğidir. D) I ve II E) I ve III

B) Sarımsak otunun varlığı bitki kütlelerinde azalmaya
neden olmuştur.
C) Bazı bitkiler farklı türden bitkilerin gelişimini olumsuz
etkileyebilir.
D) Sarımsak otları, mikoriza mantarları ile orman
ağaçları arasındaki ortak yaşam ilişkisini olumsuz
etkiler.
E) Orman ağaçları, sarımsak otu tarafından işgal
edilmemiş topraklarda daha hızlı gelişir.
5.B 6.B
225
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Bir gölde yüzeyden derinlere doğru inildikçe her 100 3. Aşağıda karasal bir komünitede zaman içerisinde bitki
metrede yaşayan canlı çeşitleri ve birey sayıları aşağıdaki türü sayısındaki değişim ile alandaki dağılımı verilmiştir.
grafiklerde gösterilmiştir. Toplam alan örtme yüzdesi
Birey sayısı Birey sayısı 100
10
1
Canlı Canlı
X Y
çeşidi Z TZ P R T
çeşidi 0,1
Yüzeyden 100 metre derinlik İkinci 100 metre derinlik
0,01
Birey sayısı
Tür sayısı
0 10 20 30 40 50 60 70
1 Yıl
Toplam alan örtme yüzdesi

Canlı
P R K L
çeşidi 100
Üçüncü 100 metre derinlik
10
Buna göre, canlılar ve bu komüniteyle ilgili;
1
I. Yüzeyden 100 metre derinlikte baskın tür Y canlılarıdır.
0,1
II. İkinci yüz metrede bulunan canlıların oksijene olan
gereksinimleri aynıdır. 0,01
Tür sayısı
III. K ve L canlılarına sadece üçüncü yüz metrede 0 10 20 30 40 50 60 70
rastlanır. 25 Yıl
IV. Su ekosistemlerinde biyolojik çeşitliliği sadece
Toplam alan örtme yüzdesi
derinlik etkiler.
100
açıklamalarından hangilerine varılabilir? 10
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III 1
0,1
0,01
2. Ülkemizde yasak olmasına rağmen genellikle Doğu ve Tür sayısı
0 10 20 30 40 50 60 70
Güneydoğu Anadolu illerinde, ekinlerin hasadının ardından,
40 Yıl
tarlada kalan sap ve kökler yakılır. Buna “anız yakma” denir.
Kolay, masrafsız ve çabuk olan bu yolla, böcek ve diğer Bu verilere göre,
zararlıların ve çeşitli hastalıkların azaltılacağı, toprağın daha
I. Zaman içerisinde tür sayısı artmasına rağmen bitki
kolay işleneceği ve daha fazla verim alınacağı beklenir. Fakat
örtüsündeki bireylerin dağılımı seyrek hale gelmiştir.
beklenin tersine, anız yakmanın yarardan çok zararı bulunur.
II. Komünitede tür sayısının artmasının sebebi içe
Bu açıklamaya göre, anız yakma;
göçlerin gözlenmesidir.
I. tür çeşitliliğini azaltma, III. Birinci yıldan kırkıncı yıla kadar bitki çeşitliliği %100
II. toprağın mineral miktarını artırma, den fazla artmıştır.
III. tarımsal verimi artırma ifadelerinden hangileri söylenebilir?
durumlarından hangilerine neden olur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
1.B 2.A 3.C
226
B
Ö
L
Ü
M
11
GENDEN PROTEİNE ve
BİYOTEKNOLOJİ
CANLILAR ve ÇEVRE
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR GENDEN PROTEİNE VE BİYOTEKNOLOJİ
NÜKLEİK ASİTLER 1. Nükleik asitler için aşağıdaki bilgilerden hangisi

yanlıştır?
• Canlılarda gerçekleşen tüm yaşamsal olayları ve genetik
özellikleri nesilden nesile aktararak kalıtsallığın devamını A) Nükleotitler yapılarındaki organik baz çeşidine göre
sağlayan moleküllere nükleik asit denir. adlandırılır.
• Canlılarda DNA ve RNA olmak üzere iki çeşit nükleik asit
B) Baz ve şeker çeşidi dikkate alındığında 5 çeşit
bulunur.
nükleotit bulunur.
• Nükleik asitler nükleotit adı verilen yapı birimlerinden
C) Bir nükleik asitin bütün nükleotitleri aynı şeker
oluşmuştur.
çeşidini taşır.
• Bir nükleotit, azotlu organik baz, beş karbonlu şeker ve
D) Nükleik asitlerin birbirinden farklı olmasında
fosfat grubu olmak üzere üç yapı biriminden oluşur.
nükleotitlerin sayı ve dizilişi etkili olmuştur.
Ester bağı
E) Nükleik asitler yapılarındaki pentoz çeşidine göre
P adlandırılır.
Glikozit bağı
B : Azotlu organik baz
Ş Ş: Beş karbonlu şeker (pentoz)

B
P: Fosfat grubu (fosforik asit)
2. Bir DNA molekülünün yapısında aşağıdaki organik
Nükleozit + Fosfat = Nükleotit bazlardan hangisi bulunmaz?
1. Azotlu Organik Baz A) Adenin B) Guanin C) Urasil

a. Pürinler: Adenin, Guanin
D) Timin E) Sitozin
b. Pirimidinler: Sitozin, Timin, Urasil
2. Beş Karbonlu Şeker
a. Riboz: RNA nükleotitlerinde bulunur.

b. Deoksiriboz: DNA nükleotitlerinde bulunur. 3. Bir nükleotidin yapısında aşağıdakilerden hangisi
3. Fosforik Asit bulunmaz?
Yapıya fosfat grubu olarak katılır. A) Azotlu organik baz

• Bir nükleik asidin bütün nükleotitleri aynı şeker çeşidini B) Peptit bağı
taşıdığından nükleik asitler yapılarındaki pentoz çeşidine
C) Beş karbonlu şeker
göre adlandırılır.
D) Glikozit bağı
• Nükleotitler ise yapılarındaki azotlu organik baz çeşidine
göre adlandırılır. E) Fosfat grubu
• Nükleotitlerin adlandırılmasında pentoz çeşidi de dikkate

alınır. (Örneğin DNA’nın yapısına katılan adenin nükleotit
ile RNA’nın yapısına katılan adenin nükleotidin birbirinden
ayrılmasında…)
4. Nükleik asitlerle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
• Baz ve şeker çeşitleri dikkate alındığında nükleik asitlerin
yanlıştır?
yapısında 8 çeşit nükleotit bulunur.
• Ancak bir nükleik asit çeşidinin (DNA veya RNA) A) Nükleotit adı verilen monomerlerden yapılmıştır.
yapısında en fazla 4 çeşit nükleotit bulunur.
B) Çeşitleri DNA ve RNA’dır.
• Nükleik asitlerin birbirinden farklı olmasında nükleotitlerinin
sayı ve dizilişlerindeki farklılık etkilidir. C) Canlılık olayları için yönetici moleküllerdir.
Not: Adenin, Guanin ve Sitozin bazları DNA ve RNA’da ortak D) Çeşitliliğinde sadece nükleotitlerin dizilişi etkilidir.
olarak bulunurken Timin sadece DNA’da; Urasil sadece E) Bir çeşit nükleik asidin yapısında dört çeşit nükleotit
RNA’da bulunur. bulunur.
1.B 2.C 3.B 4.D
228
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım GENDEN PROTEİNE VE BİYOTEKNOLOJİ KAZANIM DAKLI SORULAR
DNA 1. Bir DNA modeli aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.

• Bir canlıya ait bütün bilgilerin şifrelendiği moleküldür.
• Prokaryot hücrelerde sitoplazmada dağınık halde bulunan

DNA, ökaryot hücrelerin çekirdeğinde organize olmuş
durumdadır. 0,34 nm 3,4 nm
• Ayrıca kloroplast ve mitokondri organellerinde de DNA Bu şemaya bakılarak, DNA molekülü ile ilgili olarak,
bulunur.
I. Her pürin bazının karşısında bir pirimidin bazı bulunur.
• DNA’nın protein sentezine şifre veren anlamlı parçalarına
II. DNA’nın tam bir sarmalının uzunluğu, art arda
gen denir.
gelen iki nükleotit arasındaki uzunluğun on katıdır.
• Genler kalıtsal karakterleri belirler ve hücre yönetimini III. Çift zincirli helezonik sarmal yapıdadır.
gerçekleştirir.
• DNA üzerindeki üçlü baz bölgelerine ise genetik kod veya
DNA kodonu denir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
G S
A T D) II ve III E) I, II ve III
T A
OH
P D
G S
D T A
S G Gen
Hdrojen bağları P
A T P D
D G
S
S G
P
P D 2. Nükleotitlerden oluşan yapılardan bazıları şöyledir:
D S G
T A P
P
D
I. Kodon
T A
D A T
A T
OH P
II. DNA
A T
Deoksrboz şeker Fosfat
III. Gen
G S
A T Bu yapılar en çok nükleotit taşıyandan en az nükleotit
taşıyana doğru aşağıdakilerin hangisindeki gibi
sıralanır?
• DNA molekülü birbiri ile sarmal yapan iki zincirden oluşmuştur.
A) I - II - III B) III - I - II C) II - III - I
• DNA’nın çift zincirli yapısında her pürinli nükleotidin
karşısına pirimidinli nükleotit gelir. D) I - III - II E) III - II - I
• Bu nedenle DNA’da pürin sayısı pirimidin sayısına eşittir.
(Adenin karşısına Timin; Guaninin karşısına Sitozin gelir.)
• DNA’nın iki zinciri birbirine zayıf hidrojen bağlarıyla

bağlanır. (Adenin ile Timin arasında iki; Guanin ile Sitozin
arasında üç hidrojen bağı bulunur.) 3. DNA molekülüyle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
yanlıştır?
• Bir zincirdeki nükleotitler ise deoksiriboz şekeri ile fosfat
grupları arasında kurulan fosfodiester (şeker-fosfat)
A) Kalıtsal karakterleri belirler ve hücre yönetimini
bağları ile bağlanırlar.
gerçekleştirir.
• DNA nükleotitlerinde bulunan bazların moleküler B) Birbiriyle sarmal yapan iki zincirden oluşur.
yapısından dolayı Adenin’in karşısına Timin; Guanin’in
karşısına Sitozin bazı gelir. C) İki zinciri arasında tamamlayıcılık özelliği vardır.
D) İki zinciri birbirine glikozit bağları ile bağlanır.
• DNA’nın iki zinciri arasındaki bu tamamlayıcılık
özelliğinden dolayı, zincirlerden birinin baz dizilimi E) Bir zincirindeki nükleotitler fosfodiester bağlarıyla
biliniyorsa diğer zincirin de baz dizilimi bulunabilir. bağlanır.
1.D 2.C 3.D
229
3.
TEST
Replikasyon • Replikasyon orjini, replikasyonun başlangıç noktasıdır.

Replikasyon orjini belirlendikten sonra replikasyonun
• DNA’nın kendini yarı korunumlu olarak eşleyebilmesidir.
başlayabilmesi için DNA çift zincirinin açılması gerekir.
• Bu olay ancak hücre bölüneceği zaman gerçekleşir.
• Başlangıç noktasından iki zincir ters yönde ayrılmaya
• DNA’nın iki zinciri arasındaki hidrojen bağları ayrıldığında
başladığında kromozom üzerinde replikasyon çatalı adı
her bir zincir yeni bir eş sentezlemek için yeterli bilgiyi
verilen bir yapı ortaya çıkar. Replikasyon çatalı, önce orjin
içermektedir.
noktasında meydana gelir ve replikasyon devam ettikçe
DNA’nın kendini eşlemesi sırasında, ilerler.
• DNA’nın iki ipliğini bir arada tutan, bazlar arasındaki zayıf • Prokaryot hücrelerde yer alan halkasal DNA’da
hidrojen bağları DNA helikaz enzimi ile açılır. replikasyon için bir başlangıç bir de bitiş noktası bulunur.
Prokaryotlarda replikasyon süreci iki yönlü devam eder.
• Birbirinden ayrılmış zincirlerde nükleotitlerin karşısına,
hücrenin önceden ürettiği uygun nükleotitler sırasıyla gelir • Ökaryot hücrelerde ise DNA üzerinde çok sayıda
ve yeni hidrojen bağları oluşur. başlangıç noktası vardır. Ökaryotlardaki DNA
• Yeni nükleotitlerin bağlanmasını DNA polimeraz enzimi moleküllerinin çok uzun olması ve DNA polimerazlarının
sağlar. DNA parçacıklarını birbirine bağlayarak DNA nükleotit ekleme hızının prokaryot hücrelerdekinden daha
zincirinin oluşumunu DNA ligaz enzimi sağlar. düşük olması fazla sayıda replikasyon orjininin
DNA oluşmasına neden olur. Bu farklılık, DNA’nın kısa
DNA
polimeraz
Ligaz zamanda replikasyonunu sağlar.
3‘
Prokaryot hücre
5‘ 5‘ 3‘ 5‘ 3‘ 5‘ 3‘ 5‘
Prokaryot hücrelerde replkasyon orjn ve
DNA Replkasyon
Kesintili Halkasal DNA
Helikaz başlangıcı (orjn)
sentezlenen iplik parçaları
3‘
DNA
3‘ 3‘ heliks yapısı
replkasyon çatalı
5‘
DNA
Kesintisiz polimeraz
sentezlenen iplik Replkasyon
çatalı
• Sonuçta bir DNA molekülünden aynı şifre dizilimine sahip
iki yeni DNA molekülü oluşmuş olur.
• Yeni DNA moleküllerinde zincirlerden biri eskidir diğeri ise
yeni yapılmıştır. Replkasyon k
yönlü devam eder.
• Bu nedenle DNA sentezi olayına yarı korunumlu
eşlenme denir.
Yen DNA
• DNA’nın yarı korunumlu olarak eşleşmesini kanıtlıyan
deneyler Meselson ve Stahl tarafından 1958 yılında Replkasyon orjn Kalıp DNA
Ökaryot hücrelerde replkasyon orjn ve
zncr
yapılmıştır. (Başlangıç noktası)
Yen sentezlenen DNA zncr
15
• Meselson ve Stahl deneylerinde azotun 14N ve N
izotoplarını kullanmıştır.
replkasyon çatalı
14 14 14 15 15 14 14 15 15 15 15 15 15 14
Replkasyon
15 15
N’li ortamda N’li ortamda çatalı
bir kez eşlenme ikinci kez eşlenme
• Hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde replikasyonun

gerçekleşme şekli aynıdır. Replikasyon sürecini başlatan
olay, replikasyon başlangıç noktalarının (replikasyon
orjinlerinin) belirlenmesidir. Replikasyonun gerçekleştiği Brbrnn aynı k yen DNA molekülü
bölgede bir başlangıç bir de bitiş noktası vardır.
230
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Her iki zincirinde de N14’lü nükleotit taşıyan DNA’lara

normal azotlu; her iki zincirinde de N15’li nükleotit taşıyan
DNA’lara ağır azotlu; zincirlerinden birinde N14 diğerinde
1. DNA’nın replikasyonunda;
N15 taşıyan DNA’lara melez DNA denir.
I. hidrojen bağlarını kırarak ikili sarmal yapının Bu DNA’ların sezyum klorür (CsCI) çözeltisinde santrifüj
açılmasını sağlayan,
edildiğinde tüpteki konumları aşağıdaki şekilde
II. DNA parçacıklarını birbirine bağlayarak DNA gösterilmiştir.
zincirinin oluşumunu katalizleyen,
Normal DNA
III. nükleotitleri birbirine ekleyerek DNA sentezini
katalizleyen Melez DNA
enzimler aşağıdakilerin hangisinde doğru Ağır DNA

verilmiştir?
I II III DNA’sında normal azot bulunduran bakteriler, ağır azotlu

ÇIKMIŞ SORU
A) DNA ligaz DNA polimeraz Helikaz ortamda iki kez DNA’larını eşleyecek kadar bekletilmiş ve
oluşan tüm bakterilerin DNA’ları izole edilerek CsCI
B) Helikaz DNA ligaz DNA polimeraz
çözeltisinde santrifüj edilmiştir.
C) DNA polimeraz DNA ligaz Helikaz
D) Helikaz DNA polimeraz DNA ligaz Buna göre, oluşan DNA moleküllerinin deney
E) DNA polimeraz Helikaz DNA ligaz tüplerindeki konumlanması aşağıdakilerin
hangisindeki gibi olur?
2019 - AYT
A) B) C)
%50
%50 %50 %100
%50
D) E)
%50 %25
2. Biri ökaryotik diğeri prokaryotik hücreye ait olan, aynı
%50
uzunluktaki iki DNA molekülünün kendini eşleme hızları
karşılaştırıldığında, ökaryotik hücreye ait DNA’nın
%50 %25
kendini daha kısa sürede eşleyebildiği tespit edilmiştir.
Bu durumun nedeniyle ilgili;
I. ökaryotik hücrede DNA polimerazın nükleotit
ekleme hızının prokaryotik hücredekinden yüksek
olması,
II. ökaryotik hücrenin DNA’sında birden fazla
replikasyon orijininin bulunması,
ÇIKMIŞ SORU
III. ökaryotik hücrede kromozomun doğrusal,

prokaryotik hücrede ise halka şeklinde
düzenlenmiş olması 4. DNA molekülü kendini eşlerken hücrede aşağıdaki
moleküllerden hangisinin miktarı azalmaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Su B) Timin
C) Deoksiriboz D) ATP
AYT - 2020
E) Fosfat
1.B 2.B 3.A 4.A
231
4.
TEST
RNA 2. tRNA (taşıyıcı RNA)

• DNA gibi RNA da çok sayıda nükleotitten oluşmuştur. • Yonca yaprağına benzeyen şeklinden dolayı tek zincirli
• Nükleotitlerin yapısında beş karbonlu şeker olarak riboz olmasına rağmen hidrojen bağı içerir.
bulunur.
• Azotlu organik bazları Adenin, Guanin, Sitozin ve O
3c
Urasil’dir. A O C CHR Aminoasit
• DNA’dan farklı olarak tek polinükleotit zincirden oluşur. Ester bağı C
C +
• DNA’da olduğu gibi bir zincirdeki nükleotitler birbirine 5c
NH3
A
C G
şeker-fosfat bağlarıyla bağlanır. C G
• Kendini eşleyemez! DNA tarafından sentezlenir. Bu olayda U A tRNA
G C
ATP harcanır, enzimler görev yapar. G
molekülü
C
U U
U C G
U
 Bütün RNA molekülleri DNA tarafından sentezlenir. A
C G G G A U A G
G G C G C G
 DNA’dan RNA sentezlenmesi olayına Transkripsiyon G G C C U
D
C T C
C C G C G A
denir. G
D
G A G
(G)
C
 Sentez sırasında Adenin’in karşısına Urasil; Timin’in A U
Hidrojen G C
karşısına Adenin; Guanin’in karşısına Sitozin; Sitozin’in
bağları G C
karşısına Guanin nükleotitleri gelir. G C
U
Antikodon
U
• RNA çeşitleri enzimler gibi tekrar tekrar kullanılabilir. C G
G
• RNA, protein sentezinde aktif olarak görev yapan nükleik mRNA 5c G–C–C 3c
asit olup bu olaydaki görevlerine göre 3’e ayrılır.
• Ökaryot hücrelerin çekirdeğinde DNA tarafından
RNA Çeşitleri sentezlenen tRNA molekülleri sitoplazmada görev
1. mRNA (mesajcı RNA) yaparlar.
• Düz bir nükleotit zinciridir. • Hücrede bulunan tüm RNA’ların %15’ini oluşturur.
• DNA’nın ilgili gen bölgesindeki bir zincirinin kalıp olarak • tRNA’lar protein sentezine katılacak amino asitleri
kullanılmasıyla sentezlenir. ribozoma taşır.
• Sentezlenen mRNA molekülü sitoplazmada ribozom ile • tRNA’nın mRNA ile bağlandığı kısımdaki üçlü baz
birleşir. gruplarına antikodon denir.
• Bu sayede DNA’daki genetik şifre, mRNA aracılığı ile
• Hangi amino asidin taşınacağını kodon-antikodon uyumu
ribozomlara aktarılmış olur.
belirler.
• Ribozomlar bu şifreye uygun olarak protein sentezini
• tRNA’nın antikodonu ile mRNA kodonu arasında geçici
gerçekleştirir.
hidrojen bağı kurularak tRNA’nın getirdiği amino asit
• Sentezlenecek proteindeki amino asitlerin sayı ve dizilişini
mRNA’daki şifreye uygun olarak protein içindeki yerini alır.
mRNA’daki nükleotit dizilişi doğrudan belirler.
• Her protein çeşidi için ayrı bir mRNA sentezlenir. 3. rRNA (ribozomal RNA)
• Bir mRNA molekülü aynı çeşit proteinin sentezinde tekrar • Diğer RNA’lar gibi DNA tarafından sentezlenir.
tekrar kullanılabilir. • Çekirdekçikte proteinlerle birleşerek ribozomun yapısına
• mRNA, hücrede bulunan toplam RNA’nın %5’ini oluşturur. katılır.
 mRNA’nın yapı taşı da diğer nükleik asitler gibi • Hücrelerde bulunan tüm RNA’ların %80’ini oluşturur.
nükleotitlerdir ve mRNA’nın her üç nükleotitlik bölümüne • Görevi, ribozomun mRNA ve tRNA ile bağlantı
mRNA kodonu denir. kurabilmesini sağlamaktır.
 mRNA kodonunun DNA’daki karşılığına genetik kod veya
• Protein sentezi (translasyon) sırasında amino asitleri
DNA kodonu; tRNA’daki karşılığına ise antikodon denir.
birbirine bağlayan bir enzim gibi davranır.
232
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Yönetici moleküllerden olan mRNA ile ilgili, 4. Hücrede, yeni bir ribozom organelinin oluşması
sürecinde;
I. Hücre içinde sentezlenen proteinlerin yapısına
katılır. I. ribozomal,
II. Yapısında urasil, adenin, guanin ve sitozinli II. taşıyıcı,
nükleotitler bulunur. III. mesajcı
III. Protein sentezinde kalıp olarak görev yapar.
özelliğindeki RNA çeşitlerinden hangilerini şifreleyen
yargılarından hangileri doğrudur? genler görev yapar?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız II
D) Yalnız II E) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
5. RNA’lar protein sentezindeki görevlerine göre aşağıdaki

gibi adlandırılır.
I. mRNA (mesajcı RNA)

II. rRNA (ribozomal RNA)
III. tRNA (taşıyıcı RNA)
2. DNA’dan mRNA sentezi sırasında meydana
gelebilecek bir hata için, Bu RNA çeşitleri, hücrede bulunma oranlarına göre,
azdan çoğa doğru aşağıdakilerin hangisindeki gibi
I. DNA’nın yapısını değiştirir.
sıralanır?
II. Sentezlenecek proteinin yapısını değiştirilebilir.
III. Dölden döle aktarılamaz. A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
yargılarından hangileri doğrudur? D) II - III - I E) III - I - II
D) II ve III E) I, II ve III 6. Bazı özellikleri;
I. ribozomun yapısına katılma,

II. protein şifresini ribozomlara taşıma,
III. amino asitleri taşıma,
IV. protein sentezi için şifre verme
şeklinde olan nükleik asitler, aşağıdakilerin

hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
3. Aşağıdakilerden hangisi ökaryot hücrelerdeki DNA ve
RNA’nın ortak özelliğidir? I II III IV
A) mRNA DNA rRNA tRNA
A) Protein sentezinde görev yapma
B) Sitoplazmada bulunma B) rRNA tRNA DNA mRNA
C) Kendi benzerini yapabilme C) rRNA mRNA tRNA DNA

D) Yapısında riboz şekeri bulundurma D) tRNA DNA mRNA rRNA
E) İki zincirli olma E) tRNA DNA rRNA mRNA
1.B 2.D 3.A 4.B 5.B 6.C
233
5.
TEST
Protein Sentezi • Okunan her bir kodona uygun antikodonu taşıyan tRNA,
amino asit getirmesi için görevlendirilir.
• Amino asitlerin DNA’daki genetik şifreye uygun olarak ve
RNA aracılığı ile ribozom tarafından peptit bağlarıyla • tRNA’ların getirdiği amino asitler peptit bağları ile
polimerizasyonudur. birleştirilerek protein sentezi gerçekleştirilir.
• Okunan her kodon ve amino asit getiren tRNA ribozomun

Protein Sentez Mekanizması
dışına doğru kayarken okunmamış kodonlar sırasıyla
• Protein sentezi olayı aşağıda en basit şekilde şematize ribozoma giriş yaparlar.
edilmiş ve açıklanmıştır.
• Bu durum ribozom, mRNA üzerindeki bitiş kodonlarından
ÇEKİRDEK (UAA, UAG, UGA) herhangi birini okuyuncaya kadar
A T A devam eder.
T A U
G S G • Bitiş kodonu okunduğunda (amino asit karşılığı olmadığından)
S G S ribozomu oluşturan büyük ve küçük alt birimler birbirinden
A T A SİTOPLAZMA
ayrılır. mRNA – Ribozom kompleksi bozulur.
T A U
Amino asit Amino asit
DNA mRNA
M H • Böylece protein sentezi tamamlanmış olur.
TRANSKRİPSİYON
tRNA tRNA
 mRNA üzerinde 43 = 64 çeşit kodon bulunabilir.
Bu 64 çeşit kodondan biri (AUG) başlangıç kodonu
U A S G U A olarak görev yapar.
A U G S A U A U G S A U
Ribozom Ribozom
 AUG kodonu Metiyonin amino asidini şifreler ve bu
Çekirdekte sentezlenen amino asit sadece AUG kodonu tarafından şifrelenir.
mRNA sitoplazmaya M M
geçerek ribozomla TRANSLASYON Peptit  Her polipeptidin sentezinde ilk amino asit Metiyonindir.
H
birleşir. bağı Ancak sentez tamamlandığında polipeptit işlenirken
gerekirse Metiyonin, yapıdan ayrılır ve protein kendi
1. Transkripsiyon özgün yapısını kazanır.
• DNA’nın ilgili geninin bir zincirindeki şifrenin mRNA  mRNA’daki kodonlardan üç tanesi de (UAG, UAA ve
şeklinde kopyalanmasıdır. UGA) bitiş kodonu olarak görev yapar.
• Bunun için DNA’daki ilgili genin çift zincirli yapısı açılır.  Bu kodonların amino asit karşılığı yoktur.
• Bir zincirdeki bilgi mRNA’ya aktarılır.  Ribozom bu üç kodondan herhangi birini okuduğunda
• Böylece diğer zincirin mRNA şeklinde kopyası alınmış olur. protein sentezi sona erer.
2. mRNA – Ribozom Kompleksinin Oluşması

• Çekirdekte sentezlenen mRNA, çekirdek zarındaki  Hücrelerde gerçekleşen replikasyon, transkripsiyon ve
porlardan sitoplazmaya geçer. translasyon olaylarının hepsine birden santral dogma
• Sitoplazmaya geçen mRNA, ribozomun küçük alt birimine denir.
Y Z
X DNA RNA Protein
bağlanır.
• Daha sonra büyük alt birim de bu yapıya eklenir ve aktif X = Replikasyon (eşlenme)
ribozom oluşur. Y = Transkripsiyon (yazılım)
• Böylece mRNA – Ribozom kompleksi oluşmuş olur. Z = Translasyon (çeviri)
 Bu olaylar bir hücrenin yaşamı boyunca gerçekleşme
3. Translasyon
sıklığı bakımından Z > Y > X şeklinde sıralanır.
• Adından da anlaşılacağı gibi çeviri demektir. Yani,
 Şöyle; ki replikasyon sadece hücre bölüneceği zaman;
nükleotitlerden oluşan bir şifre translasyon olayı ile amino
transkripsiyon zaman zaman (bir mRNA, ilgili proteinin
asitlerden oluşur hale gelir. sentezinde tekrar tekrar kullanılabildiği için); translasyon
• Bunun için ribozom bir uçtan başlayarak mRNA ise her zaman (protein, sürekli sentezlenmesi gereken
kodonlarını okur. Bu işlem AUG başlangıç kodonunun bir madde olduğundan) gerçekleşir.
okunmasıyla başlar.
234
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Protein sentezi ile ilgili olarak, 4. Sentezi sırasında 30 çeşit tRNA’nın görev yaptığı
proteinin yapısında 200 amino asit bulunduğuna göre,
I. Bir amino asit birden fazla kodon tarafından
bu senteze kalıplık eden mRNA’da en fazla kaç çeşit
şifrelenebilir.
kodon görev yapmıştır?
II. Bir kodon birden fazla amino asiti şifreleyebilir.
III. Amino asidin DNA ve mRNA’daki karşılığına kodon A) 20 B) 31 C) 30 D) 61 E) 201
denir.
5. Bir protein sentezinde gerçekleşebilecek;

A) I ve III B) I ve II C) II ve III
I. bazı mRNA kodonlarının okunamaması,
II. DNA’dan mRNA sentezlenmesi sırasında şifre
aktarımında hata olması,
III. mRNA’daki şifreye uygun olmayan bir amino asidin
polipeptide bağlanması
olaylarından hangileri sentezlenecek proteinde yapısal

değişime neden olur?
2. Ökaryot bir hücrede gerçekleşen santral dogma olayı
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
replikasyon transkripsiyon translasyon
DNA mRNA Protein D) I ve III E) I, II ve III
Bu olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır? 6. Bir hücrede bir çeşit proteinin sentezine şifre veren
DNA molekülünün, ilgili lokusunda;
A) Her mRNA sentezinden önce replikasyon gerçekleşir.
B) Proteinlerin şifresi DNA üzerinden mRNA’ya aktarılır. I. gen sayısı,
C) Transkripsiyon olayları çekirdekte gerçekleşir. II. organik baz çeşidi sayısı,
D) mRNA molekülü sentezlenecek proteinin şifresini III. nükleotit sayısı
sitoplazmaya taşır.
niceliklerinden hangileri, ilgili proteinin sentezine
E) Translasyon olayı ribozomlarda gerçekleşir. katılan amino asit sayısından az olabilir?
3. Bir hücrede sentezlenen proteinin çeşitliliğinde 7. Aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşirken zayıf
aşağıdakilerden hangisi etkili olamaz? hidrojen bağları oluşmaz?
A) Proteinlerin yapısında bulunan amino asit sayısı A) DNA’nın kendini eşlemesi

B) Ribozomların aktifleşmesini sağlayan mRNA şifresi B) DNA’dan RNA sentezlenmesi
C) Şifreyi veren DNA zincirinin nükleotit dizilişi C) tRNA’nın kendi üzerinde katlanması
D) Sentezde kullanılan amino asit çeşitleri D) mRNA ile tRNA’nın birbirine bağlanması
E) Sentezi sağlayan ribozom organelinin farklı olması E) Bir nükleotidin sentezlenmesi
1.A 2.A 3.E 4.B 5.E 6.C 7.E
235
6.
TEST
Biyoteknoloji ve Gen Mühendisliği Klonlama

Biyoteknoloji • Bir genle ilgili çalışma yapabilmek için o genin üzerinde
• Canlıların genetik yapısında istenilen yönde değişiklik bulunduğu DNA parçasının kopyalanması gerekir. Bu
yapar ve gen mühendisliği yöntemlerini araç olarak işleme gen klonlaması denir.
kullanır. • Canlılardaki genlerin ya da DNA parçalarının
Gen Mühendisliği klonlanmasında plazmitler kullanılır. Bakterilerde
• Canlıların kalıtsal özelliklerinin değiştirilmesi ve onlara kromozom dışında bulunan, kendi kendine eşlenebilen
yeni özellikler kazandırılmasına yönelik araştırmalar küçük halkasal yapıdaki DNA’lara plazmit denir.
yapar. • DNA moleküllerinde kesme bölgeleri olarak bilinen
• Genetik mühendisliğinin temel amacı, genetik açıdan nükleotit dizilerini tanıyan ve her iki zincirde kesme işlemi
beğenilen özelliklere sahip canlılar elde etmektir. Bunun yapabilen enzimlere restriksiyon enzimleri denir. Bu
için canlıda beğenilmeyen özellikler seçilip ayıklanır. enzimler, bakterilerde bulunur ve virüslere karşı savunma
Beğenilen özellikler ise bir canlıda toplanır. için geliştirilmiştir.
• Genetik mühendisleri çoğu zaman, canlının kendi  Bakteriyel plazmitin gen klonlamasında takip edilen
yapısında bulunmayan bir özelliği o canlıya aktarmaya aşamalar şu şekilde sıralanabilir:
çalışır.  İstenilen genin klonlanması için önce plazmit,
• Tüm bu çalışmalar biyolojik ıslah adını alır. bakteriden ayrıştırılır.
• Genler üzerinde yapılan çalışmalar genetik  Klonlanacak geni taşıyan DNA parçası ve plazmit aynı
mühendisliğinin de temelini oluşturmuştur. restriksiyon enzimleri ile kesilir.
• Genetik mühendisliğinde en fazla kullanılan yöntem bir  Kesilen plazmit ve klonlanacak genin uçları birbirini
organizmadaki geni başka bir organizmaya aktarmaktır. tamamlayan nükleotitlerden oluşur. Bu uçlar ligaz
enzimi ile birleştirilerek klonlanacak gen eklenmiş olur.
Islah Yöntemleri  Bu şekilde oluşan plazmit, farklı canlılardan alınan iki
• Modern ıslah yöntemlerinde genel olarak canlıların DNA’nın birleşimi olduğu için buna rekombinant DNA denir.
genetik yapıları değiştirilir.  Genetiği değiştirilmiş plazmit, tekrar bakteriye aktarılır.
• Bu şekilde oluşan canlılara genetiği değiştirilmiş  Bakteri, klonunu oluşturmak üzere besin ortamında
organizmalar (GDO) denir. çoğaltılır. Plazmite aktarılan gen klonlanmış ve yeni
• İnsanlar geleneksel ıslah yöntemlerini yıllarca başarıyla hücrelere aktarılmış olur.
uygulamışlardır.
• Beğenilen özelliklere sahip canlıları seçmişler, bunları Hayvanlarda Klonlama
birbirleriyle eşleştirmişler ve böylece beğenilen özelliklere • Biyoteknolojik uygulamalarla bir hayvanın genetik
sahip yeni bireyler elde etmişlerdir. kopyasının oluşturulması işlemidir.
• Yeni ıslah çalışmalarında tür içi ve türler arası melezleme, • Bu işlem ilk olarak İngiliz embriyolog Ian Wilmut tarafından
yapay döllenme, poliploidi, gen aktarımı ve klonlama gibi 1997 yılında kuzu klonu Dolly’nin üretilmesinde kullanıldı.
yöntemler kullanılır. • Ülkemizde de İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesinde
2007’de Oyalı adı verilen bir kuzu klonlama tekniğiyle
Melezleme üretildi.
• Farklı karakterler açısından homozigot ırklar arasında
çaprazlama yapılarak gen alışverişi sağlanır. Bu şekilde DNA Parmak İzi Yöntemi
kuvvetli melez bireyler elde edilir. • Bu yöntem bir insanın DNA’sını oluşturan baz sırasının,
diğer insanların baz sıralarından farklı olmasına dayanır.
Yapay döllenme • Tek yumurta ikizlerinin dışında kalan canlılarda, her bireyin
• Hayvan ıslahında kullanılan yöntemlerden biridir. DNA dizilimi kendine özgüdür. Bu dizilimlerin belirginleşmesi
Beğenilen özelliklere sahip hayvan ırklarından alınan sayesinde, canlı türlerinde genetik bir bozukluğun olup
üreme hücreleri laboratuvar ortamında döllendirilir. olmadığı ve türler arasındaki farklılıklar belirlenebilir.
Poliploidi • DNA parmak izi yöntemi babalık davalarında ve suçluların
• Hücrelerde kromozom takım sayısının 3n veya daha fazla belirlenmesinde kullanılan yaygın bir yöntemdir. Bu
olması durumuna poliploidi denir. Daha çok bitkilerde yöntemle olay yerinde bulunan kan, sindirim atığı, tükürük,
rastlanan bir durumdur. Poliploidi bitkiler, diploit bitkilere kıl ve tırnak kalıntıları kriminal çalışmalarla incelenerek
göre daha büyük çiçek ve meyvelere sahiptir. suçlunun bulunması sağlanır.
236
6.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Bir popülasyonda istenen özellikleri taşıyan fertlerin 4. Aşağıdaki şekilde genetik kopyalama sonucu yeni bir
değişik metotlarla seçilerek üretilmesi, ıslah olarak kuzunun oluşumu gösterilmiştir.
tanımlanır. 1 2
Buna göre, ıslah çalışmaları için, Yumurta Çekirdek

verici koyun verici koyun
I. Beğenilen özelliklere sahip iki saf ırkın bireyleri

çaprazlanır.
II. Melez canlılar büyüklük, kalite ve verim gibi Çekirdeği Meme hücresinin
çıkarılmış yumurta çekirdeği
özellikler bakımından önceki kuşaklar ile aynı
özellikte olur.
III. Ziraat alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.

3
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Hücre taşıyıcı annenin Kuzu
rahmine yerleştiriliyor ve
gelişmeye bırakılıyor.
Sonuçta oluşan kuzunun özellikleri ve oluşumu ile

ilgili olarak, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
2. Aşağıdakilerden hangisi genetik mühendisliğinin A) Kuzu ile 3. birey arasında kalıtsal akrabalık ilişkisi
temel amacını ifade eder? yoktur.
B) Kuzu genetik açıdan 2. bireyin kopyası olur.
A) Genler üzerinde çalışma yapmak C) Döllenme gerçekleşmese de oluşan kuzunun
B) Canlılar dünyasında, genetik değişimler oluşturarak kromozom sayısı diploit (2n) olur.
insanlık için yararlı sonuçlar çıkarmak D) Kuzu erkek birey olarak gelişir.
C) Bir organizmadaki geni başka bir organizmaya E) Bu olay, bir eşeysiz üreme şekli olarak kabul edilir.
aktarmak
D) Canlıya, kendi yapısında bulunmayan herhangi bir
özellik kazandırmak
E) İnsanın gen haritasını çıkarmak
5. Adli tıpta, güvenilirliği çok yüksek olan “DNA parmak izi

yöntemi”, zanlıların suçluluğunun belirlenmesinde ve
3. Modern biyolojik yöntemler ile canlının genomu babalık testlerinde kullanılmaktadır.
değiştirilerek, canlının hangi ürünü oluşturması isteniyorsa Bu yöntemin güvenilir olması DNA’nın;
o ürünü oluşturması sağlanabilir.
I. bazı bölgelerindeki baz dizilimlerinin bireye özgü
Buna göre, modern biyolojik yöntemler;
olması,
I. ıslah çalışmaları, II. enzimlerle istenilen yerden kesilebilmesi,
II. insanda bazı hastalık genlerinin ayıklanması, III. bazı bölgelerindeki baz dizilimlerinin türe özgü
III. şeker hastalığı gibi bazı hastalıkların tedavisi olması
işlemlerinin hangilerinde kullanılabilir? özelliklerinden hangileriyle açıklanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1.D 2.B 3.E 4.D 5.A
237
6.
TEST
6. Klasik biyoteknolojik yöntemler ile mikroorganizmalara 9. İnsan insülin hormonunun, gen aktarımıyla bakteriler
herhangi bir etkide bulunulmadan, bu canlıların doğal tarafından da üretilmesi aşağıdaki şekillerde açıklanmıştır.
özelliklerinden yararlanılarak ürün oluşturulur. İstenilen geni
taşıyan hücre
Buna göre, klasik biyoteknolojiye; Bakteri Plazmit
1
Bakteri plazmiti ve
istenilen geni taşıyan
I. ekmek yapılması, DNA’nın izole edilmesi
II. bakterilere insülin hormonu ürettirilmesi,

III. sütten mayalarla yoğurt yapılması 2 Plazmit ve istenilen geni
3 Kesilen genin ligaz ile
plazmite yapıştırılması taşıyan DNA’nın restriksiyon
enzimiyle kesilmesi
uygulamalarından hangileri örnek verilebilir?
4 Elde edilen rekombinant
DNA’nın bakteriye
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III aktarılması
5 Rekombinant DNA içeren

D) I ve III E) I, II ve III bakterilerin çoğaltılması
Bu şekildeki bilgilere dayanarak,

7. Aşağıdakilerden hangisi modern biyolojik ıslah
I. Restriksiyon enzimleri DNA’daki bir genin kesilip
çalışmalarından biri değildir?
çıkartılmasında kullanılır.
A) Melezleme B) Aşılama C) Poliploidi II. Genetik mühendisliği çalışmaları ile insanlık için
faydalı sonuçlar çıkarılır.
D) Gen aktarımı E) Klonlama III. Bu çalışma gen mühendisliğinin tıp alanındaki
uygulamalarına örnektir.
IV. İnsülin geni taşıyan bakteri DNA’sına vektör adı verilir.
8. Gen mühendisliği alanında çalışmalar yapılan kök D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

hücreleri için,
I. Yetişkin kök hücreleri, kordon kanından elde edilen

10. Genetik mühendisliği çalışmalarıyla;
kök hücreler ve embriyonik kök hücreler bilinen üç
temel kök hücre kaynağıdır. I. bitkilere gen aktarılarak böceklere karşı dirençli
II. Günümüzde kök hücrelerle bir insanın vücudundaki hale getirilmesi,
bütün doku ve organlar oluşturulabilmektedir. II. insan için gerekli olan bazı hormonların bakterilere
III. Kök hücreler, kendini yenileyebilme özelliğine sahip ürettirilmesi,
ve uygun şartlar sağlandığında bir çok farklı hücre III. doğadaki zehirli atıkların temizlenmesinde bazı
tipine dönüşebilen hücrelerdir. mikroorganizmaların kullanılması
yargılarından hangileri doğrudur? yararlarından hangileri sağlanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
6.D 7.B 8.D 9.D 10.E
238
7.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Canlılar ve Çevre 1. Aynı türün bireyleri arasında gözlenebilen karakteristik

farklılıklara varyasyon denir. Varyasyonlar kalıtsal olarak
• Canlıların birbiriyle sürekli etkileşim hâlinde olduğu
gerçekleşebildiği gibi kalıtsal olmadan da gerçekleşebilir.
çevreye ekosistem denir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kalıtsal
• Canlıların ekosistem ile ilişkilerini inceleyen bilim dalına varyasyona neden olmaz?
ekoloji denir.
A) Mutasyon
• Aynı türün bireyleri arasında gözlenebilen karakteristik B) Döllenme
farklılıklara varyasyon denir. Varyasyonlar kalıtsal olarak C) Krosing over
gerçekleşebildiği gibi kalıtsal olmadan da gerçekleşebilir. D) Modifikasyon
E) Homolog kromozomların şansa bağlı olarak kutuplara
• Kalıtsal olmayan varyasyonlar (modifikasyon) sadece
dağılması
bireyi etkiler; yavrulara aktarılmaz.
• Kalıtsal varyasyonlara mayoz, döllenme, mutasyon gibi

olaylar sebep olabilir.
• Mayoz sırasında gözlenen krosing over ve homolog

kromozomların rastgele ayrılması kalıtsal varyasyonlara
neden olur. Ayrıca döllenmenin rastgele olması da kalıtsal
varyasyon sebebidir. 2. Çevresel bir etki ile kalıtsal yapıda meydana gelen
değişikliklere mutasyon denir.
• Kalıtsal varyasyona neden olabilen bir diğer etken
İnsanın aşağıdaki hücrelerinin hangisinde meydana
mutasyondur. Mutasyon çevresel bir etki ile DNA’daki
gelen bir mutasyonun kalıtsal varyasyona neden
nükleotit dizisinin değişmesidir. olması beklenir?
• Mutasyona neden olan çevresel etkilere mutajen denir. A) Karaciğer hücresi
• Bir mutasyonun kalıtsal varyasyona neden olabilmesi için B) Sinir hücresi
üreme hücrelerini etkilemesi gerekir. C) Üreme ana hücresi

D) Yumurtalık hücresi
• Kalıtsal varyasyonlar sonucu, değişen ortam koşullarında
E) Kan hücresi
bazı bireylerin yaşama ve üreme konusunda avantajlı hâle
gelmesine doğal seçilim denir.
• Doğal seçilim sonucu meydana gelen ve bireylerin

yaşama ve üreme şansını artıran özelliklerine
adaptasyon denir. Adaptasyon yapısal, korunma, taklit
etme ve davranışsal olabilir.
• Bir popülasyona ait canlılarda insanlar tarafından seçilen

bazı özelliklerin nesiller boyu aktarılmasının sağlanmasına 3. Doğal seçilim ile yapay seçilim arasında seçilimin
yapay seçilim denir. yönünü belirleyen temel faktör aşağıdakilerden
hangisidir?
• Biyolojik ıslah (canlıları iyileştirme işlemi) çalışmalarında
A) İnsan B) Işık C) Sıcaklık
yapay seçilimden yararlanılmaktadır.
D) Ayrıştırıcılar E) Üreticiler
1.D 2.C 3.A
239
KARMA SORULAR 1
GENDEN PROTEİNE ve BİYOTEKNOLOJİ
1. DNA molekülünün bir genindeki fosfat sayısının 4. Beslenme sırasında aldığımız nükleik asit
bilinmesiyle, gene ait aşağıdaki niceliklerden hangisi moleküllerinin, sindirim sisteminde tamamen hidroliz
hesaplanamaz? edilmesiyle;
A) Organik baz sayısı I. pirimidin grubu organik baz,
B) Nükleotit çeşitlerinin sayısı II. fosforik asit,
C) Deoksiriboz molekülü sayısı III. monosakkarit,
D) Fosfodiester bağlarının sayısı IV. pürin grubu organik baz
E) Nükleotit sayısı monomerlerinden hangileri, her zaman aynı sayıda

açığa çıkar?
A) II ve IV B) III ve IV C) I ve II
2. Çekirdekte bulunan kalıtımla ilgili bazı yapılar şunlardır:
I. Gen
II. DNA 5.  Ortam koşullarına uyabilen bireylerin hayatta kalıp,
III. Kromatin iplik uyamayanların ölmesi
IV. Nükleotit  Canlıların genlerinde var olan özellikleri ile

yaşadıkları ortama uyum sağlama becerisi
Bu yapıların küçükten büyüğe doğru dizilişi  Canlıların genetik yapısında meydana gelen
aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? bozukluklar
A) IV - I - II - III B) I - II - IV - III C) II - IV - III - I  Çevresel koşulların etkisiyle genlerin işleyişinde

meydana gelen değişiklikler
D) III - I - IV - II E) IV - I - III - II
Aşağıdaki kavramlardan hangisinin özelliği yukarıda
verilmemiştir?
A) Mutasyon B) Adaptasyon C) Modifikasyon
D) Krosing over E) Doğal seleksiyon
3. Üstün özellikleri taşıyan farklı bireyler çaprazlanıp elde

6. Bir DNA’nın yapısında;
edilen döllerden istenilen gen kombinasyonlarına sahip
bireyler seçilerek üretilebilmektedir. I. guaninli nükleotit,
Bu durum için, II. adeninli nükleotit,
III. deoksiriboz şekeri,
I. Doğal bir olaydır.
IV. fosforik asit
II. Yapay seleksiyondur.
III. Bir ıslah çalışmasıdır. moleküllerinden hangileri kesinlikle aynı sayıda
bulunur?
A) I ve IV B) III ve IV C) I ve II
1.B 2.A 3.D 4.D 5.D 6.B
240
KARMA SORULAR 1
7. Canlıların özelliklerinin iyileştirilip daha iyi duruma 9. Bir nükleik asit molekülünde;
getirilmesi işlemi biyolojik ıslah olarak adlandırılır. Biyolojik
ıslah, canlılarda verimliliği artırmayı amaçlar. I. glikozit, III. hidrojen,
II. ester, IV. peptit
Buna göre, biyolojik ıslah çalışmaları için,
bağlarından hangileri kesinlikle bulunur?
I. Genetik mühendisliğinin ilgi alanına girer.
II. Canlıda bulunan ve istenmeyen bazı özellikler A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
seçilip ayıklanır.
III. Bir organizmadan bir gen alınıp diğer bir D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
organizmaya aktarılır.

10.
Kalıp zincir (1)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Kalıp zincir (2)
Yeni zincir (1ı)

Yeni zincir (2ı)
Yukarıdaki şekilde ökaryot bir hücrede DNA’nın kendini

eşlemesi özetlenmiştir.
Buna göre,
8. Aşağıda bazı mRNA kodonlarının oluşumu ve bu
kodonların genetik şifre karşılığı tablo halinde I. 1ı ve 2ı zincirleri kesintisiz olarak sentezlenir.
gösterilmiştir. II. 1ı ve 2ı zincirlerinin nükleotit dizilimleri aynıdır.
III. 1 ve 2 zincirleri üzerinde çok sayıda replikasyon
orijini oluşturulur.
z
ba ifadelerinden hangileri doğrudur?
1.
U az
b A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2.
G U z
A C ba D) I ve III E) II ve III
3. i
G iğ t
A U l ed asi
C C fre o
UG A Şi min
UG
n
Fe anin
A C a
fa
U G A C
to
nil
al
ip
Tr
sin
n
tei
Lö
11. Kodonların özellikleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden

Sis
Serin
Tirozin
A) Üç tanesi dur kodonu olmak üzere toplam 64 çeşit
kodon vardır.
Bu tablodaki veriler incelendiğinde aşağıdaki
B) Aynı amino asit birden fazla kodonla kodlanabilir.
ÇIKMIŞ SORU
kodonlardan hangisinin görevinin yanlış verildiği

söylenebilir? C) tRNA moleküllerinde mRNA’daki kodonlara karşılık
gelen antikodonlar yer alır.
A) UGG - Triptofan amino asidini şifrelemek D) Genellikle bir kodon, birden fazla amino asit
B) UAG - Protein sentezini sonlandırmak kodlamaz.
C) UCA - Serin amino asidini şifrelemek E) Kural olarak her türün kendine özgü kodonları vardır.
D) UUU - Protein sentezini sonlandırmak AYT - 2020
E) UAC - Tirozin amino asidini şifrelemek
7.E 8.D 9.A 10.C 11.E
241
KARMA SORULAR 2
1. RNA molekülünün yapısında bulunan; 4. Aşağıda verilenlerden hangisi RNA çeşitlerine ait
özelliklerden biri değildir?
I. adenin bazı,
II. fosforik asit, A) Tek zincirli olma
III. riboz şekeri B) Amino asit bulundurma
C) Urasil nükleotidi taşıma
moleküllerinden hangileri ATP’nin yapısında da
bulunabilir? D) DNA üzerinden sentezlenme
E) Riboz şeker bulundurma
A) Yalnız II B) I, II ve III C) Yalnız I
D) I ve III E) Yalnız III
5. Hücre bölünmesi sırasında DNA molekülü kopyalanarak

2. Nükleik asitler, dört farklı nükleotit çeşidinin “şeker fosfat” iki katına çıkar.
bağlarıyla bağlanmaları sonucunda oluşurlar. Eşlenme sonucu oluşan yeni DNA’lar arasında;
Bir nükleik asidin yapısındaki nükleotitlerin farklı
I. genetik bilgi,
çeşitlerde olmasında;
II. nükleotit sayısı,
I. birbirlerine bağlanma şekilleri, III. nükleotit çeşidi
II. sentezlerinde kullanılan fosforik asit molekülü
sayısı, özelliklerinden hangileri ortak olur?
III. yapısında bulunan azotlu baz çeşidi, A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

IV. nükleik asitte bulunma yerleri,
V. taşıdıkları şeker çeşidi D) II ve III E) I, II ve III
faktörlerinden hangileri etkili olur?
A) Yalnız III B) Yalnız V C) I ve II
D) II ve IV E) III ve V
6. DNA ve RNA nükleik asitleriyle ilgili aşağıdakilerden

A) Yapılarında C, H, O, N ve P atomları bulunur.
3. Bir canlının farklı dokularında, farklı metabolik B) Nükleotit monomerlerinden oluşan polimerlerdir.
olayların gerçekleşiyor olması, aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanabilir? C) DNA’daki adenin nükleotiti ile RNA’daki adenin
nükleotitinin yapıları birbiriyle aynıdır.
ÇIKMIŞ SORU
A) Dokuları oluşturan hücrelerin farklı DNA miktarlarına

D) DNA sarmalında ve tRNA’nın katlanma yaptığı bazı
sahip olması bölgelerde karşılıklı bazlar arasında hidrojen bağları
B) Her dokunun hücrelerinde aktif olan genlerin farklı kurulur.
olması
E) DNA, her bir ipliğinin kalıp görevi yaptığı yarı
C) Her hücredeki kromozom sayısının farklı olması korunumlu mekanizma ile kendini eşler.
D) Dokuları oluşturan hücrelerin farklı büyüklükte olması 2023 - AYT
E) Her hücredeki gen sayısının ve yapısının aynı olması
1.B 2.A 3.B 4.B 5.E 6.C
242
KARMA SORULAR 2
7. Aşağıda verilenlerden hangisi DNA ve RNA’nın ortak 10. Bir proteinin sentezinde kullanılan amino asitlerin, mRNA
özelliği değildir? daki kodonlarının veya tRNA daki antikodonlarının
nükleotit dizilişi şöyledir:
A) Yapısında timin bazı bulundurma
P amino asitinin kodonu; AUG
B) Protein sentezinde görev yapma
E amino asitinin antikodonu; AUG
C) Nükleotit polimeri olma
T amino asitinin kodonu; GGC
D) Yapısında beş karbonlu şeker bulundurma
İ amino asitinin antikodonu; GAC
E) Monomerleri arasında fosfodiester ve glikozit bağı
bulundurma Bu amino asitlerden, “P-E-P-T-İ-T” şeklinde bir protein
molekülünün sentezini sağlayan DNA’nın mRNA
sentezine kalıplık eden zincirinin şifresi, aşağıdakilerin
hangisindeki gibi olur?
A) ATG TAC ATG CCG GAT CCG
B) TAC ATG TAC CCG GAC CCG

8. Aşağıda bir organik molekülün özellikleri verilmiştir.
C) ATG TAC ATG CCG GAC CCG
 Ribozom ile hidrojen köprüleri aracılığı ile etkileşime
geçer. D) TAG TGC TAG CCC GAC CCC
 Üç nükleotitlik bir bölümüne antikodon denir.
E) TAC CAC GTG CCG GAA CGG
 Çekirdekte tek zincirli olarak sentezlendikten sonra
katlanarak yonca yaprağı şeklini alır.
Bu molekül, aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) mRNA B) DNA C) tRNA
D) Plazmit E) rRNA
11. Hücrelerde, proteinlerin sentezlenmesi ve yıkımı
sürecinde gerçekleşen bazı reaksiyonlar aşağıda
verilmiştir.
Amino Amino X
+ .............. + Protein + Su
asit asit
Y
9. Biyoteknolojik çalışmalarla,
Bu reaksiyonlarla ilgili olarak,
I. Şeker hastalığı tedavisi için, insülini kodlayan gen,
I. Amino asitlerin peptit bağlarıyla bağlanmasını ve
uygun bakterinin DNA sına eklendiğinde, bakteri
proteinlerin amino asitlere kadar yıkımını aynı
insülin üretmeye başlar.
enzim gerçekleştirir.
II. Bir canlıya, ilgili genin aktarılması ile önceden var
II. X olayı gerçekleştiği bütün canlı hücrelerde,
olmayan bir özelliği kazanması sağlanabilir.
ribozomlar kullanılarak gerçekleştirilir.
III. Yetişkin insanlarda kalıtsal hastalıklara neden olan
III. Hem X de, hem de Y de gerçekleşen olaylar, hücre
genler belirlenerek, sağlıklı genlerle değiştirilebilir.
dışında meydana gelebilir.
olaylarından hangileri gerçekleştirilmektedir?

