2023 Aydın TYT Fizik Ders İşleyiş Modülleri 2

z
i ni
s
lir
t ir şa
b i
k
e ere Ul
a
n
r DF’l
l Ö üP
z e l m
zü
Ö Çö
n e ra k
e kuta
t m uO
re kod
ğ re
Ö ki
Ka
ı da
ğ
Aşa
Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM
HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN. VE TİC. LTD.
ŞTİ.’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre
kitabın düzeni, metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa
hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, fotokopi ya da
başka bir teknikle çoğaltılamaz.
ISBN: 978 - 625 - 8104 - 50 - 9

Yayıncı Sertifika No: 41263
YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU
YAYIN SORUMLUSU CAN DİRİCAN
YAZARLAR CAN DİRİCAN - YAVUZ ŞEN - SERDAR ŞAMHAL
YAYIN EDİTÖRÜ AYŞE İPEKÇİ
DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ
BASIM YERİ ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23
www.aydinyayinlari.com.tr
0533 051 86 17 aydinyayinlari aydinyayinlari
info@aydinyayinlari.com.tr
***
www.aydinyayinlari.com.tr ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK Bölüm Kapağı 1.
KARMA TEST - 4
Kuyudan su çekmek için kullanılan şekildeki su 4.
İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
Her bir katının yüksekliği 3 m olan bir binanın

Karma Testler
L motoruna verilen 2000 joule lük enerjinin % 40 ısı 4. katındaki balkonunda bulunan ve kütlesi 2 kg
DÜ
+ ses ve diğer enerji türlerine dönüşüyor. olan bir saksının yere göre potansiyel enerjisi
kaç joule’dür? (g = 10 N/kg)
MO
A) 60 B) 120 C) 240 D) 300 E) 360
2. Alt bölümlerin 5. Düşey kesitleri Şekil - I, II, III teki gibi olan sür-
tünmesiz düzeneklerde K, L, M noktalarından 2m,
m ve 3m kütleli cisimler serbest bırakıldığında bi-
Modülün sonunda
Buna göre, su motorunun verimi % kaç olur? rer uçları duvara sabitlenmiş özdeş yayları sırasıy-
➤ HAREKET VE KUVVET
başlıklarını içerir. 2.
A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
K
h
la maksimum x , x ve x kadar sıkıştırıyorlar.
2m
k
1 2 3
L
h
m
k
tüm alt bölümleri
➤ İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
h = 300 m
yer
Şekil - I
M 3m
yer
Şekil - II
içeren karma testler
yer alır.
h
➤ HAREKET VE KUVVET k
yer
Şekil - III
➤ Hareket • 2 Buna göre, yayların sıkışma miktarları x , x ve
1 2
Kütlesi m = 400 gram olan ve yerden 300 m yük- x arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?
3
➤ Düzgün Doğrusal Hareket • 5 seklikte uçmakta olan bir uçurtmanın yere göre
Sınıf İçi İşleyiş

A) x > x > x B) x = x = x
potansiyel enerjisi kaç joule dür? (g: 10 N/kg) 1 2 3 1 2 3
C) x > x > x D) x > x > x
3 2 1 3 1 2
A) 800 B) 900 C) 100 D) 1200 E) 1600
Yeni Nesil Sorular

➤ İvmeli Hareket • 8 E) x > x = x
3 2 1
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 2. MODÜL HAREKET VE KUVVET www.aydinyayinlari.com.tr

3. 6. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz yolun
➤ Dört Temel Kuvvet • 11 Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasın-
K noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim L
dan j hızı ile atılan cisim sürtünmeli olan LM yolu-
Hareket TANIM - BİLGİ
nu geçerek N noktasına kadar ancak çıkabiliyor. YENİ NESİL SORULAR-2noktasından j hızı ile geçiyor.
L
➤ TANIM
Newton'ın Hareket - BİLGİ
Yasaları • 15 Konum ^ x h : Bir referans noktasına göre yönlü K m j0 = 0
N
Öteleme: Cismin doğrusal bir yol boyunca ha- uzaklıktır. Vektörel bir niceliktir. 1. Bazı besinlerin 100 g lık parçalarındaki ortalama 2. İnsanoğlunun elektrik enerjisi üretmek için kullan-
Bu bölümdeki örnek
reket etmesidir. enerji değerleri k cal cinsinden aşağıdaki tabloda dığı yöntemlerden birisi de yenilenebilir enerji türle-
Alınan yol (∆x): Hareketli bir cismin hareket
• 18Cismin bir nokta etrafında hareket et-
➤ Sürtünme Kuvveti Dönme: ettiği yörünge çizgisinin toplam uzunluğudur.
h
verilmiştir. h rinden şekilde gösterilen hidroelektrik santralleridir.
mesidir. j
Skaler bir niceliktir.
Titreşim: Cismin iki nokta arasında gidip gelme m L M jL
• 23
➤ Karma Testler hareketidir.
Modülün genelinde yorum
yer
 Yer değiştirme ^ Tx h : Hareketli bir cismin ilk K
//////////////// ///////////
Sürtünmeli
Besin Maddesi (100 g) Enerji (k cal)
yer
soruların çözümlerine
konumundan son konumuna doğru (yönlü) kuş yol L
Tavuk eti 250
ÖRNEK 1 uçuşu (en kısa) uzunluktur. Vektörel bir niceliktir.
 ➤ Yeni Nesil Sorular • 26 Buna göre, Buna göre,
Aşağıdaki şekillerde bazı hareketler gösterilmiştir. T x = x son - x ilk I. Cismin kütlesi (m) Ekmek (1I. dilim)
KL aralığında cismin 125 yere göre potansiyel
yapma, analiz etme vb.

enerjisi azalmıştır.
II. LM yolunun uzunluğu (X )
LM
akıllı tahta uygulamasından

vektörel işlemiyle bulunur. II. KL aralığında cismin 60
Siyah zeytin mekanik enerjisi artmıştır.
III. LM aralığındaki sürtünme katsayısı (k)
III. KL aralığında cismin kinetik enerjisi artmıştır.
Üç niceliğin de birimi SI'da metre'dir. niceliklerinden hangileri tek başına azaltılırsa Yumurta 80
yargılarından hangileri doğrudur? Bir bina inşaatında şekilde gösterilen elektrikli vinç,
cisim N noktasından daha yukarı çıkabilir?
hidroelektrik santralinin şebekeye sağladığı enerji-
I. Guguklu Saat Sarkacı II. Makine dişlisi
ÖRNEK 2
Sayı doğrusu üzerindeki A noktasında bulunan bir ço-
ulaşabilirsiniz.
A) Yalnız I
D) II ve III
1. D
B) I ve II
2. D 3. D
C) I ve III
E) I, II ve III
A) Yalnız I B) I ve II
Sabah kahvaltıda 100 g tavuk eti, 100 g zeytin, 3
D) II ve III
tane 100 er gramlık yumurta ve iki dilim ekmek tü-
keten bir insanın günlük aktivitelerde harcayacağı
62 4. C 5. D 6. C
enerji miktarları ortalama olarak aşağıdaki tabloda
C) I ve III
E) I, II ve III
yi kullanarak binanın yukarılarına demir parçalarını
çıkarıyor. becerileri ölçen kurgulu
sorulara yer verilmiştir.
1
cuk önce B noktasına, oradan da C noktasına geliyor. verilmiştir.
III. Dünya etrafındaki uydu IV. İlerleyen bir arabanın

tekerleği Aktivite (1 saat) Ortalama Enerji
Tüketimi (kcal)
Ayrıca modül sonunda

C A B
–x +x
–10 –5 O 5 10 15 20 (metre) Yürümek 150
A B
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Bisiklete binmek 450
Buna göre,
A) Çocuğun başlangıçtaki konumu B noktasının -x yö-
Alt Bölüm Testleri tamamı yeni nesil sorulardan

V. A noktasıdan B noktasına VI. Lunaparkta çalışan
giden bir topaç gondol nünde 25 metre uzağındadır. Oturmak 100 I. Hidroelektrik santralindeki suyun potansiyel
B) Çocuğun başlangıçtaki konumu C noktasının +x yö- enerjisi, vincin kaldırdığı demir parçalarına po-
Buna göre, Merdiven çıkmak 500
I. Sarkaç titreşim hareketi yapmaktadır.
HAREKET VE KUVVET
nünde 5 metre uzağındadır.
C) Çocuk hareketi boyunca 55 metre yol almıştır.

TEST - 2 tansiyel enerjisi olarak aktarılmıştır.
II. m kütleli demirin vinç ile 1 metre yükseltilme-
oluşan testler bulunur.

II. Makine dişlisi öteleme hareketi yapmaktadır. Buna göre,
1. yapmaktadır.
Doğrusal bir yolda hareket edenD)K Çocuk
aracının 3. 5Veli
ko- boyunca doğuya doğru 30 metre yürüdükten sonra bek- si için, santralde m den büyük kütleli suyun
III. Uydu dönme hareketi hareketi metre yol almıştır.
I. İki saat bisiklete bindiğinde kahvaltıda aldığı 1 metre alçalması gerekir.
num–zaman grafiği şekildeki gibidir. lemeksizin batıya doğru 20 metre daha yürüyor. Veli
IV. Tekerlek dönerek öteleme hareketi yapar. E) Çocuk hareketi boyunca -x yönünde 5 metre yer enerjiden daha fazlasını yakmış olur.
Konum bu hareketlerin tamamını yaptığında Veli'nin ortala- III. Sistemin verimi yükseldikçe santralde kullanı-
değiştirmiştir.
V. Topaç dönerek öteleme hareketi yapar. II. Aynı miktarda enerji kazanacağı ikinci yemeği-
ma sürati j , ortalama hızının büyüklüğü j oluyor. lan suyun kaybettiği enerji miktarı ile vincin kal-
2x 1 2
Her alt bölümün

VI. Gondol dönerek titreşim hareketi yapar. ne kadar üç saat yürüse bile kahvaltıda aldığı dırdığı demir parçalarının kazandığı enerji mik-
j enerjiyi yakamaz.
yargılarından hangileri doğrudur?x 1 tarı birbirine daha yakın olur.
Buna göre, oranı kaçtır?
0
2t j III. Bir saat yürüyüp bir saat bisiklete binip 2 sa-
Zaman 2
t 3t 4t 5t yargılarından hangileri doğrudur?
–x at oturarak dinlendiğinde kahvaltıda aldığı tüm
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
sonunda o bölümle ilgili

A) 5 B) 4 C) 3 D) 3 E) 1 enerjiyi harcamış olur.
Buna göre, D) II ve III E) I, II ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
I. K aracının 0–t ve t–2t zaman aralıklarında
hareket yönü aynıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
testler yer alır.

II. K aracı 2t anında hareket yönünü değiştirmiş- D) II ve III E) I, II ve III
4. Doğrusal yolda hareket eden K cisminin konum–
tir.
1. I ve III 2 2. Dzaman grafiği şekildeki gibidir.
III. K aracının 0–5t arasındaki yer değiştirmesi
4t–5t arasındaki yer değiştirmesine eşittir. Konum
1. E 64 2. E
yargılarından hangileri doğrudur? 3x
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

x
D) I ve III E) I, II ve III
0 Zaman
t 2t 3t
2. Birbirine paralel yollarda hareket eden K ve L araç- Buna göre,

larının konum–zaman grafiği şekildeki gibidir.
I. Cisim 0–t ve 2t–3t zaman aralıklarında sabit
Konum
hızlarla hareket etmiştir.
3x
L II. Cismin 0–t zaman aralığındaki hızı, 0–2t za-
2x
man aralığındaki ortalama hızından büyüktür.
x K
III. Cismin 0–t zaman aralığındaki hızı, t–3t za-
K L
0 Zaman man aralığındaki ortalama hızına eşittir.
t 2t 3t 4t
–x yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

Buna göre,
D) II ve III E) I, II ve III
I. K aracı 0–2t zaman aralığında önce – yönde,
sonra + yönde hareket etmiştir.
II. L aracı 0–4t zaman aralığında sürekli – yönde

hareket etmiştir.
5. Bir otomobil doğrusal yolun yarısını 30 km/h hızla,
III. K aracı 2t–4t zaman aralığında durup bekle-
kalan yarısını da 60 km/h hızla geçiyor.
miştir.
Buna göre, otomobilin bu hareketin tamamında
ortalama hızının büyüklüğü kaç km/h tir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 40 B) 45 C) 50 D) 55 E) 90
1. E 2. D 7 3. A 4. E 5. A
www.aydinyayinlari.com.tr ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK
ÜL
O D
2. M
➤ İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
➤ Hareket • 2
➤ Düzgün Doğrusal Hareket • 5
➤ İvmeli Hareket • 8
➤ Dört Temel Kuvvet • 11
➤ Newton'ın Hareket Yasaları • 15
➤ Sürtünme Kuvveti • 18
 ➤ Karma Testler • 23
 ➤ Yeni Nesil Sorular • 26
1
Hareket TANIM - BİLGİ

TANIM - BİLGİ Konum ^ x h : Bir referans noktasına göre yönlü
Öteleme: Cismin doğrusal bir yol boyunca ha- uzaklıktır. Vektörel bir niceliktir.
reket etmesidir.
Alınan yol (∆x): Hareketli bir cismin hareket
Dönme: Cismin bir nokta etrafında hareket et-
ettiği yörünge çizgisinin toplam uzunluğudur.
mesidir.
Skaler bir niceliktir.
Titreşim: Cismin iki nokta arasında gidip gelme
hareketidir. Yer değiştirme ^ Tx h : Hareketli bir cismin ilk
konumundan son konumuna doğru (yönlü) kuş
ÖRNEK 1 uçuşu (en kısa) uzunluktur. Vektörel bir niceliktir.
Aşağıdaki şekillerde bazı hareketler gösterilmiştir. Tx = x son - x ilk
vektörel işlemiyle bulunur.
Üç niceliğin de birimi SI'da metre'dir.
I. Guguklu Saat Sarkacı II. Makine dişlisi
ÖRNEK 2
Sayı doğrusu üzerindeki A noktasında bulunan bir ço-
cuk önce B noktasına, oradan da C noktasına geliyor.
III. Dünya etrafındaki uydu IV. İlerleyen bir arabanın

tekerleği
C A B
–x +x
–10 –5 O 5 10 15 20 (metre)
A B
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Çocuğun başlangıçtaki konumu B noktasının -x yö-

V. A noktasıdan B noktasına VI. Lunaparkta çalışan
giden bir topaç gondol nünde 25 metre uzağındadır.
Buna göre, B) Çocuğun başlangıçtaki konumu C noktasının +x yö-

nünde 5 metre uzağındadır.
I. Sarkaç titreşim hareketi yapmaktadır.
II. Makine dişlisi öteleme hareketi yapmaktadır. C) Çocuk hareketi boyunca 55 metre yol almıştır.
III. Uydu dönme hareketi yapmaktadır. D) Çocuk hareketi boyunca 5 metre yol almıştır.
IV. Tekerlek dönerek öteleme hareketi yapar. E) Çocuk hareketi boyunca -x yönünde 5 metre yer
değiştirmiştir.
V. Topaç dönerek öteleme hareketi yapar.
VI. Gondol dönerek titreşim hareketi yapar. Konum bir referans noktasına göre tanımlanan vektörel bir
nicelik olduğundan A ve B seçeneklerindeki yargıların iki-
si de doğrudur. Yer değiştirme vektörel bir nicelik olduğun-
I. Sarkaç iki nokta arasında gidip gelme (titreşim) hareketi dan E doğru. Alınan yol skaler bir nicelik olduğundan C
yapar. doğru. D seçeneğindeki yargı yanlıştır.
Cevap: D
II. Dişliler merkezlerinden geçen eksen etrafında dolanma
(dönme) hareketi yapar.
III. Uydu Dünya etrafında dönme hareketi yapar.
IV. Tekerlek hem döner hem ötelenir.
V. Topaç hem döner hem ötelenir.
VI. Gondol titreşim ve dönme yapar. Cevap: I ve III
1. I ve III 2 2. D
www.aydinyayinlari.com.tr HAREKET VE KUVVET 2. MODÜL ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK
KÖŞE TAŞI TANIM - BİLGİ

Cisimlerin hareketi boyunca hareket yönü deği- Sürat j: Birim sürede alınan yoldur. Skaler bir
şirse alınan yol, yer değiştirme büyüklüğünden niceliktir.
fazla olur.
Tx
j=
Cisimlerin hareket yönü değişmiyorsa yer değiş- t
tirme büyüklüğüyle alınan yol eşit değerdedir.
Hız ^ j h : Birim sürede yapılan yer değiştirmedir.

Vektörel bir niceliktir.
Tx
j=
t
ÖRNEK 3
İki niceliğin de birimi SI'da metre/saniye'dir.
Aşağıdaki şekillerde bazı hareketler tanımlanmıştır.
I. ul
anb Karayoluyla
İst ra Ankara’dan
a
Ank
İstanbul’a
seyahat eden
bir aile
ÖRNEK 4
II. Bir çiçekten
başka bir çiçeğe Bir karınca Doğu-Batı doğrultusundaki yolda önce Do-
uçan arı ğuya doğru 50 metre, sonra da Batıya doğru 20 metre
hareket etmektedir.
Batı Doğu
III. Olimpiyatlarda
100 metre
yarışı yapan
atletler
Buna göre, karıncanın hareketi boyunca,

Buna göre, bu hareketlerin hangilerinde yer değiş- I. Yer değiştirmesi aldığı yoldan büyüktür.
tirme büyüklüğü alınan yoldan kesinlikle küçüktür?
II. Hızı süratinden büyüktür.
III. Yer değiştirmesi Doğuya doğrudur.
Ankara-İstanbul arası karayolu doğrusal olmadığı için I.
harekette yer değiştirme, alınan yoldan küçüktür. Arı doğ- yargılarından hangileri doğrudur?
rusal da uçmuş olabilir, eğri bir yoldan da uçmuş olabilir.
100 metre yarışı doğrusaldır. Sürat skaler, hız vektörel olduğu için yalnız III doğru.
Cevap: Yalnız I Cevap: Yalnız III
3. Yalnız I 3 4. Yalnız III

TEST - 1 HAREKET VE KUVVET
1. Otomobilde seyahat eden bir grup arkadaş aracın 3. Aynı düzlemdeki noktalarda bulunan Zeynep, Der-
sürat göstergesine bakarak bazı yorumlar yapmak man ve Veli, Minnoş Kedi'nin konumu hakkında bil-
istiyor. gi veriyor.
Kuzey
L N
Minnoş
Batı Doğu
K M
Sadece bu göstergeye bakarak,

Güney
I. Aracın o andaki hızı
II. Aracın o andaki sürati
Zeynep: Minnoş'un konumu benden kuzeye
III. Aracın t süresi boyunca yapacağı yer değiştir- doğru, 5 metre uzakta
me
Derman: Minnoş'un konumu benden batıya
niceliklerinden hangileri hakkında kesin bir yo-
doğru, 7 metre uzakta
rum yapılır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Veli: Benim konumum Minnoş'tan güney–

batıya doğru, 10 metre uzakta
D) I ve III E) II ve III
bilgilerine göre,
I. Zeynep, M noktasındadır.
II. Derman, L noktasındadır.
2. Sıcak yuvalarına geri dönen göçmen kuş grubun- III. Veli, K noktasındadır.
daki K, L, M ördekleri ve bir bulut şekildeki konum- yargılarından hangileri doğru olabilir?
dadır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
K Bulut L M
– +
5 metre 8 metre 4 metre
Şekildeki + ve - işaretleri yön belirttiğine göre;

I. K'nin buluta göre konumu +5 metredir.
II. L'nin M'ye göre konumu –4 metredir.
III. M'nin K'ye göre konumu +17 metredir.
1. B 2. D 4 3. D
Düzgün Doğrusal Hareket ÖRNEK 5

Yatay bir yolda hareket eden bir cismin konum-zaman
TANIM - BİLGİ grafiği şekildeki gibidir.
Doğrusal bir yörünge boyunca eşit zaman aralıkla- Konum
rında eşit yer değiştirme yapılan (sabit hızlı) hare-
kete düzgün doğrusal hareket denir.
Düzgün doğrusal hareket yapan cismin konumu
belirli zamanlarda Şekil-I deki tabloda gösterildiği
gibi olur.
0 Zaman
Konum 0 x 2x 3x 4x t1 t2 t3 t4
Zaman 0 t 2t 3t 4t
Şekil-I
• Bu konumlar Şekil-II deki gibi grak üzerinde işa-
retlenip bu noktalar birleştirildiğinde sabit eğimli bir Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
doğru ortaya çıkar. A) Cisim 0-t zaman aralığında negatif yönde hareket et-
1
• Bu doğrunun miştir.
Konum
eğimi cismin B) Cisim t -t zaman aralığında pozitif yönde hareket et-
1 2
4x hızını verir. miştir.
3x C) Cisim 0-t zaman aralığında sabit hızla hareket etmiştir.

