Aydın Kimyasal Tepkimeler

Digitally signed by
Marselius
DN: C=CH,
OU=trnlab.library,
O=TRNLAB Limited
Research Org.,
CN=Marselius,
E=info@trnlab.se
Reason: This file can be
made public and can
be used by anyone for
education purposes.
Date: 2022.12.15 23:43:
03+03'00'
Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM
HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN. VE TİC. LTD.
ŞTİ.’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre
kitabın düzeni, metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa
hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, otokopi ya da
başka bir teknikle çoğaltılamaz.
ISBN: 978-625-8104-17-2
Yayıncı Sertifka No: 41263
YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU
YAZARLAR Ali DİNÇSÖNMEZ – Selin CANDIR – Özlem KÖKER

Taha YILMAZ – Mehmet SAĞ
YAYIN EDİTÖRÜ Gülçin MURATOĞLU
DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ
ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23

BASIM YERİ
www.aydinyayinlari.com.tr
0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 0312 418 10 09 0533 051 86 17
aydinyayinlari aydinyayinlari info@aydinyayinlari.com.tr

* * *
Bölüm Kapağı KARMA TEST - 2 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR

Karma Testler
ÜL
1. Asit-baz tepkimelerinde asitten gelen anyonla, 4. X2 ile Y2 gazlarının tepkimesinden X2 Y5 gazı olu-
şuyor. Kapalı kapta gerçekleşen tepkimeye ait mol
OD
bazdan gelen katyon birleşerek tuz oluştururlar.
sayısı-zaman değişimi grafiği aşağıda verilmiştir.
3. M
Mol sayısı
Alt bölümlerin Modülün sonunda

a X2
0,4 X2Y5
Y2
KİMYANIN TEMEL YASALARI VE KİMYASAL HESAPLAMALAR Zaman
KİMYANIN TEMEL YASALARI

➤
➤
KÜTLENN KORUNUMU YASASI • 4
SABT ORANLAR YASASI • 7
başlıklarını içerir. Buna göre Ca(NO3)2 tuzunu oluşturan asit ve
bazın formülü aşağıdakilerden hangisinde doğ-
ru verilmiştir?
Buna göre;
I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.

II. a değeri 0,6’dır.
tüm alt bölümleri
içeren karma testler
III. Tepkime sonunda kapta 0,4 mol gaz bulunur.
➤ KATLI ORANLAR YASASI • 17
Baz Asit yargılarından hangileri yanlıştır?
➤ KARMA TESTLER • 22
➤ YEN NESL SORULAR • 29 A) CaO NO A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
MOL KAVRAMI B) Ca(OH)2 HNO3 D) I ve III E) II ve III
yer alır.
Konu İşleyişi
➤ MOL KAVRAMI VE TARHÇES • 34 C) CaCO 3 NO 2
➤ MOL-TANECK LŞKS • 35 D) Ca(OH)2 H2 S
➤ MOL-HACMTYT 39
LŞKS 3.• MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
E) Ca HNO3
➤ MOL-KÜTLE LŞKS • 40
➤ MOL-KARIŞIM PROBLEMLER • 45 KİMYANIN TEMEL YASALARI
➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLES • 46
Yeni Nesil Sorular

İlişkili Kazanımlar 2. 200 gram CaCO3 katısı %75 verimle, 5. 90 litre H2 gazı aynı koşullarda V litre N2 gazıyla tam
➤ ATOMK KÜTLE BRM (AKB) • 47 verimle tepkime vererek NH3 gazını oluşturuyor.
• Kimyanın temel kanunlarını açıklar. CaCO3(k) $ CaO(k) + CO 2(g)
➤ 48
FORMÜL BULMA •– Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ile ilgili hesaplamalar yapar. Tepkime sonunda 70 litre N2 gazı tepkimeye gir-
denklemine göre tepkimeye giriyor.
meden kaldığına göre başlangıçta kaba konu-
➤ MOL ÖZET • 51 YENİ NESİL SORULAR
Bu bölümdeki örnek
ÖRNEK 1 Oluşan CO 2 gazının normal koşullardaKİMYASAL
kapladı- TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
lan N2 gazının hacmi (V) kaç litredir?
a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier)
➤ KARMA TESTLER • 54 ğı hacim aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
Lavoisier, yaptığı deney- CO(g) + 2H2(g) $ CH3OH (g) rilmiştir? (CaCO 3: 100) A) 100 B) 90 C) 75 D) 30 E) 15
➤ YEN NESL SORULAR • 63
de bir miktar kalayı kapalı
1. Aşağıdaki tabloda hava kirliliğine neden olan 2. Güzel yemekleriyle dillerden düşmeyen Bahar
tepkimesine göre 5,6 gram CO gazı ile bir miktar H 2 ga-
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ NO 2 gazının sınır değeri verilmiştir. Hanım’ın bir tava menemen için kullandığı mal-
bir camVE HESAPLAMALAR
kaba koyarak tart- zı tepkimeye girerek 6,4 gram metil alkol (CH3OH) oluş-
A) 11,2 B) 22,4 C) 28
soruların çözümlerine
mış ve zeme listesi aşağıda verilmiştir.
➤ KMYASAL TEPKMELER • ısıtmıştır.
66 Isıtma iş- turuyor. D) 33,6 E) 44,8 Kirletici Hava hacmi Sınır değer
lemi sonunda kalayın ren- Buna göre tepkimeye giren hidrojen (H2) gazı kaç • 4 adet domates (D)
➤ KMYASAL TEPKMELERN DENKLEŞTRLMES • 67 NO 2 1 m3 0,046 mg
Modülün genelinde yorum

gi beyaza dönüşmüştür. gramdır? • 1 adet soğan (S)
➤ KMYASAL TEPKME TÜRLER 69
• tepkime
Gerçekleşen so-
• 2 adet yumurta (Y)
mgirenler = mürünler
nucunda
➤ KMYASAL TEPKMELERDE cam kabı tekrar • 82
HESAPLAMALAR Antoine Lavoisier
akıllı tahta uygulamasından

mCO + m H2 = mCH3OH 3. Kapalı ve sabit hacimli bir kapta bulunan 8 mol • 4 adet biber (B)
tartmış ve başlangıçtaki (1743 - 1794)
➤ KARMA TESTLER • 101 5,6 + m H2 = 6,4 A2Y 5 gazı %25 verimle tepkimeye girerek A2 ve Y2
kütle ile aynı olduğunu gözlemlemiştir. mH2 = 0,8 gram H 2 tepkimeye girmiştir.
yapma, analiz etme vb.

gazlarına ayrışıyor.
➤ YEN NESLLavoisier
SORULAR • 111
yapmış olduğu deneyler sonucunda fizik- 6. C2H6 ve C6H6 bileşiklerinden oluşan 0,5 mollük
sel ve kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu be- Buna göre tepkime sonunda kapta kaç mol gaz bir karışımın tamamı yakılırsa, oluşan H2O bile-
ulaşabilirsiniz.
lirtmiştir. ÖRNEK 2 bulunur? şiği kaç gram olur? (H: 1, O: 16)
Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı, 300 gram X2 gazının kütlece %15’i ayrıştığında 23 gram A) 28 B) 18 C) 13 D) 10 E) 7 A) 54 B) 45 C) 36 D) 27 E) 18
ürünlerin kütleleri toplamına daima eşittir.
becerileri ölçen kurgulu

Y2 gazı ve bir miktar Z maddesi oluşmaktadır.
Kapalı kapta gerçekleşen, Buna göre oluşan Z maddesi kaç gramdır?

Hava hacmi
10220.000 m olan bir
3
fabrikada NO2
Alt Bölüm Testleri

1. B 2. D 3. C 4. B 5. A 6. D
X(g) + Y(g) $ Z(g) + K(s) gazının sınır değere ulaşması için;
tepkimesi için 30 gram X gazı ile 12 gram Y gazı art-
sorulara yer verilmiştir.

N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g)
ma olmaksızın tepkimeye girdiğinde 18 gram K sıvı- Bu malzemelerle yapılan bir tava menemen,
TEST - 2
sı ve bir miktar Z gazı oluşmaktadır. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
denklemine göre en az kaç mol N2 gazının tep- 4D + S + 2Y + 4B $ M
Buna göre tepkime sonucunda oluşan Z gazının kimeye girmesi gerekir? (N: 14, O: 16) şeklinde bir kimyasal denklemle ifade edilmektedir.
1. Aşağıda X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bazı bilgiler
miktarını hesaplayalım. 4. Yanda verilen kapta demir
verilmiştir. katısı ile nemli hava bulun- A) 0,01 B) 0,02 C) 0,1 D) 0,2 E) 10 Denkleme göre 20 adet domates, 6 adet soğan,
Ayrıca modül sonunda

X (g) + Y(g) $ Z (g) + K (s)
30 gram 12 gram a gram 18 gram maktadır. 8 adet yumurta ve 18 adet biber ile Bahar Ha-
144 44244 443 1444X:
42Yanmaya
44 443 karşı asaldır.
Girenler Ürü nler Kapta belirli bir süre sonra, Nemli hava nım’ın tarifine göre en fazla kaç tava menemen
Y: Yanma tepkimesi verir fakat yakıt ÖRNEKolarak 3kulla-
mgirenler = mürünler 2Fe(k) + O2(g) $ 2FeO(k) yapılabilir?
nılamaz. Fe(k)
Bir miktar Ca katısı ve 14 gram Cl2 gazı
tepkimesi tepkimeye gir-
gerçekleşmektedir.
Her alt bölümün

30 + 12 = a + 18 Z: Hızlı bir şekilde yanma tepkimesi verir.22 gram CaCl bileşiği oluşurken 8 gram Ca ka-
tamamı yeni nesil sorulardan

diğinde A) 5 B) 6 C) 4 D) 3 E) 1
a = 24 gram Z gazı oluşmuştur.
2 Buna göre tepkimeyle ilgili;
Buna göre X, Y ve Z maddeleri aşağıda verilen-
tısı artıyor.
I. Yavaş gerçekleşir.
NOT lerden hangisi olabilir? Buna göre kalsiyumun (Ca) yüzde kaçı tepkimeye gir-
II. Ekzotermik ve heterojendir.
(6C, 16 S, Fe, Cu: Geçiş metalidir.)miştir?
Kütle-zaman değişimi grafiklerinde azalan eğriler III. Katı kütlesi zamanla artar.
sonunda o bölümle ilgili

X ise ürün- Y Z
oluşan testler bulunur.

tepkimeye giren maddeleri, artan eğriler yargılarından hangileri doğrudur?
leri belirtir. A) He N2 Fe A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Kütle B) CO CH4 C3H8 D) II ve III E) I, II ve III
X + Y2 $ Z + K
C) SO3 = m N2 CH4
mgirenler
testler yer alır.

ürünler
Z
D) m +HemY = mZ + mCH 4
Cu
Y X K
K E) CH4 N2 C3H8
X
0 5. Yanma tepkimeleriyle ilgili aşağıda bir kavram hari-
Zaman
tası verilmiştir.
2. X + H2O $ H2SO4 1. 0,8 gram 2. 22 gram 3. %50
4
I Hızlı gerçekleşir.
H2SO4 + 2Y $ K2SO4 + 2H2O
YANMA TEPKİMELERİ
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkime denklem- II Ekzotermiktir.

lerine göre X ve Y maddeleri aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir? III Sonucunda H 2O ve CO2 oluşur.
X Y
A) SO K2O IV Oksijensiz ortamda gerçekleşmez.

B) SO3 KO2 1. A
111 2. C
C) SO2 K2 O V Alevli gerçekleşir.
D) SO3 KOH Buna göre verilen bilgilerden hangileri kesinlik-

E) SO2 KOH le doğrudur?
A) Yalnız IV B) I, II ve III C) III, IV ve V
D) I, III ve IV E) Yalnız II
3. Aşağıda organik bir bileşiğin yanmasına ait denk-
leştirilmiş tepkime denklemi verilmiştir.
CXHY + ZO2 $ TCO2 + KH2O
Buna göre;
6. Organik maddelerin 1 molü yakıldığında yapıların-
daki karbon atomu sayısı kadar CO2 gazı ve yapı-
I. X=T larındaki hidrojen atomu sayısının yarısı kadar da
II. Y = 2K H2O molekülü oluşur.
Buna göre aşağıda verilen organik bileşiklerden
Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

III. 2Z = 2T + K
hangisi yeterince oksijen gazı ile yakıldığında
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
eşit sayıda CO2 ve H2O molekülleri oluşturur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) C3 H8 B) C2H4 O C) CH4
D) II ve III E) I, II ve III D) C2 H2 E) C5 H8
www.aydinyayinları.com.tr adresinden
1. C 2. D 3. E 72 4. E 5. A 6. B
ulaşabilirsiniz.
ÜL
O D
3. M
KİMYANIN TEMEL YASALARI, MOL KAVRAMI VE
KİMYASAL HESAPLAMALAR
➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASAS • 2
➤ SABIT ORANLAR YASAS • 5
➤ KATL ORANLAR YASAS • 15
➤ YENI NESIL SORULAR • 24
MOL KAVRAMI
➤ MOL KAVRAM VE TARIHÇESI • 26
➤ MOL-TANECIK ILIŞKISI • 27
➤ MOL-HACIM ILIŞKISI • 31
➤ MOL-KÜTLE ILIŞKISI • 32
➤ MOL-KARŞM PROBLEMLERI • 37
➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLESI • 38
➤ ATOMIK KÜTLE BIRIMI (AKB) • 39
➤ FORMÜL BULMA • 40
➤ MOL ÖZET • 43
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
➤ KIMYASAL TEPKIMELER • 54
➤ KIMYASAL TEPKIMELERIN DENKLEŞTIRILMESI • 55
➤ KIMYASAL TEPKIME TÜRLERI • 57
➤ KIMYASAL TEPKIMELERDE HESAPLAMALAR • 70
TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr

İlişkili Kazanımlar
• Kimyanın temel kanunlarını açıklar.

– Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ile ilgili hesaplamalar yapar.
a) Kütlenin Korunumu Yasası (Lavoisier) ÖRNEK 1

Lavoisier, yaptığı deney- CO(g) + 2H2(g) $ CH3OH(g)
de bir miktar kalayı kapalı tepkimesine göre 5,6 gram CO gazı ile bir miktar H2 ga-
bir cam kaba koyarak tart- zı tepkimeye girerek 6,4 gram metil alkol (CH3OH) oluş-
mış ve ısıtmıştır. Isıtma iş- turuyor.
lemi sonunda kalayın ren- Buna göre tepkimeye giren hidrojen (H2) gazı kaç
gi beyaza dönüşmüştür. gramdır?
Gerçekleşen tepkime so-
nucunda cam kabı tekrar Antoine Lavoisier
mCO + mH = mCH
tartmış ve başlangıçtaki (1743 - 1794) 2 3OH
5,6 + mH = 6,4
2
kütle ile aynı olduğunu gözlemlemiştir. mH = 0,8 gram H2 tepkimeye girmiştir.
2
Lavoisier yapmış olduğu deneyler sonucunda fizik-
sel ve kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu be-
lirtmiştir. ÖRNEK 2
Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı, 300 gram X2 gazının kütlece %15’i ayrıştığında 23 gram
ürünlerin kütleleri toplamına daima eşittir. Y2 gazı ve bir miktar Z maddesi oluşmaktadır.
Kapalı kapta gerçekleşen, Buna göre oluşan Z maddesi kaç gramdır?
X(g) + Y(g) $ Z(g) + K(s)

100 gramda 15 gram ayrışıyorsa
tepkimesi için 30 gram X gazı ile 12 gram Y gazı art- 300 gramda ?
ma olmaksızın tepkimeye girdiğinde 18 gram K sıvı- ? = 45 gram X2 maddesi ayrışır.
sı ve bir miktar Z gazı oluşmaktadır. X2 $ Y2 + Z
45 gram 23 gram mZ
Buna göre tepkime sonucunda oluşan Z gazının
mX = m Y + m Z
miktarını hesaplayalım. 2 2
45 = 23 + mZ
X (g ) + Y(g) $ Z (g) + K ( s) mZ = 22 gram Z maddesi oluşur.
30 gram 12 gram a gram 18 gram
14444244443 14444244443
Girenler Ürünler
ÖRNEK 3
Bir miktar Ca katısı ve 14 gram Cl2 gazı tepkimeye gir-
30 + 12 = a + 18
diğinde 22 gram CaCl2 bileşiği oluşurken 8 gram Ca ka-
a = 24 gram Z gazı oluşmuştur.
tısı artıyor.
NOT Buna göre kalsiyumun (Ca) yüzde kaçı tepkimeye gir-
miştir?
Kütle-zaman değişimi grafiklerinde azalan eğriler
tepkimeye giren maddeleri, artan eğriler ise ürün- Ca(k) + Cl2(g) $ CaCl2(k)
leri belirtir. mCa 14 gram 22 gram
Kütle mCa + 14 = 22
X+Y$Z+K mCa = 8 gram Ca tepkimeye girmiştir.
8 + 8 = 16 gram (başlangıçtaki Ca miktarı)
Z 16 gramda 8 gram tepkimeye girmişse
Y mX + mY = mZ + mK 100 ?
K ? = 50
X Ca katısının %50'si tepkimeye girmiştir.
0 Zaman
1. 0,8 gram 2. 22 gram 3. %50

2
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT
ÖRNEK 4 ÖRNEK 6
Kütle (g)
Bir miktar X maddesinin % 40’ı, 4 gram Y maddesi-
75 nin tamamı ile tepkimeye girdiğinde oluşan Z ürünü,
D 160 gram O2 gazı ile tepkimeye girdiğinde 204 gram
55 C madde oluştuğuna göre başlangıçta alınan X mad-
25 B desi kaç gramdır?
0 A Zaman (s)
Z + O2 $ Ürün
A ve B maddeleri tepkimeye girerek C ve D maddelerini
a gram 160 gram 204 gram
oluşturuyor. Maddelerin kütlelerinin zamana karşı deği- a + 160 = 204
şimine ait grafik yukarıda verilmiştir. a = 44 gram Z maddesi
Buna göre oluşan D maddesinin kütlesi kaç gramdır? X + Y $ Z

mX 4 gram 44 gram
B maddesinden (75 - 25) = 50 gram tepkimeye girmiştir. mX + 4 = 44
mA + mB = mC + mD mX = 40 gram X maddesi tepkimeye girmiştir.

40
75 + 50 = 55 + mD X· = 40
100
mD = 70 gram D maddesi oluşmuştur. X = 100 gram (başlangıçta alınan X miktarı)
ÖRNEK 7
ÖRNEK 5 Kütle (g)
Kütle (g)
60
m A
15 45 K
L
5 Y 25 M
N
3 D
0 0 Zaman (s)
Zaman (s)
L ve N maddelerinden bir miktar tepkimeye girdiğinde K

Y ve D maddelerinden A bileşiği oluşurken kütlelerinin
ve M maddelerinin oluşmasına ait kütle-zaman değişi-
zamanla değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.
mi grafiği yukarıdaki gibidir.
Buna göre kapalı kapta gerçekleşen tepkime sonu-
cunda oluşan A maddesinin, artan madde miktarı- Buna göre tepkime tamamlandığında tepkimeye gir-
meden kalan madde miktarı kaç gramdır?
na oranı kaçtır?
15 – 5 = 10 gram Y tepkimeye girmiştir.

mL + mN = mK + mM
15 – 3 = 12 gram D tepkimeye girmiştir.
mL + mN = 45 + 25
= 70 gram madde tepkimeye girmiştir.
mY + mD = mA
10 + 12 = mA Başlangıçta 60 gram L ve 60 gram N toplam 120 gram
madde alınarak tepkime başlatılmıştır.
mA = 22 gram A maddesi oluşmuştur.
120 - 70 = 50 gram (tepkimeye girmeyen madde miktarı)
Kapta 5 gram Y artmış, 3 gram D artmış, 22 gram A
oluşmuştur.
m
A 22 11
Buna göre; = =
m 8 4
ar tan
11 6. 100 gram 7. 50 gram

4. 70 gram 5. 3
TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. C4H8(g) + 6O2(g) $ 4CO2(g) + 4H2O(g) 4. Bir miktar X maddesi,

X $ 2Y + Z
Tepkimesinde 17,6 gram CO2 ve 7,2 gram H2O
oluşurken, 5,6 gram C4H8 gazının tamamı harcan- tepkimesine göre ayrıştığında eşit miktarda Y ve Z
mış ve 0,8 gram O2 gazı artmıştır. oluşurken bir miktar X maddesi artmaktadır.
Buna göre başlangıçta alınan O2 miktarı kaç Oluşan bileşiklerden birinin kütlesi 30 gram ol-
gramdır? duğuna göre başlangıçta alınan X maddesinin
kütlesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) 20 B) 20,2 C) 20,8 D) 21,5 E) 22
A) 30 B) 35 C) 55 D) 60 E) 65
2. 100 gram CaCO3 katısı ısıtıldığında bu katının küt-

lece %50’si kapalı kapta gerçekleşen,
›s ›
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
tepkimesine göre ayrıştığında 22 gram CO2 gazı 5.

Kütle (g)
oluşuyor.
25 X
Buna göre bu tepkimeyle ilgili;
15 Y
I. Tepkime sonucunda kapta bulunan katı kütlesi
28 gramdır.
10 Z
II. Kaptaki toplam madde miktarı korunurken, gaz
0 Zaman (s)
miktarı artmıştır.
III. Tepkime ağzı açık bir kapta gerçekleştirilmiş ol- Y ve Z maddelerinden X maddesinin oluşumuna ait
saydı kütlenin korunumu kanununun açıklan- kütle-zaman değişimi grafiği yukarıdaki gibidir.
masında kullanılamazdı. Buna göre;
yargılarından hangileri doğrudur? I. Harcanan Y maddesi 10 gramdır.

II. Kaptaki madde miktarında azalma meydana
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
gelir.
D) I, II ve III E) Yalnız II III. Başlangıçtaki toplam madde miktarının yarısı
artmıştır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
3. 3A (k) + Y(k) $ D (k) + 2I (k) + N (g)
25 gram a gram 14 gram 6 gram b gram A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III
Yukarıdaki tepkimede tepkimeye giren maddele-
rin ve tepkime sonucunda oluşan ürünlerin kütlele- D) Yalnız I E) I ve III
ri gram cinsinden verilmiştir.
Tepkime sonucunda tepkimeye giren madde-
lerden artma olmadığı bilindiğine göre;
I. Tepkimede oluşan N gazının kütlesi, harcanan
Y katısınınkinden fazladır.
II. Tepkime ağzı açık kapta gerçekleştirilirse kap- 6. 150 gram A maddesinin kütlece %20’si yeterli mik-
taki toplam madde miktarında azalma meydana tarda Y ile tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda
gelir. eşit kütlelerde D ve N maddeleri oluşmuştur.
III. Tepkime sonucunda toplam kütle korunur. Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre tep-
yargılarından hangileri doğrudur? kime sonunda kapta bulunan toplam madde
miktarı aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III
D) Yalnız II E) Yalnız III A) 160 B) 150 C) 140 D) 120 E) 100
1. A 2. B 3. A 4 4. E 5. E 6. A
b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 8

m Mg 18
Proust aynı miktardaki bakır elementlerini sülfürik MgxN2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’dir.
asit ve nitrik asitle çözüp soda ile karbonat şeklinde çök- mN 7
türme işlemi yaptığında aynı miktarda bileşik oluştuğunu Buna göre bileşikteki x değerini bulunuz. (N: 14, Mg: 24)
gözlemlemiştir. Benzer deneyler sonucunda elementler-
den bileşik oluşurken elementlerin belirli oranlara göre
Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütlelerinin
birleştiğini belirlemiştir. Bu orana sabit oran ya da küt- çarpımının oranına eşittir.
lece birleşme oranı denir.
Buna göre,
Kütlece birleşme oranı bileşikler için sabittir, değişmez.
m
Farklı elementlerin atomlarının kütleleri arasındaki Mg x · Mg
=
m 2·N
oranı görmek için bağıl kütleleri kullanılır. Bazı element- N
18 x · 24
lerin atom kütleleri şu şekildedir: = & x = 3'dür.
7 2 · 14
H: 1 g/mol Li: 7 g/mol

Fe: 56 g/mol O: 16 g/mol
Bağıl atom kütleleri yardımıyla bileşiklerde bağıl ÖRNEK 9

molekül ya da formül kütleleri hesaplanabilir. mX 7
X2Y5 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’dir.
mY 20
H2 O
. / 5,4 gram X2Y5 bileşiği oluşturmak için kaçar gram X
. .
2.1 1.16 ve Y elementleri kullanılması gerekir?
2 gram H + 16 gram O = 18 gram H2O

mbileşik = mX + mY
1 gram H + 8 gram O = 9 gram H2O
= 7 + 20 = 27 gram bileşik
mH = H atomunun kütlesi
27 gram bileşikte 7 gram X
mO = O atomunun kütlesi
5,4 gram ?
mH 2 1 ? = 1,4 gram X kullanılır.
= = Kütlece birleşme oranı (Sabit oran)
mO 16 8 5,4 - 1,4 = 4 gram Y kullanılır.
mX a.X
✶ XaYb bileşiği için & =
mY b.Y
J X $ X elementinin atom kü tlesi N ÖRNEK 10

K O mX
K a $ X atomunun katsay›s› O
K O XY bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 5 ’dir.
m $ Bile ikteki toplam X kü tlesi mY
L X P
Buna göre yeterli miktarda X elementi ile 3 gram Y
elementi kullanılarak en fazla kaç gram XY bileşiği el-
f p = Kütlece birleşme oranı (Belirli bir bile-
mX
mY de edilir?
şik için) (Sabit oran)
a m
c m = Katsayıların oranı X
=
5
& 5 + 1 = 6 gram bileşik
b m 1
Y
1 gram Y kullanıldığında 6 gram bileşik
X
c m = Atom kütleleri oranı daima sabittir. (Bile- 3 gram Y kullanıldığında ?
Y
şikten bileşiğe değişmez.) ? = 18 gram bileşik oluşur.
5 8. 3 9. 1,4 gram X, 4 gram Y 10. 18 gram

ÖRNEK 11 ÖRNEK 15
CaBr2 bileşiği 20 gram Ca elementi ile 80 gram Br2 ele- A3Yx bileşiğinin kütlece %90’ı A elementi olduğuna
mentinin artansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır. göre x kaçtır? (Y: 1, A: 12)
Buna göre bileşikteki elementlerin atom kütleleri ora-
Bileşiğin kütlesi 100 m gram alındığında kütlece %90’ı A ise
nı f p kaçtır?
Ca
90 m gram A 10 m gram Y
Br
m
A 3·A 90 m 3 · 12
= & = &x=4
m Ca Ca m x·Y 10 m x ·1
= Y
m Br 2 · Br
20 Ca
=
80 2 · Br
ÖRNEK 16
Ca 1
XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı f p
= (Atom kütleleri oran› ) mX 2
Br 2 ’tür.
mY 3
ÖRNEK 12 Buna göre yeterince Y kullanılarak 60 gram bileşik
oluşturmak için 25 gram X maddesinin yüzde kaçı
N2O5 bileşiğini oluşturmak için kullanılan elementle- kullanılmalıdır?
rin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? (N: 14, O: 16)

mN
mO X Y $ 5k bileik (60 gram bileşik oluşturmak
- .3 için k = 12 alınmalı.)
2k 3k
2·N mN x12 x12 x12
=
5·O mO 24 gram 36 gram 60 gram
2 · 14 mN
= 24 gram X maddesi kullanılmalıdır.
5 · 16 mO
25 gram X’in 24 gramı kullanılırsa
mN 7
mO
= 100 ?
20
? = 96
X maddesinin %96’sı kullanılmalıdır.
ÖRNEK 13
A2D6 bileşiğindeki elementlerin kütlece birleşme ora-
ÖRNEK 17
nı f p 4 olduğuna göre A, elementinin atom küt-
mA
mD A2Y5 bileşiği 21 gram A2 ile 60 gram Y2 elementlerinin
lesi kaç gramdır? (D: 1) artansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır.
Buna göre A2Y5 bileşiği için;
mA
2·A
= a) Atomların sayıca birleşme oranını bulunuz.
b) Atom kütleleri oranını c m bulunuz.
6·D mD A
2·A 4 Y
=
6·1 1 c) Yeterli miktarda A ile 20 gram Y2 elementlerinden en
A = 12 gram fazla kaç gram bileşik oluşur?
ÖRNEK 14
2A 21
—— = —
Kükürt trioksit (SO3), suyla tepkimeye girdiğinde sülfürik 5Y 60 Kütlece
birleşme
asidi oluşturan zehirli bir gazdır. Atomların Atom oranı
SO3 gazının kütlece yüzde kaçı kükürt (S) atomudur? sayıca bir- kütleleri
leşme oranı oranı
(O: 16, S: 32) 2
a)
5
mS S 2·A 21
= b) =
mO 3·O 5·Y 60
5x gram bileşikte 2x gram S A 7
mS 32 =
= 100 ? Y 8
mO 3 · 16
mS ? = 40 c) 60 + 21 = 81 gram bileşik
2 " 2x
= Bileşik kütlece %40 kükürt
mO 3 " 3x
+ atomu (S) içerir. 60 gram Y2 ile 81 gram bileşik
5x bileşik 20 gram Y2 ile ?
? = 27 gram bileşik oluşur.
11. 1/2 12. 7/20 13. 12 gram 14. %40 6 15. 4 16. %96 17. a) 2/5 b) A/Y = 7/8 c) 27 gram
ÖRNEK 18 ÖRNEK 20
10 gram X ile yeterli miktarda Y elementlerinin artansız X2Y3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
tepkimesinden 30 gram XY4 bileşiği oluşmaktadır. mX 7
= 'dür.
Buna göre 40 gram X ile 82 gram Y'nin tepkimesin- mY 3
den en fazla kaç gram XY4 bileşiği oluşur? Buna göre 21 gram X ve 24 gram Y elementlerinden
en fazla kaç gram X2Y3 bileşiği oluşur?
mX + mY = mXY & 10 + mY = 30 & mY = 20
4
mX 10 sınırlayıcı bileşen
=
mY 20 mX 7 3k 21 gram
mX =
1 "k mY 3 8k
24 gram
=
mY 2 " 2k
mX 7 x3
X + 4Y $ XY4 =
21 gram
mY x3 + 9 gram
Baş.: 40 gram 82 gram 3
30 gram bileik oluur.
Tep.: –40 gram –80 gram mXY
4
————————————————————————
Sonuç: 0 2 gram
Y artar.
mgiren = mürün
mX + mY = mXY
4
40 + 80 = 120 gram bileşik oluşur. NOT
Tam verimli tepkimelerde tepkimeye giren mad-
delerden en az bir tanesinin bitmesi gerekir.
Artan Madde Problemleri
Artan madde problemleri çözülürken kütlece birleş- ÖRNEK 21
me oranı ile verilen maddelerin katlarına bakılır. Katı kü- 36 gram C katısı ve 32 gram O2 gazının tam verimli
çük olan madde biter yani sınırlayıcı bileşendir. İşlem sı- tepkimesinden kaç gram CO bileşiği oluşur?
nırlayıcı bileşenin katına göre yapılır.
(C: 12, O: 16)
ÖRNEK 19 mC 1.C 12 3
= = = (Kütlece birleşme oranı)
mO 1.O 16 4
X2Y3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mX Verilen miktarlar
7
= 'dir. mC 3 12k 36 gram
mY 8 mO
=
4 32 gram
21 gram X ile 16 gram Y elementlerinin tepkimesi ile 8k
Sınırlayıcı bileşen O2
ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
Tepkimeye giren miktarlar sınırlayıcı bileşenin katına
a) En fazla kaç gram X2Y3 bileşiği oluşur? göre alınır.
b) Hangi maddeden kaç gram artar? mC 3 8k
= 24 gram C
c) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? mO 4 32 gram O
8k +
56 gram CO oluşur.
m 3k 21 gram
X 7
=
m 8 16 gram
Y
2k ÖRNEK 22
sınırlayıcı bileşen
45 gram X ve 32 gram Y'nin tam verimli tepkimesi
m
X 7 7a x2
14 gram sonucunda oluşan X2Y3 bileşiğinde sınırlayıcı bile-
a) =
m 8 8a 16 gram şen hangi maddedir? (X: 27, Y: 32)
Y x2
+ + mX 2.X 2.27 9
15a x2 30 gram = & = (Kütlece birleşme oranı)
bileşik mY 3.Y 3.32 16
bileşik
oluşur.
b) 21 gram X vardı, 14 gramı kullanıldığından mX 9 5k 45 gram X
=
21 – 14 = 7 gram X artar. mY 16 32 gram Y
2k
c) Sınırlayıcı bileşen, yani biten madde Y'dir. Sınırlayıcı bileşen Y'dir.
18. 120 gram 19. a) 30 gram b) 7 gram X c) Y 7 20. 30 gram 21. 56 gram 22. Y
ÖRNEK 23 Eşit Kütle Soruları

Eşit kütle soruları çözülürken ürün miktarından re-
70 gram S katısı ile 30 gram O2 gazının kapalı kapta aksiyona giren maddelerin miktarları bulunur. Başlangıç
gerçekleşen tam verimli tepkimesi sonucunda SO3 kütleleri belirlenirken reaksiyona girenlerden harcanan
bileşiği oluşurken tepkime sonunda kapta bulunan miktarı fazla olanın kütlesi dikkate alınır.
maddelerin kütlece yüzde kaçı artan maddedir?
(O: 16, S: 32) ÖRNEK 25
X3Y8 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı

mS S mX 9
mO
=
3·O = ’dir. Eşit kütlede X ve Y elementleri alınarak
mY 2
32 2
=
3·16
=
3
33 gram X3Y8 bileşiği elde ediliyor.
mS 2 35 k 70 gram Buna göre;
=
mO 3 30 gram
10 k a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar
Sınırlayıcı bileşen gramdır?
S O3 b) Hangi maddeden kaç gram artar?
.0
2k 3k
10x x10
20 gram 30 gram a) X Y $ Bileşik
/3 0 8
50 + 50 = 100 g 9k + 2k = 11k " 33 gram bileşik için

20 + 30 = 50 gram bileşik oluşur k = 3 alınır.
kapta bulunan x3 x3 x3
70 - 20 = 50 gram S artar
madde miktarı Tepkime: 27 gram 6 gram 33 gram
Toplam 100 gramda 50 gram artan var
Eşit kütle dediği için
%50'si
Başlangıç: 27 gram 27 gram " başlangıç kütleleri
X Y tepkimede kullanılan
maddelerden kütlesi
b) 27 – 6 = 21 gram Y artar. büyük olana göre alınır.
ÖRNEK 24 ÖRNEK 26
56 gram A ile 9 gram Y elementi tam verimle tepkimeye Eşit kütlede Mn ve CI2 elementleri tam verimle tepkime-
girdiğinde AY3 bileşiği oluşuyor. ye girdiğinde 50 gram MnCI2 bileşiği oluşuyor.
Tepkime sonucunda artan madde olmaması için Buna göre artan madde olmaması için hangi ele-
hangi maddeden kaç gram eklenmelidir? (Y: 1, A: 14) mentten kaç gram gerekir? (CI: 35, Mn: 55)
mA m Mn Mn 55 11
A 14 14 = = =
= & = (Kütlece birleşme oranı) m CI 2.CI 2.35 14
mY 3·Y 3.1 3
Mn CI
mA 4k
2 22
14 56 gram
= Sabit oran: 11 k + 14k = 25 k
mY 3 9 gram
3k 2 kat 2 kat 2 kat
Sınırlayıcı bileşen Y'dir. Harcanan: 22 28 50 gram bileşik
A Y3 Başlangıç: 28 28
/ 0 —————
14k 3k
3x x3 28 – 22 = 6 gram Mn artar.
42 gram 9 gram
11 gram Mn ile 14 gram CI2 birleşiyorsa
56 gram A vardı, 42 gramı kullanıldığında 56 - 42 = 14 6 gram Mn ile X
gram A artar. ———————————————
84
14 k A için 3 k Y kullanılıyor. X= gram CI2 eklenmelidir (artan olmaması için).
11
14 gram A için ?
———————————————
? = 3 gram Y eklenmelidir.
23. %50 24. 3 gram Y 84

8 25. a) 27’şer gram b) 21 gram Y 26. gram Cl
ÖRNEK 27 ÖRNEK 28
Eşit kütlede A ve Y elementlerinden alınarak gerçekleş- Eşit kütlede Ca ve Br2 elementleri alınarak en fazla 100
tirilen tam verimli tepkime sonucu 30 gram A2Y6 bileşiği gram CaBr2 bileşiği elde ediliyor.
oluşurken 18 gram Y artmaktadır. Buna göre;
Buna göre; a) Başlangıçta alınan elementlerin kütleleri kaçar
a) Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranı gramdır?
f p kaçtır?
mA
b) Hangi maddeden kaç gram artar?
mY c) Kaçar gram Ca ve Br2 elementleri kullanılmıştır?
b) Bileşikteki atomların sayıca birleşme oranı f p
A
(Ca: 40, Br: 80)
Y
kaçtır?
c) Y maddesinin kütlece yüzde kaçı harcanmıştır? Bileşikteki kütle oranları

m Ca
d) Y'nin atom kütlesi 1 gram olduğuna göre A ele- =
Ca
&
40
=
1 "k
m Br 2·Br 2.80 4 " 4k
mentinin atom kütlesi kaç gramdır?
Ca Br2
0
e) Bileşiğin kütlece yüzde kaçı A elementidir? :;;<
k 4k 5k bileşik
x20 x20 x20
A + Y $ A2Y6 Tepkime: 20 gram 80 gram 100 gram
Başlangıç: m m – Eşit kütle sorularında harcanan maddelerin kütleleri

bulunduktan sonra her iki maddenin de kütlesi, çok
Tepkime: –m –(m-18) 30 gram olan maddenin kütlesi kadar düşünülür.
Başlangıç: 80 gram 80 gram
Sonuç: 0 18 gram 30 gram
a) 80 gram Ca, 80 gram Br2
Y artmış
b) 80 – 20 = 60 gram Ca artar.
m – 18 + m = 30
c) 20 gram Ca ve 80 gram Br2 kullanılır.
2m = 48
m = 24
mA m
ÖRNEK 29
a) =
mY m - 18
Eşit kütlede X ve Y elementleri alınarak tam verimle
mA 24
= gerçekleşen tepkime sonucu 52 gram bileşik oluşurken
mY 6
4 gram Y artıyor.
mA
=4
mY Buna göre 14 gram X ve 18 gram Y elementleri bir-
leşerek aynı bileşikten en fazla kaç gram oluşturur?
A2Y6 bileşiğinde elementlerin sayıca birleşme
b)
A 2 1
oranı = =
Y 6 3
X + Y $ ürün
c) 24 gram Y'nin 6 gramı harcandı Başlangıç: m m –
100 ?
————————————— Tepkime: –m –(m–4) +52
? = 25
%25'i harcanmıştır. Sonuç: 0 4g 52 g
mA 2.A m + m – 4 = 52
d) mY
=
2m = 56
6.Y
2.A m = 28
4= Sınırlayıcı bileşen
6.1
A = 12 mX x2 14 gram
m 28 7
= = = 18 gram
mY m–4 24 6 x3
e) 30 gram bileşikte 24 gram A
X Yb
/a 0
100 ? 7k 6k
——————————————— 2x x2
? = 80 14 + 12 = 26 gram bileşik oluşur.
%80 A içerir.
1 9 28. a) 80 gram Ca ve 80 gram Br2 b) 60 gram Ca

27. a) 4 b) c) %25 d) 12 e) %80
3 c) 20 gram Ca ve 80 gram Br2 29. 26 gram
ÖRNEK 30 ÖRNEK 32
Eşit kütlede alınan A ve Y elementlerinin oluşturdu- Başlangıç miktarları 56'şar gram olan A ve Y element-
leri tam verimle tepkimeye girdiğinde 40 gram Y ele-
ğu AY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
menti arttığına göre elementlerin kütlece birleşme ora-
mA 3
nı f p kaçtır?
= 'dür. mA
mY 4
mY
Buna göre tam verimli tepkime sonucunda AY bile-
A + Y $ ürün
şiği oluştuğunda hangi elementin kütlece yüzde ka-
çı artar? Başlangıç: 56 gram 56 gram
Tepkime: –56 gram –16 gram +72 gram

mA ——————————————————
3
= (Büyük olanın kütlesine göre alınır.) Sonuç: 0 40 gram Y
mB 4 artar.
A + Y $ ürün mA 56 7
= =
Başlangıç: 4m 4m – mY 16 2
Tepkime: –3m –4m +7m " (-) ile gösterilen-
ler harcanan mad- ÖRNEK 33
Sonuç: m gram 7 m gram de miktarını, (+) ile
gösterilenler olu-
A artar. ürün şan madde miktarı- X ve Y elementlerinden oluşan XY2 bileşiğinin kütle-
nı ifade eder. ce %20'si X elementi olduğuna göre 80'er gram alı-
4 m gram A'dan m gram A artarsa nan X ve Y elemetlerinden en fazla kaç gram XY2 bi-
leşiği oluşur?
100 ?
————————————————————
mX 20 k 80 kat
? = 25 80
= &
mY 80 4k 80
%25 A maddesinden artar. 20 kat
Sınırlayıcı bileşen
X + Y2 $ XY2
ÖRNEK 31 Başlangıç: 80 gram 80 gram
Eşit kütlede N2 ve O2 gazları alınarak tam verimle N2O4 Tepkime: En fazla ürün oluşu-
–20 gram –80 gram
mu için maddeler-
bileşiği elde ediliyor. ——————————— den en az birinin
bitmesi gerekir.
Artan madde olmaması için 14,4 gram daha biten Sonuç: 60 gram
maddeden eklendiğine göre başlangıçta alınan N2 artar.
ve O2 gazlarının toplam kütlesi kaç gramdır? 20 + 80 = 100 gram XY2 bileşiği oluşur.
(N: 14, O: 16) ÖRNEK 34

mN 2.N 2.14 7 Eşit kütlede A ve Y elementleri alınarak başlatılan, tam
= & = (Kütlece birleşme oranı)
mO 4.O 4.16 16 verimle gerçekleşen tepkime sonucu 10,2 gram bileşik
N2 + 2O2 $ N2O4 oluşurken 6,6 gram Y artıyor.
Başlangıç: 16m 16m –
Buna göre 56 gram A ve 21 gram Y bir araya geldiğin-
Tepkime: –7m –16m +23m
—————————————————— de en fazla kaç gram bileşik oluşur?
Sonuç: 9m 0 23m
A + Y $ ürün
artar
Başlangıç: m m —
9m N2 yi harcamak için 14,4 gram O2 ekleniyor ise:
Tepkime: –m –(m - 6,6) +10,2
mN ———————————————————
7 9m Sonuç : 0 6,6 g 10,2 gram
= =
mO 16 14, 4
m + m – 6,6 = 10,2
m = 0, 7 2m = 16,8
Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri toplamı m = 8,4
Sınırlayıcı bileşen
16m + 16m = 32 m 4k
mA m 8, 4 14 56 gram
= 32 · 0,7 = = =
mY m - 6, 6 1, 8 3 21 gram
= 22,4 gram 7k
AXYZ
14k 3k
4x x4
56 + 12 = 68 gram bileşik oluşur.
7
30. %25 A 31. 22,4 gram 10 32. 33. 100 gram 34. 68 gram
NOT ÖRNEK 37
Eğer bir bileşiğin kütlece birleşme oranı ve for- X2Y6 bileşiğinde X'in kütlesinin Y'nin kütlesine oranı
mülü verilip, diğer bileşiğin kütlece birleşme 4’dür. 25 gram bileşik elde edebilmek için eşit kütlede X
oranı ya da formülü isteniyorsa; bileşikte bulu- ve Y kullanılarak tam verimle tepkime gerçekleştiriliyor.
nan elementlerin atom kütleleri oranı bulunur
Buna göre hangi elementten kaç gram artar?
ve diğer bileşikte yerine yazılır.
mX
ÖRNEK 35 mY
= 4 ise
4 gram X ile 1 gram Y 5 gram bileşik oluşturur.

