2024 Bi̇lgi̇ Sarmal Di̇l Bi̇lgi̇si̇ Soru Bankasi

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.
AKILLI KÂĞITLAR
VİDEO ÇÖZÜMLER
SARMAL TAM HÜCRELEME
TESTLER
ÖĞRENMEYİ PEKİŞTİREN,
UNUTMAYI ENGELLEYEN,
TEKRARLA ÖĞRENMEYİ
SAĞLAYAN TESTLER SİMÜLASYON
TESTLERİ
SINAVDA ÇIKMASI MUHTEMEL KURGULU
YENİ NESİL SORULARDAN OLUŞAN TESTLER
TİPİ SORULAR KONU

ÖSYM’NİN DİLİNE, TARZINA TESTLERİ
ÖĞRENCİYİ AŞİNA KILAN
SORULARIN OLUŞTURDUĞU KONUYU ÖĞRETEN
TESTLER KAVRATAN SORULARDAN
OLUŞAN TESTLER
om
w w w.b
ta.c
ah
ilg
is t
ar illi
m
w
w
w . m a l a k l.co
sarm loku
a
ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ
SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ.
DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ
KULLANABİLİRSİNİZ.
BİLGİ SARMAL
VİDEO
VİDEOLAR CEBİNE
GELSİN
İNDİR
UYGULAMAYI
İNDİR
UZAKTAN EĞİTİM İÇİN

DİJİTAL İÇERİK DESTEĞİ
Copyright © Bu kitabın her hakkı saklıdır.
Hangi amaçla olursa olsun,

bu kitabın tamamının ya da bir kısmının,
kitabı yayınlayan yayınevinin önceden
izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi
ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması,
yayınlanması ve depolanması yasaktır.
ISBN: 978-625-8070-52-1
YAYIN KOORDİNATÖRÜ Serbay YİĞİT

YAZARLAR Mehmet DURMAZ – Serbay YİĞİT – Arda SİNDEL - Mennan KIZILTUNÇ
Özlem ŞİMŞEK ESER - Ebru ÖZOLÇAR
YAYIN EDİTÖRLERİ Özlem ŞİMŞEK ESER - Hilal AKDOĞAN
DİZGİ / GRAFİK Bilgi Sarmal Dizgi ve Grafik Birimi
BASIM YERİ
www.bilgisarmal.com
sunu
SEVGİLİ ÖĞRENCİLER,
Adı ne olursa olsun tüm sınavların vazgeçilmez bir bölümü olan Türkçe testinin belirleyici sorularının büyük bir kısmını dil bilgisi oluşturmaktadır.
Dolayısıyla dil bilgisinin öğrenilmesinin bir zorunluluk olduğu sugötürmez bir gerçektir.
Üstelik bu dil bilgisi herkesçe öğrenilebilir. Yeterli sabır ve doğru kaynak ise bu işin olmazsa olmazıdır. Elinizdeki bu kitabın yazarları olarak bizler çok
İDDİALIYIZ. Yeteri kadar isteyen, azmeden ve sabreden herkese dil bilgisini öğreteceğiz.
Kararlıyız ve kararımız kesindir.
LÜTFEN AŞAĞIDAKİ HUSUSLARA DİKKAT EDİNİZ.

1. Bu alan TYT Türkçe sorularının yaklaşık yüzde 20’sini oluşturmakta ve bu alanın soruları, çalışanla çalışmayanı ayırt edici nitelik taşımaktadır.
*Öyleyse bu alandan zor diyerek kaçmanız, hedeinizi küçültmeniz anlamına gelir.
2. ÖSYM, bu alanda sürpriz yapmayı çok seviyor. Mesela üç dört yıl soru sormadığı anlatım bozukluğundan pat diye iki soru birden soruveriyor. Yahut
her yıl 1-2 soru sorduğu yazım kurallarından hiç soru sormayıveriyor. Yine kolay ve düz sorular sorup dururken 5 tane karma dil bilgisi sorup bütün
konuları tarayabiliyor. Birçok bilgiyi bir arada kullanma becerinizi ölçen zor ve eleyici sorular soruveriyor.
*Öyleyse sınavlara sadece bir önceki yılın sorularını ölçüt kabul edip hazırlanırsanız hayal kırıklığı yaşarsınız.
“İşini kış tut, yaz gelirse bahtına…”
3. Dil bilgisi konuları, birbirine bağlı konulardır yani isimleri yapabilmeniz; sıatları, zamirleri, zarfarı ve tamlamaları bilmenize bağlıdır. Fiilleri , iilim-
sileri, ek iilleri bilmeden cümle ögelerini ve cümle türlerini hatta noktalama işaretlerini anlayamazsınız.
*Öyleyse dil bilgisinde şurayı öğreneyim, burayı öğrenmeyeyim şeklinde bir mantık yoktur. “Dil bilgisi bir bütündür, parçalanamaz.” Bilgide verece-
ğiniz her açık sizin öz güveninizi zedeleyecektir.
4. Dört başı mamur bilgi, dört başı mamur bir kaynakla mümkündür. İşte bu kitap, bu amaçla hazırlanmıştır.
Ayrıntısı azla olan konularda çok test, kavranılması kolay olan ve sınırı belli olan konularda az test bulunan bir kitap var karşınızda. Yani eksiksiz ve
azlasız olan bu kitap, size tek başına yetecek bir kitaptır.
Bu kitaptan azami düzeyde faydalanmak için
a) İşlevsel ve vurucu bilgiler içeren akıllı kâğıtlar, bütün öğrencilerin yaptığı ortak hatalara, zor soruların cevabını buldurmaya ve karıştırılan
terimlere yöneliktir; bunları çok iyi okuyunuz ve tekrarlayınız.
b) Sarmal Testler, yeni öğrenilenlerin eski bilgileri unutturmasını önlemek amacına yöneliktir. Bunların birini çözüyorsanız birini sınava yakın bir
zamana saklayın ya da tekrar çözün.
c) ÖSYM Tipi Testler ile çıkmış soruların benzeri sorularla karşılaşacağınızı bilin ve ÖSYM diline aşina olun.
d) Karma Testler ile parça parça öğrendiğiniz bilgileri bütünleyip pekiştirin. Gerekirse bunları da ikiye bölerek çözün ya da sınava yakın zamanda
tekrar çözün.
e) Bu kitapta %30 kolay, %40 orta, %30 zor ve seçici sorular bulacaksınız. Her düzeydeki öğrenci için gerek nicelik gerek nitelik açısından eksiksiz
ve azlasız bir dil bilgisi kaynağı olan bu kitap size de yeter.
f) Sınavda çıkması muhtemel kurgulu yeni nesil SİMÜLASYON sorularıyla sınavın provasını yapın.
Kitabımıza desteklerini hiç esirgemeyen Bilgi Sarmal Editörü Hilal AKDOĞAN’a teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Haydi! Üşenme; çöz, sor, sorgula ve öğren.
Haydi! Bir adım fazla atalım.
Huzur ve mutluluk getiren bir başarı dileğiyle…
içindekiler
1. ÜNİTE 3. ÜNİTE
SES-YAZIM-NOKTALAMA SÖZCÜKLERİN TÜRLERİ VE GÖREVLERİ
Test 1 Ses Bilgisi ............................................................ 9 Test 1 Adlar (İsimler) ...................................................... 109
Test 2 Ses Bilgisi ............................................................ 12 Test 2 Adlar (İsimler) ...................................................... 112
Test 3 Ses Bilgisi ........................................................... 16 Test 3 Adlar (İsimler) ...................................................... 115
Test 1 Yazım Kuralları ................................................... 19
Test 4 Sıfatlar (Ön Adlar) .............................................. 117
Test 5 Sıfatlar (Ön Adlar) .............................................. 120
Test 4 Yazım Kuralları ................................................... 29 Test 6 Sıfatlar (Ön Adlar) .............................................. 123
Test 5 Yazım Kuralları ................................................... 33 Test 7 Zamirler (Adıllar) ................................................. 126
Test 10 Zarflar (Belirteçler) ............................................. 134
Test 1 Noktalama İşaretleri ........................................... 47
Test 2 Noktalama İşaretleri ........................................... 51 Test 11 Zarflar (Belirteçler) ............................................. 137
Test 3 Noktalama İşaretleri ........................................... 55 Test 12 Zarflar (Belirteçler) ............................................. 140
Sarmal Test - 1 ............................................................. 58 Test 1 Tamlamalar.......................................................... 143
Sarmal Test - 2 ............................................................ 61 Test 2 Tamlamalar.......................................................... 147
ÖSYM TİPİ - I............................................................... 64
Test 3 Tamlamalar.......................................................... 150
ÖSYM TİPİ - II.............................................................. 67
Test 4 Tamlamalar.......................................................... 153
Test 5 Tamlamalar.......................................................... 156
Test 1 Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem .......................... 159
B
Test 2 Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem .......................... 162
İ
L Test 3 Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem .......................... 165
G Test 4 Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem .......................... 168
İ Simülasyon 1 - Ad Soylu Sözcükler Karma ................... 170
Simülasyon 2 - Ad Soylu Sözcükler Karma .................. 173
2. ÜNİTE S
Simülasyon 3 - Ad Soylu Sözcükler Karma ................... 176
A
SÖZCÜKTE YAPI (BİÇİM BİLGİSİ) Simülasyon 4 - Ad Soylu Sözcükler Karma ................... 178
R
M Simülasyon 5 - Ad Soylu Sözcükler Karma .................. 180
TYT-AYT DİL BİLGİSİ SORU BANKASI
Test 1 Sözcükte Yapı ..................................................... 73

A Simülasyon 6 - Ad Soylu Sözcükler Karma .................. 182
Test 2 Sözcükte Yapı ..................................................... 76 L
Test 3 Sözcükte Yapı ..................................................... 78 Test 1 Fiiller (Eylemler) .................................................. 185
Test 5 Fiiller (Eylemler) .................................................. 197
Test 9 Sözcükte Yapı ..................................................... 95 Test 1 Ek Fiil (Ek Eylem) ............................................... 200
Test 10 Sözcükte Yapı ..................................................... 98 Test 2 Ek Fiil (Ek Eylem) ............................................... 203
Test 11 Sözcükte Yapı ..................................................... 101 Test 1 Fiilimsi (Eylemsi) ................................................. 206
Test 12 Sözcükte Yapı ..................................................... 104 Test 2 Fiilimsi (Eylemsi) ................................................. 209
Test 3 Fiilimsi (Eylemsi) ................................................. 212
4
Test 4 Fiilimsi (Eylemsi) .................................................. 214 5. ÜNİTE

Simülasyon 1 - Fiiller Karma .............................................. 216
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Simülasyon 2 - Fiiller Karma ............................................. 218
Simülasyon 3 - Fiiller Karma ............................................. 220 Test 1 Anlatım Bozukluğu .............................................. 285
Sarmal Test -3 .............................................................. 222 Test 2 Anlatım Bozukluğu .............................................. 289
Sarmal Test - 4 ............................................................. 226 Test 3 Anlatım Bozukluğu .............................................. 292
Sarmal Test - 5 ............................................................. 230 Test 4 Anlatım Bozukluğu .............................................. 294
ÖSYM TİPİ .................................................................... 234 Simülasyon 1 - Anlatım Bozukluğu .................................... 297
YENİ NESİL DİL BİLGİSİ
Yeni Nesil Dil Bilgisi - Test 1 .............................................. 299

Yeni Nesil Dil Bilgisi - Test 2 ............................................. 301
4. ÜNİTE
Sarmal Test - 6 ................................................................... 309
CÜMLENİN ÖGELERİ – FİİLDE ÇATI –
CÜMLE TÜRLERİ
Test 1 Cümlenin Ögeleri ................................................ 240

Test 4 Cümlenin Ögeleri ................................................ 249 B Cevap Anahtarı ............................................................. 315
Test 5 Cümlenin Ögeleri ................................................ 251 İ
L
Simülasyon 1 - Cümlenin Ögeleri ..................................... 253
G
Simülasyon 2 - Cümlenin Ögeleri ..................................... 255 İ
Test 1 Fiilde Çatı ............................................................. 257
Test 2 Fiilde Çatı ............................................................. 260 S
Test 3 Fiilde Çatı ............................................................. 263 A
R
Test 4 Fiilde Çatı ............................................................. 265
M
Test 5 Fiilde Çatı ............................................................. 267 A

Test 1 Cümle Türleri ........................................................ 269 L
Test 2 Cümle Türleri ........................................................ 272
Simülasyon 3 - Cümle Türleri ............................................. 280
5
İŞARET ÜLKESİ
* Ey lozoar! Siz, önce insanları soru sahibi yapın; onlar, kendi çözümlerini ya da cevaplarını zaten bulacaklardır.
* Nokta koyup bitirmeyi değil, virgülle büyütmeyi severim. Çünkü her nokta, ölümüdür bir cümlenin.
* Noktanın katletmek istediği sözleri kurtaran virgüllü noktaya minnettarım. Her noktayı bir virgülle yumuşatıp işaret
ülkesindeki cinayetleri önleyebilirdik belki de. Noktadan cesaret alıp şımaran ve büyüklük taslayan sıradan harere engel
olurduk o zaman. Noktanın da virgülün de akrabasıdır ama o, hep virgülün yanındadır. O olmasa bu zalim nokta, kurşuna
dizerdi sevgimizi.
* 2.2 = Sevgi olsaydı ve sevginin elde kalanı yürek olsaydı sevebilirdim belki noktayı.
* Ben, soru işaretiyle sorup soruşturmak, sorgulamak ve yargılamak isterim; “yine”den değil “yeni”den beslenmek-
tir tarzım. Yargıların değil, sorguların toprağında çatlar zira tefekkür çekirdeği; en gizemli kokularıyla orada büyür çile
çiçeği. Sahi siz, sevmez misiniz soruların uçurumlarında dolaşmayı, yaban güllerinin dikenleriyle boğuşmayı? Sahi siz
sevmez misiniz yinelenen yargıları bırakıp yenilenen bir bilinçle her şeye at gözlüğü takmadan bakmayı? Ben çok seve-
rim özgürlüğün toprağında boy atan özgünlük çiçeklerini.
* Şüphesiz ki şüphesiz bir kafa(!) karanlıktadır; ona istediğiniz kadar iki nokta lambasını yakın ve insan nedir?
Neden vardır? Neden yok olacaktır? Nasıl olacaktır? Ölmek, ölmek midir? Yaşamak, yaşamak mıdır? Öte nedir? Anla-
yan kimdir? Yöntem hangisidir? Neden, neden aramak nedenidir yaşamın?.. sorularına cevap veren açıklamalar yapın,
aydınlanmayacaktır; her açıklama, yalnız bir kişiyi aydınlatabilir: Soru(n)un sahibini. Başka bir deyişle soru’nun sahibi
olmayan, sorun’un çözümüne ilişkin çabaları anlamlandıramaz.
* Çözümlemesiz varılan bütün çözümlerin çözülmelerin kaynağı olduğunu bilirim.
* Ben, insan olduğumu, kafamın işgaline direnen coşkun bir yüreğimin olduğunu hatırlatan ünlem işaretini de çok
severim. Hem şekli de pek güzeldir: Bir katilin nokta kadar yüreğine saplanan bir mızrak gibi, tersine dönmüş bir peri-
bacası gibi.
* Ben, ünlemi güçlendiren yahut sonsuzluğa seslenip duran üç noktayı da başımın tacı yaparım. Çünkü ben bitme-
den bitirmeyen, bitirmeden bitmeyen ve bitirilemeyen bir canım. Suskunluğumun mekânıdır şimdi bütün üç noktalarım.
Ah, suskunluk!.. Ah zehirli şurup!..
* Tırnak işaretiyle “vurgu” ister bazıları koyamaz kendini ortaya. Kimliksiz ve kişiliksiz olduğunu bilir. Sevemem seni
maskeli balo’nun şampiyonu. Hele başkasının sözünü korumaya çalışmana tahammül edemiyorum. Oysa söz, gerçek
söz ise zaten korur kendini yani sen çoğu kez korunması gerekmeyeni korumaktasın. Kraldan çok kralcısın, vesselam
sevemem seni; ben kendi sesimle seslenmeyi severim.
* Bir de kısa çizgi var, hani seninle benim aramda. Mana çekimi, yürek çekimi oluşturur: Öğretmen-öğrenci diyaloğu
gibi. Yazar-okur ilişkisi gibi. Bir doğum tarihi, bir ölüm tarihi vardır ve onların tam ortasında hayatı anlatır ya hani mezar
taşlarında; işte orada düş(ün)üyorum kendimi. Yaşamla ölümü birleştirse de hayatın bütün anlamıdır o minicik çizgi.
* Zaten çizgisizlik değil de nedir ki kişiliksizlik? Ölü’mü ölüm’den kim ayırır olmasa o çizgi?
* Kesmeyi mi? Eh işte! Kimliksiz, kişiliksiz, çizgisiz, özelliksiz ve dahi özsüz kalmışsa ne gerek var sözü kesmeye?
* Peki, bu ayraç mıdır (parantez midir), ona ne demeli? Bizi boş gevezeliklere iten, gereksiz bilgi gösterileri (malu-
matfuruşluk) yapmamıza cesaret veren bu ayraç işaretine müthiş kızıyorum. Üstelik hapishane gibidir onun köşelisi de.
Bütün seslerin frekansı aynıysa gönlümün gürültülerinden devşirdiğim şarkıların ne anlamı var? Ve söz konusu aşk ise
-her çeşidiyle- kendimi paranteze alamıyorum senin karşında ey yâr!
* Bırakın beni, öldüreyim şu gereksiz işareti!.. Hem iki virgül, iki kısa çizgi varken ne gereği var ki bu işaretin? Yok,
yok bir gün onu öldüreceğim; işaretler ülkesinde nüfus planlaması yapacağım.
* Sırf işaret olsun diye işaret olunmaz ki!..
ÖDEV : Koyu dizilmiş noktalama işaretlerinin hangi görevde kullanıldığını
defterinize yazınız ve benzer örnekler oluşturunuz.
Mehmet DURMAZ
1.
ÜNİTE
SES BİLGİSİ – YAZIM KURALLARI –

NOKTALAMA İŞARETLERİ
NELER ÖĞRENECEĞİZ?
◗ TÜRKÇEDE SESLERİN ÖZELLİKLERİ VE SES UYUMLARI
◗ SES OLAYLARI
◗ YAZIM KURALLARI
◗ NOKTALAMA İŞARETLERİNİN KULLANIM YERLERİ
BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ
✔ ÖSYM sınavlarında yazım ve noktalama konusuyla ilgili

her yıl ortalama 5 soru mutlaka sorulmaktadır. Ses olayla-
rıyla ilgili doğrudan soru sorulmakla birlikte bu konu yazım
kuralları ve diğer dil bilgisi sorularının seçeneklerinde de
yoklanmaktadır.
✔ Dikkat dil bilgisinin yaklaşık %50’sini oluşturan bu alan-

dan çokça test verilmiş ve her ayrıntı taranmıştır.
SORDUK/SORDULAR
TYT Dil Bilgisi TYT - 2021
Dışarıda yağmur hazırlığı var. Bulutlar toplaştı. Ha pat- İşte ben hep böyle garip mahzun,
ladı ha patlayacak şimşekler. Bir devrime gebe bulutlar, Bir şey beklermişçesine yaşıyorum.
diyesim geliyor. Ancak söz içimde bir yerlerde boğuluyor Bazen öyle günlerim oluyor ki Elâgözlüm,
âdeta. Ne oldu, nasıl bitti şaşıyorum.
Bazı bilmem, gün nasıl başladığında,
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? Kayıp kayıp gidiyor dünya bıkkın bakışlarımdan.
A) Ünlü daralması ve kaynaştırma Yaşıyorum, yaşıyorum da bitmiyor,
B) Kelimenin türetilmesi sırasında ünlü düşmesi Bir tutam sakız oluyor ağzımda zaman.
C) Ünsüz değişmesi (yumuşama) Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz yumuşaması B) Ünlü düşmesi
D) Ünsüz benzeşmesi (sertleşme)
C) Ünsüz düşmesi D) Ünsüz benzeşmesi
E) Ünsüz düşmesi
E) Ünlü daralması
Ziya Osman Saba, Yedi Meşalecilerin en sadık şairidir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin yazı-
I mı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır?
Daha çok heceyle ve sade bir dille yazdığı şiirlerinde aşk, A) Bu konuyla ilgili kanun, Resmî Gazete’de yayımlana-
II rak yürürlüğe girdi.
doğa, anılara düşkünlük, kadere boyun eğiş, küçük mutluluk- B) Leyla İle Mecnun, Türk edebiyatında en çok işlenen
III IV anlatılardandır.
larla yetinme gibi temaları işlemiştir. “Sebil Ve Güvercinler”, C) Bahar mevsiminde bu tepeden Çanakkale Boğazı’nın
V seyrine doyum olmaz.
“Nefes Almak” önde gelen eserleridir.
D) Kültigin Anıtı, uçsuz bucaksız Orhun Vadisi’nin orta ye-
Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisinin yazımı rinde ziyaretçilerini bekler.
yanlıştır? E) XII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu bu
A) I B) II C) III D) IV E) V yıl Ankara’da yapılacak.
Meseleye girmeden önce “can sıkıcı” birkaç soruyla baş- Anadolu’da hangi büyücek kasabaya (I) adım atsanız tu-
lamak gerekebilir (I) Kurmaca, roman ve edebiyat (II) in- luat tiyatrolarından birine rast gelirsiniz. Hiç değilse çar-
sanın kendini tanıma yolu olabilir mi (III) Diyelim ki öyledir, şı duvarlarında kalenin yakın zamanda buraya konup
olabilir (IV) peki, metinler arasında kaybolduktan sonra, göçtüğünü gösteren (II) solmuş ve yırtık bir ilana tesadüf
deyim yerindeyse, yaşanan aydınlanmayla kişi kendi ben- edersiniz. Oyunlar kasabanın tiyatrosunda (III) köy mey-
liğini kurabilir mi (V) yoksa edebiyat bu anlamda bir virüs danında yahut en büyük kahvede sergilenir. Ahali için
işlevi görüp insanı hasta eder mi? arkalıksız kahve iskemleleri (IV) üç beş masa; oyuncular
için yerden birkaç karış yüksek bir sedir (V) delik deşik iki
Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangile-
boyalı perde yeter de artar bile.
rine virgül ( , ) veya noktalı virgül ( ; ) getirilemez?
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine virgül
A) I ve III B) II ve III C) III ve IV
getirilemez?
D) III ve V E) IV ve V
A) I B) II C) III D) IV E) V
SES BİLGİSİ
Test • Sesli (Ünlü) Uyumları • Ünsüz Uyumları • Kaynaştırma • Ünlü Değişmesi • Ünlü Düşmesi
1 • Ünlü Daralması • Ünlü Türemesi • Ünsüz Değişmesi (Yumuşama) • Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)
1. I. Seni ararken buldum kendimi. 4. Aşağıdakilerden hangisinde yapılan açıklama ile karşı-
II. Besbelli ölümüm sabahleyindir. sında verilen örnek uyumlu değildir?
A) Sözcüğün çekim eki alması sırasında ünlü düşmesi
III. Bir kuru sevdayı boyayıp kara sevda yaptın.
gerçekleşebilir: Duygular, aklın denetiminde olmalı.
IV. Aşk mı dedin özlemektir yanındakini.
B) Sözcüğün türetilmesi sırasında ünlü düşmesi gerçekle-
V. Gözüm görmüyorsa gülde dikeni, sevdadır bu. şebilir: Çevre sorunlarına karşı duyarlı olmamız gerekir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde altı C) Birleşik kelime oluşturulurken aşınma şeklinde bir ünlü
çizili sözcüğün büyük ünlü uyumuna uymayış sebebi düşmesi meydana gelebilir: Neyi anlatacağını bilmek
farklıdır? kadar nasıl anlatacağını bilmek zorundadır öykücü.
A) I B) II C) III D) IV E) V D) Bir sözcükte birden fazla ses olayı gerçekleşebilir: Ça-

ğımız insanının kaybolduğu bir labirenttir kendi benliği.
E) Bir sözcükte hem ünlü düşmesi hem de ünsüz benzeş-
mesi meydana gelebilir: Bazen bir ayrıntının bilinmesi,
hayat kurtarır.
5. Sana da bana da kurşun geçmez

I II
2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi küçük ünlü uyumuna Acıların zırhını giymişiz
aykırı değildir?
Ki anılar yakıyor ışığını beynimin
A) Yorgancılıktan B) Radyocu
III IV
C) Kamburluk D) Limonlu Esniyor sararan yapraklar dallarda.
E) Yoruluyoruz V VI
Bu dizelerdeki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakiler-

B den hangisi söylenemez?
İ
A) I ve II. sözcükte ünlü değişmesi gerçekleşmiştir.
L
G B) III. sözcükte ünlü daralması olmuştur.
İ C) IV. sözcükte hece düşmesi meydana gelmiştir.
D) V. sözcükte geniş ünlü daralmıştır.
S
E) VI. sözcükte ünlü düşmesi meydana gelmiştir.
A
R
M
3. Aşağıdaki dizelerden hangisinde ünlü düşmesi (hece A

düşmesi) örneği yoktur? L
A) Ormanlar koynunda bir serin dere 6. I. Şimdi ay doğacak battı diye güneş.
Yüce dağ başında siyah tül vardır II. Çaldığım kapılar niye açılmaz bunca zamandır?
B) Sıcacık yürekler bilirim sevgiden ısınan
III. Keder yiyerek büyüdüm ben.
Ve tasasız, hüzünlere örtük kapılar
IV. Dalıma konmuyor kuşlar yıllardır.
C) Şimdi diyorum şimdi yaşayalım
Asla sırası değil ayrılığın V. Bilge sular birikiyor ve korkuyorum kuyulardan.
D) Vakti geldi yine çiçekler açtı Numaralanmış cümlelerin hangisinde ünlü daralması
İçimde ne zaman bahar olacak yoktur?
E) Yalnız yalnızlığım tutar elimden
Besleyip büyüten benim ya onu A) I B) II C) III D) IV E) V
9
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içerisinde veri- 10. İlerleyen yaşına aldırmadan dört elle sarılıyordu yaşama
len terimin örneği yoktur? I
Yüzü kurak mevsimlerin toprağına benziyordu ama yağ-
A) Gözümü kapatıyorum ve görüyorum, sedyeden kan
II III IV V
damlıyor. (ünlü daralması)
murdan umudunu kesmeyen bir toprak.
B) Durum budur işte: Sevmiyorum kirlenmeyen beyazı.
(ulama) Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdaki belir-
C) Ben karlı dağlar, geçilmez yollar geçmişim; benimsin lemelerden hangisi yanlıştır?
sen, elbet benim. (ünlü düşmesi) A) I. sözcük, yapım eki alırken ünlü düşmesine uğramıştır.
D) Şimdi sümbül kokan dağlara bakıp bakıp türküler B) II. sözcükte il kökünden isim türetilirken ünlü düşmesi
söylüyorum her perşembe gecesi. (dudak ünsüzü uyu- gerçekleşmiştir.
mu) C) III. sözcük, çekimleme sırasında ünlü kaybına uğramıştır.
E) Bir yavru ceylana kaptırıp gönlümü şah iken şahbaz ol- D) IV. sözcükte ünsüz yumuşaması ve kaynaştırma bulun-
dum bak yine. (büyük ve küçük ünlü uyumuna aykırılık) maktadır.
E) V. sözcükte ünlü düşmesi ve daralma meydana gelmiştir.
8. Ağaçların etrafını çevrelediği bu muhteşem orman

I
köyünde vaktin nasıl bir hızla geçtiğini hiç
II III 11. I. Sıcacık
II. Kısacık
hissetmeden yeni bir güne başlamanın heyecanını
IV III. Biricik
yaşıyordum. IV. Azıcık
V V. Daracık
Bu cümlede numaralanmış sözcüklerin hangisinde Yukarıdaki numaralanmış sözcüklerden hangilerinde
hem ünlü düşmesi hem ünsüz değişmesi (yumuşama) ünlü türemesi gerçekleşmiştir?
vardır?
A) I ve II B) II ve III C) II, IV ve V
A) I B) II C) III D) IV E) V B
İ D) III, IV ve V E) Yalnız V
L
G
İ
S
A
R
9. Oynadığımız oyunlar, kişiliğimizi yansıtır. M
A
Bu cümledeki altı çizili bölümde,
L 12. Aşağıdakilerden hangisinde ayraç içindeki belirleme-
I. Ünlü düşmesi nin örneği yoktur?
II. Ünsüz yumuşaması A) Bir şehre yağmur yağdı ben ağladım. (ünlü düşmesi)
III. Ünsüz sertleşmesi B) Bir ruh gülümsüyor gibi derinden... (ünlü daralması)
IV. Ünlü değişmesi C) Yel yapraklarımı savurur yağmurlarda... (büyük ünlü uyu-
muna aykırılık)
V. Ulama
D) Rahatlatıyor tüm sevgiye muhtaçları şu yağmur tanele-
numaralanmış ses olaylarından hangileri bulunmakta- ri. (küçük ünlü uyumuna aykırılık)
dır?
E) Şimdi sevgimizi bir yağmur söylüyor camlara. (ünlü da-
A) I, II ve III B) I, II ve V C) II, III ve V
ralması)
D) II, IV ve V E) IV ve V
10
➡ DİKKAT  KARIŞTIRMA
Büyük ünlü uyumuna aykırılığın sebebi sorulursa “-yor” ekinin olduğu her yerde daralma yoktur. Eğer “-yor”
şunlara bakılır: ekinden önce “-a, -e” geniş ünlü ile karşılaşmıyorsanız
a) Aykırılık kelime kökünde olabilir: kalem, sevda, li- daralma gerçekleşmez. Ağlıyor (var), bakıyor (yok), bak-
man...
mıyor (var), esiyor (yok), esmiyor (var), esniyor (var), yü-
NOT: Hangi, elma, kardeş, anne, inanmak, hani gibi za- rüyor (yok), yüklüyor (var)…
man içinde ses değişikliğine uğramış birkaç Türkçe kök
dışında büyük ses uyumuna aykırı olan sözcük kökleri
Türkçe kökenli değildir.
b) Aykırılık ekten kaynaklanabilir: sabahki, koşarken,
sabahleyin, yeşilimtırak, turunçgil, besliyor, meslek-
taş...
NOT: Yukarıdaki eklerin (-ki, -ken, -yor, -leyin, -ımtırak,
-gil, -daş) dışında kalan ekler, eklendiği kelimenin son
hecesindeki ünlülere göre ünlü uyumuna girer: Ağaçlar,
evler, akılcı, simitçi, gülen, ağlayan...
NOT: Tek heceli ve birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyu-
mu aranmaz:
Sarayönü, cumartesi, büyükanne, bir, süt...
 KARIŞTIRMA
Ne+(y)e Ş niye kelimesinde özel bir daralma vardır.
B
İ
L
G
İ
S
 ÖĞREN A
R
Ünlü türemesi iki şekilde karşımıza çıkar: M
a) Küçültme ekinin kullanıldığı bazı kelimelerde: dara- A

L
cık, biricik, azıcık, gencecik...
NOT: Sıcacık, küçücük, ufacık gibi kelimelerde ünlü türe-
mesi değil ünsüz düşmesi vardır.  KARIŞTIRMA
b) Pekiştirilmiş sözcüklerin bazılarında: sapasağlam, “de-” ve “ye-” fiilleri “y” kaynaşmasına bağlı olarak dara-
yapayalnız, güpegündüz, çepeçevre... lan iki özel kelimedir. Şu örneklerde doğrudan daralma
NOT: “sırılsıklam” ve “çırılçıplak” sözcüklerinde bir ünlü vardır: diye, diyen, diyecek, diyelim, diyerek; yiyen, yiye-
cek, yiyelim, yiyerek…
ve bir ünsüz (-ı , -l) birlikte türemiştir.
11
SES BİLGİSİ
• İkizleşme (Ünsüz Türemesi) • Ünsüz Düşmesi • Ünsüz Benzeşmesi Test
• Ünsüz Değişmesi • Kaynaştırma • Göçüşme 2
1. Bıçak soksan gölgeme 3. Seni kendim sandım ve zannettim ki acı çektiğim zaman
Sıcacık kanım damlar I II
sen de üzülürsün, o yüzden korktum acı çekmekten bunu
Gir de bir bak ülkeme
III IV V
Başsız başsız adamlar biliyor musun?
Ağlayın su yükselsin Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisiyle il-

gili saptama yanlıştır?
Belki kurtulur gemi
A) I.de ünsüz türemesi yani ikizleşme vardır.
Anne seccaden gelsin
B) I.de ve II.de birden fazla ses olayı gerçekleşmiştir.
Bize dua et emi
C) III.de herhangi bir ses olayı yoktur.
Necip Fazıl’ın “Dua” adlı bu şiirinde altı çizili sözcükler-
D) IV.de ünsüz benzeşmesi yani sertleşme meydana gel-
de hangi ses olayları vardır?
miştir.
A) Ünlü türemesi – ünsüz düşmesi
E) V.de kaynaştırma har yer almıştır.
B) Ünsüz düşmesi – ünsüz türemesi
C) Ünsüz düşmesi – ünsüz düşmesi
D) Ünlü düşmesi – ünlü türemesi
E) Ünsüz değişmesi – ünsüz benzeşmesi
B
İ
2. Geçtiğimiz günlerde bir arkadaşım “Bozkırın Tezenesi” L
I G
merhum Neşet Ertaş’ın şu sözünü zikretti: “Nerede bir İ
II III
türkü söyleyen görürsen korkma, yanına otur. Çünkü kötü S
A
IV
R
insanların türküleri yoktur.” M
V A
Bu parçada numaralanmış sözcüklere ilişkin aşağıdaki L
yargılardan hangisi yanlıştır?
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine
A) I. sözcükte ünsüz benzeşmesi (sertleşme) ve ünsüz
(ikizleşme) örnek yoktur?
değişmesi vardır.
A) Bazen sessizlik artar ve büyür, büyür, büyür kulaklar.
B) II. sözcükte “n” kaynaştırma ünsüzü yer almıştır.
B) Hissetmeyen yürek, yüktür sineye.
C) III. sözcükte ünlü düşmesi ve ünsüz benzeşmesi ger-
çekleşmiştir. C) Sırrımızı saklayan lotus çiçeğinin keskin kokusudur.
D) IV. sözcükte daralma ve kaynaştırma söz konusudur. D) Kiraya verdiğiniz beyniniz diyorum dostum, halletmez
hiçbir şeyi.
E) V. sözcükte ünsüz benzeşmesi (ünsüz uyumu) meyda-
na gelmiştir. E) N’olur affedin beni ulu sedirler ve köknar dalları!
12
5. “p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcükler, ünlü ile başla- 8. Olaya dayanan öyküye bağımsız bir tür olma özelliği
yan bir ek aldığında, sözcüklerin son ünsüzü yumuşayarak I II III
“b, c, d, g, ğ” ye dönüşür. Buna ünsüz değişmesi ya da kazandıran yazarımız Ömer Seyfettin’dir. Durum öyküsü
ünsüz yumuşaması denir. IV
Buna göre aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlüyle denen Çehov tarzı öykünün ise ilk ustası onun çağdaşı
başlayan bir ek aldığında bu kurala uyum göstermez? V
olan Memduh Şevket Esendal’dır.
A) kürek B) ağaç C) simit
D) bulut E) sebep Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangilerin-
de kaynaştırma ünsüzü yoktur?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) II ve V E) III, IV ve V
6. Aşağıdakilerden hangisinde süreksiz sert ünsüzlerin

(p, ç, t, k) yumuşamasına örnek gösterilebilecek bir
sözcük yoktur?
A) Düşünerek atmazsan adımlarını uçurumlar çıkabilir
önüne.
B) Hedeni belirlememiş insan için gidilecek mesafe
önemsizdir.
C) Her şey azar azar, yudum yudum olmalı ki zevk versin
insana.
D) “Her yanlış, bir nakıştır.” ama ders almayı bilene.
E) Sevgi bile çoğaldıkça düşüyormuş değerden, bunu an-
ladım.
B
İ
L
G 9. Aşağıdakilerden hangisinde verilen bilgi ile karşısın-
İ daki örnek uyumlu değildir?
A) Ünlü ile biten sözcükler, 3. tekil kişinin iyelik ekini alır-
S ken “s” kaynaştırmasını alır: Yarası aynı olan yürekler,
A konuşmadan da anlaşırlar.
R B) Ünlü ile biten iller, ünlü ile başlayan yapım ve çekim
M
eklerini alırken “y” kaynaştırması alır: Her söyleneni an-

7. Sonra çekildim bir kenara, A
layan kişiye sözü azar azar söyleyeceksin.
L
Seyrettim bütün olup biteni. C) Ünlü ile biten isimler, belirtme ve yönelme hâli ekini alır-
ken “y” kaynaştırması kullanılır: Sevgiyi besleyip sev-
Baktım kimde ben ne kadarım?
daya dönüştüren kişidir şair.
Kim bende ne kadar kalmış diye. D) Ünlü ile biten isimlere tamlayan eki (-ın, -in) getirilirken
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yok- arada “n” kaynaştırması kullanılır: Ankara’nın şaşırtıcı
sentezlerle dolu tarihsel bir dokusu vardır.
tur?
E) 3. kişi iyelik eki (-ı, -i, -u, -ü) ile biten tamlanan duru-
A) Ünlü düşmesi B) Ünsüz benzeşmesi
mundaki sözcükler hâl eki alırken “n” kaynaştırması or-
C) Ünlü daralması D) Kaynaştırma taya çıkar: Hiçbir zaman, senin beynini kiralama hakkı
E) Ünsüz yumuşaması olmamalı kimsenin.
13
10. I. Anne-baba hakkına denk bir hak yoktur. (ünsüz türe- 12. Bazı sözcüklerde bazen yöresel söyleyiş alışkanlıklarından
mesi ve kaynaştırma) yahut bilgisizlikten dolayı yan yana bulunan iki ünsüzün yer
II. Baharın tadını alan ağaçların kışa karşı güçlü bir diren- değiştirdiği görülür. “Kibrit” yerine “kirbit” demek, buna bir
ci olur. (ünsüz yumuşaması ve kaynaştırma) örnektir. “Göçüşme” adı verilen bu durumun yazıda göste-
III. Hukukun üstünlüğünden de üstün olan adaletin tesis rilmesi ise yazım yanlışıdır.
edilmesidir. (ünsüz değişmesine aykırılık) Aşağıdakilerden hangisinde bu parçada sözü edilen
IV. Sıkıntısı olmayan insan, çözüm arayan sıkıntılı bir insan- yazım yanlışına örnek yoktur?
dan daha mutsuzdur. (ünsüz benzeşmesi ve dudak A) İnsan ne kadar yanlız kalabiliyorsa o kadar güçlüdür.
ünsüzü uyumu)
B) Sevgi; kaşta, gözde, kiprikte değil gönüldedir.
V. Oynadığın rolün hakkını vermelisin bu dünya tiyatro-
sunda. (ünlü düşmesi ve ünsüz yumuşaması) C) Hafriyat kamyonlarının güzergâhı değiştirilmezse bu
mahallede oturulmaz.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük-
D) Antep yemeği olan bu köfteyi eşkiyle yemelisiniz.
te ayraç içindeki belirlemeye örnek yoktur?
E) Kimse kimsenin yalnışına karşı hoşgörülü olamıyorsa
A) V B) IV C) III D) II E) I
orada dostluk yoktur.
11. Sen, çamlı dağlarda ağaran şafak

I
Sen, duru göllerin nilüferisin
 DİKKAT
İki ünsüzü yan yana görünce hemen ünsüz türemesi ger-
Sen, engin ovada sararan başak,
çekleşmiş zannetmeyiniz. Bu ünsüzlerden biri kelimenin
II
son harfi biri de ekin ilk harfi ise ünsüz türemesi gerçek-
Sen umut kaynağı, alın terisin
leşmez. Şu örnekleri inceleyiniz ve ünsüz türemesinin ne-
III
den bulunup neden bulunmadığını anlayınız: ıssız (yok),
Sen, gökte yıldızsın uykularda düş sessiz (yok), halletmiş (var), affınıza (var), gittim (yok),
B
IV V hattı (var), şıkkı (var), hissetmiş (var), hamallık (yok), battı
İ
Sen, yeşil ekinsin sen beyaz gümüş L (yok), zannımca (var)…
Sen, mavi denizsin sise bürünmüş G

VI İ
Sen, sevda sırrının düğümlerisin
VII VIII S
A
Abdurrahim Karakoç’un “Sen” adlı şiirinden alınan bu R
dizelerde numaralanmış sözcüklerle ilgili yapılan sap- M
tamalardan hangisi yanlıştır? A

A) I ve III. sözcüklerde aynı türden ses olayları gerçekleş- L
miştir.
B) II ve V. sözcüklerde ünlü düşmesi meydana gelmiştir.
 ŞİMDİDEN ÖĞREN
C) IV. sözcükte meydana gelen ses olayının aynısı V. söz- “p, ç, t, k” ünsüzlerinden sonra ünlüyle başlayan ekin gel-
mesi durumunda “p, ç, t, k”nin yumuşamaması yani “b, c,
cükte de vardır.
d, g, ğ”ye dönüşmemesi ünsüz değişmesi (yumuşama)
D) VI ve VII. sözcükler, büyük ses uyumuna aykırı sözcük- kuralına aykırılık oluşturur. Özel isimler, bazı yabancı söz-
lerdir. cükler, bazı tek heceli kelimeler bu kurala aykırılık göste-
E) VIII. sözcükte ünsüz türemesi ve kaynaştırma bulun- rebilir: Ahmet’e, topu, buluta, kasetin, hukukun...
maktadır.
14
➡ KARIŞTIRMA  DİKKAT
İsim tamlamasının tamlananı “-ı, -i, -u, -ü” 3.tekil kişi iyelik “yanı başı, omuz başı” ayrı yazılırken “adımbaşı” bitişik
eki ile biterse sonrasında gelen hâl ekleri “n” kaynaştır- yazılır. Ayrıca “baş” sıfatıyla ve lider-öncü anlamına ge-
ması alır ancak ikinci tekil kişi iyelik eki olan “-n” eki ile len “başı” tamlananıyla kurulan sözcükler daima bitişik
(senin anlamını veren “-n” eki) kaynaştırma sesi olan “n” yazılır; aşağıdaki kelimelerin ayrı-bitişik yazılma gerek-
birbirine karıştırılmamalıdır. çelerini kavrayınız: başyazar, başparmak, başfiyat, baş-
∑ Senin sesini beğendim. (kaynaştırma yok) makale, başöğretmen, baş ağrısı, ocakbaşı, hafta başı,
ay başı (ayın ilk günü), aybaşı (kadınların özel hâli), baş
∑ Sanatçının sesini beğendim. (kaynaştırma var)
ucu (yatılan yerin yakını), başucu (yeryüzünün herhangi
∑ Yıkıl karşımdan, yüzünü görmek istemiyorum. (kay- bir noktasında çekül doğrultusundaki yön), madde başı,
naştırma yok) pınar başı…
∑ Babamın on yıldır yüzünü göremiyorum. (kaynaştır-
ma var)
∑ Bahar mevsimine yaklaştık. (kaynaştırma var)
 DİKKAT
hava yolu, kara yolu, deniz yolu, çevre yolu, keçi yolu,
Arnavut kaldırımı ayrı yazılırken “havaalanı, havalimanı,
otoyol, otoban” bitişik yazılır.
 ÖĞREN
“f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert ünsüzlerinden sonra “c, d, g” ile
başlayan ekler (b ile başlayan ek yoktur) gelirse bu ekler-
lerin başındaki “c, d, g”ler “ç, t, k”ye dönüşür yani sertleşir.
Buna ünsüz benzeşmesi, ünsüz uyumu veya sertleşme  DİKKAT
denir: çıktı, 1960’tan, 13.00’ten, bıçakçı, üretken, keskin,
şaşkın... “afyon ruhu, nane ruhu, tuz ruhu, katran ruhu, lokman
ruhu” kelimeleri ayrı yazılır.
NOT: Özel isimlerde de bu kurala uyulur: Sinop’tan,
Mert’tir Paris’teki…
NOT: Bu durumun istisnası -gil ve geometri terimi oluş- B

turan -gen’dir: turunçgil, Ahmetgil; üçgen, dörtgen, beş- İ
gen... L
G
İ  DİKKAT
Durum, olgu, olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birle-
S şik kelimeler ayrı yazılır: açık oturum, açık öğretim, ana
A dili, ana fikir, ana yurt, ana vatan, Ay tutulması, Güneş
R tutulması, baş belası, çıkış yolu, çözüm yolu, dil birliği,
M iş birliği, din birliği, iş bölümü, eş değer, eş güdüm, eş
 DİKKAT A
L
anlamlı, genel ağ, yerel ağ, kara kış…
Bir sözcükte n-b yan yana gelince “b” dudak ünsüzü geri-
leyici bir ses etkisi yaparak “n”yi dudak ünsüzü olan “m”ye
dönüştürür; buna dudak ünsüzü uyumu, boğumlanma,
gerileyici ses etkisi gibi isimler verilir: çember, kamber,
kambur, ambar, tombul, çarşamba, perşembe, pembe,
sümbül, tembel, saklambaç, tambur...
 ÖĞREN
NOT: “İstanbul” özel adı ile birleşik kelimeler, bu durumun
istisnasını oluşturur: Cihanbeyli, sonbahar, külhanbeyi, “yerküre, yeryüzü” kelimeleri bitişik yazılırken “su, küre,
Safranbolu... ışık küresi, hava küresi, taş küresi, yarı küre, yarım küre”
kelimeleri ayrı yazılır.
15
SES BİLGİSİ Test

• Ünlü Aşınması • Kaynaştırma • Koruyucu Ünsüz • Ünsüz Değişmesine Aykırılık 3
1. Ayrılık ateşten bir ok 4. “İle” sözcüğü 3. kişi iyelik ekinden sonra geldiğinde başın-
I II daki “i” ünlüsü düşer, yerine “y” koruyucu ünsüzü gelir ve
Nazlı yârdan hiç haber yok sözcük, büyük ünlü uyumuna girerek “-yle”, “-yla” biçiminde
Benim derdim herkesten çok yazılır.
III IV Aşağıdakilerden hangisinde açıklamayı tümüyle ör-
Nasıl yanmayayım dağlar nekleyen bir kullanım vardır?
V VI
A) Güçlü aşklar biter mi bir elvedayla?
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağı- B) Medeniyet, kılıçla değil kitapla kurulur.
daki belirlemelerden hangisi yanlıştır?
C) Eleştirmenler, kalemiyle geçinemiyorsa nesnel olmakta
A) I. sözcükte herhangi bir ses olayı yoktur. zorlanırlar.
B) II ve IV. sözcüklerde ünsüz sertleşmesi (benzeşme) D) Bir çiçekle yaz gelmez ama bir bulutla kış da gelmez.
vardır.
E) İnsan, insana ancak sevgiyle bir şeyler öğretebilir.
C) III. sözcükte ünsüz değişmesi (yumuşama) gerçekleş-
miştir.
D) V. sözcükte aşınma biçiminde ünlü düşmesi olmuştur.
E) VI. sözcükte kaynaştırma ünsüzü kullanılmıştır.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir sözcükte birden 5. Evi dolduran tarçın kokusunda özledim seni. Sıcacık çayda,
fazla ünsüz değişmesi (yumuşama) gerçekleşmiştir? I II
sobanın başında özledim seni. Sabahın günaydınında ak-
A) Yılanın sevmediği ot, deliğinin ağzında biter.
III IV V
B) Sineğin çoğaldığı yerde her zaman bal olmaz.
şamın iyi gecelerinde özledim seni.
C) Akrep etmez akrabanın akrabaya ettiğini. B
Bu parçadaki altı çizili sözlerin hangilerinde kaynaştır-
D) Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur. İ
ma ya da koruyucu ünsüz kullanılmamıştır?
E) Fare, çıktığı deliği bilir. L
G A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
İ
D) Yalnız IV E) IV ve V
S
A
R
M
A
3. Adım adım yer edeyim; gör, sana neler edeyim. L
6. Fırtınanın şiddeti ne olursa olsun martı, sevdiği denizden
Bu atasözünde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
yalnızca uçamaz olduğunda vazgeçer.
A) İkilemeyi oluşturan sözcüklerde ünsüz yumuşaması
vardır. Bu sözde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) Ulama yapılabilecek yerler mevcuttur. A) Kaynaştırma ünsüzü
C) Ünlü değişmesine uğramış sözcük yer almıştır. B) Ünsüz değişmesi
D) Aynı sözcükte hem ünsüz değişmesi hem kaynaştırma C) Ünlü düşmesi
vardır. D) Ünsüz ikizleşmesi
E) Ünlü düşmesine uğramış sözcüğe yer verilmiştir. E) Ulama
16
7. Güzel dil Türkçe bize 10. Kaynanadili denilen bitkinin farklı çeşitleri vardır. Atlas
I I II
Başka dil gece bize çiçeği ailesinden olan bu bitki kaktüsgillerdendir. Meyveleri
İstanbul konuşması III
II kan şekerini dengeler ama meyvenin üzerindeki kılçık bi-
En saf en ince bize
çimindeki dikenler battığında zor ayıklanır. Kolesterolu den-
Ziya Gökalp’e ait bu dizelerde altı çizili sözcüklerde gö- IV
rülen ses olayları hangisinde verilmiştir?
gelemekte aktif rol oynayan ve iyi bir C vitamini deposu
I II V
A) Ünsüz benzeşmesi kaynaştırma
olan bu bitkinin çeşitli isimleri vardır: Hint inciri, dikenli incir,
(sertleşme)
eşek inciri, Frenk inciri, pabuç inciri...
B) Ünsüz değişmesi kaynaştırma
(yumuşama) Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisinde
C) Ünlü düşmesi ünsüz düşmesi herhangi bir ses olayı yoktur?
D) Ünsüz sertleşmesi ünsüz düşmesi A) I B) II C) III D) IV E) V

E) Ünlü düşmesi ünsüz türemesi
8. (I) Karakısık Kanyonu, İnceler’in kuzeydoğusunda, mahal- 11. Aşk dağının dik yokuşlarında beden yoruluyor, beden ölü-
leye 7 km uzaklıkta, Emir Çayı’nın doğduğu bölgede yer yor fakat bu soyka gönül yorulmuyor, ölmüyor; lisan söy-
alır. (II) En derin yeri dört metre ve yüksekliği iki yüz metre- lüyor, dil dönüyor, söylemek kolay diye lakin söylemiyor
dir. (III) Kanyonun tabanı geçirgen (agrea) kum ile kaplıdır. gönül, yalnızca yanıyor.
(IV) Bu geçirgen tabaka, kanyon içerisinde beş metreden
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin kaçında ünlü daral-
başlayıp aşağılara inildikçe yüz elli metre derinliğe kadar
ması vardır?
ulaşır. (V) Bu kanyon büyüleyici güzelliktedir ve kestirme
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
bir yol olarak Acıpayam-Tavas ilçeleri arasında geçit olarak
da kullanılmaktadır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde

belirtilen ses olayının örneği yoktur?
B
A) I: ünsüz benzeşmesi İ
B) II: ünsüz yumuşaması L
C) III: kaynaştırma G
D) IV: ünsüz değişmesi İ
E) V: ulama
S
A
R
M 12. Giderek sokaklarda oynadığımız oyunların yerini ağızlarda,
9. Başkasının taktığı kanada güvenen iyi uçamıyor ama iyi

A I II III
I II III IV V L
düşüyor. kalplerde ve gözlerde oynadığımız oyunlar aldı. İnsanlar
çok büyüdü. İnsanlar büyüdükçe insanlık küçüldü.
Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisiyle IV V
ilgili yapılan belirleme yanlıştır? Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakilerin
A) I.de birden fazla kaynaştırma vardır. hangisi söylenemez?
B) II.de hem ünsüz sertleşmesi hem de ünsüz yumuşama- A) I.de ünsüz değişmesi vardır.
sı yer almıştır. B) II.de ünlü düşmesi ve yumuşama bulunmaktadır.
C) III.de ünsüz değişmesinin örneği bulunmaktadır. C) III.de kaynaştırma ünsüzü yer almıştır.
D) IV.de kaynaştırma ünsüzüne yer verilmiştir. D) IV.de ünlü düşmesi vardır.
E) V.de ünsüz düşmesi gerçekleşmiştir.
E) V.de ünlü daralması gerçekleşmiştir.
17
 DİKKAT  SAKIN UNUTMA

Ünlüyle biten bir sözcük tamlayan eki olan “-ın, -in, -un, Özel istisnalar dışında ünsüz benzeşmesine uyulmama-
-ün” ekini alırken “n” kaynaştırmasını alır: arabanın kor- sı, yazım yanlışı oluşturur. Aşağıdaki yazımlar doğru (D)
nası, penceresinin önü... ve yanlış (Y) olarak kodlanmıştır:
NOT: “Su” ve “ne” kelimeleri bu kuralın istisnasıdır ve “y” Sivas’dan (Y), 1930’dan (D)
kaynaştırmasını alır: suyun sesi, neyin nesi.
1940’dan (Y), çiçekci(Y)
Barışcıl (Y), demirci (D)
Sabuncu (D), simitci (Y)
Hafce (Y), Allah’dan (Y)
 DİKKAT
Kaldırım (kalk-dır-ım), asteğmen (ast-teğmen) , adaş (ad-
daş), üsteğmen (üst-teğmen) kelimelerinde özel bir ünsüz
düşmesi vardır.
 SAKIN UNUTMA
Özel istisnalar (ye-, de-, niye) hariç “y” kaynaşmasıyla
daralma yapmak bir yazım yanlışıdır. Aşağıdaki yazımlar,
doğru (D) ve yanlış (Y) olarak kodlanmıştır: yiyip (D), di-
yip (Y), ağlıyacak (Y), okumuyanlara (Y), olmuyabilir (Y),
 ÖĞREN dinliyor (D), dinliyelim (Y)...
Bazı sözcükler, yazılış olarak kalın ünlünün oluşturdu-
ğu heceyle bittiği hâlde söylenişi ince seslere sahiptir.
Bu yüzden büyük ünlü uyumuna aykırı biçimde ek alır.
Bu durum, onların Türkçe sözcük olmadığını kanıtlar:
Kemal’den, saatimiz, hayalim, emsallerinden...
 DİKKAT
B Özel isimlerin ve bazı sözcüklerin yazıda yumuşatılma-
İ
sı bir yazım yanlışıdır. Aşağıdaki sözcükler doğru (D) ve
L
G yanlış (Y) olarak kodlanmıştır:
 ÖĞREN İ Zonguldağın (Y), Zonguldak’ın (D), simitin (Y), simidin

(D), rahmete (D), kasete (D), hukuğa (Y), ahlaka (D), me-
Yağmur, pamuk, çabuk, kabuk, kavun, çamur gibi keli- S rakınız (D), kâğıtın (Y), kâğıdın (D), buluta (D), hasetin-
meler Türkçe olmasına ve büyük ses uyumuna uygun ol- A
masına rağmen küçük ses uyumuna aykırıdır. Çünkü düz den (Y)...
R
ünlülerden (a-e-ı-i) sonra yine düz ünlülerden biri gelir. M
Yuvarlak ünlü gelmez. A

L
 SAKIN UNUTMA
 DİKKAT Düşmesi gereken ünlünün düşürülmemesi yazım yanlı-
şıdır. Aşağıdaki sözcükler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak
“-yor” eki doğrudan doğruya küçük ünlü uyumunu bozar kodlanmıştır:
çünkü “o” ünlüsü küçük ses uyumuna göre birinci hece- Şükür eyle (Y), şükreyle (D), zehiri (Y), zehri (D), şehire
den sonra bulunmaz. (Y), şehre (D), ağızına (Y), ağzına (D), ağız ağıza (D)...
18
Test YAZIM KURALLARI

1 • Büyük ve Küçük Harf
1. Bilindiği üzere XIX.Yüzyıl’da Batı dünyası yani Avrupa, sö- 4. Haziran’da askerliğini bitirip tezkere alan Ali Onbaşı,
I II III Balıkesir’in Edremit ilçesine döndü; 1915 yılının Şubat
mürgelerin kanını emerek biriktirdiği sermaye ile sanayi ve ayında Çanakkale Savaşı’na katılmak üzere tekrar cephe-
teknolojide yeni hamleler yaptı. Bilim ve felsefe de bu acı- ye koştu.
IV V Bu cümledeki yazım yanlışının giderilmesi için aşağı-
masız materyalist gelişimi destekledi. dakilerden hangisi yapılmalıdır?
Bu cümledeki altı çizili yerlerden hangisinde bir yazım A) “Haziran’da” sözcüğüne getirilen kesme işareti kaldırıl-
yanlışı vardır? malıdır.
A) I B) II C) III D) IV E) V B) “tezkere” sözcüğünün yerine “teskere” sözcüğü getiril-
melidir.
C) “Ali Onbaşı” söz grubundaki unvan sıfatı olan “onbaşı”,
küçük hare başlamalıdır.
D) “Edremit ilçesine” söz grubundaki “ilçesine” sözcüğü
büyük hare başlamalıdır.
E) “Şubat” sözcüğü küçük hare başlamalı ve “Savaşı’na”
sözcüğündeki kesme işareti kaldırılmalıdır.
2. Ahmet Haşim Bey’in güzel bir tespiti vardır : “anlaşılmak,
I II III
düzyazının işidir; şiir sezilmek ve musiki gibi duyulmak için-
IV
dir.” der ve ekler: “ Şiirin, peygamberlerin sözleri gibi çeşitli
V
yorumlara elverişli bir anlam genişliği taşıması gerekir.”
Bu cümledeki altı çizili sözcüklerden hangisinin yazı-

mında yanlışlık yapılmıştır?
B
İ
L
G
İ
S
3. Aşağıdakilerden hangisinde büyük harflerin kullanı- A 5. I. Dün akşam, Ayşe Teyze’min büyük oğlu evlendi.
mıyla ilgili bir yanlışlık vardır? R
II. Larnaka’da türbesi bulunan Hala Sultan, İslam dünya-
M sının Kıbrıs’taki önemli bir değeridir.
A) Yahya Kemal “Bu dil, ağzımda annemin sütüdür.” diyor.

A
B) Öz şiire öncülük eden şairleri (İsimlerini söylemeyi ge- L III. Geçen gün Doktor Ahmet Tuncay Bey’in ameliyat ettiği
rekli bulmuyorum.) örnek alan şairler onlardan farklı bir hastayla konuştum.
olarak aruzu benimsemediler. IV. Her gün Yüzbaşı Cemil Bey ile Orhan Binbaşı, bölükleri
C) Necip Fazıl, şehir bohemi olduğu zamanın -en fazla on denetliyordu.
beş yılı kapsar- şiirlerinin çoğunu daha sonra reddet- V. Onuncu Yıl Marşı ’nı Ankaralı Âşık Ömer takma adıyla
miştir. bilinen Behçet Kemal Çağlar ve Deli Ozan (Faruk Nafiz
D) Ahmet Hamdi Tanpınar, elini attığı her alanda -tiyat- Çamlıbel) birlikte yazdı.
ro hariç- eşsiz eserler yazmıştır: denemeler, şiirler, Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı
hikâyeler, romanlar... vardır ?
E) 2017 yılının mayıs ayının başlarında pazarlarda bile A) V B) IV C) III D) II E) I
sebze-meyve yatları el yakmaya başladı.
19
6. I. Uzak Doğu’dan gelen heyeti, Vali dün makamında 9. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur?
kabul etti. A) Kâtip Çelebi, hristiyanların yaşadığı memleketlerde de
II. Konuyla ilgili olarak Sayın Bakan, bir araştırma komis- çok tanınmıştı.
yonu kurulmasını istedi.
B) Bugün biliyoruz ki dünya ile ay arasındaki mesafe mer-
III. Sözlerine “değerli dinleyiciler” hitabıyla başladı ve kezden merkeze 384.400 km’dir.
güzel bir sunum yaptı.
C) Katoliklerin yönetim merkezi Roma’dadır ve katolikler
IV. Adam, Liseyi bitirdiğinde ben henüz Ortaokulda birinci için Roma’daki kilisenin başı mesihi temsil eder.
sınıfmışım.
D) Bu küçük adada müslümanlık, kısa sürede yayılmıştı.
V. Komşumuzun kedisiyle arkadaş olan Minnoş, artık E) Biz dünyadan habersiz yaşıyorduk ve uyandığımızda
acıklı miyavlamaları bırakmıştı.
dünyanın çok değiştiğini fark ettik.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde ya-
zım yanlışı vardır?
D) II ve V E) III ve IV
7. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? 10. I. Asaf Halet Çelebi’nin beslendiği kaynakların başında
Budist felsefe ve Doğu mistisizmi yer alır.
A) Trabzon ilinin Uzungöl beldesi, endemik bitkilerin ve
yırtıcı hayvanların bol olduğu bir yerdir. II. Gezimizin rotası Bursa’nın doğusuydu, orada Cumalıkızık
köyünü gezecektik.
B) Kırım özerk cumhuriyetinin yaklaşık yüzde 13’ünü Ta-
tarlar oluşturmaktadır. III. Son yıllarda Güneydoğu Anadolu’nun sorunları üzerine
ciddi çalışmalar yapılıyor.
C) Tataristan’ın başkenti Kazan’da bulunan Kazan devlet
üniversitesinde 97 ülkeden öğrenci bulunmaktadır. IV. Ceyhan ırmağının suladığı arazilerde ağırlıklı olarak
yer fıstığı yetiştirilmektedir.
D) Türkiye’nin tahıl ambarı olan Konya, iç Anadolu’nun sa-
nayi şehridir aynı zamanda. V. Eskiden Kanlıca Semti’nin adıyla yoğurt birlikte anılırdı;
şimdi, yoğurdu pudra şekeri ile sunan mekânlarıyla da
E) Sabah Güneş doğmadan yola çıkmış, akşam ay doğar- anılır oldu.
ken köye varmıştık.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde ya-
B zım yanlışı vardır?
İ
A) I ve V B) II ve V C) III ve IV
L
G D) III ve V E) IV ve V
8. Genel olarak Yunan mitolojisi, Doğu’daki diğer uygarlıkların İ
I II
mitolojilerinden fazlasıyla etkilenmiştir; kendisi de daha son- S

A
raki Roma mitolojilerini etkilemiştir. Yunan mitolojilerindeki
R
III M
efsanelerde Yunan Tanrıları, insan şeklindedir. Onlar yaş- A

IV L 11. 2017 Yılı’nda, Türk Dil Kurumunun 85. Yılı’nı kutladık;
I II III
lanmazlar, hastalıklara dirençlidirler. Ayrıca görünmez ola-
Kutlamalar kapsamında çeşitli ödüller de verildi. Bu
bilirler, çok kısa zamanda uzak yerlere seyahat edebilirler.
Her tanrının ayrı bir uzmanlık alanı vardır: Artemis, Momos, IV
V kapsamda Yılın Dergisi Ödülü’nü Türk Dili Dergisi
V VI
Orfe, Apollon, Metris, Nemesis, Zeus, Athena, Nike, Ha- aldı.
des, İkaros, Kronos... bunların en bilinenleridir. Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde ya-
Bu parçada altı çizili yerlerden hangisinde bir yazım zım yanlışı yoktur?
yanlışı vardır? A) I ve III B) II ve V C) IV ve V
A) I B) II C) III D) IV E) V D) IV ve VI E) V ve VI
20
12. Orhan Veli Kanık’ın şiir serüveni 1936’da Varlık dergisinde

Mehmet Ali Sel takma adıyla yayımladığı şiirleriyle başar.  DİKKAT
I
Garip öncesi bu dönemde yazdığı şiirlerde fransız sembo- Tanrı, Allah ve İlah sözleri özel ad olarak kullanılmamışsa
II III küçük hare başlar: Amerika’da kaçakçılığın ilahları var.
listleri ve Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Hamdi Tanpınar, Eski Yunan tanrıları, sayılamayacak kadar çoktur.
IV
Ahmet Muhip Dıranas çizgisinde idi. 1936 yılının 1 Aralık
V
günü ilk şiiri yayımlanan Orhan Veli, daha sonraki dönem-

de bambaşka bir şiire yönelir.  ÖĞREN
Bu parçadaki altı çizili yerlerden hangisinde yazım Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
yanlışı vardır?
......................ili .................ilçesi ...........köyü
.............. semti ............... beldesi ..........şehri
........... vilayeti ....... ..... kazası ....... bucağı

 DİKKAT
“20. yüzyıl” daki “yüzyıl” küçük yazılır çünkü özel isim de-
ğildir.
ÖĞREN
DİKKAT


Aşağıdaki yazımlar doğrudur:

Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar taşıyan “doğu”
........... Dağı ........... Irmağı ........... Nehri
ve “batı” sözleri büyük yazılır: Ülkemizde batıya doğru
gidildikçe Batı’nın kültür değerlerinin etkisi daha çok gö- ........... Gölü ........... Geçidi ............. Köprüsü
rülür. ........... Meydanı ........... Caddesi ........... Sokağı
........... Mahallesi ........... Bulvarı ............ Ovası
........... Platosu ........... Tepesi ............. Denizi
 ÖĞREN B ........... Okyanusu ........... Şelalesi ........... Deresi
İ
Aşağıdaki yazımlar doğrudur: L
Yarın Doktor Kemal Bey’e uğra. G
İ
Bugün Mehmet Yüzbaşı ile Binbaşı Çağrı, bölüğü denet-
ledi.
Selim, yarın Ayşe teyzesine uğrayacak.
S
A  MUTLAKA ÖĞREN
R Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
M
A ✓  Türk diliyle ilgileniyorsanız Türk Dili dergisinde çıkan

 ÖĞREN L “Türk Dilinin Bugünkü Sorunları” başlıklı yazıyı oku-
yunuz.
✓  Hiçbir zaman klasik Türk müziğinden vazgeçmem
1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. ama Türk halk müziğini de dinlerim.
Bu vergiler, her yıl 1 Ocak’ta ödenir. ✓  Türk edebiyatının Arapçadan, Farsçadan geçen ku-
rallara açıldığı bir dönem yaşanmıştır.
Okullar, eylülün ikinci haftası açılır.
✓  Anadolu’nun güneyinde yaşadım ama Doğu Ana-
Size 2 Haziran Salı günü telefon ettim.
dolu’yu da Kuzeydoğu Anadolu’yu da bilirim.
2017 yılının yaz mevsiminde hastalandı.
✓  Resmî Gazete’de ilan edilen kanunun yorumuyla ilgili
2017 yılının Mayıs ayında evlenecek. bir haber vardı Sabah gazetesinde.
21
YAZIM KURALLARI Test

• Büyük ve Küçük Harf • Kesme Kullanımı • Kısaltmalar 2
• Ay ve Gün Adları
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl- 3. İstanbul Üniversitesinin rektörlük binasının bulunduğu
mıştır? I
A) Ağrı Dağı’nın zirvesi 5.137 metredir ve Ağrı, Türkiye’nin alanda yükselen Beyazıt Yangın Kulesi’nin yapım tarihi
en yüksek dağıdır. II
B) Ağrı Dağı, Ermenistan’a 32 km mesafededir ve Ermeni- 1749’dur. Yapıldığı yerin adı o zamanlar Ağakapısı’ydı.
cede Ağrı’ya “Ararat” denir. 1756’da çıkan Cibali Yangını’nda kül olur ve yeniden inşa
C) İran’ın 16 km batısında bulunan Ağrı Dağı’nın Küçük III
Ağrı kısmının zirvesi 3.896 m’dir.
edilir fakat 1826’da Yeniçeri Ocağı isyan edince bu yapı da
D) Ağrı Dağı, Ağrı ilinin sınırları içindedir ve zirvesinde kar- IV
lar ve takke buzulu dört mevsim boyunca erimez.
kül olur. Son olarak sultan II. Mahmut ‘un emri ile 1828’de
E) Ermenilerce Ararat ve Masis olarak da adlandırılan Ağrı
V
Dağı’nın zirvesine “Atatürk zirvesi” adı verilmiştir.
Senerekim Balyan tarafından bugünkü kule inşa edilir.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde ya-
A) V B) IV C) III D) II E) I
B
İ
L
G
İ
S
A
2. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? 4. İstanbul’un Sarıyer ilçesinde bulunan Rumeli Hisarı’nı
R
A) Bilge Kağan Anıtı’nın Türk Tarihi ve Türk Edebiyatı açı- I II
M
sından önemi büyüktür. A dolaştık sonra Boğaz’da bir tekne turu yaptık. İstanbul’daki
L III
B) Erzurum’dayız, Nene Hatun Caddesi’nde arkadaşımın
işlettiği Dadaşlar Lokantasında koyu bir sohbete daldık. son günümüz olan yarın ise Galata köprüsünü ve
C) Ziyapaşa bulvarının adının meşhur Tanzimat şairi Ziya IV
Paşa’dan geldiğini duyunca şaşırmıştım. Dolmabahçe Sarayı’nı gezeceğiz.
D) Türk Romanı, Halit Ziya Uşaklıgil ile Batı tekniğine uy- V

gun ilk örneklerine kavuşmuştu. Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde yazım
E) Ankara’nın Altındağ ilçesinde bulunan Ankara kalesinin yanlışı vardır?
MÖ 2. yüzyılda Hititler tarafından yapıldığı sanılmakta- A) I B) II C) III D) IV E) V
dır.
22
5. Zigana Geçidi, tarihî İpek Yolu’nun en önemli geçitlerin- 7. I. Yapılan toplantıda, Bakan Bey, Tuz Gölü’ne sahip çıkı-
I II lacağını söyledi.
dendir. Zigana Dağı’nda bulunduğu için bu adı almıştır; II. Ankara ilinin Şerei Koçhisar kazasının Sipahiler Köyü’
III nde bir düğünde güreşmiştim.
Gümüşhane Şehri’ndedir, yüksekliği 2032 metredir ve III. Yunus Emre Mahallesi’ndeki Kitapçılar Sokağı’ndan
IV geçip Üçler Mezarlığı’na vardık.
Gümüşhane’yle Trabzon’u yani Karadeniz Bölgesi’yle
IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl 1 Ekim’de toplanır;
V
bu yıl ise Meclis, yeni döneme erken başlayacak.
Doğu Anadolu’yu birbirine bağlamaktadır. Burada yapılan
V. Yapılan bu işlem, Yönetmelik’in 4’üncü maddesine uy-
VI
gun şekilde denetlenebilir.
Zigana Tüneli ise 1702 metredir.
VII Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin yazım yanlışı
olanlarına “1”, yazım yanlışı olmayanlarına “2” verilecek
Bu parçadaki altı çizili bölümlerin hangilerinde yazım olursa sıralama nasıl olur?
yanlışı vardır? A) 2-1-2-2-2 B) 2-1-1-1-2 C) 1-1-2-2-2
A) I ve VII B) II ve V C) III ve VI D) 2-1-2-1-2 E) 2-2-2-2-2
D) Yalnız IV E) IV ve VI
6. Bayrağımızın şekli, 17 Mart 1985 Pazar günü Resmî gaze- 8. Türk dilinin bu kadar hızlı değişmesinin yarattığı sorunları,
I II I
B
tede yayımlanan Türk Bayrağı Tüzüğü’nde ayrıntılı olarak
İ her aşamada yaşıyoruz. Bu konuda Türk Dili dergisinde
III L II
belirlenmiştir. 2893 sayılı Kanun’un 2, 3, 6 ve 9. maddeleri G
Türk Dili başlıklı bir inceleme yazısı okudum. Yazar, dilimi-
İ
IV III
uyarınca Tüzük, Bakanlar Kurulu tarafından yayımlanmaya
S zin hızlı değişiminin Türk Kültürü’nün kuşakları birbirine
V
A IV
uygun bulunmuştur. R
M bağlama işlevini yok ettiğini vurguluyordu ve bunun doğurdu-
Bu parçada bulunan yazım yanlışının giderilmesi için

A ğu acı sonuçları bir de eğitim açısından değerlendiriyordu.
aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?
L
V
A) I.deki “Pazar” sözcüğü küçük hare başlamalı.
B) II.deki “gazete” sözcüğü büyük hare başlamalı. Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde ya-
C) III.deki “Tüzüğü” sözcüğündeki kesme işareti kaldırıl-
malı. A) I B) II C) III D) IV E) V
D) IV.deki “Kanun’un” sözcüğü küçük hare başlamalı ve
kesme işareti atılmalı.
E) V.deki bütün sözcükler küçük hare başlamalı.
23
9. Zeki Müren, klasik Türk müziğinin çok büyük bir icracısı idi. 11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı vardır?
I
A) Antik Çağ, Antik Yunan ve Roma uygarlıklarının gelişip
Gerçekten de Türk sanat müziği denince hemen akla gelen
yayıldığı dönemdir.
II
sanatçıya bir de isim vermiştik: Sanat Güneşi. Zeki Müren B) İstanbul’un, MÖ 660 yılında kurulduğu ve adının Byzan-
III tion olduğu biliniyor.
6 Aralık 1931’de Bursa’da dünyaya gelmiş ve 200’den faz- C) Antik Çağ Felsefesi, ilk lozof kabul edilen Miletoslu
la eser bestelemiş bir sanatçıdır. Özellikle Hicaz şarkılarını Thales’le başlayıp Roma İmparatorluğu’ nun çöküşüne
IV değin sürer.
çok seven sanatçının her makamda eseri mevcuttur. Aslen D) Orta Çağ’ın başlangıcı, Batı Roma İmparatorluğu’nun
Üsküp’lü bir ailenin çocuğu olan sanatçı 1996 yılında vefat 476’daki yıkılışı olarak kabul edilir.
V
E) Orta Çağ’ın kapanışı ve Yeni Çağ’ın başlangıcı olarak
etmiştir. Mezarı Bursa’ da Emir Sultan Mezarlığı’ndadır. 1453 yılı gösterilir; bu ise Bizans İmparatorluğu’nun yok
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde oluşu, yani İstanbul’un Fatih tarafından alınışı anlamı-
yazım yanlışı vardır? na gelmektedir.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) 20 Dolar verip bir yazıcı aldım.
B) Kahramanmaraş’ta Maraş Dondurması yiyemedik.
C) Geçenlerde gençler Prof. Ali Bey’le sohbet ettiler.
D) Şarkıda anlatılan Malabadi köprüsü nerede?
E) Ben Matematik dersine büyük ilgi duyuyorum.
B  MUTLAKA ÖĞREN
10. 18. yy.da çağın başlarında Pasarofça Antlaşması’ nın İ
I II L Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
Avusturya ile imzalanmasıyla 1718’de Lale Devri’nin G • Halı Dokuyan Kızlar tablosunu çok beğendim.
III İ
• Ankara Üniversitesinde diş hekimliği eğitimi aldım.
başladığı kabul edilir. 1730’da Patrona Halil isyanıyla
S • Topkapı Sarayı’nda kılıçların sergilendiği bölüm ilgimi
IV çekti.
A
sona eren bu süreçte Sultan III. Ahmet ve Sadrazam Damat R • Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en tanınmış yapısı
V
M Diyarbakır Surları’dır.
A
İbrahim Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nu yönetmektedir.
L
Ayasofya’da Bab-ı Hümayun’un hemen karşısında inşa
edilen III. Ahmet Çeşmesi, büyük bir şaheserdir ve Lale
VI
 ÖĞREN
Devri’nin en güzel mimari örneğidir. Dönemin şairi ise şu-
hane gazel ustası Nedim’dir. Para birimleri küçük harfle yazılır:
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde • Bunu 20 Türk lirasına aldım.

yazım yanlışı vardır? • 20 avroya bir pansiyonda kaldım.
A) I ve IV B) II ve V C) III ve VI • TL’nin açılımı Türk lirasıdır.
D) Yalnız IV E) IV ve VI
24
 DİKKAT  MUTLAKA ÖĞREN

Çağ ve dönem adları aşağıdaki gibi yazılır: İki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnek-
ler sıralanıyorsa bunlar büyük harfle başlamaz:
• Orta Çağ’dan
• Adana-Mersin yolunda her zaman şunları görürsü-
• Antik Çağ’ın
nüz: portakal bahçeleri, pamuk tarlaları, fabrika ba-
• Yeni Çağ’a caları....
• Osmanlı Yükselme Dönemi’ni
• Servetifünun Edebiyatı Dönemi’nde
 DİKKAT  DİKKAT
Kurum, kuruluş, iş yeri, kurul ve birleşim adları özel Örnek niteliğinde de olsa iki noktadan sonra cümle
isimdir ancak bunlara gelen ekler kesme işareti al- yahut özel ad varsa büyük harfle başlar.
maksızın yazılır: • Millî Edebiyat Dönemi’nin önemli sanatçılarından
• Çörtük Bakkaliyesinden, Türk Dil Kurumuna, Türkiye bazıları şunlardır: Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem,
Büyük Millet Meclisine... Ziya Gökalp...
 DİKKAT
Kısaltmalara, rakamlara, harflere getirilen eklerin ya-  DİKKAT
pım eki veya çekim eki olduğuna bakılmaksızın, kes-
me işareti (’) atılır: Kurum, kurul, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam
sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar:
• TDK’nin, FB’liler, 1980’li yıllar...
• Bu yıl Kurum, yeni bir imla kılavuzu hazırlayacak.
• 2876 sayılı Kanun, bu yıl yeniden gözden geçirili-
yor.
 DİKKAT B
• Yapılan işlem, Yönetmelik’in 4. maddesine aykırı.
Cümle içinde özel adın yerine geçen makam veya un- İ

van sözleri büyük harflerle başlar: L
• Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti.
G
İ
S
 DİKKAT
A Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz ko-
 DİKKAT R nusu ise ilk harf büyük başlar:
M
Cümle içinde tırnak veya ayraç içine alınan cümleler, • Yarın Boğaz’da bir tekne turu yapalım, Hisar’da gü-
A
büyük başlar; kısa çizgiler arasına alınan açıklama zel bir çay içelim.
L
cümleleri küçük başlar.
• Atatürk “Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil
kanda mevcuttur!” diyor.
• Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü çekinerek  DİKKAT
yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi
göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç) Saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam, mevki
ve saygı bildiren kelimeler büyük harfle başlar:
• Bu sefer de onları -her zamanki yerlerinde bulmak ihti-
maliyle- farkında olmadan aramıştım. • Yarın Sayın Bakan, bir açıklama yapacak.
25
YAZIM KURALLARI
• Ay ve Gün Adları • Kısaltmalar • Hece Bölme • De’nin Yazımı Test
3
• Ki’nin Yazımı • Mi’nin Yazımı • Satır Sonu Yazımları
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? 3. I. Osmanlı’nın askerî gücü 19. yüzyılda zayıflamıştı.
A) Ankara Üniversitesinin birkaç bölümünü de yazdım. II. FB’li oyuncular, final maçına çok iyi hazırlandılar.
B) Türkiye’nin yedi bölgesinde de özgün bir folklorik ögeye III. Selçukluya ait mimari eserler, Doğu Anadolu’nun tarihî
rastlayabilirsiniz. değerleridir.
C) Adana’yla ilişkilendirilen şeylerin başında Adana keba- IV. 1940’dan sonraki dönemde Türk Şiirinin yörüngesi
bı gelir. değişmiştir.
D) Türkçe’nin doğru kullanımı yalnızca Türkçecilerin ya da V. Yarın Orhan’larda toplanıp II. Yeni’yi tartışacağız.
sanatçıların görevi olmamalı.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki değerlendir-
E) Kurban Bayramı’na on beş gün kalmıştı.
melerden hangisi yanlıştır?
A) I.de kesme işareti yanlış kullanılmıştır.
B) II.de kısaltmaya getirilen kesme işareti doğrudur.
C) III.de birden fazla yazım yanlışı vardır.
D) IV.de hem benzeşmeye hem de büyük harf kullanımına
aykırılıktan kaynaklanan yazım yanlışı vardır.
E) V.de özel isme getirilen çoğul ekleri kesmeyle ayrılmaz
kuralına aykırı davranılmıştır.
B
İ
L
G
İ
2. Aşık Veysel Şatıroğlu’yla ilgili bildiklerim şunlardır: Sivaslı’dır. 4 I. 30 Temmuz 2017 Pazar günü tatile çıkacağım.
S
I II II. 2017 yılının Ağustos ayında işbaşı yapacağım.
A
“Güzelliğin on par’etmez.” dizesinin şairidir. Türk halk şiirinin R III. 25.04.2016 tarihinde emekliye ayrılmış.
III IV M IV. 29.Nisan.2015’ten beri bu kurumda öğretmenim.
doğal ve organik bir sesidir. Gözleriyle değil gönlüyle gören A

L V. Firmamız Mart’ın ikinci haftasında açılacakmış.
bir sevgi adamıdır. Onu keşfeden ise Ahmet Kutsi’dir.
V Ay ve gün adlarının yazımıyla ilgili yukarıdaki cümlele-
rin doğru olanına D, yanlış olanına Y verilecek olursa
sıralama hangisi olur?
zım yanlışı bulunmaktadır?
A) D – D – D – Y – Y
A) I B) II C) III D) IV E) V B) D – Y – Y – Y – D
C) D – Y – D – D – Y
D) Y – D – D – Y – D
E) Y – D – D – D – Y
26
5. I. ..........................................................…………...... ilk- 8. Kırılırda bir gün bütün dişliler

okuldan
Döner şanlı şanlı çarkımız bizim
II. ................................................………............... İzmir- Gökden bir el yaşlı gözleri siler
liyiz
Şenlenir evimiz barkımız bizim
III. ................................................……….............. İzmir’-
den Gideriz nur yolu izde gideriz
IV. ............................................……………............... ba- Taş bağırda sular dizde gideriz
şöğretmen Bir gün akşam olur bizde gideriz
V. ......................................................…………..... Atatürk’ Kalır dudaklar da şarkımız bizim
ten
Necip Fazıl’ın “Şarkımız’’ adlı şiirine ait yukarıdaki di-
Bu örneklerle ilgili doğru (D) ve yanlış (Y) değerlendir- zelerde altı çizili olarak verilen sözlerin kaçında yazım
mesi yapılırsa aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğru yanlışı yapılmıştır?
olur?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
A) D – D – Y – D – D
B) Y – D – Y – D – D
C) D – Y – Y – Y – D
D) D – D – Y – Y – D
E) Y – Y – D – Y – D
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “ki”nin yazımıyla il- 9. 1. Onun arabası var güzel mi güzel
gili bir yanlışlık yapılmıştır? 2. Şoförü de var özel mi özel
A) İstanbul’daki dostlarımı çok özledim.
3. Bastımı gaza gider mi gider
B) Ödevler, genel olarak güzel ama sizinki bir harika.
4. Maalesef ruhu yok
C) Sen, yeterki çalış; ben, seni daima desteklerim.
D) Yazarlıkta devamlılık esastır, illaki mükemmel şeyler
B 5. Onun için hiç mi hiç şansı yok
İ
yazacaksınız diye bir kural yok. Bu şarkı sözünün kaçıncı dizesinde bir yazım yanlışı
L
E) Öyle anlaşılıyor ki bağrımızdaki ümit kuşu hiç susma- G vardır?
yacak. İ A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
S
A
R
M
A
7. Aşağıdakilerden hangisinde bir yazım yanlışı yoktur? L 10. Aşağıdakilerden hangisinde bir yazım yanlışı yoktur?
A) Karşıki dağlara baktıkça yaylalardaki neşeli günlere öz- A) Niçin onun da hata yapabileceğini kabul edemiyorsun
lem duydum. ki?
B) Sendeki bu zekâya bu tembellik hiç te yakışmıyor. B) Her öğrenci 2’şer şiir ezberleyip sınıfında okuyacak.
C) Hâlâ ölçülü şiirden başka şiir tanımayanlar var oysa ki C) Ön tekerlek nereye giderse arka tekerlekte oraya gider.
şair perhiz yapmaz. D) Verdiğiniz işi yarın da bitiremem kaldıki çok yorgunum,
D) Türk Edebiyatı, Batıdaki gelişmelerden bağımsız biçim- biraz dinlenmeliyim.
de gelişmemiştir. E) 3 kg’lık bir levreği fırın da pişirip bize ikram etti.
E) 10 Ağustos 1920’de imzalanan Sevr Antlaşması’na tut-
ki tümüyle uyulmuştu.
27
11. Aşağıdakilerden hangisinde sayıların veya sayılara geti-

rilen eklerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır?  DİKKAT
A) 17’inci yüzyılda Nabi ile başlayan özel bir tarzdır hikemî
Özel ad kendi anlamının dışında bir anlam kazanmış-
söyleyiş. sa büyük harfle başlamaz.
B) 18’nci yaş günümde babam, beni bir sürücü kursuna
yazdırdı.
• Nabi’nin Hicaz yolculuğunun hediyesidir “Tuhfetü’l Ha-
C) 1970’de ilkokulun 2’nci sınıfında okuyordum.
rameyn” adlı eser.
D) Suçluların 20’şer yıl ağır hapis cezası ile cezalandırıl-
masına karar verildi. • Bazen hicaz, bazen acembuselik, bazen de türkü for-
munda besteler yaptım.
E) Adam beş yüz elli beş gün hapis yattıktan sonra 1974’te
tahliye edildi. • Anadolu’nun birçok bölgesinde Acem halılarından
daha üstün halı-kilim dokunmuştur.
• Karacaoğlan, bilindiği gibi Varsak boyundandır ve 8’li
heceyle söylenen varsağının kurucusudur.
• Bu kablodan 250 amper geçiyor.
12. I. Sana derdimi anlatsam anlıyabilecek misin?
• Ömer Seyfettin, sık sık donkişotluk yapan küçük me-
II. Derdi ki: “Ölülere karşı takındığınız tavıra, dikkat edin.’’ mur Ahmet Bey’i anlatır “Efruz Bey” adlı romanında.
III. 1938’den sonraki süreçte Türkiye Cumhuriyet’inin savaş- • Cervantes, ünlü romanı “Don Kişot”ta şövalyelik ru-
larla sınavı devam etmiştir. hunu kaybetmeyen Don Kişot’un maceralarını anlatır.
IV. Dogmaların üstünde bulunduğunu söylüyebileceğimiz
dehalar, sarsıcı fikirleri ileri sürebilir.
V. Kötülük yapabilecek güçte olduğu hâlde kötülük yapmı-
yordu, bu da bir iyilikseverlik değil miydi?  MUTLAKA ÖĞREN
Bu cümlelerin yazım yanlışı olmayanlarına “D” ve ya- Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
zım yanlışı olanlarına “Y” verilecek olursa sıralama aşa-
Kırım Özerk Cumhuriyeti’ne, Beyazıt Kulesi’nin, Mostar
ğıdakilerden hangisi olur?
Köprüsü’dür, Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu, Batı me-
A) Y – D – D – Y – D B) Y – D – Y – Y – D deniyetini, Ankara Kalesi’nden, Türk romanı, Çankaya
C) D – Y – D – D – D D) Y – Y – Y – Y – D Köşkü’nde, Orhun Abideleri, Zafer Abidesi, Zigana Geçi-
di, Süveyş Kanalı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne, Ço-
E) Y – Y – D – D – Y ban Yıldızı, Kervankıran Yıldızı, kuyruklu yıldız, gök taşı,
B Halley Kuyruklu Yıldızı, Samanyolu...
İ
L
G
İ DİKKAT
MUTLAKA ÖĞREN

➡
Somut olarak yer bildiren “alt” ve “üst” sözleriyle kurulan

Millet, boy, oymak; din, mezhep ve bunlardan türeyen S birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
sözcükler, büyük hare başlar: Müslüman, Müslümanlar, A
su altı, deri altı, yer altı, (yerin alt kısmı), böbrek üstü, top-
Hristiyanlık, Musevi, Yahudilik, Budizm, Hanelik, Türkçe, R
rak altı…
Türkçecilik, Oğuzcaya, Yörükler, Harezmi... M
A
L
 DİKKAT
 MUTLAKA ÖĞREN • Sabah güneş doğmadan yola çıktık.

• Senin eşin dünyada bulunmaz ay yüzlüm.
Antep fıstığı, Japon gülü, Brüksel lahanası, Adana keba- • Bugün Ay’ın ve Dünya’nın hareketlerini inceleyen bi-
bı, Hindistan cevizi, Van kedisi, Frenk gömleği, İngiliz ku- lim adamları ilginç sonuçlara vardı.
maşı, Ankara keçisi, Van Gölü, Ağrı Dağı, Urfa peyniri... • Yarın Ay tutulması olacak.
28

4 • De-ki-mi • Bir-Her-Şey • Ayrı ve Bitişik Yazım
1. Osmanlı’nın dağılmasının ardından Batılı Devletlerin giri- 3. Osmanlı Devleti’nin 1299’da Söğüt beldesinde kurulma-
I II I II
şimiyle onlarca ülkeye bölünen Orta Doğu coğrafyası, sıyla Türk Tarihi’nin yeni bir evresi başlamıştır. Türkler’in
III
III IV
haritalar üzerinde yeniden parçalanmıya çalışılıyor.
IV İç Asya’dan başlayan akışları Anadolu’da son bulmuştur.
V
2006’da çizilen haritalar ile I. Dünya Savaşı’nda Sykes-Pikot
V Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde
yazım yanlışı vardır?
Antlaşması’yla kabul edilen haritalar arasındaki benzerlik-
lerde dikkat çekiyor. VI A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
Bu parçadaki altı çizili yerlerden hangisinin yazımında
yanlışlık yapılmamıştır?
A) I ve III B) II ve IV C) III ve V
D) IV ve VI E) V ve VI
4. Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili bölümde yazım

yanlışı yapılmıştır?
A) 25 kg’lık çuvallardan istiyorum.
B) Alm.nın ortaokullarda okutulması gerekiyor.
C) Banka, 8 trilyon 422 milyar TL açık verdi.
D) THY’nın sponsor olduğu önemli turnuvalar var.
B E) TDK’nin yazım konusundaki çalışmaları hız kazandı.
İ
L
G
İ
2. Anneme anneler günü hediyesi olarak Orhan Asenanın “Ya
Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe” adlı oyununu aldım. Annem S
ki okumayı çok severdi yinede tepkisini merak ediyordum. A
Bu cümlelerdeki yazım yanlışlarıyla aşağıdaki sapta-
R
M
malardan hangisi arasında ilişki kurulamaz?