2
Tx D) Cisim t -t zaman aralığında durgun kalmıştır.
2x j= 2 3
Tt E) Cisim t -t zaman aralığında sabit hızla hareket etmiştir.
x 3 4
0 Zaman Cisim 0 - t zaman aralığında negatif konumdan sıfır konu-

t 2t 3t 4t 1
ma doğru pozitif yönde hareket etmiştir.
Bu hareketin hız-zaman graği Şekil-III teki gibi olur. Cevap: A
Hız
ÖRNEK 6
j= x
t
Bir atletin hareketine ait hız-zaman grafiği şekildeki gibidir.
Hız
Zaman
0 t 2t 3t 4t
Şekil-III
• Hız zaman grağinin alanı yer değiştirmeyi verir.

j
• Sabit hızla hareket eden bir cismin hareketi bo-
yunca her an hızı hareketin tamamındaki ortala- 0 t
Zaman
ma hızla aynıdır.
Buna göre, atlet 0-t zaman aralığında,
• Cismin hareketi esnasında hızı değişiyorsa her
an hız farklı olabilir ama hareketin tamamında I. Doğrusal bir pistte aynı yönde koşma
bir tek ortalama hız değeri olur. II. Dairesel bir pistte koşma
III. Doğrusal bir pistte gidip gelerek koşma
toplam yer değiştirme hareketlerinden hangilerini yapıyor olabilir?
ortalama hız =
geçen toplam süre
Grafik hız (vektörel) grafiği olduğundan yön değişimi yoktur.
toplam alınan yol
ortalama sürat = Cevap: Yalnız I
geçen toplam süre
5 5. A 6. Yalnız I
ÖRNEK 7 KÖŞE TAŞI
Bir sporcunun hareketine ait sürat-zaman grafiği şekil-

deki gibidir. Yeşil Dalga
Sürat
0 Zaman
50
t YEŞİL
DALGA
Buna göre, sporcu 0 -t zaman aralığında,
I. Doğrusal bir pistte aynı yönde koşma
II. Dairesel bir pistte koşma
III. Kare bir pistte koşma • Trafiğin sağlıklı bir şekilde akması için şehirler-
de trafik lambalarında yeşil dalga uygulaması
hareketlerinden hangilerini yapıyor olabilir?
yapılır. Bu sayede belirtilen güzergahta belli bir
Sürat skaler olduğundan yönü değişen hareket olabilir. ortalama süratle hareket edildiğinde kırmızı ışı-
ğa denk gelmeden sürekli hareket edilebilir.
Cevap: I veya II veya III
• Yeşil dalga ülke ekonomisine katkı sağlar ve
karbondioksit salınımını azaltır.
ÖRNEK 8
ÖRNEK 9
t = 0 anından itibaren doğrusal bir pistte sabit bü-
yüklükteki hızlarla önce Doğuya doğru 15 saniye- Yeşil dalga sistemine sahip trafik ışıklarının bulunduğu
de 60 metre, sonra yine doğuya doğru 5 saniyede bir yol güzergahında belirtilen ortalama sürat değeri 60
40 metre koşan bir atletin hareketiyle ilgili aşağıdaki km/saat tir.
yargılardan hangisi yanlıştır? Buna göre; yeşil ışıklardan birinden 60 km/saat sü-
ratle geçen sürücü,
A) t = 7s anında hız 4 m/s büyüklüğündedir.
I. Sabit 60 km/saat süratli
B) t = 18s anında hız 8 m/s büyüklüğündedir.
II. Ortalama 60 km/saat süratli
C) 0-15 saniye arasında ortalama hız 4 m/s büyüklü-
III. Ortalama 80 km/saat süratli
ğündedir.
hareketlerden hangilerini yapmak isterse kırmızı
D) 15-20 saniye arasında ortalama hız 5 m/s büyüklü-
ışıklardan hiç birine kesinlikle yakalanmaz?
ğündedir.
E) 0-20 saniye arasında ortalama hız 5 m/s büyüklü-

Sabit sürat 60 km/saat olduğunda kesinlikle kırmızı ışığa
ğündedir.
yaklanmaz. Ortalama hız 60 km/saat olduğundan ışıkların
0-15 saniye arasında her an hız, ortalama hızla aynıdır. bazılarına yakalamasa da bazılarına yakalanabilir. Ortala-
60 ma sürat 80 km/saat olursa zaten yeşil ışıklar denk gelmez.

j= = 4 m/s 15-20 saniye arasında her an hız, ortala-
15 Cevap: Yalnız I
40
ma hızla aynıdır. j = = 8 m/s , 0-20 saniye arasında
5
100
ortalama hız = = 5 m/s dir.
20 Cevap: D
7. I veya II veya III 8. D 6 9. Yalnız I

HAREKET VE KUVVET TEST - 2
1. Doğrusal bir yolda hareket eden K aracının ko- 3. Veli doğuya doğru 30 metre yürüdükten sonra bek-
num–zaman grafiği şekildeki gibidir. lemeksizin batıya doğru 20 metre daha yürüyor. Veli
Konum bu hareketlerin tamamını yaptığında Veli'nin ortala-
ma sürati j , ortalama hızının büyüklüğü j oluyor.
2x 1 2
x j
1
2t j
0 Zaman 2
t 3t 4t 5t
–x
A) 5 B) 4 C) 3 D) 3 E) 1
Buna göre,
I. K aracının 0–t ve t–2t zaman aralıklarında
hareket yönü aynıdır.
II. K aracı 2t anında hareket yönünü değiştirmiş-
4. Doğrusal yolda hareket eden K cisminin konum–
tir.
zaman grafiği şekildeki gibidir.
III. K aracının 0–5t arasındaki yer değiştirmesi
4t–5t arasındaki yer değiştirmesine eşittir. Konum
yargılarından hangileri doğrudur? 3x

x
0 Zaman
t 2t 3t
2. Birbirine paralel yollarda hareket eden K ve L araç- Buna göre,

larının konum–zaman grafiği şekildeki gibidir.
I. Cisim 0–t ve 2t–3t zaman aralıklarında sabit
Konum
hızlarla hareket etmiştir.
3x
L II. Cismin 0–t zaman aralığındaki hızı, 0–2t za-
2x
man aralığındaki ortalama hızından büyüktür.
x K
III. Cismin 0–t zaman aralığındaki hızı, t–3t za-
K L
0 Zaman man aralığındaki ortalama hızına eşittir.
t 2t 3t 4t
–x yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre,
I. K aracı 0–2t zaman aralığında önce – yönde,
sonra + yönde hareket etmiştir.
II. L aracı 0–4t zaman aralığında sürekli – yönde
hareket etmiştir.
5. Bir otomobil doğrusal yolun yarısını 30 km/h hızla,
III. K aracı 2t–4t zaman aralığında durup bekle-
kalan yarısını da 60 km/h hızla geçiyor.
miştir.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, otomobilin bu hareketin tamamında

ortalama hızının büyüklüğü kaç km/h tir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 40 B) 45 C) 50 D) 55 E) 90
1. E 2. D 7 3. A 4. E 5. A
İvmeli Hareket ÖRNEK 11
TANIM - BİLGİ Başlangıçta (t = 0 anında) hızı negatif yönde olan bir

0
İvme: Birim zamanda hızda meydana gelen de- cismin ivme-zaman grafiği şekildeki gibidir.
ğişmedir. Vektörel bir niceliktir. Birimi SI'da met-
2 İvme
re/saniye dir.
hızdaki değişim Tj
ivme = a=
geçen süre t +a
• Vektörel bir nicelik olan ivme hızda meydana gelen

artışı da ifade edebilir, azalışı da. Zaman
0
• İvme vektörü hız vektörüyle aynı yönlüyse cisim
Buna göre,
hızlanır, zıt yönlüyse yavaşlar.
I. Cisim t = 0 anından itibaren hızlanır.
0
II. Cisim t = 0 anından itibaren önce yavaşlar durur,
ÖRNEK 10 0
sonra + yönde hızlanır.
Başlangıçta durgun olan bir aracın ivme-zaman grafi-
III. Cisim sürekli aynı yönde hareket eder.
ği şekildeki gibidir.
yargılardan hangileri doğrudur?
İvme
2a Cismin ilk hızı (–) yönde, ivmesi (+) yönde olduğu için cisim
önce yavaşlayıp durur. Sonra (+) yönde hızlanır.
a Cevap: Yalnız II
0 Zaman
t 2t 3t
KÖŞE TAŞI
Buna göre,
Bir hareketlinin ivmesi ve hızı aynı yönlü ise
I. Araç 0 – t zaman aralığında hızlanmıştır.
hareketli hızlanıyor demektir. Hızı ile ivmesi zıt
II. Araç t – 2t zaman aralığında yavaşlamıştır.
yönlüyse hareketli yavaşlıyor demektir.
III. Araç 2t – 3t zaman aralığında sabit hızlıdır.
yargılardan hangileri doğrudur?
Başta durgun araç 0 – t arasında da t – 2t arasında da hız- ÖRNEK 12

lanmıştır. 0 – t arasındaki hızlanma miktarı t – 2t arasındakin-
Doğrusal bir yolda ilerleyen bir cismin hız-zaman grafi-
den fazladır. 2t – 3t arasında, ivme olmadığı için sabit hızlıdır.
Cevap: I ve III
Hız
KÖŞE TAŞI 3j
İvme-zaman grafiğinin alanı hızdaki değişimi

verir. j
• İvme alan = a.t bü- 0 Zaman

t 2t 3t 4t
yüklüğünde ve –j
+a zaman ekseninin
0 Zaman üst tarafında ise Buna göre, hangi zaman aralıklarında cismin hızı ve
t
hız; a.t kadar po- ivmesi aynı yönlüdür?
zitif değişim geçirecektir. Bu durumda cismin
Hız ve ivme'nin aynı olduğu zaman aralıklarında cisim hızlanır.
ilk hızı (+) yöndeyse cisim hızlanıyor; (-) yön-
Cismin hızlandığı aralıklar t - 2t ve 2t - 3t zaman aralıklarıdır.
deyse cisim yavaşlıyor demektir.
Cevap: t - 2t ve 2t - 3t
10. I ve III 8 11. Yalnız II 12. t - 2t ve 2t - 3t

KÖŞE TAŞI Hız - zaman grafiğinde alan yer değiştirmeyi verir. 0 - t za-
Aynı yol üzerinde hareket eden araçların birbi- man aralığında K 3 birim ileri, L 1 birim ileri gittiği için araç-
rine yaklaşma veya birbirinden uzaklaşma du- lar birbirinden uzaklaştı. I. yanlış. t - 2t zaman aralığında iki
rumları araçların ilk konumlarına ve geçen sü- araç da 1 birim yol aldığı için araçla arasındaki uzaklık de-
ğişmedi ancak yan yana değiller. II. yanlış. 2t - 3t zaman
rede yaptıkları yer değiştirmeye bağlıdır.
aralığında önde olan K geri, geride olan L aracı ileri gittiği
• Başlangıçta yan için araçlar birbirine yaklaştı. III. doğru.
yana olan araçlar Cevap: Yalnız III
aynı yönde hare-
ket ederken her-
hangi biri çok yer değiştirirse araçlar birbirin- TANIM - BİLGİ
den uzaklaşır. Hareketin Göreceliği:
• Başlangıçta yan Bir cismin hareketi farklı referans noktalarına gö-

yana olan araç- re farklılık gösterir. Cismin hareket ettiği bir göz-
lar zıt yönde ha- lem çerçevesindeki gözlemci cismi hareketli görür-
reket ederken ne ken başka bir gözlem çerçevesindeki gözlemci ay-
kadar yer değiştirirse değiştirsin araçlar birbi- nı cismi durgun olarak görebilir.
rinden uzaklaşır.
• Başlangıçta
farklı konum-
larda bulunan
araçlar aynı ÖRNEK 14
yönde hareket ederken arkadaki araç çok yer Mehmet bey, eşi Esma Hanım ve kızı Ceyda'yı uğurla-
değiştirirse araçlar birbirine yaklaşır, öndeki mak için tren istasyonunda durmaktadır.
araç çok yer değiştirirse araçlar birbirinden
uzaklaşır.
j
Esra Ceyda
ÖRNEK 13
Aynı doğrusal yolda hareket eden K, L cisimlerinin
hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.
Mehmet
Hız
Tren şekildeki gibi j hızıyla hareket etmekteyken,

2j
K
L I. Esra, Ceyda'yı durgun görür.
j
L II. Mehmet, Ceyda ve Esra'yı hareketli görür.
0 Zaman
t 2t 3t
III. Ceyda, Mehmet'i durgun görür.
–j K
K ve L cisimleri başlangıçta yan yana olduğuna göre, Esra ve Ceyda; yere göre aynı hıza sahip olduğundan birbi-
I. 0 - t zaman aralığında K ile L birbirine yaklaşmıştır. rini durgun görür. (I. doğru) Mehmet yerde durgunken tren,
II. t - 2t zaman aralığında araçlar yan yana hareket et- Esra ve Ceyda'yı hareket ettirdiği için Mehmet, Esra ve Cey-
miştir. da'yı hareketli görür. (II. doğru) Mehmet yerde durgun ol-
masına rağmen Ceyda Mehmet'ten uzaklaştığı için Mehmet
III. 2t - 3t zaman aralığında K ile L birbirine yaklaşmıştır.
Ceyda'ya göre hareketlidir. (III. yanlış)
Cevap: I ve II
9 13. Yalnız III 14. I ve II

1. Bir otobüs, A durağında durmaktayken a ivmesiy-

1
2. Doğrusal bir yoldaki K aracı t = 0 anında Şekil-I
0
le harekete geçip maksimum hıza ulaştıktan sonra deki gibidir.
sabit hızla ilerleyerek B durağına yaklaştığında a
2 K
ivmesiyle yavaşlayıp B durağında duruyor.
– yön //////////////////////////////////////////////////////// + yön
Şekil-I
A Bu aracın ivme - zaman grafiği Şekil-II deki gibidir.

durağı B
durağı
İvme
+a
Zaman
0 t1
Şekil-II
a < a olduğuna göre otobüsün bu hareketinin Buna göre, araç t - t zaman aralığında,
1 2
0 1
hız - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gi-
bi olabilir? I. + yönde yer değiştirirken hızlanma
II. - yönde yer değiştirirken yavaşlama
A) B)
Hız Hız III. - yönde yer değiştirirken hızlanma
hareketlerinden hangilerini yapıyor olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I veya II

0 t1 t2 t3 Zaman 0 t1 t2 t3 Zaman
D) I veya III E) I veya II veya III
C) D)
Hız Hız
0 t1 t2 t3 Zaman 0 t1 t2 t3 Zaman 3. Başlangıçta durmakta olan bir araç şekildeki iv-

(t1 < t3 – t2) (t3 – t2 < t 1) me-zaman grafiğiyle doğrusal bir yolda hareket
etmektedir.
İvme
E) Hız
2a
Zaman a
0 t1 t2 t3
(t1 = t 3 – t 2) Zaman
0 t 2t
Buna göre araç,

I. 0 - t zaman aralığında hızlanmıştır.
II. t - 2t zaman aralığında yavaşlamıştır.
III. 0 - t zaman aralığında, t - 2t zaman aralığın-
da yaptığından çok yer değiştirmiştir.
1. D 10 2. C 3. A
Dört Temel Kuvvet ÖRNEK 16
TANIM - BİLGİ Makro alemde gerçekleşen bazı kuvvetler Şekil-I, II ve

Doğada var ola gelen dört temel kuvvet vardır. III teki gibi belirtilmiştir.
İnsanoğlunun algılayabildiği veya teorik olarak
kutu
var olduğunu düşündüğü tüm kuvvetler bu dört
temel kuvvetin sonucunda oluşur. ip
• Elektromanyetik kuvvet: Elektriksel yüklerin

varlığı sebebiyle oluşur. Yükler arasında ve yük- //////////////////////////////////// ////////////////////////////////////
lü olan cisimler arasında itme veya çekme biçi- Atila ip yardımıyla Suya daldırılmış bir
minde oluşur. Makro alemdeki temas gerektiren bir kutuyu çekmektedir. borudaki su, borunun
üst kısımlarına yapışarak
kuvvetler bu temel kuvvetin sonucudur. Aynı işa- yükselmektedir.
retli yükler birbirini iter; zıt işaretli yükler birbirini I
II
çeker. Menzili sonsuzdur.
kutu
• Kütle çekim kuvveti: Kütlenin varlığı sebebiyle j
oluşur. Tüm kütleler birbirini çeker. Menzili son-
suzdur.
• Güçlü (yeğin) çekirdek (nükleer) kuvveti:
Atom çekirdeğinin içinde bulunan nükleonlar yatay ////////////////////////////////////
(proton veya nötron) arasında gerçekleşir. Pro- Eğik düzlemde aşağı doğru kayan
ton veya nötronlar birbirine çok yakın olduğunda cisme sürtünme kuvveti etkimektedir.
spinlerinden ötürü birbirini çekerler. Atom çekir- III
deği bu kuvvet sayesinde bütün olarak bulunabi-
Buna göre;
lir. Menzili çok kısadır.
I. İpte oluşan gerilme
• Zayıf çekirdek (nükleer) kuvveti: Atom çekir-
deklerinin bozunması esnasında ortaya çıkar ve II. Suyun boruya yapışmasını sağlayan adezyon
çekirdeğin yeni şeklini almasını sağlar. Menzili III. Cisimle eğik düzlem arasındaki sürtünme
çok kısadır.
kuvvetlerinden hangileri elektromanyetik kuvvetin
sonucunda oluşur?
Makro dünyadaki temas gerektiren kuvvetler elektromanye-

ÖRNEK 15 tik kuvvet sonucunda oluşur.
Cevap: I, II ve III
Doğada bulunan dört temel kuvvet ile ilgili;
I. Güçlü çekirdek kuvveti çekirdek dışına erişmez.
II. Elektromanyetik kuvvetin menzili çok uzundur.
III. Kütle çekim kuvvetinin menzili çok uzundur.

KÖŞE TAŞI
Makro alemde gerçekleşen normal kuvvetleri,
Çekirdek kuvvetleri sadece çekirdek içerisinde etkilidir.
sürtünme kuvvetleri, adezyon-kohezyon kuv-
Menzili çok kısadır. (I. doğru).
vetleri, sıvıların kaldırma kuvveti, ip gerilmeleri
Elektromanyetik ve kütle çekim kuvvetlerinin menzili son- temas gerektiren kuvvetlerdir. Kütle çekim kuv-
suzdur. (II ve III doğru)
veti, yüklü cisimler arasındaki elektromanyetik
Cevap: I, II ve III kuvvet ise temas gerektirmeyen kuvvetlerdir.
15. I, II ve III 11 16. I, II ve III

ÖRNEK 17 Buna göre;

I. Şekil-I deki hareketin gerçekleşmesinde çekirdek
Aşağıdaki şekillerde bazı kuvvetler belirtilmiştir. kuvvetleri etkilidir.
I. II. II. Şekil-II deki hareketin gerçekleşmesinde kütle çe-
kim kuvveti etkilidir.
III. Şekil-I deki hareketin gerçekleşmesinde kütle çe-
Demir
S N
kim kuvveti etkilidir.
Ay’ın Dünya etrafında Mıknatıs yakınına bırakılan
dönmesini sağlayan kütle demir bilyenin mıknatısa Elektronun çekirdek etrafında dönmesinde elektromanyetik
çekim kuvveti doğru hareket etmesini kuvvet etkilidir. Uydunun Dünya etrafında dönmesinde kütle
sağlayan manyetik kuvvet
çekim kuvveti etkilidir. Cevap: Yalnız II
III.
Yere düşmekte
olan paraşütçüye
etkiyen hava
direnç kuvveti
Buna göre;
I. Ay'a etkiyen ÖRNEK 19
II. Demir bilyeye etkiyen
Dünya etrafında dönmekte olan X, Y ve Z uydularının
III. Paraşütçüye etkiyen
yörüngeleri şekilde gösterildiği gibidir.
kuvvetlerden hangileri temas gerektirir?
Sadece hava direnç kuvveti temas gerektirir. (III. doğru)
Cevap: Yalnız III X
KÖŞE TAŞI Z
Kütle çekim kuvveti görece olarak çok büyük
kütle ile etkili olur. Makro alemdeki iki silginin
birbirine uyguladığı kütle çekim kuvveti kayda
Y
değmezken, Dünyanın silgiye uyguladığı kuv-
vet kayda değer bir kuvvettir.
• İki kütlenin birbirine uyguladığı kuvvet kütlele- Uyduların kütleleri arasındaki ilişki m > m > m ol-
Z X Y
rin çarpımıyla doğru orantılı, kütlelerin arasın- duğuna göre,
daki uzaklığın karesiyle ters orantılıdır. I. Dünya'nın X'e uyguladığı kütle çekim kuvveti Y'ye
uyguladığı kuvvetten büyüktür.
II. Dünya'nın X ve Y'ye uyguladığı kütle çekim kuvvet-
ÖRNEK 18 leri eşit büyüklüktedir.
Elektronun çekirdek etrafında dönmesi ve bir haberleş- III. Dünya'nın Y'ye uyguladığı kütle çekim kuvveti Z'ye
me uydusunun Dünya etrafında dönmesi Şekil-I ve II uyguladığı kuvvetten büyüktür.
deki gibi modellenmiştir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Kütle çekim kuvveti kütleyle doğru, uzaklık karesiyle ters

orantılı olduğu için I. yargı doğrudur. II. yargı yanlıştır. III.
Çekirdek
yargı bilenemez.
elektron Cevap: Yalnız I

Şekil-I Şekil-II
17. Yalnız III 12 18. Yalnız II 19. Yalnız I

KÖŞE TAŞI ÖRNEK 21

Bir cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesi (vek-
Doğrusal yolda ilerleyen K aracının hız - zaman grafi-
törel toplamı) sıfır ise bu kuvvetlere dengelen-
miş kuvvetler denir.
• Cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesi sıfır de- Hız
ğilse bu kuvvetlere dengelenmemiş kuvvet-
3j
ler denir.
2j
0 Zaman
ÖRNEK 20 t 2t 3t
Aşağıdaki Şekil-I, II ve III te bazı cisimlerin hareketi ta- Buna göre;

nımlanmıştır. I. K aracının (0-t) zaman aralığında ivmesi, (2t - 3t )
zaman aralığındaki ivmesinden küçüktür.
Elektron
II. K aracı (0 - t) ve (2t - 3t) zaman aralıklarında zıt
ip F yönlü yer değiştirmiştir.
Çekirdek Fsürtünme = F III. K aracı (t - 2t) zaman aralığında dengelenmiş kuv-
vetler etkisinde hareket etmiştir.
////////////////////////////////////
Hidrojen atom Sürtünmeli yatay düzlemde

çekirdeğinin etrafında F kadar sürtünme kuvveti yargılarından hangileri doğrudur?
dönen elektronun etkiyen cisme bağlı ipe, F kadar
hareketi kuvvet uygulanırken sabit hızlı
Hız - zaman grafiğinin eğimi ivmeyi verir. I doğru
hareket yapan cisim
Şekil-I Şekil-II Hız - zaman grafiğinin alanı yer değiştirmeyi verir. II yanlış
çünkü bahsedilen iki aralıkta da alan üstte.
kutu
t - 2t aralığında sabit hızlı olduğu için dengelenmiş kuvvet-
j
ler etkisindedir. III doğru.
Cevap: I ve III
yatay ////////////////////////////////////
Sürtünme olmayan eğik bir yoldaki cismin ağırlık
etkisiyle hızlanması
Şekil-III
Buna göre;
I. Şekil-I de dengelenmiş kuvvetler etkisinde hare-
ket vardır.
II. Şekil-II de dengelenmiş kuvvetler etkisinde hare-
ket vardır.
III. Şekil-III te dengelenmemiş kuvvetler etkisinde ha-
reket vardır.
Şekil-I de elektron üzerinde etkili olan tek kuvvet vardır o

da dengelenmiyor. I. yanlış, II ve III doğru.
Cevap: II ve III
20. II ve III 13 21. I ve III

1. A yıldızı etrafında dönen X, Y gezegenlerinin ve B 3. Aşağıdaki şekillerde bazı kuvvetler belirtilmiştir.

yıldızı etrafında dönen Z gezegeninin hareketi Şe- ////////////
j
kil-I ve Şekil-II deki gibi modellenmiştir.
İpte oluşan
gerilme
Y kuvveti
R Z Kaymakta olan kızağa etkiyen

sürtünme kuvveti
R R
I II
A B
Uyduya etkiyen
Şekil-I Şekil-II kütle çekim kuvveti
III
Bu gök cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki, Buna göre, I, II ve III şekillerinde belirtilen bu kuv-
vetlerin hangileri temas gerektirmeyen kuvvet-
m >m > m = m > m gibi olduğuna göre,
B A X Y Z lerdendir?
I. A yıldızı, X gezegenine Y gezegenine uygula- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
dığından büyük kütle çekim kuvveti uygular.
D) I ve II E) II ve III
II. A yıldızının X gezegenine uyguladığı kütle çe-
kim kuvveti B yıldızının Z gezegenine uyguladı-
ğı kütle çekim kuvvetinden büyüktür. 4. Masa üzerinde duran X cismi, hızlanarak yere dü-
şen Y cismi ve tavana asılı Z cismi Şekil-I, II ve III
III. A yıldızının Y gezegenine uyguladığı kütle çe-
te gösterilmiştir.
kim kuvveti B yıldızının Z gezegenine uyguladı-
X
ğı kütle çekim kuvvetinden büyüktür. Y ////////////
İp
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III //////////// yer Z
Şekil-I Şekil-II Şekil-III
Buna göre,
I. X cismine Dünya'nın uyguladığı kütle çekim
kuvveti ve masanın uyguladığı normal kuvve-
ti dengelenmiş kuvvetlerdir.
2. Cisimler arasında oluşan bazı kuvvetler,
II. Y cismine Dünya'nın uyguladığı kütle çekim
I. İp gerilme kuvveti kuvveti ve havanın uyguladığı direnç kuvveti
dengelenmemiş kuvvetlerdir.
II. Duvarların normal kuvveti
III. Z cismine Dünya'nın uyguladığı kütle çekim
III. Mıknatısların itme-çekme kuvveti
kuvveti ve ipin uyguladığı kuvvet dengelenme-
olduğuna göre, bu kuvvetlerden hangileri te- miş kuvvetlerdir.
mas gerektiren kuvvettir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
1. A 2. B 14 3. C 4. C
Newton'ın Hareket Yasaları ÖRNEK 23