7.A 8.C 9.D 10.B 11.D
243
KARMA SORULAR 3
1. Ökaryot bir hücrede bulunan nükleik asitlerin; 4. DNA replikasyonu sırasında 5ˡ ® 3ˡ yönünde uzanan kalıp
iplikten kesintili (Okazaki parçaları) olarak DNA iplikleri
I. sentezlenmesi sırasında DNA şifresinin ve
üretilir. 3ˡ ® 5ˡ yönünde uzanan iplikten üretilen DNA ipliği
çekirdekteki enzimlerin görev yapması,
tek parça halinde sentezlenir.
II. yapısında pürinli ve pirimidinli nükleotitlerin
Bu farklılık aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
bulunması,
III. yapısındaki nükleotitlerin, üçlü veya ikili zayıf A) DNA ligaz enziminin Okazaki parçalarını birleştirmesi
hidrojen bağlarıyla birbirine bağlanması
B) 3ˡ ® 5ˡ yönünde uzanan kalıp ipliğin kesintili olması
özelliklerinden hangileri tüm RNA çeşitleri ve DNA’da C) Restriksiyon enziminin DNA ipliğini belirli bölgelerden
ortak olarak görülür? keserek parçalar haline getirmesi
D) DNA polimeraz enziminin yalnız 3ˡ ucundaki
nükleotidin yanına yeni bir nükleotit ekleyebilmesi
D) Yalnız II E) Yalnız III E) Sentez sırasında çok sayıda DNA polimeraz

enziminin görev yapması
2. Mutasyon için aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

5. Bir bakteri hücresi ile ilgili olarak,
A) Mayoz bölünmenin bir safhasıdır.
B) Üreme hücrelerinde gerçekleşebilir. I. İki çeşit nükleik asit bulundurur.
C) Sonuçları dölden döle aktarılabilir. II. 4 çeşit nükleotid bulundurur.
D) X ışınları nedeniyle olabilir. III. 5 çeşit azotlu organik baz bulundurur.
E) Kromozom veya genlerin yapısında meydana gelen
değişmelerdir.
3. DNA molekülünün yapısında bulunan adenin, sitozin,

timin ve guanin bazlarının ortak özelliği
A) Riboz ve deoksiriboz şekeri bulunduran nükleotitlerin 6. Genetik mühendisliği yöntemleriyle kendine ait
oluşumunda kullanılabilme olmayan bir gen aktarılmış olan bir canlı aşağıdaki
B) Sadece çekirdekte sentezlenebilme kavramlardan hangisi ile tanımlanabilir?
C) Kimyasal formüllerinin aynı olması A) Mutant B) Transgenik C) Yeni tür

D) Fosforik asit ile bağ yapabilme
E) Deoksiriboz şekeriyle bağ yapabilme D) Melez E) Kopya
1.A 2.A 3.E 4.D 5.D 6.B
244
KARMA SORULAR 3
7. Bir bilim insanı, “Bir mRNA herhangi bir ribozom ile

protein molekülünün yapımını sağlayabilir ve belirli tipteki
proteinlerin yapımı için özgün ribozom bulunmaz.”
10. DNA ve RNA nükleik asitleriyle ilgili aşağıdakilerden
hipotezini kuruyor.
36. Aşağıda bir ökaryotik hücrede 90 amino
Protein sentezine ait, aşağıdaki özelliklerden hangisi asitten oluşan bir polipeptidin sentezlenmesine esas
teşkil eden bazı mRNA kodonları ve bunlara karşılık
bu hipotezi destekleyen bir “veri” olarak kullanılmış
gelen amino asitlerin sırası verilmiştir.
olabilir?
Dizideki 1 2 3 49 50 51 90 91
A) Ribozomlar, protein sentezine ancak mRNA üzerinde sıra
mRNA
bulunan başlangıç kodonuyla (AUG) başlayabilir.
kodonları A U G U C U AAA UAU UAU CAU C G C UGA
B) Bir ribozom organeli aynı proteinin sentezinde tekrar
Metionin
Durdurma
Histidin
Arjinin
Serin
Lizin
Tırozin
Tırozin
Kodonu
Amino
tekrar kullanılabilir. asitler
C) mRNA ribozoma bağlanmadığı sürece, ribozomun iki
alt birimi bir araya gelmez.
D) Bir hücreden alınan mRNA, başka türe ait hücrenin UAA, UAG ve UGA kodonlarının durdurma kodonları
ribozomlarında protein sentezini gerçekleştirebilir. olduğu bilinmektedir. Meydana gelen bir olay nedeniyle
bu polipeptit sentezinin beklenenden erken sonlandığı
E) Bir mRNA molekülü, aynı protein molekülünün saptanmıştır.
sentezinde tekrar tekrar kullanılabilir.
Bu durumla ilgili ileri sürülen,
I. DNA’daki bir mutasyon, tirozini kodlayan mRNA
kodonunu durdurma kodonuna dönüştürmüş
olabilir.
8. Hücrelerde; mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşit
RNA molekülü görev yapar. II. Durdurma kodonunun oluşmasına engel olan
DNA’daki bir mutasyon, sentezi kısmen
Bu RNA çeşitlerinin tamamı için, aşağıdaki gerçekleşmiş bir polipeptit oluşturmuş olabilir.
özelliklerden hangisi ortak değildir? III. rRNA genlerinde meydana gelen bir mutasyon,
ÇIKMIŞ SORU
ribozomun kodonları okuma yeteneğini tamamen

A) Hücredeki amino asitleri ribozomlara taşıma ortadan kaldırmış olabilir.
B) Proteinlerin sentezinde kullanılabilme açıklamalarından hangileri doğrudur?
C) Ribozom organeliyle birlikte görev yapma A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Şeker sayısı = baz sayısı = fosfat sayısı eşitliğine D) I ve III E) I, II ve III
sahip olma
2019 - AYT
E) DNA şifrelerine göre sentezlenme
11. Çift zincirindeki nükleotit sayısı 1200 olan bir DNA

molekülünün şifre vereceği protein senteziyle ilgili
9. RNA çeşitlerinin sentezi sırasında;
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
I. DNA’nın şifre vermesi, (Bitiş kodonu dikkate alınmayacak)
II. RNA polimeraz enziminin görev yapması,
A) Bu bölgeden 200 amino asitlik protein sentezlenir.
III. nükleotitler arasında fosfodiester bağlarının
B) Protein sentezi sırasında en fazla 61 çeşit tRNA
kurulması
görev yapar.
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? C) Bu bölgeden üretilen mRNA’da 400 kodon bulunur.
D) Bu bölgeden 600 nükleotitlik mRNA sentezlenir.
E) Protein sentezi sırasında en fazla 20 çeşit amino asit
D) I ve III E) I, II ve III kullanılır.
7.D 8.A 9.E 10.A 11.C
245
KARMA SORULAR 4
1. Aşağıdakilerden hangisi RNA çeşitlerinin 5. ÇEKİRDEK
gerçekleştirdiği işlevlerden biri değildir? A T A

T A U
G S G
A) Genetik şifrenin ribozoma taşınması S G S
A T A SİTOPLAZMA
B) Antikor moleküllerinin sentezlenmesi T A U
Amino asit Amino asit
C) Sitoplazmadaki amino asitlerin taşınması DNA mRNA
M H
TRANSKRİPSİYON
D) Hücre zarının yapısına katılması
tRNA tRNA
E) Ribozomların yapı maddesi olması
U A S G U A
A U G S A U A U G S A U
Ribozom Ribozom
2. DNA molekülüne ait; M M

Çekirdekte sentezlenen TRANSLASYON Peptit
bağı H
mRNA sitoplazmaya
I. bazı organellerde bulunma,
geçerek ribozomla
II. bölünme sırasında kendini eşleyebilme, birleşir.
III. sitoplazma sıvısında bulunma Ökaryot hücrelerde gerçekleşen protein sentezi olayı
yukarıdaki şekilde gösterilmiştir.
özelliklerinden hangileri prokaryot ve ökaryot
canlılarda ortak olarak görülür? Bu şekildeki bilgilere dayanarak, aşağıdaki
yargılardan hangisine varılamaz?
A) I ve III B) Yalnız I C) I, II ve III
A) Genetik bilgi ribozoma mRNA tarafından aktarılır.
D) Yalnız II E) Yalnız III B) Ribozom tRNA’ları birbirine bağlayarak polimerleştirir.
C) Amino asitler birbirine peptit bağlarıyla bağlanır.
D) Transkripsiyon çekirdekte gerçekleşir.
E) Translasyon sitoplazmada ribozom tarafından
3. Nükleotit dizilimi AUGACCC şeklinde olan bir mRNA’yı gerçekleştirilir.
sentezleyen DNA ipliğinin nükleotit dizisi
6. Protein sentezi için tüm şartların uygun olduğu bir ortama

A) AUGAGGG B) UACUGGG C) TAGACCC
farklı canlılardan alınan moleküller konuluyor.
D) ATGACCC E) TACTGGG
kullanılan
Sentezde
Ribozom
enzimler
Amino
mRNA
asitler
tRNA
Canlı
çeşidi
4. Biyoteknolojik çalışmalar ile ilgili olarak aşağıdaki K canlısı +

yargılardan hangisi yanlıştır? L canlısı +
A) Canlı hücreler ve mikroorganizmalardan yararlanılır. M canlısı +
B) Sağlık, gıda, ziraat ve çevre gibi birçok alanda N canlısı +
insanlığa faydalı olmuştur.
C) Günümüzde popülerliğini yitirmiş bir bilim dalıdır.
P canlısı +
D) Bitki, hayvan ve mikroorganizmaların yapısında Bu deney ortamında sentezlenen proteinin hangi
değişiklikler yapılması esasına dayanır. canlıya ait olduğu söylenebilir?
E) Kontrollü çalışmalarla, canlılardan istenilen ürünler
elde edilir. A) K B) L C) M D) N E) P
1.D 2.D 3.E 4.C 5.B 6.D
246
KARMA SORULAR 4
7. Bir hücredeki DNA zincirlerinden birinin nükleotit dizilişi 9. Protein sentezinde görev yapan, mRNA’daki üçlü nükleotit
aşağıdaki gibidir. şifrelerine “kodon” denir. Bir mRNA üzerinde bulunan bazı
A T G S T A kodonlar ve şifreledikleri amino asitler tabloda
gösterilmiştir.
Kodon Çeşidi Şifrelediği

Bu DNA molekülünün kendini doğru olarak
I. II. III. amino
eşleyebilmesi için; asit
Nükleotit Nükleotit Nükleotit
T A T A
S U U Lösin
A T A T S U S Lösin
S G S G S U A Lösin
G S T S S U G Lösin
A T G T S S S Prolin
T A A G S S A Prolin
I II III IV
Bu tabloya bakılarak,
nükleotit zincirlerinden hangilerinin yeniden
sentezlenmesi gerekir? I. Her organizmada, en fazla 20 çeşit (amino asit
çeşidi kadar) mRNA kodonu bulunur.
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV II. Bazı amino asitler protein sentezinde daha sık
kullanılabilirler.
III. Bir amino asit çeşidinin ribozomlara taşınmasında,
farklı antikodonlara sahip tRNA lar görev yapabilir.

8.
Bir zamanlar Sibirya tundralarında yaşama ve üreme 10. Gen klonlanmasında ve kopyalamada uygulanan,
şansı bulmuş olan mamut’ların nesillerinin tükenmiş aşağıdaki işlemlerden hangisi diğerlerinden daha
olması aşağıdakilerden hangisine örnektir? sonra yapılır?
A) Adaptasyon A) Taşıyıcı DNA’nın elde edilmesi ve kesilmesi

B) Modifikasyon B) İlgili genin, taşıyıcı DNA ile birleştirilmesi
C) Doğal seleksiyon C) İlgili DNA’nın saf olarak elde edilmesi
D) Mutasyon D) İstenilen genin DNA’dan kopartılması
E) Kalıtsal varyasyon E) İlgili genin bulunduğu yerin belirlenmesi
7.A 8.C 9.B 10.B
247
KARMA SORULAR 5
1. Ökaryot hücrelerin kalıtsal materyali olan 5. Biyoteknolojik çalışmalara aşağıdakilerden hangisi

kromozomlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi örnek verilemez?
yanlıştır?
A) Birden fazla mikroorganizma çeşidine karşı etkili olan
A) Belirli bir türe ait her bir bireyde aynı bilgileri taşırlar. aşıların üretilmesi ve böylece tek aşılamayla birden
B) Bir canlının sağlıklı vücut hücrelerinin çekirdeklerinde fazla hastalığa karşı koruma sağlanması
aynı genetik bilgileri taşırlar. B) Bebek ve çocuklar için sağlıklı ve besin değeri
C) Farklı türlere ait bireylerin hücrelerinde aynı sayıda yüksek süt ve süt ürünlerinin üretilmesi
olabilirler. C) Enzim kullanımı ile meyve sularının verim ve
D) Çift zincirli DNA moleküllerini içerirler. kalitesinin artırılması
E) Yapılarında histon proteinleri bulunur. D) Çocukların sinir sisteminin gelişmesinde etkili olan bir
yağ çeşidinin besinlerle birlikte çocuklara verilmesi
E) Sıtma parazitlerine dirençli olan bazı sivrisineklere ait
genlerin belirlenerek bu genlerin sıtma ile
2. mRNA’nın yapısında bulunan bir nükleotit; mücadelede kullanılması
I. tRNA,
II. ATP,
III. DNA
moleküllerinin hangilerinde yapı taşı olarak

kullanılabilir? 6. • Prokaryot hücrelerde DNA eşlenmesi sırasında bir
adet replikasyon orjini oluşur.
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I • Ökaryot hücrelerde ise çok sayıda başlangıç ve
bitiş noktalarına sahip birden fazla replikasyon orjini
D) Yalnız II E) I ve II oluşur.
Replikasyon
orjini
3. Sadece eşeysiz yolla çoğalabilen canlılarda kalıtsal Sentez Sentez
yönü yönü Replikasyon
varyasyonlar;
orjini
I. krosing over,
II. döllenme,
Prokaryot hücre DNA’sı Ökaryot hücre DNA’sı
III. mutasyon
Buna göre, ökaryotlarda birden fazla replikasyon
olaylarından hangileri ile oluşabilir?
orjini oluşması;
I. ökaryot hücrede DNA polimerazin nükleotit ekleme
hızının prokaryotik hücredekinden yavaş olması,
II. ökaryot hücre DNA’larının prokaryot hücre
DNA’larından daha uzun olması,
III. ökaryot hücrelerin mitokondri ve kloroplastlarında
4. Bir nükleik asit sentezi sırasında aşağıdaki bağlardan da DNA replikasyonunun gerçekleşmesi
hangisi kesinlikle oluşmaz? durumlarından hangileriyle açıklanabilir?
A) Fosfodiester B) Glikozit C) Peptit A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Ester E) Hidrojen D) I ve II E) II ve III
1.A 2.E 3.D 4.C 5.D 6.D
248
KARMA SORULAR 5
7. DNA zincirlerinin kırılması ve farklı DNA parçalarının 9. Bir bitki hücresinde gerçekleşen tüm replikasyon ve
birbirine bağlanması sonucunda, yeni bir DNA transkripsiyon olayları için;
molekülünün ortaya çıkması olayıdır.
I. suyun açığa çıkması,
Bu tanımlama, aşağıdaki kavramlardan hangisini
II. nükleotitlerin kullanılması,
açıklamak için yapılmıştır?
III. olayın çekirdekte gerçekleşmesi
A) DNA’nın eşlenmesi
özelliklerinden hangileri kesinlikle ortaktır?
B) Rekombinant DNA
C) Gen kopyalanması A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Rekombinasyon
E) Transgenik organizma
8. Genetik koplayama ile bir koyunun DNA’ları kullanılarak

Dolly adlı kuzu kopyalanmıştır. Kopyalama tekniği
biyoteknolojinin önünde yeni bir çığır açmıştır.
10. İstanbul’un kuzeyinde “Kuzey Marmara Otoyolu”
1 2
yapılırken hayvanların geçiş güzergahlarına köprü ve
Yumurta Çekirdek
verici koyun verici koyun
tüneller inşaa edilmiştir.
Çekirdeği Meme hücresinin

çıkarılmış yumurta çekirdeği
Hücre üvey annenin Kuzu

rahmine yerleştiriliyor ve
gelişmeye bırakılıyor. Bu sayede doğal hayatın olağan şekilde devamlılığı
sağlanmıştır.
Kopyalama tekniğinin açıklandığı bu şemadan,
Buna göre, otoyol geçişi köprü ve tüneller aracılığıyla
I. Bu bir eşeysiz üreme örneği olarak kabul edilebilir. yapılmamış olsaydı aşağıdaki durumlardan hangisinin
II. Kuzu 2 numaralı bireyin genetik kopyası olur. ortaya çıkması beklenmezdi?
III. Kuzu, 3. koyundan aldığı besinlerle 1. koyundan A) Gen aktarımının sekteye uğraması
aldığı mitokondride ATP üretir.
B) Evrimin hızlanması
sonuçlarından hangileri çıkarılabilir? C) Yeni türlerin ortaya çıkması
D) Aynı türün bireylerinin farklı kalıtsal özellikler
kazanması
D) II ve III E) I, II ve III E) Popülasyonların tümünün yok olması
7.D 8.E 9.C 10.E
249
1 GENDEN PROTEİNE ve BİYOTEKNOLOJİ
1. Biyoteknoloji, canlı hücreleri ve mikroorganizmaları 3. Bir bilim insanı, “protein sentezinde, şifre taşıyıcı olarak
kullanarak biyolojik tekniklerle endüstri ve tıp alanında görev yapan mRNA molekülü, olayın gerçekleşmesi
faydalanmak üzere materyal üretimi olarak tanımlanabilen sürecinde tekrar tekrar kullanılabilir” hipotezini kuruyor.
bir kavramdır.
Bilim insanının bu hipotezi kurmasında, protein
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi biyoteknolojik sentezine ait, aşağıdaki özelliklerden hangisi etkili
çalışmalara örnek verilemez? olmuştur?
A) İnsülin, büyüme hormonu ve interferon gibi protein A) Hücreye, aynı proteinden çok sayıda gerekli olması
yapılı bazı maddelerin gen aktarımı ile bakterilerden durumunda, bir mRNA daki şifreler, çok sayıda
elde edilmesi ribozom tarafından (polizom) ve aynı anda okunarak
B) Bitki özsularının ilaç ve antiseptik madde üretiminde sentez hızlandırılır.
kullanılması B) Proteinlerin üretilmesinde kullanılan bütün RNA
C) Hücre ve dokulara gen transferinin yapılması çeşitleri, tek bir DNA molekülü kullanılarak tekrar
tekrar üretilebilir.
D) Doku hasarı ve iç kanama gibi durumlarda yaraların
örtülmesini sağlayan “yara zamkı” denilen jellerin C) Bir proteinin üretilebilmesi için, mRNA üzerindeki
üretilmesi bütün kodonların okunması ve bunlara uygun amino
asitlerin bir araya getirilmesi gerekir.
E) Organik tarım yapılarak daha sağlıklı ve besleyici
sebze ve meyvelerin üretilmesi D) Hücre içinde, proteinlerin üretilmesini sağlayan bir
ribozom organeli, farklı mRNA’lardaki şifreleri
okuyarak, farklı yapıda proteinlerin sentezlenmesinde
kullanılabilir.
E) Bir mRNA ve bir ribozomun kullanılmasıyla
sentezlenen protein molekülleri, hücrede tekrar tekrar
kullanılabilir.
2. Hücrelerde, amino asitlerden proteinler sentezlenirken, 4. Ökaryotik hücrelerde translasyon ile ilgili
bazı amino asit çeşitleri için iki veya daha fazla şifreleyici aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
kodon çeşidi kullanılabilmektedir. A) Translasyonda mRNA’daki mesaj polipeptide tercüme
edilir.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle en iyi
açıklanabilir? B) Translasyonda aynı amino asidin taşınmasında
birden fazla çeşit tRNA görev alabilir.
A) Protein sentezi sırasında, nükleotitlerin üçer üçer
gruplanarak şifre ve karşı şifreleri oluşturması C) Translasyon, enerji harcanmadan gerçekleşen bir
ÇIKMIŞ SORU
süreçtir.
B) Protein sentezinde 20 çeşit amino asitin
kullanılmasına karşılık, toplam 64 çeşit şifrenin görev D) Translasyonun başlama evresinde mRNA ve
yapması ribozomun küçük alt birimi birbirine bağlanır.
C) DNA ve RNA dillerinde 64 er çeşit şifrenin bulunması E) Tek bir mRNA’nın translasyonu aynı anda birden
D) DNA ve RNA dillerinde 4 er çeşit nükleotidin fazla ribozomda gerçekleşebilir.
bulunması 2022 - AYT
E) RNA sentezinin DNA kalıplarına göre yapılması
1.E 2.B 3.A 4.C
250
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir mRNA molekülünün yapısı incelendiğinde 7. Avery ve arkadaşlarının bakteriler ve fareler ile yaptığı
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? deneyler aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.
A) Yapısında A, G, S ve U nükleotitleri bulunabilir. I.

B) Adenin nükleotit sayısı, her zaman urasil nükleotit X bakterileri
Enjeksiyon Fare ölür.
sayısına eşittir.
C) Yapısında zayıf hidrojen bağı bulunmaz.
II.
D) Yapısındaki fosfat grubu sayısı kadar nükleotit Y bakterileri
bulunur. Enjeksiyon
Fare ölmez.
E) Yapısında riboz şekeri bulunur.
III. Isıtılarak
öldürülmüş
X bakterileri
Fare ölmez.
Enjeksiyon
IV. Öldürülmüş X
bakteri özütü ve
canlı Y bakterileri Enjeksiyon Fare ölür.
6. DNA’nın kendini eşlemesi sırasında görev yapan bazı

enzimler ve görevleri aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Ölü fareden alınan
kan örneği
Canlı X
bakterileri
DNA sentez yönü
DNA
çift zinciri
Bu şemadaki bilgilere dayanarak,
I. X bakterilerinin canlı haliyle ölü hali farelerde farklı

sonuçlara neden olmuştur.
L enzimi II. Canlı Y bakterileri ölü X bakterilerine ait bazı
DNA sarmal
yapısını açar. faktörleri kullanarak hastalık yapıcı özellik
kazanmıştır.
M enzimi III. Y bakterileri bazı çevresel etkenlerle mutasyona
Yeni sentezlenen uğrayarak X bakterilerine dönüşmüştür.
DNA parçalarını
K enzimi birleştirir. yargılarından hangilerine varılabilir?
Nükleotitleri N enzimi
birbirine Kesintili DNA sen- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
bağlar. tezinin başlayabil-
mesi için gerekli
küçük RNA parça-
larını sentezletir.
Aşağıdakilerden hangisi bu enzimlerden herhangi biri

değildir?
A) DNA polimeraz
B) Helikaz
C) Restriksiyon enzimi
D) RNA polimeraz
E) DNA ligaz
5.B 6.C 7.B
251
2 GENDEN PROTEİNE ve BİYOTEKNOLOJİ
3. Proteinler, DNA’dan sentezlenen mRNA moleküllerinin

ribozomda kalıplık yapmasıyla üretilir. Bu olayda,
mRNA’daki kodonlara uygun antikodonlu tRNA’lar
1. Ökaryotik bir hücrede bulunan DNA ve RNA
ribozoma amino asit taşır. Kodon - antikodon uygunluğu
molekülleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır? sağlanan amino asitler peptit bağı ile birbirine bağlanır.
A) DNA molekülleri iki iplikli olup bu iplikler birbirine Buna göre, proteinlerin büyüklüğü;
antiparalel uzanır.
I. görev yapan tRNA sayısı,
B) DNA kendini eşlerken belirli bir pirimidin bazının
II. mRNA’daki kodon çeşidi sayısı,
karşısına pürin bazlarından herhangi biri gelebilir.
III. hücredeki ribozom sayısı,
C) Protein sentezinde işlev gören tüm RNA çeşitleri IV. oluşan peptit bağı sayısı
ÇIKMIŞ SORU
DNA’dan sentezlenir.
niceliklerinden hangileri ile belirlenebilir?
D) RNA moleküllerinin protein sentezinde işlev gören
tiplerinin yanı sıra, enzim işlevi görenleri de vardır.
E) Nükleotitler, DNA ve RNA moleküllerinin yapısal
birimleridir. D) I ve IV E) II ve III
2022 - AYT
4. Aşağıdaki tabloda, RNA moleküllerinin yaklaşık olarak

hücrede bulunma oranları, büyüklükleri ve görevleri
belirtilmiştir.
Bulunma
RNA
oranları Büyüklüğü Görevi
çeşitleri
(%)
120-3200 Ribozomun
rRNA 80 Nükleotit yapısına katılma
100-1000 Gene ait şifreleri
mRNA 5 Nükleotit ribozoma taşıma
80-90 Amino asitleri
tRNA 15
2. Protein sentezi sırasında, bazı olaylar çekirdekte bazıları Nükleotit ribozoma taşıma
ise sitoplazmadaki ribozomlarda meydana gelir.
Bu verilerden,
Buna göre, bir proteinin üretilmesi sırasında
I. Büyüklüğü 80-90 nükleotit olan RNA çeşidinin
gerçekleşen;
bulunma oranı, ribozomun yapısına katılanınkinden
I. yeni moleküllerin sentezi sırasında enzimlerin görev azdır.
yapması, II. Ribozoma amino asit taşıyan RNA çeşidinin bazı
II. mRNA’daki kodonlarla, tRNA daki antikodonlar bölgelerinde karşılıklı olarak A ile U, G ile S bazları
arasında hidrojen bağları kurulması, bulunur.
III. nükleotitler kullanılarak, gerekli nükleik asitlerin III. Bulunma oranı en az olan RNA çeşidinin
sentezlenmesi büyüklüğü, amino asitleri ribozoma taşıyanınkinden
fazladır.
olaylarından hangileri, ökaryot bir hücrede, hem
sitoplazmada hem de çekirdekte meydana gelebilir? yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Yalnız II E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1.B 2.C 3.D 4.D
252
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
7. Aşağıda DNA molekülünün bir ipliğindeki genetik kodlar,
şifrelediği amino asitler ve bazı mutasyon çeşitlerinin
tanımları verişmiştir.
5. Günümüzde bir bakteriye insan geni aktarılarak insana
ait bir proteinin üretilmesi gerçekleştirilebilmektedir.
A C A G A G T C A C C A G A T T T T A A A
Buna göre; 1. kod 2. kod 3. kod 4. kod 5. kod 6. kod 7. kod
I. bu canlıların ortak bir genetik kodu paylaşmaları,

Cys Leu Ser Gly Leu Lys Phe
II. genetik bilgi akışı sürecinin tüm canlılarda
gerçekleşmesi,
Çerçeve kayması: Bir genin, protein kodlayan kısmındaki
III. bu canlı türlerinin genomlarındaki tüm genlerin baz diziliminde araya bir baz çiftinin girmesi veya çıkması
ÇIKMIŞ SORU
ortak olması durumu
durumlarından hangileri bu olayın başarılabilmesini

sağlamaktadır? Yanlış Anlamlı Mutasyon: Hem kodun hem de proteinde
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III şifrelenen amino asidin değişmesi
D) I ve II E) II ve III Sessiz Mutasyon: Kodun değişmesi ancak şifrelenen

2023 - AYT amino asidin değişmemesi durumu
Anlamsız Mutasyon: Kodun değişmesine bağlı olarak

protein sentezinin sonlanması durumu
Bu DNA ipliğinde;
I. 6. genetik kodun ATT ye dönüşmesi,

II. 3. genetik koddaki Timin yerine Adenin bağlanması,
6. Önemli bir ürün veya proteini şifreleyen genin, ait olduğu
hücrenin genomundan özel yöntemlerle kesilip III. 5. genetik kodun GAA ya dönüşmesine bağlı olarak
çıkarılması, bunun taşıyıcı bir DNA’yla birleştirilerek alıcı amino asit değişiminin olmaması
hücreye nakledilmesi ve bu hücrenin çoğaltılması işlemi
şeklinde meydana gelen mutasyon çeşitleri
“gen klonlaması” olarak adlandırılır.
Gen klonlaması sürecinde yapılan;
I II III
I. klonlanacak genin, DNA üzerindeki yerinin
belirlenmesi ve kesilerek çıkarılması,
A) Anlamsız Yanlış anlamlı Sessiz
II. oluşan rekombinant taşıyıcı DNA’nın alıcı hücreye
aktarılması, B) Çerçeve kayması Yanlış anlamlı Anlamsız
III. geni taşıyan DNA’nın, diğer moleküllerden
arındırılmış (saf) olarak elde edilmesi, C) Sessiz Anlamsız Yanlış Anlamlı
IV. gen ile taşıyıcı DNA’nın DNA ligaz enzimi
kullanılarak birleştirilmesi D) Anlamsız Çerçeve kayması Sessiz
işlemleri, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya E) Yanlış Anlamlı Sessiz Çerçeve kayması
göre gerçekleştirilir?
A) II - III - I - IV B) I - IV - III - II C) II - IV - III - I
D) III - I - II - IV E) III - I - IV - II
5.D 6.E 7.A
253
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Himalaya tavşanlarının kulak, ayak ve kuyruk kısımları 3. Model organizmalar, üzerinde deney yapılması zor olan
siyah, diğer bölgeleri ise beyaz renklidir. diğer türler hakkında, veri elde edebilmek için kullanılan
canlılardır.
Yapılan bir çalışmada iki himalaya tavşanına aşağıdaki
uygulamalar yapılıyor. Buna göre, bir model organizmanın aşağıdaki
özelliklerden hangisine sahip olması beklenmez?
 Tavşanın beyaz olan sırt bölgesindeki tüyler kazınıp
buz torbası bağlandığında siyah kıllar oluşur.
A) Kısa sürede çok sayıda döl verme
Sırt bölgesi Buz torbası
kazınır. bağlanır. B) Gelişmiş sistemler bulundurma
C) Düşük maliyet ile üretilme
D) Kolayca mutasyona uğrama
E) Hızlı büyüme
 Tavşanın siyah olan kulak kılları kazınır ve sıcak
bez bağlanırsa beyaz kıllar oluşur.
Kulak kılları Sıcak bez

kazınır. bağlanır.
4. Aşağıdaki şekilde bir gen, transkripsiyon sonucu üretilen
mRNA ve ilgili proteinin bir bölümündeki amino asit dizisi
gösterilmiştir.
Bu çalışmanın sonuçlarıyla ilgili,

1. İplik
I. Buz torbası bağlanan bölgedeki hücrelerde kılın A T G G G T A A G C A A
yapısındaki proteinin sentezi için genin farklı aleli 1 2 3 4
şifre vermiştir.
II. Sıcak bez bağlanan bölgede kıl üretimi için şifre 2. İplik
veren gen mutasyona uğramıştır.
T A C C C A T T C G T T
III. Beyaz ve siyah kılın yapısında bulunan proteinler 1 2 3 4 Transkripsiyon
aynı mRNA’nın ribozomda okunmasıyla üretilir.
yorumlarından hangileri yapılabilir? mRNA
A U G G G U A A G C A A
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 1 2 3 4
Metiyonin Glisin Lizin Glutamin
Bu şekle bakarak,
2. DNA molekülünün;
I. Transkripsiyon DNA’nın 2. ipliği baz alınarak
I. nükleotit çeşidi, gerçekleşmiştir.
II. nükleotit dizilişi, II. Sentezlenen proteinin ilk amino asidi metiyonindir.
III. nükleotit sayısı, III. 2. iplikteki üçüncü DNA kodunun mutasyonla
IV. iki zincirinin birbirine bağlanma şekli TAC’ye dönüşmesi proteinin kimyasal yapısını
değiştirir.
özelliklerinden hangileri türden türe farklılık
gösterebilir? yargılarından hangilerine varılabilir?
A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) III ve IV E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1.A 2.C 3.B 4.E
254
B
Ö
L
Ü
M
12
FOTOSENTEZ - KEMOSENTEZ
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR FOTOSENTEZ – KEMOSENTEZ
CANLILIK VE ENERJİ • ATP’nin sentezine fosforilasyon; yıkımına

defosforilasyon denir.
• Canlılar canlılıklarını sürdürebilmek için gerçekleştirmek
zorunda oldukları yapım ve yıkım tepkimelerinin hepsine • Gerçekleşmesi için enerjiye ihtiyaç duyulan tepkimelere
birden metabolizma denir. endergonik tepkimeler denir.
• Enerji, iş yapabilme kabiliyeti ve gücüdür. Canlılar • Gerçekleşmesi sırasında enerji açığa çıkaran tepkimelere
metabolik faaliyetlerini sürdürmek için enerjiye gereksinim ekzergonik tepkimeler denir.
duyar.
Ekzergonik tepkimeler Endergonik tepkimeler
• Bir cismin ya da sistemin hareketinden dolayı sahip olduğu ATP
Biyosentez tepkimeleri
enerjiye kinetik enerji denir.
Aktif taşıma
• Durağan bir cismin ya da maddenin biriktirdiği varsayılan • Oksijenli solunum Pi
Sinirsel iletim
enerjiye ise potansiyel enerji denir. Fermantasyon Enerji Enerji
Hücre bölünmesi
• Bu iki enerji çeşidi, birbirine dönüşebilir. Kas kasılması
ADP
• Enerjinin hücrelerde üretimi, başka formlara dönüşümü, bir
hücreden diğer bir hücreye ya da bir canlıdan başka bir
canlıya aktarılması ekosistemlerin devamlılığı açısından • Enerji dönüşüm olayları sırasında mutlaka ısı enerjisi
oldukça önemlidir. açığa çıkar.
Enerjinin Temel Molekülü - ATP
• Canlılar besinlerdeki kimyasal enerjiyi doğrudan

kullanamaz. Fosforilasyon Çeşitleri
• Canlılar, hücresel solunumla besinlerden elde ettikleri ATP sentezi, kullanılan enerji kaynağına göre 3 şekilde
enerjiyi ATP molekülünün yapısında kimyasal bağ enerjisi gerçekleşir.
olarak tutar.
• ATP, tüm yaşamsal faaliyetlerde kullanılan enerji

kaynağıdır. Her hücre, metabolizması için gerekli olan
ATP’yi kendisi sentezler. ATP depolanamaz. Tüketilmesiyle
üretilmesi doğru orantılıdır. 1. Substrat Düzeyinde Fosforilasyon
• Hücrelerde enzimler yardımıyla çeşitli organik maddelerden

ATP
serbest kalan enerji kullanılarak ATP sentezlenmesine
A substrat düzeyinde fosforilasyon denir. Bu olay tüm
P P P
canlılarda ortaktır.
P
Enerji
Enerji
2. Oksidatif Fosforilasyon
P
• ETS’den geçişleri sırasında elektronların serbest kalan
• Oksijenli solunum • Aktif taşıma
• Biyosentez tepkimeleri enerjilerinden yararlanılarak ATP sentezlenmesidir. Bu tip
• Oksijensiz solunum
• Fermantasyon • Sinirsel iletim fosforilasyon oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve
• Kas faaliyetleri kemosentez olaylarında ATP üretmek amacıyla gerçekleşir.
A
P P
3. Fotofosforilasyon
• Klorofil bulunduran canlıların ışık enerjisi ve ETS yardımıyla

ADP
ATP sentezlemesidir.
256
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım FOTOSENTEZ – KEMOSENTEZ KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Hücre metabolizmasında enerjinin elde edilme biçimi 3. ATP molekülüyle ilgili,

aşağıda bir reaksiyon denklemi ile gösterilmiştir.
I. Sentezi için gerekli enerji bitkilerde sadece güneş
ATP + H2O ADP + Pi + Enerji (7300 cal) ışığından karşılanabilir.
II. Sentezi endergonik, yıkımı ise ekzergonik
Bu reaksiyonla ilgili aşağıdakilerden hangisi
tepkimelere örnektir.
söylenemez?
III. Tüm canlılarda ortak olarak sentezlenir.
A) Tersinir bir reaksiyondur. IV. ATP sayesinde ekzergonik tepkimelerden
B) Fotosentez sırasında gerçekleşebilir. endergonik tepkimelere enerji taşınmış olur.
C) ATP üretimi bir çeşit dehidrasyondur. ifadelerinden hangileri doğrudur?
D) Enerji, fosfat bağının kopmasıyla açığa çıkar.
E) Sindirim boşluğunda ATP parçalanması gerçekleşir. A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
4. Aşağıdaki şemada ATP nin üretilmesi için gerekli enerjiyi

oluşturan ekzergonik reaksiyonlara örnekler verilmiştir.
Ekzergonik ATP Endergonik

2.  Oksdatf fosforlasyon reaksiyonlar reaksiyonlar
 Fotofosforlasyon Pi
Oksijenli solunum
X
Yukarıdak fosforlasyon olayları çn;
Oksijensiz solunum
I. btk hücrelernde gerçekleşeblmes,
ADP
II. ışık enerjsnn kullanılması,
III. norgank madde harcanması, Buna göre şemada X ile gösterilen endergonik
reaksiyon, aşağıdakilerden hangisi olamaz?
IV. üretlen ATP’nn, sadece br çeşt olayın,
tamamlanması çn kullanılması
A) DNA’dan DNA sentezlenmes
özellklernden hangler ortaktır? B) Aktf taşıma olayının gerçekleşmes
C) Kasların kasılması
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV
D) Hücrelern bölünmes
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV E) Proteinlerin amino asitlere yıkılması
1.E 2.A 3.E 4.E
257
2.
TEST
FOTOSENTEZ 2. Karotenotler
• Klorofl taşıyan canlıların ışık enerjsn kullanarak norgank • Plasttlerde bulunan sarı ve turuncu renk veren pgment
maddelerden organk madde sentezlemesne fotosentez grubudur. Karotenotler ççek ve meyvelere renk vermesnn
denr. yanı sıra klorofln yeternce soğuramadığı farklı dalga
boylardak ışık ışınlarını soğurarak klorofle aktarılmasını
• Fotosentez, ekosstemlerde besn ve enerj akışının temeln
sağlar. (Böylece ışık enerjs daha verml kullanılmış olur.)
oluşturan en öneml byolojk olaydır.
Karotenotler ayrıca ışığın br kısmını soğurarak klorofl
• Btkler fotosentez çn gerekl olan su ve mneraller, aşırı ışığın zararlı etklernden korur.
kökleryle topraktan alırken CO2 y se atmosferden ya da
oksjenl solunum sırasında ürettkler CO2’den alır.
Kloroplast
Fotosentezde oluşan O2’nn b kısmı atmosfere verlr.
• Fotosentez tepkmelern gerçekleştren ve klorofl
Not: bulunduran plasttlerdr.
 Prokaryot fotosentetklern bazılarında fotosentez Dış zar DNA
aşağıdak gb gerçekleşr. İç zar Stroma
Işık
CO2 + H2S C6H12O6 + S
Klorofl
Ribozom

 Prokaryot fotosentetklern bazılarında ve ökaryot

Tilakoit
fotosentetklern tamamında fotosentez aşağıdak gb zar
gerçekleşr.
Işık
CO2 + H2O C6H12O6 + O2
Klorofl Granum
 Bu denklemlerden anlaşılacağı kadarıyla bütün • Kloroplastlar çft katlı zar sstemne sahptr. Kloroplastın
fotosentez olaylarında CO2, ışık ve klorofl (ışığı çn dolduran sıvıya stroma denr. Stroma çersnde
soğurucu pgment) ortak olarak görev yapmaktadır. tlakot adı verlen zar sstem bulunur. Tlakot zarların
üst üste dzlerek oluşturduğu yığın granum, granum
Bilim insanları radyoaktif izotop atomlar kullanarak dzlernn tamamına grana denr.
fotosentezde kimin neyin yapısına katıldığını
• Stroma çersnde ayrıca DNA, RNA, rbozomlar ve
belirlemişlerdir.
fotosentez enzmler vardır.
C O2 + H2O C6H12O6 + O2 3. Karbondokst (CO2)
• Organk besnlern karbon ve oksjen kaynağıdır.
• Sadece fotosentetk canlılar değl kemosentetk canlılar da

Fotosentezde Görev Yapan Elementler
organk besn sentezlemek çn karbondokst kullanır.
1. Klorofl
4. Işık
• Azot ve magnezyum çeren organk br bleşktr. Demr,
yapısına katılmaz ama sentez çn gerekldr. • Klorofl aktve ederek fotosentezn başlamasını sağlar.
Çünkü fotosentezn gerçekleşeblmes çn ışığı soğuran
• Klorofl, fotosentetk bakterlern stoplazmasında veya
klorofln ETS’ye aktardığı elektronlardan fotofosforlasyon
hücre zarı kıvrımlarında bulunur. Yeşl btklerde, alglerde ve
le ATP sentezlenmes gerekr.
öglenada se kloroplast organelnde bulunur.
5. Hdrojen kaynağı
• Csmlern ışığa verdğ yansıtma, geçrme, soğurma
tepklernden yansıtma le bulunduğu canlılara yeşl renk • Bunun çn H2O (veya H2S) kullanılır. Fotosentez
veren klorofl; soğurma le de fotosentez olayına enerj reaksyonlarında yonlarına ayrılan su, H+ ve e– kaynağı
sağlar. olması dışında atmosfere verlen oksjenn de kaynağıdır.
258
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Klorofl pgment le lgl aşağıdak blglerden hangs 4. Aydınlık br ortamda fotosentetk bakterlern kullandıkları
yanlıştır? norgank maddelern belrtldğ deney düzenekler
aşağıda gösterlmştr.
A) Azot ve magnezyum çeren organk br bleşktr.
Işık Işık Işık
B) Işığı absorbe eder. 1 2 3
C) Sentez çn Fe (demr) mneralne gereksnm duyulur.

D) ETS elemanlarına elektron verdğnden fotosentezde CO2 CO2 CO2
+ + +
harcanmaz. H2S H2O H2
E) Tüm fotosentetk canlılarda kloroplast organel çnde

bulunur.
Cam Kap
Bu deney düzeneklernn hanglernde yan ürün olarak

oksjen açığa çıkmaz?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
2. Radyoaktf zotop şaretleme yöntemyle şaretlenmş D) 1 ve 2 E) 1 ve 3

oksjen bulunduran CO2 kullanan br btk hücresnde
üretlen;
I. glkoz,
II. oksjen,
III. klorofl
moleküllernn hanglernde şaretl oksjen atomlarına

rastlanır?

5. Yeşil bir bitki, içinde su bulunan ışıklı ve kapalı uygun bir
D) I ve III E) II ve III ortamda bir süre bekletiliyor.
Mantar
Işık tıpa
Yeşil su
bitkisi
3. Btklerde, plasttlerde bulunan sarı ve turuncu renk veren
pgment grubuna karotenot denr. Göl suyu
Karotenotler çn aşağıdak yargılardan hangs

yanlıştır? Bu deney ortamında bir süre sonra aşağıdaki
değişimlerden hangisinin meydana gelmesi
A) Ççek ve meyvelere renk verr. beklenmez?
B) Klorofl fazla ışığın zararlarından korur.
A) Deney kabındaki glikoz yoğunluğunun artması
C) Farklı dalga boylarındak ışık ışınlarını soğurarak
B) Su içindeki karbondioksit miktarının azalması
enerjnn klorofle aktarılmasını sağlar.
C) Deney kabındaki oksijen miktarının artması
D) ETS’ye doğrudan elektron aktarırlar.
D) Hücrelerin ozmotik basıncının artması
E) Kloroplast ve kromoplastta bulunurken lökoplastta
bulunmazlar. E) Su yosunu hücrelerinin ortamdan su alması
1.E 2.D 3.D 4.E 5.A
259
3.
TEST
FOTOSENTEZ MEKANİZMASI • Anten kompleksnde bulunan pgmentler ışığı soğurarak

tepkme merkezndek klorofle aktarır. Klorofln elektronları
• Fotosentez olayı kloroplastın granumlarında gerçekleşen
yüksek enerjl hâle gelr.
ışığa bağımlı evre tepkmeler ve kloroplastın sıvı kısmı
olan stromada gerçekleşen ışıktan bağımsız evre • Kloroflden ayrılan elektronlar ndrgenme-yükseltgenme
tepkmeler olmak üzere k aşamada gerçekleşr. kurallarına göre ETS’de aktarılır. Bu aktarım sırasında
elektronlardak enerjnn br kısmı le ATP sentezlenr. Bu
Işık O2 CO2 şeklde ATP sentezlenmesne fotofosforlasyon denr.
Fotofosforlasyon le üretlen ATP, sadece fotosentezde
tüketlr.
H2O Işığa bağımlı Işıktan bağımsız Glikoz
ATP
tepkimeler tepkimeler B. Işıktan Bağımsız Tepkmeler
GRANUM NADPH STROMA
• Ökaryot hücrelerde kloroplastın stromasında, prokaryot
hücrelerde se stoplazmada gerçekleşr. Bu reaksyonlar
ADP
Kalvn döngüsü olarak da blnr.
NADP+
• Işıktan bağımsız evre tepkmelernde CO2 tüketlerek ATP
ve NADPH yardımıyla başta glkoz olmak üzere organk
• Işığa bağımlı evre tepkmelernde klorofl molekülü
madde çeştlernn brçoğu sentezlenr.
sayesnde ışık enerjs kullanılarak ATP ve NADPH
sentezlenr. • Işıktan bağımsız tepkmeler doğrudan ışığa gereksnm
duymasa da ATP ve NADPH bakımından ışığa bağımlı
• Işıktan bağımsız evre tepkmelernde karbondokst le ışığa tepkmelere ve dolayısıyla ışığa bağımlıdır. Karanlıkta
bağımlı tepkmelerden gelen ATP ve NADPH kullanılarak gerçekleşmez.
organk besn sentez yapılır.
• Işıktan bağımsız tepkmelerde CO2 ve NADPH’ın
A. Işığa Bağımlı Tepkmeler hdrojenlernden ATP enerjs yardımıyla fosfoglser aldeht
(PGAL) sentezlenr.
• Ökaryot hücrelerde kloroplastın granalarında, prokaryot
hücrelerde se hücre zarı kıvrımlarında gerçekleşr. Işıktan • PGAL’n br kısmı glkoza dönüşürken br kısmı da dğer
bağımsız evre tepkmeler çn gerekl ATP ve NADPH organk maddelern senteznde kullanılır. PGAL’den btknn
üretlr. Ayrıca atmosfere O2 verlr. htyaç duyduğu tüm organk moleküller, dönüşüm
reaksyonlarıyla üretleblr.
ATP Protein
Işık – El
2e ek
enerjs tro
nT
aş
ım Amino asit
aS
Klorofl st NADP
+
em
 (E
– TS NADPH Azot tuzları
2e )
+ +
H2O H +H Azot tuzları
Vitamin PGAL Yağ asidi ve
gliserol
tuz zot
ı
A
lar
1/2O2
Azotlu Hormon Trigliserit

organik baz
• Atmosfere verlen O2’nn kaynağı ışık enerjs etksyle
yonlarına ayrılan H2O’dur. Bu olaya suyun fotolz denr.
Glikoz
• Suyun fotolz sonucu açığa çıkan hdrojenn, elektron
alıcısı tarafından tutulup oksjenn serbest bırakılmasına
Disakkarit Polisakkarit
Hll reaksyonu denr.
• Kloroplastın tlakot zarında, ışık soğuran pgmentler ve • Işıktan bağımsız tepkmelerde amno ast, vtamn, azotlu
protenler çeren fotosstemler vardır. Fotosstemler, anten organk baz vb. moleküllern PGAL’den sentez azot tuzları
kompleks ve tepkme merkez çerr. kullanılarak sentezlenr.
260
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Yeşl br btkde gerçekleşen fotosentezn ışığa 4. Fotosentezn karbon tutma reaksyonlarında meydana
bağımlı evre reaksyonları çn, gelen aşağıdak olaylardan hangs, ışıktan bağımsız
evre reaksyonlarının ışığa bağımlı evre
I. Organk monomer sentezlenr.
reaksyonlarına bağlı olarak gerçekleştğne kanıt
II. ATP sentez yapılır. olarak gösterleblr?
III. Oksjen üretlr.
A) Reaksyonlar sırasında farklı özellktek enzmlern
IV. Su molekülü harcanır.
kullanılması
fadelernden hangler doğrudur? B) Karbondoksttek karbon ve oksjenn organk besnn
yapısına katılması
C) Btknn gereksnm duyduğu tüm organk bleşklern
PGAL kullanılarak sentezlenmes
D) Reaksyonlar sırasında, ATP ve NADPH
moleküllernn kullanılması
E) PGAL kullanılarak amno ast sentezlenrken azot
tuzlarına gereksnm duyulması
2. Fotosentezn ışığa bağımlı evre tepkmeler çn,
I. Bu olayda ışık enerjs, kmyasal bağ enerjsne

5. Yeşl br btknn gerçekleştrdğ fotosentez sürecnde;
çevrlr.
II. Fotolze uğrayan su NADP’nn hdrojen; atmosfern I. klorofln yükseltgenmes,
oksjen kaynağıdır. II. CO2’nn ndrgenmes,
III. Tepkmeler, klorofl molekülünün ışığı soğurmasıyla III. fotofosforlasyon le ATP sentezlenmes,
başlar.
IV. glkoz sentezlenmes
IV. Bu evrede CO2, NADP moleküllernn taşıdığı
H+ ları alarak organk besne dönüşür. olayları, aşağıdaklern hangsnde verlen sıraya göre
gerçekleşr?
A) I - II - III - IV B) I - III - II - IV C) II - I - IV - III
D) II - III - I - IV E) III - I - II - IV
6. Fotosentezn karbon tutma reaksyonlarında br

molekül glkozun (C6 H12 O6) sentezlenmes çn;
3. Fotosentezn ışığa bağımlı evre reaksyonlarında I. CO2,

aşağıdak olaylardan hangs gerçekleşmez? II. ATP,
III. NADP+
A) Klorofln ışığı soğurması
B) Oksjenn üretlmes moleküllernden hanglerne gereksnm duyulur?
C) Suyun ayrıştırılması
A) I ve II B) Yalnız III C) I, II ve III
D) ETS’nn görev yapması
E) NADPH’ın yükseltgenmes D) II ve III E) Yalnız I
1.E 2.D 3.E 4.D 5.B 6.A
261
4.
TEST
Fotosentez Hızını Etkleyen Faktörler 4. CO2 yoğunluğu
• Br hücrenn fotosentez hızı brm zamanda tükettğ • Fotosentezn başlaması çn CO2 yoğunluğunun bell
CO2 veya ürettğ O2 mktarı le ölçülür. mktarda olması gerekr. CO2 yoğunluğu belrl br sevyeye
kadar arttığında fotosentez hızı da artar. Ancak daha
• Fotosentez reaksyonlarının hızı klorofl mktarı, sıcaklık,
fazlası, fotosentez hızını etklemez.
ışığın şddet, ışığın dalga boyu ve CO2 mktarı gb
faktörlere bağlı olarak gerçekleşr. Bu faktörler hızını Not:
mnmum kuralına göre etkler.  Ba - Ca - Na - K metallernn hdroksller (Ba(OH)2) gb)
CO2 tutucu olarak görev yapar. Bu bazların bulunduğu
ortamda serbest CO2 bulunmayacağı çn fotosentez
1. Klorofl mktarı gerçekleşmez.
• Optmum koşullarda klorofl mktarı arttıkça fotosentez hızı 5. Sıcaklık

da artar. • Fotosentez reaksyonlarında çok sayıda enzm çeşd görev
yapar. Bu nedenle sıcaklık değşmler fotosentez hızını etkler.
Fotosentez hızı
2. Işık şddet
• Fotosentez, ışık enerjs olmadan gerçekleşmez.