A 5. I. Türk Dil Kurumu Başkanlığına bir dilekçe yazdım. (D)
A) Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama L II. Türk Dil Kurumu Başkanı’na durumu arz ederim. (D)
günlerinin her bir sözcüğü büyük hare başlar.
III. SSK’ya emeklilik başvurusu yaptım. (Y)
B) Özel isme getirilen çekim ekleri -çoğul eki hariç- kes-
IV. Saat 13.00’te başlayan lm hâlâ bitmedi. (Y)
meyle ayrılır.
V. Bugün Hemşire Hatice Hanımdan yeterli bilgiyi alabilir-
C) Eser adlarını oluşturan sözcükler arasında geçen bağ-
sin. (Y)
laçlar küçük hare başlar.
D) Sıfat türeten veya ilgi zamiri göreviyle kullanılan “ki” ilgi Yukarıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili bölümle-
eki bitişik yazılır. rin doğru (D) ve yanlış (Y) olarak kodlanması sırasında
yanlışlık yapılmıştır?
E) Vurgulama veya bağlama görevi gören “de-da” bağlacı
ayrı yazılır. A) I B) II C) III D) IV E) V
29
6. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde bir yazım yanlışı 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yazım yanlışları açı-
yapılmamıştır? sından doğru (D) ve yanlış (Y) biçimde kodlanması sı-
A) Adam adamdır, olmasada pulu; eşek eşektir, atlastan rasında yanlışlık yapılmıştır?
olsa çulu. A) Atatürk’ün “Ne mutlu Türk’üm diyene!” sözü her Türk’ü
B) Derviş, dervişi bulur tekkede; hacı, hacıyı bulur Mekke- duygulandırır. (D)
de. B) Dünya atom çağında, biz hâlâ medeniyet kavgası için-
C) Delikli taş yerde kalmaz, deli kız ev de kalmaz. deyiz. (D)
D) Kazanırsan dost kazan, düşmanı ananda doğurur. C) Daima klasik Türk müziğinin geliştirilmesi ve yaşatılma-
sı için çalıştım. (D)
E) Üveye etme, özünde bulursun; geline etme kızında bu-
lursun. D) Batılılar için Müslüman coğrafyasının en Batılılaşmış
ülkesi Türkiye’dir. (Y)
E) Servetifünun Dönemi’nin en büyük şairi olan Tevk
Fikret’in “Sis” adlı şiiri bir buhran şiiridir. (D)
7. 1950 yılında, Kuzey Kore ile Güney Kore arasında çıkan

I II
savaşa bizde 5.000 kişilik bir kuvvetle katıldık ve komünist
III
Kuzey Koreye karşı müttekimiz durumundaki
IV
Güney Kore’nin yanında yer aldık.
V 10. I. Sebepsiz yere olmaz hiçbir şey, herşeyin vardır bir
sebebi.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde
II. Her gün hatta her an kontrol ediliyor hayatımız.
yazım yanlışı bulunmaktadır?
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız IV III. Birgün sohbet edelim diyorsun ama benim burada sa-
dece bir günüm kaldı.
D) III ve IV E) IV ve V
IV. Pekâlâ dedi doktor, pekiyi görünmüyorsun ama geçe-
cek bunlar.
V. Herhangi bir insan değilsin benim için biran önce bunu
anla.
B
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde altı
8. Aşağıdakilerden hangisinde örneğiyle birlikte verilen İ
çizili sözcüklerin her ikisi de doğru yazılmıştır?
açıklama yazım kurallarına uygun değildir? L
A) Gelenekleşmiş olan T.C. ve T. (Türkçe) hariç büyük G A) I B) II C) III D) IV E) V
harerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz: İÖ, İ
TBMM, İTÜ, TV, MÖ...
B) Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları noktasız ola- S
A
rak kullanılır ve gelen ekler kesmeyle belirtilerek keli-
R
menin okunuşuna uygun biçimde yazılır: 20 cm’lik, 10
M
kg’dan…
A
C) Küçük harerle yapılan ve uluslararası olmayan kısalt- L
maların sonuna nokta konur ve gelen ekler, kelimenin
açılımına uygun biçimde, kesmesiz olarak yazılır: 30 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
kr.un, kim.dan, İng. yi, 3 No.lu... A) Modernizmin getirdiği sorunlarla başetmek zor.
D) Saatle dakika arasına iki nokta işareti (:) konur: 19:45’te, B) Kendi içimizde kayıp olan bir şeydir benliğimiz.
20:30’dan, 16:00’da... C) Ait olduğun kültürü terkedip gidemezsin.
E) Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan D) Farz et ki kavuştu Leyla ile Mecnun, iyi mi olacaktı her
veya rütbe ise ilk harf büyük, cins isim ise ilk harf kü- şey?
çük yazılır: Alm.ya, Kocasinan Mah., Prof., Av., Dr.; z., E) Mutluluk, kişiden kişiye farklılık arzeden bir durum değil
kim., sf., haz., kr... midir?
30
12. I. Sizin arabayı almaktan vazgeçeceğinizi öngörmüştük.

II. Başvurularınızı zamanında yapacağınızı varsaymışlar-
 MUTLAKA ÖĞREN
dı. Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
III. Zamanım el verseydi sana da zaman ayırabilirdim. • TDK’nin
• SSK’ye
IV. Onun hoş görülü biri olduğu söylene gelmiştir buralar- • THY’den
da. • Türk Dil Kurumu Başkanı’na ✭
V. Hoş geldin dediğimiz, nice insan hoşça kal demeden • Türk Dil Kurumu Başkanlığına ✭
çekip gider. • Leyla ile Mecnun
• Turfanda mı Turfa mı?
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisinde altı
• TURFANDA MI TURFA MI?
çizili sözcüklerin her ikisinin de yazımı yanlıştır?
• ....Güney Kore’ye
A) I B) II C) III D) IV E) V • Kore’nin güneyine
• IX-X. yy.da
➡ MUTLAKA ÖĞREN •
•
Alm.nın Türkçeye etkisi
19.45’ten
Aşağıdaki yazımlar doğrudur: • 19 kg’lık
• Orta Doğu’nun • 20.km’ye
• Uzak Doğu’ya • bkz.
• Birinci Dünya Savaşı’ndan • 3 cm’nin
• Yakın Doğu’ya • Yunus Emre Mah.den
• II. Dünya Savaşı’nı • ...Prof.den
• ...Dr.un
• İç Asya’ya
• 30 kr.un
• Yukarı Fırat’tan
• TL
• Atatürkçülüğe
• Yun.dan
• Antik Yunan’dan
• ....Yzb.
• Orta Asya
• 19 kg’lık
• Katetmek
• genelgeçer
• ikiyüzlü (riyakâr)
 DİKKAT B
Aşağıdaki “bir”ler bitişik yazılır: İ
• birkaç, birkaçı
L
G
• birçok, birçoğuna
• biraz, birazı
İ
 DİKKAT
• hiçbir, hiçbirine S Oyun adları bitişik yazılır:
• birbiri, birbirine A • dokuztaş
R
• birdenbire • üçayak
M
• birtakım(bazı) A • ellibir
• birebir(etkili) L • birdirbir
• binbir(çeşit,türlü)
 KARIŞTIRMA
“eloğlu, elkızı, âdemoğlu, hinoğluhin, çapanoğlu, eşe-
koğlueşek, itoğluit” sözcükleri bitişik yazılırken “dayı oğlu,
 DİKKAT
emmi oğlu, amca oğlu, hala oğlu, teyze kızı, dayı kızı” • hak etmek (kazanmak, layık olmak)
gibi gerçek anlamlı sözcüklerin birleşmesiyle oluşan tam-
• hakketmek (oymacılıkta oyma işlemi - eskimiştir.)
lamalar ayrı yazılır.
31
➡ DİKKAT  DİKKAT
Aşağıdaki “bir”ler ayrı yazılır: “et, ol, eyle” illerinden önceki sözcükte ses düşmesi veya
• bire bir (teke tek, ölçü) ses türemesi yapılabiliyorsa bu sözcükler bitişik yazılır ve
• bir takım (bir düzine, bir seri veya bir takım elbise o ses olayı (düşme-türeme) mutlaka gerçekleştirilir.
vb.) Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• her bir • zehrettin • defetti
• her biri • mahvolduk • gasbetti
• bir gün • mahvettin • dans etmek
• herhangi bir • hallettin • not etmek
• bir an • heves etti • kul olmak
• bir ara • fark edin • var olmak
• ikide bir • terk et • alt etmek
• bir türlü • seyretmiş • söz etmek
• bir zamanlar... • ayırt ettim • zapt etmek
• arz olunur • hamdetmek
• arz etmiş • darbetmek
• farz et ki • dercetmek
• defnetti • cemetmek
 DİKKAT • defol • altüst etmek
• celbetti • altüst olmak
“Şey” sözcüğü daima ayrı yazılır:
• menetti • cezbetti
• her şey
• menolundu • hamdolsun
• bir şey
• boş vermek • cemetmek
• herhangi bir şey
• boşvermişlik
 DİKKAT
Herhangi, herhâlde (galiba, sanırım), herkes sözcük-
lerinin dışında kullanılan “her” belgisiz sıfatı daima
B
İ
 DİKKAT
ayrı yazılır: L Vazgeçmek, öngörmek, başvurmak, elvermek (elverişli,
• her şey G uygun olmak, yetişmek), varsaymak, aşermek, başkaldır-
• her bir İ mak illeri tam kaynaşıp kalıplaştığı için bitişik yazılır.
• her biri
• her gün S
• her zaman A
• her türlü R
• her yer M
• her an ...
A
L
 DİKKAT
İki fiilin birleşmesiyle meydana gelen özel birleşik fiil-
ler yani kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır:
• gidebilirim, yapabiliriz (yeterlilik)
 NOT • geliverin, yapıverelim (tezlik)
“Herhangi” sözü, okullar için yeni hazırlanan Türkçe Söz- • düşeyazdı, bayılayazdık (yaklaşıklık)
lük’te ayrılmıştır ancak henüz TDK’nin resmî sitesinde bu
• süregelen, yapılagelmiştir; gidedurun, çalışadurun;
değişiklik yapılmamıştır.
uyuyakaldım, bakakaldım (süreklilik)
32

5 • Ayrı ve Bitişik Yazım
1. Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözün yazımı 4. Orta Asya’nın uçsuz bucaksız bozkırlarında atlı ve çadırlı
yanlıştır? I II
A) Birkaçımız bir gün bir araya gelelim. bir medeniyet kuran Türklerin doğayla iç içe bir yaşamları
B) Herbirinin ayrı bir güzelliği vardı çiçeklerin. III
C) Birçok sorum vardı, soramadım. vardı, daha sonra art arda yaşanan kıtlıklar ve kuraklıklar
D) Hiçbir insan, hiçbir şey için hor görülmemeli. IV
E) Birdenbire birbirimizi sevmeye muhtaç olduğumuzu an-
onları anayurtlarından çıkarıp Anadolu’nun kuzeydoğusuna
ladık.
V VI
kadar getirmiştir.
Bu parçadaki altı çizili yerlerden hangilerinde yazım

yanlışı yapılmıştır ?
A) I ve VI B) II ve V C) III ve IV
D) Yalnız V E) V ve VI
2. Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözün yazımı

yanlıştır?
A) Kendisiyle ilgilenen doktora, sağ ol, dedi.
B) Buraya bir sağlıkocağı açılmalıydı.
C) Üst komşumuz bir sağlıkevinde hemşireydi.
D) Sabahleyin ıspanaklı sac böreği yedim.
E) Birtakım olaylar, çok çabuk unutuluyor.
B
İ
L
G
İ 5. Yazım kurallarıyla ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgi-
lerden hangisi yanlıştır?
S A) “Baş” sözüyle oluşan sıfat tamlaması biçimindeki birle-
A şik sözcükler bitişik yazılır: başyazar, başmakale, ba-
R şöğretmen...
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüklerin M B) Tamlanan durumdaki “başı” sözcüğüyle kurulan ve bir
yazımı yanlıştır? A topluluğun yöneticisi, lideri anlamına gelen sözcük ayrı

A) İçişleri Bakanlığı, zanlılar için yurt dışına çıkma yasağı L yazılır: aşçı başı, ele başı...
getirebilir.
C) “Hane” ve “name” kelimeleriyle oluşturulan birleşik keli-
B) Su altı sporlarında başarılı olabilmek, olağanüstü bir meler bitişik yazılır: yemekhane, kütüphane; beyanna-
sabır gerektirir. me, seyahatname...
C) Alt yazılı bir lm izledim; bu lm, insanı bilinçaltının yö- D) “Zade” ve “zede” kelimeleri ile oluşturulmuş birleşik
nettiğini vurguluyordu. sözcükler bitişik yazılır: amcazade, dayızade, beyzade;
D) Akşamüstü, üst geçitlerde ve alt geçitlerde sıra dışı bir afetzede, kazazede, depremzede...
trak yoğunluğu yaşanıyor. E) “Evi” kelimesiyle kurulan ve “konut” anlamı vermeyen
E) Yasadışı faaliyetlerle ilgili veriler altkurulda görüşülür ve birleşik kelimeler bitişik yazılır: çayevi, yayınevi, doğu-
alınacak tedbirler belirlenir. mevi, kitabevi, konukevi, öğretmenevi, polisevi...
33
6. Hiçkimse, en aklıselim görünenler de dâhil, delilikten muaf 9. I. Ömrüm boyunca çokbilmiş insanlardan uzak durdum;
I II III onlar, değerbilmez kişilerdir.
değildi. Kendini ne munis ne de cici bici saydığından kont- II. Onun hakkında dedikodu yapıyorlar, ona veryansın
IV V ediyorlar ama o, güngörmüş bir eda ile sesini çıkarmı-
rolden çıkma potansiyelinin o tür kadınlara nazaran katbekat yordu.
VI III. Tavşan kanı bir çay eşliğinde cam göbeği düşleri yo-
rumluyordu bir şair.
fazla olduğunun da bilincinde idi.
VII VIII IV. Tarlakuşu, alıcıkuşlara yem olmamak için çok farklı giz-
lenme teknikleri bilir.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde
V. Ana yurdu Ankara olan Ankara kedisi, en eski, uzun
tüylü kedi cinslerindendir.
A) Yalnız I B) II ve III C) III ve V
Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı bu-
D) IV ve VI E) VII ve VIII lunmaktadır?
A) I ve III B) I ve IV C) II ve IV
7. I. Bugün hanımefendiyle beyefendi uzun bir tatile çıkıyor-

lar. (var)
II. Karadut pekmezinin kansızlığa, kızılçam balının bitkin-
liğe iyi geldiği söylenir. (yok)
III. Köpekbalığının en tehlikeli türlerinden biri de megala-
dondur. (var) 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-
IV. Onunla yeniden çok iyi dost olacaklarını düşünüyor ve mıştır?
bu hüsnükuruntuyla avunuyordu. (yok) A) Karmakarışık bir kafayla yaşıyordu.
V. Güney Doğu Anadolu’nun hayır severleri, yoksul ailele- B) Derme çatma bir barınak inşa etmişlerdi.
rin çocuklarının eğitimi için seferberlik başlattı. (var)
C) Her şeyin saçma sapan göründüğünü söylüyordu.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ya- D) Darmadağınık bir odada aradığını bulamıyordu.
zım yanlışının bulunup bulunmamasına ilişkin sapta-
E) Basit bir sorun giderek karmançorman olmuştu.
mada yanlışlık yapılmıştır?
B
İ
L
G
İ
S
A 11. Vejetaryenlerin sayısı, 20. yüzyılda Batı Avrupa’da ve
8. (I) Alaca karanlık, şafak ile gün doğumu ve gün batışı ile
R
gün kararması arasındaki zamandır. (II) Üst atmosferde I
M
saçılan günışığı alt atmosferi aydınlatır. (III) Bu zaman Amerika’nın kuzeyinde artmaya başladı. Türkçemizde
A
diliminde yer yüzü ne tamamen aydınlık nede tamamen L II
karanlıktır. (IV) Güneş, ufkun altında bulunduğundan ger- etyemez olarak adlandırılan bu kişiler yerfıstığı ezmesi,
çekte görülemez; bunun yanısıra tümüyle de atmosferden III
uzakta değildir. (V) Mavi saat olarak isimlendirilen ortam tahıl, mısır gevreği, ker ve et tadı veren yüksek protein
ışığının olağandışı romantik niteliği ressamların ve şairle- IV
rin ilham kaynağıdır. seviyesine sahip sebze yemekleriyle gerekli besinleri
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ya- V
zım yanlışı yoktur? almaktadırlar.
A) I B) II C) III D) IV E) V Bu parçadaki altı çizili yerlerden hangisinde yazım

yanlışı bulunmaktadır?
34
12. I. Erzurum’dan gelirken bana Oltu taşı tespih getirmişti.

II. Balkonumdaki saksıda alacamenekşe ve camgüzeli çi-  MUTLAKA ÖĞREN
çek açmıştı.
III. Buralarda sarıçam ve fıstık çamı yetişmez ama ladin • Yurt dışı
çamı ve karaçam yetişirmiş. • Yasa dışı
IV. Misarlere alabalık, sarıkanat ve kaya balığı ikram et- • Bilinç dışı
tik. • Sıra dışı
• Yurt içi
V. Canlı renklere sahip olan sakakuşu, ispinozgillerden
• Hafta içi
güzel ötüşlü bir kuştur.
• Hafta sonu
Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerden hangisinde • Üst geçit
bir yazım yanlışı vardır? • Alt çene
A) V B) IV C) III D) II E) I • Alt yazı
• Altyapı
• Altüst etmek
➡ DİKKAT •
•
Yer altı suları
Yeraltı dünyasının kabadayıları
Aşağıdaki sözcüklerin yazımı doğrudur: • Bilinçaltı
• Sağ ol • Öğleüstü
• Hoş geldin • Öğleüzeri
• Akşamüzeri
• Hoşça kal
• İnsanüstü
• Hoş görmek • İkindiüstü
• Hoşgörü • Alaca karanlık
• Hoşgörürlük • Kara kış
• Sabunköpüğü (çabucak yok olan) • Genelgeçer
• Boy bos
Örnek : Sabunköpüğü birçok olayı haberleştirip gün-
• Müracaat
demi meşgul ediyorlar.
• Münacat
• Çayevi • Müdafaa
• Kitabevi • Faaliyet
• Sağlıkevi • Değerbilmez
• İkiyüzlü (riyakâr)
• Sağlık ocağı
• Boşvermişlik
• Dikiş yurdu B
• Çokbilmiş
• Cicianne İ
L
• Cicibaba
G
• Cici bici İ
 MUTLAKA ÖĞREN
S Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• Aklı sıra • Ana yol
KARIŞTIRMA
A

R • Yanı sıra • Anaokulu
• dürbün (uzakgörür-büyüteç)
M • Peşi sıra • Anayasa
A • Sıra dışı
• türbin (buhar türbini, su türbini, gaz türbini) • Anamal
L
• tribün (seyircilerin oturduğu bölüm) • Akıl dışı • Anapara
• Yurt dışı • Tavşankanı (renk)
• Yurt içi • Camgöbeği (renk)
• Ardı sıra • Yavruağzı (renk)
 DİKKAT • Ana yurt • Program
“Dış, iç, sıra” sözleriyle kurulan kelimeler (sıradağ, Dı- • Ana dil • Paragraf
şişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı hariç) ayrı yazılır: yanı • Ana vatan • Hukuka
sıra, ardı sıra, peşi sıra, aklı sıra, yurt içi, yurt dışı, akıl • Anaerkil • Ahlakı
dışı, çağ dışı, olağan dışı, hafta iç, iç işleri, ceviz içi, yasa
• Ataerkil • Merakımdan
dışı, kanun dışı, din dışı, akıl dışı…
35
 MUTLAKA ÖĞREN ➡ DİKKAT

Aşağıdaki yazımlar doğrudur: Bir zümrenin başı-lideri anlamına gelen tamlanan duru-
• Art arda • akılalmaz mundaki “başı” sözcüğü bitişik yazılır; diğer durumlarda
ayrı yazılır.
• El ele • külyutmaz
• Göz göze • içgörü Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• Yüz yüze • içbükey • Ustabaşı, aşçıbaşı, elebaşı, çetebaşı

• İç içe • içgüdü • Baş ağrısı, baş belası, hafta başı
• Yılbaşı
• Teke tek • içyağı
• Bire bir (teke tek, ölçü) • iç yarıçap
• Başa baş • iç işleri
• Ağız ağıza • İçişleri Bakanlığı
• Ağzı ağzına • içli köfte
• Sere serpe • içyüz (nitelik)  DİKKAT
• El âlem • iç yüz
“Ev” kelimesiyle kurulan ve “ev” kelimesinin “konut”
• Çer çöp anlamına gelmediği birleşik kelimeler bitişik yazılır:
• Cezaevi, basımevi, yayınevi, aşevi, babaevi, sağlıke-
vi, çayevi, polisevi, doğumevi, huzurevi, gözlemevi,
bakımevi....
 DİKKAT
“Saçma sapan, derme çatma, karman çorman” sözleri
ayrı yazılırken “karmakarışık, paramparça, darmadağın,
darmadağınık, darmaduman” sözleri bitişik yazılır.
“Hiç kimse” ayrı, “hiçbir, hiçbiri” bitişik yazılır.  İYİ BİL
Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır:
• Alemşümul, darıdünya, ehvenişer, gayrimenkul, gay-
rimeşru, Kuvayımilliye, Misakı-millî, hamdüsena, her-
 MUTLAKA BİL B
cümerç, hüsnükuruntu, tecahülüarif, hüsnütalil, me-
cazımürsel, aklıselim, Servetifünun, Fecriati...
“Sever, perver, perest, zade, zede, şinas, name, hane” İ
kelimelerinin sona geldiği kelimeler bitişik yazılır: sa- L
natsever, vatansever, hayalperest, beyzade, depremze- G
de, kadirşinas, beyanname, yemekhane... İ
S  DİKKAT
A
“Alt, üst, ana, ön, art, yan, arka, karşı, iç, dış, orta, bü-
R
yük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin
DİKKAT M

başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler
A
ayrı yazılır: alt kurul, alt geçit, üst geçit, üst çene, alt çene,
“Baş” sıfatının oluşturduğu tamlamalar bitişik yazılır: L
alt yazı, alt küme, üst küme, ana bilim dalı, ana fikir, ana
başöğretmen, başaktör, başmakale, başpehlivan...
yurt, ana düşünce, ana kapı, ana dili, ön söz, ön ad, ön
yargı, ön ödeme, ön ses, ön koşul, ön ek, ön deyi, peşin
hüküm, peşin fikir, bir gözeli, bir hücreli, tek hücreli, sol
bek, sağ bek, çift ayaklı, karşı oy, arka plan, arka teker,
yan cümle, dış satım (ihracat), dış alım (ithalat), art niyet,
 İYİ BİL art damak, art düşünce, yan cümle, yan anlam, yan etki,
orta oyunu, iç tüzük, iç borç, dış borç, dış hat, iç hat, ana
Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: şehir, ana yol, ara yol, ana çizgi, ana dal, ana kara, ana
• Aliyyülâlâ, darülfünun, fevkalade, şeyhülislam, kent, ana deniz, ana haber, ana hatlarıyla, ana kuzusu,
aleykümselam, Allahualem, fenallah... ana yön, ana yurt, ana yemek, ana toplardamar…
36

6 • Ayrı ve Bitişik Yazım
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün yazımı 3. Mercimekli köfteye hem yeşilsoğan hem de kuru soğan
yanlıştır? I
A) Küçük oğlan bu yıl ana okuluna başlıyor. konur. Salça olarak da eşit miktarda domates salçası ve
B) Paragrafın ana kri açıkça verilmeyebilir. II
C) Eğer ana yola çıkarsan bir araç bulursun. biber salçası koymak gerekir. Yağ olarak asla tere yağı,
D) Bu meyvenin ana vatanı Güney Amerika’dır. III
E) Anamal ve anapara sahipleri, yatırımın yönünü belirle-
mısır yağı, ayçiçek yağı kullanılmaz sadece az zeytin yağı
yebilir.
IV V
kullanılır. Bu arada şunu da söyleyelim: Nane ve maydanoz
gibi yeşillikler ile kara biber, kimyon, pul biber gibi baharat-
VI
lar da iyi seçilmeli.

A) I ve VI B) II, III ve IV C) III, V ve VI
D) Yalnız V E) V ve VI
B
İ
L
G 4. Semizotu; Gaziantep’te pirpirim otu, Çukurova’da ise
2. Osmaniye’de bulunan ve Türkiye’nin ilk açık hava müzesi İ I
I
soğukluk olarak bilinir. Ana vatanı Asya olan semizotu,
olma özelliği taşıyan Karatepe-Aslantaş Geç Hitit Kalesi S
II II
A
ve Açık Hava Müzesi bir çok yerli ve yabancı turiste ev R maydanozgillerden bir bitkidir. Dereotu gibi hem yabani
III M
olarak hem de kültür bitkisi olarak yetişir. Her iki bitkide

sahipliği yapıyor. Tarihî değeri oldukça yüksek olan bu eseri A
L III
IV
sağlığa yararlı birçok vitamini muhafaza etmektedir. Bunla-
arkeoloji dünyasına kazandıran profesör Halit Çambel rın salatası yapılır ve yoğurtla tüketilebilir. Buğdaygillerden
V ayrık otu ise kimi zaman istenmeyen bir ottur, kimi zamanda
98 yıllık ömrünün elli bir yılını buraya harcamış ve 2014 IV V
yılında aramızdan ayrılmıştır. bir şifa kaynağıdır.
Bu parçadaki altı çizli bölümlerden hangilerinde yazım Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde
yanlışı bulunmaktadır? yazım yanlışı yapılmıştır?
A) I ve V B) II ve III C) III ve V A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) Yalnız III E) IV ve V D) III ve V E) IV ve V
37
5. (I) İlk başlarda yıldız sanılan daha sonra gezegen olduğu 8. I. Başarı için güç birliği ve iş birliği yapmalıyız.
anlaşılan Çoban Yıldızı’na çeşitli isimler verilmiştir. (II) Bu II. Dil bilgisinin en karmaşık konusu ses bilgisidir.
yıldıza Eski Roma medeniyetinde Venüs demişlerdir ve
III. Demiryolu çalışanlarının maaşları artıyormuş.
Yunan tanrılarından Afrodit ile de özdeşleşmiştir. (III) Ço-
IV. Yağmur sularının kolayca akması için Arnavut kaldırımı
ban Yıldızı, bilim adamlarınca Dünya ile kardeş gezegen
tercih edilirdi.
de ilan edilmiştir. (IV) Bu gezegen halk arasında Çolpan
Yıldızı, Tan Yıldızı olarak da bilinmektedir. (V) İnsan oğlu V. Bir açık oturumda açık öğretimin ve yükseköğretimin
öteden beri bu yıldıza mistik anlamlar yüklemiş ve onun sorunları tartışıldı.
gök yüzündeki hareketlerini ilgiyle izlemiştir. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde yazım yanlışı bulunmaktadır?
birden fazla yazım yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
yanlış yazılmıştır? A) Gençliğimde beni çıldırtan başağrılarım vardı.
A) Ölçülü biçimde kuruyemiş tüketilmesi sağlığa yararlıdır. B) Gazi Osmanpaşa Mahallesi’nde İngiliz sterliniyle ev ki-
B) İftarda Adana kebabı ve Kemalpaşa tatlısı verilecek- raladım.
miş. C) Dağkeçisi gibi dağlara tırmandık ve kekik topladık.
C) Bazen gök taşı veya kuyruklu yıldız heyecanı yaşıyo- D) Bir keçiyolunu izleyerek dereye kadar indik.
ruz. E) Bakır Dağı’na tırmanıp kuzu göbeği mantarı topladık.
D) Üzerinde kavuniçi bir tişört ve bal rengi bir fular vardı.
E) Annem yaptığı poğaçaların üstüne mutlaka çörek otu
serperdi. B
İ
L
G
İ
S
A 10. Kuvayımilliye bir halk direnişidir. Mondros Ateşkes Antlaş-
R I
M ması’yla dayatılan zorlu koşullara başkaldırının adıdır.
A II
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
L 28 Ocak 1920’de oybirliği ile kabul edilen ve 17 Şubat’ta
A) Paşababamız ve hanımannemiz, bu yolculuğu kara yo- III

luyla yapmak istemişlerdi. kamu oyuna duyurulan Misakımillî ise Türk Kurtuluş Sava-
B) Hava limanlarına ve hava alanlarına doluşan insanlar, IV V
yakınlarını karşılamaya gelmişlerdi.
şı’nın siyasi manifestosudur ve tarihî bir kararlılık belgesidir.
C) Tıkanan lavaboları, tuzruhu ile ovalarken nefesi tıkan-
mıştı. Bu parçadaki altı çizili bölümlerden hangilerinde yazım
D) Her insan, anadilini iyi öğrenmekle yükümlüdür.
A) Yalnız I B) II ve III C) Yalnız III
E) Kerestesi haf ve sağlam olan ak ağaçtan elde edilen
şurup, doğal bir tatlandırıcıdır. D) III ve IV E) IV ve V
38
11. Aşağıdakilerden hangisinde birden fazla yazım yanlışı

bulunmaktadır?  ÖĞREN
A) Türk dili, bazı yönleriyle âlemşümul bir dildir.
Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan ve hastalık adları
B) Onun özgüveni yetersiz yoksa o da başarılı bir eyit- bitişik yazılır:
mendir.
• akağaç, alacamenekşe, yeşilbiber, yeşilsoğan, ka-
C) Başıbozuk bir ordu ve başıboş bir insan daima gelişi radut, sarıçiçek, alabalık, alageyik, beyazsinek, bo-
güzel işler yapar. zayı, bozkurt...
D) Hayalperest bir insan, otokontrol sahibi olmakta güçlük
çeker.
E) Misarperver, ön yargısız ve art niyetsiz bir insandı.
 İYİ BİL
Birleşme sırasında kelimelerden hiçbiri veya ikincisi
12. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? anlam değişikliğine uğramayan sözcükler ayrı yazılır:
A) Yeraltı çarşısında yer altı dünyasının adamları çatış-
• ada balığı, dil balığı, köpek balığı, deve kuşu, ardıç
mış.
kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, saka kuşu...
B) Yerkürenin yüzey kısmına yer kabuğu denir.
Kelimelerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasın-
C) 6. aydan 36. aya kadar sütdişlerinin çıkması mümkün-
da anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik ke-
dür.
limeler bitişik yazılır:
D) Geceyarısına kadar çalışıp yoruluyordu.
• aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, ayşekadın
E) Haftasonu yapılacak deneme sınavına iyi hazırlandı. fasulyesi, hatunparmağı üzümü, karadul örümceği,
itdirseği hastalığı, kedigözü lambası, kadınbudu köf-
tesi, kedidili bisküvisi, dilberdudağı tatlısı, tavukgöğ-
sü tatlısı, turnageçidi fırtınası, bülbülyuvası tatlısı...
B
İ
 DİKKAT L
G
İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kuru-
lu, Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversi-
İ  DİKKAT
tesi gibi sözler kanunda bitişik yazıldığı veya bitişik Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
tescil edildiği için böyle yazılır. S
A • acembuselik, açıkgöz, âcizane, Acem pilavı, açık
R kalpli, açık oturum, açık lise, açık öğretim, açık öğ-
M renim, yükseköğrenim, yükseköğretim, ilköğretim,
A ortaöğretim, ilköğrenim, ortaöğrenim, yüksek lisans,

L yüksekokul…

• semizotu, dereotu, çöreotu, çörek otu, ayrık otu, eğ-
 DİKKAT relti otu, kızılot, karaçalı…
“Hane” sözcüğünün sadece hastane, postane, pasta- Aşağıdaki yazımlar doğrudur:

ne, ve eczane sözcüklerinde “h”si aşınmıştır. Diğer
• zeytinyağı, tereyağı, tazeyağ, içyağı, fındık yağı, ay-
kelimelerde “h” düşürülemez: kütüphane, yazıhane,
çiçek yağı, mısır özü yağı, kuyruk yağı...
dershane...
39
YAZIM KURALLARI Test

• İkilemeler • Pekiştirmeler • Ayrı ve Bitişik Yazım 7
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözün yazı- 4. O zamanlar konargöçer bir yaşam sürdükleri için Yörük
mı yanlıştır? I
A) Sanatçı, art arda söyledi sevilen parçalarını. çocukları okuryazarlıktan uzak kalmışlar. Ama birtakım
B) İki ahbap çavuş ağız ağıza vermişler, fısır fısır konuşu- II III IV
yordu. yaşamsal bilgileri öğrenmenin yanısıra usta-çırak ilişkisi
C) Otuz beşten sonra git gide artıyormuş yalnızlık. V
içinde güzel sanatlara da yönelmişler.
D) Seninle omuz omuza verelim ve el ele yürüyelim zorlu
yollarda. Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisinin
E) Benimle göz göze gelmekten çekiniyordu. yazımı yanlıştır?
2. I. Evde kimse yok, sere serpe dolaşıp duruyorum. (D) 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözün yazı-
mı yanlıştır?
II. Senin için el âlemin söylediği niye bu kadar önemli ki?
(D) A) Hediye olarak bir takım gümüş çatal-bıçak götürdük.
III. FB-GS maçı başabaş ve dişe diş bir mücadeleye B) Kitaplığımda bir takım ansiklopedi koyacak yer bile kal-
sahne oluyordu. (Y) mamıştı.
IV. Onunla ilgili fikirlerim birden bire değişecek gibi görün- C) İtalyan tarzı bir takım koltuk siparişi vermiştik.
müyordu. (Y) D) Bir takım elbise diktirdim ama terzi galiba prova yapma-
V. Onun için boşuboşuna üzüldüm o kadar mızmız biri yı bilmiyordu.
olduğunu bilmiyordum. (D) B E) Bir takım futbolcuların olağanüstü çabaları maçı alma-
İ
Yukarıdaki altı çizili sözlerin yazımıyla ilgili kodlama ya yetti.
L
yapılırken hangisinde yanlışlık yapılmıştır? G
A) I B) II C) III D) IV E) V İ
S
A
R
M
A 6. I. Onun çokbilmiş tavırları herkesi ondan soğuttu.

L
II. Bu cimri adama varyemezin tekidir o diyorlardı.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? III. Rehberlik uzmanları toplumbilimi konusunda da bilgili
A) Hiçbir şeyi oldubittiye getirmez, her şeyi etraıca düşü- olmalılar.
nürdü. IV. Şarkıcının son üç şarkısı acembuselik makamındaydı.
B) Hızlı değişimler, insanı da toplumu da alt üst eder. V. Hemen çalıçırpı toplayalım, ateşi yakalım.
C) Gözardı ettiğimiz bazı ayrıntılar, başımızı ağrıtabilir.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili sözün
D) Konuklarla hoş beş ettikten sonra konuşmasını yap- yazımı yanlıştır?
mak için kürsüye çıktı.
A) I ve IV B) II ve IV C) II ve V
E) Korku ve güvensizlik insanları çepe çevre kuşatmış du-
D) III ve IV E) III ve V
rumdaydı.
40
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözün yazı- 10. I. Ona herkes kızgındı gelgelelim hiç kimse, bir şey demi-
mı yanlıştır? yordu.
A) Yıllardır çalıştığı Akdeniz kentine enikonu alışmıştı. II. Onun ne kadar açıkgöz olduğunu sen de gördün.
B) Sizin bu konuda haklı olduğunuz sugötürmez bir ger- III. Cümle içinde kullanılan arasözlerin ve ara cümlelerin
çektir. başında ve sonunda virgül yahut kısa çizgi kullanılır.
C) Bu kadar değerbilmez bir insan topluluğu için şiir yazıl- IV. Onun gibi entellektüel birinin ne tür kitaplar okuduğunu
maz. ben de merak ettim.
D) Türkçede önek yoktur; sımsıkı, masmavi gibi sözcükle- V. Kendinize çeki düzen vermezseniz sınavda başarılı
rin başında ise ek değil ses yakışması vardır. olma şansınız kalmayacak.
E) Sahildeki dalgakıran, gemileri ve tekneleri dalgaların Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde altı çizili sözlerin
yıpratıcı etkisinden koruyordu. yazımı doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-

mıştır?
A) Ayşe kadar dikkafalı birini de görmedim.
B) Eli açık olmakla müsrif olmak asla aynı şey değildir.
8. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır? C) Dil bilgisinin can alıcı noktaları göz ardı edilmezse ba-
şarı işten bile değildir.
A) Dinozor B) Sarımsak C) Gardırop
D) Sizin açıkgözle bizim cingöz, canciğer olmuşlar.
D) Egzoz E) Tenefüs
E) Başarınızı canı gönülden kutluyorum.
B
İ
L
G
İ
S
A 12. Apandis, karının sağ alt kısmında kalın barsak başlan-
R I II
M
gıcında, kör bağırsağın ucunda parmak şeklinde bir organdır.

A
III
L
Uzunluğu 6-9 cm’dir. Vücutta ki görevi tam bilinmese de
IV V VI
9. Aşağıdakilerden hangisinde verilen sözcüklerin tama- bağışıklık sistemine birtakım faydalı maddeler salgıladığı
mı doğru yazılmıştır?
biliniyor. Apandisit ise apandisin iltihaplanması demektir.
A) Büyükanne-babaanne-boşboğaz
VII
B) Hayırsever-heykeltraş-pehriz
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangilerinin yazı-
C) Bilinçdışı-meyer-doğaüstü
mı yanlıştır?
D) Asfalt-karnıbahar-prasa
A) I, II ve V B) I, III ve VII C) III, IV ve V
E) Antrenman-antirenör-erezyon
D) IV, V ve VI E) V, VI ve VII
41
 ÖĞREN  DİKKAT
“Sanki, oysaki, mademki, belki, hâlbuki, çünkü, meğerki, “Bilgi” ve “bilim” sözcükleri ayrı yazılır.
illaki” sözcükleri her zaman bitişik yazılır.
Sıfat ya da adlaşmış sıfat oluşturarak aitlik ve işaret • toplum bilim
bildiren “-ki” eki bitişik yazılır:
• dil bilgisi
• Karşıki dağları duman kapladı.(Sıfat)
• ses bilgisi
• Bu yılki, daha lezzetliymiş. (Adlaşmış sıfat)
• Evdeki hesap çarşıdakine uymaz. (Sıfat/Adlaşmış sı-
• değerbilir, değerbilmez, çekidüzen, varyemez, hacı-
fat)
yatmaz, külyutmaz, çokbilmiş, güngörmez, sugötür-
• Dünkü, bugünkü karpuzdan iyiydi. (Adlaşmış sıfat/Sı- mez, enikonu, gelgelelim, ara söz, ara cümle, açık-
fat) göz, dikkafalı, canciğer, cingöz…
İlgi zamiri olan ve aitlik bildiren “-ki” eki bitişik yazılır.
Belirtili isim tamlamasının tamlayanına eklenen bu
ek, düşmüş olan tamlananın neye-kime-nereye ait ol-
duğunu bildirir:  DİKKAT
• Benimki yazmıyordu, kardeşiminkini aldım. Öngörmek, öngörü, önsezi, önayak (öncü) kelimeleri-
• Dün bizimki sabaha kadar ders çalıştı. nin dışında “ön” sözcüğü ayrı yazılır:
• Salonunki de patlamış. • ön ad, ön alım, ön bilgi, ön büro, ön deyi, ön ek,
ön izleme, ön söz, ön ödeme, ön şart, ön yargı, ön
• Bu araba sizinki mi?
lisans, ön yüzbaşı...
Vurgulama ve bağlama görevleri üstlenen “ki” bağlacı
ayrı yazılır:
• Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim.
• Bir zerreciğim ki arşa gebeyim.  ÖĞREN
• Bu adama asla güvenme, kaldı ki sen de bu işi ya- “özveri, özveren, özdeyiş, özbeöz, özsever, özbeslenen,
parsın. özerk, özezer, özişler” hariç “öz” kelimesi ile birleşen
• De ki gün ışığımdın benim. kelimeler bitişik yazılmaz:
• Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır. • öz güven, öz denetim, öz eleştiri, öz kaynak, öz ısı,
öz saygı, öz kardeş, öz geçmiş...
• Çok iyi anlamış ki soruları çözüyor.
B
• Onunla ben de gitsem mi ki? İ
• Tut ki bir sen varsın dünyada bir de ben varım.
L
G
• Çok yoruldum öyle ki ayakta duracak hâlim yok. İ  ÖĞREN
S • bağırsak, apandis (organ), apandisit (organın iltihap-
A lanması) aperitif, egzoz, gardırop, dinozor, teneffüs,
 İYİ BİL R
M
sarımsak, babaanne, büyükanne, büyükbaba, anne-
anne, çiy (yağış), çiğ (pişmemiş), antrenman, antre-
• Hâl ekiyle oluşturulmuş ikilemeler de ayrı yazılır: A nör, erozyon, asfalt, maydanoz, heykeltıraş, ekşimtı-
L rak
başa baş, dişe diş, teke tek...
el ele, art arda, yan yana, ağız ağıza...
elden ele, dilden dile, baştan başa...
ucu ucuna, boşu boşuna, ardı ardına...  ÖĞREN
NOT: Gitgide, birdenbire, birbiri, birebir (etkili), altüst et- Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
mek, mızmız, paspas, fırfır (eteğin büzgülü süsü), örtbas, • alegori, aliterasyon, alerji, koleksiyon kolektif, muha-
hoşbeş, hırgür, suspus, alışveriş, öteberi, vurdumduy- tap, abıkevser, antisosyal, alelusul, eyer (atın üzerine
maz, çıtçıt (düğme), çatapat, paspas, dedikodu ikileme konulan nesne), eğer (şayet), alkolölçer, biçerdöver,
olmaktan çıkmıştır, bitişik yazılır. konargöçer, yanardöner, okuryazar…
42

8 • Yazımı Karıştırılan Sözcükler • Alıntı Kelimeler
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözün yazı-
mıştır? mı yanlıştır?
A) Boş boğaz insan dediklerinden, pis boğaz insan ise ye- A) Sanatta estetiğin genelgeçer bir yasasının olduğu söy-
diklerinden bulur belayı. lenemez.
B) Açık yüreklilikle söyleyelim: Alçak insanlar, alçak gönül- B) Şunu unutmamak gerekir: Sanatın özünde söz konusu
lü insanların tevazusunu gerçek zanneder. olan şey, öz değil biçim ve biçemdir.
C) Aç karınlı insanlar, bir iki lokmayla doyar gelgelelim aç- C) Eskiler, düzyazıya nesir; bu şekilde yazılmış esere de
gözlü insanları ancak kara toprak doyurur. mensur demişlerdir.
D) Yalnızlığın başkenti, şairlerin yüreğidir ve onlar gider D) Kampüsteki yılsonu etkinliklerinde birçok ünlü sanatçıy-
her yalnızın önü sıra. la tanışma imkânı bulduk.
E) Sıradağlar aşıp geldim ardın sıra, sen neyi öngörüyor- E) İnce Memed’in Apdi Ağa’yı öldürüşü ağalığın, Cum-
san biz de uyuyoruz sana, ön yargısız biçimde. huriyet’in ilanından sonra af çıkarılması ise eşkıyalığın
sonunu simgeler.
2. (I)1037 yılında büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu ger-

çekleşmiştir. (II) Türk, Arap ve İran medeniyetlerini bün-
yesinde harmanlamış bir Türk-İslam devletidir. (III) Bağ-
dat kentini başkent yapan bu devlet, zamanla sınırlarını
bir hayli genişletmiştir. (IV) Mezopotamya, Anadolu ve İç
Asya boylarına kadar uzanan bir coğrafyaya hükmetmiş-
tir. (V) 1092 yılında iç karışıklar neticesinde dört parça-
ya ayrılmış, beyliklere bölünerek Osmanlı Devleti’ni tarih
5. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı yanlıştır?
sahnesine çıkartan süreci başlatmıştır.
A) unvan B) tıraş C) klavuz
Bu parçadaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı
B D) öge E) şofben
vardır?
İ
A) V B) IV C) III D) II E) I L
G
İ
S
A
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı bulun- R
maktadır? M
A) Selçukluyu bağımsız devlet hâline getiren iki büyük ko- A

mutan vardır: Tuğrul ve Çağrı. L
B) Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran bu kişi Kınıkların men-
subu ve lideri Selçuk Bey’dir.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
C) Kınıklar, Göktürkler Dönemi’nde iç Asya’da kurulan
A) Bu dergide şiir ve düzyazı, atbaşı gidiyor.
Türk birliği içinde yeralmış, birlik bozulunca batıya göç
etmişlerdir. B) Baki 16. yy.’da yaşamış bir şairdir.
D) Kınıklar, Güney Hazar Bölgesi’ne yerleşmiş ve burayı C) Öğretmenevinde yapılan düğünde gelin ve damat sö-
yeni yurtları hâline getirmiştir. züm ona çok mutluydular.
E) Kınıklar, Türk boylarından biri olan Oğuzların idaresi D) Hasta bakıcılar, Dr.un odasının önünde toplanmışlardı.
altında Güney Hazar’da 860-1068 yılları arasında var- E) Babaevi, daima özlenir; insanın baba ocağından ayrılı-
lıklarını sürdürmüşlerdir. şı, kuşun yuvadan ayrılışıdır.
43
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde herhangi bir yazım 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı yok-
yanlışı yoktur? tur?
A) Paragrafı anlamak, onu satır başından satır sonuna ka- A) Fır fır dolaştım çarşıda, eteğimin fır fırını diktiremedim.
dar okumakla değil, satır aralarını da okumakla müm- B) Onun gibilere bu çağda “dinazor” demek doğrudur.
kündür.
C) Atına atlayıp dörtnala sürdü atını bozkırlara doğru.
B) AVM’ler, yalnızca alış veriş merkezi değil, aynı zaman-
D) Yeni elaman ne zaman işbaşı yapacak.
da sosyal yaşam alanı olmuştur.
E) Öğretmenliği bırakıp büyük baş hayvan yetiştiriciliğine
C) Beklentilerinizi ne kadar düşük tutarsanız hayalkırıklığı
başladı.
yaşamaktan da o kadar kurtulursunuz.
D) Birtakım sorunlara çala kalem değinmişsiniz ama bu-
nunla bir sonuca gidilemez.
E) Sisteme ayak uyduramayan insanlar, Don Kişot gibi
yeldeğirmenleriyle savaşmaya mahkumdurlar.
11. I. Bu iş yerinde iş birliği ile çalışılır.

8. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı doğrudur?
II. Bugün işbaşı yapan ustabaşı iyi biriymiş.
A) uluorta B) kuşbakışı C) döküman
III. Onun iş adamı kimliği, birçok işvereni etkilemiştir.
D) direkt E) iddalı IV. Bu işhanını kiraya vermeyerek iş güzarlık ediyorsun.
V. İşbu emirnamenin gereğinin yapılıp iş bölümü yapılma-
sı gerekmektedir.
B
İ Bu cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcüklerin her
L ikisinin de yazımı yanlıştır?
G
İ
S
A
R
M
9. I. Orijinal A
II. Stajer
L
III. Silüet
IV. Peribacaları
V. Sacayağı
VI. Biskivü
12. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır?
Yukarıdaki numaralanmış sözcüklerden hangileri yan-
lış yazılmıştır? A) iskonto B) kapora C) iş alanı
A) I ve II B) I ve IV C) II ve V D) üst baş E) yanar dağ
D) II ve VI E) III ve IV
44
 DİKKAT  DİKKAT
Aşağıdaki yazımlar doğrudur: Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• boşboğaz, pisboğaz, soğukkanlı, serinkanlı, sıcak- • direkt • işveren
kanlı, açgözlü, açıkgöz… • iddialı • iş adamı
• alçak gönüllü, ön yargı, art niyetli… • doküman • iş hanı
• açık yürekli, açık elli, eli açık, eli ağır, eli bayraklı, eli • bisküvi • iş alanı
bol, eli boş, eli çabuk, eli dar, eli mahkûm, eli maşalı, • dinozor
• işbaşı
el yatkınlığı… • orijinal
• işgüzarlık
• eloğlu, erkanıharp… • stajyer
• iş kolu
• silüet
• eş anlamlı, eş bacaklılar, eş değer, eş güdümlü, eş • iş kadını
sesli, eş zamanlı… • sacayağı
• dörtnala • iş bölümü
• eşkenar üçgen, ev bark, et suyu
• iş birliği • iş gücü
• tatlısu kefali • adımbaşı
• ıstakoz • acayip
• suçüstü • acente
• sofra başı • acımtırak
• işbaşı
• soğuk nevale  DİKKAT
• sıfat-il, isim-il, zarf-il Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• profesör, profesyonel, panorama, alüminyum, alabo-
ra, ciğer, değirmen, ovuşturmak, ovalamak, kovmak,
dövmek, sövmek, değil, aile, daire, albeni (cazibe),
trilyon, tişört, teşbih, tespih, teşvik, şefkat, çer çöp,
yanardöner, yüzükoyun, yüzyıl (asır)…
 DİKKAT
• âdemoğlu, âdembaba (yoksul, mahkûm), âdem evla-
dı…
• âdet (gelenek, görenek), adet (sayı)…
B
 DİKKAT
• Tarihî olaylara nesnel yaklaşalım.
İ Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• Tarihi bilmek gerekiyor.
L
• genelgeçer • banknot • alaşağı etmek, sıkboğaz etmek, veryansın etmek,
G
• eşkıya • şempanze göz ardı etmek, rastgele, kaçgöç, örtbas, gece yarısı,
İ
• şövalye • çıyan bağ bozumu, alaca karanlık, Çin milleti, Türk milleti,
• silahşor • tıraş Türk halkı, takdiriilahi, gözaltına almak, enstrüman,
S el yazısı, sarf etmek, çalakürek, çalakaşık, göz göze
• öge • demagoji
A gelmek, yıl sonu, ay sonu, hafta sonu…
• unvan • denizaltı (gemi)
R
• kılavuz • çöpçatan M
• şofben • antrparantez A
• paragraf • artakalmak L
• program • artakalan
•
•
satır başı
satır sonu
• yazar kasa
• kayda değer
 DİKKAT
• alt yazı • dolma kalem Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• altyapı • basmakalıp • takımada, takımyıldız, tatlısu, ahududu şerbeti, ah-
• alışveriş • tekdüze tapot, siren, tren, trak, grak, sitoplazma, klasisizm,
• ulu orta • adımbaşı parnasizm, sembolizm, Çıfıt (Yahudi), çift tırnaklılar,
• kuş bakışı • başparmak büyükbaş, küçükbaş (hayvan), çenesi düşük, prag-
• isteri nöbeti matik, küsur, kupür, kuru fasulye, yeşilfasulye, kuru
• isteka (bilardo sopası) yemiş, düztabanlık…
45
 DİKKAT  ÖĞREN
• iskonto • aerobik • kanepe • deşarj
• üst baş • makine • komodin • şarj
• bozayı • beynelmilel • diyafon • deterjan
• muhatap • akıbet
• gardırop • ecdat
• aut • kahverengi
• dekorasyon • damper
• kapora • bal rengi
• panorama • kümbet
• bozkır • fıstık rengi
• yanı başında
• kutup ayısı • devetüyü (renk)
• atbaşı (denk) • alabalık • yanı sıra
• at balığı • köpek balığı • takdir (saygı gösterme, beğenme)

• at gözlüğü takmak • karakuş (kartal) • taarruz
• at cambazı • deve kuşu • taktir (imbikten çekme, süzme - eskimiş birkelime)
• aktüalite • karatavuk • direk (ince, uzun nesne)
• aforoz • Hint tavuğu • direkt (doğrudan doğruya)
 ÖĞREN  ÖĞREN
• bilim kurgu • art niyet • eş sesli • kupür
• maden suyu • baş aşağı • eş değer • küsur
• sulu boya • alaşağı etmek • eş güdümlü • kurdele
• konservatuvar • anbean • eş anlamlı • klişe
B
• menü • debriyaj • göz alıcı • kritik
İ
• doğum günü • depresyon L • gözü kara • kriter
• kurdele • arabesk G • yazı işleri
• sarımtırak • ilkyaz İ • çok sesli
• zapt etmek • ilkbahar • binyıl (milenyum)
• gün batımı • başörtüsü S • eşekbaşı (yetkisi önemsenmeyen)
• gün doğumu • federasyon A • konteyner
R • yeni yetme
• sil baştan • vazgeçmek
M • safkan
• karnabahar • öngörmek A
• tazekan (canlandıran kişi)
• tekdüze • öngörü L
• gök taşı
• baş göstermek • başvurmak
• ebemkuşağı
• başköşe • başvuru
• gökkuşağı
• başkaldırabilme • varsaymak
• üstünkörü
• baş koymak • varsayım
• hazırcevap
• hazır olmak • elvermek (uygun olmak)
• bombardıman
• tirbuşon • elverişli
• diş hekimliği
• tavan arası • aşermek
• oyunbozan
• ay aşığı • başkaldırmak • ayıboğan (babayiğit, güçlü)
• ayak bağı • başkaldırı • adamakıllı (enikonu, iyice, tam anlamıyla)
46
Test NOKTALAMA İŞARETLERİ

1 • Nokta • Virgül • Noktalı Virgül
1. Ben , üç durumda susmayı tercih ederim : Anlatamayacak- 5. Aşağıdakilerden hangisinde ( . ) işaretiyle ilgili yapılan
I II açıklamayla karşısında verilen örnek uyumlu değildir?
sam , anlamayacaksa , durumu değiştiremeyeceksem ...
A) Bazı kısaltmaların yazımında kullanılır: M.Ö., TBMM.,
III IV V
T.C.D.D; km., cm., kg.
Bu özdeyişte numaralanmış yerlerden hangisinde nok- B) Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur: Türk Tarih
talama işareti yanlış kullanılmıştır? Kurumu, 15 Nisan 1931’de Atatürk’ün direktiyle kurul-
muştur.
C) Saat ile dakikayı gösteren sayıların arasına konur:
19.30’da, 20.40’ta, 10.45’ten, 13.22’den
D) Genel ağ adreslerinde kullanılır: tdk.org.tr
E) Sayıyla yazılmışsa tarih belirten gün, ay ve yıl gösteren
2. Aşağıdakilerden hangisinde noktanın ( . ) kullanımıyla
kavramların arasına konur: 29.05.1453’te İstanbul fet-
ilgili yanlışlık yapılmıştır?
hedilmiştir.
A) Emine Işınsu, Küçük Dünya, Bilge Kültür Sanat Yayın-
ları, İstanbul, 1963.
B) Türk Ceza Kanunu’nun 141., 142. ve 163. maddeleri
1991 yılında kaldırılmıştır.
C) 18.10.1982 tarihinde kabul edilen T.C. Anayasası’nda
177 asıl, 2 tane de geçici madde bulunmaktaydı.
D) 19.30’da Prof. Dr. Kemal Yavuz Bey’in konferansına
katılacağım.
E) Şairimiz, Garipler Sokağı 16 No.lu evde oturuyormuş.
3. İyilik et ( ) denize at ( ) balık bilmezse Halik bilir.

B
Bu atasözünde ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla geti-
İ
rilebilecek noktalama işaretleri aşağıdakilerden hangi-
L
sinde verilmiştir? G
A) ( ; ) ( , ) B) ( , ) ( , ) C) ( , ) ( . ) İ
D) ( ; ) ( . ) E) ( , ) ( ; ) 6. Aşağıdaki örneklerin hangisinde virgülün kullanımıyla
S ilgili yapılan saptama yanlıştır?
A
A) İzlenimsel betimleme, sanatsal betimleme de denir,
R
edebî metinlerde sıkça görülür. (Ara sözleri ve ara cüm-
M
leleri belirtmek için kullanılır.)

A
4. Elden geldiğince günah işlemek ( ) insanoğlunun yasasıdır ( ) L B) Erzurum, Tanpınar’ın “Beş Şehir”de anlattığı kültür şe-
hiç günah işlememek ise meleklerin düşüdür. Bir başka de- hirlerinden biridir. (Özneyi belirtmek için kullanılır.)
yişle dünyasal olan her şey ( ) günaha bağımlıdır ( ) günah ( ) C) Senin asıl mesleğin tembellik zaten, diyerek söylendi
yer çekimi gibi bir güçtür. biraz. (Tırnak içinde olmayan alıntı cümleleri belirtmek
için kullanılır.)
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla hangi nokta-
lama işaretleri getirilmelidir? D) Takım, kaptanına çok bağlıydı; onun sözlerine büyük
değer veriyordu. (Anlam karışıklığını önlemek için kul-
A) ( , ) ( ; ) ( , ) ( ; ) ( , ) B) ( , ) ( ; ) ( ; ) ( . ) ( , )
lanılır.)
C) ( ; ) ( , ) ( ; ) ( . ) ( ; ) D) ( ; ) ( ; ) ( . ) ( ; ) ( , ) E) Bu, annemin, İstanbul’da doğup büyümüş kadının, öy-
E) ( , ) ( . ) ( , ) ( . ) ( , ) küsüdür. (Eş görevli kelime ve kelime gruplarının arası-
na konur.)
47
7. Sarımsak , bir tutam tuzla ovulur ve yoğurtla karıştırılır. 9. • Kronik bronşit, orta yaş ve sonrasında en sık görülen
I hastalıklar arasına girdi.
Tırnak pideleri , kızartılarak küp küp çatala gelecek şekilde • Sigara dumanına maruz kalma, kimyasal dumanlar, toz
II ve hava kirliliği “amzem” riskini artırır.
• Amzem, akciğerin harabiyetiyle ortaya çıkan bu has-
doğranır. Kızaran ve doğranan pideler , geniş bir tepsiye
talık, halk arasında nefes darlığı olarak bilinir.
III
alınır. Hazırlanan yoğurt , pidenin üzerini kapatacak şekil- • Akciğere hava taşıyan bronş tüplerinin yani solunum
IV borularının iç yüzeylerindeki zarın iltihaplanmasıyla
de tepsiye eklenir. İnce kıyılmış , acı veya tatlı yeşilbiber bronşit hastalığı oluşur, tedavi edilmezse kalıcı sorun-
V lara yol açar.
ve maydanozla süslenir. • Doktorlar, amzem ve bronşitin akut ve kronik çeşitleri-
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde vir- nin bulunduğunu belirtiyor.
gül farklı görevde kullanılmıştır? Bu cümlelerde aşağıda verilen virgülün kullanım yerle-
A) I B) II C) III D) IV E) V rinden hangisine örnek bir kullanım yoktur?
A) Yüklemden uzak düşen özne virgülle belirtilir.
B) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözlerin arasına vir-
gül konur.
C) Ara sözlerin başına ve sonuna virgül ya da kısa çizgi
konur.
D) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için virgül kullanılır.
E) Tırnak içine alınmayan alıntı cümleler virgülle belirtilir.
B
İ
L
8. Kendimizi sevdiğimiz, anlamaya çalıştığımız, kendimizle 10. Ne iftarda hurmadan , zeytinden vazgeçin , ne iftarda
G
tüm samimiyetimizle yüzleştiğimiz, mükemmel olmak zo- İ I II
runda olmadığımızı fark ettiğimiz, kendimiz olduğumuz, hurma , sahurda zeytin gibi çakma ritüellere itibar edin.
muhatabımızın duygularını anlamaya çalıştığımız zaman III
S
üzerimizdeki yükün ne kadar azaldığını, yaşamın o güzel
A
yanlarını görebilmeye başladığımızı göreceğiz. Ayrıca orucunuzu bir parçacık bol susamlı, sıcak pide ile
R
Bu metinde virgülün kullanım yerlerinden M açmaktan da , asla vazgeçmeye kalkışmayın. Bir de şu
A IV
I. Birbiri ardınca sıralanan cümleler arasında
L
II. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözler arasında bilgiyi tekrar hatırlayın : Bu ayın temel felsefesi ; ruhu,
III. Yüklemden uzak düşmüş özneden sonra V VI
IV. Ara sözlerin veya ara cümlelerin başında ve sonunda vicdanı, insanlığı beslemektir ; nefsi, bedeni, karnı bes-
VII
V. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler
lemek değil.
arasında
Yukarıdaki parçada numaralanmış noktalama işaretle-
hangilerine örnek vardır?
rinden hangileri yanlış kullanılmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) I ve VI B) II ve IV C) III ve VII
D) II ve IV E) II ve V
D) IV ve V E) Yalnız IV
48
11. 50’lerden sonraki hayatınızın ilk hede şu olsun (I) İyi yaş-
lanmak (II) İyi yaşlanmak ise ciddi bir kişisel bakım ister  ÖNEMLİ
(III) doğru beslenmek, yeni şeyler öğrenmek, sağlığa dik-
“-ncı” anlamına gelerek sıra bildiren nokta (.), sırala-
kat etmek gibi hususlara önem vermek çok önemlidir. 70’li
nan sayıların hepsine değil; sadece sonuncuya ko-
yaşlar sonrasında oluşabilecek nörolojik ve psikolojik bir-
nur:
çok sorun sizi beklemektedir (IV) demans, depresyon, al-
zaymır (V) Ama 50 yaş virajını iyi dönerseniz emin olun, • 1, 8 ve 25. sayfalar... 20, 21 ve 22. sorular...
bunlar, sizin semtinize uğramayacaktır.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerle ilgili tespitlerden

hangisi yanlıştır?
A) I. boşluğa kendisiyle ilgili açıklama bulunan cümleden
dolayı iki nokta (:) konmalıdır.
B) II. boşluğa cümle tamamlandığı için nokta (.) konmalıdır.
 ÇOK ÖNEMLİ
C) III. boşluk, bitmiş bir cümlenin sonuna geldiği için nokta
(.) ile tamamlanmalıdır. Ay ve gün adları yazıyla yazılmışsa aralarda nokta (.) kısa
D) Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonunda iki çizgi (-) veya eğik çizgi (/) kullanılmaz.
nokta (:) konur kuralından dolayı IV. boşlukta iki nokta Aşağıdaki yazımlar tümüyle doğrudur:
kullanılmalıdır.
• 13 Ocak 2017, 24/06/2016, 20.02.2017,
E) Benzer örneklerin sıralanabileceğini göstermek için V.
30.IV.2016
boşluğa üç nokta (…) konmalıdır.
 DİKKAT
Saat ile dakika arasına iki nokta değil nokta konur:
19:30 (Yanlış) 19.30 (Doğru)
B
İ
L
G
İ
12. I. Okuduğum bir roman beni çok etkiledi ( ) Diriliş- S

 DİKKAT
Çanakkale 1915. A Kazık, sütun vb. anlamlara gelen “direk” sözcüğü ile doğ-
II. Ankara ( ) İstanbul, Bursa ve İzmir gibi “sivil” bir şehir R rudan doğruya , aracısız, doğruca anlamına gelen “direkt”
değildir. M sözcüğü karıştırılmamalı.
A
III. Bu kadar derdim varken ( ) Ama söz yarın beni güler- L
ken göreceksin.
IV. Bu insanlar ne yer ( ) ne ile geçinirler?
V. Haklı olmak ( ) hakkını aramak ve bunda da ısrarcı ol-
mak gerekir.
Bu cümlelerde hangi noktalama işaretinin kullanılabi-  DİKKAT

leceği bir boşluk yoktur? T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) hariç büyük
harfli kısaltmalarda nokta (.) konmaz.
A) İki nokta B) Noktalı virgül C) Üç nokta
D) Virgül E) Soru işareti
• TBMM , THY , TDK , SSK , TV…
49
 ÖNEMLİ  ÖNEMLİ
Noktalı virgülün üç kullanım alanı vardır: Bağ-fiil ekinden sonra (arka arkaya sıralanmamışsa)
virgül konmaz.
1. Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirin-
den ayırmak için konur: Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
• Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli
• Biyoloji, zik, kimya sayısal; tarih, Türkçe,
dikkatli bakarak konuştu.
coğrafya sözel dersler arasındadır.
• Cumaları bahçede buluştukça kıza kendisinin adi
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri
bir mektep talebesi olmadığını anlatmaya çalışıyor-
birbirinden ayırmak için konur:
du.
• Ağaç, susuz kalınca kurur; insan, sevgisiz
• Hiç konuşmadan okula kadar birlikte yürüdüler.
kalınca ölür.
• Hiç durmadı; etrafına bakıp, çevrede kimsenin ol-
• Güzel bir gündü; ışıklı, ılık, dingin.
madığını görünce koşmaya başladı.
• Doğruyu söylemek, savunmak, yaşamak ge-
Tekrarlı bağlaçlarla oluşturulan bağlama gruplarının
rekir; doğruluk ancak böyle galip gelir.
arasına virgül (,) konmaz.
3. Özneden sonra ikiden fazla eş değer öge varsa
özneyi ayırmak için konabilir:
• Ne kendi etti rahat ne âleme verdi huzur.
• Matematik; tarih, coğrafya, felsefeden zor-
dur. • Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin.
• İster çalışıp kurtulursun ister tembel tembel oturup
sonra sürünürsün.
• Sana da bana da bu dünya yâr olmaz.
Pekiştirme ve bağlama görevindeki da / de bağlacın-
dan sonra virgül atılmaz.
• Ona söylemesem de o beni anlar.
-ınca -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı/
mi ekinden sonra virgül kullanılmaz:
• Sen ağladın mı ben çok üzülürüm.
B “Ve”, “veya”, “yahut”, “ya…ya” bağlaçlarından önce de

İ sonra da virgül kullanılmaz.
L
G
İ
S
A
R
DİKKAT M DİKKAT


A
Küçük harfli kısaltmaların ülkemize ait olanlarının so- L Aşağıdaki cümlelerde yazım ve noktalama yanlışı yok-
nuna nokta (.) konurken uluslararası ölçü birimlerinin tur:
kısaltmalarında nokta (.) konmaz. • 19. yy.da yaşayan Seyrani, taşlamalarıyla ünlüdür.
• 25 km’lik yolu 2,5 saatte alabildik.
• cm, kg, mg; cm2, m2 …
• Yarım kg’lık levrekler çok taze görünüyordu.
• Kocatepe Mah., Dr., Prof., Alm., ed. (edebiyat), bkz.
• Eczane, Dr.un yazdığı ilacın muadilini vermek istedi.
(bakınız), Av., çev. (çeviren), haz. (hazırlayan)…
• Türkçe, Alm.nın bazı özellikleriyle yakın zamanda etki-
leşime geçmiştir.
50

2 • İki Nokta • Virgül • Noktalı Virgül • Ünlem • Kısa Çizgi
1. I. Beni düşünmüyorsan kendini düşün, diyecek oldu fakat 3. I. Öğleüstü uyuyup , ikindiüzeri bir hışımla kalktı.
vazgeçti. II. İnsan, kendini biliyorsa , çok fazla cahil olamaz.
II. Sınıfa girdi. Öğretmene, III. Sevgini sakla da , kem gözlerin nazarı değmesin.
– Bu derse girmesem olur mu, dedi. IV. İnsanın her isteği yerine geldi mi , yaşam renksizleşme-
III. Uyumak, uyumak, zamansız ve mekânsız uyumak isti- ye başlar.
yorum. V. Ancak yemekte bir karara varıp , arkadaşına dikkatli
IV. Bu akşam, gezmelerinin tadında kalması gerekiyordu; dikkatli bakarak konuştu.
vakit geçmişti, aileler kızabilirdi.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çi-
V. Sen istiyorsan, istemeye de hakkın var, ben de seninle zili olarak gösterilen virgül ( , ) yanlış kullanılmamıştır?
birlikte gelebilirim.
Bu cümlelerde aşağıda verilen virgülün kullanım yerle-
rinden hangisine örnek verilmemiştir?
A) Tırnağa alınmayan doğrudan anlatımlı, aktarma cümle-
ler virgülle belirtilir.
B) Cümle içindeki ara sözler ve ara cümleleri ayırmak için
virgül kullanılır.
C) Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler
arasına virgül konur.
D) Bir kelimenin kendisinden sonra gelen sözlerle anlam-
ca bağlantısının olmadığını göstermek ve anlam karı-
şıklığını önlemek için virgül kullanılır.
E) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime
gruplarını arasına virgül konur.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
2. Bir insanın akıllı davranması için üç yol vardır ( ) İyi dü- M 4. Aşağıdakilerden hangisinde noktalama yanlışı yoktur?
şünmek ( ) taklit etmek ve denemek ( ) Birincisi en soylu, A A) Hikemî gazel şairi Nabi’nin, iki büyük mesnevisi vardır;
ikincisi en kolay, üçüncüsü ise en acıdır ( ) seçiminizi buna L “Hayriye” ve “Hayrabat”.
göre yapın. B) XVII. yy.’da hem Erzurumlu Ne’de hem Urfalı Nabi’de
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla getirile- sosyal eleştiriye rastlıyoruz.
bilecek noktalama işaretleri aşağıdakilerden hangisin- C) “Şiir ve İnşa” makalesiyle halk şiirini savunan, Ziya
de verilmiştir? Paşa’ya göre ne Fuzuli ne Baki Türk şairi sayılabilir.
A) ( : ) ( , ) ( . ) ( ; ) D) Ya sus, dinle ya da bildiğin bir şey varsa -sanmıyorum
B) ( : ) ( , ) (...) ( ; ) ama- gel sen anlat.
C) ( ; ) ( , ) ( . ) ( ; ) E) Kışa, sabredemeyen ağaçlar asla bahara ulaşamaz.
D) ( . ) ( , ) ( . ) ( : )
E) ( : ) ( ; ) ( . ) ( ; )
51
5. Her okuyucunun yaşadığı bir sorun var : Okuduğunu an- 7. I. Haydi arkadaşlar ( ) bu maçı alıyoruz!
I II. Oh be ( ) Birazcık nefes alalım artık.
lama sorunu . Bu sorunla karşılaşan okuyucunun yapacağı
II III. Değerli Arkadaşım ( ) beni bu güzel günümde yalnız
iki şey kalmıştır : Ya elindeki kitaptan vazgeçecektir , ya bırakmadığınız için müteşekkirim!
III IV IV. Evet ( ) şiirimizin başının belası ideoloji olmuştur.
da şifreleri çözecek anahtarları bulmak için çaba sarf ede- V. Dur, yolcu ( ) Bilmeden gelip bastığın
cektir ? Bu toprak bir devrin battığı yerdir
V
Yukarıda numaralanmış örneklerde ayraçla belirtilen
Bu parçada numaralanmış noktalama işaretlerinden
yerlere getirilmesi gereken noktalama işaretleri hangi-
hangileri yanlış kullanılmıştır?
sinde sırayla verilmiştir?
A) I ve V B) II ve V C) III ve IV A) ( , ) ( ! ) ( , ) ( ; ) ( ! )
D) IV ve V E) Yalnız V B) ( , ) ( ! ) ( , ) ( , ) ( ! )
C) ( ! ) ( ! ) ( ! ) ( , ) ( ! )
D) ( , ) (…) ( , ) ( ; ) ( . )
E) ( ; ) (…) ( ! ) ( , ) ( ? )
B
6. Türk Tarih Kurumunun kuruluşundan bir yıl sonra Atatürkün İ 8. Aşağıdakilerden hangisinde noktalama işaretleriyle il-
I II L gili verilen bilgide yanlışlık yapılmıştır?
G
isteğiyle Türkçenin bilimsel zeminde araştırılması amacıyla A) Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için nokta kulla-
İ
III nılır: 0.43, 33.45…
B) Arka arkaya sıralanan sayılarda “-ncı” anlamına gele-
12 Temmuz 1932 günü Türk Dili Tetkik Cemiyetinin kuruluşu
S
rek sıra bildiren nokta işareti yalnızca son rakama ko-
A
IV nur: 3, 5 ve 8. sorular, XIII -XIV ve XV. yüzyıllar, 1 - 2 - 3.
R
gerçekleşir. 26 Eylül 1932’de Birinci Türk Dili Kurultayı top- M maddeler…
lanır. Sonrasında hızla sözlük çalışmaları ve imla kılavuzu A C) Seslenme ve ünlem gruplarından sonra gelen harn
çalışmaları başlatılır. Bu çalışmalar sayesinde Türklerin L büyüklüğüne ve küçüklüğüne bağlı olarak ünlem veya
virgül kullanılır: Vay be, çocuk, şiiri şahane okudu! Vay
V
be! Çocuk, şiiri şahane okudu.
birleştirici unsuru olan Türk dili, kuralları olan bir dil hâline
D) Özneden sonra ikiden fazla virgülle ayrılmış öge gel-
gelmeye başlar.
mişse özneyi o gruptan ayırmak için noktalı virgül ko-
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde nur: Postmodern roman; gerçekliği, anlamı, olayı bırak-
noktalama eksikliğinden kaynaklanan yazım yanlışı mış bir romandır.
vardır? E) Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak is-
A) I B) II C) III D) IV E) V tenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işa-
reti konur: Bu kadar kibar (!) birini tanımadım.
52
9. Kısa çizginin kullanımıyla ilgili aşağıda verilen bilgiler- 12. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
den hangisi yanlıştır? A) Tırnak içinde verilen cümlenin içinde tırnağa alınması
A) Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak gereken söz, tek tırnak işaretiyle belirtilir: Öğretmeni-
için başta ve sonda kullanılır. miz “Kurtuluş Savaşı’nı işleyen ‘Küçük Ağa’yı mutlaka
B) Satır sonuna sığmayan kelimeler bölünürken satır so- okuyun.” diyordu.
nuna konur. B) Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için
C) Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden uzun çizgi kullanılır: Kadın, hüzünlü bir sesle cevap
ayırmak için kullanılır. verdi:
D) Aralarında “…-den …-e”, “ile”, “ve” anlamları bulunan – Bir arada olmak, birlikte olmak değil ki…
birbiriyle ilişkili kavramlar arasına konur. C) Başkasından alınan, dolaylı anlatımın uygulandığı söz-
E) Bir yazardan yapılan doğrudan anlatımlı alıntı cümlenin ler tırnak işaretiyle belirtilir: Yaşar Kemal “Bitkilerin ve
başında ve sonunda kullanılır. hayvanların adlarını bilmeyenlerin romancı olamayaca-
ğını” söylerdi.
D) Ögeleri arasında virgül bulunan cümleler arasında nok-
talı virgül kullanılır: Sevginin hâkim olduğu yerde baskı
yoktur; baskı, şiddet ve korku sevgiyi yok eder.
E) Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldı-
ğında kesme işareti yay ayraçtan önce gelir: Yunus
Emre’nin (?-1320) aruzla da heceyle de şiiri vardır.
10. Aşağıdakilerden hangisinde kısa çizgi yanlış kullanıl-

mıştır?
A) Hani bir sevdiğin vardı
Yedi-sekiz sene önce
B) 10-15 kg’lık bir çilek kasasını kantara taşıdı.
C) Erzurum’da -36 derecedeyken bile üşümediğimi hatırlı-  ÖNEMLİ
yorum.
Doğrudan anlatımlı alıntı cümleler ya tırnakla ya da
D) “Manas Destanı”yla “Dede Korkut”ta İslamiyet öncesi-İs- virgülle belirtilir.
lamiyet sonrası kültür sentezi göze çarpar.
E) Fenerbahçe-Galatasaray maçı, 18.30-20.30 arasında
TV’den izlenebilecek. • Yakup Kadri “Eserim, objektif bir roman değildir.” di-
B yor.
İ
• Yakup Kadri; eserim, objektif bir roman değildir, di-
L
yor.
G
İ
S
11. Kıyıda durduk yan yana (I) Aslında böyle bir niyetimiz yoktu A
(II) Sadece yol orada bittiği için (III) Deniz tam leş (IV) Mi- R
demde bir kabarma, başımda bir dönme (V) Birkaç balıkçı M
motoru, küpeşteleri balık dolu, pat pat sesleriyle yaklaşıyor A

bize doğru (VI) L
Bu parçada numaralanmış yerlerde kullanılacak nokta-
 ÇOK ÖNEMLİ
lama işaretleri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? İki noktadan sonra örnekler sıralanırken küçük harfle
başlanır ama örnekler cümle düzeyinde ise onlar da
Nokta ( . ) Üç Nokta (…) büyük harfle başlar.
A) I, II ve VI III, IV ve V Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
B) II, III ve V I, IV ve VI • Bizi biz yapan değerler vardır: vicdan, empati, du-
yarlılık…
C) I ve II III , IV , V ve VI
D) I, II ve III IV , V ve VI • Bizden çok şey isteniyor: Çalışkan olun, dürüst olun,
anlayışlı olun…
E) I, II, III ve VI IV ve V
53
 ÖNEMLİ  ÖNEMLİ
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük, örnekler Özel adlarla ilgili yay ayraç içinde bir bilgi veriliyorsa
-cümle değilse- küçük yazılır. kesme işareti ayraçtan önce gelir:
• Mehmet Akif Ersoy’un (1873-1936) şiirimize getirdiği,
• Anadolu’da bir söz vardır: Bir çobanın azığı, iki çobanı halkın gerçek yaşayışı ve tam bir realizmdir.
doyurur.
• Her yer eşya doluydu: masalar, koltuklar, kanepeler…
 ÇOK ÖNEMLİ  ÇOK ÖNEMLİ

Seslenme ve ünlem gruplarından sonra gelen sözcük Tırnak içinde yeni bir tırnak gerekiyorsa içerdeki tır-
küçük harfle başlamışsa virgül (,), büyük harfle başla- nak, tek tırnak (‘ ’) olur.
mışsa ünlem (!) işareti gelir.
• Vay be, bizi ne de güzel kandırdı!
• Vay be! Bizi ne de güzel kandırdı.
 DİKKAT
 DİKKAT B Ayraç içinde yeni bir ayraç gerekiyorsa dışarıdaki ay-
İ raç, köşeli ayraç ( [ ] ) olur:
Peş peşe sıralanan sorularda soru işaretinin kullanı-
L • Memduh Şevket Esendal [ilk kesit öykücüsü (1883
mını büyük-küçük harf belirler:
G - 1952)] Arapça, Farsça ve Fransızca öğrenmiştir; İt-
• Anadolu nedir, ikinci bir yüzü müdür ülkenin? İ tihat ve Terakki’nin parti müfettişliğine getirilmesinde
• Anadolu nedir? İkinci bir yüzü müdür ülkenin? bu da etkili olmuştur.
S
A
R
M
A
L
 DİKKAT  DİKKAT
Kaynak olarak verilen künyelerde yazar veya eserle
Dolaylı anlatımlar, tırnak işaretiyle belirtilmez: ilgili bazı ayrıntılar, köşeli ayraçla gösterilebilir:
• Yazar, bol bol okuduğunu söylüyordu.
• Sait Faik [Abasıyanık], Son Kuşlar, Varlık Yayınları,
• Valery, ilk dizenin Tanrı vergisi olduğunu belirtir. 1952.
54

3 • Soru • İki Nokta • Virgül • Noktalı Virgül
1. “Aşk ( ) dörtnala giden bir at gibidir ( ) ne dizginden anlar ne 4. “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”nun son cümlelerinde Peya-
söz dinler ( )” diyordu, şair. mi Safa şöyle der ( ) Beş dakika sonra hastaneden çıkıyo-
rum ( ) Son not ( ) Bu odada artık başkaları inleyecekler.
Bu sözde boş bırakılan yerlere sırayla getirilmesi ge-
Onları gayet iyi tanıyorum ( ) Üstümden çıkarıp yatağa attı-
reken işaretler aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
ğım ropdöşambır içinde, ebediyen aynı insan bulunacak ( )
A) ( ; ) ( , ) ( . ) B) ( , ) ( ; ) ( . )
Hasta ( )
C) ( ! ) ( ; ) ( , ) D) ( , ) ( , ) ( ! )
Bu parçadaki ayraçla gösterilen yerlere hangisinde ve-
E) ( , ) ( , ) ( ; )
rilen noklatalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir?
A) ( : ) ( . ) ( : ) ( . ) ( : ) ( . )
B) ( : ) ( . ) ( . ) ( ; ) ( : ) (…)
C) ( ; ) ( . ) ( : ) ( ; ) ( . ) (…)
D) ( : ) ( . ) ( : ) ( ; ) ( : ) ( ! )
E) ( . ) ( . ) ( : ) ( . ) ( ; ) (…)
2. İlginç bir iddiası var şairlerin ( ) Bütün güzel şiirler ( ) çirkin
şairler tarafından yazılır ( ) Sizce de bütün iyi şairler çirkin
midir ( ) güzel olup da kendini gerçekten güzel bulan hiç iyi
şair yok mudur ( )
Bu parçada boş bırakılan yerlere hangisinde verilen

noktalama işaretleri sırasıyla getirilebilir?
A) ( . ) ( , ) ( . ) ( ? ) ( ? ) B) (…) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? )
C) ( : ) ( ; ) ( , ) ( , ) ( ? ) D) ( : ) ( , ) ( , ) ( , ) ( ? )
E) ( : ) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? )
B
İ
L
3. Aşağıdakilerden hangisi yay ayracın kullanım alanla- G
rından biri değildir? İ
A) Cümlenin dışında kalan ek bilgileri göstermek: Bingöl’de
göreve başladığım zaman (“Bingöl Çobanları” şiiriyle ora- S
da bütünleşmiştim.) yirmi beş yaşında bir idealist idim. A
B) Tiyatrolarda ve senaryolarda konuşanın hareketlerini R
veya durumunu açıklamak:
M 5. (I) Biz, medeniyetimizin ürettiği ürünleri sadece büyükler
A için tüketime hazırlıyoruz. (II) Klasiklerimizi, ilköğretimden

İhtiyar – (Son bir çabayla konuşur) Doktor Bey, ölüyor L başlayarak şöyle böyle duyuyoruz fakat hiçbirine dokuna-
muyum?
mıyoruz. (III) Nasıl anlattığını bırakın, neden bahsettiğini
C) Alıntıların yapıldığı eseri, yazarı veya künye bilgile-
bile öğrenebilen çok az insan oluyor. (IV) Bu, klasikleri
rini aktarmak: 1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü
çocuklarımızın anlamayacağını düşündüğümüzün göster-
Samsun’a çıktım. (Atatürk)
gesidir. (V) Klasiklere dokunabileceğimiz yaşa gelince de
D) Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harerden klasikler, bize dokunamayacak, bizi etkileyemeyecek bir
sonra kapama ayracı görevi üstlenmek: I) , II) ; A) , B) ;
uzaklıkta duruyor.
a) , b)
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde vir-
E) Cümle içerisinde kullanılan eserlerin ve yazı başlıkları-
gülün kaldırılması anlam karışıklığına yol açar?
nın belirtilmesini sağlamak: Peyami Safa’nın (Dokuzun-
cu Hariciye Koğuşu) otobiyograk romanların şahıdır. A) I B) II C) III D) IV E) V
55
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde cümlenin sonuna 8. İktidara ( ) paraya dolayısıyla da insana hâkim olursak sağ-
soru işareti getirilmelidir? lık da nasıl olsa elimizin altında olur ( ) gereğinde onu da
A) Onun için ömür boyu gözyaşı dökemezdim ki satın alırız ( ) diye düşünmek ne kadar da yanlış ve aptalca
B) Bir ara onunla tekrar iletişime geçmeli miyim, diye dü- bir şey ( )
şündüm Bu parçada ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdakilerin
C) “Mahşer” romanının kahramanı Nihat’ın Çanakkale hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla geti-
Cephesi’nden dönüşünü hatırlayan var mıdır, bilemiyo- rilmelidir?
rum A) ( , ) ( : ) ( , ) ( ! ) B) ( , ) ( ; ) ( . ) (…)
D) Cahit Zarifoğlu’nun “Mantıku’t-Tayr’dan” esinlenerek C) ( , ) ( ; ) ( , ) ( ! ) D) ( - ) ( ; ) ( . ) (…)
yazdığı “Kuşların Dili” okunmalı mı, ne dersiniz E) ( ; ) ( ; ) ( , ) ( ! )
E) Bize bu konuda neden yeterince şans tanımıyorsunuz,
anlayamadım
9. Bu hayatta insan hep mutlu olmak hayalini kurduğu şeyleri

elde etmek ister (I) Ama tam olarak ulaşan da yoktur her
istediği şeye (II) İşte ben beklentilerimi minimalize ederek
hayal kırıklıklarımın şiddetini azaltmayı öğreniyorum yavaş
yavaş (III) Hepimizin çevresinde kendisini kişisel gelişim
uzmanı olarak gören yüzlerce insan (IV) Öğütleri de bitmek
bilmez: Küçük şeylerle mutlu ol, bardağın dolu tarafına bak,
hobilerini çoğalt (V)
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlerden hangisine di-

ğerlerinden farklı bir noktalama işareti getirilmelidir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve V
7. Yahya Kemal, masaya oturur oturmaz , onca tabağın B

I İ
L
arasında turp tabağının olmadığını hemen fark etmiş.
G
– Evladım neden masa tam değil ? İ 10. Basat adındaki bu oğlancığı bir aslan bulup sahiplenir,
II onu doğanın içinde besleyip büyütür. Sonrasında, hikâyeyi
Garson, utana sıkıla ama çokça da haklı olduğuna inan- S uzatmamak için hızlı geçiyorum, göç yolunda kaybolan
mışlığın güveni ile cevap vermiş ; A Basat’ı bir şekilde bulurlar ve Oğuz’a geri getirirler. Ne
III R var ki doğada yaşamaya alışmış olan Basat, birkaç kez
M Oğuz’dan kaçar; her seferinde yakalanıp Oğuz obasına
– Üstadım, her akşam bunları hazırlıyorum ama siz

hiçbirine dokunmadan, hiçbirinden tek çatal almadan A tekrar getirilir. Dede Korkut’un telkinlerine, babası Aruz
kalkıyorsunuz masadan. L Koca’nın sevgi dolu yalvarmalarına dayanamaz ve aile ha-
yatına uyum sağlamaya çalışır.
Üstat, hiddetlenmiş:
– Sakın bir daha böyle bir şey yapma ! O benim göz Bu parçada virgülün işlevleriyle ilgili olarak aşağıdaki
IV verilenlerden hangisine uygun bir örnek yoktur?
mezemdi , demiş.
A) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak
V
B) Ara sözleri ayırmak
Bu parçadaki noktalama işaretlerinden hangileri yanlış
C) Art arda sıralanan eş görevli sözcük kümelerini ayır-
kullanılmıştır?
mak
A) I ve III B) II ve III C) I ve IV
D) Tırnak içinde verilmeyen aktarma cümlelerini belirtmek
E) Özel olarak vurgulanması gereken bir ögeyi belirtmek
56
11. Uyuyakalmıştı. Uyandığında gözlerinin önünde yol kenarı-

na dizilmiş kavun , karpuz , şalgam suyu sergileri; irili  ÖNEMLİ
I II
Tırnak işareti, özel olarak vurgulanmak istenen söz-
ufaklı , el yapımı sepetlere doldurulmuş incirleri , narları
cükler ve söz öbekleri için de kullanılır:
III IV
satma uğraşındaki kadınlar ve çocuklar geçiyordu. Ana • Toplumun gücünü “aile yapısı”nın belirlediğini söyle-
yurda az kalmıştı; hiç bitmesin istediği yol , bir iki saat yelim; eğer ailede “birlik” varsa topluma, toplumun
yaşayışına bu birlik duygusu hâkim olacaktır.
V
sonra bitiyordu işte.
Numaralanmış yerlerden hangisinde virgül, diğerlerin-

den farklı işlevde kullanılmıştır?
 ÇOK ÖNEMLİ
Eser adları tırnakla da italik yahut koyu yazıyla da
belirtilir. Eğer tırnak kullanılmışsa esere getirilen eki
ayırmak için kesme (’) kullanılmaz. Aşağıdaki yazım-
lar doğrudur:
• Necip Fazıl, “Çile”yi 1939’da yazmıştır; bu şiir, meta-
zik ürperti şiiridir.
• Necip Fazıl, 1927’de yazdığı Kaldırımlar’da şehir
insanının kalabalıklar içerisindeki felse yalnızlığını
çok iyi yansıtmıştır.
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraçla gösterilen
yere iki nokta ( : ) konulmalıdır?
A) İnsana yapılacak en büyük kötülüklerden biri ( ) ona kar-
şı kayıtsız kalmaktır.
B) İnsanı yok saymak dediğimiz şey ( ) onun insanlığını
azaltmak, onun haysiyetini zedelemek demektir.  DİKKAT
C) Afrika’nın “ubuntu” felsefesinin temeli şudur ( ) İnsan, an- Düzeltme işareti (^) şu üç yerde kullanılmalıdır:
cak başka insanların varlığıyla insan olur.
B 1. k, g ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlülerinin
D) Birisini sözüne kulak verilmeyecek bir kişi olarak gör- uzunluğunu göstermek: kâtip, kâğıt, kâgir, rüzgâr,
İ
mek ( ) ona tarihin tanık olduğu en büyük işkenceyi L mahkûm, şikâyet, Kâzım, gâvur, dergâh, tezgâh,
yapmaktır. Kâmil, hikâye…
G
E) Bana sorarsanız ( ) tarih, isimsiz kahramanların dünya- İ • Kişi ve yer adlarında “l” ünsüzünden sonra gelen
ya sunduğu öykülerle yazılıyor, en büyükler, en müte- “a” ve “u” ünlüleri de düzeltme işareti ile gösterilir:
vazı olanlardır. S Halûk, Lâle, Nalân, Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik,
A Lâpseki, Selânik vb.
R 2. Yazılışları aynı, okunuş ve anlamları farklı kelimele-
M ri ayırt etmek için: âdet (görenek), hâkim (egemen),
A âlem (dünya), âşık (sevdalı), yâd (anma, hatırlama),

L hâl (durum, vaziyet), âmâ (kör), hâlâ (zaman)…
3. Nispet ekinin belirtme durumu ve iyelik ekiyle karış-
masını önlemek için kullanılır.
Aşağıdaki yazımlar doğrudur, karşılaştırınız:
• Türk tarihi, tarihi yorumlayanların tarihî bilgi ek-
sikliğine bağlı olarak yanlış yorumlanıyor.
 ÖNEMLİ •
•
Ticari faaliyetler, giderek çeşitleniyor.
Ailevi sorunlar ulu orta tartışılmaz.
Satır başına alınan konuşmalar, kısa çizgi (-) ile değil, • Resmî işlerde şeklî unsurlar önemlidir.
uzun çizgi (–) ile gösterilir. • Bu resmi, saatlerce seyrederim.
57
SARMAL TEST - 1 SARMAL TEST
1. Artık bülbül ötmüyor 3. Küçücükken oynadığımız oyunların kişiliğimizin yansıtılması

I II III IV
Gül dolu penceremde
bağlamında bir ayna olduğunu düşünüyorum.
Yalnız hatıran kaldı V
Boş kalan çerçevede Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerin değerlendiril-
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangilerine mesiyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
yer verilmiştir? A) I. de ünsüz düşmesi gerçekleşmiştir.
A) Hece (ünlü) düşmesi – Ünlü daralması B) II. de birden fazla ses olayı vardır.
B) Ünlü daralması – Ünsüz düşmesi C) III. de ünlü türemesi bulunmaktadır.
C) Ünlü daralması – Ünsüz benzeşmesi D) IV. de kaynaştırma ünsüzü yer almıştır.
D) Ünsüz değişmesi (yumuşama) – Ünlü türemesi E) V. de yumuşama ve kaynaştırma ortaya çıkmıştır.
E) Ünlü türemesi – Ünsüz türemesi
4. (I) “İnsan söylemedikleridir.” der varoluşçular. (II) Gerçekler

sustuklarımız mıdır, bilemiyorum. (III) Gerilere ittiğimiz, üs-
tünü örttüğümüz birçok şeyi biriktiriyoruz. (IV) Bilincimizin
kuyularında birikiyor bunlar ve rüyalarımıza senaryo olu-
yor. (V) Aslında konuştukça kalbimizin ve beynimizin yükü-
nü azalttığını görüyoruz bunun.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ün-

süz benzeşmesi (sertleşme) bulunmamaktadır?
B A) I B) II C) III D) IV E) V
İ
L
G
İ
2. Bir kızıl goncaya benzer dudağın
I II S
Açılan tek gülüsün sen bu bağın A
III IV R
Kurulur kalplere sevda otağın
M
A 5. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur?