Yatay bir yolda otomobil kullanan Ajda arabanın gaz pe-
TANIM - BİLGİ dalına basarak hareket etmekteyken arabanın süratinin
I. Yasa
60 km/saat değerinde sabit olduğunu tesbit ediyor.
— Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki cisimler
durgunsa durmaya devam eder, hareketliyse sa-
bit hızlı harekete devam eder.
• ///////////////////////////////////////////////////////////////
Yatay
j=0
F1 F2
Otomobile yatay doğrultuda etkiyen kuvvetler; mo-
K
torun araca uyguladığı itme kuvveti ve havanın ara-
ca uyguladığı direnç kuvveti olduğuna göre, aşağı-
Eşit büyüklükteki F , F kuvvetleri ile yer çekim daki yargılardan hangisi doğrudur?
1 2
kuvveti ve zeminin normal kuvveti etkisindeki ci-
sim durgun halde beklemektedir. A) Otomobile motorun uyguladığı kuvvet hava direnç
kuvvetinden büyüktür.
• F1 F3
F2 B) Otomobile motorun uyguladığı kuvvet hava direnç
kuvvetinden küçüktür.
K L
C) Araç dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.
Bu cisme ek olarak K den L ye kadar F kuvveti
3
de etki eder ve F kuvveti L de kaldırılırsa cisim D) Araç dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.
3
K den L ye kadar hızlanır. L den hangi hızla ge- E) Araç ivmeli hareket yapmaktadır.
çerse (F kuvveti L de kaldırıldığı için) cisim bun-
3
dan sonra o hızla sabit hızlı olarak hareket eder. Araç sabit hızla hareket ettiğine göre dengelenmiş kuvvetle-
rin etkisinde hareket etmektedir.
Cevap: D
KÖŞE TAŞI
İbn-i Sina hareket etmekte olan bir cisim üze-
rine uygulanan hareket ettirici sebep ortadan ÖRNEK 24
kalktığında dahi cismin hareket etmeye devam
Aşağıdaki şekillerde bazı cisimlerin hareket durumları
etmesini "kasrı meyil" (Günümüz Türkçesiyle
belirtilmiştir.
güdümlenmiş eğilim) olarak isimlendirmiştir.
İbn-i Sina'dan yaklaşık 6 yüzyıl sonra yaşayan
Newton da bu durumu; "Bir cismin kendi küt-
lesinden ötürü, hareket durumunu koruma
eğilimine eylemsizlik denir" şeklinde açıkla-
mıştır.
I. Vinçte asılı beton kütle II. Hareket eden yük gemisi
ÖRNEK 22
Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki bir cisim,
I. Hızlanma
II. Yavaşlama III. Buz üzerinde hareket eden pak
Buna göre, hangi şekillerde belirtilen cisimlerin ey-
III. Sabit hızlı hareket etme
lemsizliği vardır?
hareket durumlarından hangilerine sahip olabilir?
Maddelerin (kütlesi olan herşey) tümünün eylemsizliği vardır.
Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki cisim ya duruyordur ya Cevap: I, II ve III
da sabit hızlı hareket yapıyordur. Cevap: Yalnız III
22. Yalnız III 15 23. D 24. I, II ve III

TANIM - BİLGİ ÖRNEK 26

Dengelenmemiş kuvvetler etkisindeki cisimler iv-
Sıkışmış bir yay ve duvar arasındaki G ağırlıklı cisim şe-
melenir. Cismin ivmesi cisme etkiyen net kuvvet ile
kildeki gibi durmaktadır.
doğru orantılı, kütle ile ters orantılıdır.
Y duvarı
• Newton bu durumu temel prensip olarak adlandır-
mıştır.
Fnet = m.a
X duvarı
Kütle İvme
Yatay a
şeklinde modellemiştir.
Buna göre, cismin serbest cisim diyagramındaki kuv-
vetler aşağıdakilerden hangisinde ifade edilmiştir?
ÖRNEK 25
A) Yalnızca yay kuvveti
Zemin ile cisim arasındaki sürtünme kuvvetinin 2F oldu-
B) Yalnızca ağırlık
ğu şekildeki düzenekte cisim K noktasından L noktası-
na kadar 3F büyüklüğündeki kuvvetle çekilip bırakılıyor. C) Ağırlık ve X duvarının normal kuvveti
D) Ağırlık, X duvarının normal kuvveti ve Y duvarının
j=0
3F normal kuvveti
///////////////////////////////////////////////////////////////
Yatay
E) Ağırlık, X duvarının normal kuvveti ve yay kuvveti
K L
Serbest cisim diyagramı cisim üzerine uygulanan kuvvet-
Buna göre, ler demektir.
Cevap: E
I. Cisim K, L arasında dengelenmemiş kuvvetler et-
kisindedir.
II. Cisim L'den sonra dengelenmiş kuvvetlerin etkisin- ÖRNEK 27
dedir.
Sürtünmesiz yatay düzlemdeki 3 kg kütleli cisme şekil-
III. Cisim sürekli ivmeli hareket yapmıştır. deki gibi üç kuvvet etki ediyor.
yargılarından hangileri doğrudur? F1 = 12 N
Cisim K, L arasında F büyüklüğündeki L'den sonra 2F bü-

F2 = 8 N F3 = 23 N
yüklüğündeki net kuvvetin etkisinde sürekli ivmeli hareket
etmiştir. Cevap: I ve III ///////////////////////////////////////////////////////////////
2
Buna göre, cismin ivmesi kaç m/s dir?
TANIM - BİLGİ N
Serbest cisim diyagramı: Bir cisim üzerine etkiyen

F2 F3
tüm kuvvetlerin gösterildiği şemadır. Cisim üzerine
uygulanan net kuvvet serbest cisim diyagramındaki
///////////////////////////////////////////////////////////////
kuvvetlerin bileşkesidir. F1
• İp gerilme kuvveti'nin yönü cisimden ipe doğru çizilir. mg

• Normal kuvveti'nin yönü duvardan cisme doğrudur. N = mg + F kuvvetler dengelenmiştir.
1
• Yay kuvveti'nin yönü yay sıkışmış ise yaydan cisme F ve F kuvvetleri dengelenmemiştir.
2 3
F = m.a
doğru, yay uzamış ise cisimden yaya doğrudur. net
23-8 = 3.a
2
5 m/s = a 2
Cevap: 5 m/s
2
25. I ve III 16 26. E 27. 5 m/s

Çekim ivmesi: Gezegenlerin yüzeyindeki birim
Etki-tepki kuvvetleriyle ilgili,
kütleye uygulanan kuvvettir. g ile gösterilir.
I. Hareket eden bir cisim duran bir cisme çarptığında
Ağırlık: Gezegenlerin yüzeyindeki m kütlesine
hareket eden cisim durana, duran cismin hareketli-
etikyen kuvvettir. G ile gösterilir.
ye uyguladığında büyük kuvvet uygular.
G = m.g modellemesiyle ifade edilir. II. Büyük kütleli bir cisimle küçük kütleli bir cisim çar-
pıştığında iki cisim de birbirlerine eşit büyüklükte
Çekim ivmesi, gezegen kütlesi ile doğru ve yarıçapı-
kuvvet uygular.
nın karesiyle ters orantılıdır.
III. Etki-tepki kuvvetlerinin ikisi de aynı cisme uygula-
nabilir.
ÖRNEK 28 yargılarından hangileri doğrudur?
Kütlesi 18 kg olan bir kuzunun ağırlığı kaç New-
2 Etki-tepki kuvvetleri daima birbirine eşit büyüklüktedir ve
ton'dur? (g = 10 m/s )
daima farklı iki cisme uygulanır.
Cevap: Yalnız II
G = m.g
= 18.10
= 180 N Cevap: 180 Newton
ÖRNEK 29
Ay yüzeyindeki çekim ivmesi Dünya'nınkinin yaklaşık al-
tıda biri kadardır. ÖRNEK 31
Buna göre, Dünya'daki ağırlığı 120 N olan bir cisim Yatay düzlemde durmakta olan X, Y cisimleri parmakla
için, itilerek birlikte harekete geçiriliyor.
I. Dünya'daki kütlesi 12 kg'dır.

Y
II. Ay'daki kütlesi 2 kg'dır.
III. Ay'daki ağırlığı 20 N'dur. X
Parmak
yargılarından hangileri doğrudur? FXP FPX FYX FXY
2
(Dünya'da g = 10 m/s )
///////////////////////////////////////////////
Kütle gezegene göre değişmez. Cismin kütlesi her yerde 12 Şekilde gösterilen F kuvveti X cisminin parmağa uy-
XP
kg'dır. Ay'da ağırlık Dünya'dakinin 6 da 1'i kadardır. guladığı kuvvet; F kuvveti parmağın X cismine uygu-
PX
Cevap: I ve III
ladığı kuvvettir. Aynı biçimde F ve F de cisimlerin
YX XY
birbirine uyguladığı kuvvettir.
TANIM - BİLGİ Zeminde sürtünme olmadığına göre,
Etki-tepki kuvvetleri; İki farklı cismin birbirine uy-
I. F ve F etki-tepki kuvvetleridir.
guladığı eşit büyüklükteki zıt yönül iki kuvvettir. XP PX
II. F ve F etki-tepki kuvvetleridir.
• Etki-tepki kuvvetleri aynı cisim üzerine uygulan- PX YX
maz. III. F ve F etki-tepki kuvvetleridir.
XY XP
• Etki-tepki kuvvetlerinin eşit büyüklükte olması ci- yargılarından hangileri doğrudur?
simlerin durgun ya da hareketli olmasına göre, bü-
yük ya da küçük kütleli olmasına göre değişmez. Etki-tepki cisimlerin karşılıklı birbirlerine uyguladığı kuv-
Etki-tepki kuvvetleri her halde birbirine eşit büyük- vetlerdir.
lüktedir. Cevap: Yalnız I
28. 180 Newton 29. I ve III 17 30. Yalnız II 31. Yalnız I

ÖRNEK 32 ÖRNEK 33
Duvara dayalı X, Y kutuları durmaktayken Şekil-I de- Sürtünmeli aynı yatay zeminde hareket eden aynı cisme
ki gibi j hızıyla hareket eden K cismi X kutusuna çarpıp Şekil-I, II ve III teki gibi F , F ve F kuvvetleri ayrı ay-
1 2 3
Şekil-II deki gibi sekiyor. rı etki ettiğinde cisimle yüzey arasında oluşan sürtünme
kuvvetleri F , F ve F büyüklüğünde oluyor.
Duvar Duvar S1 S2 S3
Hareket Hareket F3 Hareket

yönü yönü yönü
F1 F2
j j
X X
K Y K Y //////////////////////////////// //////////////////////////////// ////////////////////////////////
////////////////////////////////////////////////////////////// ///////////////////////////////////////////////////////////// Şekil-I Şekil-II Şekil-III

Şekil-I Şekil-II Buna göre;
I. F >F II. F >F III. F >F
X ve Y kutuları hareket etmediğine göre, çarpışma S1 S2 S2 S3 S3 S1
esnasında,
Sürtünme kuvveti; sürtünme katsayısı ve normal kuvvetiyle
I. K'nin X'e uyguladığı kuvvet X'in K'ye uyguladığı
orantılıdır. Her üç cisim ve zemin de aynı olduğundan k aynı-
kuvvetten küçüktür.
dır. Şekil-I ve Şekil-II de normal kuvveti mg'ye eşit; Şekil-III
II. X'in Y'ye uyguladığı kuvvet Y'nin X'e uyguladığı te ise mg + F e eşittir. F >F =F olur.
3 S3 S1 S2
kuvvette eşit büyüklüktedir. Cevap: Yalnız III
III. X'in Y'ye uyguladığı kuvvet ile duvarın Y'ye uygula-

KÖŞE TAŞI
dığı kuvvet etki-tepkidir.
Sürtünen cisimle zemin arasındaki sürtünme
yargılarından hangileri doğrudur? katsayısının aynı olduğu varsayılırsa, sürtünme
kuvveti sürtünen yüzey alanına bağlı değildir.
I. yargıdaki kuvvetler etki-tepki olduğundan eşit büyüklükte-
dir. (I. yanlış), II. yargı doğru, III. yargıda belirtilen iki kuvvet
dengelenmiş kuvvetlerdir, etki-tepki değildir.
ÖRNEK 34
Cevap: Yalnız II Aynı cisim Şekil-I ve Şekil-II deki gibi farklı yüzeyleri
üzerinde kayarak hareket ederken cisme etki eden sür-
tünme kuvveti sırasıyla F ve F büyüklüğünde oluyor.
S1 S2
Hareket yönü Hareket yönü
Sürtünme Kuvveti
////////////////////////////// //////////////////////////////
Şekil-I Şekil-II
TANIM - BİLGİ
Dört temel kuvvetten birisi olan elektromanyetik Sürtünme katsayısı aynı olduğuna göre, aşağıdaki
yargılardan hangisi doğrudur?
kuvvetin doğurduğu sürtünme kuvveti temas ge-
rektiren bir kuvvettir. Birbirine sürtünen yüzeylerin A) F , F den büyük olacağı için Şekil-I deki cisim
S1 S2
cinsine ve normal kuvvetine bağlıdır. yavaşlar, Şekil-II deki cisim yavaşlamaz.
B) F , F den küçük olacağı için Şekil-I deki cisim
S1 S2
Fs = k . N hızlanır, Şekil-II deki cisim yavaşlar.
Sürtünme Yüzeyin cisme C) Şekil-I de sürtünen yüzey daha küçük olduğundan

kuvveti uygulandığı F , F den küçüktür.
(Newton) Yüzeyin cinsine S1 S2
bağlı sürtünme normal kuvveti D) Şekil-I de sürtünen yüzey daha küçük olduğundan
katsayısı (Newton)
(Birimsiz) F , F den büyüktür.
S1 S2
E) Yüzey alanı sürtünme kuvvetini etkilemeyeceği için
F ,F eşit büyüklüktedir.
S1 S2
Yüzey alanı önemli olmadığından her iki sürtünme kuvveti eşit

büyüklükte olur. Cevap: E
32. Yalnız II 18 33. Yalnız III 34. E


Statik sürtünme kuvveti: Kaymayan (birbirine Bir cisim F , F kuvvetlerinin etkisinde ayrı ayrı Şekil–I
1 2
göre bağıl hızı sıfır olan) cisimler üzerine etkiyen ve II deki gibi hareket etmektedir.
sürtünme kuvvetidir. Cismi kaymaya zorlayan kuv- Hareket Hareket
vete eşit büyüklükte oluşur. yönü yönü
F1 = 5 N F2 = 13 N
N yatay yatay
yatay //////////////////////////////// yatay ////////////////////////////////
Fuygulanan
FS Şekil-I Şekil-II
////////////////////////////////
Cisimle zemin arasındaki kinetik sürtünme kuvveti
mg
12 N olduğuna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi
Serbest cisim diyagramı şekildeki gibi olan durgun yanlıştır?
cisme etkiyen sürtünme kuvveti,
A) Şekil-I de sürtünme kuvveti 12 N dır.
F =F # k .N B) Şekil-II de sürtünme kuvveti 12 N dır.
sürtünme uygulanan s
C) Cisim Şekil-I de hızlanır.
bağıntısıyla bulunur.
D) Cisim Şekil-II de hızlanır.
Burada ks.N ifadesi cisme etkiyebilecek statik sür-
E) Cismin Şekil-I deki ivmesi Şekil-II dekinden büyük-
tünme kuvvetinin maksimum değeridir.
tür.
Kinetik sürtünme kuvveti: Kayan cisimler arasın-
da oluşur. Değeri sabittir. Kinetik sürtünme kuvveti her iki durumda da aynıdır. A ve
B doğru. Şekil-I de net kuvvet harekete zıt yönde olduğu
F = k .N için cisim yavaşlar. C yanlış. Şekil-II de net kuvvet hare-
sürtünme k
ketle aynı yönde olduğu için cisim hızlanır D doğru. Şe-
kil- I deki net kuvvet, Şekil-II dekinden büyük olduğu için
E doğru.
ÖRNEK 35 Cevap: C
Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değerinin 21 N ol-

duğu zeminde durmakta olan 3 kg kütleli bir cisme farklı
zamanlarda Şekil-I ve II deki gibi F = 18 N ve F = 23 ÖRNEK 37
1 2
N kuvvetleri uygulanıyor. Başlangıçta sürtünmeli yatay zeminde duran X, Y ve Z
3 kg 3 kg cisimleri şekildeki gibi yatay F, 2F ve F büyüklüğündeki
F1 = 18 N F2 = 23 N
kuvvetler uygulanırken X ve Y hareket etmiyor Z ise ok
yatay yatay
yatay //////////////////////////////// yatay ////////////////////////////////
yönünde hareket ediyor.
Şekil-I Şekil-II Hareket yönü
F 2F F
Buna göre, X Y Z
I. Şekil-I de cisme etkiyen sürtünme kuvveti 18 N

//////////////////////////////// //////////////////////////////// ////////////////////////////////

büyüklüğünde olduğu için cisim hareket etmez.
Bu esnada cisimlere etki eden sürtünme kuvvetleri
II. Şekil-II de cisim hızlanır.
F , F ve F büyüklüğünde olduğuna göre,
X Y Z
III. Şekil-I ve Şekil-II de cisme eşit büyüklükte sür-
I. F < F
tünme kuvveti etki eder. X Y
II. F < F
yargılarından hangileri doğrudur? Y Z
III. F < F
Z X
Şekil-I de cisme statik sürtünme kuvveti uygulanır ve ci- yargılarından hangileri doğrudur?
sim hareket etmez. Şekil-II de ise uygulanan kuvvet statik
sürtünme kuvvetinin maksimum değerinden büyük oldu- X ve Y dengede kaldığına göre, F = F, F = 2F dir. Z ise
X Y
ğundan cisim ivmeli hareket yapar. harekete geçtiğine göre, F < F dir.
Z
Cevap: I ve II Cevap: I ve III
35. I ve II 19 36. C 37. I ve III

KÖŞE TAŞI KÖŞE TAŞI

Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değeri ki- Sürtünme kuvveti bazen hareketi engelleyici yön-
netik sürtünme kuvvetinden biraz büyük oluşur. de oluşur, bazen de hareket ettirici yönde oluşur.
j0 = 0 Örneğin koşmaya başlayan bir atletin ayağına uy-
Gitgide
ip gulanan sürtünme kuvveti insanı hareket ettirici
Z artan kuvvet
yöndedir.
//////////////////////////////
Şekil-I
Sürtünmeli yatay düzlemde Şekil-I deki gibi dur-
makta olan cisme gitgide artan kuvvet uygulandı-
ğında oluşan sürtünme kuvveti gitgide artar. (Sta- –x +x
tik sürtünme) Cisim hareket ettiği andan itibaren
sürtünme kuvveti biraz küçülür ve sabit kalır. (Ki-
netik sürtünme) Fsürtünme
Oluşan sürtünme kuvveti
Atlet kaslarıyla ayağına -x yönünde kuvvet uygu-
II
lar. Atletin ayağı kaymıyorsa zeminin ayağa uy-
I
guladığı sürtünme kuvveti statik sürtünmedir ve
Uygulanan kuvveti atletin +x yönünde hareket etmesini sağlar.
Şekil-II
Oluşan sürtünme kuvvetinin uygulanan kuvvete
göre grafiği Şekil-II deki gibi olur. I bölgesinde ci-
ÖRNEK 39
sim durgundur ve I bölgenin sonunda statik sür-
tünme kuvveti maksimum değerini alır. II bölge- Aşağıdaki şekillerde bazı hareketler gösterilmiştir.
sinde cisim hareketlidir.
ÖRNEK 38 K
Sürtünmeli yatay düzlemde durmakta olan X cismine şe- ip F
L
kildeki gibi yatay pozitif yönde zamanla düzgün artan bir
kuvvet uygulandığında cisim t anında harekete geçiyor.
1 Sürtünmesiz yatay zeminde Halata tırmanmakta olan
j0 = 0 Uygulanan çekilen cisimler Fatih
ip kuvvet
– Z +
+y
////////////////////////////// yatay j
–x +x
Buna göre, cisim üzerine uygulanan sürtünme kuv-
vetinin zamana göre değişimi aşağıdakilerden han-
–y
gisi gibi olur?
A) Sürtünme B) Sürtünme C) Sürtünme
Kızakla kayan Zeynep
kuvveti kuvveti kuvveti
Buna göre,
I. K cismine etkiyen sürtünme kuvveti +x yönündedir.
0 t1 Zaman
0
t1 Zaman
0
t1 Zaman II. Fatih'in ellerine uygulanan sürtünme kuvveti +y yö-
nündedir.
D) Sürtünme E) Sürtünme
III. Zeynep'in kızağına uygulanan sürtünme kuvveti
kuvveti kuvveti
t1 Zaman t1
-x yönündedir.
0 0 Zaman yargılarından hangileri doğrudur?
K cismini hareket ettiren sürtünme kuvveti +x yönünde-

Cisim + yönde hareket ettiği için sürtünme kuvveti - yön-
dir. Fatih'in düşmesini engelleyen sürtünme kuvveti +y yö-
dedir. Cisim hareket edene kadar sürtünme kuvveti artar.
nündedir. Kayan kızağın yavaşlamasını sağlayan sürtünme
Hareket başlayınca sürtünme kuvveti sabitlenir.
Cevap: D kuvveti -x yönündedir. Cevap: I, II ve III
38. D 20 39. I, II ve III

ÖRNEK 40 ÖRNEK 41
Sürtüme kuvvetiyle ilgili, Yatay bir zeminde durmakta olan tekerleğin miline do-
I. Cisimlere etkiyen sürtünme kuvveti daima cismin lanmış bir ipin ucuna bağlı X cismi şekildeki gibi tutu-
lurken serbest bırakıldığında tekerlek harekete geçiyor.
hareketine zıt yönlüdür.
Tekerlek
II. Cisimlere etkiyen sürtünme kuvveti daima cisimle-
rin hareketine karşı koyar. –x
mil
+x
III. Sürtünme kuvveti cisimleri daima yavaşlatır.
X
yargılarından hangileri yanlıştır?
//////////////////////////////////////////////////// yatay zemin
Sürtünme kuvveti hareket yönünde de olabilir, harekete
Tekerlek kaymadan harekete geçtiğine göre,
zıt yönde de.
Cevap: I, II ve III
I. Tekerleğin hareket yönü -x yönündedir.
II. Tekerleğe zemin tarafından uygulanan sürtünme
kuvveti kinetik sürtünme kuvvetidir.
III. Tekerleğe zemin tarafından uygulanan sürtünme
KÖŞE TAŞI kuvvetinin yönü +x yönündedir.
Kayarak ilerleyen yargılarından hangileri doğrudur?
hareket
yönü cisimlere etkiyen
sürtünme kuvveti- X cisminin ağırlığı tekerleği saat yönünde döndürdüğü için
Fsürtünme tekerlek +x yönünde harekete geçer I. yanlış. Tekerleğe uy-
nin yönü harekete
gulanan statik sürtünme kuvveti +x yönündedir. II. yargı
zıt yöndedir.
yanlış, III. yargı doğru. Cevap: Yalnız III
Kaymadan döne-
hareket KÖŞE TAŞI
yönü rek hızlanan (ya
Sürtünme kuvveti avantaj mı? dezavantaj mı?
da harekete baş-
• Enerji kaybına sebep olması, hareketli yüzeylerin
layan) cisimlere
Fsürtünme aşınması, istenmediği halde makinelerin ısınması,
etkiyen sürtünme hareketin hızlı olması istendiği halde hareketin en-
kuvvetinin yönü gellenmesi gibi dezavantajları olan sürtünme kuv-
hareket yönünde- vetinin hayatı kolaylaştıran yönleri de vardır.
dir. • Sürtünme kuvveti canlıların harekete başlamasını
sağladığı gibi, insanların her türlü cismi tutması da
hareket Durgun halden sürtünme kuvveti sayesinde olur.
yönü
harekete geçen
canlıların (ya da
ÖRNEK 42
hızlanmakta olan
Fsürtünme Fsürtünme canlıların) ayakla- Sürtünme kuvvetinin günlük hayatta dezavantajları da
rına uygulanan avantajları da vardır.
sürtünme kuvvetinin yönü hareket ile aynı yön- Buna göre,

dedir. I. Arabaların virajlı yollarda hareketi
II. Yağmur damlalarının insan vücuduna zarar verme-
Üzerine tork uy- mesi
hareket
yönü gulanmadan sabit III. Bir sporcunun kaya tırmanışı yapması
süratle dönerek durumlarından hangilerinde sürtünme kuvvetinin
ilerleyen küreye avantajı vardır?
sürtünme kuvveti
Bahsedilen tüm durumlar sürtünme kuvveti sayesinde ger-
uygulanmaz.
çekleşir ve avataj sağlar. Cevap: I, II ve III
40. I, II ve III 21 41. Yalnız III 42. I, II ve III

1. Sürtünmeli yatay düzlemde duran A cismine ve şe- 3. Halat çekme oyunu oynayan Atahan ve Kerem
kildeki yönlerde hareket eden B, C cisimlerine F , yenişemeden şekildeki gibi hareketsiz dururken
1
F ve F kuvvetleri uygulanmaktadır. oyuncuların vücudunda, zemin ve halatta bazı kuv-
2 3
vetler oluşuyor.
Hareket yönü Hareket yönü
Hızı sıfır
F1 F2 F3 Atahan Kerem
A B C
//////////////////////////////// //////////////////////////////// ////////////////////////////////
Buna göre,
I. A cismine uygulanan sürtünme kuvveti F den
1 Buna göre,
büyüktür.
I. Atahan'ın ayağına zemin tarafından uygulanan
II. B cismine uygulanan sürtünme kuvveti F den
2 sürtünme kuvveti ile eline halat tarafından uy-
büyüktür.
gulanan kuvvet etki – tepki kuvvetlerdir.
III. C cismine uygulanan sürtünme kuvveti F ten
3 II. Kerem'in eline halat tarafından uygulanan kuv-
büyüktür.
vet ile ayağına zemin tarafından uygulanan
yargılarından hangileri doğru olabilir?
sürtünme kuvveti dengelenmiş kuvvetlerdir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III. Atahan ve Kerem'in ayaklarına zemin tarafın-
D) II ve III E) I, II ve III dan uygulanan sürtünme kuvvetleri eşit büyük-

lüktedir.