Fotosentezn başlayablmes çn ışığın klorofl tarafından
soğurulması gerekr. Işık şddetnn sürekl artışı, fotosentez
belrl br sevyeye kadar hızlandırır. Daha sonra fotosentez
sabt br hızla gerçekleşr.
Sıcaklık (°C)
30
Fotosentez
hızı • Enzmlern en y görev yaptığı sıcaklık değerne optmum
sıcaklık denr. Optmum sıcaklığın altındak ve üstündek
Güneş bitkisi değerler fotosentez hızını olumsuz etkler. Çok yüksek
sıcaklıklar enzmn yapısını bozacağı çn fotosentez durur.
Gölge bitkisi
Işık
Şiddeti 1. Aynı türe at ve özellkler aynı olan üç btk özdeş toprak
çeren farklı saksılara eklmştr. Bu saksılar, değşk
renklerde ışık veren üç lamba le aydınlatılmıştır.
3. Işığın dalga boyu Yeşil ışık Mor ışık Turuncu ışık
• Fotosentez, görünür ışıkta gerçekleşr. Klorofl; mor, mav

ve kırmızı ışıkları daha çok soğurduğu çn fotosentez bu
dalga boyu ışıklarda daha hızlı gerçekleşr. Klorofl, yeşl
ışığın tamamına yakınını yansıttığından bu dalga boyunda
fotosentez en düşük hızda gerçekleşr.
Fotosentez hızı
I II III
Buna göre, bu btklern fotosentez hızlarının yüksek

olandan düşük olana doğru sıralanışı aşağıdaklern
hangsnde verlmştr?
A) II - I - III B) III - II - I C) II - III - I

Işığın dalga boyu D) I - II - III E) I - III - II
1.C
262
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
2. Fotosentezde etkl olan faktörler; btknn yaşadığı 4. “Aşağıdak faktörlerden hangsnn artışı fotosentez hızını
çevreden kaynaklanıyorsa çevresel faktörler, btknn kend olumsuz etkleyeblr?”
yapısından kaynaklanıyorsa kalıtsal faktörler adını alır.
Bu sorunun yöneltldğ öğrenc, aşağıdaklerden
Buna göre, br btknn fotosentez hızında etkl olan; hangsn şaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur?
I. yapraktak stomaların sayısı, A) CO2 yoğunluğu

II. yaprak yüzeynn genşlğ, B) Sıcaklık
III. karbondokst yoğunluğu, C) Stoma (gözenek) sayısı
IV. klorofl mktarı, D) Klorofl mktarı
V. topraktak su mktarı E) Işık şddet
faktörlernden hangler çevresel, hangler kalıtsal

faktörlere örnek verleblr?
Çevresel faktörler Kalıtsal faktörler

A) I ve III II, IV ve V
5. I. Yaprak yüzeynn genşlğ
B) I, II ve V III ve IV
II. Atmosferdek karbondokst oranı
C) I, II ve IV III ve V
III. Topraktak mneral madde mktarı
D) III ve V I, II ve IV IV. Yapraktak stomaların sayısı
E) III, IV ve V I ve II
Yukarıdaklerden hangler fotosentez hızına etk eden
çevresel faktörlerdendr?
A) II ve IV B) I, II ve III C) Yalnız III
3. Bazı çevresel faktörler le fotosentez hızı arasındak

lşklern fade edldğ aşağıdak grafklerden hangs
yanlıştır?
A) Fotosentez hızı B) Fotosentez hızı

6. Sıcaklık, fotosentezde daha çok ışıktan bağımsız evre
reaksyonları üzernde etkl olur.
CO2 yoğunluğu Sıcaklık Bu durumun oluşumunda;
I. ışığa bağımlı evrenn gündüz, ışıktan bağımsız

evrenn se gece gerçekleşmes,
C) Fotosentez hızı D) Fotosentez hızı
II. ışıktan bağımsız evrenn gerçekleşmes çn, ışığa
bağımlı evrede üretlen bazı maddelern gerekl
olması,
Işık şiddeti Su yoğunluğu
III. ışıktan bağımsız evrede enzmlern daha fazla
E) Fotosentez hızı görev yapması
faktörlernden hangler etkl olur?
Işığın dalga boyu A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I

Mor
Yeşil
Kırmızı
2.D 3.D 4.B 5.D 6.E
263
5.
TEST
KEMOSENTEZ
Not:
• Bazı prokaryot canlılar tarafından norgank maddelern Azot Döngüsü
oksdasyonu sonucu açığa çıkan kmyasal enerj le
 Atmosferde yüksek oranda azot gazı bulunmasına
norgank maddelerden organk madde sentezne
rağmen yeşl btkler azotu ancak ntrat ya da amonyum
kemosentez denr.
yonları şeklnde topraktan alablr.
• Kemosentezde H2S, H2, NH3, NO2, Fe ve S gb norgank  Bu açıdan atmosferdek azotun btkler tarafından
madde çeştler okstlenr. Oksdasyon sonucu elde edlen kullanılablmes çn çeştl şekllerde toprağa azot tuzu
enerjyle ATP sentezlenr. Bu ATP’ler CO2 ve H2O’yu olarak bağlanması gerekr.
brleştrmede kullanılır. Böylece organk besn ve O2 üretlr.
 Atmosfer azotu, bazı prokaryotlar tarafından ntrat ve
Üretlen O2 atmosfere verlmez, yen oksdasyon
amonyuma dönüştürülerek fkse edlr. (Azot fksasyonu)
şlemlernde kullanılır.
 Ölü btk ve hayvanların yapısındak azotlu bleşkler
• Besnlern kemosentezle üreten canlılara kemoototrof ayrıştırıcı organzmalar tarafından amonyağa
denr. Kemoototrof canlılarda klorofl bulunmaz. Bu canlılar dönüştürülür. (Çürüme) NH3 k aşamada gerçekleşen
ışık enerjsn kullanmaz. Kemosentez olayı hem aydınlıkta kmyasal reaksyonlar sonucu btklern kullanableceğ
hem karanlıkta gerçekleşr. ntrata dönüştürülür. (Ntrfkasyon)
Kemosentezn Doğaya Katkısı Protein sentezi
Amino asit Protein
• Kemoototroflar doğada byolojk dengenn korunması ve
Fotosentez
atık maddelern parçalanarak çevre krllğnn önlenmesnde

Çürüme
görev alır.
Nitrifikasyon
• Ekstrem koşullara drençl enzmlere sahp kemoototroflar
metallern etksyle krlenmş suların kullanılablr hâle NO3 NO2 NH3
getrlmesnde, boya endüstrsnde, atık suların
Denitrifikasyon
temzlenmesnde kullanılır. Ayrıca kaltes düşük metal Azot
cevherlern zengnleştrlmesnde de kemoototroflardan fiksasyonu N2
yararlanılır.
 Bazı prokaryotlar ntrt ve ntrat halndek azotu serbest
• Kemoototroflar başta azot döngüsü olmak üzere madde
atmosfer azotuna dönüştüreblr. (Dentrfkasyon)
döngülernn gerçekleştrlmesnde de görev yapar.
1. Kemosentez olayı çn, 2. Bazı bakterler NH3 veya H2S gb maddeler enerj
kaynağı olarak kullanıp, norgank maddelerden organk
I. Işık ve klorofl görev yapmaz. madde sentez yapablrler. (Kemosentez)
II. Hem aydınlık hem karanlık ortamda gerçekleşr.
Bu olay sayesnde;
III. Sadece prokaryotlar tarafından gerçekleştrlr.
IV. Gerekl ATP, çeştl norgank maddelern I. bazı elementlern doğada devrl olarak kullanılması,
okstlenmes le üretlr. II. btklern htyacı olan bazı mnerallern karşılanması,
III. ortamdak zararlı atıkların kullanılablr hale
getrlmes
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) I, III ve IV durumlarından hangler sağlanmış olur?
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV A) I ve II B) I ve III C) Yalnız I
1.E 2.E
264
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. 5. Kemosentez yapan bakterler doğaya;

Amno
Proten
ast I. zehrl artıkları azaltma,
II. otçul canlılar çn besn üretme,
1 2
III. atmosfer oksjence zengnleştrme,
IV. btkler çn mneral tuzları oluşturma
3
Azot tuzları Amonyak
yararlarından hanglern sağlar?
4
5 A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III
N2
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Yukarıdak şemada azot döngüsü gösterlmştr.
Döngüde etkl olan ve harflerle gösterlen olaylarla

lgl aşağıdak fadelerden hangs yanlıştır?
A) 1. olay le norgank maddelerden organk besn

sentez gerçekleşr.
B) 3, 4 ve 5. olayları gerçekleştren canlılar prokaryot 6. CO2 özümlemes yapablen canlılar çn;
hücre yapısına sahptr.
C) 3. olayı gerçekleştren canlılar ototrof beslenr. I. ışık enerjsn kullanma,
D) 2. olay, organk atıkların ayrıştırılmasını fade eder. II. atmosfere O2 verme,
E) Döngüde hem 1 hem 3. olayın gerçekleşmesnde, III. organk besn sentezleme,

ışık enerjsnden yararlanılır. IV. CO2 özümleme
özellklernden hangler ortaktır?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve IV
4. Farklı hücrelerde gerçekleşen, özümleme ve yadımlama

olaylarından bazıları, aşağıdak şekllerde özet olarak
gösterlmştr.
(Bitkilerde) (Bakterilerde) (Klorofilsizlerde) (Ökaryotlarda)
CO2 CO2 CO2 Glikoz
H2O H2S H2O O2 7. Kemosentez olayında sentezlenecek organk
besnlern hdrojen kaynağı;
I II III IV
I. H2O,
O2 H2O
Glikoz
O2
Glikoz
S+H2O
Glikoz CO2 II. H2S,
III. H2
Bu olayların hanglernde, numaralı olarak gösterlen
enerjnn ışık enerjs olduğu söyleneblr? moleküllernden hangler olablr?
A) II ve IV B) III ve IV C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I ve IV D) I ve II E) II ve III
3.E 4.C 5.B 6.D 7.A
265
KARMA SORULAR 1
F OTOSENTEZ-KEMOSENTEZ
1. Fotosentezn ışığa bağımlı reaksyonları aşağıda şematk 3. Fotosentez yaparak ortama oksjen verdğ gözlenen
olarak gösterlmştr. br öglena, aşağıdak özellklerden hangsne sahp
değldr?
ATP
A) Oksjenl solunum le ATP üretme
Işık Ele B) Fotosentezde elektron kaynağı olarak su kullanma
enerjisi ktro
nT
aşı
ma C) Polsakkart sentezleme
Sis
tem D) Karbondokst kullanma
Klorofil i (E NADP+
TS
) E) Enerj kaynağı olarak norgank madde kullanma
NADPH
2e–
H O H+ + H+
2
1/20
2
4. Fotosentezle besn üretm sırasında, kloroplastta
gerçekleşen bazı reaksyonlar aşağıdak gbdr.
Bu şemaya bakılarak, fotosentezn ışığa bağımlı
NADP+ 2 ATP 4
reaksyonlarında aşağıdaklerden hangsnn görev
yaptığı söylenemez? 1 NADPH
3
ADP + Pi
A) ETS B) H2O C) Klorofl CO2
D) ATP E) NADP 5 C6H12O6

(Glikoz)
Bu reaksyonlarla lgl olarak, aşağıda verlenlerden

hangs yanlıştır?
2. Fotosentetk br btkye at tohumun ışıklı ortamdak çmlenme
ve büyüme evreler aşağıdak şekllerde gösterlmştr. A) 4, ışıktan bağımsız evrede meydana gelr.
Çimlenen B) 2, ışıktan bağımsız evrede gerçekleşr.
tohum
C) 1, ışığa bağımlı evrede gerçekleşr.
D) 5, enzmatk reaksyonlar sonucu gerçekleşr.
E) 3, glkoz sentez sırasında gerçekleşr.
Islak pamuk Islak pamuk Islak pamuk

I. evre II. evre III. evre
Bu çmlenme evreleryle lgl, 5. Yeşl btklerle fotosentetk bakterlerde;
I. I. ve II. evrelerde dış ortama karbondokst verlmştr. I. ATP üretm sırasında ETS elemanlarının görev
yapması,
II. III. evrede btk dış ortamdan CO2 almaya
başlamıştır. II. elektron kaynağı olarak H2O’nun kullanılması,
III. Üç evrede de oksjenl solunum yapılmıştır. III. karbon kaynağı olarak CO2’nn kullanılması
açıklamalarından hangler doğrudur? olaylarından hangler ortak olarak gerçekleşeblr?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) I ve II E) I ve III D) I ve II E) I ve III
1.D 2.B 3.E 4.A 5.B
266
KARMA SORULAR 1
6. Öglena’nın gerçekleştrdğ fotosentezn ışıktan 9. Yeşl btklerde;

bağımsız evre reaksyonları çn aşağıdak yargılardan
hangs yanlıştır? I. amno ast sentez,
II. glkoz sentez,
A) Kloroplastın sıvı kısmında gerçekleşr. III. nüklek ast sentez
B) Karanlıkta gerçekleşeblr.
şeklndek özümleme olaylarından hanglernn
C) Enzmatk reaksyonlar dzsdr.
gerçekleşmes sırasında azot tuzları tüketlr?
D) Işık enerjs doğrudan kullanılmaz.
E) Sıcaklık değşmlernden etklenr. A) II ve III B) I ve III C) Yalnız III
D) Yalnız II E) Yalnız I
7. Özdeş saksı btklernden X’e oksjen şaretlenmş su,

Y’ye se hdrojen şaretlenmş su verlerek aydınlık
ortamda bekletlyor.
H2O H2O
X Y 10. Işık şddetnn farklı btklerde fotosentez hızına etks

aşağıdak grafkte gösterlmştr.
Bu saksılarda gerçekleşen olayların sonuçları çn, Fotosentez
hızı
I. X btks, atmosfere şaretl oksjen verr.
II. X btks, oksjen şaretl glkoz üretr. Güneş bitkisi
III. Y btks, atmosfere şaretl oksjen verr.
Gölge bitkisi
IV. Y btks, hdrojen şaretl glkoz üretr.
yorumlarından hangler doğrudur?

Işık
Şiddeti
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve IV
Bu grafğe bakılarak,
I. Güneş btkler gölge btklerne oranla daha hızlı
gelşr.
II. İk btk türünde de fotosentezn hızı sadece ışık
8. Fotosentez olayları sonucunda, aşağıdak organk şddetyle belrlenr.
maddelerden hangs üretlrken, madensel tuzların III. Aynı zaman sürecnde gölge btkler güneş
herhang br harcanmaz? btklerne oranla daha az organk besn
sentezleyeblr.
A) Heksozlar
B) Amno astler sonuçlarından hangler çıkarılablr?
C) Çeştl vtamnler
D) Organk bazlar
E) Klorofl moleküller D) Yalnız II E) Yalnız III
6.B 7.C 8.A 9.B 10.B
267
KARMA SORULAR 2
1. Fotosentez sırasında gerçekleşen bazı metabolk olaylar 4. Kloroplast taşıyan btk hücresnde br bakterye göre daha
aşağıda verlmştr. hızlı fotosentez gerçekleşr.
Bunlardan hangs, dğerlernden farklı br evrede Bu sonucun ortaya çıkmasında en etkl faktör
meydana gelr? aşağıdaklerden hangsdr?
A) NADPH moleküllernn kullanılması A) Bakterlern tek hücrel olması

B) Üç karbonlu ara bleşklern oluşturulması B) Bakterlerde DNA’nın stoplazmada serbest olarak
C) Karbondokstn kullanılması bulunması
D) ETS’nn görev yapması C) Btklerde klorofllern kloroplast zarlarına yerleşmş

olması
E) ATP’nn hdrolz edlmes
D) Btklern kloroplastında reaksyonların gerçekleştğ
br sıvının bulunması
2. Fotosentez hızını etkleyen k faktörün etk durumları E) Btklern tümünde elektron kaynağı olarak H2O’nun
aşağıdak grafkte gösterlmştr. kullanılıyor olması
Fotosentez
Hızı
2
1
5. Fotosentez çn, ortamdak ışık şddet uygun olduğu
halde, fotosentez yapamayan bazı btk hücreler, br süre
sonra fotosentez yapar hale gelmştr.
Faktörler Bu btk hücrelernde, fotosentezn başlamasının

neden olarak, aşağıdaklerden hangs düşünülemez?
Buna göre, 1 ve 2 le gösterlen faktörler çn yatay
eksene aşağıdaklerden hangler yazılablr? A) Ortama su ve mneral gelmştr.
B) Ortamdak O2 oranı artmıştır.
1 2
C) Plasttler brbrne dönüşmüştür.
A) Işığın dalga boyu Sıcaklık
D) Klorofl sentezlemştr.
B) Işığın dalga boyu Işık şddet
E) Ortama CO2 gelmştr.
C) CO2 mktarı Işık şddet
D) CO2 mktarı Sıcaklık
E) H2O mktarı Işık şddet
6. Fotosentezdek ışığa bağımlı evre reaksyonlarında,

harcanan su moleküller;
3. I. Işık enerjs
II. Solunumda üretlen ATP I. ETS’de elektron kaynağı,
III. ETS enzmler II. atmosfere O2 verlmes,
IV. Kloroplast organel III. NADPH moleküllernn sentezlenmesnde proton
(H+) kaynağı
Yukarıda verlen faktörlerden hangler btklern ve
bakterlern fotosentez reaksyonlarında ortak olarak şlemlernn hanglern gerçekleştrmek çn
görev yapar? kullanılablr?
A) II ve III B) III ve IV C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I ve IV D) I ve III E) I, II ve III
1.D 2.A 3.D 4.C 5.B 6.E
268
KARMA SORULAR 2
7. Yeşl br btknn yaprağındak kloroplastlı

hücrelernde aşağıdak olaylardan hangs gece ve
gündüz devam eder?
10. Btklerde fotosentezn ışığa bağımlı
reaksyonlarında;
A) Klorofln elektron kaybetmes
I. besnlerdek kmyasal enerj kullanılarak ATP
B) ETS yardımıyla ATP sentezlenmes
üretlmes,
C) Suyun yonlarına ayrıştırılması
II. kloroplastlardak pgmentlern ışık enerjsn
ÇIKMIŞ SORU
D) CO2 özümlemes yapılması soğurması,

E) Atmosfere O2 verlmes III. suyun ayrıştırılması
olaylarından hangler görülür?
2023 - AYT
8. Fotosentezn ışığa bağımlı evre reaksyonlarında;
I. ATP,
II. NADPH,
III. oksjen, 11. Kloroplastlarda meydana gelen, aşağıdak olaylardan
IV. karbon dokst hangsnn gerçekleşmes doğrudan doğruya ışığın
varlığına bağlıdır?
ürünlernden hangler açığa çıkar?
A) PGAL’den bazı amno astlern oluşması
A) I, II ve III B) I, III ve IV C) II, III ve IV
B) NADPH ve ATP moleküllernn tüketlmes
D) III ve IV E) I, II ve IV C) Klorofln yükseltgenmes
D) Ortamda serbest fosfatın brkmes
E) Karbondokstn reaksyonlara katılması
9. Işıklı br ortamdak btknn, bütün yapraklarının alt ve üst

yüzeyler ışığı geçrmeyecek şeklde vazeln le kapatılıyor. 12. Btklerde karotenotler;
Bu durumdak btkde;
I. ççek ve meyvelere renk kazandırma,
I. O2 üretm,
II. aşırı ışığı soğurarak klorofllern zarar görmesn
II. fotofosforlasyon, engelleme,
ÇIKMIŞ SORU
III. CO2 tüketm,

III. yalnızca yeşl ışığı soğurablme
IV. glkoz sentez
şlevlernden hanglernde rol oynar?
metabolk veya fzyolojk olaylarından hang ks daha
önce durur?
A) I ve II B) II ve IV C) II ve III
2019 - AYT
7.B 8.A 9.A 10.D 11.C 12.D
269
KARMA SORULAR 3
1. İk ayrı saksıda aynı anda büyütülen X btks ortama, 4. Ekosstemlerde görev yapan üretc organzmalar
günün belrl saatlernde CO2, dğer saatlernde se O2 fotosentetkler ve kemosentetkler olmak üzere k grupta
veryor. Y btks se ortama sürekl olarak CO2 veryor. toplanırlar.
Bu k btknn yaşam ortamlarıyla lgl olarak Bu üretc organzmalarda;

aşağıdaklerden hangs söyleneblr?
I. norgank maddeler besn üretmnde kullanma,
A) İk btk de uygun olmayan sıcaklıkta tutulmuştur. II. besn üretm sırasında kloroplast organellern
B) Y btks sürekl karanlık ortamda bekletlmştr. kullanma,
C) X btksne daha çok su verlmştr. III. sadece ışıklı ortamda besn üreteblme
D) Y btksnn mtokondr sayısı, kloroplastından çoktur. özellklernden hangler ortaktır?

E) X btks sürekl ışıklı ortamda bekletlmştr.
2. Fotosentez yapmakta olan br btk hücresnde
kloroplastla, stoplazma arasındak bazı maddelern
değşm aşağıdak şeklde gösterlmştr.
5. Fotosentetk canlıların tümü;

1 2
I. hdrojen kaynağı olarak suyu kullanma,
II. karbon kaynağı olarak karbondokst kullanma,
5 4 3 III. fotosentez yapablmek çn ışığa bağımlı olma
özellklernden hanglerne sahptr?

Bu madde değşmleryle lgl olarak aşağıdaklerden
hangs yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
A) 1, glkoz olablr. D) II ve III E) I, II ve III

B) 5, amno ast olablr.
C) 4, oksjen olablr.
D) 2, karbondokst olablr.
E) 3, ATP olablr.
6. Fotosentetk ve kemosentetk canlılar norgank maddeler
kullanarak organk besn sentezleyeblmektedr.
Buna göre, tüm ototrof canlılar norgank

maddelerden organk besn sentezlemek çn;
3. Gelşmş br yapraktak fotosentezn hızını;
I. CO2,
I. ışık şddet,
II. H2O,
II. ortam sıcaklığı,
III. ışık,
III. stoma açıklık oranı,
IV. kmyasal enerj,
IV. toprağın su oranı
V. oksjen
faktörlernden hangler etkler? faktörlernden hanglern doğrudan kullanır?
A) I, II ve III B) I, II ve IV C) II, III ve IV A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve III
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV D) III ve V E) III, IV ve V
1.B 2.E 3.E 4.A 5.D 6.A
270
KARMA SORULAR 3
7. Suyun donma sıcaklığı 0°C olduğu hâlde, btklerdek 9.

fotosentez olayı, ortam sıcaklığının –5 °C ve daha altına Kloroplastta gerçekleşen, fotosentezin
düştüğü durumlarda ble devam edeblmektedr. ışığa bağımlı evre reaksiyonlarında,
aşağıdaki olaylardan hangisi meydana
Fotosentezdek bu devamlılık; gelmez?
I. hücre sıvılarında çeştl mneraller ve yonlar

çözünmüş olduğu çn bu sıvıların donma
sıcaklığının daha düşük olması,
II. fotosentezn ışığa bağımlı reaksyonlarında
enzmlern görev yapmaması, Bu sorunun yöneltldğ öğrenc, aşağıdaklerden
III. btk dokularındak sıcaklığın ortam sıcaklığından hangsn şaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur?
daha fazla olması
A) Fotofosforlasyon
faktörlernden hangleryle açıklanablr? B) Tlakot boşlukta H+ mktarının artması
C) ETS elemanlarının ndrgenp yükseltgenmes
D) Klorofllern e– vererek yükseltgenmes
D) I ve III E) II ve III E) Oksdatf fosforlasyon
10. Bakterler, norgank maddelerden organk madde

sentezlerken,
Işık enerjisi
CO2 + H2S C6H12O6 + S
Klorofil
Kimyasal
8. Fotosentez yapan btklerde, aşağıdak olaylardan enerji
CO2 + H2O C6H12O6 + O2
hangsnn gerçekleşmes brm zamanda daha fazla
organk besn üretldğn kesn olarak spatlar? reaksyonlarını gerçekleştreblrler.
Bu reaksyonlar sonucu sentezlenen glkoz

A) Epderms hücrelernn, kalın br kutkula tabakası moleküller çn,
oluşturması
B) Soymuk borularındak madde taşınma hızının I. Stoplazmada üretlrler.
azalması II. Sentezler çn gerekl enerj ışıktan karşılanır.
C) Köklerden emlen su ve mneral madde mktarının III. Karbon kaynakları karbondoksttr.
artması
blglernden hangler doğrudur?
D) Yapraklardak gözeneklerden karbondokst grşnn
artması A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
E) Kambyum dokusunun yen letm demetlern
oluşturması D) I ve II E) I ve III
7.D 8.D 9.E 10.E
271
KARMA SORULAR 4
1. Su, fotosentezn ham maddelernden brdr. Br btknn 3. Btk hücrelernde gerçekleşen, aşağıdak olaylardan
hücrelerndek su oranı %15 değernn altına düşerse hangs fotosentezle lgl değldr?
fotosentez durur.
A) Klorofl molekülünün elektron kaybetmes
Fotosentezde, suyun rolü çn aşağıdaklerden hangs
yanlıştır? B) ATP ve H2O’nun harcanması
C) CO2’nn özümlenmes
A) Işığa bağımlı evrede üretlp ışıktan bağımsız evrede D) H2S molekülünün hdrojen kaynağı olarak
tüketlr. kullanılması
B) Ortama verlecek oksjene kaynaklık yapar. E) Atmosfere O2 verlmes
C) Klorofllern kaybettğ elektronların kaynağı olarak
kullanılır.
D) Işıktan bağımsız evre enzmlerne çalışma ortamı
hazırlar.
E) Glkoz yapımı çn gerekl olan NADPH moleküllernn
üretlmesn sağlar.
4. Yeşl br btkde, ışık şddetnn artışına bağlı olarak

fotosentez hızında gerçekleşen değşmler grafkte
gösterlmştr.
Fotosentez
hızı
2. Fotosentez yapmakta olan btkde, br faktörün fotosentez

hızına etks grafkte verlmştr.
Fotosentez
hızı
A noktası
Işık şiddeti
X
Bu grafktek “X” noktasından sonra, ışık şddet

artmaya devam ettğ halde fotosentez hızının sabt
kalması;
I. Üretlen O2 mktarı reaksyon hızını sınırlandırmıştır.

Faktör (X)
II. Fazla ışık, klorofl molekülünden kopartılan elektron
Aşağıdaklerden hangs X yerne konursa, grafğn A sayısını artırmıştır.
noktasından sonrak düşüşü açıklanablr?
III. Fotosentezde etkl olan dğer faktörler, sınırlayıcı
etk yapmıştır.
A) Yaprak sayısı ve genşlğ
B) Klorofl mktarı yargılarından hangleryle açıklanablr?
C) CO2 konsantrasyonu
D) Işığın şddet (mktarı)
E) Ortam sıcaklığı D) I ve II E) II ve III
1.A 2.E 3.D 4.C
272
KARMA SORULAR 4
5. Yeşil bir bitkideki fotosentezin hızı birim zamanda; 8. Işıklı bir ortama konulan öglenada;
I. ortamdan alınan mineral miktarı, I. fotofosforilasyon,

II. bitkinin kuru ağırlığındaki artış, II. oksidatif fosforilasyon,
III. ortama verilen su miktarı, III. substrat düzeyinde fosforilasyon
IV. ortama verilen oksijen oranı
olaylarından hangileri gerçekleşmeye başlar?
faktörlerinden hangilerinin ölçülmesiyle doğru olarak
hesaplanabilir? A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV D) Yalnız II E) Yalnız III
D) III ve IV E) I, II ve III
6. Fotosentezin ışıktan bağımsız evre tepkimelerinde

kullanılan;
I. ATP,
9. Aynı menekşe türünden, dört özdeş bitki kullanılarak,
II. CO2, aşağıdaki düzenekler hazırlanıp fotosentez hızları
III. PGAL, karşılaştırılıyor.
IV. NADPH Düşük Yüksek
şiddette I şiddette II
moleküllerinden hangileri ışığa bağımlı evre ışık ışık
tepkimelerinden karşılanır?
Menekşe Menekşe
A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III Tavşan

20oC sıcaklıkta 20oC sıcaklıkta
Yüksek Düşük
şiddette III şiddette IV
ışık ışık
Menekşe Menekşe
7. Yeşil bir bitkide;
I. sıcaklığın 30°C’den 60°C’ye çıkarılması, Tavşan
II. ortamdaki CO2 miktarının artması,

III. bitkiye sarı yerine kırmızı ışık verilmesi, 30oC sıcaklıkta 10oC sıcaklıkta
IV. ışık şiddetinin azaltılması
Bu düzeneklerdeki bitkilerin, belirtilen ortamlardaki
faktörlerinden hangileri bitkideki fotosentez hızını fotosentez hızlarının, çoktan aza doğru sıralanışı
artırabilir? aşağıdakilerin hangisindeki gibi olur?
A) II ve III B) III ve IV C) I, II ve IV A) I - II - III - IV B) IV - II - III - I C) III - II - I - IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV D) IV - I - II - III E) III - I - IV - II
5.C 6.B 7.A 8.C 9.C
273
KARMA SORULAR 5
1. Canlılarda enerjinin kullanıldığı bazı olaylar şunlardır: 4. Canlı bir yaprak hücresinin, dış ortamdan O2 ve CO2
alışverişini yapmadığı gözleniyor.
I. Glikoz sentezi
Bu hücreyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
II. Sinir hücresinde impuls iletimi
söylenemez?
III. Sil ve kamçıların hareket ettirilmesi
IV. Hücre zarında aktif taşımanın yapılması A) Fotosentezde açığa çıkan O2 solunumda
kullanılmaktadır.
Bu olayların hangilerinde fotofosforilasyon ile üretilen
B) Solunumda oluşan CO2’ler besin üretiminde yeterli
ATP kullanılır?
olmaktadır.
A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) Yalnız I C) Mitokondri ve kloroplastlar aynı hızda çalışmaktadır.
D) Hücreye düşük şiddette ışık ulaşmaktadır.
D) I ve II E) I, II ve IV
E) Hücrenin fotosentezle besin üretimi durmuştur.
2. Fotosentezin ışıktan bağımsız evre tepkimelerinde;
I. enzim miktarı,
II. CO2 yoğunluğu,
III. sıcaklık,
IV. ışığın dalga boyu
faktörlerinden hangileri, doğrudan etkili değildir?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) III ve IV

5. Bir saksı bitkisinin bulunduğu ortamda, ışık şiddeti bir gün
D) I, II ve IV E) I, II ve III boyunca sürekli olarak azaltılmıştır.
Bu süreçte gerçekleşen metabolik olaylar;
Fotosentez hızı Solunum hızı

I. II.
3. Karanlık ortamda bulunan bir bitki, ışıklı ortama

Zaman Zaman
alındığında;
I. ortamdaki oksijen miktarının artması, Karbondioksit Klorofil sentez

kullanım oranı hızı
II. ATP enerjisine ihtiyaç kalmaması, III. IV.
III. fotosentez reaksiyonlarının başlaması,

IV. solunum reaksiyonlarının durması
Zaman Zaman
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?
grafiklerinden hangileri ile gösterilebilir?
1.C 2.B 3.D 4.E 5.D
274
KARMA SORULAR 5
6. Engelmann, ışığı prizmadan geçirerek elde ettiği kırmızı, 8. Kemosentez olayı sayesinde;
turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor ışıkları ipliksi bir alg
üzerine düşürmüştür. I. bazı elementlerin doğada devirli olarak kullanılması,
II. bitkilerin ihtiyacı olan tüm inorganik maddelerin
Algdeki fotosentez hızını ölçebilmek için, aerob yaşayan
oluşturulması,
bakterileri kullanmıştır.
III. ortamdaki zararlı bileşiklerin kullanılabilir hale
Deney sonunda aerob bakterilerin en fazla mavi – mor, getirilmesi
daha sonra da kırmızı ışıkların düştüğü bölgelerde
toplandığı görülmüştür. durumlarından hangilerinin gerçekleştirilmesi
sağlanabilir?
Bu deneyi ve gözlemleri yapan bilim adamının,
aşağıdaki yargılardan hangisine varması beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Işık şiddetine bağlı olarak, fotosentez hızı ve üretilen D) I ve III E) I, II ve III

oksijen miktarı artar.
B) Beyaz ışığın prizmadan geçirilmesi, enerji değerini
azalttığı için, fotosentez hızında farklı etkilere neden
olmuştur.
C) Bitkiler sadece kırmızı ve mavi-mor ışıkta
fotosentezle besin üretebilirler.
D) Bakterilerin belirtilen bölgelerde toplanmasına, algin
o kısmındaki hücrelerinde, organik besinlerin fazla
olması neden olmuştur.
E) Bakterilerin kırmızı ve mavi-mor ışık düşen
bölgelerde toplanması, fotosentezin bu bölgelerde
daha çok gerçekleştiğini ve daha fazla oksijen
üretildiğini gösterir. 9. Yeşil bir saksı bitkisi, hava giriş - çıkışı olabilecek şekilde
bir cam fanusa konulmuş ve sürekli ışık alması
sağlanmıştır.
Işık
Cam
Fanus
7. Yeşil bitkiler;
I. CO2 ve H2O moleküllerinden, monosakkaritlerin Bu deney ortamında meydana gelebilecek olaylarla

sentezlenmesi, ilgili olarak, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?
II. inorganik bileşiklerden çeşitli amino asitlerin
sentezlenmesi, A) Bu bitki hem oksijenli solunum hem de fotosentez
III. çeşitli amino asitlerden proteinlerin sentezlenmesi, olaylarını gerçekleştirmektedir.
IV. yağ asitleri ve gliserolden, nötral yağların B) Cam fanustaki oksijen miktarı karbondioksit
sentezlenmesi miktarından fazla olur.
C) Bitkinin yapraklarından fanus boşluğuna oksijen
şeklindeki özümleme olaylarından hangilerini çıkışı olur.
gerçekleştirdikleri için ototrof kabul edilirler?
D) Bitki, cam fanusta mevcut karbondioksit bitinceye
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV kadar fotosentez yapabilir.
E) Bitkinin ortamdan aldığı gaz ile ortama verdiği gaz
D) III ve IV E) I, II ve IV birbirinden farklıdır.
6.E 7.A 8.D 9.D
275
1 F OTOSENTEZ-KEMOSENTEZ
1. Yeşil bitkilerin kloroplastlı hücrelerinde, gündüzleri

fotofosforilasyonla (ışık enerjisini kullanarak) üretilen ATP
miktarı, oksidatif fosforilasyonla (mitokondrideki ETS
3. Bakterileri araştıran üç öğrenci aşağıdaki örnekleri
kullanılarak) üretilen ATP miktarından yaklaşık 30 kat
vermiştir:
daha fazladır.
Ecem: Klorofil pigmentlerine sahip ve suda yaşayan bir
Bu verilere göre,
bakteri, karbon dioksit ve suyu kullanarak organik
madde sentezlemektedir.
I. Bu çeşit hücrelerin mitokondrilerinde üretilen ATP
molekülleri kloroplastlarında üretilen ATP’ye oranla, Deniz: Nitriti nitrata dönüştüren bir bakteri elde ettiği
daha fazla metabolik olay çeşidinde kullanılır. enerji ile ortamdaki karbon dioksiti ve suyu kullanarak
organik madde sentezlemektedir.
II. Yeterli ışığın olduğu ortamlarda, kloroplastlı
Ayşe: Enerji kaynağı olarak güneş enerjisini kullanan bir
hücrelerde fotosentezde üretilen oksijen miktarı, bakteri, hidrojen kaynağı olarak hidrojen sülfürü
oksijenli solunumda üretilen karbondioksit kullanmaktadır.
miktarından fazla olur.
ÇIKMIŞ SORU
Bu öğrencilerden hangileri kemosentetik bakterilere

III. Bu özellikteki bütün hücrelerde, kloroplast sayısı
örnek vermiştir?
her zaman mitokondri sayısından daha fazla olur.
A) Yalnız Ayşe B) Yalnız Deniz
yorumlarından hangilerinin yapılması doğru olur? C) Ecem ve Ayşe D) Ecem ve Deniz
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I E) Deniz ve Ayşe

2022 - AYT
4. Işıklı bir ortamda, fotosentez yapmakta olan yeşil bir bitki,

2. Bir saksı bitkisinin sadece bir yaprağı ışık geçiren ve tek
üzerine cam fanus kapatılarak yine ışıklı ortamda bir süre
yönlü hava giriş ve çıkışı olan düzeneğe aşağıdaki şekilde
daha bırakılıyor.
belirtildiği gibi yerleştiriliyor.
Cam
Işık fanus
Işık
Işık
Yeşil
bitki
Giren Hava
Çıkan Hava
Yaprak Odası Bitki, cam fanusa bırakıldıktan sonra,
I. Fotosentez dursa bile, oksijenli solunum

Bu düzenekte çıkan havada;
reaksiyonları aralıksız olarak devam eder.
I. azot, II. Yapraklardan, terleme ile kaybedilen su oranında
II. oksijen, azalma meydana gelir.
III. su, III. Fotosentez reaksiyonları önce yavaşlar, bir süre
IV. karbondioksit sonra tamamen durur.
moleküllerinden hangilerinin miktarı giren değişimlerinden hangilerinin meydana gelmesi

havadakinden daha az olur? beklenir?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) II ve III E) III ve IV D) Yalnız II E) I ve II
1.D 2.B 3.B 4.B
276
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Fotosentez yapan bir bitki yaprağı ışık geçirmeyen bir 7. Oksijen üretim hızına göre değişik dalga boylarındaki
tabaka ile kapatılarak iki gün bekletiliyor. Bu sürenin fotosentez hızını belirlemek isteyen bir bilim insanı
sonunda tartılan yaprağın ağırlık kaybına uğradığı görünen ışığı, bir prizmadan geçirerek klorofilli yeşil
görülüyor. alglerin ve klorofilsiz aerob bakterilerin bulunduğu ortama
düşürmüştür. Deney sonunda bakterilerin kırmızı ve mor
Bu ağırlık kaybı;
ışık düşen alg bölgelerinde daha fazla toplandığını, en az
I. fermantasyon, toplanmanın ise yeşil ışık düşen alg bölgelerinde
II. depo besinlerin kullanılması, gerçekleştiğini görmüştür.
III. oksijenli solunum Buna göre, bu deneyle ilgili olarak aşağıdakilerden

olaylarından hangileriyle açıklanabilir?
A) Farklı dalga boylarında fotosentez hızı farklı olabilir.
A) I ve III B) Yalnız II C) Yalnız I
B) Kırmızı ve mor dalga boyunda bulunan bakteriler
fotosentez sonucu farklı miktarda oksijen üretmiştir.
C) Yeşil dalga boyunda fotosentez hızı en düşüktür.
D) Oksijen seven bakteriler oksijen üretiminin çok
olduğu yerde toplanmıştır.
E) Fotosentezin gerçekleşmesi için ışık gereklidir.
6. Aşağıdaki tabloda bazı bitkilerin özellikleri verilmiştir.
Yaprak
Nitelik Yaprak Klorofil
yüzey
Bitki sayısı yoğunluğu
genişliği
K 100 20 cm2 Az
L 150 10 cm2 Az
8. Işık geçiren iki şişeye eşit miktarda organik besin içeren
M 200 15 cm2 Çok
deniz suyu konulmuştur. Şişelerden birine bitkisel özellikte
N 150 20 cm2 Orta diğerine ise hayvansal özellikte eşit sayıda plankton
eklenmiştir. Şişelerin ağzı kapatılarak ışıklı ortamda
Bu bitkilerin birim zamanda en az ve en fazla
normal şartlar altında bir süre bekletilmiştir.
fotosentez yapanları aşağıdakilerin hangisinde doğru
olarak verilmiştir? Bu sürenin sonunda iki şişe arasında;
Fotosentez hızı Fotosentez hızı I. organik madde miktarı,

en fazla olan en az olan II. karbondioksit miktarı,
A) K M III. oksijen miktarı,
B) L N IV. plankton sayısı
C) L M niceliklerinden hangilerinin farklı olması beklenir?
D) M L
A) I, III ve IV B) I, II, III ve IV C) Yalnız I
E) M N
5.E 6.D 7.B 8.B
277
2 F OTOSENTEZ-KEMOSENTEZ
1. Fotosentezle besin üretilmesini sağlayan kloroplast 4. Fotosentezin karbon tutma reaksiyonlarına, bir molekül
organeli, grana (iç zar kıvrımları) ve stroma (sıvı kısım) CO2’nin katılabilmesi için, reaksiyonda 3 ATP ve 2
olmak üzere iki kısımdan oluşur. NADPH kullanılır.
Fotosentezde gerçekleşen aşağıdaki reaksiyonlardan Buna göre, altı karbonu olan bir glikozun
hangisi, kloroplastın sıvı kısmında meydana gelir? sentezlenmesiyle ilgili olarak,
A) Suyun parçalanması ile oksijenin açığa çıkması I. Glikoz sentezi için gerekli olan ATP’ler, hücresel
solunumdan karşılanır.
B) Fotofosforilasyon ile ATP sentezlenmesi
II. Bir glikoz molekülünün sentezlenmesi için 18 ATP
C) Klorofilden kopan elektronların ETS de taşınması
ve 12 NADPH harcanır.
D) NADPH moleküllerinin glikoz sentezinde kullanılması
III. Bir glikoz molekülünün sentezlenmesi için 3 ATP ve
E) Işık enerjisinin kimyasal bağ enerjisine çevrilmesi 2 NADPH yeterli olur.
yorumlarıdan hangileri yapılabilir?
2. Kloroplast organelinin yapısında, aşağıdakilerden
hangisi bulunmaz?
A) Klorofil
B) Ribozom
C) Karotenoitler
5. Bitki fotosentezi ile bakteri fotosentezinin farklı ve ortak
D) Nişasta yönleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
E) Solunum enzimleri
Bitki Bakteri
Fotosentezi Fotosentezi
Klorofil görev yapar. Klorofil görev yapar.

Enzimler kullanılır. Enzimler kullanılır.
Ortak Yönleri Işık kullanılır. Işık kullanılır.
Organik madde yapılır. Organik madde yapılır.
Yan ürün olarak O2 H2S kullanılırsa yan ürün

3. Fotosentez yapan canlıları inceleyen bir öğrenci, bu
ortaya çıkar. olarak kükürt oluşur.
canlıların fotosentez sırasında atmosfere verdikleri
Farklı Yönleri
ürünlerin farklı olduğunu gözlemliyor. Klorofil molekülü Kloroplast bulunmaz.
kloroplast içindedir. Klorofil molekülü sitoplazmadadır.
Bu ürünler arasındaki farklılığa canlıların;
I. fotosentez hızları arasındaki değişkenlik, Bu tablodaki bilgilere dayanarak,
II. maruz kaldıkları ışık şiddetindeki değişkenlik, I. Bakteri fotosentezi sonucu bitki fotosentezinde
açığa çıkmayan ürünler oluşabilir.
III. fotosentezde kullandıkları hidrojen kaynaklarındaki II. Klorofil, enzim ve ışık kullanımı her iki canlıda da
değişkenlik
ÇIKMIŞ SORU
ortaktır.
durumlarından hangileri neden olarak gösterilebilir? III. Her iki canlı grubunda da fotosentez kloroplast
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III içinde gerçekleşir.

2021 - AYT A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1.D 2.E 3.C 4.B 5.D
278
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
6. İki ayrı kaba aynı miktarda göl suyu ve bitkisel 8. Bir saksı bitkisinin üç ayrı yaprağına aşağıdaki işlemler
planktonlardan eşit sayıda konuluyor. Bir süre sonra, bu uygulandıktan sonra saksı aydınlık ortama bırakılmıştır.
iki kap karşılaştırıldığında; plankton sayısının, göl Işık geçirmez
suyundaki CO2 ve O2 miktarlarının farklı olduğu tespit alüminyum kağıt
B
ediliyor.
Işık Işık
A
C
Boş CO2 tutucu
naylon Ca(OH2)
torba içeren torba
Göl suyu Göl suyu  A yaprağı, içi hava dolu boş bir torbayla kapatılıyor.
+ +
Plankton Plankton
 B yaprağı ışık geçirmeyen alüminyum kağıtla
Bu kaplarda, belirtilen farklılıkların olmasında, kapatılıyor.
aşağıdakilerden hangisinin etkili olması beklenmez?  C yaprağı içinde CO2 tutucu Ca (OH)2 çözeltisi
bulunan torbayla kapatılıyor.
A) Kaplara farklı şiddette ışık gönderilmesi
Bu bitkinin yapraklarındaki değişimlerle ilgili olarak
B) Kaplara konulan organik besin maddesi miktarının aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
farklı olması
C) Kaplara gönderilen ışık renklerinin (dalga boylarının) A) C yaprağında kısa bir süre solunum ve fotosentez
farklı olması birlikte yapılabilir.
D) Kaplardaki su sıcaklarının birbirinden farklı olması B) A ve C yaprakları torbanın içine bir miktar oksijen
E) Planktonlardaki klorofil pigmenti sayılarının farklı verebilir.
olması C) A yaprağında fotosentezle besin üretimi bir süre
devam eder.
D) B yaprağında kapatma işleminden sonra fotosentez
tamamen durur.
E) Üç yaprakta da solunum hızı fotosentezden her
zaman fazla olur.
7. Canlıların hücrelerinde gerçekleştirdiği küçük 9. Bir canlının fotosentez yapabilmesi için

aşağıdakilerden hangisine kesinlikle sahip olması
moleküllerden büyük moleküllü maddelerin yapımına gerekir?
özümleme denir. Bazı özümleme reaksiyonları bütün
A) Kloroplasta
canlılarda ortak olarak gerçekleşir.
ÇIKMIŞ SORU
Aşağıdakilerden hangisi canlılarda gerçekleşen ortak B) Suyu ayrıştırabilen enzime

özümleme reaksiyonlarından biri değildir?
C) Güneş ışığını soğuran pigmente
A) Nükleik asitlerin sentezlenmesi D) Ökaryotik hücre yapısına
B) Yağ asitleri ve gliserolden yağ sentezlenmesi
E) Mitokondriye
C) ATP sentezlenmesi
D) Ribozomlarda protein sentezlenmesi 2020 - AYT
E) Karbondioksit ve su kullanılarak glikoz sentezlenmesi
6.B 7.E 8.E 9.C
279
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Klorofil molekülü farklı dalga boylarındaki ışığı soğurarak 2.  Bitkilerin çoğunda fotosentez reaksiyonları
güneş enerjisinin organik moleküle aktarılmasını sağlar. yapraktaki özümleme parankiması hücrelerinde
gerçekleşir. Bu hücrelerde, kloroplasttaki karbon
Klorofil tarafından soğurulan ve geçirilen farklı dalga
tutma reaksiyonlarında CO2, RUBİSCO enzimi
boylarından ışık miktarı spektrofotometre cihazı ile ölçülür.
yardımıyla reaksiyonlara katılır. Bu reaksiyonlarda
Aşağıda iki farklı renkteki ışığın klorofil çözeltisi tarafından
tanımlanabilir ilk ürün 3 karbonlu PGA (fosfogliserik
soğurulma oranları gösterilmiştir.
asit) dır. Bu nedenle bu bitkilere C3 bitkileri denir.
Işık Klorofil
ayırıcı çözeltisi  Bazı bitkilerde iletim demetini saran demet kını
Prizma
hücreleri de fotosentez yapar. Yaprağın mezofil
dokusundaki parankima hücrelerinde 4 karbonlu
min max bileşikler şeklinde depolanan CO2 demet kını
hücrelerine aktarılır. C4 bitkileri denilen bu bitkiler
Beyaz Fotoelektrik Galvanometre
ışık yüksek sıcaklıkta şeker üretimine devam ederler.
tüp
Yeşil ışık  CAM bitkileri kurak ortama uyum sağlamıştır. Bu
bitkilerde stomalar gündüz kapalı gece açıktır. Gece
Işık Klorofil dış ortamdan aldıkları karbondioksiti organik asit
ayırıcı çözeltisi şeklinde depo ederek fotosentez mekanizmasına
Prizma
aktarırlar.
min max Bitkilerin fotosentez mekanizmalarıyla ilgili olarak

yukarıda verilen bilgilere göre,
Beyaz Fotoelektrik Galvanometre
ışık tüp I. CAM bitkilerinde fotosentez olaylarının bir kısmı
Mavi ışık gece gerçekleşir.
II. Bitkilerin farklı hücre tiplerinde kloroplast bulunabilir.
Buna göre,
III. C3 ve C4 bitkilerinde ışıktan bağımsız evrede
I. Yeşil ışıkta fotoelektrik tüpe ulaşan enerji miktarı oluşan ilk organik moleküllerin karbon sayıları
daha fazla olur. farklıdır.
II. Klorofil çözeltisi mavi ışığın çoğunu soğurduğu için,
yorumlarından hangileri doğru olur?
mavi ışık altında fotosentez daha hızlı gerçekleşir.
III. Beyaz ışık prizmadan geçirilmeden A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
spektrofotometreye aktarılırsa galvanometrede
sapma gözlenmez. D) II ve III E) I, II ve III
1.C 2.D
280
B
Ö
L
Ü
M
13
HÜCRESEL SOLUNUM
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR HÜCRESEL SOLUNUM
HÜCRESEL SOLUNUM 2. Son ürün evres

• Hücrelerde; glkoz, yağ asd, glserol, amno ast gb • Bu tepkmeler canlıdan canlıya farklılık gösterr. Bunun
organk besn moleküllernn yapısındak kmyasal bağ sebeb son ürün evres tepkmelernde görev yapan
enerjs le ATP sentezlenmesne hücresel solunum denr. enzmlern farklı olmasıdır.
• Hücresel solunum oksjenl ve oksjensz solunum olmak • Son ürün evresnde ATP üretm ya da tüketm olmaz.
üzere k şeklde gerçekleşr. • Fermantasyon tepkmeler son ürün evresnde meydana
• Oksjen, enzmler ve ETS yardımıyla enerj verc organk gelen ürünün adıyla adlandırılır.
moleküllern CO2 ve H2O’ya kadar parçalanması sırasında a. Etl alkol Fermantasyonu
açığa çıkan enerj le ATP sentezlenmesne oksjenl • Mayalar, brçok bakter ve bazı btk tohumları tarafından
solunum denr. gerçekleştrlr.
• Glkozun hücre stoplazmasında ETS yardımıyla oksjensz • Glkolz sonucu oluşan prüvk astten CO2 çıkışı gerçekleşr.
olarak yıkılıp enerj elde edlmesne oksjensz solunum Glkolzde ndrgenen NAD’ler son ürün evresnde yükseltgenr.
denr.
2ADP 4ATP 2CO2 2NAD
• Fermantasyon se glkozun enzmler yardımıyla oksjen ve
ETS kullanılmadan kısm olarak yıkılıp ATP elde edlmes 2ATP 4ADP 2NADH
olayıdır. Glikoz 2 Pirüvik 2 Etil
asit alkol
2NAD+
Fermantasyon
2NADH
• Oksjen kullanılmadan sadece glkolz le ATP üretlen br
süreçtr. • Etl alkol, fermantasyonu gerçekleştren canlılar çn belrl
br değern üstünde zehr etks gösterr.
• Tüm aşamaları hücre stoplazmasında gerçekleşr.
b. Laktk ast Fermantasyonu
• Glkoz tamamen değl etl alkol, laktk ast gb organk
• İnsanlarda çzgl kas hücreler, yeterl oksjenn olmadığı
bleşklere kadar parçalanır. Bu nedenle ATP kazancı düşük
durumlarda laktk ast fermantasyonu yaparak ATP üretr.
olur.
(bu durumda çzgl kaslarda oksjenl solunuma devam
• ATP kazanımının düşük olmasının br dğer neden de edlrken aynı anda enerj açığını kapatmak çn laktk ast
ETS’nn görev yapmamasıdır. fermantasyonu da gerçekleşr.) Ayrıca yoğurt bakterler
• Ekmek, srke, yoğurt gb besn maddelernn üretmnde tarafından gerçekleştrlr. İnsanlarda olgun alyuvarlar da
fermantasyondan yararlanılır. gerekl ATP’y laktk ast fermantasyonuyla üretr.
Fermantasyon tepkmeler glkolz ve son ürün evres olmak • Glkolz sonucu oluşan prüvk asdn enzm denetmnde
üzere k aşamada gerçekleşr. laktk asde dönüşmesyle gerçekleşr.
2ADP 4ATP 2NAD

1. Glkolz
2ATP 4ADP 2NADH
• Glkozun pruvk asde kadar parçalandığı tepkmeler
dzsdr. Glikoz 2 Pirüvik 2 Laktik
asit asit
• Bütün canlıların hücre stoplazmasında ortak olarak 2NAD
gerçekleşr. Sebeb glkolz enzmlernn tüm canlılarda ortak 2NADH
olarak bulunmasıdır.
• Etl alkol fermantasyonundan farklı olarak CO2 çıkışı olmaz.
• Glkolz tepkmelernde oksjen kullanılmaz ve CO2 açığa
çıkmaz. • Laktk ast kaslarda brktğnde beyn uyararak yorgunluk ve
uyku hss verr. Yoğurtta da laktk ast vardır. Yoğurt
• Glkolzn başlangıcında glkozun aktfleşmes çn 2ATP
yedğmzde uykumuzun gelmesnn sebeb budur.
harcanır. 2NADH ve 4ATP üretlr.
• Laktk ast dnlenme zamanında, yeterl oksjen varsa
• Glkolz tepkmelernn devamı çn prüvk ast brkmnn
karacğerde ya prüvk asde çevrlerek oksjenl solunum
önlemes ve NADH’ların NAD+’a yükseltgenmes gerekr. Bu
tepkmelernde kullanılır ya da glkoza çevrlerek glkojen
şlemler son ürün evres tepkmeleryle sağlanır.
şeklnde depolanır.
282
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım HÜCRESEL SOLUNUM KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Fermantasyon le lgl olarak aşağıdaklerden hangs 4. Bra mayası hücrelernn kullanıldığı br deney düzeneğ
yanlıştır? aşağıda gösterlmştr.
A) Oksjensz solunum olarak da blnr.