Kim bilir hangi gönüldür durağın L
A) İran Edebiyatı, XIII ve XV. yüzyıllar arasında edebiyatı-
V
mızı çok etkilemiştir.
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerle ilgili yapılan
B) İran da İslam dininin yayılması, dil ve edebiyatı da etki-
saptalamalardan hangisi yanlıştır?
lemiştir.
A) I.de ünlü düşmesi olmuştur.
C) Gazneliler Dönemi’nde yazılan Şehname ’nin Türk Şiiri-
B) II.de ünsüz değişmesi bulunmaktadır. ni yönlendirdiğini belirtelim.
C) III.de kaynaştırma yer almıştır. D) Moğolların tazyiki ile birçok topluluk, ana vatanlarını
D) IV.de ses olayı yoktur. terk etmiştir.
E) V. de ünsüz yumuşaması meydana gelmiştir. E) Bostan ve Gülistan kitaplarının yazarı Şirazlı Sadi’miy-
di?
58
6. I. Yarın Hasan’da bizimle gelecek mi? 10. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır?
II. Onunla bu yıl Mayıs’ta bir araya geleceğiz. A) pizza B) deyirmen C) karakter
III. Onurlu insan kimseye yüz suyu dökmeden yaşayıp gi- D) paralel E) parantez
der.
IV. Onun gibilerle yüzgöz olmak da istemiyorum.
V. Türkiye’mizin yüz ölçümünün 783.562 km2 olduğunu
vurgulayalım.
Bu cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? 11. • Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak
için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonu-
na konur.
• Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
• Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime

gruplarının arasına konur.
• Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan öz-

neyi belirtmek için konur.
7. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır? Aşağıdaki cümlelerin hangisi, virgülün kullanımıyla il-
A) senaryo B) çayırkuşu C) kuzeydoğu gili bu bilgilerden birine örnek gösterilemez?
D) yurtsever E) kravat A) Geleneğin sürdürüldüğü bölgelerden biri olan Çamlı-

yayla yöresinde, iğne oyası sanatının ne zaman başla-
dığı ile ilgili, bunu üzülerek belirteyim, henüz akademik
bir çalışma yapılmamıştır.
B) Bir toplumun yaşadığı tabiat üzerindeki farklı yaşam
biçimi, dünya görüşü, tarihi, dini, dili ve benzeri ortak
değerlerinin toplamı da o toplumun kendisine has kül-
türünü yansıtmaktadır.
C) Pera ya da Galata’nın kültür ve mimarlık tarihi birçok
çalışmaya konu olmuş, bu çalışmalarda çok önemli bil-
gilere ulaşılmıştır.
8. (I) Keşin bütün hazzını bir bilim adamının elinden alıve-
D) Aklın tabiat karşısındaki pozisyonu, kültür tarihi boyun-
riyor işte şiir. (II) Şairki bir önseziyle buluverir bulunması B ca insanlığa dair ileri sürülen hâkim kavrayışlara yön
gerekeni. (III) Freud, şöyle der: “Gittiğim her yer de bir şa- İ veren temel kriterlerden biridir.
irin ayak izlerini takip etmek zorunda kaldım.” (IV) Bunu L E) Bir millet savaş meydanlarında ne kadar parlak zafer-
Freud’un söylemesi sözün kıymetini daha da artıyor, ne de G
ler elde ederse etsin o zaferin kalıcı sonuçlar vermesi
olsa çığır açıcı bir psikolog söylemiş. (V) İnsan ruhunun İ
ancak irfan ordusuyla mümkündür, diyen Atatürk’ün bu
yeraltına, insanın karanlık dehlizlerine inen ruh mühendisi
sözüne kulak vermek gerekir.
bir psikolog… S
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
A
R
yazım yanlışı yoktur?
M
A) V B) III C) IV D) I E) II A
L 12. (I) Senin yarım saat önceki çay siparişin de, adisyona iş-
lendiği hâlde henüz gelmedi. (II) Gerçi Aziz bey gibi çay se-
nin de umurunda değil. (III) Gömü kasabasında kar yolları
kesince, yolda kalan insanlara yardıma koşmuştu köylüler.
(IV) Ahalinin yüzünde ki çaydan sıcak tebessüm etkilemişti
bizi. (V) Yol da yolcu da “Boş ver!” kalıbıyla kurulan cümle-
lerin içinde idi artık.
9. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı doğrudur? Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi yazım
A) miğde B) yüksük C) pehriz ve noktalama açısından doğrudur?
D) erezyon E) pilaj A) I B) II C) III D) IV E) V
59
13. İnsanın en yakıcı kelimesi şudur (I) Açım (II) Bir dilencinin
naylon dudaklarının arasına düşmemişse (III) kolay kolay  KARIŞTIRMA
çıkmazdı kimsenin ağzından (IV) Cayır cayır yansalar da (V)
o yüksek ruhlar (VI) kalabalığa karışmasına izin vermezlerdi
açlıklarının. • yüzüstü, yüz göz, ikiyüzlü (riyakâr), yüzsuyu (me-
caz), yüz yüze, yüz ölçümü, yazboz tahtası, yüksük,
Bu parçadaki numarlanmış yerlerle ilgili aşağıdakiler- yüzük, oyunbozan, ayıboğan, cankurtaran, güneba-
den hangisi yanlıştır? kan (ayçiçeği)…
A) I. ye iki nokta getirilmelidir.
B) II. ye ünlem işareti getirilmelidir.
C) III ve V. boşluklara noktalama işareti getirilemez.
D) IV. boşluğa üç nokta konmalıdır.  DİKKAT
E) VI. da özneyi vurgulamak için virgül kullanılabilir.
• tribün, kirpi, kirpik, kibrit, ekşi, derviş, yalnız, yanlış,
hafriyat, asfalt, perhiz, mide, hain, traktör, trilyon, şo-
för…
14. Türkiye, yüz ölçümü açısından Avrupa’nın Rusya Federas-

I II
yonundan sonra ikinci; Orta Doğu’nun ise Suudi Arabistan,  KARIŞTIRMA
III
İran ve Mısır’dan sonra dördüncü büyük ülkesidir. Kara
• cüzzam, zatürre, kuşpalazı (difteri), üniversite, kam-
sınırlarının uzunluğu 2.753 km’dir. Deniz sınırlarının uzun- püs, kampanya, biyogra, acayip, yat, çikolata,
IV ovuşturmak, dekorasyon, camekân, arslan, aslan…
luğu Marmara Denizi hariç 5.972 kilometredir.
V
Bu parçadaki numalanmış yerlerden hangisinde yazım

yanlışı yapılmıştır?  KARIŞTIRMA
A) I B) II C) III D) IV E) V Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
B • amatör, apartman, espri, sürpriz, rastgele, rastlantı,

İ iddia, fantezi, fantastik, karate, kurdele, klima, broşür,
L bluz, pabuç…
G
İ
15. 1939’da yirmi dokuz yaşında Paris’e gider, Cahit Sıtkı. Pa-
ris Radyosu’nda spikerlik yapayım derken ( ) Evet ( ) bazen
seçimlerinizi kaderin zoru değiştiriyor değil mi ( ) Öyle olur
S
A
 DİKKAT
ve II. Dünya Savaşı çıkınca yurda döner ( ) İlginç bir söz R Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
yazmıştır babasına bir mektubunda: “Babacığım, istediğin M
• cereyan, tazyik, egzoz, kara kış, Karagözcü, orta oyu-

gibi evlat olamadım ama soyadımızı yaşatacak iyi bir iş A
nu, poğaça, lavabo, propaganda, pratik, stres, stüd-
buldum ( ) Şairlik.” Bu sözü söylediğinde henüz “Otuz Beş L
yo, stadyum, branş, menajer…
Yaş” şiirinin yazılmasına altı ay vardır.
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla getirile-

bilecek noktalama işaretleri aşağıdakilerden hangisin-
de verilmiştir?  KARIŞTIRMA
A) (…) ( , ) ( ? ) ( . ) ( : )
B) (…) ( ; ) ( ? ) (…) ( : )
• koleksiyon, motosiklet, nötr, fötr, öğle, öğlen, öğle-
C) ( ? ) ( , ) ( , ) ( . ) ( ; )
yin, maalesef, faaliyet, düzine, cıva, ciklet, Cilalı Taş
D) ( ! ) ( , ) ( ; ) ( . ) ( ; ) Devri, cuma namazı, şarj, direktör, direktif, direkt…
E) ( . ) (…) ( ? ) ( ! ) ( . )
60
SARMAL TEST SARMAL TEST - 2

1. Hani ey gözlerim bu son vedada 4. Ak göğsün üstünde çakır dikeni
Yolunu kaybeden yolcunun dağda I

Bitmeyince gönül yârdan ayrılmaz
Birini çağırmak için imdada
II III
Yaktığı ateşi yakmayacaktın
Numaralanmış sözcüklerdeki ses olayları aşağıdakiler-
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
den hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Ünsüz benzeşmesi
I II III
B) Kaynaştırma
A) Ünlü Ünsüz Ünsüz
C) Ünsüz yumuşaması
düşmesi yumuşaması düşmesi
D) Ünlü daralması
E) Ünlü düşmesi B) Ünlü Ünsüz Ünlü
türemesi benzeşmesi düşmesi
C) Ünlü düşmesi Kaynaştırma Ünlü

düşmesi
D) Ünsüz Ünsüz Ünsüz
türemesi düşmesi düşmesi
E) Ünlü düşmesi Ünlü Ünlü

daralması düşmesi
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ünlü daralması” yok-

tur?
A) Sınavın sonucunu heyecanla bekliyormuş.
B) Yoksullara giyecek ve yiyecek yardımı yapılmış.
C) Onunla sinemaya gitmek istemiyorum.
B
D) Uzun zamandır onunla görüşemiyorduk.
İ
E) Bütün kararları tek başıma veriyorum. L
G
İ
5. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-il ekleriyle bilmek, vermek, kalmak,
S durmak, gelmek ve yazmak illeriyle yapılan tasvirî iller /
A kurallı birleşik iller bitişik yazılır: düşünebilmek, çıkagel-
R mek vb.
M
A Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala aykırı bir

L yazım yanlışı yapılmıştır?
A) Bize birçok yönden yararları olacağından biz de onlarla
çalışmayı sevebiliriz.
3. Aşağıdakilerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur?
B) İşimiz çok uzamış, çalışanların çoğu koltuklarda uyuya-
A) Bu soğuk gecede şehrin ışıkları etrafı ısıtıyordu.
kalmıştı.
B) Küçücük sokakta toplanmışlar, sıcacık dostluklar kur-
C) Eskiden beri süregelen bu alışkanlıkları terk etme za-
muşlar.
manı gelmişti artık.
C) Cüzdanımı kaybetmeme annem çok kızacak.
D) Ramazan günlerinde iftardan önce ekmek fırınına gidi-
D) Koynumuzda yılan beslemişiz meğer. vermekten hoşlanıyordu.
E) Yaram sızlıyor yine seni düşününce. E) Şairin sevgilinin adını güleyazması imgesi oldukça za-
rifti.
61
6. Birdenbire başlayan genellikle de çok kısa süren bol sulu 10. Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözcüğün yazımı
I II yanlıştır?
sürpriz yağışlara sağnak yağmur denir. Yağmurla karışık A) Onun kadar para göz birine rastlamadım.
III
B) Biyografi yazarlığı yaratıcılık değil, özveri ister.
biçimde yağan kara ise sulusepken yağış adı verilir. Bazen
IV C) Fütürizm, makineye hayranlığın şiiridir.
bu ikisi birbirine giriverir. D) Nice büyük şairin kopyacı olduğu anlaşıldı.
V E) Her şeyden evvel özgün olmalı bir şair.

A) I ve III B) I ve V C) II ve IV
7. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır? 11. (I) “Han Duvarları” şiiri, İstanbul’lu Faruk Naz’in bir yolcu-
luk şiiri idi. (II) Bu yolculuk, Anadolu’daki vazifesine giden
A) espri B) kurdale C) rastgele
şairin dışarıdaki manzaraları tasviriyle şiire dönüşüyordu.
D) laboratuvar E) dogmatik
(III) Şiirin büyük kısmını coğrafya, zik ve kozmik âlem
teşkil etmekte idi. (IV) Kemalettin Kamu ise Anadolu’yu
Bingöl Çobanları şiirinde ele alıyordu. (V) Faruk Naz, şii-
rinde kendine çok fazla yer veriyor ama Kemalettin Kamu,
âdeta kendini silerek çobanı hâkim kılıyor şiire. (VI) Şunu
da belirtelim: Faruk Naz gibi Kemalettin Kamu’da Anadolu
insanını dertli ve acılı gösteriyor.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde

8. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı doğrudur? A) I ve VI B) I ve V C) II ve III
A) pardösü B) afaroz C) fantazi B D) III ve IV E) IV ve VI
D) nötür E) ceryan İ
L
G
İ
S
A
R 12. Gazneli Mahmut (967-1030), İslam dinini ilk kabul eden
9. I. Birgün bizim de yaralarımızı sarar yâr. M
Türk imparatoru ( ) Bu şahsiyet ( ) aynı zamanda “sultan-

A
II. İzmir’e en yakın illerden biri de Uşak’mıydı? lık” unvanını alan ve kullanan ilk hükümdardır ( ) Onun bir
L
III. Dervişin eşeği, kurumuş bir su kuyusunun içine düş- başka adı daha vardır ( ) Nizameddin Ebul-Kasım Gazi ( )
müş. Babası ise Kara Aslan oğlu Sebük Tigin’dir.
IV. Bakmışki eşek silkelendikçe kumlar onu anbean yük- Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla getirilmesi
seltiyor. gereken noktalama işaretleri hangisinde verilmiştir?
V. Dogmalardan ve tabulardan kurtulamayanlar, sonun da A) (…) ( , ) ( . ) ( ; ) ( . )
kaybederler. B) ( . ) ( , ) ( . ) ( : ) ( . )
Numaralanmış cümlelerden hangisinde yazım yanlışı C) (…) ( ; ) ( . ) ( : ) (…)
yoktur? D) ( . ) ( ; ) ( . ) ( : ) (…)
A) I B) II C) III D) IV E) V E) ( ! ) ( , ) ( . ) ( ? ) ( . )
62
13. Yaşamak ( ) sadece yemekten ve içmekten mi ibaret ( )

Hayatın devamı için elbette yemek içmek gerek ( ) Ama  KARIŞTIRMA
aynı şey hayvanlar için de geçerli ( ) Yaşamanın ayrı bir
anlamı olmalı diye düşünüyorum ( ) düşünmek, duymak,
farkında olmaktır galiba insanı insan yapan. • düzine, aforoz, dinozor, bazen, akademi, doküman,
dogma, dogmatik, briket, ameliyat, mavimtırak, zap-
Bu parçada parantezle ( ) belirtilen yerlere aşağıdaki turapt…
noktalama işaretlerinden hangisi getirilemez?
A) Nokta B) İki nokta C) Soru işareti

D) Noktalı virgül E) Virgül
 DİKKAT
• zürefa (aşırı kibar), zürafa (hayvan), meyve, sebze,
14. Bütün yapıtlarımı, bir doğruyu dile getirdiğime inanarak
serbest, tabiat, solucan, patlıcan, şarjör, tembih, labo-
oluşturdum (I) Sonra doğrularımın beni yavaş yavaş terk
ratuvar, pardösü, sandalye…
etmeye başladığını fark ettim (II) Ama onların yerini yeni
inançlar aldı (III) zaman hep yeni sayfalar açıyor önümüze
(IV) Bir kişi bile bendeki bu değişmeyi bir fark etse (V)
Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangisine

üç nokta (…) getirilmelidir?
B  DİKKAT
İ
L Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
G • açgözlü, gözü aç, tokgözlü, gözü tok
İ
S
15. İnsan hayatının “geçiş dönemi” olarak adlandırılan üç A
önemli aşaması vardır (I) doğum, evlilik, ölüm (II) Toplum- R
lar, bu geçiş dönemlerine önem vermekte ve her toplum M
inanç sistemleri çerçevesince çeşitli pratikler uygulamakta- A

dırlar (III) Bu pratikler; geçiş dönemindeki kişiyi kutlamak,
L
korumak, bu dönemleri duyurmak gibi çeşitli fonksiyonlara
yönelik olarak uygulanmaktadır (IV) Geçiş dönemi ritüelle-
ri, kültürün muhafazasında ve geleneklerin devamlılığında  KARIŞTIRMA
da önemli bir fonksiyona sahiptir (V) Çünkü bu uygulamalar Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
toplum tarafından kabul görme bakımından da önem arz
etmektedir. • paragöz, açgöz, makine, evvel, eşek, cereyan, sa-
ğanak, sulu sepken, cicibaba, cicianne, babaanne,
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine diğer- anneanne, büyükbaba, büyükanne, kayınbaba, ka-
lerinden farklı bir noktalama işareti getirilmelidir? yınvalide…
63
TEST
1. Her insan, önünde sonunda kendisinin hayatı zannettiği bir 3. Ali Kuşcu (1403-1474) gök bilimci, matematikçi ve dil bilim-
hikâyeyi uyduruyor ve ona inanıyor çünkü yaşamak, biraz I II
da anlamsız olan hayata anlam katma uğraşıdır. cidir. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu’nun sultanı
III
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Ünsüz değişmesine aykırı sözcük olan “Uluğ Bey’in” -ki aynı zamanda bir astronomdur- kuş-
B) Üç farklı ses olayının gerçekleştiği sözcük çusu olduğu için ailesi bu lakapla anılmıştır. II. Mehmet
C) Kaynaştırma ünsüzü almış birden fazla sözcük zamanında Ayasofya’ya müderris olarak da atanmıştır.
IV V
D) Ünlü daralmasına uğramış birden fazla sözcük
E) Ulama yapılabilecek birden fazla sözcük Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde her-
hangi bir ses olayı yoktur?
B
İ
2. (I) Herkesin bir tane evi olur; ömrü boyunca bir sürü eve L
girip çıkar insan, yine de insanın belleğinde hep o bir evin G
izleri vardır. (II) Mekân-insan ilişkisi üzerine ciltler dolusu İ
şey yazılmış, çizilmiştir. (III) Felsefesi, mimarisi, tarihi hak-
kında yüzyıllardır konuşulur. (IV) İnsanın mekânla mekânın S
insanla kurduğu ilişki bireyin kişisel gelişim ve değişiminin A
4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “ünlü düşmesi”, “ün-
somut bir anlatımı oluyor çoğu kez. (V) Yakup Kadri’nin R
süz düşmesi” ve “ünsüz türemesi” bulunmaktadır?
“Kiralık Konak”ında, Samiha Ayverdi’nin “İbrahim Efendi M
A A) Sizin bu ufacık kasabadan çıkıp bu noktaya nasıl geldi-

Konağı”nda bunu açıkça gözlemliyoruz.
L ğinizi anladıklarını zannetmiyorum.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki
B) Yaşımız illaki elliyi geçecek ki arzuların dürtüklemeleri-
belirlemelerden hangisi yanlıştır?
nin verdiği rahatsızlıktan kurtulalım.
A) I. de ünlü düşmesi ve ünsüz değişmesi görülmektedir.
C) Yükseldiğin yer ne kadar yüksek olursa olsun bir aya-
B) II. de ünsüz benzeşmesi ve kaynaştırma vardır. ğın mutlaka yere basmalı.
C) III. de ünsüz türemesi bulunan sözcük bulunmaktadır. D) Niye küçülüyor insanlar büyüdükçe neye karşılık olarak
D) IV. de ünsüz düşmesi ve ünlü türemesi bulunan söz- kirletiyorlar ellerini.
cükler yer almıştır. E) Kötülükleri reddetmek büyüklüktür ama iyilikleri kabul
E) V. de kaynaştırma, daralma ve ünsüz uyumu mevcuttur. etmek de gerekir.
64
5. şehri karıştırmıyorum, seni yanlış anlarlar 8. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır?
kendimi karıştırıyorum, uçmaktan yanayım A) mahcup B) asvalt C) gardırop
ruhunu parmaklarında dolaştıran perinin
D) poğaça E) patlıcan
tevekkül penceresine konduğu eski ormanlarda
1980 sonrasının imgeci şairlerinden Haydar Ergülen’in

bu şiirinde
I. Ünlü düşmesi
II. Ünlü daralması
III. Ünsüz benzeşmesi
IV. Kaynaştırma
V. Ünsüz yumuşaması
9. (I) İvan Goytisolo, yaşama 2017 yılında veda etti. (II) Bu İs-
ses olaylarının hangilerinin birden fazla örneği yoktur? panyol dâhisinin ölümünü ajanslar, birkaç satırcıkla duyur-
A) I ve II B) I ve IV C) II ve V du. (III) İçimi kocaman bir ah kapladı, öksüz kaldı dünyanın
D) III ve IV E) IV ve V farklı kültürleri. (IV) Türkiye’deki okurların çoğu, 20. yüzyı-
lın bu dehasını “Yeryüzünde Bir Sürgün” kitabıyla tanıdı.
(V) Onu bize en çok tanıtan da kitaplarını İspanyolca’dan
Türkçe’ye çeviren sanatçılar oldu.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde

6. O daracık sokaktaki küçücük mekândan kurtulurum

I II
zannetmiştim. Meğer orası benim evimmiş, şimdi anlıyorum.
III
Özlüyorum pencere önündeki o sıkılgan, mahcup fakat
aynı ölçüde tutkulu çocuğu. Bilmiyorum nasıl oluyor, neden
IV V
oluyor ama evim de benimle birlikte yaşlanmış işte.
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangilerin- B 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
de aynı ses olayları gerçekleşmiştir? İ A) Sizinle bu konuyu da yüzyüze görüşmeliyiz.
L
A) I ve II B) II ve III C) II ve V B) Hayvanat bahçesinde iki de şirin zürafa vardı.
G
D) III ve IV E) III ve V İ C) Kışında beyaz giyene “Zürefanın düşkünü, beyaz giyer
kış günü.” diye takılırlar.
S D) Türkçemizde eşanlamlı gibi görünen birçok sözcük,
A tam da anlamdaş değildir.
R E) Türk Kültürü, Avrupa’yla Orta Doğu’nun harman yeridir
M âdeta.
A
L
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir yazım yanlışı
yoktur?
A) 23. Mayıs.1986’da Erzurum’a ziyaret amaçlı gittim.
B) İnsanın fazlaca öğünmesi, bir zayet belirtisi olmalı.
C) Her şeyin yatını bilen ama hiçbir şeyin değerini bilme-
yen insanlar da çoğaldı.
D) İlkokuldayken suluboya ile resimler yapmaya hevesle- 11. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı yanlıştır?
nirdim.
A) yüz akı B) okuryazar C) potpuri
E) Köpeğimiz karabaş, babaannemin en yakın arkadaşı
D) aperitif E) buz dolabı
olmuştu.
65
12. Aşağıdakilerden hangisinde herhangi bir yazım yanlışı 15. “Ateşten Gömlek” romanının kahramanı Ayşe (I) Suat Ha-
yoktur? nım (II) Zehra (III) Bihter gibi yaralarına mağlup olmuş (IV)
A) Sende anlamadın mı bendeki bu hâlin neden kaynak- kırılgan kadınlardan değildir. Onu güçlü yapan (V) içindeki
landığını? intikam ateşi ve vatan aşkıdır.
B) Kampüste herkese selam veren iri kıyım bir âdemoğlu Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisine di-
vardı. ğerlerinden farklı noktalama işareti getirilmelidir?
C) Cinayetin kim tarafından işlendiğini gösteren bir takım A) III B) II C) IV D) I E) V
belirtiler vardı.
D) Birkaç ip ucunu değerlendiren polisler sonuca yaklaş-
mıştı.
E) En sevdiği komser tiplemesi Ahmet Ümit’in Başkomser
Nevzatıdır.  KARIŞTIRMA
• Istırap, ızdırap, menisküs, menüsküs, özbeöz, anbe-
an, günbegün, panjur, patates, magma, pedagog, pe-
dagoğa, psikolog, psikoloğun, okuryazar, konargöçer,
alışveriş…
13. İtalya ( ) Avusturya sınırında yer alan ilginç bir köy vardır
( ) Moena köyü ( ) Köy, Viyana Seferi’nde oraya sığınan
bir yeniçeri ağasından (Balaban Hasan) öğrendiği Türk ge-
leneklerini hâlâ yaşatıyor. La Turchia da denen bu köyün
bir özelliği de hiç Türkçe bilmediği hâlde kendilerini Türk
hissetmeleri ( ) Hoşgörünün, sevginin merkezi kabul edilen
 KARIŞTIRMA
köy, turizm açısından öteden beri çok ilgi çekiyor ( ) otantik Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
bir kültüre sahip olan bu köyü görmek, Türk gezginlerin de
• Hak etmek (kazanmak, layık olmak), hakketmek (oy-
hayalini süslüyor. mak, işlemek), potpuri, aperitif, yüz akı, buzdolabı,
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere hangisinde veri- kampüs, ipucu, komiser, iri kıyım, iri yarı…
len noktalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir?
A) ( - ) ( : ) ( . ) ( . ) ( ; )
B) ( , ) ( : ) (…) ( . ) ( ; )
B
C) ( , ) (…) ( . ) ( . ) ( . ) İ
D) ( - ) ( ; ) ( . ) ( . ) (…) L ➡ KARIŞTIRMA
E) ( ; ) ( : ) ( . ) ( . ) ( ; ) G
İ
• mahcup, asfalt, gardırop, eş anlamlı, eş sesli, sulu
boya, dolma kalem, toplu iğne, ideoloji, evvel, aşk
S olsun, dışbükey, içbükey, teneffüs…
A
R
M
14. Meseleye girmeden önce “can sıkıcı” birkaç soruyla başla- A

mak gerekebilir (I) Kurmaca, roman ve edebiyat (II) insanın L
kendini tanıma yolu olabilir mi (III) Diyelim ki öyledir, olabilir
(IV) peki, metinler arasında kaybolduktan sonra, deyim ye-  DİKKAT
rindeyse, yaşanan aydınlanmayla kişi kendi benliğini kura-
bilir mi (V) yoksa edebiyat bu anlamda bir virüs işlevi görüp Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
insanı hasta eder mi? • dış alım, dış satım, dışa vurum, Demokles, yüksük,
Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangileri- yüzük, arslan, aslan, diş hekimliği, çok sesli, peda-
goji, öz güven, ait, hain, laik, layık, yüzsuyu, yüz-
ne virgül ( , ) veya noktalı virgül ( ; ) getirilemez?
numara (tuvalet), yüz göz, yüzüstü bırakmak, yüz
A) I ve III B) II ve III C) III ve IV yüze…
66
TEST
1. Dışarıda yağmur hazırlığı var. Bulutlar toplaştı. Ha patladı 3. Kimi de gün ortası yanıma sokuluyor
ha patlayacak şimşekler. Bir devrime gebe bulutlar, diye- I
sim geliyor. Ancak söz içimde bir yerlerde boğuluyor âdeta. En çok güz ayları ve yağmur yağınca
II
Alçalır ya bir bulut, o hüzün bulutunda
A) Ünlü daralması ve kaynaştırma
III IV
B) Kelimenin türetilmesi sırasında ünlü düşmesi Uzanıp alıyorum kimse olmuyor
C) Ünsüz değişmesi (yumuşama) V
D) Ünsüz benzeşmesi (sertleşme) Solgun bir gül oluyor dokununca
E) Ünsüz düşmesi Behçet Necatigil’in bu dizelerindeki numaralanmış

sözcükler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. kaynaştırma almış, ünlü uyumlarına uygun bir söz-
cüktür.
B) II. küçük ünlü uyumuna uymayan bir sözcüktür.
C) III. ünsüz düşmesine uğramış bir sözcüktür.
D) IV. yardımcı ünsüz almış, ünsüz değişmesine aykırı bir
sözcüktür.
E) V. ünlü daralmasına uğramış bir sözcüktür.
B
İ
L
G
İ
2. Derdim çoktur hangisine yanayım 4. Göz kaptırdığım renkten, kulak verdiğim sesten
Yine tazelendi yürek yarası

S Affet senden habersiz aldığım her nefesten
A
Ben bu derde nerden derman bulayım R Necip Fazıl’ın bu dizelerindeki ses olaylarının sayıları
M hangisinde doğru saptanmıştır?
Meğer dost elinden ola çaresi
A
Efendim, efendim, benim efendim Ünsüz Ünsüz Ünsüz
L Sertleşmesi Yumuşaması Türemesi
Benim bu derdime derman efendim
A) 2 2 1
16. yy. halk ozanı Pir Sultan Abdal’ın bu dizeleri ile ilgili
B) 4 3 1
olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Ünsüz benzeşmesi olan sözcük vardır. C) 3 3 1
B) Ünsüz değişmesinin birden çok örneği vardır. D) 3 4 0

C) Birden çok kaynaştırma ünsüzü kullanılmıştır. E) 4 3 0
D) Ünlü türemesine uğramış sözcük bulunmaktadır.
E) Birden çok sözcük büyük ünlü uyumuna aykırıdır.
67
5. Çoğu kez kendinizi hazdan mahrum etmeniz hazza dair 8. Aşağıdaki sözcüklerin hangisi yanlış yazılmıştır?
arzunuzu kamçılar. Hatta onu kuytularda biriktirmekten A) maalesef B) faaliyet C) müdafaa
başka bir işe yaramaz. Bu, böyledir diye her arzunuzun pe-
D) müdehale E) selamünaleyküm
şinden koşmanız da gerekmez.
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisinin ör-

neği yoktur?
A) Ünsüz değişmesi (yumuşama)
B) Ünsüz türemesi (ikizleme)
C) Ünsüz benzeşmesi (sertleşme)
E) Ünlü türemesi
9. I. Yoldaki kazayı görenler derhâl anbulans çağırmış.

II. Bilir kişi raporu gelir gelmez dava karara bağlanacak.
III. Kamuoyunun ne düşündüğünü anlamanın en kısa yolu
6. Nerede arayıp nerede bulacaksınız güzelliği, güzellik biz-
halk oylamasıdır.
zat yolunuz ve rehberiniz değilse? Ve güzellikten nasıl söz
edeceksiniz, sözlerinizi dokuyan o değilse? IV. Dostunuzun bulunmadığı her yer sizin için diyarıgur-
bettir.
Bu cümlelerdeki sözcüklerin değerlendirilmesine iliş-
V. Her insan kendi kişilik tarlasının çifçisidir herhâlde.
kin aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) “Arayıp” ve “dokuyan” sözlerinde kaynaştırma vardır. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı
yoktur?
B) “Güzelliği” ve “edeceksiniz” sözlerinde ünsüz değişme-
si örneklenmiştir. A) I ve IV B) II ve III C) II ve V
C) “Nasıl” sözcüğünde aşınma şeklinde bir ünlü düşmesi D) III ve IV E) IV ve V
gerçekleşmiştir.
D) “Güzellikten” sözcüğünde ünsüz türemesi ve ünsüz
benzeşmesi yer almıştır. B
E) “Bulacaksınız” sözcüğünde ses olayı yoktur. İ
L
G
İ
S
A 10. (I) Endonezya Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya’da ve Hint Ok-
R yanusu ile Pasik Okyanusu arasında yer alan bir ülkedir.
M (II) Okyanusya denilen bu bölgede bulunan ülkenin komşu-
A ları Malezya, Papua Yeni Gine ve Doğu Timor’dur. (III) 1945

7. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? L yılında Hollanda’nın sömürgeliğinden çıkan bu takım adalar
A) Ben, asla hakketmediğim bir şeyi talep etmem. ülkesinin başkenti ise Java Adası’ndaki Jakarta’dır. (IV) Baş-
B) Haldun Taner’in öykücülüğünün yanı sıra tiyatroculuğu kanlık tipi bir cumhuriyet olarak nitelenen idari yapısında 30
da kayda değer. eyalet, 2 özel bölge bir başkentten oluşan bölümler vardır.
(V) 17 bin 508 adanın bulunduğu tahmin edilen ülke, 230
C) Sezai Karakoç, “Dişimizin Zarı” adlı edebiyat yazıların-
da poetikasını açıklar. milyonluk nüfusuyla dünyanın 4. büyük ülkesidir ve en kala-
balık Müslüman ülkesidir.
D) Kayınbabasıyla birlikte bir iş yeri açmış, artık restoran
işletecekmiş. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde
E) Şehzadebaşı Camisi’nin restorasyon çalışmaları iki bu- yazım yanlışı bulunmaktadır?
çuk yıl sürdü. A) I B) II C) III D) IV E) V
68
11. Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? 14. Kanatları, gözleri siyah; vücutları çoğunlukla beyaz, az bir
A) Nato, 1949 yılının Nisan ayında kurulmuştur; İzlanda, I
topluluğun ordusuz tek ülkesidir. kısmında gri, çok az bir kısmında ise kahverengi bir kuş
B) Bu örgüt, oniki üyeyle kurulmuştur; günümüzde ise yir- vardır: Albatros. En büyük kuş olmamakla birlikte (En bü-
misekiz ülkeye ulaşmıştır. II
C) Kuzey Atlantik Paktı veya Kuzey Atlantik Antlaşması yük kuş deve kuşudur.) 4 metreye yakın olan kanat açıklığı
Örgütü’de denilmektedir. ile bir rekortmendir. Mesela kartalların en fazla 2,4 metredir
D) Uluslararası bir örgüttür ve dünyadaki askerî harcama- III
ların yüzde yetmişi bu örgüte aittir. kanat açıklığı. Albatrosun ağırlığı ise 4-5 kg.’dır. Açık deniz-
IV
E) II. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan bu örgüte 18 Şu-
bat 1952’de Türkiye’de Yunanistan’la birlikte katılmıştır. lerin fatihidir albatroslar ve gemicilerin vefalı dostu. Suda
uyurlar genelde. Kanatlarında gökyüzünde sabit kalmayı
sağlayan bir kiriş (omuz kilidi) sayesinde, enerji harcama-
V
dan havada durabilmektedirler.
Bu parçada numaralanmış bölümlerde hangi değişiklik

yapılırsa noktalama yanlışı giderilmiş olur?
12. Yunanistan, Türkiye’nin 20 Temmuz 1974’de düzenlediği A) I. bölümde birinci virgül ile noktalı virgül yer değiştirmeli.
I II B) II. bölümde iki nokta yerine noktalı virgül konmalı ve
Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra Kuzey Atlantik İttifakı’nın “albatros” küçük hare başlamalı.
III
C) III. bölümde virgül yerine nokta konmalı.
askerî kanadından ayrılmış ancak 1980 yılında tekrar
IV D) IV. bölümde nokta kaldırılmalı.
dönmüştür. ABD’nin Washington şehrinde kurulan bu ör- E) V. bölümdeki ayraçlar kaldırılmalı ve yerlerine kısa çizgi
V konmalı.
gütün kurucu üyeleri şunlardır: Birleşik Krallık, Belçika,
Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg,
Hollanda, Norveç, Portekiz ve Amerika. Bu arada 1966’da
askerî kanattan ayrılan Fransa, 2009’da geri dönmüştür.

zım yanlışı yapılmıştır? B
L
G
İ
S
A
R 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün
13. Aklıma geliverdi “göç” kri (I) Çünkü yeni bir başlangıç için M yazımı yanlıştır?
A
yeni bir kent gerekirdi. Öyle ya seni ne kadar az tanırlarsa A) Maceraperest bir insan olması, onun birçok tehlikeli
L
o kadar özgürsün (II) Ya da ne kadar az başkasınınsan sa- sporu severek yapmasının asıl sebebiydi.
nırım o kadar kendininsin (III) Ama yıllardır ben kendimin B) Osmanlıdan bu yana yapılan gülkurusu çayı, birçok
değil kentimin malı olmuştum (IV) Savaşı o kazanmış (V) derde şifa olmaya devam ediyor.
beni kendisine ram etmişti . Bana biçilmiş bir rol vardı bu-
C) Mahallemizdeki yaşlıların anılarını dinlemeyi çok seve-
rada (VI) Rutinin robotu olmak.
rim, hepsi de hoşsohbet amcalar.
Numaralanmış yerlerden hangi ikisinde diğerlerinden D) Sıcak koşullara uyum sağlamış kızılçam, özellikle Ak-
farklı noktalama işaretleri kullanılmalıdır? deniz sahillerinin ağacıdır.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV E) Göz altı morluklarını tetikleyen en büyük faktörün yor-
D) IV ve VI E) V ve VI gunluk olduğu uzmanlarca belirtiliyor.
69
➡ KARIŞTIRMA  ÖĞREN
Aşağıdaki yazımlar doğrudur: “alyuvar, akyuvar” kelimeleri bitişik yazılırken “yer yuvarı,
göz yuvarı, renk yuvarı, ışık yuvarı” kelimeleri ayrı yazılır.
• cami, camisi, camii, restoran, restorasyon, müdaha-
le, selamünaleyküm, bilirkişi, halkoyu, halk oylama-
sı, kamuoyu, diyarıgurbet, canıgönülden, canciğer,
tespih, teşbih, oy birliği…
 KARIŞTIRMA
“başparmak” bitişik “serçe parmak, işaret parmağı, yüzük
parmağı, azı dişi, süt dişi, aşık kemiği, köpek dişi, kuyruk
sokumu, safra kesesi” ayrı yazılır.
 KARIŞTIRMA
• çiftçi, takımada, yarımada, yanardağı, uluslararası,
inisiyatif, tümdengelim, tümevarım, tümgeneral, ab-
sürt, abdest, birader, şalter…  DİKKAT
-r - ar - er, -maz - mez, -an -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan
ve kalıplaşmayan sıfat tamlamaları ayrı yazılır:
yazar kasa, güler yüz, uçan daire, geçer akçe, geçmez
akçe, yeter sayı, koşar adım, döner sermaye, çıkmaz so-
 KARIŞTIRMA kak, tükenmez kalem

• açıortay, Zümrüdüanka, Kafdağı, züccaciye, şeker
hastalığı, şeker pancarı, şeker kamışı, Şeker Bayra-
mı, kâmilen, fındık faresi, teşrikimesai, kayda değer,  DİKKAT
NATO’ya, TÜBİTAK’tan…
Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere
bitki hayvan - nesne adlarıyla kurulan kelime grupları ayrı
yazılır: çetin ceviz, çöpsüz üzüm, eski kurt, eski toprak,
B sağmal inek, çakır pençe, demir yumruk, kuru kemik,
İ sapsız balta…
L
 KARIŞTIRMA G
İ
• mahcup, asfalt, gardırop, eş anlamlı, eş sesli, sulu S  DİKKAT
boya, dolma kalem, toplu iğne, ideoloji, evvel, aşk A
olsun, dışbükey, içbükey, teneffüs… R “gece yarısı, alaca karanlık, bağ bozumu, gün ortası, haf-
M ta içi, hafta başı, hafta sonu, ay başı, ay sonu” gibi zaman
A bildiren kelimeler ayrı yazılırken “yılbaşı, yarıyıl (sömes-

L tir), öğleüzeri, akşamüzeri, akşamüstü, bayramüstü” gibi
kelimeler bitişik yazılır.
 KARIŞTIRMA
 DİKKAT
• fars (tiyatro türü), Fars (halk adı), ezogelin çorbası,
barbekü, barkod, kod, galeyan, sıfat-il, ara seçim, “kahvrengi” bitişik “alev rengi, fildişi rengi, gümüş rengi,
arap sabunu, bu kabîl, jüri, jilet, jübile, jimnastik, Ja- bal rengi, duman rengi, saman sarısı, ateş kırmızı, süt
pon gülü… kırı, çivit mavisi, gece mavisi, patlıcan moru” ayrı yazılır.
70
2.
ÜNİTE
SÖZCÜKTE YAPI (BİÇİM BİLGİSİ)
◗ SÖZCÜK KÖKÜ
◗ EK VE ÇEŞİTLERİ
◗ YAPISINA GÖRE SÖZCÜKLER

✔ ÖSYM sorularında bu konu sık sık yoklanmaktadır.
Bu konuyla ilgili doğrudan soru sorulduğu gibi karma dil
bilgisi sorularında seçeneklerde bu konuya yer verilmek-
tedir.
✔ Kök çeşitlerine, eklerin görevlerine yönelik bilgilerini-

zin sağlam olması, 1-2 soruyu garantilemeniz anlamına
gelir.
SORDUK/SORDULAR
TYT Dil Bilgisi 2019 - TYT
I. Sizin kendinize bile söylemeye çekindiğiniz düşünce- Dede Korkut anlatılarının üçüncü hikâyesi olan Bey Böy-
leriniz varsa yazarlığın mayınlı tarlasında dolaşıyorsu- I
nuzdur. rek, neredeyse tüm Türk halklarının sözlü edebiyatında
II
II. Dıranas’ın “Olvido” şiirinin dizelerde anlattıkları değil yer almaktadır. Bu anlatı, Oğuz boylarının arasında Bam-
dize aralarında sezdirdikleri güzel kılıyor şiiri. III
III. Bugün her romanı bir kültür hazinesi gibi didik didik sı Beyrek, Altay Türklerinde ise Alıp Manaş, Başkurt ve
edilen Tanpınar’ın eserlerine karşı okuyucuların o dö- Tatarlarda Alıpmenşen olarak bilinir. Bu destanın birbirine
nemde neden mesafeli durduklarını anlamak ve an- yakın biçimlerinin bu kadar geniş bir coğrafyada yaşama-
lamlandırmak istiyorum. IV
sı, bu toplulukların ortak bir düşünce tarihine sahip olduk-
IV. Cemil Meriç’in, sağ ve sol cenahlarca kabul gören kir larının güzel bir göstergesidir. V
ve tenkitleri günümüz münevverlerine yol göstermek-
tedir. Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi “üçün-
cü çoğul kişi iyelik eki” almıştır?
V. Kaynağını o milletin tarihinden, dil, din, ahlak ve gele-
neklerinden alan millî kültür; millî dayanışma, birlik ve A) I B) II C) III D) IV E) V
beraberliğin temelidir.
Numaralandırılmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin

hangisi “üçüncü çoğul kişi iyelik eki” almıştır?
TYT Dil Bilgisi MSÜ - 2023
Seni korkutacak geçtiğin yollar Eski çağlardan bu yana Orta Asya’dan Avrupa’ya tuz hem
I
sadeliğin göstergesi hem de kıymet bilmenin sembolü
Arkandan gelecek hep ayak sesim
I II
II III
olmuş. Eskilerde gıdayı uzun süre saklamanın başlıca yolu
Sarıp vücudunu belirsiz kollar
III
IV tuzlamak olduğundan, zor bulunurluğu ve kullanılır hâle
Enseni yakacak ateş nefesim
IV
V
gelmesi pek çok işlem gerektirdiğinden değeri hep artmış-
Numaralanmış sözcüklerden hangisi iyelik eki alma-
V
mıştır? tır tuzun.
A) I B) II C) III D) IV E) V Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi iye-

lik eki almamıştır?
Test SÖZCÜKTE YAPI

1 • Kök • İsim Kökü • Fiil Kökü • Kökteş Kök • Sesteş Kök
1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi- 4. Kullanıldığı yere göre isim ya da il olabilen anlamı ise aynı
nin kökünün türü isimdir? kalan sözcüklere kökteş kök (ortak kök) denir.
A) Her gün, kitap okumak için ayırdığımız bir vakit olmalıdır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kökteş sözcük kulla-
B) İzlediği lmlerin yönetmenlerine, senaryolarına mutlaka nılmamıştır?
özen gösterirdi. A) Akranlarıyla aynı boya ulaşmak için basketbol oynama-
C) Mehmet’in kaleme aldığı yazıların çoğu siyasi içerikliy- ya karar verdi.
di. B) Babamlar dedemden kalan eski evi restore ettirmek is-
temiyordu.
D) Son şiiri aylık bir derginin ilk sayfalarında kendine yer
C) Bu tarz hassas konularda, işin uzmanı olan insanlara
bulmuştu.
güven.
E) Bu hafta ön gösterimi yapılacak oyunun biletleri geçen
D) Komşumuzla yaklaşık sekiz yıldır barış içinde yaşıyo-
aydan tükenmiş. ruz.
E) Filmin insanda bıraktığı buruk tat karşısında hüzünlen-
memek mümkün değil.
2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi-

nin kökünün türü diğerlerinden farklıdır?
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma kökten türe-
A) Sanal âlemde geçirdiğimiz zamanın sınırlı olmasına miş bir sözcük kullanılmıştır?
dikkat etmeliyiz.
A) Bizim köyün horozları her sabah aynı saatte öterdi.
B) Arkadaşlarımızla oynamak için sokağa çıkmak yerine B) Çok istememe rağmen bir türlü onunla konuşamadım.
oyun konsollarının başına geçiyoruz.
C) Kamp ateşinin çıtırtıları arasında herkes kendi hikâyesini
C) Akıllı telefonların yaşadığımız çağın vazgeçilmezlerin- anlatıyordu.
den olduğu yadsınamaz. D) Akşam saatlerinde kardeşiyle beraber sahile inip has-
D) Sosyal ağlarda kurduğumuz arkadaşlıklara daha fazla bihâl ediyorlardı.
önem verir olduk. B E) Düşündüklerimi hiç çekinmeden yüzüne söylemiştim.
İ
E) İhtiyaç duyduğumuz her türlü bilgiye internetten kolay-
L
lıkla erişebiliyoruz.
G
İ
S
A 6. Yazılışları veya okunuşları aynı, anlamları farklı sözcükler
R sesteş kök özelliği gösterir.
M
3. Geçti istemem gelmeni Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteş

A
I sözcük kullanılmamıştır?
L
Yokluğunda buldum seni A) İşlerini hemen bitirerek memleketten gelen misarlerin
II yanına in.
Bırak vehmimde gölgeni B) Üniversite sınavını kazanırsam önümüzdeki yaz, arka-

III IV daşlarımla tatile gidebileceğim.
C) Bir türlü görüşemediğim dostlarımla sonunda iki bardak
Gelme, artık neye yarar
çay içebildim.
V
D) Masasının üstü hep dağınık olduğundan eşyalarını hiç-
Numaralanmış sözcüklerden hangisinin kökünün türü bir zaman bulamıyordu.
fiil değildir?
E) Randevularını ajandana saati saatine not al ki kargaşa
A) I B) II C) III D) IV E) V olmasın.
73
7. I. Yarınki duruşma saat altıda başlayacakmış. 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ıntı, -inti/ -untu, -üntü”
II. Gün geçtikçe bu yalana biz de inanıyorduk. ekinin kullanıldığı sözcük, kökü bakımından diğerlerin-
den farklıdır?
III. Okul yönetimi sınav tarihlerini bugün açıkladı.
A) Yarışmayı son turda kaybetmek üzüntü verici olsa da
IV. Annem, bayram sabahı yememiz için börek yapmış. yeteneğini herkese kanıtladı.
V. Okuduğum her kitap bana yeni bir dünya sunuyordu. B) Yapılan kazılarda birçok medeniyete ait buluntular orta-
Numaralanmış cümlelerden hangisinde altı çizili söz- ya çıktı.
cüğün kökü eylem değildir? C) İki olay arasında bir türlü bağıntı kurulamadı.
D) Her konuda yersiz kuruntu yaparak hem kendini hem
A) I B) V C) IV D) III E) II
aileni üzüyorsun.
E) Konuyla ilgili tüm sıkıntılar giderildikten sonra sizinle
görüşürüm.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün 11. I. Hayat serüveninde, aldığı keskin kararların zararları
açıkça görülüyor.
kökü yansıma değildir?
A) Kamyonun patlayan lastiği tüm mahalleliyi korkuttu. II. Seninkilere çok benzer sıkıntılar, birçok insan tarafın-
dan tecrübe ediliyor.
B) Ebrar’ın püsküllü tokaları okuldaki herkesin dikkatini
çekmişti. III. Ninesinin onun için ördüğü kırmızı atkı, yıl boyu yanın-
daydı.
C) Evin yanından akan suyun şırıltısı bana dinginlik ver-
miştir hep. IV. Küçük bir kümeste beslediği birkaç tavuk onun günlük
yumurta ihtiyacını karşılıyordu.
D) Çocuğun elindeki düdüğü babası doğum günü hediyesi
V. Son çıkan edebiyat dergisi piyasada kendine iyi bir yer
olarak almış.
edindi.
E) Öğretmen, yazılı kâğıtlarıyla sınıfa girince fısıltılar bir-
den kesildi. Numaralanmış cümlelerde geçen altı çizili sözcükler-
B
den hangilerinin kökünün türü diğerlerinden farklıdır?
İ
L A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IV
G D) III ve V E) Yalnız V
İ
S
A
R
M
9. Yağmurun yerden göğe yağdığı A

I L 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ses-
teş kök değildir?
Bu gece yasak bölgedeyim
II A) Geçen yıl diktiğim gül, bu sene liz vermeye başladı.
Büyük çingenelerin çaldığı B) Bu mevsimde yediğim ekşi eriklerin tadına doyamıyo-
III rum.
Kaçak silahların içindeyim C) Pazardan iki bağ organik sarımsak ve bir kilo arpacık
IV V soğan alıp çıktım.
Numaralanmış sözcüklerden hangisinin kökünün türü D) Balkonunda yetiştirdiğin maydanozlardan birkaç parça
diğerlerinden farklıdır? yol da kahvaltıda yiyelim.
E) Şu küçük kara parçasında en az on çeşit bitki yetişiyor-
du.
74
 ÖĞREN  DİKKAT
Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçasına “kök” denir. “Sevda” Arapça “süveyda”dan gelmektedir ve kök duru-
Kökler kelimenin bütünüyle mutlaka bir anlam ilişkisi ta- mundadır. Oysa sev-gi, sev-im, sev-en sözcükleri “sev-”
şır. Mesela “kelebek” kelimesinin kökü “kel”; “gölge”nin ilinden türemiştir. Aynı biçimde “sokak” kelimesi de kök
kökü “göl”; “balık”ın kökü “bal” olamaz. Ama “çevre”nin durumundadır ve dilimize Farsçadan geçmiştir aslı ise
kökü “çevir-”, “uykusuzluk”un kökü “uyu-”; “oynak”ın kökü “zûkak”tır.
“oyun”, “birikiyor”un kökü “bir”; “başlangıç”ın kökü “baş”;
“başarının” kökü “baş”, “indirim”in kökü “in-” olarak kabul
edilir.
 DİKKAT
Aşağıdaki sözcüklerin kökünü bulup kökünün türünü
belirtiniz:
1. birikim 23. ölümsüz
 DİKKAT 2. birliktelik 24. sıvasız
Bir sözcüğün kökü, ya isim ya da il türündedir. Yansıma 3. bireyleşme 25. sıvattık
kökler de isimdir. “Hışırtı”, “gürültü”, “vızıltı” sözcüklerinin 4. eleştiri 26. ekşili
kökleri “hış”, “gür”, “vız” sesleridir ve isim sayılır.
5. saygısız 27. ekşiyecek
6. tutkuya 28. eklenti
7. sınavı 29. ektirdi
8. deneyden 30. yapım
9. sorguladım 31. korkusuzluk

B
İ 10. içerik 32. yüklemleşir
L
11. içkisi 33. çekimlenmiş
G
İ 12. biçki 34. yalnızlık
13. bıçak 35. yanlıştan

 SAKIN KARIŞTIRMA S
36. durum
A 14. doğaya
Sesteş ve kökteş köklerin kullanıldığı yere, verdiği anla- R
15. yaşıyor 37. katılaştı
ma ve aldığı eke bakılarak “isim” ya da “il” kökü olduğu- M
na karar verilir. A 16. yaşlandı 38. aracılar

L
1. Boyalı ayakkabılar ışıldıyor. 17. yaşıt 39. aradılar
→ “Boya” isim kökü, -lı isme gelen bir yapım ekidir. 18. ekmeksiz 40. gelenek
2. Duvarları boyatalım.
19. benzeyen 41. tükürmeyin
→ “boya-” il kökü, -t ilden il yapan çatı eki.
3. Bu lm, beni büyüledi. 20. yangın 42. açısını
→ “büyü-” “sihir” anlamında isim kökü. 21. içerledi 43. anılarımız
→ Ona büyük saygım var.
22. devrimci 44. uykusuz
“büyü-” il kökü, -k ilden isim yapan yapım eki.
75
SÖZCÜKTE YAPI Test

• Kök • İsim Kökü • Fiil Kökü • Kökteş Kök • Sesteş Kök 2
1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi- 4. 19. yüzyılın başında icat edilen resim ve heykel gibi sanat-
nin kökünün türü diğerlerinden farklıdır? I II
A) Çifte vatandaşlık için başvurular bu ay sonunda başla- lardan daha fazla bilgi ve ayrıntı yakalanabildiğinin anlaşıl-
yacakmış. III IV
B) Sude’nin ekibimize sağladığı katkı sayesinde başarıya ması, bu sanat için bir dönüm noktası olmuştur.
ulaştık. V
C) Onun kadar görgülü bir insanla daha önce tanışmadım. Bu cümledeki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü
fiil değildir?
D) Sanatçı, canlı yayında benim en sevdiğim türküyü söy-
lüyordu. A) IV B) III C) V D) I E) II
E) Tercümanlık konusunda bizim Osman’ın üstüne kimse-
yi tanımam.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ses-
kökünün türü diğerlerinden farklıdır? teş köke örnek oluşturmaz?
A) Namık Kemal, sürgün hayatını iyi bilen bir sanatçımızdır. A) Okulun çevresini aynı hizada kaz ve oralara çam dan-
B) Bu yıl salgın hastalıklar yüzünden çok fazla vatandaşı- larını dik.
mızı kaybettik. B) Türkçenin diğer dillerden farklı bir ses düzeni vardır.
C) Zeynep kadar denize tutkun birini daha görmedim. C) Soğuk havalarda dışarı çıkarken sıkı giyinmek gerekir.
D) Firmamız seçkin insanlarla çalışan pahalı bir rmadır. D) Trak cezalarının artması, insanlar üzerinde caydırıcı
E) Köylüler ocağın başında oturmuş, sohbet ediyorlardı. bir etki oluşturdu.
B E) Günlük su tüketimimizde dikkatli olursak birçok hasta-
İ lıktan kurtulurmuşuz.
L
G
İ
S
A
R
Aşağıdaki dizelerin hangisinde yansıma kökten türe-
M
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökünün
3. 6.
A
miş bir sözcük vardır? türü diğerlerinden farklıdır?
L
A) Bizden evvel buraya inen üç dört arkadaş A) Tuğçe kadar hırslı bir yarışmacının elenmesine üzül-
Kurmuştular tutuşan ocağa karşı bağdaş. düm.
B) Bir pırıltı gördü mü gözler hemen dalıyor, B) Sabriye, dünkü etaplarda rakiplerini zorlanmadan geçti.
Göğüsler çekilerek nefesler daralıyor. C) Parkurların en iyileri arasındaki Ogeday, talihsiz bir sa-
C) Çıtırdayan çalılar dört cana can katıyor, katlık yaşadı.
Kimi haydut, kimi kurt masalı anlatıyor... D) Serhat, ödül olarak tatlı verileceğini duyunca yerinde
D) Gözlerime çökerken ağır uyku sisleri, duramadı.
Çiçekliyor duvarı ocağın akisleri. E) İlhan, takım içindeki liderliğiyle oyunların kazanılmasını
E) Bu akisle duvarda çizgiler beliriyor, sağladı.
Kalbime ateş gibi şu satırlar giriyor:
76
7. Yansıma sözcükler doğadaki seslerin taklit edilmesiyle or- 10. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü tür
taya çıkar ve tüm yansıma sözcükler isim köküdür. bakımından diğerlerinden farklıdır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma sözcük kul- A) İçinde bulunduğu ortamların sıkıcı havasını hemen da-
lanılmamıştır? ğıtırdı.
A) Okul bahçesindeki gürültü sınıfta ders yapılmasını zor- B) Sokağımızdan geçen eskici, artık mahalleden biri gibi
laştırıyordu. olmuştu.
B) Sabahları Tekir’in miyavlamalarıyla başlayan günler C) İki ülke arasındaki yapıcı çalışmalara katkı sağlamak
daha keyii oluyorum. isteriz.
C) Üniversite tercihlerinden ilkine girdiğini duyunca gözleri D) İşlerimin çıktısını almak ve her seferinde evden çıkma-
parladı. mak için evime yazıcı aldım.
D) Doğum günü pastasındaki tüm mumları bir üemede E) Millî koşucular turnuva için sağlam bir çalışma tempo-
söndürmüştü. suna girmişlerdi.
E) Ocaktaki yemek fokurdayınca annem hemen ocağı ka-

pattı.
8. I. Ödül törenine benzer kıyafetlerle gelen ünlü isimler

köşe kapmaca oynadı.
11. (I) Naim Efendi’nin konağı hâlâ kiralıktır. (II) Fakat henüz
II. Romanlarında denenmemişi arayan sanatçılarımız- bir kiracı zuhur etmedi. (III) Çok bakanlar, çok gezenler
dandır. oldu; kâh bunların şartları Naim Efendi’ninkine kâh Naim
III. Eleştirmenlerin kendisi için yaptığı yorumları derinle- Efendi’ninki bunlarınkine uymadı. (IV) Konak; büyük, viran
mesine okurdu. ve kasvetliydi. (V) Burada, şimdiki hayata göre ancak üç
IV. Eserlerinde güncel konuları tarihî doku içinde vermeyi aile bir arada yaşardı.
tercih ederdi.
Numaralanmış cümlelerde geçen altı çizili sözcükler-
V. Resim sergisinde tanıştığı genç kızın entelektüel sevi- den hangilerinin kökünün türü diğerlerinden farklıdır?
yesinden oldukça etkilenmişti.
A) Yalnız I B) I ve III C) III ve IV
Numaralanmış cümlelerde geçen altı çizili sözcükler-
B D) II ve V E) Yalnız IV
den hangisinin kökünün türü farklıdır?
İ
A) V B) III C) I D) II E) IV L
G
İ
S
A
R
9. Ne ışıkta gezeyim ne göze görüneyim M
I II A
Gündüzler size kalsın verin karanlıkları L
III 12. Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözcük, kökteş
Islak bir yorgan gibi sımsıkı bürüneyim veya sesteş köke örnek değildir?
IV A) Bu kimsesiz topraklarda içecek bir damla su bile yoktu.
Örtün üstüme örtün serin karanlıkları B) Birkaç parçası boyalı olan yeni model bir araba almış.
V C) Maaşını aldıktan sonra oturma odasına yeni bir takım
Necip Fazıl’ın “Kaldırımlar” şiirinden alınan bu dizeler- beğendi.
deki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü tür bakı- D) Her yıl bir ay ormanın ortasındaki yazlıklara giderlerdi.
mından diğerlerinden farklıdır? E) Köy ve kır hayatından sıkılmış ve büyük şehre taşın-
A) I B) II C) III D) IV E) V mıştı.
77
SÖZCÜKTE YAPI
• Çekim Ekleri (Fiil Çekim Ekleri) • Kip Ekleri • Haber Kipleri Test
3
• Dilek Kipleri • Kişi Ekleri • Birleşik Zaman • Ek Fiil
1. İçinde bulunduğun ilişkilerde karşı tarafı değiştirmeye 4. I. Çocukluğum kerpiç evlerde ve toprak damlarda gezin-
I mekle geçti.
çabalayacak yerde bugüne kadar neler yapmışım ve başka II. İş hayatında başarılı bireylerin her zaman ikinci bir
II III planı vardır.
yapacak ne var, diye düşünmeni salık veririm. Bir de so- III. Sokağımıza başka bir isim vermek isteyenler hüsrana
IV uğradı.
nuçsuz kalmış çabalarını getir aklına. IV. Beyaz saçlarını her sabah bir genç kız gibi örerdi
ninem.
V
V. Tüm insanlar, yoksulluğun bir kader olmadığını bilmeli-
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi fiil dir.
çekim eki almıştır?
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kip
A) I B) II C) III D) IV E) V eki yoktur?
2. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi fiil çekim ek-

lerinden biriyle çekimlenmemiştir? 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem haber hem dilek
kipiyle çekimlenmiş fiiller kullanılmıştır?
A) Dilek, zor zamanlarında çalacak bir kapısı olduğu için
kendini şanslı hissediyordu. A) Bazı günler hiç dışarıya çıkmıyor sadece evde oturup
televizyon seyrediyorum.
B) Sultan, arkadaşlarına hediyeler almış; onları mutlu et-
mişti. B) Takım elbisesine uygun bir yelek ve papyon bulamadı.
C) Aysun, hafta sonu ailesiyle pikniğe gidecek ve gönlün- C) Şehrimizin çevresindeki tarihî eserleri gezmeye zaman
ce eğlenecekti. B ayırmalıyız.
D) Sedanur, bu tip soruları kolaylıkla çözer ama kimseye İ D) Dinlediği şarkıların etkisinden kurtulamadığı her hâlinden
çözümünü anlatmazdı. L belliydi.
G E) Üzerine verilen vazifeyi tam yapsan komutanının gözü-
E) Rabia, cep telefonundaki tüm fotoğraarı bilgisayarına
İ ne girersin.
aktarmış.
S
A
R
M
A
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ım, -im, -um, -üm” eki L 6. Aşağıdakilerin hangisinde “-dır, -dir” eki bir kip ekinden
diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? sonra gelerek cümleye kesinlik anlamı katmıştır?
A) Avukatım, davanın birkaç celse içinde sonuçlanacağını A) Konuyu çözüme kavuşturmak için akşam saatlerinde
iletti. bize uğrayacaktır.
B) Efe, görmek istediğim tatil yörelerinin hepsini görmüş. B) Arkadaşlar, bugünkü toplantımız burada sona ermiştir.
C) Sosyal medya hesabım, bilgisayar korsanlarınca çalın- C) Proje ödevini zamanında teslim etmeyenleri idareye
mış. bildir.
D) Bir Türk takımının basketbolda Avrupa şampiyonu ol- D) Yanımızdan geçen metrobüs diğer durağa ulaşmıştır.
masıyla gurur duyuyorum. E) Bu mevsimde yüksek dağ köylerinde hava oldukça so-
E) Yazılarım, haftalık bir dergide düzenli olarak çıkıyordu. ğuktur.
78
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik çekimli bir 10. (I) Türk halk edebiyatının ana özelliklerinden birisi sözlü ol-
eylem vardır? masıdır. (II) İslam öncesi dönemde Türk edebiyatının söz-
A) Bir sanat eseri, azimli çalışma ve yetenekle ortaya çı- lü özelliği halk geleneğinde yaşatılmıştır. (III) İkinci önemli
kar. özellik ise, şiirler kopuz denen bir saz eşliğinde söylenmiş-
B) Duygu ve düşünceler gerçek büyüklüklerine sanat ya- tir. (IV) Söz ve müziğin birleşimi sonucunda genellikle do-
pıtında yer aldıklarında ulaşır. ğaçlama eserler ortaya çıkmıştır. (V) İrticâlen söylenen bu
şiirler daha sonraları “cönk” adı verilen şiir mecmualarında
C) Bir yazınsal yaratıda ilhamdan çok, aklın ürünü unsur-
toplanmıştır.
lar vardır.
D) Bir eser görüneni olduğu gibi aktarıyorsa hiçbir zaman Numaralanmış cümlelerin hangisindeki “-dır, -dir” eki
sanat eseri sayılmaz. diğerlerinden farklı bir görevdedir?
E) Sanatçının beyninin ve yüreğinin süzgecinden geçen A) I B) II C) III D) IV E) V

eserler kalıcı olur.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişi (şahıs) eki yok- 11. Aşağıdakilerin hangisinde “-mış, -miş, -muş, -müş” eki
tur? diğerlerinden farklı bir işlevdedir?
A) Tiyatro sahnesinde olmak istiyorsanız iyi bir eğitim alın. A) Ben donmuş yiyeceklerden hoşlanan biri değilim.
B) Başınızdan geçmiş ilginç bir olayı arkadaşlarınıza anla- B) Yaz transfer haberleri yine tüm yazılı ve görsel medyayı
tın. süslemiş.
C) Sen de hızlı karar vermeye yardımcı olacak bu semi- C) Ebrar’ın çantasında her zaman kurumuş kayısı olurdu.
nerde bulun. D) Derneğimizin seçilmiş başkanına bu haksızlığı yaptır-
D) Karnenizde zayıf not olmaması için günlük tekrar ya- mayız.
pın. E) Bahçeden toplanmışları temizleyip pazarda satmaya
E) Önümüzdeki ay düzenleyeceğim konserde mutlaka ye- gitti.
rinizi alın. B
İ
L
G
İ
S
A
R
M 12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde istek kipiyle çekimlen-
9. Demiri bir hecenin sıcağında eriyor iken gördüm
A miş bir fiil vardır?

I II
L A) Nasıl koyup gitmeli bu denizi, bu kuşları
Bir somunu bölünce titreyen gökyüzünü
Uğulda, uğulda, uğulda sonbahar rüzgârı
III IV
B) Bugün gitsen o yaylaya hasretin diner
Bir hayatı, ısmarlama bir hayatı bırakıyorum
Sabahına allı pullu güneş iner
V
C) Önce bir deniz düşer aklıma
Numaralanmış sözcüklerden hangisi ya da hangileri
Masmavi bir şarkı başlar derinden
kip eki almamıştır?
D) Nedir bu yaslı özlem durup dururken sende
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve V
Gel vatan tutalım bu çınarın gölgesinde
D) Yalnız V E) III ve IV
E) Bulutlar, atlarının yelelerinden uçar
Gül gibi bir gülüşle dudaklarında rüzgâr
79
 ÖĞREN  KARIŞTIRMA
Kip ekleri il çekim eklerindendir ve iki grupta incelenir: Kişi ekleri ile iyelik ekleri şekilce benzerlik gösterir ama kişi
1. Haber-bildirme kipleri: eki özneyi (ben - sen - o - biz - siz - onlar) gösterirken iyelik
a) Duyulan-öğrenilen (belirsiz) geçmiş zaman kipinin eki - ekleri, eklendiği kavramın kime ve neye ait olduğunu (be-
mış, -miş, -muş, -müş şeklindedir. nim - senin - onun - bizim - sizin - onların) gösterir:
b) Görülen-bilinen (belirli) geçmiş zaman kipinin eki -dı, → Bugün geleceğim sana.
-di, - du, -dü veya -tı, - ti, - tu, -tü şeklindedir. kişi eki
c) Şimdiki zaman kipinin eki – (ı) yor biçimindedir. Geleceğim senin elinde.
d) Gelecek zaman kipinin eki – acak, -ecek şeklinde- iyelik
dir.
→ Şu soruyu çözün.
e) Geniş zaman kipinin eki olumlu çekimde -(a)r, -(e)r,
-(ı)r, -(i)r, -(u)r, -(ü)r şeklindedir. ama olumsuz çekimde kişi eki
- maz, - mez şeklindedir. Artık gözün bizi görmüyor.
iyelik
2. Dilek-tasarlama kipleri: Bu kitabı nerede buldun?
a) Gereklilik kipi: -malı, -meli kişi eki
b) Dilek - şart kipi: -sa, -se
c) İstek kipi: -a, -e (ya -ye) – (y)a, (y)e
d) Emir kipinin kip eki yoktur, il doğrudan kişiye bağla
nır: oku, okusun; okuyun, okusunlar.
 KARIŞTIRMA
-dır, - dir, - dur, - dür eki, illerde bazı kiplerden sonra
gelirse kesinlik veya olasılık anlamı veren bir çekim ekidir.
Bu konu artık kapanmıştır. (kesinlik)
 KARIŞTIRMA B
İ
→
→ Onlar şimdi İstanbul’a varmıştır. (olasılık-tahmin)
-mez, -ar “-di-k” -ecek, -miş ekleri yüklemdeyken kip eki, L
sıfat ve adlaşmış sıfat oluşturmuşsa ilimsi ekidir. (sıfat-
G
İ
il)
→ Orada tanıdık birini bul. S
ilimsi eki A
Seni biz de tanıdık sonunda R
kip ve kişi eki (dı-k) M
A
→ Bana yapacaklarımı bildirdi.
L
ilimsi eki
Verdiğiniz işi yarın yapacak.
 KARIŞTIRMA
kip eki -dır, -dir, -dur, -dür veya -tır, -tir, -tur, -tür eki hem ek il
→ Alışmış, kudurmuştan beterdir. çekiminde hem de ilden il yapan bir yapım eki olarak
ilimsi ilimsi eki karşımıza çıkabilir:
eki
→ Şimdi mevsim yazdır. (ek il çekimi)
Çocuk, tembelliğe alışmış.
→ Şu soruları ona yazdır. (ilden il yapan yapım eki)
kip eki
80
SÖZCÜKTE YAPI
Test • Çekim Ekleri (Fiil Çekim Ekleri) • Kip Ekleri • Haber Kipleri
4 • Dilek Kipleri • Kişi Ekleri • Birleşik Zaman Ek Fiili
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kip ve kişi eki alan bir 4. Aşağıdaki ikili dizelerden hangisinde kip ve kişi ekleri-
fiil vardır? ni almadığı hâlde çekimli fiil olan birden fazla sözcük
A) Araba rmaları sezon sonu için özel kampanyalar baş- bulunmaktadır?
latıyor. A) Ey ışıklarda sallanan yelkenli
B) Uçurtmamız esen rüzgârla beraber iyice yükselmişti. Al beni de karşı dağlara bırak
C) Tartışmalı konularda açıklama yapmaktan olabildiğince B) Mürekkep rengi gözlerinle
kaçınırdı. Artık dünyamızı göremezsin
D) Çocukken babam bana para biriktirmem için küçük bir C) Öleni kalanı, gideni gelmeyeni
kumbara almıştı.
Ben türkülerden aldım haberi
E) Dün akşam seyrine doyum olmayacak bir lm izledik.
D) Bir teşekkür dahi edemedi
Tabutunu taşıyan dostlarına
E) Sakin koyu, şen cepheli kasrıyla Küçüksu
Ardında, vatan semtinin ormanları kuytu
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiil diğerlerinden

farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Bu kâğıt paralar, zamanında değiştirilmezse geçersiz 5. Bir gece yarısı çalarsa en güzel besteleri
olacakmış. Bir dinle, sen de seversin yağmurlu geceleri
B) Vazodaki parlak renkli sarı laleye hayran hayran bakı- Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
yordu. lenemez?
C) Dayım ve teyzem, uzun bir aradan sonra tekrar görüşe- A) Birleşik çekimli il vardır.
bilmişlerdi. B) İstek kipiyle çekimlenmiş il vardır.
D) Aradığımız adam, toprak rengi bir bankın yanında du- C) Geniş zaman kipiyle çekimlenmiş il vardır.
ruyordu. B
D) Tasarlama kipiyle çekimlenmiş il vardır.
E) İşleri zamanında bitirebilmek için herkesin yardımına İ
L E) Hem ikinci hem de üçüncü şahısla çekimlenmiş iller
ihtiyacımız vardı.
G vardır.
İ
S
A
R
3. I. Artık bu şirin kasaba bize o eski, güzel yüzünü göster- M
meyecek. A
II. Sınav başlamadan on beş dakika önce salonda olma- L 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-miş” eki cümleye
yan öğrenciler, sınava alınmayacak. “sonradan farkına varma” anlamı katmıştır?
III. Bizler istedikten sonra aşılmayacak sorun olduğuna A) Babası, o daha doğmadan odasını pembe yapmış.
inanmıyorum.
B) Geçen hafta verdiğim ödevleri sınıftaki hiçbir öğrenci
IV. Yarıyıl tatili, bayram tatili ile birleştirilerek üç haftaya yapmamış.
çıkarılacak.
C) Kaza, yol yapım çalışmaları devam eden yerde meyda-
V. Öğretmenimin de yönlendirmesiyle bu sene daha prog- na gelmiş.
ramlı çalışacağım.
D) Gün boyu o kadar yorulmuşum ki koltukta uyuyakalmı-
Numaralanmış cümlelerdeki “-ecek / -acak” eklerinden şım.
hangisi diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? E) Akşam saatlerinde bir grup asker, bölgede keşif yap-
A) I B) II C) III D) IV E) V mış.
81
7. Bir çift güvercin havalansa 10. I. Mahkeme başkanı gürültü yapan izleyicileri salondan
çıkardı.
Yanık yanık koksa karanl
II. Gecekondu semtlerinde oturan insanlar, genellikle
Değil bu anılacak şey değil
sıcakkanlı olur.
Apansız geliyor aklıma III. Tuğba, daha olgunlaşmamış erikleri dalından kopardı.
Bu dizelerde kip eki alan kaç sözcük kullanılmıştır? IV. Habersiz gelen bu misafirler umarım fazla oturmadan
gider.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
V. Benzer işlerde çalıştıktan sonra farklı bir yol izlemeye
karar verdi.
Numaralanmış cümlelerde geçen “-r / -ar / -er” ekleri gö-

rev bakımından eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
8. Aşağıdaki cümlelerdeki “-mış / -miş / -muş / -müş” ekle- 11. “-e / -a” eki aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisin-
rinden hangisi diğerlerinden farklı bir görevde kullanıl- de diğerlerinden farklı bir görevdedir?
mıştır? A) Ben de sizinle geleyim diye ileri atıldı Onbaşı Atakan.
A) Yine kulaktan dolma bilgilerle bizimle tartışmaya başla- B) Hep birlikte okurken zorlanmayasınız istediğimden bu
mıştı. şarkıyı seçtim.
B) Bu yılı bitirdiğimde keşfedilmemiş âlemlerle dolu kitap- C) O gün trenin kalkmasına beş dakika kala gara gelebil-
lığıma bir yolculuk yapacağım. miştik.
C) Ona gönderdiğim hediyelerin bir kısmını ihtiyaç sahip- D) Doktorun müsait olup olmadığına bakayım, size haber
lerine vermiş. vereceğim.
D) Amansız hastalığını yenmiş ve yaşama dört elle sarıl- E) Elimdeki evi satayım, sana küçük bir tekne alacağım.
mıştı.
E) Başka kentlere gitmemiş, başka hayatlar tanımamışım.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük di- M 12. Birden geldin aklıma yakıverdin ışıkları
ğerlerinden fazla çekim eki almıştır? A

Hayret ettim kalbime bazen mutluluktan
L
A) Yaklaşık bir yıldır uzattığım saçlarımı kaybettiğim bir
Sen kalbime denk gelen küçücük şey
iddia sonucu kesecektim.
B) Kardeşim dedemin bahçesindeki en büyük ağaca çık- Ben kendini aşk sanan bir adam
mak istiyormuş. Bu dizelerde geçen altı çizili sözcüklerin ortak özelliği
C) Burak, olayları ve durumları neden-sonuç ilişkisi içinde aşağıdakilerden hangisidir?
değerlendirdi. A) Dilek / tasarlama kipiyle çekimli olmaları
D) İspermeçet balinasının kusmuğunun bu kadar değerli B) Türemiş yapılı olmaları
olduğunu bu sene öğrenmiş. C) Aynı şahısla çekimli olmaları
E) Mezuniyet töreni için otellerle bir an önce görüşme yap- D) Birleşik çekimli olmaları
malıyız.
E) Basit çekimli olmaları
82
 MUTLAKA ÖĞREN  DİKKAT

Ek ilin görevi sorulursa Emir kipindeki ilde hiçbir çekim eki olmasa da o il çe-
a) İsim soylu sözcükleri (il dışındaki her şeyi) yüklem ya- kimli ildir:
par ve olumsuzu “değil” ile yapılır: Ancak “var” isminin Düşünme kardeşim derin derin
olumsuzu “yok” ile de karşımıza çıkar. Gel, tut yaşamının ellerinden
Gerin güneşe karşı
→ Çocuk hastaymış.
Nefes al göğüs dolusu
→ Yarın evdeysen uğrarız.
Erteleyip durma yaşamayı
→ Bugün biraz işim vardı.
→ Bu dizelerde toplam altı tane çekimli eylem vardır
→ Sensiz, kanatsız kuş gibiyim. ve hepsi de emir kipinin 2. tekil kişisiyle çekimlen-
→ Sen çılgın değilsin. miştir: düşünme, gel, tut, al, durma.
→ Ben sana mecburum, sen yoksun.
→ Bugün iyi misiniz?
→ Dilin süsüdür söz.
→ Neydi senin amacın?
b) Basit çekimli ili birleşik çekimli yani birleşik zamanlı

hâle getirir.
→ Beni sevmiyordun, bilirdim.
→ Hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya için çalışıyoruz.
 DİKKAT
→ İnsan birini severse onun her şeyine katlanır.
Bazı ekler çok görevlidir, -r ekinin görevlerini inceleyiniz:
1. Üslupta özgün olmalı bir yazar. (ilden isim yapım eki)
2. Necip Fazıl, daima özgün şiirler yazar. (kip çekim eki)
3. Birer birer gidiyor insanlar (isimden isim yapım eki)
4. İşçiler, boya kutularını üst kata çıkardı. (ilden il ya-
pım eki)
 DİKKAT B
İ
5. Her akşam, arkadaşlarımla çarşıya çıkardım. (kip çe-
kim eki)
Fiil çekim ekleri; kip, kişi ve ek il ekleri (birleşik zaman L
oluşturan ek il) olarak karşımıza çıkar: G 6. Onun bakar kör olduğunu bilirim. (ilimsi yapım eki)
İ
→ Biz onu çok sev miş ti k.
il kip kip kişi-şahıs
eki eki eki S
(ek il) A
R
M
A
L
 ÖĞREN
-e / -a ekinin görevlerini inceleyiniz:
 NOT 1. Dokuza beş kala uyanalım.
Çekim unsurlarından “mı/mi” soru edatının ek mi, kelime
2. Koşa koşa gitmeyeyim de ne yapayım?
mi olduğu tartışmalıdır. Bu unsurun soru, koşul, zaman,
3. Çevre sorunlarına karşı duyarlı olalım.
süreklilik, pekiştirme gibi anlamlarının bilinmesi yeterlidir.
83

• Çekim Ekleri (İsim Çekim Ekleri) • Çoğul Eki • İyelik Eki • Hâl Eki 5
• Tamlayan Eki • Vasıta Eki • Ek Fiil • Eşitlik Eki
1. Bahar yağmurlarını kana kana içmiş bu toprakta yöre halkı 4 Seni korkutacak geçtiğin yollar
I II III I
Arkandan gelecek hep ayak sesim
yabani çiçekler yetişmesin diye yoğun çaba sarf ediyor.
II III
IV V Sarıp vücudunu belirsiz kollar
Numaralanmış sözcüklerden hangisi yalın hâlde kulla- IV
Enseni yakacak ateş nefesim
nılmamıştır?
V
Numaralanmış sözcüklerden hangisi iyelik eki alma-
mıştır?
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ler / -lar” eki ayraç 5. “-de / -da” eki eklendiği sözcüğün anlamını değiştiriyorsa
içinde verilen anlamda kullanılmamıştır? yapım ekidir.
A) Bu sınava hazırlanırken dünyalar kadar soru çözmüş- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek-
tüm. (abartma) leyen bir kullanım vardır?
B) Jale Hanımlar odasında bir süre dinlendikten sonra A) Günde on beş dakikalık bir egzersizin vücuda faydası-
aramıza katılacak. (saygı) nın sanıldığından fazla olduğu söyleniyor.
C) Bütün vatandaşlar tören sonuna kadar alanda bekledi. B) Çocukların parkta oynama isteklerine anneleri izin ver-
(çokluk) medi.
D) Bu ülkede daha çok Necip Fazıllar, Nazım Hikmetler C) Masanın üstünde unutulan cüzdanı kayıp eşyaların ya-
yetişecek. (aile) nına koydular.
E) Yunanlar da bizim gibi Akdeniz toplumu olduğundan D) Yakınlarda bulunan bir arazide altın arayan kaçakçılar
yemek kültürümüz birbirine benziyor. (millet) B yakalanmış.
İ
E) Bu tarz konularda sözde profesörlere değil özde profe-
L
sörlere inanırım.
G
İ
S
A
R
3. Aşağıdakilerin hangisinde yönelme hâl eki fiilin yapılış M 6. Aşağıdakilerin hangisinde “-ım / -im / -um / -üm” eki di-
amacını bildirmektedir? A ğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?