2. Şekildeki yatay yolda hareket eden bir otomobilin
sürücüsü frene bastığında tekerlekler kilitlenerek
kaymaya başlıyor. D) II ve III E) I, II ve III
4. Kırmızı ışıkta durmakta olan bir otomobilin sürü-

cüsü yeşil ışık yandığında gaza basarak otomobili
hızlandırıyor.
Buna göre, otomobil hızlanırken;

I. Zeminin tekerleklere uyguladığı sürtünme kuv-
veti hareket yönündedir.
Buna göre, otomobilin kayması esnasında,
II. Zeminin tekerleklerine uyguladığı sürtünme
I. Zeminin tekerleklere uyguladığı sürtünme kuv-
kuvveti statik sürtünmedir.
veti statik sürtünme kuvvetidir.
III. Zeminin tekerleklere uyguladığı sürtünme kuv-
II. Zeminle tekerlekler arasında oluşan sürtünme
veti havanın otomobile uyguladığı direnç kuv-
kuvveti hareket yönündedir.
vetinden büyüktür.
III. Oluşan sürtünme kuvveti otomobilin ağırlığına
bağlıdır. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1. D 2. B 22 3. D 4. E
HAREKET VE KUVVET KARMA TEST - 1
1. Doğrusal yörüngede hareket eden K ve L hareket- 4. Doğrusal yolda aynı yönde sabit hızlarla hareket
lilerinin konum - zaman grafikleri şekildeki gibidir. etmekte olan özdeş A, B arabaları ve C tırı t = 0
anında şekildeki konumlardadır. A aracı B aracını t
Konum
sürede, C tırını ise 2t sürede tamamen geçiyor.
2x
K
x
K A
L
3t
0 Zaman B
t 2t
L
C
Buna göre, hareketliler hangi zaman aralıkların- d

da aynı yönde hareket etmektedir?
B aracının ve C tırının hızları eşit olduğuna gö-
A) Yalnız 0 - t B) Yalnız t - 2t re, tırın boyu araçların boyunun kaç katıdır?
C) Yalnız 2t - 3t D) 0 - t ve t - 2t 3 5 7
A) B) 2 C) D) 3 E)
E) 0 - t ve 2t - 3t 2 2 2
2. Doğrusal yolda bir otomobil ardışık eşit uzunluktaki

iki yolu sırası ile 72 km/h ve 108 km/h sabit hızlarla
gidiyor.
/////////////////////////////////////////////////////////////////
Buna göre; aracın tüm yol boyunca ortalama hı- 5. Düz bir yolda hareket eden X, Y ve Z araçlarına ait
zı kaç m/s’dir? hız-zaman grafikleri aşağıdaki gibidir. Araçlar t sü-
re sonra aynı konumdan geçmektedir.
A) 20 B) 22 C) 24 D) 25 E) 26 Hız
X
Y
3. Hız–zaman grafiği şekildeki gibi olan cismin 0 – t

Z
aralığında yer değiştirmesi x tir.
0 Zaman
Hız (m/s) t
Buna göre,
j I. t = 0 anında X aracı en geride Z aracı en öndedir.

II. 0-t zaman aralığında ortalama hızı en küçük
0 Zaman (s)
t 2t 3t olan Z, en büyük olan X tir.
–j III. Birim zamandaki hız değişimi en büyük olan Z dir.
Buna göre, hareketlinin 0-3t aralığında yer de- yargılarından hangileri doğrudur?
ğiştirmesi nedir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
3x 5x
A) - x B) - 2x C) 3x D) E) D) II ve III E) I, II ve III
2 2
1. B 2. C 3. A 23 4. D 5. E
KARMA TEST - 2 HAREKET VE KUVVET
1. Birbirine paralel raylarda ve eşit büyüklükteki hız- 4. Şekil - I de hız - zaman grafiği verilen K ve L hare-
larla hareket eden K ve L trenlerinin lokomotifleri ketlileri t = 0 anında Şekil - II’deki eksenin O nok-
5d uzunluğundaki tünelin X ucuna, son noktaları da tasındadır.
Y ucuna aynı anda ulaşıyorlar.
Hız (j)
X Y
jK 2j
K
K
j
Tünel jL
L
t
0 Zaman (t)
2t
5d –j x
L
K treninin uzunluğu 2d olduğuna göre L treni- K L M O N P
nin uzunluğu kaç d dir? (Çizim ölçeksizdir.) Şekil - I Şekil - II

A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
K hareketlisi 2t anında P noktasında olduğuna
göre bu anda L hareketlisi hangi noktadadır?
2. Doğrusal bir pistte düzenlenen koşu yarışında
(Noktalar eşit aralıklıdır.)
t anında konumları gösterilen yarışmacılardan
M, yarışı bitirdiğinde L’ye 30 metre fark atıyor. A) K noktasında B) K, L arasında
C) L noktasında D) L, M arasında
K
L E) M noktasında
Başlangıç 20 m 10 m 100 m Bitiş
Buna göre, L yarışı tamamladığında K’ye kaç met-

5. Aynı doğrusal yörüngede hareket eden K ve L
re fark atar? (Yarışmacılar sabit hızla koşmaktadırlar.)
araçlarına ait hız - zaman grafikleri şekildeki gibi-
A) 30 B) 45 C) 60 D) 75 E) 80
dir.
Hız (j) Hız (j)
3. Doğrusal bir yolda hareket eden bir araca ait ivme-
zaman grafiği şekildeki gibi verilmiştir. (j) (j)
İvme
0 t 2t Zaman 0 t 2t Zaman
a
–K– –L–
0 Zaman
t 2t
–a Araçlar başlangıçta yan yana olduğuna göre,
Grafiğe göre araçla ilgili, I. t anında L aracı öndedir.

I. 0-t aralığında önce (–) yönde yavaşlamış son- II. 2t anında araçlar yanyanadır.
ra (+) yönde hızlanmıştır. III. (t – 2t) zaman aralığında K aracındaki bir göz-
II. t-2t aralığında (–) yönde hızlanmıştır. lemci L aracını kendisine yaklaşıyormuş gibi
III. t-2t aralığında bir an için durmuştur. görür.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1. E 2. D 3. E 24 4. D 5. E
HAREKET VE KUVVET KARMA TEST - 3
1. Kaykaya binen İzel, Çelik ve Ercan küçük bir anlaş- 3. Kütle çekim kuvveti ve elektrostatik kuvvetle il-
mazlık sonucu şekildeki gibi birbirlerine çarpmışlardır. gili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Çelik
A) Her ikisinin de menzili sonsuzdur.
Ercan
B) Her ikisinin de etkisi, uzaklığın karesiyle azalır.
İzel
C) Kütle çekim kuvveti cisimlerin kütlelerinin çarpı-
mıyla doğru orantılıdır.
D) Uyduların Dünya etrafında dönmesinde kütle

çekim kuvveti, elektrostatik kuvvetten daha et-
kin rol oynar.
İzel, Çelik ve Ercan'ın kütleleri arasındaki ilişki E) Elektronların atom çekirdeği etrafında dönme-
m >m >m olduğuna göre, sinde kütle çekim kuvveti, elektrostatik kuvvet-
Çelik Ercan İzel
ten daha etkin rol oynar.
I. İzel'in Çelik'e uyguladığı kuvvet, Çelik'in İzel'e
uyguladığı kuvvetten küçüktür.
II. Çelik ve Ercan birbirlerine eşit büyüklükte kuv-
vet uygular.
III. Çarpışma esnasında İzel'in ivmesi Çelik'in iv-
mesinden büyüktür. 4. Bir yokuştan aşağı doğru sekmeden ve kayma-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? dan yuvarlanan top;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Dönme

II. Öteleme
III. Titreşim
2. Arda yatay zeminde durmakta olan bir kutuya
hareketlerinden hangilerini yapmaktadır?
Şekil I'deki gibi yatay doğrultuda git gide artan kuv-
vet uyguladığında kutunun ivmesinin uyguladığı A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
kuvvete göre grafiğini Şekil II'deki gibi tespit ediyor.
İvme
Uygulanan
0 F1 F2 F3 kuvvet 5. Cisimler üzerine uygulanan kuvvetler ve bu
Şekil I Şekil II kuvvetlerin oluşturacağı hareket durumuyla il-
gili;
Buna göre,
I. Cisim üzerine uygulanan kuvvetlerin bileşkesi
I. Arda F kuvveti uygularken zeminin kutuya uy-
1 sıfır ise cisim durgundur.
guladığı sürtünme kuvveti F büyüklüğündedir.
1 II. Sabit hızla hareket eden cisim üzerine uygula-
II. Zeminle kutu arasındaki statik sürtünme kuv-
nan kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır.
vetinin en büyük değeri F kadardır.
2 III. Cisim üzerine uygulanan kuvvetlerin bileşkesi
III. Arda kutuya F kuvveti uygularken kutu hare-
3 sıfır ise cismin ivmesi yoktur.
ket etmektedir.
1. B 2. E 25 3. E 4. B 5. E
YENİ NESİL SORULAR-1 HAREKET VE KUVVET
1. Sürtünmeli düşey duvara dayalı bir cisim parmak 3. Ercan, düşey duvara dayadığı bir kutuya yatay F
sayesinde şekildeki gibi dengede tutulmaktadır. kuvveti uygulayarak kutunun şekildeki gibi hareket-
siz kalmasını sağlamıştır.
F
Düşey
Buna göre,
I. Parmağın cisme uyguladığı kuvvet ile duvarın
cisme uyguladığı normal kuvveti
II. Duvarın cisme uyguladığı sürtünme kuvveti ile
cismin duvara uyguladığı sürtünme kuvveti
Duvar
III. Duvarın cisme uyguladığı sürtünme kuvveti ile
Dünya'nın cisme uyguladığı kütle çekim kuvveti Kutu hareketsiz dururken Ercan uyguladığı F
yargılarındaki kuvvetlerden hangileri etki–tepki kuvvetini arttırdığında;
kuvvetidir? I. Duvarın kutuya uyguladığı sürtünme kuvveti-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III nin büyüklüğü artar.
D) I ve II E) I ve III II. Duvarın kutuya uyguladığı tepki kuvvetinin bü-

yüklüğü artar.
III. Kutunun eylemsizliği artar.

2. Aşağıdaki Şekil I, II ve III'te bazı cisimlerin hareket
durumu gösterilmiştir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Dalda duran Daldan düşerek

elma hızlanan elma 4. Doğrusal bir yol boyunca hareket eden karınca A
Şekil I Şekil II noktasından B noktasına 80 cm/dakika lık sabit
hızla gidip daha sonra B noktasından A noktasına
20 cm/dakika lık sabit hızla geri dönüyor.
Sabit hızla düşmekte B

olan yağmur damlası
Şekil III A
Buna göre,
I. Şekil I'deki elma dengelenmiş kuvvetlerin etki- AB arası uzaklık 4 metre olduğuna göre, karın-
sindedir. canın bütün hareketi boyunca;
II. Şekil II'deki elma dengelenmemiş kuvvetlerin I. Ortalama hızı sıfırdır.
etkisindedir.
II. Ortalama sürati 32 cm/dakika dır.
III. Şekil III'teki yağmur damlası dengelenmiş kuv-
III. Aldığı yol sıfırdır.
vetlerin etkisindedir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1. B 2. E 26 3. A 4. C
HAREKET VE KUVVET YENİ NESİL SORULAR-2
1. Bir buz hokeyi oyuncusu; yatay bir hokey sahasın- 2. Kerem, annesinden habersiz bir deney yapmaya
da, paka iki sefer farklı hızla vurarak pakın düzgün karar verir. Masa üzerindeki örtüyü hızlıca çekerek
doğrusal hareket yapmasını sağlıyor. bardakların olduğu yerde kalmasını sağlamayı he-
defleyen Kerem masa örtüsünü şekildeki gibi ken-
disine doğru çeker.
–x +x
Bir bilim insanı ise her bir durumda pakın belirli an-
larda bulunduğu konumları tabloya döküyor.
Bu işlem sonucunda bardaklar bir miktar hareket
Konum eder ancak yere düşüp de kırılmaz.
0 -4 -8 -12
(metre)
Birinci Buna göre,
vuruş Zaman
0 1 2 3 I. Bardaklara etkiyen sürtünme kuvveti -x yö-
(saniye)
nündedir.
Konum II. Bardaklar masa üzerinde +x yönünde hareket
0 +6 +12 +18
İkinci (metre) etmektedir.
vuruş Zaman III. Bardaklar masa örtüsünün sürtünme kuvveti-
0 1 2 3
(saniye) ne çok kısa süre maruz kaldığı için fazla hare-
ket etmemiştir.
Pakın birinci vuruştaki hızı j , ikinci vuruştaki
1
hızı j olduğuna göre, j ve j nin zamana yargılarından hangileri doğrudur?
2 1 2
göre değişim grafiği ile ilgili çizimlerden hangi- A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
leri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
j1(m/s) j1(m/s)
1
3. Oya ve Bora cisimlerin hareketiyle ilgili deneyler
2 3 Zaman (s) yapmaktadır. Oya bir kutuyu Şekil I'deki gibi
4
–4 F = 30 N kuvvetiyle çekerken kutunun hızlandığı-
1
1 2 3 Zaman (s)
nı gözlüyor.
Düşey
I. II. Hareket yönü F2 = 20 N

Hareket
yönü
F1 = 30 N F3 = 40 N
j2(m/s) j2(m/s)
Yatay Yatay
Yatay Yatay
Şekil I Şekil II
6 6
Aynı kutu hareket ederken Oya kutuyu bırakıyor ve

1 2 3 Zaman (s) 1 2 3 Zaman (s) Bora kutuya F = 20N ve F = 40 N kuvvetlerini
2 3
Şekil - II deki gibi uyguluyor.
III. IV.
Buna göre, kutu bundan sonra,
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve III I. Düzgün hızlanan

II. Sabit hızlı
D) II ve III E) II ve IV
III. Düzgün yavaşlayan
hareketlerden hangilerini yapabilir?

D) I veya III E) I veya II veya III
1. B 27 2. C 3. E
YENİ NESİL SORULAR-3 HAREKET VE KUVVET
1. Kenan bisikletle gezinti yaparken pedala basarak 3. Kağan'ın tatile giderken bindiği otobüs doğrusal
bisikletin şekildeki gibi +x yönünde hızlanmasını bir yolda +x yönünde sabit hızla hareket ederken
sağlıyor. şoför ilerde gördüğü bir tilkiye çarpmamak için ani
fren yapıyor.
Hareket yönü
–x +
–x +x
Buna göre, Kağan'ın emniyet kemeri bağlı olduğu için Kağan

zarar görmüyor ancak koridorda bulunan çantası
I. Zeminin tekerleklere uyguladığı sürtünme kuv- otobüsün ön camına çarpıyor.
veti +x yönündedir.
Buna göre, otobüsün yavaşlaması esnasında;
II. Havanın bisiklete ve Kenan'ın vücuduna uygu-
I. Emniyet kemeri Kağan'ın vücuduna –x yönün-
ladığı direnç kuvveti –x yönündedir.
de kuvvet uyguladığı için Kağan yavaşlamıştır.
III. Zeminle tekerlekler arasındaki sürtünme kuv-
II. Çantaya +x yönünde kuvvet uygulandığı için
veti kinetik sürtünme kuvvetidir.
çanta ön cama çarpmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Kağan, otobüse göre hareketsiz kalmış, çanta-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II sına göre ise hareket etmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Parla, bisikletinin tekerleğini boya fıçısına daldırıp D) I ve III E) I, II ve III

beyaz bir zemin üzerinde eğrisel yörünge izleyerek
tekerlekteki boyanın zeminde iz çıkarmasını sağlı-
4. Doruk, havası alınmış bir tüp içindeki kuş tüyü ve bil-
yor.
yeyi aynı yükseklikten aynı anda serbest bırakıyor.
Parla
A
Buna göre, cisimlere uygulanan kuvvetler ve ci-
Bu esnada Parla'nın kardeşi Nur da ablasının simlerin hareketleriyle ilgili aşağıdaki yargılar-
A'dan B'ye gelme süresini kronometreyle ölçüyor. dan hangisi yanlıştır?
Daha sonra Parla ve Nur zeminde çıkan izin uzun-
luğunu ölçüp bu uzunluğu, kronometrede ölçülen A) Cisimlere etkiyen kuvvetler temas gerektirme-
değere bölüyor. yen kuvvettir.
B) Bilyeye daha büyük kuvvet uygulanır.
Buna göre, Parla ve Nur'un hesapladığı nicelik
aşağıdakilerden hangisidir? C) Tüyün ağırlığı daha küçük olduğu için tüy daha
geç yere düşer.
A) Anlık hız B) Anlık sürat
D) Tüy ve bilyenin ivmeleri aynıdır.
C) Ortalama hız D) Ortalama sürat
E) Tüy ve bilyenin ikisi de dengelenmemiş kuvvet-
E) Ortalama ivme ler etkisinde hareket eder.
1. C 2. D 28 3. D 4. C
www.aydinyayinlari.com.tr ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK
➤ İş • 30
➤ Enerji • 31
➤ İş - Enerji İlişkisi • 37
➤ İş - Enerji İçin Grafik Yorumları • 41
➤ Sürtünme Kuvvetinin Yaptığı İş • 45
➤ Güç • 46
➤ Esneklik Potansiyel Enerjisi • 48
➤ Enerjinin Korunumu ve Enerji Dönüşümleri • 50
➤ Canlılarda Enerji • 53
➤ Verim • 55
➤ Enerji Kaynakları • 57
 ➤ Karma Testler • 59
 ➤ Yeni Nesil Sorular • 63
29
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 2. MODUL İŞ - ENERJİ VE GÜÇ www.aydinyayinlari.com.tr
İş TANIM - BİLGİ
TANIM - BİLGİ Bir cisim ya da sistem üzerinde ziksel anlamda
Günlük hayatta birçok kereler yanlış (zik bilimi iş yapabilmenin iki temel şartı bulunur. Bunlar;
çerçevesinde tanımı dışında) kullanılan bir te- 1) Kuvvet Varlığı: İş yapabilmek için cisim ya
rimdir. da sistem üzerine kuvvet uygulanmalıdır. F ! 0
Herhangi bir cisme veya sisteme kuvvet uygula- olmalı.
yarak cismin ya da sistemin toplam enerjisinde 2) Yer değiştirme: Kuvvet uygulanan cisim ya
değişiklik yapmaya "iş" denir ve "W" ile sembo- da sistemin uygulanan bu kuvvet doğrultusunda
lize edilir. yer değiştirmesi sıfırdan farklı olmalıdır. Tx ! 0
Kuvvet (F), bir cisme uygulandığında cismin ye-
Yukarıda belirtilen şartların her ikisinin birlikte
rini değiştirebiliyorsa ziksel anlamda iş yapıl-
yerine getirildiği durumlarda iş yapılmış olunur.
mış olur ve yapılan iş W sembolü ile gösterilir.
Şartlardan herhangi biri yerine getirilmemiş ise
m ziksel anlamda iş yapılmamış olunur.
F
ÖRNEK 2
∆x
Günlük hayatta karşılaşılan üç olay Şekil–I, II ve III te
Şekildeki F kuvvetinin yaptığı W işi, bu kuvvet gösterilmiştir.
ile Tx yer değiştirmesinin çarpımına eşittir.
w = F. T x
İş için birim tablosu aşağıdaki gibi olur.