B) ATP kazanımı azdır.
C) Besn monomerlernn oksjen kullanılmaksızın ve Kreç
ETS olmadan enzmler le parçalanarak enerj suyu
üretlmesdr.
Bra mayaları
D) Tüm evreler stoplazmada gerçekleşr. +
%10’luk
E) Besn monomerler tamamen değl ancak ara organk glkoz
bleşklere kadar parçalanır. çözelts
Bu deney düzeneğnde kreç suyunun

bulanıklaşmasında;
I. maya hücrelernn etl alkol fermantasyonu yapması,

II. kreç suyu bulunan kapta sıcaklığın artması,
III. maya hücrelernn laktk ast fermantasyonu
yapması
faktörlernden hangler etkl olmuş olablr?

2. Laktk ast fermantasyonu le lgl olarak
aşağıdaklerden hangs söylenemez?
A) Çzgl kaslarda oksjen yeterszlğ görüldüğü zaman

gerçekleşr.
B) 4 ATP üretlr.
C) Yoğurt bakterler tarafından gerçekleştrlr.
5. Br blm nsanı bra mayalarını kullanarak aşağıdak deney
D) Gerçekleştğ ortamın pH’ını artırır.
düzeneğn oluşturuyor.
E) Son ürünü beyn uyararak yorgunluk oluşturur.
Termometre
X Y
Renkl
sıvı
Glkoz
çözelts
U
Bra Borusu
mayaları
Bu düzenekte br süre sonra;

3. Etl alkol fermantasyonu le lgl olarak
aşağıdaklerden hangs söylenemez? I. U borusundak renkl sıvının Y kolunda yükselmes,
II. termometredek cıva sevyesnn artması,
A) Ortamın oksjen mktarını azaltır.
III. deney tüpündek glkozun azalması
B) Net 2 ATP kazanılır.
C) Bazı bakterler ve maya mantarları tarafından değşklklernden hangler gözleneblr?
gerçekleştrlr.
D) CO2 açığa çıkar.
E) Son ürünü belrl br değer geçnce zehr etks yapar. D) Yalnız II E) I ve III
1.A 2.D 3.A 4.A 5.B
283
2.
TEST
Oksjenl Solunum • Bu reaksyon yeterl O2 varlığında gerçekleşr. (Aks halde

• Organk besn monomerlernn hücre çnde oksjen prüvk ast etl alkol ya da laktk asde dönüşür.)
kullanılarak norgank moleküllere kadar parçalanması le
enerj açığa çıkarılması sürecne oksjenl solunum denr. 3. Krebs Döngüsü
• Oksjenl solunumda açığa çıkan enerjnn br kısmı ATP • 2C’lu Asetl CoA’nın 4C’lu okzaloasetk ast le brleşerek
senteznde kullanılırken br kısmı da ısı enerjs şeklnde 6C’lu strk asd oluşturmasıyla başlar.
ortama verlr.
Asetil CoA (2C)
• Oksjenl solunum, prokaryot canlıların stoplazmasında
başlayıp ETS elemanlarını taşıyan hücre zarı kıvrımlarında
tamamlanır. Ökaryot canlılarda se oksjenl solunum
stoplazmada başlayıp mtokondrde tamamlanır.
• Oksjenl solunum glkolz, pruvk astten asetl CoA
oluşumu, krebs döngüsü ve ETS evrelernden oluşur. Okzola (4C) KREBS Sitrik (6C)
asetik asit DÖNGÜSÜ asit
Ökaryot canlılarda oksjenl solunumun glkolz evres
stoplazmada; prüvk astten asetl CoA oluşumu ve krebs
döngüsü mtokondr matrksnde, ETS se mtokondr
krstasında gerçekleşr.
2ATP 2FADH2
4CO2 6NADH
Oksjenl Solunum Evreler
1. Glkolz • Strk asdn br dz reaksyondan geçerek tekrar

okzaloasetk asd oluşturmasıyla da tamamlanmış olur.
• İlk substrat glkoz se gerçekleşr. Glkolz, glkozun prüvk
Krebs’te substrat düzeynde fosforlasyon le ATP
asde kadar parçalanması sırasında br mktar ATP’nn
sentezlenr.
üretldğ enzmsel tepkme dzsdr.
4. ETS
2ADP 4ATP
2ATP 4ADP • Elektron taşıma sstemnde yer alan ve elektron taşımakla
görevl moleküller ökaryot hücrelerde mtokondrlern krsta
Glikoz 2 Pirüvik asit
adı verlen kıvrımlı ç zarında, prokaryotlarda se hücre zarı
kıvrımlarında bulunur.
2NAD+
2NADH • ETS, krstada dzlmş elektron taşıyıcı moleküllerden
oluşur. Bu moleküller oksjenl solunumun öncek
• Kararlı glkoz moleküllernn solunum reaksyonlarına evrelernde açığa çıkan NADH ve FADH2 le gelen yüksek
katılablmes çn ATP harcanarak aktfleştrlmes gerekr. enerjl elektronları tutar.
Daha sonrak aşamalarda se substrat düzeynde • Elektronlar br dz ndrgenme ve yükseltgenme
fosforlasyon le ATP sentezlenr. Ayrıca NAD moleküller tepkmesyle oksjene kadar sstem boyunca taşınır.
hdrojen alıp ndrgenerek NADH’ı oluşturur. Oksjen, enerj sevyes düşmüş elektronları ETS’nn son
molekülünden alarak elektron akışının ve ATP senteznn
2. Prüvk Astten Asetl CoA Oluşumu devam etmesne katkıda bulunur. Elektron kazanmış
• Glkolz sonunda açığa çıkan prüvk ast moleküller oksjen elektron kaybetmş br çft proton le brleşerek suyu
mtokondr matrksne geçerek burada 2 karbonlu Asetl oluşturur.
CoA bleşklerne dönüşür.
Not:
CO2 NADH  Glkolz ve krebs devr reaksyonlarında olduğu gb

+ enzmatk reaksyonlar le ATP sentezlenmesne “Subtrat
NAD
Düzeynde Fosforlasyon” denr.
Pirüvik Asetil CoA  Hdrojen atomlarındak enerjden ETS aracılığıyla ATP
asit sentezlenmesne “Oksdatf Fosforlasyon” denr.
284
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıdak oksjenl solunumun ETS aşaması özetlenmştr. 3. Oksijenli solunum reaksiyonlarının mitokondride
geçen bölümünde aşağıdakilerden hangisi
ATP sentaz
NADH
ADP + Pi ATP gerçekleşmez?
Enerji
2H+ + 2e–
A) Karbondioksitin oluşması
NAD+ FADH2 Enerji
B) Hidrojenin oksijenle birleşerek suyu oluşturması
2H+ + 2e–
Enerji
FAD C) Krebste oluşan NADH’ın elektron ve hidrojenlerinin
oksijene kadar aktarılması
2e–
D) Glikozun pirüvik asitlere parçalaması
2H+
E) FAD koenziminin elektron ve hidrojenleri taşıması
1/2O2
H2O
Buna göre, ETS çn aşağıdaklerden hangs

söylenemez?
A) İndrgenme ve yükseltgenme olayları gerçekleşr.

B) Hdrojenler bütün ETS elemanlarından geçer. 4. Oksijenli solunumda kullanılan besin yapıtaşlarının
solunum reaksiyonlarına katılma basamakları aşağıdaki
C) Oksdatf fosforlasyon gerçekleşr.
şemada gösterilmiştir.
D) Oksjen en düşük enerjl elektronları alır.
Glikoz
E) Organk besnn hdrojenler suyun yapısına katılır.
ATP Gliserol
Pirüvik
asit CO2
3c
Amino 2c 2c Ön Yağ
asitler Asetil Co A
yıkım asitleri
4c
ön 5c
yıkım
Krebs
NH3 çemberi H2O
2. Oksijenli solunumun krebs devri tepkimeleri, 2 karbonlu
Asetil Co A’nın 4 karbonlu okzalo asetik asit ile birleşerek
6 karbonlu sitrik asidi oluşturması ile başlar. Sitrik asit, ATP CO2
bir dizi tepkimeden geçerek tekrar okzalo asetik asidi
oluşturunca krebs devri tamamlanmış olur. Bu şemanın incelenmesiyle,
Sonuçta bir glikozun yıkımıyla başlayan solunum I. Besin monomerleri, solunuma ne kadar çok
sürecinde 2 krebs devrinde toplam 2ATP, 4CO2, 6NADH basamaktan katılırlarsa o kadar çok enerji verirler.
ve 2FADH2 açığa çıkar.
II. Krebs çemberinde organik maddelerin inorganik
Buna göre, mitokondride gerçekleşen krebs devri maddelere kimyasal olarak parçalanması
tepkimelerinde, aşağıdaki olaylardan hangisi tamamlanır.
gözlenmez? III. Besin monomerleri, karbon sayılarına uygun
maddelere dönüşerek oksijenli solunum katılır.
A) Oksidatif fosforilasyon
B) Matriks pH’ının asitleşmesi çıkarımlarından hangileri yapılabilir?
+
C) NAD moleküllerinin indirgenmesi
D) Substrat seviyesinde fosforilasyon
E) FADH2 moleküllerinin oluşması D) II ve III E) I, II ve III
1.B 2.A 3.D 4.D
285
3.
TEST
Fotosentez ve Solunum İlşks 1. Aşağıdak şemada oksjenl solunumun elektron taşıma

Tüm canlılar, enerj üretmek çn beslenmek zorundadır. sstem evres özetlenmştr.
Besnlerde depolanan enerjnn kaynağı se Güneş’tr. ADP + Pi
P P P
Enerj, ekolojk sstemler arasında yer değştrr. Oksjenl
solunum le fotosentez arasındak üretlen-tüketlen lşks
aşağıdak gbdr. ATP
NADH
P P P
Fotosentez 2H+ + 2e–
CO2 + H2O Glkoz + O2
NAD+
Oksjenl FADH2
solunum
2H+ + 2e–
2e–
Btk hücrelernde kloroplast ve mtokondr; hayvan hücrelernde 2H+

se mtokondrler enerj dönüştürücü organellerdr.
1/2 O2
Mtokondr ve kloroplastlarda ETS yardımıyla ATP sentez
kemozmotk görüş le açıklanır. Bu görüşe göre mtokondr ve H2O
kloroplastlarda ETS, protonları (H+) mtokondr matrks ve
kloroplast stromasından elektron enerjs yardımıyla zarlar Buna göre bu evre ile ilgili,
arası bölge ve tlakot boşluklara pompalar. Mtokondrdek
I. Solunumun önceki evrelerinden bağımsız olarak
zarlar arası bölge ve kloroplastın tlakot boşluklarında brken
gerçekleşir.
protonlar, ATP sentaz kanallarından matrks ve stromaya ger
döner. Bu sırada ATP sentezlenr. II. Elektronların hareketinden kaynaklanan enerji ile
oksidatif yolla fosforilasyon gerçekleşir.
III. Oksijenler enerji seviyesi yükseltilmiş elektronları
Zarlar H+ alarak suya dönüşür.
arası
bölge IV. Elektron enerjisi, hidrojen iyonlarının zarlar arası
ELEKTRON
bölgeye yoğunluşmasını sağlar.
TAŞIMA
İç zar
SİSTEMİ yargılarından hangileri doğrudur?
Matriks ATP
sentaz A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
H+
ADP + P i ATP D) II ve IV E) II, III ve IV
H+
Oksjensz Solunum
2. Mtokondr ve kloroplast organellernn ç zar
• Besn moleküllernn oksjen kullanılmadan yıkılması
sstemnde gözlenen proton (H+) geçşlernde;
sırasında ETS yardımıyla ATP üretlmesne oksjensz
solunum denr. I. ETS,
• Oksjensz solunumda son elektron alıcısı oksjen dışında II. ATP sentaz kanalları,
br molekültür. (Sülfat, ntrat, karbondokst, demr) III. oksijen
• Bu moleküllern elektron çekm güçler zayıftır. Bu nedenle faktörlerinden hangileri ortak olarak etkili olur?
oksjensz solunumda üretlen ATP mktarı azdır.
• Bataklık gb oksjensz ortamda yaşayan bazı bakterler le
dentrfkasyon bakterler oksjensz solunum yapar. D) I ve III E) I, II ve III
1.D 2.C
286
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Fotosentezde üretlen; 6. İnsanın çzgl kaslarında hem oksjenl, hem de

fermantasyonla enerj (ATP) üretleblr.
I. glkoz,
Bir kasta gerçekleşen bu iki olay ile ilgili olarak;
II. oksjen,
III. ATP I. O2 li solunumda
Fermantasyon ile üretilen ATP
üretilen ATP
moleküllerinden hangileri oksijenli solunumda
tüketilir? II. O2 li solunumda
Fermantasyonda harcanan ATP
harcanan ATP
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Kasın O2 li solunumu Kasın fermantasyonu
gerçekleştirme süresi gerçekleştirme süresi
karşılaştırmalarından hangileri doğrudur?
4. Oksijenli solunumda gerçekleşen;
I. organik moleküllerin, inorganik yapı taşlarına kadar

parçalanması,
II. oksijenin, son elektron ve hidrojen tutucusu olarak
görev yaparak suyu oluşturması,
III. elektronların, ETS deki taşınması sırasında ATP’nin 7. Değişik canlılarda gerçekleşen, bazı ATP üretme
sentezlenmesi reaksiyonları şekilde özet olarak verilmiştir.
olaylarından hangileri, oksijensiz solunum Glkoz

reaksiyonları sırasında da gerçekleşir?
Brnc evre
Prüvk ast
D) I ve II E) I ve III I
II III
İknc evre
Laktk ast CO2 + H2O Etl alkol
Bu olaylarla ilgili, aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?
5. Glikoz, vitamin ve mineral bulunan besiyerine A) Her üç reaksiyonda da, birinci evre sitoplazma
bırakılan bakteriler, ortamdaki besinleri kullanılarak sıvısında, ikinci evre ise mitokondride gerçekleşir.
ATP sentezleyebilmek için, aşağıdaki olaylardan B) Birinci evrede kullanılan enzimler, üç reaksiyon çeşidi
hangisini gerçekleştirmek zorundadır? için de aynıdır.
C) I. ve III. reaksiyonlarda, elektron taşıma sistemi
A) Glikoliz
görev yapmaz.
B) Sindirim
D) Bu reaksiyonların, her üçünü de gerçekleştiren bir
C) Oksidatif fosforilasyon
canlı türü yoktur.
D) Fotofosforilasyon
E) Üç reaksiyon çeşidinde de, birinci evrede ATP
E) İnorganik maddelerin oksitlenmesi harcanır.
3.D 4.E 5.A 6.A 7.A
287
4.
TEST
Hücresel Solunum Süreçleri
C C C C C C
Glikoliz: Bu evrede glikoz molekülü
Glikoz
pirüvik asit, NADH ve ATP
oluşturmak için kullanılır.
2ATP
2NADH
4ATP
C C C
Oksijen varlığında 2 Pirüvik asit Oksijen yokluğunda
Oksijenli solunum Oksijensiz solunum Fermantasyon 2NADH

2NADH CO2 2CO2
2CO2 NADH Krebs
Her pirüvik asit CoA ile birleşirken FADH2 2NADH 2NAD+
C C ATP
CO2 açığa çıkar ve Asetil CoA
oluşur. 2 Asetil CoA C C C
ETS 2NAD+
2 Laktik asit
Bazı bakteri ve C C
metanojenik SO42– Bazı bakteri ve
2 Etil alkol omurgalıların
arkelerde son NO3–
elektron alıcı Bazı bakteri ve çizgili kas hücreleri,
genellikle O2 CO2 mantarlar, pirüvik asiti pirüvik asiti NADH
dışında CO2 çıkışı ve NADH yükseltgenmesi ile laktik
Asetil CoA’nın asetil kısmı ATP, inorganik bir Fe3+ yükseltgenmesi ile etil aside dönüştürür.
NADH, FADH2 ve CO2’nin üretildiği maddedir. alkole dönüştürür.
krebs döngüsüne girer. ATP
Krebs
6NADH döngüsü 2ATP
2FADH2
4CO2
2H+
e–
NADH ve FADH2 içinde taşınan e– Enerji

elektronlar, elektron taşıma sistemine
e–
aktarılır. Elektronların taşınması
sırasında enerji açığa çıkar. e–
e–
e–
Elektron Taşıma
Sistemi 1/2 O2 H2O
2H+
Açığa çıkan enerji, iç ve dış zarlar arası

boşlukta proton derişim farkı oluşturmak
için kullanılır. Protonların ATP sentaz
içinden geçişi sırasında ATP üretilir.
ATP
288
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Canlı bir hücrede gerçekleşen solunum tepkimeleri 3. Oksjensz solunum reaksyonları çn aşağıdak
sonucu çeşitli maddelerin miktarında meydana gelen blglerden hangs yanlıştır?
değişimleri ifade eden aşağıdaki grafiklerden hangisi
hücrenin oksijenli solunumu gerçekleştirdiğini kesin A) ETS’de son elektron alıcısı, O2 dışında bir inorganik
olarak gösterir? moleküldür.
B) Dentrifikasyon bakterileri tarafından
A) Açığan çıkan enerji miktarı B) Karbondioksit miktarı gerçekleştirilebilir.
C) Son elektron alıcıları sülfat, kükürt, nitrat, karbon
dioksit veya demir olabilir.
Zaman Zaman D) Son ürünleri etil alkol ya da laktik asittir.
E) Oksijensiz solunumda üretilen ATP miktarı oksijenli
C) ATP miktarı D) Glikoz miktarı solunumda üretilenden azdır.
Zaman Zaman
E) H2O miktarı
4. Aşağıda fermantasyon ve oksijenli solunum olayı

Zaman özetlenmiştir.
Fermantasyon Oksjenl solunum
Glkoz 2 ATP Glkoz 2 ATP
2 ADP 2 ADP
Fruktoz d fosfat Fruktoz d fosfat
2 Prüvk ast 2 Prüvk ast
2 Laktk ast 2 Etl alkol

+ + 2 Asetl Co A
4 ATP 2 CO2
+
4 ATP 6 CO2 + 6 H2O + 34 ATP
2. Br glkoz molekülünden oksjenl solunumda,
fermantasyona göre daha fazla ATP kazanılmasının
Bu olaylarla lgl olarak aşağıdaklerden hangs
neden;
yanlıştır?
I. glikozun en küçük yapı taşlarına kadar
A) Sitoplazma pH’ını laktik asit fermantasyonu
parçalanması,
azaltırken etil alkol fermantasyonu etkilemez.
II. ETS’nin görev yapması,
B) Pirüvik asitin asetil CoA ya dönüşmesi oksijenli
III. son elektron alıcısı olan molekülün elektron çekim
solunum sırasında gerçekleşir.
gücünün daha fazla olması
C) Bu olaylar sırasında pirüvik asit oluşumundan sonra
faktörlernden hangler olablr? farklı enzimler görev yapar.
D) Solunum olaylarında glikozu aktifleştirmek için 2 ATP
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I harcanır.
E) Fermantasyon olaylarında net 2 ATP kazanılır.
D) I ve II E) Yalnız III
1.E 2.D 3.D 4.A
289
KARMA SORULAR 1
HÜCRESEL SOLUNUM
1. Bira mayası hücrelerinde gerçekleşen etil alkol 4. Bir insanın bazal metabolizması, 12 saat önce yemek
fermantasyonu olayının bazı evreleri şekilde gösterilmiştir. yemiş olmasına dikkat edilerek tükettiği O2 veya ürettiği
CO2 miktarı üzerinden ölçülür.
I II III
Glkoz 2Prüvk ast 2Aset 2Etl alkol
(C6H12O6) (C3H4O3) aldeht (C2H5OH) Buna göre, nsanın bazal metabolzmasındak enerj
(C2H4O) aşağıdaklerden hangsn gerçekleştrmek çn
kullanılamaz?
Bu reaksyon kademelernde gerçekleşen olaylarla
lgl olarak, aşağıda verlenlerden hangs yanlıştır? A) Böbreklerden geri emilimin yapılması
B) Düz kasların kasılmasının sağlanması
A) I. evrede ATP üretimi gerçekleşirken, II. ve III.
evrelerde ATP harcanır. C) Kalp kasının kasılması
B) Aset aldehit molekülleri, etil alkole dönüşürken D) Bağırsaklarda sindirimin gerçekleşmesi
hidrojen almıştır. E) Sinir hücrelerinde uyartı iletilmesi
C) Glikozun, pirüvik asit moleküllerine dönüşmesi
sürecinde, karbondioksit çıkışı olmaz.
D) Üç reaksiyon kademesi de hücrelerin
sitoplazmasında gerçekleşir.
E) Reaksiyonlar sırasında, karbondioksit gazının çıkışı,
sadece II. evrede gözlenir.
5. Oksijenli solunumda kullanılan besin yapı taşlarının
solunum reaksiyonlarına katılma yerleri aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
2. Oksjenl ve oksjensz solunum olaylarında; Glkoz
I. glikolizi gerçekleştirme,
II. ETS de elektron aktarma, Prüvk
ast
III. CO2 ve H2O oluşturma
özellklernden hangler ortaktır? Amno

astler Asetl Co A Yağ ast
Krebs
çember
NH3
ATP CO2 H2O
Bu reaksyonlarla lgl,
3. I. ATP
I. Üç besin grubu da Asetil Co A’ya dönüşerek
II. Pirüvik asit solunum reaksiyonlarında kullanılabilir.
III. CO2 II. Bu yapı taşlarından sadece bir çeşidi üç farklı
IV. H2O yerden reaksiyona katılabilir.
V. Etil alkol III. Amino asitlerin solunumda kullanılması sonucu
H2O, CO2 ve NH3 gibi artıklar oluşur.
Yukarıdaklerden hangler fermantasyon olayı sonucu
oluşan son ürünlerdendr? açıklamalarından hangler doğrudur?
A) Yalnız I B) II ve IV C) III ve V A) I ve III B) Yalnız III C) I, II ve III
D) I, III ve V E) II, IV ve V D) I ve II E) Yalnız I
1.A 2.A 3.D 4.D 5.C
290
KARMA SORULAR 1
6. Br hücrede, oksjenl solunum ve fotosentez 8. Aşağıda, hücre içerisinde gerçekleşebilen bazı temel
olaylarının gerçekleşeblmes çn; olaylar verilmiştir.
I. kloroplast, I. Fermantasyon
II. sitoplazma, II. Protein sentezi
III. mitokondri, III. Fosforilasyon
IV. ribozom, IV. Oksijenli solunum
V. lizozom
Bunlardan hangler bütün bakter çeştlernde
hücresel yapılarından hanglernn bulunması gözleneblr?
zorunludur?
A) II ve IV B) III ve IV C) II ve III
A) I, II, III ve IV B) I ve III C) II ve IV
D) I, III ve IV E) I ve IV
D) I, III ve V E) II, IV ve V
9. I. Isı açığa çıkması

7. Birbirlerine cam borularla bağlı olan üç deney kabından; II. ETS’nin görev yapması
1. sine bira mayası hücreleri ve glikoz, 2. sine aerobik III. Glikoliz tepkimelerinin gerçekleşmesi
bakteriler ve glikoz, 3. süne ise fotosentetik kükürt
IV. Açığa çıkan enerjinin ATP’ye çevrilme oranı
bakterileri ve inorganik maddeler konuluyor.
Yukarıdaklerden hangler oksjenl solunum ve
oksjensz solunum olaylarında farklılık göstermez?
Işık
A) II ve IV B) III ve IV C) Yalnız I
1 2 3
Maya hücreleri Aerob bakteriler Fotosentetik bakteriler,

ve glikoz çözeltisi ve glikoz çözeltisi su ve mineraller
Bu deney düzeneğ, ışıklı ve hava almayan br 10. En verimli solunum şekli olan oksijenli solunumda bile
ortamda bekletldğne göre, glikozun yapısındaki enerjinin yaklaşık %35’i ATP
sentezinde kullanılır.
I. Aerob bakteriler, O2 azlığından dolayı daha kısa
süre çoğalabilirler. Buna göre, ger kalan enerj çn,
II. Fotosentetik bakteriler, deney kabındaki oksijen
I. Son ürünlerin yapısında kalır.
oranını artırırlar.
II. Glikozun aktifleşmesi için harcanır.
III. Bira mayası hücrelerinin ürettiği CO2, fotosentetik
bakteriler tarafından besin üretmede kullanılır. III. Isı enerjisi şeklinde ortama verilir.
yorumlarından hangler yapılablr? yorumlarından hangler doğrudur?
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
D) I ve II E) I ve III D) Yalnız II E) Yalnız III
6.C 7.E 8.C 9.E 10.A
291
KARMA SORULAR 2
HÜCRESEL SOLUNUM
1. Glikoliz sonunda oluşan pirüvik asit yükseltgenerek Asetil 4. Br hücrenn ökaryot veya prokaryot olduğunu
Co A’yı oluşturur. Buna ara evre veya krebse hazırlık anlamak çn;
reaksiyonları denir.
I. oksijenli solunum,
Buna göre, ara evre tepkmelernn lk substratı le son
II. fotosentez,
ürününün;
III. glikoliz,
I. hidrojen sayıları, IV. fermantasyon
II. oksijen sayıları,
olaylarından hanglernn gerçekleştğ yer, belrleyc
III. karbon sayıları
olmaz?
ncelklernden hangler farklılık gösterr?
A) I, II ve III B) III ve IV C) Yalnız I
D) I ve II E) I ve IV
2. 1 molekül glikozdan, enzimler ve suyun bulunduğu bir

deney ortamında CO2 oluştuğu tespit ediliyor.
Bu reaksyonun O2’l solunumda mı yoksa

5. İçerisinde glikoz çözeltisi ve yoğurt bakterileri bulunan
fermantasyonda mı gerçekleştğ;
deney kabı, cam boruyla kireç suyu bulunan deney kabına
I. açığa çıkan CO2 miktarı, bağlanıyor.
II. organik son ürünlerin oluşup oluşmadığı,
III. su oluşup oluşmadığı
I. kap
II. kap
Cam
faktörlernden hanglerne bakılarak belrleneblr? boru
D) Yalnız III E) I ve III

Kreç suyu
(CO2 tutucu)
Glkoz çözelts
3. Fermantasyon olayında, glkolzn kesntsz devam +
etmesn sağlayan son ürün evres tepkmelernde; Yoğurt bakterler
I. pirüvik asitin son ürünlere dönüştürülmesi, Bu deney düzeneğnde aşağıdak değşmlerden

II. glikozun aktifleştirilmesi, hangs meydana gelmez?
III. NADH moleküllerinin yükseltgenmesi
A) II. kaptaki kireç suyunun bulanması
şlemlernden hangler gerçekleşeblr? B) I. kaptaki bakteri sayısının artması
C) Termometredeki sıcaklığın yükselmesi
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) I. kaptaki glikoz çözeltisinin azalması
D) Yalnız II E) I ve III E) I. kaptaki pH’ın azalması
1.B 2.B 3.E 4.B 5.A
292
KARMA SORULAR 2
6. Organik besinlerin solunumda kullanılma basamakları 8. Yapısındak bütün oksjen atomları şaretlenmş olan
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. br glkoz molekülü çn,
Yağ Karbonhidrat Protein I. Glikoliz reaksiyonları sonucu oluşan pirüvatın

yapısında işaretlenmiş oksijen bulunur.
II. Solunum reaksiyonları sırasında açığa çıkan
Yağ asidi Gliserol Glikoz Amino asitler CO2’nin yapısında işeretli oksijen bulunur.
III. Oksijenli solunumda kullanıldığında işaretlenmiş
2 Karbonlu
oksijen taşıyan su molekülü oluşur.
Pirüvik asit
parçalar
açıklamalarından hangler doğrudur?
Asetil CoA
Krebs Döngüsü
ETS
CO2 + H2O
Bu şema yardımıyla,
I. Bütün monomer çeşitlerinin oksijenli solunumda

kullanılmasıyla CO2 ve H2O çıkışı gerçekleşir.
II. Besin yapı taşlarından en fazla enerji yağ
asitlerinden elde edilir.
III. Kompleks organik besinler solunuma katılmadan 9. İçerisinde yeşil bir bitkinin ve Ca(OH)2 çözeltisinin
önce, sindirilmek zorundadır. bulunduğu deney kabı, bir manometre ve içi hava dolu bir
başka deney kabı kullanılarak aşağıdaki deney düzeneği
sonuçlarından hanglerne ulaşılablr?
oluşturuluyor.

Kapak
Kapak
X Cıva Y
CO2 tutucusu
Hava
Yeşil olan
bitki Ca(OH)2
çözeltisi
A kabı B kabı
7. Oksjenl solunumda gerçekleşen;
Bu deney düzeneğ, aydınlık ortamdan karanlık
I. organik moleküllerin inorganik yapı taşlarına kadar
ortama alındığında aşağıdak olaylardan hangsnn
parçalanması,
gerçekleşmes beklenmez?
II. moleküler oksijenin görev yapması,
III. elektron taşınması ile ATP sentezlenmesi A) B kabındaki havada nem oranının giderek artması
B) Yeşil bitkide fotosentezin durması
olaylarından hangler oksjensz solunum sırasında
gerçekleşmez? C) Cam borudaki (manometredeki) cıvanın Y kolunda
yükselmesi
A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız I D) A kabındaki gaz basıncının artması
E) B kabındaki Ca(OH)2 çözeltisinin (kireç suyunun)
bulanıklaşması
6.A 7.D 8.A 9.D
293
KARMA SORULAR 3
HÜCRESEL SOLUNUM
4. I. C6 H12 O6 + O2 ® 6CO2 + 6H2O + 32 ATP + Isı
II. Glikoz ® 2 Etil alkol + 2 CO2 + 2 ATP + Isı

1. Aşağıdaklern hangsnde ATP sentez
gerçekleşmez? III. Glikoz ® 2 Laktik asit + 2 ATP + Isı
A) Kloroplastta protonların tilakoit zardan stromaya IV. Glikoz ® 2 Pirüvik asit + 2 ATP + 2 NADH + Isı
geçmeleri sırasında
B) Mitokondride protonların zarlar arası bölgeden Yukarıda verlen solunum reaksyonları çn
matrikse geçmeleri sırasında aşağıdaklerden hangs söylenemez?
ÇIKMIŞ SORU
C) Kemosentezde inorganik maddelerin oksitlenmesi A) II. ve III. reaksiyonda üretilen ve tüketilen ATP miktarı
sırasında aynıdır.
D) Glikolizde glikozdan pirüvik asit oluşumu sırasında B) IV. reaksiyonda NAD, hidrojen alarak indirgenir.
C) II. reaksiyon etil alkol oluşumu ve karbondioksit çıkışı
E) Fermantasyonda pirüvik asitten laktik asit oluşumu ile sona erer.
sırasında
2023 - AYT D) I. reaksiyonda NADH ve FADH2, ETS de
yükseltgenerek enerji üretimi sağlanır.
E) IV. reaksiyon sadece ökaryot hücrelerde gerçekleşir.
2. I. CO2 oluşturma
II. Ortamı asidikleştirme
III. ATP sentezleme
5. Oksjenl solunumun glkolz evresnde gerçekleşen
Yukarıdak olaylardan hangler laktk ast ve etl alkol reaksyonlardak madde değşmlern gösteren
fermantasyonunda ortak olarak gerçekleşr? aşağıdak grafklerden hangs yanlıştır?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I A) ATP mktarı B) Enzm mktarı
Zaman Zaman
C) CO2 mktarı D) Sıcaklık
3. Oksjenl solunum le lgl olarak aşağıdaklerden

hangs yanlıştır?
A) Bütün aşamaları mitokondride gerçekleşir. Zaman Zaman
B) ATP kazancı fermantasyondakinden yüksektir.

E) Glkoz mktarı
C) Besin monomerleri inorganik maddelere kadar
parçalanır.
D) Besin monomerlerinden oksijen kullanılarak ATP
sentezlenir.
E) ETS’nin görev yaptığı solunum şeklidir. Zaman
1.E 2.B 3.A 4.E 5.C
294
KARMA SORULAR 3
6. İnsanın çizgili kaslarında enerji ihtiyacını karşılamak için 9. İçerisinde üzüm suyu bulunan deney tüpüne, bira mayası
gerçekleşen bazı biyokimyasal reaksiyonlar aşağıda hücreleri konularak uygun sıcaklıkta bekletiliyor.
belirtilmiştir.
Mantar tıpa
Oksjenl
solunum
III
I II
Glkojen Glkoz Prüvat
Üzüm suyu
IV
Bra mayası hücreler

Fermantasyon
Bu reaksyonların hanglernde fosforlasyon olayları Bu deney ortamındak çeştl maddelern mktarları

gerçekleşr? aşağıdaklern hangsndek gb değşr?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III Maya

Deney Üzüm
hücrelerndek
kabındak etl suyundak
toplam enzm
D) III ve IV E) II, III ve IV alkol mktarı glkoz mktarı
mktarı
A) Değişmez Artar Azalır
B) Artar Artar Artar
C) Artar Artar Azalır
7. Fermantasyon yoluyla ATP enerjs elde etmek çn; D) Değişmez Azalır Artar
E) Artar Değişmez Azalır
I. maltoz,
II. nişasta,
III. glikoz
moleküllernden brer tanes kullanıldığında kazanılan

net ATP mktarı azdan çoğa doğru nasıl sıralanır?
A) I - II - III B) II - I - III C) II - III - I

10. Aşağıdaki şekilde canlılarda gerçekleşebilen ATP üretme
D) III - I - II E) III - II - I şekilleri gösterilmiştir.
Glikoz
Pirüvik asit
8. Bira mayası hücreleri hem oksijenli solunumu hem de

fermantasyon olayını gerçekleştirebilirler. Etil alkol CO2
Laktik
+ +
Buna göre, ökaryot hücre yapısına sahp bra asit
CO2 H2O
mayasında aşağıdak olaylardan hangs, hem
stoplazmada hem de mtokondrde gerçekleşr? Bu olaylarda farklı son ürünlern oluşmasının temel
neden aşağıdaklerden hangsdr?
A) Glikozun ATP ile aktifleştirilmesi
B) Pirüvik asitin, NADH ile reaksiyona girerek etil alkol A) Kullanılan enzimlerin farklı olması
oluşturması B) Hidrojen taşıyıcı moleküllerin farklı olması
C) Pirüvik asitin krebs döngüsüne katılması C) Gerçekleştikleri hücre kısımlarının farklı olması
D) Enzimler yardımıyla ATP sentezlenmesi D) Kullanılan besinlerin enerji değerlerinin farklı olması
E) Elektronların ETS ile oksijene kadar taşınması E) Gerçekleştikleri canlıların farklı olması
6.C 7.D 8.D 9.C 10.A
295
KARMA SORULAR 4
HÜCRESEL SOLUNUM
3. Omurgalıların çizgili kaslarında gerçekleşen fermantasyon

reaksiyonları aşağıda özetlenmiştir.
1. Ökaryotk br hücrede aşağıdak metabolk Glkoz 1 Fruktoz dfosfat 2 Prüvk ast 3 Laktk ast
olaylardan hangs zarla kuşatılmış br organel 6C P 6C P 3C 3C
ÇIKMIŞ SORU
çersnde gerçekleşmez?
A) Glikoliz B) Krebs döngüsü Bu reaksyonlarda numaralarla gösterlen yerlerde
gerçekleşen olaylar çn,
C) Fotosentez D) mRNA sentezi
I. 1. olayda fosfat katılması gerçekleşir.
E) Hücre içi sindirim
II. 3. olayda CO2 çıkışı olmaz.
2018 - AYT III. Üç kademede de enzimler görev yapar.
fadelernden hangler doğrudur?
2. Maya hücrelerinde gerçekleşen fermantasyon

reaksiyonları aşağıda özetlenmiştir.
Glkoz
2 ATP
2 ADP
2 PGAL
4. Çimlenmekte olan tohumların bulunduğu bir deney kabı
2 NAD+ 4 ADP
cam bir boruyla içinde fenol kırmızısı çözeltisi bulunan
deney kabına bağlanıyor.
2 NADH 4 ATP
2 Prüvat
2 CO2
Cam boru
2 Asetaldeht
2 NADH
2 NAD+ Çmlenen
tohumlar
2 Etl alkol Fenol
kırmızısı
Islak
Bu reaksyonlarla lgl olarak aşağıda verlenlerden talaş
hangs yanlıştır?
Br süre sonra fenol kırmızısının, sarı renge
+ dönüşmes, aşağıdaklerden hangsn kesn olarak
A) Reaksiyonlar sırasında NAD önce indirgenir sonra
gösterr?
yükseltgenir.
(Fenol kırmızısı asidik ortamda sarı renk alır.)
B) Son ürün evresinde oluşan asetaldehitin karbon
sayısı pirüvattan daha azdır. A) Tohumların solunum sonucu CO2 çıkardığını
C) Reaksiyonların tamamı sitoplazmada gerçekleşir. B) Çimlenen tohumların fermantasyon yaptığını
D) Pirüvatın dönüşümü sırasında oluşan CO2 C) Solunumda O2 kullanıldığını
asetaldehitin yapısına katılır. D) Tohumların çimlenirken ısı açığa çıkardığını
E) Bir glikozun kullanılmasıyla net 2 ATP kazanılmış olur. E) Çimlenme sırasında suyun kullanıldığını
1.A 2.D 3.E 4.A
296
KARMA SORULAR 4
5. İnsanın farklı hücrelerinde gerçekleşen bazı reaksiyonlar 7. Organik besinlerin oksijenli solunumda kullanılmaları
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. sırasında, mitokondride şu olaylar meydana gelir.
I I. Elektronların, mitokondri iç zarında, son elektron

Pirüvik alıcısına kadar taşınması
V asit
II. Matrikste (mitokondri sıvısında) bulunan enzimler
Laktik
asit yardımıyla, organik moleküllerin dönüşümünün
sağlanması
Glikoz II
III. FADH2 moleküllerinin taşıdığı protonların zarlar
arası bölgeye pompalanması
Glikoz
IV Bu olayların hanglernde stoplazmadak glkolz
Glikojen
reaksyonlarına benzer şeklde ATP üretlr?
III
Bu şeklde numaralarla gösterlen dönüşümlerden
hangler karacğer hücrelernde gerçekleşeblr? D) I ve II E) II ve III
A) II, III ve IV B) II, III, IV ve V C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve V
8. Bir çizgili kasta zamana bağlı olarak gerçekleşen oksijen

tüketim hızı grafikteki gibidir.
Oksjen
tüketm hızı
6. Fermantasyon tepkimelerinde glikozdan pirüvik asitlerin

I II
oluşumuna kadar geçen basamaklar aynıdır. Ancak
bundan sonra son ürün oluşumu ile ilgili olaylar farklılık Zaman
gösterir.
Bu blglere göre, aşağıda verlen sonuçların
Fermantasyon tepkmelernde glkolz tepkmelernn hangsne ulaşılamaz?
bütün canlılarda aynı, son ürün evres tepkmelernn
se farklı olablmesnde; A) I. zaman aralığında sadece mitokondride, II. zaman
aralığında sadece sitoplazmada ATP sentezlenir.
I. canlıların genetik özellikleri,
B) I. ve II. zaman aralıklarında, açığa çıkan ısı miktarları
II. canlıların yaşadıkları ortamlar, farklı olabilir.
III. görev yapan biyolojik katalizörler C) Hem birinci, hem de ikinci evrede, oksijenli solunum
yapılmıştır.
faktörlernden hanglernn etkl olduğu söyleneblr?
D) I. zaman aralığında, üretilen ATP giderek artarken,
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I II. zaman aralığında ise azalmıştır.
E) I. zaman aralığında metabolizma hızlanmış,
D) Yalnız II E) Yalnız III II. zaman aralığında ise yavaşlamıştır.
5.B 6.A 7.B 8.A
297
KARMA SORULAR 5
HÜCRESEL SOLUNUM
1. Özdeş iki fare ve cam fanuslar kullanılarak aşağıdaki

deney düzenekleri oluşturuluyor.
3. Oksjenl solunum ve laktk ast fermantasyonunda;
CO2 I. kemiozmotik mekanizma ile ATP üretilmesi,

tutucu
Fare Fare II. NADH molekülünün, NAD+ ya yükseltgenmesi,
ÇIKMIŞ SORU
III. elektronların, elektron taşıma zinciri elemanlarınca

1. Fanus 2. Fanus taşınması
Bu deney düzenekleri izlendiğinde 1. fanustaki farenin olaylarından hangler ortak olarak gerçekleşr?
solunum hızının arttığı; 2. fanustaki farenin ise solunum
hızının değişmediği gözlenmiştir.
Bu deney düzeneklernden çıkarılablecek en doğru D) I ve II E) II ve III
sonuç aşağıdaklerden hangsdr? 2019 - AYT
A) Solunum hızını karbon dioksit yoğunluğu etkiler.
B) Fareler oksijenli solunum yapar.
C) Solunum hızını oksijen yoğunluğu etkiler.
D) Kireç suyu ortamın karbon dioksit yoğunluğunu artırır. 4. Oksjenl solunum olayını gerçekleştren br hücrede
E) Solunum hızını canlının genetik yapısı etkiler. aşağıdak grafklerde gösterlen değşmlerden hangs
meydana gelmez?
A) B) C)
Isı mktarı Su mktarı CO2 mktarı
2. Solunum reaksiyonları sırasında sitoplazmada

gerçekleştirilen glikoliz tepkimeleri aşağıda özetlenmiştir. Zaman Zaman Zaman
2ADP 4ATP
2ATP 4ADP D) E)
Glkoz mktarı Oksjen
Glikoz Fruktoz di – P 2PGAL 2 Pirüvik mktarı
NAD+ asit
NADH
Bu reaksyonlarla ve reaksyonların gerçekleştğ

hücreyle lgl olarak aşağıdaklerden hangs Zaman Zaman
söylenemez?
A) Sentezlenen ATP’lerin yapısındaki fosfatların tamamı

başlangıçta harcanan ATP’lerden karşılanır. 5. Laktk ast fermantasyonunda, glkolzn son ürünü
B) Bu reaksiyonlar oksijenli solunum yapan hayvan olan prüvk asdn laktk asde dönüşmesnn neden
hücrelerinde gerçekleşebilir. olarak aşağıdaklerden hangs gösterlemez?
C) Reaksiyonlar sırasında sitoplazmadaki enzimler
A) Glikoliz tepkimelerinin sürekliliğini sağlamak
kullanılır.
B) Glikoliz enzimlerinin inhibisyonunu önlemek
D) Maddelerin birbirine dönüşümü sırasında açığa çıkan
hidrojenler NAD molekülleri tarafından tutulur. C) İndirgenen NAD’ın yükseltgenmesini sağlamak
E) Bir molekül glikozun glikolizde parçalanmasıyla net D) Kasta pirüvik asit birikimini önlemek
2 ATP elde edilir. E) ATP üretimini sınırlamak
1.A 2.A 3.B 4.A 5.E
298
KARMA SORULAR 5
6. Canlılarda gerçekleşen hücresel solunum çn, 9. Hücresel solunumda, ETS (elektron taşıma sistemi)
elemanlarını kullanarak ATP sentezlenmesi olayı oksidatif
I. Metabolik etkinlikler için gerekli enerji üretilir. fosforilasyon olarak adlandırılır.
II. Fotosentez ile üretilecek organik moleküllerin
Solunum reaksyonları sırasında aşağıdaklerden
hammaddeleri oluşturulur.
hangsnn gerçekleşmes, oksdatf fosfarlasyonla
III. Vücut sıcaklığını oluşturabilecek enerji üretilir. ATP üretlmedğne kanıt olarak gösterleblr?
yargılarından hangler doğrudur?
A) Substrat düzeyinde fosforilasyonla 4 ATP’nin
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız II sentezlenmesi
B) NAD moleküllerinin hidrojenleri ve elektronları
D) I ve II E) I ve III yakalayarak indirgenmesi
C) Glikozun aktifleştirilmesi için 2 ATP molekülünün
harcanması
D) Sitoplazmada bulunan enzimlerin reaksiyonlarda
görev yapması
E) Glikolizin son ürünü olan pirüvik asitin, NADH
molekülündeki hidrojenleri alarak yeni bir organik
7. Işıklı bir ortamda et suyu ve tuz içeren bir besiyerine aynı
moleküle dönüşmesi
türe ait bakteriler ekleniyor. Oksijen ve glikoz içermeyen
bu ortamda bakterilerin üreyemedikleri gözleniyor.
Bu bakterler çn, aşağıdaklerden hangs

söylenemez?
A) Aralarında gen alışverişi yapabilirler.

B) Substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretebilirler.
C) İnorganik maddeleri oksitleyerek ATP üretebilirler.
D) Işıksız ortamda da yaşayabilirler. 10. Aşağıda ökaryot hücrelerde gerçekleşen glikoliz ve ara
evre tepkimeleri gösterilmiştir.
E) Elektron taşıma sistemine (ETS) sahiptirler.
Glikoliz:
2ADP 4ATP
2ATP 4ADP
Glikoz Fruktozdi - P 2PGAL 2 Pirüvat
2NAD
2NADH
Ara evre :
2CO2 2NADH
8. Oksjenl solunum sırasında gerçekleşen; 2NAD
I. mitokondri sıvısında gerçekleşen krebs devri, 2 Pirüvik asit 2 Asetik asit 2 Asetil CoA
II. pirüvik asitin asetil Co A’ya yıkılması, Buna göre, glkolz ve ara evre tepkmelernde
III. sitoplazmada gerçekleşen glikoliz tepkimeleri aşağıdaklerden hangs ortaktır?
olaylarının hanglernden ETS ye hdrojen aktarımı A) ATP tüketilmesi

yapılır? B) Sitoplazmada gerçekleşmesi
C) ATP sentezlenmesi
D) NAD’ın indirgenmesi
D) I ve II E) I ve III E) CO2’nin açığa çıkması
6.B 7.C 8.B 9.E 10.D
299
1 HÜCRESEL SOLUNUM
1. Oksijenli solunumda, karbonhidratların dışında, yağlar ve 3. Aşağıda iki farklı fermantasyon olayı özetlenmiştir.
proteinler de enerji kaynağı olarak kullanılabilir. Glikoz Glikoz
Bu besn çeştlernn solunumda kullanılmasıyla lgl 2NAD+ 2NAD+
olarak, 2ATP 2NADH 2ATP 2NADH

2ADP 2ADP
4ADP 4ADP
I. Amino asitler pirüvik asit, asetil koenzim A veya
4ATP 4ATP
krebs devrinden solunum reaksiyonlarına katılabilir.
II. Yağ asitleri ve amino asitler solunuma katılmadan 2 Pirüvik asit 2 Pirüvik asit
önce, ön yıkıma uğrarlar. 2NADH 2NADH
III. Nötral yağlar; yağ asitleri ve gliserole parçalanarak, 2NAD+ 2CO2 2NAD+
solunum reaksiyonlarına katılabilir.
Laktik asit 2 Etil alkol
açıklamalarından hangler doğrudur?
Bu blglere dayanarak, etl alkol ve laktk ast
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I fermantasyonları çn;
D) Yalnız II E) Yalnız III I. net ATP kazanımları,

II. son ürünlerinin karbon sayıları,
III. pirüvik asitten sonra görev yapan enzimler,
IV. pirüvik asit oluşumuna kadar görev yapan enzimler
2. Oksijenli solunum ve fermantasyon yapabilen, bira mayası
hücreleri ile glikoz çözeltisi kullanılarak bir deney kabı özellklernden hangler ortaktır?
hazırlanıyor.
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
Bu deney kabı, içinde karbondioksit tutucusu (kalsiyum
hidroksit = Ca(OH2) çözeltisi) bulunduran başka bir kaba D) III ve IV E) I, II ve IV
cam boruyla bağlanıyor.
Cam boru
Maya hücreler Ca(OH)2

ve glkoz çözelts çözelts 4. Fotosentez yapan br btk hücres doğal koşullarında
günün her saat;
Bu düzeneğ hazırlayan br araştırmacının
aşağıdaklerden hangsn gözlemlemes beklenmez? I. oksijenli solunum,
II. fotosentez,
A) Ca(OH)2 çözeltisinde bulanıklık (çıplak gözle)
III. kemosentez,
B) Deney kabındaki ısı miktarında artma (termometre
IV. protein sentezi
kullanarak)
C) Bira mayalarının bulunduğu kapta basınç artışı olaylarından hanglern gerçekleştreblr?
(basınç ölçer kullanarak)
D) Maya hücrelerinin sayısında artış (ışık mikroskobuyla) A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
E) Glikoz çözeltisindeki pH değerinde azalma (pH metre

kullanarak)
1.B 2.C 3.B 4.B
300
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Oksijenli solunum olayı aşağıda şematik olarak
özetlenmiştir.
Stoplazma 7. Glikoz molekülünün oksijenli solunumda yıkılarak enerji

Glkoz elde edildiği bilinmektedir. Bu süreç genel bir denklemle
aşağıdaki gibi özetlenmektedir.
2 ATP
Enerj
Glkolz
Grş
C6H12O6 + 6O 2 6CO2 + 6H2O + ATP
2NADH 2Prüvat
Mtokondr 2CO2
2NADH Oksjenl solunum yapan br canlıya şaretl oksjen
moleküller verlecek olursa hücresel solunum
Krebs 4CO2
sırasında bu şaretl oksjene;
6NADH Devr 2 ATP
2FADH2 I. pirüvik asitten asetil CoA oluşumu sırasında açığa
çıkan CO2,
28 ATP
ETS II. Krebs döngüsünde açığa çıkan CO2,
O2 H2O III. elektron taşıma sisteminde oluşan H2O

ÇIKMIŞ SORU
Bu şemadak blglere dayanarak, moleküllernn hanglernde rastlanması beklenr?