X2Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı x 5 kat x 5 kat x 5 kat
f p 6'dır.
mX
? ? 25 gram bileşik
mY 20 gram X 5 gram Y
Buna göre X3Y8 bileşiğinde elementlerin kütlece bir-
leşme oranını bulunuz. Eşit kütlede dediği için her iki reaktiften kütlesi büyük
olanın kütlesi kadar alınır.
20 gram X ve 20 gram Y alınır. X elementi biter.
X2Y4 bileşiği için X3Y8 bileşiği için
20 - 5 = 15 gram Y artar.
mX mX 3 X
2·X = ·
= mY 8 Y
mY 4.Y
2·X mX 3
6= = ·12
4.Y mY 8
X mX 9
= 12 =
Y mY 2
ÖRNEK 36
ÖRNEK 38
XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mX 7 XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
= 'dır. Eşit kütlede X ve Y elementleri alındı-
mY 16 mX
= 2 'dir.
ğında tam verimli tepkimede en fazla 54 gram X2Y5 bile- mY
şiği elde edilmektedir. Buna göre 12 gram X ve 2 gram Y elementlerinin
tam verimli tepkimesi sonucu oluşan XY bileşiğinde
Buna göre başlangıçta toplam kaç gram madde alın- hangi elementten kaç gram artar?
mıştır?
XY2 bileşiği için; XY bileşiği için;

XY2 bileşiği için; X2Y5 bileşiği için;
mX X mX X
mX mX 2.X = =
X mY 2.Y mY Y
= =
mY mY 5.Y
2.Y X mX 4 3k 12 gram
mX 2= =
7 X 2.7 2.Y mY 1 2 gram
=
mY
= 2k
16 2.Y 5.8 X
X 7
=4 Sınırlayıcı
mX 7 Y
= = bileşen
Y 8 mY 20
X Y
. .
X Y5 4k k
/2 0 2x x2
7k + 20k = 27k
2x x2 2 kat
8 gram 2 gram
14 gram 40 gram 54 gram
12 – 8 = 4 gram X elementi artar.
Başlangıçta eşit kütlede dediği için kütlesi büyük olan
elementin kütlesine göre alınır.
40 + 40 = 80 gram
mX 9
35. = 36. 80 gram 11 37. 15 gram Y 38. 4 gram X
Formül Bulma ÖRNEK 41

Bir bileşiğin formülü bulunurken bileşikte bulunan
elementin toplam kütlesinin atom kütlesine bölümü en 28 gram A ve 115 gram Y elementleri ile başlatılan tep-
küçük tam sayı hâline getirildiğinde o elementin formül- kimede en fazla 108 gram bileşik elde edilebiliyor.
deki sayısının en sade hâlini verir. Buna göre bu bileşiğin basit formülü nedir?
Basit Formül: Bir bileşiğin en küçük tamsayılarla (A: 14, Y: 16)
ifade edilmiş formülüne basit ya da kaba formül denir.
XaYb En fazla 108 gram bileşik elde ediliyorsa A'nın tamamı

biter.
mX : Toplam X kütlesi
mX 108 – 28 = 80 gram Y harcanır.
X : Atom kütlesi a=
X AaYb için
a : X'in katsayısı
mA a.A
=
mY b .Y
28 a.14
ÖRNEK 39 80
=
b.16
a 2 & A2Y5
=
XaYb bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- b 5
mX 7
nı = olduğuna göre bileşiğin basit formülü
mY 16
nedir? (X: 14, Y: 16)
Çözüm ÖRNEK 42
I. Yol II. Yol
Başlangıç miktarları 30'ar gram olan A ve Y elementle-
Xa Yb mX
=
a.X ri tam verimle tepkimeye girdiğinde 10 gram A elementi-
7 16 mY b .Y
nin arttığı belirleniyor.
14 16 7 a.14
=
1 1 16 b.16 Buna göre A ve Y elementlerinden oluşan bileşiğin
2
2 1 a 1
= basit formülünü bulunuz. (Y: 16, A: 32)
b 2
1 ve 2
XY2
XY2
A + Y $ ürün
Başlangıç: 30 gram 30 gram
Tepkime: –20 gram –30 gram
———————————
ÖRNEK 40 Sonuç: 10 gram 0
Bileşiği AaYb şeklinde gösterecek olursak

XaYb bileşiğinin kütlece %80'i Y olduğuna göre bile-
mA a.A
şiğin basit formülünü bulunuz. (X: 40, Y: 80) =
mY b.Y
20 a.32
=
30 b.16
I. Yol II. Yol
a 1
= & AY3
X a Yb mX a.X b 3
0 0 =
20 80 mY b .Y
1 4 20 a.40
1 4 =
80 b.80
40 80 a 1
1 4 =
40 / b 2
40 80
XY2
1 ve 2
AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası
XY2 Kimyanın Temel Yasaları Test 1, 2'yi
çözebilirsiniz.
39. XY2 40. XY2 41. A2Y5 42. AY3

12
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 2
1. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı 4. A2Y6 bileşiğinin kütlece %20’si Y elementi oldu-
mX 4 ğuna göre aynı elementlerden oluşan A3Y4 bile-
= ‘dir.
mY 7 şiğinin kütlece yüzde kaçı A elementidir?
Buna göre Y elementinin atom kütlesi kaç gram-
dır? (X: 40) A) 50 B) 70 C) 75 D) 80 E) 90
A) 21 B) 35 C) 42 D) 49 E) 70
X ve Y elementlerinin atom kütleleri oranı c m

X
2. 34 gram X elementinin tamamı bir miktar Y elemen- 5.
Y
ti ile birleşerek 50 gram bileşik oluşturmaktadır. 12’dir.
Buna göre bileşikteki Y elementinin kütlece Eşit kütlede alınan X ve Y’nin oluşturduğu 5,6 gram
yüzdesi kaçtır? X2Y4 bileşiğinde artan madde olmaması için hangi
A) 16 B) 17 C) 32 D) 40 E) 68 maddeden kaç gram eklenmelidir?
A) 20 gram Y B) 24 gram Y
C) 20 gram X D) 4 gram Y
E) 24 gram X
3. Oluşan XY2
kütlesi (g)
6,4
0 Eklenen X’in
3,2 9,6 kütlesi (g)
Kapalı kapta bulunan bir miktar Y üzerine X mad-
desi eklenerek bileşik oluşturulmaktadır. Eklenen X 6. X2Y5 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
nı f p
kütlesine karşılık oluşan XY2 bileşiğinin kütlesinin mX 7
dir.
değişim grafiği yukarıdaki gibidir. mY 20
Buna göre; Buna göre;
I. Artan madde olmaması için kaba 6,4 gram Y I. 48’er gram alınan X ve Y elementlerinden en
eklenmelidir. fazla 72 gram X2Y3 bileşiği oluşur.
Y
II. Elementlerin atom kütleleri oranı = 2 'dir. II. 27 gram X2Y5 bileşiği oluşturmak için eşit kütlede
X
III. Sınırlayıcı bileşen Y maddesidir. alınan X ve Y elementlerinden X elementi artar.
III. Elementlerin atom kütleleri oranı c m =
X 7
IV. Bileşiğin kütlece %50’si X’dir. ’dir.
Y 8
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) l, III ve IV B) I, II ve III C) I, II, III ve IV A) l, II ve III B) II ve III C) I ve II
D) II, III ve IV E) I ve IV D) I ve III E) Yalnız III
1. B 2. C 3. A 13 4. E 5. E 6. B
1. A2Y5 bileşiğindeki elementlerin kütlece birleşme 4. A ve Y elementlerinin oluşturduğu AY2 bileşiğinde
elementlerin kütlece birleşme oranı f A p

m 7
oranı f p=
mY 11 ’dır.
’dir. mY 16
mA 8
40 gram Y ile yeterince A tam verimle tepkime-
Buna göre 3,3 gram Y elementi ve yeterli miktar-
ye girerse kaç gram A2Y5 bileşiği oluşur?
da A elementi ile en fazla kaç gram AY2 bileşiği
elde edilir? A) 27 B) 54 C) 61 D) 70 E) 81
A) 7,6 B) 6,3 C) 9,8
D) 10,9 E) 11,10
5. Eşit kütlede A ve Y elementleri alınarak tam ve-

rimle gerçekleşen tepkime sonucunda 38 gram
AY2 bileşiği oluşurken, 26 gram A elementi artıyor.
Buna göre;
I. Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranı
mA 3
2. Eşit miktarda maddeler alınarak başlatılan tepki- = 'dır.
mY 16
melerde en fazla ürünü elde edebilmek için tepki-
menin tam verimle gerçekleşmesi gerekir yani tep- II. Başlangıçta alınan A miktarı 32 gramdır.
kimeye giren maddelerden en az biri bitmelidir. III. A elementinin atom kütlesi 12 gramdır.
35’şer gram X ve Y elementlerinin tepkimesin- yargılarından hangileri doğrudur? (Y: 32)

den en fazla kaç gram XY2 bileşiği elde edilir?
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
(Y: 35, X: 40)
D) II ve III E) I, II ve III
A) 60 gram B) 65 gram C) 70 gram
D) 55 gram E) 50 gram
6. Bileşik kütlesi (g)

I. bileşik
II. bileşik
3. XY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı 2
mX 5
= dir.
mY 2
21 gram XY bileşiği oluşturmak için;
I. En az 15 gram X kullanılmalıdır.
0 Y’nin kütlesi (g)
II. 4 gram Y elementinin yeterli miktarda X ele- 0,2 0,6
menti ile tepkimesinden elde edilir. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte bi-
III. Eşit kütlede X ve Y alınıp tam verimle tepkime rinci bileşiğin formülü XY, ikinci bileşiğin formülü
verdiğinde artan madde Y olur. X2Y3’dür.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Buna göre 14 gram X ve yeterli miktarda Y ele-
A) I ve III B) Yalnız ll C) l ve ll menti ile en fazla kaç gram XY bileşiği oluşur?
A) 18 B) 20 C) 28 D) 34 E) 36
D) II ve III E) I, lI ve lII
1. B 2. D 3. A 14 4. B 5. E 6. A
c) Katlı Oranlar Yasası (Dalton) ÖRNEK 43

Dalton Atom Teorisi üç kabule dayanır. a. FeO ile Fe2O3 e. C2H6 ile C3H8
Her bir element, çok küçük bölünemeyen tanecik- b. N2O ile NO2 f. N2O4 ile NO
lerden yani atomlardan oluşmaktadır. Ayrıca atom-
lar kimyasal tepkimeler sonucunda oluşmazlar. c. C2H2 ile C6H6 g. MgBr2 ile AlBr3
Bir elementin bütün atomlarının kütleleri ve özellik- d. NaBrO3 ile NaBrO4

leri aynıdır. Fakat başka bir elementin atomlarından
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinin katlı oranlar ka-
farklıdır.
nununa uyup uymadığını belirtiniz ve uyuyorsa kat-
Bileşikler ise iki ya da daha çok sayıda elementin lı oranı bulunuz.
birleşmesi ile oluşur.
Katlı Oran
Buna göre;
a. 2 3
FeO ile Fe2O3 veya 2
Atomlar bölünemediğinden bir kimyasal tepkimeye 3
giren atom sayısı tepkime sonunda değişmez. Bu b. 1 4
N2O ile NO2 veya 1
durumda kütle değişmez. (Dalton'un kütlenin koru- 4
numunu açıklaması.) c. C2H2 ile C6H6 Basit formülleri aynı oldu-

Bileşikler, iki ya da daha çok sayıda elementin basit ğu için katlı oran yoktur.
sayısal oranda birleşmesi ile oluşur. (Dalton'un sa- d. Üç farklı tür atom olduğu
NaBrO3 ile NaBrO4
bit oranlar kanunu açıklaması.) için katlı oran yoktur.
İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturu- 9 8
e. C2H6 ile C3H8
yorsa bu elementlerden herhangi birinin sabit kütle- 8 veya 9
si ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri ara- 1

f. N2O4 ile NO 2 veya 2
sındaki basit ve tam sayılarla ifade edilen orana
katlı oranlar kanunu denir. g. MgBr ile AlBr Elementler farklı olduğu
2 3
için katlı oran yoktur.
Bileşik çiftlerinin katlı oranlar kanununa uyabil-

mesi için;
Bileşikler iki farklı tür elementten oluşmalı, ÖRNEK 44
İki bileşikteki elementler aynı olmalı,
A2Yn ile A3Y8 bileşikleri oluşturulurken eşit kütlede
Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır.
A alındığında birinci bileşikteki Y kütlesinin ikinci bi-
3
leşikteki Y kütlesine oranı olduğuna göre, n sa-
Bileşik Çifti Katlı Oran 4
yısı kaçtır?
& Cu2 O2
CuO ile Cu2O 2
&
Cu2 O 1 A'lar eşitlenirse Y'lerin sayıca oranlanması katlı oranı
verir.
& Katlı oranlar kanununa uymaz. 3/A2Yn
NaCI ile MgCI2 $ A6Y3n 3n 3
Elementler farklıdır. 2/A3Y8 A6Y16 =
16 4
n=4
& Katlı oranlar kanununa uymaz.
HCIO3 ile HCIO2
İkiden fazla tür element vardır.
& Katlı oranlar kanununa uymaz.

NO2 ile N2O4
Basit formülleri aynıdır.
43. a. 2/3 veya 3/2 b. 1/4 ya da 4/1 c. yok d. yok e. 9/8 veya 8/9
15
ÖRNEK 45 ÖRNEK 47
A ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi küt- X’in kütlesi (gram)
lece %60 Y, ikincisi kütlece %20 A elementi içermekte-
I. bileşik
dir.
Eşit kütlede A elementi içeren bileşiklerdeki Y ele- II. bileşik
mentleri arasındaki katlı oranı bulunuz.
I. Yol 0 Y’nin kütlesi (gram)

12 18
A Y
_____ _____
1. bileşik 40 60 Yukarıdaki grafikte X ve Y elementlerinin birleşmesi so-
2. bileşik 20 80 x2 A'nın kütlelerini eşitle- nucu oluşan iki farklı bileşikteki elementlerin kütlece bir-
mek için 2 ile çarpılır.
" leşme oranları verilmiştir.
40 160
Y1
Buna göre bu iki bileşikte bulunan X elementleri ara-
60 3
= = XI
Y2 160 8 sındaki katlı oran kaçtır?
X II
II. Yol
1. bileşik Aa Yb Aa Yb X Y
40 60 40 60 Y'ler oranı _______ _______
60 3 I. bileşik a·3 12·3 X’leri oranlayabil-
123
=
2. bileşik An Ym An Ym 160 8 II. bileşik a·2 18·2 mek için Y’ler eşit-
2 20 80 40 160 lenir.
I a·3 3
& = =
A'nın kütleleri aynı ol-
II a·2 2
ması için 2 ile çarpılır.
ÖRNEK 48
ÖRNEK 46 A’nın kütlesi (g)
I. C2 H4 II. bileşik
II. C3 H8 I. bileşik
6
III. C3H6
IV. CH4
0 Bileşiğin kütlesi (g)
Yukarıda verilen bileşiklerdeki H elementinin kütle- 24 30
ce yüzdelerini kıyaslayınız. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe ait A
elementinin kütlesinin bileşiğin kütlesine göre değişimini
H elementinin kütlece yüzdelerini kıyaslamak için C gösteren grafik yukarıda verilmiştir.
elementlerinin sayıları eşitlendikten sonra H sayılarına Buna göre I. bileşiğin formülü A3Y4 ise II. bileşiğin
bakılır. H sayısı fazla olanın kütlece H yüzdesi fazladır.
basit formülünü bulunuz.
I. C2H4 x3 C6H12
II. C3H8 x2 C6H16 Bileşiğin kütlesi A Y Bileşik

______________ _____ _____ _______
III. C3H6 x2 C6H12
I. bileşik 30 6 24 A3Y4 xa
IV. CH4 x6 C6H24
II. bileşik 24 6 18 AaYb x3
IV > II > III = I
I. bileşik A3aY4a
II. bileşik A3aY3b
Y'ler oranı:
24 4a a 1
= = II. bileşiğin formülü AY'dir.
18 3b b 1
3 3
45. 46. IV > II > III = I 16 47. 48. AY
ÖRNEK 49 ÖRNEK 51
Y’nin kütlesi (g)
A (gram) Y (gram) Bileşik Formülü
36 8 A3Y8
II. bileşik
24 m A2Y4
2 I. bileşik
A3Y8 ve A2Y4 bileşiklerinde A ve Y elementlerinin kütle-
1
lerinin değişimi yukarıdaki tabloda verilmiştir.
Buna göre m değeri kaçtır?

0 A’nın kütlesi (g)
9 12
A Y Bileşik
A ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki A ve
2x 36 8 2x A3Y8 A6 Y16
Y kütlelerinin değişimini gösteren grafik yukarıda veril-
3x 24 m 3x A2Y4 A6 Y12
miştir.
Y'lerin kütle oranı = Y'lerin sayıca oranı
I. bileşiğin formülü AY olduğuna göre II. bileşiğin
16 16
3m
=
12 basit formülü nedir?
m=4
Bileşiklerdeki A'nın kütlesini Y'lere oranlarsak
A Y Bileşik
ÖRNEK 50 _______ _______ _______
I. bileşik 3x 12 1 AY xa AaYa
Kütle (g)
II. bileşik 4x 9 2 AaYb AaYb
38 Bileşik
Y'ler oranı
a
a 3
=
10 A b 8
A3Y8
Y
0 Zaman
ÖRNEK 52
A ve Y elementleri arasında oluşan iki farklı bileşikten I. A ve Y elementleri arasında oluşan iki bileşikten I. bileşi-
bileşiğin oluşumunun kütle-zaman değişimi grafiği yu- ğin formülü A2Y3 , II. bileşiğin formülü AYm'dir. Aynı mik-
karıdaki gibidir. tar A ile birleşen I. bileşikteki Y kütlesinin, II. bileşikteki Y
Aynı miktar A ile birleşen birinci bileşikteki Y kütle- 3
kütlesine oranı 'dir.
3 2
sinin, ikinci bileşikteki Y kütlesine oranı olduğu- Buna göre II. bileşikteki m değeri kaçtır?
5
na göre II. bileşiğin formülü nedir? (A: 14, Y: 16)
I. bileşik A2Y3
a-10 + a = 38 A $ 14 gram II. bileşik AYm x2 $ A2Y2m

a = 24 Y $ 24 gram
Grafikten I. bileşiğin formülü bulunur. İki bileşikteki A elementlerinin kütlesi eşitlenip, Y'ler
x·A 14 oranlandığında verilen sayısal orana eşit olur.
AxYz " =
z·Y 24 3 3
I. bileşik A2Y3 a $ A2aY3a =
x 14 14 2m 2
· = II. bileşik AaYb 2 $ A2aY2b
z 16 24
3a 3 m=1
x 2 =
=
z 3 2b 5
a 2
A 2 Y3
. b = 5 & A 2 Y5 ikinci bilei€in AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası
formülü Kimyanın Temel Yasaları Test 3, 4, 5, 6,
7, 8'i çözebilirsiniz.
49. 4 50. A2Y5 17 51. A3Y8 52. 1

1. I. HClO4 - HClO3 4. A ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikte aynı mik-
tar Y ile bileşen A’lar arasındaki oran f p

II. C3H6 - C4H8 Al 2
'dir.
III. N2O3 - NO2 A lI 3
I. bileşiğin formülü AY2 olduğuna göre II. bileşi-
Verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı
ğin formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
oranlar kanunu uygulanabilir?
A) A3Y B) AY3 C) A3Y4
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) A 2Y3 E) AY
D) I ve II E) I, II ve III
5. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki A

ve Y kütleleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
2. D’nin kütlesi (g)

Bileşikler A miktarı (g) Y miktarı (g)
II. bileşik
1. bileşik 8 15
I. bileşik
2. bileşik 16 24
0 Her iki bileşik elde edilirken aynı miktarda A kulla-

A’nın kütlesi (g)
15 18 nıldığında II. bileşikten en fazla 80 gram elde edil-
Yukarıda A ve D elementlerinin birleşmesi sonucu miştir.
oluşan iki farklı bileşiğin kütlece birleşme oranı gra-
Buna göre I. bileşikten en fazla kaç gram elde
fiği verilmiştir.
edilir?
Buna göre bu iki bileşikte bulunan A elementle- A) 23 B) 46 C) 69 D) 72 E) 92
ri arasındaki katlı oran f p kaçtır?

A II
AI
5 6 3 2 5
A) B) C) D) E)
6 5 5 3 3
6. I. X6Y12 ile X4Y8 bileşikleri arasında katlı oran
yoktur.
II. Mn3O4 ile MnO2 bileşikleri arasındaki katlı oran

3
olabilir.
4
III. Fe2O3 ile Fe3O4 bileşikleri arasındaki katlı oran

8
olabilir.
3. X ve Y elementleri arasında oluşan iki bileşikten 9
I. bileşiğin formülü X3Y4, II. bileşiğin formülü ise
IV. HBrO3 ile HBrO4 bileşikleri arasındaki katlı ora-
X4Ym’dir. Aynı miktar X ile birleşen Y’ler arasındaki
3
katlı oran f p
YII 15 nı olabilir.
'dir. 4
YI 8 Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Buna göre X4Ym bileşiğindeki m değeri kaçtır? A) II, III ve IV B) I ve IV C) I ve III

A) 3 B) 5 C) 6 D) 8 E) 10 D) I, II ve III E) I, III ve IV
1. B 2. A 3. E 18 4. C 5. E 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 5
1. I. X3Y4 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikten
X3Y4 bileşiğinin kütlece %10’u Y, diğer bileşiğin ise
II. X2Y8
kütlece %80’i X’tir.
III. X2Y4
Buna göre iki bileşik arasındaki katlı oran aşağı-
IV. X4Y6 dakilerden hangisi olabilir?
Yukarıda verilen bileşiklerdeki Y elementinin 9 3 4 2 4
A) B) C) D) E)
kütlece yüzdelerinin karşılaştırılması aşağıda- 4 2 3 3 5
kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) II > IV > I = III B) IV > I > II = III
C) I > IV > III > II D) II > III > IV > I
E) II > III > I > IV 5. X’in kütlesi (g)
2. bileşik
1. bileşik
2. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte 18
harcanan Y kütlesi ile oluşan bileşik kütlesi aşağı-
daki tabloda verilmiştir.
0 Bileşiğin kütlesi (g)
21 24
Bileşik
Bileşikler Y kütlesi (g)
kütlesi (g) X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe
ait grafik yukarıda verilmiştir.
1. bileşik 4 18
Buna göre;
2. bileşik 3 17
I. Aynı miktar X ile birleşen Y’ler arasındaki oran
2'dir.
Buna göre 1. bileşiğin formülü X2Y4 olduğuna
II. 1. bileşiğin formülü XY4 ise 2. bileşiğin formülü
göre 2. bileşiğin basit formülü aşağıdakilerden
XY2’dir.
hangisidir?
III. Aynı miktar Y ile birleşen X'ler arasındaki oran
A) X 2Y3 B) X 2Y6 C) X 2Y5 1
'dir.
D) X3Y2 E) XY2 2
yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

3. X3Y8 ve XYn bileşiklerinde aynı miktar X ile bir-
leşen X3Y8 bileşiğindeki Y’nin, XYn bileşiğinde- D) II ve III E) I, II ve III
2
ki Y’ye oranı olduğuna göre;
3
I. XYn bileşiğindeki “n” değeri kaçtır?
II. XYn bileşiğinden 3,2 gram elde etmek için kaç 6.

gram Y kullanılmalıdır? Bileşik A (g) Bileşik (g)
sorularının cevabı aşağıdakilerden hangisinde
A2Y 12,8 14,4
doğru olarak verilmiştir? (Y: 1, X: 12)
I II AY m 8
A) 6 0,6 A ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşikte, bi-

B) 4 1,2 leşiklerin kütlesi ve içerdikleri A kütleleri tablodaki
gibidir.
C) 4 0,8
Buna göre tablodaki m değeri kaçtır?
D) 3 0,9
E) 5 1 A) 3,2 B) 1,6 C) 6,4 D) 4,8 E) 5,6
1. D 2. A 3. C 19 4. A 5. E 6. C
KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. Yandaki kapta; 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşik-

C(k) + O2(g) $ CO2 (g) teki element kütleleri arasındaki ilişki aşağıda veril-
O2(g) miştir.
tepkimesi gerçekleştiriliyor.
X kütlesi (gram) Y kütlesi (gram)
Bu tepkime ile ilgili;
I. Toplam kütle korunur. I. bileşik 14 8
II. Katı kütlesi zamanla azalır. C(k)
II. bileşik 7 6
III. Karbondioksit bileşiğinde kütlece birleşme ora-
mC 3
nında = dir. Buna göre bileşik çifti aşağıdakilerden hangisi
mO 8
gibi olabilir?
yargılarından hangileri doğrudur? (C: 12, O: 16)
I. bileşik
_______ II. bileşik
________
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
A) X2Y X2Y3
D) I ve III E) I, II ve III
B) XY X2Y3
C) XY2 X2Y3
D) XY3 X2Y4
2. E) XY X2Y5
İki element arasında oluşan birden fazla bileşik
var ise elementlerden birinin kütlesi eşitlenip di-
ğerinin değişen kütlesi oranlanır. Bu oran, bile-
şiklerde aynı elementin sayısı eşitlendiğinde di-
ğerinin sayıca oranına eşittir.
X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki ayrı bileşik

için kütleleri arasındaki ilişki aşağıdaki tabloda ve- mX
rilmiştir. 5. XY2 bileşiğindeki kütlece birleşme oranı = 1'dir.
mY
X kütlesi (gram) Y kütlesi (gram) Buna göre 16 gram XY3 bileşiğini elde etmek
için en az kaçar gram X ve Y elementi gerekir?
I. bileşik 2,8 8 X
____ Y
____
A) 8 8
II. bileşik 5,6 9,6
B) 4,8 11,2
I. bileşiğin formülü X2Y5 olduğuna göre II. bileşi- C) 6,4 9,6

ğin basit formülü nedir? D) 3,2 12,8
A) X 2Y B) XY3 C) X3Y2 E) 9,6 6,4
D) X 2Y3 E) X 2Y4
3. 5,6 gram X ile 19,2 gram Y gazlarının artansız tepki-

mesinden 7,2 gram Z ve 8 litre T gazları elde ediliyor. 6. XOH bileşiğinde oksijenin kütlesinin, XOH bileşiği-
2
Oluşan T gazının bu koşullardaki özkütlesi kaç nin kütlesine oranı'tir.
5
gram/litredir? Buna göre X elementinin atom kütlesi kaçtır?
(H: 1, O: 16)
A) 17,6 B) 4,4 C) 3,1
A) 80 B) 64 C) 40 D) 39 E) 23
D) 2,2 E) 1,25
20
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 2
1. • 6 gram X ile 8 gram Y birleşerek 14 gram XY 4. Sabit oranlar yasasına göre XaYb bileşiği için
• 3 gram X ile 4 gram Y birleşerek 7 gram XY
mX a X
• 3 gram X ile 8 gram Y birleşerek 11 gram XY2 = ·
mY b Y
bileşiklerini oluşturmaktadır.
Belirli bir bile- Elementlerin Elementlerin
Bu tepkimelerle; şik için sabit sayıca birleş- atom kütleleri
oran me oranı oranı
I. Kütlenin korunumu
II. Sabit oranlar mX $ X'in bileşikteki kütlesini
III. Katlı oranlar a $ Bileşiğin formülündeki X'in sayısını
yasalarından hangileri kanıtlanabilir? X $ X'in atom kütlesini
ifade eder.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
X2Y3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
m
nı f p
X 9
'dır.
m 16
Y
X elementinin atom kütlesi 27 olduğuna göre Y
elementinin atom kütlesi kaçtır?
A) 8 B) 14 C) 16 D) 18 E) 32
2. X2Y2 bileşiğini oluşturan elementlerin kütlece bir-
m
leşme oranı f p
X 1
dır.
m 16
Y
3,4 gram X2Y2 bileşiğini oluşturmak için en az
kaç gram X gereklidir?
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4
D) 0,6 E) 0,5
5. 16,2 gram Al ve 9,6 gram S elementleri karışı-
mından en fazla 15 gram bileşik oluşturulabil-
diğine göre bileşiğin basit formülü aşağıdaki-
lerden hangisidir? (Al: 27, S: 32)
A) Al 2S3 B) AlS C) AlS2
D) AlS 3 E) Al3S2
3. I. C2 H6 - C3 H8
II. C3H4 - C3H6
III. C2H4 - CH4
IV. C2H2 - C4H6
Bileşik çiftlerinin hangilerinde hidrojen (H) atom- 6. I. Fe2X3 bileşiğinin 80 gramında 56 gram Fe vardır.
2 m 4
ları arasındaki katlı oran 'tür? II. Y2X bileşiğinde X kütlece birleşme oranı dir.
3 mY 7
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III Buna göre Y elementinin atom kütlesi kaçtır?
(Fe: 56)
D) III ve IV E) II ve IV
A) 112 B) 56 C) 28 D) 24 E) 14
21
KARMA TEST - 3 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. 4. Y(g) Y elementinin bulunduğu kaba

X elementi eklenerek X2Y6 bi-
2 leşiğini elde etmek için
CaCO3(k)
gerçekleştirilen tepkimede, ek-
1
lenen X ve harcanan Y ele-
0
mentlerinin kütlelerindeki deği-
Ağzı açık kaptaki 50 gram CaCO3 katısı bir miktar 4 8 11 X (g)
şim yandaki grafikte verilmiştir.
ısıtıldığında,
Buna göre;
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g)
I. 10 gram bileşik oluşurken, 3 gram X artar.
tepkimesine göre tamamen ayrıştığında kaptaki
II. Oluşan bileşiğin kütlece %20 si Y'dir.
katı kütlesi 28 gramdır.
III. Atom kütleleri oranı c m
Y 1
'dir.
Oluşan CO2 bileşiği ile ilgili; X 12
I. 22 gramdır. yargılarından hangileri doğrudur?

II. Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranı A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
m
f p 'dir.
C 3
m 8
O
1
III. CO bileşiği ile arasındaki katlı oran olabilir.
2
yargılarından hangileri doğrudur? (C:12, O: 16)
A) I ve II B) Yalnız III C) II ve III
D) Yalnız II E) I, II ve III
5. Bileşik formülü X kütlesi (g) Bileşik kütlesi (g)
X2Y4 12 14
XmYn 18 22
Yukarıdaki tabloda X ve Y elementlerinin oluştur-

2. Eşit kütlelerde X ve Y elementleri alınarak başlatı- duğu iki ayrı bileşiğin formülleri ve kütle ilişkileri ve-
lan tepkime sonucunda oluşan XY4 bileşiğinin küt- rilmiştir.
lece %25'i Y elementidir.
XmYn bileşiğinin formülü aşağıdakilerden han-
Tam verimle gerçekleştirilen tepkimede, artan gisi olabilir?
Y elementinin kütlesinin, oluşan XY4 bileşiğinin
kütlesine oranı kaçtır? A) XY4 B) X3Y8 C) XY3
1 1 2 3 1 D) X4Y E) X3Y4
A) B) C) D) E)
3 2 3 4 4
6. Eşit kütlelerde X ve Y elementleri tepkimeye girdi-

ğinde Y biterken, X elementinin kütlece % 75'i artıyor.
3. X3Y2 bileşiğinin kütlece % 72'si X elementidir. Bu
bileşikten 5 gram oluşturulurken, Y elementinden Buna göre bileşikteki elementlerin kütlece bir-
m
leşme oranı f p kaçtır?
1,6 gram artmaktadır. X
m
Buna göre başlangıçta alınan Y kaç gramdır? Y
1 3 1 2 3
A) B) C) D) E)
A) 1,4 B) 2 C) 3 D) 3,6 E) 4,8 4 4 2 3 2
22
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 4
1. Bir kapta bulunan Al katısı üzerine yavaş yavaş kar- 4. Bir miktar X elementinin bulunduğu kaba azar azar
bon (C) katısı eklenerek tepkime gerçekleştiriliyor. Y elementi ilave edilerek tepkime gerçekleştiriliyor.
Harcanan Al katısı ile eklenen karbon (C) katısının Bu işlem sırasında kaba konulan Y ve oluşan XY2
kütle değişimlerinin grafiği aşağıda verilmiştir. bileşiği arasındaki kütle ilişkisi aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Al kütlesi (g)
12 XY2 (gram)
22
C kütlesi (g)
0 4 10
Bu tepkime ile ilgili; Y (gram)

0 16 24
I. Karbon (C) katısının kütlece % 60'ı artar. Buna göre;

II. Oluşan bileşiğin kütlece % 25'i karbondur. I. Başlangıçta kapta 6 gram X vardır.
III. Karbon (C) katısının tamamını bitirmek için, en
II. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme
az 18 gram daha Al eklenmelidir. m
oranı f p 'dir.
X 3
yargılarından hangileri doğrudur? m 8
Y
III. X elementinin tamamı bittiğinde, harcanan Y
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
elementinin miktarı 16 gramdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
2. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı

bileşikten birincisinin 17,6 gramının 11,2 gramı
X, ikincisinin 24 gramının 12,8 gramı Y oldu- 5. XYZ3 bileşiğini oluşturan elementlerin kütlece bir-
ğuna göre, bu bileşiklerde X elementinin eşit leşme oranları sırasıyla 10 : 3 : 12'dir.
miktarı ile birleşen birinci bileşikteki Y elemen-
tinin kütlesinin ikinci bileşikteki Y elementinin X, Y ve Z elementlerinden 36'şar gram alınarak
kütlesine oranı kaçtır? başlatılan tepkimede en fazla kaç gram XYZ3 bi-
leşiği elde edilir?
1 1 3
A) B) C) D) 2 E) 4
4 2 4 A) 36 B) 49 C) 57 D) 75 E) 108
6. 2 gram X ile 3,6 gram Y tepkimeye girdiğinde XY3

3. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde hidrojenin bileşiği oluşurken sadece 0,72 gram Y artıyor.
kütlece yüzdesi en fazladır?
Buna göre tepkimede artan madde olmaması
A) C3H4 B) C2H4 C) C2H6 için kaba en az kaç gram daha X eklenmelidir?
D) C6H6 E) C4H10 A) 0,2 B) 0,3 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,8
23
YENİ NESİL SORULAR KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. Doğada var olan hiçbir şey yok, var olmayan hiç birşey de yoktan var olmaz sadece şekil değiştirir.
Kimyasal tepkimelerde de giren maddelerin kütleleri toplamı, ürünlerin kütleleri toplamına eşittir.
12 mol H atomu 4 mol N atomu 4 mol NH3 molekülü

12 gram H + 56 gram N = 68 gram NH3
Girenler Ürünler
Berat A ve Y maddelerinin tepkimesi için aşağıdaki basamakları takip ediyor.
• Tepkimeyi gerçekleştireceği boş kabı ağzı kapalı şekilde tartıyor ve ölçüm sonucunu
kaydediyor.
200,0 gram
• Eşit kütledeki A ve Y maddelerini koyup ağzını kapatıyor ve biraz ısı vererek tepkimenin,
A + Y $ I + N denklemine göre gerçekleşmesini sağlıyor. (İlk tartım sonucu)
• Tepkime gerçekleştikten sonra kabı tekrar tartıyor ve tartım sonucunu kaydediyor.
• Berat kütle spektroskopisinden yararlanarak tepkime sonucunda kaptaki maddeleri

analiz ediyor ve yaptığı analiz sonucunda ortamda 26 gram I, 74 gram N ve bir miktar
Y maddesi bulunduğunu tespit ediyor.
328,0 gram
Buna göre Berat'ın kullandığı Y maddesinin kütlece yüzde kaçı artmıştır?