I. Yerdeki tuğlayı II. Çiviyi çekiçle III. Kuyudan su dolu
Büyüklük Kuvvet (F) Yer Değiştirme İş (W) duvarın üzerine duvara çakmak bir kovayı yukarı
koymak çıkarmak
( Tx)
Newton Joule Buna göre yukarıda verilen olaylardan hangisinde fi-
Birimi Metre (m)
(N) J = N.m ziksel anlamda iş yapılmıştır?
F ∆x
ÖRNEK 1 I. Tuğlaya uygulanan kuvvet tuğlaya
kendi doğrultusunda bir yol aldırdı-
K noktasında durmakta olan m kütleli cisme F = 12 N
ğı için iş yapılmış olur. (I. Doğru) yer
luk kuvvet etki ederek cismi L noktasına kadar çekiyor.
G
m Duvar
F = 12 N II. Çiviye uygulanan kuvvet çiviye duvar F
için de bir yol aldırdığı için iş yapılmış
K L olur. (II. Doğru)
x=5m
∆x
Cismin yaptığı yer değiştirme x = 5 m olduğuna gö- F
re kuvvetin yaptığı iş kaç joule’dür?
∆x
III.Su dolu kovaya uygulanan kuvvet ko-
W = F . x idi.
vaya bir yol aldırdığı için iş yapılmış
W = 12 Newton x 5 metre
olur. (III. Doğru)
W = 60 joule
G
Cevap: 60 J
Cevap: I, II ve III
1. 60 30 2. I, II ve III
www.aydinyayinlari.com.tr İŞ - ENERJİ VE GÜÇ 2. MODUL ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK
ÖRNEK 3 Herhangi bir kuvvetin herhangi bir sistem üzerinde yaptığı

iş kuvvet ile kuvvet doğrultusunda gerçekleşen yer değiş-
Yatay düzlemde şekildeki gibi duran cisme F , F , F ,
1 2 3 tirmenin çarpımı kadar olur. Bu durumda
F kuvvetleri uygulandığında cisim ok yönünde hareke- _
4 b
W = F . AB
te başlıyor. I b
b
F4 W = F . AB ` ⇒ WI = WII = WIII
F3 II
Hareket yönü b
W = F . AB bb
III a Cevap: W = W = W
F2 m I II III
F1
Enerji
Buna göre cisim üzerine uygulanan kuvvetlerden TANIM - BİLGİ
hangileri fiziksel anlamda iş yapmamıştır? Bir cisim veya sistem için en kısa ifadeyle iş
yapabilme yeteneğine "enerji" denir ve "E" ile
İş yapma şartları
sembolize edilir.
1) F ! 0 2) T x ! 0
Başka bir deyişle, herhangi bir uygun durum
F ve F kuvvetleri doğrultusunda hareket gerçekleştiği
1 2 oluştuğunda işe dönüşebilecek ziksel niceliğe
için bu kuvvetlere göre Tx ! 0 olur. Dolayısıyla F ve F
1 2 "enerji" denir.
kuvvetleri iş yapmıştır.
F ve F kuvvetleri sıfırdan farklı olsalar bile bu kuvvetler Enerjinin aşağıda sıralandığı gibi birçok türü bu-
3 4
doğrultusunda herhangi bir yer değiştirme yapılmamaktadır. lunur.
( T x = 0) . Dolayısıyla F ve F kuvvetleri iş yapmamış olur.
3 4
Cevap: F ve F
3 4
KÖŞE TAŞI
Bir kuvvetin yaptığı iş miktarı yalnızca kuvvetin Kinetik Enerji Potansiyel Enerji
ve bu kuvvet doğrultusundaki yer değiştirmenin

çarpımına bağlı olup; cismin kütlesi, cismin ilk
hızı ya da ilk konumunun önemi yoktur.
Elektriksel Enerji
ÖRNEK 4 Nükleer Enerji
Şekil – I, II ve III te m, 2m ve 2m kütleli cisimlere A hi-

zasından B hizasına kadar F kuvveti uygulanmaktadır.
j0 = 0 F
F m
Şekil-I Güneş Enerjisi Rüzgâr Enerjisi
j0 = 0 F
F 2m
Şekil-II
F
F 2m j 0 ≠ 0
Şekil-III Kimyasal Enerji Isı Enerjisi
A hizası B hizası
2
E = mC
Buna göre Şekil – I, II ve III teki durumlarda kuvvetle-
rin yaptıkları işler W , W ve W arasındaki büyüklük
I II III
sıralaması nasıldır? Kütle Enerjisi
3. F ve F 4. W = W = W 31
3 4 I II III
ÖRNEK 5 ÖRNEK 6
Şekil–I, II ve III teki görsellerde sırasıyla, rafta duran ki- Cisimlerin hareketinden dolayı sahip oldukları enerji
tap, yatağında akan bir nehirdeki su, yürüyen insan gö- miktarına kinetik enerji denir.
rülmektedir.
Buna göre kinetik enerjiyle ilgili,
I. İki cisimden hızı büyük olanın kinetik enerjisi de
büyük olur.
II. İki cisimden kütlesi büyük olanın kinetik enerjisi de
büyük olur.
Raftaki kitap Yatağında akan nehir Yürüyen insan III. Bir cismin hızı artarsa kinetik enerjisi de artar.
Buna göre Şekil – I, II ve III te bahsedilen durumla-
rın hangilerinde bir enerji türünün varlığından söz Bir cismin kinetik enerjisi kütle ve hız değerlerinin her iki-
edilebilir? sine de bağlıdır. Dolayısıyla hızı büyük olan cismin kütle-
si de işleme alınmalıdır. Bu yüzden yalnız hızı büyük ya da
yalnız kütlesi büyük olduğu bilinen cisimler için enerji mik-
Doğada gerçekleşen tüm olaylar sırasında kesinlikle bir tarları hakkında kesin konuşmak doğru olmaz. (I ve II doğ-
enerji türü rol alır. Rafta duran kitabın en azından potansi- ru veya yanlış olabilir.)
yel enerjisi, yatağında akan nehrin kinetik ve derinliğe bağ- Ancak bir cismin hızı artırılırsa kinetik enerjisinin artacağı
lı potansiyel enerjisi ve yürüyen insan için kinetik ve potan- kesindir. (III kesin doğru)
Cevap: Yalnız III
siyel enerjisinden bahsedilebilir.
Cevap: I, II ve III
TANIM - BİLGİ
Bir cisim ya da sistemin seçilen bir referans nok-
tasına göre konumu dolayısıyla sahip olduğu
TANIM - BİLGİ
enerji türüne "yerçekim potansiyel enerjisi"
Bir cisim ya da sistemin hareketinden (hızın- denir ve "E ", "E " ile gösterilir.
dan) kaynaklı olarak sahip olduğu enerji mikta- pot p
rına "kinetik enerji" denir ve "E ", "E " ile

kin k
gösterilir.
Bir cismin potansiyel enerjisi cisim ile ilgili iki te-

mel niceliğe bağlıdır.
Bir cismin kinetik enerjisi cisim ile ilgili iki ziksel • Cismin kütlesi (m)
niceliğe bağlıdır;
• Cismin referans noktasına göre yüksekliği (h)
• cismin kütlesi (m)
m
• cismin hızı (j)
h
j
m
Yer (referans düzlemi)
Kütle merkezi referans noktası seçilen yerden

j hızıyla ilerleyen m kütleli bir cismin kinetik h kadar yükseklikte bulunan m kütleli cismin sa-
enerjisi hip olduğu potansiyel enerji
1 2
E = mj E =m.g.h
kin 2 pot
matematiksel modeli ile hesaplanır. matematiksel modeli ile hesaplanır.
5. I, II ve III 32 6. Yalnız III

ÖRNEK 7
Bir cismin seçilen bir referans noktasına göre konumu j
dolayısıyla sahip olduğu enerji türüne kütle çekim potan-
Kuş
siyel enerjisi denir.
h
Buna göre yer düzleminin referans düzlemi olarak
seçildiği bir sistemdeki cisimler ve potansiyel ener-
jileri ile ilgili, yer
I. İki cisimden kütlesi büyük olanın kütle çekim po- Yerden h kadar yükseklikteki bir hizadan j hızıy-
tansiyel enerjisi de büyük olur. la şekildeki gibi uçan bir kuşun mekanik enerjisi
II. İki cismin yüksekliği büyük olanın kütle çekim po-

E =E +E
mek kin pot
tansiyel enerjisi de büyük olur.
1 2
III. Bir cismin yüksekliği (yere göre) artırılırsa cismin E = mj + mgh
mek 2
kütle çekim potansiyel enerjisi de artar.
matematiksel modeli ile hesaplanır.
Bir cisim ya da sistemin kütle çekim potansiyel enerjisi

kütle ve yüksekliğe ayrı ayrı bağlıdır. Dolayısıyla yalnız küt-
ÖRNEK 8
lesi veya yalnız yüksekliği hakkında bilgi sahibi olunan ci- Bir cismin kinetik ve potansiyel enerjileri toplamına me-
sim ya da sistemlerde kütle çekim potansiyel enerjilerinin kanik enerji denir.
büyüklüğü kesin olarak karşılaştırılmaz. (I ve II doğru ve-
ya yanlış olabilir.) Buna göre, mekanik enerji ile ilgili,
Ancak bir cismin yüksekliği artırılırsa (kütle sabit) kütle çe- I. İki cisimden kinetik enerjisi büyük olanın mekanik
kim potansiyel enerjisi de artar. (III kesin doğru) enerjisi daha büyük olur.
Cevap: Yalnız III
II. İki cisimden potansiyel enerjisi büyük olanın meka-
nik enerjisi daha büyük olur.
III. Sabit süratle giden cismin potansiyel enerjisi artar-
TANIM - BİLGİ sa mekanik enerjisi de artar.
Herhangi bir cisim ya da sistemin kinetik enerji-
si (E ) ile kütle çekim potansiyel enerjisi (E )
kin pot
toplamına "mekanik enerji" denir ve "E ",
mek Bir cisim mekanik enerjisi kinetik ve potansiyel enerjisi-
"E " ile gösterilir.
m ne ayrı ayrı bağlıdır. Dolayısıyla yalnız kinetik ya da yalnız
potansiyel enerjilerinin büyüklükleri hakkında bilgi sahibi
olunan cisim ya da sistemlerin mekanik enerjisinin büyük-
lüğü hakkında kesin karşılaştırmalar yapılamaz. (I ve II doğ-
ru ya da yanlış olabilir.)
Ancak bir cismin sürati (kinetik enerjisi) sabitken potan-

siyel enerjisi artırılırsa mekanik enerjisi de artar. (III kesin
Havalanmış uçak Yüksek raylarda doğru)
giden tren
Cevap: Yalnız III
Bir cismin mekanik enerjisi cismin kinetik ve po-

tansiyel enerjileri toplamı olduğundan her iki
enerji türünün bağlı olduğu değişkenlere bağlı
olarak değişir.
7. Yalnız III 33 8. Yalnız III

TEST - 1 İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
1. Şekil – I, II ve III te sırasıyla arkadaşını omuzları 3. İlk hızı j kadar olan bir cisim üzerine şekilde göste-
üzerinde hareketsiz tutan kişi, futbol topuna vuran rilen F , F ve F kuvvetleri birlikte uygulanıyor.
1 2 3
bir futbolcu ve gölden balık yakalayıp yükselen bir
kartal görülmektedir. F3
j
F2 m F1
K L
Şekil-II
Cisim yatay sürtünmesiz düzlemden hiç ayrılma-
dan K noktasından L noktasına kadar ulaşabiliyor.
Buna göre bu hareket sırasında,

I. F kuvveti iş yapmıştır.
1
II. F kuvvetinin büyüklüğü artırılırsa F kuvveti-
Şekil-I Şekil-III 2 1
nin yaptığı iş azalır.
Buna göre Şekil - I, II ve III te gösterilen durum- III. F kuvveti cisim üzerine iş yapmamıştır.
3
ların hangilerinde fiziksel anlamda iş yapıldığı
söylenebilir? yargılarından hangileri doğrudur?
(Cisim her zaman L noktasına ulaşabiliyor.)
4. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay düzlemde m

ve 2m kütleli iki cisme K noktasından L noktasına
kadar kuvvet şekildeki gibi uygulanmaktadır.
j=0
2. Kütlesi m = 500 g olan bir cisme düşey doğrultuda
F = 15 N büyüklüğündeki bir kuvvet şekildeki gibi F F j'
m
uygulanarak cismi h = 60 cm yükseklikteki bir nok-
taya taşıyor. K L
j
F
F j''
2m F
K L
h = 60 cm
İlk hızı sıfır olan m kütleli cisim üzerine KL noktala-
F = 15 N
rı arasında yapılan iş W , ilk hızı j olan 2m kütle-
1
m = 500 g li cisim üzerine KL noktaları arasında yapılan iş W
2
büyüklükte olmaktadır.
W
1
Buna göre bu olay sırasında kuvvetin yaptığı iş Buna göre oranı kaçtır?
2 W
kaç joule olur? (g = 10 m/s ) 2
1 1 3
A) B) C) 1 D) E) 2
A) 3 B) 6 C) 9 D) 15 E) 18 4 2 2
1. D 2. C 34 3. C 4. C
İŞ - ENERJİ VE GÜÇ TEST - 2
1. Yatay düzlemde üç cisim için hareket hızı ve kütle 3. X, Y ve Z cisimlerinin hareket durumları ve yere gö-
değerleri şekildeki gibidir. re konumları şekillerdeki gibidir.
j j=0
E1 Y
2m
j≠0
2j Duvar
E2
m X
yer yer
2j j≠0
E3
2m
Z
Cisimlerin sahip oldukları kinetik enerjiler sırasıyla yer

E , E ve E olmaktadır.
1 2 3
Buna göre X, Y ve Z cisimlerinden hangilerinin
Buna göre E , E ve E büyüklüklerinin sırala- yere göre mekanik enerjisi sıfırdan farklı olur?
1 2 3
ması aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
A) Yalnız X B) X ve Y C) X ve Z
A) E > E > E B) E > E > E
1 2 3 3 2 1 D) Y ve Z E) X, Y ve Z
C) E > E > E D) E = E > E
2 3 1 3 2 1
E) E = E > E
1 3 2
4. Bir K cisminin farklı konum ve hızlarla hareket du-

rumları Şekil – I, II ve III te gösterilmiştir.
j=0
K
j
h Duvar
K
yer yer
2. Kütleleri ve yere göre konumları şekilde gösterilen
Şekil-I Şekil-II
X, Y ve Z cisimlerinin yere göre potansiyel enerjile-
j
ri sırasıyla E , E ve E olmaktadır. K
X Y Z
h Duvar
yer
Şekil-III
m
Z h
m 2m
K cisminin Şekil - I, II ve III teki durumlarda yere
göre mekanik enerjisi sırasıyla E , E ve E tür.
X Y h 1 2 3
yer Buna göre,
I. E > E > E
1 2 3
Buna göre E , E ve E potansiyel enerjileri
X Y Z
arasındaki büyüklük sıralaması aşağıdakiler- II. E > E = E
3 1 2
den hangisi gibidir? III. E > E > E
3 2 1
A) E = E = E B) E > E = E sıralamalarından hangileri doğru olabilir?
X Y Z Z X Y
C) E > E > E D)E = E > E
Z Y X Y Z X A) Yalnız III B) I veya II C) I veya III
E) E > E = E D) II veya III E) I veya II veya III
Y X Z
1. B 2. D 35 3. E 4. D
KÖŞE TAŞI KÖŞE TAŞI

Bir cismin mekanik enerjisi her zaman kinetik ve j
potansiyel enerjisinin toplamı olarak ifade edilir. m
Dolayısıyla, aşağıdaki durumlarda, yer
• j
m Şekildeki gibi j hızıyla hareket eden bir cismin
E ≠ 0, E ≠0 kinetik enerjisi
kin pot
h E =E +E 1 2
mek kin pot E
kin
= mj şeklinde hesaplanır.
2
yer
• Cismin kütlesi pozitif skaler sayı

• j=0
m
E = 0, E ≠0 • Cismin hızının karesi yine pozitif bir skaler sayı
kin pot
E =E olduğundan cismin kinetik enerjisi istisnasız her
h mek pot
durum için pozitif değerlidir.
er
• j
E ≠ 0, E =0 K
kin pot
m
yer E =E h
mek kin m
L
• h
j=0
E = 0, E =0
m kin pot M
yer
E =0
mek
olur.
• Bir cismin potansiyel enerjisi referans noktasına
göre
ÖRNEK 9
E = mgh
pot
Kinetik enerji (E ) potansiyel enerji (E ) ve mekanik
k p
enerjiyle (E ) ilgili, olarak ifade edilir.
m
I. E > E > E
p k m
• Bu denklemde "h" cismin referans alınan hiza-
II. E > E > E
m p k ya göre kütle merkezinin konum vektörünü ifa-
III. E = E = E de eder. Dolayısıyla "h" ifadesi cismin bulundu-
m p k
ğu yere ve referans noktasına göre pozitif nega-
sıralamalarından hangileri farklı durumlardaki bir ci-
tif veya sıfır olabilir.
sim için doğru olabilir?
Örneğin yukarıdaki çizimde M kütleli cismin K
hizasına göre konumu negatif, L hizasına göre
Bir cismin mekanik enerjisi kinetik ve potansiyel enerjile-
sıfır ve M hizasına göre pozitif değeri olur.
rinin toplamı kadardır. Dolayısıyla cismin mekanik enerjisi
kinetik ya da potansiyel enerjisine eşit olabilirken kesinlik-
le mekanik enerji kinetik ya da potansiyel enerjiden küçük • Dolayısıyla bir cismin potansiyel enerjisi (+), (-)
olamaz. (I yanlış, II doğru olur.) veya sıfır değerleri olabilir.
Bir cismin hem kinetik hem potansiyel enerjisi sıfır oldu-
ğundan mekanik enerjiside sıfır olur ve birbirine eşit olur-
• Bu durum cismin hareket etse bile (kinetik ener-
lar. (III doğru olabilir.)
jisi sıfırdan büyük) mekanik enerjisinin pozitif
Cevap: II ve III
negatif ya da sıfır olabilmesini sağlayacaktır.
9. II ve III 36
ÖRNEK 10 • j=0
Boyutları önemsiz bir cisim şekildeki gibi hareket etmek- F m W = F . |KL|
tedir.
K W = ∆E
K L kin
m j
h1
L Şekildeki sistemde F kuvveti KL noktaları ara-
h2 sında yalnız kinetik enerji değişimine neden olur.
M
• F
j
Buna göre, F=G
I. L hizası referans alındığında cismin mekanik ener- W=F.h=G.h
h F
jisi sıfır olur. W = ∆E
j
pot
II. M hizası referans alındığında cismin mekanik
enerjisi pozitif değerlidir.
III. Cismin K hizasına göre mekanik enerjisi negatif Şekildeki sistemde F kuvveti h mesafesi içinde
değerlidir. yalnız potansiyel enerjide değişikliğe neden olur.
yargılarından hangileri doğru olabilir? •
j
Cismin hareketi düşünüldüğünde potansiyel enerjisi için K
F>G⇒W=F.h
hizası referans alınırsa W = ∆E + ∆E
2 pot k
E = -mgh + 1 mj h F
mek 1
j0 = 0
2
L hizası referans alınırsa
2
E = 0 + 1 mj ≠ 0
mek
2 Şekildeki durumda ise yapılan iş hem kinetik
M hizası referans alınırsa
2 hem potansiyel enerjide değişiklik oluşturur.
E = mgh + 1 mj olur.
mek 2
2
Dolayısıyla I yanlış, II ve III doğru olabilir. ÖRNEK 11
Cevap: II ve III
Melike Hanım alış veriş sepetini sepete bağlanmış ip ile
yukarı doğru şekildeki gibi çekmektedir.
İş – Enerji İlişkisi
TANIM - BİLGİ
Bir cisim üzerine ziksel olarak kuvvet uygula-
nıp cismin hareket etmesi (kuvvet doğrultusun-
da) sağlandığında yapılan iş her zaman cismin
enerjisinde değişikliğe sebep olur. Bu durumda
cisim üzerine yapılan iş
W = F . ∆x = ∆E Alışveriş sepeti çeken kişi
m
olarak ilfade edilebilir.
Buna göre,
• Dolayısıyla denklemden de anlaşılabileceği gibi
I. İpteki gerilme kuvvetinin sepet üzerine yaptığı iş
mekanik iş cismin mekanik enerjisinde değişikli-
ğe eşit olacaktır. Mekanik enerji kinetik ve potan- sepetin yalnız potansiyel enerjisini artırır.
siyel eneriye eşit olduğundan mekanik iş bazen II. İp gerilmesinin sepet üzerine yaptığı iş yalnızca se-
• kinetik enerji, bazen petin kinetik enerjisini artırır.
• potansiyel enerji, bazen de III. İp gerilmesinin sepet üzerine yaptığı iş sepetin
• hem kinetik hem potansiyel enerjide değişiklik hem kinetik hem potansiyel enerjisini artırır.
oluşturur. yargılarından hangileri doğru olabilir?
10. II ve III 37 11. I ve III

KÖŞE TAŞI
Cisimler üzerine yapılan mekanik iş bazı zamanlarda yalnız
Bir cisim üzerine uygulanan net kuvvetin yaptığı
kinetik, bazı zamanlarda yalnız potansiyel, bazı zamanlar-
iş her zaman ve sadece kinetik enerjide değişik-
da ise hem kinetik hem potansiyel enerjisini değiştirir. Şe-
lik oluşturur.
kildeki sistemde sepet yükseldiğinden kesinlikle potansi-
ji js
yel enerji değişimi vardır. Bu durumda yapılan işin yalnız
kinetik enerjiyi değiştirmesi mümkün değildir.
F F
m
Cevap: I ve III
x
KÖŞE TAŞI
Bir cisim ya da sistem üzerine uygulanan kuv- W =F . ∆x = ∆E
net net kin
vetin yaptığı iş her zaman sistem enerjisini artır-
maz.
Aşağı
j inen cisim ÖRNEK 13
j
F Sürtünmelerin önemsiz olduğu sistemlerde cisimler üze-
F
m
rine F kuvvetleri Şekil – I, II ve III teki gibi uygulanmak-
j=0 tadır.
Yatay düzlemde
yavaşlatılan cisim j≠0
F m
Düşey düzlemde j≠0 j≠0
F
yavaşlatılan cisim
F F
m m
• Cisimlerin enerjilerinin azaltılması yine cisim yer
üzerine yapılan mekanik iş ile sağlanır. Şekil-I Şekil-II Şekil-III
• Dolayısıyla iş, enerjinin artırılması veya azaltıl-

Buna göre hangi şekillerde cismin kinetik enerjisin-
ması yerine her zaman enerjide değişiklik olma-
deki değişim F kuvvetinin yaptığı işe eşit olur?
sı anlamına gelir.
Cismin kinetik enerjisindeki değişim net kuvvetin yaptığı işe

ÖRNEK 12 eşittir. Şekil – I ve II de F kuvveti cisme uygulanan net kuvvettir,
Şekil –III te ise net kuvvet değildir. (F = F + mg)
Şekil – I, II ve III te yatay düzlemde bulunan cisimlerin net
Bu durumda I ve II. şekillerde F kuvvetlerinin yaptığı iş ∆E
hareket durumları ve bu cisimlere uygulanan yatay düz- kin
olur.
lemli kuvvetler gösterilmiştir.
Cevap: I ve II
j≠0 j=0 j≠0
F
m
F
m m
F KÖŞE TAŞI
Kuvvetin cisim üzerine yaptığı iş, kuvvet ve yer
Şekil-I Şekil-II Şekil-III değiştirme vektörlerinin yönelimlerine göre "po-
zitif iş" veya "negatif iş" olarak nitelendirilir.
Buna göre hangi sistemlerde uygulanan kuvvetler
j j'
cismin mekanik enerjisini azaltacak şekilde iş ya-
par? F F
m
Şekil – I ve Şekil – II de cisim üzerine uygulanan kuvvetler

cisimlerin hızlanmasına ve enerjilerinin artmasına, Şekil – ∆x
III te ise cisim üzerine uygulanan kuvvet cismin yavaşlama-
Yukarıdaki şekilde olduğu gibi bir cisim üzerine
sına ve enerjinin azalmasına sebep olur.
uygulanan kuvvet vektörünün yönü ile yerdeğiş-
Cevap: Yalnız III
tirme vektörünün yönü aynı ise kuvvetin yaptığı
iş pozitif olarak nitelendirilir.
12. Yalnız III 38 13. I ve II

KÖŞE TAŞI
j' j
Cisimler üzerine yapılan pozitif iş cismin enerji-
F m F sini artırmak, negatif iş ise cisim enerjisini azalt-
makla sonuçlanır.
Bu anlamda düşünülürse duran cisme uygula-
∆x
nan net kuvvetin yaptığı iş her zaman pozitiftir
Yukarıdaki şekilde olduğu gibi bir cisim üzerine ve her zaman cismin enerjisini artırır.
uygulanan kuvvet vektörünün yönü ile yerdeğiş-
tirme vektörünün yönü birbirine ters ise kuvvetin
yaptığı iş, negatif iş olarak nitelendirilir.
ÖRNEK 15
ÖRNEK 14
Şekil–I, II ve III teki sistemlerde F , F ve F kuvvetleri G
Sürtünmesiz yatay düzlemlerde durmakta olan K cismi- 1 2 3
ağırlıklı cisimlere yukarı doğru uygulanmıştır.
ne, hareket etmekte olan ve hız vektörleri ile hız büyük-
F1 F2 F3
lükleri verilen L ve M cisimlerine sırasıyla F , F ile hız
1 2
j0 ≠ 0 j0 ≠ 0 j0 ≠ 0
F kuvvetleri Şekil-I, II ve III'teki gibi uygulanıyor.
3
F2
F1 = G F2 = G F3 = 2G
2
m (j0 = 0) (j = 7 m/s) Şekil-I Şekil-II Şekil-III
F1
K m L
G
Cisimlere uygulanan kuvvetlerden F = , F = G ve
1 2 2
Şekil - I Şekil - II F = 2G büyüklüktedir.
3
(j = 20 m/s)
Cisimlerin ilk hızları sıfırdan farklı olduğuna göre
F3 hangi cisimlerin mekanik enerjisi cisim yükselirken
m M
artar?
Şekil - III
Cisimler üzerine uygulanan kuvvet eğer hareket yönüyle
Buna göre, hangi cisim üzerine uygulanan kuvvetin (yerdeğiştirme vektörü ile) aynı yöne uygulanmışsa cismin
yaptığı iş kesinlikle pozitiftir? ya da sistemin toplam enerjisi artar. Bu durum için kuvve-
tin büyük ya da küçük olma durumuna ya da cismin hız-
lanıp yavaşlamasına bakılmamalıdır. Soruda her üç şekil-
I. K cismi üzerine uygulanan F1 kuvveti, cismin yerde- de uygulanan kuvvet başlangıç hareket yönüyle aynı yön-
ğiştirme vektörü ile aynı yönlü olduğundan F kuvveti- de uygulandığından pozitif iş yapar ve cismin toplam ener-
1
nin yaptığı iş daima pozitif olur. (I. doğru) jisini artırır.
II. L cismi üzerine uygulanan F2 kuvveti, yerdeğiştirme Cevap: I, II ve III

vekörüne dik doğrultuda olduğundan fiziksel anlamda
zaten iş yapmaz. (II. Yapılan iş W = 0, yanlış)
III. M cismi üzerine uygulanan F3 kuvveti cismi durdur-

maya yönelik bir kuvvet ve yerdeğiştirme vektörüne zıt
yönlü olduğundan cisim duruncaya kadar yapılan iş ne-
gatif olur. Ancak cisim durduktan sonra kuvvet uygu-
lanmaya devam ederse bu defa F3 ile Tx vektörleri ay-
nı yönlü olacağından yapılan iş pozitif olur. (III. cisim
duruncaya kadar iş negatif sonrasında ise pozitif olur.
III. kesin değil)
Cevap: Yalnız I
14. Yalnız I 39 15. I, II ve III