I. Krebs devri sitoplazmada başlar, mitokondride
tamamlanır. D) I ve II E) I, II ve III
II. Glikoliz ve krebste serbest kalan H+’ler ETS’de
suyun yapısına katılır. 2020 - AYT
III. En çok ATP, oksijenin kullanıldığı evrede üretilir.
yargılarından hanglerne varılır?
8. Laktik asit fermantasyonu sürecinde, meydana gelen

reaksiyonların özeti şöyledir.
D) I ve II E) I ve III 4ATP 2NAD
2ATP 2NADH
Glikoz 2 Pirüvik 2 Laktik
asit asit
2NAD
6. Bir bilim insanı “Yoğurt insanlarda uyku halinin oluşmasına
2NADH
neden olur.” hipotezini kuruyor.
Bu reaksyonlar sırasında, prüvk astn laktk aste
Bu blm nsanı, yoğurt le lgl;
dönüşmes, aşağıdaklerden hangsn sağlamaz?
I. oluşumu sırasında laktik asit fermantasyonu
yapılması, A) Hücre sitoplazmasında, bazı ürünlerin birikmesinin
engellenmesini
II. enerji miktarının diğer besinlerden düşük olması,
B) Organik atıkların, inorganik maddelere
III. içindeki kalsiyum miktarının fazla olması
dönüştürülmesini
bulgularından hanglern, hpotezn desteklemek çn C) Glikoliz enzimleri için son ürün inhibisyonunun
kullanablr? engellenmesini
D) Hidrojen taşıyıcı NAD’ların, tekrar görev yapabilir
hale gelmesini
D) Yalnız II E) Yalnız III E) Glikoliz reaksiyonlarının, aksamadan devam etmesini
5.A 6.C 7.C 8.B
301
2 HÜCRESEL SOLUNUM
1. Hücresel solunumla; organik besinlerin yapısındaki 3. Oksijenli solunumda ETS ye aktarılan bir çift hidrojen
kimyasal bağ enerjisi, canlılar tarafından kullanılabilecek atomunun oksijenle birleşmesi sonucunda, 1 molekül H2O
biyolojik enerjiye (ATP) çevrilmektedir. oluşmaktadır.
Bu yöntemle üretlen enerj, hücrelerde, aşağıdak 1 molekül glikozun yıkımı sürecinde, NAD ve FAD
olaylardan hangsnn gerçekleştrlmesnde moleküllerinin ilk tuttuğu hidrojen atomu sayısı 24 tür.
kullanılamaz? Bunların hepsi oksijenle birleşince, 12 molekül H2O
oluşur.
A) İnorganik maddelerden, glikoz gibi organik besinlerin
Buna rağmen, solunumun genel denklemnde 6
sentezlenmesinde
molekül su çıktığının gösterlmesnn neden;
B) Organizmada, sinirsel ve hormonal tepkilerin
oluşturulmasında I. ETS sonunda oluşan suyun, mitokondri sıvısına
C) Organik besin yapı taşlarından, kompleks besinlerin aktarılması,
sentezlenmesinde II. solunum reaksiyonları sırasında, toplam 6 molekül
D) Hücre solunumunun başlangıcında, glikozun oksijenin kullanılması,
aktifleştirilmesinde III. 6 molekül suyun, krebs devri reaksiyonlarında
E) Hücre zarından, aktif taşımayla madde alınmasında harcanması
faktörlernden hangler olablr?
2. Canlılar sadece hareket halindeyken veya bir iş yaparken

değil, dinlenme halindeyken de enerji kullanırlar. Canlıların
uyanıkken ve tam dinlenme halindeyken vücudunda 4. Organik molekülleri etil alkol ya da laktik asite kadar
gerçekleşen metabolizmaya bazal metabolizma denir. parçalayarak enerji elde edilmesi olayı fermantasyon
Bazal metabolizma, birim zamanda kullanılan oksijen olarak adlandırılır.
miktarı ile bulunur.
Bu yöntemle ATP üretlmes le lgl olarak, aşağıda
Buna göre, aşağıda bazal metabolzma le lgl verlen verlenlerden hangs yanlıştır?
blglerden hangs yanlıştır?
A) Reaksiyonlar sonunda her zaman sadece organik
A) Yaprak döken bitkiler kışın bazal metabolizma atık ürünler meydana gelir.
durumundadır. B) Bu yöntemle üretilen ATP sayısının az olması,
B) Birim zamanda tüketilen oksijen miktarı arttıkça bazal enerjinin büyük kısmının organik son ürünlerin
metabolizma azalır. yapısında kalmasından kaynaklanır.
C) Bakteriler endospor halindeyken bazal metabolizma C) Sadece, sitoplazmadaki enzimler kullanılarak
durumundadır. gerçekleştirilir.
D) Bazal metabolizma yaşa, vücut ağırlığına ve D) Glikolizden sonraki reaksiyonlardaki farklılığın
cinsiyete göre değişebilir. nedeni, görev yapan enzim sistemlerinin farklılığıdır.
E) Bazal metabolizma halindeki canlının ATP üretim ve E) Oksijenli solunuma oranla, aynı molekülden çok daha
tüketim hızı minimumdur. az sayıda enerji üretimi yapılır.
1.A 2.B 3.E 4.A
302
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Çizgili kaslarda, fermantasyon sonucunda oluşan laktik 7. Organik besinlerin solunuma giriş basamakları aşağıda
asit, kanın asitlik oranını artırarak hemoglobinin oksijenleri tablo halinde gösterilmiştir.
bırakmasını sağlar. Buna bağlı olarak da, kalp ve
Besinler
akciğerlerin çalışması hızlanır.
Bu verlere göre, laktk ast üretmenn canlıya,
Yağlar Karbonhidratlar Proteinler
I. Spor yapma gibi aktivitelerden önceki ısınma
hareketleri sayesinde, vücudun gerekli hazırlıklar
yapmasını sağlar. Gliserol Glikoz Amino asitler
II. Çizgili kaslarda, oksijenli solunum sonucunda +

ÖN YIKIM
3C
oluşan atık ürünlerin birikmesi engellenir. Yağ Asitleri Pirüvik asit
III. Kanda birikerek, beyindeki yorgunluk merkezini NH3

uyardığı için canlıyı dinlenmeye zorlar. 2C 2C
Asetil CoA
ÖN YIKIM
faydalarından hanglern kazandırdığı söyleneblr? NH3
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I Krebs

4C/5C
NH3
Bu tablodak blglere dayanarak,
6. Krebs devri tepkimeleri aşağıda özetlenmiştir. I. Bütün monomerler doğrudan ya da dolaylı olarak
pirüvik aside dönüşür.
2 2C’lu II. Monomerlerin tümünden aynı son ürünler oluşur.
Asetl CoA
III. Monomerlerin solunuma girecekleri basamakların
belirlenmesinde karbon sayıları etkilidir.
4C’lu oksalo
2 2 6C’lu strk ast
asetk ast yargılarından hanglerne varılablr?
2CO2
2NADH
2NADH A) I ve III B) I, II ve III C) Yalnız I
2 4C’lu bleşk 2 5C’lu bleşk
2CO2
2FADH2
2NADH
2 4C’lu bleşk 2 4C’lu bleşk
Enerj
2ADP + P → 2 ATP 8. Br btk hücresnde bulunan;
Buna göre, Krebs devr tepkmeler çn, I. sitoplazma,
I. NAD ve FAD molekülleri yükseltgenir. II. mitokondri matriksi,

II. Bir glikozdan iki devir gerçekleşir.
III. kloroplast stroması
ÇIKMIŞ SORU
III. Substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretimi

gerçekleşir. bölümlernn hanglernde substrat düzeynde
fosforlasyon le ATP sentez gerçekleşr?
IV. Ortamın pH değerini artırır.
yorumlarından hangler doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV 2022 - AYT
D) II, III ve IV E) I, II ve IV
5.A 6.B 7.E 8.C
303
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Çizgili kas hücrelerinde oksijen yoğunluğuna bağlı olarak 3. Hücrelerde enerji verici olarak kullanılan karbonhidrat, yağ
gerçekleşen solunum tepkimeleri aşağıda şematik olarak ve proteinlerin solunuma katılma basamakları aşağıda
gösterilmiştir. gösterilmiştir.
Yeterli O2 Yeterli O2 Proten Polsakkart Lpd Büyük

O2
ulaşırsa ulaşmazsa moleküller
Glikoz Glikoz
Pirüvat Pirüvat Pirüvat
Asetil Co A Yeterli O2 Laktik asit

oluşursa
CO2 Amnoast Glkoz Glserol
Monomerler
ETS Kas hücresi Yağ asd
PGAL
Buna göre,
I. Çizgili kaslarda hem oksijenli solunum hem de Prüvat

Genel
fermantasyon olayları gerçekleşebilir. yıkım
Asetl Co A ürünü
II. Kasta gerçekleşebilen her iki solunum çeşidi de, pH
derecesini azaltır.
III. Kas hücresi oksijen varlığında daha fazla ATP
Strk
üretir.
ast
IV. Kaslarda CO2 oluşumu sadece oksijen varlığında döngüsü
gerçekleşir.
yargılarından hanglerne varılablr?
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV Yıkım
NH3 H2O CO2 son
ürünü
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Bu şemaya göre karbonhdrat, yağ ve proten

moleküllernn solunumda kullanılmasıyla lgl,
I. Büyük moleküllerin yapıtaşlarının tümü glikoliz

basamağından itibaren solunum reaksiyonlarına
katılır.
II. Proteinlerin solunuma katılabilmesi için önce
2. Mitokondri kristası üzerinde ATP sentaz enzimi bulunur. sindirime daha sonra da ön yıkıma uğraması
gerekir.
Bu enzmlern nhbe edlmes;
III. Monomer moleküller oksijenli solunumda
I. zarlar arası bölgede hidrojen iyonu miktarının kullanıldığında ortak son ürünler su ve
artması, karbondioksittir.
II. oksidatif fosforilasyonun hızlanması, IV. Bazı amino asitler ile yağ asitleri aynı basamaktan
III. mitokondri matriksindeki su miktarının artması solunuma katılabilir.
durumlarından hanglerne yol açar? fadelernden hangler doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
D) II ve III E) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
1.E 2.A 3.D
304
B
Ö
L
Ü
M
14
BİTKİLERİN YAPISI
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR BİTKİLERİN YAPISI
Bitkisel Dokular Meristem doku
 Benzer hücrelerin belirli bir görevi gerçekleştirmek için

biraraya gelerek oluşturdukları yapıya doku denir.
 Aynı dokuya ait hücrelerin; kromozom sayıları ve genetik Bulundukları Kökenlerine
yapıları tamamen aynıdır. Ancak sitoplazma miktarları ve yere göre göre
büyüklükleri farklı olabilir.
 Gelişmiş yapılı bitkilerin kök, gövde ve yapraklarında
belirli görevleri yerine getirmek için özelleşmiş hücre Uç (Apikal) Yanal Primer Sekonder
toplulukları bulunur. Bunlara bitkisel dokular denir. meristem (Lateral) meristem meristem
meristem
Bitkisel Dokular
1. Primer (Birincil) Meristem
• Bitkinin uç kısımlarında bulunur. Bundan dolayı uç (apikal)
Meristem Temel İletim Örtü

meristem olarak da adlandırılır.
Doku Doku Doku Doku • Kök, gövde, dal uçlarında ve yaprak taslaklarında mitoz
1- Primer 1- Parankima 1- Ksilem 1- Periderm bölünmelerle bitkinin boyca uzamasını sağlayan meristem
meristem
2- Sklerenkima 2- Floem 2- Epidermis doku çeşididir.
2- Sekonder
meristem 3- Kollenkima 2. Sekonder (İkincil) Meristem
• Bölünme özelliğini yitirmiş parankima hücrelerinin çeşitli
çevresel faktörler ve hormonların etkisiyle tekrar bölünme
A. Meristem Doku
yeteneği kazanması sonucu meydana gelen meristem doku
Sürgün uç
çeşididir.
meristemi (apikal)
• Bitkinin enine kalınlaşmasını (sekonder büyüme) sağlar.
Bundan dolayı yanal (lateral) meristem olarak da
adlandırılır. Genellikle çok yıllık odunsu bitkilerin
gövdesinde bulunur. (Kambiyum yanal meristemdir)
• Çok yıllık odunsu bitkilerin gövdesinden alınan enine kesitte
Yanal meristem
iki çeşit kambiyuma rastlanır. Bunların merkeze yakın
(Lateral)
olanına iç (damar) kambiyum; çevreye yakın olanına dış
Kök ucu meristemi (mantar) kambiyum denir.
(Apikal) • İç kambiyum, biri ilkbahar diğeri sonbaharda olmak üzere
yılda iki kez bölünerek içe doğru odun borularını (ksilem);
dışa doğru soymuk borularını (floem) oluşturur. İç
• Hücrelerinin bölünebilme özellikleri vardır. Bu sayede kambiyum, böylelikle bitkide madde taşımakla görevli olan
bitkilerde boyca uzamayı ve enine büyümeyi sağlar. iletim borularını oluştururken; aynı zamanda gövdede enine
kalınlaşmayı sağlamış olur.
• Bol sitoplazmalı, ince çeperli ve büyük çekirdekli
• İç kambiyumun oluşturduğu iletim boruları yenileri oluştukça
hücrelerden oluşurlar. Hücreleri kloroplast taşımaz.
merkeze doğru itilerek biri ilkbahar odunu; diğeri sonbahar
• Kofulları ya yoktur ya da çok küçüktür. odunu adını alır. Böylece iki halka bir yıla karşılık gelecek
• Bitkinin büyüme bölgelerinde bulunurlar. şekilde bitkinin yaş halkaları oluşur.
• Dış kambiyum ise gövdenin en dış kısmında bulunan, sert
• Bitkinin diğer dokuları ile karşılaştırıldığında hücrelerinin
ve ölü hücrelere sahip olan mantar dokuyu oluşturur.
metabolizma hızı oldukça yüksektir.
Bundan dolayı dış kambiyuma mantar kambiyumu da denir.
• Ayrıca hücrelerinin çekirdeğinde DNA eşlenmesi görülen Dış kambiyumun oluşturduğu mantar doku; bitki gövdesini
tek bitkisel doku çeşididir. mekanik etkilere karşı korur.
• Meristem doku, kökenlerine ve bulundukları yere göre  Bitkinin büyüme noktaları kökte kaliptra, gövdede ise
aşağıdaki gibi gruplandırılır. genç yapraklar tarafından korunur.
306
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım BİTKİLERİN YAPISI KAZANIM DAKLI SORULAR
1. Bitkilerdeki kambiyum sonradan bölünme özelliği 4. Bitkilerde bölünür dokunun; birincil bölünür doku ve ikincil
kazanmış olan ikincil meristem hücrelerinden oluşur. bölünür doku olarak iki çeşidi bulunur.
Kambiyumla ilgili, Bölünür dokunun bu şekilde gruplandırılmasında,

aşağıdaki özelliklerden hangisi dikkate alınmıştır?
I. Bitkideki gövde çapının artmasını sağlar.
II. İletim demetlerini oluşturur. A) Hücrelerinde bulunan organel çeşitleri
III. Hücreleri mitoz ile bölünebilir. B) Dokunun gerçekleştirdiği görev
C) Dokunun bulunduğu bitki kısmı
D) Hücrelerin bölünme yetenekleri
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I E) Dokunun köken aldığı kısım
5. Meristem doku hücreleri, aşağıdaki özelliklerden

hangisine sahip değildir?
A) Bol sitoplazma
2. Bitkisel dokularla ilgili bazı özellikler aşağıda verilmiştir: B) Çekirdek DNA’sını eşleyebilme
I. Hücreler arası boşlukları fazladır. C) Kalın çeper
II. Hücreleri canlı, kalın çeperli, küçük çekirdekli ve D) Küçük koful

büyük kofulludur. E) Büyük çekirdek
III. Bitkide enine kalınlaşma ve boyuna büyümeyi
sağlarlar.
Bölünür (meristem) doku hücreleri bu özelliklerden

hangilerine sahip değildir?
6. Aşağıdaki şekil, yeni çimlenmiş bir baklagil fidesini ve
A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız I onun bazı kısımlarını göstermektedir.
Tepe tomurcuğu (2)
D) I, II ve III E) Yalnız III Genç yaprak (1)
Gövde (3)
Kök ucu (4)

3. Bitkilere ait aşağıdaki kısımların hangisinde mitoz
bölünme hızı en fazladır?
A) Emici tüyler Çift çenekli bir bitkide numaralanmış kısımların

hangilerinde meristem doku hayat boyu kalır ve görev
B) Olgunlaşmış yaprak
yapar?
C) Epidermis
D) Gövde A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) 2 ve 3
E) Kök uçları
D) 2 ve 4 E) 2, 3 ve 4
1.B 2.A 3.E 4.E 5.C 6.D
307
2.
TEST
B. Temel Doku I. Palizat parankiması
• Bitkinin hemen her bölgesinde yer aldığı için temel doku • Hücreleri silindiriktir.
adı verilmiştir. Temel dokuyu oluşturan hücreler çoğunlukla • Epidermisin altında sık ve düzenli olarak dizilmiştir.
canlı hücrelerden oluşmuştur. Ancak bazı çeşitlerinde ölü Hücreleri bol kloroplast taşır.
hücrelere de rastlanır.
II. Sünger parankiması
• Birbirinden farklı görevleri yapmak için özelleşmiş 3 temel • Hücreleri düzensiz dizilim gösterir ve aralarında boşluklar
doku çeşidi bulunur. bulunur. Hücreleri kloroplast taşır.
1. Parankima Dokusu b) İletim Parankiması
• İletim dokusu ile diğer dokular arasındaki madde
• Bitkinin kök, gövde, yaprak, meyve, çiçek ve tohum gibi
alışverişine aracılık eder. Kloroplast taşımayan ve
yapılarında ve diğer dokuların arasında bulunan doku çeşididir.
fotosentez yapmayan hücrelerden oluşmuştur.
• Hücrelerinin büyük çoğunluğu canlı, bazı hücreleri ise
c) Havalandırma Parankiması
ölüdür. (Odunsu bitkilerin gövdesinde bulunan öz
bölgesindeki parankima hücreleri gibi) • Bitkinin iç kısımlarına hava iletilmesini ve gaz alışverişini
sağlar. Stomalarla ilişki halindedir.
• Bu dokunun hücreleri bitkinin çevre koşullarına uyumunu
• Bataklık bitkilerinde görülür.
sağlamak amacıyla değişime uğrayabilir.
d) Depo Parankiması
• Parankima hücreleri gerektiğinde sekonder meristeme
dönüşebilir. • Bitkinin kök, gövde, tohum ve meyve gibi kısımlarında su,
mineral madde ve besin depo eder.
Parankima doku görevlerine göre 4’e ayrılır. • Örneğin patatesin toprak altı gövdesinde nişasta; nohut
tohumunda protein; ayçiçeği tohumunda yağ; kaktüsün
Parankima Doku gövdesinde su depolayan parankima çeşidi bulunur.
2. Kollenkima (Pek doku)

• Bitkinin genç kısımlarına (otsu gövde, yaprak sapı)
desteklik sağlayan doku çeşididir.
Özümleme İletim Havalandırma Depo
Parankiması Parankiması Parankiması Parankiması • Canlı hücrelerden oluşmuştur. Hücrelerinin çeperleri
düzensiz kalınlaşmıştır.
a) Özümleme Parankiması
• Kalınlaşma hücre çeperlerinde selüloz ve pektin
• Bitkilerde yeşil yaprak ve genç yeşil gövde gibi fotosentezin birikmesiyle gerçekleşmiştir.
yapıldığı bölgelerde bulunur. • Örneğin begonya yaprak sapında hücrelerin köşelerinde
• Bu dokuyu oluşturan hücreler bol kloroplast taşır. kalınlaşmalar (köşe kollenkiması), adaçayı ve mürver
ağacında ise hücrelerin kenarlarında kalınlaşmalar (levha
• Palizat parankiması ve sünger parankiması olmak üzere
kollenkiması) görülür.
2 hücre grubundan oluşur.
3. Sklerenkima (Sert doku)
Kütkula
• Bitkinin yaşlı kısımlarına desteklik eden doku çeşididir.
Üst
epderms Çoğunlukla hücreleri ölüdür. Hücre çeperleri selüloz, lignin
gibi maddelerin birikimi ile çok kalındır.
Palzat
parankması
• Sitoplazma ve çekirdekleri yoktur.
• Taş hücreleri ve sklerenkima lifleri olmak üzere iki çeşidi

Sünger
vardır. Keten, kenevir, sarımsak gibi bitkilerde ince, uzun
parankması sklerenkima liflerine; ceviz, fındık gibi bitkilerin tohum
kabuğunda, ayva ve armudun tohum çekirdeğine yakın
İletm demetler Stoma Alt epderms kısımlarda, mum çiçeğinin gövdesinde ise daha
yuvarlağımsı taş hücrelerine rastlanır.
308
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Bir bitkide bulunan parankima dokusuna ait hücreler; 4. Tohumlu bitkilerde bulunan parankima dokusu aşağıdaki
görevleri yerine getirebilir.
I. bitkinin kök, gövde ve tohum gibi organlarında bazı
besinlerin depolanmasını sağlama, • Yeterli oksijen bulunmayan topraklarda, oksijen
II. bazı bitkilerde havanın depolanmasını sağlayarak, depolayarak diğer hücrelere aktarma
bitkinin gaz alışverişini kolaylaştırma,
• Yaprakta sentezlenen besinlerin iletim dokusuna
III. inorganik maddelerden besin sentezleyerek bitkiye
taşınmasını sağlama
gerekli besinleri sağlama
• CO2 özümlemesi yaparak inorganik maddelerden
görevlerinden hangilerini yerine getirebilirler? organik besin sentezleme
• Bitkinin ihtiyacına göre su, şeker, nişasta, yağ gibi
maddeleri depolama
Yukarıdaki görevleri yapan parankima dokuları içinde
aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Depo parankiması
B) Ksilem parankiması
2. Bütün bitki çeşitlerinde desteklik sağlanmasında; C) Havalandırma parankiması
D) Özümleme parankiması
I. pek doku ve sert dokudan oluşan destek doku,
E) İletim parankiması
II. iletim dokuyu oluşturan odun ve soymuk boruları,
III. hücre zarlarının dış kısmını çevreleyen selüloz çeper
yapılarından hangileri ortak olarak görev yapar?
A) Yalnız II B) II ve III C) Yalnız I
5. Bitkilerde bulunan bir dokuya ait, bazı hücre çeşitleri
3. Bitkiye desteklik sağlayan kollenkima ve sklerenkima

dokuları ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
yanlıştır?
A) Sklerenkima, taş hücreleri ve sklerenkima liflerinden Yaprak sapındaki Gövdede taş Meyvede taş
oluşur. lifler hücreleri hücreleri
B) Kollenkima dokunun köşe ve levha kollenkiması

olarak iki tipi bulunur. Bu hücrelere sahip olan doku çeşidiyle ilgili olarak,
C) Sklerenkima hücrelerinin hücre duvarları lignin
birikimine bağlı olarak kalınlaşmıştır. A) Bitkinin dış etkenlerden korunmasını sağlar.
D) Kollenkima hücrelerinin çeperinde selüloz ve pektin B) Meristem (bölünür) dokulardan köken alır.
birikir.
C) Ölü ve canlı hücrelerden meydana gelir.
E) Sklerenkima genç yaprakların dikliğini ve sertliğini D) Bitkilerde destekliğin sağlanmasında etkilidir.
sağlar.
E) Çok yıllık bitkilerde görev yapar.
1.B 2.E 3.E 4.B 5.A
309
3.
TEST
C. İletim Dokusu 1. I. Tek yönlü madde taşınması görülür.

• Bu dokunun varlığı kara bitkileri için önemli bir adaptasyondur. II. Yapraklardan köke madde iletimini sağlar.
• Bu doku, kök ile topraktan alınan su ve mineralleri bitkinin
III. Canlı hücrelerden oluşur.
üst kısımlarına taşırken; yapraklarda fotosentez ile üretilen
organik besinleri bitkinin diğer organlarına taşır. IV. Su ve suda çözünmüş inorganik maddeler taşınır.
İletim doku elemanları yapı ve özelliklerine göre 2’ye ayrılır: V. Madde taşınması yavaştır.
1. Odun Boruları (Ksilem)
• Üst üste dizilmiş ve silindirik hücrelerin birbirine değen Yukarıdaki bilgilerden odun ve soymuk borularının
çeperleri ile sitoplazma ve çekirdekleri eriyerek kaybolur. görevleriyle ilgili olanlar aşağıdakilerin hangisinde
Hücrelerin yan çeperleri lignin (odun özü) birikimi ile sertleşir. doğru olarak verilmiştir?
• İçi boş, ölü borular meydana gelir.
• Kökten bitkinin üst kısımlarına doğru su ve suda erimiş Odun boruları Soymuk boruları
maddeleri taşır. A) II ve III I, IV ve V
Orta İlk hücre Kalınlaşmış
lamel duvarı hücre duvarı Kanal
B) II, III ve V I ve IV
C) I ve II III, IV ve V
D) I ve IV II, III ve V
E) III, IV ve V I ve II
Ksilem
• Madde iletim tek yönlüdür ve taşınma hızı yüksektir. 2. I. Çift yönlü taşıma vardır.
• Bu borularda madde iletimini sağlamak için ATP
II. Fotosentez ürünlerini taşır.
harcanmaz. (hücreleri ölü olduğu için)
2. Soymuk Boruları (Floem) III. Hücreleri canlıdır.
Ana Arkadaş Kalbur Ara Kalburlu Kalburlu
hücre hücresi hücresi çeper boru çeper Yukarıda verilen özellik ve görevlerden hangileri
soymuk borularına (floem) aittir?
• Üst üste dizilmiş silindirik yapılı hücrelerin birbirine değen

çeperleri kısmen eriyerek kalburlu bir görünüm alır. 3. İletim dokusunu oluşturan floem (soymuk borusu) ve
• Çekirdeği kaybolan ancak sitoplazmaya sahip olan hücreler ksilemde (odun borusu) gerçekleşen aşağıdaki
canlılıklarını korurlar. olaylardan hangisi ilgili dokunun canlı olduğunu
• Floemin kalburlu hücrelerinin yanında ince, uzun, küçük ispatlamak için kullanılabilir?
kofullu, bol sitoplazmalı ve çekirdekli arkadaş hücreleri vardır.
• Arkadaş hücreleri ile kalburlu borular arasında çok sayıda A) Soymuk borularındaki madde taşınması sırasında
geçide rastlanır. aktif taşıma görülebilir.
• Arkadaş hücreleri organik maddelerin depolanmasını sağlar B) Odun borularındaki madde taşıma hızı, soymuk
ve floemin taşıma görevine yardımcı olur. borularından fazladır.
• Floemde organik besin maddeleri ihtiyaç duyulan yöne
C) Odun borularında hücrelerin ara çeperleri tamamen
doğru taşınır. Taşıma yönünü ozmotik basınç farklılığı
erimiştir.
belirler. İletim çift yönlüdür.
• Taşınma hızı, odun borularındaki taşınmadan daha D) Soymuk borusunu oluşturan kalburlu hücrelerin
yavaştır. Çünkü canlı hücrelerin aralarındaki çeperler tam çekirdekleri yoktur.
olarak erimemiştir. E) Odun borularında su ve madensel tuzlar taşınır.
1.D 2.B 3.A
310
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
4. Çok yıllık bitkilerde odun ve soymuk borularını 7. Çok yıllık odunsu bitkilerde;
aşağıdakilerden hangisi oluşturur?
I. öz bölgesine yakın olarak bulunma,
A) Mantar kambiyumu II. aktif taşıma ve ekzositoz yapabilen hücre yapısına
B) Parankima hücreleri sahip olma,
C) Damar kambiyumu III. kalın çeperli ve uzun hücrelerin üst üste dizilmesiyle
oluşma
D) Primer meristem
E) Sert doku hücreleri özelliklerinden hangileri, taşınmanın tek yönlü olarak
gerçekleştirildiği iletim elemanına aittir?

5. Bitkilerdeki iletim demeti elemanlarının özelliklerinden
bazıları şöyledir: D) I ve II E) Yalnız III
I. Hücre çeperlerinde lignin birikmesi

II. Köklerden yapraklara doğru madde taşınması
III. Kambiyum dokusunun aktiviteleri sonucu üretilmesi
IV. Ara çeperleri kısmen erimiş olan canlı hücrelerden
oluşma
Bu özelliklerden ksileme ve floeme özgü olanlar

aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? 8. Çok yıllık damarlı bir bitkide, iletim demetlerinde bulunan
yapılardan birinin oluşumu şekilde gösterilmiştir.
Ksileme özgü olanlar Floeme özgü olanlar
A) Yalnız I Yalnız IV
B) Yalnız IV Yalnız I
C) Yalnız III Yalnız II
D) I ve II III ve IV
E) I ve III II ve IV
Ksilem
Bu iletim dokusu çeşidi için,

6. Bitkilerdeki iletim demetleri;
I. yaprak hücrelerinin oksijen ve karbondioksit I. İkincil meristem doku olan kambiyumdan meydana
ihtiyacını karşılama, gelir.
II. bitkiye mekanik desteklik sağlama, II. Çok yıllık bitkilerde gövdedeki koruyucu dokuya ait
III. doku hücrelerine besin taşıma kabuk kısmının oluşmasını sağlar.
III. Köklerden emilen su ve minerallerin yapraklara
görevlerinden hangilerini gerçekleştirir?
doğru taşınmasını sağlar.
şeklindeki açıklamalardan hangileri doğrudur?
4.C 5.A 6.A 7.A 8.A
311
4.
TEST
D. Örtü Doku III. Hidatot (Su Savağı)

• Bitkinin yüzey kısımlarında bulunur. Bitkiyi dış etkilere karşı • Yaprak kenarında bulunan ve epidermisten farklılaşan
korur. Hücreler arası madde miktarı az; hücre çeperleri ise yapıdır.
kalındır. • Nem oranı fazla olan bölgelerde yaşayan bitkilerde fazla
suyun sıvı halde dışarı atılmasını sağlar.
• Örtü doku; Periderm ve Epidermis olmak üzere ikiye ayrılır.
• Bu olaya damlama (gutasyon) denir.
a. Periderm
• Hidatotların açılıp - kapanma özelliği yoktur.
• Periderm mantar kambiyumundan (dış kambiyum) oluşur.
Çok yıllık bitkilerde kabuğu oluşturur.
• Kabuk üzerinde bulunan açıklıklara kovucuk (lentisel) denir.
Kovucuklar gaz alışverişini gerçekleştirir.
• Ancak cansız olduğundan açılıp kapanamazlar.
b. Epidermis
• Epidermis hücreleri canlıdır, tek sıralı ve sık dizilidir. Gutasyon
Hücrelerinde kloroplast bulunmaz.
IV. Emergens (Diken)
• Epidermis hücreleri farklılaşarak çeşitli yapıları oluşturur.
• Bitkinin hayvanlara karşı korunmasını sağlayan çıkıntı
I. Epidermis Tüyleri şeklinde yapılardır.
• Bazı epidermis hücreleri dışa doğru uzanan tek veya çok • Yapısında epidermis, parankima ve iletim demetleri bulunur.
sayıda hücreden oluşmuş tüy adı verilen yapılara • Böğürtlen, gül ve akasya gibi bitkilerde bulunur.
dönüşmüştür.
• Tüyler görevlerine göre salgı, emici, örtü, savunma ve
tutunma gibi işlevleri yerine getirir.
• Kökte su ve mineral madde emilim yüzeyini artıran tüyler;
genç gövde ve yapraklarda su kaybını önler.
• Bazı epidermis tüyleri özel salgı da üretebilir.
II. Kütikula
Emergens
• Epidermis hücrelerinin ürettiği kütin salgısı ile epidermisin
V. Stoma (Gözenek)
üstünde oluşan mumsu tabakadır.
• Genç bitki gövdelerinde ve yapraklarda gaz alışverişini
• Nemli ortam bitkilerinde ince, kurak bölge bitkilerinde ise sağlayan yapılardır.
kalındır.
• Gaz alışverişinin yanı sıra terleme yaparak sıcaklığı;
• Bitkinin toprak üstü kısımlarında bulunur. fotosentez yaparak bitkinin beslenmesini sağlar.
Kütkula
• Her stoma, iki bekçi hücresinden oluşur.
Üst
epderms • Bekçi hücrelerindeki turgor basıncı miktarına göre stomalar
açılıp kapanabilir.
Palzat
parankması İnce çeper
Sünger
parankması
Kalın çeper
İletm demetler Stoma Alt epderms
Bekçi hücresi
A ık stoma Ka alı stoma
312
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Çok yıllık bitkilerde bulunan, stoma ve lentisellere ait bazı 4. Aşağıdaki olaylardan hangisi, stomaların kapalı
özellikler aşağıda karşılaştırılmıştır. olmasından doğrudan etkilenmez?
Bu karşılaştırmalardan hangisi yanlış yapılmıştır?

A) Metabolizma hızı
A) Stoma açılıp kapanabilir, lentisellerin ise böyle bir B) Tozlaşma

özelliği yoktur. C) Oksijenli solunum
B) Stoma sadece yapraklarda, lentiseller ise sadece D) Fotosentez
gövdede bulunur. E) Terleme
C) Stoma epidermisten, lentisel ise mantar dokudan
oluşur.
D) Kloroplastlar stoma hücrelerinde bulunurken 5. Kilit Hücreleri
lentisellerde bulunmaz.
E) Stoma canlı, lentisel ise ölü hücrelerden meydana
gelir. İnce çeper
Çekirdek
Kalın çeper
Sitoplazma
Kloroplast
Gözeneğin açık Gözeneğin kapalı

durumu durumu
2. Aşağıdaki yapılardan hangisi bitkilerde örtü dokunun
bir çeşididir? Çok yıllık kara bitkilerinde yapraktaki stomaların iki farklı
durumu yukarıdaki şekillerde gösterilmiştir.
A) Kollenkima B) Kambiyum
Stoma açık durumdan kapalı duruma geçerken stoma
C) Peridermis D) Floem bekçi hücrelerinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi
değişmez?
E) Ksilem
A) Turgor basıncı
B) Sitoplazma yoğunluğu
C) Çeper kalınlığı
D) Ozmotik basınç
3. Yapraktaki kütikula tabakasının kalınlığının artması veya
azalması bitkilerde fotosentez hızını etkiler. E) Hücre zarı ile çeper arasındaki mesafe
Kütikula tabakası;
I. ışığı farklı renklere ayırarak yaprak içine geçirme, 6. Epidermis tüyleri, bitkilere;
II. ışığın, yapraktaki kloroplastlı hücrelere geçişini
I. yaprak yüzeyini örterek, ısı yalıtımı sağlama ve su
artırıp azaltabilme,
kaybını azaltma,
III. gözeneklerden alınan CO2 miktarını artırıp
II. ışığın yaprak tarafından daha fazla oranda
azaltabilme,
emilmesini sağlama,
IV. terleme ile su kaybını artırıp azaltabilme
III. köklerin, topraktan su ve mineral emilim oranını
durumlarından hangilerine neden olduğu için artırma
fotosentez hızını etkiler?
yararlarından hangilerini sağlar?
1.B 2.C 3.D 4.B 5.C 6.D
313
5.
TEST
Bitki Organları Endoderms

Floem
1. Kök ve Görevleri Persıkl Korteks

Epderms
• Kökün başlıca görevleri, topraktan su ve mineral alınmasını Olgunlaşma
Emc tüy
sağlamak, bitkiyi toprağa bağlamak ve besin depo etmektir bölges
(bazı bitkiler için). Kslem
• Ayrıca kök epidermis hücrelerinin yüzeyinden CO2 atılması Uzama

veya bazı organik atıkların kökten salgılanması da boşaltım bölges
olayına yardımcı olur.

• Bazı bitkilerde bir kökün baskınlığı olmaksızın çok sayıda
Hücre bölünme
ince uzun bir kök sistemi oluşur. Bu şekilde oluşan köke bölges
saçak kök denir. Genellikle otsu olan tek çenekli bitkilerde Kalptra
saçak kök bulunur. Kök bölgeler
• Bazı bitkilerde ise baskın bir ana kök ile bundan dallanarak • Hücre bölünme bölgesinin üzerinde uzama bölgesi bulunur.
oluşmuş çok sayıda yan kök ile birlikte toprağın daha Bu bölgedeki hücrelerde meydana gelen boyuna hücre
derinlerine uzanan kazık kök bulunur. Genellikle odunsu büyümeleri ile kökün uzaması gerçekleşir.
olan çift çenekli bitkilerde kazık kök bulunur.
• Uzama bölgesinin üzerinde ise olgunlaşma bölgesi (kök
emici tüy bölgesi) bulunur. Bu bölgedeki hücreler artık
bölünme özelliğini yitirmiştir.
• Olgunlaşma bölgesinden alınan enine kesitin en dışında
kütikula bulundurmayan bir epidermis tabakası vardır. Bu
tabakayı oluşturan hücrelerden bazılarının özelleşerek
oluşturduğu emici tüyler su ve mineral emiliminde etkilidir.
• Epidermisin altında, hücreleri çok tabakalı ve gevşek
dizilimli korteks (kabuk) bölgesi vardır. Korteks parankima
hücrelerinden oluşur ve hücreler arası boşlukları vardır.
Kazık kök Saçak kök • Kabuk bölgesinin altında tek sıralı hücre tabakası olan
endodermis bulunur. Endodermis tabakası boyunca kaspari
• Kök, bitkinin emilim yüzeyini artıracak şekilde toprağın
şeridi bulunur.
içinde çok geniş bir alana dallanarak yayılır. Ayrıca çok
sayıda emici tüyle de büyük bir emilim yüzeyi oluşturur. • Endodermis tabakasından daha içeride kalan kısma
merkezi silindir denir. Merkezi silindirin hemen dışında
Bazı bitkilerde, toprağa tutunmayı sağlayan kökün dışında perisıkl bulunur.
bitkinin bir ağacın veya desteğin yüzeyine tutunmasını
sağlayan, gövdeden çıkan kısa ve özelleşmiş köklere Perisıkl
rastlanır. Bu tip köke adventif (destek) kök denir.  Kökte meristematik özellik gösteren öz bölgesi
kısmıdır. Yan kökleri oluşturur.
Kök Büyümesi
Kaspari şeridi
• Çimlenmekte olan bir bitki tohumunda ilk olarak kökler  Endodermis tabakası hücrelerinin çeperlerinin yan ve
gelişir. Gelişmekte olan kök, oksin hormonunun etkisiyle uç kısımlarında bulunan suberin kaplı, suyu
yerçekimine doğru bir büyüme gerçekleştirir. geçirmeyen şerittir.
• Kökün en uç kısmında, sürekli bölünebilme özelliğinde olan • Perisıklın iç kısmında ksilem ve floemden oluşan iletim
birincil meristem hücreleri bulunur. Kökün bu bölgesine demetleri vardır.
hücre bölünme bölgesi adı verilir. Bu bölgenin dışında • Çift çenekli ve açık tohumlu bitki köklerinde ksilem ve
parankima dokudan oluşan bir kök şapkası (kaliptra) floemin arasında kambiyum bulunur.
bulunur.
• Tek çenekli bitkilerin kökünde parankima hücrelerinden
• Kaliptra bölgesinde bulunan hücrelerin salgıladığı sıvılarla, oluşan öz bölge bulunurken çift çenekli bitki köklerinde öz
uzayan bitki kökünün toprak içine doğru ilerlemesi kolaylaşır. bölge yoktur.
314
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Çift çenekli bir bitkinin kök merkezi silindirinde 4. Çift çenekli bir bitkinin kökündeki olgunlaşma bölgesinin
aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? enine kesiti aşağıda gösterilmiştir.
A) Peridermis B) Ksilem C) Floem
D) Parankima E) Kambiyum
Merkezi silindir
Korteks
Perisıkl
2. Çift çenekli bir bitkinin kök boyuna kesiti aşağıdaki şekilde Ksilem
Floem
gösterilmiştir. Epidermis
Endodermis
Kök emici tüyü
1
Bu şekildeki yapılar ile ilgili olarak aşağıdaki
2
A) Kabuk bölgesinin dış yüzeyini epidermis, iç yüzeyini

endodermis kaplar.
3
B) Perisıkl tabakasının altındaki doku, canlı ve cansız
hücrelerden oluşur.
C) Endodermisin altında bulunan perisıkl, meristematik
4
özellik gösteren öz bölgesi kısmıdır.
D) Kabuk bölgesi hücreleri parankima dokusundan
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi şekilde oluşur.
numaralanmış yapılardan herhangi biri olamaz? E) Dış yüzeyde bulunan epidermis hücreleri
farklılaşarak su kaybını azaltan yapıları oluşturur.
A) Kaliptra
B) Endodermis
C) İletim boruları
D) Stoma
E) Epidermis
5. Bitkisel yapılardan bazıları şunlardır:
I. Lentisel
II. Emici tüyler
3. Bir bitkinin kökünde bulunan aşağıdaki yapılardan
III. Emergens
hangisi kök emici tüy bölgesi olarak da adlandırılır?
IV. Stoma
A) Endodermis
Bu yapılardan hangileri epidermis hücrelerinin
B) Bölünme bölgesi farklılaşması sonucu meydana gelir?
C) Kaliptra
D) Uzama bölgesi A) III ve IV B) II, III ve IV
E) Olgunlaşma bölgesi C) II ve III D) I ve II
E) I, II, III ve IV
1.A 2.D 3.E 4.E 5.B
315
6.
TEST
2. Gövde ve Görevleri • Gövdenin en dışında kabuk da denilen mantar doku

bulunur. Bu doku, dış kambiyumun bölünmeleri sonucu
• Bitkilerde gövdenin temel görevi, kök ile yapraklar
oluşur. Oluşan hücreler dışa doğru itilerek çok tabakalı
arasındaki bağlantıyı sağlamak ve bitkiye destek olmaktır.
mantar dokuyu oluşturur. Bu dokunun hücrelerinin
Gövde içinde bulunan iletim boruları ile madde taşıma olayı
çeperlerinde süberin birikimi ile suyu geçirmeyen bir tabaka
gerçekleştirilir.
oluşturulur. Mantar dokuyu oluşturan hücrelerin oluşturduğu
• Bunun yanı sıra gövde, bazı bitkilerde dik durma, tabaka sayısı arttıkça dış kısımdaki hücreler ölerek,
fotosentez yapma, besin ve su depolama gibi görevleri de kabukta soyulmalara neden olur. Bu kısımlar parça parça
gerçekleştirebilir. soyulduğu için dış kabuk dışarıdan bakıldığında çok kaba
ve düzensiz görülür.
• Bitkilerde otsu ve odunsu olmak üzere iki çeşit gövde
bulunur. Tek çenekli bitkilerde ve bazı çift çenekli bitkilerde
Bitkilerde Birincil ve İkincil Büyüme
otsu gövde tipine rastlanır.
• Bitkilerde büyüme olayının temeli mitoz bölünmelere
• Odunsu gövdelerde lentisellerle, otsu gövdelerde dayanır. Dolayısıyla bir bitkinin büyümesi, bölünme özelliği
stomalarla boşaltım olayı gerçekleştirilir. Lentisellerden CO2 gösteren hücrelerin faaliyetleri ile gerçekleştirilir.
ve su buharı; stomalardan CO2, su buharı ve O2 atılır.
• Bitkilerde iki tip bölünme özelliğine sahip doku bulunur. Bu
• Tek yıllık otsu bitkilerin yeşil gövdesinde fotosentez dokulardan primer meristem, birincil (boyuna) büyümeyi;
gerçekleşebilir. Çok yıllık odunsu bitkilerin olgun gövdesi sekonder meristem ikincil (enine) büyümeyi sağlar.
mantar doku ile örtülü olduğu için fotosentez olayı Mantar
gerçekleşmez. Epderms
doku
Mantar
Mantar kambyum
kambyum
• Tek çenekli bitkilerin gövdesinde enine kalınlaşmayı Kabuk
İkncl
kncl
sağlayan kambiyum bulunmaz. İletim demetleri gövdede İkncl floem
Brncl floem floem
loem
dağınık dizilmiştir ve yaş halkalarına rastlanmaz. Bu Demet kambyum İkncl
şekildeki iletim demeti dizilimine kapalı iletim demeti denir. Brncl kslem kslem
Bitkinin dik durmasını turgor basıncı ile kollenkima gibi

temel doku hücreleri sağlar. Kabuk bölgesnde
Brncl İkncl
Epidermis Öz bölgesi floem floem
Epidermis İkncl
kslem
Korteks
Odun
Brncl
Br
kslem
ksl
İletim Vasküler
demetleri kambiyum
Floem
Temel Demet kambyum
doku Ksilem
Tek Çenekl Çft Çenekl
• Otsu çift çeneklilerde gövde enine kesitinde en dış katman • Tüm bitkilerde primer meristem vardır. Dolayısıyla tüm
epidermis hücrelerinden oluşmuştur. Epidermisin altında bitkilerde birincil büyüme gerçekleşir. Ancak tüm bitkilerde
korteks tabakası, korteksin altında da iletim demetleri sekonder meristem bulunmadığı için ikincil büyüme her
bulunur. İletim demetleri düzenli dizilim gösterir ve ksilem – bitkide görülmez.
floem arasında kambiyuma rastlanır. Gövdenin en iç kısmı  Bitkilerde primer meristemin bulunduğu uç kısımlar büyüme
parankima dokudan oluşmuş öz bölgesidir. bölgesi olarak adlandırılır. Bu bölgedeki bölünebilen
• Odunsu gövdeye sahip bitkiler genellikle çift çenekli hücrelerin bölünmesi sonucu hücre sayısı artar. Bölünen
bitkilerdir. Odunsu gövdelerinde enine kalınlaşmayı hücreler uç kısımdan daha iç kısımlara doğru itilir. Yeni
sağlayan kambiyum bulunur. Kambiyumun ilkbahar ve oluşan hücreler uç kısımdan uzaklaştıkça bölünme
özelliklerini kaybederler.
sonbaharda bölünmesi sonucu oluşan iletim demetleri
halkasal bir dizilim göstererek yaş halkalarını oluşturur.  Bundan sonraki süreçte bu hücrelerde boyca uzama
Bu şekildeki düzenli dizilmiş iletim demetlerine açık iletim gerçekleşir. Başlangıçta ince olan hücre çeperleri kalınlaşır.
demeti denir. Kofullar büyür, metabolik etkinlikleri azalır.
316
6.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıdaki şekil, bir odunsu bitkinin gövdesinden alınmış 3. Bitkilerde bölünme özelliğine sahip hücreler;
enine kesiti göstermektedir.
I. apikal meristem,
Mantar doku
(Periderm) II. damar kambiyumu,
III. mantar kambiyumu,
Dış kambiyum IV. özümleme parankiması
(Mantar kambiyumu)
dokularından hangilerinin yapısında bulunur?
Floem A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III

(Soymuk borusu)
İç Ksilem D) I, II ve III E) II, III ve IV
kambiyum (Odun borusu)
(Damar kambiyumu)
Bu bitki türüyle ilgili,
I. Açık iletim demeti sistemine sahiptir.

II. Tek çenekli (monokotil) bir bitkidir. 4. Bir bitkinin gövde enine kesidi aşağıda gösterilmiştir.
III. Enine büyümesini yaş halkaları oluşturarak
Epidermis Öz bölgesi
gerçekleştirir.
Korteks
Vasküler
kambiyum
A) I ve III B) I ve II C) Yalnız I
Floem
Ksilem
Bu bitki için aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Yaprak sapı bulunur.