L
A) Okula gitmek için hazırlandığı sırada çalan telefon onu A) Çınar ağacının altındaki banka oturup biraz dinlenirim.
geciktirdi. B) Bitirme tezi için harcadığım tüm emek, bilgisayarın bo-
B) Annem domatese olan düşkünlüğümü bildiği için evde zulmasıyla boşa gitti.
hep domates bulundururdu. C) Dans kursum turnuvalar dolayısıyla iki hafta tatil ola-
C) Toplantı beklenenden uzun sürünce hava almaya bah- cakmış.
çeye çıktım. D) Sözlerim aramızda bulunan bazı insanları rahatsız
D) Eşinin onun için aldığı çiçekleri hemen bir vazoya koydu. edebilir.
E) Odasının duvarına sevdiği sanatçı ve sporcuların pos- E) Öğretmenim sınıftaki bazı öğrencilerin velilerini okula
terlerini yapıştırdı. çağırmış.
84
7. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi diğerlerinden 10. Âşık Veysel’in vefatının 50. yılının, UNESCO’nun anma ve
farklı bir çekim eki almıştır? kutlama yıl dönümleri programına alınmasının ardından,
A) Aileler, çocuğu eğitirken çocuğa model olma yolunu Cumhurbaşkanlığı genelgesi kapsamında, 2023 yılının
seçmelidir. “Âşık Veysel Yılı” olarak kutlanmasına karar verildi.
B) Belediye başkanı, yangınlara karşı alınabilecek önlem- Bu cümlede aşağıdaki durum eklerinden hangisi yok-
lere dair bir konuşma yaptı. tur?
C) Elindeki kurbağacıkla bozulan musluğu tamir etmeye A) Yönelme B) Bulunma C) Belirtme
çalışıyordu. D) Ayrılma E) İlgi
D) Yemekten sonra masayı temizleme işi, evin küçüğüne
kalmıştı.
E) Bu kadar ünlü ismi bir arada görmeyi hayal dahi etmi-
yordum.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-den / -dan” eki ayrıl- 11. Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili sözcüklerden
ma hâli eki olarak kullanılmamıştır? hangisinde “-e / -a” eki, yapım eki işlevinde kullanılmış-
tır?
A) Konuşmasına başlamadan önce çayından bir yudum
aldı. A) Genç bir çocuk içeri girdi ve en öndeki koltuğa oturdu.
B) Okuduğu eserlerden edindiklerini hayatına uygulayan B) İlker, elindeki kâğıt helvayı ısırarak yürümeye başladı.
bir yapısı vardı. C) Televizyon, insanlara yarar sağlamaktan çok zarar ver-
C) Üniversiteden mezun olunca vatani görevini yapmayı miştir.
planlıyordu. D) Sabahın erken saatlerinde posta kutusuna baktı ama
D) Katar’dan gelirken kardeşine küçük bir sürpriz yapmayı beklediği mektup gelmemişti.
düşünüyordu. E) Bazı sorular zor olsun diye çaba gösteren öğretmenler
E) Arkadaşlarımla sıradan bir gün geçirmeyi düşünürken var.
büyük bir kavganın içinde kaldık. B
İ
L
G
İ
S
A
R
9. I. Beni yargılarken olaylara benim gözümden bakmıyor-
sunuz hiç.
M
A
II. Kimi insanlar leyleklerin uğursuzluk getirdiğine inanı- L
yor. 12. Geziye katılanlar; yöremizin evlerini, köprülerini, çeşmele-
rini bol bol fotoğraadılar.
III. Bizim bahçemizin salatalıkları belki de yediklerim ara-
sında en lezzetli olanlardı. Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
IV. İlk defa gemiye binecek olan çocuklar, sabaha kadar lenemez?
uyuyamamıştı. A) “evlerini” sözcüğü iyelik eki almıştır.
V. Senin çocukça tavırların yüzünden bu işi kaybetmiş B) “Geziye” sözcüğü yönelme hâl eki almıştır.
olabiliriz. C) “köprülerini” sözcüğü belirtme hâl eki almıştır.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde tamlayan eki D) “fotoğraadılar” sözcüğü çoğul eki almıştır.
kullanılmamıştır? E) “yöremizin” sözcüğü hem tamlayan hem tamlanan eki
A) I B) II C) III D) IV E) V almıştır.
85
 DİKKAT  MUTLAKA ÖĞREN

Fiil çekiminde “onlar” anlamı veren -lar, -ler eki çoğul eki -ı, -i, -u, -ü ekinin belirtme hâli eki olmasıyla iyelik - tamla-
değildir. Şahıs ekidir yani kişi ekidir: nan eki olması karıştırılmamalıdır.
→ Dün burada toplandılar. (kişi-şahıs) → Belirtili ve belirtisiz isim tamlamasının tamlananında

kullanılan ya da başına “onun - kendi” şeklinde bir
→ Onlar, arkadaşlarımın eşyalarıdır. (çoğul) tamlayan getirilebilen -ı, -i iyelik yani tamlanan eki-
→ Öğretmenler, çocuğun durumunu görüşmüşler. dir. Fakat neyi-kimi sorusunun karşılığı olan ve belir-
(çoğul/kişi) tili nesneyi il veya ilimsiye bağlayan -ı, -i belirtme
hâli ekidir.
1. Okulun müdürü dün görevine başladı. (iyelik)
2. Vatan sevgisinin belirgin işareti çalışkanlıktır. (iyelik/
iyelik)
3. Dün evi boyanmış.
(iyelik -onun evi)
4. Dün evi boyamış. (hâl)
5. Türk şiirini yönlendiren şairdir Orhan Veli. (iyelik/hâl
- durum)
 DİKKAT 6. Öğretmen, rahatı için asla vazifesini ihmal etmez.
“Kimin”, “neyin” sorusunun karşılığı olan ve tamlayana (iyelik kendi rahatı) (iyelik /hâl durum)
gelen tamlayan eki (ilgi hâli eki) -ın, -in, -un, -ün şeklin-
dedir:
Evin bacası tütüyor.
Bu kızın bir derdi var.
Not: “Ben” ve “biz” zamirlerinde tamlayan eki -im biçimin-
dedir; bunu, iyelik eki zannetmeyin:
✔ Benim her derdime sen
tamlayan tamlanan (iyelik)
✔ Bizim yolumuzdan çekilin.
tamlayan tamlanan (iyelik)
B
İ
 MUTLAKA ÖĞREN
L Çoğul eki eklendiği isme çok farklı anlamlar katabilir.
G
1. Dün babaları iki kızı gezmeye götürmüş. (eklendiği adı
İ
değil, düşmüş olan tamlayanı yani ilgili olanı çoğullaş-
tırma)
S 2. Sabahları yürüyüş yapıyorum. (her-genelleme-
A yineleme)
R
ÖĞREN M 3. Bu memleket, daha nice Lefterler yetiştirir. (benzerlik)

A 4. Dün Orhanlarla maç yaptık. (topluluk)

-de, -da ve -den, -dan hâl ekleri eklendiği sözcüğün anla- L 5. Ailemiz Ayşelere gidip geliyordu. (aile)
mını değiştirirse yapım eki olur ve hâl eki olmaktan çıkar:
6. Dünyalar kadar işim var. (abartma)
→ Sudan bahaneler üretiyor. 7. Çocuk, Ankaralara kadar gidip ilaç aradı. (abartma)
yapım eki
8. Müdür Beyler, tutanağı incelediler mi? (saygı)
→ Balıklar, sudan yeni çıkmış. 9. Otuz yaşlarında bir adamla konuşuyordu. (yaklaşıklık-
hâl çekim eki civarında)
→ Sözde özne edilgen çatılı cümlede ne - 10. Ders başladı ama hanımefendiler bir türlü uyanamadı.
yapım eki çekim eki (alay - iğneleme)
kim sorusuyla bulunur. 11. Çocuk, ateşler içinde yatıyordu. (abartma)
86

6 • Çekim Ekleri (İsim Çekim Ekleri - Fiil Çekim Ekleri)
1. I. Sizin kendinize bile söylemeye çekindiğiniz düşünce- 4. İsim çekim ekleri, bir isme “çokluk, iyelik ve hâl eki” şeklin-
leriniz varsa yazarlığın mayınlı tarlasında dolaşıyorsu- de sıralanarak eklenir.
nuzdur.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu sıralamaya örnek
II. Dıranas’ın “Olvido” şiirinin dizelerde anlattıkları değil
bir kullanım vardır?
dize aralarında sezdirdikleri güzel kılıyor şiiri.
A) Daha sistemli ve disiplinli bir çalışmayla istediğin okula
III. Bugün her romanı bir kültür hazinesi gibi didik didik edi-
girebilirsin.
len Tanpınar’ın eserlerine karşı okuyucuların o dönem-
B) Önümüzdeki haftalarda tatil yörelerimizden birine gide-
de neden mesafeli durduklarını anlamak ve anlamlan-
ceğiz.
dırmak istiyorum.
C) İki yaşındaki kızım, uçakların çıkardığı sesten uyandı.
IV. Cemil Meriç’in, farklı cenahlarca kabul gören kir ve D) Yeni geldikleri şehirde, ufacık bir dairede kalıyorlardı.
tenkitleri günümüz münevverlerine yol göstermektedir.
E) Oltadaki balığın büyük olması durumunda iş, avcının
V. Kaynağını o milletin tarihinden, dil, din, ahlak ve gele- başarısına kalıyor.
neklerinden alan millî kültür; millî dayanışma, birlik ve
beraberliğin temelidir.
Numaralandırılmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin

hangisi “üçüncü çoğul kişi iyelik eki” almıştır?
5. O güzeli bana verseler
Tombul kuzuların aşkına
Yaylalara atlas kilim serseler
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-di, -dı, -dü, -du” eki
diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? Tombul kuzuların aşkına
A) Tarlada çalışan işçiler, yaklaşık bir saat yemek arası Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
verdi. lenemez?
B) Telefonun öbür tarafında kim olduğumu soran, tedirgin A) I. dizede hâl eki ve çoğul eki almış sözcük vardır.
bir ses duydum.
B) II. dizede hem iyelik hem hâl eki almış sözcük vardır.
C) Memleketinden uğurlanan askerler, akşam saatlerinde
B C) III. dizede yönelme hâli eki almış çoğul isim kullanılmış-
kışlalarına vardı.
İ tır.
D) Eski bir kıyafet ve bomboş gözlerle çıktı kovulduğu iş
L D) IV. dizede tamlayan eki almış sözcük vardır.
yerinden.
G
E) Yirmi beş yıllık ilişkilerindeki en temel problem, güven- E) Bütün dizelerde isim çekim eki almış sözcükler vardır.
İ
di.
S
A
3. I. İş hayatında en büyük şansım, işinin ehli insanlarla R
çalışmak sayılabilir. M
A
II. Haziran ayının ortasında, acı bir gülümsemeyle tanı-
mıştım seni. L
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ki” eki farklı bir gö-
III. Lisedeki arkadaşlarımın çoğuna sosyal medya saye- revde kullanılmıştır?
sinde ulaşmayı başardım.
A) Dünkü derste anlatılanları tekrar etmediğim için bugün
IV. Benim o kadar özenerek yaptığım pastayı yedikten sıkıntı yaşadım.
sonra teşekkür bile etmediler.
B) Yaşadıklarımız başkalarınınkinden çok da farklı değildi.
V. Bu tarihten itibaren ben de hukuka sonuna kadar bağlı
C) Havuzdaki klor miktarı belli seviyeden fazla olduğun-
bir avukatım.
dan kimse havuza girmiyordu.
Numaralanmış cümlelerde geçen “-ım, -im, -um, -üm” D) Çocukken yaşadığım sokaktaki ağaçların hepsini kes-
eki kaç farklı işlevde kullanılmıştır? mişlerdi.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 E) Tarkan’ın son albümündeki şarkıların birçoğunun müzi-
ği kendisine aitti.
87
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tüm isimler yalın 10. Aşağıdakilerin hangisinde “-ce, -ca” eki cümleye diğer-
hâldedir? lerinden farklı bir anlam katmıştır?
A) Doğruluğundan emin olmadığı bilgilere eserlerinde yer A) Tiyatro, bence güzel sanatların en zor ve en riskli olanıdır.
vermezdi. B) Bu yılki üniversite sınav soruları, Bakanlıkça kurulan bir
B) Resim yapmanın kolay olduğunu düşünenlere inana- komisyonda incelendi.
mıyorum. C) Şehir merkezlerindeki işportacılar, zabıta ekiplerince
C) Kendini yenilemeyen insanlar, değişen dünyaya ayak toplatıldı.
uyduramazlar. D) Ünlü aktörün oynadığı dizinin son bölümü izleyenlerce
D) Ağaçlardaki cevizleri, uzun sırıklar yardımıyla toplamış- çok beğenildi.
lar. E) Babamın yönettiği şirketin mali durumu genel kurulca
E) Otobüs hareket saatleri değiştirildi; artık otobüsler, er- ibra edildi.
ken kalkıyor.
8. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi 11. I. Film izlemek için bilgisayarımı elime almıştım ki misafir
diğerlerinden farklı bir ek almıştır? geldi.
A) Gencin kitap okumaktan zevk almadığı bir çağda yaşı- II. Çikolata kaplı leblebileri masadaki pembe kâseye koy-
yoruz. muştu.
B) Bu çiçeğin kokusu, en pahalı parfümlerden bile güzeldi. III. Dilimizdeki yabancı kökenli sözcükler yerine onların
C) Okulun, birkaç önemli bilgi vermek için bugün beni aradı. Türkçe karşılıklarını kullanmalı.
D) İstanbul’un en gözde semtlerinden birinden ev almayı IV. Şu an okuduğum lisenin bahçesi ilkokulunkinden daha
başardım. küçüktü.
E) Takvimler baharın sonu geldi dese de kış bitmek bilmi- V. Maden mühendisi olmayı istiyordu çünkü yer altında
yordu. nelerle karşılaşacağını merak ediyordu.
B Numaralanmış cümlelerin hangisinde kullanılan “-ki”
İ eki bir ismin yerine kullanılmıştır?
L
G A) I B) II C) III D) IV E) V
İ
S
A
R
9. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi M
12. Aşağıdakilerin hangisinde “-e, -a” eki birden çok görev-

diğerlerinden farklı işlevde bir ek almıştır? A
de kullanılmıştır?
L
A) Anadolu’nun bereketli toprakları üzerinde kurulan köy- A) Roman bana uzun soluklu bir sinema lmi gibi gelir her
ler, meyve ve sebze cenneti benim gözümde. zaman.
B) Sanatçının son öyküsü, geçtiğimiz ay içinde üçüncü B) Üniversiteye başladığım ilk günde başıma gelmeyen
baskısını yaptı. aksilik kalmadı.
C) Düğüne üzerinde turkuaz mavisi bir abiye ile gelmeyi C) Dünyaca ünlü birkaç müze göreyim diye bu yolculuğa
tercih etmişti. çıkmaya karar verdim.
D) İnsan, hayatındaki dönüm noktalarını kaçırdığında ha- D) Eve geçerken bakkala uğrayıp akşamki maç için birkaç
yıanmadan edemiyor. atıştırmalık aldı.
E) Basın mensupları, olayın gerçekleşmesinden yarım E) Ona karşı hissettiklerimi anlatmak için takma isimle bir
saat sonra olay yerine geldi. blog açtım.
88
 ÖNEMLİ  ÖNEMLİ
-m (-ım, -im) eki çok farklı işlevlerde kullanılabilen bir ektir: -ki eki, sıfat veya adlaşmış sıfat oluşturuyorsa sıfat yapım
1. Ellerim bomboş, yüreğimde bir sızı. (iyelik) ekidir ve “hangi-neredeki-kimdeki-neydeki” sorularına ce-
2. Yarın gelirim dedi. (kişi-şahıs) vap verir. Belirtili isim tamlamasının tamlayanına eklenip
düşen tamlananın yerini tutarsa ilgi zamiri olur ve “neyin-
3. Ben seninim, sen benimsin. (ek il)
ki-kiminki-nereninki” sorularına cevap verir.
4. Ölüm en çok savaştan çirkindir. (ilden isim yapım eki)
1. Denizdeki balığın pazarlığı yapılmaz. (sıfat yapım eki)
5. Bunun birim yatını öğreneyim. (isimden isim yapım
eki) 2. Karşıdaki çok parlak duruyor. (sıfat yapım eki)
3. Senin kitabın yok, onunkini al. (ilgi zamiri)
4. Bu evin genişliği, şu evinkine göre daha uygun. (ilgi
zamiri)
 ÖNEMLİ 5. Seninki bendeki çantadan daha sağlam. (ilgi zamiri/

sıfat yapım eki)
-n (ın, -in) eki çok farklı işlevlerde kullanılabilen bir ektir:
1. Evlerinin önünden bir derecik akardı. (tamlayan)
2. Bugün sesin hiç çıkmıyor. (tamlanan-iyelik)
3. Senin derdinin dermanı yine sendedir. (tamlayan/
tamlanan/–iyelik/tamlayan)
4. Şu gürültüyü kesin (kişi-şahıs)
5. Buraya niye geldin. (şahıs-kişi)
6. İstediğin oldu, artık sen de sevin. (iyelik/ilden il ya-
pım eki)
7. Mutlu olmak istiyorsanız işinizi sevin. (şahıs)
8. Toplumu yönlendiren en önemli araç basındır. (il-
 DİKKAT
den isim yapım eki) Dilimizde iyelik (aitlik) bildiren altı ek vardır:
9. Şu gazeteyi renkli basın artık. (kişi-şahıs)
10. Yazın gölge hoş, kışın çuval boş.(isimden isim-zarf Birinci tekil kişi iyelik eki: (benim) “-m/-im”
Sana saygım hiç bitmeyecek. / Evim uzaklardaydı.
yapım eki)
11. Yazın son ayları geliyordu. (tamlayan)
İkinci tekil kişi iyelik eki: (senin) “-n/-in”
12. İçin için yanıyor kalbim. (isimden isim-zarf yapım
B Sevgin bitmez sandım. / Kalbin en güzel gül bahçesidir.
eki)
İ
L Üçüncü tekil kişi iyelik eki: (onun) “-i/-si”
G Kalenin duvarları yıkıldı. / Kitaplığın köşesi kırıldı.
İ
Birinci çoğul kişi iyelik eki: (bizim) “-miz/-imiz”
 ÖĞREN S
Arabamız arızalandı. / Yurdumuza düşman giremez.
-la, -le eki farklı işlevler görür, vasıta eki olanı ise “ile” eda- A
İkinci çoğul kişi iyelik eki: (sizin) “-niz/-iniz”
tının “i” sinin düşmesiyle oluşur. R
Masanızı toplayın. / Dolabınızda her şey varmış.
1. Sopayla onu kovaladım. (araç bildiren vasıta eki) M
2. Öfkeyle yerinden kalktı (durum bildiren vasıta eki) A

Üçüncü çoğul kişi iyelik eki: (onların) “-leri/-ları”
3. Babamla okula gittik. (birliktelik bildiren vasıta eki) L
Tek çocukları vardır. / Seçkin yazarların eserleri vardı bu
4. Babamla konuyu görüştüm. (karşılıklı yapma bildiren
kitapçıda.
vasıta eki)
5. Babamla annem, bugün çok mutlu. (“ve” anlamında
Unutma, iyelik ekleri aynı zamanda tamlanan ekleridir. Bu
bağlaç)
tamlamalar bazen tamlayan/tamlanan şeklinde verilirken
6. Düşman karşıda, ateşle silahını.(isimden il yapım
bazen tamlayanı düşmüş şekilde verilir.
eki)
7. Ateşle oynama, söyledim sana. (araç bildiren vasıta Konuyu öğretmenin örneği ile anladım. (tamlama)
çekim eki) ty tn
8. Özge’yle aramızı düzelttik. (karşılıklı yapma bildiren va- Köyde akrabamız kalmamıştı. (tamlayanı düşmüş)
sıta eki) tn
89

• Çekim Ekleri (İsim Çekim Ekleri - Fiil Çekim Ekleri) 7
1. Bir gemi yelken açtı hayal iklimlerine 4. (I) 18. yüzyılın ikinci yarısına doğru Türk mimarisinde Batı
tesirleri görülmeye başlanmış. (II) “Türk rokokosu” denilen
Civarından çığlıkla yorgun martılar kaçtı
süsleme şekli, gene Batı tesiri altında kalarak yapılan ba-
Rüzgâr sürüklenirken derinden derine rok tarzı köşk, kasır ve sebillerde kendini göstermeye baş-
Hayal iklimlerine bir gemi yelken açtı lamıştır. (III) Sultan III. Selim, Boğaziçi’nde Batı tarzında
ilk binaları inşa ettiren padişahımızdır. (IV) Mimar Melling’e
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Beşiktaş Sarayı’nda bir kasır yaptırmış, lüzum gördüğü di-
A) İyelik eki ğer yapıları da genişlettirmiştir. (V) Sultan II. Mahmut, Top-
B) Yönelme hâli eki kapı Sarayı’ndan başka Beylerbeyi ve Çırağan bahçelerin-
C) Tamlayan eki de Batı tarzında iki büyük saray yaptırmıştır.
D) Vasıta eki Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangi-
E) Çoğul eki si söylenemez?
A) I. cümlede önce iyelik eki sonra hâl eki almış sözcükler
vardır.
B) II. cümlede çokluk ekinden sonra hâl eki almış bir söz-
cük vardır.
C) III. cümlede birinci çoğul iyelik ekinden sonra ek il al-
mış sözcük vardır.
2. Aşağıdakilerin hangisinde “mi” cümleye zaman anlamı D) IV. cümlede çokluk eki ve üçüncü tekil kişi iyelik ekini
katmıştır? almış bir sözcük vardır.
A) Gelecek haftaki Kapadokya gezisine tek başına mı ge- E) V. cümlede bulunma hâl eki almış birden çok sözcük
leceksin? vardır.
B) Akşam ezanı okundu mu bizim mahallenin çocukları
eve gider.
C) Bu kitapta zor mu zor soruların bulunduğu birkaç test
var.
D) O benim isteklerimi yerine getirdi mi ki ben onunkileri B
yapayım. İ
E) Bulaşıkları yıkamadan önce sen de sudan geçiriyor L
musun? G
İ
S
A
R
M
3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi diğerlerinden 5. 29 Mayıs 1953 tarihine kadar dağcılar bu en yüksek tepeyi,
A
fazla isim çekim eki almıştır? I II
L
Everest Tepesi’ni, bir türlü tırmanamamıştı. Bunu ilk kez
A) Dedem, bana gözlükçülüğün püf noktalarını küçükken
öğretmeye başladı. III
Edmund Hillary başardı. Hatta bu başarısından ötürü Krali-
B) İnsanların birbirlerine karşılıksız yardım etmesi, beni
IV
hep duygulandırmıştır.
çe ona şöyalye unvanı verdi.
C) Bireyin kendine has özellikleri, onu diğer insanlar ara- V
sında görünür kılıyor.
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi iyelik
D) Bu tip durumları olgunlukla karşılayan bir yapısı vardı. eki almamıştır?
E) Gündemde kıyılarımızın temizliğine yeterince önem ve-
rilmemesi var.
90
6. Bölüştüler gönlüm ile aklımı 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hâl eki almış sözcük
I II yoktur?
Davacıyım, ara benim hakkımı A) Firmamıza çeviri konusunda deneyimli eleman aranı-
III IV yor.
Bir yol göster, haklı mıyım, haksız mı B) Siyah takım elbiseye ihtiyacım var toplantıda giymek
V için.
Yorulmayım izlerinde savcı bey C) Yeni bir kardeşi olunca çocuklar agresif tavırlar sergile-
Numaralanmış sözcüklerdeki “-ım, -im” ekleri görev ba- yebilir.
kımından eşleştirilirse hangisi dışta kalır? D) Aylin, bulunduğu noktaya gelebilmek için yıllarca çalıştı.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Bu eski arabayı almakla paralarını sokağa atıyorsun.
10. I. Kolonyaların, parfümlerin odandaki rafta kullanılmayı

bekliyor.
II. Dolabın üzerinde duran pembe şemsiye herkesin dik-
katini çekiyordu.
III. Eski bir defterin sararmış yaprakları arasında sıkışıp
kalmıştı tüm güzel hatıralar.
7. Öz güven, kişinin kendisine yönelik olumlu yargılarının ol-
ması, kendisini sevmesi, kendi değerinin farkına varması, IV. Sanatçının bu eserinde siyah rengin hâkim olması
onun karamsar bir ruh hâline sahip olduğunu gösterir.
kendisiyle barışık olması ve en önemlisi de kendisini oldu-
ğu gibi kabul etmesidir. V. Yorgun tepelerin ardından gün doğdu, biz de yola ko-
yulduk.
Bu cümle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez? Numaralanmış cümlelerin hangisinde tamlayan (ilgi
hâli) eki kullanılmamıştır?
A) Tamlayan eki almış sözcükler vardır.
B) Bulunma eki almış sözcük kullanılmıştır. A) I B) II C) III D) IV E) V
C) İyelik eki almış sözcükler vardır.
D) Çoğul eki almış sözcük kullanılmıştır.
E) Belirtme eki almış sözcükler vardır.
B
İ 11. Otobüsteki insanların tamamı kulaklıklarını takmış, müzik
L dinliyordu.
G Bu cümlede isim çekim eki almış kaç sözcük kullanıl-
İ mıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
S
A
R
M
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sırasıyla çoğul, tam- A 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerine göre daha
lanan (iyelik) ve bulunma hâli eki almış bir isim vardır? L fazla hâl (durum) eki almış sözcük vardır?
A) Herkes uyuduktan sonra gizlice evden çıkan genç kız-
A) Bence buralarda kentsel dönüşüm kapsamında her-
dan bir daha haber alınamadı.
hangi bir çalışma yapılmayacak.
B) Bunu başarmak istiyorsak öncelikle birbirimize güven-
B) Bu dükkânı açtığından beri bayram dâhil tatil yapacak
meliyiz.
fırsat bulamıyorum.
C) Anlaşılabilir olmak için duygu ve düşüncelerini duru
C) Televizyon kanallarında akşama kadar izdivaç prog-
cümlelerle ifade etmelisin.
ramları yayımlıyorlar.
D) Yalan yanlış haberlerle insanların olaya bakışını olum-
D) Dik yamaçlardan geçerken denize karşı bir yerde kü-
suz etkiliyorlar.
çük bir kamp kurduk.
E) Gözlerinde doğup yanaklarından süzülen gözyaşların
E) Şirkette her şeyi onun için yaptım fakat yine de ona ya-
anlatıyordu hüznünü.
ranamadım.
91

• Yapım Ekleri • İsimden İsim • Fiilden İsim • Fiilden Fiil • İsimden Fiil 8
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte ya- 4. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi diğerlerinden
pım eki kullanılmamıştır? fazla yapım eki almıştır?
A) Eve dönerken arkadaşımın veda sözleri takıldı aklıma. A) Yayıncılık sektöründe gazetelerin üzerine düşen görev
B) Ayçiçeği sabahtan akşama kadar hiç ayıramaz yüzünü çok farklıdır.
güneşten.
B) Ege Bölgesi’ne yaptığımız dört günlük yolculuğumuz
C) Işığın küçücük bir samanlığın penceresinden geldiğini sırasında tanıdık Kâzım Bey’i.
fark ettik.
C) Bu yıl tarım sektöründeki verim hem çiftçiyi hem hükûmeti
D) İşlerin karışacağını çok önceden söylemiştim size.
sevindirdi.
E) Alaylı bakışlara aldırmadan köşedeki masaya yöneldi.
D) Bardağın kenarı çatlayınca bardağı hemen çöpe attı.
E) Mutfaktan gelen kokular, annemin yine sanatını konuş-
turduğunu gösteriyordu.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ıntı, -untu, -üntü” eki-

nin kullanıldığı sözcük, kökü bakımından diğerlerinden
farklıdır? 5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde diğerlerin-
A) Ege kıyıları üst üste gelen orta büyüklükteki sarsıntılar- den farklı bir ek kullanılmıştır?
la başladı güne.
A) Bizim için okuyucu kitlesinin niteliği niceliğinden daha
B) Vücudun uyarı sisteminin bir parçası olan kaşıntı bazen
önemlidir.
nedeni bilinen bir etmene karşı vücut tarafından verilen
yanıttır. B) Geçirdiği kazadan sonra kalıcı bir rahatsızlığı olmadı.
C) Şimdiye kadar ele geçen “en genç mumya” olarak ta- C) Dinletilerde şiir okurken seçici davrandığımı inkâr etmi-
nımlanan buluntu, günümüzden 2500 yıl öncesine ta- yorum.
rihlendiriliyor.
D) Sokağımızdan geçen eskici, mahalle sakinleri tarafın-
D) Son yıllara kadar bilimsel çalışmalarda; gönderme yap-
dan tanınıyordu.
ma, alıntı yapma ağırlık kazanmaya başladı. B
E) Anlam çok zaman kelimelerden, nesnelerden değil on- İ E) Çocuğumuza güvenilir bir bakıcı bulmakta zorlanıyo-
lar arasındaki bağıntılardan ve farklardan doğar. L ruz.
G
İ
S
A
R
M
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ya- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isimden isim yapma
A
pım eki almamıştır? eki alan bir sözcük yoktur?
L
A) Son yıllarda bizim köyde diğer hayvanlara zarar veren A) Okumak insan için bir zevk olduğu kadar eğitici de bir
yabani hayvanlar türedi. eylemdir.
B) Uzun yıllardan beri dedemden kalan bu köşkte dayım- B) Sanatın ve bilimin gücü, insanlığın ve doğanın özsel
larla yaşıyoruz. gücüdür.
C) Akşam yemeğimizi yedikten sonra sizlere bol köpüklü C) Tarih kitaplarının ve sözlüklerin dışında kalan bir geç-
birer Türk kahvesi yapayım. miş vardır.
D) Günümüzde gençler, çocuklar hatta yetişkinler sadece D) Bir çevirmen ilgi duyduğu yazarın eserlerini çevirirken
ellerindeki telefonlarla oyun oynuyorlar. daha dikkatli davranır.
E) Bazı ünlü isimler birbirlerine kardeşlerinden ya da ço- E) Her sanatçı, kendini anlatmak için seçtiği dile özen gös-
cuklarından daha çok benziyor. termektedir.
92
7. Yaşamın sonunda ölüme kadar 10. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
yapım eki almamıştır?
Kalacak yüzünde sevginin hıncı
A) Sunucu radyoda istekleri çalmaya başlayınca radyo-
Çok geç, yönümüz olmuş oralar nun sesini biraz daha açtı.
Şaklıyor yüzünde günah kırbacı B) Köyümüze ulaşmak için üçüncü sapaktan sola dönüp 7
Bu dizelerde geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi km gitmeniz gerekir.
yapım eki almamıştır? C) Sahne ışıklarının altında olmak beni her zaman onur-
A) şaklıyor B) olmuş C) yaşamın landırmıştır.
D) ölüme E) sevginin D) Tatile çıkarken çantasına ilk olarak tarağını koyan bir
tanıdığım var.
E) Tuğba, gelinliğinin duvağını Fransız dantellerinden
seçmişti.
8. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden

11. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
diğerlerinden farklı bir yapım eki almıştır?
hangisi diğerlerinden farklı bir yapım eki almıştır?
A) Konuyla ilgili bilgin salondaki herkesin ağzını açık bı-
A) Komşumuzun evine girmeye çalışan hırsızı karakola
raktı.
kadar kovaladık.
B) Erkin, yaptıklarından dolayı üzgün olduğunu belirten bir
B) Bahçemizde beslediğimiz tavuklar her tarafı eşelemişti.
mesaj göndermiş.
C) Bazı gelişmiş ülkeleri ekonomi, kültür gibi birçok alan-
C) Salondaki koltuk takımına uygun bir duvar kâğıdı bula-
da yakaladık.
mamışlardı.
D) Oyun oynarken kolunu acıtan çocuğun kolunu ninem
D) Dün akşamki büyük soygunu ülkenin azılı hırsızlarının
ovalıyordu.
gerçekleştirdiği anlaşıldı.
E) Bayram temizliğine girişen kadınlar, balkonlardan halı-
E) Terör örgütü üyelerinin evlerine düzenlenen baskında
larını silkelemişler.
birçok örgütsel doküman ele geçirildi.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi- A 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansımadan türemiş
nin aldığı ekin işlevi diğerlerinden farklıdır? L bir sözcük kullanılmamıştır?
A) Gençlerin kendilerini birey hissetmeleri için onlara so- A) Elindeki poşetin hışırtısı beni rahatsız ediyor.
rumluluk vermek gerekir. B) Salon kapısının penceresi iki yerden çatlamıştı.
B) İnsanların farklı düzey ve algıda olduğunu unutmadan C) Sofra bezindeki ekmek kırıntılarını balkona dökün.
onlara yaklaşmalıyız.
D) Arabanın lastiği patlayınca yolculuk gecikmeli sürdü.
C) Sert bir yüzey temizlenecekken yumuşak bir bez ve
E) Mutfakta açık kalan musluğun şırıltısı yüzünden uykum
orayı çizmeyecek bir kimyasal seçilmelidir.
kaçtı.
D) Hayvanlar üzerinde yapılan bir deney, artık birçok has-
talığın tedavisinin yakın olduğunu kanıtladı.
E) Üniversitede okurken dikey geçiş yapıp öğrenimine de-
vam etmiş.
93
 ÖĞREN 7. “-daş, -deş, -taş, -teş”: arkadaş, özdeş, sesteş,meslektaş,

adaş (addaş)...
İsimden isim yapım eklerinin yaygın olanları şunlardır:
8. -ak, -ek: benek, ortak,başak, topak, solak...
1. -lık, -lik, -luk, -lük:
9. “-ç”: anaç, ataç, kıraç, topaç
adamlık (somuttan soyut) samanlık (yer), hemşirelik
(meslek), korkuluk (soyuttan somut), şekerlik (araç), 10. -gil: Aligil
aksilik (soyuttan soyut), kimlik (zamirden isim), benlik 11. -an, -en: eren, oğlan, kızan
(zamirden isim), yirmilik (sayıdan isim), kiralık (aitlik 12. -ga -ge: özge, başka
bildiren sıfat)
13. -şın: sarışın
2. -lı, -li, -lu, -lü: 14. -kek: erkek
acılı (olan, bulunan), Adanalı (nereli olduğu), Denizli 15. -sıl, -sil: varsıl, yoksul
(yer adı) Fenerbahçeli (taraftarlık, bağlılık) irili ufaklı
16. -t: eşit, yaşıt, boyut, karşıt
(ikileme)
17. -ın, -in, -un, -ün: ilkin, ansızın, güzün
3. “-sız, -siz, -suz, -süz”: tasasız (olmama, bulunmama),
18. -man, -men: dikmen, evcimen, ataman, gökmen
acısız, beyinsiz, kalpsiz (somuttan soyut)
19. -ncı, -nci, -ncu, -ncü: dördüncü, altıncı
4. “cıl, -cil, -cul, -cül”: etçil (bir şeyle beslenen), evcil (bir
şeye alışık, düşkün olan), insancıl, kırçıl (yakınlık), 20. -(ş)ar, -(ş)er: ikişer, otuzar
ölümcül (ölümle sona eren veya ölümü yaklaşan), 21. -z : ikiz, üçüz
bencil (zamirden isim, düşkünlük) 22. -layın, -leyin: sabahleyin, akşamleyin
5. “-cı, -ci, -cu, -cü”: boyacı (meslek), şakacı (huy alış- 23. -gan, -gen: başkan, erken
kanlık, düşkünlük) 24. -sal, -sel: kutsal, kumsal, sayısal bölgesel, dinsel, kamu-
6. “-ca, -ce”: sal
Türkçe (dil adı), Düzce (yer adı), karaca (hayvan adı) 25. -al, -el: söz -el, doğ-a-l, öznel nesnel
Bu ek; dil, yer, hayvan ve bitki adı yaparken tam bir yapım 26. -tı, -ti: gürültü, şırıltı
ekidir. Bunların dışındaki kullanımlarında çekim eki sayıl- 27. -cık, -cik, -cuk, -cük: arpacık (hastalık), kapakçık (or-
makta ve “eşitlik eki” olarak adlandırılmaktadır. Eşitlik eki gan), maymuncuk (anahtar)
-ca, - ce ise anlamsal açıdan iyi bilinmelidir:
DİKKAT:
– Delice hareketler yapıyor. (gibilik - benzerlik - yaraşır- B
İ Küçültme anlamı veren “-ca, -cık, -ımsı, -mtırak, -cağız”
lık)
L eklerinin çekim eki olduğu da yapım eki olduğu da kabul
– Arkadaşlarım, bana gizlice haber verdi. (tarz, durum) G görmektedir. Bunların anlamları soru yapılır. Yapım eki mi
– Zekâca en iyimiz Ali’ydi. (karşılaştırma, bakımından,
İ
çekim eki mi olduğu sorulmaz.
açısından) 28. -ey: birey, eşey, yüzey, dikey, düzey, güney...
S
– Bence bu doğru değil. (görelik) 29. -im: birim
A
– Bu lm, seyircilerce çok beğenildi. (tarafından, örtülü R 30. -ıl -il: gürül gürül, şırıl şırıl
özne) M 31. -dem: gündem, yöntem

A
– Yıllarca onu bekledim. (boyunca, süresince, abartma) L
– Kilolarca balık yakaladık. (abartma)
– Sınıfça bu karara vardık. (birliktelik, topluluk)
– Şu konuyu iyice öğren. (pekiştirme)
 ÖĞREN
– İyice bir adama benziyor. (küçültme)
Sıfat yapan -ki yapım eki sayılırken ilgi zamiri olan -ki çe-
kim eki sayılmaktadır.
Evdeki hesap (yapım eki). Seninkiler (çekim eki). Bugün-
künü (yapım eki), okulumuzunki (çekim eki).
94

9 • Yapım Ekleri • İsimden İsim • Fiilden İsim • Fiilden Fiil • İsimden Fiil
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük di- 4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangisinde
ğerlerinden farklı bir yapım eki almıştır? yapım eki kullanılmamıştır?
A) Doğum gününü kutlamak için geleceklerin kalabalık A) Pencereyi açınca bıçak gibi keskin bir soğuk yüzüne
olacağını öngörüp büyük bir pasta yaptırmış. çarptı.
B) Misarlikte uykusu gelen çocuklarını ufak bir kanepeye B) Okul müdürü, turnuvada birinci olan takımımızı kutladı.
yatırdı. C) Şiddetli yağmur yağması bazı bölgelerimizde sel fela-
C) Millî takımımız kupa elemeleri öncesi hazırlıklarını ak- ketine yol açtı.
şam antrenmanıyla sürdürdü. D) Ormanın derinliklerinden gelen sesler içimizi ürpertiyordu.
D) Ünlü sanatçının anıları konferansa katılan herkesi gül- E) Demir, ateşte kıpkırmızı olmadan istenen şekle girmez.
dürdü.
E) Evin içine giren tüm sivrisinekleri tek tek bulup hepsini
öldürdü.
2. I. Ezgi, gerek çocuklarına karşı gerekse eşine karşı anaç 5. Bitir artık geçen ay aldığın işleri.
ruhlu bir kadındı.
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangisinde
II. Çocukken kendime bir büyüteç bulup doğayı izlemeye
“-r, -ar, -er” ekinin işlevi bu cümledeki altı çizili sözcü-
bayılırdım.
ğün aldığı ekle özdeştir?
III. Binamızda merkezi ısıtma olmasına rağmen her daire-
A) Kendine bir gider listesi yapmazsan harcamalarını kont-
nin sayaç takma zorunluluğu vardı.
rol edemezsin.
IV. Pil ve dinamo birer elektrik üreteci olarak bizlere az da
B) Onca zorluğa ve sıkıntıya rağmen bu zor görevi başardı.
olsa enerji sağlar.
C) Her sabah kahvaltıdan önce bir saat yürüyüşe çıkardı.
V. Yaptığı kaldıraçla bahçedeki tuğlaları ikinci kata taşıdı.
B D) Onun yardımıyla ihtiyaçlarımı giderdim.
Numaralanmış cümlelerde geçen “-ç, -aç, -eç” eki han- İ
E) Bazı kurumlarda döner sermayeden de pay alınıyor.
gisinde farklı işlevde kullanılmıştır? L
G
S
A
R
M
A
L
3. İkinci Yeniciler alışılmamış bağdaştırmalar kullanarak oku- 6. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin hangisin-
I de diğerlerinden farklı bir ek kullanılmıştır?
yucunun duygu, düşünce ve çağrışım dünyasında bir A) Namık Kemal, sürgün hayatını iyi bilen bir sanatçımız-
II III dır.
farkındalık uyandırmaya çalışmışlardır. B) Son zamanlardaki dalgın hâli yüzünden birçok dersi ka-
IV V çırmıştı.
Numaralanmış sözcüklerden hangileri yapım ve çekim C) Senin bilgin, bu salondaki tüm konuşmacılara büyük bir
ekini birlikte almış bir sözcük değildir? ilham verdi.
A) Yalnız II B) II ve III C) III ve IV D) Zeynep kadar denize tutkun birini daha görmedim.
D) I ve V E) IV ve V E) Firmamız seçkin insanlarla çalışan özel bir rmadır.
95
7. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi 10. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
işlevi bakımından diğerlerinden farklı bir ek almıştır? yapım eki almamıştır?
A) Okulda yapılan seçim, geçen sene de kazanan adayın A) Fren sesini duyan herkes dışarıya koşup ne olduğunu
zaferiyle sonuçlandı. anlamaya çalıştı.
B) Aile meclisindeki tartışmalarda yorum yapmaktan kaçı- B) Uzun yoldan gelen arabasını yıkamış, kuruması için
nan bir yapısı vardı. kapının önüne bırakmıştı.
C) Bazı soruların birden çok çözüm yöntemi olduğunu öğ- C) Sınava girecek öğrenciler, sınavdan en az on beş daki-
rendim. ka önce salonda hazır bulunmalıdır.
D) Sporculardan daha fazla verim alabilmek için onlara D) Ülkenin belki de en yaşanılası şehirlerinden birinde ha-
özel bir program hazırlandı. yatını sürdürüyordu.
E) Sokakta yaşayan hayvanlara eziyet edildiğini gördükçe E) Magazin programlarında bildik cümleler ve videolar
içim parçalanıyor. vardı yine.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte 11. İlk görüşte başlar, kalplerde telaş
birden çok yapım eki vardır? I
A) Çocukların lavaboya çöp atması sebebiyle giderimiz Çok erken kıyılır gönül nikâhı
tıkanmıştı. II
B) Eskinin gözde yemeklerinden oluşan bir yemek listesi Sevgiyi yudumlar, göz yavaş yavaş
hazırlamış. III IV
Bakarken kıyılır gönül nikâhı
C) Atlayamayacağı kadar büyük olan kayaların yanından
dolanıyordu. V
D) Senden uzakta olduğum zamanların sonu gelmez hü- Numaralanmış sözcüklerden hangisinde yapım eki
zünlerini yaşadım yine. yoktur?
E) Yaşlı adam, ölüm sessizliğine bürünmüş tepelere doğru A) I B) II C) III D) IV E) V
bağırdı.
B
İ
L
G 12. (I) Her toplumda inançlar, gelenekler, görenekler ve din
İ gibi unsurlar farklı kültürlerin oluşmasını etkiler. (II) Her mil-
letin kendine özgü bir kültürü ve toplumsal yapısı vardır.
S (III) Başka birçok unsur gibi edebiyat da toplumsal yapıyı
A oluşturan kültür elemanlarından biridir. (IV) Sosyal yapının
R gelişmesine katkıda bulunur. (V) Toplumsal ve kültürel de-
M ğerler, gelecek kuşaklara edebiyat aracılığı ile aktarılır.
A
9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi L Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak
diğerlerinden fazla yapım eki almıştır? aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sanat, hayatı yüceltme ve daha anlamlı kılma çabasıdır. A) I. cümlede ilden isim yapma eki almış sözcükler var-
B) Tiyatro eleştirmeni, izlediği oyunun en çarpıcı yönlerini dır.
yakalayıp belgeler. B) II. cümledeki “yapısı” sözcüğü, yapım ve çekim eki al-
C) Eserin Türkçeye çevrilmesi için aylarca durup dinlen- mıştır.
meden çalıştı. C) III. cümlede birden çok yapım ekini birlikte almış söz-
D) Eğitim, eski kuşakların deneyimlerinin yeni kuşaklara cükler vardır.
aktarılmasıdır. D) IV. cümlede ilden il yapma eki almış sözcükler vardır.
E) Ödülü kazandığını duyunca sevincinden içi içine sığ- E) V. cümlede yapım ve çekim ekini birlikte almış sözcük
madı. yoktur.
96
 ÖĞREN  ÖĞREN
Fiilden isim yapım eklerinin yaygın olanları şunlardır: Fiilden il yapım eklerinin yaygın olanları şunlardır:
1. -ıcı, -ici: kırıcı, delici, bozucu, öğrenci (öğren-ici), di- 1. -ıl -il -ul -ül: sev-il-(i)yor, an-ıl-acak...
lenci (dil-e-n-ici), bakıcı, sürücü..
2. -n-ın-in-un-ün: sev-in-di-m al-ın-mış-sınız, bekle-n-di,
2. -gın -kın: üzgün, kırgın, keskin, küskün, ölgün, tutkun, kaşı-n-ma-sın...
baskın...
3. -r -ar -er -ır -ir -ur -ür: uç -ur -muş -uz, iç-ir-e-lim...
3. -ı -i -u -ü: ölü, gezi, sürü, batı, doğu...
4. -t -ıt -tı: bekle-t-me, ak-ıt-ın...
4. -a -e: doğa, çevre, dize (mısra)...
5. -dır -tır: bil-dir-in, kan-dır-sa-m, öl-dür-düm...
5. -ım -im -um -üm: ölüm, bas-ım, ek -le -m, bit-ir -im,
yük-le-m, iş-le-m, yut -um(yudum) at -ım -la -mak 6. -ş -ış -iş -uş -üş: bak-ış - mış -tı -k, gör-üş-e-lim, söyle-
(adımlamak)... ş-ir-iz...
6. -ntı, -nti: sız -ıntı, yık -ıntı, kır -ntı... 7. -ala -ele: kov-ala-yın, it-ele-miş-ler, ov-ala-dı-m, silk-
7. -gı -kı: bas -kı, biç -ki, as -kı, iç -ki, yaz -gı, ez -gi, vur ele...
-gu, çizgi, sev -gi, ver -gi... Not: 7. ek hariç ilden il yapan ekler aynı zamanda birer
8. -ık -ik: bas -ık, at -ık... çatı ekidir.
9. -k -ak -ek: kon-ak, uç -ak, büyü-k, yat -ak, el -e -k,
oyun -a -k, dil -e -k, bat -ak, iste-k, ışı-k...
10. -t -ıt -it: yak-ıt, taşı -t, yap -ıt, kon -ut, um-ut, dik -it,
dön-üt an-ıt...
11. -gan -kan: çek-in-gen, konuş-kan, çalış-kan, üret-
ken...
12. -ın -in -un -ün: yay-ın -cı, yığ-ın-lar-dan, ak-ın-cı
13. -ç -nç: sev-inç, kazan-ç, inan-ç, bas-ınç, kork-unç...
B
İ
L
 ÖĞREN
 NOT G
İ
İsimden il türeten yapım eklerinin başlıcaları şunlardır:
1. -la -le: pat-la-dı, ileri(i)-le, baş-la-(y)acak, öz-le-di...
Fiilimsi ekleri de ilden isim yapım ekleri arasında kabul
2. -laş-leş: güzel-leş-miş, iyi-leş-ecek...
edilmektedir: ağlamak, ağlayan, görünce... S
3. -lan-len: telaş-lan-(ı)yor...
A
R 4. -a-e: kan-a-mış-tı, oyun-a-yor(oynuyor), tür-e -miş-
M tir, ad-a-dı-m, boş-a-mış, yaş-a-yor (yaşıyor), beniz-e-
A miş (benzemiş)...
L 5. -l -al -el: yüksek-l-di, eğri-l-miş, az-al-dı, kör-el-(i)yor,
çoğaldı (çok al-dı)...
6. -r -ar-er: kara-r-mış-sınız, deli-r-di-k, sar(ı)-ar -ma -sın,
ön -er -miş, baş -ar -malı -(y)ız, ağaracak (ak-ar-acak)
7. -ık -ik: bir -ik -ti, acıktı (ac -ık -tı), göz-ük-müş...
 UYARI 8. -sa -se -msa -mse: su -sa-dı, ben -imse -r -iz, öz-
Olumsuzluk eki “-ma” “-me” ilden il yapım eki olarak ümse-miş...
kabul görmektedir. Ama çekim eki sayanlar da vardır. Bu 9. -da -de: gür-ül-de-yor (gürüldüyor), fok-ur-da-dı...
ekin ilimsi ekiyle farkını iyi bilmek yeterlidir. 10. -gır -kır: fış -kır -dı, tü-kür-müş, hay-kır-a-lım..
97

• Yapım Ekleri • İsimden İsim • Fiilden İsim • Fiilden Fiil • İsimden Fiil 10
1. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangi- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-lık, -lik, -luk, -lük” eki
sinde yapım eki vardır? almış sözcük yer bildirmektedir?
A) Doğum günü pastasındaki mumları üerken dilek tut- A) Bu sene yazlık kıyafetlerimin hepsini ihtiyaç sahiplerine
mayı unutmuştu. ulaştıracağım.
B) Böyle kötü bir günün ardından güzel bir şeyler duyma- B) Yeğenime düzgün bir amcalık yapabilmek için uğraşı-
ya ihtiyacım var. yorum.
C) Kendisine verilen her görevi yerine getirmeyi amaç C) Normalde çok acıkan ben, ramazan ayında oruç tutar-
edinmişti. ken açlık hissetmiyordum.
D) Yangın merdiveninin olduğu taraftan gelen tıkırtılarla D) Ülkemizin en önemli dergilerinden birinden editörlük
irkildim. tekli aldım.
E) Yol kenarına bırakılan çöpler, insan hayatını olumsuz E) Önümüzdeki yıl buradaki dutluk imara açılacak ve bu-
etkiliyor. raya apartmanlar dikilecek.
5. “-ecek, -acak” eki aşağıdaki cümlelerin hangisinde di-

2. Türkçede önce yapım eki, sonra çekim eki gelir.
ğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya aykırı A) Bu sene içinde yapacak o kadar çok işim var ki ne ara
bir sözcük vardır? dinlenirim bilmiyorum.
A) Bu kış kayak yapmak için Erciyes Dağı’na gidebilirim. B) Bahçenin bir kısmına salatalık diğer kısmına ise kabak
B) Spor gazeteleri yaz sezonunda duyumların doğruluğu- ekeceğim.
na bakmaksızın haber yapıveriyorlar. C) İnşaatına geçen ay başlanan hastane önümüzdeki yılın
C) Dünkü maç, gelecek haftaki maçımızın nasıl geçeceği- başına bitirilecek.
nin de göstergesidir. D) Sezai Karakoç’un şiirleri tek bir kitapta toplanacakmış.
D) Tarladaki anızları temizlemek için çalışanlara yardım E) Antalya’ya tatile gidince bol bol fotoğraf çekeceğim.
B
ediyordu.
İ
E) Bütün maratonu önde götüren yarışçı koşunun sonunu L
getiremedi. G
İ
S
A
R
M 6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerdeki yapım
3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi-

A eklerinden hangisi diğerlerinden farklı kökte bir sözcü-
nin aldığı yapım ekinin işlevi diğerlerinden farklıdır?
L ğe getirilmiştir?
A) Maç yaparken yüzüne top geldiği için yüzü birden mo-
rardı. A) Sana bu konuda bilgi veremem çünkü arkadaşıma sö-
züm var.
B) Şirketin kurucusu müşteriyi yeterince önemsemeyen
birkaç personeli işten çıkardı. B) Şair, hatıraların satıldığı yer olarak tanımlıyor bitpazarını.
C) Hava iyice karardı, dilerseniz bir dinlenme tesisinde C) Memlekete giden her akrabasından yöresel yemekler
mola verelim. istiyor.
D) Bir hafta önce yeşil olan bu tarlalar birkaç gün içinde D) Yaptığı, hataların farkına varıyor ama arkadaşlarından
sarardı. özür dilemiyordu.
E) Tüm birikimini telefon dolandırıcılarına kaptıran kadının E) Yolcular, inmek için vapurun iskeleye iyice yanaşmasını
üzüntüden saçları ağardı. bekliyorlardı.
98
7. Gün olur alır başımı giderim 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ya-
I pım eki almıştır?
Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda A) Kaza yapan aracın şoförünün bacağı iki ayrı yerden ka-
II III nıyor.
Şu ada senin, bu ada benim B) Günümüz akıllı telefonları, günde ne kadar adım attığı-
IV mızı sayıyor.
Yelkovan kuşlarının peşi sıra
C) Öğretmenimiz, tahtaya Atatürk’ün ilkelerini maddeler
V
hâlinde yazıyor.
Numaralanmış sözcüklerden hangisi hem yapım hem D) Cumhurbaşkanı, televizyonda gurbetçilerle ilgili açıkla-
çekim eki almıştır? ma yapıyor.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Babamların köyünde her taraf yeni açmış gül kokuyor.
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcükte 11. I. Kitaplardan öğrendiklerini kendi hayatına uygulamayı
yapım eki yoktur? başardı.
A) Üniversite sınavına hazırlanırken internetten canlı konu II. Ünlü ressamın son sergisinde, ilk tablolarından seçme-
anlatımları izleyecekmiş. ler vardı.
B) Eşine yardım etmek için gömlek ve pantolonlarını ken- III. Klasik müzik konserlerindeki resmî hava beni geriyor.
disi ütülemiş. IV. Tiyatrolarımızda yabancı oyunlar yerine yerli oyunlara
C) En sevdiği çizgi lm, yeni bölümleriyle önümüzdeki ay yer verilmeli.
tekrar başlayacak. V. Dedemin ben küçükken okuduğu masallar beni çok et-
D) Okuduğumuz kitapları başkaları da okuyabilsin diye kiledi.
köylere yollamalıyız. Numaralanmış cümlelerin hangisinde fiilden fiil yapma
E) Bu, öğrencilerin tek okumayla anlayamayacakları kar- eki kullanılmıştır?
maşık bir cümleydi.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
9. I. Aldığın parayı azımsarsan onu da bulamazsın. M
II. Kameralara bir süre gülümsedi ve açıklama yapmadan

A
L 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme eki kullanıl-
oradan ayrıldı.
mamıştır?
III. Beni her fırsatta küçümsüyor fakat işi düşünce yine A) İki sandalye arasına uzunca bir sopa koyup sopanın
benden yardım istiyordu.
üstünden atlıyorlardı.
IV. Anlattıklarımı iyice özümsemiş, bunu sorduğu soruların
B) Minicik elleriyle kocaman bardaktan su içmeye çalışı-
niteliğinden anlayabiliyorum.
yordu.
V. Çalıştığınız kurumu benimsemeli ve o kurumu ileriye
C) Kasabaya genişçe bir geçidi aştıktan sonra ulaşılabili-
götürecek çalışmalarda bulunmalısınız.
yordu.
Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden D) Topladığı harçlıkları keseciğine koyup bakkala yöneldi.
hangisi isimden fiil yapma eki almamıştır?
E) Dedesinin memleketten getirdiği kızılcıkları kaynatıp
A) I B) II C) III D) IV E) V marmelat yaptı.
99
 ÖĞREN  ÖĞREN
“-r-ar-er -ır-ir-ur-ür” ekinin işlevlerini belirleyiniz: Aşağıdaki cümlelerde -a -e ekinin anlam ve işlevlerini be-
1. Satıcı, dünkü zararını bugün çıkardı.(FFYE) lirleyiniz.
2. Ders sırasında izin isteyip dışarı çıkardı. (Kip eki) 1. Ben bu şiiri genç yaşta ölen dayıma yazdım. (hâl - öz-
gülük)
3. Çıkar kapısı ile dostluk kapısı aynı kilitle açılmaz.
(FİYE) 2. Berkay, ekmek almaya gidelim. (hâl - amaç)
4. Bir çıkar yol bulup sorunu çözersiniz. (FİYE/Kip eki) 3. Yarın seninle okula gidelim. (hâl - yönelme)
5. Yüzer kilo biber alıp salça yaptık. (İİYE) 4. Akşama burada olun. (hâl - zaman anlamı)
6. Çocuk, hedene ulaşmayı başardı. (İFYE) 5. Akşama az bir süre kaldı. (hâl - yönelme)
7. Sizin önerinizi anlaşılır bir dille ona anlatırız. (İFYE/Kip 6. Onunla boşuna konuşuyorsun. (durum anlamlı zarf)
eki) 7. Aysel, git başımdan ben sana göre değilim. (hâl - edat
grubu oluşturmuş)
8. Seni ayın sonuna kadar beklerim. (hâl - edat grubu
oluşturmuş)
9. Gel diye bağırdı. (zarf-il yapım eki)
10. Dokuza beş kala koşa koşa bahçeye girdi.
hâl eki Y.eki Y. eki hâl (yönelme)
11. Bir dize bile yazamadan şair sıfatını kazanmıştı. (il-
den isim yapım eki)
12. Çevre sorunlarına karşı ilgili olalım. (yapım eki / hâl

eki)
13.Yapım eki alan sözcük, yapıca türemiştir. (isimden il
yapım eki)
14. El ele, göz göze olmak değildir aşk. (hâl eki ikileme
oluşturmuş)
 NOT
B
-dan -den -tan -ten ekinin anlam ve işlevlerini aşağıdaki İ
cümlelerde belirleyiniz. L
1. Çocuk susuzluktan neredeyse bayılacaktı. (hâl - se- G
bep) İ
2. Sağlıklı bir yaşam için susuzluktan uzak durmalısın.
(hâl - ayrılma) S
A
3. Öğrencilerden bazıları, sorulardan birkaçını yanlış an- R
lamış. (hâl - tamlayan) M
A
4. Ben sıradan romanlar okumayı sevmem. (Yapım eki)
L  NOT
5. Sabahtan gördüm seni, çok beyaz geldin bana. (hâl -
zaman) Tamlayan eki (neyin-kimin sorusunun cevabı olan ek) ba-
zen bir zamiri edata bağlar:
6. Adana bu mevsimde her yerden sıcaktır.
∑ Senin için çalıştım. (kimin için)
(hâl - karşılaştırma)
∑ Benim gibi seveni bulamazsın. (kimin gibi)
7. Adam, şiiri çok içten okudu.
∑ Bizimle oynuyorsun. (kimin ile)
(durum anlamlı zarf)
∑ Onun kadar çalışmadım. (kimin kadar)
8. Yarından itibaren herkes okul kıyafetiyle gelecek. (hâl
∑ Sizinle uğraşamam. (kimin ile)
eki - edat grubu oluşturmuş.)
100

11 • Basit • Türemiş • Birleşik
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “almak” eylemi birle- 4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
şik eylem oluşturmamıştır? gövdeden türemiş değildir?
A) Bir süredir yanına gidemediği amcasına uğrayarak A) Hazırladığım yazıların çıktısını evde almak için küçük
onun da gönlünü aldı. bir yazıcı alacağım.
B) Çözemediği sorular için birkaç öğretmenden yardım al- B) Herkes yaşam savaşı içerisinde kendine bir yer edin-
mış. meye çalışıyordu.
C) Sena, mezunlar balosunda giydiği elbiseyle göz alıyor- C) Evimizdeki muhabbet kuşuna yeni bir yemlik almanın
du. vakti geldi.
D) O bölgeyi iyi tanıdığı için tüm operasyonlarda görev alı- D) Kapıdan içeri iri yapılı, sakallı ve tok sesli bir adam gir-
yordu. di.
E) Bir miktar para biriktirip üstüne de kredi çekip güzel bir E) Beni gözcülük yapmam için giriş kapısının üst kısmına
ev aldılar. koydular.
2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde basit, türemiş ve birle- 5. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangi-
şik yapılı fiil kullanılmıştır? sinin köküyle gövdesi türdeştir?
A) Karlar eriyivermiş, buz kırılmış A) Öğretmeni onun unutkan bir yapısı olduğunu ailesine
Kuşlar gibi azat olmuş sular anlatmaya çalışıyordu.
B) Şimdi bir rüzgâr geçti buradan B) Kısa bir süre etrafa bakındı, kimseyi göremeyince ora-
dan ayrıldı.
Koştum ama yetişemedim aradan
C) Vestiyerin içindeki askı epey yıpranmış olduğu için onu
C) Ufkunda açarken alevden güller
B değiştirdik.
Her akşam tüllenir dertli gönüller
İ D) Bu sefer kiralayacakları evin çatı katı olması konusun-
D) Bak, seyret ağaran rengini ufkun L da ısrarcıydı.
Mahur gözlerinde süzülsün uykun G E) Tüm dünyanın beklediği olimpiyat şöleni bu akşam baş-
E) Rüyalara dalışımı kötüye yoracaklar İ lıyor.
Ağladığım şehirleri gurbet sanacaklar
S
A
R
M
A
L 6. O zaman başından aşkındı derdi
I
Mermeri oyardı, taşı delerdi
II III
3. Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler yapı- Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi
larına göre ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır? IV
A) İş görüşmesi sırasında bayılınca hepimiz donakaldık. Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi
B) Gel, seninle seyredelim şu tüllenen ufukları. V
C) Onun ne kadar kötü bir insan olduğunu kimse bilemez. Numaralanmış sözcüklerden hangisinin yapısı diğerle-
D) Sana güvendiğim için telefon numaramı verebilirim. rinden farklıdır?
E) Avukat, mahkeme kararını müvekkiline ulaştırıverdi. A) I B) II C) III D) IV E) V
101
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yapı- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türemiş yapılı sözcük
sı bakımından diğerlerinden farklıdır? kullanılmamıştır?
A) Kendisine bir dilim ekmek alıp kalanları çocuklara pay- A) Kaç günden beri bahçemizin çiçekleri düzgün sulanmı-
laştırdı. yor.
B) Sivas’tan özel olarak getirilen köpeğini her akşam B) Ablam, hayatının en zor zamanlarını yurt dışında geçir-
özenle besliyordu. miş.
C) Kasap, yeni gelen ürünleri parçalamak için bıçağını C) Belgrat Ormanları, İstanbul’un en güzel köşelerinden
keskinleştirdi. biridir.
D) Onu her yerde aramamıza rağmen hiçbir yerde bula- D) Sönmek üzere olan bir mumun cılız ışığında ders çalı-
madık. şıyordu.
E) Yararına bile olacak olsa tüm tavsiyelere direniyordu. E) Yaz tatili dolayısıyla uçak biletlerinin yatları aşağı çe-
kildi.
8. Aşağıdaki ikili dizelerden hangisinde altı çizili sözcük- 11. Oy birliğiyle koyunlar
ler yapıca özdeştir?
Keçiyi seçer
A) Senden boşalan bağrıma gözyaşları dolmuş
Kendilerine başkan
Gördüm ki yazın bastığımız otları solmuş
Oysa sürünün başına
B) Doğmasın ruhunda ani bir heves
Kurdun akrabası
Esme gülşenden ki canan uykuda
C) Dünyaya veda ettik, atıldık doludizgin Köpeği koyar çoban
En son koşumuzdur bu! Asırlarca bilinsin Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
D) Ben kaldım, uzaklarda dünün sesleri dindi lenemez?
Gönlümle hayalet gibi ben kaldım o yerde A) Yalnızca çekim eki almış sözcükler vardır.
E) İşte gidiyorum çeşmi siyahım B) Yapı bakımından türemiş sözcükler yer almıştır.
B
Aramızda dağlar sıralansa da İ C) İyelik eki almış birden çok sözcük kullanılmıştır.
L D) Tamlayan (ilgi hâli) eki almış birden çok sözcük kullanıl-
G mıştır.
İ E) İsmin bulunma durum ekini almış sözcük kullanılmıştır.
S
A
R
M
A
9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler yapı bakımın- L 12. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisin-
dan ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır? de “-ak, -ek” eki diğerlerinden farklı kökte bir sözcüğe
A) Kayak merkezinin bulunduğu yer biraz daha yukarıdaydı. getirilmiştir?
B) Hava kararmadan önce dağ evlerine ulaşmamız lazımdı. A) Her sene olduğu gibi bu sene de Uludağ’da kayak ya-
C) Şehir deniz kenarındaydı ama halk denizden mahrum pacağım.
bırakılmıştı. B) Sınıfça yorumlanan konularda daha atak olmak gerekir.
D) Gökyüzünün kapalı olduğu günlerde çalışma şevkim C) Otobüs son durağa varınca kaptan anons yaptı.
kalmaz. D) Onun vücudunun bazı bölgeleri benek benek olmuş.
E) Kır çiçeklerinin kokusu içimizi ferahlatmaya yetmişti. E) Kendime İstanbul’da büyük bir konak almayı planlıyorum.
102
 ÖĞREN  ÖĞREN
Birleşik yapılı iller üç grupta incelenir. Bir sözcük yapım eki almamış ise “kök” durumundadır,
basit yapılıdır ve kaç tane çekim eki alırsa alsın o söz-
I. Kurallı (tasvirî/özel) Birleşik Fiil:
cüğün yapısı basittir. Aşağıdaki sözcükler basit yapılıdır:
a) Yeterlilik: Gidebilirim = gidemem
✔ soruyorduk
b) Tezlik: Geliverdi.
✔ elbisemizin
c) Süreklilik:
✔ sıkıyormuşsunuz
◗ bilinegelmiştir
✔ sevdaların
◗ gidedurun
✔ evdeydim
◗ uyuyakalmışım
✔ kamburumun
d) Yaklaşıklık: Düşeyazmış
✔ otursunlar
II. İsim + Yardımcı il (et, ol, buyur, kıl, eyle):
✔ evlerinin
✔ hak etmişsin ✔ arz ederim
✔ masasından
✔ gasbettiler ✔ halletti
✔ kaçacaklarmış
✔ etkin kıldı ✔ müsaade buyurun
✔ boyamıştık
✔ reddedecekler ✔ teslim oldu
✔ sağ olasın
III. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiil:
a) Deyim biçimindekiler:
 ÖĞREN
Türkçede bir sözcük önce yapım eki, sonra çekim eki alır.
✔ Notlarıma göz atıyorum.
Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır:
✔ Bunlar da geçer gam çekme.
evdeki = ev – de – ki
✔ Annem duyarsa küplere biner. İK ÇE YE
✔ Elbiseniz göz alıyor. gelirken = gel – ir – ken
b) Tam kaynaştığı için bitişik yazılanlar: FK ÇE YE
Vazgeçmek, öngörmek, başvurmak, varsaymak, el- annemsiz = anne – m – siz

vermek (elverişli olmak), aşermek, başkaldırmak. İK ÇE YE
B
İ
L
G
İ
 DİKKAT
Türemiş yani gövde hâlindeki sözcükler hem yapım hem
 DİKKAT S çekim ekini birlikte alabilir.
Yapım eki almış sözcüğe “gövde” denir ya da türemiş ya- A Aşağıdaki sözcükler türemiş yapılıdır:
pılı sözcük denir. Gövdeden türemiş sözcük ise en az iki R
yapım eki almış sözcüktür: Sev-gi-li, bak-ım-sız, av-cı-lık, M 1. Korkuya gerek yok.
ye-m-ci-lik, ön-er-il-miş... A
2. Yıllardır burada yaşıyormuş.
L
3. Akılsızlık, zeki olanlarda da mevcut olabilir.
4. Önem derecesine göre sıralayınız.
5. Yapı bilgisi zor ve nankör bir konudur.
 NOT 6. Biçim bilgisinin temelini sözcüklerin kökünü doğru bul-

mak oluşturur.
Gittirmek (götürmek), geldirmek (getirmek) ve kalkdırmak
(kaldırmak) sözcükleri oldurganlık ekiyle türetilirken kökte 7. Başardım diyenlerle yorulmasına rağmen yorgunluğu
bozulma olmuştur. önemsemeyenler aynı kişilerdir.
103

• Basit Yapılı Sözcük • Türemiş Yapılı Sözcük • Birleşik Yapılı Sözcük 12
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türe- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde basit, türemiş ve bir-
miş yapılı değildir? leşik yapılı sözcük örneği vardır?
A) Ufak bir rüzgâr estiğinde annemin diktiği fesleğenler A) Babasının ona doğum günü için aldığı kolyeyi beğen-
tüm evde mis gibi kokuyor. memişti.
B) Arkadaşımın Mersin’den getirdiği cezeryelere bayılı-
B) Açık pencerenin önünde denize karşı saatlerce dertleş-
yordum.
tik.
C) Bu tarz durumlarda daha sakin ve soğukkanlı davranıl-
C) Kaza, köşeyi kontrolsüz dönen kırmızı arabadan kay- malıymış.
naklandı. D) Klasik müzik eşliğinde işlerimi bitirmeye çalışıyordum.
D) Trak ekipleri emniyet kemeri ve ilk yardım çantalarını E) İnsanların dış görünüşlerinden çok düşünceleri değerli-
denetliyordu. dir.
E) Sınıftaki bir grup, her hafta bir kitap okuyup o kitabı tar-
tışmak için sözleşti.
2. I. Şehri ikiye bölen nehrin üzerinde çeşitli dönemlerde 5. I. Büyük sınavın ardından hemen bir eğlence düzenlen-
yapılmış köprüler vardı. miş.
II. Daha yirmisindeyken edebiyatın tadını duymuş, önemini
II. Bu değerli vazoyu yere düşürünce çok telaşlandı.
anlamıştı.
III. Sınıf arkadaşlarımın bu şekilde davranmalarına çok
III. Dünyada hiçbir yazılı yasanın kalıbına dökülmeyecek bozuldum.
kurallar vardır.
IV. Yapılan hatanın bir an evvel düzeltilmesi hepimizi
IV. Sanat, birey ve toplumdaki umutsuzluğun çözümüdür. sevindirmişti.
V. Sıtma mikrobunun sivrisinekler aracılığı ile insana bu-
V. Uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra ilçeye ulaşabildik.
laştığı söylenir.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük-
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili söz- ler yapıca özdeş değildir?
B
cükler gövdeden türemiştir?
İ A) I B) II C) III D) IV E) V
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV L
D) III ve V E) IV ve V G
İ
S 6. Gündüzden, gürültüden kâinattan ırak

A I
R Akşamı seyredeyim bakışlarında bırak
M II
3. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcükler yapısı bakı- A Ayırma gözlerini gözlerimden bu akşam
mından ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır? L III
A) Günümüzde göreneklerimizi yaşatma çabasında olan Böyle saatlerce bak, böyle asırlarca bak
insanları görmek mutluluk verici. IV
B) Transfer etmek istediğimiz futbolcuların hiçbirine henüz Numaralanmış sözcüklerin yapıları sırasıyla aşağıdaki-
teklif götürmedik. lerin hangisinde verilmiştir?
C) Rüzgârlar yüzümüzü okşadıkça içimizde sonsuz sevgi- A) Türemiş - basit - birleşik - türemiş
ler kabarır.
B) Basit - birleşik - türemiş - basit
D) İçinde kimsenin oturmadığı ahşap binalar tehlikeye da-
C) Türemiş - birleşik - basit - basit
vetiye çıkarıyor.
D) Türemiş - birleşik - basit - birleşik
E) Satıcıların anlattıklarına göre gölün çevresini üç saatte
E) Basit - türemiş - birleşik - türemiş
dolaşabilmişler.
104
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikilemeyi oluşturan 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türe-
sözcüklerin yapısı birbirinden farklıdır? miş yapılıdır?
A) Gemiler geçiyor uzaktan, allı pullu gemiler. A) Belki de bütün ömrünü sahaarda kitapların ilk basım-
B) İnternetten gördüğü yalan yanlış bilgilerle bizlerle tar- larını aramakla geçirdi.
tışmaya çalışıyor. B) Muhtaç birileri olduğu haberi geldiğinde herkesten önce
C) Karşısında onu dinleyenlere yavaş yavaş bir şeyler an- Osman giderdi.
latıyordu. C) Levent, bazı geceler herkes uyuduktan sonra terasa
D) Bu kadar yılda doğru dürüst bir birikim sahibi olama- çıkıp kafasını dinlerdi.
mıştı. D) Annesinin işi olduğu zamanlarda kardeşine Elif bakar-
E) İleri geri konuşarak insanların canını sıkıyor, sonra da dı.
bir şey olmamış gibi hayatına devam ediyordu. E) Salata yapılacağı zaman yeşilliklerin hepsini Sema
seçmişti.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik sözcük di-

8. Artık ilgilenmiyorum seninle ğerlerinden farklı bir yolla oluşturulmuştur?
I
A) Onun bilinçaltında nelerin gizli olduğunu anlamamışlar.
Demiştin barut kokan kelimelerle
II B) Hırsızları suçüstü yakalayıp polislere teslim etmiştik.
Demiştin de hayat ölü bir bıldırcın gibi C) Yeğenlerinin gelişimlerine de katkıda bulunmak için on-
III IV lara yapboz almıştı.
Tutuşup yanmıştı yanan bir tahta içinde D) Üzerine vişneçürüğü bir gömlek giymişti.
V
E) Bu sene tatilde öğretmenevinde kalacaklarını söyledi.
Numaralanmış sözcüklerden hangisinin yapısı diğerle-
rinden farklıdır?
İ
L
G
İ
12. (I) İlkin dağların etekleri gümüş bir zırha benzeyen bir çiz-
S giyle ovadan ayrıldı. (II) Sonra düştüğü yerde birden kül-
A çelenen bir aydınlık, bendi yıkılmış bir su gibi bütün ovayı
R kapladı; toprağın, ekinin rengini sildi. (III) Gözümüzün önün-
M de sadece ışıktan bir göl meydana gelmişti. (IV) Bütün ova
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “olmak” sözcüğü yar- A billur döşenmiş bir yatak gibi parlıyordu. (V) Güneş batacağı
L yere iyice yaklaşınca ovanın şurasından burasından kalkan
dımcı eylem olarak kullanılmamıştır?
tozlar bu gölün üstünde altın yelkenler gibi sallanmaya baş-
A) Edebiyat dünyasına bir parıltıyla girip hemen unutulan ladı.
insanlara tanık olduk.
Numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden
B) Çıkardığı kitabın daha ilk haftadan yeni baskı yapması-
hangisi söylenemez?
na çok mutlu oldum.
A) I. cümlede birden fazla türemiş sözcük vardır.
C) İşlerini hallettikten sonra hiç oyalanmadan evde ola-
caksın. B) II. cümlede basit ve birleşik yapılı sözcük kullanılmıştır.
D) Bilmediğimiz bu camia içinde kime nasıl davranacağı- C) III. cümlede türemiş ve birleşik yapılı isim vardır.
mız konusunda çok yardımcı oldu. D) IV. cümlede gövdeden türemiş sözcük kullanılmıştır.
E) Ne zaman ona ihtiyacımız olsa ortalıktan kaybolurdu. E) V. cümlede hem yapım hem çekim eki almış sözcükler
vardır.
105
 DİKKAT  DİKKAT
Ünsüzle biten bir il ile -yor eki arasına giren -ı -i -u -ü Bazı birleşik sözcüklerin birleşik yapılı olduğunu sapta-
yardımcı ünlüsünü, yapım eki sanmayınız. Aşağıdaki söz- mak bir hayli güçtür. Aşağıdaki sözükler birleşik yapılıdır:
cükler basit yapılı illerdir: ✔ hiçbir (hiç-bir)
◗ geziyor ◗ kokuyor ◗ açıyor ✔ böyle (bu-öyle)
◗ soruyor ◗ korkuyor ◗ anıyoruz ✔ şöyle (şu-öyle)
✔ öyle (o-öyle)
Not: -yor eki isimlere gelmez, buradan da bu sözcüklerin ✔ biraz (bir-az)

gez-(i)-yor, kok-(u)yor, aç-(ı)yor, sor-(u)yor, kork-(u)yor ✔ birkaç (bir - kaç)
şeklinde basit yapılı olduğu anlaşılır. ✔ birbiri (biri-biri)
Aşağıdaki sözcükler fiillerden türemiş isimlerdir: ✔ pazartesi (pazar-ertesi)
◗ korkuyu ◗ soruya ◗ geziden ✔ birdenbire (birden - bire)
◗ açısı ◗ kokunun ◗ anıdan ✔ gelememiş (gelebilmiş)

✔ yazamıyor (yazabiliyor)
✔ gidemezsin (gidebilirsin)
✔ nasıl (ne- asıl)
✔ niçin (ne-için)
 İNCELE
Aşağıdaki sözcüklerin kökünün türünü ve eklerinin işlevini
 DİKKAT B bulunuz:
“et-” ve “ol-” illeri tek başlarına bir ilin yerini tutuyor ve İ 1. eklemiştin 17. bilgisizlik
yüklemi oluşturabiliyorsa yardımcı il değildir ve birleşik
L 2. ektirelim 18. yorumcular
G
il oluşturmaz. 3. büyütelim 19. görevliler
İ
4. büyülendik 20. işlevsiz
1. İnsan ne ederse kendine eder. (asıl il)
S 5. kuraklaştı 21. yüklemleşen
2. İnsan, önce ikaz eder. (yardımcı il)
A 6. çevresinden 22. daralmak
3. Bu araba 20 bin lira eder. (asıl il)
R 7. kanamıştı 23. azalttık
4. Onun davranışı bizi mutlu etti. (yardımcı il) M 8. kandırılmışlar
24. azdırdı
5. İşinizi çabuk halledin. (yardımcı il)
A
9. kanıtlayacaksınız 25. dalgacı
L
6. Yarın herkes stadyumda olsun. (asıl il) 10. önemlisiniz 26. yelkenli
7. Sana hakkım helal olsun. (yardımcı il) 11. önerisiz 27. kaplamıştın
8. Birkaç kişi bana yardımcı oldu. (yardımcı il) 12. başarılar 28. yoklayın
13. kırgınlık 29. sayısız
9. Şeftaliler henüz olmamış. (asıl il)
14. tutsaklıktan 30. onaylatılarak
10. Mavi gömlek bana tam oldu. (asıl il)
15. yaşıyorum 31. toplum
11. Aşık Veysel, yedi yaşındayken kör oldu. (yardımcı il)
16. kazıntısız 32. toplantı
12. Ocaktaki yemek galiba oldu. (asıl il) 33. eleştirimizin
106
3.
ÜNİTE
SÖZCÜKLERİN TÜRLERİ
VE GÖREVLERİ
◗ İSİM VE FİİL SOYLU SÖZCÜKLERİ
◗ TAMLAMALARI
◗ CÜMLE İÇİNDEKİ SÖZCÜKLERİN GÖREVLERİNİ
◗ FİİLLERİ, EK FİİLİ, FİİLLERDE ANLAM KAYMASINI VE FİİLİMSİLERİ
✔ ÖSYM sınavlarında sözcük türleriyle ilgili hemen her

yıl 1-2 soru çıkmaktadır. Bu sorularda başarılı olmak için
isim, sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem, fiil, ek fiil ve
fiilimsilerin iyi öğrenilmesi gerekir. Ayrıca bu konularla il-
gili olan tamlamaların da iyi öğrenilmesinde yarar vardır.
Tamlamalar, ÖSYM sınavlarında üzerinde sıkça durulan
konulardan biridir.
SORDUK/SORDULAR
TYT - Dil Bilgisi TYT - 2022
Biliyor musun az az yaşıyorsun içimde Ahmet Hamdi Tanpınar, ilk baskısı 1946’da yayımlanan
I Beş Şehir denemesinin asıl konusunun hayatımızda
Oysaki seninle güzel olmak var I
II III kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye
Yukarıda numaralanmış sözcüklerin türleri aşağıda- karşı beslenen özlem olduğunu söyler.
kilerin hangisinde sırasıyla doğru olarak verilmiştir? II
Sadece milletlerin değil bireyin asıl manasını maziyle
I II III tanımlayabileceğini düşünen yazara göre mazi, daima
A) Edat Edat Zarf III
vardır. Kendimiz olabilmek için maziyle hesaplaşmaya
B) Bağlaç Ünlem Zamir mecburuz. İşte Beş Şehir böyle bir mecburiyetin sesidir.
C) Zarf Bağlaç Ad IV
D) Zamir Zarf Bağlaç Bu parçada numaralanmış sözcüklerin türü aşağıda-
kilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
E) Ünlem Edat Ad
A) Sıfat - zarf - edat - zarf
B) Sıfat - edat - zarf - sıfat
C) İsim - edat - sıfat - zamir
D) İsim - zarf - zarf - edat
E) Zamir - sıfat - zarf - bağlaç
TYT - Dil Bilgisi MSÜ - 2023
Benim yüzümde her şey var On sekizinci yüzyıl romantik romanlarının atmosferini ya-
Üç dilim ekmek bunlardan biri şatan Seven Ne Yapmaz ’da başka bir kültürden gelen ve
yabancı adlar taşıyan roman kahramanları yer alıyor. İçer-
Annem bir taşa oturmuş bunlardan en iyisi
diği bazı klişelerle bu roman, yerli duyarlılığa da seslenen,
Sur dışlarında haf bir eskici olur
Yeşilçam lmlerinin formülüne yaslanan bir eser olarak
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? değerlendirilebilir.
A) Belgisiz sıfat B) Sayı sıfatı Bu parçada aşağıdaki sıfat türlerinden hangisi yok-
C) Niteleme sıfatı D) Adlaşmış sıfat tur?
E) İşaret sıfatı A) Niteleme sıfatı B) İşaret sıfatı
C) Soru sıfatı D) Belgisiz sıfat
E) Sayı sıfatı
Test SÖZCÜKLERİN TÜRÜ VE GÖREVİ

1 • İsim (Ad)
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili tür adı, aynı 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme adı yoktur?
türden varlıkların tamamını kapsayacak biçimde kulla- A) Yavrucak, küçük yaşta zorluklara göğüs germeye baş-
nılmıştır? lamıştı.
A) Küçük çocuk, oyuncağı kırıldığı için çok ağlamıştı. B) O soğuk kış gününde adamcağız, sokaklarda tek başı-
B) Günümüzde kitap okuyanların sayısı ekonomik koşul- na geziyordu.
lara göre değişiyor. C) Tarla, uçtan uca gelinciklerle bezenmişti.
C) Uçağın kalkışı sırasında bir sorun yaşanmış. D) İlerideki tepeciği de aştık mı yolumuz nerdeyse bitiyor-
D) Son sınavın sonuçları değerlendirilerek eksiklikler tes- du.
pit edildi. E) Pencerenin önüne konan serçeciğe ekmek kırıntıları
E) Şehrin iki noktasına güvenlik için görevliler yerleştirildi. verdik.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çoğul eki almış bir 5. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangi-
topluluk adı kullanılmıştır? sinin türü addır?
A) Toplumlar, kendi kültürlerini kendileri yaratırlar. A) Bembeyaz bulutlar, âdeta pamuk yığınıydı.
B) Ağaçların canlı olan kısmı, kabuklarının altındaki ince B) Bahsettiğim yer evinize çok yakın.
tabakadır. C) Güzel kalpten, güzel sözler çıkar.
C) Dilimizdeki bazı sözcükler anlam kayması yoluyla farklı D) Soğuk bir tavırla selam vererek geçip gitti.
anlamlar kazanmıştır.
E) Kötü niyetli olduklarını en sonunda anlamışlardı.
D) İletişim araçlarının geliştirilmesiyle insanlar arasındaki
mesafeler ortadan kalktı. B
İ
E) Komşularınızla sevgi ve saygıya dayanan bir ilişki kur-
L
malısınız.
G
İ
S
A
R
M
A
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özel ad, tür adı olarak L 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme eki alan
kullanılmıştır? sözcük diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Konyalılar, Mevlana’nın hatırasına sahip çıkmışlardır. A) Yaşıtlarına göre daha uzunca bir çocuktu komşumuzun
B) Hicaz makamında bestelenen bu eserin, Türk müziğin- oğlu.
de yeri ayrıdır. B) Aldığı azıcık parayla üç boğaza bakmak onu çok yoru-
C) Gölge oyununda Arap, Fars, Çerkez gibi birçok ulusun yordu.
tiplemesi yer alır. C) Oltasına takılan irice bir balık onu çok mutlu etti.
D) Cervantes’in yazdığı “Don Kişot”, ilk roman olarak ka- D) Evin arkasında yer alan büyükçe bahçeye kameriye ya-
bul edilmektedir. pılmıştı.
E) Türk edebiyatında ortaya çıkan ilk tür şiirdir. E) Evin önünden usulca akan derecik, ona hep çocukluğu-
nun güzel günlerini anımsatıyordu.
109
7. İşte biz; 10. Urartuca metinlerin Asur çivi yazısı ile yazıldığını ve
I II
Nihayetsiz
Asurcada tanımlanmış olan işaretlerin bu anlamda
Mavilikler yolcusu!
III IV V
I II
Urartucada kullanıldığını biliyoruz.
Ruhumuzun kardeşidir
III Yukarıda altı çizili sözcüklerden hangisi tür bakımın-
Güneşlerde parlayan bu yeşil su. dan diğerlerinden farklıdır?
IV V A) I B) II C) III D) IV E) V
Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcüklerden han-

gisi ad değildir?
8. Adlar, bir türün tamamı için kullanılmışsa genel anlamlı; o 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde topluluk adı kullanıl-
türün sadece bir ya da birkaç örneğine işaret edecek şekil- mamıştır?
de kullanılmışsa özel anlamlı olur. A) Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu’daki çetelerle de müca-
Buna göre aşağıdaki altı çizili adlardan hangisi diğerle- dele edilmiştir.
rinden farklı bir anlam özelliği göstermektedir? B) Annesine kırlardan kır çiçeği getirmişti.
A) Oyun, çocukların kişisel gelişiminde etkin rol oynar. C) Yemekten sonra meclis, gruplara ayrılmıştı.
B) En sevdiğim ve takip ettiğim sanat tiyatrodur. D) Düğün alayı, sazıyla sözüyle yoluna devam etti.
C) Kapının önündeki kaba hayvanlar içsin diye su konul- E) Karadeniz Bölgesi’nde orman, önemli bir zenginlik kay-
muş. nağıdır.
D) İnsan, suçluluk duygusuyla yaşayamaz.
E) Şiir yazmak, yetenek gerektirmektedir. B
İ
L
G
İ
S
A 12. Poyraz var;
R I
M Yelken dolar.
A II
L
Gemi sanki kanatlı!
III
Enginlerde pembe güneş
9. Hayal edin. Bir mutluluk ve özgürlük demeti olsun ama bu.
IV
Bireysel hatta bencilce isteklerinizi de kapsasın, tüm dün-
Gülümserken bu yolculuk ne tatlı!
yayı içine alsın.
V
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcüklerden han-
A) Topluluk adı B) Tür adı C) Tekil ad gisi farklı bir görevde kullanılmıştır?
D) Somut ad E) Özel ad A) I B) II C) III D) IV E) V
110
 ÖĞREN  DİKKAT
İsimler; varlıkları, somut ve soyut kavramları karşılayan Bazen özel isimler, cins isim özelliği kazanarak özel isim-
sözcüklerdir. Tek başlarına bir anlam bildirirler. Bir isim likten çıkar ve küçük yazılır:
özel - cins(tür), somut - soyut, çoğul - tekil - topluluk şek- 1. Sen resmen donkişotluk yapıyorsun.
linde sınıandırılır. 2. Bu şarkı, acembuselik makamındaymış ama ben hi-

caz sanıyordum.
Aşağıdaki isimlerin adlandırılışına dikkat ediniz:
3. Hiçbir Yunan tanrısının semavi dinlerdekine benzeme-
1. Bahçenin duvarını geçen yıl yaptık. (tür adı - somut
diğini bilelim.
ad - tekil ad)
2. Avcılar, ormana girmekten korktu. (tür adı - somut ad -
topluluk adı)
3. Yarın İzmir’e gidiyorum. (özel ad - somut ad - tekil ad)
4. Bu duygularla herkesin bayramını kutlarım. (soyut -
çoğul - tür)
Bir cümlede isimleri bulurken isimlerin ilgili olduğu
yere şu sorular sorulur:
◗ “ne” (neyi, neye, neyde, neyden, neyin, neler, nedir)
◗ “Kim” (kimi, kime, kimde, kimden, kimin, kimdi)
◗ “Neresi” (nereye, nereyi, nerede, nereden, nerenin,
neresiymiş)  DİKKAT
Aşağıdaki örneklerde isim olan sözcükleri belirtiniz. Bazı cins adları, özel ada dönüştürülebilir:
1. Masanın üstünde renkli kalemler vardı. 1. Bugün Bahar’la gelecek baharın programını yaptık.
2. Mavi, sana çok yakışıyor, hep mavi gömlek giy. 2. Sizi Gül Hanım aradı.
3. Yaz mevsimi birden kışa döndü. 3. Yarın Kaya Bey’le Sevgi Hanım’ın nikâhı var.
4. Her yanlış, bir nakıştır ders almışsanız. 4. Dün köpeğim Duman’ı veterinere götürdüm.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
 DİKKAT
Bazen çekimli iller veya ilimsiler de özel ada dönüşe-
bilmektedir:
 DİKKAT 1. Dün Dursun’la Durmuş sinemaya gitmiş. (çekimli il-

den gelme özel ad)
“Yok” ve “yok”un karşıtı olan “var” isimdir.
1. Eve erken vardı. (il) 2. Geçenlerde Eren bize uğradı. (sıfat-ilden gelme özel
ad)
2. Evde işim vardı. (isim)
111
SÖZCÜKLERİN TÜRÜ VE GÖREVİ Test

• İsim (Ad) 2
1. Kitap okurken ışık tepedeki bir ampulden değil de arkanız- 4. Her insan, ruhunun derinlerinde bir büyücüdür ama insan
I ancak kendi hakkında daha az, başkaları hakkında daha
daki bir ışık kaynağından gelsin ve doğrudan sayfayı aydın- çok düşünmeye başladığında, çalışmak onun için, bu ke-
II III limenin eski anlamında olduğu gibi eğlenmekten ziyade
ilginç hâle gelmeye başladığında büyücü olur.
latsın, oldukça uygun yatlara satın alabileceğiniz okuma
Yukarıdaki parçada kaç eylem adı kullanılmıştır?
lambalarıyla bu sorunu kolayca çözebilirsiniz.
IV V A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
Bu cümlede numaralanmış sözcüklerden hangileri isim

değildir?
A) Yalnız II B) I ve V C) II ve III
D) II ve V E) IV ve V
2. Geleceğe dikin gözünüzü; tüm tarihi, geçmişi, mitleri, efsa- 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
neleri, masalları da koyun çantanıza. Sıkıcı olmayı unutun soyut, tekil bir tür adıdır?
ama eğlenceli, alaycı, neşeli, uçucu bir hayal dünyası ku- A) Yaptığım hareketler beş yıldır hep aynıydı.
run. B) Soğuk kış rüzgârı, kasvetli bulutlar getirmişti.
Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisinin C) Elinde küçük, siyah bir bavulla yürüyerek gelmişti.
türü diğerlerinden farklıdır? D) Acı badem kokusu ona hayalini hatırlatmıştı.
A) tarihi B) efsaneleri C) alaycı E) Bazıları için umutlar dalgalarla yanaşır.
D) hayal E) çantanıza
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme adı kullanıl- L 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çoğul, somut bir tür
mıştır? adı kullanılmıştır?
A) Minicik ellerini uzatarak barışalım artık, deyişi hâlâ ak- A) Ufuktaki gemilerde yeni keşfedilen baharatlar taşınıyor-
lımda. du.
B) Kızılcık şerbeti bu yörede ünlüdür. B) Işınlanma kri bilim kurguda doğdu ve günümüzde bu
C) Yolun kenarında oynayan ufacık bir çocuk gördüler. konuda birçok çalışma var.
D) Okyanus dibindeki bir yanardağın patlamasıyla birçok C) Fotoğraf kendine has, başka hiçbir şeyde olmayan bir
adacık oluştu. duyguya ve dokuya sahip.
E) Büyükçe bir salona alınan misarler etraarını merakla D) İnsan, düşlerine tutunarak yaşar ve yazar.
inceliyordu. E) 6-7 yıl evvelki tiyatro sezonu beni inanılmaz heyecan-
landırmıştı.
112
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zaman bildiren söz- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili özel ad, di-
cük, diğerlerinden farklı türde kullanılmıştır? ğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Derginin koordinatörü, sabahleyin yanımıza geldi. A) Ankara, Türkiye’nin başkenti ve en kalabalık ikinci şeh-
B) Tan yeri ağarmış ve gündüzün telaşı başlamıştı. ridir.
C) Akşam konuşurken bana olanları içtenlikle anlattı. B) Pamuk tarımının en fazla yapıldığı yerdir Çukurova.
D) Öğlen, seyirciler yavaş yavaş gelmeye başlamıştı. C) Nemrut Dağı, yüzyıllar boyunca Kommagene Krallığı’na
ev sahipliği yapmıştır.
E) Önce hep birlikte kahvaltı yapacağız, sonra gezmeye
devam edeceğiz. D) İstanbul’a gidince ziyaret etmeniz gereken yerlerden
biri de Dolmabahçe Sarayı’dır.
E) Türkiye, her geçen yıl daha da güçlenmiş ve dünyada
söz sahibi olmuştur.
8. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi

11. Gemilerim, kurşun kalemiyle çizilmiş
tür bakımından diğerlerinden farklıdır? Gemilerim, kırmızı bayraklı
A) Ertesi gün iki kardeş erkenden çıkmıştı yola. Elifbamın yapraklarında
B) Günümüzden bir milyon yıl önce daha farklı bitkiler var-
Kız Kulesi
dı.
C) Çift sayıların ilki sıfırdır. Gemilerim
D) On yıl sonra kendinizi nerede görmek istediğinizi dü- Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
şündünüz mü?
A) Çoğul ad B) Tür adı C) Özel ad
E) Deterjanın gücü, eskisine göre üç kat daha artmış.
B D) Soyut ad E) Somut ad
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir tür adı, özel ad 12. Bütün oyunlar sahnelenmek için yazılmıştır, tiyatro tarihin-
olarak kullanılmıştır? de okunmak için yazılan birtakım metinler de söz konusu
A) Mehtap, odamı aydınlatıyor; beni rahatlatıyordu. ama temel olarak dramın kökeninde bu yatıyor.
B) Kaya, yeni işinde başarılı olmak için çok çaba gösterdi. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
C) Çiğdem, renk renk çiçekler açan bir bitkidir. A) Tür adı B) Eylem adı C) Soyut ad
D) Sevgi, birçok zorluğu aşmada nefretten çok üstün bir D) Çoğul ad E) Özel ad
güçtür.
E) Duman, köyün üstüne çökmüştü.
113
 KARIŞTIRMA  DİKKAT
Küçültme eklerini (-ca, -cık, -msı, -mtırak, -cağız) alan Bir sözcük son yapım ekini aldıktan sonra hangi görevi
sözcüklerin küçültülmüş isim mi, küçültülmüş sıfat mı, ka- görüyorsa türü ona göre belirlenir.
lıplaşmış ad mı, zarf mı olduğunu iyi ayırt ediniz: 1. Bahçe ağaçları kışa hazırlanıyor. (isim)
2. Bahçedeki ağaçlar, yaprak döküyor. (sıfat)
1. Büyükçe bir taş aldı yerden. (küçültülmüş sıfat)
3. Yemeğiniz hazırmış. (isim)
2. Suyun içinde adacıklar oluştu. (küçültülmüş isim)
4. Yemeğiniz hazırlanmış. (il)
3. Hemen kitapçıkları kontrol edin. (küçültülmüş isim)
5. Kalbimi kırdı o adam. (il)
4. Kokarca denilen hayvanı hiç görmedim. (kalıplaşmış
6. Kalbimi kıran adam oydu. (sıfat)
ad)
7. Bütün sınıf hastaydı. (isim)
5. Kan kusup kızılcık şerbeti içtim diyen biridir o. (kalıp-
8. Bütün sınıf hastalandı. (il)
laşmış ad)
9. Çiçekler kokuyor. (il)
6. Konuyu güzelce öğrenelim. (zarf) 10. Burnum kokuyu almıyor. (isim)
7. O zamanlar, güzelce bir kızdı o. (küçültülmüş sıfat) 11. Şu sıra kokulu çamaşırlar moda. (sıfat)
8. Adamcağız, artık zorlukla yürüyordu. (küçültülmüş ad
- acıma anlamı)
9. Mavimtırak gömlek sana yakıştı. (küçültülmüş sıfat)
10. Beyincik ameliyatı, çok riskli bir ameliyattır. (kalıplaş-

mış ad)
11. Bu ekşimsi elmayı çok sevdim. (küçültülmüş sıfat)
12. Küçücük çocuk bir tepeciğin üstünde oturuyordu. (kü-

çültülmüş sıfat / küçültülmüş isim)
 DİKKAT
Fiilden “-ma, -ış, -mak” ekleriyle türeyip ilin adı olan
B
isim llere eylem adı denir. Bunlar “ne, neyi, neyin, neye,
İ
L neyde, nedir” gibi isimlere sorulan sorulara cevap verir-
G ler. İsimlerin gördüğü görevleri görürler ve isimlerin aldığı
İ çekim eklerini (çoğul, iyelik, durum, tamlayan eki, ek il,
vasıta) alırlar:
S 1. Sevmenin yönü doğru olmalı.
A
R 2. İnsan olarak doğmak, sorumluluk üstlenmek için yeterli-
M dir.
A 3. Gelişiniz onun da gelmesini sağladı.