(Son tartım sonucu)
Kabın kütlesi 200 gram

Tepkimeden sonra 328 gram tartılmış
328-200 = 128 gram (tepkimeden sonra kapta bulunan bütün maddelerin kütleleri toplamı)
Kapta tepkimeden sonra I, N, Y maddeleri olduğuna göre,
mI + mN + mY = 128
26 + 74 + mY = 128
mY = 28 gram Y (kapta kalan yani artan Y miktarı)
mBaşlangıç = mSon
= 128 gram
128
Başlangıçta eşit kütlede A ve Y alındığı için = 64'er gram A ve Y alınmıştır.
2
64 gram Y'nin 28 gramı artmış
100 ?
———————————————
100·28
?=
64
= 43, 75
Y'nin % 43,75'i artmıştır.
1. %43,75 24
www.aydinyayinlari.com.tr TYT
MOL KAVRAMI
➤ MOL KAVRAMI VE TARİHÇESİ
➤ MOL-TANECİK İLİŞKİSİ
➤ MOL-HACİM İLİŞKİSİ
➤ MOL-KÜTLE İLİŞKİSİ
➤ MOL-KARIŞIM PROBLEMLERİ
➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLESİ
➤ ATOMİK KÜTLE BİRİMİ (akb)
➤ FORMÜL BULMA
➤ MOL ÖZET
➤ KARMA TESTLER
➤ YENİ NESİL SORULAR
1. ? 2. ? 1. ? 2. ?
25
TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr
MOL KAVRAMI
• Mol kavramını açıklar.
– Mol kavramının tarihsel süreç içerisindeki değişimi üzerinde durulur.
– Bağıl atom kütlesi tanımlanır.
– İzotop kavramı ve bazı elementlerin mol kütlelerinin tam sayılı çıkmayışının nedeni örneklerle açıklanır.
– Mol hesaplamaları yapılır.
MOL KAVRAMI VE TARİHÇESİ Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği’nin

Atomlar çok küçük tanecikler olduklarından kütlele- aldığı kararla C-12 izotopu referans olarak kabul edilip,
rinin mutlak olarak bulunması mümkün değildir. Bu ne- atom kütlesi 12,000 alınarak diğer atomların atom kütle-
denle atom ve molekül gibi küçük taneciklerin sayısını leri bağıl olarak hesaplanmıştır.
ve miktarını belirtmek için mol kavramı kullanılmaktadır.
İzotop Kavramı
Kimyacılar Dalton’dan itibaren bağıl sayıların öne-
Atom numaraları aynı, kütle numaraları farklı olan
mini kavrayarak atom ve moleküllerin miktarını belirt-
atomlara izotop atomlar denir.
mek için mol kavramını kullandılar. Bağıl atom kütlesi
• Hidrojen atomunun izotopları,
kadar gram elementi 1 mol olarak kabul ettiler.
1 ^1 h 1 ^1 h
1 2
1
H , H 2D , 3
H 3T
Uluslararası birim sistemine (SI) göre 12 gram kar-
Hidrojen Döteryum Trityum
bon-12 (C-12) izotopunun içerdiği atom sayısı 1 mol
• Karbon atomunun izotopları,
dür. 12 13 14
6
C , 6
C , 6
C gibi.
12 gram C-12 izotopunun atom sayısı 6,02.1023
Atomların kimyasal özellikleri proton ve elektron
tane karbon atomu demektir ve bu sayıya Avogadro
sayılarına bağlıdır. Fiziksel özellikleri proton, nötron ve
sayısı denir. Avogadro sayısı NA ile gösterilir.
elektron sayılarına bağlıdır. Atomların kimliklerini ise
Bir atomun, referans olarak seçilen başka bir ato-
proton sayıları belirler.
mun kütlesinden kaç kat fazla ya da az olduğunu ifade
Bu nedenle, izotop atomların kimyasal özellikle-
eden değere bağıl atom kütlesi denir.
ri aynı, ziksel özellikleri farklıdır. İzotop taneciklerin
elelktron sayıları farklı ise hem kimyasal hem de ziksel
özellikleri farklıdır.
Ortalama Atom Kütlesi

Elementlerin doğada genellikle birden fazla izotopu
vardır. Bu izotopların doğada bulunma yüzdeleri farklı-
dır. Örneğin; 11 H (hidrojen) nin doğadaki bolluk yüzdesi
99,98 iken, 21 D (döteryum) nin 0,015’dir, 31 T (trityum) ise
doğada çok az bulunur.
Elementlerin birden fazla izotopunun olması nede-
Her yılın 10. ayının 23. günü Mol Günü olarak kutlanır. niyle doğadaki bolluk yüzdeleri ve atom kütlelerinden
yararlanılarak ortalama atom kütleleri bulunur.
35 37 1 2 + 23 24
18 17 Cl 17 , 20 17 Cl 17 01H1 , 11H0 12 11 Na 11 , 12 12 Mg 12
Kimyasal Özellikler Aynı (p, e– aynı) Farklı (e– farklı) Farklı (p, e– farklı)
Fiziksel Özellikler Farklı (n farklı) Farklı (n, e– farklı) Farklı (p, e– farklı)
Kimlik Aynı (p aynı) Aynı (p aynı) Farklı (p farklı)
26
www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT
Ortalama 1. izotopun Bolluk 2. izotopun Bolluk MOL HESAPLAMALARI

· + · + ···
atom = kütlesi yüzdesi kütlesi yüzdesi Mol - Tanecik İlişkisi
kütlesi 100
6,02.1023 tane atom veya moleküle 1 mol denir.
Avogadro Sayısı: N = Na = NA = 6,02.1023 b 6.1023
Doğada elementlerin genellikle birden fazla izotopu 1 mol Fe atomu : 6,02.1023 tane Fe atomu
olduğundan element atomlarının ortalama atom kütleleri 1 mol O atomu : 6,02.1023 tane O atomu
tam sayılardan değil kesirli sayılardan oluşur. 1 mol CO2 molekülü : 6,02.1023 tane CO2 molekülü
1 mol C3H4 molekülü: NA tane molekül = 6,02·1023 tane
İzotop atomlar Atom kütlesi
C3H4 molekülü
Karbon 12,011 : 3 mol C atomu içerir.
: 3·NA tane C atomu içerir.
Klor 35,4527
: 7 mol atom içerir.
Oksijen 15,9949 : 7·NA tane atom içerir.
DİKKAT!
Rubidyum 85,4677
1 mol XaYb molekülü = NA tane molekül
= a mol X atomu
ÖRNEK 1
= a.NA tane X atomu
Klor elementinin 35Cl ve 37Cl olmak üzere iki doğal izo- = (a + b) mol atom
topu vardır. 35Cl izotopunun atom kütlesi 35 ve doğada = (a + b)·NA tane atom içerir.
bulunma yüzdesi 75’dir. 37Cl izotopunun ise atom kütle-
si 37 ve doğada bulunma yüzdesi 25’dir. Not!
Buna göre klor elementinin ortalama atom kütlesi En az iki atomun kovalent bağ ile bağlanması
kaçtır? sonucu oluşan bağımsız bulunabilen saf madde-
lere molekül denir. İyonik bağlı bileşiklere mole-
kül denilmez.
Ortalama 1. izotopun Bolluk 2. izotopun Bolluk
kütlesi · yüzdesi + kütlesi · yüzdesi
ÖRNEK 3
atom kütlesi =
100
(35 · 75) + (37 · 25) 0,5 mol C3H8 bileşiği ile ilgili aşağıdaki soruları ce-
=
100 vaplayınız. (NA: Avogadro sayısı)
= 35,5 Cl elementinin ortalama atom kütlesi
a) Kaç mol karbon (C) atomu içerir?
b) Kaç tane hidrojen (H) atomu içerir?
c) Kaç mol atom içerir?
d) Kaç tane atom içerir?
ÖRNEK 2
e) Kaç tane molekül içerir?
Bor elementinin ortalama atom kütlesi 10,8’dir. Doğa- a) 1 mol C3H8 3 mol C atomu içerir.
da 10B ve 11B olmak üzere iki tane izotopu bulunan bor 0,5 mol C3H8 ?
elementinin izotoplarının atom kütleleri sırasıyla 10 ve ? = 1,5 mol C atomu içerir.
11’dir. b) 1 mol C3H8’de 8 mol H 1 mol H atomu NA tane
0,5 mol C3H8 ? 4 mol H atomu ?
Buna göre verilen izotoplardan hangisinin doğadaki
? = 4 mol H atomu içerir. ? = 4·NA tane H atomu içerir.
bolluk yüzdesi daha fazladır?
c) 1 mol C3H8 11 mol atom
0,5 mol C3H8 ?
Bor elementinin ortalama atom kütlesi 10,8, 11B izotopunun ? = 5,5 mol atom içerir.
atom kütlesine daha yakın olduğu için 11B izotopu doğada d) 0,5 mol C3H8 molekülünde 5,5 mol atom vardır.
daha fazla bulunur. 1 mol atom NA tane
5,5 mol atom ?
? = 5,5·NA tane atom içerir.
e) 0,5 mol moleküldür.
1 mol molekül NA tane molekül
0,5 mol molekül ?
? = 0,5·NA tane moleküldür.
1. 35,5 2. 11B 3. a) 1,5 mol b) 4·NA tane c) 5,5 mol d) 5,5·NA tane
27 e) 0,5·NA tane
ÖRNEK 4 ÖRNEK 7
0,5 mol atom içeren N2O3 bileşiği kaç tanedir? 0,6 mol KNO3 bileşiğindeki oksijen atomu sayısı ka-
dar hidrojen atomu içeren C 2H6 bileşiği kaç tanedir?
(NA: 6,02·1023)
(NA: 6,02·1023)
1 mol N2O3 5 mol atom içerir.
? 0,5 mol atom 0,6 mol KNO3
? = 0,1 mol N2O3 0,6.3 = 1,8 mol O atomu içerir & C2H6’da H atomu da 1,8 moldür.
1 mol C2H6 6 mol H atomu
23 ? 1,8 mol H atomu
1 mol N2O3 6,02·10 tane N2O3
0,1 mol ? ? = 0,3 mol C2H6
? = 6,02·1022 tane N2O3 bileşiği
1 mol C2H6 6,02.1023 tane
0,3 mol C2H6 ?
? = 18,06.1022 tane C2H6
ÖRNEK 5
2,408·1024 tane H2O bileşiği kaç mol atom içerir?
(NA: 6,02·1023)
ÖRNEK 8
23
1 mol 6,02·10 tane H2O bileşiği
1,2 mol azot atomu içeren NH4NO3 bileşiği kaç tane
? 2,408·1024 tane H2O bileşiği
? = 4 mol H2O
hidrojen atomu içerir? (NA: 6.10 23)
1 mol H2O 3 mol atom içeriyorsa 1 mol NH4NO3 2 mol azot atomu
4 mol H2O ? ? 1,2 mol azot atomu
? = 12 mol atom içerir. ? = 0,6 mol NH4NO3
1 mol NH4NO3 4.NA tane H

0,6 mol NH4NO3 ?
? = 2,4.NA tane H atomu
23
2,4 x 6.10 = 14,4.1023 tane H atomu içerir.
ÖRNEK 6
ÖRNEK 9
12,04.1023 tane atom içeren C4H6 molekülü kaç mol
hidrojen atomu içerir? (NA: 6,02.10 23) Avogadro sayısı kadar azot atomu içeren Ba(NO2)2
bileşiğindeki oksijen atomu kaç tanedir?
1 mol C4H6 10·6,02.1023 tane atom (NA: Avogadro sayısı)

? 12,04.1023 tane atom
? = 0,2 mol C4H6
Avogadro sayısı kadar azot atomu 1 mol azot atomu demek-
tir.
1 mol C4H6 6 mol H atomu içerirse 1 mol Ba(NO2)2 2 mol N atomu
0,2 mol C4H6 ? ? 1 mol N atomu
? = 1,2 mol H atomu içerir. ? = 0,5 mol Ba(NO2)2
1 mol Ba(NO2)2 4·NA tane oksijen

0,5 mol Ba(NO2)2 ?
? = 2·NA tane oksijen atomu içerir.
4. 6,02·1022 5. 12 mol 6. 1,2 mol 7. 18,06.1022 tane 8. 14,4.1023 tane 9. 2·NA tane
28
MOL KAVRAMI TEST - 1
1. 3,01·1024 tane atom içeren MgO bileşiği kaç 5. 0,2 mol NH3 molekülündeki atom sayısına eşit
moldür? (NA: 6,02·1023) sayıda molekül içeren NO2 gazı kaç tane atom
içerir? (NA: Avogadro sayısı)
A) 2,5 B) 0,5 C) 2,5·NA
A) 2,4 B) 0,2·NA C) 0,6·NA
D) 0,5·N A E) 5
D) 2,4·NA E) 0,2
2. 0,2 mol N2O3 bileşiği ile ilgili;

6. 0,2’şer mol O2 ve SO3 gazlarından oluşan karı-
I. 1,204·1023 tane molekül içerir. şım ile ilgili;
II. 1 mol atom içerir. I. Toplam 0,4 mol molekül içerir.
III. 0,6 tane oksijen (O) atomu içerir. II. 0,2 tane kükürt (S) atomu içerir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. İçerdiği oksijen (O) atomu sayısının toplam atom
23 5
(NA: 6,02·10 ) sayısına oranı dır.
6
A) I ve II B) Yalnız I C) Yalnız II yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III (NA: Avogadro sayısı)
A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız II

D) II ve III E) Yalnız I
3. 0,3 mol CH3COOH organik bileşiği için;
I. 0,6·NA tane oksijen (O) atomu içerir. 7. Avogadro sayısı kadar hidrojen atomu içeren
II. 0,6 mol karbon (C) atomu içerir. CH4 bileşiği ile ilgili;
III. Hidrojen atomu sayısı, toplam atom sayısının I. 0,25 mol moleküldür.
%50’si kadardır. II. NA tane karbon atomu içerir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. 1,25 tane atom içerir.
(NA: Avogadro sayısı)
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız II B) II ve III C) I ve II (NA: Avogadro sayısı)
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve III
D) I ve II E) II ve III
4. 12,04·1022 tane molekül içeren H2O bileşiği ile

ilgili;
8. 5 tane atom içerdiği bilinen CH4 molekülü ile ilgili;
I. 1 mol karbon (C) atomu içerir.

I. 0,4 mol hidrojen (H) atomu içerir.
II. 4·NA tane hidrojen (H) atomu içerir.
II. 36,12·1023 tane atom içerir.
1
III. 0,2 moldür. III. mol moleküldür.
NA
23
yargılarından hangileri doğrudur? (NA: 6,02·10 )
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III (NA: Avogadro sayısı)
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
1. A 2. A 3. E 4. C 5. D 6. B 7. E 8. C
29
TEST - 2 MOL KAVRAMI
1. 0,4 mol karbon (C) atomu içeren CaC2O4 bileşi- 5. I. 1 mol hidrojen atomu içeren C2H5OH bileşiği
ği ile ilgili; II. 0,25 mol atom içeren C2H2 bileşiği
I. 0,8 mol kalsiyum (Ca) atomu içerir. III. 1 mol C2H2 bileşiği
II. 0,2· NA tane moleküldür. IV. 3·NA tane hidrojen atomu içeren NH3 bileşiği
III. 1,4·NA tane atom içerir. Yukarıda verilen bileşiklerden hangileri Avo-
gadro sayısı kadar molekül içerir?
yargılarından hangileri doğrudur? (6C, 8O, 20Ca)
(NA: Avogadro sayısı)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) I, II ve III B) III ve IV C) I ve III
D) I ve II E) II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
2. 2 mol NH3 bileşiği ile ilgili;

6. 0,6 mol oksijen atomu içeren SO3 bileşiği ile ilgili;
I. 2 mol moleküldür.
I. 0,8 mol H atomu içeren CH4 bileşiği ile aynı sa-
II. 8 tane atom içerir. yıda molekül içerir.
III. 6 mol hidrojen (H) atomu içerir. II. 0,3 mol O2 molekülü içerir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. 0,2 mol molekül içerir.
A) I, II ve III B) Yalnız III C) II ve III yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve III E) I ve II (NA: Avogadro sayısı)
A) I ve III B) I ve II C) Yalnız III
3. Atom sayısı D) II ve III E) I, II ve III

A
Y 7. Eşit sayıda karbon (C) atomu içeren CH4, C2H6

ve C3H6 molekülleri için;
I. İçerdikleri hidrojen atomu sayıları arasındaki

ilişki, CH4 > C2H6 > C3H6 şeklindedir.
Molekül sayısı
0,2 0,4 II. Molekül sayısı en az olan C3H6 bileşiğidir.
A ve Y bileşiklerine ait atom sayısı-molekül sayısı III. C2H6 molekülü 0,6 mol ise C3H6 molekülü sayısı
grafiği yukarıdaki gibidir. 0,4 · NA tanedir.
Buna göre Y bileşiğinin formülü C2H4 ise A mo- yargılarından hangileri doğrudur?
lekülünün formülü aşağıdakilerden hangisi ola-
bilir?
D) Yalnız II E) I, II ve III
A) N2O4 B) C3H6 C) CO2
D) C4H8 E) NH 3
8. Eşit molde oksijen atomu içeren,
4. 1 mol A atomu içeren A2Y3 bileşiği ile ilgili; I. FeO
I. 0,5 mol moleküldür. II. Fe2O3
II. 1,5·NA tane Y atomu içerir. III. Fe3O4

III. 15·1023 tane atom içerir. bileşiklerinin içerdikleri demir (Fe) atomlarının
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? sayısının büyükten küçüğe sıralanışı aşağıda-
(NA: 6·1023) kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Yalnız II B) Yalnız I C) II ve III A) I, II, III B) II, I, III C) III, II, I

D) I ve III E) I, II ve III D) I, III, II E) II, III, I
1. C 2. D 3. D 4. C 5. B 6. A 7. E 8. D
30
Mol-Hacim İlişkisi ÖRNEK 10

Aynı koşullarda (aynı sıcaklık ve basınçta) mol sayı- 0,5 mol NO2 gazı normal koşullarda kaç litre hacim
ları eşit olan tüm gazların hacimleri de eşittir. kaplar?
I. yol II. yol

Normal koşullarda (NK) 1 mol gaz 22,4 L hacim kaplar. 1 mol NO2 NK’da 22,4 L n= V
0,5 mol NO2 ? 22, 4
Oda koşullarında (OK) 1 mol gaz 24,5 L hacim kaplar. ? = 11,2 L hacim kaplar 0, 5 = V
22, 4
V = 11, 2 L
Normal Koşul = NK = NŞA
= 1 atm basınç, 0°C sıcaklık

ÖRNEK 11
Oda Koşulu = Standart Koşul = OK
Normal koşullarda 5,6 L hacim kaplayan Ne gazı kaç
= 1 atm basınç, 25°C sıcaklık tanedir? (NA: Avogadro sayısı)
Normal Basınç = 1 atm

n= V = 5, 6 = 0, 25 mol Ne
1 mol O2(g) NK’da = 22,4 L 22, 4 22, 4
1 mol Ne NA tane
1 mol CH4(g) NK’da = 22,4 L
0,25 mol Ne ?
1 mol Fe(k) NK’da ≠ 22,4 L (katı olduğu için) ? = 0,25·NA tane Ne
1 mol CCl4(s) NK’da ≠ 22,4 L (sıvı olduğu için)
NOT
ÖRNEK 12
H2O bileşiği 1 atm basınç altında 0°C ile 100°C ara-
sında sıvı hâldedir. (Tuzak sorulara dikkat!) Normal koşullarda 13,44 L hacim kaplayan CO2 gazı
kaç tane atom içerir? (NA: Avogadro sayısı)
Normal Koşullarda Oda Koşullarında

n= V
gazın mol sayısı gazın mol sayısı 22, 4
13, 44
n = Mol say›s› n= = 0, 6 mol CO
V V 22, 4 2
n= n=
22, 4 V = Hacim 24, 5
1 mol CO2 3.NA tane atom içeriyorsa
0,6 mol CO2 ?
NOT ? = 1,8·NA tane atom içerir.
Normal koşullarda gaz olduğu bilinmesi gere-
ken bazı maddeler: ÖRNEK 13
a) Elementel olanlar: 0,5.NA tane oksijen atomu içeren N2O5 gazı normal ko-
Tek atomlular (soygazlar) $ He, Ne, Ar... şullarda kaç litre hacim kaplar? (NA: Avogadro sayısı)
Çift atomlular $ H2, N2, F2, Cl2 ...
Çok atomlular $ O3 ... 1 mol N2O5 5.NA tane oksijen atomu içeriyorsa
? 0,5.NA tane oksijen atomu içerir.
b) Bileşik olanlar: ? = 0,1 mol N2O5 gazı
CO, CO2, SO2, SO3, NH3, CH4, C2H6, C3H8 ... 1 mol gaz NK’da 22,4 L
0,1 mol gaz ?
NOT ? = 2,24 L N2O5 gazı
Mol sayıları eşit olan aynı koşullardaki tüm gazla-
rın hacimleri eşittir.
10. 11,2 L 11. 0,25·NA 12. 1,8.NA 13. 2,24 L

31
Mol-Kütle İlişkisi NOT

1 mol atom ya da molekülün gram cinsinden kütle- 1 atom – gram " 1 mol atom " (Na, Cu, Fe, ...)
sine mol kütlesi denir. Tanecik atom ise atom kütlesi, 1 molekül – gram " 1 mol molekül " (NH3, H2O,
molekül ise molekül kütlesi denir. MA ile gösterilir. Atom H2, O2, ...)
ve bileşikler için mol kütlesi sabittir, değişmez. Farklı
maddelerin mol kütleleri aynı olabilir. Bu yüzden mol 1 formül – gram " 1 mol bileşik (iyonik) " (NaCl,
kütlesi ayırt edici özellik değildir. KNO3, CaO, ...)
MA = MK Birimi gram/mol = g/mol dür. 1 iyon – gram $ 1 mol iyon " (Fe2+, NH4+,
1 mol H atomu = 1 gram & MA: 1 g/mol SO42-, Cl-, ...)
1 mol Ca atomu = 40 gram & MA: 40 g/mol Mol molekül $ mol demektir. (O2, H2SO4, CO2 ,
Cl: 35,5 g/mol, O: 16 g/mol N2O5 , ...)
C: 12 g/mol, N: 14 g/mol
Atom kütlesi ÖRNEK 15
Na: 23 g/mol, P: 31 g/mol
3,2 gram CH4 gazı normal koşullarda kaç litre hacim
S: 32 g/mol, H: 1 g/mol
kaplar? (H: 1, C: 12)
CO2 bileşiği için;
MA = (1· C) + (2 · O) MA = C + 4·H = 12 + 4·1 = 16 gram/mol
CO 2
= (1· 12) + (2 · 16) m

n= 1 mol CH4 NK’da 22,4 L
MA
MA = 44 g/mol Mol kütlesi (1 molünün kütlesi) 0,2 mol CH4 ?
CO 2
3, 2
= = 0, 2 mol CH 4 ? = 4,48 L hacim kaplar.
16
H2SO4 bileşiği için;
MA = (2 · H) + (1·S + 4·O)
H 2 SO 4
= (2· 1 + 1· 32) + (4·16) ÖRNEK 16

MA = 98 g/mol 0,3 formül-gram CaO bileşiği kaç gramdır?
H 2 SO 4
m = Kütle
(O: 16, Ca: 40)
m
n= MA = Mol kütlesi
MA
n = Mol sayısı 0,3 formül - gram CaO, 0,3 mol CaO demektir.
MA = 40 + 16 = 56 g/mol
1 mol N2O5 gazı kaç gramdır? (N: 14, O: 16)
m m
n= ( 0, 3 =
MA = (2 · N) + (5 · O) MA 56
N2O5
= (2 · 14) + (5 · 16) m = 16, 8 gram CaO
= 108 g/mol
ÖRNEK 17
ÖRNEK 14
12,04·1022 tane CS2 bileşiği kaç gramdır?
0,2 mol SO3 molekülü kaç gramdır? (O: 16, S: 32)
(C: 12, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
MA = S + (3 · O )
SO3 1 mol CS2 6,02·1023 tane
= 32 + (3·16) ? 12,04·1022 tane
? = 0,2 mol CS2
= 80 g/mol 1 mol CS2 76 gram ise
MA = 12 + (2·32)
I. Yol II. Yol 0,2 mol ?
= 76 g/mol
1 mol SO3 80 gram m m ? = 15,2 gram CS2
n= & 0, 2 =
0,2 mol SO3 ? MA 80
? = 16 gram SO3 m = 16 gram SO3
14. 16 gram 15. 4,48 L 16. 16,8 gram 17. 15,2 gram
32
ÖRNEK 18 ÖRNEK 22
Avogadro sayısı kadar atom içeren N2O3 bileşiği kaç 0,2 mol A2Y4 bileşiği 5,6 gram, 0,3 mol A3Y4 bileşiği ise
gramdır? (N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023) 12 gramdır.
Buna göre A ve Y elementlerinin atom kütlelerini bu-
1 mol N2O3 5 x 6,02.1023 tane atom
lunuz.
? 6,02.1023 tane atom
? = 0,2 mol N2O3
m m
MA = 2·14 + 3·16 nA = & MA( =
2 Y4 MA( A 2 Y 4) n
A 2 Y 4) A 2 Y4
= 76 g/mol
5, 6
2·A + 4·Y =
1 mol N2O3 76 gram ise 0, 2
0,2 mol N2O3 ? 2·A + 4·Y = 28
? = 15,2 gram N2O3
m m
nA = & M A( =
3 Y4 MA( A 3 Y 4) nA Y
A 3 Y4) 3 4
12
3·A + 4·Y =
ÖRNEK 19 0, 3
3·A + 4·Y = 40
Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan C3H4
- /2·A + 4·Y = 28
gazı kaç gram karbon (C) atomu içerir? (C: 12)
3·A+4·Y = 40
A = 12 g/mol
V
n= 1 mol C3H4 3.12 gram karbon içeriyorsa 2·A + 4.Y = 28
22, 4
0,2 mol C3H4 ? 2·12 + 4.Y = 28
4, 48
n= ? = 7,2 gram karbon atomu içerir Y = 1 g/mol
22, 4
= 0, 2 mol
ÖRNEK 23
ÖRNEK 20
0,2 mol CnH2nO molekülü 11,6 gramdır.
0,5 mol A2Y5 bileşiği 54 gram olduğuna göre, A ele-
Buna göre 12,04.1022 tane CnH2nO molekülü kaç mol
mentinin atom kütlesi kaç gramdır? (Y: 16)
atom içerir? (H: 1, C: 12, O: 16, NA: 6,02·1023)
m (2·A) + (5.Y) = 108
n=
M m
A
n=
(2·A) + (5.16) = 108 MA
54
0, 5 =
M 11, 6
A 2·A = 28 0, 2 =
MA
M = 108 g/mol
AA Y A = 14 g/mol
2 5 M A = 58 g/mol
n.C + (2n) .H + 1.O = 58

ÖRNEK 21
n.12 + (2n) .1 + 16 = 58
Normal koşullarda 13,44 L hacim kaplayan H2X gazı,
20,4 gram olduğuna göre 7,6 gram CX2 bileşiği kaç 14n = 42
moldür? (H: 1, C: 12) n=3
V m
nH = n= n de€eri C n H 2n O bilei€inde yerine yaz›l›rsa
2
X
22, 4 M
A
13, 44 20, 4 C 3 H 6 O bilei€ i elde edilir.
= = 0, 6 mol H 2 X 0, 6 =
22, 4 M
A 1 mol C3H6O = 6,02·1023 tane C 3H6O 10 mol atom içerir
M = 34 g/mol 12,04·1022 tane C 3H6O ?
A
H2 X
? = 2 mol atom içerir.
m
(2·H) + X = 34 n=
MA
(2·1) + X = 34
X = 32 g/mol 7, 6
=
C + 2 · X = 12 + 2·32 76
MA = 76 g/mol = 0, 1 mol CX 2
CX
2
18. 15,2 gram 19. 7,2 gram 20. 14 g/mol 21. 0,1 mol 22. A: 12 g/mol, Y: 1 g/mol 23. 2 mol
33
ÖRNEK 24 Gazların Özkütlesi
0,3 mol atom içeren H2O bileşiği ile ilgili; Normal koşullarda bir ga- Oda koşullarında bir ga-
I. 0,1 mol molekül içerir. zın özkütlesi zın özkütlesi
II. 1,8 gramdır. MA MA

III. Normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplar. d gaz = d gaz =
22, 4 24, 5
IV. 6,02.1022 tane atom içerir.
formülleri ile hesaplanabilir.
(H2O: 18, Avogadro sayısı: 6,02.1023) ÖRNEK 26
I. 1 mol H2O 3 mol atom içerir. Normal koşullarda CO gazının özkütlesi kaç g/L’dir?
? 0,3 mol atom
(C: 12, O: 16)
? = 0,1 mol H2O molekül içerir. (I. öncül doğrudur.)
II. 1 mol H2O 18 gram
0,1 mol H2O ? MA
MA = C + O d CO =
? = 1,8 gram H2O (II. öncül doğrudur.) 22, 4
MA = 12 + 16 28
III. H2O normal koşullarda sıvı olduğu için hacmi çok daha = & 1, 25 g/L
= 28 g/mol 22, 4
küçüktür.
(III. öncül yanlıştır.)
IV. 1 mol H2O 3 x 6,02·1023 tane atom içerir. ÖRNEK 27

0,1 mol H2O ?
Aynı koşullarda bulunan;
? = 1,806.1023 tane atom içerir.
(IV. öncül yanlıştır.) I. CO2
II. SO3
NOT III. C2H6
Bileşiğin sadece formülüne bakılarak fiziksel hâli gazlarının özkütlelerini kıyaslayınız.
için yorum yapılamaz. (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32)
Normal koullarda Oda koullar›nda

ÖRNEK 25
MA MA
d= d=
8,8 gram CO2 gazı ile ilgili; 22, 4 24, 5
I. 0,2 moldür. Molekül ağırlığı büyük olan gazın aynı koşullardaki özkütle-
si büyüktür.
23
II. 1,204.10 tane molekül içerir.
MA = 80 g/mol, MA = 44 g/mol, MA = 30 g/mol
SO3 CO2 C2 H 6
III. 4,48 litre hacim kaplar. Bu nedenle özkütleleri arasındaki ilişki,
IV. 0,4 tane O atomu içerir. dSO > dCO > dC şeklindedir.
3 2 2H6
Cevap: II > I > III
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
(CO2: 44, Avogadro sayısı: 6,02.1023) ÖRNEK 28
A2Y4 gazının normal koşullardaki özkütlesi 1,25 g/L
m 8, 8
I. n= &n= = 0, 2 mol CO2 (I. öncül doğrudur.) olduğuna göre, A elementinin atom kütlesini bulu-
MA 44
nuz. (Y: 1)
II. 1 mol 6,02.1023 tane molekül
0,2 mol ?
? = 1,204.1023 tane molekül (II. öncül doğrudur.) MA
d gaz = 28 = 2.A + 4.1
22, 4
III. Gazın bulunduğu koşulla ilgili bilgi verilmemiş. Bu ne- MA 24 = 2·A
denle yorum yapılamaz. 1, 25 =
22, 4
(III. öncül hakkında kesin birşey söylenemez.) A = 12 gram/mol
M A = 28 gram/mol
IV. 1 mol CO2 2.NA tane O atomu içerirse
0,2 mol CO2 ?
? = 0,4·NA tane O atomu içerir. AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası Mol
Kavramı Test 1, 2, 3, 4'ü çözebilirsiniz.
(IV. öncül yanlıştır.)
24. I ve II 25. I ve II 26. 1,25 g/L 27. II > I > III 28. 12 gram/mol
34
1. 16 gram oksijen atomu içeren SO2 gazı ile ilgili; 4. 72 gram HCl gazı ile ilgili;
I. 0°C sıcaklık ve 1 atm basınç altında 11,2 L ha- I. Normal koşullarda 44,8 L hacim kaplar.
cim kaplar.
II. Elementlerin kütlece birleşme oranı
II. Normal koşullardaki yoğunluğu 32 gram SO2
f p
mH 1
gazının yoğunluğunun yarısıdır. ’dir.
m Cl 35
III. 0,5 molekül-gramdır. III. 2·NA tane molekül içerir.
yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, S: 32) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II (H: 1, Cl: 35, NA: Avogadro sayısı)
D) I ve III E) I, II ve III A) I, II ve III B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) Yalnız I
2. Eşit kütlede alınan He ve SO2 gazları ile ilgili; 5. 0,2 mol CH3COOH bileşiği ile ilgili;
I. Aynı koşullarda ideal pistonlu kapta hacimleri I. 0,4·NA tane oksijen (O) atomu içerir.
arasındaki ilişki VSO < VHe şeklindedir. II. 0,8 gram hidrojen (H) atomu içerir.
2
II. Normal koşullarda SO2 gazının yoğunluğu, He III. 0,1·NA tane C4H8 bileşiği ile aynı sayıda (C)
gazının yoğunluğunun 16 katıdır. atomu içerir.
III. İçerdikleri atom sayıları aynıdır. IV. İçerdiği oksijen atomu kadar karbon (C) atomu
yargılarından hangileri doğrudur? içeren CO2 gazı oda koşullarında 8,96 L hacim
kaplar.
(He: 4, SO2: 64)
V. Molekül sayısı, Avogadro sayısı kadar atom
A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
içeren C4H6 bileşiğinin iki katıdır.
yargılarından hangisi yanlıştır?
(H: 1, NA: Avogadro sayısı)
A) V B) IV C) III D) II E) I
3. 0,2 mol oksijen atomu içeren Mg(OH)2 katısı ile

ilgili;
I. 5,8 gramdır. 6. 0,4 atom-gram azot atomu içeren N2O4 gazı ile
ilgili;
II. Normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplar.
III. 0,5·NA tane atom içerir. I 1,204·1023 tane molekül içerir.
IV. 12,04·1022 tane H atomu içerir. II. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplar.
V. 2,4 gram magnezyum atomu içerir. III. 0,4 mol H2O molekülü ile aynı sayıda atom içerir.
yargılarından hangisi yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur? (NA: 6,02·1023)

(H: 1, O: 16, Mg: 24, NA: 6,02·1023) A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
A) V B) IV C) III D) II E) I D) II ve III E) I, II ve III
1. D 2. A 3. D 4. A 5. B 6. B
35
1. 2 mol MgCO3 bileşiği ile ilgili; 3. Avogadro sayısı kadar atom içeren AY3 gazı
20 gram olduğuna göre aşağıdaki yargılardan
I. 2·NA tane moleküldür.
hangisi yanlıştır? (H: 1, C: 12, A: 32)
II. 48 gram magnezyum (Mg) atomu içerir.
A) Y elementinin atom kütlesi 16 gramdır.
III. 6 atom-gram oksijen (O) atomu içerir.
B) Normal koşullarda özkütlesi, CH4 gazının özküt-
lesinin 5 katıdır.
24
(12 Mg, 6C, 8O, NA: Avogadro sayısı) C) 0,25 molekül-gramdır.
A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II D) 16 gram CH4 gazı ile aynı sayıda molekül içerir.
E) 25°C sıcaklık ve 1 atm basınç altında 6,125 litre
hacim kaplar.
4. Eşit kütlede kükürt atomu içeren SO2 gazı ve

Al2S3 bileşikleri ile ilgili;
I. İçerdikleri atom sayıları oranı f p

SO 2 9
’dur.
Al 2 S 3 10
II. SO2 gazı 19,2 gram ise Al2S3 bileşiği 3,01·1023
tane atom içerir.
III. Al2S3 bileşiği 0,4 atom-gram Al atomu içeriyor-
sa SO2 gazı normal koşullarda 13,44 L hacim
2. Şekildeki sabit hacimli kapta bulunan 4 gram He kaplar.
gazının üzerine 2 mol X gazı eklendiğinde kütlesi 9 yargılarından hangileri doğrudur?
katına çıkıyor. Atom sayısı ise 10 kat daha artıyor.
(O: 16, S: 32, NA: 6,02·1023)
A) Yalnız II B) II ve III C) I ve III