B) Kazık kök sistemine sahiptir.
2. Bir bitkinin gövdesinden alınan enine kesitte, iletim C) Çift çeneklidir.
demetlerinin diziliş biçimi şekilde gösterildiği gibidir. D) Ağsı damarlanma gösterir.
E) Kapalı iletim demetine sahiptir.
Soymuk borusu
Odun borusu
Kambiyum
5. Bazı bitki hücreleri farklılaşarak yeni hücreler
oluşturabilme yeteneğine sahiptir.
Bu bitki türü için, aşağıdaki yargılardan hangisi Bir hücre ve oluşturduğu yapılarla ilgili aşağıdaki
kesinlikle doğru olur? eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Kışın yapraklarını döken bir türdür. A) Kambiyum ¾® Floem hücresi

B) Kök sistemi ve yaprakları olan bir türdür. B) Parankima hücresi ¾® Kambiyum
C) Tek çenekli otsu bir bitkidir. C) Primer meristem ¾® Parankima hücresi
D) Geniş yüzeyli yapraklara sahiptir. D) Floem hücresi ¾® Havuz hücresi
E) Kurak ortamlarda yaşayan bir türdür. E) Sekonder meristem ¾® Ksilem
1.A 2.B 3.D 4.E 5.D
317
7.
TEST
3. Yaprak ve Görevleri Yaprak Tipleri
• Bitkilerde yaprak, fotosentez, terleme ve hücre solunumu • Yapraklar temel olarak, basit ve bileşik yaprak olmak üzere
ile ilgili gaz değişiminin yapıldığı organdır. Özellikle bir ikiye ayrılır. Eğer yaprak sadece bir yaprak ayasından
bitkinin gerçekleştirdiği en önemli faaliyetlerden biri olan oluşuyorsa basit yaprak olarak adlandırılır.
fotosentez yapraklarda gerçekleşir.
• Oval, yuvarlak, şeritsi ve iğnemsi şekilli basit yapraklara
• Stomalardan CO2, O2 ve su buharı atılarak boşaltım
rastlanabilir.
sağlanabilir. Ayrıca yaprak hücrelerinin kofullarında kristal
halde biriktirilen bazı maddeler yaprak dökülmesiyle • Yaprak ayası iki veya daha fazla yaprakçıktan oluşuyorsa
bitkiden uzaklaştırılır. Yaprak dökülmesi bir boşaltım bileşik yaprak adını alır.
olayıdır.
• Ayrıca tek çenekli ve çift çenekli bitkilerin yapraklarında
 Çift çenekli bir bitki yaprağı iki kısımdan oluşur. Bu kısımlar;
yaprağı gövdeye veya dala bağlayan yaprak sapı ve güneş belirgin farklılıklar gözlenir.
ışığının tutulmasını sağlayan yaprak ayasıdır. Yaprak • Tek çenekli bitkilerde yapraklar genellikle ince – uzun ve
sapının gövdeye bağlandığı kısma yaprak kını denir.
şerit şeklindedir. Paralel damarlanma gösterir.
Yaprak ayasında dallanmış veya paralel dizilim gösteren
damarlara rastlanır.
 Yaprağın dış yüzeyi koruyucu epidermis dokusunun

oluşturduğu mumsu bir tabaka ile kaplanmıştır. Suyu
geçirmeyen bu tabaka kütikula adını alır. Gaz difüzyonu,
epidermis hücrelerinin aralarında bulunan stomalar ile
gerçekleştirilir. Mısır Yaprağı
 Üst epidermisin altında sık dizili ve kloroplastlı hücrelerden

• Çift çeneklilerde ise yapraklar genellikle daha geniş
oluşmuş palizat parankiması bulunur. Bu tabakaların altında
yüzeylidir. Ağsı damarlanma gösterir.
daha gevşek dizili hücrelerden oluşmuş, aralarında hava
boşlukları bulunan sünger parankiması bulunur. Bu
tabakanın altında da alt epidermis ve onun oluşturduğu
yapılar (stoma – kütikula) bulunur.
 Üst ve alt epidermis arasında kalan katman mezofil

tabakası olarak adlandırılır. Mezofil tabakasının içerisinde,
bu bölgedeki hücrelerin ihtiyacı olan veya burada
oluşturulan maddelerin diğer bitki bölümlerine taşınmasını Fasulye Yaprağı
sağlayan iletim boruları da bulunur.
• Bunun yanısıra kurak ortam bitkilerinde terleme ile su
Kütkula
Üst kaybını azaltacak şekilde yaprak yüzeyinin dar olduğu veya
epderms
yaprakların diken halini aldığı gözlenir. Bazı kurak bölge
Palzat
parankması
bitkilerinde kalın kütikula tabakasının ve çok sayıda örtü
tüyünün bulunduğu iğne şeklinde yapraklara rastlanır.
Sünger
parankması
 Nilüfer gibi su bitkilerinde ise içindeki hava boşlukları
sayesinde bitkinin suyun yüzeyinde bulunmasını sağlayan,
ince kütikula tabakasına sahip, geniş yüzeyli yaprak tipi
görülür.
318
7.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Bitkilerde yaprak epidermisini oluşturan hücrelerde; 5. Bir bitkinin yaprağında bulunan bazı kısımlar aşağıdaki
I. glikoz sentezi,
Kütkula
II. nişasta sentezi, Üst
epderms
III. ATP sentezi
Palzat
olaylarından hangileri gözlenmez? parankması

Sünger
parankması
2. Çok yıllık bir bitkiye ait;

Bu yaprağa sahip bir bitki için şekle bakılarak
I. stoma, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
II. kambiyum,
A) Organik besinlerini fotosentezle üretir.
III. iletim parankiması,
B) Çift çenekli bir bitkidir.
IV. lentisel
C) Kara ortamında yaşamaya uyumludur.
yapılarıdan hangileri bu bitkinin yapraklarında D) Gaz alışverişini stomalarıyla yapar.
bulunmaz? E) İletim demetleriyle madde taşınmasını sağlar.
A) II ve IV B) I, II ve IV C) Yalnız II
6. Bitkilerin toprak üstü sürgün sisteminin bir parçası
D) I ve III E) Yalnız IV
olarak yapraklar;
I. mayoz bölünme,
3. Bitkilerin yapraklarında bulunan gözeneklerin, aşağıdaki
II. fotosentez,
olaylardan hangisini gerçekleştirmesi beklenmez?
III. nişasta depolama,
A) Işıklı ortamda karbondioksit alma IV. sekonder büyüme
B) Karanlık ortamda oksijen alma
olaylarından hangilerini gerçekleştirebilir?
C) Kurak ortamda atmosferden su alma
D) Karanlık ortamda karbondioksit atma A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
E) Sıcak ortamda su atma
4. Yaprakta,
7. Monokotil bir bitkide;
• Terleme
I. yaprak mezofil tabakası,
• Fotosentez
II. kök korteksi,
• Solunum
III. gövde iletim parankiması
olaylarının düzenlemesinde ortak olarak görev yapan
bölgelerindeki hücrelerden hangileri suyun fotolizini
yapı aşağıdakilerden hangisidir?
gerçekleştirebilir?
A) Stoma B) Odun boruları C) Kütikula
D) Soymuk boruları E) Hidatot
1.C 2.A 3.C 4.A 5.B 6.B 7.A
319
KARMA SORULAR 1
1. Çiçekli bir bitkiye ait A ve B hücrelerinin bazı özellikleri 3. Nemli ortamda yaşamaya uyum sağlamış bir bitki, bir
aşağıda gösterilmiştir. hafta boyunca sıcak ve kurak ortamda bekletildiğinde
bitkide aşağıdaki değişimlerden hangisinin görülmesi
İnce çeper Kalın çeper
beklenmez?
Bol sitoplazma Kloroplast
Az sitoplazma A) Emici tüylerdeki emme kuvvetinin değişmesi
Büyük çekirdek Büyük koful B) Terleme ile kaybedilen su miktarının azalması
Küçük koful Küçük çekirdek C) Stomaların yapraktaki konumlarının değişmesi
D) Fotosentez hızının değişmesi
A hücres B hücres
E) Stomaların açık kalma süresinin azalması
Yukarıda özellikleri verilen A ve B hücreleri için,
I. B hücresi güneş ışığını kullanarak özümleme

yapabilir.
II. B hücresi bölünme özelliğini kaybetmiştir.
III. A hücresinin ait olduğu doku bitkinin büyümesini
sağlar. 4. Epidermisin bazı hücrelerinin farklılaşması sonucunda
oluşan stoma ve hidatot yapılarında;
I. gaz alışverişi,
A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve III
II. su atımı,
D) Yalnız II E) I ve II III. tuz atımı
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleştirilir?

2. Aşağıdaki şekil, yeni çimlenmiş bir baklagil fidesini ve
D) I ve II E) Yalnız II
onun bazı kısımlarını göstermektedir.
Yaprak (1)
5. Kurak bölge bitkilerinin dar yapraklı, nemli bölge

Çenek (3)
bitkilerinin ise geniş yapraklı olması, aşağıdakilerden
Gövde (2)
hangisiyle açıklanabilir?
Kök (4) A) Yaşadığı çevreye uygun özellikler taşıyan bireylerin

yaşama ve üreme şansları yüksek olmuştur.
B) Bitkide yaprak şeklinin oluşması sadece kalıtsal
olarak belirlenir.
Şekildeki bitki kısımlarının hangilerine bakılarak C) Nemli bölge bitkileri daha sık mutasyona
bitkinin tek çenekli mi çift çenekli mi olduğu uğramışlardır.
anlaşılabilir? D) Çevre şartlarında meydana gelen değişiklikler, bitkide
kalıtsal yapının bozulmasına neden olmuştur.
A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 3 ve 4
E) Kurak bölge bitkilerinde kullanılmayan yapraklar
D) 1, 2 ve 4 E) 1, 2, 3 ve 4 körelmiştir.
1.B 2.E 3.C 4.E 5.A
320
KARMA SORULAR 1
6. Bir saksı bitkisinin gövdesindeki kabuk aşağıda belirtilen 8. Bitkilerde epidermis hücrelerinin bazıları farklılaşarak
yerden halka şeklinde kesilerek çıkartılıyor. tüyleri oluşturur. Çeşitli şekillerde olabilen tüyler farklı
görevler yapabilirler.
Buna göre;
I. savunma,
II. oksijen üretme,
III. su ve mineral alma
olaylarından hangileri tüyler tarafından

Bitkide, bu duruma bağlı olarak; gerçekleştirilmez?
I. organik besinlerin köke taşınamaması, A) Yalnız III B) II ve III C) Yalnız I

II. kök hücreleri ile topraktan alınan su ve mineral
miktarının azalması,
III. yapraklarda fotosentez hızının düşmesi,
IV. yaprakların sararması 9. Bitki yapraklarında meydana gelen;
olaylarından ilk ve en son gerçekleşenler I. ATP sentezleme,

aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? II. oksijen kullanma,
İlk gerçekleşen En son gerçekleşen III. ışık enerjisini kullanma
A) I II
olaylarının gerçekleştiği yerler aşağıdakilerin
B) II III
C) III IV
D) III I Stoma bekçi Epidermis
E) I IV hücreleri hücreleri
A) Yalnız III I ve II
B) I, II ve III I ve II
C) I ve III II ve III
D) I, II ve III II ve III
7. Bitkilerdeki floeme (soymuk borusuna) ait; E) Yalnız I II ve III
I. madde taşınması sırasında difüzyon ve aktif

taşımanın görülmesi,
II. madde taşımada görev yapan kalburlu borularda 10. Çok yıllık bitkilerde;
çeperlerin kısmen erimiş olması,
I. meristem doku,
III. madde taşınmasının kökten yapraklara ve
II. destek doku,
yapraklardan köklere doğru, çift yönlü olarak
III. örtü doku,
yapılması
IV. iletim doku
özelliklerinden hangileri, ilgili dokunun canlı olduğunu
kesin olarak gösterir? yapılarının hangilerinde cansız hücreler bulunabilir?
A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız I A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) I ve II
D) Yalnız II E) I, II ve III D) III ve IV E) I, II ve III
6.E 7.C 8.D 9.B 10.B
321
KARMA SORULAR 2
1. Çift çenekli çok yıllık bir bitki gövdesindeki ikincil bölünür 3. Bitkilerde koruyucu dokulardan olan epidermisin
doku (kambiyum) ve iletim demetlerinin yerleşimi farklılaşmasıyla çeşitli yapılar oluşmaktadır.
aşağıdaki gibidir.
Bu yapılar ile ilgili olarak,
Mantar doku
I. Stomalar yaprakta gaz alışverişini sağlar.
Soymuk borusu
II. Kökte bulunan emici tüyler topraktan su ve mineral
Odun borusu alınmasını sağlar.
III. Kütikula nemli bölge bitkilerinde kalındır.
Kambiyum

Gövdede bulunan bu yapılar ile ilgili aşağıdaki
bilgilerden hangisi yanlıştır? D) Yalnız III E) I ve II
A) Soymuk borularındaki madde taşınması difüzyon ve

aktif taşıma ile gerçekleşir.
B) Kalınlaşma sırasında yaş halkalarını kambiyum
oluşturur.
C) Yapraklarda fotosentez sonucu oluşan besinler odun
boruları ile taşınır.
4. Kurak bölgede yaşayan bir bitkinin yaşadığı ortama
D) Kambiyum bölünebilme özelliğine sahip hücrelerden
oluşur. bir gün süreyle belirli aralıklarla su verildikten sonra
aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenir?
E) Mantar doku bitkinin su kaybını engeller.
A) Fotosentez olayı yavaşlar.

B) Suyun tamamı terlemeyle dışarı atılır.
C) Emici tüylere su geçişi hızlanır.
D) Kütikula tabakası incelmeye başlar.
E) Yapraktaki stoma sayısı artar.
2. I. Oksijen kullanma
II. Nişasta bulundurma
III. Fotosentez yapma
Yukarıdaki özelliklerden depo parankiması ve

özümleme parankimasına ait olanlar aşağıdakilerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir? 5. Bitkilerde kök, gövde ve dal uçlarında bulunan meristem
doku hücreleri mitoz bölünme geçirerek bitkinin
Depo Özümleme büyümesini sağlar.
parankiması parankiması
Bitkilerdeki meristem doku ile ilgili aşağıdakilerden
A) I ve III Yalnız II hangisi yanlıştır?
B) II ve III I, II ve III
A) Meristem dokular bitkide onarımı da sağlar.
C) I ve II I, II ve III B) Kambiyum dokusu kök, gövde ve dalda bulunabilir.
D) Yalnız II I, II ve III C) Meristem doku hücrelerinin metabolizmaları hızlıdır.
D) Apikal meristem bitkinin, enine büyümesini sağlar.
E) I ve II I ve III
E) Kökteki büyüme noktaları kaliptra ile korunur.
1.C 2.C 3.E 4.C 5.D
322
KARMA SORULAR 2
6. Nemli ortamda yaşayan bitkilerin yaprak yüzeyleri kurak 8. Aşağıda verilen uyumlardan hangisi, bitkilerin kurak
ortam bitkilerine göre daha geniştir. iklime sahip topraklarda yaşamasını kolaylaştırıcı
adaptasyonlardan değildir?
Yaprak yüzeyinin geniş olması;
I. ışık alma yüzeyinin artması, A) Yaprak yüzeylerinin dar olması

B) Köklerin toprağın derinliğine doğru ilerlemesi
II. emici tüy sayısının azalması,
C) Kutikula tabakasının ince olması
III. terleme yüzeyinin artması
D) Yaprak yüzeyinin sık tüylerle kaplı olması
durumlarından hangilerine neden olur? E) Stomaların epidermiste derine gömülü olması
9. Aşağıdakilerden hangisi metabolizma sonucu oluşan
ve hücre dışına salınan çeşitli salgıların bitkiye
sağladığı faydalardan biri değildir?
A) Hormonal düzenlemenin sağlanması

B) Bitkinin düşmanlarından korunması
C) Bitkinin çürümesinin önlenmesi
D) Hücre solunumuna monomer besin sağlanması
7. Aşağıdaki şekilde bir bitkinin kök ucundaki bazı kısımları E) Tozlaşmaya yardımcı olması
gösterilmiştir.
Korteks
10. Çok yıllık bir bitkide bir günün belirtilen saatlerinde

gerçekleşen bazı olayların hızındaki değişim grafikte
Merkezi gösterildiği gibidir.
silindir
Hız
I
Epidermis
III
II
Kaliptra Zaman (saat)
6 12 18
Grafikte numaralarla gösterilen olaylar aşağıdakilerin

Bu yerler ve görevleriyle ilgili,
I. Kaliptra → Kökün boyuna büyümesini sağlar.
II. Epidermis → Kökün enine büyümesini sağlar. Terleme Fotosentez Solunum
III. Korteks → Endodermisi meydana getirir. A) II I III

IV. Merkezi silindir → Madde iletiminde görev alır.
B) I III II
eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? C) II III I
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I II III
D) I, II ve III E) II, III ve IV E) III I II
6.E 7.C 8.C 9.D 10.D
323
KARMA SORULAR 3
1. Karanlık ortamdan alınıp ışıklı ortamda bir süre bekletilen 4. Soymuk boruları halka şeklinde çıkarılan bir saksı
bir bitkinin kök hücrelerinde gerçekleşen olaylardan bitkisinde aşağıdakilerden hangisi diğer
bazıları şunlardır: değişimlerden daha önce gerçekleşir?
I. Protein sentezi A) Yaprakta üretilen şekerin kök bölgesine

II. Su ve minerallerin kullanılması taşınamaması
III. Oksijen tüketimi B) Yapraklarda gerçekleşmekte olan fotosentez olayının
durması
IV. Karbondioksit üretimi
C) Kökten yapraklara doğru su ve minerallerin
Bu olaylardan hangileri, aynı süre içinde yaprak taşınamaması
parankiması hücrelerinde de gerçekleşebilir? D) Bitkinin kuruması ve yapraklarının pörsümesi
E) Meyve oluşumunun gerçekleşememesi
A) II, III ve IV B) I, II, III ve IV C) I, II ve III
D) I, II ve IV E) I, III ve IV
2. Çok yıllık tohumlu bir bitkide; 5. Kurak ortama uyum sağlayan ve nemli ortama uyum
sağlayan aynı türe ait iki bitkinin aşağıdaki
I. kök ucu meristemi,
özelliklerinden hangisinin farklılık göstermesi
II. yaprak epidermisi, beklenmez?
III. uyku halindeki tohum
A) Gövde uzunluğu
yapılarına ait hücrelerin metabolizma hızlarının çok B) Kök tipi
olandan az olana doğru sıralanması aşağıdakilerin
C) Yaprak şekli
D) Stoma sayısı ve konumu
A) III – I – II B) II – III – I C) I – II – III E) Çiçeğinin anatomik yapısı
D) III – II – I E) I – III – II
3. Bitkiler kendilerini çevresel koşullara karşı korumak

zorundadır.
6. Kurak ortamda yaşamaya uyum sağlamış bitkilerde;
Bitkilerde bu görevi yerine getiren dokulardan biri
olan epidermis dokusu ile ilgili aşağıdaki bilgilerden I. yaprak üst epidermisinde gözeneklerin fazla
hangisi yanlıştır? bulunması,
II. gövdede mantar dokunun bulunması,
A) Hücreleri farklılaşarak stoma ve tüyleri oluştururlar.
III. kütikula tabakasının kalın olması
B) Kloroplastsız, fotosentez yapamayan hücrelerden
oluşurlar. özelliklerinden hangilerinin fazla su kaybını önleyici
C) Bazı bitkilerde çok tabakalı olabilir. etkisi yoktur?
D) Bitki yaşlandıkça parçalanarak yerini mantar dokuya
bırakır.
E) Bölünerek yeni epidermis hücrelerini oluşturur. D) Yalnız III E) I ve II
1.B 2.C 3.E 4.A 5.E 6.C
324
KARMA SORULAR 3
7. Aşağıda çok yıllık çift çenekli bir bitki gövdesindeki bazı 9. Bitkilerde odun borularının oluşum süreci aşağıda
yapılar gösterilmiştir. gösterildiği gibi gerçekleşir.

1
2
Buna göre numaralı kısımlarla ilgili aşağıdaki

bilgilerden hangisi yanlıştır?
Ksilem
A) 3, köklerle alınan su ve minerallerin taşınmasını

sağlar. Buna göre, odun borularının oluşmasında;
B) 1. yapıyı oluşturan hücrelerin ara çeperleri tamamen
I. hücreler arasındaki enine çeperlerin eriyerek
erimiştir.
kaybolması,
C) 2, bitkinin enine büyümesini sağlar.
II. sitoplazma ve hücre içeriğinin arkadaş hücrelerine
D) 4, bitkiyi dış etkilerden korur ve su kaybını azaltır.
dönüşmesi,
E) 1, fotosentezle üretilen maddelerin taşınmasını
sağlar. III. hücrelerin boyuna (yan) çeperlerinin lignin birikimi
ile kalınlaşması
olaylarından hangileri etkilidir?
8. Aşağıdaki şekilde, bölünme özelliği olmayan bir bitki

hücresi ve bazı yapıları numaralarla gösterilmiştir.
10. Çift çenekli odunsu bir bitkide sekonder meristem
dokunun oluşumu ve bu dokunun oluşturduğu
Ribozom (2)
Mitokondri (1) yapılarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
Hücre çeperi (3) Çekirdek (4)
A) Sekonder meristemin oluşturduğu mantar doku,
Koful (6) epidermisin hemen altında ona paralel olarak uzanır.
Kloroplast (5)
B) Mantar kambiyumu hücreleri bölünerek mantar
dokuyu oluşturur.
Bu yapılardan hangilerinin büyümesi veya C) Bölünme özelliği kazanan parankima hücreleri
kalınlaşması, hücrenin yaşlandığını gösterir? sekonder meristemi oluşturur.
D) Sekonder meristem dokulardan olan kambiyumun
A) 1 ve 5 B) 3 ve 6 C) 1, 2 ve 4
hücreleri farklılaşma potansiyeline sahiptir.
D) 1, 2 ve 5 E) 3, 4 ve 6 E) Damar kambiyumu, odunsu bitkilerin gövde ve
köklerinde sekonder demetleri oluşturur.
7.B 8.B 9.C 10.A
325
KARMA SORULAR 4
1. Kaktüs gibi çöl ortamında yaşamaya uygunluk 4. Çift çenekli odunsu bitkilerde ksilem (odun) borularının
gösteren bazı bitkilerde, yaprakların fotosentez oluşumu şematik olarak aşağıda gösterilmiştir.
yapamayan diken şeklinde olması bitkiye; Orta İlk hücre Kalınlaşmış
I. karbondioksit tüketiminin artırılması,

II. terleme yüzeyinin azaltılması,
III. oksijen üretiminin artırılması
özelliklerinden hangilerini kazandırır?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II
D) Yalnız III E) I ve II Ksilem
Buna göre, ksilem oluşumu ile ilgili aşağıdaki

ifadelerden hangisi söylenemez?
A) Hücreler zamanla canlılıklarını kaybeder.

B) Canlılığını kaybeden hücreler arkadaş hücreleri
2. Bir bitkinin diploit (2n) kromozomlu olan iki farklı
tarafından desteklenir.
dokusuna ait hücrelerde;
C) Selüloz ve lignin birikimi yan çeperlerin
I. kromozom sayısı, kalınlaşmasına neden olmuştur.
II. organel çeşidi, D) Hücrelerin ara çeperleri parçalanır.
III. çekirdek DNA’sındaki nükleotit oranı, E) Ksilem, çok sayıda hücrenin farklılaşmasıyla oluşur.
IV. kromozomlarındaki aktif gen çeşidi
özelliklerinden hangileri farklılık gösterebilir?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV 5. Topraktaki su sırasıyla epidermis, korteks ve endodermis

tabakalarını aşarak merkezi silindirdeki iletim demetlerine
D) I, III ve IV E) II ve IV ulaştırılır. Yapılan araştırmalarda suyun iletim demetlerine
ulaştırılması sürecinde ATP’den sağlanan enerji ile aktif
iyon taşınımı yapıldığı tespit edilmiştir. Bu sırada
endodermisin dış tarafında yer alan hücrelerdeki iyonlar iç
tarafa pompalanırken, endodermisin iç kısmındaki
hücrelerdeki iyonlar da ksileme pompalanmaktadır.
3. Yaprakta, palizat parankiması hücrelerinde sünger
parankiması hücrelerine göre daha fazla fotosentez Su taşınımı sırasında görülen bu olayın amacı;
yapılmaktadır.
I. merkezi silindir hücrelerinin enerji ihtiyacını
Bu duruma palizat parankimasının; karşılamak,
II. ksilem hücrelerinin metabolizması için gerekli
I. daha fazla ışık soğurması,
iyonları temin etmek,
II. canlı hücrelerden oluşması,
III. suyun ksileme iletimi için gerekli olan iyon
III. kloroplast sayısının fazla olması potansiyeli farkını oluşturmak
özelliklerinden hangileri neden olarak gösterilebilir? durumlarından hangilerinin sağlanması olabilir?
A) I ve III B) I ve II C) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Yalnız II E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
1.C 2.E 3.A 4.B 5.C
326
KARMA SORULAR 4
6. Aşağıdaki tabloda bitkilerin sekonder büyümesi sırasında 8. Su ve bataklık bitkilerinde;

oluşan ilkbahar ve sonbahar odunları ile ilgili bazı
özellikler verilmiştir. I. iletim demetlerinin düzensiz bir şekilde dizilmiş
olması,
İlkbahar II. epidermis tabakası altında palizat parankiması
Sonbahar odunu
odunu
hücrelerinin bulunması,
Hücre Büyük 1 Küçük 2 III. kök ve gövdede parankima hücreleri arasında hava
Çeper İnce 3 Kalın 4 depo eden boşlukların bulunması
Oluştuğu Büyüme mevsimi Büyüme özelliklerinden hangileri bitkilerin yaşadıkları ortama

dönem erken dönemi 5 mevsimi sonu 6 uyumunu kolaylaştırır?
Oluştuğu yapı Uç meristem 7 Yanal meristem 8
Tabloya göre numaralarla gösterilen bilgilerden D) Yalnız III E) I ve II

hangileri yanlış verilmiştir?
A) 2, 4 ve 6 B) 3, 5, 7 ve 8 C) Yalnız 7
D) 7 ve 8 E) 1, 3 ve 8
9. Bitkilerde metabolizma sonucu meydana gelen bazı

zararlı moleküller inorganik tuzlarla birleştirilerek kristaller
halinde yapraklarda depo edilir.
Bu olayın bitkiye sağladığı öncelikli fayda

A) Yaprak hücrelerine desteklik sağlanması

B) Yaprak dökümünün hızlandırılması
C) Fazla su kaybının önlenmesi
D) Yaprak dökümü ile boşaltımın gerçekleşmesi
E) Dokuların zarar görmesinin engellenmesi
7. Bitkiler, toprak üstü sürgün sistemi ve toprak altı kök

sistemi olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Buna göre bitkilerde gerçekleşen;
I. tomurcuklardan yeni dal, yaprak ve çiçek oluşturma,

II. meristem doku tarafından oluşturulma,
10. Yeşil bir bitkide bulunan parankima hücreleri
III. su ve mineral ihtiyacını doğrudan ortamdan
aşağıdaki olaylardan hangisini gerçekleştiremez?
karşılama,
IV. fotosentezi gerçekleştirme A) DNA sentezi
B) Fotosentez
olaylarından hangileri her iki sistemde de görülür?
C) Besin depolama
A) I ve II B) II, III ve IV C) Yalnız II D) Madde iletimi
D) I ve III E) I, III ve IV E) Hücrelere oksijen sağlanması
6.C 7.C 8.D 9.E 10.A
327
1 BİTKİLERİN YAPISI
1. Çift çenekli çok yıllık bir bitkinin stoma hücresinde 24 saat 3. Bitkiler, hayatları boyunca sürekli büyüme ve gelişme
boyunca meydana gelen nişasta ve glikoz miktarlarındaki yeteneğine sahiptirler.
değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Bitki dokularına ait, aşağıdaki özelliklerden hangisi bu
Birim miktarı hipotezi destekler?
Nişasta A) Temel dokuya ait hücrelerin meristem dokunun

farklılaşmasıyla meydana gelmesi
B) Meristem doku hücrelerinin bitkinin ihtiyacına göre
Glikoz hormon üretebilmesi
C) Parankima hücrelerinin bölünme özelliği kazanarak
Zaman ikincil meristem dokuyu oluşturması
0 6 12 18 24
D) Temel dokuda bulunan parankima hücrelerinin sürekli
fotosentez yapma yeteneğinde olması
Bu grafiğe göre,
E) Kök ve gövde ucunda bulunan birincil meristem
I. Stoma hücresinde sürekli olarak glikoz bulunur. hücrelerinin sürekli bölünebilme yeteneğinde olması
II. Stoma hücresindeki nişasta miktarı sadece

fotosenteze bağlı olarak değişir.
III. Işık şiddeti arttıkça stoma hücresinde glikoz
yoğunluğu artar.
A) I ve III B) Yalnız II C) Yalnız I
D) I, II ve III E) Yalnız III
4. Çok yıllık bitkilerdeki primer ve sekonder büyümeyle

ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
2. Nemli bölgelerde yaşayan bitkiler, kurak bölgelerde
yaşayan akrabalarına oranla daha hızlı büyür ve gelişirler. A) Her iki büyüme olayında meristem işlev görür.
Bu farklılığın ortaya çıkmasında aşağıdakilerden B) Sekonder büyüme yalnız dikotil çiçekli bitkilerde
hangisi etkili olmamıştır? görülür.
A) Nemli bölge bitkilerinin topraktan aldığı suyun C) Her iki büyüme, bitkide eş zamanlı olarak
gerçekleşebilir.
ÇIKMIŞ SORU
çoğunu özümlemede kullanması

B) Nemli bölge bitkilerinde yaprakta daha çok kloroplast D) Bu büyüme şekilleri bitkinin farklı bölgelerinde
bulunması gerçekleşebilir.
C) Kurak bölge bitkilerinde yaprakların ağsı damarlı
E) Primer büyüme bitkinin boyunun uzamasını,
olması
sekonder büyüme bitkinin kalınlaşmasını sağlar.
D) Kurak bölge bitkilerinin daha az fotosentez
yapabilmesi 2022 - AYT
E) Nemli bölge bitkilerinin daha geniş yapraklı olması
1.A 2.C 3.E 4.B
328
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir bitkiye ait hücrelerde gerçekleşen, bazı metabolik 7. Aşağıdaki tabloda X ve Y ortamlarındaki bazı faktörlerin
olaylara bağlı olarak, madde miktarlarında meydana gelen miktarları gösterilmektedir.
değişiklikler grafiklerde gösterilmiştir.
Gece ve gündüz Yıllık yağış Yıllık
Miktar Miktar Miktar Ortam arası ortalama miktarı ortalama
Protein CO2 Glikoz sıcaklık farkı (°C) (m3/km2) sıcaklık (°C)
X 6 2600 22
Amino asit Glikoz CO2
Y 22 200 35
Zaman Zaman Zaman
Buna göre;
Bu grafiklerde verilen madde değişimlerinin tamamını,
aşağıdaki hücre gruplarından hangisi I. diken halini almış yaprak,
II. emici tüyleri az ve yüzeye yakın kök,
A) Kökte, azot tuzlarından amino asit sentezleyen III. genişlemiş yaprak yüzeyi,
parankima hücreleri IV. kalınlaşmış kütikula,
B) Koruyucu dokuya ait, canlı epidermis hücreleri V. epidermis seviyesinde stoma
C) Bitkinin tohumlarındaki embriyonik gövde ve
embriyonik kök hücreleri yapılarının X ve Y ortamlarında yaşayan bitkilerde
D) İletim dokusundaki soymuk borusu (floem) hücreleri bulunmaları ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden
hangisi doğrudur?
E) Yapraktaki özümleme (palizat) parankimasının
hücreleri
X Y
A) I ve IV II, III ve V
B) I, II ve V III ve IV
C) II ve IV I, III ve V
D) II, III ve V I ve IV
E) I ve III II, IV ve V
6. Bir bilim insanı “Yeşil bitkilerdeki bazı hücrelerde hem

kloroplast hem de mitokondri vardır” hipotezini kuruyor.
Bu bilim insanı, hipotezini ispatlamak için aşağıdaki

bitki kısımlarından hangisine ait hücreleri
incelemelidir?
A) Yapraktaki stoma bekçi hücresini

B) Kökteki parankima hücresini
C) Yapraktaki epidermis hücresini
D) Gövdedeki kambiyum hücresini
E) Kökteki emici tüy hücresini
5.E 6.A 7.D
329
2 BİTKİLERİN YAPISI
1. Sık ormanlardaki bitkiler ışığı alabilmek için yukarıya 3. Kollenkima:

doğru düzgün bir gövde meydana getirirler. Bu
ormanlarda bitkilerin alt dalları ışık alamadığı için kurur ve • Büyümekte olan bitkilerin genç gövdelerinde, çiçek
zamanla kendiliğinden dökülürler. Bu duruma doğal ve yaprak saplarında bulunur.
budanma denir. • Hücre çeperleri kalınlaşmış hücrelerden oluşur.
Buna göre doğal budanmaya; • Bükülme, eğilme ve çarpmaya karşı bitkiyi korur.
I. alt dallara ait hücrelerin yeterli oksijen alamaması, Sklerenkima:
II. alt dalların aşırı su kaybına uğraması, • Hücre çeperleri selüloz ve lignin birikiminden dolayı
III. bitkide bölgesel olarak fotosentez olayının kalınlaşmıştır.
engellenmesi • Sitoplazma ve çekirdekleri yoktur.
faktörlerinden hangileri neden olur? • Tohum kabuğunda, meyvede ve gövdede bulunur.
Yukarıda özellikleri verilen kollenkima ve sklerenkima

için;
D) Yalnız III E) I ve II I. bitkiye mekanik destek sağlama,

II. canlı hücrelerden oluşma,
III. hücre çeperlerinin kalınlaşmış olması
faktörlerinden hangileri ortaktır?
2. Aşağıdaki şekilde bir bitkide iletim demeti oluşumu ve

enine kalınlaşma gösterilmiştir.
Kalınlaşma
Zaman
Kambiyum hücresi Soymuk boru (floem)
Odun boru (ksilem) Farklılaşmakta olan hücre 4. Bir bitkide bulunan parankima hücreleri aşağıdaki
işlevlerden hangisini gerçekleştiremez?
Buna göre bu durumla ilgili aşağıdakilerden hangisi A) Organik besin sentezi
söylenemez?
B) Solunuma ihtiyacı olan dokulara oksijen sağlanması
ÇIKMIŞ SORU
A) Ksilem ve floem oluşumu sırayla gerçekleşir.

C) Terlemenin düzenlenmesi
B) Kambiyumun temas halinde olduğu hücreler, ilk
oluşturulan iletim doku elemanlarıdır. D) Su ve mineral madde iletimi
C) Oluşan tüm hücrelerin genetik yapısı aynıdır. E) Organik madde depolanması

D) X hücreleri sekonder dokuların oluşumunu sağlar.
2018 - AYT
E) Kambiyum bir yandan yeni hücreler oluştururken bir
yandan da varlığını korur.
1.D 2.B 3.A 4.C
330
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Hücreler yaşlandıkça, sitoplazmalarında bulunan kofullar 7. Çok yıllık bir bitkinin büyümesi ve gelişmesi sırasında
büyür. Bitki hücrelerinde bu büyüme daha hızlı gerçekleşir aşağıdaki yapılardan hangisi en son olarak meydana
ve yaşlı bir hücrede sitoplazmanın çoğunu büyük bir koful gelir?
işgal eder.
A) Kökte, boyuna büyümeyi sağlayan uç meristemi
Bitki hücrelerindeki bu durum;
B) Gövdeyi dış etkilerden koruyan periderm (mantar)
I. bitkilerin ototrof olarak beslenmesi, dokusu
II. bitkilerde, böbrekler gibi tuzları ve iyonları atan C) Yaprakta besin üreten parankima dokusu
boşaltım organlarının bulunmaması, D) Gövde ucunda büyümeyi (uzamayı) sağlayan birincil
III. bitki dokularında bir süre sonra mitoz bölünmenin meristem
durması E) Yaprakta gaz alışverişini sağlayan stomalar
faktörlerinden hangileriyle açıklanabilir?

8. Bitkilerde yaprak yüzeyinin küçük olması ve
stomaların epidermis seviyesinin altında yer alması,
aşağıdaki çevre faktörlerinden hangisine uyum
sağlamaya yöneliktir?
A) Toprak pH derecesine karşı korunma

B) Rüzgara karşı korunma
C) Su kıtlığına dayanma
D) Aşırı neme karşı korunma
E) Tuz yitirilmesini önleme
6. Bir bilim insanı “Bitkilerde bölünmez dokuya ait bazı

hücreler zamanla yeniden bölünme özelliği kazanabilir”
hipotezini kuruyor. 9. Kökler tarafından alınan su ve minerallerin gövdeye
ve yapraklara uzun mesafeli taşınımında görev alan
Bitkisel dokulara ait,
iletim dokusunu oluşturan hücreler ile ilgili,
I. Yapraklarda gaz alışverişini sağlayan stomalar
I. Olgunlaştıklarında çekirdek ve sitoplazmalarını
epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla meydana
yitirirler.
gelir.
II. Kökte su emilimini sağlayan emici tüy hücreleri II. Bölünme yetenekleri zamanla artar.
epidermis kökenlidir.
ÇIKMIŞ SORU
III. Hücrelerin uç uca gelen bölümlerinde su geçişine

III. Gövdede enine büyümeyi sağlayan kambiyum, izin veren geçitler bulunur.
parankima hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşur.
bilgilerinden hangileri bu hipotezi desteklemek için
kullanılabilir?
2019 - AYT
5.D 6.E 7.B 8.C 9.D
331
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Bir bitkinin kök ucundaki yapılar ve özellikleri aşağıda 3. Bitkilerde bulunan bazı yapılar aşağıda verilmiştir.
gösterilmiştir.
• Stoma (gözenek)
Dermatojen: • Hidatot (su savağı)
Örtü doku hücrele-
rini oluşturur. • Tüy (trikom)
• Kütikula
Periblem:
Plerom: Temel dokuyu
oluşturur.
Bu yapılar için aşağıdaki özelliklerden hangisi
Ksilem ve floemin
oluşumunu sağlar. ortaktır?
A) Canlı olma
Uç meristem
B) Çok sayıda hücre kümesi içerme
Kaliptra
C) Parankima hücresinin farklılaşmasıyla oluşma
D) Epidermis kökenli olma
Buna göre;
E) Suyu bitkiden uzaklaştırma
I. örtü ve iletim dokusu arasındaki boşlukları
doldurma,
II. organik ve inorganik besinleri taşıma,
III. kökü topraktaki parazitlerden koruma
görevlerini yerine getiren yapıları oluşturan kısımlar

4. Bir bitkinin odunsu gövdeye sahip olduğu;
Dermatojen Periblem Plerom I. aktif kambiyum varlığı,
A) I II III II. çiçekle üremesi,
B) III II I III. damarla madde taşıması
C) I III II özelliklerinden hangilerine bakılarak anlaşılabilir?
D) III I II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) II III I
2. Meristem dokuyu oluşturan hücrelerin mitotik

aktivitesinin yüksek olması bu hücrelere aşağıdaki
5. Yıllık yaş halkaları oluşturan bir bitki için, aşağıdaki
özelliklerinden hangisini kazandırmaz?
açıklamalardan hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Bol sitoplazmaya sahip olma

A) Fotosentez olayı gövdesinde de gerçekleşir.
B) İnce çeperli olma B) Çift çenekli bir yapıya sahiptir.
C) Bitkinin uç bölgelerinde yer alma C) Kurak ortamda yaşamaya uyum sağlamıştır.
D) Fotosentez yapabilme D) Stomaları yaprağın üst yüzeyinde konumlanmıştır.
E) Kofulları küçük olma E) Primer ve sekonder büyüme gösterir.
1.D 2.D 3.D 4.A 5.E
332
B
Ö
L
Ü
M
15
BİTKİ FİZYOLOJİSİ
1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR BİTKİ FİZYOLOJİSİ
Bitkilerde Taşıma • Kökte biriken su, kapalı bir sistem olan odun borularına
• Gelişmiş yapılı bitkilerde madde taşınmasını sağlayan iletim doğru pompalanır. Kökte oluşan bu pompa kuvvetine kök
boruları özelleşmiştir. İletim boruları su ve minerallerin basıncı denir.
taşınmasında görevli odun boruları ile organik besinlerin
taşınmasında görevli soymuk borularından oluşur.
2. Kılcallık
A. Su ve Minerallerin Taşınması
• Odun borularının yapısal olarak çok ince olması, su
• Damarlı bitkilerde su ve minerallerin taşınması ksilemler ile
molekülleri ile odun borularının yüzeyi arasında daha
enerji harcamadan, tek yönlü olarak gerçekleşir. Yer
yüksek oranda bir çekim kuvveti (adhezyon) meydana
çekimine zıt yönde ve enerji harcamadan suyun yukarıya
gelmesini sağlar.
doğru taşınması çeşitli mekanizmalarla sağlanır.
• Genellikle bitkilerin bulunduğu topraktaki suda çözünmüş • Su ile boruların yan çeperleri arasındaki çekim kuvvetinin
madde yoğunluğu, kök hücrelerine oranla daha azdır. Bu durum yer çekiminden yüksek olması suyun taşınmasını
su ve minerallerin difüzyon ve osmoz ile kök emici tüylerine kolaylaştırır.
geçmesini sağlar. Su molekülleri epidermis ve altındaki korteks • Ancak suyun taşınmasında kılcallığın diğer faktörlerden
tabakasına osmoz ile aktarılarak merkezi silindir denilen iletim daha az etkili olduğu söylenebilir.
demetlerinin bulunduğu bölgeye doğru taşınır.
Merkezi silindir
3. Adhezyon ve Kohezyon Kuvvetleri
• Su molekülleri ile yüzey arasında oluşan çekim kuvvetine

adhezyon kuvveti denir.
• Suyun molekülleri arasındaki çekim kuvvetine ise

Ksilem
Floem kohezyon kuvveti denir.
Su ve minerallerin
Epidermis
bir kısmı hücreden • Adhezyon ve kohezyon kuvvetleri odun boruları içinde
hücreye taşınır. Kök emici tüyü Endodermis
(simplast yol) kesintisiz bir su sütunu oluşmasını sağlar. Böylece suyun
Su ve mineraller
hücreler arası taşınması kolaylaşır.
alanda taşınır.
(Apoplast yol)
4. Terleme – Çekim Kuvveti
• Ksileme ulaşan su, buradan üst kısımlara çeşitli
mekanizmalar ile taşınır. • Terleme, stoma ve lentisellerden buhar halinde su
1. Kök Basıncı atılmasıdır. Bu durum bitkinin üst kısımlarında ozmotik
basıncı artırır.
• Kök emici tüylerindeki su oranı topraktakinden daha azdır.
Bu fark, nedeniyle topraktaki su sürekli ve düzenli olarak • Sonuçta su ve suda erimiş maddeler bitkinin alt
kök epidermis hücrelerine geçer. kısımlarından, üst kısımlarına doğru çekilir.
1. Bitkilerde su ve minerallerin odun borularında 2. Topraktaki mineral madde miktarının fazla olması,
yükselmesinde; bitkide gerçekleşen;
I. terleme ve çekim kuvveti, I. terleme,

II. odun borularının kılcallığı, II. stomaların çalışması,
III. kök basıncı III. topraktan su alınması,
IV. fotosentez
faktörleri en az etkili olandan en çok etkili olana doğru
aşağıdakilerin hangisindeki gibi sıralanır? olaylarından hangilerine etki edebilir?
A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III A) II ve IV B) I, II, III ve IV C) Yalnız III
D) II - III - I E) III - II - I D) I ve III E) I ve IV
1.D 2.B
334
1.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım BİTKİ FİZYOLOJİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Bir araştırmacı yukarıdan çekilmeyle suyun yükselişini 5. Bitkilerde görülen;

gözlemlemek için iki düzenek hazırlıyor.
I. bitki ısısının düzenlenmesi,
Terleme
II. suda çözünen minerallerin yapraklara ulaştırılması,
III. kökten yaprağa doğru organik besin taşınması
Kilden
yapılmış Su
saksı Su olaylarından hangileri terlemeye bağlı olarak
78 cm
Cıva Cıva
gerçekleşir?
Buharlaşma
A) II ve III B) Yalnız III C) Yalnız I
Cıva Cıva D) I ve II E) I, II ve III
1. düzenek 2. düzenek
Araştırmacı, bir süre sonra düzeneklerdeki cıva düzeyinin 6. Bir bitki türünün yaşadığı ortamda iki gün boyunca
şekillerdeki gibi olduğunu gözlüyor. gerçekleştirdiği terleme hızı ölçülmüş ve aşağıdaki grafik
Bu gözleme göre, elde edilmiştir.
Terleme hızı
I. Yapraklardan terleme ve kil saksıdan buharlaşma
sonucu, kılcal borudaki su molekülleri cıva 1. gün
moleküllerine tutunur ve onları yukarı çeker.
II. Saksının yapısındaki kil taneleri arasındaki
2. gün
açıklıklar stomalarla aynı işi yapmıştır.
Zaman
III. Buharlaşma ve terlemenin ortaya çıkardığı çekme
kuvveti açık hava basıncından büyüktür. Terleme hızının farklı olması;
yargılarından hangileri doğrudur? I. 2. gün topraktaki su miktarının azalması,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III II. 2. gün havanın rüzgarsız ve nemli olması,

III. 1. gün hava sıcaklığı ve rüzgarın fazla olması
nedenlerinden hangileriyle açıklanabilir?
7. Büyük ağaçlarda, suyun köklerden en uzaktaki

4. Bitkilerde terleme ile su kaybedilmesine bağlı olarak yapraklara kadar taşınmasında, aşağıdakilerden
aşağıdaki değişikliklerden hangisi diğerlerinden daha hangisi etkili değildir?
önce meydana gelir?
A) Osmoz olayı
A) Solunum hızının etkilenmesi
B) Yapraklarda terleme
B) Kambiyumun bölünme hızının artması
C) Kök basıncı
C) Odun borusunda madde taşınmasının hızlanması
D) Kılcal boru sistemi
D) Stomaların açılması
E) Soymuk borularının sayısı
E) Soymuk borusunda madde iletiminin hızlanması
3.E 4.C 5.D 6.B 7.E
335
2.
TEST
Stoma Fizyolojisi Stoma bekçi hücreleri
• Stoma bekçi hücreleri kloroplast taşır ve fotosentez yapar.

Fotosentez ile glikoz üreten stoma bekçi hücrelerinde İnce çeper
ozmotik basınç artar. Çekirdek
• Ozmotik basıncı artan stoma bekçi hücreleri komşu Kalın çeper
hücrelerden su alarak turgor durumuna geçer. Sitoplazma

Kloroplast
• Stoma bekçi hücrelerinde turgor basıncı arttığında çepere
uygulanan basınç içteki kalın çeperlerden çok dıştaki ince Gözeneğin açık Gözeneğin kapalı
çeperleri etkiler. durumu durumu
• Bekçi hücreler dışa doğru esner ve kalın çeperler

birbirinden ayrılır. Bu, stomanın açık duruma gelmesidir. • Su bitkilerinde stoma bulunmaz. Kara bitkilerinde ise
• Tersi durumda ise stoma kapanır. stomalar bitkinin toprak üstü kısımlarında bulunur.
• Işıklı ortamlarda fotosentezden dolayı stoma bekçi • Stomalar nemli bölge bitkilerinde yaprağın üst yüzeyinde
hücrelerinde CO2 miktarında azalma olur. CO2 asit daha yoğun olarak bulunurken kurak bölge bitkilerinde
özelliğinde bir maddedir. CO2 miktarının azalması pH’ın yaprağın alt yüzeyinde daha yoğun olarak bulunur.
yükselmesine neden olur.
• pH’ın yükselmesi nişastaların glikoza hidrolizini • Stomalar epidermis üzerinde su dengesinin sağlanmasına
sağlayan ezimlerin çalışmasını aktive eder. Hücre yönelik olarak konumlanır.
içerisinde glikoz derişiminin artması ve komşu
hücrelerden bekçi hücrelere su ve K+ iyonu girişi • Stomalar nemli bölge bitkilerinde yaprak epidermisinin
ozmotik basıncı artırır. Bunun sonucu bekçi hücreler su
üstünde, kurak bölge bitkilerinde ise epidermisin
alır ve stomalar açılır.
• Karanlık ortamda ise stoma bekçi hücrelerinde derinliklerinde tüyle kaplı çukurcuklarda bulunur.
fotosentez gerçekleşmez, oksijenli solunum
gerçekleşir. Stoma bekçi hücrelerinde CO2 miktarında • Stomalardan buhar halinde su atılmasına terleme
artış görülür. (transpirasyon) denir.
• Bu durum pH’ın azalmasına ve asitliğin yükselmesine
• Terleme, bitkinin üst kısımlarında ozmotik basıncı artırarak
neden olur. Glikozların nişastaya polimerize olmasını
odun borularında madde taşınmasını sağlar.
sağlayan enzimler aktifleşir. Hücre içi glikoz miktarı ve
dolayısıyla ozmotik basınç azalır. Ayrıca bekçi • Terleme sıcak, kuru ve rüzgarlı havada en yüksek hızda
hücrelerden komşu hücrelere K+ geçişi nedeniyle bekçi
hücrelerin ozmotik basıncı azalır. gerçekleşir.
• Bu durum Bekçi hücrelerden komşu hücrelere su
geçmesine ve böylece stomaların kapanmasına neden
olur.
1. Stomaları oluşturan kilit hücrelerde aşağıda verilen olaylar 2. Bitkilerin, bulundukları ortamlarda yaşama ve üreme şansı
gerçekleşebilir. bulabilmek için sahip oldukları adaptasyonlardan bazıları
şöyledir:
I. Nişasta miktarının artması
II. Fotosentez olayının oksijenli solunumdan yavaş I. Gövdede su depo edilmesi
gerçekleşmesi II. Stomaların epidermis seviyesinin üstünde olması
III. Turgor basıncının artması III. Köklerin toprağa paralel büyümesi
IV. İnce çeperler yönünde kavisin artması IV. Yapraklarda tüy ve dikenlerin çok olması
Bu olaylardan hangileri stomaların kapanmasına Bu adaptasyonlardan hangileri nemli bölge bitkilerine

neden olur? aittir?
A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV A) III ve IV B) I, III ve IV C) I ve IV
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
1.A 2.D
336
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. 5. Fotosentez yapabilen bir bitkide, stomaların

(gözeneklerin) açılması sırasında;
Epidermis
Epidermis Epidermis
I. bekçi hücrelerindeki turgor basıncının çeperlere etki
I. Bitki II. Bitki III. Bitki
uygulaması,
Yaprağın üst epidermisindeki stomaların konumları II. bekçi hücrelerindeki kalın çeperlerin birbirinden
yukarıdaki gibi olan I, II, III numaralı bitkilerle ilgili uzaklaşması,
III. epidermis hücrelerinden stoma bekçi hücrelerine su
geçişinin olması,
A) II. bitkinin yaprak yüzeyindeki kütikula tabakası en
kalındır. IV. stoma hücrelerinde glikoz sentezine bağlı olarak
ozmotik basıncın artması
B) III. bitkinin yaprak yüzeyi en geniştir.
C) I. bitki kurak bölge bitkisidir. olayları, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre
D) Bitkilerin terleme hızı çoktan aza doğru III - II - I gerçekleşir?
şeklindedir.
A) III - IV - I - II B) IV - II - I - III
E) III. bitkinin yaşadığı toprağın nemi en fazladır.
C) I - II - III - IV D) IV - III - I - II
E) II - I - III - IV
4. Fotosentez yapmaya devam eden bir yaprakta, bir

stomanın (gözeneğin) yapısı aşağıdaki şekilde 6.
gösterilmiştir.
1 3
Stoma bekçi hücreleri ve stomaların açılıp
2 2
kapanma mekanizmasıyla ilgili olarak
aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
3 3
Numaralı kısımlara aşağıdakilerden hangileri

yazılmalıdır?
Bu sorunun yöneltildiği öğrenci, aşağıdakilerden
hangisini işaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur?
1 2 3
A) CO2’nin fazla olduğu ortamda stomalar ışık şiddetine
A) Karbondioksit Oksijen Su
bağlı olarak açılıp kapanır.
B) Su Oksijen Karbondioksit B) Fotosentez yapılamadığı zamanlarda stomalar
C) Oksijen Karbondioksit Su kapanabilir.
C) Gece stoma bekçi hücrelerinin pH’ı baziktir.
D) Karbondioksit Su Oksijen
D) Bekçi hücreler fotosentez yapabilir.
E) Su Karbondioksit Oksijen
E) Stomalar genel olarak gündüz açık, gece kapalıdır.
3.A 4.D 5.D 6.C
337
3.
TEST
B. Organik Maddelerin Taşınması 1. Bir bitkide glikoz ve amino asit gibi organik bileşikler floem
ile taşınır. Floemde madde taşınmasını açıklayan
• Bir bitkinin yapraklarında fotosentez sonucu oluşan glikoz;
basınç – akış teorisi aşağıda şematik olarak açıklanmıştır.
kökte üretilen amino asit gibi organik bileşikler floem ile taşınır.
Kaynak hücre
• Organik madde taşınması çift yönlüdür. Kslem Floem
• Yaprak hücrelerindeki glikoz, sükroz gibi besinler kök Glkoz
hücrelerine; kökte üretilen amino asitler veya depo Su Su
bileşiklerin hidrolizi sonucu oluşan monomerler bitkinin üst

organlarına taşınır. Bu maddeler sulu çözelti halinde
difüzyon ve aktif taşıma ile taşınır. Su
• Floemde organik moleküllerin taşınması “Basınç – Akış Havuz hücre
Teorisi” ile açıklanır.