1. Sürtünmesiz yatay düzlemin K noktasında dur- 4. Bir oyuncak araba sürtünmelerin önemsiz olduğu
makta olan m kütleli cisime aynı doğrultudaki yatay düzlemde fırlatılıp şekilde gösterilen yatay F
kuvveti uygulanarak durduruluyor.
F1 = 17 N ve F2 = 2 N luk kuvvetler uygulanarak
cisim L noktasına kadar çekiliyor. j=0
j
F2 = 2 N F1 = 17 N F
m F
K L
x=6m
Buna göre,
Cisim üzerinde yapılan net iş kaç joule dür?
I. Kuvvetin yaptığı iş araba duruncaya kadar ne-
A) 45 B) 60 C) 90 D) 102 E) 120 gatif olur.
II. Aynı hızla daha büyük kütleli arabayı aynı
2. Şekilde K ve M noktalarında durmakta olan m = 2
1 uzunluktaki yolda durduracak kuvvet daha bü-
kg ve m = 4,5 kg kütleli cisimlere eşit büyüklükte- yük iş yapar.
2
ki F = 10 N luk kuvvetler uygulanarak cisimler sıra-
sıyla L ve N noktalarına kadar çekiliyor. III. Araba daha hızlı fırlatılırsa duruncaya kadar F
kuvvetinin yaptığı iş artar.
m1 = 2 kg
F = 10 N yargılarından hangileri doğru olur?
∆E1
K L
x = 3,2 m
m2 = 4,5 kg
F = 10 N
∆E2 5. Bir cisim üzerine düşey düzlemde ağırlığından
M N başka F ve F kuvvetleri şekildeki gibi uygulan-
1 2
∆x = 3,2 m maktadır.
Buna göre, cisimlerin mekanik enerjilerinde-
TE
1
ki değişiklikler ∆E ve ∆E nin oranı kaç L
1 2 TE
2
olur? F1
4 1 3 j0 = 0
A) B) C) 1 D) E) 2 K
9 2 2
F2
3. Yerde duran 2 kg kütleli cisme şekilde gösterildiği

K hizasında hızı sıfır olan cisim bir süre sonra L
gibi düşey 30 N büyüklüğünde kuvvet uygulanarak
hizasından j hızıyla geçtiğine göre,
cisim 5 m yükseğe çıkarılıyor. L
I. F kuvvetini artırmak
1
II. F kuvvetini azaltmak
2
h=5m F = 30 N III. Cismin kütlesini azaltmak
m = 2 kg işlemlerinden hangileri tek başına yapıldığında

cismin L hizasından geçerken sahip olduğu hız
Buna göre kuvvetin yaptığı işin cismin mekanik artar? (g: Yer çekim ivmesi)
2
enerjisindeki değişime oranı kaçtır? (g = 10 m/s ) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1 3 2 5
A) 1 B) C) D) E) D) II ve III E) I, II ve III
2 2 3 3
1. C 2. C 3. A 40 4. E 5. E
İş ve Enerji İçin Grafik Yorumları KÖŞE TAŞI

Soru çözümlerinde Kuvvet (F) - Konum (x) grafi-
TANIM - BİLGİ ği ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki gibi kullanılabilir.
Kuvvet Konum Grafiği: Bir cisim üzerine uy- Kuvvet İvme
gulanan kuvvet ile cismin konumu arasında çi-
zilen grak incelendiğinde grağin alanının bu-
(+)A1
lunabilmesi için genel olarak kuvvet ekseninde-
0 (–)A 2 Konum 0 Konum
ki sayısal değer (F) ile konum eksenindeki de-
ğer (∆x) çarpılır.
Cisim üzerine yapılan iş mekanik enerjideki de-
Kuvvet (F)
ğişim olduğundan F - x grafiğinin alanı aynı za-
manda cismin mekanik enerji değişimine eşit olur.
F
∆E = Alan = W
A mek
0 x Konum (x) • Grağin alanı enerjideki değişime eşit olması-

na rağmen cismin hareket durumuyla ilgili bil-
Alan = A = F . ∆x = W gi sahibi olunamıyorsa grağin alanının enerji-
yi artırıp azaltması durumuna karar verilemez.
Bu durumda Kuvvet (F) - Konum (x) grağinin • Grak net kuvvet konum graği ise İvme - Ko-
alanı yapılan işi verir. num graği ile aynı şekle sahiptir. Dolayısıyla
bu grakler Kütle (m) faktörü düşünülerek bir-
biri yerine kullanılabilir.
• Grağin Konum (x) ekseni üzerinde kalan ala-
ÖRNEK 16
nı (+), konum ekseni altında kalan alanı ise (-)
Bir cisim üzerine uygulanan yatay kuvvetin cismin konu- alan olarak ifade edilir. Cisim üzerine yapılan
muna bağlı grafiği şekildeki gibidir. toplam iş alanların işaretlerine dikkat edilerek
alanların toplanmasıyla bulunur.
Kuvvet (F) • Kuvvet - Konum graği zaman ile ilgili bilgi
içermediğinden grağin x = 0 dan x konumuna
40
veyahut x konumundan x = 0 konumuna doğ-
ru olası okumaları ancak soruda verilen hare-
20 ket koşullarına göre kararlaştırılabilir.
A3
A1 A2
ÖRNEK 17
0 Konum (m)
2 4 6 Yatay sürtünmesiz düzlemde t = 0 anında x = 0 konu-
munda duran cisme uygulanan yatay kuvvetin konuma
Buna göre 0 - 6 m arasında cisim üzerine uygulanan bağlı grafiği şekildeki gibidir.
kuvvetin yaptığı iş kaç joule olur? Kuvvet (F)
F
Kuvvet - Konum grafiğinin alanı kuvvetin yaptığı işi verir.
Buna göre kuvvetin yaptığı iş Konum (x)

0 x 2x
W=A +A +A
1 2 3
20 + 40 Buna göre,
= 20 . 2 + c m . 2 + 40 . 2
2 I. Cisim (0 - x) aralığında hızlanmıştır.
W = 180 j olur. II. Cisim (x - 2x) aralığında hızlanmıştır.
Cevap: 180 j III. (0 - x) aralığında kuvvetin yaptığı iş (x - 2x) aralı-
ğında yaptığı işten daha büyüktür.
16. 180 41 17. I, II ve III

j=0 TANIM - BİLGİ

F m x=0 Enerji Konum Grafiği: Bir cismin enerjisi ile
cismin konumu arasında çizilen grağin eğimi-
Cisim başlangıçta durduğu için nin bulunabilmesi için, grakte enerji değişikliği-
nin (∆E), konum değişikliği (∆x) e bölünmesi ge-
∆E = E - 0 ⇒ ∆E = E olur.
son son rekir.
Bu durumda cismin ilk enerjisi sıfır olduğundan cisim üze-
Kuvvet (F)
rine aynı yönlü iş yapıldığı sürece cismin kinetik enerjisi
artacak ve cisim hızlanacaktır. (I ve II kesin doğru) E2
F.x
W =F.x>W = (III doğru)
(0 - x) (x - 2x)
2 Cevap: I, II ve III E1
a
Konum (x)
0 x
ÖRNEK 18
Yatay sürtünmesiz düzlemdeki cisme uygulanan yatay
E -E
kuvvetin konuma bağlı grafiği şekildeki gibidir. 2 1 TE
Eğim = tan a = =
Kuvvet (F)
x-0 Tx
F Cismin enerji değişimi iş olduğundan
Konum (x) TE W F . Tx
0 x 2x • Eğim = = = = F olur.
Tx Tx Tx
Buna göre,
I. Cisim (0 - x) aralığında hızlanmıştır. • Dolayısıyla Enerji - Konum grağinin eğimi ci-
II. Cisim (x - 2x) aralığında hızlanmıştır. sim üzerine uygulanan kuvvet büyüklüğü hak-
kında bilgi verir.
III. Kuvvetin (0 - x) arasında yaptığı iş (x - 2x) aralı-
ğında yaptığı işten büyüktür.
ÖRNEK 19
Cismin hareket durumu belirtilmediğinden grafik
Bir cismin enerjisinin konuma bağlı grafiği şekildeki gi-
j=0 j
F F bidir.
m m
x=0 x=0 Enerji

t=0 t=0
şekillerinde hareket eden bir cisme ait olabilir. Bu durum-

da yukarıdaki soru çözümünde olduğu gibi cevap I, II ve
III olur. Konum (x)
0 x 2x
Ancak cisim
j F Cisim sürekli yatay düzlem üzerinde bulunduğuna
m
göre,
2x
t=0 I. (0 - x) aralığında cisme kuvvet uygulanmıştır.
şeklinde başlangıçta (-) yöne doğru hareket eden bir cisim
II. x - 2x aralığında cisme hareketi doğrultusunda
olabilir. Bu durumda cisim hareketi sırasında (2x - x) ve (x
- 0) aralıklarının ikisinde de yavaşlamış olur. I ve II yanlış kuvvet uygulanmamıştır.
olur. (0 - x) aralığında alan daha dbüyük olduğundan III.
III. Cismin (0 - x) aralığındaki enerji değişimi (x - 2x)
yargı kesinlikle doğru olur.
aralığındaki enerji değişiminden daha büyüktür.
Cevap: Yalnız III
18. Yalnız III 42 19. I ve III

ÖRNEK 20
Enerji - konum grafiğinin eğimi cisim üzerine hareketi doğ-
rultusunda uygulanan kuvvete eşittir. (0 - x) aralığında eğim Yatay düzlemdeki bir cisme ait Kinetik Enerji (E ) - Ko-
k
sıfırdan farklı olduğundan cisim üzerine kuvvet uygulanmış, num (x) grafiği şekildeki gibidir.
(I kesin doğru)
Kinetik Enerji
(x - 2x) aralığında grafiğin eğimi sıfır olduğundan cisim
üzerine hareketi doğrultusunda net kuvvet uygulanmamış-
tır. Ancak (x - 2x) aralığında cisim üzerine birden fazla kuv-
vet uygulanmış ve bu kuvvetlerin bileşkesi sıfır olmuş olabi-
lir. (II yargı kesin değil) I II III
Dolayısıyla (0 - x) aralığında iş yapılmış (x - 2x) aralığında Konum (x)
0
cisim üzerine iş yapılmamıştır. (0 - x) aralığında enerji de-
ğişmiş, (x - 2x) aralığında değişmemiştir. (III kesin doğru)
Cismin I, II ve III aralıklarındaki ivmesi sırasıyla a ,
Cevap: I ve III 1
a ve a olduğuna göre, bunlar arasındaki büyüklük
2 3
ilişkisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) a = a = a B) a > a = a C) a > a > a

1 2 3 1 2 3 3 2 1
D) a = a > a E) a > a > a

3 2 1 1 2 3
Kinetik Enerji - Konum grafiğinin eğimi net kuvvete eşit

olur. Buna göre,
KÖŞE TAŞI Eğim > Eğim > Eğim
1 2 3
Soru çözümlerinde Enerji - Konum grafiği ile il- olduğundan
gili bazı bilgiler aşağıdaki gibi kullanılabilir. F >F >F olur.
netI netII netIII
Enerji Dolayısıyla a > a > a olacaktır.

A 1 2 3
B Cevap: E
Konum (x)
0
• Grafiğin eğimi ne kadar büyük olursa cisim üze-

rine uygulanan kuvvet o kadar büyük olur.
F >F >F
A B C
• Grafik eğer kinetik Enerji (E ) - Konum (x) grafi-

k
ği olursa eğim cisim üzerine uygulanan net kuv-
veti (F ) verir ve dolayısıyla ivme hakkında bil-
net
gi sahibi olunur.
• Enerji - konum grafiği zaman ile ilgili bilgi ver-

mediği için grafiğin x = 0 dan x konumuna doğ-
ru, ya da x konumundan x = 0 konumuna doğ-
ru okunması olasıdır. Bu duruma ancak soruda
verilen koşullara göre karar verilebilir.
43 20. E
1. Bir cisim üzerine uygulanan net kuvvetin konuma 3. Yatay düzlemde hareket edebilen bir cismin kinetik
bağlı grafiği şekildeki gibidir. enerjisinin konuma bağlı grafiği şekildeki gibidir.
Net Kuvvet (F net)

Ekin
Konum (x) Konum (x)

0 0 x 2x 3x
x 2x 3x
Cisim t = 0 anında x = 0 konumunda bulundu- Buna göre,

ğuna göre,
I. Cisim x = 0 konumundan 3x konumuna doğru
I. Cisim 0 - x aralığında hızlanmıştır. hareket etmiştir.
II. Cisim x - 2x aralığında sabit hızlı hareket et- II. Cisim üzerine yalnızca (x - 2x) aralığında net
miştir. kuvvet uygulanmıştır.
III. Cisim (0 – x) aralığında yavaşlamış, (2x - 3x) III. Grafiğe göre cisim yavaşlamamıştır.
aralığında hızlanmıştır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğru olur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III
D) I ve II E) Yalnız I
4. Yatay sürtünmesiz düzlemde hareket eden bir cis-

min kinetik enerjisinin konuma bağlı grafiği şekilde-
2. t = 0 anında x = 0 konumunda duran cisme uygu- ki gibidir.
lanan yatay kuvvetin konuma bağlı grafiği şekildeki
gibidir. Enerji
5E
Kuvvet (N)
3E
10 2E
5 I III
II
8 Konum (x)
Konum (m) 0 3x 5x 6x
0
2 4 6
–5 Buna göre cisim üzerine I, II ve III aralıklarında
uygulanan F , F ve F net kuvvetleri büyüklük
1 2 3
bakımından nasıl sıralanır?
Cisim yatay sürtünmesiz düzlemde bulunduğu-
na göre x = 8 metre konumunda cismin kinetik A) F = F > F B) F > F > F
3 1 2 1 2 3
enerjisi kaç joule olur? C) F > F > F D) F > F > F
1 3 2 3 1 2
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 45 E) F > F > F
3 2 1
1. E 2. C 44 3. A 4. D
Sürtünme Kuvvetinin Yaptığı İş KÖŞE TAŞI

Sürtünme kuvveti her zaman cismin hareketi-
TANIM - BİLGİ
ne ters yönlü olmadığından sürtünme kuvvetinin
Bir düzlem üzerinde kayan cisme uygulanan ki-
yaptığı iş de her zaman negatif olmayacaktır.
netik sürtünme kuvveti sürekli cismin hareketi-
ne ters yönlü olur. X
j j' Fs
Fs Fs F
Y
∆x
Sürtünme kuvvetinin yukarıdaki durumu düşü- Yukarıdaki şekilde Y cisminin üzerindeki X cis-
nüldüğünde harekete ters yönlü oluşu yaptığı minin hareketi sürtünme kuvveti sayesinde sağ-
işin negatif değerli oluşunu ve cismin enerjisini lanır. Dolayısıyla X cismine uygulanan sürtün-
azaltacağını garanti eder. me kuvvetinin X cismi üzerine yaptığı iş pozitif
iştir ve cismin enerjisini artırır.
Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş
W = f . ∆x = ∆E
s s m
ÖRNEK 22
matematiksel modeli ile ifade edilir.
Aşağıdaki şekillerde sırasıyla ayakta dururken yürüme-
ye başlayan bir çocuk, yolda dururken harekete başla-
ÖRNEK 21
yan bir araba ve bisiklet ile hareket ederken fren yapan
Yatay sürtünmeli bir ortamda bir cisim şekilde görüldüğü bir çocuk görülmektedir.
gibi j hızıyla fırlatılıyor.
j
j'
K L
Yürümeye başlayan çocuk Hızlanan araba
Cisim L noktasından geçtiğine göre cismin üzerin- Şekil-I Şekil-II
de KL aralığında sürtünme kuvvetinin yaptığı iş için,

I. Cismin kütlesi artırılırsa sürtünme kuvvetinin yaptı-
ğı iş artar.
II. |KL| mesafesi azaltılırsa sürtünme kuvvetinin yap-
tığı iş azalır.
Yavaşlayan bisiklet
III. Cisim sürtünmeli yüzeye daha büyük ilk hızla atı- Şekil-III
lırsa KL aralığında sürtünme kuvvetinin yaptığı iş
azalır. Buna göre Şekil – I, II ve III teki olayların hangilerinde
yargılarından hangileri doğrudur? yer ile cisim arasında oluşan sürtünme kuvvet pozi-
tif iş yapar?
Herhangi bir sistemde sürtünme kuvvetinin yaptığı iş
w = f . ∆x denklemi ile hesaplanır. Sistemlerde pozitif iş yapılıyorsa mekanik enerji artmalıdır.
s s
j hızıyla fırlatılan cisim üzerinde KL aralığında yapılan iş Şekil – I de yürümeye başlayan çocuk ve Şekil – II de ha-
w = f . ∆x rekete başlayan arabanın toplam enerjisinde artış olmak-

s s
tadır. Bunun sebebi çocuğun ayağına uygulanan sürtün-
= f . |KL| = k . mg . |KL| olur.
s me kuvvetinin ileri doğru ve arabanın tekerleğine uygula-
Bu durumda yapılan iş k, m, g, |KL| mesafesiyle doğru nan sürtünme kuvvetinin ileriye doğru oluşudur. Şekil – III
orantılıdır. Cismin ilk hızına bağlı değildir. (I ve II doğru, te ise bisiklet tekerine uygulanan sürtünme kuvveti hare-
ketin tersi yönüne doğrudur. Bu durumda yapılan iş ener-
III. yanlış)
jiyi azaltmaktadır.
Cevap: I ve II
Cevap: I ve II
21. I ve II 45 22. I ve II
Güç
Kuvvetin yaptığı iş: W = F.∆x
TANIM - BİLGİ W = 16. 5
İşin tanımı yapılırken zaman kavramından söz W = 80 joule
edilmedi.
W 80 joule
F Güç: P= =
Tt 4s
P = 20 watt tır.
K x L Cevap: 20
Şekildeki m kütleli cismi K noktasından, L nok-

tasına götürmekle yapılacak olan iş, 1 saniye-
de, 1 günde ya da 1 haftada da yapılsa büyük-
KÖŞE TAŞI
lüğü "W = F.x" ile hesaplanır.
Güç hesaplanırken yapılan işin zamana oranı
Ancak bir işin ne kadar sürede yapıldığını bil-
hesaplanır. Yapılan iş aynı zamanda mekanik
mek de önemlidir. Fizik biliminde işin yapılma
enerji değişimi olduğundan güç mekanik enerji
hızına "güç" denir.
değişiminin zamana oranı olarak da hesaplanır.
O halde güç, "birim zamanda yapılan iş" ola-
rak tanımlanabilir. W
TE
mek
=P=
Tt Tt
Yapılan iş (W)
Güç =
İşi yapmak için geçen süre (t)
W ÖRNEK 24
P=
Tt 60 kg kütleli bir atlet 50 metre yüksekliğindeki bir kule-
nin en üst noktasına sabit süratle koşarak 2 dakikada çı-
SI birim sisteminde gücün birimi
kabiliyor.
Nicelik İş (W) Zaman (t) Güç
Birim Joule saniye Watt, j/s
Bir sistem üzerindeki güç sürate bağlı olarak da

h = 50 m
ifade edilebilir.
Tx
İş; W = F.∆x ve sürat ise j = olduğundan,
Tt
W F. Tx
P= =
Tt Tt
P = F. j olur.
F : uygulanan kuvvet, j : sürat Koşucunun binanın tepesine çıkışı esnasında gücü

kaç watt’tır? (g = 10 N/kg)
ÖRNEK 23
Sürtünmesiz yatay düzlemin K noktasında durmakta Atletin yaptığı iş sırasında sürati sabit olduğundan yalnız-
olan m kütleli cisme F = 16 N luk kuvvet uygulanarak ci- ca potansiyel enerjisi artmıştır. Bu durumda güç
sim L noktasına kadar çekiliyor. W

TE
mek
TE
pot
P= = = olarak hesaplanabilir.
Tt Tt Tt
m
F = 16 N mg . T . h 60 . 10 . 50
⇒P= =
Tt 2 . 60
K x=5m L ⇒ P = 250 watt

Cevap: 250
Hareket süresi 4 s olduğuna göre, hareket süresince
aktarılan güç kaç watt tır? ( g = 10 N/kg)
23. 20 46 24. 250

1. Yatay sürtünmeli yolda durmakta olan cisme yatay 3. Tamamı sabit sürtünmeli olan yatay düzlemde bo-
F kuvveti şekildeki gibi uygulanarak hareket ettiri- yutları önemsiz cisim K noktasında durmaktadır.
lip K noktasından L noktasına getiriliyor.
j0 = 0
m j=0
F = 10 N
F m
K L M N
K L
Cisim 10 N luk kuvvet ile K noktasından L noktası-
Cismin yalnızca kütlesi artırılarak yine F kuvve- na kadar çekilip serbest bırakıldığında N noktasın-
tiyle K den L ye kadar itilirse, da durmaktadır.
I. F kuvvetinin yaptığı iş azalır.
Yatay düzlemdeki yol üzerindeki aralıklar
II. Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş artar.
| KL | = | LM | = | MN | = 3 m olduğuna göre sür-
III. Cismin KL arasında kinetik enerji değişimi aza-
tünme kuvvetinin | LN | noktaları arasında yaptı-
lır.
ğı negatif iş kaç joule olur?
yargılarından hangileri doğru olur?
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
2. Yatay sürtünmeli yolda m kütleli cisim şekildeki gibi

j hızıyla fırlatıldığında bir süre sonra duruyor. 4. Şekilde gösterilen yatay yolun KL arası sürtünme-
siz LP arası ise sabit sürtünmelidir.
j0 ≠ 0 E
j=0
m F
K L M N P
K L k=0
k≠0
Yalnızca cisim ve yüzey arasındaki sürtünme
katsayısı artırılarak deney tekrar edilirse, cisim Boyutları önemsiz olan şekildeki cisim K noktasın-
duruncaya kadar, dayken kinetik enerjisi E kadardır. Cisme K nokta-
I. Sürtünme kuvvetinin değeri büyür. sından L noktasına kadar yatay F kuvveti uygulan-
dığında L noktasındaki kinetik enerjisi 2E oluyor.
II. Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş artar.
Kuvvet L noktasında kaldırıldığında cisim P nokta-
III. Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş sırasında orta- sında duruyor.
ya çıkan güç artar.
Buna göre LP arasındaki sabit sürtünme kuvve-
yargılarından hangileri doğru olur? tinin büyüklüğü kaç F olur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III 1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1
5 3 2 3
1. D 2. C 47 3. D 4. D
Esneklik Potansiyel Enerjisi Bir cisim veya sistem kendi şeklini değiştiren kuvvet orta-
dan kalktığında ilk halini geri alabiliyorsa esnek yapıya sa-
TANIM - BİLGİ hiptir ve bu cisim ya da sistemler üzerine deforme edici
Günlük hayatın içinde yerçekiminden kaynak- kuvvet uygulandığında yapılan iş esneklik potansiyel ener-
lanmayan potansiyel enerjilerle de karşılaşılır. jisi olarak depolanır. Eğilmiş ağaç dalı, bastırılmış sünger
ve amortisör yayı bu tür enerji depolayan cisimlere örnek-
tir.
Cevap: I, II ve III
Gerilmiş sapan Gerilmiş okçu yayı Zemberekli saat
TANIM - BİLGİ
Yaylı tükenmez kalem
Bir yay üzerinde oluşan kuvvetin büyüklüğü Ho-
Dinamometre Trambolin
oke Yasasına göre,
F=k.x
Spor yayı matematiksel modeli ile hesaplanır. Denklem-