D) I ve II E) I, II ve III
4 gram He gazı
VL, t°C
5. 1,6 mol hidrojen atomu içeren C3H8 bileşiğinde-
ki molekül sayısı ile aynı sayıda atom içeren N2
Buna göre;
gazı ile ilgili;
I. 32 gram gaz eklemiştir.
I. Normal koşullarda kaç litre hacim kaplar?
II. O2 gazı eklenmiş olabilir.
II. Kaç gramdır?
III. Normal koşullarda kaptaki gaz yoğunluğu 5 ka-
tına çıkmıştır. sorularının cevapları aşağıdakilerden hangisin-
de doğru verilmiştir? (N: 14)
IV. Eklenen gazın 1 molü 3,01·1024 tane atom içerir.
I. II.
A) 4,48 2,8
(He: 4, O: 16, NA: 6,02x1023)
B) 2,24 2,8
A) I, II, III ve IV B) I, II ve III C) 22,4 28
C) III ve IV D) I ve III D) 44,8 56
E) 5,6 14
E) I ve IV
1. D 2. E 3. D 4. B 5. B
36
Mol-Karışım Problemleri ÖRNEK 31

ÖRNEK 29 SO2 ve SO3 gazlarından oluşan karışımın 1 molü
76,8 gramdır.
Avogadro sayısı kadar atom içeren CH4 gazı ile nor-
Buna göre karışımın molce yüzde kaçı SO3 gazıdır?
mal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan SO3 gazla-
(O: 16, S: 32)
rından oluşan karışım kaç gramdır?
m
(H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) n=
MA
m = n.M A
Avogadro sayısı kadar atom içermesi 1 mol atom içer-
M = 64 g/mol M = 80 g/mol
mesi demektir. A
SO2
A
SO3
1 mol CH4’de 5 mol atom x mol SO gaz› (1 - x) mol SO gaz›
? 1 mol atom 2 3
Karışımın kütlesi = m SO + m SO
? = 0,2 mol CH4 2 3
1 mol CH4 16 gram ise 76,8 = 64·x + 80·(1-x)

0,2 mol CH4 ?
x = 0,2
? = 3,2 gram CH4 gazı
11, 2 nSO = x = 0,2 mol
2
n SO =
3 22, 4 nSO = 1 - 0,2= 0,8 mol
3
= 0, 5 mol SO 3 gaz›
1 mol karışımın 0,8 molü SO3 ise
1 mol SO3 80 gram 100 ?
0,5 mol SO3 ?
? = 80
? = 40 gram SO3 gazı
Karışımın toplam kütlesi = mCH + m SO %80 SO3 gazı içerir.
4 3
3,2 + 40 = 43,2 gram
ÖRNEK 30 ÖRNEK 32
Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan C3H4 ve Eşit kütlelerde O2 ve SO3 gazları içeren karışımda top-
C2H6 gazlarından oluşan karışımda, 0,9 mol karbon (C) lam 0,9 mol atom bulunmaktadır.
atomu bulunmaktadır.
Buna göre karışımın kütlesi kaç gramdır?
Buna göre karışımda kaç gram hidrojen (H) atomu
bulunur? (H: 1, C: 12) (O: 16, S: 32)
V gaz M A O = 32 MA = 80 (Eşit kütlede dediği için gazlar

2 SO3
n= 80x gram alınırsa)
22, 4
8, 96 80x gram O2 80x gram SO3
nkarışım = = 0, 4 mol
22, 4 2,5x mol O2 x mol SO3
C3H4 C2H6
. . (2,5x · 2) + (x . 4) = 0,9 (Karışımdaki toplam atom mol sayısı)
x mol (0,4 - x) mol x = 0,1 mol
3x mol C 2·(0,4 - x) mol C m = 80x m SO = 80 x
O 3
2
m = 80·0, 1 m SO = 80·0, 1 = 8 gram SO 3

3x + 0,8 - 2x = 0,9 (karışımdaki karbon atomlarının toplam O 3
2
mol sayısı)
m = 8 gram
x = 0,1 O
2
C3H4 = 0,1 mol ➝ 4.0,1 = 0,4 mol H atomu m kar››m = m O + m SO
2 3
C2H6 = 0,3 mol ➝ 6.0,3 = 1,8 mol H atomu

———————————— = 8 + 8 = 16 gram kar››m›n kütlesi
Toplam = 2,2 mol H atomu
m
nH =
MA
m
2, 2 =
1
m = 2, 2 gram H atomu içerir.
29. 43,2 gram 30. 2,2 gram 31. %80 32. 16 gram
37
ÖRNEK 33 Gerçek Atom veya Molekül Kütlesi
Eşit kütlelerde oksijen atomu içeren N2O5 ve N2O3 gaz- Bir tane atom veya molekülün kütlesine gerçek küt-
larından oluşan karışım 140,8 gramdır. le denir. Tanecik atom ise gerçek atom kütlesi, tanecik
molekül ise gerçek molekül kütlesi denir. Bir tane atom
Buna göre karışımın normal koşullardaki hacmi kaç
veya molekülün kütlesi, mol kütlesinin Avogadro sayısı-
litredir? (N: 14, O: 16)
na bölümü ile bulunur.
m
a) Gerçek atom kütlesi: 1 tane atomun gram cinsin-
n=
MA den kütlesidir.
m = n.M A
N2O5 N2O3
. . Örnek:
3x mol 5x mol alındığında O atomu kütleleri eşit olur.
Kalsiyum atomunun gerçek atom kütlesi kaç gram-
MA = 108 MA = 76
dır? (Ca: 40, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
3x · 108 + 5x · 76 = 140,8 (Karışımın toplam kütlesi)
704x = 140,8
I. Yol
x = 0,2
nT = 3x + 5x = 8x (Karışımın toplam molü) Mol kütlesi
= 8.0,2 = 1,6 mol gaz karışımı Gerçek atom kütlesi = gram
6, 02.10 23
1 mol gaz NK’da 22,4 L hacim kaplar.
1,6 mol gaz ? 40 40
1 tane Ca atomunun kütlesi = = gram
? = 1,6·22,4 6, 02.10 23 NA
= 35,84 L hacim kaplar. II. Yol
ÖRNEK 34 1 mol Ca = 6,02.1023 tane Ca atomu 40 gram Ca ise

C2H2 ve C3H4 gazlarından oluşan karışım ile ilgili;
1 tane Ca atomu ?
• Normal koşullarda 33,6 L hacim kaplamaktadır. ———————————————
40 40
• Karışımda toplam 4 gram hidrojen (H) atomu bulun- ?= gram = gram
23 N
maktadır. 6, 02.10 A
bilgileri veriliyor. b) Gerçek molekül kütlesi: 1 tane molekülün gram cin-

Yukarıda verilen bilgilere göre karışımda kaç tane sinden kütlesidir.
karbon atomu bulunur? (H: 1, NA: Avogadro sayısı)
Örnek:
V
n gaz = SO2 molekülünün gerçek molekül kütlesi kaç gram-
22, 4
33, 6 dır? (O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
= = 1, 5 mol (toplam gaz mol say›s› )
22, 4
C2H2 C3H4 I. Yol

:;;;;; < :;;;;; <
a mol b mol Mol kütlesi
2a mol H 4b mol H Gerçek molekül kütlesi = gram
6, 02.10 23
2a·1 = 2a·gram H 4b·1 = 4b gram H
–2/a+ b = 1,5 C2H2 $ 1 mol & 2 mol C
64 64
2a + 4b = 4 C3H4 $ 0,5 mol & 1,5 mol C 1 tane SO2 molekülünün kütlesi = = gram
+ 23 NA
2b = 1 ————— 6, 02.10
b = 0,5 3,5 mol C
a=1 1 mol C NA tane II. Yol
3,5 mol C ?
———————————
1 mol SO2 = 6,02.1023 tane SO2 molekülü 64 gram SO2 ise
? = 3,5·NA tane karbon
atomu içerir. 1 tane SO2 molekülü ?
———————————————————
64 64
?= gram = gram
AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası Mol 6, 02.10 23 NA
Kavramı Test 6'i çözebilirsiniz.
33. 35,84 L 34. 3,5·NA tane karbon

38
ÖRNEK 35 Atomik Kütle Birimi (akb)

12 1
1 tane X atomu 2.10-23 gram ise atom kütlesi kaç 1 tane C izotopunun kütlesinin sine atomik
12
gramdır? (NA: 6.1023) kütle birimi denir. Başka bir deyişle 1 tane hidrojen ato-
munun kütlesine 1 atomik kütle birimi denir. Atomik kütle
1 tane X atomunun kütlesi = gerçek atom kütlesi birimi akb ile gösterilir. Bu birim Dalton (Da) olarak da
MA bilinir.
Gerçek atom kütlesi = = 2.10 -23 & M A = 12 g/mol
6.10 23 12
1 tane C izotopu için,
MA 12 1 1
& gram & gram· & akb = gram olur.
NA NA 12 NA
ÖRNEK 36
gram
1 tane N2O5 molekülü kaç gramdır? akb = 1 gram = N A ·akb'dir
NA
23
(N:14, O: 16, NA: 6.10 )
ÖRNEK 39
N2O5 in mol kütlesi:
= 2·N + 5.O = (2.14) + (5·16) = 108 g/mol 1 tane C3H8 bileşiği kaç akb’dir? (H: 1, C: 12)
I. Yol I. yol II. yol

MA 108
Gerçek molekül kütlesi = = = 18.10 -23 gram MA = (3.12) + (8.1) = 44 g/mol NA tane C 3H8 44 gram
NA 6.10 23
II. Yol 1 mol C3H8 44 gram 1 tane C3H8 ?
1 tane C3H8 = 44 akb’dir. ———————————
6.1023 tane N2O5 108 gram ise 44
1 tane ? ?= gram = 44 akb
——————————————— N
A
? = 18.10–23 gramdır.
Uyarı!
ÖRNEK 37 Bağıl atom ve bağıl molekül kütleleri gram cin-
8 sinden bir molün kütlesini, akb cinsinden bir ta-
1 tane A atomu 4.10-23 gram, 1 tane Y atomu .10-23
gram ise 0,3 mol AY bileşiği kaç gramdır?
3 neciğinin kütlesini verir.
(NA : 6.1023) ÖRNEK 40

0,4 mol oksijen (O) atomu içeren NO2 bileşiği kaç
MA
A
= 4.10 -23 & M A A = 24 g/mol atomik kütle birimi (akb)dir?
6.10 23
(N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: NA)
MA 8
Y
= .10 -23 & M A = 16 g/mol
6.10 23 3 Y
1 mol NO2 2 mol O atomu içeriyorsa
MA = 24 + 16 = 40 g/mol
AY
? 0,4 mol O atomu içerir
1 mol AY 40 gram ise ——————————————————
? = 0,2 mol NO2
0,3 mol AY ?
M A = 14 + (2.16) 1
? = 12 gram AY gram 1 akb
NA
= 46 g/mol
9,2 gram ?
m —————————
n= ? = 9,2·NA akb
MA
ÖRNEK 38
m
0, 2 = & m = 9, 2 gram NO 2
0,2 mol XCl2 bileşiği 18,8 gram ise 1 tane X atomu 46
kaç gramdır? (Cl: 35, NA: 6.1023)
ÖRNEK 41
140 akb klor gazı kaç tane atom içerir? (Cl: 35)
m 18, 8
n= MA = = 94 g/mol
MA XCl2 0, 2
1 tane Cl2 2·35 = 70 akb
X + (2.35) = 94 X = 24 g/mol
70 akb 2 tane Cl atomu içeriyorsa
Gerçek atom kütlesi: M A = 24 23 gram 140 akb ?
NA 6.10 ————————————————————
1 tane X atomu = 4.10 -23 gram ? = 4 tane Cl atomu içerir.
35. 12 g/mol 36. 18·10–23 gram 37. 12 gram 38. 4·10–23 gram 39. 44 akb 40. 9,2·NA akb 41. 4 tane
39
ÖRNEK 42 FORMÜL BULMA

I. 1 tane CH4 Bileşikler formüller ile gösterilir. Bir bileşiğin kimya-
II. 160 akb SO3 sal formülü, o bileşiğin yapısını oluşturan elementlerin
16 cinslerini ve atomlarının bağıl sayılarını verir. Molekül
III. gram CH4
NA yapılı bileşiklerin üç tür formülü bulunur. Bunlar; basit
IV. 1 gram SO2 formül, molekül formülü (gerçek formül) ve yapı formülü
(bağ yapılarını gösteren)dür. İyonik bileşiklerin molekül
V. 0,5 mol O2
denilen bağımsız birimleri yoktur. Bu nedenle bileşiğin
Yukarıda verilen maddelerin kütleleri arasındaki iliş-
kiyi yazınız. (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) yapısındaki iyonların en basit oranını gösteren “formül
birimi” incelenir.
I. 12 + (4·1) = 16
16
gram
1. Basit Formül (Kaba Formül, Ampirik Formül)
NA
160 • 1 molekülü oluşturan atomların cinsini ve bağıl
II. 160 akb = gram
NA sayılarını, kısaca atomlarının sayıca birleşme
16
III. gram
NA oranlarını (mol sayılarının oranını) ve türünü gös-
IV. 1 gram SO2 teren formüldür.
V. 1 mol O2 32 gram
0,5 mol O2 ? • Basit formülün bulunması için, bileşiği oluşturan
——————————
? = 16 gram elementlerin mol sayıları bulunur ve en küçük
Verilen maddelerin kütleleri arasındaki ilişki;
I = III < II < IV < V şeklinde olur.
tamsayılarına çevrilir.
ETKİNLİK: Basit formülü bulmak için genellikle;

Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz. • Bileşiği oluşturan elementlerin kütlece birleşme ora-
(C: 12, O: 16, Avogadro sayısı: NA = 6,02 .1023) nı ve atom kütleleri (veya atom kütlelerinin oranı)
12
a)1 C atomunun bağıl atom kütlesi ................ dir. veya
12/N • Bileşiği oluşturan elementlerin, kütleleri ve atom küt-

b)1 C atomunun gerçek atom kütlesi ..............
A gramdır.
leleri veya
12
c)1 mol C atomunun kütlesi ..................... gramdır.
• Bileşiğin kütlece yüzde bileşimi ve elementlerin atom
12
d)1 atom-gram C atomu ..................... gramdır. kütleleri (veya atom kütleleri oranı) veya
12
e)6,02.1023 tane C atomunun kütlesi ............. gramdır. • Bileşiğin molce yüzde bileşimi veya
44 • Bileşikteki atom veya mol atom sayılarının oranı

f) CO2 nin bağıl molekül kütlesi ...................... dür.
özelliklerinden birisinin bilinmesi gerekir.
44/N
g)CO2 nin gerçek molekül kütlesi ...................
A
gramdır.
44
h)1 mol CO2 molekülünün kütlesi ............ gramdır. 2. Molekül Formülü
44
ı) 1 molekül – gram CO2 molekülü ............ gramdır. • 1 molekülü oluşturan atomların cinsini ve gerçek
sayılarını veren formüldür.
44 gramdır.
j) 6,02.1023 tane CO2 molekülünün kütlesi ..... • Molekül formülü; basit formülün tam katlarıdır.
32/NA Molekül formülünü bulmak için çoğu durumda ba-
k) O2 molekülünün gerçek molekül kütlesi ........... gramdır.
sit formülün bulunması gerekir. Sonra;
32
l) O2 molekülünün bağıl molekül kütlesi ............. dir.
(Basit formülün mol kütlesi) . n = Molekülün mol kütlesi
32 gramdır. (Basit formül)·n = Molekül formülü
m) 1 molekül – gram O2 gazının kütlesi .........
(n = 1, 2, 3, …… gibi tamsayılardır.) işlemleri so-

AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası Mol nunda molekül formülü bulunabilir. n = 1 ise; basit
Kavramı Test 5'i çözebilirsiniz. formül ile molekül formülü aynıdır.
42. I = III < II < IV < V Etkinlik a) 12 b) 12/NA c) 12 d) 12 e) 12

f) 44 g) 44/N h) 44 ı) 44 j) 44 k) 32/N l) 32 m) 32 40
Madde: Su (H2O)
ÖRNEK 43
Basit formülü: H2O
Normal koşullarda 13,44 litre hacim kaplayan
Su molekülü, her O atomuna karşılık 2 H atomu içerir.
CnH2n+2 gazı 34,8 gram olduğuna göre “n” nin
f ' dir. p
O 1 sayısal değeri kaçtır? (H: 1, C: 12)
atom say›lar› oran›
H 2
Molekül formülü: H2O Normal koşullarda
1 mol gaz 22,4 L

Bir su molekülü, 2 tane H ve 1 tane O atomu içerir.
? 13,44 L
——————————————
Madde: Etan (C2H6) ? = 0,6 mol CnH2n + 2
m n.C + (2n + 2) . H = MA
Basit formülü: CH3 n=
MA
n.12 + (2n + 2).1 = 58
Etan molekülü, her C atomuna karşılık 3 H atomu içerir. 34, 8
0, 6 = 14n = 56
MA
f ' tür. p
C 1 n=4
atom say›lar› oran› M A = 58 g/mol
H 3
Molekül formülü: C2H6

Bir etan molekülü, 2 tane C atomu ve 6 tane H atomu
içerir. ÖRNEK 44
0,2 mol CxH8 bileşiği 8,8 gram olduğuna göre “x” in
Molekül formülünü bulmak için genellikle; sayısal değeri kaçtır? (H: 1, C: 12)
• Bileşiği oluşturan elementlerin, kütlece birleşme m x.C + 8.H = MA

n=
oranı ve atom kütleleri ile bileşiğin mol kütlesi veya MA
x.12 + 8.1 = 44
8, 8
• Bileşiğin kütlece yüzde bileşimi ve mol kütlesi ile 0, 2 = x·12 = 36
MA
bileşiği oluşturan elementlerin atom kütleleri veya x=3
M A = 44 g/mol
• Bileşiğin molce yüzde bileşimi ve mol kütlesi ile bi-

leşiği oluşturan elementlerin atom kütleleri veya
• Bileşikteki atom sayılarının oranı ve bileşiği oluştu-

ÖRNEK 45
ran elementler ile bileşiğin mol kütlesi veya
0,5 mol AxYz bileşiği 80 gramdır ve bileşiğin 0,3 molün-
• Bileşik gaz hâlinde ise, normal koşullarda (NK) öz- de 0,9 mol Y atomu vardır.
kütlesi, basit formülü ve elementlerin atom kütleleri
Buna göre verilen bileşiğin formülü nedir?
veya (Y: 16, A: 56)
• Bileşiğin basit formülü, 1 molündeki veya 1 mole- 0,3 molü 0,9 mol Y atomu içeriyorsa
külündeki toplam atom sayısı özelliklerinden birisi- 1 ?
nin bilinmesi gereklidir. ? = 3 mol Y atomu içerir. & z = 3
0,5 molü 80 gramsa

1 ?
3. Yapı Formülü
? = 160 g/mol (Bileşiğin mol kütlesi)
Bileşiği oluşturan atomların arasındaki bağları göste-
160 = x · A + 3 · Y
ren formüldür. Bileşik hakkındaki en ayrıntılı bilgiyi verir.
160 = x · 56 + 3.16 & x = 2
Örneğin, C2H2 bileşiğinin yapı formülü
bileşiğin formülü ➟ A2Y3 olur.
H–C C – H şeklindedir.
43. 4 44. 3 45. A2Y3

41
ÖRNEK 46 NOT
AxYz bileşiğinin kütlece %40’ı A atomudur. Hidrokarbon: Yapısında sadece C ve H ele-
Buna göre bileşiğin basit formülünü bulunuz. mentlerini içeren bileşiklerdir.
Organik Bileşik: Yapısında C ve H elementleri
(Y: 16, A: 32)
olup, “O” elementinin de olabileceği bileşiklerdir.
Bileşikteki elementlerin mol sayıları bulunup en küçük tam Basit (Ampirik, Kaba) Formül: Bileşik formülü-
sayılı hâle getirilirse bileşiğin basit formülü elde edilir. nün en sade hâlidir.
AXYZ & Bileşiği 10 gram alalım. Molekül Formülü: Gerçek katsayıların gösteril-
â diği bileşik formülüdür.
4 gram A, 6 gram Y olur. n x (Basit formül) = Molekül formülü
nA nY n x (Basit formülün mol kütlesi) = Molekülün
mA mY mol kütlesi
nA = nY =
MA MA
A Y
4 6
nA = x =
32
nY & z =
16 ÖRNEK 48
1 3 0,1 molü 5,6 gram olan hidrokarbon bileşiğinin ba-
8
8 8
sit formülü CH2 olduğuna göre molekül formülü ne-
1 3 & AY3 (Bileşiğin basit formülü)
dir? (H: 1, C: 12)
m
n=
MA
5, 6 n.C + 2n·H = MA
ÖRNEK 47 0, 1 =
MA n.12 + 2n.1 = 56
n=4
AXYZ bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı M A = 56 g/mol
f p
mA 3
’dir. (Basit formül) xn = Molekül formülü
mY 8
(CH2)xn = Molekül formülü
Bileşiğin 0,4 molü 17,6 gram olduğuna göre molekül (CH2)x4 & C4H8 molekül formülüdür.
formülünü bulunuz. (A: 12, Y: 16)
A Y ÖRNEK 49
:;;X;<:;;Z;<
3k 8k Bir hidrokarbon bileşiğinin kütlece %90’ı karbon (C) ato-
3 8 mudur.
12 16 Bu bileşiğin 0,2 molü 8 gram olduğuna göre molekül
1 1
4 formülünü bulunuz. (H: 1, C: 12)
4 2
1 2 & AY2 bilei€in basit formülü
C H bilei€e 10 gram dersek
.X .Y
0,4 molü 17,6 gram bileikte 9 gram C, 1 gram H olur.
1 molü ? 9 1
————————— 9 1
? = 44 g/mol x= =y
12 1
12n + 32n = 44 3
4 1
n=1 4
(AY2)·n=Molekül formülü x=3 y = 4 & C3H4 basit formül
0,2 molü 8 gram
(AY2)·1 = AY2 bileşiğin molekül formülü
1 molü 40 gram & MA
(C3H4)n = 40
3·12·n + 4.1·n = 40
40·n = 40
n=1
AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası Mol
C3H4 bileşiğin molekül formülüdür.
Kavramı Test 7, 8, 9, 10'u çözebilirsiniz.
46. AY3 47. AY2 48. C4H8 49. C3H4

42
MOL ÖZET (KARIŞTIRILAN KAVRAMLAR)
1 mol XaYb gazı için;
= NA tane moleküldür.
= a mol X atomu içerir.
= b mol Y atomu içerir. Gazlar iç

in
NK'da
A OK'da
= (a + b) mol atom içerir. n= m A
= V V Tanecik
MA 22, 4 = say›s›
= a·NA tane X atomu içerir. 24, 5 =
n = mol s 6 , 0 2.10 23
= MA = (a.X + b.Y) dir. ayısı
m = kütle
= (a + b).NA tane atom içerir.
MA = mo
l kü tlesi Atom kü
= NK’da (0°C, 1 atm) 22,4 L hacim kaplar. tlesi
V = hacim
= OK’da (25°C, 1 atm) 24,5 L hacim kaplar. Molekül
kütlesi
Avogadro
sayısı =
6,02.10 23
NK’da gaz yoğunluğu

MA
d gaz =
22, 4 OK’da gaz yoğunluğu
MA
d gaz =
24, 5
Gerçek kütle
MA
1tane Xa Yb = gram = M A akb 2 mol C3H6 gazı için (H: 1, C: 12)
NA
1 = 2 mol moleküldür.
akb = gram
NA
= 2 x 3 = 6 mol C atomu içerir.
1 gram = N A ·akb
NA: Avogadro sayısı = 2 x 6·NA = 12·NA tane H atomu içerir.
= NK’da 2 x 22,4 = 44,8 litre hacim kaplar.
= 2 x 36 = 72 gram C atomu içerir.

iği;
Y bileş
1 tane X a b
= 2 molekül-gramdır.
MA
gramdır. mol X aY b
= xN A = 1 = OK’da 2 x 24,5 = 49 litre hacim kaplar.
NA
emektir.
b’dir. bileşiği d
= M A ak erir. = 2 x 42·NA akb = 84·NA akb’dir.
X atom iç
= a tane m içerir.
(a + b ) tane ato 1 tane C3H6 =
42
gram = 42 akb’dir.
=
NA
m
atom-gra = 3 tane C atomu içerir.
g ram ekti r.
molekü l- mol dem
k ül
mol mole = 6 tane H atomu içerir.
m
iyon-gra
= 9 tane atom içerir.
43
1. Normal koşullarda 13,44 L hacim kaplayan SO3 4. 0,8 atom-gram oksijen atomu içeren H2SO4 bi-
ve O2 gazlarından oluşan karışımda 6,4 gram leşiği ile ilgili;
kükürt (S) atomu olduğuna göre karışımın küt-
I. 19,6 akb’dir.
lesi kaç gramdır? (O: 16, S: 32) 196
II. Gerçek molekül kütlesi gramdır.
A) 38,4 B) 14,4 C) 28,8 NA
III. 19,6 gramdır.
D) 24 E) 19,2
(H: 1, O: 16, S: 32, NA: Avogadro sayısı)
A) Yalnız III B) Yalnız I C) I ve III
2. Normal koşullardaki hacimleri eşit olan N2 ve

5. 8,8·NA akb CO2 gazı ile ilgili;
N2O5 gazları ile ilgili;
I. 0,2 moldür.
I. İçerdikleri azot (N) kütleleri eşittir. 8, 8
II. Normal koşullarda özkütlesi gram/L dir.
II. Molekül sayıları eşittir. 22, 4
III. 0,6 tane atom içerir.
III. N2O5 gazı Avogadro sayısı kadar oksijen ato-
mu içeriyorsa N2 gazı 5,6 gramdır. yargılarından hangileri doğrudur?
(C: 12, O: 16, NA: Avogadro sayısı)
yargılarından hangileri doğrudur? (N: 14)
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
3. C3H4 ve C2H6 gazlarından oluşan 0,7 mollük karı- 6. 7,2 gram H2O molekülündeki atom sayısı kadar
şım 24 gramdır. atom içeren C2H2 molekülü ile ilgili;
Buna göre karışım ile ilgili; I. 0,3 molekül-gramdır.
I. 1,7 atom-gram karbon (C) atomu içerir. II. 6,72 litre hacim kaplar.
II. Kütlece % 50’si C3H4 gazıdır. III. 7,8 gramdır.
III. Karbon atomu sayısının hidrojen atomu sayısı- yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
36 (H: 1, C: 12, O: 16)
na oranı ’dir.
17
yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) A) Yalnız III B) Yalnız I C) I ve III
A) Yalnız III B) Yalnız I C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1. C 2. E 3. C 4. A 5. A 6. C
44
1. 4.
18,06·1023 tane m gram CH4(g)
O2 gazı m gram SO2(g)
Şekildeki sabit hacimli kaba içinde bulunan gazın Kütleleri eşit olan CH4 ve SO2 gazlarından oluşan
kütlesine eşit kütlede O3 gazı ekleniyor. karışım 0,5 moldür.
Buna göre;
Buna göre;
I. Karışım normal koşullarda 112 L hacim kaplar.
I. Toplam 2,3·NA tane atom içerir.
II. Atom sayısı 2 kat artar.
II. Karışımın molce %20’si SO2 gazıdır.
III. Kapta toplam 12 atom-gram oksijen atomu bu-
III. Molekül sayıları eşittir.
lunur.
(H: 1, C: 12, O: 16, S: 32)
(O: 16, NA: 6,02·1023)
A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III
A) II ve III B) Yalnız I C) I ve II
D) Yalnız III E) II ve III
D) I, II ve III E) I ve III
2. Molekül sayıları eşit olan CO2 ve H2S gazlarından

oluşan karışım 0,2 moldür.
Buna göre bu gaz karışımı ile ilgili;
5. C2H6 ve He gazlarından oluşan 64 gramlık karışım
I. Normal koşullarda 4,48 L hacim kaplar. normal koşullarda 67,2 litre hacim kaplamaktadır.
II. 0,6·NA tane atom içerir.
Buna göre karışımda kaç gram C2H6 gazı vardır?
III. 7,8 gramdır.
(H: 1, He: 4, C: 12)
A) 3 B) 6 C) 10 D) 30 E) 60
(H2S: 34, CO2: 44, NA: Avogadro sayısı)
32
3. 1 tane X atomu gram olduğuna göre;
NA
I. NA tane XO2 gazı 64 gramdır. 6. Aynı sayıda karbon (C) atomu içeren C3H4 ve
II. 1 tane X atomu 32 akb’dir. C2H6 gazlarından oluşan karışımda C3H4 gazı-
III. 2 mol H2X bileşiği 68·NA akb’dir. nın mol sayısının toplam gaz mol sayısına oranı
nC H
yargılarından hangileri doğrudur? (H:1, O: 16) f 3 4
p kaçtır? (H: 1, C: 12)
n Toplam
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 2 5 2 3 5
A) B) C) D) E)
D) II ve III E) I, II ve III 3 2 5 5 3
1. E 2. E 3. E 4. B 5. E 6. C
45
KARMA TEST - 1 MOL KAVRAMI
1. 12,04 · 1022 tane SO3 molekülü ile ilgili; 5. Toplam 1,2.1023 tane atom içeren SO3 gazı ile ilgili;
I. 0,2 mol moleküldür. I. 0,2 moldür.
II. 0,6 tane oksijen atomu içerir. II. 2,4 gram O atomu içerir.
III. 16 gramdır. III. 1,12 litredir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
(O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02 · 1023)
(Avogadro sayısı: 6.1023 , O: 16)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
D) I ve III E) II ve III
2. 15,2 gram N2O3 gazı ile eşit sayıda atom içeren 6. CH4 ve H2S den oluşan 0,5 mollük gaz karışımının
N2 gazı normal koşullarda kaç litre hacim kap- molce % 20 si CH4 tür.
lar? (N: 14, O: 16)
Buna göre karışımın toplam kütlesi kaç gram-
A) 2,8 B) 5,6 C) 11,2 dır? (H: 1, C: 12, S: 32)
D) 23,4 E) 44,8 A) 6,4 B) 9,8 C) 13,6 D) 15,2 E) 20,0
3. Eşit kütlede oksijen atomu içeren aşağıdaki gaz- 7. 48 er tane H, S ve O atomları kullanılarak en faz-
lardan hangisinin molekül sayısı en fazladır? la kaç tane H2SO4 molekülü oluşturulur?
A) NO2 B) CO C) SO3 A) 3 B) 12 C) 36 D) 48 E) 144
D) N2O5 E) N2O3
4. 0,2 mol X2Y3 ve n mol X3Y4 bileşiklerinin oluştur- 8. Bir X bileşiğinin 0,5 molü 14 gramdır ve toplam
duğu karışımda toplam 1,8 mol Y atomu bulun- 3 mol atom içermektedir.
duğuna göre aynı karışımda toplam kaç mol X
atomu vardır? Buna göre bileşik aşağıdakilerden hangisi ola-
bilir? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16)
A) 2,60 B) 2,40 C) 1,30
A) C4H8 B) CO C) C2H4
D) 1,20 E) 0,65
D) NO E) N2H4
1. D 2. C 3. B 4. C 5. B 6. D 7. B 8. C
46
MOL KAVRAMI KARMA TEST - 2
1. I. 1 tane Mg atomu 4. I. 12 gram Mg
II. 1 atom - gram Mg II. 7 gram N2
III. 24 gram Mg III. 15 gram NO
Yukarıdaki maddelerin kütleleri arasındaki iliş- Yukarıdakilerden hangileri 32 gram Cu elementi-
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş- nin içerdiği atom sayısı kadar atom içerir?
tir? (Mg: 24)
(N: 14, O: 16, Mg: 24,Cu: 64)
A) II = III > I B) III > II = I C) III > II > I
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I > II = III E) II > III > I
2. Avogadro sayısı kadar atom içeren;

5. I. 3,2 gram oksijen gazı
I. CH4
II. 1,505.1023 tane molekül içeren NH3 gazı
II. SO3
III. Normal koşullarda (NK) 11,2 litre hacim kapla-
III. O2 yan hidrojen gazı
yukarıdaki maddelerin molekül sayıları arasın- Yukarıdakilerden hangileri 3,2 gram CH4 gazı-
daki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru nın içerdiği atom sayısı kadar atom içerir?
verilmiştir?
(H: 1, C: 12, O: 16, NA: 6,02·1023)
A) I > II > III B) III > II > I C) II > III > I
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) III > I > II E) II > I > III
6. Atom sayısı
3. Mol sayısı Molekül kütlesi 1 mol oksijen atomu : n1
1 mol oksijen molekülü : n2
32 gram oksijen gazı : n3
Kütle Kütle Yukarıdaki örneklerin içerdikleri atom sayıları

I II
arasındaki ilişki nasıldır? (O: 16)
Molekül sayısı
A) 2·n1 = n2 = n3 B) n1 = n2 = 2·n3
C) 2·n1 = n2 = 2·n3 D) n1 = 2·n2 = n3
E) 4·n1 = n2 = 2n3
Kütle
III
Kütlesi artırılan X bileşiğindeki bazı niceliklerin

değişiminin incelendiği yukarıdaki grafiklerden 7. 0,2 mol XCO3 bileşiği 20 gram ise 1 tane X ato-
hangileri olabilir? mu kaç gramdır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (C: 12, O: 16, NA: Avogadro sayısı )

40 20
D) II ve III E) I, II ve III A) B) 40 C) 20 D) E) 60
NA NA
1. A 2. B 3. E 4. B 5. D 6. A 7. A
47
1. Normal koşullardaki (NK) hacimleri eşit olan 4. X2 gazının 1 tane molekülünün kütlesi m gramdır.
SO2 ve CH4 gazları için;
Buna göre;
I. Kütleleri arasındaki ilişki mSO = 4·mCH ’tür.
2 4
I. X2 gazının normal koşullardaki (NK) özkütlesi
II. Molekül sayıları arasındaki ilişki NSO = NCH ’tür. m.NA
2 4
g/L ’dir.
III. Normal koşullardaki (NK) özkütleleri arasında- 22, 4
ki ilişki dCH = 5dSO ’dir. m
4 2 II. 1 tane X atomunun kütlesi gramdır.
2
(CH4: 16, SO2: 64) III. 1 tane X2 molekülünün kütlesi m. NA akb’dir.

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
(Avogadro sayısı: NA )
2. Aşağıdaki niceliklerden hangisinin karşısında 5. Fe2O3 ve CuO bileşiklerinden oluşan 0,5 mollük bir
yazılmış olan açıklama yanlıştır? karışım 56 gramdır.
(C: 12 , Avogadro sayısı: NA )
Buna göre karışımdaki bileşiklerin kütleleri ka-
Nicelik Açıklama çar gramdır? (O: 16, Fe: 56, Cu: 64)
Fe2O3 CuO
A) NA akb C atomu 1 mol C atomunun _____ _____
kütlesidir. A) 40 16
B) NA tane C atomu 12 gram C elementinin B) 28 28

içerdiği atom sayısıdır.
C) 32 24
C) 12 1 tane C atomunun
gram C atomu D) 16 40
N kütlesidir.
A
E) 24 32
D) 1 mol C atomu NA tane C atomudur.
E) 1 1 akb C atomudur.
gram C atomu
N
A
3. I. Normal koşullarda (NK) 4,48 litre CH4 gazı 6. x mol CH4 gazı ile ilgili;
II. 0,3 mol C atomu içeren C3H4 gazı I. 5 . x tane atom içerir.
III. 1,204.1023 tane molekül içeren C2H4 gazı II. 12 . x gram C atomu içerir.
Verilen örneklerin içerdikleri hidrojen (H) ato- III. 4x . NA akb H atomu içerir.
mu sayıları arasındaki ilişki nasıldır? yargılarından hangileri doğrudur?
(NA: 6,02·1023) (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: NA)
A) I = II = III B) II > I = III C) I = III > II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) III > I > II E) II > I > III D) I ve III E) II ve III
1. B 2. A 3. C 4. E 5. C 6. E
48
MOL KAVRAMI KARMA TEST - 4
1. Normal koşullarda 11,2 L hacmindeki [N2O3 + NO2] 5. 1 tane X atomunun kütlesi 4,5 . 10–23 gram oldu-
gaz karışımı toplam 1,1 mol O atomu içeriyor. ğuna göre;
Bu karışım ile ilgili; I. 1 tane X atomu 27 akb’dir.
I. 7,6 gramı N2O3 gazıdır. II. 1 mol X atomu 27 gramdır.
II. Toplam 1,7 tane atom içerir. 6.1023
III. 1 gram X elementinde tane atom vardır.
III. Karışımın molce % 80 i NO2 molekülleridir. 27
yargılarından hangileri doğrudur? (N: 14, O: 16) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III (Avogadro sayısı: 6.1023)

2. Normal koşullardaki özkütlesi bilinen bir X ga-

6. 3,6 gram H2O molekülü ile ilgili;
zının; I. Normal koşullarda 4,48 L hacim kaplar.
II. 0,4·NA tane H atomu içerir.
I. 1 molünün kütlesi
III. 3,2 gram O atomu içerir.
II. Kütlesi
III. Atom sayısı
niceliklerinden hangileri belirlenebilir? (H: 1, O: 16)
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) I, II ve III B) I ve III C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
7. Normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplayan

3. Kapalı bir kapta 6 gram C2H6 gazı bulunmaktadır. SO3 gazındaki atom sayısı kadar hidrojen ato-
Kaptaki atom sayısını 3 katına çıkarmak için ka- mu içeren H2X bileşiği 6,8 gram olduğuna göre
ba kaç gram H2 gazı eklenmelidir? (H: 1, C: 12) X elementinin atom kütlesi kaç gramdır? (H: 1)
A) 4,8 B) 3,2 C) 2,9 D) 1,6 E) 0,8 A) 8 B) 16 C) 18 D) 32 E) 64
4. 0,3 molünde 0,9 mol A atomu ve 1,8 mol Y ato- 8. CH4 ve C3H8 gazlarından oluşan karışımın 0,5 mo-
mu içeren bileşiğin basit formülü aşağıdakiler- lü 3,6 gram H atomu içermektedir.
den hangisidir? Buna göre karışımdaki C3H8 gazının molce yüz-
A) A 2Y6 B) A3Y6 C) AY2 desi kaçtır? (H: 1)
A) 20 B) 60 C) 80 D) 85 E) 90
D) A 2Y3 E) A 2Y5
1. C 2. A 3. B 4. C 5. E 6. C 7. D 8. C
49
1. I. 6,4 gram oksijen atomu içeren NO2 4. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan
II. 8 gram hidrojen atomu içeren CH4 (C2H4 + C3H8) gaz karışımı 1 mol H atomu içeriyor.
III. 8·NA tane hidrojen atomu içeren C3H4
Bu karışımda;
Bazı nicelikleri ile tanımlanan yukarıdaki bileşik- I. C2 H4 gazının kütlesi
lerin mol sayıları arasındaki ilişki aşağıdakiler-
II. C3 H8 gazının molekül sayısı
den hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, O: 16)
III. Toplam karbon atomu sayısı
A) I > II > III B) II = III > I C) III > I = II
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
D) I = II = III E) III > II > I (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: 6.1023)
2. Genel formülü CnH2n+2 olan bir hidrokarbon bile- 5. Bir tane X2O5 molekülünün kütlesi bilindiğine
şiğinin 0,2 molü 1,6 mol atom içeriyor. göre;
I. X2O5 molekülünün mol kütlesi
Bu bileşik için;
II. 1 tane X atomunun kütlesi
I. Molekül formülü C2H6’dır.
III. 1 gram X elementindeki atom sayısı
II. Kütlece % 20 si H’dir.
III. 1 molekülünün kütlesi 30 akb’dir. niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
(O: 16, Avogadro sayısı: 6.1023)
(H: 1, C: 12, O: 16) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
3. • N2O3 bileşiğinin 1 molünün kütlesi “m” gram - 6. 0,5 molü 22 gram olan ve 0,5 molü toplam 1,5 mol
dır. atom içeren bileşik;
• N2O5 bileşiğinin 1 tane molekülünün kütlesi I. C3H8
“n” gramdır.
II. NO2
Yukarıdaki verilere göre 1 mol O2 molekülünün III. CO2
kütlesini veren bağıntı aşağıdakilerden hangisi-
verilenlerden hangileri olabilir?
dir? (Avogadro sayısı: 6.1023)
(H: 1, C: 12, N: 14, O: 16)
n -m n - 6.1023·m
A) B)
2 2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
23
6.10 ·n - m D) I ve III E) I , II ve III
C) 6.1023 · n – m D)
2
n-m
E) ·2
6.1023
1. B 2. E 3. C 4. E 5. E 6. B
50
MOL KAVRAMI YENİ NESİL SORULAR
1. 1 mol atom, molekül ya da iyonik bileşiğin kütlesine mol kütlesi denir.
Bir maddenin mol sayısı
• AxYz bileşiğinin mol kütlesi
m verilen kütle (gram)
(x · A) + (z · Y) şeklinde hesaplanır. • n=
M 1 molünün kütlesi
A
Y’nin mol kütlesi
mol
A’nın mol kütlesi
N verilen tanecik sayısı

n=
• N Avogadro sayısı (6,02.1023)
A
• 1 mol AxYz bileşiğinde
mol
x mol A atomu
• Gazlar için normal koşullarda
z mol Y atomu vardır.
V verilen hacim
n=
22, 4
mol
formülleriyle hesaplanabilir.
Yukarıdaki bilgileri verdikten sonra Hülya Öğretmen yılda ortalama 120 kilogram oksijen gazı üretip 22 kilogram
CO2 gazı harcayan bir ağaç ile ilgili öğrencilerine şu soruları yöneltiyor.
I. Özdeş 10 ağacın 3 yılda ürettiği O2 gazındaki atom sayısı kaçtır?
II. 1 ağacın 4 yılda harcadığı CO2 gazının normal koşullarda hacmi kaç litredir?
III. 5 özdeş ağacın 3 yılda ürettiği O2 ve harcadığı CO2 gazı toplam kaç moldür?
Sırasıyla öğrencilerinden sorulara cevap vermelerini isteyen Hülya Öğretmen;
Ayşegül: 13,5·1028 tane oksijen atomudur.
Hüseyin: 44,8 litre hacim kaplar.
Zehra: 63,75 moldür.
cevaplarını alıyor.
Buna göre Hülya Öğretmenin öğrencilerden hangilerinin cevabında düzeltme yapması gerekir? (Tüm ağaç-
ların 1 yılda ürettiği O2 miktarı ve 1 yılda harcadığı CO2 miktarı eşit kabul edilecek, 1 kg = 1000 gram, C: 12, O: 16, NA: 6·1023)
I. 1 ağaç 1 yılda 120 kg O2 üretiyor. II. 1 ağaç 1 yılda 22 kg CO2 harcıyor.