• Bu teoriye göre; yaprak hücrelerinde (kaynak hücre) Glkoz
fotosentez ile üretilen glikoz, aktif taşıma ile önce arkadaş Su
hücrelerine oradan da floeme geçer. Floemde glikoz

yoğunluğu artar.
Basınç akış teorisine göre,
• Floem hücreleri ile komşu hücreler arasında oluşan ozmotik
basınç farkından dolayı floem hücrelerine su girişi I. Yaprak hücrelerinde fotosentez ile üretilen glikoz,
gerçekleşir. Bunun sonucu floem hücrelerinde turgor aktif taşıma ile floeme geçer.
basıncı artar.
II. Floem hücreleri odun borularından su alarak turgor
• Böylelikle oluşan hidrostatik basınç (sıvı basıncı) ile basıncını artırır.
maddeler floem boyunca bir hücreden diğerine kütle halinde
III. Havuz hücre, floemden besin alıp depolar.
geçmeye zorlanırlar. Bunun sonucu floemdeki organik
maddeler arkadaş hücreleri aracılığıyla difüzyon ve aktif yargılarından hangileri doğrudur?
taşıma ile havuz hücrelerine geçer ve floemde su oranı artar.
• Bu durumda su, ksileme geçerek yukarı taşınır.
• Bu olay bir döngü şeklinde devam ederek organik
besinlerin taşınmasının sürekliliği sağlanır.
Arkadaş hücre
Kslem Floem
Kaynak hücre
Glkoz
Su Su
Su
Arkadaş hücre
Havuz hücre
2. Bitkilerin soymuk borularında, aşağıdaki maddelerden
hangisi taşınmak amacıyla bulunmaz?
Glkoz
Su
A) Amino asitler
B) Yağ asitleri
C) Monosakkaritler
Floemde organk moleküller sıvı basıncının
yüksek olduğu yerden düşük olduğu yere doğru taşınır. D) Nitrat tuzları
E) Vitaminler
1.E 2.D
338
3.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Floemdeki taşıma kalburlu borulardaki sıvı basıncı 5. Bir bitki, kökleriyle topraktan aldığı azotlu inorganik
farklılığına dayanır ve bu olay basınç – akış teorisi ile bir tuzu, depo edebileceği organik besine
açıklanır. dönüştürürken meydana gelen;
Basınç – akış teorisine göre floemde madde I. kökte lökoplastlarda depo etme,
taşınması;
II. soymuk boruları ile köke taşıma,
I. havuz hücrelerde serbest şeker miktarının artması, III. kloroplastlarda organik besin haline dönüştürme,
II. floemde sıvı basıncının artması, IV. odun boruları ile yapraklara taşıma
III. floem borularında sıvı akışının olması,
olaylarının, gerçekleşme sırası aşağıdakilerin
IV. aktif taşıma ile floem hücrelerine madde geçişi hangisinde doğru olarak verilmiştir?
olması
A) IV - III - II - I B) II - IV - III - I
olaylarının, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya
göre gerçekleşmesi ile sağlanır? C) I - II - III - IV D) II - I - IV - III
A) III - I - II - IV B) IV - I - III - II E) IV - I - II - III
C) II - IV - I - III D) I - III - IV - II
E) IV - II - III - I
6. Çok yıllık bitkilerde organik moleküllerin taşınması,

aşağıdakilerden hangisinin etkisiyle gerçekleşir?
A) Stomaların kapalı olması

B) Kök basıncının yüksek değerde tutulması
C) Terlemenin çekim kuvvetini oluşturması
D) Floem boyunca yoğunluk farkının bulunması
E) Stomaların fazla sayıda olması
4. Soymuk borularında, maddelerin taşınabilmesi için

boruları oluşturan hücrelerin canlı olması gerekir.
Buna göre, soymuk borularında gerçekleşen

aşağıdaki olaylardan hangisi, besin iletimini
etkilemez?
7. Soymuk borularında madde taşınması sırasında;
A) Ortam sıcaklığının, enzimlerin çalışmasını
I. difüzyon,
engelleyecek kadar yüksek olması
II. osmoz,
B) Boruları oluşturan hücrelerin, hücre zarlarının
parçalanması III. aktif taşıma,
C) Floem hücrelerinin, bölünme yeteneklerini kaybetmiş IV. endositoz
olması
D) Soymuk borusuna ait hücrelere, oksijenli solunumu
engelleyecek inhibitörlerin eklenmesi
E) Ağaç gövdesindeki, kabuk bölgesinin kaynar suda
bekletilmesi D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
3.E 4.C 5.A 6.D 7.D
339
4.
TEST
Bitkilerde Beslenme • Azotça fakir topraklara, topraktaki azotu artırmak amacıyla

• Bitkiler organik besinlerini kendileri baklagiller ekilir. Daha sonra azotça zenginleşmiş toprağa
diğer kültür bitkileri dönüşümlü olarak ekilir.
üretir. Ancak inorganik besinlerini
yaşadıkları çevreden alır. • Bazı bitkiler ve bunların köklerinde yaşayan mantarlar,
mikoriza adı verilen birlikler oluşturur. Bu durumda bitkinin
• Bitkilerin fotosentez yapabilmesi için
mineral alımı kolaylaşır. Bitki kökünde yaşayan bu
ortam koşullarının uygun olması
mantarlar hiflerini toprak içine uzatırlar. Böylece bitkinin
gerekir.
topraktan su ve mineral alma yeteneğini artırırlar.
• Besinin yapısına katılan CO2’in, CO2 O2
• Bazıları şapkalı mantar olarak toprak yüzeyine çıkan bu
atmosferdeki miktarı % 0,3 olana Mineraller
mantarlar bitki kök hücrelerine uzanarak buradan ihtiyacı
kadar fotosentez hızının arttığı H2 O
olan besinleri alırken, bitkiye de mineral alımında kolaylık
bilinmektedir.
sağlarlar. Dolayısıyla bu tip mantar ile bitki arasında
• Su, hem besinin yapısına katıldığı, hem de enzimlerin
mutualist ilişki vardır. Hemen hemen tüm damarlı bitkilerde
çalışması için gereklidir.
mikorizalara rastlanır. Bitki kökleri yalnızca uygun mantar
Bitkilerde Besin Tuzlarının Önemi türleriyle mikoriza oluşturur.
• Bitkilerin yapısına katılan en önemli elementler C, H ve • Böcekçil bitkiler azotça fakir topraklarda yaşadıklarından
O’dur. Ancak tüm organik bileşikler sadece C, H, O gereksinim duydukları azotu yakaladıkları böceklerin amino
elementlerinden oluşmaz. Azot (N), kükürt (S), fosfor (P) asit gibi azotlu besinlerden karşılar.
gibi elementlere de ihtiyaç duyulur.
Minimum Kuralı
• Dolayısıyla bitkiler sadece CO2 ve H2O kullanarak
yaşayamaz. Toprakta suda erimiş halde bulunan
mineraller su ile birlikte alınarak çeşitli organik
moleküllerin sentezinde kullanılır.
• Bitkilerin fazla miktarda ihtiyaç duyduğu azot, potasyum,
magnezyum, kalsiyum, fosfor ve kükürt gibi elementlere
Zn K Ca P
makro elementler denir. (Özellikle de azot, fosfor, Mg
potasyum)
• Klor, demir, bor, mangan, sodyum, çinko, bakır, nikel ve
molibden gibi elementler ise mikro elementlerdir. Bu
minerallere ihtiyaç azdır.
• Baklagillerin bir kısmında, Rhizobium bakterileri ile • Bir bitkinin yaşamsal faaliyetlerinin devamı için ihtiyacı olan
mutualist ilişki vardır. Bu ilişki sayesinde bitkilerin maddeler ve faktörler ortamda yeteri kadar bulunmalıdır.
topraktaki azota olan bağımlılıkları azalır. Bitki için gerekli olan bu faktörlerden birinin bile istenen
düzeyde olmaması durumunda bitki gelişimi, eksik olan
• Baklagillerin köklerindeki nodüllerde yaşam süren
faktörün etkisi ile sınırlanır. Diğer faktörler yeterli düzeyde;
Rhizobium bakterileri havadaki serbest azot (N) atomlarını
hatta daha fazla olsa bile bitki bu faktörlerden minimum
toprağa bağlar. (Bu olaya azot fiksasyonu denir. Bu
düzeyde faydalanır. Bu olaya bitki fizyolojisinde minimum
işlem bakterilerde bulunan nitrogenaz enziminin
kuralı denir.
etkinliğinde gerçekleşir)
1. Bitkilerin fazla miktarlarda ihtiyaç duyduğu elementlere

2. Canavar otu gibi parazit bitkiler aşağıdaki yapılardan
makro elementler denir.
hangisi ile konak canlıdan besin ihtiyacını karşılar?
Aşağıda verilen elementlerden hangisi makro
elementlerden değildir? A) Epidermis B) Emeç
A) Fosfor B) Demir C) Azot C) Yaprak D) Odun borusu
D) Potasyum E) Kükürt E) Parankima dokusu
1.B 2.B
340
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Canlı bitki kökleri ile mantar hifleri arasındaki mutualist 6. Yarı parazit ve tam parazit bitkiler;
birliğe mikoriza denir.
I. yeşil yaprak,
Mikoriza ile ilgili,
II. selüloz çeper,
I. Bitkinin bol ürün vermesini sağlar. III. kloroplast
II. Gerektiğinde bitki hücrelerinin organik besin
ihtiyacını karşılar. yapılarından hangilerine ortak olarak sahiptir?
III. Bitkinin topraktan su ve mineral almasını A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III

kolaylaştırır.
bilgilerinden hangileri doğrudur? D) Yalnız II E) Yalnız III
4. Böcekçil bitkiler, yakaladıkları böcekleri hücre dışı

7. Aşağıdaki tabloda çeşitli minerallerin belirli bir süre içinde
sindirim yaparak sindirdikten sonra;
bitkinin kuru ağırlığına etkileri gösterilmiştir.
I. glikoz,
II. gliserol, Yetişme ortamı Kuru ağırlık artışı (g)
III. amino asit Tüm mineraller var 100
moleküllerinden hangilerini kendi yapılarına katarlar? Mg eksik 15
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III K eksik 26
Fe eksik 9
Ca eksik 13
5. Saf su 3
Tabloya göre, bitki gelişiminde aşağıdakilerden

hangisi en fazla etkiye sahiptir?
A) Ca B) Fe C) Mg
D) H2O E) K
Bitki kökleri ve mantarlar arasında gerçekleşen

yukarıdaki ilişki için,
I. Mikoriza olarak adlandırılır.

II. Bitkinin inorganik maddeleri topraktan almasını
kolaylaştırır.
8. Bitkilerde yeterli büyüme ve gelişmenin olması için
III. Karşılıklı fayda esasına dayanır.
gerekli elementleri içeren doğal veya yapay maddeler
yargılarından hangileri doğrudur? aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Hif B) Nodül C) Pestisit
D) II ve III E) I, II ve III D) Mikoriza E) Gübre
3.A 4.C 5.E 6.D 7.B 8.E
341
5.
TEST
Bitkilerde Hormonal Düzenleme 1. Çeşitli miktarlardaki oksin hormonunun bitki gelişimine

• Düzenleyici moleküller olan hormonlar özelleşmiş dokularda etkisi aşağıdaki tabloda verilmiştir.
üretilerek genellikle başka bir bitkisel dokuda etki
Oksin hormonu
gösterirler. Etki gösterdikleri hücrelere hedef hücre denir.
miktarı
• Hormonların bitkilerdeki başlıca görevleri büyüme ve gelişme, x 2x 3x
Bitki
hücre bölünmesi, çiçek açma, meyve oluşumu, yaprak dökme, kısımları
stomaların açılıp-kapanması, yönelme, tohum ve
Gövde + + +
tomurcukların uyuması ve uyandırılması şeklinde sayılabilir.
Bitkisel Hormonlar
Meyve + + –
1. Absisik asit (Kış hormonu)
• Uygun olmayan ortamda tohumun çimlenmesini engeller.
Kök + – –
Tohumun uyku halinin devamını sağlar.
• Absisik asidin etkisi bitki için olumsuz değil, olumlu bir
(+ : Olumlu etki, – : Olumsuz etki)
etkidir. Olumsuz koşullarda gelişmesini önleyerek bitkinin
hayatta kalmasını sağlar. Bu verilere göre, aşağıdakilerden hangisi
2. Giberellin (İlkbahar hormonu) söylenemez?
• Bitkinin kök, genç yaprak ve embriyo kısımlarında üretilen
hormon çeşididir. A) Oksin hormonu verilmese de gövde gelişir.
• En bilinen etkisi yaprakların uzamasını sağlamaktır. Ayrıca B) 3x miktarda oksin hormonu meyve gelişimini
tohumun çimlenmesinin başlamasında, tomurcuk engeller.
gelişiminde, çiçek açmada ve meyve gelişiminde etkilidir. C) Oksin hormonunun 2x miktarı kök ve meyve
3. Sitokinin (Yaz hormonu) gelişimini farklı şekilde etkiler.
• Bitkinin kök uçlarında sentezlenir. Bitki hücrelerinin D) x miktarda oksin hormonu bitki gelişimi için yeterlidir.
bölünmesini uyararak büyüme üzerinde etkili olan bir
E) Oksin hormonunun miktarı arttıkça gelişmesi
hormondur. Ayrıca yaprakların geç dökülmesinde etkili olur.
olumsuz etkilenen bitki organı sayısı artar.
• Bu özelliği ile “gençlik hormonu” olarak da adlandırılır.
4. Etilen (Sonbahar hormonu)
• Meyvenin olgunlaşmasını sağlar. Ayrıca yaprak dökülmesini
uyarır. (yaşlılık hormonu)
5. Oksin (Her mevsimin hormonu)
• Bitkinin uç kısımlarından salgılanan ve meristem doku
hücrelerini etkileyen büyüme hormonudur. Büyümeyi
(yaprak, çiçek, meyve oluşumunu) sağlar.
• Kök ve gövde ucu gibi büyüme bölgelerinde etkilidir.
Fazlası gelişmeyi durdurur. Çevresel uyarılar ile etkinliği
değişir ve tropizma hareketleri oluşur.
• Oksinin sitokininden fazla olması durumunda, önce kök
büyümesi gerçekleşir. Sitokininin oksinden fazla olması
durumunda ise gövde ve yaprakların oluşumu gerçekleşir.
2. • Yaprakların uzamasını sağlar.

• Tohumun çimlenmesini başlatır.
• Çiçek açmada ve meyve gelişiminde etkilidir.
Kallus Gövde Kök
gelişir. gelişir. gelişir.
Yukarıda, özellikleri verilen bitkisel hormon,
Oksin: 2 mg/l 0,02 mg/l (az) 2 mg/l (çok)

Sitokinin:0,2mg/l 1 mg/l (çok) 0,02 mg/l (az) A) Oksin B) Giberellin C) Etilen
D) Absisik asit E) Sitokinin
1.A 2.B
342
5.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Bitkinin gövde ucunda (koleoptil) üretilen oksin hormonunun 5. Gelişmiş yapılı bitkilerde hormonlar aşağıdakilerin
salınmasını açıklamak için bir koleoptil tepe kısmından hangisinde etkili değildir?
kesiliyor. Alınan parçaya aşağıdaki işlemler uygulanıyor.
A) Terleme B) Fotosentez mekanizması
C) Meyve oluşumu D) Yaprak dökülmesi

X
Y E) Büyüme
Oksinli Oksinsiz Oksinsiz
agar agar agar
taşınma yönü
taşınma yönü
Hormonun
Hormonun
taşınmıyor
Hormon
X Y X
Y X Y
Oksinsiz Oksinli Oksinli

agar agar agar
Bu şekildeki veriler;
I. Organik bir madde olan oksin, soymuk borularıyla

6. Tohumlu bitkilerde, özelleşmiş hücreler tarafından
taşınır.
salgılanan hormonlar aşağıdakilerden hangisinin
II. Oksin tek yönlü taşınır. gerçekleştirilmesinde etkili değildir?
III. Oksin taşınmasında yerçekimi etkilidir.
A) Sonbaharda yaprakların dökülmesini sağlamak
sonuçlarından hangilerine ulaşabilmek için yeterlidir? B) Meyve büyümesini ve olgunlaşmasını sağlamak
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Yaprakların ve gövde ucunun, güneşe doğru
yönelmesini sağlamak
D) Çiçeklerin ve tomurcukların açılmasını sağlamak
E) Çiçek tozlarının (polenin), dişi organın tepeciğine
taşınmasını sağlamak
4. Aşağıdakilerden hangisi oksin hormonunun

özelliklerinden biri değildir?
7. Dormansi, gelişmeleri için uygun olmayan ortamlarda
A) Sitokininden fazla olması durumunda önce kök canlılıklarını koruyabilmek amacıyla bitkilerin uyku halinde
büyümesi gerçekleşir. kalmasıdır.
B) Bitkilerin uç kısımlarındaki hücreler tarafından
Dormansinin oluşumunda esas etkili hormon,
sentezlenir.
C) Çevresel uyarılar ile etkinliği değişir ve tropizma
hareketleri oluşur. A) Absisik asit B) Sitokinin
D) Çok üretilmesi yaprakların dökülmesinde etkili olur. C) Giberellin D) Oksin
E) Bitkilerin büyümesinde rol oynar. E) Etilen
3.B 4.D 5.B 6.E 7.A
343
6.
TEST
Bitkilerde Hareket c. Tigmotropizma

• Bitkiler bir yere bağlı olarak yaşadıklarından serbest • Dokunmaya karşı gerçekleşir.
hareket edemezler. Örnek: Sarmaşık bitkisinin tutunduğu
• Ancak uyaranın yönüne bağlı olan ve olmayan durum yüzey boyunca büyümesi
değiştirme hareketleri yapabilirler.
1. Tropizma (yönelim) Hareketleri

• Uyarının yönüne bağlı olarak gerçekleşen durum değiştirme d. Kemotropizma
(yönelme) hareketleridir.
• Kimyasal maddelere yönelimdir.
• Uç meristem bölgesindeki oksin hormonunun eşit olmayan
dağılımından kaynaklanan yönelim hareketidir.
• Oksin hormonunun, büyüme ucunda homojen dağılımı
simetrik büyümeye neden olur. Yönelme olmaz.
• Bir faktörün etkisiyle büyüme ucunda oksin hormonunun Kireç
Gübre
homojen dağılımının bozulması asimetrik büyümeye neden Pozitif Negatif
olur. Bunun sonucunda yönelme meydana gelir. kemotropizma kemotropizma
• Yönelme uyarana doğru ise (+) tropizma, aksi yönde ise (–)
tropizma olarak adlandırılır. Örnek: Bitki köklerinin toprakta gübre bulunan bölgeye
• Tropizma hareketleri yönelime neden olan uyaranın adıyla doğru büyümesi
adlandırılır. e. Hidrotropizma
• Suya yönelimdir.
Örnek: Bitki köklerinin toprakta su bulunan bölgeye doğru
a. Fototropizma büyümesi
f. Travmatropizma
• Bitkilerin büyüme bölgelerinde etkili olan oksin hormonu
ışık görmeyen bölgelerde daha çok üretilir. • Bitkilerin yaralanmaya bağlı olarak gerçekleştirdiği tropizma
şeklidir.
• Bu bölgedeki hücreler daha hızlı bölünür. Bitkinin ucu ışığa
Örnek: Bitki kökleri, yaralanmaya neden olan bir faktörden
doğru kıvrılır. (+ Fototropizma)
uzaklaşır.
Pozitif 2. Nasti (ıraganım) Hareketleri
fototropizma
• Uyaranın yönüne bağlı olmayan durum değiştirme (irkilme)
Işık Işık hareketleridir.
• Hücrelerin turgor basıncında meydana gelen ani
değişmeler sonucu oluşur.
Mantar
Uyaranın cinsine göre adlandırılır:
Su Su
a. Fotonasti
kültürü Negatif
kültürü
fototropizma • Işığa bağlı olarak gerçekleşir. Akşam sefası bikilerinin güneş
battıktan sonra çiçek açması fotonastiye örnektir.
Örnek: Ayçiçeği gövdesinin ışığa doğru yönelmesi b. Termonasti
• Sıcaklığa bağlı olarak gerçekleşir. Lale bitkisinin çiçeklerinin
5 – 10 °C’da kapanıp, 15 – 20 °C’da açılması termonastiye
b. Geotropizma örnektir.
• Yerçekimine doğru gerçekleşen yönelim hareketidir.
c. Sismonasti (tigmonasti)
Örnek: Bitki köklerinin toprağa doğru yönelmesi (+) • Küstüm otu bitkisinde olduğu gibi dokunma veya sarsıntıya
geotropizma; gövdenin ise yukarı yönelmesi (–) tepki verilmesidir.
geotropizma adını alır. • Böcek kapan bitkilerinin böceği yakalama hareketi de
sismonastiye örnektir.
344
6.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
1. Aşağıdaki deney düzeneğinde bitki fidesinin bulunduğu 3. Çimlenmekte olan bir tohumda kök büyümesinin
kaba kireç konularak bir yönden ışık alacak şekilde bir yerçekimi yönünde olmayıp su bulunan tarafa doğru
süre bekletiliyor. Deney sonucunda gövde ve kökte olması aşağıdakilerin hangisi ile açıklanabilir?
şekildeki gibi yönelmeler meydana geldiği görülüyor.
A) Gövdenin ışığa doğru yönelmesi
Işık B) Solunum sonucu su oluşturulması
C) Yerçekimi kuvvetinin az olması
D) Tohumun fotosentez yapamaması
E) Suya yönelimin baskın olması
Kireç
Bu durumla ilgili,
I. Kök negatif kemotropizma göstermiştir. 4. Bir bitki türüne ait fidelerin gövde uçlarına aşağıda
II. Bitkide ışık alan tarafta büyüme daha fazla olduğu gösterildiği gibi çeşitli işlemler uygulanıyor.
için yönelme ışığa doğru olmuştur. Işık
III. Gövde ve kökün yönelmeleri uyaranın yönüne bağlı Karanlık Karanlık Işık
olarak gerçekleşmiştir. ortam ortam

1 2 3 4
Yapılan işlemler sonucunda bitki fidelerinin
hangilerinde yönelme gerçekleşir?
2.
Işık A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 3
D) 2 ve 4 E) 1, 2 ve 4
Aydınlık ortamdaki bir saksı bitkisi yan yatırılarak belirtilen 5. Bitkilerin, uyaranın yönüne bağlı olarak gösterdiği
yönde sürekli hareket ettiriliyor. yönelme hareketleri tropizma olarak adlandırılır.
Bu bitki için,
Buna göre, farklı bitkilerde görülen aşağıdaki
I. Kökte pozitif geotropizma görülür. hareketlerden hangisi tropizma örneği olabilir?
II. Gövdesi ışığa yönelim gösterir.

A) Sarılıcı bitkilerin özel emeçleriyle tutunarak duvara
III. Ok yönünde gerçekleştirilen dönme hareketi kök ve yapışması
gövde ucunda oksin hormonunun asimetrik
B) Akşam sefası bitkisinde çiçeklerin aydınlıkta kapanıp,
dağılımını engeller.
karanlıkta açılması
açıklamalardan hangileri doğru olur? C) Küstüm otunun sarsıntıyla yapraklarını kapatması
D) Fasulyenin yapraklarının gündüz dik duruma gelmesi
E) Lale çiçeklerinin 5 – 10 °C sıcaklıkta kapanıp,
D) I ve II E) I ve III 15 – 20 °C açılması
1.A 2.C 3.E 4.D 5.A
345
7.
TEST
Fotoperiyodizm 2. Kısa Gün Bitkileri
• Bitkilerde çiçek oluşumu olayı üzerinde, bitkinin yaşadığı • Özellikle gün uzunluğunun 10 – 12 saatten az olduğu
ortamın gün uzunluğunun etkisi vardır. sonbahar aylarında çiçek açan bitkilere denir.
• Bitkilerin, gün uzunluğunun gece uzunluğuna oranına bağlı Örnek: Tütün, kahve, kasımpatı, sütleğen, pirinç, patates
olarak gelişim göstermesi olayına fotoperiyodizm denir. ve çilek.
• Bitkilerin gelişim gösterdikleri evreye ise fotoperiyot denir. Karanlık
Flaş ışık
• Fotoperiyot bitkilerde büyüme, gelişme, çiçeklenme gibi
24 Kritik gece
fizyolojik olayları etkilemektedir. saat uzunluğu
Işık
• Ayrıca bitkilerin dünya üzerindeki yayılışında da
fotoperiyodun etkisi söz konusudur.
• Çiçek, tohumlu bitkilerde üreme organıdır.
Kısa gün bitkileri
• Dolayısıyla gün ve gece uzunluğu, bitkilerin üreme
zamanını belirlemede etkili çevresel bir faktördür.
3. Nötr Gün Bitkileri
Bitkiler, fotoperiyodizm özelliğine göre 3 gruba ayrılır.
• Gün uzunluğundan etkilenmeyen bitkilerdir. Bu bitkiler uzun
1. Uzun Gün Bitkileri ya da kısa gün bitkilerinden daha avantajlıdır.
• Özellikle gün uzunluğunun 12 – 14 saatten fazla olduğu Örnek: Karahindiba, ayçiçeği, gül, pamuk, domates, mısır,
ilkbahar ve yaz dönemlerinde çiçek açan bitkilere denir. salatalık ve menekşe
• Ekvatordan uzak bölgelerde yaşayan bitkiler genellikle uzun
• Bir uzun gün bitkisinin, gün uzunluğunun çiçeklenme için
gün bitkileridir.
uygun olduğu bir mevsimde, gün ortasında birkaç
Örnek: Tahıllar (arpa, buğday, yulaf), dereotu, şeker saatliğine ışık alması engellenirse, çiçeklenmemesi
pancarı, turp ve ıspanak. beklenir. Ancak bitkinin çiçeklendiği görülür.
Karanlık
Flaş ışık • Buna karşılık kısa gün bitkisinde gün uzunluğunun
24
saat
Kritik gece
uzunluğu
çiçeklenme için uygun olduğu mevsimde, gece sürecinde
Işık kısa bir süreliğine bir flaş ışığı ile ışıklandırılması
durumunda çiçeklenmediği görülmüştür.
• Şu halde fotoperiyodizmin gerçekleşmesinde kritik etken

Uzun gün bitkileri ışık alma süresi değil ışık almama süresidir.
1. Kısa gün bitkisinde, gün uzunluğunun çiçeklenme için 2. Bitkilerin, gün uzunluğunun gece uzunluğuna oranına
uygun olduğu mevsimde, gece süreci kısa bir süreliğine bağlı olarak gelişim göstermesi olayına fotoperiyodizm
bir flaş ışığı ile ışıklandırılması durumunda çiçeklenmediği denir.
görülmüştür. Fotoperiyodizm, bitkilerde gözlenen;
Bu işlem uzun gün bitkisine uygulansaydı;
I. üreme,
I. çiçeklenmenin gerçekleşmesi, II. büyüme ve gelişme,
II. çiçeklenmenin gerçekleşmemesi, III. çiçeklenme
III. bitkinin kısa gün bitkisine dönüşmesi
olaylarından hangilerini etkilemektedir?
durumlarından hangileri gözlenebilirdi?
1.A 2.E
346
7.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
3. Bir uzun gün bitkisiyle bir kısa gün bitkisi farklı ışık alma 4. Bitkiler, çiçeklenme için gereksinim duydukları ışık alma
sürelerine tabi tutulduğunda gerçekleşen çiçeklenme sürelerine göre, uzun gün bitkisi ya da kısa gün bitkisi
durumları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. olarak adlandırılır.
Kısa gün bitkisinin çiçeklenme durumu

Bir uzun gün bitkisiyle bir kısa gün bitkisi farklı ışık alma
sürelerine tabi tutulduğunda gerçekleşen çiçeklenme
+ – – –
durumları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
20
Kırmızı ışık Kısa gün bitkisinin çiçeklenme durumu
16
+ – – –
Saatler
12
20
8 Kırmızı ışık
Karanlık 16
Saatler
4
12
– + + +
8
Uzun gün bitkisinin çiçeklenme durumu Karanlık
4
Aydınlık süre
(+ çiçeklenme var, – çiçeklenme yok)
Karanlık süre – + + +
Uzun gün bitkisinin çiçeklenme durumu
Bu bilgilere dayanarak, çiçeklenme için,
Aydınlık süre
(+ çiçeklenme var, – çiçeklenme yok)
I. Uzun gün bitkilerinin çiçeklenmesi 12 saatten daha Karanlık süre
az ışık aldığında da mümkün olmuştur.
Bu bilgilere dayanılarak, çiçeklenmeyi etkileyen esas
II. Uzun gece, ışık flaşı ile kesintiye uğradığında kısa
faktörün aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?
gün bitkilerinin çiçeklenmesi engellenmiştir.
III. Uzun ve kısa gün bitkilerinin aynı koşullarda A) Aydınlık süre
çiçeklenmeleri mümkün olmaz. B) Karanlık süre
IV. Uzun günün kısa karanlık periyodu ile kesintiye C) Ortam sıcaklığı
uğraması uzun ve kısa gün bitkilerinin çiçeklenme
D) Ortamın pH derecesi
tepkilerini değiştirmemiştir.
E) Işık şiddeti
3.E 4.B
347
KARMA SORULAR 1
BİTKİ F İZYOLOJİSİ
1. Bir bitkinin yapraklarındaki stoma açıklığının, giderek 4. Genç bir bitki fidesi, ışığın sadece belirli bir yönden geldiği
azalması sırasında, stoma bekçi hücrelerinde, ortama (X) konularak büyümeye bırakıldığında yönelme
aşağıdaki olaylardan hangisinin meydana gelmesi (Y) göstermiştir.
beklenmez?
A) Fotosentezle besin üretiminin

Işık
B) Oksijenli solunumun
Mantar tıpa
C) Komşu hücrelere su geçişinin
D) Turgor basıncının azalmasının Cam kap
E) Glikozların nişasta moleküllerine dönüşmesinin

X Y
Bu deneyden,
I. Kök ve gövde ışık uyaranına farklı tepkiler verir.

II. Kökün yöneliminde suyun etkisi yerçekiminin
etkisinden büyüktür.
2. Bitkinin kesilen kısmından sıvı halde su atılması olayına
III. Gövdenin ışığa yöneliminde oksin hormonunun
eksidasyon (ağlama) denir. Bu olay, özellikle bağ
homojen dağılımının bozulması etkili olmuştur.
budama mevsiminde çok iyi gözlenir.
Eksidasyon olayının gerçekleşmesinde en etkili faktör sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Kök basıncı B) Terleme C) Kılcallık
D) II ve III E) I ve III
D) Adhezyon E) Kohezyon
5. Havuç bitkisinin bulunduğu toprağa verilen işaretli azot

3. Tohumlu bitkilerde, uyaran çeşidine bağlı olarak, tropizma tuzları, kök hücrelerinde depo edilen bir vitaminin
ve nasti şeklinde hareketler görülebilmektedir. yapısında gözlenmiştir.
Buna göre, aşağıdaki bitkisel hareketlerden hangisi, Bu olayla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi
diğerlerinden farklı bir özelliğe sahiptir? yapılamaz?
A) Akşam sefasında, yaprakların gece dikleşip, gündüz A) Azot tuzları odun borularında su ile birlikte yapraklara
eğik durum alması taşınmıştır.
B) Böcekçil bitkilerde, bazı yaprakların böcek B) Azot tuzlarının topraktan alınması emici tüyler ile
dokunduğunda kapanması gerçekleştirilmiştir.
C) Ormandaki ağaçların, güneşin geldiği tarafa doğru C) Azot tuzlarının odun borularıyla yapraklara kadar
bükülmesi taşınmasında ATP harcanmıştır.
D) Safran bitkisinde, çiçeklerin sıcakta açılıp, soğukta D) Azot tuzları fotosentez reaksiyonlarıyla vitamin
kapanması yapımında kullanılmıştır.
E) Küstüm otunun, sarsıntıya bağlı olarak yapraklarını E) Vitaminler soymuk borularında su ile birlikte kök
kapatması hücrelerine taşınmıştır.
1.A 2.A 3.C 4.E 5.C
348
KARMA SORULAR 1
6. Yeşil bir bitkideki terlemenin, bazı faktörlere bağlı olarak 8. Bir bitki türünün yapraklarında yaşlanmaya bağlı olarak
değişimi grafiklerde gösterilmiştir. klorofil ve protein miktarının değişimi aşağıdaki grafikte
Terleme hızı Terleme hızı Terleme hızı gösterilmiştir.
0,25 0,03
(mg/cm2 yaprak alanı)
(mg/cm2 yaprak alanı)

Protein miktarı
Klorofil miktarı
0,20
0,15 0,02
Ortam sıcaklığı Havanın nem Toprağın nem 0,10
arttığında oranı arttığında oranı arttığında
0,05 0,01
Bu verilere göre, aşağıdaki düzeneklerden

40 47 49 54 59 63
hangisindeki bitkinin terleme hızı, diğerlerinden daha
Yaprak yaşı (gün)
yüksek olur? Protein miktarı Klorofil miktarı
A) B) C) Bu grafiğe bakılarak,
Gövdesi
1 litre su 1 litre su
naylon
eklenir. eklenir.
I. 40 – 49. günler arası karbondioksit tüketimi en
torbayla
kapatılır. fazladır.
II. Yaşlı yapraklarda klorofil miktarının azalmasına su
miktarının azalması neden olur.
20 °C 20 °C 30 °C III. Yaprak yaşlandıkça metabolizma hızı yavaşlar.
sıcaklık sıcaklık sıcaklık
IV. Klorofil ve protein miktarı doğru orantılı değişim
D) E) gösterir.
1 litre su yorumlarından hangileri yapılabilir?

eklenir.
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I ve III
D) I, III ve IV E) II ve IV
30 °C 15 °C
sıcaklık sıcaklık
7. Gelişmiş yapılı kara bitkilerinde;

9. Tuzlu sularda yaşayan bitkiler ile göl kenarlarında
I. termonasti, yaşamaya uyum sağlamış bitki türleri arasında,
II. fototaksi, en belirgin farklılık aşağıdakilerden hangisidir?
III. kemotropizma A) Emici tüylerdeki ozmotik basıncın oranı

hareketlerinden hangileri gözlenebilir? B) Hücrelerde kullanılan O2 miktarı
C) Köklerdeki emici tüylerin sayısı
D) Yapraklardaki CO2 miktarı
D) Yalnız II E) I, II ve III E) Fotosentezde kullanılan ışık şiddeti
6.C 7.B 8.D 9.A
349
KARMA SORULAR 2
1. Bitkilerin bazıları büyüme ve gelişme sürecinde diğer 3. Aşağıdaki grafikte bir ayçiçeği bitkisinde 24 saat içinde
canlılarla mutualist yaşam gösterebilir. terleme ile kaybedilen ve köklerden emilen su miktarı
gösterilmiştir.
Buna göre çeşitli bitkilere ait;
Miktar
I. nodül, Terleme
II. mikoriza,
III. rizom
yapılarından hangileri mutualist yaşama örnek olarak Su emilimi

verilebilir?
Zaman
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız I 06 08 10 12 14 16 18 20 22 24 02 04 06
D) I ve II E) I ve III Bu olayların gerçekleştiği bitki ile ilgili,
I. Terleme günün belirli saatlerinde gerçekleşmektedir.

II. Stomalardaki turgor basıncı en yüksek olduğunda
terleme hızı en fazladır.
III. Bitki terleme ile kaybettiği suyu topraktan
almaktadır.
D) Yalnız III E) I ve III
2. Bitkiler çeşitli dış uyaranlara kök, gövde, yaprak ve çiçek

hareketleriyle tepki verirler.
Aşağıda değişik bitki türlerinde gözlenen hareket örnekleri

verilmiştir.
I. Lale bitkisi sıcaklığı 5 °C olan ortamda tutulduğu

4. Bitkilerin büyüme bölgelerinde etkili olan oksin hormonu, ışık
zaman çiçeklerini kapatır. 15 °C olan ortamda
görmeyen bölgelerde daha çok üretilir. Bunun sonucu gölge
tutulduğu zaman çiçeklerini açar.
taraftaki hücreler daha hızlı bölünür. `(+) Fototropizmaj
II. Ayçiçeği bitkisinin çiçeği günün her saatinde yüzünü
Aşağıdaki bitki fidelerinin hangisinde yukarıda ifade
güneşin olduğu tarafa doğru döner.
edilen olay gözlenir?
III. Küstüm otu bitkisi sarsıntı etkisiyle dik konumdaki
yapraklarını aşağı doğru, sarkık konuma getirir. Işık Işık
A) B) C)
IV. Fasulye fidesi yatay konuma getirildiği zaman
kökünü yer çekimine doğru, gövdesini yer çekimine Mika
zıt yönde kıvırarak büyür.
Buna göre, hangi iki bitkinin hareketinde oksin Işık

hormonunun büyüme bölgesinde homojen dağılımının Işık Işık
Işık E)
bozulması belirleyici rol oynar? D)
1.D 2.D 3.A 4.B
350
KARMA SORULAR 2
5. Oksin ve sitokinin hormonlarının bitkilerin gelişimine 7. Besleyici sıvıya konulan yeşil bir bitki, cam boruyla içi su
etkilerini incelemek için yapılan deneyde, bir bitkinin dolu deney kabına bağlanıyor. Belirli bir süre sonra, deney
yaşadığı ortama her seferinde farklı miktarlarda oksin ve kabındaki su seviyesinin bir miktar düştüğü gözleniyor.
sitokinin verilmiş ve etkileri aşağıdaki tabloda Işık
gösterilmiştir.
100
Deney Oksin Sitokinin Gelişme durumu Yeşil bitki
75
1 – – – Dereceli
50 deney kabı
Sadece kök
2 3 mg 0.02 mg
oluşumu
25
3 0.03 mg 1 mg Yan dal oluşumu Su Besleyici sıvı
4 – 0.2 mg –
Su seviyesinin düşme hızında, aşağıdaki grafiklerde
ifade edilen değişimlerden hangisi diğerlerinden farklı
Buna göre,
bir yönde etkili olur?
I. Sitokinin ve oksin bitkide mitoz bölünmeyi
A) Rüzgar hızı B) Ortam sıcaklığı
hızlandırır.
30
II. İyi bir gelişme için bitkiye, oksin yerine sitokinin
verilmesi gerekir.
10
III. Bitkinin normal gelişimi için belirli miktarda hem
oksin hem de sitokinin gereklidir. Zaman Zaman
bilgilerinden hangileri doğrudur? Işık şiddeti CO2 miktarı

C) D)
Zaman Zaman
E) Havanın nem oranı
6. Bitkilerin metabolizması sırasında gerçekleşen

aşağıdaki olaylardan hangisi bir boşaltım şekli olarak Zaman
kabul edilmez?
8. Bitkilerde gerçekleşen terlemenin hızını artırmak için;

A) Gövdedeki bir yaralanma sonucu o bölgeden reçine
salgılanması I. bitkiyi karanlık ortamdan aydınlık ortama getirme,
B) Köklerdeki emici tüylerden toprağa amonyak II. bitkinin bulunduğu ortama vantilatör koyma,
geçişinin olması
III. bitkinin toprağına gübre ekleme
C) Solunum atığı olan CO2 nin stomalardan dış ortama
verilmesi uygulamalarından hangileri yapılabilir?
D) Hidatot denilen açıklıklar aracılığı ile yapraklardan
sıvı halde su ve tuz atılması
E) Gövdede bulunan lentisellerden CO2 atılması D) II ve III E) I, II ve III
5.A 6.A 7.E 8.B
351
KARMA SORULAR 3
1. Bir bitkinin yapraklarında, stomalarla alınan CO2 3. Bir bitkinin gövdesi şekildeki gibi toprak yüzeyinden 3
miktarının değişimi grafikte gösterilmiştir. metre yüksekten kesilmiştir.
Stomalardan CO2 alımı
Saatler 3m
0 6 12 18 24
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi

yapılamaz? Kesilmeden önce Kesildikten sonra
A) Kloroplastların fotosentez hızı gün ortasında en

Bu bitkide, kesilen yüzeyde bir miktar sıvının
yüksek değerdedir.
birikmesinde;
B) Stoma bekçi hücrelerindeki turgor basıncı gün
ortasında en yüksek değere ulaşır. I. terleme,
C) Özümleme parankima hücrelerinin sitoplazmasında II. kök basıncı,
pH değeri gün ortasında en yüksektir. III. kılcallık
D) Bu yapraktaki stomalar gündüz açık, gece kapalıdır.
faktörlerinden hangileri etkili olmuş olabilir?
E) Mitokondrilerdeki solunum aktivitesi gün ortasında en
yüksek değerdedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2. Bitkisel hormonlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden

A) Bitkisel hormonlar bitkilerde; çiçek açma, meyve
oluşumu ve yaprak dökülmesi gibi olaylarda işlev
görürler.
B) Bitkisel hormonlar, hayvansal hormonların aksine

yalnızca üretildikleri dokuda etkili olurlar.
C) Etilen, meyvenin olgunlaşmasında etkili olan bir

hormondur.
4. Aşağıdakilerden hangisi stomaların kapanmasını
sağlar?
ÇIKMIŞ SORU
D) Giberellin eksikliği, cüce bitkilerin oluşumuna neden

olabilir.
A) Bekçi hücrelerinde K+ iyonlarının artması
E) Oksinler, hücre duvarına etki ederek hücrelerin
B) Stomada fotosentezin hızlanması
uzamasını ve büyümesini teşvik eder.
C) Bekçi hücrelerinde nişastanın hidrolize uğraması
D) Bekçi hücrelerinde pH’ın düşmesi
2019 - AYT E) Epidermis hücrelerinden stoma hücrelerine su
geçmesi
1.E 2.B 3.D 4.D
352
KARMA SORULAR 3
5. Çok yıllık bir bitkinin büyümesi ve gelişmesi 8. Üç farklı ekosstemn yağış mktarındak yıllık değşmler
sırasında, aşağıdaki yapılardan hangisi ilk önce aşağıdak grafkte gösterlmştr.
gelişir? Yağış (mm)
A ekosistemi
800
A) Yaprakta gaz alışverşn sağlayan stomalar 700 B ekosistemi
B) Enne büyümey sağlayan kambyum 600 C ekosistemi
C) Gövdey dış etklerden koruyan perderm dokusu 500

400
D) Yaprakta besn üreten parankma dokusu 300
E) Boyuna büyümey sağlayan brncl merstem 200
100
0 Aylar
O Ş M N M H T A E E K A
6. Stoma açıklıklarının k farklı durumuna at şekller aşağıda Bu ekosistemlerdeki bitki türlerinin adaptasyonlarıyla
verlmştr. ilgili,
Kilit Hücreleri I. C bölgesndek btklerde yaprak kalın br kütkula le

örtülmüştür.
II. B bölges btklernde stomalar yaprağın sadece alt
İnce çeper
yüzeynde bulunur.
Çekirdek
Kalın çeper III. A bölges btk türler, genş ve parçalı yapraklara
Sitoplazma sahptr.
Kloroplast
yorumlarından hangileri doğru olabilir?
Gözeneğin açık Gözeneğin kapalı
durumu durumu A) Yalnız II B) I ve III C) Yalnız I
Bu iki durumda da stoma kilit hücrelerinde aşağıda
verilenlerden hangisi ortaktır? D) I ve II E) Yalnız III
A) Ozmotk basınç düzey

B) Glkoz derşm
C) Oksjen tüketm
D) Turgor basıncı düzey
E) Fotosentez hızı
9. Btklerde kök basıncı, tek başına suyun odun borularında

30 m’ye kadar yükselmesn sağlayablr.
7. Bir ağacın ksilem borularındaki özsuyun yapraklara
iletilmesinde; Kök basıncının bu derece etkin olmasında;
I. kök basıncı, I. kök emc tüylerde ozmotk basıncın yüksek olması,

II. adhezyon, II. odun borularının kılcallığı,
III. kohezyon – terleme III. terleme
faktörlerinden hangilerinin etkisi vardır? faktörlerinden hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
5.E 6.C 7.E 8.B 9.C
353
KARMA SORULAR 4
1. Madensel tuzlar bitki fizyolojisinde; 3. Aşağıdak şeklde br btknn farklı kısımlarında bulunan
oksn hormonu mktarları verlmştr.
I. klorofl byosentez,
Oksin miktarı
II. ozmotk basıncı düzenleme,
Tepe tomurcuğu 12 mg
III. stomaların açılıp kapanması
Genç yaprak 2,2 mg
olaylarının hangilerinde rol oynar? İkinci yaprak 1,5 mg
Üçüncü yaprak 0,3 mg

Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine

varılamaz?
A) Alt kısımlarda üretlen oksn kslemde taşınarak uç

bölgelerde yoğunlaşır.
B) Üçüncü yaprak dğerlerne göre daha yaşlıdır.
C) Gövde ucunda dğer bölgelere göre daha fazla oksn
bulunur.
D) Genç yapraktan aşağıya doğru oksn mktarı azalır.
2. Yeşl btklern büyüyen ve uzayan kısımlarında, br E) Genç organlarda yaşlı organlara göre daha fazla
uyarıcının etksyle meydana gelen tropzma oksn bulunur.
hareketlernden bazıları aşağıdak şeklde gösterlmştr.
Işık
1 Toprak
2
4. Btk gelşm üzerne etkl faktörlerden, mktarı, gerekl
Toprak Yer
Yer çekimi değern altında olan faktör btk gelşmn en fazla etkler.
çekimi
Bu şekillerde ifade edilen 1. ve 2. tropizma olayları
I. Btk gelşmn etkleyen bu olaya mnmum yasası
aşağıdakilerin hangisinde doğru ifade edilmiştir?
denr.
II. Br faktörün eksklğne bağlı olarak ortaya çıkan
1 2
kusur br başka faktör le gderlemez.
A) Fototropizma Hidrotropizma III. Btkler gelşeblmek çn bütün mnerallere aynı
oranda htyaç duyar.
B) Geotropizma Fototropizma
C) Hidrotropizma Geotropizma
D) Fototropizma Geotropizma A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
E) Geotropizma Hidrotropizma D) I ve III E) I, II ve III
1.E 2.D 3.A 4.C
354
KARMA SORULAR 4
5. Floemdek madde taşınması le lgl bazı blgler şöyledr: 7. Btklerde suyun buhar halnde stomalardan
uzaklaştırılmasına terleme denr.
• Kaynak hücrelerdek şekern havuz hücrelere
taşınması çn öncelkle kalburlu boru elemanlarına Terlemeyi etkileyen faktörler ile ilgili aşağıdaki
yüklenmes gerekr. grafiklerden hangisi yanlıştır?
• Yüklenmş durumdak kalburlu borular kaynak

A) Terleme oranı B) Terleme oranı
hücrelere göre 2 – 3 kat daha fazla şeker
çereblrler.
• Floemn kaynak hücre le temas eden ucundak
hdrostatk basınç, havuz hücre le temas eden
ucundan daha yüksektr. Işık Rüzgar
şiddeti hızı
• Havuz hücrelerdek serbest şeker konsantrasyonu
C) Terleme oranı D) Terleme oranı
her zaman kalburlu borulardan daha düşüktür.
Bu bilgiler kullanılarak aşağıdaki sonuçlardan

hangisine ulaşılamaz?
A) Floemdek şekern btkde yukarıdan aşağıya doğru Stoma Stoma

hücrelerinin sayısı
taşınmasında kök basıncı etkl olur. turgor basıncı
B) Soymuk borusunun k ucu arasındak hdrostatk E) Terleme oranı
basınç farkı organk besnlern taşınması çn gerekl
etky oluşturur.
C) Soymuk borularındak madde taşınmasında aktf
taşıma olayı etkl olur.
Havanın
D) Şekern taşınma yönü kaynak hücreden havuz nemi
hücreye doğrudur.
E) Havuz hücrelerde gerçekleşen metabolk olaylarda
şekern sürekl olarak tüketm, floemdek şekern
dfüzyonla havuz hücrelere grşne neden olur.
8. Btklerde görülen, uyarı etksyle gerçekleşen ancak

uyaranın yönüne bağlı olmayan ve hücre çersnde turgor
basıncı değşmyle gerçekleşen davranış şeklne nasti
(ırganım) denr.
Aşağıda verilen bitkisel hareket şekillerinden hangisi

6. Bir bitkide gözlenebilen; nastiye örnek verilemez?
I. yüksek fotosentez hızı, A) Akşam sefası btksnn gündüz kapanıp, gece

II. toprakta yetersz su, açılması
III. stoma hücrelernde asdk pH, B) Lale btks taç yapraklarının düşük sıcaklıkta
IV. stoma hücrelernde artan potasyum kapanıp, yüksek sıcaklıkta açılması
C) Böcekçl btknn böcek yakaladığında yapraklarını
durumlarından hangileri, stomaların açılmasına neden kapatması
olur?
D) Küstüm otunun dokunma etksyle yapraklarını aşağı
A) I ve IV B) II ve III C) III ve IV sarkıtması
E) Btk flzlernde, kökün yerçekmne doğru, gövdenn
D) I, III ve IV E) II, III ve IV se aks yönde büyümes
5.A 6.A 7.C 8.E
355
KARMA SORULAR 5
1. • Özdeş dört saksı btks sıcaklık ve nem mktarları 3. Aşağıdak şeklde br btkde maddelern taşıma yönler
eşt ve aydınlık olan aşağıdak ortamlara bırakılıyor. gösterlmştr.
• Bu ortamda btklere oksn uygulaması yapılmış ve
sonuçları aşağıda gösterlmştr.
1 2
• 3 br oksin • Oksin verilmemiş • 4 br oksin • 2 br oksin
• Büyüme 6 cm • Büyüme 3 cm • Büyüme 1 cm • Büyüme 5 cm
Bu sonuçlara bakılarak,
I. Oksn hormonu verlmeyen btkde uzama görülmez.