Bangie Jumping Tramplen
deki k yayın "yay sabiti" ve "x" ise "yayın bo-
Bir cisim üzerine kuvvet uygulanarak şekli de- yundaki değişim" olarak tanımlanabilir.
ğiştirildikten sonra (sıkıştırmak /germek) ser-
best bırakıldığında orijinal haline geri geliyorsa esnek
yay F (Kuvvet)
bu tip cisimlere "elastik (esnek)" cisim denir. Şekil (a) F
Yay veya kauçuk bant gibi cisimlerde sıkıştı-

rılarak ya da bükerek depo edilebilen enerjiye Şekil (b) F A
"esneklik potansiyel enerjisi" denir. x x
x (Uzama
miktarı)
Şekil (c)
Yukarıda Şekil (a) daki gibi serbest halde duran

ÖRNEK 25 yaya kuvvet uygulanarak Şekil (b) deki gibi ge-
Günlük hayatta karşılaşılan veya kullanılan bazı durum- rilmesi sağlanmış olsun. Bu durumda yay üze-
lar ve olaylar Şekil – I, II ve III te gösterilmiştir. rinde oluşan kuvvet büyüklüğü ile yayın boyun-
daki değişim graği Şekil (c) deki gibi olur.
Dolayısıyla yay için Kuvvet – Konum grağinin

alanı yayda depo edilen esneklik potansiyel
Eğilmiş ağaç dalı Bastırılmış sünger enerjisine eşit olur.
Şekil-I Şekil-II
W=E
pyay
F.x (k . x) . x
E = =
pyay 2 2
1 2
Sıkışmış amortisör yayı E = kx
pyay 2
Şekil-III
Buna göre Şekil – I, II ve III teki sistemlerden han-

gisinde esneklik potansiyel enerjisinin depolandığı
söylenebilir?
25. I, II ve III 48
1. Üzerine kuvvet uygulandığında şekil değiştirebilen 3. Şekil – I ve Şekil – II de gösterilen ideal esneklikte-
ve kuvvet kaldırıldığında eski haline geri dönebilen ki iki yay yatay düzlemde x ve x kadar sıkıştırılı-
1 2
cisimlere esnek cisim denir. Bu tür cisimlerin üzeri- yor.
ne kuvvet uygulandığında deforme olurlar ve ener-
ji depo ederler. Bu tür cisimlere şekildeki yay örnek Denge Denge
konumu konumu
olarak gösterilebilir.
k1 F1 k2 F2
k
m x1 x2
Şekil-I Şekil-II
Buna göre yayda depo edilen enerji, Buna göre,

I. Ucuna bağlanmış cismin kütlesi I. Yaylarda depo edilen enerjileri eşit ise x = x
1 2
II. Yayın yay sabiti (k: esneklik sabiti) olur.
III. Yayın boyundaki değişim II. Yayların yay sabitleri eşit ise yaylarda depo
edilen enerjiler de eşit olur.
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
III. Yayların yay sabiti ve üzerlerine uygulanan
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III kuvvetler eşitse yaylarda depo edilen enerjiler
D) II ve III E) I, II ve III de eşit olur.
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III
2. İdeal esneklikte bir yay düşey düzlemde tavana D) I ve III E) I ve II

bağlanıp ucuna şekildeki gibi F kuvveti uygulanıyor.
4. İdeal esneklikteki yayın ucuna F kuvveti uygulana-

rak yay x kadar sıkıştırıldığında depo edilen esnek-
k
lik potansiyel enerjisi E oluyor.
x Denge
konumu
F k F
Yay bu durumda x kadar uzuyor.

x
Buna göre,
I. Yayın yay sabiti azaltılarak ucuna F kuvveti uy- Yayın ucuna uygulanan kuvvet artırılarak yayın
sıkışması 2x yapıldığında,
gulanırsa yay daha çok uzar.
I. Yaya uygulanan kuvvet iki katına çıkarılmıştır.
II. Yayın ucuna uygulanan kuvvet artırılırsa yayda
depo edilen esneklik potansiyel enerjisi artar. II. Yayın depo ettiği esneklik potansiyel enerjisi iki
katına çıkmıştır.
III. Kuvvet düşey yukarı yönlü uygulanıp yay x ka-
dar sıkıştırılırsa depo ettiği enerji miktarı aynı III. Yayın yay sabiti serbest olduğu duruma göre
olur. azalmıştır.
yargılarından hangileri doğru olur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1. D 2. E 49 3. C 4. A
Enerji Korunumu ve Enerji Dönüşümleri KÖŞE TAŞI

Enerji korunum yasasında ifade edilmek istenen
TANIM - BİLGİ
toplam enerjinin sabit oluşudur. Böyle bir durum
Bir cisim ya da sistem üzerine uygulanan kuv-
sağlanabilmiş ise sistemde bir enerji türü azalır-
vet kendi doğrultusunda konum değişimine se-
ken, başka bir enerji türünde aynı miktarda artış
bep oluyorsa cisim ya da sistem üzerine iş ya-
olabilir.
parak mekanik enerjide değişiklik yapar. Eğer
• Salıncakta sallanan bir çocuk için mekanik ener-
cisim ya da sistem üzerine iş yapabilecek bir dış
jinin sabit olduğu düşünüldüğünde, enerji dönü-
kuvvet uygulanmazsa sistemin toplam enerjisi
şümleri aşağıdaki gibi yapılabilir.
sabit kalır. Bu duruma "mekanik enerjinin ko-
runumu" denir.
jA = 0 jE = 0
j N
F F
m
E
fs A
G
F + fs + G + N = 0 B D
0
C
⇒F = 0 ⇒ W = ∆E = F . ∆x
dış mek
∆E =0
mek
E =E
mekilk mekson
⇒E +E =E +E
kinilk potilk kinson potson
Ep Ek Ep Ek Ep Ek Ep Ek Ep Ek
ÖRNEK 26
Bir cismin ya da sistemin enerjisinin korunduğu bi- Çocuk A noktasından ilk hızı olmadan sallan-
lindiğine göre, maya başladığında:
I. Kinetik enerji değeri sabittir.

II. Potansiyel enerji değeri sabittir. A noktasında: Potansiyel Enerji; Maksimum
Kinetik Enerji; E = 0
III. Mekanik enerji değeri sabittir. k

B noktasında: Potansiyel Enerji; E >E
P(A) P(B)
Kinetik Enerjisi; sıfırdan farklıdır.
Bir cisim ya da sistemde enerji korunumu sağlanmış ise ci-
sim ya da sistemde mekanik enerji değişiminin sıfır olması
gerekir. Kinetik veya potansiyel enerjinin tek başına sabit C noktasında; Potansiyel Enerji; E >E mi-
P(B) P(C)
olduğu durumlarda diğer enerji türleri değişebileceği için nimum olur.
enerjinin kesinlikle korunduğu ifade edilemez. Kinetik Enerjisi; Maksimum
Cevap: Yalnız IIII
D noktasında; Potansiyel Enerji; E >E

P(D) P(C)
Kinetik Enerji; E <E
k(D) k(C)
E noktasında; Potansiyel Enerji; Maksimum

Kinetik Enerji; E = 0
k
olur.
26. Yalnız III 50

ÖRNEK 27 ÖRNEK 28
Sürtünmelerin önemsiz olduğu sistemde m kütleli bir ci- Şekilde gösterilen tren, istasyona gelip dururken sahip
sim şekilde görüldüğü gibi K hizasından bırakılıyor. olduğu mekanik enerjide değişimler gerçekleşir.
j=0
İstasyona yaklaşan tren

Cisim düşey düzlemde hareket ederken,
I. KL arasında cismin yerçekimi potansiyel enerjisi Buna göre, tren duruncaya kadar mekanik enerji,
azalmıştır. I. Isı
II. Cismin L deki mekanik enerjisi K deki mekanik II. Ses
enerjisinden büyüktür. III. Işık
III. Cisim K den L ye gelirken kinetik enerjisi artar. enerjilerinden hangilerine dönüşebilir?
yargılarından hangileri doğru olur?

Tren tekerlekleri ile raylar arasında oluşan sürtünme dola-
yısıyla enerjinin bir kısmı ısı enerjisine, ses enerjisine ve
Sistemde (Dünya ve Cisim) dış kuvvet olmadığından (sür- ışık enerjisine (kıvılcım) dönüşebilir.
tünmeler önemsiz) mekanik enerji değişmeyecektir. (II yan- Cevap: I, II ve III
lış)
Ancak cisim K den L ye gelirken cismin yere göre yüksek-

liği azalacağından potansiyel enerjisi azalır, aynı miktarda
kinetik enerjisi artar. (I ve III doğru) KÖŞE TAŞI
Cevap: I ve III • Soğuk havalarda iki elimizi birbirine sürttüğü-
müzde
Kinetik Enerji Isı Enerjisi

KÖŞE TAŞI • Barajlarda toplanan suyun, baraj kapakları açıl-
Enerji korunumunun gerçekleştiği sistemlerde dığında,
yalnızca kinetik ve potansiyel enerji arasında
geçişler olmaz. Mekanik enerji bazı zamanlar-
da ısı enerjisine, ışık enerjisine veya ses ener-
jisine dönüşebilir. Bu dönüşümler iki enerji türü
arasında gerçekleşebileceği gibi aynı anda bir
enerji türünden birden fazla farklı enerji türüne
geçiş şeklinde de gerçekleşebilir.
Potansiyel Kinetik Elektriksel
Enerji Enerjisi Enerji
27. I ve III 51 28. I, II ve III

ÖRNEK 29
• Pil ile çalışan bir el fenerinde,
Bir nükleer enerji santralinde reaktör odalarında bulunan
radyoaktif elementler çekirdek tepkimeleri geçirerek bo-
zunur ve bozunurken kaybedilen kütle, enerjiye dönü-
şür. Bu enerji reaktörde suya aktarılarak suyun buhar
haline gelmesi sağlanır. Yüksek basınçlı buhar ise jene-
ratörlerin türbinleri üzerine gönderilerek türbinlerin dön-
Işık Enerjisi
Kimyasal Elektriksel mesi sağlanır. Daha sonra türbinlere bağlı tel sarımların-
Enerji Enerji
Isı Enerjisi da elektrik enerjisi elde edilir. Bu sistem şematik olarak
şekilde gözterilmiştir.
• Elektrik ile çalışan kapı zili düzeneğinde,
Süreç izleme
TRAFO-ÇIKIŞ
Kontrol ve Koruma Sistemi
AYIRICI
Buhar
TÜRBİN JENERATÖR
REAKTÖR
NÜKLEER
Elektriksel Enerji Kinetik Enerji Ses Enerjisi Su
KONDANSATÖR
SOĞUTUCU GÖLET
• Keman çalınması sırasında enerji dönüşümü,
Bu olay dizisi düşünülerek enerji dönüşümü için aşağı-

daki sıralama yapılmıştır.
Nükleer I II Elektrik
Enerji Enerjisi
Buna göre bu enerji dönüşüm gösteriminde I ve II

numaralı boşluklara hangi enerji türleri getirilmeli-
Ses Enerjisi
Kinetik dir?
Enerji
Isı Enerjisi
Soruda anlatılan döngüye göre reaktörde çekirdek parça-
lanmasıyla ortaya çıkan nükleer enerji suya "ısı enerjisi"
• Yüksek Atlama yapmakta olan sporcu, olarak aktarılıp suyun ısınıp buhar haline gelmesine sebep
olur. Yüksek basınçlı buhar ise türbinlere gönderilerek "ki-
netik enerjiye" dönüştürülür. Türbinlerin kinetik enerjisi
ise jeneratörlerde elektrik enerjisine dönüştürülür. Bu du-
rumda
I " Isı enerjisi
II " Kinetik Enerji (mekanik Enerji) olur.
Cevap: I " Isı
II " Kinetik (veya Mekanik)
Esneklik
Kinetik Yerçekim
Potansiyel
Enerji Potansiyel
Enerjisi
52 29. I $ Isı, II $ Mekanik

KÖŞE TAŞI Canlılarda Enerji

Günlük hayatta karşılaşılan durumlarda sürtün-
me kuvvetinin etkileri sıfırlanamayacağı için ne- TANIM - BİLGİ
redeyse tüm sistemlerde enerji dönüşümü is- Mekanik sistemlerin çalışabilmesi veya çalış-
tendik şekilde gerçekleşmez. Bir kısım enerji bu mayı sürdürebilmesi için bir eneri kaynağına ih-
durum dolayısıyla kaybedilir. tiyaç vardır.
Aynı şekilde bir canlının da canlı kalabilmesi ve

ÖRNEK 30 her türlü canlılık faaliyetlerini gerçkeleştirebil-
mesi için enerjiye ihtiyacı vardır.
Şekil – I, II ve III te sırasıyla günlük hayatta karşılaşılan
durum ve olaylar gösterilmiştir. Canlılar için gereken enerjinin temel kaynağı
Güneş olmasına rağmen birçok canlı bu ener-
jiyi direkt olarak kullanamaz.
Güneş enerjisi fotosentetik bazı canlılar tarafın-

dan farklı besin maddeleri içerisinde farklı şekil-
lerde kimyasal enerjiye dönüştürülür.
Yerden seken top Trambolinde zıplayan

çocuklar
Şekil-I Şekil-II
Mercimek Pirinç
Salıncakta sallanan çocuk

Şekil-III
Zeytinyağı
Buna göre hangi durumlarda sürtünme kuvvetinin
etkileri dolayısıyla enerjinin bir kısmı istenmeyen
Yukarıda gösterilen besinlerde Güneş enerjisi
enerji türlerine dönüşerek sistemin mekanik enerji-
mercimekte protein, pirinçte karbonhidrat zey-
si azalır?
tinde ise yağ olarak depo edilir.
Günlük hayatta herhangi bir sistemde sürtünme kuvveti ve Besinlerde bulunan enerji miktarları ile ilgili tab-
sürtünme kuvveti etkilerinin tamamen ortadan kaldırılması
lo aşağıdaki gibi örneklenebilir.
veya sürtünme kuvvetinin sıfır yapılması mümkün değildir.
Dolayısıyla tüm sistemlerde enerinin bir bölümü sürtünme
Besin Maddesi (100 g) Enerji (kcal)
kuvveti sebebiyle farklı enerji türlerine dönüşerek sistem
mekanik enerji kaybeder. Tavuk 250
Cevap: I, II ve III
Pirinç Pilavı 320
Yumurta (1 adet) 80
Makarna 350
Ekmek (1 dilim) 125
Siyah zeytin 60
Beyaz peynir (1 dilim) 93
30. I, II ve III 53
ÖRNEK 31 Vücut için gerekli olan enerji (kalori) miktarı, in-

Şekil – I, II ve III te sırasıyla bitkisel bir besin olan nohut, sanın yaşına, yaptığı işe, kütlesine, boyuna, cin-
patates ve hayvansal besin süt gösterilmiştir. siyetine bağlı olduğu gibi mevsimlere göre de
farklılık gösterebilir. 1.70 m boyunda ve 60 kg
kütleli orta yaştaki bir insanın bazı aktiviteler için
1 saatte harcadığı ortalama enerji miktarları;
Nohut Patates Süt

Buna göre Şekil – I, II ve III te gösterilen besinler- Uyumak: 70 kalori Ayakta durmak: 70 kalori
den hangilerinde depo edilen enerjinin temel kayna-
ğı Güneş'tir?
Dünya üzerinde elde edilebilen veya depolanabilen orga-

nik besinlerin neredeyse tamamındaki enerjinin kaynağı Maç seyretmek: 80 kalori Yazı yazmak: 100 kalori
Güneş'tir.
Cevap: I, II ve III
Bisiklet sürmek: 450 kalori Merdiven çıkmak: 500 kalori

TANIM - BİLGİ
şeklinde sıralanabilir.
İnsanlar ve bütün canlılar canlılık faaliyetlerini
Sağlıklı yaşamın temeli besinlerden alınan çok
sürdürürken sürekli enerji harcar. Örneğin,
yönlü ve zengin enerji ile günlük faaliyetlerde
harcanan ortalama enerjinin birbiri ile orantılı ve-
ya birbirine eşit olması ile sağlanabilir.
Unutulmamalıdırki bir insan hayatının tüm evre-
lerinde istisnasız her an enerji harcar.
Bisiklet sürmek Yüzmek
ÖRNEK 32
Şekil – I, II ve III te sırasıyla uyuyan bir insan, kitap oku-
yan bir insan ve alışveriş poşeti taşıyan bir insan gös-
terilmiştir.
Basketbol oynamak Fitnes yapmak
Uyumak Kitap okumak Yük taşımak

Buna göre Şekil – I, II ve III te gösterilen olay veya du-

rumlardan hangilerini yaparken insanlar enerji har-
Koşmak Yürümek
car?
gibi faaliyetlerin hepsini gerçekleştirirken bün- İnsanlar nefes almak dahil hayatları boyunca yaptıkları tüm
yesine göre her insan farklı miktarlarda enerji faaliyetlerde kesinlikle enerji tüketir.
harcar. Cevap: I, II ve III
31. I, II ve III 54 32. I, II ve III

Verim
KÖŞE TAŞI
TANIM - BİLGİ Verimin şematik gösterimi aşağıdaki gibi göste-
rilebilir.
Bir makine veya sistem temel olarak bir ener-
ji türünün başka bir enerji türüne dönüştürülme-
si amacıyla dizayn edilir. Bu tür işlemler sıra- Amaca
sında enerji istendik enerji türüne dönüştürülür- Sisteme
uygun enerji
ken kullanılan makine veya sistemin özellikleri- Verilen
Enerji
ne bağlı olarak enerjinin bir bölümü istenmeyen
enerji türlerine dönüşerek kaybedilir.
Bir sistemin kendisine aktarılan enerjiyi, amaç-

landığı şekilde istendik enerji türüne dönüştür-
me oranına genel olarak "verim" denir.
Örneğin 100 joule luk elektriksel enerji verilen
Yukarıdaki tanımlamaya göre bir sistemin veri- bir fluoresan lambadan sadece 60 joule lük bir
mi (% olarak) bölümü ışık enerjisine dönüşüyorsa,
60
Verim = f p . 100
Sistemden Elde Edilen Enerji Verim = x100 = 60 tır.
100
Harcanan Toplam Enerji Yani fluoresan lambanın verimi % 60 tır.
veya
Verim = f p . 100
Ç ›k›  Enerjisi
Giri Enerjisi
şeklinde hesaplanabilir. ÖRNEK 34

Bir elektrik motoruna verilen enerji miktarı ve bunun so-
Denklemlerde enerji yerine güç de kullanılabilir. nucu amaca uygun olmayan enerji miktarı şemadaki gi-
bidir.
Verim = f p . 100
Ç ›k›  Gücü
Giri Gücü
Amaca uygun
enerji
1600 J
Sisteme verilen
ÖRNEK 33 enerji
400 J
Bir elektrik devre elemanı olan lamba üzerine aktarılan
20 joule enerjinin 8 joulünü ışık enerjisine dönüştürebil-
mektedir.
Amaca uygun
Buna göre bu lambanın verimi % kaçtır? olmayan enerji
Buna göre, elektrik motorunun verimi % kaçtır?

Bir lambanın çalıştırılmasındaki temel amaç ışık enerjisi el-
de etmektir. Dolayısıyla lambanın verimi bulunurken ışığa
Sisteme verilen Ama uygun Amaca uygun
dönüştürdüğü enerji, harcanan tüm enerjiye oranlanarak enerji = enerji (Al›nan enerji) + olmayan enerji
hesaplama yapılabilir. 1600 = Alınan Enerji + 400 J
Elde Edilen Enerji Alınan Enerji = 1200 Joule
Verim = . 100
Harcanan Enerji 1200
Verim = . 100 = % 75
8 1600
= . 100 = % 40 olur. Cevap: % 75
20
Cevap: 40
33. 40 55 34. 75
Enerji Verimliliği ÖRNEK 35

TANIM - BİLGİ İki elektrikli alet için enerji kimlik belgeleri şekildeki gi-
Teknolojinin gelişmesi ve artan nüfus gibi et- bidir.
kenler Dünya üzerinde günlük enerji tüketimi-
A A++ A A
nin ve enerji talebinin sürekli artmasına sebep
olmaktadır. Bu yüzden araştırmaların ve geliş-
B B
C C
tirme faaliyetlerinin önemli bir bölümü enerji-
D D
nin geri dönüştürülebilirliği ve verimli kullanımı-
E E
nı hedeemektedir.
F F
Bu sebeple elektrikli aletlerden binalara kadar G G
sistemlere enerji kimlik belgeleri verilerek, ener-
X elektrikli aleti Y elektrikli aleti
ji verimliliği sınıandırması yapılmakta ve verim-
li sistemlerin kullanılması teşk edilmektedir. Buna göre,
I. X aleti daha küçük güç ile çalışır.
II. Aynı süre içinde Y aleti X aletinden daha çok ener-
ji harcar.
III. X aleti enerjiyi, Y aletine göre daha verimli kullan-
maktadır.
Şekilde gösterilen enerji verimliliği göstergesi enerjinin

hangi oranla verimli kullanıldığını göstermesine rağmen
tüketilen enerji veya güç hakkında bilgi vermez.
Cevap: Yalnız III
KÖŞE TAŞI
Enerji tasarrufuna yönelik yapılabilecek bazı uy-
gulama ve öneriler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
ELEKTRİKLİ ALET ENERJİ KİMLİK BELGESİ
• Binalarda ısı yalıtımı yapmak.
• Aydınlatma için tasarruflu lambalar seçmek.
• Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi,
elektrikli fırın gibi cihazları, üzerine yapıştırılan
enerji kimlik bilgilerine bakarak almak.
• Enerji kimlik bilgilerinin olduğu etiketler üzerinde
bulunan A, B, ............ E gibi harfler cihazın ve-
rimliliği ile ilgili kodlamalardır. A harfi ve bunun
yanında bulunan (+) işareti (A+) cihazın verim-
liliğinin oldukça iyi olduğunun bir göstergesidir.
(+) işaret sayısının artması cihazın verimliliğinin
Enerji kimlik belgelerinde A sınıfı yüksek verim- daha da arttığını işaret eder.
li, alfabetik olarak takip eden harer ise giderek
• Ekolojik yaşam döngüsü için çevreye zararlı fosil
daha düşük verimle çalışan sistemleri tanımla- yakıtlar yerine çevre dostu ve verimi yüksek alter-
mak içni kullanılır. A sınıfından daha verimli ola- natif enerji kaynaklarının daha çok kullanılması
rak üretilen sistemler A+, A++, A+++ şeklinde
• Ulaşımda kullanılan toplu taşım araçlarının sayı-
tanımlanırlar. sının artırılması ve kullanımının teşvik edilmesi
56 35. Yalnız III

KÖŞE TAŞI Enerji Kaynakları

Tarih boyunca başlangıç enerjisi verildikten TANIM - BİLGİ
sonra daha fazla enerji aktarımı yapmadan ken- Enerjinin üretilme ve tüketilme hızına veya tek-
di enerjisini sağlayarak % 100 verimle çalışabi- rar kullanıma hazır olup olmamasına göre ener-
lecek sistem veya makineler inşa edilmeye çalı- ji kaynakları, en temelinde "Yenilenemez Ener-
şılmıştır. ji Kaynağı" ve "Yenilenebilir Enerji Kaynağı"
Bu tür makinelere "Devr–i Daim Makineleri" olarak iki ana sınıfta incelenir.
denir. ENERJİ KAYNAKLARI
Yenilenebilir Enerji Yenilenemez Enerji

Kaynakları Kaynakları
➣ Güneş ➣ Fosil Yakıtlar

➣ Rüzgar     – Kömür
➣ Biyokütle – Petrol
➣ Hidroelektrik – Doğalgaz
Devridaim makinesi (1) Devridaim makinesi (2)
➣ Jeotermal ➣ Nükleer Enerji
➣ Dalga ve Gelgit
Günlük hayatta en temel olarak sürtünme kuv-
➣ Hidrojen
vetinin varlığı sebebiyle devir daim makinesi
yapmak mümkün değildir.
Yenilenemez Enerji Kaynakları
Kullanıldıkça rezervleri tükenen ve yeniden oluşumu çok
ÖRNEK 36
uzun süreler gerektiren kaynaklardır.
Tarihsel süreç içerisinde başlangıç enerjisi verildikten
sonra teorik olarak sonsuza kadar çalışması gereken 1. Fosil Yakıtlar:
kendine yetebilen sistemlere Devir daim makinesi denir. Günümüzde kullanılan enerjinin % 70 - 80’i fosil yakıt-
Bu tür sistemlerden biri şekilde gösterilmiştir. lardan temin edilmektedir. Fosil yakıt kaynaklarının gi-
derek azalması ve çok fazla kullanılması ile ilgili atmos-
ferde oluşturduğu kirlilik insanoğlunu fosil yakıtları (pet-
rol, doğalgaz, kömür) kullanmaktan vazgeçme noktası-
na getirmiştir.
Kömür Ocağı Petrol Rafinerisi Doğalgaz Çevrim

Santrali
Bu sistemlerin başarılı şekilde çalışmamasının se-
bebi, 2. Nükleer Enerji:
I. Sistemin hareketini başlatacak yeterli enerjinin Nükleer enerji santrallerin-
üretilememesi de radyoaktif elementlerin
II. Sürtünme dolayısıyla enerji kaybedilmesi çekirdeğindeki enerjinin açı-
III. Teknolojinin yeterince gelişmiş olmaması nedeniy- ğa çıkartılması ile oluşturu-
le hassas parçaların üretilememesi lan enerji çeşididir. Nükleer
santrallerin kurulma maliyet- Nükleer Enerji Santrali
yargılarında bahsedilenlerden hangileridir?
leri oldukça yüksek olup çevreye etkileri azdır. Santralle-
Devir Daim Makinelerinin istenildiği gibi çalışamamasının rin işletim aşamasında meydana gelebilecek zararın bü-
temel sebebi sürtünme dolayısıyla enerji kaybetmeleridir. yüklüğü ve gelecek nesillere etkisi oldukça fazladır. Ya-
Cevap: Yalnız II
kın tarihteki Çernobil Nükleer santralinde meydana ge-
len kazanın etkileri bugün bile hala devam etmektedir.
36. Yalnız II 57
Yenilenebilir Enerji Kaynakları 4. Hidroelektrik Enerji:

Doğal süreçler içinde yok olmayan rezervleri çok kısa Barajlarda biriktirilen suyun
sürede yenilenebilen gelişen teknolojinin de katkısıyla potansiyel enerjisinin kinetik
fosil yakıtların yerini alan doğa dostu enerji kaynakla- enerjiye dönüştürülmesi sıra-
rıdır. sında elektrik enerjisi üretme
Hidroelektrik Enerji
sürecidir. (Hidroelektrik Santrali)
1. Güneş Enerjisi: Yüksek rakımlı bölgelerde ku-
rulu hidroelektrik santrallerinde verim daha fazladır.
Maliyeti yüksek olan çevre dostu bir enerjidir.
5. Jeotermal enerji:
Sonsuz Enerji Kaynağı Sonsuz Enerji Kaynağı Mağma tabakasına yakın sı-
(Güneş) (Güneş)
cak su kaynaklarının yeryü-
Dünya’ya ulaşan güneş ışınlarının güneş kollektörle- züne ulaşması sonucu bu-
ri yardımıyla toplanıp elektrik ve ısı enerjisine dönüştü- har türbinleri aracılığı ile
Jeotermal Enerji
rülerek kullanılabilen enerji çeşitidir. Elektronik eşyalar- elektrik ve ısı enerjisi elde (Terminali)
da sokak aydınlatmalarında, binaların çatılarına kurulan edilmesi sürecidir.
güneş kollektörleri aracılığıyla yaygın bir şekilde kulla- Düşük maliyetli çevre dostu enerjidir.
nılmaktadır.
Düşük maliyetli çevre dostu olan bir enerji kaynağıdır.