3 yılda 360 kg O2 üretiyor. 4 yılda 88 kg CO2 harcar.
10 ağaç 3 yılda 3600 kg O2 üretir. 88 kg = 88·103 gram
3600 kg = 36·105 gram O2 3
m 88·10 3
m 36·10
5 n= &n= = 2·10 mol
n= &n= M 44
A
M 32
A
1 mol O2 2·6·1023 tane atom içerir. 1 mol gaz NK’da 22,4 L
5 3
36·10 2·10 mol gaz ?
mol O2 ?
32 —————————————
—————————————
? = 13,5·1028 tane O atom içerir. ? = 44,8·103 L hacim kaplar.
(Ayşegül’ün verdiği cevap doğrudur.) (Hüseyin’in verdiği cevapta düzeltme yapılması gerekir.)
III. 1 ağaç 1 yılda 120 kg O2 üretir, 22 kg CO2 harcar.
3 yılda 360 kg O2 üretir, 66 kg CO2 harcar.
5 ağaç 3 yılda 1800 kg O2 üretir, 330 kg CO2 harcar. 1800 kg O 2 = 18·105 gram O2
5 4
18·10 33·10
330 kg CO2 = 33·104 gram CO2 n = n =
O 32 CO 44
2 2
= 56250 mol O2 = 7500 mol CO2
Toplam 63750 mol

(Zehra’nın verdiği cevapta düzeltme yapılması gerekir.)
1. 1. Hüseyin ve Zehra
51
YENİ NESİL SORULAR MOL KAVRAMI
2. 12 gram saf C-12 elementinin içerdiği atom sayısı kadar taneciğin miktarı 1 moldür.
12
1 mol C atomu 12 gram 12C atomudur.
1 mol 12C atomu 6,02·1023 tane 12C atomudur.
Buna göre;
6,02·1023 tane 12C 12 gram ise
12
1 tane C ?
———————————————
12
?= gram
23
6, 02·10
12
1 tane 12C atomu 12 akb = gram
23
6, 02·10
1
1 akb = gramdır.
23
6, 02·10
Yukarıdaki bilgileri tahtaya yazan Cemal Öğretmen aşağıdaki soruları öğrencilerine yöneltiyor ve soruların karşısı-
na cevaplarını yazmalarını istiyor.
Soru Cevap
1. 4 tane NH3 bileşiği kaç akb’dir? 68 akb
2. Normal koşullarda 13,44 L hacim kaplayan C2H6 gazı kaç akb’dir? 18·NA akb
2
3. 64 akb O2 gazı kaç mol’dür? mol
N
A
4. 12,8·NA akb CH4 gazı normal koşullarda kaç litre hacim kaplar? 17,92 litre
5. 11,2 gram N2 molekülü kaç akb’dir? 11,2·NA akb
Buna göre sorulardan hangilerine verilen cevaplar doğrudur? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16) (NA: Avogadro sayısı)
1. 1 tane NH3 17 akb

4 tane NH3 ?
——————————
? = 68 akb (1. sorunun cevabı doğrudur.)
m 1
2. 1 mol gaz NK’da 22,4 L n= MA = (2·12) + (6 · 1) = 30 g/mol akb = gram
M N
A A
m 1
? 13,44 L 0,6 = 18NA akb = 18NA gram
—————————— 30 N
A
? = 0,6 mol C2H6 gazı m = 18 gram 18NA akb = 18 gram (2. sorunun cevabı doğrudur.)
64
3. 64 akb = gram
N
A
64
N
m A 2
n= &n = & mol (3. sorunun cevabı doğrudur.)
M 32 N
A A
4. 12,8 NA akb = 12,8 gram CH4
m 12, 8
MA = 12 + (4.1) = 16 n = = = 0, 8 mol CH
M 16 4
A
1 mol CH4 normal koşullarda 22,4 L
0,8 mol CH4 ?

————————————————————
? = 17,92 L hacim kaplar. (4. sorunun cevabı doğrudur.)
5. 11,2 gram N2 = 11,2·NA akb N 2 (5. sorunun cevabı doğrudur.)
2. 1, 2, 3, 4 ve 5
52
www.aydinyayinlari.com.tr TYT
KİMYASAL TEPKİME
TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
➤ KİMYASAL TEPKİMELER
➤ KİMYASAL TEPKİMELERİN DENKLEŞTİRİLMESİ
➤ KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ
➤ KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR
➤ KARMA TESTLER
➤ YENİ NESİL SORULAR
1. ? 2. ? 53 1. ? 2. ?
TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ

• Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler
– Kimyasal tepkime denklemlerinin denkleştirilmesi sağlanır. Redoks tepkimelerine girilmez.
– Yanma, sentez (oluşum), analiz (ayrışma), asit-baz, çözünme-çökelme tepkimeleri örneklerle açıklanır.
KİMYASAL TEPKİMELER Bütün fiziksel ve kimyasal olaylar ısı alış verişi ile
Maddenin kimyasal yapısının değişerek, özellikleri gerçekleşir. Isı alarak gerçekleşen tepkimelere en-
farklı yeni maddeler oluşturmasına kimyasal deği- dotermik, ısı vererek gerçekleşen tepkimelere ise
şim, bu değişimi gösteren denkleme ise kimyasal ekzotermik tepkime denir. Tepkime denklemlerin-
tepkime denklemi denir. de ısı, “Q” ya da “Enerji” şeklinde ifade edilebilir.
Endotermik
Kimyasal tepkimelerde, kimyasal bağların kırılması N2(g) +
3
O2(g) + ısı $ N2O3(g)
2 ve homojen
ve yeni kimyasal bağların oluşması söz konusudur. bir tepkime
Bir tepkimede başlangıçtaki maddelere girenler ve-
Endotermik
ya reaktifler, tepkime sonucunda oluşan maddele- KClO3(k) + Enerji $ KCl(k) +
3
O2(g) ve heterojen
2
re çıkanlar veya ürünler denir. bir tepkime
Ekzotermik
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) C3H8(g) +5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı
ve homojen
1442443 1442443
bir tepkime
Girenler Ürünler
Harcananlar Oluşanlar Ekzotermik
Reaktifler Çıkanlar Ca(k) + H2SO4(suda) $ CaSO4(suda) + H2(g) + Q ve heterojen
bir tepkime
Tepkime denkleminde yer alan maddelerin fiziksel
hâlleri, sembol ya da formüllerinin sağ alt tarafında
parantez içinde belirtilir.
(k) $ Katı
(s) $ Sıvı
(g) $ Gaz
(suda)
Suda çözünmüş
(aq)
Bitkilerin yaptığı fotosentez, solunum Elmanın çürümesi sı-
Kimyasal Tepkimeler olayları sırasında kimyasal tepkime- rasında kimyasal olay-
ler gerçekleşir. lar gerçekleşir.
Kimyasal Tepkimelerde Ko- Kimyasal Tepkimelerde De-

Tepkimedeki maddelerin Enerji değişimine
runan Özellikler ğişebilen Özellikler
fiziksel hâllerine göre göre
Atom türü ve sayısı Mol sayısı
Toplam kütle Toplam hacim, toplam basınç
Homojen Heterojen Endotermik Ekzotermik
Tepkime Tepkime Tepkime Tepkime Toplam proton, nötron sayısı Tanecik çapı
Taneciklerin elektron sayı- Renk, koku, tat, iletkenlik
Bir kimyasal tepkimede girenler ve çıkanların tümü- sı değişebilir, fakat toplam
nün fiziksel hâlleri aynı ise homojen, en az bir mad- elektron sayısı korunur.
denin fiziksel hâli farklı ise heterojen tepkimedir. Toplam elektriksel yük Molekül sayısı
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) Homojen Çekirdek yapısı Fiziksel hâl
1 tepkimeler
H2(g) + O2(g) $ H2O(g) Toplam enerji Tanecik sayısı
2
1
Na(k) + HCl(suda) $ NaCl(suda) + H2(g) Heterojen Uyarı!
2
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) tepkimeler Kimyasal tepkimelerde molekül türü değişir.
54
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT
Tepkime Denklemlerinin Denkleştirilmesi ÖRNEK 2

En kalabalık grubun katsayısı genellikle 1 alınır. Aşağıda bazı tepkime denklemleri verilmiştir.
Toplam atom türü ve sayısı korunur.
Tepkimedeki atom sayıları denkleştirilirken ilk ön- I. Mg(k) + 1/2O2(g) $ MgO(k)
ce metaller, daha sonra ametaller ve en son hid- II. Ca(k) + 2HCl(suda) $ CaCl2(suda) + H2(g)
rojen ile oksijen eşitlenir.
III. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
MAHO
Buna göre verilen tepkime denklemlerinden hangi-
Metal Ametal Hidrojen Oksijen leri homojen tepkimelere örnek gösterilebilir?
Bileşiklerin ve atomik elementlerin kat sayısı ke- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
sirli olamaz. D) II ve III E) I, II ve III
Moleküler elementlerin (O3, H2, Cl2 ...) başına
atom sayısını tam sayı yapacak şekilde kesirli kat Bir kimyasal tepkime denkleminde girenler ve ürünle-
1 3 rin tamamının fiziksel hâli aynı ise bu tür tepkimelere
sayılar getirilebilir. ( O3, H2 ) homojen tepkimeler denir.
3 2
Formüllerin önündeki katsayılar değişebilir, fakat
• I. denklemde katı ve gaz hâlde maddeler bulunmak-
bir formülü oluşturan elementler farklı katsayılar- tadır. Tepkime heterojendir.
la genişletilemez.
• II. denklemde katı, suda çözünmüş ve gaz hâlde
Bileşikte parantez dışında alt indis olarak yazılan maddeler bulunmaktadır. Tepkime heterojendir.
sayılar parantez içindeki tüm atomlara aittir.
• III. denklemde tüm maddeler gaz hâldedir ve tepki-
me homojendir.
Aşağıda denkleştirilmiş tepkime denklemi örnekle-
Cevap: C
ri verilmiştir.
7
C2 H6 + O2 $ 2CO2 + 3H2O
2
2Al + 3H2SO4 $ Al2(SO4)3 + 3H2
ÖRNEK 1 ÖRNEK 3
Aşağıdaki tepkime denklemlerini en küçük tam sayı- Aşağıda denkleştirilmiş bir tepkime denklemi verilmiştir.
larla denkleştiriniz.
2Ag(k) + 2H2SO4(suda) $ Ag2SO4(suda) + X(g) + 2H2O(s)
a) C3H8 + O2 $ CO2 + H2O
Buna göre X ile gösterilen taneciğin formülü aşağı-
b) H2SO4 + KOH $ K2SO4 + H2O dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
c) Ca + HNO3 $ Ca(NO3)2 + H2
A) SO B) SO2 C) SO3
d) Al4C3 + H2O $ Al(OH)3 + CH4
D) SO42- E) HSO 4–
e) Zn + NaOH $ Na2ZnO2+ H2
f) KClO3 $ KCl + O2 Girenlerde ve ürünlerde bulunan atom türleri ve sayıla-
rı eşitlenir. Ürünlerde eksik olan atomlar X in yapısında
g) CS2 + O2 $ CO2 + SO2 bulunan atomlardır.
Girenler Ürünler
a) C3H8 + 5O2 $ 3CO2 + 4H2O Ag = 2 tane 2 tane
b) H2SO4 + 2KOH $ K2SO4 + 2H2O H= 4 tane 4 tane
c) Ca + 2HNO3 $ Ca(NO3)2 + H2 S= 2 tane 1 tane (1 tane S atomu da
X’in yapısında olmalı)
d) Al4C3 + 12H2O $ 4Al(OH)3 + 3CH4
O= 8 tane 6 tane (2 tane O atomu da
e) Zn + 2NaOH $ Na2ZnO2 + H2 X’in yapısında olmalı)
f) 2KClO3 $ 2KCl + 3O2 X = SO2
g) CS2 + 3O2 $ CO2 + 2SO 2 Cevap: B
1. a) C 3H8 + 5O 2 $ 3CO2 + 4H2O b) H2SO4 + 2KOH $ K2SO4 + 2H2O 2. C 3. B

c) Ca + 2HNO3 $ Ca(NO3)2 + H2
d) Al4C3 + 12H2O $ 4Al(OH)3 + 3CH4 55
e) Zn + 2NaOH $ Na2ZnO2 + H2
f) 2KClO3 $ 2KCl + 3O2 g) CS 2 + 3O2 $ CO2 + 2SO2
ÖRNEK 4 ÖRNEK 6
Aşağıda propan (C3H8) gazının denkleştirilmiş yanma A2 ve Y2 maddelerinin tepkimeye girerek N maddesini
oluşturmalarına ait mol sayısı-zaman değişimi grafiği
denklemi verilmiştir.
aşağıda verilmiştir.
C3H8(g) + 5O2(g) $ 3X(g) + 4H2O(s) Mol sayısı
Denklemde yer alan X maddesi ile ilgili; 7
I. CO2 gazıdır.
5 A2
II. Bileşenleri arasında belirli ve sabit bir oran vardır.
2 N
III. Sembolle gösterilir.
Y2
yargılarından hangileri yanlıştır? 0 Zaman
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III Buna göre;
D) II ve III E) I, II ve III I. N bileşiğinin, A2 ve Y2 cinsinden formülü, A2Y5’dir.
II. Tepkimenin denkleştirilmiş denklemi; 2A2 + 5Y2 $ 2N’dir.
Tepkime denkleminde giren ve ürünlerdeki atom türü ve III. Tepkimede sınırlayıcı bileşen Y2’dir.
sayıları eşitlenirse
Girenler Ürünler
Karbon (C) = 3 tane – (Karbon atomla-
rının tamamı X’in D) II ve III E) I, II ve III
yapısında olmalı)
Hidrojen (H) = 8 tane 8 tane Grafikte miktarı azalan maddeler reaktif, miktarı artan
Oksijen (O) = 10 tane 4 tane (6 tane O maddeler ise ürünlerdir. Harcanan ve oluşan maddelerin
atomu X in yapısın- mol sayıları tepkime denklemine katsayı olarak yazılabilir.
da olmalı) • A2 nin mol sayısı 7’den 5’e düşmüş 2 mol harcanmış,
• Y2’den 5 mol vardı bitmiş yani 5 mol harcanmış,
X’in katsayısı 3 (3X) toplam 3 tane C ve 6 tane O içermesi
• N yokken 2 mol oluşmuştur.
için formülü CO2 olmalı.
Tepkime denklemi; 2A2 + 5Y2 $ 2N & N = A2Y5 olmalı
CO2 bir bileşiktir. Bileşenleri arasında belirli ve sabit bir Grafikte biten madde sınırlayıcı bileşendir. Yani Y2 sı-
oran vardır ve formül ile gösterilir. nırlayıcı bileşendir.
Cevap: A Cevap: E
ÖRNEK 7
ÖRNEK 5 Aşağıda verilen tepkime kapalı ve sabit hacimli bir ka-
ba bir miktar KClO3 katısı konularak tam verimle ger-
NH3(g) + O2(g) $ N2O5(g) + H2O(s)
çekleştirilmiştir.
tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde 3
KClO3(k) $ KCl(k) + O
reaktif ve ürünlerin baş katsayıları toplamı aşağıda- 2 2(g)
kilerden hangisinde doğru verilmiştir? Bu tepkimeyle ilgili çizilen;
Katı kütlesi Gaz kütlesi Toplam kütle
A) 4 B) 6 C) 10 D) 11 E) 13
2NH 3(g) + 4O2(g) $ N 2O5(g) + 3H2O(s) 0 0 0

Katsayılar = 2 + 4 + 1 + 3 I Zaman II Zaman III Zaman
Toplamı = 10
yukarıdaki grafiklerden hangileri yanlıştır?
Cevap: C
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Uyarı!
Katı kütlesi azalır, fakat son durumda ortamda KCl katı-
Reaktiflerden en az birinin tükendiği tepkimelere sı bulunduğu için sıfıra inemez. (I. grafik yanlış) Başlan-
tam verimli tepkimeler denir. Tam verimli tepkime- gıçta ortamda gaz yok, zamanla oluşuyor. Bu nedenle
grafikte gaz kütlesini gösteren çizgi sıfırdan başlaya-
lerde biten reaktife sınırlayıcı bileşen denir.
rak artmalıdır. (II. grafik yanlış) Kimyasal tepkimelerde
Bir kimyasal tepkimede atom türü ve sayısı korun- toplam kütle korunur. Grafikle toplam kütleyi gösteren
çizginin sabit olması gerekirdi. (III. grafik yanlış).
duğu gibi elektriksel yükler toplamı da korunur.
Cevap: E
4. A 5. C 6. E 7. E
56
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ Yapısında C, H veya C, H, O elementleri içeren bi-

A) Yanma Tepkimeleri leşikler genellikle organik bileşiklerdir. Organik bi-
Bir maddenin oksijenle (O2) gerçekleştirdiği tepki- leşiklerin 1 molü yandığında yapılarındaki C atomu
meye yanma tepkimesi denir. Oksitlenme olarak sayısı kadar CO2 ve yapılarındaki H atomu sayısı-
da bilinir. Genellikle ekzotermiktir (Azotun (N2) yan- nın yarısı kadar H2O oluştururlar.
ması hariç). Yanma tepkimeleri sonucunda yanan C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı
maddeyi oluşturan elementlerin oksitleri oluşur.
C2H5OH(g) + 3O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(g) + ısı
Yanma Olayı
SO3, CO2 ve N2O5 bileşikleri gibi soygazlar (He,
Ne, Ar, Kr, Xe, Rn) ve altın da (Au) yanmaya kar-
Hızlı Yanma (Alevli) Yavaş Yanma (Alevsiz)
şı asaldır yani yanma tepkimesi vermezler.
• Odunun yanması • Demirin paslanması
• Kağıdın yanması • Gümüşün oksitlenmesi SO3 + O2 $ Tepkime gerçekleşmez.
• Doğal gazın yanması • Bakırın oksitlenmesi CO2 + O2 $ Tepkime gerçekleşmez.
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) + ısı He + O2 $ Tepkime gerçekleşmez.

C(k) + O2(g) $ CO2(g) + ısı Hızlı yanma
(Alevli yanma)
1
H2(g) + O2(g) $ H2O(g) + ısı Yanma tepkimesinin gerçekleşebilmesi için;
2
3 1. Yanıcı madde,
2Fe(k) + O $ Fe2O3(k) + ısı
2 2(g)
1 2. Yakıcı madde,
Cu(k) + O2(g) $ CuO(k) + ısı Yavaş yanma
2 (Alevsiz yanma) 3. Tutuşma sıcaklığı gereklidir.
1
2Ag(k) + O2(g) $ Ag2O(k) + ısı İyi bir yangın söndürücü;
2
1. Yanmamalı,
N2(g) + O2(g) + ısı " 2NO(g)} Azotun yanması endotermiktir.
2. Havadan ağır (yoğun) olmalı,
3. Yanan yüzeyin hava ile temasını kesmelidir,
4. Toksik (zehirli) özellik taşımamalıdır.
ÖRNEK 8
Alevli yanma Paslanma alevsiz yanmaya ör- Yanma tepkimeleriyle ilgili;
nektir.
Pratik Bilgi I. Ekzotermiktir.
Genellikle oksit bileşiklerin formülündeki merkez II. Homojendir.
atom, alabileceği maksimum yükseltgenme basa-
III. Oksijenli ortamda gerçekleşir.
mağına sahipse yanmaz. Bu maddelere yanmaya
karşı asaldır denir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Grup 4A 5A 6A 7A 8A A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

Alabileceği maksimum değerlik +4 +5 +6 +7 – D) I ve III E) I, II ve III
+4
Bileşikte 6C atomu alabileceği maksimum Yanma tepkimeleri genellikle ekzotermiktir, fakat azo-
CO 2 " tun yanması endotermiktir. Kömür, şeker gibi katı
değerliği (+4) aldığı için bileşik yanmaz.
maddelerin yanma tepkimeleri heterojendir. Oksijen
+5 (O2) olmadan yanma tepkimesi gerçekleşemez.
N 2 O 5 " Bileşikte 7N atomu alabileceği maksimum
Cevap: B
+6
SO 3 " Bileşikte 16S atomu alabileceği maksimum
8. B
57
ÖRNEK 9 ÖRNEK 12
Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi yanma tepki- I. Yangın söndürücülerin yanmaya karşı asal ve ha-
mesi değildir? vadan ağır olması gerekir.
A) H2(g) + 1/2O2(g) $ H2O(g)
II. Yakıt olarak kullanılan maddelerin yanma tepkime-
B) C(k) + O2(g) $ CO2(g) leri endotermik ve yavaş olmalıdır.
C) CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g)
III. CO2, SO3 gibi maddeler yanmaya karşı asalken,
D) 2O3(g) $ 3O2(g) CH4 ve C2H5OH gibi maddeler yakıt olarak kullanı-
E) N2(g) + 5/2O2(g) $ N2O5(g) labilir.
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Maddelerin O2 gazı ile verdiği tepkimeler yanma tep- (6C, 8O, 16S)
kimesidir. D seçeneğinde ozon gazı, oksijen gazına
dönüşmektedir. Bu tepkime yanma tepkimesi değildir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
Cevap: D
Yakıt olarak kullanılan veya tercih edilen maddelerin

ÖRNEK 10 yanma tepkimeleri hızlı ve ekzotermik olmalıdır.
Oksijen atomu içermediği bilinen X maddesi yakıldığında, Cevap: C

• H2 O
• SO2
ÖRNEK 13
maddelerini oluşturmaktadır.
Buna göre X maddesi aşağıdakilerden hangisi ola- Aşağıda yanma tepkimeleri ile ilgili bir kavram haritası
bilir? verilmiştir.
A) H2S(g) B) CH4(g) C) CS2(k)
I Genellikle endotermiktir.
D) CH3OH(s) E) S(k)
YANMA TEPKİMELERİ
II Her zaman hızlı gerçekleşir.

Bir madde yakıldığında yapısındaki elementlerin ok-
sitlerini oluşturur. Verilen bileşiklerden oksijeni çıka-
III Alevli ya da alevsiz gerçekleşebilir.
rırsak geriye H ve S atomları kalır yani bileşik bu ele-
mentlerden oluşmalıdır.
Cevap: A Tüm maddeler bu tepkimeyi
IV
gerçekleştirebilir.
ÖRNEK 11 V Oksijensiz ortamda gerçekleşmez.
Aşağıda X bileşiğinin denkleştirilmiş yanma tepkimesi

Buna göre verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
verilmiştir.
X(s) + 2O2(g) $ 2CO2(g) + 2H2O(s) A) Yalnız II B) III ve IV C) IV ve V
Buna göre X bileşiğinin formülü aşağıdakilerden D) III ve V E) I, III ve IV
hangisinde doğru verilmiştir?
A) C2H5OH B) CH4 C) CH3COOH Yanma tepkimeleri;
I. Genellikle ekzotermiktir. (I. yanlış)
D) C3H8 E) HCOOH II. Hızlı ya da yavaş gerçekleşebilir. (II. yanlış)
III. Alevli ya da alevsiz gerçekleşebilir. (III. doğru)
Tepkimede giren ve ürünlerde bulunan atom tür ve sa- IV. Bazı maddeler yanmaya karşı asaldır. CO2, SO3 gibi.
yılarını eşitlemek istersek girenler kısmında (IV. yanlış)
2 tane C V. Oksijensiz yanma olmaz. (V. doğru)
atomunun eksik Cevap: D
4 tane H
olduğu görülür.
2 tane O
Buna göre bileşik seçeneklerde verilenlerden AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası
CH3COOH olur. Kimyasal Tepkime Türleri Test 1, 2, 3'ü
Cevap: C çözebilirsiniz.
9. D 10. A 11. C 58 12. C 13. D

KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR TEST - 1
1. Aşağıda verilen denklemlerden hangisi kimya- 4. Aşağıda verilen yanma tepkimelerinden hangi-
sal bir tepkimeyi göstermez? si diğerlerine göre daha yavaş gerçekleşir?
A) C(k) + O2(g) $ CO2(g) A) H2(g) + 1/2 O2(g) $ H2O(s)
B) Ca(k) + 2HBr(suda) $ CaBr2(suda) + H2(g) B) CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g)
C) C2H5OH(s) $ C2H5OH(g) C) C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)
D) N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) D) C(k) + O2(g) $ CO2(g)
E) Mg(k) + S(k) $ MgS(k) E) 2Cu(k) + O2(g) $ 2CuO(k)
2. Kimyasal tepkimelerle ilgili; 5. Aşağıda penten (C5H10) bileşiğinin yanma tepki-

I. Isı alış verişi ile gerçekleşir. mesi verilmiştir.
II. Atomların cinsi ve sayısı korunur. C5H10 + O2 $ CO2 + H2O

III. Atomların çekirdek yapısı değişir.
Bu tepkime denklemi en küçük tam sayılarla
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? denkleştirildiğinde ürünlerin katsayıları toplamı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) 37 B) 25 C) 23 D) 20 E) 10
3. X ve Y saf maddeleri ile ilgili aşağıda bazı bilgiler

verilmiştir. 6. Kapalı ve sabit hacimli bir
kapta bir miktar CaCO3 ka-
X: Yandığında CO2 ve H2O bileşiklerini oluşturur. tısı ısıtılıyor.
Y: Yakıldığında ortamdan ısı alır. Isıtma işlemi sırasında, CaCO3(k)

CaCO3(k) " CaO(k) + CO2(g)
Buna göre X ve Y saf maddeleri aşağıda veri-
tepkimesi tam verimle ger-
lenlerden hangisi olabilir?
çekleşmektedir.
X Y
Buna göre;
A) CO CH4
I. Kaptaki toplam kütle zamanla azalır.
B) C2 H6 N2 II. Heterojen tepkime gerçekleşir.
C) CH4 H2 O III. Katı kütlesi azalırken, gaz kütlesi artar.

yargılarından hangileri yanlıştır?
D) H2 N2
E) N2 CH4 D) II ve III E) I, II ve III
1. C 2. C 3. B 59 4. E 5. D 6. A
TEST - 2 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
1. Aşağıda X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bazı bilgiler 4. Yanda verilen kapta demir
verilmiştir. katısı ile nemli hava bulun-
maktadır.
X: Yanmaya karşı asaldır.
Kapta belirli bir süre sonra, Nemli hava
Y: Yanma tepkimesi verir fakat yakıt olarak kulla-
2Fe(k) + O2(g) $ 2FeO(k)
nılamaz. Fe(k)
tepkimesi gerçekleşmektedir.
Z: Hızlı bir şekilde yanma tepkimesi verir.
Buna göre tepkimeyle ilgili;
Buna göre X, Y ve Z maddeleri aşağıda verilen- I. Yavaş gerçekleşir.
lerden hangisi olabilir?
II. Ekzotermik ve heterojendir.
(6C, 16S, Fe, Cu: Geçiş metalidir.)
III. Katı kütlesi zamanla artar.
X Y Z yargılarından hangileri doğrudur?
A) He N2 Fe A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
B) CO2 CH4 C3 H8 D) II ve III E) I, II ve III
C) SO3 N2 CH4
D) He CH4 Cu
E) CH4 N2 C3 H8
5. Yanma tepkimeleriyle ilgili aşağıda bir kavram hari-

tası verilmiştir.
2. X + H2O $ H2SO4
I Hızlı gerçekleşir.
H2SO4 + 2Y $ K2SO4 + 2H2O
YANMA TEPKİMELERİ
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkime denklem- II Ekzotermiktir.

lerine göre X ve Y maddeleri aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir? III Sonucunda H2O ve CO2 oluşur.
X Y
A) SO K2O IV Oksijensiz ortamda gerçekleşmez.
B) SO3 KO2
C) SO2 K2O V Alevli gerçekleşir.
D) SO3 KOH Buna göre verilen bilgilerden hangileri kesinlik-

E) SO2 KOH le doğrudur?
A) Yalnız IV B) I, II ve III C) III, IV ve V
D) I, III ve IV E) Yalnız II
3. Aşağıda organik bir bileşiğin yanmasına ait denk-
leştirilmiş tepkime denklemi verilmiştir.
CXHY + ZO2 $ TCO2 + KH2O
Buna göre;
6. Organik maddelerin 1 molü yakıldığında yapıların-
daki karbon atomu sayısı kadar CO2 gazı ve yapı-
I. X=T larındaki hidrojen atomu sayısının yarısı kadar da
II. Y = 2K H2O molekülü oluşur.
III. 2Z = 2T + K Buna göre aşağıda verilen organik bileşiklerden

hangisi yeterince oksijen gazı ile yakıldığında
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
eşit sayıda CO2 ve H2O molekülleri oluşturur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) C3H8 B) C2H4O C) CH4
D) II ve III E) I, II ve III D) C2H2 E) C5H8
1. C 2. D 3. E 60 4. E 5. A 6. B
B) Sentez (Oluşum) Tepkimeleri ÖRNEK 14

Birden fazla kimyasal türün tepkimeye girerek ye-
Aşağıda bazı tepkimeler verilmiştir.
ni madde veya maddeler oluşturduğu tepkimelere
sentez (oluşum) tepkimeleri denir. Genellikle ek- I. MgSO4(k) $ MgO(k) + SO3(g)
zotermik tepkimelerdir. 1
II. H2(g) + O $ H2O(s)
2 2(g)
4Fe(k) + 3O2(g) $ 2Fe2O3(k) + ısı
III. C2H2(g) + 2H2(g) $ C2H6(g)
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) + ısı
IV. CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g)
2SO2(g) + O2(g) $ 2SO3(g) + ısı
Bu tepkimelerin analiz ve sentez tepkimeleri şek-
linde sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir?
Analiz Sentez
A) Yalnız II I, III ve IV
B) I ve IV II ve III
C) I ve II III ve IV
Bilim insanları birçok organik maddeyi laboratu-
var şartlarında sentezleyerek elde edebilmektedir.
D) II ve III I ve IV
C) Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri E) Yalnız IV I, II ve III

Bir molekülün ısı veya elektrik enerjisi ile daha küçük
kimyasal türlere ayrışmasına analiz (ayrışma) tep- Bir maddenin daha küçük kimyasal türlere ayrıştığı tepki-
meler analiz tepkimeleridir. (I ve IV)
kimesi denir. Genellikle endotermik tepkimelerdir.
Birden fazla maddenin tepkimeye girerek yeni maddeler
oluşturmasına sentez tepkimeleri denir. (II ve III)
MgCO3(k) + ısı $ MgO(k) + CO2(g)
Cevap: B
2KClO3(k) + ısı $ 2KCl(k) + 3O2(g)
Elektroliz
2H2O(s) 2H2(g) + O2(g)
ÖRNEK 15
SUYUN ELEKTROLİZİ Kapalı ve sabit hacimli bir kapta gerçekleşen,
Hidrojen Oksijen ısı
2BaO2(k) 2BaO(k) + O2(g)
tepkimesiyle ilgili;
I. Analiz tepkimesidir.
II. Endotermiktir.
Elektroliz Elektrot
Katot Anot III. Katı kütlesi zamanla azalır.
Güç kaynağı
Suyun elektrolizi, analiz tepkimesidir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
NOT!
Sentez tepkimeleri genellikle ekzotermik tepki- Tepkimede büyük bir madde ısı enerjisi alarak daha
melerdir fakat endotermik olan sentez tepkime- küçük maddelere ayrışmıştır. Bu tür tepkimelere ana-
liz tepkimeleri denir. Başlangıçtaki katının bir kısmı O2
leri de vardır.
gazına dönüştüğü için katı kütlesi zamanla azalır.
Analiz tepkimeleri genellikle endotermik tepki- Cevap: E
melerdir fakat ekzotermik olan analiz tepkime-
leri de vardır.
14. B 15. E
61
ÖRNEK 16 ÖRNEK 18
Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi, Aşağıda bazı tepkimeler verilmiştir.
• Homojen tepkime olma 1
• 2Cu(k) + O2(g) $ Cu2O(k)
2
• Yanma tepkimesi olma
1
•. CO(g) + O $ CO2(g)
• Sentez tepkimesi olma 2 2(g)
• Endotermik tepkime olma
Bu tepkimelerle ilgili;
özelliklerinin tamamını bir arada taşır?
I. Sentez tepkimesi olma
A) CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g)
II. Ekzotermik olma
B) S(k) + O2(g) $ SO2(g)
III. Yavaş gerçekleşme
C) N2(g) + 3/2 O2(g) $ N2O3(g) niceliklerinden hangileri ortaktır?
D) MgS(k) $ Mg(k) + S(k) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) D) II ve III E) I, II ve III
Her iki tepkimede küçük maddelerin bir araya gelerek yeni

Azotun yanması endotermiktir ve denklemde tüm maddelerin oluştuğu ekzotermik yanma tepkimesidir. Fa-
maddeler gaz hâlde olduğu için homojen bir tepkime- kat birinci tepkime bir geçiş metalinin oksitlenmesidir ve
dir. Bu denklemde azot ve oksijen tek bir ürün oluş- yavaş gerçekleşir. 2. tepkime ise bir gazın yanma tepkime-
turmak üzere birleştikleri için sentez tepkimesi de de- sidir ve hızlı gerçekleşir.
nilebilir. Cevap: C
Cevap: C
ÖRNEK 17 ÖRNEK 19
Günlük hayatta gerçekleşen bazı olaylar aşağıda veril- Kapalı ve sabit hacimli bir kapta gerçekleşen analiz
miştir. tepkimesinde zamanla;
I. Gazlı içeceklerde CO2 gazının çözünmesi sonucun- I. Kütle
da içeceğin asidik hâle gelmesi
II. Madde türü
II. Demirin paslanması
III. Ortamın sıcaklığı
III. Kireç taşının (CaCO3) ısıtılması sonucu gaz çıkışının
niceliklerinden hangileri kesinlikle artar?
gözlenmesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Bu olaylardan hangileri analiz tepkimelerine örnek
verilebilir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III Bir bileşiğin daha küçük kimyasal türlere ayrıldığı tep-
kimelere analiz tepkimeleri denir. Bu tepkimede bir bi-
leşikten birden fazla tür madde elde edildiği için mad-
Genellikle küçük taneciklerin bir araya gelerek büyük tane- de türü artar.
cikleri oluşturduğu tepkimelere sentez, büyük taneciklerin
ısı ya da elektrik enerjisi ile küçük taneciklere dönüştüğü Analiz tepkimeleri endotermik ya da ekzotermik olabilir.
tepkimelere de analiz tepkimesi denir.
Kimyasal tepkimelerde toplam kütle her zaman korunur.
I. CO2(g) + H2O(s) $ H2CO3(suda) (sentez)
Cevap: B
3
II. 2Fe(k) + O $ Fe2O3(k) (sentez)
2 2(g)
›s›
III. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) (analiz)
Cevap: A
16. C 17. A 18. C 19. B