L
4. Amacımız öğrenmektir.
5. Bilmemek ayıp değil öğrenmemek ayıp.
6. Onu sevmemeye imkân yok. (önce olumsuzluk eki
sonra ilimsi eki)
7. Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor.
Lakin vatandan ayrılışın ızdırabı zor.
8. İkilik kinini özümden attım
Özde ben bir insan olmaya geldim.
114

3 • İsim (Ad)
1. Müziğin içinde aşk var, dostluk var, yeni kazandığım 4. “Erzurum Yolculuğu”, 19. yüzyılın ilk yarısında Moskova’dan
I II I II
arkadaşlar var, kıymetini bilmediğim harika insanlar var, Erzurum’a, tüm Kafkasya ve Doğu Anadolu coğrafyası
III IV III IV
ağaçlar ve sokaklar var. hakkında Puşkin’in gözünden eşsiz bilgilerle ve notlarla
V V
dolu.
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisinin
türü farklıdır? Bu cümlede numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıdaki-
A) I B) II C) III D) IV E) V lerden hangisi söylenemez?
A) I. sözcük, özel addır.
B) II. sözcük, birleşik yapılı tür adıdır.
C) III. sözcük somut addır.
D) IV. sözcük, tekil addır.
E) V. sözcük; çoğul, soyut tür adıdır.
2. (I) Toplu taşıma araçlarında kitap okuyan insan, sıradan bir
kitap okuru değildir. (II) İnsanın gözünde gelişmişlik gürüdür.
(III) Kitapseverlerin gönlünü çelen bir detaydır. (IV) Toplu ta-
şımaya bir başka hava, bir dinginlik katar. (V) Toplu taşımada
kitap okuyan insan, merakınızı celbeder.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde tüm

sözcükler addır?
B
İ
L
3. (I) Yazarlar, yayınevleri, şirketler ve sektörel dergiler, ya-
G
yına hazırlamak istedikleri her türlü basılı ve dijital mater- İ
yal için ajansımıza başvurabilir. (II) Yazarların gönderdiği
dosyalar, hangi kategoride ise o kategoride uzmanlaşmış
S
editörümüz tarafından okunur ve editörümüz, dosyayı ge-
A
liştirici önerilerde bulunur. (III) Editörümüz, yazarla birlikte R
dosyanın daha iyi hâle gelmesi için titiz ve detaylı bir çalış- M 5. (I) Sert bir iklimi var buranın. (II) Kent, denizden 7.000 ayak
ma yürütür. (IV) Sonrasında, dosyayı yayımlayabileceğini A yükseklikte bir vadiye kurulmuş. (III) Çevredeki dağlar yılın
düşündüğü yayınevlerini belirler, bu yayınevlerini yazara L büyük bir kısmında karla örtülüdür. (IV) Ormansız fakat bi-
bildirir. (V) Kısa sürede dosyanın bu yayınevleri tarafından tek bir toprağı var. (V) Her yandan kaynaklar fışkırıyor, her
incelenmesi sağlanır. yerde su kemerlerine rastlıyorsunuz.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
lerden hangisi söylenemez? lerden hangisi söylenemez?
A) I. cümlede, çoğul ad kullanılmıştır. A) I. cümlede, yüklem isimden oluşmuştur.
B) II. cümlede, hâl eki alan isimler vardır. B) II. cümlede, yönelme eki alan somut ad vardır.
C) III. cümlede, ad-eylem kullanılmıştır. C) III. cümlede, ayrılma hâli eki alan tekil ad kullanılmıştır.
D) IV. cümlede, tekil ad kullanılmıştır. D) IV. cümlede, iyelik eki alan bir tür adı vardır.
E) V. cümlede, topluluk adı kullanılmıştır. E) V. cümlede, hâl eki alan birden çok isim vardır.
115
6. İskandinav edebiyatı, Türkiye’deki etkisini gerek polisiyeyle 10. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi
I II türemiş isim değildir?
gerek dram türünde romanlarla genel olarak gösteriyor as-
A) Motor ustasıdır ama balıkçılıktan anlamaz.
III
B) Nane kokulu tarhana çorbasını içiyorlardı.
lında ama özellikle İsveç ve Norveç edebiyatının bilinirliği
C) Kuşların başları kapkara, gagaları biçimliydi.
ve okunurluğunun yanında Fin edebiyatının birkaç adım
IV D) Soruları yanıtlamanız için yarım saat süre verilecek.
geride kaldığı apaçık görülüyor. E) Bilgiyi gözlemleyerek elde etmeyi öğrendik.

V
Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangisi ad de-

ğildir?
11. Porsuk Nehri’nin geçtiği kadınlar

7. 21. yüzyılda iletişim ve bir kitaba ulaşma imkânı fazlalaş- Hepsine yüzer kere rastladım en azdan
tıysa da iyi bir yapıta her zaman ulaşamıyorsunuz. Umutsuz sevdalara tutulmak onlarda
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur? Bozkıra doğru seyrele seyrele yaşamak onlarda
A) Basit ad B) Eylem adı C) Soyut ad Yukarıdaki dizelerde altı çizili adların yapısı sırasıyla
D) Türemiş ad E) Çoğul ad aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Türemiş - türemiş - basit
B) Basit - türemiş - birleşik
C) Basit - basit - türemiş
D) Birleşik - basit - türemiş
8. Orhan Kemal bu toplumun içinden çıkmış, halkı çok iyi tanı-
I II E) Türemiş - basit - basit
mış ve onlara ihanet etmeden dosdoğru yazmış bir sanatçı.

III
Kendinden hissettiği bir edebiyatçıya toplumun sahip çıka- B

IV İ
rak ilgi göstermesi her yazara nasip olmaz. L 12. (I) Okumak, beyindeki mevcut nörol yolları harekete geçi-
V G rir. (II) Biz bunu kitap okurken beyninizde kıvılcımlar çak-
İ
Yukarıda numaralanmış adlardan hangisi yapısı yö- tığı şeklinde de ifade edebiliriz. (III) Sık sık kitap okuyan
nüyle diğerlerinden farklıdır? kişilerin beyninde yaşlılığa bağlı fonksiyon kaybı %32 ora-
S
A nından daha azdır. (IV) Söz gelimi bir roman okurken yeni
R karakterler, olaylar, durumlar gibi unutmamanız gereken
M birçok şeyle karşılaşırsınız. (V) Bu da beyninizde yeni bir
A
hatıra oluşmasını sağlar ki bu sayede yeni sinapslar olu-
L
şur ya da var olan sinapslar kuvvetlenir.
9. Yazma sürecinde asla düzeltme ya da genişletme yapmam. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
I II III IV lerden hangisi söylenemez?
Nostaljik bir yazma tarzım var diyebiliriz. Yazdıktan sonra A) I. cümlede, eylem adı vardır.
kendime biraz izin veriyorum ferah bir gözle görebilmek için.
B) II. cümlede, birden çok çekim eki alan isim vardır.
V
C) III. cümlede, iyelik ve hâl eki almış ad vardır.
Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangisi eylem
adı değildir? D) IV. cümlede, birleşik ad vardır.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) V. cümlede, iyelik eki alan tür adı vardır.
116

4 • Sıfat (Ön Ad)
1. Hırvatistan’ın Zagrep kentinde düzenlenen 2023 Avrupa 4. Aşağıdakilerin hangisinde soru anlamı sıfatla sağlan-
I mamıştır?
Güreş Şampiyonası’nda Türkiye’yi serbest stil, 125 kg’da A) Nasıl öyküler okumaktan hoşlanırsınız?
II B) Sınav ne gün yapılabilecekmiş?
temsil eden Taha Akgül, nal müsabakasını kazanarak
C) Kaç kişilik yemek listesi hazırlandı?
III
D) Kitaplardan hangisinde yanlışlık yapılmış?
10. kez Avrupa şampiyonu olarak ülkesine ve hayranları
IV E) Binanın kaçıncı katında yer alıyor büronuz?
çok büyük bir gurur yaşattı.
V
Bu cümlede numaralanmış sözcüklerin hangisi sıfat
görevli kullanılmamıştır?
5. “Kimi” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Kimi

gün kendini iyi hissediyor, dışarıya çıkıyordu.” cümlesin-
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işaret sıfatı kullanıl- deki göreviyle kullanılmıştır?
mamıştır?
A) Kimi, hırslı olmayı başarının ilk kuralı sayıyor.
A) Acaba yine gelebilecek miydik bu güzel diyara?
B) Kütüphanede kimi kitap okuyor, kimi ders çalışıyordu.
B) O türde bir olumsuzlukla hiç karşılaşmadık.
C) Dinleyicilerden kimi, sanatçıya ulaşmak için bağırıyor-
C) Bu, herkesin çözebileceği bir zekâ sorusu değil. du.
D) Şöyle takılar, abiye giysilerle hoş durur. B D) Benden başka kimi gördü de anlattı olayı bilmiyorum.
E) Arkadaşım da şu yolun daha kestirme olduğunu söyledi. İ E) Binadaki kimi dairelerin elektrik sayaçları değişmişti.
L
G
İ
S
A
R
M 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içindeki belirle-
A menin örneği yoktur?

L A) Bugünlerde Arda Onbaşı’nın kafası hasta annesindey-
di. (unvan sıfatı)
B) Ceyhan Irmağı’nın tüm suları şimdi bağrımdan akıyor.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bir” sözcüğü belgisiz
(belgisiz sıfat)
sıfat olarak kullanılmıştır?
C) Bütün güzel şiirleri okumadan ölürsem açık gider göz-
A) Yaşlı ayakkabıcı sabaha kadar bir çift ayakkabı yapabil-
lerim. (hem niteleme hem de belirtme sıfatı almış isim)
mişti.
D) Yüreğimin meydanında yaşlı ve yorgun bir at tek başı-
B) Şiirden bir kelime bile çıkarılamaz.
na devam ediyor koşuya. (birden fazla sıfat tarafından
C) Listede bir kişilik boş yer var dendi. nitelenmiş isim)
D) Bir ilkbahar sabahı güneşle uyandın mı hiç? E) Bunca güzelliği hangisi inkâr ediyor, nasıl inkâr ediyor,
E) Oyunun başlangıcında size bir tane harf verilecek. şaşıyorum. (soru sıfatı)
117
7. Önümüzde bir çınar yükseliyor 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisizlik bildiren
Her gece atlılar geliyor ona sözcük sıfat göreviyle kullanılmıştır?
Destan söyleşip gidiyorlar A) Sanatçı birçok tablosunda İstanbul’un eşsiz yerlerini

betimlemiş.
Esmer insanların
B) Ören yerlerin birkaçı henüz ziyaretçilere açılmadı.
Tutuşup kuruyan dudakları kalıyor sabaha
C) Harcın birazını böreğin içine, birazını da üstüne döke-
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? ceksiniz.
A) Belgisiz sıfat B) Adlaşmış sıfat D) Askerlerin nicesi o soğukta yaşamaya çalıştı.
C) Sayı sıfatı D) Niteleme sıfatı E) Parasının çoğunu yeni işi için kullanmıştı.
E) Sıfat-il
8. “Öyle” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Öyle 11. (I) Burada konuşulan şeyler hep eskiye, dışarıya ait şeyler-
temiz kalpli insanlarla karşılaşırsınız ki Anadolu’da.” cüm- di. (II) Buradaki hayattan bahsetmek lazım gelince de o ka-
lesindeki tür ve göreviyle kullanılmıştır? dar isteksiz anlatılırdı ki insanda, söyleyene azap veren bu
A) Ben, öyle işlerden her zaman uzak durdum. şeyleri susturmak arzusu uyanırdı. (III) Yalnız kır saçlı bir
mahpus bana hapishaneye geldiği ilk günlere ait bir vaka
B) Öyle çalışkan bir çırak bir daha bulunmaz.
anlattı. (IV) Belki bunu ona sıkılmadan anlattıran, içeriden
C) Öyle bitkiler, gün ışığına direkt bırakılmamalıdır.
ziyade dışarıya ait bir olay olmasıydı. (V) Bu, yarım kalmış
D) Nasıl oldu da öyle bir hediye aldı sana, anlayamadık. bir rar hikâyesiydi.
E) Tesisatta öyle boruların tercih edilmesi daha mantıklı.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
lerden hangisi söylenemez?
B A) I. cümlede, işaret sıfatı vardır.

İ B) II. cümlede, sıfat yapan ek kullanılmıştır.
L C) III. cümlede, sıra sayı sıfatı vardır.
G
D) IV. cümlede, sıfat grubu vardır.
İ
E) V. cümlede, belgisiz sıfat kullanılmıştır.
S
A
9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangi iki- R
si türce özdeştir? M
A) Ne güzel geçmişti bütün bir yaz. A

L
Bana ne haberler getirmişti, merak içindeydim.
B) Bu korku ona ömrü boyunca yetecektir. 12. Benim yüzümde her şey var
Bu, herkesin istediği mutlu sondu. Üç dilim ekmek bunlardan biri
Annem bir taşa oturmuş bunlardan en iyisi
C) Kimi, oturmuş yanık bir türkü söylüyordu.
Buradaki kimi arsalar henüz imara açılmadı. Sur dışlarında haf bir eskici olur
D) Şöyle güzel bir tatil yapamadım hiç. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Tören için şöyle elbiselerden al. A) Belgisiz sıfat B) Sayı sıfatı
E) Ben masmavi bir ağacım, diyor şair. C) Niteleme sıfatı D) Adlaşmış sıfat
Başarılı bir insanın arkasında güçlü bir aile vardır. E) İşaret sıfatı
118
 DİKKAT ◗ Az sözle çok şey anlatmaktır yoğunluk.
Belirtme sıfatları şunlardır: ◗ Beni bir gün parka götür.

1. Sayı sıfatları:
◗ Başka sorunuz var mı?
a) Asıl sayı: İki kitap, iki yüz elli soru...
sayı sayı grubu ◗ Falan adamın lan kişiye söylediği her sözü merak
etme.
b) Sıra sayı: İkinci kapı, 8. kat, 9’uncu soru...
Not: İlk, orta, ortanca, son ve sonuncu sözcükleri sayı be- 4. Soru sıfatları:
lirtmedikleri hâlde sıra sayı sıfatı olarak görev alabilirler: ◗ Size neredeki ev daha uygun?
İlk soru, ortanca çocuk, son vagon... ◗ Hangi şehre göçmüş?
c) Üleştirme sayı: İkişer elma, yirmi ikişer sayfa...  ◗ Ne gün dönüyorsunuz?
d) Kesir sayı: Yüzde otuz pay, üçte bir oran, yarım ek- ◗ Nasıl bir hikâye yazdın?
mek, çeyrek tost... ◗ Kaç kişiyle görüştün?
2. İşaret sıfatları: ◗ Ne kadar sorunuz var?
◗ Bu ev, şu adama aittir. ◗ Kaçıncı odada kalıyorsun?
◗ Öbür soruya geç. ◗ Kaçar sayfa okudunuz?
◗ O güzel günler geçti gitti. ◗ Şirkette kaçta kaç payınız var?
◗ Diğer kitabı ver.

 ◗ Öteki eve taşının.
◗ Beriki araba daha yeni.
◗ Böyle bir elbise al.
◗ Şöyle çantalar daha iyi.
◗ Öyle binalarda oturulmaz.
Not: -ki ile türetilen sıfatlar da işaret sıfatı sayılır:
 ◗ Buradaki eşyaları kaldırın.
B
 ◗ Tavandaki lambayı değiştir. İ
3. Belgisiz sıfatlar: L
G
◗ Tüm sorular çözüldü.
İ
◗ Bütün kuşlar vefasız, mevsim artık sonbahar.
◗ Her kuşun eti yenmez. S
A
◗ Cümle âlem birdir bize. R
◗ Hiçbir şeyde gözüm yok. M
◗ Bazı sorunlar yaşanabilir.

A
L  DİKKAT
◗ Bizi birtakım yalanlarla oyaladı. Saygı, meslek, rütbe bildiren unvan sıfatları isimlerden
◗ Kimi gün kaçıp gitmek isterim. önce de sonra da gelebilir:
◗ Birçok sorumlusu var bu sorumsuzluğun. ◗ Yarın Yüzbaşı Cemil ile görüşürüm.
◗ Birkaç gündür uyuyamıyor. ◗ Bugün Cemil Yüzbaşı ile konuş.

◗ Seni Hemşire Hatice Hanım’la tanıştırayım.
◗ Çok söz yalansız, çok mal haramsız olmaz.
◗ Şair Eşref’in hicivleri meşhurdur.
◗ Biraz kül, biraz duman o, benim işte.
◗ 1808’de tahta geçen Sultan Mahmut, Batılılaşmanın
◗ Fazla söze gerek yok.
önünü iyice açmıştır.
119

• Sıfat (Ön Ad) 5
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde unvan sıfatı kullanıl- 4. Niteleme sıfatlarına “-ce, -cik, -msi, -mtırak” ekleri getirile-
mamıştır? rek küçültme sıfatı elde edilir.
A) Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin yazdığı Paris Sefaretna- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yukarıdaki açıklama-
mesi önemli bir eserdir. ya uygun bir örnek vardır?
B) Gazi Mustafa Kemal, mareşal rütbesini almıştır. A) Sıcak su çeşmesinden mavimsi bir su oluk oluk aktı.
C) Doktor Ayça Hanım’dan yarın için randevu almak istiyo- B) Emsallerine göre bu kiraz çeşidi daha iricedir.
ruz.
C) Olgunlaşmamış elmaların tadı ekşimsiydi.
D) Mühendis olan oğluyla her yerde övünürdü.
D) Sonbaharda otlar sarımtıraklaşır, canlılığını kaybeder.
E) Mehmet Bey’le iki yıl aynı yerde çalışmıştık.
E) Alışveriş merkezinin dükkânları küçücük ve tıkış tıkış.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat var-

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nitelik bildiren söz- dır?
cük, sıfat görevindedir? A) Sokakta yalnız dolaşan çocuk, mahallenin dikkatini
A) Yemeğin ekşisi biraz fazla kaçmıştı. çekmişti.
B) Çocuğun elleri soğuktu ve titriyordu. B) İnce davranışınız için size çok teşekkür ederiz.
C) Eğimli yerlerde toprak kayması görülmektedir. C) Bahsettiğiniz yer, oturduğum yere çok uzak.
D) Yazar, olayları düz anlatmış; olaya heyecan katmamıştı. B D) Hasta kadınlar ve çocuklar kalenin çoğunluğunu oluş-
İ turuyordu.
E) Organizasyon güzel yapılmış, sorun çıkmamıştı.
L E) Başımı kaldırınca meraklı gözlerin bana baktığını gör-
G düm.
İ
S
A
R
M
A
L
6. “Büyük” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde farklı bir
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme sıfatı kul- görevde kullanılmıştır?
lanılmıştır? A) Moliere, devrinin en büyük yazarlarındandır.
A) Konya Ovası’nın rengi sarıdır, sapsarıdır. B) Büyük ağaçların altından sessizce geçtik.
B) Kupkuru kalan topraktan verim beklenemez. C) Meydanda toplanan büyük kalabalığa doğru yürüdü.
C) Hırsızlar evleri güpegündüz soymaya başlamıştı. D) Büyük bir sorun ortaya çıkmamış, hemen her şey çö-
D) Masmavi gökyüzü, insana sonsuzluğu anlatıyordu. zülmüştü.
E) Davranışlarından dolayı yapayalnız kalmıştı. E) Küçük kardeş daha sakindi ancak büyük ona benzemi-
yordu.
120
7. I. Müdür, odasına girip dosyaları karıştırdı. 10. Bulundukları köşenin biraz ötesinde parlak vitrinli bir tuha-
II. Bu, çocuğa olan biten her şeyi anlatmış. I
ye mağazası vardı. Büyük kristallerin arkasında türlü
III. Az önce o, arabanın fiyatını sordu.
II
IV. Gamsız, yaşaya yaşaya öğrenemez hayatı. göz alıcı renklerde boyun bağları, şık kemerler, yün kazak-
V. Kötü, insanın ilerleyip itibar kazanmasını önler. III IV
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki belirlemeler- lar, eldivenler ve daha birçok insana lazım olan ve olmayan
den hangisi yanlıştır? şeyler, gençlerin yüzüne gülüyordu.
A) I. de virgül kaldırılırsa sözcüğün görevi değişir ama V
sözcük türü aynı kalır. Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangisi adlaş-
B) II. de virgül kaldırılırsa işaret zamiri olan sözcük tür de- mış sıfattır?
ğiştirerek işaret sıfatı olur.
C) III. de virgül kaldırılırsa kişi zamiri olan sözcük, işaret
sıfatına dönüşür.
D) IV. de virgül kaldırılınca sözcüğün türü de görevi de de-
ğişmez.
E) V. de virgül kaldırıldığında adlaşmış sıfat olan isim, tür
değiştirip sıfat olur.
11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ikileme farklı türde kul-
lanılmıştır?
A) Ulur aya karşı kirli çakallar,
Ürkek ürkek bakar tavşanlar dağa.
B) Uyu da turnalar girsin rüyana,
Bakma tuhaf tuhaf göğe bu kadar.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut addan türeyip C) Bir soğuk, bir mavi, bir garip sızı
somut bir adı niteleyen niteleme sıfatı kullanılmıştır? Alev alev sardı her tarafımı.
A) Akılsız insan, insanı yolda bırakır. D) Kırgın kırgın bakma yüzüme Rosa.
B) Baklava ve revani şerbetli tatlılardır. Henüz dinlemedin benden şarkılar.
C) Canlılar için daha duyarlı davranmalıyız. E) Ne kara kara sevda ne sevmek ne sevilmek arzusu
D) Üç günden beri yağmur yağıyordu. B Artık her şarkı dokunur bana bu şehirde.
E) Şehrin bu kesimindeki binalar daha sağlamdı. İ
L
G
İ
S
A 12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde bir ad, birden çok sıfat
R tarafından nitelenmiştir?
M
9. Temel anlamıyla somut isim olan bir sözcük, sıfat veya zarf A) Bir güzel ince gelin
A
görevi üstlenemez ancak ikileme yoluyla niteleme sıfatı Kabartır göğsünü toz duman içinde
L
veya durum zarfı görevi üstlenebilir.
B) Beyaz haberlerim var kardeşlerim
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek- Gölgesiz meydanlara
lendirecek bir kullanım yoktur?
C) Zahmetsiz ve hiç kimseye değil gibi konuşan ağızlardan
A) Akşama kadar ev ev dolaştık.
Ne bilge sözler dinledik
B) Kırlardan kucak kucak çiçek topladık.
D) İşçi eğilir bükülür ve doğrulur
C) Gamze gamze gülüver şimdi, dizesine bayıldım.
Köylü bükülür doğrulur eğilirken
D) Yalnızım, şiirlerim sensi sensi kokuyor.
E) Bir gün sapsarı kesildim
E) O güzel ses, dağ dağ bütün etrafı gezindi.
Öyle bir tabiat vardı ki gövdemde
121
 ÖĞREN  DİKKAT
Sıfatlar, isimlere bazen de zamirlere sorulan “nasıl, hangi, Nitelik bildiren sözcüğün nitelediği adın yerine geçmesiy-
kaç, kaçıncı, kaçar, kaçta, kaç, ne kadar, neredeki, kimle adlaşmış sıfat ortaya çıkar. Adlaşmış sıfatlar da birer
deki, neydeki” sorularıyla bulunur: isimdir:
1. İyi adamlar, kötü işler yapmaz. 1. Genç insanlar, keşfetmeyi sever. (s.)
(nasıl adam) (nasıl iş) 2. Gençler, keşfetmeyi sever. (as.)
2. Bu evi yeni boyadık. (hangi evi) 3. İyi insanın kıymetini bilelim. (s.)
3. Bunca derdi sana kim verdi? (ne kadar dert) 4. İyinin kıymetini bilelim. (as.)
4. Yüzde otuz kâr payı verdi. (kaçta kaç kâr payı) 5. Soğuk hava, bazen Erzurum’u çekilmez kılıyor. (s.)
5. Kasaptaki ete soğan doğranmaz. (neredeki et) 6. Soğuk, bazen Erzurum’u çekilmez kılıyor. (as.)
6. İkinci baharı yaşıyor ömrüm. (kaçıncı bahar)
7. Yüz ellişer sayfa tashih yaptık. (kaçar sayfa)
8. Yorgun birini yokuşa sürme. (nasıl biri)
9. Anlamayan kimseye zorla anlatamazsın. (nasıl kimse)
10. Onu tanıyan herkes, ona saygı duyardı. (nasıl herkes)
 DİKKAT
NOT: Son üç örnekte sıfatlar zamirleri nitelemiştir. Ek il ile yüklem olmuş niteleme sıfatları da adlaşmış sı-
fata dönüşür:
1. Hastanın durumu iyiydi. (as.)
2. Sesin ne kadar sıcak, sesin ne kadar yakın. (as.)
 DİKKAT
İsim tamlamasının tamlananı olarak kullanılan adlaşmış
B
sıfatların önüne isim getirilememesi sizi yanıltmasın, aşa-
İ
ğıdaki altı çizili sözcükler de adlaşmış sıfattır:
L
G 1. Adamın iyisi işin başında belli olur.
İ 2. Meyvelerin çürüklerini altta saklamışlar.
3. Elmanın kırmızısını yerken aklıma düşüyorsun.
S
A
R
M
ÖĞREN A
L
DİKKAT

Niteleme sıfatları isimlere, bazen de zamirlere sorulan


“nasıl” sorusuyla bulunur. “Nasıl” sorusu il veya ilimsiye Sıfat-iller de adlaşmış sıfat görevi üstlenebilir:
sorulursa durum zarfı elde edilir: 1. Gelenin key için geçmişe sövemem. (as.)
1. İnsan küçük sorunları dert etmemeli. (sıfat) 2. Alışmış, kudurmuştan beterdir. (as.)
2. Soğanları küçük doğra. (zarf) 3. Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer. (as.)
3. Hızlı giden araba yavaşladı. (zarf) 4. Dost dediğin, dostun kıymetini bilendir. (as.)
4. Hızlı giden araba yavaşladı. (sıfat) 5. Hâl bilirin hâli başkadır. (as.)
122

6 • Sıfat (Ön Ad)
1. Olumlu ya da olumsuz her türlü deneyim, beyindeki nöron- 4. Yeryüzünde hiçbir şey, ne kadar uzun ömürlü olursa olsun,
ların ateşlenmesine yani elektriksel ve kimyasal sinyaller sonsuz değildir. Milyonlarca sene ortalığı kasıp kavuran,
yoluyla bilgi alışverişi yapmasına neden olur. Deneyim tek- uçsuz bucaksız dünyaya kayıtsız hükmeden devlerin de
rarlandığı zaman bu tepkiler de tekrarlanır. Ne demek isti- sonu göründü. Tabiat ve hayat şartları, önüne geçilmez se-
yoruz? Şunu demek istiyoruz: Birlikte ateşlenen nöronlar, beplerle değişmeye başladı.
birlikte bağlanır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Belgisiz sıfat B) Birleşik sıfat
A) İlgi ekiyle türetilmiş sıfat C) Sıfat öbekleri D) Türemiş sıfat
B) Birden fazla niteleme sıfatı almış isim E) İşaret sıfatı
C) İşaret sıfatı
D) Birden fazla sıfat grubu
E) Soru sıfatı
5. O, beyaz bir kuştu, uzun kanatlı;
Ardında ışıktan bir iz bıraktı.
Yel gibi dağları aştı bir atlı,

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türemiş sıfat kullanıl-
mıştır? Arada bir engin deniz bıraktı.
A) İkiz kardeşler, birbirleriyle oyun oynamaktan zevk alır. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) Apartmanımızın son dairesi de dün satıldı. A) Belgisiz sıfat
B B) Niteleme sıfatı
C) Koyu renkler seni daha zayıf gösteriyor.
İ C) Sıfatla adın yer değiştirmesi
D) Sorunun doğru cevabını bize kim söylemek ister? L D) Soyut adı niteleyen sıfat
E) Bu ağacın tepesi ateşte, kökleri suda olmalı derler. G
E) Adlaşmış sıfat
İ
S
A
R
M
A
L
6. Aşağıdaki cümlelerdeki kurallı birleşik sıfatlardan han-
gisi oluşumu yönüyle diğerlerinden farklıdır?
A) Gümüş işlemeli örtüler, buranın en gözde hediyelik eş-
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kurallı birleşik sıfat
yalarındandır.
yoktur?
B) Bronz madalyalı sporcumuz bizi Avrupa’da temsil ede-
A) Uzun kollu hırka giyersen kolların güneşten yanmaz.
cek.
B) Geniş balkonlu evlerin yapısını daha çok beğeniyorum.
C) Kastamonu’nun ahşap yapılı evleri görülmeye değer.
C) Altın işlemeli kemerleri gelinlere hediye ederlermiş. D) Toprak damlı evler yazın diğerlerine göre daha serin
D) Boyu uzun öğrenciler arka sıralara geçsin. olur.
E) Serin derenin sesi içimize huzur veriyordu. E) Cevabı kısa soruları önce çözerseniz zamanınız kalır.
123
7. J.R.R. Tolkien’in İngiliz edebiyatına kattığı mitolojik bir ev- 10. Kederler vardır yağlı bir ilmek gibi
I II III
Dolanır boynumuza kör gecelerde
rendir Orta Dünya. Yazarın büyük eseri “Yüzüklerin Efendisi”
Bir boşlukta durmadan sallanır insan
IV
Ki ağlamak son çaredir o yerde
serisinde de olaylar bu evrende geçmektedir. “Yüzüklerin
Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Efendisi”, Peter Jackson tarafından sinemaya aktarılmasıyla
A) Türemiş sıfat vardır.
fantastik kurguyla haşır neşir olmayan birçok kişi tarafından
V B) Belgisiz sıfat kullanılmıştır.
da tanındı ve sevildi. C) Bir isim hem niteleme hem belirtme sıfatı almıştır.
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi sı- D) İşaret sıfatı vardır.
fat değildir? E) Kurallı birleşik sıfat vardır.
11. Çocuk sayılabilecek kadar küçük yaştaki bir genç, değerli

I II
taşlara ilgi duyuyordu; bu yüzden mücevherler ustası olma-
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili ad hem ni-
ya karar verdi. “Bu mesleği yapacaksam iyi bir mücevher
teleme hem belirtme sıfatı almıştır?
III IV
A) Her güzel günün sonu olduğu gibi bugün de bitmişti.
ustası olmalıyım.” diye düşünerek ülkedeki en iyi mücev-
B) Eğri büğrü, tozlu yollardan geçerek köye varmışlardı. V
C) Ağaçların dallarına renkli renkli fenerler asılmıştı. her ustasını aramaya başladı.
D) Nasıl bir sorunla karşılaşacağımızı henüz bilmiyoruz. Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangisi türü yö-
E) Mavili, pembeli, sarılı çiçekler açan bu bitki, suyu çok nüyle diğerlerinden farklıdır?
sever.
B
İ
L
G
İ
S
9. (I) Mardin evleri, dört metre yüksekliğe ulaşan duvarlarla A 12. (I) Cefakâr Anadolu kadını, hissettiklerini kilimlerle an-
çevrilidir. (II) Bu duvarlarla sert iklime karşı korunma sağla- R latmış. (II) Onları âdeta yazılı bir metin hâline getirmiştir.
nır. (III) İç avlular, yazın sıcaktan, kışın soğuktan koruyan M (III) Kimisi değme ressamların tablolarıyla yarışacak eser-
mekânlardır. (IV) Bu yerlere eyvan da denir ve yazın aile- A ler meydana getirmiştir. (IV) İşte bu yüzden Picasso’nun
lerin yaşam alanıdır. (V) Mimaride önemli bir yere sahip L “Benim resimlerim kadar güzel bir şey arıyorsanız bu, bir
olan eyvan ve revak gibi yarı açık kısımlar, özellikle batı kilim olur.” sözü gelmeli akıllara. (V) Hangi insan kilimlerin
güneşine karşı gölgede kalacak biçimde yapılmıştır. güzelliği karşısında etkilenmemiştir ki?
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda ve- Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda ve-
rilenlerden hangisi yanlıştır? rilenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümlede, sayı sıfatı vardır. A) I. cümlede, adlaşmış sıfat vardır.
B) II. cümlede, işaret sıfatı vardır. B) II. cümlede, işaret sıfatı vardır.
C) III. cümlede, adlaşmış sıfat vardır. C) III. cümlede, türemiş sıfat vardır.
D) IV. cümlede, niteleme sıfatı vardır. D) IV. cümlede, niteleme sıfatı vardır.
E) V. cümlede, sıfat grupları vardır. E) V. cümlede, soru sıfatı vardır.
124
 DİKKAT  SÜRPRİZ OLABİLİR

Birden fazla sözcüğün ayrı yazılmasına rağmen bir araya Bir sıfatın neyden türeyip neyi nitelediğine dikkat et-
gelip sıfat görevi üstlenmesiyle oluşan dil birliklerine sıfat meliyiz.
öbeği denir. Bunlar çeşitli biçimde kurulabilir: Edat öbeği, 1. Somut addan türeyip somut adı niteleyen bir sıfat
ilimsi grubu, ikileme, kurallı birleşik sıfat, unvan grubu, oluşturulabilir:
bağlama grubu, hâl ekiyle bütünleşmiş sıfat ve çeşitli tam- ∑ Şekersiz çayın tadı daha güzel.
lamalar. ∑ Paslı dişleriyle gülümsüyordu sepetçi kadın.
Aşağıdaki sıfat gruplarının nasıl oluştuğunu inceleyip on- ∑ Köftelik bulgurumuz yok.
ları adlandırınız:
2. Soyut addan türeyip somut bir ismi niteleyen sıfat
1. Ustura gibi bir rüzgâr esiyordu. oluşturulabilir:
∑ Hevesli gençlerle şiir üstüne konuştuk.
2. Bugünün işini yarına bırakan kişi, bugünü de yarını da
∑ Heyecansız ve ruhsuz bir şehirdir Zürih.
kaybeder.
3. Soyut addan türeyip soyut adları niteleyen sıfat oluştu-
3. İrili ufaklı yıldızlar parlıyordu.
rulabilir:
4. Geniş omuzlu adamlar, geniş yürekli insanlara saygı ∑ Üzüntüsüz aşka rastlamak zor.
duymalı.
∑ Hüzünlü bir ayrılıktır ruhumuzu kanatan.
5. Taş duvarlı eve hayran kaldım.
4. Somut addan türeyip soyut adı niteleyen sıfat oluştu-
6. Bilgisi kıt insanlar, sıkça inanırlar bildiklerine. rulabilir:
∑ Temelsiz düşüncelere değer vermem.
7. Ben çenesi düşük insanı sevmem.
∑ Bulutlu bir sevdadır aşkın.
8. Üç adımlık yoldur hayat. ∑ Köşeli duygularım yoktur benim.
9. Beş parasız insanları, beş paralık insanlara muhtaç
etmeyelim.
10. İki bin beş yüz yıldır bu köprü kullanılıyor.
11. Otuz beş yaş değil artık yolun yarısı.
12. Güzel ve çalımlı bir kızımız var. B  ÖĞREN

13. Yola yakın bir ev kiraladım. İ
L Kurallı birleşik sıfat grupları çeşitli biçimlerde oluşur. Sıfat
14. Deniz mavisi gözlerin niye sislendi? G tamlamalarına ve isim tamlamalarına yapım eki (-lı, -sız,
İ
15. Evimizin neşesi dedemi hâlâ özlerim. -lık) getirilerek veya sıfat ile ismi yer değiştirip isme iyelik
eki getirerek yani aitlik grubu şeklinde oluşturulabilen sıfat
16. Eski tarz evleri çok severim. S
A gruplarını aşağıdaki örneklerde adlandırınız:
17. Mürdüm eriği gözlerinle bakıyordun masumca. R 1. Dar ufuklu kişiler, uzağı göremez.
M
A 2. Ufku dar insana hayal kurduramazsın.

L 3. Sırt çantalı turistler akın etti âdeta.
4. Yarım asırlık gazetecidir o.
5. Altın bilezikli eller, borçludur tarlalara.
6. Üç kuruşluk iş için bu parayı veremem.
7. Tek kollu kahraman derdik Mehmet’e.
8. Beş parasız biriyken ne çabuk zengin olmuş!
9. Niyeti kötü insanlardan uzak durmak gerekir.
10. “Kırmızı Başlıklı Kız” masalının korkutucu bir yanı var.
125

• Zamir (Adıl) 7
1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi 4. Ben hep acı içinde yaşayan bir adamım! Bu sıkıntı âdeta
diğerlerinden farklı türde kullanılmıştır? I II
kendimi bildiğim anda başladı.
A) Diğerlerinin son kullanma tarihi 5 Haziran olarak görü-
III
nüyor.
B) Fıstığın yetiştiği bu yörelerde tatlılarda en çok fıstık kul- Bu parçada numaralanmış sözcüklerin türleri aşağıda-
lanılıyor. kilerden hangisinde sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
I II III
C) Yayınlarımızın çoğunu en uygun yatla halka ulaştır-
A) zamir zamir zamir
maya çalışıyoruz.
B) sıfat sıfat zamir
D) İlaçları çocukların ulaşamayacağı yerlere koyarak onla-
rı koruyabiliriz. C) zamir sıfat sıfat
E) Birileri, elini taşın altına koymalı ve problemi çözmeye D) zamir sıfat zamir
yardım etmeli. E) sıfat sıfat sıfat
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şahıs zamiri kullanıl- 5. Bana, başkasının sözünü aktarmayınız; kendi sesiniz ve
mamıştır? I II III
A) Ben, bildiğim işi en iyi şekilde yapmaya gayret ediyo- sözünüzle seslenin, bundan rahatsız olmamdan korkmayın,
rum. IV V
başka kişiyle değil karşımdaki kişiyle konuşmayı severim
B) Bütün sorumlulukları başkalarına bırakmış, her şeyden
elini eteğini çekmişti. VI VII
ben.
C) Kendimi övmek için çaba göstermiyordum, zaten beni
övenler vardı. Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıda-
ki tespitlerden hangisi yanlıştır?
D) Ülkemiz için bizim yapacağımız büyük işler var.
B A) I. sözcük kişi (şahıs) zamiridir.
E) Sizler, teknolojinin kölesi durumuna gelmişsiniz!
İ B) II. sözcük belgisiz zamir, VI. sözcük belgisiz sıfattır.
L
C) III. sözcük dönüşlülük, V. sözcük işaret zamiridir.
G
İ D) IV ve VII. sözcükte iyelik zamiri bulunmaktadır.
E) VII. sözcükte ilgi zamirine yer verilmiştir.
S
A
3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde soru zamiri kullanılma- R
6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı türde bir zamir
mıştır? M
A kullanılmıştır?
A) Neler yapmadık şu vatan için
L A) Tarife kalkma bizi
Kimimiz öldük, kimimiz nutuk söyledik
Arayan birer suyuz
B) Kim demiş ki zamanla gül solar?
B) Gözümde, hayalimde
Bülbül hiç yorulur mu türküden?
Hiç sorma ki neler var
C) Kim ne bilsin neydi beni uyutan? C) Sendedir ufukları
Uyanmadığım o sabah uykudan Ve ancak sana kadar
D) Herhalde yeryüzünde değiliz; D) Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz
Sahiden biz neredeyiz sevgilim? Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz
E) Şaşırdım kaldım nasıl atsam adım; E) Gölge veren ağaçları
Gün kasvet gece kasvet. Sevmiyorsanız yazık size
126
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde belgisiz zamir kullanıl- 10. “Kendi” dönüşlülük zamiri asıl özneyle beraber özne olursa
mıştır? özneyi kişi yönünden pekiştirir.
A) Bunları kimsenin yarasını kaşımak için anlatmadım, Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek-
dedi adam. lendiren bir kullanım vardır?
B) Buralarda yetişen siyah güller, dalından koparılınca A) Sen kendin yap kendi işini, bize yıkma.
rengini kaybeder.
B) Şu dünyada ne yaparsak kendimiz için yaparız.
C) Bazı zaman olur ki sıcak yüzünden insanlar evlerinden
C) Ben kendimi asla affetmedim.
dışarı çıkmazlar.
D) Siz kendinize boşuna güveniyorsunuz.
D) Bütün gün konuştukları konu başka insanların aldıkları,
yaptıkları. E) Onlar da kendi kendilerine karar vermişler.
E) Kim bilir kimsesiz kalanın hâlini?
8. Gülüyordun kayalıklardan inerken bana sen 11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birden çok iyelik zamiri
kullanılmıştır?
Ben ki her gölgenin aksettiği bir gamlı suyum
A) Bulsam, bir sihirli anahtar bulsam
Her gün alnında zehirden acı rüzgârlar esen Toprak kilidini açsam dünyanın
Gurbet akşamlarının bağrı yanık yolcusuyum B) Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin
İki yanımdan aksın bir sel gibi fenerler
C) Bir daha o fırsat geçer mi ele?
A) Niteleme sıfatları Dün gördüm, bugün de göresim geldi!
B) Tür adı D) Hem küçük hem güzel hem de utangaçtı,
Gözleri gözümden daima kaçtı,
C) Hâl eki almış şahıs zamiri
E) Suda omuz omuza
D) Belgisiz sıfatlar İki gölge karışık!
E) İşaret zamiri
B
İ
L
G
İ
S 12. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangi iki-

A sinin türü aynıdır?
R A) Son zamanlarda okuduğunuz hangi kitap sizi çok etki-
M ledi?
A Bu saatte nereye çıkıp gidebiliriz ki?

L
B) Sesin kimden geldiğini anlamak için arkasına döndü.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ilgi hem iyelik
Kupa için kaç takım birbiriyle mücadele edecek?
zamiri bir arada kullanılmıştır?
C) Hangimiz düşmedik kara sevdaya, hangimiz sevmedik
A) Duvardaki tablolar ünlü bir ressamın imzasını taşıyor- çılgınlar gibi?
du.
Kimler geldi kimler geçti edebiyat ve sanat dünyamız-
B) Arsamız, herkesinkinden daha değerliydi. dan.
C) Aileme haber vermeden hiç evden ayrılmadım ki. D) Tatile giderken yanımıza neler almamız gerekiyor?
D) Çocuğunun derslerine yardım edecek birini arıyordu. Kaçıncı ödülünüz oldu hikâye alanında?
E) Salonunki de mutfağınki de en yakın zamanda değiş- E) Dışarıdaki koliler kime ait?
meliydi. Nasıl bir dünyada yaşamak istiyorsunuz?
127
 ÖĞREN  DİKKAT
Kişi (şahıs) zamirleri, insanların yerini tutan zamirlerdir. İşaret sıfatlarıyla işaret zamirleri aynı sözcüklerden (bu,
Bunlar, şu sözcüklerdir: şu, o, öteki beriki, öbür, diğer, böylesi, şöylesi, öylesi) olu-
✓ Birinci tekil şahıs: Ben, beni, bana, benden, benim, şur. Bunların görevi kullanıldıkları cümleye göre değişir.
bendim... 1. Bu, senin görevin değil. (zamir)
✓ İkinci tekil şahıs: Sen, seni, sana sende, senden, se- 2. Bu iş, bunun görevi değil. (sıfat/zamir)
nin, sendin...
3. Bunu şu küçük tezgâha bırak. (zamir/sıfat)
✓ Üçüncü tekil şahıs: O, onu, ona, ondan, onun, odur...
4. Öteki dükkân, berikinden ucuza veriyor. (sıfat/zamir)
✓ Birinci çoğul şahıs: Biz, bizi, bize, bizmişiz...
5. Öbürü diğeriyle aynı (zamir/zamir)
✓ İkinci çoğul şahıs: Siz, size sizin...
6. Böylesi sana yaramaz, sana şöyle bir ev lazım. (zamir/
✓ Üçüncü çoğul şahıs: Onlar, onları, onlardan... sıfat)
 DİKKAT
Kişilerin yerine geçse de diğer zamirler kişi zamiri olamaz:
1. Dün herkes sınıftaydı. (belgisiz zamir)
2. Bu, arkadaşımın kardeşidir. (işaret zamiri)  DİKKAT
3. Öteki, biraz sonra konuşma yapacak. (işaret zamiri) “Herkes, kimse, hepimiz, hepiniz, hepsi” sözcükleri doğ-
4. Bu adamı kim kızdırdı? (soru zamiri) rudan belgisiz zamirdir. Diğer belgisiz zamirler belgisiz
5. Hepimiz birinin hatasıyla mahvolduk. (belgisiz/belgi- sıfatlardan sonra gelen isimlerin düşmesiyle veya isim
siz) çekim eklerini almasıyla oluşur. Bu nedenle aynı sözcük-
B
İ lerden oluşan belgisiz sıfatlarla belgisiz zamirleri karıştır-
L mayınız:
G
İ 1. Bazı, arkadaşları gördüm. (sıfat)
2. Bazıları iyi anlamış. (zamir)
S 3. Çocukların biri, bir adamdan yardım istedi. (zamir/sı-
A fat)
R
DİKKAT M 4. Başka kitap getir, başkası böyle demez. (sıfat/zamir)

A 5. Çoğu, bunları bilmiyormuş. (zamir)

“O” sözcüğünün kişi zamiri, işaret zamiri ve işaret sıfatı
L
olmak üzere üç farklı görevi vardır; cümledeki kullanımına 6. Çoğu insan, bunları bilmiyormuş. (sıfat)
iyi bakılmalıdır. 7. Tüm soruları çözdüm. (sıfat)
1. O, benim milletimin yıldızıdır parlayacak. (işaret zami- 8. Soruların tümünü çözdüm. (zamir)
ri) 9. Kimi benim gibi sever gönülden kimi senin gibi el olur
2. O öğretmen, onun çalışkanlığına hayrandı. (işaret sı- gider. (zamir/zamir)
fatı/ kişi zamiri) 10. Hiçbirimiz, hiçbir konuda ona kızmadık. (zamir/sıfat)
3. Onları dolaba koyun. (işaret zamiri) 11. Birçoğunun, birçok konuda kimseye güveni yoktur.
4. Onların evi bizimkinden geniş. (kişi zamiri) (zamir/sıfat/zamir)
128

8 • Zamir (Adıl)
1. Sevgili Yazarım, 4. I. Ne gün geleceğiniz belli oldu mu?

Size böyle seslenmemi bağışlayacağınızı umuyorum. Sizi II. Etrafına ne bakınıp duruyorsun?
I II III. Ne düzenli insanlar var dünyada.
içtenlikle sevdiğimi anlamanızı istediğimden, gazetelerin
IV. Son kitabınızın konusu ne?
“Dert Ortağı” köşelerine yazanları anımsatmayı bile göze al-
V. Pazardan ne alacağımızı bir kâğıda yazalım.
dım ben. Bana biraz zaman ayırır, kendi başıma cevapla-
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ne” sözcüğü
III
zamir görevinde kullanılmıştır?
yamadığım sorularımın bazılarına yanıt verirseniz size her
IV V A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
zaman teşekkür edeceğim. D) III ve IV E) IV ve V
Yukarıdaki parçada numaralanmış zamirlerden hangi-
sinin türü diğerlerinden farklıdır?
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iyelik zamiri kullanıl- 5. İşaret zamirleri, kendinden önceki cümlenin yerini tutabilir.
mamıştır? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek-
A) Sunumunuz herkes tarafından çok beğenildi. lendiren bir kullanım vardır?
B) Ege Bölgesi’nde birçok farklı tarım ürünü yetişmektedir. A) Sonuç olumlu da olsa olumsuz da olsa hep arkanda-
C) Çocuklarının ardından kendisi de yurt dışına gidip yer- yım, bunu sakın unutma!
leşti. B) Buralara ekilecek ürünler çok su isteyecektir.
D) Dostlarım havaalanına beni karşılamaya gelmişti. C) Bu haber, salondaki herkesi bir an şaşırttı.
B
E) Kavurucu güneş, toprakları kurutmuş; çatlatmıştı. D) Sağa dönün, orada karşınıza bir bina çıkacak.
İ
L E) Bizi son güne kadar destekleyen bir taraftarımız var,
G burada da onları görmek istiyoruz.
İ
S
A
R
M
A
L
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ilgi zamiri kullanıl- 6. “Her yere dolu yağar, buraya deli yağar.” sözü
mıştır? I II III IV
A) Doğadaki değişimi fark edebiliyor musunuz? doğru; hiçbirinizin aklı başında değil.
V
B) Bugüne kadarki hatalarımdan hep ders aldım.
C) Lütfen elinizdekileri bana verin! Yukarıda numaralanmış sözcükler, türlerine göre iki-
şerli eşleştirilirse hangisi dışarıda kalır?
D) Sizin romanınız, son çıkan yazarlarınkinden daha çok
sattı. A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Karşımızdaki dağların karı henüz erimiş değil.
129
7. (I) Ahşap üzerine yapılmış kalem işleri kubbelerde ya da 10. (I) Halı ve kilimler başlangıçlarından itibaren sadece in-
mahl tavanlarında ve sıklıkla evlerin ahşap bölümlerin- sanların ziksel ihtiyaçlarını değil, aynı zamanda psikolojik
de görülür. (II) Bunlar, erken dönemlerde rumi ve hatayi beklentilerini de karşılamak için yapıldı. (II) Dinî inançlar ve
motii, geç dönemlerde ise barok ve rokoko üsluplarının dinsel yaşam lozok düşünceleri, insan ruhunu zenginleş-
etkisindedir. (III) Yapıların büyük çoğunluğunun mimarları tirdi ve geliştirdi. (III) Bu, sanatçı ve onun işini çeşitli yol-
bilindiği hâlde özellikle Erken Dönem’de yapılarda çalı- lardan etkiler. (IV) Sadece halılar ve kilimlerdeki motiere,
şan nakkaşların kimler olduğu bilinmemektedir. (IV) Buna kompozisyonlara bakmak bile bunu aşikâr kılar. (V) Türk
karşılık Edirne Camisi’nin orijinal kalem işi süslemelerinin halılarındaki motierin anlamları, bölgelere göre farklılık
İranlı bir sanatçı tarafından yapıldığı rivayet edilmektedir. gösterir.
(V) Gerek Anadolu’daki halk sanatında gerekse İstanbul’da
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde zamir
saraya yönelik imparatorluk sanatındaki ürünlerde desen
kullanılmıştır?
ve renk, muhteşem bir uyum gösterir.
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
Bu parçadaki cümlelerde numaralanmış cümlelerle il-
gili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümlede, zamir kullanılmamıştır.
B) II. cümlede, işaret zamiri özne görevindedir.
C) III. cümlede, soru zamiri yer almıştır.
D) IV. cümlede, işaret zamiri bulunmaktadır.
E) V. cümlede, ilgi zamiri vardır.
11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde soru anlamı bir soru

zamiriyle sağlanmıştır?
A) Hangi derdine çare bulmak için uğraşmadık biz?
8. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi- B) Yazmak mı daha iyiydi yoksa yazmamak mı?
nin yerine bir zamir kullanılamaz? C) Kazanın nasıl olduğunu kim gördü?
A) Köylerde harman zamanı herkes birbirine yardım ederdi. D) Niçin insanlar tüketim çılgınlığına kapıldı?
B) Hiçbir yazıyı beğenmemiş, hepsinde bir eksiklik bul- E) Kaç yıl önce taşındınız buradan?
muştu.
C) Arkadaşımı uzun süreden beri görmemiştim. B
İ
D) Hamide’nin bebeği kısa sürede büyümüş. L
E) Patatesten sonra tarlaya buğday ekilebilir. G
İ
S
A
R
12. Aldanarak unutulmuş
M
A Senin yolun ayrı, benimki ayrı

L Az sonra ikimiz de yalnız
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisiz zamir yok-
Kısa bir zaman için, saat beş suları
tur?
İyidir beraber olmamız
A) Askerlerin kimisi yama yapıyor, kimisi uyuyup dinlen-
meye çalışıyordu. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) İşlerinin birazını, ekip arkadaşlarına devretmelisin. A) İlgi zamiri
C) Askerlerin nicesi o soğukta yaşamaya çalıştı. B) Tamlayan görevinde kişi zamiri
D) Herkesin bir derdi var, durur içerisinde. C) İyelik zamiri
E) Bazı zaman olur ki insan yaşadıklarını, gördüklerini unu- D) Niteleme sıfatı
tur. E) İşaret zamiri
130
 DİKKAT  DİKKAT
Kim, kimi, kime, kimin, kimden, kimdir ve nereye, nere- “Hangisinde soru sıfatı, zamiri, zarfı vardır?” sorusu ile
yi, neresi, nerenin, nereden, nerede sözcükleri doğrudan “Hangisinde soru anlamı sıfatla, zamirle, zara sağlan-
soru zamiridir. Cevapları da kişi adı veya yer adıdır. Diğer mıştır?” sorusu aynı değildir.
soru zamirleri ile soru sıfatları aynı sözcüklerden oluşur;
bunların görevi, kullanıldıkları yere göre değişir: Bir cümlede soru sıfatı bulunmasına rağmen soru anlamı
başka türde bir sözcükle sağlanabilir veya bir cümlede soru
1. Hangi öğrenci, sınavda barajı aşamadı? (sıfat)
zamiri bulunmasına rağmen soru anlamı başka bir sözcük-
2. Hangisi barajı aşamadı? (zamir)
le sağlanabilir. Bu tür cümlelerde birden fazla soru sözcü-
3. Kaç kitabınız var? (sıfat) ğü vardır ve cümlenin başındaki soru sözcüğünü görüp
4. Kitaplarınızın kaçı şiir kitabı? (zamir) geçmemeniz gerekir çünkü iki tane soru sözcüğü varsa
5. Neredeki bu işin ustası? (zamir) soru anlamı yükleme yakın olan yani cevap isteyen söz-
cükle sağlanmıştır.
6. Neredeki adam bu işin ustası? (sıfat)
Aşağıdaki cümlelerde soru anlamının hangi tür söz-
7. Kaçıncı mektubunda bunları yazmış? (sıfat)
cükle sağlandığını bulunuz:
8. Sen sınıfta kaçıncısın? (zamir)
1. Kimin yaptığını kaç kişi gördü? (sıfat)
9. Ne kadar paranızı izinsiz kullanmışlar? (sıfat)
2. Kaç kişinin kazandığını biliyor musun? (edat)
10. Ne kadarını izinsiz kullanmışlar? (zamir)
3. Hangi evde oturduğunu kimden duydun? (zamir)
11. Hissenizin kaçta kaçını sattınız? (zamir)
4. Sana dün ne getirdi? (zamir)
5. Sana dün ne hediye getirdi? (sıfat)
6. Nasıl birinin saldırdığını kim biliyor? (zamir)
7. Kimin sözüne inanalım bu konuda? (zamir)
 HATIRLA 8. Nasıl bir oda istediğini niye söylemedin? (zarf)
Zamirler, yapıca basit, birleşik veya öbektir: 9. Niye bu işi istemediğini nasıl bir kişiyle görüştün? (sı-
1. Kimin yanındasın? (basit) fat)
2. Birimize söyleseymiş. (basit) 10. Ona ne kadar güveniyorsun? (zarf)
3. Hiçbiri bana anlatamadı. (birleşik / basit)
11. Bana ne kadar zaman ayırabilirsin? (sıfat)
4. Her biri on kilo geldi. (öbek)
B 12. Senin ne kadar şiirinin olduğunu hangisi biliyor? (za-
5. Birçoğunun tadı değişmiş, birkaçı da tamamen bozul- İ mir)
muştu. (birleşik / birleşik) L
6. Kimi kimsesi yok diye bazıları ona eziyet ediyor. (öbek G
/ basit / basit) İ
 DİKKAT
S İyelik yani tamlanan eklerinin bir diğer adı da iyelik
A zamiridir.
R
İlgi zamiri olan -ki belirtili isim tamlamasının tamlayanına
KARIŞTIRMA M

A getirilir. Yani tamlayan (ilgi hâli) ekinden (ben ve bizdeki

Zamirler, yapım eki alınca zamirlikten çıkar ama çe- L -im, diğer sözcüklerdeki -ın, -in, -un, -ün) sonra gelir ve
kim eki alınca zamir olmaktan çıkmaz. düşen tamlanan adın yerini tutar. Bu sebeple ilgi zamiri
1. Bence insanlar benlik davası güttükleri için yalnızlaşı- olan -ki kaldırılınca tekrar belirtili isim tamlaması kurula-
yor. (zamir / isim) bilir:
2. Bana sensiz yaşayamam, diyordu. (zamir / zarf) ∑ Seninki yazmıyorsa benimkini al. (senin kalemin / be-
3. Bencilleştin, senin benimle artık işin olamaz. (il / za- nim kalemimi)
mir / zamir)
∑ Salonun lambası değişti ama mutfağınki duruyor.
4. Kimsesiz insana herkesin yardım etmesi gerekir. (sıfat
(mutfağın lambası)
/ zamir)
5. Bencil kişiler, kimlik bunalımı yaşamak zorunda kalır. ∑ Her yerde dondurma var ama Maraş’ınkine denk de-
ğil. (Maraş’ın dondurmasına)
(sıfat / isim)
131

• Zamir (Adıl) 9
1. Neredeyse gün doğacaktı 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili zamir, ge-
Herkes gibi kalkacaktınız rektiğinde sıfat olarak kullanılamaz?
Belki daha uykunuz da vardı A) Kimsenin bir başkasına bunu anlatması mümkün değil.
Geceniz geliyor aklıma B) Kimi, bizim için çok önemli bilgiler sundu.
Bu dizelerde geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi C) Bazısına bu işler, çocuk oyuncağı gibiydi.
zamirdir? D) Dün bunun bir benzerini sahaarda gördüm.
A) Belki B) Herkes C) Gün E) Diğerlerine bu konuda neden bilgi vermedin?
D) Daha E) Geceniz
2. Aşağıdakilerden hangisinde verilen açıklama, karşısın-

daki cümlede örneklendirilmemiştir?
A) Kişi zamiri belirtili isim tamlamasında tamlayan görevi
üstlenebilir: Bizim tek suçumuz kendimize karşı acıma-
sız olmamızdır.
B) Belgisiz zamir isim tamlamasında tamlanan görevi üst-
lenebilir: İdarecilerin birkaçıyla okulun düzenini konuş- 5. Zamirler de isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan gö-
tuk. revinde kullanılabilir.
C) İşaret zamiri daha önce geçen bir cümlenin yerini tuta-
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir tamlayan göre-
bilir: Aşk, hasta olduğunu kabul etmemektir işte buna
itirazın varsa âşıksın. vinde kullanılmıştır?
D) Bazı zamirler adın yönelme hâli ekini alırken ünlü de- A) Kimsenin aklıyla değil, kendi aklımla hareket ediyorum.
ğişimine uğrar: Ben, bana yapılanın yarısını sana yap- B) Anlamak istemeyen kimseye bir şey öğretemezsin.
saydım dostluğumuz biterdi. C) Buraya gelenlerin hiçbirini daha önce görmemiştim.
E) Dönüşlülük zamiri ikilenerek zamir olmaktan çıkar ve B D) Sporcularımızın çoğu altın madalya alarak döndü.
zarf görevinde kullanılabilir: Sen kendine kendin gibi İ
E) Olgunlaşan meyvelerin toplanması için yardım ettim.
taze bahar seç. L
G
İ
S
3. (I) Okurlar, bu kitapta Türk halkının yaşamıyla, inanışla- A
rıyla, törenleri, oyunlarıyla ilgili canlı görüntüler bulacak. R
(II) Kentliler, kırsal kesimdeki yaşamın bilinmedik ilginç ay- M
rıntılarıyla karşılaşacak. (III) Farklı bölgelerde, uzak kent- A 6. Canlı bir yüz bana yaklaştı, muhabbetle dolu
lerde yaşayanlar, geniş bir coğrafyanın mozaiğinde hep L
Kim bu? Nereden gelmiş? Hangi yolun yolcusu bu
birlikte çoğalttıkları renk zenginliğinin, usta bir araştırmacı-
nın kalemiyle yazıya geçtiğini görecekler. (IV) Cumhuriyet Bu gelen, bir yuvasız kuş gibi pervasızdı
Dönemi’nin en önemli araştırmacılarından birinin kalemin- Bu gelen köylü, sesinden tanıdım, bir kızdı
den, Türk folkloruna yetkin ve kapsamlı bir bakış. (V) Per-
tev Naili Boratav’ın bütün yapıtları gibi, gerek bu alana özel
bir ilgi duyanlar gerekse her daldan aydınlar, sanatçılar, A) Yönelme eki alan şahıs zamiri vardır.
yazarlar, araştırmacılar için vazgeçilmez bir baş ucu kitabı. B) İşaret zamiri bulunmaktadır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde hem C) Soru sıfatına yer verilmiştir.
zamir hem sıfat türünden sözcükler vardır? D) Soru zamiri vardır.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Sayı sıfatı vardır.
132
7. “O” sözcüğü hem işaret sıfatı hem işaret zamiri hem de kişi 11. (I) Onun hikâyeleri, Türk hikâyeciliği için bir dönüm nokta-
zamiri olarak kullanılır. sıdır. (II) Bilindiği gibi Türk hikâyeciliğinde iki büyük isimden
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “o” sözcüğü, kişi za- söz edilir: Ömer Seyfettin ve Sait Faik Abasıyanık. (III) Sait
miri olarak kullanılmıştır? Faik hem güzel Türkçesi hem anlaşılır bir dille yazması sa-
A) Annemin en sevdiği kitaptı o. yesinde kısa sürede kendini fark ettirmiştir. (IV) Bunun se-
B) O renkler sana daha çok yakışıyor. bebi yalnızca dili de değildir elbette, ayrı bir sıcaklık vardır
C) Onu tamir ettirmek yerine, yenisini alabilirsiniz. onda. (V) Hepimiz onun hikâyelerinde bir parçamızı buluruz.
D) O, sizin başarılarınızdan hep övgüyle bahseder. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda ve-
E) Bir daha görmek istemiyorum o saygısız insanları. rilenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümlede, kişi zamiri tamlayan görevindedir.
B) II. cümlede, sayı sıfatı kullanılmıştır.
C) III. cümlede, niteleme sıfatı ve dönüşlülük zamiri vardır.
D) IV. cümlede, işaret zamiri tamlanan görevindedir.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kendi” zamiri, özneyi
pekiştirme göreviyle kullanılmıştır? E) V. cümlede, belgisiz zamir vardır.
A) Artık kendi şiirlerimi basma zamanı geldi diye düşün-

düm.
B) Hale, kendi hatasından çok başkalarının hatasını gö-
rürdü.
C) Kendini kandırarak hiçbir yere varamazsın.
12. Kim bilir, belki giden yolcuların
D) Kader diyemezsin sen kendin ettin; aşkıma, sevgime
ihanet ettin. Budur son seferi
E) Çocukların kendilerini tanıma sürecine yardımcı olmalı- Sisli gözlerdeki cihetler silinir
yız.
Kimsenin kimseden olmaz haberi
A) Soru zamiri B) İlgi zamiri
C) İyelik zamiri D) Belgisiz zamir
E) İşaret zamiri
B
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ilgi adılı kullanılmıştır?
İ
A) Yüzündeki lekeler için özel bir krem kullanmalısın. L
B) Komşudaki tavuk size kaz görünmemeli. G
C) Aklımdakileri gerçekleştirmek için gün sayıyordum. İ
D) Dilimizdeki her deyimin karşılığı başka dillerde olmaya-
bilir. S  DİKKAT
E) Televizyonun ekranından sonra telefonunki de bozuldu. A
R “Şey” sözcüğünün isim mi, zamir mi olduğu konusu bir
M ara tartışma konusu yapılmışsa da son güncellemelerde
A TDK “şey” sözcüğünü belgisiz zamir kabul etmektedir.

L
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı

yapıda bir zamir kullanılmıştır?
A) İnsanların çoğu, geçim derdine düşmüş.  DİKKAT
B) Onun içtenliği inandırıcı gelmiyordu bize. Ek hâlindeki zamirler özel olarak belirtilip istenmedikçe
C) Öğrencilerin bazıları ödevlerini yapmamış. kaç tane zamir vardır veya zamir var mıdır sorularında
D) Nedir seni bu kadar öfkelendiren? dikkate alınmaz.
E) İnsanların birçoğunun geçim derdi var.
133

• Zarf (Belirteç) 10
1. (I) Elinde kitabı ve kalemiyle gözlerini hiç ayırmadan söz- 4. (I) Böyle yürüyerek surları dolanıyoruz. (II) Yedikule’de baş-
cükler içinde kaybolmanın keyni çıkartıyordu. (II) Arda, ladığımız yere geldikten sonra bu sefer yüzümüzü Eyüp’e
kitabın kenarlarından insanlara bakıyordu. (III) Elindeki dönüyoruz. (III) Eyüp’ten Haliç’in kuzey kıyısını izleyerek
kalem hayatla savaşını anlatıyordu. (IV) Yalnızlıktan yorul- Kasımpaşa’dan Galata ve Beyoğlu kısmına geçiyoruz.
muş gözleri ağlayacak kadar dolmuştu. (V) Fakat o kendini (IV) Bu tarihlerde buralarda yerleşim şimdiki gibi değildi
kelimelerin denizine bırakmıştı. elbette. (V) Beyoğlu’ndan Beşiktaş’a geçiyor, oradan da
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çi- Boğaz yoluna çıkıyoruz.

zili sözcük zarftır? Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
A) I B) II C) III D) IV E) V lerden hangisi söylenemez?
A) I. cümlede, durum zarfı kullanılmıştır.
B) II. cümlede, işaret sıfatı kullanılmıştır.
C) III. cümlede, ilden türemiş durum zarfı vardır.
D) IV. cümlede, olasılık zarfı kullanılmıştır.
E) V. cümlede, hâl eki alan isimler vardır.
2. İyi metinleri besleyen yüzlerce algı, düşünce, olgu, içsellik
I
var. Zararsızlığın temelinde, içsel mecranın doyum nokta-
II III
sında olması gerekir. Keza, yazmayı tetikleyen şeyler
içimizdedir. İçimizde sadece biz değil, içinde yaşadığımız
IV
çağın psikolojik, sosyolojik temelleri fazlaca etkili olmaktadır.
V
Yukarıda numaralanmış sözler türlerine göre ikişerli

B
gruplandırıldığında hangisi dışarıda kalır? İ
A) I B) II C) III D) IV E) V L
G
İ
S
A
R
M
A
3. Seni asla unutmayacağım. Her zaman içimde dipdiri ola- L 5. Edebiyat ve şiirle az çok ilgilenenler, son yüz yıldır,
caksın anne! Seni çok sevdiğim için babamın çok sevdiği I II
yeni eşine belki düşman olacağım. Yine eskisi gibi gizli giz- anlamsız görünen ya da anlamı belirsiz türlü yapıtlar ortaya
li, gecelerde ve yalnız başıma ağlayacağım. III
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? konulduğunu ve bunlardan bazılarına zamanla yüksek
A) Kesinlik anlamı veren zarf IV V
değerler biçildiğini bilir.
B) Olasılık anlamı veren zarf
Yukarıda numaralanmış sözlerden hangisi diğerlerin-
C) Yer-yön bildiren zarf
den farklı türdedir?
D) Durum bildiren zarf grupları
E) Zaman zarfı
134
6. (I) Birçok kültüre ev sahipliği yapmış Anadolu’nun zenginli- 9. Adam dışarı birazdan çıkacaktı. Kendini düne göre daha iyi
ği, dillere pelesenk edilmiş bir hakikat. (II) Hele ki üzerinde hissediyordu. Yağmurda ıslanacak ve rahatlayacaktı. Kay-
yaşayan tüm toplulukları aynı anda temsil edebilen yemek bettiği enerjiyi tekrar toplayacaktı.
kültürü... (III) Günümüzde Arnavutların elbasan tavasıyla Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Ermenilerin topiğinin aynı masada buluşabilmesi bir tesa-
A) Yineleme bildiren zarf
düf değil; aksine birbirinden beslenen Anadolu kültürlerinin
zamanla nasıl iç içe geçtiğinin bir göstergesi. (IV) Doğası- B) Yer-yön zarfı
nın cömertliği ve insanlarının özverisiyle gitgide zenginle- C) Zarfı derecelendiren üstünlük zarfı
şen Anadolu yemekleri “Soframda Anadolu” isimli yemek D) Soru zarfı
kitapları serisinde bir araya geliyor. (V) Serinin kalan kitap-
E) Durum zarfı
ları da zaman içinde raardaki yerini alacak.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde zarf

kullanılmamıştır?
10. Kars, Erzurum civarında hüküm süren Akkoyunluların
“Dede Korkut Destanları”nı yazıya geçirttiği tahmin edil-
mektedir. Eserin günümüze ulaşan iki adet el yazması
mevcuttur. Biri 19. yüzyılda Dresden’de, diğeri 20. yüzyılda
Vatikan’da bulunmuştur.

A) Sayı sıfatı B) Zaman zarfı C) Belgisiz zamir
D) Birleşik isim E) Durum zarfı

7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde zaman zarfı kullanıl-
mıştır?
A) Baktım, baktım bir türlü göremedim
Gönül çerçevesinden düşmüş fotoğrafın
B) Baktım ki deniz her dalgasıyla düşman 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfatı derecelendiren
Kuşlar av peşinde balıklar pusuda zarf vardır?
C) Baktım ki o musibet gelip çatmış A) İşlerini eksiksiz yapan bir insandı.
Yolcusunda tayfasında şafak atmış B) İyiliklerinizin karşılığını mutlaka göreceksiniz.

B
D) Aşk ile koskoca dağları düz ettim İ C) Eğri oturalım, doğru konuşalım.
Avladım sonunda o civan kekliği L D) Kayahan’ın oğlu da pek sevimli bir şeymiş.
G E) Yola çıktık, akşam geliriz.
E) Çok gerilerde kalmış çıktığım liman
İ
Yok görünürde sığınacak bir ada
S
A
R
M 12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde zarf bir söz grubundan
A oluşmuştur?
L A) Evlerin çoğu eskidi gitti tamir edilemedi
Evlerin çoğu gereği gibi tasvir edilemedi
8. Senden kopardım çiçeklerin en solmazını B) Ufacık avuçlardan akşamları akan ter
Toprakların en bereketlisini sende sürdüm Tuz yerine geçti evlerin yemeğinde
Sende tattım yemişlerin cümlesini C) Niçin ölümden bahsediyorsun

Bu sevda nereden esti
D) Donmuş dallar esen ılık rüzgâra
A) Şahıs zamiri B) Üstünlük zarfı
Çiçek açar çekingen
C) Adlaşmış sıfat D) Durum zarfı
E) Doğrusu anlamadım bir düğün dernek mi
E) İsim tamlaması Sonra da kimileri düşünceli, durgundu
135
 ÖĞREN  ÖĞREN
I. Zaman zarfı: Filleri, ilimsileri hatta isim yüklemli cüm- b) Sıfatı ve adlaşmış sıfatı derecelendirir:
leleri zaman yönünden sınırlandıran ve “ne zaman, ne za- 1. Çok doğru bir adamdı.
mandan beri, ne zamana kadar” sorularına cevap veren aşırılık sıfat
zarardır. Ancak zaman adları ile zaman zararı karıştı- zarfı
rılmamalı: 2. Daha iyisi Şam’da kayısı.
1. Akşam, aileyi bir araya getiren zaman dilimidir. (isim) üstünlük adlaşmış sıfat
2. Akşam, yemeği birlikte yiyelim. zarfı
(zarf) 3. En güzel şarkıyı sen yazdın.
3. Toplantımız akşamdı, akşama bu sorun çözülecekti. en sıfat
üstünlük
(isim/zarf)
zarfı
4. Akşama tam bir saat var. (isim)
4. Bugün biraz kötüyüm.
5. Akşamları telefon edip durumu hakkında bilgi alıyo- ölçü adlaşmış sıfat
rum. (zarf) zarfı
6. Akşamları iyi değerlendirirsen sıkıntı yaşamazsın. c) Kendi türünden sözcüğü yani zarfı derecelendirir:
(isim)
1. Pek çabuk öğrendim.
7. Akşam iyiydin. (zarf) Miktar durum
8. Akşamdan yola çıkan tren sabah oraya varacak.(zarf/ zarfı zarfı
zarf) 2. Oldukça fazla uğraştık.
9. Akşamın alaca karanlığı çöküyor. (isim) Miktar miktar
zarfı zarfı
II. Yer-yön zarfı: “İçeri-dışarı, aşağı-yukarı, ileri-geri, öte- IV. Durum zarfı: Fiil veya ilimsinin nasıl gerçekleştiğini
beri” sözcükleri ek almaksızın eylem ve eylemsinin yö- belirtir. Ancak niteleme sıfatlarıyla karıştırılmamalıdır:
nünü bildirirse zarf olur. Ancak bu sözcükler isim de sıfat 1. Sıcak esen rüzgâr, ılık esmeye başladı.
da olur: (zarf/zarf)
1. Aşağı inerken yukarıya bir daha baktı. (zarf/isim) 2. Sıcak suya, soğuk su ekleyip ılık suyla yıkandı. (sıfat/
2. Yukarı katı beğendi ve aşağıyı boşalttı. (sıfat/isim) B sıfat)
İ
3. İçerinin havası bozuldu dışarı çıkalım. (isim/zarf) L 3. İçeriye soğuk giriyor, kapıyı sıkı kapatın. (isim/zarf)
G V. Soru zarfları:
III. Azlık-Çokluk (miktar - ölçü - nicelik - derece) zarf- İ a) Nasıl + il, ilimsi
ları:
b) Ne kadar + il, ilimsi
a) Fiil ve fiilimsinin miktarını (ne kadar?) belirtir. An- S
c) Niçin, niye, ne diye, neden = niçin
cak aynı sözcüklerin sıfatı ve zamiri de bulunabilir: A
R d) Ne zaman
1. Çok çalışan, çok para kazanamayabilir. (zarf/sıfat) M e) Hani
2. Burada fazla bekleme, bugün fazla işimiz var. (zarf/ A 1. Sana nasıl bir ev lazım? (sıfat)
sıfat) L
2. Sana nasıl yardım edebilirim? (zarf)
3. İki dinle, bir söyle. (zarf/zarf)
3. Ne kadar çalışan insan başarılı olur?
4. Fazlası gerekmez bana.(zamir) (zarf)
5. Epey işim vardı, epey yorulmuşum. (sıfat/zarf) 4. Ne kadar insan var?
(sıfat)
5. Çocuklar, en çok neden hoşlanır?
(neyden-zamir)
6. Çocuklar, neden bunu bilmiyor?
(niçin-zarf)
136

11 • Zarf (Belirteç)
1. (I) Demin yazdığım satırı, bari bir değişiklik olsun diye tü- 4. Aşağıdakilerden hangisinde hâl eki almasına rağmen
kenmez kalemle karaladım. (II) Sabahtan beri kim bilir kaç zarf olan bir sözcük vardır?
kâğıdı böyle yarısını bile doldurmadan daktilodan çıkart- A) Yazma eylemi belki de insanın koskoca bir dünyaya
tım. (III) Hepsini teker teker buruşturup yere attım. (IV) Son açılmasını sağlıyordur.
kâğıda da özenle “olmuyor” yazdım kırmızı kalemle. (V) Bel- B) Arka balkon, ön balkona göre oldukça genişti; oraya
ki de kırmızı kalem bir uyarı niteliği taşıyordu benim için. masa sığabilirdi.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangi- C) Salim’in soğuktan dişleri birbirine kenetlendi.
si söylenemez? D) Düşe kalka yürüyen bu gençler bana gençliğimi hatır-
A) I. cümlede, zaman zarfı vardır. lattı.
B) II. cümlede, soru zarfı vardır. E) Hiç görmediğim yerlere gitmek, yeni kişiler tanımak isti-
C) III. cümlede, söz öbeği zarf görevindedir. yordum.
D) IV. cümlede, durum zarfı vardır.
E) V. cümlede, olasılık zarfı vardır.
5. Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel

2. (I) Elli beş yıl önce karlı bir mart sabahı, en üst kattaki kü- I
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
çük odasında uyandığında çok telaşlıydı. (II) Hemen fırladı
II
yatağından, perdeleri aralayıp pencereyi açtı. (III) Kar ko- Bu derde düşmeden önce
kusunu içine gerinerek çekti. (IV) Yine de bir çay içmeden III
Bir yer var, biliyorum
hazırlanmak istemiyordu. (V) Ama zemin kattaki mutfağa
Her şeyi söylemek mümkün
inip çay doldurmaya da üşeniyordu.
IV
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- B Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum
lerden hangisi söylenemez? İ V
L
A) I. cümlede, farklı türde zarar vardır. Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözlerden hangisi
G
B) II. cümlede, zaman zarfı vardır. İ zarf görevinde değildir?
C) III. cümlede, ilden türemiş durum zarfı vardır. A) I B) II C) III D) IV E) V
D) IV. cümlede, zarf öbeği vardır. S
E) V. cümlede, miktar zarfı vardır. A
R
M
A
L 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “artık” sözcüğü zarf
olarak kullanılmıştır?
A) Dibinde bir yudumluk kararmış çay artığı vardı.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme farklı bir gö-
revle kullanılmıştır? B) Artık kumaşlar değerlendirilerek yapılan bebek elbise-
A) Bütün gün evde boş boş oturmaktan canım sıkılmıştı. leri beğenildi.
B) Beldenin turistik yerlerinin hepsi pırıl pırıldı. C) Fabrika artıkları suyun kirlenmesine sebep oluyordu.
C) Mutluluktan ışıl ışıl parlayan gözler vardı çevremde. D) Artık onlar da İstanbul’un karışıklığına alışmıştı.
D) Çıtır çıtır yanan odunların sesi insana huzur veriyordu. E) Bu tesislerde artıklar toplanıyor, geri dönüşüm için ayrı-
E) Araba geri geri giderken başka bir arabaya çarpmıştı. lıyor.
137
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “çok” sözcüğü diğer- 10. Börekçi fırınının karşısındaki dört köşe taşlar döşeli, iki
lerinden farklı türde bir sözcüğü derecelendirmiştir? yanı ağaçlı yoldan çarşıya doğru yürüyordu.
A) Genç kızların çok ağır kokular kullanmaması en doğru-
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
sudur.
A) Sayı sıfatı B) Yer-yön zarfı
B) Turizmimizin asıl ihtiyacı olan, yurt dışında ülkemizin
daha çok tanınmasını sağlamaktır. C) Türemiş isim D) Sıfat grupları
C) Çok yüksek yerlerde yetişen bu otları küçükbaş hay- E) Zaman zarfı

vanlar yiyor.
D) Kapadokya’nın çok lezzetli bir yemeği var: Testi kebabı.
E) Çok eğlenceli ve alaycı arkadaşlarımız, bize bir sürpriz
hazırlamışlardı.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer-yön bildiren söz- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz diğerle-
cük diğerlerinden farklı türde kullanılmıştır? rinden farklı görevde kullanılmıştır?
A) Yukarıdan gelen gürültüyle ev ahalisi yataklarından fır- A) Seralar bir şirket tarafından on yıllığına kiralanmıştı.
lamıştı. B) Üç aylık bebek etrafındaki sesleri seçebiliyordu artık.
B) Hangi gülle daha ileriye düşerse kazanan o sporcu ola- C) Babadan kalma evi de borçları ödemek için satmak zo-
caktı. runda kaldı.
C) Dışarının gürültüsünü duymamak için pencereyi kapat- D) Uzun süreli anlaşmanın ardından daha iyilerini bulma-
tı, yorganı başına çekti. ya başladık.
D) Tepeden aşağı inen patika yolun iki kenarı da rengârenk E) Göç yolları üzerindeki kanadı kırılan kuşlar burada te-
çiçeklerle doluydu. davi ediliyor.
B
E) Geriden gelip diğer sporcuya yetişen koşucu, ipi gö- İ
ğüsleyen kişi olmuştu. L
G
İ
S
A
R
M
A
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-in” ekini alan söz- L 12. Neden sonra farkına varıyorsun
cük diğerlerinden farklı türde kullanılmıştır?
Etrafındaki korkunç ıssızlığın
A) Alışkanlıklarınızın sizi gündelik hayatınızdan uzaklaş-
Yâr olsun, dost olsun, kimi arıyorsun
tırması gerekmez.
Adresi belli mi vefasızlığın
B) Kışın buz tutan göllerde balık avlayarak geçinen insan-
lar var. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
C) Çocukların eğitilmesi için çabalayan insanlara yardım A) Cümleyi zaman bakımından sınırlandıran sözcük
etmeliyiz. B) Soru zamiri
D) Sanatçının tabloları her yüzyılda beğeni topluyor. C) Niteleme sıfatı
E) Yazın son günlerini yaşıyoruz bugünlerde. D) Türemiş isim
E) Durum zarfı
138
 DİKKAT  DİKKAT
Zaman, durum, miktar, yer-yön ve soru zararı zarf çeşit- Cümlenin anlamını durum yönünden tamamlayan söz is-
leridir. Bazı sözcüklerin zarf olduğu kabul edilse de bun- tenmişse yükleme sorulan “nasıl” sorusuyla bulunan du-
ları gruplandırmada tartışma yaşanmaktadır. Aşağıdaki rum zarfı istenmektedir.
sözcükler daima zarftır:

1. Cümleye sebep anlamı katan “-den -dan” hâl eki al-
mış zarflar:
✓ Ağlamaktan gözleri şişmişti. (zarf)
 DİKKAT
“Artık” sözcüğü, zaman zarfı, niteleme sıfatı veya ad ola-
✓ Ağlamaktan vazgeç. (isim)
rak (adlaşmış sıfat) kullanılabilir. Aşağıdaki altı çizili söz-
2. Cümleye yineleme-tekrarlama anlamı katan zarf- cüklerin türünü bulunuz:
lar: 1. Artık sevmek haram bana!
✓ Haydi gel yeniden başla. 2. Artıkları çöpe atmayalım.
✓ Beni tekrar deneyin. 3. Artık kumaşlardan sofra bezi yaptı.
3. Cümleye kesinlik anlamı katan zarflar: mutlaka, ka-

tiyen, asla, hiç mi hiç, muhakkak, elbette...
4. Cümleye olasılık anlamı katan zarflar: belki, galiba,

 DİKKAT
herhâlde...
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin türünü bulunuz.
✓ Adını herhâlde unuttu.
1. Demin onunla bunu konuştuk.
5. Cümleye yaklaşıklık anlamı katan zarflar: 2. Öncesini bilmeyen sonrasına yön veremez.
✓ İşimiz hemen hemen bitti. 3. Önce bize gidelim, sonra maçı bekleyelim.
✓ Az kalsın merdivenden düşüyordum. 4. Öfkeden kimseye yarar gelmez.
6. Dilek-istek anlamını pekiştiren zarflar: 5. Adam, öfkeden delirecekti.
✓ Şu sınavı bir kazansam... 6. Hâlâ bu konuda açıklama yok.
✓ İnşallah yarın gelir.
✓ Hiç olmazsa şu soruyu çözün. B
İ
7. Fiile yönelik kullanılan “işte” sözcüğü (gösterme
L
zarfı)
G  DİKKAT
✓ İşte gidiyorum çeşmi siyahım. İ
“Daha” sözcüğü “henüz” anlamındaysa zaman zarfıdır,
karşılaştırma yapıyorsa miktar zarfıdır:
S
1. Bana daha tam güvenmiyordu. (zaman zarfı)
A
R 2. Ona daha yeni bir araba alayım. (miktar zarfı)
M
A
L
 DİKKAT
“-e doğru” ve “-e karşı” edat öbekleri, yer - yön zarfı ya da
zaman zarfı öbeği oluşturabilir. Bu, onun cümleye kattığı
anlama bağlıdır:
 DİKKAT 1. Okula doğru beraber yürüyorduk.
Cümleyi zaman yönünden sınırlandıran sözcük istenmiş- yer-yön zarfı öbeği
se “ne zaman” sorusuyla bulunan zaman zarfı istenmek- 2. Akşama doğru köye ulaştım.
tedir. zaman zarfı öbeği
139

• Zarf (Belirteç) 12
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde cümlenin anlamını 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde azlık-çokluk bildiren
durum yönünden tamamlayan söz kullanılmamıştır? sözcük diğerlerinden farklı türde kullanılmıştır?
A) Yaratıcı bir yazar, dili de güzel kullanmalıdır. A) Bana matematik dersi, öğrenilmesi çok zor bir ders ola-
B) Askerler, nöbet yerlerine teker teker geçiyorlardı. rak görünmekte.
C) Çocuk, büyük bir hevesle her gün okula gidiyordu. B) Projemiz kurulda pek beğenilmiş ancak yapım aşaması
için bir tarih verilmemiş.
D) Güneş, dağların ardından usul usul yükseliyordu.
C) İş yerinde birbiriyle gayet samimi arkadaşlar var.
E) Yaşadıklarını anlatırken gözleri yaşardı.
D) Yarışma için belirlenen sürenin az olduğuna dair bir gö-
rüş yerleşti.
E) Fazla mal göz çıkarmaz düşüncesiyle her teklif edileni
alıyordu.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zaman bildiren söz-

cük diğerlerinden farklı türdedir?
A) Akşam, Ahmet Haşim’in en sevdiği vakittir.
B) Önceleri bu topraklarda daha çok buğday ekimi yapılırdı. 5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde üstünlük zarfı kullanıl-
mıştır?
C) Çocuklar sabah erkenden yola çıkacakları için uyumuş-
lardı. A) Zaman ne de çabuk geçiyor Mona
D) Varlıkların gölgeleri öğlen en kısa, akşama doğru en Saat on ikidir söndü lambalar
uzundur. B) Zambaklar en ıssız yerlerde açar
E) Festival için kışın yapılmaya başlanan hazırlıklar henüz Ve vardır her vahşi çiçekte gurur
bitmemişti. C) Akşamları gelir incir kuşları
B Konarlar bahçemin incirlerine
İ
L D) Artık inan bana muhacir kızı
G Dinle ve kabul et itirafımı
İ E) Yağmurdan sonra büyürmüş başak
Meyvelar sabırla olgunlaşırmış
S
3. Yer-yön bildiren sözcükler, çekim eki almadan bir il veya
A
ilimsinin anlamını yer-yön bakımından tamamlarsa zarftır.
R
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun M
bir sözcük yoktur? A

L
A) Yukarı çıkıldıkça düşen hava sıcaklığı, tırmanışçılar
için tehlike oluşturmakta.
B) Arabanızı biraz daha ileri alabilirseniz ben de arabamı 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru bildiren sözcük
park edebilirim. zarf görevinde kullanılmıştır?
C) Hem aşağı hem yukarı taraftaki topraklarda çeşitli A) Nasıl bir yerde yetiştiğinizi bize anlatır mısınız?
ürünler yetiştiriliyor.
B) Bu geç saatte çocuklar sokaklarda ne gezinip duruyor?
D) Öğrencilerin saat sekizden sonra dışarı çıkmaları ya-
C) Bir şiir yazmak için kaç saatinizi harcıyorsunuz?
sak.
D) Yeni yatırımları için ne kadar bütçe ayırmışlar?
E) İçeri girmekten çekinen misari tebessüm ederek ikna
etmeye çalıştı. E) Bu sokağın nereye çıktığını bilen var mı?
140
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde zarf (belirteç) yoktur? 10. Sevgileri yarınlara bıraktınız
A) Kim bilir şimdi nerdesin Çekingen, tutuk, saygılı
Senindir yine akşamlar
Bütün yakınlarınız
B) Uyu! Gözlerinde renksiz bir perde
Sizi yanlış tanıdı
Bir parça uzaklaş kederlerinden
C) Issız bir mezarlık, kimsesiz bir yer Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Gölgesinde ulu, loş bir mâbedin A) Zaman zarfı B) Belgisiz sıfat

D) Her şey yerli yerinde; havuz başında servi C) Adlaşmış sıfat D) Şahıs zamiri
Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan E) Durum zarfı
E) Son darbe inmeden evvel, en son anda
Bir çiçek, bir kuş, bir tebessüm ol
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde miktar zarfı diğerlerin- 11. (I) İyi kitaplar okuyan çocuklar büyüdüklerinde Türkiye gü-
den farklı türde bir sözcüğü derecelendirmiştir? zel bir yer olur mu, ne dersiniz? (II) Mutlaka bambaşka bir
A) En lezzetli yemeği yapmak için herkes çaba gösteriyor- ülke olur! (III) Bu, her gecenin bir sabahı olacağını bilmek
du. gibi çok açık. (IV) Türkiye’de çocuk ya da genç olmak, bir-
çok engeli ortadan kaldırmayı gerektiriyor. (V) Çünkü onlar,
B) Çok samimi olduğum bir arkadaşımdan yardım istemiş-
daha yolun başındalar.
tim.
C) En acı biberleri kurutup toz biber hâline getirirlerdi. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda ve-
rilenlerden hangisi yanlıştır?
D) Yarışmaya gayet güzel manzara resimleriyle katıldılar.
A) I. cümlede, zaman zarfı vardır.
E) Pek yetenekli sanatçımızın son eseri de çok beğenildi.
B) II. cümlede, kesinlik zarfı vardır.
B C) III. cümlede, miktar zarfı vardır.
İ D) IV. cümlede, durum zarfı vardır.
L
G E) V. cümlede, zaman zarfı vardır.
İ
S
A
R
M
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf yoktur? A 12. Aşağıdakilerden hangisinde yapılan açıklama cümleye
A) Salı akşamından beri soğuk algınlığım devam ediyor. L uygun değildir?
B) Edip Cansever, şiirlerini toplantılarda okumayı pek sev- A) Yer-yön zarfı tamlayan olarak kullanılıp adlaştırılabilir:
mezdi. Aşağının manzarası çok güzel.
C) Edebiyatımızdaki yazınsal yetersizlik hep sürecek. B) Yönelme hâlindeki bir söz durum zarfı olarak kullanıla-
bilir: Bizi boş yere burada beklettiniz.
D) Antolojiyi hazırlamak için bütün öyküleri baştan sona
taradım. C) Sıfat üstünlük belirteciyle derecelendirilebilir: Okula ye-
tişmek için daha çabuk hazırlanın.
E) Çehov, Rus tiyatrosunun değil dünya tiyatrosunun ya-
zarı olmuştur. D) Söz öbeği zaman zarfı olarak kullanılabilir: Bahar gelin-
ce ağaçlar yeşerir.
E) İkilemeler de zarf öbeği oluşturabilir: Hayata beraber
başladığımız dostlarla da yollar ayrıldı bir bir.
141
 DİKKAT  DİKKAT
“Ne” sözcüğü çok farklı sözcük türlerinin örneği ola- “Bir” sözcüğü çok farklı sözcük türlerinin örneği ola-
bilir: bilir:
1. Bugün neydi o öfke? (Soru zamiri) 1. Onunla bir yaştayız ikimiz. (niteleme sıfatı → aynı yaş-
2. Bir yaralı döşten gayri nem kaldı? (neyim - isim çekim ta)
eki aldığı için doğrudan zamir) 2. Bir gün izin veriyorum, işlerini bitirmeye yeter. (sayı sı-
3. Giden şanlı akıncı ne gün döner yurduna? (hangi an- fatı)
lamıyla ismin önüne geldiği için sıfat)
3. Bir gün kafamı ve kalbimi saran hüznü yeneceğim.
4. Ne insanlar tanıdım hey! (belgisiz sıfat)
Hep hikâye dram çıktı (nasıl anlamıyla ismin önüne
4. Biri bir yerlerde acı çekerken bir dakika bile huzur yok
geldiği için sıfat)
bana. (belgisiz zamir)
5. Ne ağlarsın benim zülfü siyahım? (niçin anlamına gel-
5. Bir konuştu, herkesin ağzı açık kaldı. (zarf)
diği için soru zarfı)
6. Türkçeye hiç çalışmıyor, bir de bu dersten yüksek net
6. Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye Abla! (sıfatı de-
bekliyor. (bağlaç öbeği)
recelendirdiği için miktar zarfı)
7. Bir Ayşe Hanım’la iyi anlaşıyorum. (sadece anlamına
7. Burada ne sana ne bana yer var. (olumsuzluk veren
gelen bu sözcük edat kabul edilmektedir fakat farklı
bağlaç)
görüşte olanlar da vardır.)
8. Sana ne anlattı? (ismin yerine geçtiği ve ne+ler yapıla-
bildiği için zamir)
9. Yarın ne ağacı dikeceksiniz? (isim tamlamasının tam-

layanı olduğu ve ne+yin ağacı denebildiği için zamir)
10.Yarın ne dersler var? (hangi dersler anlamına geldiği

ve sıfat tamlaması kurduğu için sıfat)
11. Onlar neyin hesabını yapıyor? (isim çekim eki aldığı

için direkt zamir) B
12.Bugün ne dersi göreceğiz? (isim tamlaması oluşturdu- İ
L
ğu ve neyin dersini anlamında olduğu için zamir)
G
13. Senin amacın nedir? (isim çekim eki almış doğrudan İ
zamir)
S
14. O senden ne istedi, sen ona ne verdin? (“ne+ler” yapı-
labildiği ve cevabı isim olduğu için zamir)
A
R
 SÜRPRİZ OLABİLİR
15. Babanız ne işlerle uğraşıyor? (sıfat) M Yer - yön bildiren zarar cümlenin öznesi olursa veya isim
A tamlamasında tamlayan olursa isim çekim eki almadan

16. Babanız ne işiyle uğraşıyor? (zamir) L da ad (isim) görevi üstlenebilir:
✓ İçeri çok fena kirlenmiş.
özne-isim
✓ İçeri az önce biri girdi.
zarf
✓ İçeri kıyafetiyle dışarıda dolaşma.
isim isim
✓ İçeri bölgelerde yağmur var.
sıfat
142
Test TAMLAMALAR
1 • Sıfat Tamlaması • İsim Tamlaması (Belirtili, Belirtisiz, Zincirleme)
1. Uçun kuşlar uçun doğduğum yere 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla sıfat
I tamlaması yer almamıştır?
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır
A) Bu güzel havalara aldanıp sahil kasabalarından birine
II
tatile gitmiştik.
Ormanlar koynunda bir serin dere
III IV B) Birkaç gün sonra mülakatım var, bu hafta sizinle gele-
Dikenler içinde sarı gül vardır meyeceğim.
V C) Hangi yazarın nasıl bir üslupla yazdığını bilmek yazar-
lar için önemlidir.
Bu dizelerdeki numaralanmış tamlamalardan hangisi
diğerlerinden farklıdır? D) Evimizin arkasındaki derecikte üç tane ördek yüzüyor-
du.
E) Düşünmeden attığınız adımlar, hangi yöne giderseniz
gidin sizi bir hedefe ulaştırmaz.
B
İ
L
G
2. I. Hukuku bilen insanın adalet duygusu eksik olmamalı. İ 4. İyi yapılmış olan iş, iyi söylenmiş olan sözün üstündedir.
I II
II. Adaletin eksik kaldığı toplumda hukuka saygı azalır. “Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz.” demiş ya Ziya Paşa.
S
III. Hiçbir kanun, vicdanların yasasından üstün değildir. A III
R Hakikaten söz gücü ile öz gücü bazı zamanlarda birbiriyle
IV. Vicdanlardaki yasayı kanunlaştırmak ise her zaman M IV V
mümkün değildir. A tam anlamıyla zıt bir çizgide gelişebiliyor.