6. Dalga ve Gel - Git Enerjisi (Okyanus Enerjisi):
2- Rüzgar Enerjisi: Büyük su kütlelerine sahip

açık deniz ve okyanuslarda
Güneşin dünyamız üzerinde
yerdeğiştiren su kütlelerinin ki-
meydana getirdiği iklim et-
netik enerjisinden yararlana-
kisi sonucu oluşması nede-
rak elektrik enerjisi üretme sü- Dalga Enerjisi
ni ile kaynağı güneştir. Dü- (Santral)
recidir.
zeneği rüzgar gülü olan rüz-
Rüzgâr Enerjisi Ayrıca Ay’ın okyanus ve açık denizlerdeki su kütlelerine
gar enerjisi, rüzgarın yarattı- (Rüzgâr Gülü)
uyguladığı kütle çekim kuvveti etkisi de yerdeğiştiren su
ğı kinetik enerji ile elektriksel
kütlelerinin kinetik enerjisinden ve okyanus derinliklerin-
enerji elde etme sürecidir.
de oluşan akıntılardan yararlanılarak da elektrik enerji-
Maliyeti düşük olan çevre dostu bir enerjidir.
si elde edilmektedir.
Maliyeti oldukça yüksek, ancak çevre dostu bir enerjidir.
3. Biyokütle Enerjisi:
Kaynağı daha çok bitkiler-
de bulunan fosilleşmiş orga- 7. Hidrojen Enerjisi
nik maddelerden elde edilebi- Çok yaygın olmamakla bir-
len biyodizel, biyo yakıt ener- likte teknolojininde gelişme-
ji kaynağıdır. Veriminin düşük Biyokütle Enerjisi si ile yakıt olarak hidrojenin
olması, çok kullanılması aşa- (Buğday Tarlası)
kullanılması sonucu elekt-
masında ekosistemi bozabi- rik ve ısı enerjisi elde edilme Hidrojen Enerjisi
(Santral)
leceği endişesi ve bitki örtüsünün azalması ile birlikte sürecidir.
erozyona sebep olması kullanılırlığını kısıtlamaktadır.
Yüksek maliyetli ancak çevre dostu bir enerji türüdür.
Üretim maliyeti biraz yüksek olmasına karşın çevre kirli-
liğine neden olmaz.
58
İŞ - ENERJİ VE GÜÇ KARMA TEST - 1
1. Sürtünmesiz yatay düzlemlerin K noktasında dur- 3. Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan m ve
makta olan m ve 2m kütleli cisimler F büyüklüğün- 3m kütleli cisimlere şekil - I ve II de verilen yatay
deki yatay kuvvetlerin etkisinde sırasıyla A, B ve C kuvvetler uygulanarak cisimlere x ve 2x kadar yol
noktalarına kadar çekildiklerinde kuvvetlerin yap- aldırdığında yapılan net işler W ve W oluyor.
I II
tıkları işler sırasıyla W , W ve W oluyor.
I II III
F2 = F F1 = 3F F4 = 2F F3 = 5F
m 3m
m m
F F K x L K 2x L
K x A K 2x B Şekil - I Şekil - II
I II W
I
2m Buna göre, oranı kaçtır?
F W
II
1 1 1 3 1
K x C A) B) B) D) E)
4 3 2 4 9
III
Buna göre, W , W ve W arasındaki büyüklük

I II III
ilişkisi aşağıdakilerden hangisi gibidir? 4. Yalnız LM aralığı sürtünmeli olan yolun K noktasın-
dan E = E kadarlık kinetik enerji ile atılan m kütleli
k
A) W = W = W B) W > W > W cisim sürtünmeli yolda enerjisinin %20’sini kaybe-
I II III II III I
derek P noktasına kadar ancak çıkabiliyor.
C) W > W > W D) W = W > W
II I III II III I
E) W > W = W S h
II I III
R h
Ek = E P h
m N h
////////////////////////
K L M
2. Şekil - I, II, III’teki gibi özdeş yaylarla kurulan düze-
neklerde 2m ve m kütleli cisimler 2j ve j büyüklü- Başlangıçta LM aralığı sürtünmesiz olsaydı ci-
ğündeki hızlarla yaylara doğru atıldığında yaylarda sim en fazla nereye kadar çıkabilirdi? (g: yerçe-
meydana gelen maksimum sıkışma miktarları sıra- kimi ivmesi)
sıyla x , x ve x kadar oluyor.
1 2 3 A) PR arasına B) R noktasına
C) RS arasına D) S noktasına
2j j
E) S den daha yukarıya
2m 2m
Şekil - I Şekil - II
5. Yalnız LM aralığı sürtünmeli olan ve sürtünme kuv-
2j vetinin f = 4 N olduğu yatay yolun K noktasında
S
durmakta olan m kütleli cisme yatay F = 12 N luk
m
kuvvet N noktasına kadar uygulanıyor.
Şekil - III F = 12 N
Buna göre, x , x ve x arasındaki büyüklük iliş- m

1 2 3
kisi aşağıdakilerden hangisi gibidir? K
////////////////////////
L M N
(Sürtünmeler önemsiz)
| KL | = | MN | = 6 m, | LM | = 4 m
olduğuna göre,
A) x > x > x B) x > x > x
1 2 3 1 3 2 cismin M noktasındaki kinetik enerjisi kaç Jou-
C) x > x > x D) x = x = x le dür?
3 2 1 1 2 3
E) x > x > x
2 3 1 A) 104 B) 112 C) 120 D) 128 E) 152
1. E 2. B 59 3. B 4. A 5. A
KARMA TEST - 2 İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasın- 3. Yalnız LM aralığı sürtünmeli olan ve düşey kesiti
da serbest bırakılan cisim sürtünmeli LM aralığın- verilen yolun K noktasından serbest bırakılan cisim
da sabit hız ile hareket etmektedir. P noktasını j hızı ile geçiyor.
j0 = 0 m j
m
K
K yatay
// /
/ //
N P
L // /
/ //
// /
/ //
// /
/ //
// /
/ //
// /
/ //
yer //////////////////////// yatay
// /
/ // L M
// /
/
M
Buna göre hangi aralıkta cisim üzerinde negatif
Buna göre, iş yapılmıştır?
I. KL aralığında cismin potansiyel enerjisi azal- A) KL ve MN B) LM ve NP
maktadır. C) LM ve MN D) KL, LM ve NP
II. LM aralığında cismin mekanik enerjisi sabittir.
E) Yalnız LM
III. Cisim L den M ye gelinceye kadar potansiyel
enerji ısıya dönüşür.

4. Düşey düzlemde K noktasından serbest bırakılan
cismin M noktasından geçerken yere göre potan-
siyel enerjisi E , N noktasından geçerken kinetik
M
enerjisi ise E dir.
N
K
h
2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz yolun L
K noktasında durmakta olan m kütleli cisme F kuv- h
veti L noktasına kadar uygulandığında cisim M M
noktasına kadar ancak çıkabiliyor. h
N
h
P
M h
////////////////////////
h E
M
m E
F N
(g: yerçekimi ivmesi)
K L
2 3 3
A) B) C) 1 D) E) 2
Buna göre, M noktasının yerden yüksekliği 3 4 2
I. Cismin kütlesi
II. Uygulanan kuvvet
III. KL yolunun uzunluğu
5. Bir halterci 120 kg kütleli halteri 4 saniyede yerden
niceliklerinden hangileri tek başına azaltıldığın- 1,5 m yükseğe çıkartıyor.
da artar?
Buna göre, haltercinin gücü kaç watt dır?
A) 150 B) 225 C) 300 D) 450 E) 900
1. D 2. A 60 3. C 4. C 5. D
İŞ - ENERJİ VE GÜÇ KARMA TEST - 3
1. Boyutları önemsiz 2m, m, 3m kütleli K, L ve M ci- 3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz yolun
simleri yerden h kadar yükseklikten serbest bırakıl- K noktasından serbest bırakılan cisim L noktasın-
dıklarında yere çarpma hızları sırasıyla j , j ve dan j hızı ile geçip yayı maksimum x kadar sıkış-
K L L
j oluyor. tırabiliyor.
M
m
j0 = 0
2m m 3m
K L M K
h jL
k
h
yer
L
yer
Buna göre,
jK jL jM I. KL arasında cismin mekanik enerjisi artar.
II. KL arasında cismin potansiyel enerjisi azalır.
Buna göre, cisimlerin yere çarpma hızları j ,
K III. Yaya aktarılan esneklik potansiyel enerjisi cis-
j ve j arasındaki büyüklük ilişkisi aşağıda-
L M min L noktasındaki kinetik enerjisine eşittir.
kilerden hangisi gibidir?
A) j > j > j B) j > j > j
M K L K L M A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
C) j > j > j D) j = j = j
M L K K L M D) I ve III E) I ve II
E) j > j > j
L K M
4. I. Dalga / Gel-Git
II. Nükleer
2. Yalnız LM aralığı sürtünmeli olan yolun h yüksekli-
III. Rüzgâr
ğindeki K noktasından serbest bırakılan cisim sür-
tünmeli yolu geçerek esnek yayı maksimum x ka- IV. Hidrojen
dar sıkıştırıyor. Yukarıda verilen enerji kaynaklarından hangile-
m ri yenilenebilir enerji kaynaklarındandır?
K
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I ve III
h D) I ve II E) I, III ve IV
k
yer ////////////////////////
L M
d
Buna göre, 5. Enerji dönüşüm grafiği şekildeki gibi olan bir siste-
I. LM yolunun uzunluğu kısaltılırsa yaydaki sıkış- min verimi % 36’dır.
ma miktarı (x) artar. Amaca uygun

Sisteme verilen olmayan enerji
II. h yüksekliği artarsa yaydaki sıkışma miktarı (x)
Enerji
artar.
III. Yayın esneklik sabiti artarsa yaydaki sıkıştırma
miktarı artar. Amaca uygun enerji
yargılarından hangileri doğrudur? Amaca uygun enerji 1800 J olduğuna göre, sis-
teme verilen enerji kaç kJ’dür?
A) Yalnız III B) Yalnız I C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III A) 0,36 B) 3,6 C) 5 D) 18 E) 36
1. D 2. C 61 3. C 4. E 5. C
KARMA TEST - 4 İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
1. Kuyudan su çekmek için kullanılan şekildeki su 4. Her bir katının yüksekliği 3 m olan bir binanın
motoruna verilen 2000 joule lük enerjinin % 40 ısı 4. katındaki balkonunda bulunan ve kütlesi 2 kg
+ ses ve diğer enerji türlerine dönüşüyor. olan bir saksının yere göre potansiyel enerjisi
kaç joule’dür? (g = 10 N/kg)
A) 60 B) 120 C) 240 D) 300 E) 360
5. Düşey kesitleri Şekil - I, II, III teki gibi olan sür-

tünmesiz düzeneklerde K, L, M noktalarından 2m,
m ve 3m kütleli cisimler serbest bırakıldığında bi-
Buna göre, su motorunun verimi % kaç olur? rer uçları duvara sabitlenmiş özdeş yayları sırasıy-
la maksimum x , x ve x kadar sıkıştırıyorlar.
A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80 1 2 3
K 2m L m
h h
2. k k
yer yer
Şekil - I Şekil - II
h = 300 m
M 3m
h
k
yer
Şekil - III
Buna göre, yayların sıkışma miktarları x , x ve

1 2
Kütlesi m = 400 gram olan ve yerden 300 m yük- x arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?
3
seklikte uçmakta olan bir uçurtmanın yere göre
A) x > x > x B) x = x = x
potansiyel enerjisi kaç joule dür? (g: 10 N/kg) 1 2 3 1 2 3
C) x > x > x D) x > x > x
3 2 1 3 1 2
A) 800 B) 900 C) 100 D) 1200 E) 1600 E) x > x = x
3 2 1
3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasın- 6. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz yolun
dan j hızı ile atılan cisim sürtünmeli olan LM yolu- K noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim L
nu geçerek N noktasına kadar ancak çıkabiliyor. noktasından j hızı ile geçiyor.
L
N K m j0 = 0
h
h
j
m L M jL
/////////////////////////// yer
K Sürtünmeli yer
yol L
Buna göre, Buna göre,

I. Cismin kütlesi (m) I. KL aralığında cismin yere göre potansiyel
enerjisi azalmıştır.
II. LM yolunun uzunluğu (X )
LM II. KL aralığında cismin mekanik enerjisi artmıştır.
III. LM aralığındaki sürtünme katsayısı (k)
III. KL aralığında cismin kinetik enerjisi artmıştır.
niceliklerinden hangileri tek başına azaltılırsa
cisim N noktasından daha yukarı çıkabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1. D 2. D 3. D 62 4. C 5. D 6. C
İŞ - ENERJİ VE GÜÇ YENİ NESİL SORULAR-1
1. Doğadaki enerji ve enerji dönüşümleri düşünül- 3. Bir elektrik motoru bina içerisindeki asansörün
düğünde canlılar ile ilgili, hareketini sağlayabilmek için asansör boşluğuna
I. Kullandıkları enerjinin temel kaynağı Güneş'tir. yerleştiriliyor.
II. Dünya üzerinde bitki ve hayvanlar tarafından

kullanılan enerji form değiştirip Güneş'e geri
döner.
III. Canlılar hareket ettikleri zaman enerji harcar,
diğer durumlarda enerji harcamazlar.
Şekildeki asansör çalışırken şebekeden aldığı
D) II ve III E) I, II ve III elektrik enerjisinin 200 joule lük bölümünü ısı, ses
ve titreşim enerjisine kaybettiğinde, 600 joule lük
faydalı iş yapmış oluyor.
Buna göre motorun verimi % kaçtır?
A) 20 B) 25 C) 40 D) 60 E) 75
4. Yeni evine beyaz eşya alan Faruk, buzdolabı seçi-

mi yaparken aynı marka buzdolabının enerji kimlik
2. Eren duvara dayanmış şekildeki merdivende sabit belgesinde "A+" yazan modeli yerine "A++" yazan
hızla çıkıp tekrar sabit hızla aşağı iniyor. modelini alıyor.
Duvar
Eren
Buna göre, Faruk'un aldığı buzdolabı,
Buna göre, I. Diğer modelden daha az elektrik enerjisi har-
I. Eren merdiveni çıkarken mekanik enerjisi artar. car.
II. Eren merdiveni inerken mekanik enerjisi sabit- II. Diğer modelden daha çabuk soğutma işlemi
tir. gerçekleştirir.
III. Eren'in yukarı çıkarken oluşturduğu güç hızı ile III. Diğer modele göre elektrik enerjisini daha ve-
doğru orantılıdır. rimli kullanır.
yargılarından hangileri doğru olur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
1. A 2. C 63 3. E 4. A
YENİ NESİL SORULAR-2 İŞ - ENERJİ VE GÜÇ
1. Bazı besinlerin 100 g lık parçalarındaki ortalama 2. İnsanoğlunun elektrik enerjisi üretmek için kullan-
enerji değerleri k cal cinsinden aşağıdaki tabloda dığı yöntemlerden birisi de yenilenebilir enerji türle-
verilmiştir. rinden şekilde gösterilen hidroelektrik santralleridir.
Besin Maddesi (100 g) Enerji (k cal)
Tavuk eti 250
Ekmek (1 dilim) 125
Siyah zeytin 60
Yumurta 80 Bir bina inşaatında şekilde gösterilen elektrikli vinç,

hidroelektrik santralinin şebekeye sağladığı enerji-
Sabah kahvaltıda 100 g tavuk eti, 100 g zeytin, 3 yi kullanarak binanın yukarılarına demir parçalarını
tane 100 er gramlık yumurta ve iki dilim ekmek tü- çıkarıyor.
keten bir insanın günlük aktivitelerde harcayacağı
enerji miktarları ortalama olarak aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
Aktivite (1 saat) Ortalama Enerji

Tüketimi (kcal)
Yürümek 150
Bisiklete binmek 450

Buna göre,
Oturmak 100 I. Hidroelektrik santralindeki suyun potansiyel
enerjisi, vincin kaldırdığı demir parçalarına po-
Merdiven çıkmak 500
tansiyel enerjisi olarak aktarılmıştır.
II. m kütleli demirin vinç ile 1 metre yükseltilme-
Buna göre,
si için, santralde m den büyük kütleli suyun
I. İki saat bisiklete bindiğinde kahvaltıda aldığı 1 metre alçalması gerekir.
enerjiden daha fazlasını yakmış olur.
III. Sistemin verimi yükseldikçe santralde kullanı-
II. Aynı miktarda enerji kazanacağı ikinci yemeği- lan suyun kaybettiği enerji miktarı ile vincin kal-
ne kadar üç saat yürüse bile kahvaltıda aldığı dırdığı demir parçalarının kazandığı enerji mik-
enerjiyi yakamaz. tarı birbirine daha yakın olur.
III. Bir saat yürüyüp bir saat bisiklete binip 2 sa-
at oturarak dinlendiğinde kahvaltıda aldığı tüm
enerjiyi harcamış olur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1. E 64 2. E

2023 Aydın TYT Fizik Ders İşleyiş Modülleri 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2023 Aydın TYT Fizik Ders İşleyiş Modülleri 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

z

ISBN: 978 - 625 - 8104 - 50 - 9

YAYIN YÖNETMENİ / KOORDİNATÖRÜ BETÜL BİBEROĞLU

YAYIN SORUMLUSU CAN DİRİCAN

YAZARLAR CAN DİRİCAN - YAVUZ ŞEN - SERDAR ŞAMHAL

YAYIN EDİTÖRÜ AYŞE İPEKÇİ

DİZGİ / GRAFİK AYDIN YAYINLARI DİZGİ BİRİMİ

BASIM YERİ ERTEM BASIM LTD. ŞTİ. / 0312 640 16 23

0533 051 86 17 aydinyayinlari aydinyayinlari

Her bir katının yüksekliği 3 m olan bir binanın

Sınıf İçi İşleyiş

Yeni Nesil Sorular

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 2. MODÜL HAREKET VE KUVVET www.aydinyayinlari.com.tr

yapma, analiz etme vb.

akıllı tahta uygulamasından

I. Guguklu Saat Sarkacı II. Makine dişlisi

III. Dünya etrafındaki uydu IV. İlerleyen bir arabanın

Ayrıca modül sonunda

Alt Bölüm Testleri tamamı yeni nesil sorulardan

C) Çocuk hareketi boyunca 55 metre yol almıştır.

II. m kütleli demirin vinç ile 1 metre yükseltilme-

oluşan testler bulunur.

Her alt bölümün

sonunda o bölümle ilgili

testler yer alır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Birbirine paralel yollarda hareket eden K ve L araç- Buna göre,

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

II. L aracı 0–4t zaman aralığında sürekli – yönde

➤ Düzgün Doğrusal Hareket • 5

➤ Dört Temel Kuvvet • 11

➤ Newton'ın Hareket Yasaları • 15

 ➤ Yeni Nesil Sorular • 26

Hareket TANIM - BİLGİ

Aşağıdaki şekillerde bazı hareketler gösterilmiştir. Tx = x son - x ilk

vektörel işlemiyle bulunur.

Üç niceliğin de birimi SI'da metre'dir.

I. Guguklu Saat Sarkacı II. Makine dişlisi

III. Dünya etrafındaki uydu IV. İlerleyen bir arabanın

A) Çocuğun başlangıçtaki konumu B noktasının -x yö-

Buna göre, B) Çocuğun başlangıçtaki konumu C noktasının +x yö-

KÖŞE TAŞI TANIM - BİLGİ

Hız ^ j h : Birim sürede yapılan yer değiştirmedir.

Buna göre, karıncanın hareketi boyunca,

3. Yalnız I 3 4. Yalnız III

Sadece bu göstergeye bakarak,

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Veli: Benim konumum Minnoş'tan güney–

5 metre 8 metre 4 metre

Şekildeki + ve - işaretleri yön belirttiğine göre;

yargılarından hangileri doğrudur?

Düzgün Doğrusal Hareket ÖRNEK 5

3x C) Cisim 0-t zaman aralığında sabit hızla hareket etmiştir.

0 Zaman Cisim 0 - t zaman aralığında negatif konumdan sıfır konu-

• Hız zaman grağinin alanı yer değiştirmeyi verir.

ÖRNEK 7 KÖŞE TAŞI

Bir sporcunun hareketine ait sürat-zaman grafiği şekil-

E) 0-20 saniye arasında ortalama hız 5 m/s büyüklü-

60 ma sürat 80 km/saat olursa zaten yeşil ışıklar denk gelmez.

7. I veya II veya III 8. D 6 9. Yalnız I

yargılarından hangileri doğrudur? 3x

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Birbirine paralel yollarda hareket eden K ve L araç- Buna göre,

yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, otomobilin bu hareketin tamamında

İvmeli Hareket ÖRNEK 11