62
D) Çözünme - Çökelme Tepkimeleri Aşağıda iki farklı tepkimenin net iyon tepkimeleri ve
İki ya da daha fazla maddenin birbiri içinde homojen seyirci iyonları gösterilmiştir.
olarak dağılmasına çözünme, oluşan homojen ka-
1. Tepkime
rışıma ise çözelti denir. Çözeltide genellikle mikta-
AgNO3(suda) + KCl(suda) $ AgCl(k) + KNO3(suda)
rı az olan madde çözünen, miktarı çok olan madde . .
ise çözücüdür. Çöken Seyirci
katı iyonlar
Farklı tür sulu çözeltilerin karıştırılmasıyla bir araya Net iyon tepkimesi = Ag+(suda) + Cl-(suda) $ AgCl(k)
gelen anyon ve katyonların birleşerek suda çözün-
meyen iyonik bir katı oluşturmasına çökelme, olu- Seyirci iyonlar = K+(suda), NO3(suda)
-
şan katıya çökelek, bu tür tepkimelere de çözün- 2. Tepkime

me-çökelme tepkimesi denir. K2S(suda) + Ca(OH)2(suda) $ CaS(k) + 2KOH(suda)
Pb(NO3)2(suda) + 2KI(suda) $ PbI2(k) + 2KNO3(suda) Net iyon tepkimesi = Ca2+
(suda)
+ S2-
(suda)
$ CaS(k)
Seyirci iyonlar = K+(suda), OH-(suda)
Pb2+
(suda) 2NO3(suda) 2K (suda) 2I (suda) çökelek 2K (suda) 2NO3(suda)
- + - + -
Pratik Bilgi
Suda iyi çözünen bileşikler;
Alkali metallerin tuzları (Li, Na, K ...)
Amonyum iyonu tuzları (NH4+)
Nitrat iyonu tuzları (NO-3)
Asetat iyonu tuzları (CH3COO-)
Bazı halojen iyonu tuzları (Cl-, Br-, I-)
Bu bilgiler müfredatta olmamasına rağmen soru çö-
zümlerinde yardımcı olacağı düşünüldüğü için ve-
rilmiştir.
İki farklı sulu çözelti karıştırıldığında oluşan mavi renkli çökelek.
Çözeltiler karıştırıldığında çökelme tepkimesine giren ÖRNEK 20

iyonlar ve oluşan çökeleğe göre net iyon tepkimesi ya-
Alkali metal tuzları ve NO-3 iyonu tuzları suda iyi çözü-
zılır. (Ürünlerde oluşan katıya bakılarak yazılır.)
nen bileşiklerdir.
Net iyon tepkimesi = Pb2+
(suda)
+ 2I-(suda) $ PbI2(k) I. Na2CO3(suda) + Fe(NO3)2(suda) $
Çökelme tepkimesine girmeyen ve suda çözünmüş II. KF(suda) + Cu(NO3)2(suda) $
hâlde bulunan iyonlara da seyirci (gözlemci) iyonlar
Buna göre yukarıda verilen reaktiflerin karıştırılma-
denir. (Ürünlerde suda çözünen maddeye bakılarak
sıyla oluşabilecek çökeleklerin formülleri aşağıdaki-
belirlenir.)
lerden hangisinde doğru verilmiştir?
K+(suda) ve NO-3(suda) iyonları, seyirci iyonlardır. I II
Pamukkale travertenleri, mağaralardaki sarkıt ve di- A) NaNO3 KNO 3
kitlerin oluşumu çözünme-çökelme tepkimelerine B) NaNO3 CuF2
örnektir. C) FeCO3 KNO3
D) FeCO3 CuF2
E) Fe(OH)2 Cu(OH)2
• I. tepkimede suda iyi çözünen alkali metal iyonu olan

Na+ ve NO3- iyonlarını çıkartırsak geriye kalan Fe2+ ve
CO32- iyonlarının oluşturacağı tuz çöker (FeCO3).
• II. tepkimede suda iyi çözünen alkali metal iyonu olan
K+ ve NO3- iyonlarını çıkartırsak geriye kalan Cu2+ ve F–
iyonlarının oluşturacağı tuz çöker (CuF2).
Cevap: D
Mağaralardaki sarkıt ve dikitler çözünme-çökelme tepkimesi
sonucu oluşur.
63 20. D
ÖRNEK 21 ÖRNEK 23
Aşağıda çözünme–çökelme tepkimeleriyle ilgili bir kav- Aşağıdaki tepkimelerden hangisinin türü karşısında
ram haritası verilmiştir.
yanlış verilmiştir?
Çözünme-Çökelme Tepkimeleri
Aynı zamanda yer değiştirme

I
tepkimeleridirler. Tepkime Türü
Pamukkale travertenlerinin oluşumu A) Fe(k) + 1/2O 2(g) " FeO(k) Yanma

II
örnek verilebilir.
B) CaCO3(k) " CaO(k) + CO2(g) Analiz
III Tepkime sonunda sadece çökelek oluşur.
C) 2NH3(g) " N2(g) + 3H2(g) Sentez
Tepkime sonunda suda çözünmüş hâlde
IV
bulunan iyonlara seyirci iyonlar denir. D) C(k) + 2H2(g) " CH4(g) Sentez
Kavram haritasında verilen bilgilerden hangileri E) Pb(NO3)2(suda) + Na2S(suda) " Çözünme-çö-

doğrudur? 2NaNO3(suda) + PbS(k) kelme
Genellikle küçük moleküllerin bir araya gelerek büyük
D) I, II ve III E) I, II ve IV
moleküller oluşturduğu tepkimelere sentez, büyük ta-
neciklerin ısı ya da elektrik enerjisi ile küçük tanecik-
Çözünme-çökelme tepkimeleri sonucunda çökelek ya- lere dönüştüğü tepkimelere de analiz tepkimesi denir.
nında suda çözünebilen bir tuz daha oluşur. Bu tuzu 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g) tepkimesi analiz tepkimesidir.
oluşturan iyonlara seyirci iyonlar denir. Verilen diğer bil- Diğer tepkimelerin türleri doğru verilmiştir.
giler doğrudur.
Cevap: C
Cevap: E
ÖRNEK 22 ÖRNEK 24
1
Aşağıda Cu(NO3)2 ve Na2S sulu çözeltilerinin karıştırıl- 2Ag(k) + O $ Ag2O(k)
2 2(g)
masıyla meydana gelen tepkimenin denklemi verilmiştir. Yukarıda verilen tepkime;
Cu(NO3)2(suda) + Na2S(suda) $ X(k) + 2NaNO3(suda) I. Yanma
Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yan- II. Sentez

lıştır? III. Çözünme-çökelme
A) X bileşiğinin formülü, CuS şeklindedir. tepkime türlerinden hangilerine örnek gösterilebilir?
B) Oluşan çözelti elektrik akımını iletmez. A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız I

D) II ve III E) I ve III
C) Tepkimenin net iyon denklemi
Cu2+
(suda)
+ S2-
(suda)
$ CuS(k) şeklindedir.
İki ya da daha fazla maddenin tek bir ürün vermek
D) Seyirci iyonlar Na+ ve NO-3’dir. üzere oluşturdukları tepkimelere sentez, maddelerin
O2 ile tepkimesine ise yanma tepkimeleri denir. Veri-
E) Çözünme-çökelme tepkimesi gerçekleşmiştir. len tepkime her iki tanıma da uyar. Fakat iki farklı iyo-
nik bileşiğin sulu çözeltilerinin tepkimesinden suda
eser miktarda çözünen iyonik bir bileşiğin oluşumu-
Tepkime sonunda oluşan NaNO3(suda) maddesi Na+(suda) na çözünme-çökelme tepkimesi denir. Bu tepkime çö-
ve NO–3(suda) iyonları hâlinde bulunduğu ve çöken katı- zünme-çökelme tepkimesi değildir.
da eser miktarda çözüneceği için çözelti elektrik akı- Cevap: A
mını iletir.
Cevap: B

Kimyasal Tepkime Türleri Test 4'ü
çözebilirsiniz.
21. E 22. B 64 23. C 24. A

E) Asit-Baz Tepkimeleri
Asit-baz tepkimelerinde oluşan tuz, asitten gelen
Asitler su ortamında hidronyum (H3O+) iyonları
anyon ile bazdan gelen katyonun birleşmesi so-
oluşturan bileşiklerdir. Tatları ekşidir ve aşındırıcı
nucu oluşur.
özellik gösterirler.
HNO3(suda) + H2O(s) $ H3O+(suda) + NO-3(suda) NaOH(suda) + HCl(suda) $ NaCl(suda) + H2O(s)
HBr(suda) + H2O(s) $ H3O+(suda) + Br-(suda)
Asitlere örnek olarak, Na+(suda) OH-(suda) H+(suda) Cl-(suda)
HF, HCl, HBr, HNO3, H2SO4, CH3COOH, HCOOH
bileşikleri verilebilir.
Tuz Su
Bazlar suya hidroksit iyonu (OH-) veren ya da su ile
tepkimesinden hidroksit iyonu oluşturan bileşiklerdir. NaCl(suda) H2O(s)
Tatları acıdır, sulu çözeltileri ele kayganlık hissi verir.
LiOH(k) $ Li +(suda) + OH-(suda) Not!
Ba(OH)2(k) $ Ba2+
(suda)
+ 2OH-(suda) Asit–bazların nötralleşme tepkimelerinde net
Bazlara örnek olarak, iyon tepkimesi asitten gelen H+ iyonu ile baz-
NaOH, KOH, LiOH, Mg(OH)2, Ca(OH)2, NH3 dan gelen OH- iyonu arasında gerçekleşir.
bileşikleri verilebilir. Nötralleşme tepkimelerinin net iyon tepkimesi:
Asit ve bazlar birbirleriyle tepkimeye girerek genel-
H+(suda) + OH-(suda) $ H2O(s) şeklindedir.
likle tuz ve su oluştururlar. Bu tepkimelerde asitten
gelen H+ iyonu ile bazdan gelen OH- iyonu birle-
şerek suyu oluşturur. Sulu ortamda gerçekleşen
bu tepkimelere nötralleşme tepkimeleri de denir. ÖRNEK 25
Asit-baz tepkimeleri ekzotermik tepkimelerdir.
NaOH sulu çözeltisiyle ilgili aşağıda bir kavram harita-
sı verilmiştir.
Asit + Baz $ Tuz + Su
I Na+ ve OH- iyonlarını içerir.
HCl(suda) + NaOH(suda) $ NaCl(suda) + H2O(s)
H2SO4(suda) + 2KOH(suda) $ K2SO4(suda) + 2H2O(s)
II Ele kayganlık hissi verir.
2HNO3(suda) + Ba(OH)2(suda) $ Ba(NO3)2(suda) + 2H2O(s)
NaOH(suda)
III HCl ile nötralleşme tepkimesi verir.
IV NH3 ile tepkimeye girerek tuz oluşturur.
V Elektrolittir.
Limon, portakal, mandalina gibi turunçgiller asidik, sabun ise Verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
bazik özellikler gösterir.
A) V B) IV C) III D) II E) I
Uyarı!
Her asit baz tepkimesi nötralleşme tepkimesi
NaOH bir bazdır ve suda iyonlarına ayrışarak çözün-
değildir. Örneğin; amonyak (NH3) ile hidroklo- düğü için sulu çözeltisi elektrolittir.
rik asidin (HCl) tepkimesi sulu ortamda gerçek-
NaOH(k) $ Na+(suda) + OH–(suda)
leşmediği için nötralleşme tepkimesi değil, sa-
Bazların sulu çözeltileri ele kayganlık hissi verir ve
dece asit-baz tepkimesidir. asitlerle (HCl) nötralleşme tepkimesi verirler.
NH3(g) + HCl(g) $ NH4Cl(k) NaOH ve NH3 sulu çözeltileri bazik özellik gösterirler
Baz Asit Tuz ve birbirleri ile tepkime vermezler.
Fakat bu tepkime sulu ortamda gerçekleşirse Cevap: B
nötralleşme tepkimesi olur.
NH3(suda) + HCl(suda) $ NH4Cl(suda)
65 25. B
ÖRNEK 26 ÖRNEK 28
Aşağıda Al(OH)3 ile H2SO4 sulu çözeltilerinin denkleşti- Aşağıda günlük hayatta karşılaştığımız bazı olaylar ve-
rilmiş tepkime denklemi verilmiştir. rilmiştir.
X Al(OH)3(suda) + Y H2SO4(suda) $ Al2(SO4)3(suda) + Z H 2O(s)
Bunlardan hangisinde kimyasal bir olay gerçekleş-
Buna göre X, Y ve Z değerlerinin alabileceği en kü- miştir?
çük tam sayı değerleri aşağıdakilerden hangisinde
A) Mermere limon suyu damlatıldığında leke oluşması.
doğru verilmiştir?
B) Sabahları çimlerin üzerinde kırağı oluşması.
X Y Z
C) Motoru ısınan bir otomobilin su kaynatması.
A) 1 2 3
D) Isı alan kuru buzun süblimleşmesi.
B) 3 2 6
E) Atmosferdeki su buharının yağmura dönüşümü.
C) 2 1 3
D) 2 3 6
Mermer ile limon suyu arasında asit-baz tepkimesi gerçek-
E) 3 1 2
leşerek renk değişir ve leke oluşur.
Cevap: A
Asit-baz tepkimeleri denkleştirilirken asitten gelen H+
iyonu ile bazdan gelen OH– iyonunun sayıları eşitle-
nir. Bunun için soruda verilen bazın katsayısı 2, asi- Uyarı!
din katsayısı ise 3 alınmalıdır. Çözünme-çökelme ve nötralleşme tepkimele-
2Al(OH)3 + 3H2SO4 $ Al2(SO4)3 + 6H2O
ri iyon değişimi ile gerçekleşir. Bu tepkimelere
Cevap: D
yer değiştirme tepkimeleri de denilebilir.
ÖRNEK 27
KOH(suda) + HBr(suda) $ KBr(suda) + H2O(s) ÖRNEK 29
tepkimesiyle ilgili; Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi yer değiştir-
I. Ekzotermiktir. me tepkimelerine örnek verilemez?
II. Nötralleşme tepkimesidir.
A) LiOH(suda) + HCl(suda) " LiCl (suda) + H2O(s)
III. Net iyon tepkimesi; H+(suda) + OH-(suda) " H2O(s)
şeklindedir. B) Ca(OH)2(suda) + H2SO4(suda) " CaSO4(suda) + 2H2O(s)
yargılarından hangileri doğrudur? C) CaO(k) + CO2(g) " CaCO3(k)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) 2KI(suda) + Pb(NO3)2(suda) " PbI2(k) + 2KNO3(suda)
E) Na(k) + HNO3(suda) " NaNO3(suda) + 1/2 H2(g)
Tepkimede KOH bazı ile HBr asidi tepkimeye giriyor. Asit-
baz tepkimeleri sulu ortamda gerçekleşiyorsa bu tepkime-
lere nötralleşme tepkimeleri de denir. Asit-baz tepkimeleri
ekzotermiktir ve bu tepkimenin net iyon tepkimesi III. ön- Asit-baz tepkimeleri (A ve B), çözünme-çökelme tepki-
cülde belirtildiği gibidir. meleri (D) ve metal asit tepkimeleri (E) yer değiştirme
tepkimeleridir. Fakat C seçeneğindeki tepkime sadece
Cevap: E
sentez tepkimesine örnek verilebilir.
Uyarı! Cevap: C
İki farklı madde etkileştiğinde; renk değişimi,

çökelek oluşumu, gaz çıkışı gözleniyor ise olay
kimyasaldır denilebilir.

Kimyasal Tepkime Türleri Test 5, 6, 7, 8'i
çözebilirsiniz.
Gaz çıkışı ve renk değişiminin görüldüğü tepkimeler
26. D 27. E 66 28. A 29. C

ÖRNEK 30 ÖRNEK 31
Aşağıda verilen özdeş kaplardan birincisinde derişik Aşağıda H3PO4 asitinin sulu çözeltisi ile Mg(OH)2 bazı-
HNO3 sulu çözeltisi, ikincisinde ise derişik KOH sulu çö- nın sulu çözeltisinin denkleştirilmiş tepkimesi verilmiştir.
zeltisi bulunmaktadır. Kaplara ayrı ayrı sulu çözeltileri 2H3PO4(suda) + 3Mg(OH)2(suda) $ X(suda) + nH2O(s)
asidik, bazik ya da nötr özellik gösterdiği bilinen A, Y, D
Buna göre;
ve N gazları gönderiliyor.
I. X tuzunun formülü, Mg3(PO4)2 şeklindedir.
A(g) A(g) II. n = 6’dır.

Y(g) Y(g) III. X bileşiğinin sulu çözeltisi elektrolittir.
D(g) D(g)
N(g) HNO3(suda) N(g) KOH(suda)
1. kap 2. kap D) II ve III E) I, II ve III
1. kapta sadece Y gazı, 2. kapta ise sadece A ve D gaz-

Asit ve bazların tepkimesi sonucunda genellikle tuz ve su
ları tepkime veriyor. oluşur. Tepkimenin denkleşmiş hâli;
Buna göre; 2H3PO4(suda) + 3Mg(OH)2(suda) $ Mg3(PO4)2(suda) + 6H2O(s)
I. 2. kaptaki tepkimeler sonucunda ısı açığa çıkar. X tuzu suda iyonlarına ayrıştığı için sulu çözeltisi elektro-
littir.
II. 1. kapta tepkime sonucunda tuz oluşur. Cevap: E
III. A ve D gazlarının sulu çözeltileri asidik, N gazının su-
ÖRNEK 32
lu çözeltisi ise nötr özellik gösterir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? I. NaOH + HCl $ NaCl + H2O
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III II. Ca(OH)2 + HBr $ CaBr2 + H2O
D) II ve III E) I, II ve III III. Fe(OH)3 + H2SO4 $ Fe2(SO4)3 + H2O

Yukarıda verilen denkleştirilmemiş asit-baz tepkimele-
• 1. kaptaki asitle tepkime verebilen Y gazı bazik özellik-
gösterir. Y gazının HNO3 sulu çözeltisi ile tepkimesi so- rinde reaktiflerden 6’şar mol alınarak tepkimeler tam ve-
nucunda kesinlikle tuz oluşur. rimle gerçekleştiriliyor.
• 2. kaptaki bazla tepkime veren A ve D gazları asidik özel- Buna göre tepkimeler sonucunda oluşan H2O bileşi-
lik gösterir. Asit-baz tepkimeleri ekzotermiktir. ğinin mol sayılarının karşılaştırılması aşağıdakiler-
• N gazı asit ve bazla tepkime vermediğine göre nötr özel- den hangisinde doğru verilmiştir?
lik gösterir.
A) I = II = III B) III > II > I C) I = II > III
Cevap: E
D) III > I = II E) I > II > III
I. NaOH + HCl $ NaCl + H2O

Baş: 6 mol 6 mol — —
Tepk: -6 mol -6 mol +6 mol +6 mol
——————————————————————
Sonuç: — — 6 mol 6 mol
II. Ca(OH)2 + 2HBr $ CaBr2 + 2H2O

Tepk: –3 mol – 6 mol +3 mol +6 mol
———————————————————————
Sonuç: 3 mol — 3 mol 6 mol
III. 2Fe(OH)3 + 3H2SO4 $ Fe2(SO4)3 + 6H2O

Tepk: –4 mol –6 mol +2 mol +12 mol
——————————————————————————
Sonuç: 2mol — 2 mol 12 mol
Limonun mermer tezgah üzerinde oluşturduğu lekeler asit- Cevap: D
baz tepkimeleri sonucunda oluşur.
30. E 67 31. E 32. D

1. Aşağıda verilen tepkimeler ve tepkime türlerin- 4. I. Demir (Fe) metalinin nemli ortamda pasa
den hangisinde yanlışlık yapılmıştır? (Fe2O3) dönüşmesi.
II. Sönmemiş kirecin (CaO) üzerine su eklendiğin-
Tepkime Denklemi Tepkime Türü
de sönmüş kirece (Ca(OH)2) dönüşmesi.
A) BaCl2(suda) + Na2SO4(suda) $ Çözünme–çökelme
III. Sofra tuzunun suda çözünmesi.
BaSO4(k) + 2NaCl(suda)
B) NH3(g) + HBr(g) $ NH4Br(k) Asit-baz Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde sen-
tez tepkimesi gerçekleşmez?
C) CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) Analiz
D) 2N2(g) + 5O2(g) $ 2N2O5(g) Sentez A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) 2H2O2(s) $ 2H2O(s) + O2(g) Yanma D) II ve III E) I, II ve III
2. I.
5. Alkali metal, NO-3 ve NH+4 iyonlarının tuzları suda
Pamukkale
iyi çözünen bileşiklerdir.
travertenlerinin
Buna göre;
oluşumu
I. (NH4)2 CO3(suda) + Cu(NO3)2(suda) $
II. II. K2S(suda) + Fe(NO3)2(suda) $
Mağaralardaki yukarıda verilen tepkimeler sonucunda oluşa-
sarkıt ve dikitlerinin bilecek çökeleklerin formülleri aşağıdakilerden
oluşumu hangisinde doğru verilmiştir?
I II
III.
A) NH4NO3 KNO3
Falez (yalıyar)
oluşumu B) CuCO3 FeS
C) NH4NO3 FeS
Yukarıda verilen doğal olayların hangilerinin
oluşumunda çözünme-çökelme tepkimeleri D) CuCO3 KNO3
gerçekleşmiştir?
E) NH3 K3N
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
3. Bir miktar NaOH sulu çözeltisi üzerine HNO3 sulu 6. Kimyasal tepkimelerle ilgili;
çözeltisi eklendiğinde maddeler arasında;
I. İki farklı madde etkileştiğinde renk değişimi ya
NaOH(suda) + HNO3(suda) $ NaNO3(suda) + H2O(s)
da gaz çıkışı gözleniyorsa olay kimyasaldır de-
tepkimesi gerçekleşiyor.
nebilir.
Buna göre bu tepkime;
II. Sentez tepkimeleri her zaman ekzotermiktir.
I. Çözünme-çökelme
II. Asit-baz III. Isı alarak ya da vererek gerçekleşirler.
III. Yer değiştirme yargılarından hangileri doğrudur?
tepkimelerinden hangilerine örnek gösterilebilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve III E) I, II ve III
1. E 2. C 3. D 68 4. A 5. B 6. D
1. A asidi ile B bazı arasında gerçekleşen tepkime 4. Yandaki kapta bulunan
denklemi aşağıda verilmiştir. NaOH sulu çözeltisine
bir miktar H2SO4 sulu
A(suda) + 2B(suda) $ K2SO4(suda) + 2H2O(s) çözeltisi ekleniyor.
Buna göre A asidi ve B bazı aşağıda verilenler- Buna göre oluşan tep-
den hangisi gibi olabilir? kimeyle ilgili;
A asidi B bazı NaOH(suda)
I. Na2SO4 tuzu oluşur.
A) H2S K2O II. Net iyon tepkimesi;
B) H2SO4 KOH H+(suda) + OH-(suda) $ H2O(s) şeklindedir.

III. Isı açığa çıkar.
C) H2O K2SO4
D) H2SO4 KH
E) H2S KOH D) I ve III E) I, II ve III
5.
Tepkime Denklemi Türü
2. Bir molekülün ısı ve elektrik enerjisi ile daha küçük
kimyasal türlere ayrışmasına analiz tepkimesi denir. K2S(suda) + Ca(OH)2(suda) $
I. a) Asit-baz
CaS(k) + 2KOH(suda)
Buna göre;
LiOH(suda) + HNO3(suda) $
I. C3H8(g) $ 3C(k) + 4H2(g) II. b) Analiz
LiNO3(suda) + H 2O(s)
II. N2O4(g) $ 2NO2(g)
1 c) Çözünme-
III. H O $ H + O2(g)
II. 3O2(g) $ 2O3(g) 2 (s) 2(g)
2
çökelme
tepkimelerinden hangileri analiz tepkimesidir? Yukarıda verilen tepkime ve türlerinin eşleşti-

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II rilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
miştir?
A) I. a B) I. c C) I. b D) I. c E) I. a
II. b II. b II. c II. a II. c
III. c III. a III. a III. b III. b
3. Günlük hayatta gerçekleşen bazı olaylar aşağıda

verilmiştir.
I. Çay demliklerinin dibinde oluşan kireç tabaka-

sının limon tuzu ile temizlenmesi
II. Midesi yanan bir insanın karbonat içmesi
III. Bakır metalinin nemli havada yeşillenmesi 6. Aşağıda verilen maddelerden hangisi Sr(OH)2
Bu olaylardan hangilerinde asit-baz tepkimesi maddesinin sulu çözeltisi ile nötralleşme tepki-
gerçekleşir? mesi verir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) He B) NH3 C) KOH
D) II ve III E) I, II ve III D) CH3COOH E) Ca(OH)2
1. B 2. C 3. B 69 4. E 5. D 6. D
KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR

• Kütle, mol sayısı, molekül sayısı, atom sayısı ve gazlar için normal şartlarda hacim kavramlarını birbirleriyle ilişkilendirerek
hesaplamalar yapar.
– Sınırlayıcı bileşen hesapları üzerinde durulur.
– Tepkime denklemleri temelinde yüzde verim hesapları öğretilir.
KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR

C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)
A) Denklemli Miktar Geçiş Soruları
1 mol 5 mol 3 mol 4 mol
Bu tür sorularda denkleşmiş denklemin katsayıları
3 mol 15 mol 9 mol 12 mol
kullanılarak miktarı verilen maddeden, miktarı iste-
2V 10 V 6V 8 V (Gaz hâlde olmadığı için
nilen maddeye geçiş yapılır. Denklemde maddele-
hacim geçişi H2O
rin önünde yazan katsayılar maddelerin mol sayıla-
bileşiğinde kullanılamaz.)
rı ve gaz fazındaki maddelerin aynı koşullardaki ha-
mg 5m g 3m g 4m g (Denklemdeki katsayılar
cimleri arasındaki oranı verir. Fakat maddelerin küt-
ile kütle geçişi
leleri arasındaki oranı vermez.
yapılamaz.)
Bu tür sorular çözülürken;
1. Kütlesi ya da belirli koşullarda hacmi verilen NOT
maddenin mol sayısı bulunur. Tepkime denklemlerinde hacim hesabı yapı-
2. Denkleşmiş denklem kullanılarak istenilen lırken sadece gaz fazında bulunan maddeler
maddenin mol sayısına geçilir. dikkate alınır. Denklemde H2O bileşiği varsa
3. Mol sayısı bulunan maddenin soruda sorulan 1 atm basınç altında 100°C’nin üzerindeki sıcak-
niceliği hesaplanır. lıklarda gaz, 100°C’nin altındaki sıcaklıklarda ise
Aşağıdaki denklemlerde bazı miktar geçişleri verilmiştir: katı ya da sıvı hâlde olduğu unutulmamalıdır.
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) (H: 1, N: 14)
1 mol + 3 mol $ 2 mol Toplam mol sayısı

korunmamış
V + 3V $ 2V Toplam gaz hacmi

korunmamış
2 tane 6 tane $ 8 tane Toplam atom sayı-

+
atom atom atom sı korunmuş
Doğada su katı, sıvı veya gaz hâlde bulunabilir.
28 gram 6 gram $ 34 gram Toplam kütle ko-
+
N2 H2 NH3 runmuş ÖRNEK 33
1 tane 3 tane $ 2 tane Toplam molekül 0,7 mol Al4C3 katısının tamamının yeterli miktarda
+
molekül molekül molekül sayısı korunmamış H2O sıvısı ile tepkimesinden;
H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g) (H: 1, Cl: 35) Al4C3(k) + 12H2O(s) $ 4Al(OH)3(suda) + 3CH4(g)
1 mol + 1 mol $ 2 mol Toplam mol sayısı denklemine göre kaç mol Al(OH)3 bileşiği elde edilir?
korunmuş
A) 0,7 B) 1,5 C) 1,9 D) 2,8 E) 3,2
V + V $ 2V Toplam hacim ko-
runmuş
Denkleme göre;
2 tane 2 tane $ 4 tane Toplam atom sayı- 1 mol Al4C3’ten 4 mol Al(OH)3 bileşiği elde edilirse
+
atom atom atom sı korunmuş 0,7 molden ?
2 gram 70 gram $ 72 gram Toplam kütle ko- ? = 2,8 mol Al(OH)3 bileşiği oluşur.
+
H2 Cl2 HCl runmuş Cevap: D
1 tane 1 tane $ 2 tane Toplam molekül

+
molekül molekül molekül sayısı korunmuş
33. D
70
ÖRNEK 34 ÖRNEK 36
HBr asiti ile Al metalinin tepkime denklemi aşağıda ve- Fe katısı ile O2 gazı arasında,
rilmiştir. 2Fe(k) + O2(g) $ 2FeO(k)
3 tepkimesi gerçekleşiyor.
Al(k) + 3HBr(suda) $ AlBr3(suda) + H2(g)
2 Bu tepkimeyle ilgili;
Denkleme göre normal koşullarda 6,72 litre H2 gazının I. Harcanan Fe katısının kütlesi, harcanan O2 gazının
oluşması için harcanan Al metali kaç gramdır? (Al: 27) kütlesinden daha fazladır.
A) 2,7 B) 5,4 C) 10,8 II. Harcanan O2 gazının normal koşullarda hacmi, olu-
D) 54 E) 81 şan FeO katısının normal koşullardaki hacminin ya-
rısı kadardır.
Oluşan H2 gazının mol sayısını bulursak, III. Toplam mol sayısı zamanla azalır.
n=
V
=
6, 72
= 0, 3 mol H 2 gaz› olumu yargılarından hangileri yanlıştır? (O: 16, Fe: 56)
22, 4 22, 4
• Denkleme göre,
1 mol Al metalinden 1,5 mol H2 gazı oluşuyor
? 0,3 mol H2 gazı oluşması için • 2 mol Fe atomu ile 1 mol O2 gazı tepkimeye giriyor.
——————————————————————— 2 mol Fe = 2·56 = 112 g
? = 0,2 mol Al metali harcanır.
1 mol O2 = 1·32 = 32 g (1. öncül doğrudur.)
• Al metalinin kütlesi için, • Harcanan O2 gaz, oluşan FeO katıdır. Bundan dolayı
m m hacimleri arasında belirli bir oran kurulamaz. (II. ön-
n= & 0, 2 =
MA 27 cül yanlıştır.)
m = 5, 4 gram Al metali harcanır. • Tepkime denklemine göre girenlerde, 2 mol Fe ile 1
mol O2 (Toplam 3 mol madde) ürünlerde ise 2 mol
Cevap: B FeO bulunuyor. Yani zamanla mol sayısı azalıyor.
(III. öncül doğrudur.)
Cevap: B
ÖRNEK 35 ÖRNEK 37
Avogadro sayısı kadar atom içeren CH4 gazının tama- Aşağıda C3H8 gazının yanma tepkimesi verilmiştir.
mı yakılıyor. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g)
Buna göre; Aynı koşullarda 21 litre CO2 gazının oluşabilmesi
I. 0,4 mol O2 gazı harcanır. için harcanan C3H8 ve O2 gazlarının kaçar litre ol-
duğu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan H2O bi-
VC H VO
leşiği oluşur. 3 8
———— ————2
III. Oluşan CO2 molekülü 0,6 mol atom içerir. A) 7 28

yargılarından hangileri yanlıştır? B) 14 35
C) 21 21
D) 7 35
D) I ve III E) I, II ve III E) 14 28
Avogadro sayısı kadar atom (1 mol) içeren CH4 gazı Aynı koşullarda gazların mol sayıları ile hacimleri orantı-
0,2 mol’dür. Normal koşullarda CH4 gazının yanma lıdır.
denklemini yazarsak;
Denkleme göre,
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s) • 1 hacim C3H8 den 3 hacim CO2 gazı oluşuyor
. . . .
? 21 litre CO2 gazı oluşurken
–0,2 mol –0,4 mol +0,2 mol +0,4 mol ———————————————————————
? = 7 litre C3H8 gazı harcanır.
• 0,4 mol O2 gazı harcanır.
• 5 hacim O2 den 3 hacim CO2 gazı oluşuyor
• 0,4 mol H2O sıvısı oluşur, sıvı olduğu için 8,96 L ha- ? 21 litre CO2 gazı oluşurken
cim kaplamaz. ———————————————————————
? = 35 litre O2 gazı harcanır.
• 0,2 mol CO2 gazı oluşur. 1 mol CO2 molekülü 3 mol Cevap: D
atom içerdiği için 0,2 x 3 = 0,6 mol atom içerir.
Cevap: A
34. B 35. A 71 36. B 37. D

ÖRNEK 38 ÖRNEK 40
Ca(k) + 2HBr(suda) $ CaBr2(suda) + H2(g) Eşit kütlede alınan H2 ve CH4 gazlarının oluşturduğu karı-
denklemine göre harcanan Ca metalinin kütlesi bilin- şım aşağıda verilen denklemlere göre tamamen yakılıyor.
mektedir. 1
Buna göre; H2(g) + O $ H2O(s)
2 2(g)
I. Harcanan HBr sulu çözeltisinin normal koşullardaki CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s)
hacmi
Buna göre oluşan H2O sıvısının toplam mol sayısı ile
II. Oluşan CaBr2 tuzunun kütlesi CO2 gazının mol sayısı arasındaki ilişki aşağıdakiler-
III. Oluşan H2 gazının oda koşullarındaki yoğunluğu den hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, C: 12)
niceliklerinden hangileri bulunabilir?
A) n H = n CO B) n CO = 10·n H
(H: 1, Ca: 40, Br: 80) 2O 2 2 2O
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II C) n H = 10·n CO D) n H = 8·n CO

2O 2 2O 2
D) I ve III E) II ve III E) 2·n H = n CO

2O 2
• Harcanan Ca metalinin kütlesinden mol sayısı bulu-

Eşit kütlede H2 ve CH4 gazları alınırsa;
nabilir d n = n.
m
mA m
nH = = 8n dersek
• Denklem kullanılarak harcanan Ca’nın mol sayısın- 2 2
dan harcanan HBr’nin ve oluşan CaBr2 ve H2 nin m
n CH = = n olur.
mol sayıları bulunabilir. Mol sayısı bulunan madde- 4 16
m
lerin n = eşitliğinden kütleleri de bulunur. 1
MA H 2 (g) + O " H 2 O (s)
• HBr gaz olmadığı için normal koşullardaki hacmi 2 2 (g )
–8n + 8n
elimizdeki bilgilerle bulunamaz.
CH 4 (g) + 2O 2 (g) $ CO 2 (g) + 2H 2 O (s)
• H2’nin yoğunluğunu hesaplayabilmemiz için –n +n + 2n
dd= n kütlesine ve hacmine ihtiyacımız var.
m
V nH O
= 8n + 2n = 10n
Mol sayısından kütlesine gaz olduğu için oda ko- 2
şullarındaki hacmine ulaşılabilir ve yoğunluğu he- n CO = n

2
saplanabilir.
& nH = 10·n CO
2
O 2 Cevap: C
Cevap: E
ÖRNEK 39 AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası

Kimyasal Hesaplamalar Test 1'i
Aynı koşullarda bulunan 15 litre CH4 gazıyla yeterince çözebilirsiniz.
O2 gazı tam verimle;
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) B) Artan Maddesi Olan Tepkimeler
Bu tür sorularda tepkimeye giren maddeler birbirleri
Buna göre oluşan CO2 gazının hacmi (V1) ile harca-
ile orantısız verilir. Madde miktarları dikkate alındı-
nan O2 gazının hacmi (V2) oranı f p aşağıdakiler-

V1
ğında hangi madde bitiyorsa soru biten madde dik-
V2 kate alınarak çözülür. Yani problem, olması gere-
den hangisinde doğru verilmiştir? kenden daha az olan maddeye göre çözülür.
1 1
A) B) 1 C) 2 D) 3 E)
3 2 Tepkimede, biten maddenin miktarı ve denklem kat-
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) sayıları dikkate alınarak işlemler yapılır.
Baş: 15 L 30 L — —
Tepk: –15 L 30 L +15 L +30 L Tepkimede ilk tükenerek tepkimenin durmasına ne-
—————————————————————
Sonuç: 0 0L 15 L 30 L den olan maddeye sınırlayıcı madde denir.
V1
V1 = 15 L, V2 = 30 L =
15
=
1 Tam verimli tepkime, reaktiflerden en az birinin bit-
V2 30 2
Cevap: E tiği tepkimedir. Tam verimli tepkimelerde reaktiflerin
tamamı da tükenebilir.
38. E 39. E 72 40. C