L Bu parçada altı çizili sözlerle ilgili aşağıdaki belirleme-
V. Hukuku bilmeyenler, hukukun üstünlüğü ile kanunun
üstünlüğünü özdeş zannederler. lerden hangisi yanlıştır?
A) I. sıfatı söz öbeği olan bir sıfat tamlamasıdır.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çizili bölüm
farklı bir tamlamadır? B) II. zincirleme isim tamlamasıdır.
C) III. tamlananı tamlayanından önce söylenmiş belirtili isim
tamlamasıdır.
D) IV. belirtisiz isim tamlamasıdır.
E) V. sıfat tamlamasıdır.
143
5. Oğlumu okuluna bırakırken “Oğlum, okulun çok güzel bir 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz grubu
I farklı bir tamlamadır?
okul, bu okulun değerini bil.” dedim. Oğlum da bana “Ben A) Bedri Rahmi, halk türkülerinin sözlerine hayrandır.
II
B) Yunan, Ege’yi parsellemiş; İngiliz’in, Fransız’ın hesabı
de bu okulun en çalışkan öğrencisiyim, okulun kibar ve daha başka.
III IV
C) Devir, Cumhuriyet öncesidir; Ege’nin dağlarında çatal
anlayışlı yöneticileri de benim kıymetimi bilsinler.” dedi. yürekliler dolaşır.
Ona “Senin güzel okulun da sen de çok yaşa!” demek iste- D) Nice memleket sevdalısı dan, elinde mavzer çıkar.
V
dim, vazgeçtim. E) “Yörük Ali” türküsü, acılı günleri, Ege’yi ve yiğitleri ne
güzel anlatır!
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi bir isim
tamlamasının tamlayanı da tamlananı da değildir?
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde arasına sözcük ya da

sözcükler girmiş bir isim tamlaması vardır?
A) Durgun geçen zaman, akşama doğru taşkın su gibi
akmaya başladı.
B) Aslında her insanın birbirinden ilginç bir öyküsü vardır.
C) İnceliğin şiirini yazabilmek için yaşamın güzelliklerini
tanımak gerekir.
D) Sürükleyici bir romanın sonunda insan farklı tat alıyor.
E) Sözcüklerin uyumu, şiirin okunurluğunu daha da artırı-
yor. 9. Hem okudum hem de yazdım
B
İ Yalan dünya senden bezdim
L Dağlar koyağını gezdim
G
Yiten yavrum bulunur mu
İ
Yukarıdaki halk türküsünde altı çizili söz grupları sıra-
S sıyla hangisinde doğru olarak adlandırılmıştır?
A
I II III
R
7. Adana’nın verimli ovalarında pamuk tarlaları ile ayçiçeği ve M A) Belirtisiz isim Belirtili isim Sıfat
mısır tarlaları yer değiştirdi. Yani beyaz altının yerini sarı A tamlaması tamlaması tamlaması
altın aldı. Şimdi Adana ovaları bir altın tepsi gibi ışıl ışıl L
B) Belirtili isim Belirtisiz isim Sıfat
gülümsüyor.
tamlaması tamlaması tamlaması
Bu cümlelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Birden fazla tamlayanı bulunan belirtisiz isim tamlaması C) Sıfat Belirtisiz isim Sıfat
tamlaması tamlaması tamlaması
B) Tamlayanı sıfat tamlaması olan belirtili isim tamlaması
C) Tamlananı sıfat tamlaması olan belirtili isim tamlaması D) Sıfat Belirtisiz isim Belirtisiz isim
D) Zincirleme isim tamlaması tamlaması tamlaması tamlaması
E) Tamlayanı ile tamlananı arasına sıfat girmiş isim tamla-

E) Belirtisiz isim Belirtisiz isim Belirtisiz isim
ması tamlaması tamlaması tamlaması
144
10. 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi hazırlanmış, 12. Aşağıdaki dizelerden hangisinde ayraç içinde belirtilen
I tamlama türüne yer verilmemiştir?
Anadolu’daki kurumlara gizli olarak gönderilmiştir. Mustafa A) Altın hızma mülayim seni Hak’tan dileyim. (Sıfat tamla-
II ması)
Kemal Paşa, bu genelgeyi yayımlamadan önce Ali Fuat B) Bir kızıl goncaya benzer dudağın. (Sıfat tamlaması)
Paşa, Rauf Bey, Cemal Paşa ve Kâzım Karabekir Paşa’nın
C) Ada sahillerinde bekliyorum yârim seni, seni istiyorum.
III
(Belirtisiz isim tamlaması)
onayını almıştır. Ulusal egemenliğin dile getirildiği bu bel- D) Aşkın için ölmüşüm senin umurunda mı? (Sıfat tamla-
ge Millî Mücadele’nin ilk adımıdır. Mücadelenin gerekçesini ması)
IV E) Biz Çamlıca’nın üç gülüyüz / Aşk bahçesinin bülbülü-
açıklayan, mücadelenin yöntemini belirleyen bu belgede yüz. (Zincirleme isim tamlaması)
milletin bağımsızlığını yine milletin kurtaracağı vurgulan-
mıştır. Böylece Türk milletine Kurtuluş Savaşı için çağrı
yapılmıştır. İstanbul Hükûmeti’nin tutsak olduğuna ve so-
rumluluklarını yerine getiremediğine de gerekçeler arasın-
da özel bir yer ayrılmıştır. Ayrıca Erzurum’da ve Sivas’ta
kongre yapılması kararı alınmıştır. 10 maddelik bu bildiriyle
 MUTLAKA ÖĞREN
Havza Genelgesi ile uyandırılmış olan ulusal bilinç ihtilal Tamlamanın sonundaki ada “nasıl”, “hangi” “kaç - kaçın-
safhasına geçirilmiştir. cı - kaçar - kaçta kaç - ne kadar”, “neredeki - kimdeki
V - neydeki” soruları sorulabiliyorsa bu tamlamalar bir sıfat
tamlamasıdır.
Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisi farklı
bir tamlamadır? 1. Kırmızı güllerde ara rengimi. (nasıl güller)
A) I B) II C) III D) IV E) V 2. Bu işi herkes yapamaz. (hangi işi)
3. İki yüz elli Türk lirası ödedim. (kaç Türk lirası)
4. İkinci baharı yaşıyor ömrüm. (kaçıncı baharı)
5. Adaylara seksener soru soruldu. (kaçar soru)
6. Yüzde yetmiş şansımız var. (kaçta kaç şansımız)

B
İ
L 7. Onun çok fazla kitabı bulunuyor. (ne kadar kitabı)
11. Karadeniz’de kıyıya paralel uzanan dağlar, çok şeyi belirler. G
İ 8. Okulun önündeki kalabalık giderek çoğaldı.
I
Kıyılar, fazla girintili çıkıntılı kıyılar değildir. Çok küçük koylar
(neredeki kalabalık)
II III S
hariç, önemli girinti ve çıkıntı yoktur. Bu nedenle Sinop Limanı A
IV R
dışında büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksun-
M
A
V
L
dur. Güçlü dalgalar, kıyıda falezler oluşturur. “Boyuna kıyı
tipi egemendir. Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın ağzında oluşan
VI
 DİKKAT
deltalar dışında, kıyı, çoğu yerde diktir. Eğim fazlalığı ve İsimden türemiş sıfatlarla kurulan sıfat tamlamaları ile
yağış bolluğu sebebiyle heyelan olayının en fazla görüldü- isim tamlamaları çok karıştırılmaktadır. Aşağıdaki tamla-
ğü bölgemizdir. malar sıfat tamlamasıdır:
Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangileri isim ◆ Bahçedeki ağaçları ◆ Taşlı tarla
tamlamasıdır? ◆ Yolsuz köyler ◆ Sevgili insanlar
A) I ve VI B) II ve V C) III ve IV ◆ Evdeki hesap ◆ Bendeki kalem
D) Yalnız IV E) Yalnız VI
145
 DİKKAT  DİKKAT
Tamlanan durumundaki (sondaki) isme “ne” sorusu so- Sondaki tamlanan isme veya zamire “neyin”, “kimin” soru-
rularak tamlayan bulunuyorsa ve tamlananda çıkarala- ları sorularak tamlayan bulunuyorsa belirtili isim tamlama-
mayan bir iyelik eki (-ı/sı) varsa belirtisiz isim tamlaması
vardır. sı vardır. Bu tamlamalarda tamlayanda “(n)-ın-in-un-ün”
tamlayan eki ve tamlananda da iyelik eki olan “(s)-ı-i -u
◆ Yol para sı tamlanan yani iyelik eki kuru-
-ü” eki bulunur. Aşağıdaki tamlamalar, belirtili isim tam-
cu unsurdur ve çıkarılamaz. lamalarıdır.
◆ Aile içi ◆ Şiddet eğilimi
◆ Yaş otuz beş yolun yarısı eder. (neyin yarısı)
◆ Cep telefonu ◆ A har
◆ 1960 yılı ◆ Ömürler boyu
◆ Bir şairin şiirleri, yaşamının kısacık dipnotlarıdır. (kimin
◆ Kalp ağrısı ◆ Sevgi yağmuru şiirleri) (neyin dipnotları)
◆ Anadolu cenneti ◆ Adana kebabı
◆ Giderek iletişimin hızı artıyor.
◆ Bazılarının gözleri hâlâ görmüyor gerçeği.
◆ Kimin nesi varsa döksün ortaya.
 DİKKAT  NOT
Tamlayanı kişi zamiri olan tamlamalarda tamlanandaki Tamlayanı kişi zamiri olan tamlamalar hep belirtili isim
iyelik eki de tamlayandaki tamlayan eki de değişiklik gös- tamlamasıdır: Onun arabası, senin bileziğini, sizin hiçbi-
terir. riniz.
◆ Benim kitabım ◆ Senin suçun
B
◆ Bizim sözümüz ◆ Sizin derdiniz İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
 MUTLAKA ÖĞREN
Çokluğun arasından seçme bildiren ve -ın -in -un -ün tam-
layan ekinin yerini tutan -dan -den ayrılma ekiyle kurulan
tamlamalar da belirtili isim tamlamasıdır:
◆ Öğrencilerden birine zor bir görev verdim.
◆ Arkadaşlardan birkaçı tartışmaya katılmamıştı.
 SAKIN KAÇIRMA ◆ Aşağıdakilerden hangisi bu sorunun cevabı olmaya
uygundur?
ÖSYM komisyonu son yıllarda tamlayan ekini durum eki
saymakta ve “ilgi durumu” olarak kabul etmektedir. ◆ Bunlardan bazılarına benim de ihtiyacım var.
146
Test TAMLAMALAR
1. Aşağıdakilerden hangisinde belirtili isim tamlaması 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtisiz isim tamla-
kullanılmamıştır? ması kullanılmamıştır?
A) Yazarlar, ilk kitaplarının etkisinden kolay kurtulamazlar. A) Sağanak yağmur altında, gülenle ağlayan fark edilmez.
B) Öğrencilerden bazılarına şiir ezberleme ödevi verdim. B) Ankara-Konya arasını hızlı trenle 45 dakikada gittik.
C) Yazdığın kitap, yazın dünyasında herkes tarafından ko- C) 9.45 feribotuyla İstanbul’dan Yalova’ya hareket ediyo-
nuşuluyormuş. ruz.
D) Geçen baharın ve yazın hüznü çöktü üstüme. D) İnsan, içinin kıvrımlarında bulduğunu dış âlemde bula-
E) Benim elimde olsaydı geçmişe döner ve daha çok hata maz.
yapardım. E) İnsanlar arasında dolaştım bir ömür boyu, sonra dön-
düm içime.
2. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde belirtisiz isim 5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde tamlananı tamlayan-
tamlaması yoktur? dan önce söylenmiş bir belirtili ad tamlaması vardır?
A) Her horoz, kendi çöplüğünde öter. A) Bir güz bahçesi gibi okunmayı bekliyor şiirin
B) Irmak kenarına çeşme yapılmaz. B) Kapı aralığına sıkışıp kalıyor martının kanadı
C) Ata malı, mal olmaz; kendin kazanmak gerek. C) Ellerimdeki sıcaklığı alıp gidiyor yalnız serçeler
D) Domuz derisinden post, eski düşmandan dost olmaz. D) Yalnızlığıma şarkılar söyletiyor kara gözlerin
E) Ağaç, meyvesi olunca başını aşağı eğer. E) Gölgesi gözlerime vuruyor servilerin
B
İ
L
G
İ
S
A
3. (I) Ruhumuz, örselendikçe tavında dövülen demir gibi R 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim tam-
gücünün farkına varır ve olgunlaşır. (II) Zor zamanlardan M laması kullanılmıştır?
ve hayal kırıklıklarından geçen insanların farkındalığı on- A

A) Erik ağacının yapraklarından süzülen damlalar güllerin
lara güç verir. (III) Çünkü bu insanların öncelikleri değişir. L
üzerine teker teker düşüyordu.
(IV) Hayatta değerli bulduğu şeyleri ve değersiz bulduğu
B) Mete Bey sağ dirseğini ot yastığa dayamış, süzülen
şeyleri yeniden gözden geçirir. (V) Mesela çok sevdiğimiz
damlaları takip ediyordu.
birinden ayrılınca yaşamın hiç görmediğimiz yanlarını gör-
meye ve onlara tutunmaya çabalarız. C) Bir dönüm bahçesi olan bu evin en değerli varlığıydı
kuyu.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
D) Çadırın altından kafayı çıkardığında burasının iş mer-
hem belirtili hem de belirtisiz isim tamlaması kullanıl-
kezleriyle dolu bir yer olduğunu gördü.
mıştır?
E) Altı ay önce kitapçıdan aldığı okul defterine anılarını
yazmaya başladı.
147
7. Tamlayan durumundaki bir ismin veya zamirin tamlananı 10. I. Ormanlık alanların tahribatını engellemek için önlem
bir isim tamlaması ise bu söz grubu zincirleme isim tamla- almalıyız.
masıdır.
II. Tepedeki kayaların kahverengi yüzeyinde resimli yazı-
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu şekilde kurulmuş lar vardı.
bir zincirleme isim tamlaması yoktur?
III. Yazarlık yeteneğinin en yüksek seviyesinde de olsanız
A) Alnını, medresenin serin taşlarına dayayan Hüsam Çe- bazı şeyleri anlatamazsınız.
lebi, gece boyunca derin derin düşündü.
IV. Güzel ülkemizin turizm potansiyeline sahip olmayan
B) Efendisinin ayak seslerini dinlerken onu anlamaktan ne
ülkelerin çoğu turizm zenginidir.
kadar uzak olduğunu fark etti.
C) Onun ruh denizinde metazik dalgalar yükselip alçalı- V. Sisli dorukların yarattığı büyülü manzarayı seyreder-
yordu. ken âşık oldum Ayder’e.
D) Bu koca okyanus, gönlünün ışıltılı söz incilerini ne za- Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde zin-
man sahile dökmeye başlayacaktı. cirleme ad tamlaması bulunmaktadır?
E) Moğol baskısı, Konyalıların bütün yaşama sevincini ve A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
gelecek ümitlerini alıp götürmüştü.
8. Tamlayan durumundaki bir isim tamlamasının tamlananı 11. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan yahut tamlanan za-
bir isim ya da zamir ise bu söz grubu, zincirleme isim tam- mirden oluşabilir.
lamasıdır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu yargıya örnek
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu şekilde kurulmuş yoktur?
bir zincirleme isim tamlaması kullanılmamıştır? A) Düşünmek, beynin ibadetidir, biz bunun farkına tam va-
A) Annem, güneşten korunmak için başına sardığı bir at- ramadık.
kıyla çamaşır teknesinin başındaydı. B) Şiir, ölçüden ibaret değildir; şairlerin birçoğu ise ölçü ve
B) Yere oturdum ve olanca keyifsizliğimle şeker portakalı uyakta arar her şeyi.
danına yaslandım. C) Hiçbirimizin hiçbir şeye gücü yetmiyorsa hepimiz, bü-
C) Benim çocukluğumun kuytularında hep o güzel şarkılar tün gücümüzü birleştirelim.
dolaşır. D) Senin tek derdin sen isen benim de tek derdim ben
D) Yorgun yüreğimin yakınlarında nereden geldiğini anla- isem bizim birlikteliğimiz anlamsızdır.
yamadığım bir ses işittim. E) Bazı sorunların insana güç verdiğini biliyorum hatta so-
E) Her mevsim çiçek açan portakal çiçeklerinin kokusuyla B runsuzluk da çoğu insan için bir sorundur, diyorum.
mest olurdum her sabah. İ
L
G
İ
S
A 12. Niteleme sıfatıyla kurulmuş bir sıfat tamlamasının sıfatı ile
R isimi yer değiştirilip belirtili isim tamlaması oluşturulursa bu
9. Bazı zincirleme isim tamlamalarında hem tamlayan hem M belirtili isim tamlamasının tamlananı tamlayan durumunda-
tamlanan isim tamlamasından oluşur. A ki ismi niteler.

Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek gös-
L
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde böyle bir belirtili isim
terilebilecek bir zincirleme isim tamlaması vardır? tamlaması bulunmaktadır?
A) Çıldır Gölü, yüz ölçümü açısından Türkiye’nin onuncu
A) Kötülerin dostu olup da kötüyü iyileştireni görmedim.
gölüdür.
B) Van Gölü’nden sonra Doğu Anadolu’nun en büyük do- B) Keçinin uyuzu, pınarın gözünden su içmek istermiş.
ğal gölü Çıldır Gölü’dür. C) Yaşı kaç olursa olsun babanın ölümü öksüz bırakır in-
C) Ardahan ilinin Posof ilçesinde bulunan gölün bir bölü- sanı.
mü de Kars ilindedir.
D) Babam öldüğünde elli iki yaşındaydı, şimdi babamın
D) 1959 metre yükseklikte bulunan Çıldır Gölü’ nün en de-
öldüğü yaştayım.
rin yeri 42 metredir.
E) Çıldır Gölü’nden çıkan fazla sular, Aras’ın bir kolu olan E) Kızların şefkat dolu babaları olmalı ki sevgi açlığıyla ya-
ve Ermenistan sınırı boyunca akan Arpaçay’ı besler. şamasınlar.
148
 MUTLAKA ÖĞREN  ÖĞRENELİM

Tamlayanı isim tamlaması olan ve en az üç isim yahut Zincirleme isim tamlamasının hem tamlayanı hem tamla-
zamirden oluşan zincirleme isim tamlaması kurulabilir: nanı kendi içinde bir isim tamlamasından oluşabilir.
◆  Bilgi seviyesi nin düşüklüğü ◆  Okul müdürü nün makam odası
Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan
◆  Diyarbakır’ın karpuzu nun şöhreti ◆  Babalar gününün alışveriş bilançosu

◆  Hukuk fakültesi nin öğrencileri ◆  Adana Emniyet Müdürlüğünün huzur operasyonu

◆  Ankara ilinin sorunları nın çözümü
◆  II. Yeni şiirinin dil anlayışı
Tamlayan Tamlanan
Tamlayan Tamlanan
◆  Büyük şehir insanının güven bunalımı

Tamlayan Tamlanan
 DİKKAT
Çok fazla sözcüğün kullanıldığı isim tamlamalarında tam-
layan grup, son “-ın -in -un -ün” tamlayan ekinin bulundu-
ğu yerdir.
B  KARIŞTIRMA
İ
Zincirleme isim tamlamasını bulurken sıfatlar atıldıktan
L
sonra geriye en az üç isim veya zamir kalmalı, ya tam-
G
layan ya tamlanan ya da her iki bölüm kendi içinde isim
İ
tamlaması olmalı. Aşağıdaki örneklerde zincirleme isim
tamlamasının var olup olmadığı belirtilmiştir. Nedenlerini
 DİKKAT S kavrayınız:
A
Tamlayanı bir isim veya zamir olup tamlananı isim tam- R 1. Gençlik çağının sorunları (var)
lamasından oluşan zincirleme isim tamlaması kurulabilir: M 2. Kiralık evlerin genişliği (yok)
◆  Onun hayal dünyası A

L 3. Sersem Kocanın Kurnaz Karısı (yok)
Tamlayan Tamlanan
4. Aile kurumunun önemi (var)
◆  Güzel ülkemizin eşsiz tarih dokusu
Tamlayan Tamlanan 5. Ailevi sorunların büyüklüğü oranında (var)
◆  Her insanın zekâ seviyesi 6. Çocukların hayal gücüne (var)
Tamlayan Tamlanan
7. Tarihsel dokunun zenginliği (yok)
◆  Bihruz’un gülünç aşk maceraları
8. Tarih dokusunun zenginliği (var)
Tamlayan Tamlanan
9. Ekonomik sorunların çözümü (yok)
◆  Orhan Veli’nin ölçü ve uyak düşmanlığı
Tamlayan Tamlanan 10. Ekonomi sorunlarının çözümü (var)
149
TAMLAMALAR Test
• Sıfat Tamlaması • İsim Tamlaması (Belirtili, Belirtisiz, Zincirleme) 3
1. Dağınık kalbimi ne kadar toplamak istesem nale 3. I. Güzel sözleri, herkesi yumuşatmıştı.
I
II. Türk edebiyatı, Cumhuriyet’le birlikte çok sesli bir hava
O, ihtilallerin ve gözyaşlarının arefesindedir
kazandı.
II
Kederliyim, binlerce sebep var kederli olmama III. Kırık kalbi, yeniden deneyemezdi artık sevmeyi.
III IV. Köftelik etleri, ayrı poşetlere koyup dolaba yerleştirdi.
Ölgün ışıkların yandığı kahvelerin önünden derin bir
IV V V. Evlilik programları, izleyiciyi kendine bağlamak için her
iç daraltısıyla geçtim şeyi yapıyor.
VI Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı
Ataol Behramoğlu’nun “Yeni Bir Şarkıya” şiirinin bu di- çizili söz öbeği belirtisiz isim tamlamasıdır?
zelerindeki altı çizili sözler için aşağıda söylenenler- A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
den hangisi yanlıştır?
A) I. belirtisiz isim tamlamasıdır.
B) II. birden fazla tamlayanı olan belirtili isim tamlamasıdır.
C) III ve IV. sıfat tamlamasıdır.
D) V. belirtili isim tamlamasıdır.
E) VI. belirtisiz isim tamlamasıdır.
B
İ
L
G
İ
2. Belirtisiz isim tamlamasının tamlayanıyla tamlananı arasın- S 4. Belirtisiz isim tamlamasının tamlayanı bir cümleden de olu-
da çok farklı anlam ilişkileri bulunabilir. A şabilir.
R
Aşağıdakilerden hangisinde tamlayan-tamlanan ilişki- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde buna örnek yoktur?
M
siyle ilgili açıklama ile örnek uyumlu değildir? A A) Şair dediğin kişi, her şeyi anlatmayı sevmeyen bir yapı-
A) Tamlayan, tamlananın türünü ve adını belirtir: Kel tepe- L nın adamıdır.
lerin başında birkaç çam ağacı vardı. B) Ben anlaşılır şiirler yazıyorum iddiası, bana göre en an-
B) Tamlayan, tamlananın nedenini belirtir: Ayrılık acısını laşılmaz iddiadır.
biliyoruz ama ölüm acısını ölmeden bilebilir miyiz? C) Arabayı yavaş sürün ve kemer takın uyarılarına aldır-
C) Tamlayan, tamlananın hangi araçla yapıldığını bildirir: mayan sürücüye benzer şair.
Türkiye’yi dolaşmak için çıktım bu bisiklet yolculuğuna. D) Hiçbir dil polisi, “Dur!” ihtarıyla bir şairi durdurmayı be-
D) Tamlayan, tamlananın yetiştiği yeri ya da ana vatanı cerememiştir.
belirtir: Çok sevimli bir hayvandır Van kedisi. E) Orhan Veli’nin “Yazık oldu Süleyman Efendiye!” dizesi-
E) Tamlayan, tamlananın ne işe yaradığını belirtir: Bahçe- nin doğallığı beni çarpmıştı.
mizdeki ekmek ayvası, eylül ayında olgunlaşırdı.
150
5. (I) Bazı kokuları duyduğunuzda hemen hatırlayacağınız 7. Aşağıdaki dizelerden hangisinde tamlayanı düşmüş
şeyler olacak ve anılar denizi dalgalanacaktır. (II) Turunç isim tamlaması yoktur?
ve portakal çiçeği kokusu aldığınızda Adana’yı hatırlarsı- A) Çiğnendi yeter varlığımız cehl ile kahre!
nız. (III) Asker elbisesi kokusu çok özeldir, duyduğunuz B) Yaralı bir düşman ölüsüne takıldı Nurettin Eşfak’ın ayağı.
anda karavanaya daldırılan kaşıklar ve ölümsüz arkadaş- C) Aşkın, vahşi sahillerden haber verir.
lıklar gelir aklınıza. (IV) At pisliği kokusu, sizi yıllar öncesi-
D) İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı
nin fayton arabalarına; yeşil sabun ve tarçın kokusu, eski
E) Tüfeğini depoya koydular / Esvabını başkasına verdiler.
hamamlara götürür. (V) Kükürt kokusunu duyanın aklına
hemen Çiftehan Kaplıcaları gelirken mazot kokusu, eski
kışlık sinemaları ve gül suyu kokusu ise bicibiciyi çağırır
uzaklardan.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki

saptamalardan hangisi yanlıştır?
A) I. cümlede, tamlayanı benzeyen, tamlananı benzetilen
durumunda kullanılmış belirtisiz isim tamlaması vardır.
B) II. cümlede, tamlayanı birden fazla yani tamlananı ortak
isim tamlaması kullanılmıştır.
C) III. cümlede, zincirleme isim tamlaması ve sıfat tamla-
maları bulunmaktadır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim tamlaması yoktur?
D) IV. cümlede, birden fazla zincirleme isim tamlaması ve
A) Bu restorana gelenler ağız tadına düşkün kişilerdi.
birden fazla sıfat tamlaması yer almıştır.
B) Çocuk, beş yaşındayken konservatuvar eğitimi için
E) V. cümlede, birden fazla sıfat tamlamasına yer verilmiş-
Viyana’ya gitti.
tir.
C) Bu konuda en çok babası kaygılıydı ama o da rahatla-
dı.
D) Bu güzel pazar gününde dostlarımla pikniğe gitmeyi
çok isterdim.
E) Bir güzelin ahını alanda vicdan da kalmaz mutluluk da.
B
6. İstanbul’da Boğaziçi’nde İ
Bir fakir Orhan Veli’yim L
Veli’nin oğluyum G
İ
Tarifsiz kederler içinde
İstanbul’un mermer taşları S

Başıma da konuyor, konuyor aman martı kuşları A
9. Aşağıdaki diyaloglardan hangisinde cevap cümlesi
Gözlerimden boşanır hicran yaşları R
M tamlananı düşmüş isim tamlamasından oluşmuştur?
Edalım!
A A) – Bu soruyu kim böyle çözdü?

Senin yüzünden bu hâlim
L – Öğretmenim.
Orhan Veli’nin “İstanbul Türküsü” adlı şiirinden alınan
B) – Olanları hakkıyla anlatacak kim var?
bu dizelerdeki tamlamalar için hangisi yanlıştır?
– Babası.
A) Birden fazla zincirleme isim tamlaması yer almıştır.
C) – Yarın birlikte yemeğe mi gidelim?
B) Tamlayanı özel isim olan belirtili isim tamlaması vardır.
C) Belirtme ve niteleme sıfatlarının tamlayan olduğu sıfat – Gezmeye.
tamlaması bulunmaktadır. D) – Bu kitapların sahibi kim?
D) Tamlayanı soyut isim olan belirtisiz isim tamlamaları – Arkadaşım.
kullanılmıştır.
E) – Hangisinin çantasını karıştırmışlar?
E) İşaret sıfatıyla kurulmuş sıfat tamlamasına yer verilmiş-
– Hakan’ın.
tir.
151
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlananı düşmüş

isim tamlaması yoktur?  DİKKAT KARIŞTIRMA
A) Karşıdaki evin modeli bu evinkine göre daha iyi.
“Kaç tane isim tamlaması vardır?” sorusuna cevap aranır-
B) Bu kadar emek verdiğinize göre bu para sizindir. ken tamlayanı düşmüş veya tamlananı düşmüş sözcükler
C) Tavandaki lambayı onardıktan sonra lavabodakini de isim tamlaması sayılmaz. Çünkü isim tamlaması bir söz
elden geçir. öbeğidir ve her iki öge olmadan isim tamlaması öbeği ku-
D) Bu aydınlık ve bu karanlık, evet her şey onunmuş. rulamaz.
E) Arabamın bir arızası var, Ankara’ya giderken seninkini
alabilir miyim?
11. Bir gecedir bütün geceler gibi

Saçlarında, tanıdığın ellerin en ağırı
Gözlerinde maceraların en derini
Sana anlatırlar geçenle kalandan
Bir gecedir bütün geceler gibi

 DİKKAT KARIŞTIRMA
Özdemir Asaf’ın bu dizelerinde kaç tane isim tamlama-
Belirtisiz isim tamlamasının tamlananında “-ı, -i, -u, -ü / sı, - si,
sı vardır?
- su, - sü” bulunur ve tamlamanın kurucu unsuru olduğu
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 B
İ için atılamaz ve “ne” sorusunun tamlanana yöneltilmesiy-
L le bulunur. Sıfat tamlamasında ise tamlanan takısı yoktur
G varsa da o tamlamaya ait değildir ve atılabilir. Ayrıca sıfat-
İ lar “ne” sorusuyla değil, “nasıl - hangi - kaç - kaçıncı - ka-
çar - kaçta kaç - ne kadar - neredeki - kimdeki - neydeki”
S sorularıyla bulunur:
A
R 1. Yıllık planları, tek tek kontrol etti. (sıfat tamlaması)
M
2. Güzellik tutkusu, sanatçının yazma sebebidir. (isim

A
L tamlaması)
3. Okuldaki günleri, çok neşeli geçiyordu. (sıfat tamla-

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı veya tam- ması)
lananı adlaşmış sıfat olan bir isim tamlaması yoktur?
4. Okul günleri, neşeli geçiyordu. (isim tamlaması)
A) Zalim olan kişilerin akıllısı daha tehlikelidir.
B) O zalimin adını andıkça sızlıyor yüreğim. 5. Tiyatrocu kızı, herkes hayretle izledi. (sıfat tamlama-
C) Saygısızlığın en ağır cezasıdır belki de kibar olmak. sı)
D) Bir yanlışınızın bedeli bazen bütün doğrularınızdır. 6. Tiyatroculuk yeteneği herkeste az çok vardır. (isim
E) Bayrakların en kırmızısıdır bayrağım ve yurtların en gü- tamlaması)
zelidir yurdum.
152
Test TAMLAMALAR
1. Belirtili isim tamlamalarında araya sözcük ya da sözcükler 4. I. Başarı, hırs yoksulu bir insanla asla dost olmaz.
girebilir. II. Birkaç küçük tarla faresi, kunduzlara yem olmuştu.
Aşağıdakilerden hangisinde böyle bir tamlama yoktur? III. Sesinde şarkısı aşkın viran olup gidiyor.
A) Namazda gözü olmayan kişinin ezanda kulağı olmaz, IV. Aydın insanın köşeli fikirleri pek fazla olmaz.
onu boşuna uyarıp duruyorsun.
V. Cahit Sıtkı’nın şiirlerinin dili de içeriği de okuyucusunu
B) Harname’nin ince sosyal ve bireysel eleştirileri çok ses kendine bağlar.
getirmişti.
Numaralanmış cümlelerde aşağıdaki açıklamalardan
C) Şeyhi’nin şairlik gücüne denk bir şair az bulunurdu.
hangisinin bir örneği yoktur?
D) Öğretmenimizin tatlı diline, ölçülü kızgınlıklarına özlem
A) Ortak kullanılan bir tamlayanın birden fazla tamlananı
duyuyorum.
bulunabilir.
E) Her insanın bir derdi vardır; dertsiz baş, bostan korku-
B) Belirtili isim tamlamalarında birden fazla tamlayan, or-
luğunda olur.
tak bir tamlanana bağlanabilir.
C) Belirtisiz isim tamlaması sıfat göreviyle kullanılabilir.
D) Belirtisiz isim tamlaması, sıfat tamlamasının tamlananı
olabilir.
E) Belirtili isim tamlamasının tamlayanıyla tamlananı yer
2. Belirtili isim tamlamasının tamlayanı bir sıfatla nitelenebilir değiştirebilir.
veya belirtilebilir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde böyle bir tamlama

yoktur?
A) Dağlık bölgelerin insanları daha sağlıklı oluyor.
B) Bir yazarın en önemli amacı estetiği yakalamaktır.
C) Kendi gücünün farkına varırsan kötümserlik denizinin
limanlarına demirlemezsin.
D) Şu adamın şu özelliğini sevmiyorum, de ama nedeniyle B
birlikte. İ
L
E) Hangi acının gücü yetebilir ki içindeki o masum çocuğa.
G
İ
S
A
R 5. Çeşitli sebeplerle isim tamlamasının tamlanan eki olan iye-
3. Aşağıdakilerden hangisinde hem tamlayanı hem de
M
tamlananı sıfat tamlaması olan belirtili isim tamlaması lik eki düşebilir.
A
vardır?
L Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili tamlama buna ör-
A) Zavallı kadının geçim sıkıntısından beli bükülmüş, saç- nek oluşturmaz?
ları dökülmüştü.
A) Şiş kebaptan hoşlanmıyordu, Adana kebabıyla şalgam
B) Mutluluk formüllerinin hiçbir faydası yoktur, bu iş formül istedi.
işi değildir.
B) Bugünlerde bizim okulda sınıar arasında münazara
C) Kölelik dönemecinin son virajında Osmanlıyı sürprizler yarışmaları yapılıyor.
bekliyordu.
C) Özel olarak diktirdiği çiçek desenli gömlekler giyerdi
D) Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur deyip kes- hep.
tirdi attı.
D) Senin kardeş iş arıyordu buldu mu acaba?
E) Mutsuz olmamak için cahilliğin kol gezdiği bir toplumda
E) Pazar ilçesindeki Ballıca Mağarası’na gidersen orada
sen de cahil kal.
mutlaka Tokat kebabından tatmalısın.
153
6. (I) Sınıfımızın şairi Mehmet’in sesi de çok güzeldi. (II) Bir 8. Aşağıdakilerin hangisinde bir sıfat, isim tamlamasını
gün, at arabasıyla maça gidiyorduk. (III) Hepimizin on- nitelemiştir?
dan isteği, Ferdi Tayfur’un son şarkılarını söylemesiydi. A) Temkinli insanın acelesi olmaz.
(IV) “Merak Etme Sen” kasetinin başından söylemeye baş- B) İki gün sonra kırlangıç yavrusu kanat çırpıyordu.
ladı ve şarkıların sırasını bile bozmadan söylemeye devam
C) Cesur çoban köpeği on tane kurdu kovalar.
etti. (V) Bu arada köyün soğuk sulu çeşmesinde mola ver-
dik ama Mehmet’i susturamıyorduk çünkü o başladı mı ka- D) Yoğun anlatımlı, bol çağrışımlı şiirleri severim.
seti bitirmeden susmazdı. E) Ağır, acı sözler söyleyip kırma dostunu.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili hangisi

söylenemez?
A) I. de belirtili isim tamlaması sıfat tamlamasının tamla-
yanı olarak kullanılmıştır.
B) II. de belirtisiz isim tamlaması ve sıfat tamlaması bulun-
maktadır.
C) III. de arasına sözcük girmiş birden fazla belirtili isim
tamlaması yer almıştır.
9. Yüzüne bakıyorum senin
D) IV. de hem zincirleme hem de belirtili isim tamlamaları
vardır. Yüzün bir hicret tarlası
E) V. de zincirleme isim tamlamasına ve tamlayanı düş- Kamaşıp duruyor kalbimin uykusuz gözleri
müş isim tamlamasına yer verilmiştir. Uyuyamıyorum sensiz bu şehirde
Ve yabancısıyım bu dünya şehrinin

A) Sıfatla belirtilmiş isim tamlaması
B) Tamlananı düşmüş isim tamlaması
C) Zincirleme isim tamlaması
D) Tamlayanıyla tamlananı yer değiştirmiş isim tamlaması
E) Tamlananı sıfat tamlaması olan belirtili isim tamlaması
7. I. Ateş kırmızısı güller ve karanfiller, bir şaire neler çağ- B

rıştırır?
İ
II. Şu üç kedi yavrusunu çok sevdim, bunların birini bana L
verin. G
III. Asık suratlı ve diyaloğa kapalı bir anne, kızının psiko- İ
lojisini bozar.
IV. Güzel bir gündü; bu nefis havayı, belki de bir daha S
10. Aşağıdakilerin hangisinde belirtilen tamlama yapısı ile
bulamazdık bu yıl. A
R örnek cümle uyumlu değildir?
V. Hiçbir nimet, o nimetin kıymetini bilmeyenin elinde
M A) Sıfatla ismin yer değiştirdiği sıfat tamlaması: Orta saha-
anlam ve değer kazanmaz.
A ya oyuncu alalım, hızlı ve akıllı.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde belirtilen tamla- L B) Tamlayanı da tamlananı da soyut ad olan isim tamla-
manın örneği yoktur?
ması: Gördüm ki ateşte cımbızda yokmuş kir çilesin-
A) I. bir sıfat öbeği birden fazla ismi niteleyebilir. den büyük işkence...
B) II. birden fazla belirtme sıfatı bir isim tamlamasını belir- C) Tamlayanı topluluk adı olan belirtisiz isim tamlaması:
tebilir. Torosların bu bölgesi sedir ve göknar ormanlarıyla kap-
C) III. bir isim birden fazla sıfat veya sıfat öbeği tarafından lıydı.
nitelenebilir. D) Kurallı birleşik sıfatın nitelediği isim tamlaması: Klasik
D) IV. bir cümlede hem isim tamlaması hem sıfat tamlama- kesimli erkek gömleği bulursam babama hediye alaca-
sı bulunabilir. ğım.
E) V. tamlayanı sıfat tamlaması olan belirtili isim tamlama- E) Kurallı birleşik sıfatın tamlayan olduğu sıfat tamlaması:
sı kurulabilir. Bu kadar kalbi temiz bir insan olamaz.
154
11. Aşağıdakilerin hangisinde verilen cümle ile ayraç için-

deki açıklama uyumlu değildir?  DİKKAT
A) Öğrencilerden bazıları, bire bir ders çalışmak istiyordu Çıkma (ayrılma) hâli eki olan -dan -den eki çoğulun ara-
öğretmenlerle. (Tamlayan ekinin yerini -den -dan hâl sından seçme bildirerek -ın -in -un -ün tamlayan ekinin
eki tutar ve belirtili isim tamlaması kurulabilir.) yerini tutuyorsa belirtili isim tamlaması kurulmuş olur.
Aşağıdakilerin tümü belirtili isim tamlamasıdır:
B) Bu kadar küçük düşünceli biri, büyük gelişmeler gös-
teremez. (Sıfat tamlamasının tamlananı bir zamir de ◆  Ağaçlardan biri kurumuş.
olabilir.) ◆  Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

C) Adamın biri, ikna olmamak için özel çaba sarf ediyordu. ◆  Öğretmenlerden bazıları çok fedakârdı.
(Zamir, isim tamlamasının tamlananı olabilir.) ◆  Öğrencilerden ikisi kopya çekmiş.
D) Büyük insanların mideleri değil, beyinleri hırslıdır. (Tam-
layanı isim tamlaması olan zincirleme isim tamlaması
kurulabilir.)
E) Ceyhan Irmağı’nda yılan balığı çok bulunurdu eskiden.
(Tamlayanı tamlananın neye benzediğini belirten belir-
tisiz isim tamlaması oluşturulabilir.)
 DİKKAT
Tamlayanla tamlananın yer değiştirmesi -ın -in -un -ün
(ben ve biz zamirinde -im) tamlayan ekinin kullanıldığı
belirtili veya zincirleme isim tamlamalarında mümkündür
ve bu durum tamlamanın çeşidini bozmaz.
1. Sen varsın kuytusunda kalbimin. (Belirtili)
2. Vardım ki serhaddidir yerin. (Belirtili)
3. Artık duymak istemiyorum sesini patlamış egzoz bo-

rularının. (Zincirleme)
B
İ 4. Gözleri göremeyecek bu saka kuşunun
L Tamlanan Tamlayan
G
masmavi bulutları. (Zincirleme)
İ
5. Şimdi titrek nağmelerinde inliyor kalbim
S Tamlanan
A o eski gönül şarkılarının. (Zincirleme)
12. Aşağıdakilerin hangisinde isim tamlaması da sıfat tam- R Tamlayan
laması da yoktur? M
A 6. Nesi oluyorsun benim acılı yüreğimin.

A) İnsanları mutsuz ederek mutlu olmak, asla mümkün
L Tamlanan Tamlayan
değildir.
(Zincirleme)
B) İnsanı, diğer insanları mutlu görmek mutlu ediyorsa
orada vicdan vardır. 7. Çıktım işte nihayet dağlarına kalbimin.
(Belirtili)
C) Bugünün hakkını vererek yaşa; düne dönemezsin, ya-
rın ise gelir mi bilemezsin. 8. Başım dönüyor benim bu uçurumlarda.
D) Bana bir mutluluk söyleyin ki acının karşılığı olmasın. Tamlanan Tamlayan
E) Tüm mutsuzluklar, yokluktan değil çokluktan ileri gelir. 9. Azımızı çok saysın bizim o koca yürekli adam.
Tamlanan Tamlayan
155
TAMLAMALAR Test
• Sıfat Tamlaması • İsim Tamlaması (Belirtili, Belirtisiz, Zincirleme) 5
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem sıfat tamlaması 4. Şimdi nasıl bir yüreksin sen
hem isim tamlaması bulunmaktadır? Hatırlatıyorsun bana dumanlı dağları
A) Diğer insanlar ne der diye yaşama, vicdanın ne diyorsa Kahırla ve zehirle kardeş büyük aşkları
sen o sözü dinle.
Ve kırılan dallarını kalbimizin
B) Çürük elma, yanındakini de bozar; öyleyse çürüklerle
sağlamları aynı sepete koyma. Ki çiçeğe durmuş hâlinin son resmidir bu
C) Sözün gücüne inanırım ama gönülden söyleniyorsa Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
çünkü söz gücü, özün gücünden beslenir. A) Birleşik yapılı soru sıfatıyla kurulmuş sıfat tamlaması
D) Dünya menfaatleri için iyilik edenlerin iyilikleri, avcının B) İsimden türemiş niteleme sıfatıyla kurulmuş sıfat tamla-
kuşlara yem atması gibidir. ması
E) Yalnızca kendisini düşünen insan, sigarasını yakmak C) Fiilden türemiş niteleme sıfatıyla kurulmuş sıfat tamla-
için komşu evini ateşe verebilir. ması
D) Tamlayanıyla tamlananı yer değiştirmiş belirtili isim
tamlaması
E) Belirtisiz isim tamlamasından oluşan sıfat öbeği
2. Yer-yön bildiren sözcükler belirtili isim tamlamasının tamla-

nanı olarak kullanılabilir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu şekilde kurulmuş bir

isim tamlaması vardır?
A) Evimizin ilerisinde, şarkılar söyleyen bir derecik vardı.
B) Arabanın geri vitesinde bir problem çıktı.
C) Dışarıdan gelen temiz hava, içerinin pis havasını kov- B
muştu. İ
D) Biraz daha yukarı çık da manzarayı rahat gör. L
E) Bizim için yukarı katın genişliği çok uygun. G
İ 5. Çocuk hastanesinin
karşısındaki oyuncakçı
S
gün geçtikçe artan
A
R kazancı için
M şükreder Tanrı’ya
A
Sunay Akın’ın bu dizelerinde;
L
I. Zincirleme isim tamlaması
II. Sıfat grubunun tamlayan olduğu sıfat tamlaması
3. Aşağıdakilerin hangisinde dönüşlülük zamiri belirtili III. Sıfat yapım ekiyle sıfat öbeği olarak kullanılan isim
isim tamlamasının tamlananı olarak kullanılmıştır? tamlaması
A) Seni kendimin kentlerinde dolaştırmak isterdim. IV. Belirtisiz isim tamlaması
B) Mutluluk, varılacak bir hedef değil yolun ta kendisidir. V. Ögeleri yer değiştirmiş isim tamlaması
C) Sen kendine kendin gibi taze bahar seç. hangilerinin örneği bulunmamaktadır?
D) Ben, kendi kışımda yaşamaya razıyım, sen koş bahara. A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
E) Haydi şimdi tut, aşkı hiç tanımayan kendinin ellerinden. D) IV ve V E) Yalnız V
156
6. I. Uzak kıyıların garip balıkları gibi yabancısıyız bu sert 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem isim tamlaması
kayalıkların. hem sıfat tamlaması bulunmaktadır?
II. Gül yağının gülde gizlenmiş olan gizemli kokusunu A) Benim gücüm ancak sınırlı şeylere yetebilir, diye dü-
ancak bal arıları bilir. şündüm.
III. Şimdi kim söyleyecek kelebeklerin, kuşların, otların B) Kavak ağaçlarının hışırtısı büsbütün kesilmiş gibiydi.
şarkılarını Samanyolu’na.
C) Firma yetkilileri, sezon sonunda indirim kararı almışlardı.
IV. Yesevi ve Yunus Emre, irfan çeşmesinin hiçbir zaman D) Verdiğin emek, kuru bir emek olmasın, diyordu.
pas tutmayacak olan musluğudur.
E) Dar bir çemberde yaşayıp gidiyoruz ve gücümüzü keş-
V. Mevlana’nın şiirleri kadar sohbetleri ve mektupları da fedecek fırsatları kaçırıyoruz.
kıymetlidir.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde zincirleme isim

tamlaması vardır?
A) I ve III B) II ve IV C) II ve V
7. I. Henüz bana “Yolun sonu budur!” denmedi 9. (I) Cahit Zarifoğlu’nun şiirleri, gizemli bir yapıya sahip şiir-
Ben ömrümü harcadım bu yollar tükenmedi lerdir. (II) Modern şiirle İslami şiiri kendine özgü sentezlerle
II. Atları hızlı sür ki köye pek geç varmasın orijinal yapılara ulaştırır. (III) Bazı şiirlerinde gerçeküstü-
Nişanlımın gözleri yollarda kararmasın cülük akımının esintilerine rastlanır. (IV) Anlaşılması zor,
B aykırı ama metazik bir şiir dünyası vardır. (V) “Yedi Gü-
III. Düştüğüm yollar gibi sonsuzdur benim tasam
İ zel Adam” şiiriyle efsaneleşen şair, Mavera dergisinin de
Bekleyenim olsa da razıyım kavuşmasam
L
G emekçisidir.
IV. Bir kere görse gözüm köyün aydınlığını
Kül bağlar içerimde bu kızıl kor yığını İ Bu parçadaki cümlelerin hangisiyle ilgili yanlış bir sap-
V. Senin de yolun biter, diner gözünde yaşlar tama yapılmıştır?
S
Benim uğursuz yolum bittiği yerde başlar A) I. cümlede tamlayanı özel isim olan belirtili isim tamla-
A
Faruk Nafiz’in “Yolcu ile Arabacı” şiirine ait numaralan- R ması bulunmaktadır.
mış bu dizeler için aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? M B) II. cümlede hem isim tamlaması hem sıfat tamlaması
A
A) I. de sıfat tamlaması, isim tamlaması ve tamlayanı düş- kullanılmıştır.
L
müş isim tamlaması vardır. C) III. cümlede sıfat tamlaması ve zincirleme isim tamla-
B) II. de hem belirtili isim tamlaması hem de sıfat tamla- ması vardır.
ması yer almıştır. D) IV. cümlede sıfatlarla nitelenmiş isim tamlaması yer al-
C) III. de sıfat tamlaması, isim tamlaması ve adlaşmış sıfat mıştır.
bulunmaktadır. E) V. cümlede zincirleme isim tamlamasına ve belirtisiz
D) IV. de isim tamlamasını niteleyen sıfata yer verilmiştir. isim tamlamasına yer verilmiştir.
E) V. de tamlayanı kişi zamiri olan isim tamlamaları kulla-

nılmıştır.
157
10. Bilgi kirliliği, yeni binyılın en mühim sorunlarından biridir.

Özellikle sosyal medya meselesi devreye girdikten sonra  DİKKAT
bu kirliliğin boyutu daha da büyüdü. Eski yanlışların yanına Kişi zamirleri, iyelik eki alamaz ve isim tamlamasında
yenileri kondu. Bazıları ise âdeta şehir efsanesi kıvamına tamlanan görevi üstlenemez. Kişi zamirleri belirtili isim
geldi. tamlamasının sadece tamlayanı olur. Aşağıdaki tamlama-
lar, tamlayanı kişi zamiri olan belirtili isim tamlamalarıdır:
A) Tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş isim tamlaması • Benim elimde olsa hemen yaparım.
B) Belirtisiz isim tamlamaları • Bu işte bizim de bir suçumuz var.
C) Zincirleme isim tamlaması • Senin dudakların pembe ellerin beyaz.
D) Tamlayan görevinde adlaşmış sıfat
• Onun her sözüne inanırım.
E) Tamlayanı sıfat tamlaması olan isim tamlamaları
11. Şiir ihtilalcisi Orhan Veli’nin kereste tüccarı olan dedesi,

Romanya’dan getirttiği kerestelerle Yalıköy’de özel bir ko-
nak inşa ettirir. Orhan Veli, 1914 yılının 14 Nisan günü bu
konakta dünyaya gelir.  DİKKAT
Bu parçadaki altı çizili tamlama ile ilgili aşağıdakiler- Asıl işaret zamirleri olan “bu - şu - o; bunlar - şunlar -
den hangisi söylenemez? onlar” belirtili isim tamlamasında sadece tamlayan olur;
A) Tamlayan eki de tamlanan eki de vardır. iyelik eki almaz, tamlanan olmaz. Aşağıdaki tamlamalar,
tamlayanı işaret zamiri olan belirtili isim tamlamalarıdır:
B) Belirtili isim tamlaması biçiminde kurulmuştur.
• Bunun bir eşini bulamazsın.
C) Özel isim; sıfat tamlamasının tamlananı, isim tamlama-
• Şunun rengi de güzel.
sının ise tamlayanıdır.
D) İçinde zincirleme isim tamlaması da bulunmaktadır. • O arabayı alma, onun motoru iyi değil.
E) Tamlayanı da tamlananı da sıfat öbekleri tarafından ni- • Bize bunların sözünü etmeyin.
telenmiştir. B
İ
L
G
İ
12. 1940’lı yılların İstanbul’unu hayal edin; Boğaz’a nazır Bey-
I S
lerbeyi semtinin Küplüce sırtları, henüz bütün hüviyetiyle
A
II III R
Osmanlı tarzı hayattan sıyrılmamış eski devrin ahşap M
DİKKAT
IV V A 
konaklarında yaşayan şehirli ahali ile meskûn... L

“Bura, şura, ora, öteki, beriki, öbürü, diğeri” gibi yer-yön
Bu parçadaki numaralanmış söz öbekleri için aşağıda- anlamlı işaret zamirleri ile “böylesi, şöylesi, öylesi” gibi
kilerin hangisi söylenemez? tarz-biçim bildiren işaret zamirleri isim tamlamasında hem
tamlayan hem tamlanan olabilir.
A) I. tamlayanı sıfat almış belirtili isim tamlaması
• Okulun burasını çok beğenirdim. (Tamlanan)
B) II. zincirleme isim tamlaması
C) III. adlaşmış sıfatla kurulmuş belirtisiz isim tamlaması • Oraların havası bize yaramaz. (Tamlayan)
D) IV. belirtisiz isim tamlamasının sıfat görevi üstlendiği • Adamın böylesine güven olmaz. (Tamlanan)
sıfat tamlaması • Böylelerinin aklıyla yola çıkılmaz. (Tamlayan)
E) V. tamlayanı ve tamlananı sıfat almış isim tamlaması
158

1 • Edat (İlgeç) • Bağlaç • Ünlem
1. İçindeki yoğun insanlık sevgisini taşırıp boyalarla tuvallere 4. Anlamlı kelimelerin bazılarına vurgu ve tonlama yoluyla
I ünlem değeri kazandırılabilir. Bunlar da duygu ya da ses-
aktaran adam, Vincent van Gogh. Yaşadığı sel ve yardım lenme anlatır.
II
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu yolla oluşmuş bir
dolu bir hayattan sonra elinde kalan ünlenmiş, mükemmel
ünlem kullanılmıştır?
tablolarıydı. Ama o tabloların ününü de ancak öldükten sonra
A) Simitçi, bana üç tane sıcak simit verir misin?
III IV
B) Hey, niye bağırıyorsun erken vakitte!
gökyüzüne yükselen özgür ruhu görebildi. Dünya gözüyle
görüp öğrendikleri Vincent’in ancak canını yakmış, onu her C) Hişt, ne konuşuyorsunuz?
V D) Ah, ne zor günler yaşıyoruz!
yarasının üstüne bir pansuman yapmak zorunda bırakmıştı. E) Eyvah, toplantıya yetişemeyeceğiz!
Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangileri bağlaç

değildir?
D) I ve V E) IV ve V
5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem edat hem bağlaç

kullanılmıştır?
A) Buna şaşma ki geçmişte yaşamayı ben
Gelecekte yaşamaya tercih ederim
B) Saçların var ki başka türlü sarı
Gözlerin var ki başka türlü yeşil
2. Yeni nesil, eskiyi öğrenmekte bir fayda görmüyor ---- ben C) Ve şimdi seninle aydınlanıyorum
gene de eskiyi anlatmayı yararlı buluyorum.
Yüzün sığınağıdır güneşli kuşların
Bu boşluğa cümlenin anlamına uygun olarak aşağıdaki D) Haset gururla savaşta
bağlaçlardan hangisi getirilebilir? B
Gurur, Kafdağı’nda derebeyi
İ
A) mademki B) hatta C) yoksa L E) Tarihe gömülen koca koca atlar
D) ama E) zira G Tarihe gömülür o kadar
İ
S
A
R
M
A
L 6. (I) Ahırın avlusunda oynarken aşağıda, gümüş söğütler
altında görünmeyen derenin hüzünlü şırıltısını işitirdik.
(II) Evimiz iç çitin büyük kestane ağaçları arkasında kay-
3. Sert müzikleri dinlemek istemiyorum ---- bu tarz müzikler bolmuş gibi görünüyordu. (III) Annem, İstanbul’a gittiğin-
beni gerginleştiriyor. den benden bir yaş küçük olan kardeşim Hasan ve ben
Dadaruh’un yanından hiç ayrılmıyorduk. (IV) Bu, babamın
Yukarıdaki boşluğa cümlenin anlamına uygun olarak
seyisi, yaşlı bir adamdı. (V) Sabahleyin erkenden ahıra ko-
aşağıdaki bağlaçlardan hangisi getirilebilir?
şuyorduk.
A) ama B) ne var ki C) gelgelelim
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde edat
D) yoksa E) çünkü
öbeği vardır?
159
7. Edatlar, çekim eki alırsa adların görevini üstlenir. 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ile” sözcüğü farklı bir
türde kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun
bir kullanım vardır? A) Eviyle iş yeri arasındaki mesafe taşındıktan sonra iyice
uzamıştı.
A) İstanbul’a okumaya gittiği için bütün ailesi onunla gurur
duyuyordu. B) Kara kalemle yapılan manzara resimleri ilgimi çekmişti.
B) Sizin gibileri, toplumsal meseleyi ele almadan rahat C) Bana bu işle ilgim olup olmadığı soruluyordu.
olamaz. D) Arkadaşlarıyla, ailesiyle bir arada olmayı çok özlemişti.
C) Artık işin aması falan kalmadı, bilin. E) Kar suyuyla beslenen toprak, daha çok mahsul vermişti.
D) Bugüne kadar hissedilen en büyük depremler okyanus-
ta meydana gelmiştir.
E) İster küçük yaşta olun isterseniz büyük yaşta herkes
kitap okumalıdır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yalnız” sözcüğü di- 11. Eğer “ise” sözcüğü koşul bildiriyorsa ek il, karşılaştırma
ğerlerinden farklı bir tür ve görevde kullanılmıştır? bildiriyorsa bağlaçtır.
A) Çizimleriniz güzel yalnız biraz acemice göründü gözüme. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ise” sözcüğü bağlaç
B) Kendisini yalnız Ankara’ya kadar götürecek parası vardır. değildir?
C) Kapat gözlerini kimse görmesin yalnız benim için bak A) Görevliler talimatları okuyor, adaylar ise heyecanla
yeşil yeşil. bekliyordu.
D) Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek B) Ben etli yemekleri severim, kardeşim ise sebze yemek-
Bizim diyarımız da binbir baharı saklar. lerini sever.
E) Herkes, yalnız beni suçluyordu; ona, kimse bir şey de- C) Yazar olmaya istekliyseniz edebî geleneği iyi bilmek zo-
miyordu. rundasınız.
D) Öğrencilerden biri sözel puanda, diğeriyse sayısal pu-
B anda dereceye girdi.
İ E) Televizyon gözlerimize, yüksek ses ise kulaklarımıza
L zarar verir.
G
İ
S
A
R
M
A
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, zarfları bağ- L
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “üzere” edatının yeri-
lama göreviyle kullanılmıştır? ne “gibi” edatı getirilebilir?
A) Huzurlu ve mutlu ses dikkatimi çekti. A) Üç gün sonra tekrar görüşmek üzere evden ayrıldılar.
B) Kafasını kaldırıp baktı ama bir şey göremedi. B) Yarına geri vermek üzere kitabı alabilirsiniz.
C) Korkuyu ve heyecanı aynı anda hissediyordu. C) Ümitsizliğe düşmek üzere olduklarını fark etmiştim.
D) Yüzü her zamanki gibi durgun ve donuktu. D) Talimatta belirtildiği üzere kullanmadığınız zamanlarda
şten çekiniz.
E) Sahaya çıkan oyuncular heyecanlı ve sabırsız görünü-
yorlar. E) Haydi artık yatalım, güneş doğmak üzere.
160
 ÖĞREN  DİKKAT
Çok kullanılan edatlar (ilgeçler) şunlardır: gibi, kadar, denli, “Karşı” ve “doğru” sözleri yönelme hâlindeki bir sözcüğe
sanki, misali, için, üzere, ile (yle, yla, -(i)le), değil, -e göre, bağlanıp öbek oluşturmadan edat (ilgeç) olamaz.
-e dek, -e değin, -e kadar, -e doğru, -e karşı, -e rağmen, 1. Bana karşı sorumlusun. (edat)
-e karşın, -e dair, -den beri, -den itibaren, -den başka,
2. Yarın sen bana karşı gelirsin. (edat değil)
-den gayrı, -den özge, -den dolayı, -den ötürü, - den son-
ra, -den önce 3. Bunu karşı masaya koy. (edat değil)
Not: “mı, mi, mu, mü” soru edatının ek mi kelime mi oldu- 4. Sabaha doğru yoğun bir sis çöktü. (edat)
ğu tartışılmaktadır. 5. Onunla okula doğru yürüyorduk. (edat)
6. Her şeyi doğru öğren. (edat değil)
7. Onun doğru biri olduğu belli. (edat değil)
 UYARI
“Sadece” anlamına gelen “ancak”, “yalnız”, “tek”, “bir” ve
“bir tek” sözlerinin edat olduğu genellikle kabul edilmekte-
dir ancak bunu kabul etmeyen dilciler de bulunmaktadır.
Bunlar, bu anlamdaki kelimeleri zarf saymaktadır.
(bkz. Güncel Türkçe Sözlük)
 DİKKAT
“Beri” sözcüğü ismin ayrılma hâlini almış sözcükle öbek
oluşturmadan edat olamaz:
1. Sen beri gel. (edat değil)
2. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım! (edat)
3. Sen beri tarafa otur. (edat değil)
 ÖĞREN B
İ 4. Akşamdan beri midem ağrıyor. (edat)
Çok kullanılan bağlaçlar şunlardır: ve (ve anlamındaysa L

ile), veya, veyahut, yahut, ya da, çünkü, zira, ama, fakat, G
lakin, gelgelelim, (ama - fakat anlamındaysa “ancak” ve İ
“yalnız”), oysa hâlbuki, yoksa, aksi hâlde, nitekim, hatta,
üstelik, kaldı ki, ayrıca, üstüne üstlük, bir de, madem, ma- S
demki, meğer, meğerki, ille, öyleyse, demek ki, velhasıl, A
yani… R
– Ayrı yazılan “ki” M
A
– Ayrı yazılan “da/de”
L
– dahi, bile
✦ ne... ne (olumsuzluk veya iki zıt özelliğin ortası)
✦ hem...hem
✦ ya...ya
✦ ister...ister (fark etmezlik)  NOT
✦ ha...ha (fark etmezlik) “-alı -eli” bağ-il ekiyle kullanılan ve “bu yana” anlamı ve-
✦ gerek...gerek (denklik) ren “beri” edattır:
✦ olsun ... olsun (denklik) ✦ Okul başlayalı beri onunla hiç görüşmedik.
✦ kâh...kâh edat
161

• Edat (İlgeç) • Bağlaç • Ünlem 2
1. Biz, kısık sesleriz... Minareleri, 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç kullanılma-

mıştır?
Sen, ezansız bırakma Allah’ım!
A) Mademki bir söz verdim, bu sözü tutmak zorundayım.
Ya çağır şurada bal yapanlarını,
B) Kitabımı yayımladım hatta kitabım, çok satanlar arası-
Ya kovansız bırakma Allah’ım! na da girdi.
Bu dizelerde aşağıdaki sözcük türlerinden hangisine C) Bu yörenin insanları ne tembel oysaki topraklarından
örnek yoktur? bereket fışkırıyor.
D) Madem senin dediğin olacak, o zaman susalım.
A) Bağlaç B) Şahıs zamiri
E) Dudaklarından yalnız iki sözcük döküldü.
C) Ünlem D) Zarf
E) Edat
5. (I) Nene Hatun, Erzurum’daki Aziziye Tabyası’nın savu-

nulmasında çalışarak adını tarihe yazdıran Türk kadınıdır.
(II) Aziziye savunmasına 20 yaşlarında genç bir gelinken
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “değil” sözcüğü diğer-
küçük yaştaki oğlunu ve 3 aylık kızını evde bırakarak ka-
lerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
tılmıştır. (III) 1877 yılında 8 Kasım’ı 9 Kasım’a bağlayan
A) İnsan, sadece kendisi için değil, başkaları için de çalış-
gece, Osmanlı vatandaşı olan Ermeni çeteleri Erzurum’un
malıdır.
Aziziye Tabyası’na girmeyi başarmışlardı. (IV) Tabyayı ko-
B) Öğütlerinizle değil, davranışlarınızla örnek olabilirsiniz. ruyan Türk askerlerini uykuda yakalayıp kılıçla öldürdüler.
C) Topraklarınız bereketsiz değil, sadece daha iyi bakım (V) Bu sırada arkadan gelen Rus askerleri ise hiçbir zorluk-
istiyor. la karşılaşmadan tabyayı ele geçirdiler.
D) Vatanı toprak parçası olarak değil, kendi parçamız ola-
B Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
rak görmeliyiz.
İ lerden hangisi söylenemez?
E) Bu pastayı yaparken musluk suyu değil, arıtılmış su L A) I. cümlede, belirtisiz isim tamlaması vardır.
kullanmalısınız. G
B) II. cümlede, bağlaç kullanılmıştır.
İ
C) III. cümlede, zaman zarfı vardır.
S D) IV. cümlede, edat kullanılmıştır.

A E) V. cümlede, ünlem kullanılmıştır.
R
M
A
L
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi” soru edatı cüm-
leye farklı bir anlam ilgisi kazandırmıştır?
A) Şirin mi şirin olan bu kasaba birçok turiste kapılarını
açıyor.
B) Gök gürlemeye başladı mı köylüleri bir sevinç alırdı. 6. “Ev sahibimiz evde hiçbir tadilat veya tamir yaptırmak is-
temiyordu hâlbuki ev, giderek bir harabeye dönüyordu.”
C) Kumandayı eline aldı mı kimse odada oturmak iste-
cümlesinde altı çizili sözcüğün yerine aşağıdakilerden
mezdi.
hangisi getirilebilir?
D) İstanbul’a kar yağdı mı insanlar toplu taşıtları kullanma-
A) oysaki B) mademki C) meğerki
ya yönelir.
E) Güneş yüzünü gösterdi mi gör topraktaki sevinci. D) çünkü E) illaki
162
7. Biliyor musun az az yaşıyorsun içimde 10. I. Denize karşı oturup bir bardak çay içtik.
I II. Bu göl olmuş sokaktan da geçilir mi?
Oysaki seninle güzel olmak var
III. Yarın geri vermek üzere senden 20 lira istesem.
II III
IV. Kuşlar sabaha karşı penceremin önüne gelir.
Yukarıda numaralanmış sözcüklerin türleri aşağıdaki-
V. Buranın iklimi tam bana göre.
lerin hangisinde sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
Aşağıda verilen anlamlardan hangisini içeren bir edat,
I II III numaralanmış cümlelerde kullanılmamıştır?
A) Edat Edat Zarf A) Uygunluk B) Zaman C) Yönelme
B) Bağlaç Ünlem Zamir D) Amaç E) Koşul
C) Zarf Bağlaç Ad
D) Zamir Zarf Bağlaç
E) Ünlem Edat Ad
8. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birden çok bağlaç kul- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ama” bağlacı türdeş
lanılmıştır? sözcükleri bağlama göreviyle kullanılmıştır?
A) Ve limonlar ki her gün bir yaprak ayininde A) Başarılı olacaksın sonunda ama henüz zamanı gelmedi.
Sesini hiç eksiltmeyen ama bilmez miyim ben B) Haf ama dayanıklı olan bu materyalle ev eşyaları ya-
B) Köhnemiş bir geminin -izine pek rastlanılmayan- pılabilir.
İçindeki bir yolcudan da değerli taşlarla dolu cepleri C) Onu ikna etmeye çalıştık ama o, kararından vazgeçmedi.
C) Ya insan kılığında ya bir dekor taşkınlığında D) İnsanlara hep iyi davrandı ama karşılığını göremedi.
Sorarım ne bulmuşlar E) Zekisin ama çalışkan biri değilsin.
D) Ağaç mı, içi yıllarla dolu bir kutu mu

Çözmek için mi acaba içlerindeki bir gizi B
İ
E) Oysa bambaşka şeyler olmalıydı ağaçta
L
Kazılmış, oyulmuş yerlerinde ağacın G
İ
S
A
R 12. Gelgelelim ailesinden ayrı kaldığı zamanlarda o başka bir
M insan oluyordu.
A
L Bu cümlede altı çizili sözcükle anlamca özdeş olan bir
9. (I) Obelisk sözcüğünün tanımı uyarınca her dikili taş obe- bağlaç aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır?
lisk değildir. (II) Obelisk olabilmesi için en kesitinin kare ya A) Nitelikli bir şiir güzel okunur ama sahte şiir güzel okun-
da dikdörtgen şeklinde olması zorunludur. (III) Bu en kesit, maz.
aşağıdan yukarıya doğru giderek daralır; tepede bir piramit
B) Bize yardım edemeyeceğini çünkü bu konunun uzman-
gibi sivri bir uçla sonuçlanır. (IV) Obeliskler, Antik Mısır mi-
lık alanı olmadığını söyledi.
marisinin önemli bir bölümünü oluştururlar. (V) Obeliskler,
genelde çift hâlinde tapınakların girişine dikilirdi. C) Sorunu çözdük şöyle ki yarın hepiniz bileti alabileceksi-
niz.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde birden
D) Bu yolculukta ancak arka sıralarda yer bulabilmişti.
çok edat kullanılmıştır?
E) Sadece kendisinin ve arkadaşının anladığı bir espriydi
A) I B) II C) III D) IV E) V bu.
163
 DİKKAT 24. Bu paragraf III. cümleden itibaren ikiye bölünmeli.

Edat öbeklerinin görevi istenirse bu söz grubunun sıfat, (başlangıç)
zarf ve isim görevi üstlenmesine bakılır: 25. Onun kadar acımasız birini görmedim. (ölçüsünde-de-
1. Dağ gibi adam eriyip gitti. (sıfat) recesinde)
2. Çığ düşer gibi çöktü üstümüze korku. (zarf) 26. Sanki babası trilyonluk, beyefendi yiyip içip geziyor.
3. Yarın akşama doğru gel. (zarf) (öyle olmadığı hâlde öyleymiş gibi davranma)
4. Onunla okula doğru gittik. (zarf) 27. Genç futbolcu sanki bir fırtınaydı. (Öyleymiş gibi his-
5. Senin kadar anlayışlı birini görmedim. (zarf) setme)
6. Fındık kadar burnu var. (sıfat) 28. Bu soruyu senden başka kimse çözemez. (sınırlandır-
7. Bu kadarını ondan beklemezdim. (isim) ma-özgüleme)
29. Yalnız benim için bak yeşil yeşil. (sınırlandırma-özgü-
leme-ait kılma)
 DİKKAT 30. “Gönül” sözcüğü Türkçemize has bir güzelliktir. (özgü-
Edatlar, tek başına anlam taşımaz ama öbek oluşturduk- leme-ait kılma-sınırlandırma)
ları sözlerle birlikte bir anlam ve görev kazanırlar ve cüm- 31. Çok iyi oynamamıza karşın mağlup olduk. (beklenen
leden çıkarılamazlar: sonucun tersi)
1. Beni aradığın için sevindim. (sebep) 32.Bunu soran Ahmet miydi? (soru)
2. Kendimi rahatlatmak için çabalıyorum. (amaç) 33. Konuyu anlamadın mı soruyu çözemezsin. (zaman-
3. Bu görüşlerden hangisi senin için doğru? (görelik) koşul)
4. Bir yıllık eğitim için bu para fazla. (karşılığı) 34. Ayağım çukura girmesin mi! (şaşkınlık-beklenmezlik)
5. Allah için doğruyu söyle. (adına-yemin) 35.Bilmem ağlasam mı, ağlamasam mı. (kararsızlık)
6. Bu gülleri senin için topladım. (aitlik) 36. Onun arabası var güzel mi güzel! (pekiştirme)
7. Burası için iyi şeyler söyledi. (hakkında) 37. Gel dedin de gelmedim mi? (yadsıma-inkâr-
olumlulaştırma)
8. Bir kara sevda için feda etti kendini. (uğruna)
38. Senin gibi bir dostuma böyle sözler söyler miyim hiç?
9. Konuşma yapmak üzere kürsüye çıktı. (amaç)
(yadsıma-inkâr-olumsuzlaştırma)
10. Erken dönmek üzere arkadaşlarınla gidebilirsin. (ko-
B 39. Değirmen misali döner başım. (gibi-benzetme)
şul) İ
40. Bu araba önemli bir kaza yapmış gibi. (olasılık, şüphe)
11. Rüzgârın esmesi üzerine hava serinledi. (sebep) L
G 41. Bizi gördüğü gibi içeri kaçtı.(zaman, o anda)
12. Yetişelim, vapur kalkmak üzere. (yaklaşıklık)
İ 42. Soruyu dediğiniz gibi çözdüm. (uygunluk, tarz, biçim)
13. Soruyu tarif ettiğiniz üzere çözdüm. (gibi-uygun)
43. Okuluna devam etmediği gibi bir işte de çalışmıyor.
14. Oraya taksiyle gidebilirsin. (araç) S
A (üstüne üstlük)
15. Oraya babanla gidebilirsin. (birliktelik)
R 44. Yahya Kemal’in dediği gibi şiir, sanatların en ulusalıdır.
16. Konuyu babamla da konuştum.(karşılıklı) M (tasdikleme, onaylama, katılma)
17. Geminin sarsılmasıyla bir panik yaşadık. (sebep) A

18. Bana göre bunlar doğru düşünceler değil. (görelik-ka- L
nı)
19. Hastanız düne göre iyi. (karşılaştırma)
20. Kafama göre bir arkadaş bulursam Karadeniz’e gide-
ceğim. (uygun)
21. İki gündür derse gelmediğine göre bir sorunu var. (çı-
karım-tahmin-bakılırsa)
22. Sabaha dek çalıştı. (bitiş)
23. Dünden beri dersten başını kaldırmadı. (başlangıç, bu
yana)
164

3 • Edat (İlgeç) • Bağlaç • Ünlem
1. Aşağıdaki dizelerden hangisinde bağlaç yoktur? 4. Ömer Seyfettin genç yazara “Ben şimdi sizi eleştirmeyece-
A) Bir kere yandıysa bağrın çöl gibi ğim çünkü faydasız.” dedi.
Rüyanda bile inlersin su diye Bu cümlede altı çizili sözcüğün yerine kullanılabilecek
B) Yalnızlığa alıştım artık bir sözcük aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilmiştir?
A) Meyve suyu içmekten vazgeçmelisiniz zira her gün bi-
Aşka dahi minnetim yok bilesin
raz daha kilo alıyorsunuz.
C) Yokluğunun gölgesi düştü ülkeme B) Dün akşamki yemekte beni tanımıyormuş gibi davrandı.
Sen gelene kadar çıkmam güneşe C) Yeterli imkânımız yok yani bu işi zamanında yetiştire-
D) Kuşlarla bulutlar arkadaş olmuş meyebiliriz.
Canım kanat çırpıyor yetişmek için D) Beş yaşındayken hareri biliyor hatta sözcük bile yazı-
yordu.
E) Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim
E) Bence risk almayalım tut ki zamanında yetişemeyiz.
Minicik gövdeme yüklü Kafdağı
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan bağlacın

kurduğu anlam ilgisi, ayraç içinde verilen açıklamayla 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili bağlaç, cüm-
uyumlu değildir? leye açıklama anlamı katmıştır?
A) Şiirde iletiyi ön plana çıkarmayın yoksa yazdığınız şey A) Bence Ahmet de bu makinenin nasıl çalıştığını biliyor-
şiir değil slogan olur. (aksi hâlde) dur.
B) Yüreğimin şehirlerinde çok dolaşma zira her yanında B) Cemal Süreya, şiirlerinde hep farklı imgeler kullanmış
çıkmaz sokaklar var. (ama, fakat) demek ki yenilikten hoşlanıyormuş.
C) Kendime çok fazla güveniyordum meğerki kendimi ye- C) Mademki gelmeyecektin niye önceden haber vermedin
terince tanımıyormuşum. (farkına varma) B bize?
D) Mademki içgörü ve empati sahibi dostunuz var, niye ya- İ D) Kız konuşkan hem kültür seviyesi de yüksek.
kınırsınız ki yalnızlıktan? (öyleyse öyledir/değil mi ki) L
E) Evden tam çıkacaktı ki telefon çalmaya başladı.
G
E) Üslup sahibi biri iseniz ha deneme yazmışsınız ha şiir.
İ
(fark etmezlik, denklik)
S
A
R
M
A
L 6. I. Düşünüyorum öyleyse varım, sözüne inancım büyük.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan bağlaç II. Okumayı çok seviyorsun o hâlde bu kitabı da çok beğe-
cümleye “seçme” anlamı katmıştır? neceksin.
A) Ödevlerinizde hem siyah hem de renkli kalem kullana- III. Bana hâlâ kızgın demek oluyor ki ne söylediğimi anla-
bilirsiniz. mak istemiyor.
IV. Araştırma sonuçlarını siz de gördünüz şu hâlde bir itira-
B) Ne kızı veriyor ne de dünürü küstürüyordu.
zınız olamaz.
C) Futbolda başarılıyım derdi meğerse hiç futbol oynama- V. Sana destek olmak isterdim ne yazık ki benim de çok
mış. fazla zamanım yok.
D) İster kaliteli olsun ister kalitesiz, her malın alıcısı vardır. Yukarıda numaralanmış sözlerden hangisi cümleye di-
E) Ya bu işi yarına kadar bitirirsiniz ya işi sizden alıp baş- ğerlerinden farklı bir anlam ilgisi katmıştır?
kasına veririz. A) I B) II C) III D) IV E) V
165
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “İyi bir eğitim almış kal- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sonradan ünlem de-
dı ki sporda da başarılı olmuştu.” cümlesindeki bağlaçla ğeri kazanan bir sözcük kullanılmıştır?
aynı anlam ilgisini kuran bir sözcük kullanılmıştır? A) Eyvah, ya birden gelirlerse ne söyleriz!
A) Çok para kazandığı bir işi var bunun yanında oturduk- B) Çabuk eve git, ocağı söndür!
ları ev de kendisinin.
C) Hey, beni iyi dinleyin!
B) Yapılan yanlışlar görülüyor gel gör ki kimse buna ses
D) Ah, ne kadar da ağırmış bunlar!
çıkarmıyordu.
E) Tüh, yine kaçırdım otobüsü!
C) Yani söylediklerinden bizimle çalışmayacağını anlama-
lıyız.
D) Benim sesim çok güzel ama şarkı sözlerini bilmiyorum.
E) Bu dünyada sadece insanlar yaşamıyor, hayvanlar ve
bitkiler de dünyanın sahibi.
8. Gerek Şafak Hanım gerek Melek Hanım bizleri farklı kültür- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “için” edatı cümleye
lerle tanıştırmak istiyordu. “özgüleme” anlamı kazandırmıştır?
A) Everest’e tırmanmak için birçok sporcu eğitim alıyor.
Bu cümlede altı çizili bağlacın yerine aşağıdakilerden
hangisi getirilirse anlamda değişiklik meydana gel- B) Atatürk için “O, bir dâhidir.” diyorlar.
mez? C) Bu kadar çalışma için verilen para çok az.
A) ya…ya B) ne…ne D) Sınav için size verilen sürenin sonuna geldiniz.
C) hem…hem D) ister…ister
B E) Neler söylenmedi ki gurbet için?
İ
E) kâh…kâh L
G
İ
S
A
R
M
A
L
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özlem anlamı taşıyan 12. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bağlaç yoktur?
bir ünlem kullanılmıştır? A) Hava ne sıcak ne soğuk, tam piknik havası.
A) Eee, sen de ne meraklı biri çıktın! B) Ne seni anlayan olur ne sen anlatabilirsin kendini.
B) Ah, gençliğimizin geçtiği bu yerleri unutmam! C) Ne ettin, ne söyledin, sana bu kadar kızdı?
C) Aaa, bak aklıma ne geldi! D) Ne açıkça gel diyor ne çek git diyor.
D) Tüh, yazdığım her şey silindi. E) Ne annem ne babam bunun böyle olmasını ister.
E) Vah vah, canın çok yandı mı?
166
 İYİ ÖĞREN ➡ İYİ ÖĞREN

“da/de” bağlacının cümle içinde kazandığı anlamları iyi “ki” bağlacının cümle içinde kazandığı anlam ilgileri iyi bi-
bilmelisiniz: linmelidir:
1. Bu soruyu Ayşe de yapamadı (gibilik-eşitlik) 1. Çok yorulmuş ki erkenden uyumuş. (neden-sonuç)
2. Sınavı kazandı derece de yaptı. (bile-dahi-üstelik) 2. Adana’ya gittim ki arkadaşımı göreyim. (amaç)
3. Sınıfı geçtim de hediyeyi kaptım. (geçtiğim için-sebep) 3. Köşeyi döndüm ki Aysun bir bankta oturuyor. (şaşır-
4. İki taraf da anlaşmaya sadık kalacağını açıkladı. ma)
(denklik-eşitlik) 4. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- / Ebedî yurdu-
5. Ona çok kırıldım da pek belli etmedim. (ama-fakat) mun üstünde benim inlemeli. (ara sözü cümleye bağ-
6. Konuyu tekrarladı da teste geçti. (ve) lama, cümle dışı açıklamayı belirtme)
7. Bu zayıf kadroyla şampiyon olacaklarmış da Avrupa’ya 5. Sen ki bir büyük mazinin gururunu taşırsın. (özneyi
gideceklermiş. (alay-küçümseme-inanmama) vurgulayarak cümleye bağlama)
8. Çocuk, oyuncak da oyuncak diye tutturdu. (ısrarı pe- 6. Anladım ki biz bu ilişkiyi yürütemeyeceğiz. (Bizim bu
kiştirme) ilişkiyi yürütemeyeceğimizi anladım → nesneyi vurgu-
9. Ben bu işte çalışmam da çalışmam diyordu. (direnme- layarak cümleye bağlama)
yi pekiştirme)
7. Anlaşılıyor ki bu iş böyle gitmeyecek. (Bu işin böyle
10. Adam, konuya girdi, anlattı da anlattı. (süreklilik) gitmeyeceği anlaşılıyor → özneyi vurgulayarak cümle-
11. Çenesi açılmasın konuşur da konuşur artık. (süreklilik ye bağlama)
ve bıkkınlık)
8. Ben de seninle gelsem mi ki? (kararsızlık, kuşku)
12. Bana birazcık borç ver de bir daha rahatsız etmeye-
yim. (yalvarma)
13. Sana da bir soru sorayım. (başkasına yaptığım gibi)
14. Bir de sana anlatayım olanı biteni. (başkasına yaptı-
ğım gibi)
15. Sana bir de kazak alalım. (başka bir şeyin yanında-
ayrıca)
16. Çok ön yargılı, anlatsam da anlamayacak. (bile-dahi)
17. Adana’ya kadar gelmiş de bir telefon etmemiş. (ama-
sitem)
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M DİKKAT

A
Bağlacın görevi istenirse bağlacın neleri bağladığına ba-
L
kılır. Bağlaçlar cümleleri ya da eş görevli sözleri yani öz-
neyi, nesneyi, tümleci bağlar.
167

• Edat (İlgeç) • Bağlaç • Ünlem 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat öbeği farklı bir 4. I. Yağmurun yağmaya başlamasıyla trafik bir anda karıştı.
görevde kullanılmıştır? II. Sınıra kadar otobüsle, sınırdan sonra katırlarla köye
A) Bakır, kelebek kanadı kadar ince yapraklar hâline geti- geçtiler.
riliyordu. III. Sevgiyle karışık bir merhamet hissetti yüreğinde.
B) Nurullah Ataç gibi yazarlar, edebiyatımızın gelişmesin- IV. Ağaçların kesilmesiyle bölgedeki yağış oranı düşmeye
başladı.
de büyük rol oynamıştır.
V. Aynı zamanda okula başladığı arkadaşlarıyla hâlâ gö-
C) Herkese göre bir eşya mutlaka burada vardır. rüşür.
D) Bacak kadar boyuyla bütün işlerin üstesinden geldi.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ile”
E) Üzüm gibi gözleri var küçük kızın. edatı cümleye aynı anlamı katmıştır?
A) I ve V B) II ve III C) IV ve V
D) I ve IV E) III ve IV
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “için” edatının cümle- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Yazıtlarda kullanılan
ye kattığı anlam yay ayraç içinde yanlış belirtilmiştir? alfabenin zenginliği bugün dahi hiçbir alfabede yoktur.”
A) Mevsim kış olduğu için, bahar ve yaz akşamları pek se- cümlesindeki bağlaçla anlamca özdeş bir bağlaç kul-
vimli olan bahçede değil, içeride oturuyorduk. (sebep) lanılmıştır?
A) Bu maden, çok sağlamdır hatta en sağlam maden de-
B) Bayram için bir program hazırlamayı düşünüyoruz. (öz-
nebilir.
güleme)
B) Babam, bana bugüne kadar hiç bağırmadı, kızmadı
C) Avrupa gezisinde gördüklerini anlatmak için sabırsızla- bile.
nıyordu. (amaç) C) Gerek ulusumuz gerek diğer uluslar zor günlerde yanı-
D) Öğrencilerimiz için elbette bizim de söyleyecek birkaç B mızda oldular.
sözümüz var. (uğrunda) İ D) Şiir veya roman fark etmez, her sanat eseri çağın izini
L taşır.
E) Günümüz için teknoloji çağındayız diyebiliriz. (hakkın-
G E) Size yardım ederim nitekim buna gücüm yeter.
da, ilgili olarak) İ
S
A
R
M
A 6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde bağlaç kullanılmamıştır?