II. Btkye fazla oksn hormonu verlmes büyümey Bu taşıma yönleri ile ilgili,
olumsuz etkler. I. Amno astler hem 1 hem 2 yönünde taşınır.
III. Oksn mktarı merstem hücrelernn bölünme hızını II. Btkde terleme hızı arttıkça 1 yönünde taşınan
etkler. madde mktarı artar.
yorumlarından hangileri yapılabilir? III. 2 yönünde taşıma yapablen borucuklar canlı
hücrelerden oluşmuştur.
2. Her bir segmentten su alımı D) II ve III E) I, II ve III

Az süberinleşmiş Daha fazla süberinleşmiş
1,6
Büyüyen
1,2 uç kısım
0,8
0,4
Kök ucundan
40 80 120 160 200 240 500 uzaklık (mm)
Yukarıdak grafkte, br kabak btksnn kökünde, kök

ucundan uzaklaştıkça kök kısımlarının su alımında
meydana gelen değşm gösterlmştr. 4. Bitkilerde gözlenen fototropizma sırasında;
Buna göre,
I. lgl bölgedek merstem dokularda farklı bölünme
I. Kökün büyümeyen bölgeler suya geçrgen değldr. hızlarının görülmes,
II. Kökün büyüyen uç kısmında her br segmentten su II. uyarandan alınan blgnn, özel reseptörlerde fzksel
alımı, kökün büyümeyen bölgelernn her br veya kmyasal değşmeler meydana getrmes,
segmentten su alımına göre daha fazladır. III. büyüme bölgesnde oksn hormonunun homojen
III. Kök ucundan uzaklaştıkça sübernleşme arttığından dağılımının bozulması
kökün suya geçrgenlğ azalır.
ifadelerinden hangileri doğrudur? gerçekleşir?
A) II ve III B) Yalnız II C) I ve II A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III
D) I ve III E) I, II ve III D) II - III - I E) III - II - I
1.D 2.A 3.E 4.D
356
KARMA SORULAR 5
5. Yaşadıkları ortamlara uyum sağlamış K, L ve M btklernn 7. Btknn tepe bölgesnden salgılanan oksn hormonunun,
kök ozmotk basınçları arasındak lşk aşağıdak grafkte bu bölgedek yoğunlaşmasına göre, btkde smetrk veya
gösterlmştr. asmetrk büyüme olayı gözlenr.
Kök ozmotk basıncı Üç farklı btkde koleoptl (btk tepes) üzernde yapılan
M deneyler aşağıdak gb gerçekleşmştr.
L
K
Işık Işık
Btkler
Bu btklern topraktak su mktarına bağlı gelşme

yetenekler se aşağıdak grafkte gösterlmştr. X bitkisi: Sağlam koleoptil Y bitkisi: Uç kısmı kesilen
asimetrik büyüme koleoptil büyüme ve
Btk gelşme hızı göstermiştir. yönelme göstermemiştir.
1 2 3
Işık
Topraktak su
yoğunluğu
Z bitkisi: Uç kısmı siyah kağıtla

Buna göre bitkilerin kök ozmotik basınçları ile kapatılmış koleoptil simetrik
topraktaki su yoğunluğuna bağlı gelişme hızları büyüme göstermiştir.
karşılaştırıldığında aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
doğru olur? Bu deneyin sonuçlarına göre,
I. Y btksnn gövde ucunda oksn hormonu

K L M
üretlememştr.
A) 1 2 3
II. Z btksnn gövde ucunda oksn üreten kısmı
B) 1 3 2 kapatıldığı çn yönelme olmamıştır.
C) 2 1 3 III. X btksnde oksn hormonu ışık görmeyen kısımda
D) 3 1 2 brktğ çn ışığa yönelme olmuştur.
E) 3 2 1 yargılarından hangilerine varılabilir?
6. Aşağıdakilerden hangisi, bitkisel bir boşaltım şekli

olarak kabul edilmez?
A) Stomalardan terleme le buhar halnde su atılması

B) Yaprak dökülmes
C) Bazı organk tuzların köklerden toprağa atılması 8. Bitkilerde genel olarak aşağıdakilerden hangisine
duyulan ihtiyaç diğerlerinden daha fazladır?
D) Btklerde fazla suyun br kısmının damlama le sıvı
halde atılması
A) Bakır B) Magnezyum C) Demr
E) Kaktüs gb btklerde suyun br kısmının gövdede
depo edlmes D) Çnko E) Mangan
5.E 6.E 7.B 8.B
357
1 BİTKİ F İZYOLOJİSİ
1. Btklerde buhar halnde su atılmasına terleme, sıvı halde 3. Btklern, donma noktasının braz üzerndek sıcaklıkta
su atılmasına se damlama denr. Terleme le sadece su bekletlmesnn (vernalzasyon), gberelln hormonunun
atılırken, damlamada su le brlkte mneral atımı da olur. bulunup bulunmaması durumlarının btk gelşmne etksn
ncelemek çn yapılan deneylern sonuçları aşağıdak
Btklerdek bu durum, nsanlarda da gözlenmektedr. Nem
tabloda gösterlmştr.
oranı azaldığında veya rüzgarlı havada terleme; nem
oranı arttığında veya rüzgar azaldığında damlama artar. Bitki Vernalizasyon Giberellin Etki
Bu bilgilere dayanarak, 1 Uygulanmış Yok Uzun ve ççekl

2 Uygulanmamış Yok Kısa ve ççeksz
I. İstanbul gb nem oranı yüksek olan yerlerde, yazın
sıcak günlernde terleme vücut sıcaklığını 3 Uygulanmamış Var Uzun ve ççekl
düşürmekte yetersz kalır.
II. Sıcak ve neml ortamlarda nsanların elbselernde Tablodaki bilgilere dayanarak,
oluşan beyaz lekeler mneral zdr.
I. Gberelln hormonu, vernalzasyon gb etk gösterr.
III. Rüzgar, havadak nem dağıtarak terlemey
II. Vernalzasyon ççeklenmede rol oynar.
kolaylaştırınca damlama daha az gerçekleşr.
III. Gberelln hormonu ve vernalzasyonun brlkte etks
yargılarından hangilerine varılabilir? gelşme ve ççeklenmey olumsuz yönde etkler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yorumlarından hangileri yapılabilir?
D) I ve II E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4. I. Karanfl: Ççeklenme olayı gün uzunluğundan

etklenmez.
II. Yıldız ççeğ: Güneş alma süresnn uzun olduğu
zamanlarda ççeklenr.
2. Gün ışığı ve diğer tüm koşulların uygun olduğu bir III. Krzantem: Gece uzunluğunun fazla olduğu
ortamda bir bitkinin yapraklarında bulunan zamanlarda ççeklenr.
stomaların açılmalarında;
Çiçeklenme özellikleri yukarıda verilmiş olan bitkilerin
I. mezofl dokudak hava boşluklarında karbon dokst bulunduğu gruplar aşağıdakilerin hangisinde doğru
konsantrasyonunun düşmes, eşleştirilmiştir?
II. bekç hücrelernden komşu epderms hücrelerne I II III
potasyum yonlarının geçşnn hızlanması,
Uzun gün Kısa gün Kısa gün
A)
III. bekç hücrelerndek turgor basıncının komşu btks btks btks
ÇIKMIŞ SORU
epderms hücrelerne göre yükselmes Kısa gün Uzun gün Nötr gün
B)
btks btks btks
durumlarından hangileri etkilidir?
Nötr gün Kısa gün Uzun gün
C)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II btks btks btks
Kısa gün Uzun gün Kısa gün
D)
D) I ve III E) II ve III btks btks btks
2022 - AYT Nötr gün Uzun gün Kısa gün
E)
btks btks btks
1.E 2.D 3.D 4.E
358
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Btklerde görev yapan hormonların bazı görevler 7. Bazı besleyc elementlern pH faktörüne bağlı
aşağıdak şeklde gösterlmştr. çözünürlüğü aşağıda görülmektedr.
Oksinler ve giberellinler
Besin maddelerinin çözünebilirliği
genç yaprak ve tomur- 4 Asidik pH Nötr Bazik pH 10

Oksinler farklılaşmayı
cukların büyümesini sağlar.
sağlar.
–
Azotlu tuz (NO3 )
Sitokininler genç Absisik asit stomaları
meyvelerin kapatarak su kaybını
engeller. Demir (Fe++)
gelişmesini sağlar.
Etilen meyve Sitokininler gövde Molibden (Mo– )

olgunlaşmasını ve kök büyümesinde
sağlar. etkilidir.
Tablodaki bilgiler kullanılarak, aşağıdaki kararlardan

hangisine varılmaz?
A) Çevresel koşullardak değşme bağlı olarak azotun

Bu bilgilere dayanarak, bitki hormonları için aşağıdaki ve demrn emlm hızı hep aynı oranda değşm
yargılardan hangisine varılmaz? gösterr.
B) Toprağın belrl br bölges tüm mnerallern yeterl
A) Kurak havalarda abssk ast etknlğ artar.
oranda çözüneblmes çn elverşl olmayablr.
B) Meyvelern gelşmes ve olgunlaşması br çeşt
C) Çeştl uygulamalarla zaman zaman toprağın pH
hormonun etksyle gerçekleştrlr.
derecesnn değştrlmes ürün vermn artırablr.
C) Br hormon çeşd brden fazla olayı aktve edeblr.
D) Çevre krllğne bağlı olarak ortamın astlk oranındak
D) Btk büyümesnde farklı hormonlar etkl olablr. artış btklerde mneral yeterszlğne bağlı gelşm
E) Tomurcukların, yaprak halne dönüşmesnde oksn problemlerne neden olablr.
hormonları etkldr. E) Toprağın pH değernn yükselmesne bağlı olarak
btklern yapraklarında beyazlaşma ortaya çıkablr.
6. Bitkilerdeki boşaltım olayları ile ilgili, aşağıda verilen

bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Neml ortam btklernde suyun fazlası yapraklardan 8. Bitkilerde terleme ile atılan su miktarındaki artışın
damlamayla uzaklaştırılablr. aşağıdaki sonuçlarından hangisi, diğerlerinden daha
B) Suyun fazlası stomalardan terlemeyle dışarı atılır. önce gerçekleşir?
C) Yaprak yüzey küçük olan btklerde terleme oranı
daha fazladır. A) Kök emc tüylernde turgor basıncın azalması
B) Yaprakların emme kuvvetnn artması
D) Odunsu gövdede karbondokst atılımı lentsellerden
yapılır. C) Üretlen glkoz mktarının artması
E) Bazı artık maddeler yapraklarda krstal halde D) Stoma hücrelernde emme kuvvetnn azalması
depolanır. E) Kalburlu borularda taşınan madde mktarının artması
5.B 6.C 7.A 8.B
359
2 BİTKİ F İZYOLOJİSİ
3. Yeşl br btknn durgun ve rüzgarlı havada terleme

oranının, stoma açıklığına bağlı olarak değşm grafkte
gösterlmştr.
1. Bitkilerde suyun, kökten gövde ve yapraklara
taşınmasıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi Terleme oranı
yanlıştır? 2,5
Rüzgarlı hava
A) Terleme le oluşan basınç farkı, suyun kslemde 2
taşınmasında etkldr. 1,5
1 Durgun hava
B) Su, kslemde kökten yukarıya doğru aktf taşıma le
taşınır. 0,5
Stoma açıklığı
C) Kslem çnde suyun taşınması tek yönlü olarak 5 10 15 20
gerçekleşr.
ÇIKMIŞ SORU
Bu grafiğe bakılarak, terleme oranındaki değişimlerle

D) Su moleküller le kslemn çeperndek selüloz
moleküller etkleşr. ilgili,
E) Kslemdek su yukarı doğru çekldkçe kökte ozmotk I. Havanın rüzgarlı olması, durgun havaya oranla
basınç artar. stomanın daha çok açılmasına neden olur.
II. Terleme oranında, stoma açıklığı ve rüzgar durumu
2021 - AYT brlkte etkl olur.
III. Durgun havada, stoma açıklığı artmaya devam
ettğ halde, br süre sonra terleme oranı sabt kalır.

2. Topraktak su oranına bağlı olarak domates btksnn farklı
organlarındak ozmotk basınçlar aşağıdak tabloda
verlmştr.
Kök hücrelerinin Yaprak hücrelerinin D) I ve II E) II ve III

Topraktaki
ozmotik basıncı ozmotik basıncı
su oranı (%)
(Atm) (Atm)
9 9,2 16,8
11 8,3 15,9
4. Br btknn yaşadığı toprağa azot atomları şaretlenmş
14 7,6 15,0 olan azot tuzları eklenyor. Daha sonra bu azot
atomlarına, köklerde ve yapraklarda bulunan amno
19 7,1 14,1
astlern yapısında rastlanıyor.
25 5,9 13,2
Buna göre, bu bitkide, aşağıdakilerden hangisinin
gerçekleştiği söylenemez?
Tablodaki bilgilere göre yapraklarda farklı ozmotik
basıncın oluşumuna; A) Yapraklara taşınan azotlu tuzların kullanılmasıyla
çeştl amno astler fotosentezle üretlmştr.
I. stoma sayısı,
B) Yaprakta bulunan şaretl amno astler, kök
II. toprağın su mktarı,
dokularından soymuk borularıyla taşınmıştır.
III. terleme hızı
C) Topraktan alınan azotlu tuzlar, soymuk borularıyla
faktörlerinden hangileri neden olabilir? yapraklara kadar taşınmıştır.
D) Kök ve yaprak hücrelernde, yen sentezlenen bazı
A) II ve III B) I, II ve III C) Yalnız II enzmlern yapısında şaretl azota rastlanablr.
E) İşaretl azot çeren tuzlar, kök hücrelerne dfüzyon ve
aktf taşımayla alınmış olablr.
1.B 2.B 3.E 4.C
360
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Kmyasal analzler sonucu btklerde 60 cvarında 6. Br saksı btksnde, yönelm hareketlern gözlemlemek
elementn varlığı belrlenmştr. Ancak bu elementlern steyen blm nsanı, saksıyı farklı konumlara getrerek
heps btk çn zorunlu değldr. Btklern büyümes çn yönelm şekllern belrlemek styor.
mutlaka gerekl olan elementlere elzem elementler adı
verlr. Bu elementler btkde yapısal, elektrokmyasal veya
kataltk rollern en az brnde etkndr.
Aşağıda bazı elzem elementlern özellkler belrtlmştr.
Bitkiye Bitkideki Bitkideki

Element
alınışı miktarı rolleri
Karbon CO2 % 45 Yapısal Başlangıçtaki 1. durum 2. durum
durum
Hdrojen H2O %6 Yapısal
Bu bilim insanı 1. ve 2. durumda, bitkileri saksılardan
Azot NH+4, NO–3 %1–3 Yapısal çıkardığında;
Yapısal,
Kalsyum Ca+2 % 0,1 – 3 I.
elektrokmyasal
Demr Fe+2, Fe+3 100 – 1500 ppm Kataltk
Klor Cl– 100 – 300 ppm Elektrokmyasal

Kataltk, II.
Molbden MoO–4 0,5 – 50 ppm
elektrokmyasal
Tabloya bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi

yapılamaz? III.
A) Btk ağırlığının büyük br kısmını CO2 şeklnde alınan

karbon oluşturur.
B) Elektrokmyasal role sahp elementler kataltk veya IV.
yapısal rol de üstlenmş olablr.
C) Btk, gereksnm duyduğu esas elementlern tümünü
topraktan karşılar.
durumlarından hangilerini gözlemleyebilir?
D) Btkler bazı elementlere dğerlernden daha fazla
(Saksılardan çıkarılan btklern saksılardak durumları
oranda gereksnm duyar.
dkkate alınacak)
E) Btklere alınan elzem elementlern büyük br kısmı
yapısal görevlerde kullanılır. A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I ve IV E) II ve IV
5.C 6.A
361
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. Elektron problu 2. Mehmet farklı türden özdeş olan k ağacın yerden eşt
mikroanalizör
yükseklktek noktalarına çv çakıyor ve çvler ple
brbrne bağlıyor.
Kapalı stoma
(Gece)
Elektron problu
mikroanalizör
1 h 2
10 yıl sonra ağaç ve pn görünümü şekldek gb

Yarı açık stoma
(Sabah ve akşama doğru)
olmuştur.
Elektron problu
mikroanalizör
Açık stoma
(Öğle )
1 2
9
h
Şeklde stomanın üç farklı durumunda bekç hücrelern 10
çerdğ K+ konsantrasyonu br aygıt yardımıyla şekldek

gb ölçülmüştür. Bu bilgilere göre,
Bu çalışmanın sonuçlarına dayanarak,
I. 1. ağacın apkal merstemn oluşturan hücrelern
I. Stomaların açılması sürecnde stoma bekç mtotk aktvtes 2. ağacınknden daha yüksektr.
hücrelerndek K+ mktarı artar. II. h yükseklğndek değşmn neden kambyumun
II. Komşu epderms hücrelernden bekç hücrelerne neden olduğu sekonder büyümedr.
K+ le brlkte su geçş de olur. III. Yaz mevsmnde 2. ağacın letm borularında
III. Stomaların kapanması çn bekç hücrelerndek K + 1. ağaca göre daha fazla madde taşınır.
yonlarının fazlası yapraklardan hdatot le dışarı
atılır.
IV. Bekç hücreler le yapraktak dğer hücreler arasında A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
potasyum alışverş gün boyunca devam eder.
(Stoma bekç hücrelerndek K+ mktarı arttıkça elektron
problu mkroanalzördek sapma (genlk) dereces de
artmaktadır.)
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
D) III ve IV E) I, II ve III
1.B 2.A
362
B
Ö
L
Ü
M
16
BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME

1.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME
Çiçekli Bitkilerde Üreme 1. Bir bitkinin üreme organı olan çiçeğin yapısı aşağıdaki
şekilde gösterilmiş ve bazı kısımları numaralanmıştır.
Tohum oluşturarak ürerler. Üreme organları çiçektir. Dişi ve
erkek üreme hücrelerini oluşturan yapılar çiçekte bulunur.
3
Taç yaprak
1
Başçık
123
Dişicik
Erkek 4
organ tepesi 2
Sapçık
Dişicik Dişi 5
borusu organ
Çanak
yaprak Yumurtalık
Çiçek tablası
Çiçek sapı
Şekilde numaralanmış kısımların hangilerinde mayoz

Çanak yapraklar, en dış kısımda bulunur ve genellikle yeşil
bölünme ile üreme hücreleri oluşturulur?
renklidirler. Görevi üreme ile ilgili organları korumaktadır. Ayrıca
fotosentez olayını da gerçekleştirirler.
A) 1 ve 2 B) 1 ve 5 C) 2 ve 3
Taç yapraklar, çiçeğin farklı renklerde olabilen yapraklarıdır.
Temel görevleri tozlaşmaya yardımcı olacak canlıların dikkatini D) 3 ve 4 E) 4 ve 5
çekmektir.
Erkek organ, başçık ve sapçık kısımlarından oluşur. Erkek

organ sapçığı ile çiçek tablasına bağlanır. Başçıklarda bulunan
silindir keselerde (teka) polen (çiçek tozu) üretilir.
Dişi organ, çiçeğin en iç kısmında bulunur. Dişi organ

yumurtalık (ovaryum), dişicik borusu (stilüs) ve dişicik tepesi
(stigma) olmak üzere üç kısımdan oluşur.
2. Çanak yapraklar: Çiçeğin dışında bulunan ve çoğunlukla
a. Yumurtalık, dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yeşil renkte olan kısımdır. Tomurcuk halindeyken iç
yapıdır. Dişi üreme hücrelerinin üretildiği kısımdır. kısımda bulunan çiçek yapılarını korur.
Yumurtalık içinde tohuma dönüşecek, “tohum taslağı”
bulunur. Taç yapraklar: Genellikle parlak renkli olan tek ya da
birkaç sıralı yapraklardan oluşan kısımdır. Böcekleri ve
b. Dişicik borusu, yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun diğer tozlaştırıcıları kendine çekerek tozlaşmaya yardımcı
kısmıdır. Tozlaşma olayından sonra polen tüpü burada olur. Taç yapraklar, çiçek tablasına birbirinden ayrı
gelişir. parçalar halinde bağlandığı gibi birbiriyle birleşip
c. Dişicik tepesi, dişicik borusunun üstünde bulunan, kaynaşarak da bağlanabilir.
polenlerin tutunduğu ve çimlendiği yapışkan kısımdır. Bu bilgilere dayanarak, taç ve çanak yapraklar için,
Erkek Dş Dş Erkek I. Taç yapraklar böcekler ile tozlaşan bitkilerde parlak
organ organ organ organ
renkli ve güzel kokuludur.
II. Çanak yapraklarda fotosentez olayı gerçekleşir.
III. Taç yapraklar tek parça halinde ya da parçalar
halinde bulunabilir.
yorumlarından hangileri doğrudur?

Tam ççek Dş ççek Erkek ççek
[Erselk (hermafrodt) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
ççek]
Eksk ççek D) II ve III E) I, II ve III
1.B 2.E
364
2.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME KAZANIM DAKLI SORULAR
Çiçekli bitkilerde üreme olayı gamet oluşumu, tozlaşma, 1. Aşağıda kapalı tohumlu bir bitkinin yumurtalığında
döllenme ve çimlenme olmak üzere 4 başlık altında incelenir. embriyo kesesi oluşumu gösterilmiştir.
Gamet Oluşumu
Erir
a. Erkek Organ ve Polen Oluşumu 1 2
Polen ana hücresi Makrospor Makrospor Megaspor
(2n) ana hücresi (n) (n)
Mayoz (2n) 3
Mikrospor (n) Antipot hücreleri
Mitoz Polar hücre
Yumurta hücresi
Generatif Vejetatif
çekirdek (n) çekirdek (n) Sinerjit hücreleri
• Anterde (başçık) çok sayıda polen ana hücresi bulunur.

Şemada numaralanmış olaylar için aşağıdakilerden
• Polen ana hücreleri mayoz ile haploit (n) mikrosporları
oluşturur.
• Her bir mikrospor çekirdeği mitoz ile iki haploit çekirdek
A) 1 ¾® Krossing-over ve sinapsis olayları
(generatif çekirdek + vejetatif çekirdek) oluşturur.
gerçekleşebilir.
• Mikrosporların dış yüzeyi kalınlaşarak türe has bir desen ve
B) 2 ¾® Makrospor olgunlaşarak megasporu oluşturur.
yapı oluşturulur. Böylece polen (çiçek tozu) oluşur.
C) 3 ¾® Mitoz bölünmeler ile genotipleri aynı 8 hücre
b. Dişi Organda Yumurta Oluşumu
oluşur.
Makrospor
ana hücresi
(2n) D) 1 ¾® Diploit kromozomlu bir hücreden haploit
Dişicik tepesi mayoz
kromozomlu 4 hücre oluşur.
4 Makrospor
Dişicik borusu (3 ü eriyerek kaybolur) E) 1 ¾® Oluşan tüm hücreler döllenme yeteneğine
Geriye kalan bir hücre sahiptir.
Megaspor
(n)
3 mitoz
Antipod hücreler 2.
Yumurtalık
Polar çekirdekler (n + n)
Yumurta (n)
Sinerjit hücreler
• Yumurtalıkta tohum taslağı içinde diploit (2n) makrospor

Çiçekli bir bitkide, aşağıdakilerden hangisinin
ana hücresi bulunur. oluşumu dişi organda gerçekleşmez?
• Makrospor ana hücresi mayoz bölünme ile dört haploit (n)
hücre oluşturur.
• Bunlardan üçü erir ve kalan bir tanesi makrosporu
(megaspor) oluşturur.
• Megaspor üç mitoz geçirerek 8 çekirdekli embriyo kesesini
oluşturur.
• Embriyo kesesi tohum taslağı içerisinde oluşur. Bu sorunun yöneltildiği öğrenci, aşağıdakilerden
• Döllenmeye sadece polar çekirdekler ve yumurta katılır. hangisini işaretlerse soruyu doğru cevaplamış olur?
 Çiçekli bitkilerde mayoz ile oluşan hücreler mitoz A) Antipod hücreler

bölünmeler ile gelişme evresi geçirerek olgunlaşıp esas
B) Polar çekirdekler
gametleri oluştururlar.
 Buna “Monoploit Büyüme Evresi” denir. C) Generatif çekirdek
 Bu evre bitki ve hayvanların eşeyli üremelerindeki temel D) Yumurta
farklılıktır. E) Sperm çekirdekleri
1.E 2.C
365
3.
TEST
KAZANIM DAKLI SORULAR BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME
Tozlaşma 1. Çiçekli bir bitkide gerçekleşen tozlaşma olayı, bitkinin

• Bir erkek organda üretilen polenlerin rüzgar, su ve sahip olduğu;
hayvanların yardımıyla dişiçik tepesine taşınmasıdır.
I. yumurtalık,
Tozlaşmayı kolaylaştırıcı adaptasyonlar şöyledir: II. başçık,
• Çok sayıda polen oluşturulması III. taç yaprak,
• Polenlerin dış yüzeyinin pütürlü olması IV. sapçık,
• Dişiçik tepesinin yapışkan bir sıvı ile kaplı olması V. dişicik tepesi
kısımlarından hangi ikisi arasında gerçekleşir?

Döllenme
• Tozlaşmadan sonra, polenin çimlenmesiyle vejetatif A) I ve II B) II ve V C) III ve IV
çekirdek dişiçik borusu içinde polen tüpünü oluşturur.
• Polende bulunan generatif çekirdek ise mitoz ile iki sperm D) I ve V E) II ve IV
çekirdeğini oluşturur.
• Sperm çekirdekleri polen tüpü içinde ilerleyerek embriyo
kesesine ulaşır.
1. Sperm çekirdeği + Yumurta hücresi = Zigot Embriyo
(n) (n) (2n)
TOHUM
2. Sperm çekirdeği + Polar çekirdekler = Endosperm Besi doku
(n) (2n) (3n)
Çenek (2n)
2. Çiçekli bitkilerde oluşan aşağıdaki yapılardan
Tohum kabuğu (2n)
Embriyonik
gövde
hangisinin kromozom sayısı, diğerlerinden farklıdır?
Besi dokusu (3n)
(2n)
Embriyonik kök (2n)
A) Çenek
• Sperm çekirdeklerinden biri yumurta hücresini dölleyerek B) Embriyonik kök
zigotu, diğeri polar çekirdekleri dölleyerek endospermi C) Endosperm
(triploit çekirdek) oluşturur.
D) Tohum kabuğu
• Zigot gelişerek embriyoyu, endosperm gelişerek besi
E) Zigot
dokuyu oluşturur.
• Döllenmeden sonra embriyo kesesi gelişerek tohumu
meydana getirir.
Tohumun Yapısı
Embriyonik
Embriyonik
yapraklar
gövde
3. Çiçekli bir bitki türünün bireyleri arasında kalıtsal
Endosperm
Embriyonik varyasyonların görülmesinin nedeni;
Çenek kök
Embriyonik gövde I. homolog kromozomların rastgele dağılımı,
Çenek
Embriyonik kök
II. krossing over,
Tohum Tohum
kabuğu kabuğu III. döllenme,
Mısır (Tek çenekli) Fasülye (Çift çenekli)
IV. mutasyon
• En dışta kabuk (testa) bulunur. Kabuğun altında;
endosperm (besi doku) ve zigotun gelişmesiyle oluşan
embriyo bulunur.
• Embriyo, seri mitoz bölünmeler ile yeni bitkinin kök, gövde
ve yapraklarını oluşturacak canlı taslağıdır. D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
1.B 2.C 3.E
366
4.
TEST
Önce Konuyu
Tanımak
Lazım BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME KAZANIM DAKLI SORULAR
Meyve 1. Tohumdaki embriyodan bir fide oluşması sürecinde

• Tohumun etrafındaki yumurtalık gelişerek meyveyi oluşturur. aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden sonra
Meyvenin gelişimi sırasında hormonal değişiklikler meydana gerçekleşir?
gelir ve yumurtalığın büyümesini sağlar.
• Basit, küme ve bileşik olmak üzere üç çeşit meyve vardır. A) Nişastanın sindirimi
• Bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle basit meyve
B) Klorofil biyosentezi
oluşur. (Kayısı, üzüm, şeftali)
• Bir çiçeğe ait birbirinden ayrı yumurtalıkların bir bütün olarak C) CO2 özümlemesi
gelişmesiyle küme meyve oluşur. (Ahududu, çilek, dut) D) Osmozla su alımı
• Bir çiçek sapına bağlı birden fazla çiçeğe ait yumurtalıkların
E) Mitoz bölünme
bir bütün olarak gelişmesiyle bileşik meyve oluşur.
(Ananas)
Tohum ve Meyvenin Önemi

Meyve, bitkilerde tohumu içerisinde bulunduran organdır.
Meyve tohumu korur ve yayılmasını kolaylaştırır. Bir yere bağlı
olarak yaşayan canlılar olan bitkiler ancak meyve ve
tohumlarının başka yerlere taşınmasıyla yayılırlar.
2. Tohumun uygun koşullarda seri mitoz bölünmeler
geçirerek genç bitki filizlerini oluşturması olayına
Dormansi çimlenme denir.
Tohum içindeki su miktarının azalmasına bağlı olarak embriyo
gelişiminin durması olayına dormansi (uyku hali) denir. Bu olay için aşağıdakilerden hangisi genel olarak
Dormansi olumsuz çevre koşullarına karşı geliştirilmiş bir gerekli değildir?
adaptasyondur.
Bir tohumun dormanside kalma süresi ve çimlenme yeteneğini A) Oksijen varlığı
koruması bitki türüne ve çevresel faktörlere göre değişebilir. B) Işık kaynağı
Çevresel faktörler uygun hale geldiğinde tohum dormansi
C) Yeterli nem
evresinden çıkar ve çimlenir.
D) Canlı embriyo
Çimlenme E) Uygun sıcaklık
• Tohumun uygun şartlar altında (yeterli nem, uygun sıcaklık
ve oksijen varlığında) seri mitoz bölünmeler geçirerek yeni
bitkiyi oluşturmasıdır.
• Çimlenme için gerekli olan enerji oksijenli solunumdan karşılanır.
• Gerekli olan besin ise endosperm ve çeneklerden sağlanır.
• Tohumdaki besin, bitki fotosentez yapmaya başlayıncaya
kadar kullanılır.
3. Bir tohumun çimlenmesi sırasında;
 Tohumun çimlenmesi sürecinde gerçekleşen ilk olay
osmoz ile su almaktır. Su alan tohumun enzimleri
I. depolanmış besinin sindirimi,
çalışmaya başlar. Endosperm ve çeneklerdeki polimer
yapılı besinler hidrolize uğrar. Oluşan monomer yapılı II. su alarak tohum kabuğunun çatlaması,
besinler solunumda kullanılarak ATP (enerji) üretilir. Bu III. hücre sayısının artması,
ATP’lerin enerjisi kullanılarak hücre bölünmeleri IV. enzim etkinliğinin başlaması
gerçekleştirilir. Bu süreçte tohum su alarak şişer ve
tohum kabuğu çatlar. Tohum kabuğundan, önce olayları, aşağıdakilerden hangisinde verilen sıraya
embriyonik kök çıkar. Bu kök yerçekimi yönünde toprak göre gerçekleşir?
içine doğru büyür. Böylece bitkinin kökü meydana gelir.
 Çift çenekli bitkilerin çoğunda ve bazı tek çenekli A) I - II - III - IV B) I - III - IV - II
bitkilerde (soğan vb) çenekler çimlenme sırasında
toprağın dışına çıkar. C) III - I - IV - II D) II - IV - I - III
 Tek çenekli bitkilerin ve bazı çift çenekli bitkilerin
(bezelye, meşe vb) çenekleri de toprak altında kalır. E) II - I - III - IV
1.C 2.B 3.D
367
KARMA SORULAR 1
1. Çiçekli bitkilerde meyve, tohuma; 4. Bir tam çiçeğin yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Taç yaprak
I. beslenmesini sağlama,
Başçık
II. yayılmasını kolaylaştırma, Dişicik
tepesi
Sapçık
III. dış etkilerden koruma
Dişicik
yararlarından hangilerini sağlar? borusu
Çanak
yaprak Yumurtalık
Çiçek sapı
Bu çiçeğin yapısında bulunan kısımlar ve görevleriyle

ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Dişiçik tepesi ¾® Tozlaşmaya yardımcı olma

2. Çiçekli bitkilerde tozlaşmadan sonra gerçekleşen bazı
B) Yumurtalık ¾® Embriyo kesesi oluşumu
olaylar aşağıda verilmiştir.
C) Çanak yaprak ¾® Çiçeğe ait yapıları koruma
I. Generatif çekirdeğin mitoz bölünme geçirmesi D) Başçık ¾® Polen oluşturma
II. Ovaryumun gelişerek meyveyi oluşturması E) Taç yaprak ¾® Tohum oluşturma
III. Sperm çekirdeklerinden birinin yumurtayı, diğerinin
polar çekirdekleri döllemesi
IV. Vejetatif çekirdeğin polen tüpünü oluşturması
V. Embriyo ve endospermin oluşması
Bu olaylar, aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya

göre gerçekleşir?
A) I - II - III - IV - V B) I - IV - III - V - II
5. Aşağıda aynı türe ait iki bitkinin çiçekleri arasında
C) IV - I - III - V - II D) IV - III - II - V - I gerçekleşen çapraz ve kendi kendine tozlaşma olayları
gösterilmiştir.
E) V - IV - I - III - II
1
3
3. Başçıktan serbest kalan polenlerin çeşitli faktörlerin
etkisiyle dişicik tepesine konması olayına tozlaşma denir.
Çiçekli bitkilerin sahip olduğu;
I. dişicik tepesinde yapışkan bir sıvının bulunması,

II. çok sayıda polen (çiçek tozu) oluşturulması,
III. tohumun meyve içinde bulunması Buna göre, numaralanmış tozlaşma olaylarının kalıtsal
çeşitliliğe neden olma olasılıkları arasındaki ilişki
özelliklerinden hangileri tozlaşmayı kolaylaştırır? aşağıdakilerin hangisinde verildiği gibidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 2 > 1 > 3
D) I ve II E) I, II ve III D) 3 > 2 > 1 E) 3 > 2 = 1
1.D 2.C 3.D 4.E 5.E
368
KARMA SORULAR 1
6. Çimlenme mekanizması bakımından bitkiler iki gruba 8. Çiçekli bir bitkide çimlenme sırasında tohum;
ayrılır.
I. fotosentez,
1. Çenekleri toprak altında kalanlar II. oksijenli solunum,
2. Çenekleri topraktan dışarı çıkanlar III. sindirim,
Tek çenekli bitkilerin çoğu ve bezelye, meşe gibi çift IV. osmoz
çenekli bazı bitkiler 1. grupta yer alır.
olaylarından hangilerini gerçekleştirebilir?
Çift çenekli bitkilerin büyük bir kısmı ve soğan gibi bazı
tek çenekli bitkiler 2. grupta yer alır. A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
Buna göre, aşağıdaki bitkilerden hangisi çimlenirken,
çenekleri toprak altında kalır?
A) Erik B) Soğan C) Fasulye
D) Meşe E) Gül
9. Çiçekli bitkilerde türün özelliğine göre farklı sayıda tohum

oluşturulur.
Bir bitkinin oluşturabileceği tohum sayısını belirleyen

esas faktör bitki çiçeğinde bulunan aşağıdaki
yapılarından hangisinin sayısıdır?
A) Erkek organ
7. Çimlenen bir tohumun çiçeklenme dönemine kadar geçen B) Taç yaprak
zaman aralığında kuru ağırlığındaki değişim aşağıdaki C) Tohum taslağı
D) Çanak yaprak
Kuru ağırlık
E) Dişi organ
Zaman
X
Buna göre, X zamanından sonraki değişimin nedeni; 10. Tek evcikli bitkinin eksik çiçeğinde;
I. endospermin tüketilmesi, I. dişi organ,

II. fotosentez, II. erkek organ,
III. oksijenli solunum, III. çanak yaprak,
IV. yaprak oluşumu IV. taç yaprak
olaylarından hangileri olabilir? yapılarından hangi ikisi bir arada bulunmaz?
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IV A) I ve IV B) I ve II C) II ve III
D) III ve IV E) I, II ve IV D) II ve IV E) III ve IV
6.D 7.C 8.E 9.C 10.B
369
KARMA SORULAR 2
1. Çiçekli bitkilerde bir bitkiden yeni bir bitki oluşumunda 3. Çimlenmekte olan fasulye tohumunda;
gerçekleşen bazı olaylar aşağıda verilmiştir.
I. fotosentez,
• Gamet oluşumu II. oksijenli solunum,
• Döllenme III. hidroliz,
• Mitoz bölünme IV. dehidrasyon,
• Farklılaşma V. mitoz bölünme
Buna göre çiçekli bitkilerin üremesi ile ilgili, olaylarından hangileri gerçekleşir?
I. Üreme, eşeyli yolla gerçekleşmiştir.

A) Yalnız I B) II ve III C) IV ve V
II. Döllenme sonucu oluşan zigotun kromozom sayısı,
farklılaşma sonucu oluşan doku ve organların D) I, II ve V E) II, III, IV ve V
kromozom sayısı ile aynı olur.
III. Bu üreme şekli, türün adaptasyon yeteneğini artırır.
IV. Yeni bitkilerin kalıtsal yapılarının farklı olmasında 4. Aşağıda bir tam çiçeğin yapısı gösterilmiş ve bazı
gamet oluşumu ve döllenme olayları etkilidir. kısımları numaralanmıştır.

1
A) I, II ve III B) I, II ve IV 2
3
C) I, III ve IV D) II, III ve IV
E) I, II, III ve IV
4
Şekilde numaralanmış yapıların özellikleriyle ilgili

A) 1 ® Tozlaşmaya uyumlu bir yapıya sahiptir.

B) 2 ® Polenleri oluşturur.
C) 3 ® Tozlaşmaya yardımcı olur.
2. Aynı çiçeğe ait dişi ve erkek gametler arasında
döllenme olayının görülmemesinde; D) 4 ® Çimlenme ortamıdır.
E) 5 ® Fotosentez yapar.
I. çiçeğin anatomik yapısının kendi kendine
tozlaşmaya engel olması,
II. gametlerin farklı zamanlarda olgunlaşması, 5. Tohumun çimlenmesi sürecinde aşağıdaki olaylardan
III. dişi organın aynı bitki poleninin çimlenmesini hangisi diğerlerinden daha önce gerçekleşir?
engellemesi
A) Çeneklerden embriyoya besin aktarılması
durumlarından hangileri etkili olabilir?
B) Tohumun su alarak enzimlerini aktive etmesi
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II C) Embriyonik gövdeden ilk yaprakların oluşması

D) Karbonhidrat depolarının azalması
D) I ve III E) I, II ve III E) Embriyonik kökün oluşması
1.E 2.E 3.E 4.D 5.B
370
KARMA SORULAR 2
6. Aşağıdaki şekilde çiçekli bitkilerde tohum oluşumunun 9. Çift çenekli bir bitkinin eşeyli yolla çoğalması
bazı basamakları gösterilmiştir. sırasında;
Tohum taslağı
I. yumurtanın döllenmesi,
I
II. tozlaşmanın gerçekleşmesi,
IV
Makrosporlar Trplot Endosperm III. zigottan embriyonun gelişmesi,
çekrdek
Embryo III
IV. generatif çekirdekten sperm çekirdeklerinin
II keses V oluşması
Zgot Embryo
Şemadaki numaralanmış olayların hangilerinde gerçekleşir?
kromozom sayısı değişir?
A) I - III - IV - II B) II - I - III - IV
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve V
C) II - IV - I - III D) IV - I - III - II
D) II ve IV E) II, III ve IV
E) IV - III - II - I
7. Bir tohumun çimlenebilmesi için;
I. H2O,
II. O2,
III. CO2
moleküllerinden hangileri gereklidir?
10. Kendi kendine tozlaşarak çoğalan bir tam çiçeğin
kısımları, aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
8. Bazı bitki türlerine ait tohumlar olgunlaştıktan sonra birkaç

gün içinde çimlenmek zorundadır. Bazı türlerde ise
1 Taç yaprak 2 Erkek organ
tohumlar çok uzun süre çimlenmeden canlılıklarını
koruyabilmektedir.
Bir tohumun uzun süre çimlenme yeteneğini

koruyabilmesi;
I. içerdiği besin miktarı,

II. tohumdaki su miktarı,
3 Çanak yaprak 4 Dişi organ
III. tohum kabuğunun kalınlığı
Bu çiçekte numaralanmış kısımlardan hangileri meyve
faktörlerinden hangilerine bağlıdır? oluşumunda rol oynayabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) 1 ve 2 B) 2 ve 4 C) Yalnız 4
D) II ve III E) I, II ve III D) 1, 2 ve 3 E) 1, 2, 3 ve 4
6.B 7.D 8.E 9.C 10.E
371
KARMA SORULAR 3
1. Bir tohumun çimlenme süresini; 4. Bir bitki tohumunun çimlenebilmesi için,
I. ortamın ışık şiddeti, • yeterli nem

II. kabuğunun kalınlığı, • uygun sıcaklık
III. ortamdaki su yoğunluğu, • oksijen varlığı
IV. depoladığı besin miktarı
faktörleri gereklidir.
faktörlerinden hangileri etkiler? Bu faktörler için,
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV I. Uygun sıcaklık, enzimlerin çalışması için gereklidir.

II. Oksijen, solunum ile ATP üretilebilmesi için
D) I, II ve III E) II, III ve IV gereklidir.
III. Su, endospermdeki besinlerin hidrolizi ve enzimlerin
çalışması için gereklidir.
2. Bitki polenleri ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi D) I ve II E) I, II ve III

yanlıştır?
A) Bir çiçeğin başcığından dişicik tepesine aktarılabilir.

B) Rüzgarla tozlaşan bitki polenleri desenli, çıkıntılı ve
yapışkandır.
C) Bir polende haploit kromozomlu ve aynı genetik
yapıya sahip iki çekirdek bulunur.
D) Polenlerin etrafı çift katlı zarla çevrilidir.
E) Polenlerin üzerinde por denilen açıklıklar bulunur.
5. Tohumun çimlenmesi sırasında X faktörünün miktarında

meydana gelen değişim aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
X faktörü
3. Çimlenmekte olan tohum ile ilgili olarak,
I. Oksijen tüketimi hızlanır.

II. Kuru ağırlığı azalır.
Zaman
III. Embriyonun hücre sayısı artar.
Buna göre, X faktörü aşağıdakilerden hangisi olamaz?
IV. Besi dokunun kütlesi azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? A) Embriyodaki hücre sayısı

B) Tohumun dışarıdan aldığı su miktarı
C) Çenekteki besin miktarı
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV D) Hücrelerin kullandığı oksijen miktarı

E) Embriyodaki hücrelerin mitoz bölünme hızı
1.E 2.B 3.E 4.E 5.C
372
KARMA SORULAR 3
6. Polen, polen tüpü ve sperm çekirdeklerinin meydana gelişi 8. Kapalı tohumlu bitkiler, açık tohumlu bitkilerden farklı
aşağıda şematize edilmiştir. olarak aşağıdaki olaylardan hangisini
Generatif
n çekirdek
n A) Mayoz bölünme ile gamet oluşturma
2n n
Tüp B) Rüzgarla tozlaşma
Polen ana n
çekirdeği
hücresi Mikrospor C) Kambiyum ile enine büyüme
D) Kozalak oluşturma
Sperm E) Meyve oluşturma
çekirdekleri
Tüp
çekirdeği
Şemaya bakılarak,
I. Mikrosporlar oluşurken kalıtsal çeşitlilik meydana

gelir.
II. Mayoz bölünme sadece mikrosporlar oluşurken
9. Tohumda bulunan yapılardan bazıları şöyledir:
meydana gelir.
III. Bir polendeki generatif çekirdek ile vejetatif I. Çenek
çekirdeğin genotipleri aynıdır. II. Endosperm
IV. Generatif çekirdekten sperm çekirdekleri mayoz III. Tohum kabuğu
bölünme ile oluşur.
IV. Embriyo
Bu yapılardan hangi ikisinin hem kromozom sayısı
hem de kromozom yapısı aynıdır?
10. Çiçekli bitkilerin üremesi sırasında meydana gelen;
7. Çiçekli bitkilerin üremesi sırasında görülen; I. zigotun oluşması,
I. polen, II. vejetatif yolla çoğaltılması,
II. embriyo kesesi, III. tohumun çimlenmesi,
III. yumurta hücresi IV. makrosporun embriyo kesesini oluşturması
yapılarından hangileri birden fazla çekirdeğe sahiptir? olaylarından hangileri mitoz bölünme ile gerçekleşir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) III ve IV E) II, III ve IV
6.D 7.B 8.E 9.C 10.E
373
1 BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME
1. Çok yıllık bir bitkiden, aynı verime sahip yeni bitkiler 3. Çiçekli bitkilerin üremesi sırasında gerçekleşen olaylardan
elde etmek için; bazıları şöyledir:
I. yumurtanın aynı çiçek üzerinde bulunan erkek I. Mitoz bölünmeyle sperm çekirdeklerinin oluşması
organın poleni ile döllenmesi sonucu oluşan tohum II. Polenin çimlenmesi
ile çoğaltma,
III. Polenin dişicik tepesine yerleşmesi
II. tohumlarını ana bitkinin yaşama ortamında
IV. Polar çekirdekler ve sperm çekirdeğinin
çimlendirerek geliştirme,
birleşmesiyle besi dokunun oluşması
III. bitkiden alınan dalı köklendirme ile çoğaltma
V. Polen tüpünün embriyo kesesine ulaşması
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?
Bu olayların gerçekleşme sırasının doğru olabilmesi
için hangi öncüllerin yerleri değiştirilmelidir?
A) I ile II ve IV ile V
B) I ile III ve IV ile V
C) II ile IV ve I ile V
D) III ile V ve I ile IV
E) II ile V ve I ile IV
2. Aşağıdaki grafikte bir bitkinin değişik zamanlarındaki

besin miktarı, su miktarı ve embriyo kütlelerindeki
değişmeler gösterilmiştir. 4. Bitki tohumlarında çimlenmeyi engelleyici hormonlar
Kütle veya mktar vardır. Çimlenmenin gerçekleşmesi için öncelikle bu
hormonun su ile yapısının bozulması gerekir. Çöl
Su miktarı
bitkilerinde yere düşen tohumlar ancak uzun süreli
Embriyo kütlesi
yağmurlardan sonra çimlenir. Kısa süreli yağmurlar
Besin miktarı
çimlenmenin başlaması için engelleyici hormonun yapısını
bozamaz.
Tohumların çimlenmesindeki bu özellik çöl bitkilerine

Zaman aşağıdaki adaptasyonlardan hangisini kazandırır?
Tohum X Çmlenme
oluşumu
A) Uzun süreli yağmurlarda tohumda biriken suyun
daha sonraki büyüme dönemlerinde kullanılabilmesi
Buna göre, grafikte X ile gösterilen dönem
B) Bitkinin turgor basıncının artırılarak dik durmasının
sağlanması
A) Tozlaşma C) Tohum için yeterli besin üretebilecek zaman

oluşturulması
B) Döllenme
D) Kısa süreli yağmurlardan sonra gelecek kurak
C) Dormansi
ortamda bitkinin ölmesinin engellenmesi
D) Partenogenez
E) Çimlenmeden sonra oluşacak yaprakların fotosentez
E) Gametogenez
için gerekli suyu biriktirmesi
1.C 2.C 3.B 4.D
374
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
7. Bitkilerde yaşamın devamı ve neslin devamı için değişik
adaptasyonlar vardır.
5. Çiçekli bir bitkinin eşeyli üreme döngüsü Aşağıdakilerden hangisi bitkilerin üreme ile ilgili
incelendiğinde aşağıdaki olaylardan hangisinin adaptasyonlarından biri değildir?
meydana gelen yavrular arasında genetik çeşitliliğe
katkısının olması beklenmez? A) Hermafrodit olanlarda polen ve yumurtanın farklı
A) Mikrospor ana hücresinden mikrosporların oluşumu zamanlarda olgunlaşması
B) Bitkilerde zigotun mitoz bölünme geçirerek embriyoyu
B) Megaspor ana hücresinden megaspor oluşumu
ÇIKMIŞ SORU
oluşturması
C) Çifte döllenmenin gerçekleşmesi C) Tohumun, kabuğu sayesinde, uygun ortam buluncaya
kadar çimlenmeden kalabilmesi
D) Yumurta hücresinin döllenmesiyle zigotun oluşumu
D) Rüzgarla tozlaşanlarda diğerlerinden çok daha fazla
E) Megaspordan yumurta hücresi oluşumu polen üretilmesi
2021 - AYT E) Böceklerle tozlaşanlarda bal özü ve kokulu salgıların

üretilmesi
6. Aşağıdaki deneyde aynı bitkiye ait özdeş tohumlar ve aynı

özellikteki deney ortamları kullanılmıştır. Bir süre sonra
ağzı açık deney kabında tohumların çimlendiği, kapalı
deney kabında ise tohumların çimlenmediği görülmüştür.
Cam kap
8. Bir baklagilin çimlenme süreci, aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
Tohumlar
Nemli toprak
Sıcaklık 30 °C Sıcaklık 30 °C
I II
Bu durumun nedeni, deney kapları arasında; 1 2 3

4 5
I. oksijen miktarı, Şekilde numaralanmış dönemlerdeki bitkilerin
II. karbondioksit miktarı, gerçekleştirebildiği olaylar ile ilgili aşağıdaki
III. sıcaklık derecesi, eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
IV. tohumların depo besin miktarı
A) 1 → Oksijenli solunum
faktörlerinden hangilerinin farklılığı olabilir? B) 2 → Mitoz bölünme
C) 3 → Mayoz bölünme
D) 4 → Fotosentez
D) III ve IV E) II, III ve IV E) 5 → Besin depolama
5.E 6.A 7.B 8.C
375
Orıjinal BY
® Sorular
MAD
E
1. 3. Bir çalışmada embriyolu buğday tanesi ve embriyosuz

buğday tanesi alınıp, nişasta ve iyot çözeltisi bulunan
ortama bırakılmıştır.
Nişasta çözeltisi
+
Tam çiçek Eksik çiçek İyot
Yukarıda iki farklı tür bitkiye ait çiçek yapıları gösterilmiştir. Embriyolu
buğday tanesi
Bu iki çiçekte;
Embriyosuz
I. megasporun mayoz bölünme ile oluşması, buğday tanesi
II. sperm ve yumurta çekirdeğinin kaynaşması,
III. mikrosporun mitoz geçirmesi, Bir süre sonra embriyolu buğday tanesi ve etrafında renk
değişiminin olmadığı, diğer alanların mavi – mor renkte
IV. kendi kendine tozlaşma yapma
olduğu görülmüştür.
olaylarından hangileri ortak olarak meydana gelebilir? Bu çalışmadan, buğday tanesindeki embriyonun;
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV I. buğday tanesindeki nişastayı sindirme,

II. buğday tanesi dışındaki nişastayı sindirme,
III. iyotun nişasta ile etkileşime girerek renk
değiştirmesini önleme
işlevlerinden hangilerini yerine getirdiği söylenebilir?
2. Çiçekli bitkilerin bazılarında çift döllenme gerçekleşir. Bu

döllenmelerin birinde sperm çekirdeği ile tohum taslağında
bulunan polar çekirdekler birleşir. Sonuçta 3n kromozomlu 4. Döllenmenin gerçekleştiği bir çiçeğin dişi organında
endosperm oluşur. bulunan;
Buna göre, endospermin 3n kromozomlu olması
I. çenek,
tohuma;
II. endosperm,
I. daha fazla besin depolanması, III. embriyo,
II. embriyonun daha uzun süre canlılığını koruması, IV. yumurtalık
III. endospermden çeneklerin oluşabilmesi
yapılarından hangilerinin kalıtsal yapısı taç
avantajlarından hangilerini sağladığı söylenebilir? yapraklarınkinden farklıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve IV E) I, II ve III
1.A 2.C 3.D 4.E
376

Digital File 6555deca73d7d8 67576119

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Digital File 6555deca73d7d8 67576119

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.

Aşağıda gösterilen hologramın hareketli görselini www.ucdortbes.com sayfamızdan bulabilirsiniz.

Hologramlarda bulunduğunuz ortama göre değişen farklı renkler göreceksiniz.

AYT Biyoloji Soru Bankası

VİDEOLARA ULAŞMAK İÇİN

Kullanıcı oyları ve yorumlar KAYITLI HESABIM VAR

Uygulama linkine ulaşabilmek 345 Dijital uygulamasını 345 Dijital uygulamasında

AYT Soru Bankaları

Menüdeki KİTAPLIĞIM linkine Aktif hâle gelen kitabın içine

SİNİR SİSTEMİ Nöron Çeşitleri

• Sinir sistemi, canlının dış çevre ve organizma arasında 1. Duyu nöronu

Miyelin Ranvier 3. Motor nöron

• Nöronun hücre gövdesi mitokondri, ribozom, çekirdek, Nissl Hücre gövdesi

tanecikleri, Golgi aygıtı gibi organellerden ve sitoplazmadan

• Akson, nöronun uzun uzantısıdır. Akson impulsu diğer

I. organizma ile çevre arasındaki iletişimi sağlama,

Sinaps olaylarından hangileri sinir sisteminin görevleri

D) II ve III E) I, II ve III Bu deneylerden elde edilen sonuçlara bakılarak,

I. Uyarı şiddeti arttıkça impuls iletimi hızı artar.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Aşağıdakilerden hangisi bu şekilde gösterilen

C) İzolasyonu sağlayarak impulsların daha hızlı B) Miyelin kılıfın oluşturulması

1.E 2.B 3.E 4.B 5.D

Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

• Uyarılmış bir sinir hücresinde meydana gelen değişimlere Snaptk keseler

• Bir nöronda impuls oluşturan en küçük uyarı şiddetine eşik

• Nöron, eşik değerden küçük şiddetteki uyarılara cevap

D) Yalnız II E) Yalnız III

Snaptk keseler 5. İmpuls oluşumu ve iletimi ile ilgili olarak,

Sinaplardaki impuls iletimi için, yargılarından hangileri yanlıştır?

I. Akson ucundan dendritlere doğru olur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I

3. Bir sinir telinde; II. Nörondaki iletimde ATP harcanırken sinapstaki

faktörlerinden hangileri impuls iletim hızını artırır? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I, II ve III E) I ve II D) III ve IV E) I, III ve IV

1.D 2.E 3.D 4.A 5.C 6.E

İnsanda Sinir Sistemi Beynin Bölümleri

• Merkezi Sinir Sistemi ve Çevresel Sinir Sistemi olmak Uç Beyin

Sistemi Arka Beyin Omurilik Soğanı

Hipotalamus yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Şekilde numaralanmış kısımlar aşağıdaki seçeneklerin

4. Aşağıdaki şekilde insanda merkezi sinir sistemini

Buna göre, bu bölümler ile ilgili aşağıdaki bilgilerden

Bu görevleri yerine getiren beyin zarları aşağıdakilerin

C) 3 1 2 kısımlarından hangileri iki yarım küre halindedir?

1.C 2.E 3.A 4.B 5.C

Omurilik 1. Omurilik ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi

• Omurga içinde bulunur.

2. Şartlı Refleks: Bir uyarının tekrarlanmasıyla kazanılan

Kas 3. İnsanlarda gerçekleşen aşağıdaki reflekslerden

A) Göz kapağı refleksi

1.A 2.D 3.C

• Somatik sinirler ile otonom sinirlerden oluşur.

1.E 2.A 3.E

5. İnsanda, çocukluk dönemindeki beyin gelişiminde

miktar enerjinin harcandığını ileri sürmektedir.

Buna göre, nöronların aşağıdaki özelliklerinden 1 2 3 4 5 6 7 8 yaş

A) Etraflarında çok sayıda kılcal damarın bulunması Görsel gelişim

B) Akson uçlarında çok sayıda mitokondrinin bulunması Ana dil gelişimi

A) Müzik zekasının gelişimi, matematik zekasına oranla