ÖRNEK 41 ÖRNEK 43
Al metali ile HCl asidi arasında gerçekleşen tepkime 6,4 gram S katısı ile normal koşullarda 13,44 litre hacim
denklemi aşağıda verilmiştir. kaplayan O2 gazı;
3 3
Al(k) + 3HCl(suda) $ AlCl3(suda) +
H S(k) + O $ SO3(g)
2 2(g) 2 2(g)
Tepkime denklemine göre 0,9 mol Al katısı ile 0,9 mol denklemine göre tam verimli tepkimeye giriyor.
HCl içeren sulu çözelti tam verimle tepkimeye giriyor. Buna göre;
Buna göre hangi reaktiften kaç mol artar? I. Sınırlayıcı madde O2 gazıdır.
A) 0,6 mol Al B) 0,6 mol HCl II. 16 gram SO3 gazı oluşur.
C) 0,3 mol HCl D) 0,4 mol Al III. Tepkimenin artansız gerçekleşebilmesi için ortama
0,2 mol daha S katısı eklenmelidir.
E) 0,5 mol HCl
yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, S: 32)
3
Al(k) + 3HCl(suda) $ AlCl3(suda) + H
2 2(g) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Baş: 0,9 mol 0,9 mol — —
Tep: –0,3 mol –0,9 mol +0,3 mol +0,45 mol D) II ve III E) I, II ve III
————————————————————————
Sonuç: 0,6 mol 0 0,3 mol 0,45 mol
m 6, 4
• 0,6 mol Al katısı artar. • S katısının mol sayısı: n = = = 0, 2 mol
MA 32
Cevap: A
V
• O2 gazının mol sayısı: n =
22, 4
13, 44
=
22, 4
ÖRNEK 42 = 0, 6 mol
3
3 mol N2 gazı ile 6 mol H2 gazı, S(k) + O $ SO3(g)
2 2(g)
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Başlangıç : 0,2 mol 0,6 mol -
Tepkime : –0,2 mol -0,3 mol +0,2 mol
denklemine göre tam verimle tepkimeye giriyor. —————————————————————————
Sonuç : 0 0,3 mol 0,2 mol
Buna göre sınırlayıcı bileşen, artan gazın cinsi ve . .
mol sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- sınırlayıcı m = n.MA
bileşen = 0,2·80
miştir?
= 16 gram
Sınırlayıcı bileşen Artan gazın cinsi ve mol sayısı • Artan 0,3 mol O2 gazını harcamak için tepkime ka-
————————— —————————————— bına 0,2 mol daha S katısı eklemek gerekir.
A) N2 2 mol H2 Cevap : D
B) H2 1 mol N2
C) N2 1 mol H2 Uyarı!
D) H2 2 mol N2 Eşit mol, eşit hacim ya da eşit kütleli sorularda
oluşan ürünlerden yola çıkarak harcanan mad-
E) N2 3 mol H2
delerin mol sayıları ya da kütleleri bulunur.
• Tepkimede harcanan ve oluşan maddelerin mol sa- • Eşit mol veya hacim diyorsa reaktiflerden
yıları yazılırsa:
hangisinin mol sayısı ya da katsayısı daha
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
Başlangıç : 3 mol 6 mol — fazla ise her iki reaktifin de o mol sayısına
Tepkime : -2 mol -6 mol +4 mol veya hacme sahip olduğu düşünülür.
—————————————————————————
• Eşit kütlede diyorsa reaktiflerin harcanan
Sonuç : 1 mol 0 4 mol
. kütleleri bulunur. Hangi reaktif kütlece da-
sınırlayıcı
bileşen ha fazla harcanıyorsa başlangıçta her iki
Cevap : B reaktiften o kütle değerinde var olduğu dü-
şünülür.
41. A 42. B 73 43 . D
ÖRNEK 44 ÖRNEK 46
Eşit kütlede alınan H2 ve O2 gazlarının tam verimli tep- Eşit mollerde alınan C3H8 ve O2 gazları,
kimesinden,
2H2(g) + O2(g) $ 2H2O(s) C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)
denklemine göre 54 gram H2O sıvısı oluşuyor. denklemine göre tam verimle tepkimeye giriyor.
Buna göre tepkime sonucunda hangi elementten kaç Buna göre;

gram arttığı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
I. C3H8 gazının molce %80’i tepkimeye girmeden kalır.
miştir? (H: 1, O: 16)
II. Oluşan CO2 gazının kütlesi, harcanan C3H8 gazının
A) 6 gram H2 gazı B) 30 gram O2 gazı
kütlesinin 3 katıdır.
C) 42 gram H2 gazı D) 42 gram O2 gazı
E) 21 gram H 2 gazı III. Harcanan C3H8 gazının normal koşullardaki hacmi,
oluşan H2O bileşiğinin hacminden daha fazladır.
H2O bileşiği oluşurken elementlerin kütlece birleşme
H 2.1 1 yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12, O: 16)
oranı = = dir.
O 16 8
Elementler eşit kütlede alındıklarına göre her iki elemen-
tinde kütlece fazla harcanan elementin kütlesi kadar (ok-
sijen) olduğu düşünülür. D) II ve III E) I, II ve III
2H2(g) + O2(g) $ 2H2O(s)
Başlangıç : 8m 8m —
Tepkime : –m -8m +9m Tepkimeye giren maddelerin mol sayıları, tepkimeye gi-
—————————————————————————— ren maddelerden kat sayısı büyük olan kadar alınır.
Sonuç : 7m 0 9m
C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)
Oluşan madde = 9m = 54g Başlangıç: 5n 5n — —
m = 6 gram ise Tepkime: –n -5n +3n +4n
Artan madde = 7m = 7·6 = 42 gram H2 gazı ————————————————————————
Sonuç: 4n 0 3n 4n
Cevap : C
• 5n mol C3H8 gazının 4n molü yani molce %80’i artar.
• Oluşan CO2 gazı 3n mol, harcanan C3H8 gazı ise n
ÖRNEK 45 moldür.
Aynı koşullarda eşit hacimde alınan A2 ve Y2 gazları, CO2 için C3H8 için
———— ————
A2(g) + 3Y2(g) $ 2D(g) n=
m
n=
m
MA MA
denklemine göre tam verimle tepkimeye girerek D gazı- m m
3n = n=
nı oluşturuyor. Tepkime sonunda 40 litre gaz tepkimeye 44 44
girmeden kalıyor. m = 132n gram m = 44n gram
Buna göre tepkime sonunda kapta bulunan gazların Oluşan CO2 gazının kütlesi, harcanan C3H8 gazının
aynı koşullarda toplam hacmi kaç litredir? kütlesinin 3 katıdır.
Oluşan H2O sıvı, harcanan C3H8 gaz olduğu için nor-
A) 120 B) 80 C) 40 D) 20 E) 10 mal koşullarda C3H8 gazının hacmi daha fazladır.
Cevap: E
Gaz fazındaki maddelerin hacimleri mol sayıları ile
orantılıdır. Tepkime denklemine göre her iki reaktifin
hacmi de, katsayısı büyük olan reaktifin katsayısı ka-
dar düşünülürse:
A2(g) + 3Y2(g) $ 2D(g)
Başlangıç : 3V 3V —
Tepkime : –V –3V +2V
——————————————————————————
Sonuç : 0 2V
.
40 litre
14243
& 2V = 40 L Tepkime sonunda kapta kalan toplam

V = 20 L gaz hacmi 2V + 2V = 4V = 80 L
Cevap : B
44. C 45. B 74 46. E

ÖRNEK 47 ÖRNEK 49
12 gram X maddesi ile 100 gram Y2 maddesi, Atom sayıları eşit olan Al2S3 ile H2O bileşikleri tam ve-
rimle tepkimeye girerek,
X + Y2 $ Z
yukarıdaki denkleştirilmiş denkleme göre tam verimle Al2S3 + 6H2O $ 2Al(OH)3 + 3H2S
tepkimeye giriyor. Tepkimede 20 gram madde artarken denklemine göre 1,5 mol H2S bileşiği oluşturuyor.
0,5 mol Z bileşiği oluşuyor.
Buna göre hangi reaktiften kaç mol artmıştır?
Buna göre X ve Y2 taneciklerinin mol kütleleri gram cin-
sinden aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) 0,5 mol Al2S3 B) 1,5 mol H2O
MA MA C) 1,8 mol Al2S3 D) 1,3 mol Al2S3

X Y
——— ———— 2
E) 1 mol H2O
A) 24 160
B) 12 40
C) 48 80 Atom sayılarının eşit olması için;
D) 24 80
3n mol Al2S3 $ 15 n mol atom içerir
123
E) 48 160 alınır.
5n mol H2O $ 15 n mol atom içerir
Tepkime tam verimli olduğu için reaktiflerden en az bi- İşlem kolaylığı olması adına H2O’nun katsayısı 6 oldu-
rinin bitmiş olması gerekir. Artan maddenin kütlesi X’in ğu için 6 ile genişletilirse,
kütlesinden fazla olduğuna göre artan madde X olamaz, 18n mol Al2S3 ile 30n mol H2O alınır.
Y2 artmış olmalı.
Al2S3 + 6H2O $ 2Al(OH)3 + 3H2S
X + Y2 $ Z
Başlangıç : 12 100 — Baş: 18n 30n — —
Tepkime : –12 –80 +92 Tep: –5n -30n +10n +15n
——————————————————— ———————————————————————
Sonuç : 0 20 92 Sonuç: 13n 0 10n 15n
Denkleme göre 0,5 mol Z oluşuyor ise harcanan X ve Y2 . 15 n = 1,5 mol
tanecikleri de 0,5’er mol olmalı 13·0,1 = 1,3 mol Al2S3 artar. n = 0,1
0,5 mol X 12 gram ise 0,5 mol Y2 80 gram ise Cevap: D
1 mol X ? 1 mol Y2 ?
—————————— ———————————
? = 24 gram ? = 160 gram ÖRNEK 50
Cevap : A
Aynı koşullarda bulunan N2 ve H2 gazlarından oluşan
ÖRNEK 48 89 litrelik karışımda gazlar,
12 gram Ca metaliyle 0,5 mol HBr içeren sulu çözelti; N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
Ca(k) + 2HBr(suda) $ CaBr2(suda) + H2(g) denklemine göre tam verimle tepkimeye giriyor.
denklemine göre tam verimle tepkimeye sokuluyor. Tepkimede 9 litre N2 gazı tepkimeye girmeden kal-
Buna göre tepkimenin artansız gerçekleşmesi için dığına göre oluşan NH3 gazı aynı koşullarda kaç lit-
kaba hangi maddeden kaç mol eklenmelidir? (Ca: 40) redir?
A) 0,2 mol HBr B) 0,5 mol Ca A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
C) 0,1 mol Ca D) 0,5 mol HBr
E) 0,1 mol HBr Toplam 89 litre gazın, 9 litresi artmış ise 89 – 9 = 80 lit-
re tepkimeye giren gaz vardır.
m 12 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
nCa = = = 0, 3 mol
MA 40
–V –3V +2V
Ca(k) + 2HBr(suda) $ CaBr2(suda) + H2(g)
Baş: 0,3 mol 0,5 mol — —
4V = 80
Tepk: –0,25 mol –0,5 mol +0,25 mol +0,25 mol
———————————————————————————— V = 20 & oluşan NH3 gazı 2V = 40 litredir.
Sonuç: 0,05 mol 0 0,25 mol 0,25 mol
Cevap: B
Denkleme göre 1 mol Ca ile 2 mol HBr tepkime veriyor.
0,05 mol Ca ?
—————————————————————————
? = 0,1 mol daha HBr eklenmeli AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası
Cevap: E Kimyasal Hesaplamalar Test 2, 3'ü
çözebilirsiniz.
47. A 48. E 75 49. D 50. B

1. Aynı koşullarda 10 litre Y2 gazı ile bir miktar X2 ga- 4. Aynı koşullarda eşit hacimlerde alınan C3H8 ve O2
zı tam verimle tepkimeye girerek X2Y5 gazını oluş- gazları,
turmaktadır.
C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g)
Aşağıda Y2 gazının hacim-zaman değişimi, grafiği
verilmiştir. denklemine göre tam verimle tepkimeye sokuluyor.
Hacim (L) Buna göre;
I. Sınırlayıcı bileşen O2 gazıdır.

10
II. Artan bileşenin hacimce %80 i tepkimeye girmez.
III. Tepkime sonunda ortamda bulunan toplam gaz
2,5 Y2(g) hacminin, başlangıçtaki toplam gaz hacmine
11
Zaman oranı dur.
10
Buna göre tepkimede harcanan X2 gazı ve olu- yargılarından hangileri doğrudur?
şan X2Y5 gazının aynı koşullardaki hacimlerinin
kaçar litre olduğu aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir? D) I ve III E) I, II ve III
VX2 VX2Y5
A) 3 3
B) 3 5 5. I. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s)
C) 5 3 II. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)

D) 2 2 III. C5H8(g) + 7O2(g) $ 5CO2(g) + 4H2O(s)
E) 4 1
Yukarıda verilen tepkimeler sonucunda oluşan CO2
gazlarının normal koşullardaki hacimleri eşittir.
2. 5,4 gram Al metalinin tamamı derişik HNO3 sulu Buna göre tepkimeye giren bileşiklerin kütlele-
çözeltisine atıldığında, ri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir? (H: 1, C: 12)
3
Al(k) + 3HNO3(suda) $ Al(NO3)3(suda) +H
2 2(g) A) III > II > I B) I > II > III C) II > I > III
denklemine göre tam verimle tepkimeye giriyor.
D) II > III > I E) I > III > II
Buna göre oluşan H2 gazı normal koşullarda
kaç litre hacim kaplar? (Al: 27)
A) 22,4 B) 13,44 C) 6,72

D) 2,24 E) 1,12
6. CaC2(k) + 2H2O(s) $ C2H2(g) + Ca(OH)2(suda)
3. Normal koşullarda aşağıda verilen gaz karışımla- denklemine göre 1 mol H2O sıvısı harcandığında;
rından ayrı ayrı tam verimle H2O sıvısı oluşuyor.
I. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan
I. 8 gram H2 gazı ile 16 gram O2 gazı C2H2 gazı oluşur.
II. 13,44 litre H2 gazı ile 6,72 litre O2 gazı II. 32 gram CaC2 katısı harcanır.
III. 1 mol H2 gazı ile 1 mol O2 gazı III. 1 mol Ca(OH)2 oluşur.
Buna göre verilen karışımlardan hangilerinde yargılarından hangileri yanlış olur? (C: 12, Ca: 40)
reaktiflerden artan olur? (H: 1, O: 16)
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
1. A 2. C 3. D 76 4. E 5. B 6. A
1. Fe metali ile HCl sulu çözeltisi arasında; 4. Kapalı sabit hacimli bir kapta 2 mol N2 ile 10 mol
H2 gazları;
2Fe(k) + 6HCl(suda) $ 2FeCl3(suda) + 3H2(g)
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
tepkimesi tam verimle gerçekleşiyor.
denklemine göre tam verimle tepkime vermektedir.
Oluşan H2 gazının normal koşullarda 33,6 litre Buna göre bu tepkimeye ait çizilen;
hacim kaplaması için;
Toplam gaz
yoğunluğu H2 mol sayısı NH3 kütlesi (gram)
I. 1 mol Fe(k) ile 5 mol HCl içeren sulu çözelti
2d 10 68
II. 3 mol Fe(k) ile 3 mol HCl içeren sulu çözelti
d 4
III. 2 mol Fe(k) ile 6 mol HCl içeren sulu çözelti 0 0 0
I Zaman II Zaman III Zaman
yukarıda verilen karışımlarından hangileri kul-
lanılabilir? yukarıdaki grafiklerden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III (H: 1, N: 14)

D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
2. X2 ile Y2 gazları arasında gerçekleşen tepkime 5. Aynı koşullarda eşit hacimlerde alınan N2 ve O2
denklemi aşağıda verilmiştir. gazlarının tam verimli tepkimesinden 50 litre N2O3
gazı oluşuyor.
X2(g) + 2Y2(g) $ X2Y4(g)
Buna göre aşağıda verilen deney sonuçların- Buna göre başlangıçta alınan gaz karışımının
dan hangisi bu tepkimeye ait olabilir? ve artan gazın hacmi aşağıdakilerden hangisin-
de doğru verilmiştir?
Başlangıç maddelerinin Artan madde
mol sayısı mol sayısı Başlangıçta alınan gaz Artan gaz
karışımının hacmi (L) hacmi (L)
X2 Y2 X2 Y2
A) 150 50
A) 2 6 — —
B) 100 50
B) 4 5 — 1
C) 4 1 2 — C) 150 25
D) 3 8 — 2 D) 75 —
E) 7 2 1 — E) 75 25
6. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan H2

3. 40 litre O2 gazının aynı koşullarda yeteri kadar
gazı ile 48 gram Br2 sıvısının tam verimli tepki-
N2 gazı ile tepkimesinden en fazla kaç litre N2O5
mesinden kaç mol HBr bileşiği oluşur? (Br: 80)
gazı elde edilir?
A) 0,4 B) 0,5 C) 0,8 D) 4 E) 0,2
A) 40 B) 30 C) 25 D) 20 E) 16
77
C) Katı Kütlesinde Artmanın veya Azalmanın ÖRNEK 52

Olduğu Problemler Aynı koşullarda ve ağzı açık bir kapta gerçekleşen
Bir soruda katı kütlesinde artma olması, reaktifler- aşağıdaki tepkimelerden hangisinde kabın toplam
den gaz ya da sıvı fazında bulunan bazı maddelerin kütlesinde azalma gözlenir?
ürünlerde katıya dönüştüğünü gösterir. ›s ›
A) MgS(k) Mg(k) + S(k)
Örneğin; B) MgCO3(k)
›s ›
MgO(k) + CO2(g)
CaO(k) + CO2(g) $ CaCO3(k) (C: 12, O: 16, Ca: 40) C) CaO(k) +CO2(g) $ CaCO3(k)
D) Fe(k) + 1/2 O2(g) $ FeO(k)
Başlangıçta 56 gram olan katı kütlesi tepkime sonun-
da 100 gram olmuştur. Katı kütlesinde meydana gelen E) 2Al(k) + 3/2 O2(g) $ Al2O3(k)
“100 - 56 = 44” gramlık artış reaktiflerde bulunan
44 gram CO2 gazının harcanmasından kaynaklanır.
Kaptaki toplam kütlede azalma olabilmesi için ürünlerde
bir miktar gaz oluşarak kabı terk etmelidir. A seçeneğin-
Bir soruda katı kütlesinde azalma olması, reaktifler-
de gaz oluşumu ya da harcanması yoktur. Bu nedenle kap-
de katı hâlde bulunan bir maddenin tamamının ya taki toplam kütlede değişim olmaz. C, D, E seçeneklerin-
da içinde bulunan bazı elementlerin gaz ya da sıvı de ise girenlerdeki gaz maddeler ürünlerde katıya dönüş-
tüğü için kaptaki toplam kütlede artma olur. B seçeneğin-
hâle dönüştüğünü gösterir. de ise ürünlerde gaz oluşumu var. Oluşan bu gaz kabın ağ-
zı açık olduğu için ortamdan ayrılır ve kaptaki toplam küt-
lede azalma olur.
Örneğin;
Cevap : B
3
KClO3(k) $ KCl(k) + O (O: 16, Cl: 35, K: 39)
2 2(g)
Başlangıçta 122 gram olan toplam katı kütlesi ürünlerde

74 grama düşmüştür. Katı kütlesindeki “122 - 74 = 48”
ÖRNEK 53
gramlık azalış ürünlerde oluşan O2 elementinin gaz fa-
n
zında olmasından kaynaklanmaktadır. X(k) + O2(g) $ XOn(k)
2
Tepkimesine göre 6 gram X katısının artansız tepki-
ÖRNEK 51
mesi sonucunda katı kütlesi 4 gram arttığına göre n
3
KCl(k) + O $ KClO3(k) sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
2 2(g)
(O: 16, X: 24)
tepkimesinde katı kütlesi 9,6 gram arttığına göre
oluşan KClO3 bileşiği kaç moldür? (O: 16) A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) 0,2 B) 0,4 C) 0,8
D) 1,2 E) 1,5 X katısının mol sayısı n =
m
=
6
= 0, 25 mol
MA 24
Denkleme göre bir mol X tepkimeye girer.

Denkleme göre, katı kütlesi harcanan O2 gazının kütlesi ka-
dar artar. 0,25 mol X’in tepkimesinde 4 gram katı kütlesi artarsa
1 mol X in tepkimesinde ?
Katı kütlesi 48 gram 1 mol KCIO3 bileşiği oluşur.
———————————————————————————
arttığında (O2 miktarı)
? = 16 gram katı kütlesi artar.
9,6 gram arttığında ?
——————————————————————— Katı kütlesindeki artış = O2 gazı kütlesi
9, 6
?= = 0, 2 mol KClO 3 bilei€i oluur. m 16 1
48 nO = = = mol
Cevap : A 2 MA 32 2
n 1
= & n=1
2 2
Cevap : A
51. A 52. B 53. A

78
ÖRNEK 54 ÖRNEK 56
Eşit mollerde alınan Fe katısı ve O2 gazının tam verimle CuSO4 · 5H2O(k) bileşiği ısıtıldığında;
gerçekleşen tepkime denklemi aşağıda verilmiştir. ›s ›
CuSO4·5H2O(k) CuSO4(k) + 5H2O(g)
3
2Fe(k) + O $ Fe2O3(k)
2 2(g) denklemine göre ayrışıyor. Ağzı açık bir kapta gerçek-
Bu tepkimede katı kütlesi 24 gram arttığına göre leşen tepkime sonucunda katı kütlesi 18 gram azalmak-
hangi reaktiften kaç gram artmıştır? (O: 16, Fe: 56) tadır.
A) 24 gram O2 B) 14 gram Fe Buna göre;

C) 16 gram O2 D) 28 gram Fe I. 0,2 mol CuSO4 · 5H2O bileşiği ayrışmıştır.
E) 8 gram O2 II. Oluşan CuSO4 bileşiği 32 gramdır.
III. Tepkimede toplam atom sayısı artmıştır.
Katı kütlesindeki artış tepkimeye giren oksijen gazının
(O2) kütlesine eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?
m 24 (H2O: 18, CuSO4: 160)
nO = = = 0, 75 mol
2 MA 32
• Denkleme göre 0,75 mol O2 gazı ile 1 mol Fe katı-
sı tepkimeye girer. Başlangıçta eşit mollerde madde D) I ve III E) I, II ve III
alındığına göre her iki maddenin mol sayısı, baş kat-
sayısı fazla olan mol sayısına sahip maddenin mol
sayısı kadar düşünülür.
Katı kütlesinde meydana gelen azalma, oluşan H2O ga-
3 zının kütlesi kadardır.
2Fe(k) + O $ Fe2O3(k)
2 2(g)
Başlangıç : 1 mol 1 mol —
Tepkime : –1 mol -0,75 mol +1 mol m 18
—————————————————————————— nH O = = = 1 mol H 2 O olumu .
2 MA 18
Sonuç : 0 0,25 mol 1 mol
0,25 mol O2 gazı artmıştır. CuSO4 · 5H2O(k) $ CuSO4(k) + 5H2O(g)
m m Başlangıç : X mol — —-
n= & 0, 25 = & m = 8 gram O2 gazı artmıştır.
MA 32 Tepkime : -0,2 mol +0,2 mol +1 mol
——————————————————————————
Cevap : E Sonuç : (X-0,2) mol 0,2 mol 1 mol
• Tepkimede harcanan CuSO4·5H2O ve oluşan

ÖRNEK 55 CuSO4 bileşikleri 0,2’şer moldür.
Kapalı ve sabit hacimli bir kapta bir miktar CaCO3 katı-
sı ısıtıldığında, 1 mol CuSO4 160 g ise
0,2 mol ?
————————————
denklemine göre ayrışmaktadır. ? = 32 gramdır.
Buna göre kapta;

I. Katı kütlesi • Kimyasal tepkimelerde toplam atom sayısı ve kütle
her zaman korunur.
II. Toplam kütle
Cevap : C
III. Gaz kütlesi
niceliklerinden hangileri değişir?
Kap kapalı olduğu için tepkime sonunda oluşan gaz yi-

ne kapta kalır ve toplam kütle değişmez. Fakat başlan-
gıçtaki katının bir kısmı gaza dönüştüğü için toplam ka-
tı ve gaz kütleleri değişir.
Cevap : D
54. E 55. D 56. C

79
D) Yüzde Verim ve Safsızlık Problemleri ÖRNEK 58

Tepkimede en az bir reaktifin bitmesi tepkimede
CH4 gazının yanma denklemi aşağıda verilmiştir.
%100 verim olduğu anlamına gelir. Tepkimede hiç-
bir reaktif tam bitmiyorsa %100 verim yoktur ve tep- CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s)
kime verimini sınırlayıcı madde belirler.
Bir miktar CH4 gazı kütlece %32 verimle tepkimeye gire-
Gerçekte harcanan s›n›rlay›c› madde
rek 0,1 mol CO2 gazı oluşturmaktadır.
Tepkime verimi = x100
Teorikte harcanmas› gereken s›n›rlay›c› madde
Buna göre başlangıçta alınan CH4 gazı kaç gramdır?
(CH4 : 16)
Saf olmayan maddelerin tam verimli tepkimesin-
de maddenin saflık yüzdesi kadarı tepkimeye girer A) 1,6 B) 3,2 C) 4,2 D) 5 E) 10
ya da oluşan maddelerden tepkimeye giren madde
miktarı bulunur. Tepkimeye giren madde miktarının, CH4 + 2O2 $ CO2 + 2H2O
. .
başlangıç miktarına oranının 100 ile çarpımı saflık
0,1 mol 0,1 mol
yüzdesini verir. 0,1 mol CO2 gazı oluşması için denkleme göre 0,1 mol
CH4 gazı harcanır.
Tepkimeye giren madde miktar›
Safl›k%si = x100 0,1 mol CH4 = 1,6 gram
Balang›çtaki madde miktar›
CH4 gazının
%32’si 1,6 ise

ÖRNEK 57 %100’ü ?
————————
Saf olmadığı bilinen 200 gram Cu cevherinin tamamı ye- ? = 5 gram CH4 gazı alınmıştır.
terince derişik H2SO4 sulu çözeltisine atıldığında, Cevap : D
Cu(k) + 2H2SO4(suda) $ CuSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s)
tepkimesi tam verimle gerçekleşmektedir.
Tepkime sonunda oluşan SO2 gazı NK’da 11,2 litre ha-

cim kapladığına göre Cu cevherinin saflık yüzdesi aşa-
ÖRNEK 59
ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (Cu: 64)
6 mol N2 gazıyla, 4 mol H2 gazının tepkimesinden,
A) 80 B) 64 C) 16 D) 8 E) 4
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
SO2 gazının mol sayısı:
denklemine göre 2 mol NH3 gazı oluştuğunda baş-
V 11, 2 langıçtaki gaz karışımının molce yüzde kaçı tepki-
n= = = 0, 5 mol
22, 4 22, 4
meye girmiştir?
• Denkleme göre
1 mol Cu’nun tepkimesinden 1 mol SO2 oluşur A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 90
? 0,5 mol SO2
———————————————————————
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
? = 0,5 mol Cu harcanır. Başlangıç: 6 mol 4 mol —
m m Tepkime: –1 mol –3 mol +2 mol
• 0,5 mol Cu: n = & 0, 5 =
MA 64 —————————————————————
Sonuç: 5 mol 1 mol 2 mol
m = 32 gram
Başlangıçtaki toplam 10 mol gazın 4 molü tepkimeye

• 200 gram cevherde 32 gram saf Cu varsa 100 ? giriyorsa
——————————
100 ? ? = %40
——————————————————————
Cevap : A
? = %16 Cu vardır.
Cevap : C

Kimyasal Hesaplamalar Test 4'ü
çözebilirsiniz.
57. C 80 58. D 59. A

ÖRNEK 60 ÖRNEK 62
Aşağıda verilen farklı saflık yüzdelerine sahip Ca cev- 200 gram Al metali filizi yeterince HCl ile karıştırılıyor.
herlerine yeterince HNO3 sulu çözeltisi ekleniyor.
2Al(k) + 6HCl(suda) $ 2AlCl3(suda) + 3H2(g)
I. Kütlece %10 saflıkta 400 gram Ca cevheri
II. Kütlece %80 saflıkta 100 gram Ca cevheri Denklemine göre tam verimle gerçekleşen tepkime-
de 12 gram H2 gazı oluştuğuna göre Al metali filizi-
III. Kütlece %40 saflıkta 200 gram Ca cevheri
nin saflık yüzdesi aşağıdakilerden hangisinde doğ-
Ca metali ile HNO3 sulu çözeltisi arasında tam ve-
ru verilmiştir? (H: 1, Al: 27)
rimle gerçekleşen,
Ca(k) + 2HNO3(suda) $ Ca(NO3)2(suda) + H2(g) A) 27 B) 32 C) 40 D) 54 E) 75
tepkimesine göre açığa çıkan H2 gazı miktarları ara- m 12
H2 gazının mol sayısı n = &n= = 6 mol
sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru ve- MA 2
• Denkleme göre;
rilmiştir? 2 mol Al’den 3 mol H2 oluşuyor.
A) II = III > I B) I = III > II C) III > II > I ? 6 mol H2
——————————————————
D) II > III > I E) III > I > II ? = 4 mol Al tepkimeye girmiş
• Al’nin kütlesi
Tepkimeye giren Ca miktarı ne kadar çok olursa açığa m m
n= &4=
çıkan H2 gazı miktarıda o kadar fazla olur. MA 27
Tepkimeye giren Ca miktarları: m = 108 gram
10 • Al’nin saflık yüzdesi:
I. 400· = 40 gram Ca
100
Tepkimeye giren madde
80 safl›k %si = · 100
II. 100· = 80 gram Ca Balang› ç maddesi
100
108
40 = ·100
III. 200· = 80 gram Ca 200
100
Buna göre II = III > I = %54
Cevap : A Cevap : D
ÖRNEK 63
ÖRNEK 61
›s ›
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Kütlece %40 saflıktaki karpit (CaC2) katısı;
Tepkimesi %10 verimle gerçekleştiğinde 11,2 gram
CaC2(k) + 2H2O(s) $ C2H2(g) + Ca(OH)2(suda) CaO katısı oluşuyor.
tepkime denklemine göre yeterince H2O sıvısı ile tama- Tepkime %75 verimle gerçekleşseydi oluşan CO2
men tepkimeye giriyor. gazı normal koşullarda kaç litre hacim kaplardı?
(O: 16, Ca: 40)
Tepkime sonunda 0,8 mol Ca(OH)2 bileşiği oluştu-
ğuna göre başlangıçta alınan saf olmayan karpit ör- A) 22,4 B) 33,6 C) 44,8
neğinin kütlesi kaç gramdır? (CaC2: 64) D) 56 E) 112
A) 32 B) 64 C) 96 m 11, 2
CaO’nun mol sayısı: n = = = 0, 2 mol
MA 56
D) 128 E) 256
• %10 verimle 0,2 mol CaO oluştu
Denkleme göre tepkimeye giren CaC2 ile oluşan Ca(OH)2 %75 verimle ?
bileşiklerinin mol sayıları eşittir. Buna göre tepkimeye gi- —————————————
? = 1,5 mol CaO oluşurdu.
ren CaC2 0,8 moldür.
• Denkleme göre
Harcanan CaC2 katısının kütlesi
1 mol CaO oluşurken 1 mol CO2 oluşuyor.
m m
• n= & 0, 8 = 1,5 mol CaO ?
MA 64
—————————————————————
m = 51, 2 gram ? = 1,5 mol CO2 oluşur.
Başlangıçta alınan saf olmayan CaC2 katısı • Oluşan CO2 gazının normal koşullarda hacmi
V V
40 n= & 1, 5 =
• m· = 51, 2 22, 4 22, 4
100
V = 33, 6 L olur.
m = 128 gram
Cevap : D Cevap : B
60. A 61. D 81 62. D 63. B

E) Tepkime İçerisinde Atom ve Molekül ÖRNEK 66

Kütlelerinin Hesaplanması
24,4 gram XClO3 katısı yeterince ısıtıldığında,
Bu tür sorularda kütlesi ve mol kütlesi bilinen mad-
3
denin mol sayısı bulunur. Denklem yardımı ile mol XClO3(k) $ XCl(k) + O
2 2(g)
kütlesi bilinmeyen fakat kütlesi bilinen maddenin
denklemine göre tamamen bozunuyor.
mol sayısına geçilir ve gerekli hesaplamalar yapıla-
m Katı kütlesinde 9,6 gram azalma tespit edildiğine gö-
rak n = mol kütlesi (MA) bulunur.
MA re X elementinin mol kütlesi aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru verilmiştir? (O:16, Cl: 35)
ÖRNEK 64
A) 12 B) 27 C) 39 D) 44 E) 56
11,2 gram XO bileşiğinin yeterince HCl asidi ile,
XO(k) + 2HCl(suda) $ XCl2(suda) + H2O(s) Katı kütlesindeki azalma oluşan O2 gazının kütlesi ka-
dar olur.
denklemine göre tam verimle tepkimesinden 3,6 gram nO =
m
=
9, 6
= 0, 3 mol O 2 gazı oluşur.
H2O sıvısı oluşuyor.
2 MA 32
3
Buna göre X elementinin mol kütlesi kaç gramdır? XClO3(k) $ XCl(k) + O
2 2(g)
(H: 1, O: 16) . . .
Kütlenin korunumu : 24,4 g 14,8 g 9,6 g
A) 19 B) 28 C) 40 D) 48 E) 56
. . .
3, 6 Denklem : 0,2 mol 0,2 mol 0,3 mol
H2O nun mol sayısı: n = = 0, 2 mol kat sayılarının
18
yorumu
Denkleme göre 0,2 mol H2O oluşması için 0,2 mol XO
• 0,2 mol XCl 14,8 g X + Cl = 74
harcanıyor. Buna göre XO için;
1 mol ? & X + 35 = 74
m 11, 2 ————————
n= & 0, 2 = ? = 74 g/mol X = 39 g/mol
MA MA
Cevap: C
M A = 56 gram
& X + O = 56
X + 16 = 56 & X = 40 gram/mol
Cevap : C
ÖRNEK 65
8 gram YO bileşiğinin yeterince H2O bileşiği ile,
ÖRNEK 67
YO + H2O $ Y(OH)2 XCO3(k) $ XO(k) + CO2(g)
denklemine göre tam verimle tepkimesinden 11,6 gram
Yukarıda verilen tepkime denklemine göre X atomu-
Y(OH)2 bileşiği oluşuyor.
nun mol kütlesini hesaplayabilmek için;
Buna göre Y elementinin atom kütlesi aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir? (H:1, O: 16) I. XCO3 bileşiğinin mol sayısı ve kütlesi
A) 12 B) 24 C) 40 D) 64 E) 80
II. Oluşan CO2 gazının normal koşullardaki hacmi ve
oluşan XO bileşiğinin kütlesi
Kütlenin korunumundan,
YO + H2O $ Y(OH)2
III. Harcanan XCO3 ve oluşan XO bileşiklerinin kütleleri
. . .
8g Xg 11,6 g niceliklerinden hangilerinin tek başına bilinmesi ye-
8 + X = 11,6 & X = 3,6 gram bulunur.
3, 6
terlidir? (C: 12, O: 16)
nH O = = 0, 2 mol
18
2
Tepkime denklemine göre tepkimeye giren YO bileşiği ile

H2O bileşiğinin mol sayıları eşittir yani 8 gram YO bileşi- D) II ve III E) I, II ve III
ği 0,2 moldür.
m 8 X elementinin mol kütlesini hesaplayabilmek için X ele-
n= & 0, 2 =
MA MA mentini içeren bir bileşiğin mol sayısı ve kütlesinin bi-
8 linmesi gerekir.
MA = = 40 gram
0, 2 Verilen denklem kullanılarak gerekli bileşiklerin mol sa-
Y + O = 40 yısı ve kütlelerine her üç öncülden de ulaşılabilir.
Y + 16 = 40 &Y = 24 gram/mol
Cevap: E
Cevap : B
64. C 65. B 82 66. C 67. E

ÖRNEK 68 ÖRNEK 69
X katısı ile Y2 gazının artansız tepkimesinden XY3 gazı 32 gram XY2 katısı, 18 gram H2O bileşiğiyle,
oluşuyor. Bu tepkimeye ait kütle-zaman değişimi grafi-
XY2(k) + 2H2O(s) $ X(OH)2(suda) + Y2H2(g)
ği aşağıda verilmiştir.
denklemine göre artansız tepkime vermekte ve 13 gram
Kütle (gram)
Y2H2 gazı oluşmaktadır.
XY3
Buna göre;
19,2
I. X atomunun mol kütlesi 40 gramdır.
12,8
II. Y atomunun mol kütlesi, X atomunun mol kütlesin-
X Y2 den daha büyüktür.
Zaman III. Oluşan X(OH)2 bileşiği 0,2 mol’dür.
Tepkime sonunda oluşan XY3 gazı normal koşul- yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, O: 16)
larda 8,96 litre hacim kapladığına göre X ve Y2 ele-
mentlerinin mol kütleleri aşağıdakilerden hangisin-
de doğru verilmiştir?
X Y2
—— —— • Kütlenin korunumundan:
A) 32 16
XY2(k) + 2H2O(s) $ X(OH)2(suda) + Y2H2(g)
B) 16 32 . . . .
C) 32 48 32 g 18 g 37 g 13 g
D) 16 16 nH O =
m
=
18
= 1 mol
2 MA 18
E) 32 32
• Denklem kat sayılarından faydalanılırsa

Kütlenin korunumu yasasından: XY2(k) + 2H2O(s) $ X(OH)2(suda) + Y2H2(g)
3 . . . .
X (k) + Y $ XY3 (g)
2 2 (g) -0,5 mol -1 mol +0,5 mol +0,5 mol
. . .
12,8 gram 19,2 gram 32 gram
X(OH)2 için Y2H2 için
——————— ———————
m m
n= n=
8, 96 MA MA
V
XY3 için: n = = = 0, 4 mol
22, 4 22, 4 37 13
0,5 = 0,5 =
MA MA
MA = 74 g/mol MA = 26 g/mol
Denkleme göre:
3
X (k ) + Y $ XY3 (g)
2 2 (g) X + (2·O) + (2·H) = MA (2·Y) + (2·H) = MA
. . .
X + 32 + 2 = 74 (2·Y) + 2 = 26
–0,4 mol –0,6 mol +0,4 mol
X = 40 g/mol Y = 12 g/mol
Cevap: A
X için: Y2 için:
—————— ——————
m m
n= n=
MA MA
12, 8 19, 2
0, 4 = 0, 6 =
MA MA
M A = 32 g/mol M A = 32 g/mol
Cevap : E
68. E 83 69. A
1. 4 mol Ca3N2 katısı ile yeterince H2O sıvısı, 4. 6,8 gram H2X bileşiğinin tamamı;
H2X + 2O2 $ H2O + XO3
Ca3N2(k) + 6H2O(s) $ 3Ca(OH)2(suda) + 2NH3(g)
. . . .
denklemine göre tepkimeye girdiğinde normal koşul- 6,8 g 12,8 g 3,6 g 16 g
larda 89,6 litre hacim kaplayan NH3 gazı oluşuyor. denklemine göre tepkimeye giriyor.
Buna göre tepkimede Ca3N2 katısının molce Buna göre X elementinin mol kütlesi aşağıdaki-
yüzde kaçı ayrışmıştır? lerden hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, O:16)
A) 25 B) 40 C) 50 D) 65 E) 75 A) 68 B) 36 C) 34 D) 32 E) 16
5. X(OH)2 + 2HY $ XY2 + 2H2O

2. Kapalı ve sabit hacimli bir kapta bir miktar Ca metali;
Yukarıda verilen denklemde 11,6 gram X(OH)2 ile
2Ca(k) + O2(g) $ 2CaO(k) 32,4 gram HY bileşiklerinin artansız tepkimesinden
denklemine göre %40 verimle tepkimeye girdiğin- 36,8 gram XY2 ile 7,2 gram H2O bileşikleri oluş-
de katı kütlesi 6,4 gram artıyor. maktadır.
Buna göre; Buna göre X ve Y atomlarının atom kütleleri

Harcanan O2 gazının aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Ca kütlesi (g) Katı kütlesi (g) NK’daki hacmi
(H: 1, O: 16)
X Y
0 0 0
I Zaman II Zaman III Zaman A) 12 80
B) 36 160
grafiklerinden hangileri doğrudur? (O: 16, Ca: 40)
C) 24 80
D) I ve III E) I, II ve III D) 12 40
E) 24 40
3 6. Saf olmayan 50 gram CaCO3 katısı ağzı açık bir