L A) Yine akşam oldu orda olduğu gibi
Görebiliyorum seni buradan da
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gibi” edatı cümleye B) Sırrımı söylüyorum vefakâr balıklara
“olasılık” anlamı kazandırmıştır? Yalnız onlar tutacak bu dünyada yerimi
A) Gazete, dergi gibi yayınlar süreli yayınlar olarak adlan- C) Ya ben bulutları anlamıyorum
dırılır. Ya bulutlar benden bir şey bekler
B) Karşımızdaki köpek bize saldıracak gibiydi. D) İçimde ve evlerde balkon
C) Dev gibi dalgalar, kıyı kesimine büyük zararlar verdi. Bir tabut kadar yer tutar
D) Bu vatan, toprağın bağrında sıradağlar gibi duranlarındır. E) Ben bu şiiri yazdım âşık çeşidi
E) Dersi dinlemediğin gibi yerli yersiz de konuşuyorsun. Öyle kar yağdı ki elim üşüdü
168
7. I. Belediye Başkanı’yla iki veya üç defa görüştüm. 10. Cümleleri, eş görevli kelime ve kelime gruplarını bağlayan
II. Gittiğimiz yahut gitmesek bile merak ettiğimiz çok yer “hem…hem...” bağlacı, sözü edilen unsurların hepsini yar-
var. gıya dâhil ederek birlikte olma anlamı verir, bazen de eşitlik
III. Oyunuzu kullanın ya da toplantıya gelmeyin. ve karşıtlık anlamları katar.
IV. Ünlü oyuncuyla konuşmuş hatta fotoğraf bile çektirmiş- Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “hem…
tik. hem...” bağlacı farklı bir anlam ilgisi kurmuştur?
V. Çalışmaktan zevk almıyordu ama para harcamayı sevi- A) Usta işini hem düzgün yapıyor hem işine zamanında
yordu. geliyor.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı B) Dede, hem ilaçlarını düzgün kullanmıyorsun hem iyi-
çizili bağlaçlar anlam bakımından diğerlerinden farklı- leşmeyi bekliyorsun.
dır? C) Hem tanınan hem de sevilen biri hâline geldi zamanla.
A) I ve III B) II ve III C) III ve V D) Hem öğrencilerimize hem ailelerine forma konusunda
D) IV ve V E) I ve IV düşünceleri soruldu.
E) Genç yaşında hem üniversite okuyor hem de çalışıyor.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç diğerlerinden

8. I. Sen dün bana ne getirecektin? farklı bir görevde kullanılmıştır?
II. Öğlen vakti dışarıda ne geziyorsun?
A) Gerek rüzgâr gerek güneş yenilenebilir enerji kaynağı-
III. Ne yardan ne serden geçebiliriz. dır.
IV. Ne soğuk bir günmüş! B) Bütün yollar ve binalar bayraklarla donatılmıştı.
V. Bu resme ne taraftan bakarsanız bakın Atatürk’ün göz- C) Hem İstanbul hem Bursa çok sevdiğim şehirler.
leri size doğrudur.
D) Sorumluluk almalı, çalışmalı da pişmeli.
“Ne” sözcüğü numaralanmış cümlelerde aşağıda veri- E) Ya veliniz ya siz gelmelisiniz imza atmaya.
len türlerin hangisine örnek olacak şekilde kullanılma-
mıştır? B
A) Sıfat B) Zarf C) Edat İ
D) Bağlaç E) Zamir L
G
İ
S
A
R
M
A 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki” bağlacının görevi

9. I. Su baskınları oldu da şehrin altyapısını yenilediler.
L diğerlerinden farklıdır?
II. İşleri tek başına yapacaksın da ben göreceğim.
A) Günü kötü geçmiş ki herkese bağırıp çağırıyor.
III. Son kale de otele yerleştirildi.
B) Etrafıma baktım ki tanıdık birini göreyim.
IV. Ankara’ya kadar gelip de beni aramayı hiç düşünme-
mişsin. C) Şimdi anlıyorum ki söylediklerim çok kabaymış.
V. Böyle sert konuşmanız hiç de iyi olmadı. D) Namık Kemal ki en gür sesli sanatçılarımızdan biridir.
E) Bir şey biliyor ki bunu iddia ediyor.
Numaralanmış cümlelere “de” bağlacı aşağıdaki anlam
ilgilerinden hangisini kazandırmamıştır?
A) Sebep B) Küçümseme C) Sitem
D) Beğeni E) Eşitlik
169
SİMÜLASYON 1 - AD SOYLU SÖZCÜKLER KARMA

1. (I) Yaşar Kemal bir destandı, gözlerini hayata kapadı, hepi- 4. Aşağıdakilerin hangisinde zamir, yapısı bakımından di-
mizin başı sağ olsun. (II) Şimdi bizim için, şimdi dilimiz, sö- ğerlerinden farklıdır?
zümüz, edebiyatımız için yas zamanı. (III) Bu, Anadolu’nun, A) Kendi yapabileceğiniz işleri seçmeniz daha uygun ola-
bu halkın yası. (IV) Şimdi dilden dile, sözden söze bir des- caktır.
tan dolaşıyor içimizde. (V) Yaşar Kemal, bir destandı, dün- B) Bugün yapılan çekilişte ben de ödül kazandım.
ya üzerindeki son büyük destan anlatıcısıydı.
C) Biz, hayatımız boyunca hep özgürlük isteyen bir millet
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde tamla- olmuşuzdur.
nanı ortak isim tamlaması kullanılmıştır? D) Kentlerin birçoğunda altyapı eksikliğinden kaynaklanan
A) I B) II C) III D) IV E) V sorunlar yaşanıyor.
E) Sizin düşüncelerinizi de öğrenmek isteriz.
2. Asırların birikmiş irfanını ve dünya görüşünü, insanın yaşa-

I
şamak zorunda olduklarıyla yaşamak istediklerini bir arada
kendine has bir atmosferde ve üslupla, kendi mantık düzeni
II III
içinde geleneksel motierle millî kabuller çerçevesinde an-
IV
latan masallar, sözlü anlatım türlerindendir.
V
Yukarıda numaralanmış tamlamalardan hangisi zincir- B

leme isim tamlamasıdır? İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı soru sı- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde miktar bildiren söz-
fatıyla sağlanmıştır? cük diğerlerinden farklı görevde kullanılmıştır?
A) Ihlara Vadisi’ne gidebilmek için hangi yola sapmamız A) Domates sosuna biraz şeker koyarsanız güzel bir tat
gerekiyor? elde edersiniz.
B) Eşyaların monte edilmesi için kimle görüşebiliriz? B) Küçük bedeni, şimdi daha güçlü görünüyordu.
C) Odalarınızın kaç kişilik olduğunu öğrenebilir miyim? C) Mağazada çok beğendiğim bir şey de bulamamıştım.
D) Neye karar verdiniz açıklamalardan sonra? D) Masallar, “Az gittim, uz gittim.” cümlesiyle başlar.
E) Hititler bu topraklarda ne zaman yaşamıştır? E) Tanıdığımız insanlar, yeni evimizi çok beğenmişlerdi.
170
6. (I) “Çocuk Edebiyatı Dizisi” gerçekleşen bir hayalin sonucu 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı sıfat ya
olarak hayatımıza girdi. (II) Neden biz bu kıymetli yazarları da zarfla sağlanmamıştır?
çocuklara öğretmiyoruz değil, neden büyüdükleri zaman A) Benden ne istediğini niye açıkça söyleyemiyormuş?
hatırlamalarına önayak olmuyoruz krinden yola çıkılarak
B) Onun nerede oturduğunu hangi arkadaşınız biliyor?
yapıldı. (III) Bu kitapları okuyan çocukların büyüdüklerinde
C) Neden bu soruyu yapamadığımızı kim fark etti?
Turgut Uyar’ı, Rıfat Ilgaz’ı ve diğer yazarları hatırlamalarını
istiyoruz. (IV) Küçükken onlara dair bir şeyler okuyorlar ve D) 10 Mart’ta kaçıncı doğum gününüzü kutlayacaksınız?
yıllar sonra birçoğunu hatırlıyorlar. (V) Üstelik hiçbir ayrıntı- E) Gezdiğiniz yerlerde ne tür deneyimler edindiniz?
yı da unutmuyorlar.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangi-

si söylenemez?
A) I. cümlede, belgisiz sıfat kullanılmıştır.
B) II. cümlede, soru zarfı vardır.
C) III. cümlede, belirtme hâli eki alan eylem adı vardır.
D) IV. cümlede, belgisiz zamir kullanılmıştır.
E) V. cümlede, edat vardır.
B
İ
L
7. Bir yazarın dediği gibi “Şimdiki çocuklar harika!” da kitapla G 9. I. Derin derin vadilerden geçerek bir ceylan sürüsünü
I İ takip ediyorduk.
ilişkileri ne durumda, bilmiyorum. Daha doğrusu, günümüzdeki II. Tipiye karşı bata çıka yürüyerek nihayet eve ulaşabil-
II III S miştik.
çocuklar, kitap armağan edildidiğinde mutlu oluyorlar mı; A III. Hastalanınca bütün eş dost babamın yanına koşmuştu.
R
bundan pek emin değilim. Öyle çok armağan edilecek şey M IV. El âlemin diline düşmek zaten yeterince kötüydü.
IV A V. Tezgâhtaki sıcak sıcak simitlerden bir tane almak istedi.

var ki kitap sevindirmeyebilir çocukları. L
Yukarıdaki numaralamış cümlelerde yer alan ikileme-
V
ler türce eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?
Numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıda verilenlerden
hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V
A) I. sözcük, edattır.
B) II. sözcük, soru zarfıdır.
C) III. sözcük, ilgi ekiyle türemiş bir sıfattır.
D) IV. sözcük, işaret zamiridir.
E) V. sözcük, bağlaçtır.
171
10. (I) Bozkırlardan mahsul tırnakla kazınarak alınır. (II) Sapan

işlemez topraklar deve dikeninden ve iki santimlik otlardan  ARAŞTIRALIM
başka bir şeyi üzerlerinde yaşatmak istemezler. (III) Su-
Aşağıdaki cümlelerde soru bildiren sözcüklerin ve cüm-
suzluktan yanan göğüslerini, çırçıplak gökyüzüne açmak
isterler. (IV) İnsan ellerinin açtığı kanal, bu ovaların yalnız leye soru anlamını kazandıran asıl sözcüğün türünü be-
susuzluğunu artırır. (V) Bulanık ve tembel, sanki buraya lirtiniz.
geldiklerine kızıyorlarmış gibi yüzlerini buruşturarak ağır 1. Nereden çıktı bu cenaze ölen kim
ağır akan sular, biraz ötede çatlaklarını “Su!” diye bir karış
Bu kaçıncı bahçe gördüğüm tarumar
açan toprakları doyurmak değil, buğuları ve serinlikleriyle
olsun avutmazlar. 2. Kim bilir, nasıl, nerede, kaç yaşında
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangi- Bir namazlık saltanatın olacak

si söylenemez? 3. Kaşlarını niye çattığını bilmiyor muyum?
A) I. cümlede, ayrılma hâli eki almış birleşik isim kullanıl-
4. Bu adamın hangi işle uğraştığını kime sorabiliriz?
mıştır.
B) II. cümlede, kurallı birleşik sıfat kullanılmıştır. 5. Bu adamın nereye gittiğini hangi tanık görmüş?
C) III. cümlede, sıfat grubu vardır. 6. Tatlı dilim, güler yüzlüm, ey ceylan gözlüm
D) IV. cümlede, tamlayanı da tamlananı da sıfatla nitelen- Gönlüm hep seni arıyor neredesin sen?
miş isim tamlaması vardır.
7. Çatlıyor, yırtınıyor yokuşu sökmek için
E) V. cümlede, ikileme durum zarfı göreviyle kullanılmıştır.
Hey Sakarya’m kim demiş suya vurulmaz?
8. Nerede kardeşlerin cömert Nil yeşil Tuna
Giden şanlı akıncı ne gün döner yurduna?
9. Nedir senin derdin, niye kendini gerdin?
10. Niye bütün dertler bana hediye?
11. Bu sorunun nasıl çözüldüğünü anladınız mı?
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla bağlaç
kullanılmıştır? 12. Siz sofradaki neden hoşlandınız en çok?
A) Gitar çalıyordum ama gitgide kemanı daha da fazla 13. Neden, neden aramak nedenidir hayatımızın?
sevdiğimi anlıyordum.
14. Bu adam neyin hesabını yapıyor?
B) Törene katılmadım ancak onlara bir hediye gönderdim.
B 15. Kaç arkadaşınız hukuk fakültesini kazandı?
C) Çanakkale’ye gidip de Gelibolu’ya gitmemek mümkün
İ
mü? 16. Kaçı gittiği yerden hoşnut değil?
L
D) Nietzsche der ki: “En büyük delilik, denize tuz atmaktır.” G 17. Kaç paraya bu işi yapar?
E) Erkek aceleci adımlarla yürüyor, kadınsa aksine davra- İ
18. Kaça bu işi yapar?
nıyordu.
19. Ne dönüp duruyor havada kuşlar.
S
A Nerden çıktı bu cenaze ölen kim?
R
20. Kime güveneceğinizi anladınız mı?
M
A 21. Mülakat salonuna kaçar kaçar gireceğiz?

L
12. Özellikle bağımsız tiyatrolarda müthiş bir dayanışma var,

bu anlamda tiyatronun iyileştirici gücüne inanıyorum ve bu,
benim için önemsiz bir şey değil. Kimilerinin kötümserliği
kendine kalsın.

A) Niteleme sıfatı B) Bağlaç
C) Belgisiz zamir D) Edat
E) Zaman zarfı
172

1. Merdivenlerin oraya koşuyorum 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat öbeği diğerlerin-
den farklı bir görevde kullanılmıştır?
Beklemek gövde gösterisi zamanın
A) Bir meşale gibi yanan güneş, güzel günleri müjdeliyor-
Çok erken gelmişim seni bulamıyorum
du.
Bir şeyin provası yapılıyor sanki B) Mesai bitimine kadar sokaklarda gezmiş, sonra eve
dönmüştü.
C) Sanatçı, bir gerçeği kendine göre yorumlar ve biçimlen-
A) Yönelme hâli eki alan işaret zamiri
dirir.
B) Belirtili isim tamlaması
D) Sabaha doğru başlayan fırtınadan birçok ağaç zarar
C) Eylem adı
gördü.
D) Zincirleme isim tamlaması
E) Kendime göre bir şeyler bulmak için kaç mağaza gez-
E) Niteleme sıfatları dim bilemezsin.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayı sıfatı kullanılma- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek hâlinde zamir kul-
mıştır? lanılmamıştır?
A) Son tren de hareket etmiş, gar tamamen boşalmıştı. A) En küçük kızları, Burdur’da okumaya karar vermişti.
B) Sahneye çıkan ikinci gösterici de performansını sergi- B) Bugünkü aklım olsaydı ben de buradan bir arsa alırdım.
lemişti.
C) Yeni kiraladığımız bu evimize yarın taşınacağız.
C) Önüme ilk çıkan mağazaya girip hediyelik bir şeyler al-
D) Sabahleyin alarm çalınca yataktan fırladım.
dım.
E) Sadece balkon kapısının kolu değil, bahçe kapısınınki
D) Beş gün sonraya hastaneden ancak randevu alabilmiş- B de değişmeli.
tim. İ
E) Bu sokakta evler ikişer katlıdır. L
G
İ
S
A
R
M
A 6. İşte bu vazoda açmış gül

L Saksıda eşsiz kuşkonmaz
Gülleri gördükçe gönlüm sanki bülbül
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “artık” sözcüğü diğer- Saksıya baktıkça içimde haz
lerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? Bu dörtlükte aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Bardakta bir iki yudumluk çay artığı kalmıştı. A) Niteleme ve belirtme sıfatı
B) Ders başladı, artık susmanız gerekiyor! B) Belirtme hâlinde isim
C) Artık biz de rahat rahat dolaşabiliyorduk sokaklarda. C) Bağlaç
D) Misarleri ağırladım, artık rahat bir nefes alabilirim. D) İyelik eki alan isim
E) Artık her akşam erken yatıp erken kalkmaya alıştım. E) Türemiş yapılı sıfat
173
7. (I) Büyük kubbeli serin divan; bugün daha sakin, daha 10. Hayat merdivenIerini çıkarken insanIara iyi davranaIım
gölgeliydi. (II) Pencerelerinden süzülen mavi, mor, sincap çünkü inerken gene aynı insanIara rastIayacağız.
rengi bahar aydınlığı, çinilerinin yeşil derinliklerinde biriki-
yor; koyulaşıyordu. (III) Yüksek ipek şiltelere diz çökmüş
A) Durum zarfı
yorgun vezirler, önlerindeki halının renkli nakışlarına ba-
kıyorlar. (IV) Uzun, beyaz sakalını zayıf eliyle tutan yaşlı B) Belirtisiz isim tamlaması
sadrazamın sönük gözleri; çok uzak, çok karanlık şeyler C) Bağlaç
düşünüyor gibi var olmayan noktalara dalıyordu. (V) “Yü- D) Edat
rekli bir adam gerekli, paşalar…” dedi.
E) Zaman zarfı
Numaralanmış cümleler için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) I. cümlede, miktar zarfı kullanılmıştır.
B) II. cümlede, belirtisiz isim tamlaması vardır.
C) III. cümlede, ilgi zamiri vardır.
D) IV. cümlede, edat öbeği vardır.
E) V. cümlede, hem niteleme hem belirtme sıfatı vardır.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat tamla-

yan görevinde kullanılmıştır?
A) Postanenin karşısındaki büfeden sağa dönünce bir
apartman çıkacak karşınıza.
8. Ben senin en çok sesini sevdim
B) Hemşireler, yaralının başına gidip ne dediğini duymaya
I
çalıştılar.
Buğulu çoğu zaman, taze bir ekmek gibi
II C) Büyükler emreder, küçükler emirleri yerine getirir.
Önce aşka çağıran, sonra dinlendiren D) Boyanan sandalyeleri üç saat kurumaya bırakın.
III
E) Çocukların en uzunu üst rafa doğru uzandı.
Bana her zaman dost, her zaman sevgili
IV V
B
Numaralanmış sözcükler türleri bakımından ikişerli eş- İ
leştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? L
G
İ
S
A
R
M
A 12. Bak! İşte gizleri yaşamın, işte mutluluk

L Gülümsüyor bir kapı aralığından
9. Şansın gerçekleşmesi için, önce siz hazır olmalısınız; Ellerimizi uzatsak tutabiliriz belki
şans, hiçbir zaman aptalların peşinden koşmaz. Şimdi ya da hiçbir zaman
Bu özdeyişte aşağıdakilerden hangisi yoktur? Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Edat öbeği A) İyelik eki alan isimler vardır.
B) Azlık-çokluk zarfı B) Zaman zarfı kullanılmıştır.
C) Sıfat tamlaması C) Bağlaç vardır.
D) İsim tamlaması D) Olasılık zarfı kullanılmıştır.
E) Adlaşmış sıfat E) Birden fazla niteleme sıfatı kullanılmıştır.
174
 MUTLAKA ÖĞREN ➡ MUTLAKA ÖĞREN

İkincisi veya her ikisi anlamını değiştirmiş kelimelerle ku- İkinci kelimesi veya her iki kelimesi -dı, -di, -du, -dü /
rulan bitki, hayvan, hastalık, araç-gerek, yiyecek, oyun -tı, -ti, tu, - tü belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan ve
renk vb. adlar, bitişik yazılır. kalıplaşan birleşik kelimeler bitişik yazılır: albastı (lohusa
Aşağıdaki yazımlar doğrudur. humması, ateşli hastalık), çıtkırıldım, şıpsevdi, serden-
geçti, mirasyedi, papazkaçtı (iskambil oyunu), imambayıl-
aslanağzı, sığırkuyruğu, keçiboynuzu, kuşburnu, karnı- dı, dedikodu, oldubitti (emrivaki), kaptıkaçtı (bir tür küçük
kara (börülce), ayşekadın (fasulye), katırnağı, danabur- dolmuş), zıpçıktı (görgüsüz, fıratçı, hak etmediği maka-
nu (böcek), karafatma (böcek), kızılkanat (balık), karadul ma gelmiş kişi), hünkârbeğendi, dalbastı (kiraz), karyâğdı
(örümcek), dikkuyruk (kuş), itdirseği (arpacık), kuşpalazı (beyaz benekli kumaş), külbastı (yemek), gecekondu,
(difteri), civankaşı (nakış), eşeksırtı (çatı), balıksırtı (de- gündöndü (günebakan, ayçiçeği)
sen), turnageçidi (fırtına), kadınbudu (köfte), kedidili (bis-
küvi), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), kuşlokumu
(kurabiye), alinazik (kebap), bülbülyuvası (tatlı), beştaş,
dokuztaş, birdirbir, ellibir (oyun), narçiceği (renk), suçi-  İYİ BİL
çeği (hastalık), kavuniçi (renk), Büyükayı (yıldız kümesi),
Samanyolu (yıldız kümesi), Demirkazık (Kutup yıldızı), -r -ar -er -ur - ür - ır - ir geniş zaman ekleriyle kurulmuş
Kervankıran (Çoban Yıldızı), Yedikardeş (Büyükayı’nın kelime veya kelimelerden oluşup kalıplaşmış olan keli-
Yıldızları)… meler bitişik yazılır: konargöçer, göçerkonar, uyurgezer,
yanardöner, okuryazar, biçerdöver, biçerbağlar, yüzer-
gezer (amfibi araçlar/havada, karada, denizde bir arada
kullanılan tank, uçak vb.) kazaratar (kazma aracı, ekska-
vatör,), çakaralmaz, tanksavar, füzeatar…
 ÇOK ÖNEMLİ  DİKKAT

Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan, kalıplaşarak tür Renk sıfatlarıyla kurulup kalıplaşan hayvan, bitki ve has-
değiştirdiği için fiil olma özelliğini yitiren kelimelerle oluş- talık adları -ikinci kelime anlamını korusa bile- bitişik ya-
turulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır: albeni, ateşkes, zılır, aşağıdaki yazımların neden doğru olduğunun man-
çalçene, incitmebeni (kanser), çalyaka, gelberi (tırmık), tığını kavrayınız:
çekyat, kaçgöç, kapkaç, örtbas, veryansın, yapboz, unut- at sineği, beyaz sinek, karasinek, su sineği, alabalık, ka-
mabeni (çiçek), alaşağı etmek, sallabaş (başı devamlı rabalık, ada balığı, köpek balığı, kılıç balığı, kızıları, eşek
sallanan veya her şeyi düşünmeden onaylayan), dön- B arısı, bal arısı, uçuç böceği, sarıçiçek, alacamenekşe,
baba (turnagagası/sardunya çiçeğinin bir türü), yazboz, İ Afrika menekşesi, mavihastalık, bozyılan, karayılan, su
tutkal… L yılanı, ok yılanı, sarıçam, karaçam, fıstık çamı, kızılot,
G ayrık otu, dulavrat otu, ladin çamı, akağaç, karaağaç, se-
İ dir ağacı…
S
A
 ÇOK ÖNEMLİ R  DİKKAT
M
-an -en, -r - ar - er - ır - ir - ur - ür; maz-mez, -mış sivrisinek, semizotu, dereotu sözcükleri geleneksel imla
A
- miş - muş - sıfat fiil ekleriyle kurulup kalıplaşmış keli- gereği bitişik yazılırken sıçanotu (arsenik), ağızotu (ba-
L
meler bitişik yazılır: cankurtaran, alaybozan (fitilli tüfek), rut) anlam değişmesi sebebiyle çöreotu (çörek otu) ses
günebakan, çöpçatan, dalgakıran, gökdelen, demirkapan düşmesi sebebiyle bitişik yazılır. Bunların dışında ikinci
(mıknatıs), yelkesen, yolkesen (soyguncu), Kervankıran kelimesi anlamını koruyan bitki, hayvan, nesne, eşya, yi-
(yıldız), akımtoplar, (akümülatör), altıpatlar (tabanca, yecek, içecek adları ayrı yazılır: dağ keçisi, Ankara keçisi,
revolver), barışsever, külyutmaz, etyemez (vejetaryan), yaban keçisi, Beç tavuğu, ayrık otu, beşparmak otu, çö-
hacıyatmaz (oyuncak/çıkarı uğruna kişiliğinden taviz rek otu, küpe çiçeği, pisipisi otu, cırcır böceği, uçuç böce-
vererek güç durumlardan çabucak çıkan kişi), değerbil- ği, cızbız köfte, yer elması, yer fıstığı, Antep fıstığı, sırık
mez, kadirbilmez, değerbilir, iyilikbilir, varyemez, çokbil- fasulye, kuru fasulye, kuru incir, kuru yemiş, lüle taşı, Oltu
miş, güngörmüş, tanrıtanımaz (ateist), kuşkonmaz (bitki), taşı, kireç taşı, maden suyu, ezogelin çorba, çiğ köfte, içli
karıncaezmez (merhametli), basınölçer, akılalmaz, vur- köfte, dolma biber, dolma kalem, toplu iğne, beyaz peynir,
dumduymaz, sugötürmez… gök taşı, sivri biber…
175

1. Her şey yerli yerinde; masa, sürahi, bardak 4. Şairin şiir coğrafyası siyasi sınırları aşarak gönül coğrafya-
sını kuşatan bir özellik gösterir, bu geniş coğrafyanın ses
Serpilen aydınlıkta dalların arasından
bayrağı Türkçedir.
Büyülenmiş bir ceylan gibi bakıyor zaman
Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Sessizlik dökülüyor bir yerde yaprak yaprak
A) Özel isim kullanılmıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar’a ait bu dizeler için aşağıdaki- B) İşaret zamiri kullanılmıştır.
lerden hangisi söylenemez?
C) Belgisiz sıfat vardır.
A) Bir isim birden çok sıfat tarafından nitelendirilmiştir.
D) Zincirleme isim tamlaması vardır.
B) İkileme durum zarfı görevinde kullanılmıştır.
E) Sıfat tamlaması vardır.
C) İlgeç (edat) kullanılmıştır.
D) Bulunma hâli eki kullanılmıştır.
E) Cins isimlere yer verilmiştir.
2. Roman dilinin zenginliğiyle dikkat çeken yazar, imge yerine 5. Aşağıdakilerin hangisinde bir isim birden çok sıfat ta-
güçlü ve vurucu bir dil kullanmayı tercih eder. rafından nitelendirilmiştir?
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Bu soğuk geceler, şairin zihnindeki en büyük imgeyi
A) Niteleme sıfatı oluşturmuştur.
B) Zincirleme isim tamlaması B) Sessizlik, bazı durumlarda anlayana çok şey anlatır.
C) Sayı sıfatı C) Köy romanı yazmak; köyü anlamak, köyü yaşamakla
olur.
D) Yönelme hâli almış isim
E) Edat ve bağlaç
B D) Sisli akşamları, tabloya silik renklerle taşımıştı.
İ E) Uzun ve yorucu günün ardından kamp bölgesine dön-
L müşlerdir.
G
İ
S
A
3. (I) Eskici Fatih Bey’in evinin karşısındaki kerpiç binaların R
hepsi yıkılmış. (II) İnşaat tabelaları dikilmiş yıkıntıların üze- M
rine. (III) Bu sokağın yerlileri yavaş yavaş çekilmiş bura- A

dan. (IV) Fatih Bey, birkaç kişi ve birkaç eski ev kalmış bu L
sokakta. (V) Evinin önünde minder atıp oturan ihtiyarlar ve
6. I. Çocuğun ufacık elleri vardı.
o sokaktaki bakkal dükkânı da yıkılan kerpiç evlerle bera-
ber hatıralara karışıp gitmiş. II. Bu yaştaki çocuklar bademcik sorunu yaşar.
III. Küçücük birikimler büyük yatırımları sağlar.
Bu parçadaki cümleler için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez? IV. Mavimsi gömleklere hayran hayran bakıyor.
A) I. cümlede zincirleme isim tamlaması vardır. V. Koğuşun duvarının tavana yakın yerinde garip bir pen-
B) II. cümlede belirtili isim tamlaması vardı. cerecik vardı.
C) III. cümlede ikileme zarf görevinde kullanılmıştır. Numaralanmış cümlelerin hangisinde küçültme ismi
D) IV. cümlede hem edat hem de bağlaç kullanılmıştır. kullanılmıştır?
E) V. cümlede adlaşmış sıfat vardır. A) I B) II C) III D) IV E) V
176
7. (I) Ben edebî sayılabilecek hiçbir eser yazmadım. (II) Çün- 10. Fosil yakıtların tüketimindeki artış çevresel olarak büyük
kü benim eserlerimin çoğunu yazdığım sıralarda edebi- zararlara yol açmaktadır, bu durum gelişmiş ülkelerde tek-
yattan anlamayanlar, toplumumuzun büyük çoğunluğunu nolojinin de yardımı ile kontrol altına alınabilmektedir.
teşkil ediyordu. (III) Benim emelim de fazlaca eser vererek
çoğunluğa hitap etmek, onları aydınlatıp dertlerine tercü- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
man olmaya çalışmaktı. (IV) Zaten edebiyat yapmaya ne A) Sıfat yapan “-ki” eki
vaktim ne de kalemim müsaitti. (V) Bence o dönemde B) Fiilden türemiş isim
edebî eser vermek, karnını doyurmamış bir kimseye mey-
C) İşaret sıfatı
ve ikram etmek kadar garip bir hareketti.
D) Edat ve bağlaç
Bu parçadaki numaralanmış cümleler için aşağıdaki-
lerden hangisi söylenemez? E) İşaret zamiri
A) I. cümlede sıfat tamlaması vardır.

B) II. cümlede tamlananı belgisiz zamir olan isim tamla-
ması vardır.
C) III. cümlede hem edat hem bağlaç kullanılmıştır.
D) IV. cümlede tamlayanı düşmüş isim tamlaması vardır.
E) V. cümlede birden çok zamir kullanılmıştır.
8. Bu şehirde sokaklar seni düşünür 11. Günümüzde ekolojik dengeyi bozan önemli faktörlerden
biri de doğal çevrenin insanlar tarafından bilinçsizce kulla-
Bu sokaklarda evler seninle dolu
nılmasıdır.
Bu evlerde huzur bir şarkıdır söylediğin
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Sen yürürken bir kilim dokunur kilometreler boyunca A) Zaman zarfı kullanılmıştır.
Düşer kaldırımlara nakış nakış güzelliğin B) Türemiş sıfat kullanılmıştır.
Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? C) Bağlaç vardır.
A) Bulunma hâli eki almış sözcükler vardır. D) Edat vardır.
B) Edat kullanılmıştır. E) Durum zarfı vardır.
C) Sıfat tamlaması vardır. B
D) Bir sıfat birden fazla adı nitelemiştir. İ
E) Tamlayanı düşmüş isim tamlaması vardır. L
G
İ
S
A 12. I. Uzakları yakın eden romancılar, başarı basamaklarını
R çifter çifter çıkar.
M II. Duyguları hüzünlü sözcüklerle aktaran sanatçılar melan-
A
9. I. Gönlümün sadık sızısı geldi yine ansızın. konik bir tarzı tercih eder.
L
II. Hayatın insan için hazırladığı tuzakları vardır. III. İmgeli şiirden vazgeçmeyen şair unutulmaya mahkûmdur.
III. İnsan, iç benine yolculuğa çıkar bu kitaplarda. IV. Aklın en büyük dostu kitaptır, kitapla beslenen zihin
üretir.
IV. Harem kelimesinin asıl anlamı “örtmek”, “yasak kıl-
mak”, “korumak” tır. V. Yazmayı yorgun sözcüklerin savrukluğu sanmak yanıl-
gıdır.
V. Yazılanların anlamsız tınısı giderse kulaklarımızdaki
haz bize yakınlaşır. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili söz-
cükler adlaşmış sıfattır?
Numaralanmış cümlelerin hangisinde zincirleme isim
tamlaması vardır? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
A) I B) II C) III D) IV E) V D) II ve III E) I ve V
177

1. Gözlerinde boğuluyorum her gün, her saniye sımsıcak elle- 4. Sanat eserinin değerini, konusunun zenginliği ve yazarın
rin vardı ve onları tutunca anlıyordum nefes aldığımı. Ben üslubu belirliyorsa bizim eleştirmenlerimizin kalburunun üs-
hep oradayım bıraktığın yerde yani baktığın her yerde. tünde sanat eseri kalmaz.
Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Tamlayanı düşmüş isim tamlaması vardır. A) Kişi zamiri
B) Pekiştirilmiş sözcük sıfat görevlidir. B) Zincirleme isim tamlaması
C) Zarf vardır. C) Bağlaç
D) Belgisiz zamir vardır. D) Belirtme hâli eki alan isim
E) Bulunma hâli eki almış isim kullanılmıştır. E) Çıkma hâli eki alan isim
5. Tamlayanı düşmüş ad tamlamalarında, tamlanana getirilen

2. Grimm Kardeşlerin “Aynı” adlı masalından uyarladığımız
“-ler”, “-lar” takısı kimi durumlarda sonuna geldiği sözcüğün
müzikli çocuk oyunumuzda zengin olmak için yanlış yola
değil tamlayanın çoğul olduğunu gösterir.
sapan yetişkinler ile düştükleri zor durumdan kurtulmaya
çalışan çocukların hikâyesi, komik bir dil ile aktarılmaktadır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek-
leyen bir kullanım vardır?
A) Bugün ozanlar dertli çalıyor sazı.
A) Sıfat tamlaması
B) Bu eleştirel yazılar artık herkesi kızdırıyordu.
B) Türemiş sıfat
C) Arkadaşlarını herkesten ayrı tutuyor, onlara hep destek
C) Belirtisiz isim tamlaması
B oluyordu.
D) Neden ilgisi kuran edat
İ D) Dün ekmek almak için çıktığım yolda babalarını gör-
E) Hem niteleme hem belirtme sıfatı almış isim L düm.
G E) O kadar yürüdük ki ayaklarım çok ama çok ağrıyor.
İ
S
A
R
M
A
L
3. Havacılık müzesini ziyaretimiz sırasında çok sayıda 6. (I) Hayatın insanı mutlu eden birçok yönü vardır. (II) Ancak
I II biz bunu fark etmekte güçlük çekiyoruz. (III) Israrla kendimizi
kahramanlık hikâyesine şahit olduk, bir atımlık barut mutsuz edecek şeylerin peşinden gidiyoruz. (IV) Mademki
III IV bunda ısrarcıyız. (V) O zaman yok yere hayatı suçlamama-
ile destan yazan şanlı askerlerimizi andık. lıyız.
V Numaralanmış cümlelerin hangilerinde zamir kullanıl-
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi farklı mamıştır?
türdedir?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
A) I B) II C) III D) IV E) V D) IV ve V E) I ve V
178
7. Gün boyu Midyat’ın sokaklarını geze geze taş ustalarının 10. Her sanatçı önceleri taklit eder. Sonra gerek dünya görüşü
maharetlerini seyrettik, gözlerimiz kamaştı bu manzara gerekse sanat gücüyle kendine özgü bir üsluba kavuşur ve
karşısında. taklitten kurtulur.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Eylemi zaman bakımından tamamlayan sözcük vardır. A) Edat B) Bağlaç
B) Tamlayanı özel isim olan belirtili isim tamlaması vardır. C) Belgisiz zamir D) Niteleme sıfatı
C) Eylemi durum yönünden tamamlayan ikileme kullanıl- E) Türemiş isim
mıştır.
D) Tamlayanı düşmüş isim tamlaması vardır.
E) Birden çok zincirleme isim tamlaması vardır.
8. Tarım alanları, insanların beslenmesi bakımından en önemli 11. Güneşli bir mart günü, ağaçlar sevdalarının çoğundan vaz-
kaynakların başında gelmektedir. Ancak hatalı kullanımlar ta- geçmiş dimdik duruyordu. Tüm köy telaş içinde bahara ha-
rım toprakları üzerinde önemli bir baskı oluşturmaktadır. zırlanıyordu.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Belirtili isim tamlaması A) Tamlayanı zamir olan belirtili isim tamlaması kullanıl-
B) Kurallı birleşik sıfat mıştır.
C) Türemiş sıfat B) “Güneşli” sıfatı isim tamlamasını nitelemiştir.
D) Bağlaç C) “Dimdik” sözcüğü eylemi durum yönünden belirtmiştir.
E) Üstünlük belirteci D) Belirtisiz isim tamlaması kullanılmıştır.

E) Belgisiz sıfat vardır.
B
İ
L
G
İ
12. (I) Benim hayatım hâlâ bu eski semtte geçiyor. (II) Bazen
S
sen düşüyorsun aklıma. (III) Unutmaya çalışıyorum olmu-
A
R yor, izin vermiyor evinizin karşısındaki kaldırım. (IV) Bu es-
M kimiş evler, sokaklar ve kaldırımlar, eskitemediğim duygu-
9. Ben senden önce ölmek isterim A larımı depreştiriyor. (V) Benim bu vefalı ve çılgın yüreğim,
Gidenin arkasından gelen L hâlâ peşinde eskimeyen sevdaların.
Gideni bulacak mı zannediyorsun Bu parçadaki numaralanmış cümleler ile ilgili yapılan

aşağıdaki saptamalardan hangisi yanlıştır?
Ben zannetmiyorum bunu
A) I. cümlede tamlayanı zamir olan isim tamlaması kulla-
Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? nılmıştır.
A) İsmin ayrılma hâlini almış sözcük vardır. B) II. cümlede “bazen” sözcüğü eylemi zaman bakımın-
B) Eylem adı kullanılmıştır. dan belirtmiştir.
C) Birleşik isim vardır. C) III. cümlede ilgi zamiri vardır.
D) Farklı türde zamirler vardır. D) IV. cümlede bir sıfat birden fazla adı nitelemiştir.
E) Tamlayanı adlaşmış sıfat olan isim tamlaması vardır. E) V. cümlede birden fazla sıfat bir adı nitelemiştir.
179

1. Akşamlardan, gecelerden, senden uzağım 4. Zamirler de ad soylu diğer sözcükler gibi ad tamlamasında
tamlayan ve tamlanan görevinde kullanılabilirler.
Şiirlerim rüzgârdır uzak dağlardan esen
Buna göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir
Durgun sular gibi azalacağım
tamlayan görevinde kullanılmıştır?
Bir gün birdenbire çıkıp gelmezsen A) Konuşmacılardan birini daha önce gördüğümüzü san-
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? mıştım.
A) Tamlayanı düşmüş isim tamlaması B) Amasra gezisinde öğrencilerin hiçbiri beni üzmedi.
B) Niteleme sıfatı C) Yeni gelen kitapların hepsini odama taşıdı.
C) Bağlaç D) Bundan böyle kimsenin işine karışmayacağım, dedi.
D) Edat E) Bazı olaylarda hatayı kendinde aramalısın, dedi.
E) Durum zarfı öbeği
5. I. Bu eleştiriyi ufku geniş biri yazmış olmalı.

2. Niçin küçülüyor eşya uzakta
II. Yıllar sonra önemli sanatçıları bu dergi etrafında topla-
Gözsüz görüyorum rüyada nasıl mayı başarmışlar.
Bu dizelerde; III. Uzun boylu oyuncu maç içinde hiç pozisyona gireme-
I. Durum zarfı yince oyundan alınmış.
II. Soru zarfı Numaralanmış cümlelerin hangilerinde kurallı birleşik

sıfat vardır?
III. Miktar zarfı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
numaralanmış zarf türlerinden hangilerine örnek var-
dır? B D) I ve II E) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III İ
L
D) I ve II E) I ve III
G
İ
S
A
R
M
3. Bilimin bir işlevi de iyi ile kötüyü tüm insanlara göstermektir. A 6. Hasretinle geçiyorken bu gençlik çağım
Fakat insanlar, bu işareti anlamazlar ve bildiklerini okurlar. L
Ey sevdiğim ben ümitsiz değilim gene
Onların kusurları yalnız bu da değil onların ön yargıları da
çok. Bu dizelerde;
I. Edat
Bu parçadaki sözcükler için yapılan değerlendirmele-
rin hangisi yanlıştır? II. Adlaşmış sıfat
A) “ve” bağlacı cümleleri bağlamıştır. III. Belgisiz zamir
B) “ile” sözcüğü edattır. numaralanmış sözcük türlerinden hangileri yoktur?
C) “Onların” sözcüğü kişi zamiridir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) “Tüm” sözcüğü belgisiz sıfattır.
D) I ve II E) I ve III
E) “Bu” sözcüğü iki farklı türde kullanılmıştır.
180
7. Ne zaman ayrılık saati gelir 10. Geçmişten günümüze yapılan insan faaliyetleri doğayla
etkileşim içerisinde gerçekleşmiştir, bazı faaliyetlerin ger-
En vazgeçilmez yeri yaşamın
çekleşmesinde doğal unsurlar belirleyici olmuştur.
Ve sokaktan el ayak çekilir
Bir ürperti duyarım o zaman
A) Belgisiz sıfat
Seni çağıran sesi uzaklardan B) Edat
Bu dizelerdeki sözcükler ile ilgili saptamalardan han- C) Belirtisiz isim tamlaması
gisi yanlıştır? D) Bağlaç
A) Üstünlük belirteci kullanılmıştır. E) Ayrılma, bulunma ve yönelme durumlarında isim
B) Tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş isim tamlaması
vardır.
C) Eylemi durum bakımından tamamlayan sözcükler var-
dır.
D) Adlaşmış sıfat kullanılmıştır.
E) Kişi zamiri vardır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat, isim 11. Gerçek hayali aştı, ufuklar uzak değil
tamlamasının tamlananı olarak kullanılmıştır? En olmaz isteklere uzanmak yasak değil
A) Dostlarımıza zor zamanlarda yardım etmeliyiz.
Bu dizelerde;
B) Mavinin farklı bir özelliği vardır nazarımda.
I. Belirtme hâli eki almış isim
C) Uzun, yorucu bir gündü benim için.
II. Türemiş soyut ad
D) Evin eskiyen halılarını şubatta değiştirdik.
III. İsim tamlaması
E) Soğanın yeşilini tarladan sofraya taşıyordu.
IV. Üstünlük belirteci
B V. Çoğul isim
İ
L numaralanmış olan kavramlardan hangileri yoktur?
G A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
İ D) II ve III E) IV ve V
9. Akşamın acı su karanlığı içinden S

A
Soğuk, kadife teması yalnızlığın
R
Şuh bir kahkaha balkonun birinden M
A
Gizli işareti midir bir başlangıcın
L
Attila İlhan’a ait bu dizelerdeki sözcükler ile ilgili yapı-
lan değerlendirmelerden hangisi yanlıştır? 12. Petrol ve doğal gazın çıkarıldığı yerden tüketildiği alanlara
aktarılmasında boru hatları önemli bir yer tutar.
A) “Kahkaha” sözcüğü hem niteleme hem belirtme sıfatı
almıştır. Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) Tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş isim tamlaması A) Çoğul isim
vardır. B) Sıfat öbeği
C) “Gizli” sözcüğü türemiş sıfattır. C) İsim tamlaması
D) “Yalnızlığın” sözcüğü gövdeden türemiş soyut addır. D) Edat
E) “Teması” sözcüğü hâl eki almıştır. E) Niteleme sıfatı
181

1. I. Yemeği tarif ettiğiniz gibi pişirmeye çalıştım. 4. Ne dönüp duruyor havada kuşlar?
II. Yahya Kemal’in dediği gibi şiir sanatların en ulusalıdır. Nereden çıktı bu cenaze? Ölen kim?
III. Hesabını kapatmadığı gibi hâlâ borç para istiyor. Bu dizelerde

IV. Kırık dökük iki mısra yazan, büyük şairmiş gibi afi kesi- I. Soru zarfı
yor.
II. Soru zamiri
V. Gördüğünüz gibi şiir de şair de hâlâ yerinde duruyor.
III. İşaret sıfatı
Numaralanmış cümlelerde “gibi” edatı aşağıdaki hangi IV. Bulunma hâli eki almış isim
anlam ilgisine örnek oluşturmamıştır?
V. Soru sıfatı
A) Karşılaştırma
numaralanmış sözcük türlerinden hangisi yoktur?
B) Uygun olarak
C) Tasdik (onay) A) I B) II C) III D) IV E) V
D) Üstüne üstlük
E) Öyle olmadığı hâlde öyleymiş gibi
2. İyi bir yazar olmak için (I) çalışmalısınız ve de (II) okumalı- 5. Sanatla uğraşmayı düşünen her insan ya sanat eseri yara-
sınız, kanaatimce (III) kitabı olan gençlerin (IV) iyi bir yazar tır ya da sanatın yayılmasında rol oynar.
olma ihtimali yüksek. Günümüzün (V) başarılı yazarları da
Bu cümledeki sözcüklerle ilgili yapılan değerlendirme-
bu tezgâhtan geçmiştir.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine getiri- A) Bağlaç, cümleleri bağlamıştır.
lecek “çok” sözcüğü görevce diğerlerinden farklı olur?
B) Edat kullanılmıştır.
A) I B) II C) III D) IV E) V C) Belgisiz sıfat vardır.
B
İ D) İsmin belirtme hâlini almış sözcük vardır.
L E) İsmin çıkma hâlini almış sözcük vardır.
G
İ
S
3. I. Başarıyla inanmak doğru orantılıdır, bu ikisi bir araya A 6. Dört yana haber saldığım kuşlar
geldiğinde zafer kaçınılmazdır. R
M Yarı yolda unuttular haberi
II. Zengin hayaller kurmak için uzak ufuklara yeni pence-

relerle bakmak gerekir. A Kırık kanatlarla döndüler geri
L
III. Yaşamı ucundan yakalayanla yaşamın içinde olanın Artlarından bakıp kaldığım kuşlar
yolunu dar bir kavşak ayırır.
Orhan Şaik Gökyay’a ait bu dizelerde yer alan sözcük-
IV. Güzel şiirlerle genç nesillere edebiyat sevdirilmelidir. lerle ilgili yapılan değerlendirmelerden hangisi yanlış-
V. İyi bir tatil ile zihnimizi temizleyip bambaşka biri olarak tır?
işimize dönebiliriz. A) Çoğul isimler kullanılmıştır.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ile” sözcüğü B) İsmin belirtme hâli ekini almış sözcük vardır.
bağlaç görevinde kullanılmıştır? C) Sıfat tamlamalarına yer verilmiştir.
A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) İsim tamlamalarına yer verilmiştir.
D) II ve IV E) IV ve V E) İyelik eki almasına rağmen sıfat olarak kullanılmış söz-
cük vardır.
182
7. Uzanıverse gövdem taşlara boydan boya 10. Gerçek öykücü kendi aşkı, kendi mutluluğu ve acılarıyla
I uğraşmaz. Onun öykülerinde halkın nabzı atmalı.
Alsa buz gibi taşlar alnımdan bu ateşi Bu parçada aşağıdaki sözcük türlerinden hangisi yok-
II tur?
Dalıp sokaklar kadar esrarlı bir uykuya A) Dönüşlülük zamiri
III
B) Kişi zamiri
Ölse kaldırımların kara sevdalı eşi
C) Edat
Numaralanmış sözcüklerin türleri aşağıdakilerin han-
D) Bağlaç
gisinde sırayla verilmiştir?
E) Durum zarfı
I II III
A) Durum zarfı İşaret sıfatı Niteleme sıfatı
B) Niteleme sıfatı İşaret sıfatı Niteleme sıfatı
C) Niteleme sıfatı İşaret zamiri Durum zarfı
D) Durum zarfı İşaret zamiri Niteleme sıfatı
E) Durum zarfı İşaret sıfatı Durum zarfı
11. Yeşil pencerenden bir gül at bana

Işıklarla dolsun kalbimin içi
8. Bazı ekler bazı edatların yerini tutabilir. Geldim işte mevsim gibi kapına
Aşağıdakilerin hangisinde bu duruma örnek vardır? Gözlerimde bulut, saçlarımda çiy
A) Şiir gibi konuşan çocukları çok seviyorum. Ahmet Muhip Dıranas’ın “Serenat” şiirine ait bu dizeler-
B) Eve kadar yaşlı bayana yardım etmiştik. de aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
C) Gönlümüzce bir hikâye yazmaya başlayalım. A) Niteleme sıfatı
D) Sözcükleri kuyumcu gibi işliyordu. B) Kişi zamiri
E) Senden başka onları anlayan yoktu. C) Belirtili isim tamlaması

B
D) Zarf
İ
L E) Bağlaç
G
İ
S
9. Ey saz benizli yolcu, sen söyle bana
A
Kuş uçmaz, kervan geçmez sema yolunda R
M
Gündüzün, gecenin hangi kovuğunda

A
Dinlenmek için gidip yatacaksın L
12. Sanatçı; bir şeyler öğretmek, doğruları göstermek için yaz-
Bu dizelerdeki sözcükler ile ilgili yapılan değerlendir-
mamıştır ki okur, öğrenmek için roman ya da şiir okusun.
melerden hangisi yanlıştır?
A) “Ey” sözü ünlem türündedir. Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) “Saz benizli” söz öbeği “yolcu” sözcüğünü nitelemiştir. A) Türemiş isim
C) “Bana” sözcüğü kişi zamiridir. B) Neden ilgisi kuran edat
D) “Gündüzün” sözcüğü zaman zarfı görevlidir. C) Bağlaç
E) “Sema yolunda” ifadesi belirtisiz isim tamlaması örneği- D) Belgisiz sıfat

dir. E) Belirtme hâli eki almış isim
183
 DİKKAT  ÖĞREN
Bildiğiniz gibi sıfatlar çekim eki almaz, alırsa adlaşır. An- Bazı ekler, edatların anlamını karşılar:
cak istisna olarak iyelik eki almış bir sıfat bazen sıfatlığını 1. Bence böyle bir şeye gerek yok. (göre)
korur.
2. Adam şeytanca planlar hazırlamış. (gibi)
a) Güzelim ovalar, giderek çoraklaşıyor.
3. Konuyu bilmediğinden konuşmak istememiş. (için)
Şu canım elbiseyi ne yapmışsın böyle?
4. Onunla görüşmeye gidiyorum. (için)
Dostum Ahmet, sen böyle devam et.
5. Bunca emek boşa gitmesin. (kadar)
b) Çoğu insan bunu önemsemez.
Kimi dostluklar ölümsüzdür.
c) Sevdiğim insan için her fedakârlığı yaparım.

Anlamadığın işe burnunu sokma.
Yemediği halt kalmamış.
Bilmediğiniz konuda yorum yapmayın.
Bazı eleştirmenler, okumadıkları kitaplar hakkında
yazı yazar.
Alacağım evi bir de çocuklarım görsün istedim.
İtiraz edeceğin bir yer var mı?
 DİKKAT
B
Bilindiği gibi sıfatlar mutlaka isimlerden bazen de zamir- İ
lerden önce gelir. Ancak bu durumun iki istisnası vardır: L
a) Unvan sıfatları G
İ
◆ Ayşe Hanım
◆ Gazi Mustafa Kemal Paşa
S
◆ Cemil Efendi
A
◆ Ali Bey R
M
 KARIŞTIRMA
b) Devrik sıfat tamlaması: A Sözcüğün türü ve görevi istenirse aranan şudur: İsim,
◆ Bir kuş gördüm yaralı. L sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem ve eylem.
Sözcüğün yapısı istenirse aranan şudur: Basit, türe-
◆ Dalda elmalar vardı kıpkırmızı.
miş, birleşik.
Sözcüğün kökünün türü istenirse sözcüğün anlamlı en
◆ Evin önünde çoban köpeği duruyordu kocaman.
küçük parçasının isim kökü mü il kökü mü olduğuna ba-
kılır.
184
FİİL (EYLEM)
Test • Kılış • Oluş • Durum • Çekimli Fiil
1
• Haber Kipleri (Bildirme) • Dilek Kipleri • Fiilde Kişi
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük çe- 4. Öznenin içinde bulunduğu, sürdürdüğü, başlattığı veya bi-
kimli fiildir? tirdiği durumları bildiren iller, durum ileridir. Durum illeri
A) Her soruya verilecek bir cevabı vardı. “nesne” almaz.
B) Şimdi yeniden başlamak en doğru yolmuş. Aşağıdakilerden hangisinde yüklem durum fiili değil-
C) Kendine duyduğu fazla güvenmiş onu yakan. dir?
D) Bir zamanlar en tutulan spor güreşti. A) Çocuklar, kapının önünde duruyordu.
E) Mavi gömleği giyince babam gençleşti. B) Arkadaşının penceresine küçük bir taş attı.
C) Bütün gün, sedirin üzerinde yattı.
D) Yaşlı adam, bana bakıp bakıp güldü.
E) Çocuk sabahtan beri ağlıyor.
5. Bir varlığın değişerek yeni bir görünüm veya nitelik kazan-

2. I. Al, sana boya; şu duvarı, güzelce boya. dığını anlatan illere oluş illeri denir. Bu iller, öznenin olu-
II. Annesi hastaydı, bebek de hastalandı. şum ve değişim yaşamasının sonuçlarını bildirir ve nesne
almaz.
III. Size çok kırgınım; ben, yalnız dostlarıma kırılırım.
Aşağıdakilerden hangisinde verilenlerin tümü “oluş”
IV. Sen de evlen artık, bütün arkadaşların evlendi.
fiilidir?
V. Hayat bir savaştır deyip ömrünce hayatla savaştı.
A) sararmak – büyümek – küenmek
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisinde altı B) ışımak – büyütmek – görmek
çizili her iki sözcük de çekimli eylemdir?
C) aklamak – akıtmak – kesmek
A) I B) II C) III D) IV E) V B D) ağrıtmak – ağırlaşmak – oturmak
İ
E) suçlamak – onarmak – vermek
L
G
İ
S
A
R
M
3. Fillerden bazıları kılış (iş) ilidir ve nesne alabilen illerdir. A

L
Bu iller, bir nesne üzerinde gerçekleştirilen işi bildirir. Yani
geçişli çatıdadır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde yüklem kılış 6. Aşağıdakilerden hangisinde verilen fiillerin tümü du-
(iş) bildirmemektedir? rum fiilidir?
A) Yıllardır burada seni bekliyorum. A) otur-, sus-, barış-
B) Aradım bir ömür arkadaşımı. B) yürü-, getir-, uza-
C) Kalbi kıpırdıyordu yuvadan ayrılacak kuş gibi. C) bronzlaş-, sev-, sür-
D) Şimdi sen bizi teselli et biraz da. D) al-, yak-, gözle-
E) Farkındalığın olmadığı yeri terk etmelisin. E) unut-, uç-, kurgula-
185
7. Aşağıdakilerden hangisinde durum – oluş – kılış fiilleri 11. Doğrudan zaman anlamı taşımayan kiplere dilek (tasar-
bir arada verilmiştir? lama) kipleri denir. Bunlarda zaman ve kesinlik değil bir
A) sevinmek – kazandırmak – uyanmak tasarı, bir niyet; bir zorunluluk, bir dilek yahut buyruk söz
B) gitmek – bayatlamak – kurmak konusudur.
C) ağlamak – üzülmek – solmak Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi sözü edilen

kiplerden biriyle çekimlenmemiştir?
D) bakmak – gelmek – boyamak
A) Varıp ben de dost yurduna gideyim.
E) toplamak – çürümek – taşımak
B) Öğretmeye çalışmadan önce keşke öğrenmeyi sevdir-
sek.
C) Mutlu olmak için öncelikle hobilerini çoğaltmalısın.
D) İşini çabuk bitir, patron sana kızmasın.
E) Sait Faik, kuşları ve balıkları çok sevdi.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem kişi yönünden

farklıdır?
A) Ders çalışmak için evine kapandı. 12. I. Ağacın olgun meyvelerini kopar, diğerlerine dokunma.
B) Bir daha sana kimse bunu yapmasın. II. İnsan nasıl kopar çok sevdiği yurdundan?
C) Her şey bir anda olup bitmişti. III. Kopar zincirlerini Gülsarı, diye seslendim ata.
D) Ayça, gelecek yıl Londra’ya gidecek. IV. İnsan insanı sevmezse kıyamet kopar tez zamanda.
E) Bu fani dünya için çok da yorma kendini. V. Sen deniz olup taşınca benim içimde bir fırtına kopar.
Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili fiillerin kipleri
için aşağıdakilerin hangisi doğrudur?
A) I ve III. emir; diğerleri, geniş zaman kipiyle çekimlen-
miştir.
B) I ve III. çekimli eylem değildir; diğerleri, çekimli eylem-
lerdir.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem zaman bildi-
C) Fiillerin tamamı dilek-tasarlama kipleriyle çekimlenmiş-
ren bir kiple yani haber (bildirme) kipiyle çekimlenme-
tir.
miştir?
D) I, III ve V. emir; II ve IV. geniş zaman kipleriyle çekim-
A) Sen beni yeterince tanımamışsın.
B lenmiştir.
B) Atılan ok, ağızdan çıkan söz geri döndürülemez.
İ E) I ve III. eylemsi, diğerleri çekimli eylemlerdir.
C) Sevgisizlik, insanı erken yaşta öldürür. L
D) Kendinle çatışmayı bırakıp barış yapmalısın. G
E) Hepimiz, bu yolun sonunu göreceğiz.
İ
 DİKKAT
S
A Fiil olan sözcüklere -mak -mek mastar eki getirilebilir. An-
R cak il; iş, oluş, hareket de bildirmelidir çünkü illerle ses-
M teş veya kökteş olan isimler de vardır. Aşağıdaki örnekleri
A inceleyiniz.
10. I. Kimse, bu varyemez adama artık yardım etmesin.
L • O, bana kızdı. (il) → kız-mak işini yaptı.
II. Kimse onun ne demek istediğini anlamıyor.
• O, iyi bir kızdı. (isim) → kız çocuğu idi.
III. Gönlümün balkonuna tünedi mutluluk kuşları.
• Babam, üniversite takımında güreşmiş (il) → güreş-
IV. Bu kısır tartışmayı bugün bitirelim.
mek işini yapmış.
V. Onunla birlikte biz de mi gitsek?
• O zamanlar, en popüler spor güreşmiş (isim) → gü-
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde ha- reş sporu imiş.
ber (bildirme) kipiyle çekimlenmiş eylemler bulunmak-
• Onun istediği yalnızca barıştır. (isim) → barış ilişkisi-
tadır?
dir.
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) III ve IV E) III ve V • Şu iki dostu barıştır. (il) barıştır-mak işini yap.
186
 ÖĞREN  ÖĞREN
Kılış (iş) ili, “onu” kelimesiyle cümle kurabilen ildir. Bu, Dilek (tasarlama) kipleri; zaman bildirmez, haber vermez
kılış ilini bulmanın kısa yoludur. Ama nesneyi bulmayı ve şunlardır:
biliyorsanız (özneyi bulduktan sonra ne – kimi – neyi) za- 1. Şart kipi: -sa -se
ten sorun yaşamazsınız. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz: 2. İstek kipi: -a -e; -(y)a, -(y)e
• Babam kitap okuyor. (kılış-iş) 3. Gereklilik: -malı -meli
4. Emir kipi: Eki yoktur, doğrudan kişiye bağlanır: anlat,
• Dün, bana kızdı. (kılış değil) ağlasın, anlaşın, öğrensinler, anlaşınız...
• Soruyu herkes çözdü (kılış-iş)
• Kalbi küt küt atıyordu. (kılış değil)
• Cama taş atıyordu. (kılış-iş)
ÖĞREN
MUTLAKA ÖĞREN


Oluş illeri, süreç içinde meydana gelen renk değişimleri-

ni ve ziksel yahut kimyasal değişimleri anlatır. Özne, bir Bir ilin kipi o ile en son -mak, -mek eklenebilecek yer-
hareket yapmaz sadece çeşitli etkilere maruz kalarak bir den hemen sonra gelen eke bakılarak bulunur. Aşağıdaki
değişim-dönüşüm geçirir: sararmak, solmak, ağarmak, örnekleri inceleyiniz:
bayatlamak küenmek, şişmanlamak, uzamak, büyümek,
✓ Benim sorunumu gider. → gider-mek işini yap (emir)
şişmek, yeşermek...
✓ Bu gömlek, sana iyi gider. → git-mek işini yapar. (ge-
niş zaman)
✓ Cebindeki bütün parayı çıkar. → çıkar-mak işini yap
(emir)
 ÖĞREN ✓ Herkes, haziranın sonunda yaylaya çıkar. → çık-mak

işini yapar. (geniş zaman)
Nesne almayan ve oluş özelliği de göstermeyen iller,
öznenin durumunu yansıtan durum illeridir: gülmek, ağ-
B
lamak, uyumak, oturmak, kalkmak, uyanmak, bakmak,
İ
bağırmak, durmak...
L
G
İ
S
 ÖĞREN A
Haber (bildirme) kipleri, zaman bildiren kiplerdir ve şun-

R
M
 ÖĞREN TYT-AYT DİL BİLGİSİ SORU BANKASI
lardır: A Bir yüklemin olumsuzu -ma, -me, -maz, -mez olumsuz-

1. Duyulan (Öğrenilen-belirsiz) geçmiş zaman: -mış -miş L luk ekiyle yapılmış veya yapılabiliyorsa yüklem ya çekimli
-muş -müş ildir ya da ilimsidir. Ama olumsuzu “değil” veya “yok”
2. Görülen (bilinen-belirli) geçmiş zaman: ile yapılmış veya yapabiliyorsa yüklem çekimli il değildir,
-dı -di -du -dü / -tı -ti -tu -tü isim soylu bir sözcüktür ve cümle de isim cümlesidir.
3. Şimdiki zaman: -yor bazen -makta -mekte veya Örnekleri inceleyiniz:
-mada -mede
◗ Onun parası varmış. (yokmuş) → isim cümlesi
4. Gelecek zaman: (y)acak, (y)ecek
5. Geniş zaman: ◗ Eve erken varmış. (varmamış) → çekimli il
a) Olumlu: -r, -ar -er, -ır, -ir, -ur, -ür ◗ Çocuk, çok akıllıydı. (akıllı değildi) → isim cümlesi
b) Olumsuz: -mez, - maz ◗ Çocuk çok akıllandı. (akıllanmadı) → çekimli il
187
FİİL (EYLEM)
• Haber (Bildirme) Kipi • Dilek (Tasarlama) Kipi
Test
2
• Basit Çekimli Fiil • Birleşik Çekimli Fiil
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem farklı bir kiple 4. I. Umutsuz adama güneşin bütün kapıları kapanmıştır.
çekimlenmiştir? II. Gitmişti makama arzuhâl için.
A) Senin neler çektiğini hissediyorum.
III. Bazı konu eksikliklerimi sonunda giderdim.
B) Şu an edebiyat konularını tekrarlamaktayız.
IV. Her yaz tatilinde dedemi görmeye giderdim.
C) Faruk Naz, aruzda Yahya Kemal’den etkilenir.
V. Çocuk ağlamaklıydı, üzülmesinin nedeni bir yılının boşa
D) Hoca, boşuna mı çalmış göle yoğurt mayasını? gitmesiydi.
E) Bir daha onun hakkında hiçbir zaman konuşmasın.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde birleşik çekimli
(birleşik zamanlı) eylem kullanılmıştır?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem ayraç içinde

belirtilen kiple çekimlenmemiştir?
A) Sen de böyle davranan biriyle konuşmazsın. (geniş za-
man)
B) İkinci lmi seyretmek isteyenler, salonu terk etmesin.
(emir kipi)
C) Sabahattin Ali, “İçimizdeki Şeytan”da siyasi düşünceleri
karşılaştırmıştır. (duyulan geçmiş zaman)
D) Bugün Latife Tekin’in “Sevgili Arsız Ölüm”ünün masalsı
dünyasında dolaşmayalım mı? (dilek-şart kipi)
E) Sonsuz mesafelerin üstünden aşmalısın. (gereklilik B
kipi) İ
L
G
İ
S
A
R
M
A 5. I. Birini sevmiyorsan onun her şeyinden rahatsız olursun.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem dilek kiplerin-
L II. Suskundu, sonucu değiştirmeyeceği için susuyordu.
den biriyle çekimlenmemiştir?
III. Radikal bir karar almıştı ama çok riskli bir karardı.
A) Memduh Şevket’ten “Otlakçı” hikâyesini okuyalım.
IV. Sen anlayabilirsin beni, bundan dolayı derdimi sana
B) Herkes Peyami Safa’nın “Yalnızız” romanını okusun.
açacağım.
C) Aydınlar olarak Cemil Meriç’in “Bu Ülke”sini anlayabil-
V. Beni hiç sevmemiş miydin diye düşünüyorum.
sek.
D) Necip Fazıl’ın “Çile”sini yeniden okumalıyız. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde hem basit çe-
kimli hem de birleşik çekimli eylemler kullanılmıştır?
E) Faruk Naz’in “Sanat” şiiri kadar manifesto niteliği taşı-
yan bir şiir bulamazsın. A) I ve IV B) I ve V C) II ve IV
D) II ve V E) III ve V
188
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla çekimli 8. Fatih’te yoksul bir gramofon çalıyor
eylem vardır?
Eski zamanlardan bir Cuma çalıyor
A) Yapabileceği tek şey ağlamaktı, o da öyle yapıyordu.
Durup köşebaşında deliksiz dinlesem
B) Herkese kızmıştı ve hâlâ da çok kızgındı.
C) Dağlar tütsülendi, bakır zirveler iyice kızıllaştı. Sana kullanılmamış bir gök getirsem
D) Tek sıkıntısı ailesi tarafından anlaşılmamasıydı ama Haftalar ellerimde ufalanıyor

bunu da aşacaktı. Ne yapsam ne tutsam nereye gitsem
E) İçine güneşler doldu, bugün içi huzur ve sevinç doluydu. Ben sana mecburum sen yoksun
Attila İlhan’ın bu dizelerinde altı çizili sözlerden kaçı

çekimli eylem değildir?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
9. “Yapabilmek” fiilinin geniş zamanının hikâyesinin olum-

suz soru biçiminin 1. çoğul şahıs çekimi aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) yapamaz mıydık B) yapmaz mıydık
C) yapmamış mıydın D) yapamazmışız
E) yapamaz mıymışız
B
İ
L
G
7. Nasıl yâr diyeyim ben böyle yâre İ
Mecnun edip çöle saldıktan sonra
S
Âlemin bağına bülbüller konmuş
A
Nidem benim gülüm solduktan sonra R 10. I. istek kipinin hikâyesi Onunla konuşsaydın.
M
16. yüzyılın ünlü halk ozanı Pir Sultan Abdal’ın bu tür- II. gereklilik kipinin rivayeti Onunla görüşmeliymişiz.
A
küsündeki eylemler için aşağıdakilerden hangisi doğ-
L III. geniş zamanın şartı Ağlarsa anam ağlar.
rudur?
IV. duyulan geçmiş zamanın Sen oraya hiç gitmemiş
A) İkisi istek biri duyulan geçmiş zaman kipiyle çekimlen-
hikâyesi miydin?
miştir.
V. görülen geçmiş zamanın Önceleri ne dediğinizi
B) Toplam beş tane çekimli eylem kullanılmıştır.
hikâyesi anlamadım idi.
C) İki basit, iki de birleşik zamanlı eylem bulunmaktadır.
D) Toplam üç tane dilek (tasarlama) kipiyle çekimlenmiş Yukarıdaki tabloda numaralanmış yerlerden hangisin-
eylem yer almıştır. de verilen bilgi ile örnek uyumlu değildir?
E) Birleşik zamanlı basit yapılı eylemler kullanılmıştır. A) I B) II C) III D) IV E) V
189
11 - 12. soruları aşağıdaki şiire

göre cevaplayınız.
 DİKKAT
Bir il herhangi bir kip ekini aldıktan sonra idi (hikâye),
Ağlasam sesimi duyar mısınız imiş (rivayet) ve ise (şart) ek - illerinden birini alarak bir-
Mısralarımda leşik çekimli hâle getirilir. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:
Dokunabilir misiniz ✓ Çocuk, yarın taburcu olacakmış. → gelecek zamanın

rivayeti
Gözyaşlarıma ellerinizle
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel ✓ Bu konuyu mutlaka öğrenmeliydik. → gereklilik kipi-
nin hikâyesi
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
✓ Bunları öğrenemezsen soruları çözemezsin. → öğ-
Bu derde düşmeden önce
renemezsen ⇒ öğrenebilirsen → geniş zamanın
Bir yer var, biliyorum şartı
Her şeyi söylemek mümkün
✓ Ben öleydim de bugünleri görmeyeydim! → istek ki-
Epeyce yaklaşmışım duyuyorum pinin hikâyesi.
Anlatamıyorum
✓ Bu adamlar hiç kimseyi dinlemiyorlarmış. → şimdiki
zamanın rivayeti.
✓ Balığa gidiyorum diye çıkmamış mıydınız? → duyu-
lan geçmiş zamanın hikâyesi
11. Orhan Veli’nin bu dizelerinde kaç tane çekimli fiil var-

dır?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
B
12. Bu parçadaki çekimli eylemlerle ilgili aşağıdaki sapta- İ
malardan hangisi yanlıştır? L
A) Geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş eylem mev- G
cuttur.
İ
B) Şart kipiyle çekimlenmiş eylem kullanılmıştır.

S
C) Birleşik yapılı, basit çekimli illere yer verilmiştir. A
D) Duyulan geçmiş zaman, şimdiki zaman ve geniş za-
man kipleri kullanılmıştır.
R
M
 ÖĞREN
E) Geniş zamanın şartlı birleşik çekimine örnek vardır. A Bir kip ekinden sonra gelen -dır, -dir, -dur, -dür ve -tır, -tir,
L -tur, -tür ek ili birleşik zaman oluşturmaz, sadece ken-
dinden önceki kipe “olasılık” veya “kesinlik” anlamı katar:
✓ Bu konu artık kapanmıştır. → kesinlik
✓ O, şimdi çoktan uyumuştur. → olasılık
 DİKKAT ✓ Bu konu artık kapanmıştı. → birleşik zaman (duyulan

geçmiş zamanın hikâyesi)
“Eylemlerin hangisi farklı kipte çekimlenmiştir?” sorusu- ✓ Bu adam, seni tanıyordu. → birleşik zaman (şimdiki
nun cevabı aranırken önce haber kipi ile dilek kipi grup- zamanın hikâyesi)
landırması yapılır yani üst başlığa bakılır, sonra ayrıntıya
inilir. ✓ Bu adam sizi tanıyordur. (olasılık)
190
 DİKKAT  DİKKAT
Biçimce kip ekini andıran yapım ekleri ile kip eklerini ka- -maz -mez, -r -ar -er -ır -ir -ur -ür, -dik -dik -duk -dük, -ecek
rıştırmayınız. Son -mak -mek ekini ekleyebildiğiniz yer- -acak, -mış -miş -muş -müş ekleri ile biçimlenmiş bir il
den önceki ekler yapım ekidir, sonraki ekler ise kip çekim sıfat veya adlaşmış sıfat ise çekimli il değildir. Sıfat-il
ekleri ve şahıs ekleri gibi çekim ekleridir. adı verilen bir ilimsidir ama yüklem görevindeyse çekimli
ildir:
✓ O, benim sorunumu giderdi. → -er eki ilden il ya-
✓ Eskimiş kirler, paslanmış çivilere benzer. → ilimsi
pım ekidir ve “gidermek” ilinin -di’li geçmiş zamanı
(sıfat-il)
vardır ve il basit çekimlidir.
✓ Orada hiç mi tanıdık yoktu? → ilimsi
✓ O, aynı saatte okula giderdi. → -er eki kip çekim eki-
(sıfat-il) olup adlaşmış sıfattır.
dir ve “gitmek” ilinin geniş zamanının hikâyesiyle
oluşmuş birleşik zamanlı yani birleşik çekimli ildir. ✓ Onu biz de tanıdık nihayet. → çekimli il
✓ Eşyaları üst kata çıkarmış. → -ar eki ilden il yapım ✓ Benim gözüm görür elbette bu apaçık gerçeği. → çe-
kimli il
ekidir ve “çıkarmak” ilinin -miş’li geçmiş zamanı var-
dır ve il basit çekimlidir. ✓ Böyle bir hâl bilmeze anlatma derdini. → ilimsi
✓ Bu adam, saat 7.40’ta evden çıkarmış. → -ar eki ✓ Benim hâlimi senden başkası bilmez. → çekimli il
çekim ekidir ve “çıkmak” ilinin geniş zaman kipinin ✓ Asla, olmayacak duaya “amin” deme. → ilimsi (sıfat-
rivayeti ile oluşmuş birleşik zamanlı yani birleşik çe- il)
kimli eylemdir.
✓ Bunu yaparsan bil ki kimse olmayacak senin yanın-
da. → çekimli il.
✓ Islanmışın yağmurdan, ölmüş eşeğin ise kurttan
korkusu olmazmış. → 1.si adlaşmış sıfat görevinde
kullanılmış bir sıfat-il, 2. si ise sıfat görevinde kul-
lanılmış bir sıfat-ildir. Her ikisi de çekimli il değil,
ilimsidir.
✓ Sağanak yağmura hazırlıksız yakalanmış ve fena şe-
kilde ıslanmış. → Her ikisi de yüklemdir ve çekimli
ildir.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
191
FİİL (EYLEM) Test

• Haber (Bildirme) Kipleri • Basit Çekimli Fiil 3
• Dilek (Tasarlama) Kipleri • Birleşik Çekimli Fiil
1. Bir deneyli geçmişi aldın geldin yeniyi güzel boyadın 3. Daha ne gelecek garip başıma
Ben bilirim sen de bil ilk aydınlık senindir Felek zehir kattı tatlı aşıma
Düşmanlar silahlı düştü peşime
Turgut Uyar’ın bu dizelerindeki eylemler için hangisi
doğrudur? Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
A) Toplam dört tane çekimli il vardır, dördü de haber ki- Bu türkü sözünde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
piyle çekimlenmiştir. A) Belirsiz geçmiş zaman kipi
B) Dört tane haber, bir tane dilek kiplerinden biriyle çekim- B) Emir kipiyle çekimlenmiş il
lenmiş toplam beş tane il vardır.
C) İstek kipiyle çekimlenmiş il
C) 1. dizede iki, 2. dizede bir adet çekimli il kullanılmıştır.
D) Geniş zamanın olumsuz biçimi
D) Üç tane basit çekimli iki tane birleşik çekimli il kullanıl-
E) Gelecek zaman kipi
mıştır.
E) Fiillerin üçü dilek (tasarlama), üçü ise haber kipleriyle
çekimlenmiştir.
B 4. (I) Olaylara duygularını katarak düşünen kişilerin bazı

İ özelliklerini sayalım: (II) Bu insanlar, hayal kurmayı sever-
L
ler ama bunlar ergenlik döneminde kurulan hayallere veya
G
liseli âşıkların hayallerine benzemez. (III) Bunların kurdu-
İ
ğu hayaller, gerçeğe uygun, ayakları yere basan ve belli
2. Benim doğduğum köyleri bir hedefe yönelik hayallerdir. (IV) Bu kişiler, hangi sorunu
S
çözmeye çalışıyorlarsa o konuda hayal kurarlar. (V) Kur-
Akşamları eşkıyalar basardı A
dukları hayaller, zaman içerisinde yepyeni kirlere kapı
R
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem aralayacaktır.
M
Konuş biraz A Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-

L lerden hangisi söylenemez?
Cahit Külebi’ye ait “Hikâye” şiirinden alınan bu dizeler-
deki fiiller için hangisi doğrudur? A) I. cümlenin yüklemi dilek kiplerinden biri olan istek ki-
piyle çekimlenmiştir.
Basit Birleşik
çekimli il çekimli il B) II. cümlede geniş zaman kipiyle çekimlenmiş birden
fazla il vardır.
A) 3 tane 2 tane
C) III. cümlede çekimli eyleme yer verilmemiştir.
B) 2 tane 2 tane
D) IV. cümlede basit çekimli ile de birleşik çekimli ile de
C) 2 tane 1 tane
yer verilmiştir.
D) 1 tane 3 tane
E) V. cümlenin yüklemi gelecek zamanın hikâyesiyle çe-
E) 1 tane 2 tane kimlenmiştir.
192
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi farklı bir kiple 8. I. Ben sizinle gelemem. (gelebilirim)
çekimlenmiştir? II. Bu soruyu yapabildiniz mi? (yapamadınız mı?)
A) Bir dağın sana anlattığını dinle şimdi.
III. Bugün bu sorunu çözemeyeceklermiş. (çözebilecekler-
B) Otursun yerine bende her şekil. miş)
C) Alınız ilmini garbın, alınız sanatını. IV. Burak, buraları sevmemiş. (sevebilmiş)
D) Bütün tabuları yatıralım masaya. V. Onunla anlaşamazsanız ben bir şey yapamam. (anla-
E) Ey kalbim, çıkar yüzümdeki maskeleri. şabilirseniz)
Numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çizili fiil ile

ayraç içindeki fiil “il-kip, yapı ve kişi” bakımından özdeş
değildir?
6. Aşağıdakilerden hangisinde fiillerle ilgili yapılan belir-

leme ile karşısındaki örnek uyumlu değildir?
A) Oluş ili geniş zamanın şartıyla çekimlenebilir: Yüreğin-
de sararmazsa sabrın koruğu, olgunlaşmaz ki huzurun
meyvesi.
B) Durum ilinin şimdiki zamanın hikâyesiyle çekimlenme-
si mümkündür: Gönlümün göğündeki gökkuşağına âşık
olan gözlerim ağlıyordu yine.
C) Kılış ili emir kipinin 2. tekil kişisi ile çekimlenebilir: Ay-
rılık çok şey öğretirmiş ama sen gitme, ben cahil kala- 9. Einstein şöyle diyordu: Mutlu bir hayat yaşamak istiyorsa-
yım. nız hayatınızı bir amaca bağlayın, kişilere veya eşyalara
D) Basit çekimli ve birleşik çekimli iler aynı cümlede yer bağlamayın; hepsi gelip geçicidir.
alabilir: Sen kurduysan bu tuzağı ben ona seve seve
düşerim.
A) Gelecek zaman kipi
E) Birleşik yapılı bir il basit çekimli olarak kullanılabilir:
B) Şimdiki zamanın şartlı birleşik çekimi
Senin denizlerinde kayboldum, o günden beri yeni yeni
odalar keşfediyorum. C) Emir kipinin 2. çoğul kişi çekimi
B
D) Şimdiki zaman kipinin hikâyesi
İ
L E) Basit yapılı birleşik çekimli il
G
İ
S
7. I. Biraz daha çalışmasak mıydı? A
∑ şartın hikâyesi 1. çoğul şahıs R
II. Bizi oraya götüremeyeceklermiş. M
A
∑ gelecek zamanı rivayeti 3. çoğul şahıs
L
III. Allah, ambarın dibini göstermesin.
∑ istek kipi 3. tekil şahıs
IV. Derdimi kimseye söyleyemem. 10. Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi basit çekimli bir
∑ geniş zaman kipi 1. tekil şahıs eylemdir?
V. Her şeyi kendimize göre yorumlayamayız. A) Yıllardır, suskunluk biriktiriyordu.
∑ geniş zaman kipi 1. çoğul şahıs B) Artık uzun uzun konuşacakmış.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde fiilin çekimiyle C) Bugüne kadar verdiği en iyi karardı.
ilgili yapılan saptama yanlıştır? D) Sözlerin, içinin yankılarını yansıtamaz.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Büyüyen boşluklarda terk etmiştim kendimi.
193
11. I. Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak!

II. Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilal!  ÖĞREN VE UNUTMA
III. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Birleşik çekimli il yani birleşik zamanlı illerde ilin en az
IV. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! iki kip eki alması gerekir. Yani il bir kip ekini aldıktan son-
ra bir de ek ilin idi, imiş, ise kiplerinden birini almalıdır.
V. Yırtarım dağları enginlere sığmam, taşarım.
Numaralanmış dizelerin değerlendirilmesine yönelik

yargılardan hangisi yanlıştır?
A) I. de hem haber hem dilek (tasarlama) kipleri bulun-
maktadır.
B) II. de dilek (tasarlama) kiplerinin iki farklı örneği bulun-
maktadır.
C) III. de haber kiplerinin birden fazla örneği yer almıştır.
D) IV. de hem basit çekimli hem birleşik çekimli eylemler
vardır.
E) V. de farklı kiplerde çekimlenmiş eylemlerin örnekleri
vardır.
B  ÖĞREN - UNUTMA - KARIŞTIRMA

İ Birleşik il yani bileşik yapılı il en az iki kelimeden oluşan
L ildir. Birleşik yapılı yani birleşik il ile birleşik zamanlı yani
G birleşik çekimli il karıştırılmamalıdır.
İ
✓ Sana teşekkür ediyorum.
S → Basit çekimli yani basit zamanlı il

A → Birleşik yapılı yani birleşik il
R
M ✓ Babam, yan komşumuzu çok sevmişti.
12. Diyarbakır’da yer alan Ziyaret Tepe, Asur İmparatorluğu’nun

A → Birleşik çekimli yani birleşik zamanlı il
eyalet merkezlerinden Tuşhan’ın olduğu yerdedir. MÖ 8.
L
yüzyıla ait kalıntılara ev sahipliği yapıyor. Bölgedeki kazı → Basit yapılı yani basit il
çalışmaları 2014 yılında tamamlandı. Yöredeki birçok “ören
✓ Ona bunu anlatamazsam üzülürüm.
yer” gibi Ilısu Barajı’nın yapımı tamamlanırsa burası da su
altında kalacak. Kazıyla birlikte kurtarma amaçlı çalışmalar → Birleşik çekimli bir il (geniş zamanın şartı)
da başlamıştı ama tam olarak ne yapıldı bilemiyorum. → Birleşik yapılı bir il (anlatabilirsem)
Bu parçada birleşik çekimli fiil kaç tane kullanılmıştır? ✓ Aniden bir sağanak yağmur başlamıştı.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 → Birleşik çekimli (-mış + idi)
→ Türemiş yapılı ( baş - la - )
isim ifye
194
Test FİİL (EYLEM)

4 • Kiplerin Anlamı • Kipte Anlam ve Zaman Kayması
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde duyulan geçmiş za- 4. Aşağıdakilerden hangisinde kip kayması olmamıştır?
man kipinin anlamıyla ilgili saptama yanlıştır? A) Şu tabağı bana uzatır mısınız?
A) TV’de FB-GS maçını izlerken uyumuşum. (sonradan B) Asıl adı Derviş Mehmet Zillî olan Evliya Çelebi 1611’de
farkına varma) İstanbul’da doğar.
B) Babası, İkra Hanım’a yeni bir araba almış. (başkasın- C) Sizin arabanın işi gelecek haftaya da bitmez.
dan duyma)
D) Temmuz ve ağustos aylarında Çukurova’nın sıcağı çe-
C) Git de aynaya bak, saçın çok uzamış. (buyruk, buyur- kilmez olur.
ma)
E) Siz şimdi gidin, ben sizi gün içinde ararım.
D) Demek ki o da bu derse iyi çalışmış. (sonuç çıkarma,
fark etme)
E) Siz bir hayli kilo almışsınız. (olmuş bir olayın etkisini
görme)
5. Türkiye’nin 2 bin 241 metre ile en yüksek rakımlı gölü olan

Balık Gölü, çevresinde bulunan dağlardan gelen dereler,
kıyısındaki pınarlar ve yer altı suları ile besleniyor. Tatlısu
karakteri gösteren göl Balık Gölü Deresi ile sularını Doğu-
beyazıt sazlıklarına ulaştırıyor. Kışın donuyor ve yaklaşık
2. Aşağıdakilerden hangisinde görülen geçmiş zaman ki- beş ay öylece kalıyor.
pinin eyleme kattığı anlam diğerlerinden farklıdır?
Bu parçada kullanılan fiillerin kipleri ve anlamları için
A) Necip Fazıl, “Kaldırımlar” şiirini yirmi dört yaşında, se- aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
nin şimdiki yaşında, yazdı.
A) Bütün illerde kipte anlam kayması olmuştur.
B) Onunla dün Selen Hanım da tartıştı.
B) Bütün iller, şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiştir.
C) Babam, bugün hastaneye kontrole gitti.
B C) Bütün iller geniş zaman anlamı vermektedir.
D) Az önce çocuğa durakta bir bisikletli çarptı. İ
D) Bütün iller basit çekimlidir.
E) Polisler, bütün yolları trağe kapattı. L
G E) Bütün iller kılış anlamlıdır.
İ
S
A
R
M
A
L 6. I. Kanımca ileride parmakla gösterilen bir şair olacak.
II. Bunca emeğin karşılığını o da bir gün almış olacak.
3. Aşağıdakilerden hangisinde şimdiki zaman kipi kendi III. Bu sözleri söyleyen bizim Hakan olacak.
anlamında kullanılmıştır?
IV. Erkenden kalkıp çalışmaya başlaması yatılı okul günle-
A) Geçen hafta verdiğiniz ödevleri yapıyorum. rinden kalma bir alışkanlık olacak.
B) Haberleri seyrettikçe can sıkıcı şeyler düşünüyorum. V. Sizin oğlan fakülteden bu yıl mı mezun olacak?
C) Bu yıl, İstanbul’a hukuk okumaya gidiyorum.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “olacak” sözcü-
D) Hemen odana geçiyor, yatağını düzenliyorsun. ğü kipte anlam kaymasının örneğini oluşturmuştur?
E) Kaşgarlı Mahmut, “Divanü Lügati’t Türk”ü Abbasi hali-
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
fesine sunuyor.
195
7. I. Babam, şimdi yaşamalı da benim nasıl başarılı bir avu- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iş, anlatıştan önce-
kat olduğumu görmeli. dir?
II. Çocuklar, düşsel yönü güçlü kitapları okumayı seviyor. A) Yaşlı adam, bir ikindiüzeri ölür ve kimse fark etmez öl-
düğünü.
III. Bana bir daha böyle davranmayacak, bağırıp çağırma-
yacaksın. B) Yaşadığı fark edilmeyenin öldüğünü de fark etmezmiş
kimseler.
IV. Geçen gün sıramız gelmediği için diş hekiminin kapısı-
C) Kim ne biriktirirse biriktirsin sen inadına dostluk biriktir.
nın önünde bekliyoruz.
D) Bir gün gelir kışlar yaza, geceler gündüze döner.
V. Koridordaki arkadaşlar! Ya susalım ya dışarı çıkalım,
içeride deneme sınavı var. E) Yaşamın yumuşacık yataklarından uzak duruyorum.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde anlam kayması

yoktur?
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “istek” söz konusu
A) V B) IV C) III D) II E) I değildir?
A) İşlerini bitirince annene yardım edeceksin.
B) Sonunda sen de onun değerini anlayacaksın.
C) Artık derslerine daha düzenli çalışacaksın.
D) Verdiğim ödevi, bir hafta içinde yapacaksın.
8. Aşağıdaki dizelerin hangisinde çekimli eylem kullanıl-
mamıştır? E) Aile sırlarımızı kimseyle paylaşmayacaksın.
A) Besbelli ölümün sabahleyindir

İlk ışık korkuyla girerken camdan
B) Uzan baş ucumda perdeyi indir
 DİKKAT
Mum olduğu gibi kalsın akşamdan
Kip, zaman ya da anlam kayması bir kipin kendi anla-
C) Sonra koş terlikle haber vermeye
mının dışında kullanılmasıyla oluşur. Anlatım bozukluğu
“Kiracım bu sabah can verdi.” diye oluşturmaz. Aşağıdaki kip kayması örneklerini inceleyiniz.
D) Evden çıkar çıkmaz omuzda tabut ✓ Allah, yolunu açık etsin. (açık ede)
Sen de eller gibi adımı unut
→ Emir kipiyle çekimlenmiş ama istek anlamı veri-
E) Üç beş kişi duysun ve belediye yor.
Beni kaldırmaya gelsin odamdan ✓ Yunus Emre, Hacı Bektaş’ın dergâhına geri dönüyor.
(dönmüş)
B → Şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş ama duyu-

lan geçmiş zaman anlamı veriyor.
İ
L ✓ Hemen oturuyor, yemeğini yiyor, dersine başlıyor-
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapılmakta olan bir iş sun. (otur, ye, başla)
G
bildirilmektedir?
İ → Şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş ama emir
A) Çocuklar, kar yağışına aldırmadan bahçede futbol oy-
nuyor. anlamı veriyor.
S ✓ Nasrettin Hoca, Timur’a “Zaten ben de otuz akçeyi
B) Büyükbabam, bir iki gün sonra bize geliyor.
A peştemala verdim.” der. (demiş)
C) Çocuk annesiyle kavga ediyor ve evden kaçıyor. R
→ Geniş zaman kipiyle çekimlenmiş duyulan geç-
D) Babam, atların öldüğü sene, şeftaliler çiçek açtığı za- M
miş zaman anlamı veriyor.

man doğuyor. A
L ✓ Beni basit yalanlarla oyalamayacaksın. (oyalama)
E) Bu ırmakta tatlısu levreği pek fazla olmuyor.
→ Gelecek zaman kipiyle çekimlenmiş ama emir
anlamı veriyor.
✓ Sanatçı ulusal olandan beslenecek ki evrensel ola-
bilsin. (beslenmeli)
10. Aşağıdakilerden hangisinde iş, anlatıştan sonradır? → Gelecek zaman kipi kullanılmış ama gereklilik
A) Bir günden bir güne beni üzmedi. anlamı veriyor.
B) Bütün borcumu haftaya kapatırım. ✓ Bana bir Türk kahvesi getirir misiniz? (getiriniz)
C) O, benim huyumu çok iyi biliyor. → Geniş zaman kipi kullanılmış ama emir-rica an-
D) Gelecek hafta yapılacakların listesini hazırlıyorum. lamı veriyor.
E) Derhâl bir işin ucundan tutman gerekiyor.
196
FİİL (EYLEM)
Test
5 • Fiilin Yapısı (Basit-Türemiş-Birleşik Fiil)
• Birleşik Yapılı Fiiller • Birleşik Çekimli Filler
1. Ben bu gurbet ile düştüm düşeli 4. I. Bu yıl, nedense şeftaliler erken oldu.
Her gün biraz daha süzülmekteyim II. Terzinin diktiği elbise, üzerime tam oldu.
III. Konuklar, yapılan ikramlara çok memnun oldu.
Her gece içinde mermer döşeli
IV. Bizden de selam olsun Affan Dede’ye.
Bir soğuk yatakta büzülmekteyim
V. Fırındaki yemek olmadı mı hâlâ?
Necip Fazıl’ın “Anneme Mektup” şiirinden alınan bu di-
Numaralanmış cümlelerden hangilerinde “olmak” söz-
zelerdeki altı çizili fiillerin yapısı, kipi ve kişisi aşağıda-
cüğü birleşik fiil oluşturma göreviyle kullanılan yar-
kilerin hangisinde doğru verilmiştir?
dımcı fiil görevindedir?
A) Türemiş – şimdiki zaman – 1. tekil kişi
A) I ve III B) I ve V C) II ve III
B) Türemiş – geniş zaman – 1. tekil kişi
C) Basit – geçmiş zaman – 1. tekil kişi
D) Birleşik – şimdiki zaman – 1. çoğul kişi
E) Türemiş – gelecek zaman – 1. çoğul kişi
5. “Et-” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardım-

cı fiil değildir?
A) Sana bu konuda teşekkür ediyorum.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde basit yapılı birleşik
B) Sen beni mahvettin, Allah da seni iah etmesin.
çekimli bir fiil kullanılmıştır?
C) Üç tane çeyrek altın ne kadar para ediyor ki?
A) Burada bir zamanlar bir jetoncu amca yaşardı.
D) Başvuru dilekçenizi kurumumuza yıl sonuna kadar tes-
B) Dağlara sis çökünce oturup şiir yazıyordu.
lim edin.
C) Efkârlı türküler dinlerken bile tebessüm ediyordu.
E) Siz beni hiç ikaz ettiniz mi ki de cezalandırılıyorsunuz?
D) Bir gün denizlerin dalgası, dağların sisi donuverdi göz-
lerinde. B
E) Sonbaharın gelişiyle ağaçların yaprakları sararmıştı. İ
L
G
İ
S 6. İsim soylu sözcüklerle sonda bulunan bir ilin anlamlarını

A yitirerek kalıplaşmasıyla oluşan birleşik illere “anlamca
R kaynaşmış birleşik il” denir. Bunların büyük çoğunluğunu
M deyim hâlindeki iller oluşturur.
3. “Ol-” sözcüğü kendinden önceki isim soylu sözcükle birle- A

L Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz anlamca
şerek birleşik yapılı il oluşturur. Bu tarz birleşik yapılı ille-
kaynaşmış birleşik fiil örneğidir?
re “yardımcı il ile kurulmuş birleşik il” adı verilir.
A) Öğretmen kızabilir, gürültüyü keselim.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ol-” sözcüğü birleşik
B) Hızla koşarken ateşin üstüne bastı ama acısını sonra
fiil oluşturmamıştır?
fark etti.
A) Mutlu oldum senin kazandığını duyunca.
C) Karınca, çocuğun parmağını ısırınca, çocuk “Ah!” diye-
B) Bizim kıyılarda balık malık kayboldu. rek elini çekti.
C) Bir şeylere sahip olmak istersen önce kendine sahip D) Kadın yaralanan oğlunu hastaneye kadar sırtında taşı-
olmalısın. dı.
D) Bağdat Caddesi’nde yine akşam oluyor Sülo! E) Yörükler, baharla birlikte yollara düşer ve çıkar soğuk
E) Bu sorunla ilgili rapor başkana arz olundu. sulu pınarların başına.
197
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi anlamca kay- 10. Gönül verdin derlerdi o delikanlıya.
naşmış birleşik eylem değildir?
En sonunda varmışsın bir Erzincanlıya.
A) Bu işe çare aramaktan vazgeçtim.
Bilmem şimdi hâlâ bu ilk kocanda mısın?
B) Onların her derdine kafa yordum.
C) Bu hikâye, öteden beri anlatılagelmiştir. Bırak geçmiş günleri gönlüm hatırlasın.
D) Azimli bir insan zorluklara meydan okur. Hatırada kalan şey değişmez zamanla
E) Elindeki gazeteyi yeniden gözden geçirdi. Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye Abla!
Ahmet Muhip Dıranas’ın bu dizelerinde hangisi yok-

tur?
A) Birleşik yapılı bir ilin basit çekimi
B) Basit yapılı bir ilin birleşik çekimi
C) Basit yapılı bir ilin basit çekimi
D) Geniş zaman kipinin birden fazla olumsuz çekimi
E) İstek kipiyle çekimlenmiş eylemler
8. Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerinde kullanılan birleşik 11. I. Sen şu kitapları okuyadur.

filler oluşumları bakımından ikişerli eşleştirilirse han- II. Bu konuda hiç durmaksızın konuşabilirim.
gisi dışarıda kalır? III. 5 ve 6 No.lu sınıarı etüt için arayıverin.
A) Bu ilaç, sizin zihninizi etkin kılar. IV. Sanatın ne için yapıldığı tartışılagelmiştir.
B) İnsan, insana her zaman destek olmalı. V. Tam maçı seyredecekken uyuyakalmışım.
C) Çocuk, haksızlığa karşı ateş püskürüyordu.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde yük-
D) Bu konudaki bilgilerinizi tekrarlayıverin. lem “süreklilik özel birleşik ili” ile oluşturulmamıştır?
E) Adam, giden geminin ardından bakakalmıştı. A) I ve III B) II ve III C) III ve IV
B D) Yalnız III E) IV ve V
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
12. I. Bir saatte yüz sayfayı okuyup anlayabilirim. (gücü yetme)
L
II. Bu saatte Köprü’de trak sıkışık olabilir. (olasılık)
III. Orhan Bey, bu bilgiyle bu şirketi yönetemez. (yetersiz-
lik)
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özel (kurallı) birleşik
fiil yoktur? IV. İşin çoksa bizimle misarliğe gelmeyebilirsin. (beceri
eksikliği)
A) Öyle uyanık biri ki onu kimse kandıramaz.
V. Sınavını bitiren dışarıya çıkabilir. (izin, müsaade)
B) Siz, bu odada çalışadurun; ben geliyorum.
C) Öğretmen soruyu gözü kapalı çözüverdi. Numaralanmış cümlelerin hangisinde yeterlilik fiilinin
anlamı yanlış belirtilmiştir?
D) Küçücük çocuk, balkondan düşeyazdı.
E) Bugün öyle yoruldum ki mahvoldum. A) I B) II C) III D) IV E) V
198
 ÖĞREN  DİKKAT
Birleşik iller (birleşik yapılı iller) üç grupta kümelenir: Özel birleşik (kuralları/tasvirî) illerin kendilerine özgü an-
lamları bulunur.
A) İsim + et-, ol-, eyle-, kıl-, buyur- yardımcı illeriy-
le kurulanlar: hapsolmak, terk etmek yetkili kılmak, a) Yeterlilik = Gücü yetme, olasılık-ihtimal, isteğe bağlı
zannetmek, hissetmek, halletmek, seyreylemek, kas- olasılık, izin verme...
tetmek, emir buyurmak, müsaade buyurmak, etkin Bunları kendiniz örnekleyerek kavrayınız.
kılmak, teslim olmak, arz etmek, farz olunmak, ayırt b) Tezlik = Tezlik-çabukluk, beklenmezlik, fırsat bilme,
etmek... hafe alıp kolay bulma...
B) Anlamca kaynaşmış birleşik iller: Bunları kendiniz örnekleyerek kavrayınız.
c) Yaklaşıklık = Eylemin gerçekleşmesine ramak kaldı-

a) Deyim olanlar ayrı yazılır: baş koymak, göğüs ger-
ğı, gerçekleşmesinin çok yaklaştığı, son anda gerçek-
mek, diline dolamak, göz göze gelmek, meydana gel-
leşmediği anlamı verir.
mek, el ele vermek...
d) Süreklilik = Eylemin başlayıp sürdüğü ya da kesilme-
b) Tam kaynaşmış olan sınırlı sayıdaki anlamca kay- den devam ettiği anlamı verir.
naşmış birleşik il bitişik yazılır: vazgeçmek, öngör-
mek, başvurmak, varsaymak, elvermek, aşermek,
başkaldırmak...
C) Özel (Kurallı) Birleşik Filler:
a) Yeterlilik ⇒ gidebilirim = gidemem, söyleyebiliyor =

söyleyemiyor, anlatmayabilirsin = anlatamayabilirsin,  ÖĞREN
çözmeyebiliriz = çözemeyebiliriz.
“Çıkagelmek” ili süreklilik yapısındaysa da beklenmezlik
b) Tezlik ⇒ geliverin, gelivermedin, gitmeyiver, söyle- anlamı verir.
yiverdi, atıver
c) Yaklaşıklık ⇒ düşeyazdım, öleyazdık.
d) Süreklilik ⇒
✓ bilinegelmiştir, süregeldi, anlatılagelmiş...
✓ gidedurun, çalışadurun, yazadurun...