3. KClO3(k) $ KCl(k) + O2(g) kapta yeterince ısıtıldığında,
2
Denklemine göre bir miktar KClO3 katısı tam verim- CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g)
li bir tepkimeyle ayrıştırılmaktadır. tepkimesi tam verimle gerçekleşiyor.
Oluşan KCl katı kütlesinin hesaplanabilmesi

için;
I. Katı kütlesindeki azalma CaO(k) ve

CaCO3(k) Safsızlık
II. Oluşan O2 gazının hacmi
III. KClO3 katısının başlangıç kütlesi
niceliklerinden hangilerinin tek başına bilinme-

si yeterlidir? (O:16, Cl: 35, K: 39) Tepkime sonrasında terazide okunan değer
13,2 gram azaldığına göre CaCO3 katısının küt-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III lece saflık yüzdesi kaçtır? (C: 12, O: 16, Ca: 40)
D) II ve III E) I, II ve III A) 80 B) 60 C) 50 D) 40 E) 30
84
F) Formül Bulma Problemleri ÖRNEK 71

Moleküler yapıdaki bir bileşikte atomların cinsini ve Sadece C ve H atomlarından oluşan 5,6 gramlık bir bile-
sayısını gösteren formüle molekül formülü, bu for- şik tamamen yakıldığında NK’da 8,96 litre hacim kapla-
mülün en sade hâline de basit (kaba) formül denir. yan CO2 gazı ve 7,2 gram H2O bileşiği oluşuyor.
Bu tür sorularda bileşiği oluşturan elementlerin Buna göre yakılan bileşiğin basit formülü aşağıda-
sembolleri yan yana yazılır. Atom sayılarının tam kilerden hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, O: 16)
sayılı en sade hâlleri sembollerin sağ alt köşeleri- A) CH2 B) C3H4 C) C2H5
ne yazılarak bileşiğin kaba formülü oluşturulur. Ka- D) C3H8 E) CH
ba formülün uygun tam sayılarla (n) genişletilmesiy-
le de bileşik formülü elde edilir. Yakılan bileşiğin oluşturduğu CO2 bileşiğinden C atomu
sayısına, H2O bileşiğinden H atomu sayısına ulaşılabilir.
n·(Kaba formül) = Bileşik formülü CO2 için: H2O için:
—————— ——————
Denklem katsayıları bilinen bir kimyasal tepkimede m
V n=
n=
ürünlerde ve girenlerde bulunan atomların sayıları 22, 4 MA
eşitlenerek istenilen maddenin formülüne ulaşılır. =
8, 96
=
7, 2
22, 4 18
Uyarı! = 0, 4 mol = 0, 4 mol
Bazı bileşiklerin basit (kaba) formülleri ile mo- CXHY + O2 $ XCO2 +
Y
H2O
2
lekül (gerçek) formülleri aynıdır. . .
0,4 mol 0,4 mol
0,4 mol CO2 de 0,4 mol C atomu var.
ÖRNEK 70 0,4 mol H2O da 0,8 mol H atomu var.
Aşağıda X ve Y2 elementlerinin tepkimesine ait Buna göre bileşik C0,4H0,8 ise basit formülü CH 2 olur.
Cevap : A
mol sayısı-zaman değişimi grafiği verilmiştir.
Mol sayısı ÖRNEK 72
0,8 4,8 gram Mg metalinin tamamı yeterince oksijenle tep-

kimeye girdiğinde oluşan bileşiğin kütlesi 8 gram olmak-
X tadır.
0,2 Bileşik Buna göre;

I. Bileşik formülü MgO2 şeklindedir.
Y2
0 Zaman II. Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranı,
Mg 3
= dir.
Buna göre oluşan bileşiğin basit formülü aşağıdaki- O 2
lerden hangisinde doğru verilmiştir? III. Oluşan bileşiğin 1 molü, 2 mol atom içerir.
A) XY3 B) X 2Y5 C) X3Y8 yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, Mg: 24)
D) XY E) X 2Y A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
• Grafikte miktarı azalanlar reaktif, miktarı artanlar ise

ürünleri ifade eder. Tepkimeye giren ve oluşan mad-
deleri grafikten faydalanarak mol sayıları ile yazıp en XMg + YO2 $ MgXO2Y
küçük tam sayı olacak şekilde rakamlar genişletilir ve . . .
atom denkliği yapılır. 4,8 g 3,2 g 8 g (kütlenin korunumu)
X 4, 8
• & n Mg = = 0, 2 mol
0,8 molden 0,2 mole düşmüş, 0,6 mol harcamış. 24
Mg0,2O0,2 & MgO
Y 3, 2
no = = 0, 2 mol
0,8 mol varmış bitmiş, 0,8 mol harcanmış. 16
Bileşik • Oluşan bileşiğin formülü MgO’dur.
Hiç yokken 0,2 mol oluşmuş. Mg 24 3
Elementlerin kütlece bileşme oranı = = dir.
0,6X + 0,8Y2 $ 0,2 Bileşik O 16 2
• 1 mol MgO bileşiğinde 1 mol Mg ve 1 mol O olmak üze-
3X + 4Y2 $ X3Y8
re toplam 2 mol atom vardır.
Cevap : C
Cevap : D
70. C 85 71. A 72. D

ÖRNEK 73 ÖRNEK 75
0,2 mol CXHYOZ organik bileşiği 0,6 mol oksijen gazı ile H2 ve N2 gazlarından oluşan bir mollük karışım tam ve-
artansız yakıldığında normal koşullarda 13,44 litre ha- rimle tepkimeye sokulduğunda N2 gazının molce %50’si
cim kaplayan CO2 gazı ve 3,6 gram H2O bileşikleri oluş- tepkimeye girerken 0,4 mol NH3 bileşiği oluşuyor.
maktadır. Buna göre başlangıçta alınan karışımın molce yüz-
Buna göre organik bileşiğin formülü aşağıdakiler- de kaçı N2 gazıdır?
den hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, O: 16) A) 25 B) 40 C) 50 D) 60 E) 75
A) CH2O B) C3H2O C) C2H5OH
Tepkime tam verimle gerçekleşmiş ve N2 gazının molce
D) C4H10O2 E) C3H8O %50 si artmışsa H2 gazı bitmiş olmalıdır. Denkleştirilmiş
denkleme göre 0,4 mol NH3 oluşması için 0,2 mol N2 ve 0,6
V 13, 44
n CO = = = 0, 6 mol mol H2 gazları harcanır.
2 22, 4 22, 4
• Tepkimenin denkleştirilmiş hâli yazılırsa:
m 3, 6
nH O
= = = 0, 2 mol N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
2 MA 18
Başlangıç : 0,4 mol 0,6 mol —
0,2 CXHyOZ + 0,6O2 $ 0,6CO2 + 0,2H2O Tepkime : – 0,2 mol –0,6 mol +0,4 mol
——————————————————————
Denklemi 5 ile genişletip tepkimenin sağ ve solundaki
atom eşitliği sağlanır. Sonuç : 0,2 mol 0 0,4 mol
CXHyOZ + 3O2 $ 3CO2 + H2O 1 mol karışımın 0,4 molü N2 ise

100 ?
& X=3 —————————————————
? = %40
Y=2 & C3H2O
Cevap : B
Z=1
Cevap : B
ÖRNEK 74 ÖRNEK 76
6’şar mol N2 ve O2 gazlarının tam verimli tepkimesinde CH4 ve C3H8 gazlarından oluşan 0,8 mollük bir karışı-
N2 gazının molce %50’si artmaktadır. mın tamamı 2,5 mol O2 gazı kullanılarak yakılıyor.
Oluşan bileşik 6 mol olduğuna göre bileşiğin basit Buna göre başlangıçtaki karışım kaç gramdır?
formülü aşağıdakilerden hangisidir? (H:1, C: 12)
A) N2O5 B) N2O3 C) NO A) 6 B) 12,5 C) 16,8 D) 21,2 E) 24
D) N2O E) NO2
• Bileşiklerin ayrı ayrı yanma tepkimeleri yazılır.
CH4 + 2O2 $ CO2 + 2H2O
• N2 gazının molce %50 si arttığına göre 3 mol N2 ile 6
X mol 2X mol
mol O2 gazları artansız tepkimeye girerek 6 mol bileşik
oluştururlar. C3H8 + 5O2 $ 3CO2 + 4H2O
3N2 + 6O2 $ 6X Y mol 5Y mol
X = NO2 olmalı –2/X + Y = 0,8 (Maddelerin toplam mol sayısı)

Cevap : E 2X + 5Y = 2,5 (Harcanan oksijen gazının mol sayısı)
—————————————————————————
3Y = 0,9
G) Karışım Problemleri
Karışım sorularında karışımı oluşturan maddelerin Y = 0,3 mol & X = 0,5 mol
tepkimeleri her zaman ayrı ayrı yazılmalıdır. İşlem- CH4 için: C3H8 için:
—————— ——————
ler her madde için bağımsız gerçekleştirilmelidir. m m
n= n=
Bazen karışımdaki maddelerin tamamı değil bir kıs- MA MA
mı tepkime verir. Soruda tepkime veren ya da ver- m m
0, 5 = 0, 3 =
meyen maddeler ayırt edilerek tepkime veren mad- 16 44
deler üzerinden istenilen sonuca ulaşılır. m = 8 gram m = 13, 2 gram
Bazı sorularda ise tepkime olmaz. Bu tür karışım- Toplam = 8 + 13,2 = 21,2 gram
larda maddelerin atom sayıları, mol sayıları, kütle- Cevap : D
leri ya da hacimleri kullanılıp iki farklı denklem elde
edilerek sonuca ulaşılır.
73. B 74. E 86 75. B 76. D

ÖRNEK 77 ÖRNEK 79
100 gramlık toz hâline getirilmiş Au-Al metallerinden He ve CH4 gazlarından oluşan 1 mollük bir karışımın
oluşan karışım HCl sulu çözeltisine atıldığında normal normal koşullardaki yoğunluğu aşağıda verilenler-
koşullarda en fazla 67,2 litre H2 gazı oluşuyor. den hangisi olabilir? (H: 1, He: 4, C: 12)
Buna göre başlangıç karışımının kütlece yüzde kaçı A)

4
B)
16
C)
1
27 22, 4 22, 4 22, 4
Au metalinden oluşur? (13 Al)
20 10
A) 27 B) 30 C) 46 D) E)
22, 4 22, 4
D) 54 E) 84
Karışım toplam bir mol olduğu için karışımın toplam küt-

• Soy metal olan Au, HCl ile tepkime vermezken; amfoter
lesi karışımı oluşturan maddelerin 1’er mollerinin kütleleri
metal olan Al, HCl sulu çözeltisiyle tepkime vererek H2
gazı oluşturur. arasında bir değer olmalıdır.
67, 2 Yani karışımın kütlesi 4 gramla 16 gram arasında bir de-

V
nH = = = 3 mol H 2 gaz› olumu . ğerdir. Gazların 1 molü ise normal koşullarda 22,4 litre ha-
22, 4
2 22, 4
3 cim kaplar.
Al(k) + 3HCl(suda) $ AlCl3(suda) + H
2 2(g) m
– 2 mol + 3 mol d= & karışımın yoğunluğu
V
Denkleme göre 3 mol H2 gazının oluşması için 2 mol 4 16
Al metali harcanmalı. ten büyük, ten küçük bir değer olmalı.
22, 4 22, 4
m m Cevap : E
n Al = 2= & m = 54 g Al metali vardır.
MA 27
mAl + mAu = 100
54+ mAu = 100 & 100 gramlık karışımın
46 gramı Au metali ise
mAu = 46
%46 sı Au dur. ÖRNEK 80
Cevap : C
C2H2, C2H4 ve C2H6 gazlarından oluşan 2 mollük bir ka-
ÖRNEK 78 rışım yeteri kadar oksijen gazıyla artansız bir şekilde ya-
CO ve C3H8 gazlarından oluşan 0,75 mollük bir karı- kılıyor.
şım yeterince oksijen gazıyla tamamen yakıldığında Buna göre yanma tepkimesi sonucunda toplam kaç
18 gram H2O bileşiği oluşmaktadır. mol CO2 gazı oluşmuştur?
Buna göre oluşan toplam CO2 gazının mol sayısı aşa-
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
(H: 1, O: 16)
Karışımdaki tüm gazlar yandığında mol sayısının iki katı
A) 1,25 B) 1,5 C) 1,6 D) 1,85 E) 2 kadar CO2 gazı oluşturur.
C 2 H 2 + 5/2 O 2 $ 2CO 2 + H 2 O
• CO ve C3H8 gazlarının oksijenle verdikleri tepkimeler X 2X
yazılırsa:
1 C 2 H 4 + 3O 2 $ 2CO 2 + 2H 2 O
• CO (g) + O $ CO 2 (g)
2 2 (g) Y 2Y
Xmol X mol
C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) C 2 H 6 + 7/2 O 2 $ 2CO 2 + 3H 2 O
Y mol 3Y mol 4Y mol Z 2Z
18 X + Y + Z = 2 mol ise
nH O = = 1 mol 4Y = 1 mol
2 18
nCO = 2 X + 2 Y + 2 Z
1 2
Y= = 0, 25 mol C 3 H 8 gaz› vard›r.
4 2X + 2Y + 2Z = 4 mol CO2 gazı oluşur.
• Karışım Cevap : C
X + Y = 0,75 mol
X + 0,25 = 0,75 & X = 0,5 mol CO gazı vardır.
• Oluşan CO2 gazı: AYDIN Yayınları TYT. Soru Bankası
X + 3Y & 0,5 + 0,75 == 1,25 mol Kimyasal Hesaplamalar Test 5, 6, 7, 8'i
çözebilirsiniz.
Cevap : A
87
1. 3,6 gram C katısı ile normal koşullarda 4,48 lit- 4. Organik X bileşiğinin yanmasına ait denkleştirilme-
re hacim kaplayan H2 gazının artansız tepkime- miş tepkime denklemi ve kütle değişimleri aşağıda
sinden oluşan bileşiğin basit formülü aşağıda- verilmiştir.
kilerden hangisidir? ( C: 12 )
X + O2 $ CO2 + H2O
A) CH B) CH2 C) C3H4 . . . .
-11,8 g –19,2g +22 g (m g)
D) C3H8 E) C2H5
Buna göre bileşiğin basit formülü aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir?
(H:1, C: 12, O: 16)
A) C5H10O3 B) C5H10 C) CH2
D) C2H5OH E) CH3COOH
2. Aynı koşullarda alınan Ne, C3H4 ve SO3 gazlarından 5. 3 litre C3H8 gazının tamamı yeterince oksijen gazı ile,
oluşan karışım yeterli miktarda NaOH sulu çözelti-
C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)
sinden geçirildiğinde karışımın hacmi 8 litre azal-
maktadır. Geriye kalan 32 litrelik karışımı tamamen tepkimesine göre yakılıyor.
yakmak için aynı koşullarda 40 litre oksijen gazı kul-
lanılıyor. Yanma sırasında aynı koşullarda 75 litre hava
kullanıldığına göre havanın hacimce yüzde kaçı
Buna göre başlangıç karışımının molce yüzde oksijen gazıdır?
kaçı Ne gazıdır?
A) 80 B) 60 C) 40 D) 20 E) 10
A) 70 B) 55 C) 45 D) 25 E) 20
3. C2H6, C3H6 ve C4H6 gazlarından oluşan 2 mollük 6. Al ve Ag metallerinden oluşan bir karışımın 200
bir karışımın tamamı yeterince oksijen gazıyla ya- gramı, HBr sulu çözeltisine eklendiğinde karışım-
kıldığında oluşan CO2 ve H2O bileşiklerinin toplam daki Al metalinin tamamı;
3
mol sayısı 12,8 dir. Al(k) + 3HBr(suda) $ AlBr3(suda) +
H
2 2(g)
denklemine göre tepkimeye girerken Ag metalinin
Buna göre son durumda ortamda bulunan CO2
tepkime vermediği görülüyor.
bileşiğinin mol sayısı aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru verilmiştir? Tepkime sonucunda normal koşullarda 134,4 L
A) 3 B) 3,4 C) 6 H2 gazı oluştuğuna göre karışımın kütlece yüz-
de kaçı Ag metalidir? (Al: 27)
D) 5,1 E) 6,8
A) 23 B) 27 C) 46 D) 54 E) 62
1. C 2. B 3. E 88 4. A 5. D 6. C
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR KARMA TEST - 1
1. Kloroform (CHCl3) günümüzde oldukça geniş bir 3. 80 litre NH3 gazı tam verimle,
kullanım alanına sahip olan kimyevi bir maddedir.
2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)
Kloroformun kullanım alanlarından bazıları;
denklemine göre ayrışıyor.
• İlaç ve boya sektöründe çözücü olarak
Buna göre aynı koşullarda oluşan ürünlerin
• Teflon üretiminde
toplam hacmi kaç litredir?
• Kimyasal silah sanayinde
A) 40 B) 100 C) 120
• Tıpta anestezik madde olarak
şeklindedir. D) 160 E) 200
Kloroform
4. 1 mol olduğu bilinen organik X bileşiğinin yanma

Kloroformun (CHCl3) elde edilme tepkimesi aşağı- tepkimesi aşağıda verilmiştir.
da verilmiştir.
X + 4O2 $ 3CO2 + 4H2O
UV
CH4(g) + 3Cl2(g) CHCl3(s) + 3HCl(g)
Buna göre X bileşiğinin formülü aşağıdakiler-
Buna göre normal koşullarda 134,4 litre hacim den hangisinde doğru verilmiştir?
kaplayan Cl2 gazı ile 80 gram CH4 gazının tam A) C3H8O2 B) C2H5OH C) C3H8
verimli tepkimesinden en fazla kaç mol kloro-
form (CHCl3) elde edilir? (CH4: 16) D) CH4 E) C3H6O2
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. Elektrik enerjisi kullanarak H2O bileşiğini element-

lerine (H2 ve O2) ayırma işlemine suyun elektrolizi
denir.
elektroliz
H2O(s) H2(g) + 1/2 O2(g)
Yukarıda verilen tepkimeye göre uygun koşul- 5. CH4 ve C3H8 gazlarından oluşan bir karışım normal
larda 54 gram suyun tamamının elektrolizinden koşullarda 44,8 litre hacim kaplamakta ve 3 mol
elde edilen oksijen gazı normal koşullarda kaç karbon atomu içermektedir.
litre hacim kaplar? ( H: 1, O: 16 )
Buna göre karışım kaç gramdır? (H: 1, C: 12)
A) 11,2 B) 22,4 C) 33,6
A) 88 B) 60 C) 46 D) 40 E) 35
D) 44,8 E) 67,2
1. B 2. C 89 3. D 4. A 5. C
KARMA TEST - 2 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
1. Asit-baz tepkimelerinde asitten gelen anyonla, 4. X2 ile Y2 gazlarının tepkimesinden X2Y5 gazı olu-
bazdan gelen katyon birleşerek tuz oluştururlar. şuyor. Kapalı kapta gerçekleşen tepkimeye ait mol
sayısı-zaman değişimi grafiği aşağıda verilmiştir.
Mol sayısı
a X2
0,4 X2Y5
Y2
Zaman
Buna göre;
Buna göre Ca(NO3)2 tuzunu oluşturan asit ve I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
bazın formülü aşağıdakilerden hangisinde doğ- II. a değeri 0,6’dır.
ru verilmiştir?
III. Tepkime sonunda kapta 0,4 mol gaz bulunur.
Baz Asit yargılarından hangileri yanlıştır?
A) CaO NO A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
B) Ca(OH)2 HNO3 D) I ve III E) II ve III

C) CaCO3 NO2
D) Ca(OH)2 H2 S
E) Ca HNO3
2. 200 gram CaCO3 katısı %75 verimle, 5. 90 litre H2 gazı aynı koşullarda V litre N2 gazıyla tam
verimle tepkime vererek NH3 gazını oluşturuyor.
Tepkime sonunda 70 litre N2 gazı tepkimeye gir-
meden kaldığına göre başlangıçta kaba konu-
Oluşan CO2 gazının normal koşullarda kapladı- lan N2 gazının hacmi (V) kaç litredir?
ğı hacim aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
rilmiştir? (CaCO3: 100) A) 100 B) 90 C) 75 D) 30 E) 15
A) 11,2 B) 22,4 C) 28
D) 33,6 E) 44,8
3. Kapalı ve sabit hacimli bir kapta bulunan 8 mol

A2Y5 gazı %25 verimle tepkimeye girerek A2 ve Y2
gazlarına ayrışıyor.
6. C2H6 ve C6H6 bileşiklerinden oluşan 0,5 mollük
Buna göre tepkime sonunda kapta kaç mol gaz bir karışımın tamamı yakılırsa, oluşan H2O bile-
bulunur? şiği kaç gram olur? (H: 1, O: 16)
A) 28 B) 18 C) 13 D) 10 E) 7 A) 54 B) 45 C) 36 D) 27 E) 18
1. B 2. D 3. C 90 4. B 5. A 6. D
1. Araçlarda yakıt olarak kullanılan LPG hacimce 3. 80 gram MgO katısı sabit hacimli kapalı bir kapta
%70 bütan gazı (C4H10) içeren bir yakıttır. Bütanın SO3 gazı ile,
yanma tepkimesi aşağıda verilmiştir.
MgO(k) + SO3(g) $ MgSO4(k)
13
C4H10(g) + O $ 4CO2(g) + 5H2O(s)
2 2(g) denklemine göre tepkimeye giriyor.
Bütan
Tepkime sonunda kapta toplam 88 gram katı

bulunduğuna göre MgO katısının kütlece yüzde
kaçı tepkimeye girmiştir? (O: 16, Mg: 24, S: 32)
A) 5 B) 10 C) 15 D) 24 E) 32
Bir araç normal koşullarda 1 litre hacim kapla-

yan bütan gazı yaktığında 8 km yol aldığına gö-
re bu aracın normal koşullarda 179,2 km yol ala-
bilmesi için yakılan bütan gazından kaç mol CO2 4. Ağzı açık bir kapta 36 gram XSO4 katısının tamamı
gazı oluşur? (Yakıt tüketimini etkileyen tüm faktör- tepkimeye sokularak XO katısı ve SO3 gazına dö-
lerin aynı olduğu kabul edilecek.)
nüştürülüyor.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8
Tepkimede katı kütlesindeki azalma 24 gram
olduğuna göre X elementinin atom kütlesi kaç
gramdır? (O: 16, S: 32)
A) 12 B) 24 C) 40 D) 56 E) 65
2. CS2 katısının O2 gazı ile verdiği tepkime denklemi

aşağıda verilmiştir.
CS2(k) + 3O2(g) $ CO2(g) + 2SO2(g)

verilen denkleme göre 0,2 mol CS2 katısı har-
candığında; 5. I. 2S(k) + 3O2(g) $ 2SO3(g)
I. 8,8 gram CO2 gazı oluşur. II. 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)
II. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan III. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s)
SO2 gazı oluşur.
Aynı koşullar altında gerçekleştirilen yukarıda-
III. 0,6 mol O2 gazı harcanır.
ki tepkimelerden hangilerinde zamanla gaz hac-
yargılarından hangileri doğru olur? (C: 12, O: 16) minde azalma gözlenir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
1. C 2. E 91 3. A 4. B 5. C
1. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisinin net 4. Eşit mollerde C3H4 ve O2 gazları alınarak tam verim-
iyon tepkimesi; le tepkimeye sokuluyor. Tepkime sonunda 0,6 mol
CO2 gazı oluşuyor.
H+(suda) + OH-(suda) $ H2O(s)
şeklindedir? Buna göre;
I. Başlangıçta toplam 1,6 mol madde vardır.

A) C3H8(g) + 5O2(g) " 3CO2(g) + 4H2O(s)
II. Oluşan H2O bileşiği normal koşullarda 8,96 L
B) 3Cu(k) + 8HNO3(suda) " 3Cu(NO3)2(suda) + 2NO(g) + 4H2O(s) hacim kaplar.
C) NaOH(suda) + HCl(suda) " NaCl(suda) + H2O(s) III. Artan gaz ile oluşan CO2 gazının mol sayıları
eşittir.
3
D) KClO3(k) " KCl(k) + O2(g) yargılarından hangileri doğrudur?
2
E) CaC2(k) + 2H2O(s) " Ca(OH)2(suda) + C2H2(g) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Saf demir katısı nemli havada O2 ve H2O gazlarıyla

5. N2 ve O2 gazlarının 300 litrelik karışımı,
tepkimeye girerek pas olarak bilinen Fe2O3 · 2H2O ka-
tısını oluşturur. 2N2(g) + 5O2(g) $ 2X(g)
denklemine göre tam verimle tepkimeye sokulu-

yor. Tepkime sonunda toplam hacim aynı koşullar-
da 200 litre azalıyor.
Buna göre;
I. Oluşan X gazı 80 litredir.

Kapalı ve sabit hacimli bir kapta gerçekleşen
II. N2 gazından 20 litre artmıştır.
bu tepkimeyle ilgili;
III. X gazında atomların kütlece bileşme oranı,
I. Gaz yoğunluğu zamanla azalır.
N 2
II. Katı kütlesi zamanla artar. = dir.
O 5
III. Oluşan pas sabit oranlar yasasına uyar. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (N: 14, O: 16)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
6. I. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s)

3. A(k) + Y(g) $ D(k) II. CaO(k) + CO2(g) $ CaCO3(k)
tepkimesiyle ilgili; Yukarıda verilen tepkimelere göre I. tepkimede 3 mol

C3H8 gazı ile 2 mol O2 gazının tam verimli reaksiyo-
I. A ve Y elementtir.
nu sonucunda oluşan CO2 gazı, II. tepkimede yete-
II. D bileşiktir. rince CaO katısı ile artansız tepkimeye sokuluyor.
III. Tepkime hızlı gerçekleşir.
Buna göre oluşan CaCO3 katısı kaç gramdır?
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (C: 12, O: 16, Ca: 40)
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) 50 B) 80 C) 100 D) 120 E) 180
1. C 2. E 3. A 92 4. D 5. A 6. D
1. Zn ve Al metallerinden oluşan 5 mollük karışım yete- 4. Bir hidrokarbonun 14 gramı yeterince oksijen ga-
rince NaOH sulu çözeltisine ilave ediliyor. Metaller, zı ile tepkimeye sokulduğunda 18 gram H2O ve
18,06 · 1023 tane atom içeren CO2 gazı oluşuyor.
Zn(k) + 2NaOH(suda) $ Na2ZnO2(suda) + H2(g)
Hidrokarbonun mol kütlesi 70 gram olduğuna
3
Al(k) + 3NaOH(suda) $ Na3AlO3(suda) + H2(g) göre molekül formülü aşağıdakilerden hangi-
2
sinde doğru verilmiştir?
denklemlerine göre tamamen tepkimeye giriyor. (H: 1, C: 12, O: 16, NA: 6,02·1023)
Tepkime sonucunda 7 mol H2 gazı oluştuğuna A) C6H6 B) C5H10 C) C3H8
göre başlangıçtaki metal karışımı toplam kaç
gramdır? (Al: 27, Zn: 65) D) C2H4 E) CH2
A) 211 B) 249 C) 173 D) 287 E) 300
2. Eşit kütlelerde alınan CO ve C4H8 gazlarının artan-

5. Kütlece %60 saflıkta bulunan 4 mol NH3 gazı,
sız yanma tepkimeleri sonucunda oluşan CO2 gazı 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)
normal koşullarda 13,44 litre hacim kaplamaktadır.
denklemine göre tam verimle ayrışıyor.
Buna göre tepkimeler sonucunda oluşan H2O
sıvısı kaç gramdır? (H: 1, C: 12, O: 16) Buna göre oluşan N2 gazı kaç gramdır? (N: 14)
A) 72 B) 36 C) 18 D) 7,2 E) 3,6 A) 28 B) 33,6 C) 42 D) 56 E) 58,8
3. 0,2 mol N2OX bileşiğinin tamamı 6,4 gram O2 ga- 6. Genel formülü CnH2n+2 olan bir hidrokarbonun 0,3 molü
zıyla artansız tepkimeye girerek normal koşullarda tam yakılınca 1,2 mol H2O bileşiği oluşuyor.
4,48 litre hacim kaplayan NYO5 gazını oluşturuyor.
Buna göre bileşikle ilgili;
Buna göre X ve Y değerleri aşağıdakilerden I. Kütlece hidrojen atomu yüzdesi
hangisinde doğru verilmiştir? (O: 16)
II. Mol kütlesi
III. Formüldeki “n”nin sayısal değeri
X Y
niceliklerinden hangileri bulunabilir?
A) 3 2
(H:1, C: 12)
B) 2 1
C) 1 2
D) 3 1
E) 2 3
1. C 2. D 3. A 93 4. B 5. B 6. E
1. 60 litre SO3 gazının, 3. Al4C3 bileşiğinin H2O sıvısı ile verdiği tepkimenin
denklemi aşağıda verilmiştir.
2SO3(g) $ 2SO2(g) + O2(g)
denklemine göre %25 verimle tepkimesinden Al4C3(k) + 12H2O(s) $ 4Al(OH)3(suda) + 3CH4(g)
aynı koşullarda kaçar litre SO2 ve O2 gazları el-
de edilir? Tepkime denklemine göre oluşan ürünlerin top-
lam mol sayısı 2,1 olduğuna göre harcanan
SO2(g) O2(g) Al4C3 bileşiği kaç gramdır? (C: 12, Al: 27)
A) 60 30
A) 28,2 B) 43,2 C) 72 D) 86,4 E) 144
B) 25 12,5
C) 15 7,5
D) 15 30
E) 45 22,5
4. Organik maddelerin sadece canlı organizmalar

tarafından sentezleneceği düşüncesi, 1828 yı-
lında Friedrich Wöhler’in laboratuvar ortamında
anorganik bir bileşik olan potasyum siyanürden
(KCN) başlayarak organik bir bileşik olan üreyi
(CH4N2O) sentezlemesi ile geçerliliğini kaybet-
miştir.
2. Bir miktar saf X katısının ısıtılması sonucu meyda-

na gelen tepkimenin mol sayısı-zaman değişimi
grafiği aşağıda verilmiştir.
Mol sayısı
0,6 O2(g) Laboratuvar ortamında üre elde etmek için ger-

çekleştirilen tepkimelerin son adımı aşağıda ve-
0,4 KCl(k)
rilmiştir.
O
›s›
X(k) NH4OCN NH2 — C — NH2
Zaman Amonyum Üre
siyanat
Buna göre bu tepkimeyle ilgili;
Bu tepkimeyle ilgili;
l. Homojen tepkimedir.
l. Endotermiktir.
ll. Toplam mol sayısı zamanla artar.
ll. Elementlerin cinsi korunurken, sayıları değiş-
lll. Denkleştirilmiş tepkime denklemi
miştir.
KClO2(k) $ KCl(k) + O2(g) şeklindedir.
lll. Reaktiflerle ürünlerin kimyasal özellikleri aynıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız ll B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız l B) Yalnız Il C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve lIl E) II ve III
1. C 2. A 94 3. B 4. A
KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR YENİ NESİL SORULAR
1. Aşağıdaki tabloda hava kirliliğine neden olan 2. Güzel yemekleriyle dillerden düşmeyen Bahar
NO2 gazının sınır değeri verilmiştir. Hanım’ın bir tava menemen için kullandığı mal-
zeme listesi aşağıda verilmiştir.
Kirletici Hava hacmi Sınır değer
NO2 1 m3 0,046 mg
• 4 adet domates (D)
• 1 adet soğan (S)
• 2 adet yumurta (Y)
• 4 adet biber (B)
Hava hacmi 20.000 m3 olan bir fabrikada NO2

gazının sınır değere ulaşması için;
N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g)

Bu malzemelerle yapılan bir tava menemen,
denklemine göre en az kaç mol N2 gazının tep- 4D + S + 2Y + 4B $ M

kimeye girmesi gerekir? (N: 14, O: 16) şeklinde bir kimyasal denklemle ifade edilmektedir.
A) 0,01 B) 0,02 C) 0,1 D) 0,2 E) 10 Denkleme göre 20 adet domates, 6 adet soğan,
8 adet yumurta ve 18 adet biber ile Bahar Ha-
nım’ın tarifine göre en fazla kaç tava menemen
Hava kirliliğinin sınır değere ulaşması için;
yapılabilir?
1 m 3’te 0,046 mg NO2 gazı ise
20.000 m3 te ?
A) 5 B) 6 C) 4 D) 3 E) 1
——————————————————————
? = 920 mg = 0,92 gram NO2 gazı gereklidir.
m 0, 92 Denkleme göre;
n = = = 0, 02 mol NO gaz› gereklidir. 1 tava menemen için;
NO
2 M 46 2
A
Denkleme göre 1 mol N2 den 2 mol NO2 elde edilir. 4 domates 1 soğan 2 yumurta 4 biber
? 0,02 mol 5 katı 6 katı 4 katı 4,5 katı
——————————————— 20 domates 6 soğan 8 yumurta 18 biber
? = 0,01 mol N2 gerekli
Cevap: A Katlardan en küçük olan sınırlayıcıdır. Değerlerin-
den fazlasıyla var.
Buna göre sınırlayıcı bileşen, yani tükenen bileşen
yumurtadır ve en fazla 4 tava menemen oluşur.
Cevap: C
95
YENİ NESİL SORULAR KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR
3. Kimyasal formülü Hg(SCN)2 olan civa (II) tiyosiyanat bileşiği ısıtıldığında çok ilginç bir yanma tepkimesi oluşmak-
tadır. Firavunlar zamanında, bu deneyi sihirbazlar kullanarak topraktan yılan fışkırıyormuş görüntüsü vererek, gös-
teri yaptıkları için, bu deneye “Firavunun Yılanları” ismi de verilmektedir.
Kimya laboratuvarlarında gösteri deneyi olarak da kullanılan bu tepkimenin basamakları aşağıda verilmiştir.
1. 2Hg(SCN)2 $ 2HgS + CS2 + C3N4
2. CS2 + 3O2 $ CO2 + 2SO2
3. HgS + O2 $ Hg + SO2
4. 2C3N4 $ 3(CN)2 + N2
Buna göre tepkimenin basamaklarıyla ilgili;
I. 1. basamakta 2 mol Hg(SCN)2 kullanıldığında 3. basamağın sonuna kadar toplam 5 mol O2 gazı kullanılır.
II. 2. ve 3. basamaklar ekzotermiktir.
III. 1. ve 4. basamaklar analiz tepkimelerine örnektir.
IV. 4. basamakta 9 mol (CN)2 maddesinin oluşabilmesi için 1. basamakta 6 mol Hg(SCN)2 bileşiği tepkimeye gir-
melidir.
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
• 1. basamakta 2 mol Hg(SCN)2 harcanırsa 2 mol HgS ve 1 mol CS2 oluşur.

Oluşan 1 mol CS2 2. basamakta 3 mol O2 ile tepkimeye girer.
Oluşan 2 mol HgS 3. basamakta + 2 mol O2 ile tepkimeye girer.
——————
toplamda 5 mol O2 gazı harcanır (I. öncül doğru)
• 2. ve 3. basamaklar yanma tepkimesi olduğu için ekzotermiktir. (II. öncül doğru)
• 1. ve 4. basamaklar analiz tepkimeleridir. (III. öncül doğru)
• 4. basamakta 9 mol (CN)2 oluşabilmesi için 6 mol C3N4 tepkimeye girmelidir. 1. basamakta 6 mol C3N4 oluşabilme-
si için 12 mol Hg(SCN)2 bileşiği tepkimeye girmelidir. (IV. öncül yanlış)
Cevap: D
96

Aydın Kimyasal Tepkimeler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aydın Kimyasal Tepkimeler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Digitally signed by

YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU

YAZARLAR Ali DİNÇSÖNMEZ – Selin CANDIR – Özlem KÖKER

DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ

ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23

0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 0312 418 10 09 0533 051 86 17

aydinyayinlari aydinyayinlari info@aydinyayinlari.com.tr

Bölüm Kapağı KARMA TEST - 2 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR

Alt bölümlerin Modülün sonunda

KİMYANIN TEMEL YASALARI

I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.

MOL KAVRAMI B) Ca(OH)2 HNO3 D) I ve III E) II ve III

➤ MOL-TANECK LŞKS • 35 D) Ca(OH)2 H2 S

Yeni Nesil Sorular

Modülün genelinde yorum

akıllı tahta uygulamasından

yapma, analiz etme vb.

becerileri ölçen kurgulu

Kapalı kapta gerçekleşen, Buna göre oluşan Z maddesi kaç gramdır?

Alt Bölüm Testleri

sorulara yer verilmiştir.

Ayrıca modül sonunda

Her alt bölümün

tamamı yeni nesil sorulardan

sonunda o bölümle ilgili

oluşan testler bulunur.

testler yer alır.

Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkime denklem- II Ekzotermiktir.

A) SO K2O IV Oksijensiz ortamda gerçekleşmez.

C) SO2 K2 O V Alevli gerçekleşir.

D) SO3 KOH Buna göre verilen bilgilerden hangileri kesinlik-

CXHY + ZO2 $ TCO2 + KH2O

Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

KİMYANIN TEMEL YASALARI

• Kimyanın temel kanunlarını açıklar.

a) Kütlenin Korunumu Yasası (Lavoisier) ÖRNEK 1

Kapalı kapta gerçekleşen, Buna göre oluşan Z maddesi kaç gramdır?

X(g) + Y(g) $ Z(g) + K(s)

1. 0,8 gram 2. 22 gram 3. %50

Buna göre oluşan D maddesinin kütlesi kaç gramdır? X + Y $ Z

B maddesinden (75 - 25) = 50 gram tepkimeye girmiştir. mX + 4 = 44

mA + mB = mC + mD mX = 40 gram X maddesi tepkimeye girmiştir.

L ve N maddelerinden bir miktar tepkimeye girdiğinde K

15 – 5 = 10 gram Y tepkimeye girmiştir.

11 6. 100 gram 7. 50 gram

1. C4H8(g) + 6O2(g) $ 4CO2(g) + 4H2O(g) 4. Bir miktar X maddesi,

2. 100 gram CaCO3 katısı ısıtıldığında bu katının küt-

tepkimesine göre ayrıştığında 22 gram CO2 gazı 5.

masında kullanılamazdı. Buna göre;

yargılarından hangileri doğrudur? I. Harcanan Y maddesi 10 gramdır.

b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 8

H: 1 g/mol Li: 7 g/mol

Bağıl atom kütleleri yardımıyla bileşiklerde bağıl ÖRNEK 9

2 gram H + 16 gram O = 18 gram H2O

J X $ X elementinin atom kü tlesi N ÖRNEK 10

5 8. 3 9. 1,4 gram X, 4 gram Y 10. 18 gram

rin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? (N: 14, O: 16)

ÖRNEK 23 Eşit Kütle Soruları

X3Y8 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı

50 + 50 = 100 g 9k + 2k = 11k " 33 gram bileşik için

23. %50 24. 3 gram Y 84

c) Y maddesinin kütlece yüzde kaçı harcanmıştır? Bileşikteki kütle oranları

A + Y $ A2Y6 Tepkime: 20 gram 80 gram 100 gram