B
 ÖĞREN
✓ bakakaldım, uyuyakalmışım, şaşakalmışlar... İ “Et-” ve “ol-” sözcükleri tek başlarına yüklem olmuşlar ise
L yani asıl anlam bir önceki isimde değil ise yardımcı eylem
G değil başlı başına bir eylemdir. Bu durumda bu sözcükler
tek başlarına bir ilin yerini tutarlar. Aşağıdaki örnekleri in-
İ
celeyiniz:
✓ Bir insan ne ederse kendine eder.
S yaparsa yapar
A
✓ Bu araba 10 bin Türk lirası eder.
R
değer
M
A ✓ Ayakkabı ayağıma oldu.

L uydu
✓ İki kızı, bir oğlu oldu.
 HATIRLA doğdu
✓ Bak, yine akşam oldu.
“et, eyle, ol” yardımcı ilinden önceki isimlerde ünlü düş- geldi, vakti geldi
mesi veya ünsüz türümesi söz konusuysa (mahvetmek,
✓ Hah, bu iş şimdi oldu.
kaybolmak, hallolmak, zannetmek, reddetmek, şükret-
tamamlandı
mek) bu iller bitişik yazılmaktadır. Şu illerde ise düşme
veya türeme (Türkçe kuralları açısından) söz konusu ol- ✓ Sabahleyin herkes sınıfta olsun.
madığı hâlde bitişik yazılır: darbetmek, gasbetmek, ham- bulunsun
detmek, hamdolsun, cezbetmek, celbetmek, cemetmek, ✓ Dışarıda bir kavga gürültü oldu.
defetmek, defolmak, menetmek, katetmek. gerçekleşti
199
EK FİİL (EK EYLEM) Test

• İsimleri Yüklem Yapma • Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapma 1
1. Ek illerin birinci görevi, isim soylu sözcükleri ve söz grup- 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiil kullanılmamış-
larını (isim – zamir – sıfat – edat – tamlamalar vb.) yüklem tır?
göreviyle kullanmamızı sağlamaktır. Bu durumda yüklemin
A) Ben, daha çok küçüğüm; bilemem kalleşliği.
olumsuzu “değil” veya “yok” ile yapılmıştır yahut yapılabilir.
B) İnsan, birini severse daha güçlü olur.
Bu açıklamaya uygun bir ek fiil kullanımına aşağıdaki-
C) İnsan, insanın aynası değil miydi?
lerden hangisi örnek gösterilemez?
D) Çok zor durumdaymış ki bizden yardım istedi.
A) Ben sana mecburum, sen yoksun.
E) Düşündü, bir çare aradı, bir türlü çıkamadı işin içinden.
B) Ne güzel komşumuzdun, sen Fahriye Abla!
C) Islak yaprakların derin yeşilliğindeymiş aklı.
D) Işıklar içinde kaçıp giden bir tavşan gibi yalnızsan se-
versin karanlığı.
E) Ve girdiğim her savaştan yenik ayrılmıştım.
4. Aşağıdaki dizelerden hangisinde ek fiil farklı bir görev-

de kullanılmıştır?
A) Göğsü kaba mor dağların başında

Telaşlı kartallar uçuyordu
B) Beni anlayamazsan anlarım seni
Ben de anlayamıyorum bazen beni
C) Kalbimdeki fısıltılı kıpırdanış
Kök salışıdır bir aşk ağacının
D) Hiç dinlememiştim uçurumların sesini
Görene kadar gözündeki derinliği
E) Gönlünün göğünden yağmur sağıyormuş
B Tutuldu tutulalı o çöl gecesi gözlere

İ
L
G
İ
2. Ek illerin bir görevi de basit çekimli illlerin hikâye (idi), ri- S 5. Aşağıdaki dizelerden hangisinde farklı görevlerde kul-
vayet (imiş), koşul (ise) birleşik çekimlerini oluşturmaktır. A lanılmış ek fiiller yer almıştır?
R
Aşağıdakilerden hangisinde ek fiilin bu görevine örnek A) Geçen akşam eve geldim. Dediler:
M
yoktur? A – Sey baba, hastalanmış yatıyormuş.

L – Nesi varmış acaba?
A) Caddeden liseli kızlar geçiyordu
B) Gözlerimde parıltısı bakır bir tasın
Medeni hukuku usulca kapattım
Kulaklarım komşuların ayak sesinde
B) Mozart hayatıma girdi gireli yeşerdim başka bağda
C) Sabahtan uğradım ben bir dana
Çoktan unutmuşum köylü olduğumu
Dedim: Mahmur musun? Dedi ki: Yok yok!
C) Albatrosu, kartalı da tanı denizciysen
D) Âşık Emrah sever böyle bir canı
Ve eğer tanıdıysan ispinozu, arı kuşunu
Sevmesem incinir sevsem incinir
D) Uzun yola çıkmasaymış eğer
E) Beni bende demen bende değilim
Kendini burada bırakacakmış
Bir ben vardır bende benden içeri
E) İnsan ortak acıların kardeşidir
Anlayınca ağlarmış en çok
200
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiilin geniş zaman 9. I. Kararan dünya, yeni bir güle ateş parçasıdır
kipine örnek yoktur? Bir ateş parçasından artakalan soylu karanlık senindir
A) Ben bu değilim, çok değişmişim. II. Ayağa kalkarsın, adına uygunsun ve haklısın
B) Bir varsın, bir yoksun, doğup batıyorsun. Kararan dünya bildiğin gibi sık sık senindir
C) Benim aradığım budur, deyip suya atmış kendini. III. Benim sevdiğim su, senin suyunun öz kardeşidir
D) Büyük bir telaş içindeyiz ama siz çok rahatsınız. Senin soyunun bıraktığı güçler artık senindir
E) Kendine uzaktan bakabilen insanı severim her zaman. IV. Özenle soyduğum şu elma söyle şimdi kimindir
Özenle ne yapıyorsam bilirsin artık senindir
V. Çünkü bir silah gibi tutarsın tuttuğun her şeyi
Her yeri bir uyarma diye tutan ıslık senindir
Turgut Uyar’ın “Çokluk Senindir” şiirinden alınan numa-

ralanmış dizelerin hangisinde adlaşmış sıfatı ve zamiri
yüklem yapan ek eylem kullanılmıştır?
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içindeki belirle-

me verilen cümleye uygun değildir?
A) Kaygusuz Abdal 15. yüzyılda yaşamış bir Bektaşi oza-
nıdır. (ek ilin geniş zaman kipi)
B) 16. yüzyılda yaşayan Pir Sultan Abdal’ın asıl adı Koca
Haydar’mış. (ek ilin duyulan geçmiş zaman kipi) 10. Aşağıdakilerden hangisinde ek fiilin geniş zamanının
C) 15. yüzyılın Sultanüşşuara’sı Ahmet Paşa, II. Mehmet’in olumsuz soru biçimi 3. tekil kişi çekimi bulunmaktadır?
paşasıydı. (ek ilin görülen geçmiş zamanı) A) Bunları sana anlatan Bahar değil miydi?
D) 18. yüzyıl şairi Şeyh Galip, Nabi’nin “Hayrabat”ından B) O, bu işin altından kalkamaz mı?
daha iyisini yazarım, diyor. (ek ilin geniş zaman kipi)
C) Senin için değilmiş galiba bu hediyeler.
E) Hikemî gazelin öncüsü Nabi’yse şuhane gazelinki de
D) İnsan üç beş damla kan değil mi?
Nedim’dir. (ek ilin koşul kipi)
E) Biz seninle kan kardeşi can kardeşi değil miyiz?
B
İ
L
G
İ
8. Ek ilin geniş zamanının üçüncü kişisi isim cümlelerinde 11. Kardeş, senin dediklerin yok
çoğu kez düşürülür, kullanılmaz. S Halay çekilen toprak bu toprak değil
A
Aşağıdakilerden hangisinde açıklamaya örnek vardır? Çık hele Anadolu’ya
R
A) Sen benim engelimsin beyaza M Kamyonlarla gel kağnılarla gel gayrı
Yaparım yıkılır A O kadar uzak değil

L
B) Tam doğrulurken yeniden Gamla örtülü bayırlar çıplak değil
Tarlamı suların basmasa Yedi ay kıştan sonra
C) Sen benim düşmanımsın değişen Yeşeren senin yaşamandır
Her seferinde ismin başka Yaprak değil
D) İnsanınla vur, hastalığınla yere ser
Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Kızılırmak Kıyıları” şiirinden
Sars beni parala
alınan bu dizelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisin-
E) Hiç böyle ısınmamıştım de ek fiil yoktur?
Daldaki vişneye A) yok B) toprak C) toprak değil
Vitrindeki aydınlığa D) uzak değil E) yaşamandır
201
12. I. Hiç olmazsa unutmamak isterdim

Eski geceler, sevdiklerimle dolu odalar  ÖĞREN
II. Yalnız bırakmayın beni hatıralar Ek fiilleri bulup görevlerini belirtiniz:
Az yanımda kal çoçukluğum
◗ Çocuk akıllıydı. → idi → isim soylu sözcüğü yüklem
Temiz yürekli, uysal çocukluğum yapmış; “akıllı değildi”
III. Açılın açılın tekrar ◗ Çocuk akıllandı. → Ek fiil yok, tek zamanlı fiilde ek fil
Çocuk dizlerimdeki yaralar bulunmaz.
Hepiniz benimsiniz ◗ Çocuk akıllanmıştı. → idi birleşik zaman (hikâye) ya-
IV. Nedendi ağladığım, neydi güldüğüm? pan ek fiil
Ah nasıldı yaşamak ◗ Arkadaşım geçen yıl evlenmiş. → ek fiil yok → Tek
V. Bırakıp her şeyi nereye gidiyorum zamanlı fiilde ek fiil bulunmaz.
Neler geçmişti aklımdan ◗ Arkadaşımın hedefi öğretmenlikmiş. → imiş ek fiili
var. → isim soylu sözcüğü yüklem yapmış.
Ziya Osman Saba’nın “Geçen Zaman” şiirinden alınan
◗ Konuları, bu kitap sayesinde kolayca öğreniyormuş.
numaralanmış dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi
→ imiş ek fiili var, basit zamanlı fiili birleşik zamanlı
söylenemez?
(rivayet) yapmış.
A) I. de birleşik çekim oluşturan ek iller yer almıştır. ◗ Bu şiir güzelse dergide yayımlayın. → ise ek fiili var,
B) II. de ismi yüklem yapan ek il kullanılmıştır. isim soylu sözcüğü koşullu yargıya bağlamış.
C) III. de ek ilin geniş zaman kipiyle bir zamir yüklem ol- ◗ Bu şiiri beğenirseniz dergide yayımlayın. → ise ek fi-
muştur. ildir. Şartlı birleşik çekim oluşturmuştur.
D) IV. de soru zarfını ve soru zamirini yüklem yapan ek ◗ Şiiri sevseniz şairi de seversiniz. → Ek fiil yok. Fiilin
iller bulunmaktadır. şart kipi. Basit çekimli fiilde ek fiil olmaz.
E) V. de hikâye birleşik zamanını oluşturan ek il vardır. ◗ Yarın evdeyim. → “–im” ek fiilin geniş zamanının 1.
tekil kişisi. → Evde değilim.
◗ Yarın gelirim. → Ek fiil yok. Fiildeki 1. tekil kişi eki (–
im)
◗ İçimde sen varsın. → “–sın” ek fiilin geniş zamanının
2. tekil kişisi “yoksun”
 ÖĞREN B
Ek fiilin dört kipi vardır: İ
1. idi → Ek fiilin görülen, bilinen (belirli) geçmiş zamanı L
G
2. imiş → Ek fiilin duyulan, öğrenilen (belirsiz) geçmiş
İ
zamanı
3. ise → Ek fiilin şart kipi S
Not: Bu üç ek fiil isim soylu sözcüklere gelerek onları A
yüklem yapar ve yargı oluşturur. Bu görevde olduğunu R
olumsuzunu “değil” ve “yok” ile yaparak anlarız ya da za- M
ten bu şekilde olumsuzu yapılmış olarak verilmiştir. A

Not: Bu üç ek fiilin diğer bir görevi basit zamanlı bir fiili L
birleşik zamanlı-birleşik çekimli yapmaktır.
4. Ek fiilin geniş zaman kipi : Şahıslara göre değişen altı
ekten oluşur. İsim soylu sözcükleri yüklem yapan yani
olumsuzu “değil” ve “yok” ile yapılmış olan veya yapı-
labilen -ım -sın -dır -ız -sınız -dırlar ekleridir.  DİKKAT
Not: Bu ek fiilin birleşik zaman görevi yoktur. Sadece -dır
-tır biçimi fiillere bir kipten sonra gelir ve kesinlik yahut ◗ Yapamadı, bilememiş, gidemiyor, okuyamaz... söz-
olasılık belirtir ancak birleşik zaman yapmaz. Diğerleri ise cükleri, yeterlilik fiilinin olumsuzudur ve birleşik yapı-
fiillerde hiçbir zaman ek fiil olarak kullanılamaz. lıdır.
202
EK FİİL (EK EYLEM)

Test • Ek Fiillerin Kipleri • Ek Fiillerin Görevleri
2
• Ek Fiil Düşmesi
1. I. Bu kitap senin değil benim. 3. Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında
I II
II. Sana vurgun olan tek kişi benim.
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum
III. Sen git, ben beklerim yolunu.
III
IV. Beni çok seviyormuş biricik öğretmenim.
Yolumun karanlığa saplanan noktasında
V. Yaklaşık 30 yıldır, burada öğretmenim.
IV
Numaralanmış cümlelerdeki “-im” eklerinden hangisi- Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum
nin görevi aşağıda yanlış belirtilmiştir?
V
A) I. de tamlayan eki
Necip Fazıl’ın “Kaldırımlar” şiirinden alınan bu dizelerde
B) II. de ek il
numaralanmış sözcüklerden hangisinde ek fiil bulun-
C) III. de ek ilin geniş zaman kipinin 1. kişisi maktadır?
D) IV. de iyelik eki
E) V. de ek ilin geniş zaman kipinin 1. kişisi
4. Kimsesiz hiç kimse yok her kimsenin var kimsesi

I II III
Kimsesiz kaldım yetiş ey kimsesizler kimsesi

IV V
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerden hangilerin-

de ek fiil düşmesi gerçekleşmiştir?
B D) II ve IV E) IV ve V
İ
L
G
İ
S
2. (I) İlk hikâyemi on yedi yaşında yazdım. (II) Lise birinci sı- 5. Feridüddin Attar’ın çok kıymetli bir sözünü duymuştum. Di-
A
nıftaydım. (III) Aziz Nesin, “Zübük”te bir mizah hikâyesi ya- R yordu ki “Elindeki varlıkların hepsi iğretidir, senden geriye
rışması açmıştı. (IV) Bu yarışmaya katılmak için karaladım M kalacak bir şey varsa o da acılarındır.” Duyduğum ilk za-
ilk hikâyeyi. (V) Ama bunlarla uğraştığım için sınıfta kaldım, A manlar çok fazla bir anlam yükleyememiştim ama şimdi,
babam bu duruma çok öfkeliydi. L acılarla pişe pişe geldiğim bu noktada nasıl bir yürekmiş bu
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- sözü söyleten anlayabiliyorum.
lerden hangisi yanlıştır? Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) I. cümlede basit zamanlı eylem vardır, ek il yoktur. A) Ek ilin geniş zamanının birden fazla örneği
B) II. cümlede ek ilin geniş zamanının örneği vardır. B) Ek ilin koşul kipinin örneği
C) III. cümlede birleşik zamanlı eylem vardır ve ek il kul- C) Ek ilin duyulan geçmiş zamanı
lanılmıştır.
D) Rivayet birleşik çekim oluşturan ek il
D) IV. cümlede türemiş yapılı basit çekimli bir il vardır, ek
E) Basit yapılı birleşik çekimli ve birleşik yapılı basit çe-
il yoktur.
kimli eylem
E) V. cümlede bir sıfat ek ille yüklem olmuş ve adlaşmış
sıfata dönüşmüştür.
203
6. “-dır, -dir, -dur, -dür / -tır, -tir, -tur, -tür” ek ili basit çekimli bir 9. I. Harpte güldürücü gaz da kullanmışlardı
ile gelerek kesinlik veya olasılık anlamı katar ama birleşik Ve biz üç yaralı arkadaş
zaman oluşturmaz.
Bir mermi çukurunda güle güle ölmüştük
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu ek eklendiği fiile II. Gözümün bebeğisin
farklı bir anlam katmıştır?
Bedenim yüreğimsin
A) Bu mesele benim için kapanmıştır.
Sevmeler emek ister
B) Şimdi bizim köyün incirleri olgunlaşmıştır.
Sen benim emeğimsin
C) Onlar, şimdi uyuyordur; yarın gidelim.
III. Bir ince kız gibi omzumda mavzerim
D) Bu saate kadar gelmediğine göre işi çıkmıştır.
“Çakırcalım!.. “ diye başlardı türküler
E) Öğretmenimiz, bize için için kızıyordur.
Birer ateşti şeklerim
IV. Bir sevmek, bin defa ölmek demekmiş
Bin defa ölüp de hiç ölmemekmiş
V. Aşkın toprağından kovulmuş insan
Her nereye giderse sürgün yeriymiş
Yaşamak o yüzden acı verirmiş
Numaralanmış dizelerde aşağıdakilerden hangisi yok-

tur?
7. (I) Doğrusunu söylemek gerekirse bu işten hiç mi hiç A) I. de hikâye birleşik çekimini oluşturan ek il
hazzetmemiştim. (II) Gerçi kendi adıma oynamaya karar B) II. de isimleri yüklem yapan ek ilin geniş zaman kipi
vermiştim ama başkaları için oynamak aklımdan geçmez-
C) III. de hem ismi yüklem yapan hem de birleşik zaman
di. (III) Oyun salonuna girdiğimde suratım asıktı, salo-
oluşturan ek il
nun genel görünümü hoşuma gitmiyordu. (IV) Rusya’da-
ki magazin yazarlarının diline doladıkları iki konu vardır: D) IV. de rivayet birleşik zaman oluşturan ek il
(V) İlki, Ren Nehri kıyılarındaki salonların görkemidir; ikin- E) V. de ek ilin duyulan geçmiş zamanının iki farklı görevi
cisi ise masalardaki altın yığınlarıdır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde iki

farklı görevde kullanılmış ek fiil bulunmaktadır?
B
İ
L
G
İ
S
A
8. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ek eylemin geniş zama- R 10. I. Şu soruları dizgiciye yazdır.
nıyla yüklem olmuş edat grubu vardır?
M
A II. Seven yürek kızıl güldür.

A) Bilmezler yalnız yaşamayanlar L III. Akıldan yoksun biriymiş o.
Nasıl korku verir yalnızlık insana
IV. Çocuklar burada kalsın bugün.
B) Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
V. Bugün yemeği az yiyeceğim.
Nasırdan çektiği kadar
VI. Çobanın gönlü olursa tekeden süt çıkarır.
C) Simsiyah camlarını üzerine dikiyor
Gözleri çıkarılmış bir âmâ gibi evler Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözlerin kaçında ek fiil
kullanılmıştır?
D) Yaban gülü gibisin dağda, kırda, bayırda
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Seni görmem imkânsız rüyalarım olması
E) Sen benim kadar çılgınsan eğer
Gözün görmez karanlığın yüzünü
204
11. I. Yerinden edilmiş bir anlam konumunda

Safran yaz hayalisin savrulan tüller gibi  ÖĞREN
II. Müphem bakışlar yutar bulutsu çehreleri
-sın -sin -sun -sün ekinin farklı görevleri aşağıda ör-
Dostluklar bir bir yiterse sise batmış iller gibi
neklendirilmiştir:
III. Yüzler eskir sözler eskir silinir zaman mekân
Akibet kabre varır omuzlarda sallar gibi 1. Ben sana mecburum sen yoksun. (ek fiilin geniş za-
IV. Geçmez akçadır pazarı yok ne sevginin ne aşkın manının 2. tekil kişisi)
Hangi kelam açar bunu zora düşmüş hâller gibi 2. Akıldan yoksun bir insanla dost olma. (yapım eki)
V. Bu nice hâldir şiirden, tarihten ve talihten dışarı 3. Bunları anlamalısın. (2.tekil kişi yani şahıs eki)
Şu mutantan ihanetten geçersiz pullar gibi
4. Durmasın gelsin diye haber salmış. (emir kipindeki 3.
Cemal Yeşilyurt’un numaralanmış dizelerinden hangi- tekil kişi eki)
sinde ek fiil kullanılmamıştır?
5. Yarın evde misin? (ek fiil)
6. Gençsin, engelli değilsin niye çalışmıyorsun. (ek fiilin
geniş zamanının 2. tekil kişi eki, ek fiilin geniş zama-
nının 2 tekil kişi eki, fiil çekimindeki 2. tekil kişi eki)
12. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ek fiil kullanılma-

mıştır?
A) Bir şair, vedalaşma provası yapıyordu.

B) Bir şair yüreği, sevgi doluydu ağzına kadar.
C) Bir şairim ben ancak dizelerde susan.
D) Bir şair, şiir gibi yaşayamadığı için yazarmış şiir.
E) Bir şairle deşerim kabuk bağlamış yaraları.
 ÖĞREN
-ız -iz -uz -üz ekinin farklı görevleri aşağıda örnek-
lendirilmiştir:
 ÖĞREN 1. Yarın evdeyiz. (ek fiilin geniş zamanının 1. çoğul kişi

eki)
-ım -im -um -üm ekininin farklı anlam ve görevleri aşa-
ğıdaki örneklerde belirtilmiştir: 2. Her yaz buraya geliriz. (fiil çekimindeki 1. çoğul kişi
eki)
1. Bugün çok yorgunum. (ek fiilin geniş zaman 1. tekil
B 3. Bütün soruları çözüyoruz. (fiil çekimindeki 1. çoğul
kişisi)
İ kişi eki)
2. Yarın size uğrarım. (sadece kişi eki) L
G 4. Sizin aradığınız biziz. (ek fiilin geniş zamanının 1. ço-
3. Yıllardır yolum düşmedi buraya. (iyelik eki) ğul kişi eki)
İ
4. Benim suçum yok. (tamlayan eki ve iyelik yani tamla- 5. Üçüz bebekleri olmuş. (yapım eki)
nan eki)
S
5. Bu bölüm yarın hazır olur. (yapım eki) A
R
6. Bizim yurdumuz eşsizdir. (tamlayan eki)
M
7. Aysel, git başımdan ben sana göre değilim. (ek fiilin A

geniş zaman 1. tekil kişisi) L
8. Ölümüm birden olacak seziyorum. (yapım eki, iyelik
eki ve şahıs eki)  ÖĞREN
9. Hem kötüyüm, karanlığım, biraz çirkinim. (ek fiilin ge-
-sınız -siniz -sunuz -sünüz ekinin farklı görevleri
niş zaman 1. tekil kişisi)
aşağıda örneklendirilmiştir.
10. Ben, senin için varım; varım yoğum senin olsun. (ek
1. Siz kahramanısınız çelik dişliler arasında direnen in-
fiil, iyelik, iyelik)
sanlığın. (ek fiilin geniş zamanının 2. çoğul şahıs eki)
11. Bu eşyalar benim. (tamlayan eki)
2. Sonsuz olanı arayıp bulmalısınız. (fiildeki 2. çoğul şa-
12. Geceleri bin parçaya bölen benim. (ek fiil) hıs çekimi)
205
FİİLİMSİ (EYLEMSİ)
• İsim-Fiil(Ad-Eylem/Mastar) • Sıfat-Fiil(Ortaç)
Test
1
• Zarf-Fiil (Ulaç/Bağ-Fiil)
1. İsim-il ekini alan bazı sözcükler ilimsi özelliği taşımaz. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ış, -iş, -uş, -üş” eki
farklı bir görevde kullanılmıştır?
bir örnek vardır? A) Gülüşü ve gözleri annesine benziyordu.
A) Bu konuyu benimle görüşmesi şarttı. B) Onun giyiniş tarzını hiç beğenmiyorum.
B) Annesine bir hediye almayı istiyordu. C) Genç şarkıcının çıkış parçası çok beğenildi.
C) Gelecek yıl Amerika’ya gitmeyi düşünüyordu. D) Uçağın kalkış saatinde bir değişiklik olmuş.
D) Bu kazmanın sapını kim kırdı, bilen var mı? E) Onunla bir sanat merkezinde görüştüm.
E) Okumanın faydalarını sonunda o da anladı.
2. Fiil kök ve gövdelerine getirilen “-ma, -me, -mak, -mek, -ış, 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil eylemin za-
-iş” ekleri isim türünden ilimsi yapar. manını bildirmektedir?
A) Çantayı almadan gittiğim için hayıanmıştım.
bir fiilimsi yoktur? B) Onu ayrılmadan bir daha görmek istiyordu.
A) Konuya hâkimiyeti, konuyu sunuşu çok güzeldi. C) Başını kaldırmadan saatlerce çalıştı.
B) En sevdiğim şey hikâye okumaktı. D) Benimle yüzüme bakmadan konuşuyordu.
C) Çalışırsa başaracağını kendisi de biliyor. B E) Sesimizi çıkarmadan yürüyorduk.
D) Her sabah sahilde yürümeye çalışıyorum. İ
L
E) Eve varınca beni aramasını söyledim.
G
İ
S
A
R
M
A
L
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ma, -me” eki farklı 6. Nihayetsiz sanılır bu ateş, müthiş duruş
bir görevde kullanılmıştır?
Uzayan bir busedir insanın ensesinde
A) Yaşına uygun olmayan bu kitapları okuma.
Mesafeler kaynayıp kaybolmak hevesinde
B) Gelir gelmez atışmaya başlamışlar.
Ve sema ağaçlarda kımıldamayan bir kuş
C) Bir daha böyle şeyleri deneme sakın.
Bu dizelerde kaç tane fiilimsi vardır?
D) Yeter, bunları benimle konuşma bir daha.
E) Evde izleyecek lm kalmamış. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
206
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil cümleye fark-
A) Verdiğim romanı iki ay sonra bitirebilmiş. lı bir anlam katmıştır?
B) Buralarda tanıdık bir yüz görmek zordu. A) Mahallenin çocukları arkalarına bakmadan kaçtılar.
C) Yapılacak en doğru şeyi yapmıştı. B) Öğrencilerin hepsi güle oynaya sınıfa girdi.
D) Şehrin gürültüsünden uzaklaşmayı çok istiyorum. C) Komşumuz hep önüne bakarak yürüyor.
E) Geçen toplantıda okumanın önemine değindik. D) Altı saat hiç durmaksızın yürüdük.
E) Kapı açıldığında hemen içeri gireriz.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili ek farklı bir 11. Rüzgârda dağılan saçlarını düşünüyordu onun.
görevde kullanılmıştır? I
A) Bireysel bir konunun anlatıldığı bu romanda yüceltilmiş Akan akmayan ırmakları düşünüyordu. Hesap
kahramanlar var. II
verecek, ben buyum diyecek birini düşünüyordu.
B) Sonsuza kadar sürecek bir rüya gibiydi bu manzara.
III IV
C) Dolar içimize ilkbaharın serin rüzgârı. Yarına yine umutla bakacak, bakacaktı.
D) Aktörün değişmez bazı kurallarını bize ilettiler. V
E) Bu konuda söylenmedik tek söz kalmadı. Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi sıfat-
fiil değildir?
B
İ
L
G
İ
S
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil adlaşmıştır? A 12. Büyük şelaleden dışarı çıktığımızda bir süre güneşte kuru-
A) Kitaplarını tanıtmak için yaptığı davete çok kişi katıldı. R lanmaya çalıştım ama başaramadım. Islak ıslak gezmeye
B) Tüm söylenenleri duymuş ancak kimseye bir şey söyle- M I
memiş. A karar verdim. Bol bol fotoğraf çektim. Şaşkın şaşkın dar mı
L
C) Herkes üzerine düşen görevi layıkıyla yapmalıdır. dar patikayı gezdikten sonra fotoğraf çekmeyi bırakıp o bı-
D) Gelişmiş bütün ülkelerde ilköğretim devletin sorumlulu- II III
rakıp o hareketli anları doyasıya yaşamaya karar verdim.
ğundadır.
IV
E) Kitabımı okuyan kişiler beni eleştirmek için fırsat kollu- Boş boş yürüdüm şelalelerin arasında dinlenerek.
yor. V
Numaralanmış sözcüklerden hangileri isim-fiildir?
A) I ve III B) I ve V C) II ve IV
207
 ÖĞREN  ÖĞREN
Anlamca il, görevce isim olan ve llerden -ma -me ekiyle Ad-eylem eklerini (ma-ış-mak) almasına rağmen kalıpla-
türetilen sözükler isim-ildir. Ama bunu olumsuzluk eki şıp ad olan ve iş-oluş-hareket bildirmeyen sözcükler i-
-ma -me ile karıştırmamak gerekir. limsi değildir. Aşağıdaki cümlelerde ilimsi olup olmadığı
saptanmıştır:
Aşağıdaki örneklerde ilimsinin varlığı ve yokluğu saptan-
1. Bu görüş hiç destek bulmadı. (yok)
mıştır:
2. Gerçeği görüşünüze sevindim. (var)
1. Ölürsem kabrime gelme, istemem. (yok-yok)
3. Bir çakmak getir. (yok)
2. Otobüsün gelme saati yaklaşmaya başlayınca heye-
4. Bu kazığı buraya çakmak doğru değil. (var)
can artıyordu. (var-var)
5. Yemek yemek için lokantaya girdim. (yok-var)
3. Gelme, istemem gelmeni.(yok-yok-var)
6. Bu yıl yağış bol olacak. (yok)
4. Korkma, benden; ben sana kötülük yapmayı istemem.
(yok-var-yok) 7. Yağmurun yağışı bana ilham verir. (var)
5. Korkma sırası ona geçmişti.(var) 8. Anlamayışınızın gerekçesini bulmaya gayret etmeniz
lazım. (var-var-var)
6. Konuyu anlamamasına kızdım. (var → önce olumsuz-
luk eki, sonra ilimsi eki)
 DİKKAT
Sıfat-ilin görevi istenmişse sıfat-ilin sıfat mı, adlaşmış
sıfat mı olduğuna bakılır:
1. Ölmüş eşek, kurttan korkmaz. (sıfat)
 ÖĞREN 2. Islanmışın yağmurdan korkusu olmaz. (as.)

3. Bilenle bilmeyen kişiyi bir tutanlar adil ola-maz. (as.-
-ış -iş - uş -üş ekleri ad-eylem türettiği gibi ilden il de sıfat-as.)
türetebilir. Bunları karıştırmayınız.
Aşağıdaki örneklerde ad-eylem bulunup bulunmadığı
saptanmıştır.
1. Kenara çekil, tahtayı görüşüme engel oluyorsun. (var) B
2. Konuyu onunla görüştüm. (yok) İ  KARIŞTIRMA
3. Son yaptığımız çok tehlikeli bir uçuştu. (var) L
-mez -r -dik -ecek -miş ekleri hem sıfat il hem çekimli il
G
4. Silah patlayınca kuşlar uçuştu.(yok) oluşturabilen eklerdir:
İ
5. İki ozan atışmış. (yok) 1. Onu bir tanıdık kişi sayesinde tanıdık. (sıfat-il/çekimli
6. Adım atışından gülüşüne kadar her şeyi zarifti. (var- il)
S
var) 2. Çocuklar gelecek yaz tatil istiyorlar. (sıfat-il)
A
R 3. Yaz gelecek iki ay sonra. (çekimli il)
M
A
L
 DİKKAT
-dığım -dığın -dığı -acağımız -acakları -dıkları...şeklinde
iyelik eki almış ilimsiler sıfat-ildir.
 ÖĞREN ✦ Senin bildiğine inandım. (sıfat-il)
✓ Çalışkan öğrencileri severim. (sıfat-il değil çünkü sı- ✦ Geldiğinizi haber vermeliydiniz. (sıfat-il)
fat-il eki-kan değil-an’dır) ✦ Seveceğim lmleri iyi biliyor. (sıfat-il)
✓ Çalışan öğrencileri severim. (sıfat-il) ✦ Yaptıklarınızın cezasını ödeyeceksiniz (sıfat-il)
208
Test FİİLİMSİ (EYLEMSİ)

2 • İsim-Fiil (Ad-Eylem/Mastar) • Sıfat-Fiil (Ortaç)
• Zarf-Fiil (Ulaç/Bağ-Fiil)
1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiilimsilerin hangisinin 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük farklı
sözcük türü diğerlerinden farklıdır? tür bir fiilimsidir?
A) Salıncaktan inip koşuverdi anneciğinin kollarına. A) Yapılanlar ortaklaşa çalışmanın ürünüydü.
B) Verdiğim romanı tam iki ay sonra bitirmiş. B) Bu işleri nöbetleşe hallettik.
C) Yıllar sonra onu görünce bakakaldı yüzüne C) Sen geleceksin diye burada kaldım.
D) Bütün soruları doğru çözerek herkesi şaşırttı. D) Gitar çalmaya beş yaşında başlamış.
E) Biz oraya gideli daha bir hafta olmamıştı. E) Ankara-İstanbul hızlı treni üçe beş kala geldi.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan zarf-fiil di-

2. Kırlarda uçtuğumuz o ilk mevsim
ğerlerinden farklı bir sorunun yanıtıdır?
Dalgalanan yeşil otlar, ekinler
A) Derin bir sızı giriyor içeri
Rüzgâr kaçırıyor seni
Son bir defa bakarken caddelere
Ardından koşan kelebeğim
Kaç gün ki şu küçük ömrüm B) Ağlaya ağlaya gurbet ellerde
Anlıyorum Kan karıştı gözlerimin yaşına

Aşka bahar yetmez C) Yağmur dindiğinde başlıyor en çok
Bu dizelerde kaç tane fiilimsi vardır? Kalbimin kırlangıç çırpınışı

B D) Baktım ona sessizce uzaktan
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 İ
L Vurdukça bu aşkın ona aksi
G E) Ayrılıktan zor belleme ölümü
İ Görmeyince sezilmiyor Mihriban
S
A
R
M
A
3. Kırık minareden duyulmaz ezan
L
I
Hep ocaklar sönmüş, devrilmiş kazan
II III 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil farklı bir gö-
revde kullanılmıştır?
Bir inilti duydum, sandım bir ozan
IV A) Asla sezemediğimiz bir gizli derdin mekânıydı yüreği.
Sesime ses veren karlı dağlarmış B) Çalışmayı sevmeyen adam işten kovuldu.
V C) Bu rahat iş, bulunmaz bir fırsattı bizim için.
Bu dizelerde altı çizili sözcüklerden hangisi fiilimsidir? D) Dokunduğumuz her şeyin hayat bulması gerekir.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Bizi karşılayanlar arasında köyün muhtarı da vardı.
209
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi ek eylem ala- 10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı türde bir fiilimsi
rak yüklem olmuştur? vardır?
A) Bireyi toplum içinde saygın bir yere getirecek şey öğ- A) Bu yağmur, bu yağmur, bu kıldan ince
rendikleridir. Nefesten yumuşak yağan bu yağmur
B) Tüm söylenenleri duymuş ancak kimseye bir şey söyle- B) Âlemde gündüz gönlüme işkencedir
memiş.
Bence bayram ufukta gün bitincedir
C) Birlikte geçirdikleri zamanları özlüyor ve onun döneceği
C) Hâlâ yağmurlu gecelerde duyduğum
günü bekliyordu.
Öyle güzel bir ninni ki çocukluğum
D) İnsanı hayat karşısında aciz kılan kaybetme korkusu-
dur. D) Ana gibi yar olmaz, İstanbul gibi diyar
E) Safranbolu’da dolaşırken farklı bir zamanda yolculuk Güleni şöyle dursun ağlayanı bahtiyar
yapıyorsunuz. E) Senin de yolun biter, diner gözünde yaşlar
Benim uğursuz yolum bittiği yerde başlar
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil, sıfat-fiil, 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil, sıfat-fiil,
zarf-fiil bir arada kullanılmıştır? zarf-fiil bir arada kullanılmıştır?
A) Adalarda oturanlar akşamüzeri iskeleye çıkıp gelenleri A) Sevginin yıkılıp yavaş yavaş yok olduğu bir dünyada
karşılar. yaşamak zorundayız.
B) İyi hikâyeler yazıp büyük yazar olmak için örnek alına- B) Gerçeğin ne zaman söylenmesi gerektiğini bilmek tec-
cak yazarlar belirlemelisiniz. rübe ister.
C) Arabacı, tipiye yakalanmamak için atları tozu dumana C) Yurt dışındaki akrabalarımızın bugün geleceğini duyun-
katarcasına sürüyordu. ca çok şaşırdık.
D) Eleştirmen, sanatçıyı gözü kapalı yüceltmek yerine sü- D) Stajyer olarak çalıştığı iş yerinden kendisine iş tekli
zerek değerlendirmelidir. yapıldığını söyledi.
E) Doğru ve güzel konuşmanın ilk koşulu dinlemeyi bil- B E) Bu işin sorumluluğunu üstlenmek istemediği için prog-
mektir. İ ram ertelenmiş.
L
G
İ
S
A
R
M 12. Dağda dolaşırken yakma kandili
A I
L Fersiz gözlerimi dağlama gurbet
II III
Ne söylemez, akan suların dili
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil kullanılmış- IV
tır?
Sessizlik içinde çağlama gurbet
A) Bunları alması için onu defalarca uyardım.
V
B) Yapılması gerekli birçok iş vardı.
C) Dünyada yaşanası yerler çöle dönüyor. Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangileri fi-
ilimsidir?
D) Bu kadar şeyi bilmesi şaşırtıcıydı.
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
E) Sistemin dönüşmesi zaman alacak.
210
 ÖĞREN  DİKKAT
-ken -alı -asıya -ince -ip -arak -dıkça -casına -r... mez -dığından -diğinden ekiyle biçimlenen bir il “sebep” bil-
-a...a -madan -maksızın -dığında -dığından eklerinden diren zarf ise zarf-ildir ama adlaşmış sıfat ise sıfat-ildir:
biriyle ilden türeyip illik anlamını yitirmeden zaman zar- 1. Senin aldığından bir tane de ben aldım. (sıfat-il)
fı veya durum zarfı olan sözcükler zarf-il, bağ-il ya da
2. Onu çok sevdiğinden ona kızmıyordu. (zarf-il)
ulaç denilen limsidirler:
1. Sen giderken okudum gözündeki mektubu. (zaman
anlamlı zarf-il)
2. Adam düşe kalka bugünlere gelmiş. (durum anlamlı
zarf-il)
 DİKKAT
diye, -kala, -geçe, -nöbetleşe ve ortaklaşa kelimeleri tek
başlarına zarf-illdir.
Bu kelimelerin dışında -a -e eki ikileme biçiminde zarf-il
oluşturur.
 DİKKAT 1. Bata çıka ilerliyoruz.

2. Yanıma gel diye haykırdı.
İsimlere gelen -ken ekiyle oluşturulan zarar bağ-il de- 3. Hata yapmamak için düşüne düşüne konuştu.
ğildir.
4. Hastanın başında nöbetleşe bekledik.
1. Adam hastayken ona kimse bakmamış. (sadece zarf)
2. Oraya gitmişken oradan bize kavun getir. (zarf-il)
 KARIŞTIRMA
İsim-iller ve adlaşmış sıfat-iller isimlerin aldığı çekim
eklerini (çoğul, hâl, iyelik, ek il, tamlayan) alabilir ve isim-
 KARIŞTIRMA B lerin gördüğü görevleri üstlenebilir:
İ 1. Amacım okumaktı. (ek il alıp yüklem olmuş)
İsimlere gelen -ınca veya -casına eki zarf-il oluşturmaz: L
1. Yaz boyunca tembel tembel oturdu. (sadece zarf) 2. Çocuk ağlamayı hemen kesti. (hâl eki almış)
G
2. Üzümler olunca yüzler gülerdi. (zarf-il) İ 3. İnsanı sevmeyenlerin sevgisi bir kaçıştır.
3. Seyirciler, çılgıncasına alkışladı. (sadece zarf) (1. adlaşmış sıfat-ildir, çoğul ve tamlayan eki almıştır.)
4. Seyirciler çıldırmışçasına bağırıyordu. (zarf-il) S (2. isim-ildir ve ek il ile yüklem olmuştur.)
A
R
M
A
L
 DİKKAT
 DİKKAT -madan -meden eki “neyden” sorusuna cevap veriyorsa
isim-il “ne zaman” veya “nasıl” sorusuna cevap veriyorsa
-dığında -diğinde eki adlaşmış sıfat oluşturursa sıfat -il, zarf-il oluşturmuştur:
zaman zarfı oluşturursa zarf-il vardır. 1. Onunla konuşmadan bir karar verme. (zarf-il)
1. Benim okuduğum kitapta bu bilgi yok, senin okudu- 2. Bize bu konuşmadan bir yarar gelmez. (isim-il)
ğunda var mı? (sıfat-il) 3. Süre dolmadan kodlamaları bitirin. (zarf-il)
2. Bu kitabı okuduğunda aydınlanacaksın. (zarf-il) 4. Yaptığımız görüşmeden sonra rahatladım. (isim-il)
211
Test
FİİLİMSİ (EYLEMSİ) 3
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil yoktur? 4. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde eylemsi yoktur?
A) Seni üzmek gibi bir düşüncem hiçbir zaman olmadı. A) Akacak kan, damarda durmaz.
B) Tüm zorluklara rağmen uçurtma yapmayı başardılar. B) Harman döven öküzün ağzı bağlanmaz.
C) Bu sabah canım bir şey yemek istemiyor. C) Ateş, düştüğü yeri yakar.
D) Bu ince tahtaya çivi çakmak sanıldığından zordu. D) Damlaya damlaya göl olur.
E) Adam, fırından ekmek alıp evine gitmişti. E) Bugünün işini yarına bırakma.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil kul- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil diğerlerinden
lanılmıştır? farklı bir anlam ilgisi kurmuştur?
A) Bu ilçede yaşayan insanların çoğu emekliydi. A) Bile bile yanlış yapmana şaşıyorum.
B) Dün akşam konuştuklarımız bir bir doğru çıktı. B) Gün doğarken balığa çıktık.
C) İnsan sevdiği kişiye hiç böyle davranır mı? C) Yeni evine taşınalı bizi aramadı.
D) Gülen gözlerinin aniden yaşla dolması içimi dağladı. D) Para yatar yatmaz bana haber ver.
E) Daha yapacağım çok iş var, deyip çekip gitti. E) Oraya varınca beni aramayı unutma.
B
İ
L
G
İ
S
A 6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde diğerlerinden fazla fii-
R
3. Bir kilit vurarak aşka, sevgiye limsi vardır?
M
Bir çizgi çekerek senli maziye A A) İnsan, yağmur kokan bir sabaha karşı
Dönmemek üzere artık geriye L Hatırlar bir gün bir camı açtığını
Yarın bu şehirden ayrılacağım B) Dur yolcu, bilmeden gelip bastığın
Bu dizelerde altı çizili sözcükler sırasıyla hangi fiilimsi Bu toprak bir devrin battığı yerdir
türüdür? C) Silmedin gözyaşını aşkın ile ağlayanın
A) İsim-il, sıfat-il Vay hâline zalim sana bel bağlayanın
B) Zarf-il, sıfat-il D) Aklıma geldikçe durmaz ağlarım
C) Zarf-il, isim-il Gözüm yaşı sel olduğu zamandır
D) Sıfat-il, isim-il E) Güneşi yudum yudum içtiğim şu lahzada
E) İsim-il, zarf-il Ruhumuz yıkanıyor yanan sonsuz semada
212
7. (I) Ben dünya edebiyatını sözcüklerden oluşan dev bir anıt 10. Serbestçe seçtiğim her konuda yazarım. Amacım bilgi
olarak görüyorum. (II) Yazarlar, zaman geçtikçe ister is- vermek değil, okuyucularıma doğruyu buldurmaktır. Yazı-
temez unutuluyor. (III) “Gılgamış Destanı”nın ya da “Bin larımda okuyucularımla samimi olmaya çalışırım. Amacım
Bir Gece Masalları”nın yazarlarını bugün hiçbirimiz bilmi- onları düşünmeye, yorum yapmaya sevk etmektir. Yazdık-
yoruz. (IV) Fakat bu yapıtlar, yaşananların görkemli güzel- larımın inandırıcılığının kaynağı anlatımımdaki inandırıcı-
liklerini zamanımıza taşımış. (V) Ben de yazdıklarımla bu lıktır.
köprüye bir taş eklemeyi arzuluyorum.
Bu parça için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa- A) Yüklem görevinde kullanılmış ilimsi vardır.
ğıdakilerden hangisi yanlıştır?
B) Adlaşmış sıfat-il örneği vardır.
A) I. cümlede, iki tane ilimsi vardır.
C) Sıfat görevli sıfat-il vardır.
B) II. cümlede, zarf-il örneği vardır.
D) Birden fazla isim-il örneği vardır.
C) III. cümlede, birden fazla sıfat-il vardır.
E) Üç ilimsi türüne örnek vardır.
D) IV. cümlede adlaşmış sıfat-il örneği vardır.
E) V. cümlede, isim-il ve sıfat-il vardır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük 11. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiilimsiler türlerine göre
isim-fiil değildir? ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
A) Adını duymak bile istemiyor. A) Onu bulmadan sakın eve gelme.

B) Evin önüne gül danı dikmek istiyor. B) Onun için söylenmedik söz kalmadı.
C) Bu ay ekmek yatları değişecek. C) O da bizimle gelince çok mutlu olduk.
D) Bu konuda yazmak zor bir işti.
B D) Onu aramayı en çok ben istedim.
E) İnsanın kendini bilmemesine cahillik denir.
İ E) Onunla vakit geçirmek çok güzeldi.
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
9. Yazı, ölümü bir türlü ortadan kaldıramayan insanoğlunun 12. Aşağıdaki atasözlerinde geçen sıfat-fiillerden hangisi
ölüme karşı bulabildiği tek çaredir. Yazı zekânın fotoğra- farklı bir görevde kullanılmıştır?
fıdır. Çağlardan çağlara, ellerden ellere geçe geçe bütün A) Kaçan balık, büyük olur.
bir tarihi aşıp gelir. Onda, insan hayatının her yaprağı üs- B) Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur.
tünde gezen gözlerin ışıkları, düşünen kafaların gölgeleri
C) Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
bulunur.
D) İşleyen demir ışıldar.
Bu parçada kaç tane fiilimsi örneği vardır?
E) Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
213
Test
FİİLİMSİ (EYLEMSİ) 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı türde fiilimsi 4. Ona, çalışmadan hiçbir şey olmayacağını anlatırken o, cam-
vardır? I II III
A) Merdivenleri koşa koşa çıktı. dan dışarıyı seyrediyordu. Bu hâline sinirlenip koltuktan
B) Her şeyi üst üste yığıp sınıfı boyadı. IV
kalkarak odayı terk ettim.
C) Mektubu alınca çok heyecanlandı.
V
D) Yürürken hep seni düşündüm.
Bu metinde numaralanmış fiilimsilerden hangisinin
E) Onunla konuşmayı ben istemedim.
türü farklıdır?
2. Günümüzün dünyasında çevre kirliliği, tüm gezegeni kap- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemsi yoktur?
layan boyutlara ulaşmış durumda. Dünyanın birçok bölge- A) Sıcaktı, neredeyse tatlı bir söz gibi ilk yağmur damlası
sinde insanlar, çevre felaketine karşı koyamıyor, nükleer süzülerek düşecekti.
tehdit ve radyasyondan habersiz bir yaşam sürüyor. Bilim B) Buraya geldiğim günden beri sabah yürüyüşü yaparım.
adamları ise bu olumsuzlukların devamı hâlinde dünyadaki
C) Masadakilerden biri seyrek saçlarını yana yatırmak için
tüm canlıların ciddi biçimde tehdit altında olduğunu vurgu-
uğraşıyordu.
luyorlar.
D) Hikâyelerinin anlatımında ve biçimsel ögelerde bazı de-
Bu parçada kaç tane fiilimsi vardır? B ğişiklikler gözledim.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 İ E) Bu yalanı kimin uydurup etrafa yaydığını gayet iyi bili-
L yorum.
G
İ
S
A
R
M
A
L
3. Nihayet biraz oyalanıp durdu, sonra bilindik hareketlerle 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil
I II vardır?
kıvrılıp açılan parmaklarını beyaz tuşlarda asabi hamlelerle A) Kapının önünde bekleyen insanlar akşam olunca dağıldı.
III B) İçilen kahvelerden sonra kız isteme faslına geçildi.
koşuşturarak çalmaya başladı.
C) Tartışmayı başlatan kişiler tartışma bitmeden gitti.
IV V
D) Bu akşam açan gülleri sabahleyin toplarız.
Bu cümlede numaralanmış fiilimsiler türlerine göre iki-
E) Söylediği sözler yüzünden başına gelmedik kalmadı.
şerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
214
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi ek eylem ala- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla eylemsi
rak yüklem olmuştur? kullanılmamıştır?
A) Her hafta sahilde yürümek hoşuma gidiyor. A) Bahar geleli kuş sesleri eksilmiyor penceremden.
B) Sana bunun hesabını sormaktı asıl amacım. B) Sevenin hâlinden sevenler anlar elbette.
C) Konuşmanın sonunu merakla bekledim. C) Ağlayan bebeği susturmaya çalışıyordu.
D) Bu saatten sonra onunla görüşmek istemiyorum. D) Buraya geldiğimizde yaz bitmek üzereydi.
E) Senin de benimle aynı görüşte olduğunu biliyorum. E) İçi boşaldıkça ağırlaşan tek şey hayattır.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı türde bir fiilim- 11. Bu eller miydi masallar boyunca
si vardır?
Rüyalara uzattığım bu eller miydi
A) Sinemaya gitmeyeli hemen hemen on yıl oluyor.
Arzu dolu, yaşamak dolu
B) Bu sorunu çözerken farklı bir yöntem deneyelim.
C) Uyanınca dünkü işe yine devam ederim. Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan
D) Beni görür görmez odayı terk etti. Bu dizelerde kaç tane fiilimsi vardır?
E) Genç kadın yeni aldığı beresiyle kapıdan girdi. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L 12. Aşağıdakilerin hangisinde eylemsi yoktur?
9. Söylemek zorunda olmasam söyleyemezdim
I II III IV A) Adamın güzel davranışından herkes etkilenmişti.
Ama söylemem gerek B) Sonsuza kadar sürecek bir rüya gibiydi bu manzara.
V C) Okumaya devam eden her ruh, geç yaşlanır.
Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangileri D) İşe gidince bunları arkadaşlarına anlatmalısın.
fiilimsidir? E) Sıkıntılarını kimseyle paylaşmayan biriydi.
A) I ve II B) I ve V C) II ve IV
215
SİMÜLASYON 1 - FİİLLER KARMA

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde zaman 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin eyleminde kip ve an-
anlamı yoktur? lam kayması olmuştur?
A) Her gün bu sokaktan geçerken simit satan küçük çocu- A) Nasreddin Hoca’nın kapısını bir gün komşusu çalar ve
ğu görüyordu. ondan ip ister.
B) Nöbetçi eczanenin yerini biliyor musunuz, diye sordu. B) Nilüfer, diğer adıyla lotus, çamurlu sularda yetişir.
C) Annesi biraz ilerideki parkı parmağıyla gösteriyor. C) Sait Faik, Türk öykücülüğünün en usta sanatçısı kabul
D) Birkaç gün daha burada kalıp Ankara’ya dönelim. edilmiştir.
E) Farklı edebî görüşlerle karşılaşmış, hepsinden de etki- D) Usta oyuncu, rakibini 4-2 yenerek kupayı aldı.
lenmiş. E) İleriki dönemlerde bütün hastalıkların bir çaresi olacak.
2. Ben kitapta yaşantıyı görmeyi önemserim; sevilen bir cüm- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde basit zamanlı fiil kul-
I II lanılmıştır?
lenin altının çizilmesine, kenarının kıvrılıp kişinin ona ken- A) Bir köylüden eskiden buralarda avlanıldığını duymuştuk.
III IV
B) Limana bakan pencereden masmavi deniz görünüyordu.
dinden bir anlam yüklemesine önem veriyorum. Bilinçle ve
C) Kendisini çok genç gösteren kısa ve siyah saçları vardı.
farkındalıkla okumak bir kitaba duyulan saygının en büyük
V D) Türkler her dönemde kendi devletlerini kurmuş, bağım-
göstergesi bence. sız olmuştur.
Numaralanmış sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir? E) Çocuğun sesini duymuştuk fakat kendisini bir türlü gö-
remiyorduk.
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi kullanılma-

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “etmek” sözcüğü, yar- L mıştır?
dımcı eylem olarak kullanılmamıştır? A) Osmanlı, fethettiği yerlerdeki halka anlayışla yaklaş-
A) Yaşlı kadının elindeki ağır yükü alıp ona yardım etmişti. mıştır.
B) Ankara halkı Atatürk’ü yolcu etmek için gara doluşmuştu. B) Bugün, bir gazetede eğitim konusuna dokunan bir yazı
C) Kendini haklı çıkarmak için neler sarf etmiş ancak kim- okudum.
seyi inandıramamıştı. C) Rüzgâr estikçe ağacın dalları çatının kenarına çarpı-
D) Bu araba en az 50 bin lira eder. yordu.
E) Disiplinli bir çalışmadan sonra kazandığı bütün madal- D) Hem apartmanın hem de evin girişi çok dardı.
yaları hak ediyor. E) Başı sıkışan kim varsa bu bilge adama danışmaya ge-
lirdi.
216
7. Adlar ve ad soylu sözcükler ek eylem alarak cümlede yük- 10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir
lem olur. kip kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnek- A) Işık ışık, dalga dalga bayrağım!
lendirecek bir kullanım vardır? Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım.
A) Açık sarı saçlı, zayıf bir kadın keman çalıyordu. B) Çıkmışken yolcu, Ağrı’nın zirvesine,
B) Sevgiyi bilmeyenler, ayrılığın acısını da bilmezler. Dönmek ne demek? Kanatlanıp Tanrı’ya git!
C) Olaylara bakışımın değişmesi gerektiğini söyleyen biri- C) Senin ey gönül, siyah balıklarına
si vardı karşımda. Yem atar yolcular, gelip buradan
D) Güzel hatıralarımın yerini, bir pişmanlık duygusu almıştı. D) Yorgun düşüp uzandım altında asumanın;
E) Projenizin eksiklerini tamamlamanız konusunda sizleri Gölgende buldum ey dal bir anne ihtimamı.
uyarmıştık.
E) Yelkenler biçilecek, yelkenler dikilecek;
Dağlardan çektirilen kalyonlar çekilecek;
8. (I) Cumhuriyet Dönemi edebiyatı ve sanatı, uzun yıllar 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla zarf-fiil
kalım ve yıkım düşünceleri arasında biçimlenen ve günü- kullanılmıştır?
müze de uzanan “gerilimli ilişkiler” yansıtır. (II) Gelenekten A) Bir adam, hiç durmadan telefonu açıp kapayarak ısrar-
kesinlikli “kopuş”u isteyen de bu edebiyattır, geleneğe dö- la bir yeri arıyordu.
nülmesi gerektiğini vurgulayan da bu edebiyat. (III) Ama B) Yorganın altında korkudan titreyerek sabaha kadar bek-
bu çelişkin arzuları geçmişten devralmıştır. (IV) Ekonomik/ lemişti.
sınıfsal kökeni, töresel konumu Namık Kemal kuşağı keş-
C) Yapılan araştırmaların sonuçlarını inceleyip bir sonuca
fetmişti. (V) Kısaca Türk edebiyatının kendi içinde tematik
vardı.
bir tarihinin yazılmadığını düşünüyorum.
B D) Sunucu, seyircilere selam vererek sanatçıları sahneye
Numaralanmış cümlelerin hangisinde ek eylem ad soy- İ davet etti.
lu bir sözcüğe eklenerek onu yüklem yapmıştır? L E) Gök gürlemeyince yağmur yağmaz, derler.
A) I B) II C) III D) IV E) V G
İ
S
A
R
M
A
L
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kurallı birleşik eylem
A) Kendini kurtarmak için sokağa çıkıvermişti.
9. Bırak, bozuk saatler yalan yanlış işlesin!
B) Siz şu metinleri okuyadurun bakalım.
Çelebiler çekilip haremlerde kışlasın!
C) Bugüne kadar katıldığı yarışmalarda hiç birinci olma-
Yürü aslanım, fetih hazırlığı başlasın mıştı.
Yukarıdaki dizelerde kaç tane çekimli eylem kullanıl- D) Başka insanların haklarını yiyerek bir yere gelemezsi-
mıştır? niz.
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 E) Onun çok anlayışlı biri olduğu söylenegelmiştir.
217

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem “oluş” bildir- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla fiilimsi
mektedir? kullanılmıştır?
A) Yol kenarına akasyalar dikerek şehrin cansız görünme- A) Edebiyatımızın eksik alanlarından biri de güncelerin
sini engellediler. yayımlanmasıdır.
B) Kimseye görünmeden ön kapıya kadar gelebilmişti. B) Bakarım sılama doğru ama arada yıkılası dağlar var.
C) Kirazlar mayısın sonunda ancak olgunlaşır. C) Koltuklara bu sefer alacaklı gözüyle bakmıştım.
D) Ormanlık alanda şenliklerin yapılması kararlaştırıldı. D) Bugüne kadar kendine destek verenlere sırt çevirmekle
E) Televizyonun karşısındaki kanepeye uzanıp uyumuştu. iyi yapmamıştı.
E) Yeni işinde göze girmek için çok çabalıyordu.
2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde çekimli eylem yoktur?

A) Dönüp gerilere bakıyorum, bir de kendime
Elli yıl geçmiş, ha bugün ha yarın derken
B) Artık ne yapsam boş, teselliler faydasız 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük fii-
limsi değildir?
Karanlık gitgide en derinlere çeker beni
A) Bir kere düştün mü ne arayan olur ne de soran.
C) Orada akşamlar daha çok serin
B) Sunduğu mazeretlerin hiçbiri inandırıcı değildi.
Ben bu kadar değilim, bu kadar yıkık
C) Ceplerini aramak isteyen görevliye izin vermemişti.
D) En iyisi sen burada kal, hep burada
D) Yaşlandıkça dünyayı farklı görmeye başlıyorsunuz.
Ellerinle kal, dudaklarınla, gözlerinle
B E) Etraıca düşününce aslında bu işin kârlı olmadığına
E) En solmayan güller açtı içimde
İ karar verdim.
Ömrümü değerli kılan bir şeydin
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem diğerlerin- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde basit yapılı, birleşik
den farklı bir görevde kullanılmıştır? zamanlı bir fiil kullanılmıştır?
A) Duyduğuma göre yeni bir metro çalışması başlayacak- A) Yörenin en güzel yemeklerini bizlere tattırdı.
mış. B) Sunucu tekdüze bir sesle sorular soruyordu.
B) Görevliler herkese yardım edebilmek için çaba sarf edi- C) Gözlerden uzak bir yerde oturup konuştuk.
yordu. D) Yeni nesil değil kitap, gazete bile okumuyor.
C) Tezgâhın üstüne dizilen pideler sıcacıktı. E) Biraz araştırmadan sonra en iyi usta bulunmuştu.
D) İşini düzgün yapmazsan kimse sana iş vermez.
E) Bu soğuk havada işçiler çalışmak istemiyordu.
218
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereklilik kipiyle çe- 10. Güzellik kavramı olmadan işin içinden çıkamayacağımız
kimlenen bir fiil kullanılmıştır? I II
A) Karşılıklı sevgi ve saygının olduğu bir yerde büyümeli- ortadadır. Bu kavrama gereksinim duymak yüz karası
dir çocuklar. III
B) Durup da söyleyemediği bir şeyler var gibiydi.
değildir ama yine de kişiyi kararsızlığa iter. Şair, acılarını
C) İzin belgelerini yarın imzalatırsam perşembe yola çıka-
bilirim. dile getirirken işlemiş, değerlendirmiştir onları; ola ki bir
D) Akşam geç saatlerde yüksek sesle müzik dinlenemez. IV V

parça yumuşatmıştır da.
E) Lütfen, yüzden geriye doğru saymaya başlayınız!
Numaralanmış sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir?
11. (I) Bilinen en eski tarih içinde, sadece Hititler dualarını,

8. Kaderde senden ayrı düşmek de varmış masallarını düzyazı biçiminde kaleme almışlardır. (II) Oysa
Doğrusu bunu hiç düşünmemiştim onların bütün uygarlıklarına sahip çıktıkları Sümerlerde şiir
sevgisinin çok büyük olduğu anlaşılıyor. (III) Okunmuş, bi-
Seni tanımadan
linen Sümer şiirleri bunu gösteriyor. (IV) Anadolu’nun ye-
Hele seni böyle deli divane sevmeden tiştirdiği Homeros, demek Hititleri kaale almadan anlataca-
Yalnızlık güzeldir diyordum ğını şiir biçiminde söylemiştir. (V) Onun destanları ölçülü
fakat uyaksızdır.
Bu dizelerde kaç tane fiilimsi kullanılmıştır?
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde fiilimsi
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 kullanılmamıştır?
B A) I B) II C) III D) IV E) V
İ
L
G
İ
S
A
9. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birleşik çekimli fiil yok- R
tur? M
A
A) Rüzgârın iyot kokularını taşıdığı denizlere git L
Git gidebildiğin yere git diyordum
B) Ne olurdu saadetlerin en büyüğü
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimli eylem yok-
tur?
İşte ellerimde al, diyebilseydim
A) Şiir, insanlığın yazıyı bulmasından çok önce ortaya çık-
C) Bir ceylan ağlıyorsa dağlarda yapayalnız
mıştır.
Ve bir gün kabrimde bir kara gül biterse
B) Kitabım basıldıktan sonra birçok kişiden övgüler aldım.
D) Yaşıyorsam; içimde umut varsa
C) Eserlerde tek bir anlam değil, birden çok anlam vardır.
Yine seni özlediğim içindir.
D) Gönlüne düşen bu ateş onu günden güne eritti.
E) Kor nerde ki? Bir baksana küller soğumuş...
E) Kadife perdeleri, güneş ışıklarının içeri gelmesini en-
Ateş gibi yandım diyemezsin, çok geç! gelliyordu.
219

1. “-dir” ek eylemi, isim soylu sözcüklere geldiği zaman onları 4. Geçmiş yüzyıllardan kalma eserlerde bizim yeni yeni an-
yüklem yapar, bir kipten sonra geldiği zamansa cümleye lamlar bulmamız, yaratıcılarının belki hiç düşünmedikleri
“olasılık ya da kesinlik” anlamı katar. şeyleri görmemiz zenginlik değil midir?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-dir” ek eylemi farklı Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
bir görevde kullanılmıştır?
A) Türemiş sıfat B) Sıfat-il
A) Türkiye’nin yüz ölçümü bakımından en büyük şehri C) Ek eylem D) Basit çekimli il
Konya’dır.
E) İsim-il
B) Güzel bir şiir okumaktır bazen yalnızlığın ilacı.
C) Gerçekler ona her zaman zor gelmiştir.
D) Bu saatte mahallenin bütün çocukları meydanda mıdır?
E) Bu kaliteli masanın ana malzemesi ceviz değildir ama
nedir?
2. Belki buydu sevmek hayat belki buydu
Işıl ışıldım, gözlerim dopdoluydu

A) Olasılık zarfı B) Çekimli il
C) İşaret zamiri D) İsim-il
E) Ek eylem B
İ
L
G
İ
5. (I) Özgün ses her şeydir. (II) Buna sahip olmayan biri, an-
S cak eserin mümkün kılabildiği ölçüde bağımsız olmaya yö-
A nelir. (III) En gözü pek ve en güçlü kişi, sözcükleri en özgür
R
şekilde sıralamayı becerebilendir. (IV) Zira onları yerleş-
M
miş, yanlış bağlamları içinden çekip çıkarmak kadar zor bir

A
şey yoktur. (V) Sözcükler arasında kurulan yeni, cesur bir
3. (I) Geçende bir ozan arkadaşım, yeni yazdığı dört beş dize-
L
anlam bağı ruhumuz için şahane bir hediyedir.
lik güzel bir şiirini okumuştu bana. (II) O şiir üzerine konu-
şurken uzun şiir-kısa şiir konusuna değinmiştik. (III) Şunu Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi
merak ediyordum ben: (IV) Arkadaşımın, o dört beş dize ile söylenemez?
verdiği, vermek istediğinin tümü müydü? (V) Bir ozan, niçin A) I. cümlede, sıfat tamlaması ek il ile yüklem olmuştur.
kimi zaman düşüncelerinin ardına takılıp gidebildiğince gi- B) II. cümlede, türemiş yapılı il vardır.
diyordu da kimi zaman az sözle yetiniyordu? C) III. cümlede, sıfat-il ek il ile yüklem olmuştur.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde ek eylem diğer- D) IV. cümlede, ek ilin geniş zaman kipiyle yüklem olmuş
lerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? isim vardır.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) V. cümlede, birleşik çekimli il kullanılmıştır.
220
6. Şiirin tarihindeki en önemli yazılara bakarsak belli bir 9. Kaldı işte

dönemde ileri sürülen yeni bir şiir anlayışının, kendi çağı Çayımız bardakta
I Çocukluğumuz sokaklarda
içindeki felsefesinin, giderek bilimsel akımların hizasında bir Mutluluğumuz kursağımızda
II Gülüşlerimiz fotoğraarda
uç olduğunu görürüz. Başka bir deyişle, bu çeşit önemli Bu dizelerde aşağıdakilerin hangisi vardır?
III
A) Zarf-il
görüşlerde bir öğüt, bir savunma aramak boşunadır; ozan
B) Sıfat-il
IV V
C) Birden fazla çekimli il
burada, artık bir uğraşın adamı olmaktan daha ileri gitmiş,
D) Basit yapılı, basit zamanlı il
düşünür katına yükselmiştir.
E) İsim çekim eki almış birden fazla ilimsi
Numaralanmış sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir?
10. (I) Niğde’ye yaklaşıyorduk. (II) Yanımda oturan bir Niğde-

li, şehrin eteğini saran ağaç kümeleri arasında pek iyi se-
7. Beni çağırdığını
çemediğim bir noktayı işaret etti. (III) Faruk Naz’in hanı,
Bir kere duyabilsem dedi. (IV) Büyük şairin han sahibi olduğu günleri de inşal-
Avuçlarımda ateş lah görürüz. (V) Fakat yol arkadaşımın bana gösterdiği
Yorgun gözlerimde nem bina sadece Faruk Naz’in unutulmaz “Han Duvarları” şi-
Aşarak denizleri irinde tasvir ettiği han idi.
Bir gün kapına gelsem Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümlede, şimdiki zamanın rivayetiyle çekimlenen il
A) Yeterlik ili B) Ek eylem vardır.
C) Basit il D) Şart kipi B) II. cümlede, birleşik yapılı il vardır.
E) Çekimli il B C) III. cümlede, basit zamanlı il vardır.
İ
D) IV. cümlede, geniş zaman eki alan il vardır.
L
G E) V. cümlede, ek eylem isim soylu sözcüğü yüklem yap-
İ mıştır.
S
A
R
M
A
L
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca kaynaşmış 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde kip ve an-
birleşik fiil kullanılmıştır? lam kayması yoktur?
A) Başımı kaldırıp yukarı bakınca şaşkınlıktan ağzım açık A) İki dakika daha geç geleydik biz de ceza alırdık.
kalıyor.
B) Tatillerde genellikle daha sakin yerler tercih ediyorum.
B) Hata üstüne hata yapmasına rağmen yine de onu affet-
C) Sen, bana verdiğin sözleri hiçbir zaman tutmuyorsun.
tik.
D) Birkaç gün sonra açılacak köprünün çalışmaları hâlâ
C) Yazıyı okuyabilmek için birazcık daha eğildi.
devam ediyor.
D) Bu apartmandan taşınacağınız için çok üzülüyorum.
E) Keloğlan’ın anası, ona çok sinirlenir ve bir sopayla vu-
E) Gökyüzüne bakınca kuşları hür zannederiz. rur.
221
1. Fatih Bey, öğrencileri çalışmaları için sokağa göndermeye 4. I. Onun gözü pek bir insan olduğu belli.
başlamıştı. “Sokakta çalışın biraz, yalnızca kendiniz olarak II. Kurumun işleyişindeki eş güdümü müdürün sağlaması
çalışın. Sokağı seyirci kılın, oyunculuğun sırrı burada.” di- gerekir.
yerek öğüt veriyordu.
III. Hastanelerde iç hastalıkları uzmanı bulmak çok zor.
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? IV. Çalışkan olmayan insan vatan perver olamaz.
A) Ünlü düşmesi
V. Artık geri dönüşümlü olmayan ambalaj malzemesi yasak-
B) Ünsüz düşmesi lanmalı.
C) Ünlü daralması Numaralanmış cümlelerin hangisinde altı çizili sözün
D) Ünsüz türemesi yazımı yanlıştır?
E) Ünsüz benzeşmesi A) I B) II C) III D) IV E) V
2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde herhangi bir ses

olayı yoktur?
A) Kısacık B) Biricik C) Oynadım
D) Sana E) Tutku
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla yazım
A yanlışı vardır?
L
A) Gözü bağlı biriydi, hep kandırılıyor, hep hayal kırıklığı
yaşıyor ve gözyaşı döküyordu.
B) Apartmanlarının bulunduğu sokak da arabalar, Arnavut
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması yok-
kaldırımlı yollara park ediliyordu.
tur?
C) Geçen yıl yurt dışına dilini geliştirmek için gitti gel gele-
A) Sanat eserindeki yaşanmışlık duygusu kavrıyor insanı.
lim attığı taş ürküttüğü kurbağaya değmedi.
B) Keder, geleceğin kuşlarına sitemli sitemli bakıyor.
D) Erenköy’de yıkılmamış tek köşk onunki kalmıştı, Zehra’nın
C) Günün ızdırabı yarının umudunu yiyerek besleniyor. anneannesinin krem rengi köşkü.
D) Olmuş olana karşı elimizden bir şey gelmiyor. E) Oyuncu, kendine süpriz yapamaz olmuşsa yeni bir ka-
E) Sen, yanan yanlarıma üüyorsun ya yeter bana. rakter yaratamazki...
222
6. Servetifünun Döneminin en büyük şairi Tevk Fikret’tir. O 8. Aşağıdakilerden hangisinde virgülle ilgili verilen açık-
I II lama ile örnek cümle uyumlu değildir?
aruzu Türkçenin yapısına uygun kullanmaya çalışan ve A) Tırnağa alınmayan alıntı cümlelerin sonuna konur:
III Kendinizi yeterince tanıyor musunuz, diye sordu.
onda bir musiki değeri arayan ilk şairdir. Her zaman Batıcı B) Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya ke-
IV V lime gruplarıyla ilgisi olmadığını göstermek için kullanı-
olan şairin kirlerinde yaşadığı gelgitler şiirini de kuşatmıştır. lır: Bu sabah, kahvaltıları ona keyif vermiyordu.
C) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özne-
yi belirtmeye yarar: Bugün, edebiyat, hızla tüketilen ve
okuyucuyu yormayan bir dil ile üretiliyor.
D) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime
gruplarının arasına konur: “Hamdım, piştim, yandım.”
sözüyle hayatını özetleyivermiştir Mevlana.
E) Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak
için başta ve sonda kullanılır: Adam, çocuğun yüzün-
deki yalvaran ifadeyi görünce, bir an için de olsa, acılı
çocukluğuna dönüverdi.
B
İ
L
G
İ
7. Üzerindeki hırkanın rengi yavruağzı. Kir taşımaz bu renk, S

I A
çabucak kirlenir. Erimeye mahkûm dondurma rengi. Bile
R
M
bile giydin bu rengi, kurdeleli tulumları giydiğin zamanlarda

A
II III L 9. Eski kurt tiyatrocuların sözlerini anımsadı ( ) Salon ne denli
olduğu gibi safsın bence. Ama nasılda acımasızsın kendine kalabalık olursa olsun ( ) bazı oyunlar ( ) yalnızca bir tek se-
IV yirci için oynanır ( ) seyirci, bunu bilmeyebilir; hissetmeye-
karşı bu sabah! Suçluyorsun kendini hem de hüküm biçmek- bilir ama oyuncu, koca salonda bir tek kişiyi seçer kendine
ten korkmadan. Sonra hep ilgi gösterdiler, hep sevdiler seni. ( ) ona beğendirirse, onu inandırırsa kendini başarılı sayar.
Sıkıldığında oldu bu durumdan ama temelde hoşlandın.
Bu parçada ayraçlarla belirtilen yerlere sırasıyla getiri-
V
lebilecek noktalama işaretleri hangisinde verilmiştir?
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangilerinin A) (:) (,) (,) (;) (;) B) (:) (,) (,) (:) (;)
yazımı yanlıştır?
C) (.) (,) (;) (:) (:) D) (.) (,) (;) (;) (: )
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
E) (:) (,) (;) (;) (,)
223
10. Arkadaşım ( ) edebiyat yapacaksan sakın yazar olma ( ) 13. Seni bende, beni sende arıyorlar,
Edebiyat ( ) iğreti durur edebiyatta ( ) sahici olmama soru-
Beni senden, seni benden tanıyorlar,
nu, her edebiyatçıyı bitirir.
Bir birim gibiyiz tümünün gözünde,
Bu parçadaki ayraçla gösterilen yerlere sırasıyla geti-
rilebilecek noktalama işaretleri hangisinde verilmiştir? Yarımlarımızı bütün sayıyorlar.
A) (!) (.) (;) (,) B) (!) (.) (,) (;) Bu dizelerde aşağıdaki durum eklerinden hangisi yok-
C) (,) (!) (,) (;) D) (;) (!) (,) (;) tur?
E) (,) (!) (,) (:) A) Ayrılma B) İlgi C) Bulunma
D) Yönelme E) Belirtme
11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcüğün 14. “Yalnız” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağ-
kökü farklı türdedir? laç göreviyle kullanılmıştır?
A) Şu ışıklı güzelliğin yaşatıyor beni. A) Beni anla küçüğüm yalnız anlaşılmaya ihtiyacım var.
B) Çevremdeki gelişmeleri artık yorumlayamıyorum. B) Bugünlerde yalnızım ama içimde korkunç bir kalabalık
C) Hiçbir etkisi olmayan bir ilaç vermiş bana. var.
D) Yıllarca tatlıcılık yaptı bizim mahallede. C) Karşıdaki yalnız adam yıllardır bir görevli gibi bu kahve-
ye gelir.
E) Yasaların anayasaya uygunluğu denetime tabidir.
D) Yaşadığımız küçümsenecek bir sorun değil yalnız fazla
da büyütmeyelim.
E) Her savaşa yalnız girdim ve yenile yenile bir zafer bü-
yüttüm.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde basit, türemiş ve bir- L 15. “Sıcak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde gö-
leşik yapılı sözcükler bir arada kullanılmıştır? revce ikişerli eşleştirmenin dışında kalır?
A) Kırık kalplerin bozuk bir saat gibi işlediğini bilirim. A) Bugünlerde rüzgâr bile sıcak esiyor.
B) Hiçbir art niyeti olamaz bu güzel insanın. B) Ev sahibi bizi çok sıcak karşılamıştı.
C) Âşıkların gönlünde barınamaz kin ve nefret. C) Eylülün sonuna doğru sıcak hava yurdumuzu terk ede-
D) Her dönemin kendine özgü gelenekleri vardır. cek.
E) Bozkırın hüznü birikir böğürtlen gözlü kuşların sesinde. D) Sıcağın etkisi kırılmadan dışarı çıkmak çok tehlikeli.
E) Kış gününde içtiğim sıcak çorbaları özledim.
224
16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat (ilgeç) kullanıl- 19. Kendi hikâyesini seninki zanneden ve bu suretle sana
mamıştır? daha da bağlanan yazarın bu durumuna sen yol açtın.
A) Parayla saadetin olmadığını paraya kavuşunca anladı. Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) Gerçek şairin hayatı, şiirine göre daha ilgi çekicidir. A) İlgi zamiri
C) Beni anlasan bile bana yardım edemezsin dedi kadın. B) İşaret zamiri
D) Yaz mevsimi geldiği günden beri aşırı sıcaklardan C) Kişi zamiri
şikâyetçiyiz.
D) Belirtili isim tamlaması
E) Hakkım olandan başka bir şey istemiyorum, dedi.
E) Çekimli il
17. Kirlenmemiş bir ses için

I II III
Açtım kulaklarını kalbimin
IV V
Kalbim temiz
Sen ve ben ikimiz

VI VII
Rutinin robotu olmaya mahkûm değiliz.
Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangileri

aynı türde kullanılmıştır?
A) I ve II B) I ve IV C) III ve VI
D) IV ve VII E) V ve VI
B
İ
L
G
İ
S
A
R
18. Aşağıdaki cümlelerde “yukarı” sözcüğü tür bakımından 20. Pek güzel işler yapan bir kapı ustası vardı. Ona yedi tane
M
eşleştirilirse hangisi dışta kalır? kapı siparişi verdik geçenlerde. Ölçüleri titizlikle aldı. Ana
A
A) Düldül Dağı’nın yukarı bölgelerinde bulutlar, paçalarını- L kapının dışarı açıldığını fark etti ve bunun yanlışlığını an-
zı yalayarak uçar. latıp bildiğini uygulamaya karar verdi. Ondaki kararlılığa ve
ustalığa saygımdan onunla pazarlık bile yapmadım.
B) Mahallenin yukarısına açılan panayırdaki maharetli
hayvanları görmek için geliyorlardı. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
C) Biraz daha yukarı çıkıp çevrede ne olup bittiğini görmek A) Zincirleme isim tamlamasına yer verilmiştir.
istiyordu. B) Zaman, miktar, yer-yön ve durum zararı kullanılmıştır.
D) Oturdukları ev, dar gelince yukarı kata taşınmanın yol- C) Edat ve bağlaç türünden sözcükler vardır.
larını aramaya başladılar.
D) Kişi ve işaret zamirleri yer almıştır.
E) Herkes yukarı gidiyor ama sen nedense aşağıda otur-
E) Üç tür ilimsiden ve çekimli ilden yararlanılmıştır.
mayı tercih ediyorsun.
225
1. Antep’in kalesine astılar fermanımı 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tarihlerin yazımıyla

ilgili yazım yanlışı yapılmıştır?
Aman aman aman astılar fermanımı
A) 01. Ağustos 2017 Salı günü işbaşı yaptık.
Urfa, Mardin n’eylesin kestiler fermanımı
B) 21. IV. 2017’de Almanya’ya gideceğim.
Aman aman aman kestiler fermanımı C) 25.04.1986 Çarşamba günü öğretmenliğe başladı.
D) 2010 yılının Eylül ayında yurt dışına yükseköğrenim
Seven ölür yâr için can verir canan için için gitti.
Seni sevdiğim için kestiler fermanımı E) 1985 senesi Haziran’ın 16’ncı günü diplomamı aldım.
Bu türkü sözlerinden yola çıkılarak aşağıdakilerden

A) Aynı sözcükte birden fazla kaynaştırma ünsüzü kulla-
nılmıştır.
B) Ünlü düşmesi ve ünsüz yumuşaması yer almıştır.
C) Ünsüz yumuşaması kuralına aykırı sözcük bulunmak-
tadır.
D) Ünsüz benzeşmesinin bulunduğu birden fazla sözcük
vardır.
E) Bütün sözcükler büyük ve küçük ünlü uyumlarına uy-
gundur.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
2. Aşağıdakilerden hangisinde satır sonuna sığmayan 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yok-
M
sözcüklerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır? tur?

A
A) --------------------------------------------------------------------- a- L A) Yıllar yılı müslümanlar arasındaki çatışma noktaları
kıldan görmezden gelindi.
B) -------------------------------------------------------------- Türkçe’ B) Necip Fazıl’ın şiirlerinde, Doğu mistisizminin Batı’nın
modern şiiriyle sentezlendiğini söyleyebiliriz.
nin
C) Arkadaşlarla Karaköy meydanında toplanıp akşama
C) -------------------------------------------------------------- Edirne’
kadar gezip tozduk.
nin
D) Gönül Hanım romanının başkişisi Mehmet Tolun ve ar-
D) -------------------------------------------------------------- Adana’ kadaşları Bilge Kağan anıtını görmeye giderler.
lıyız E) Bu kurumla 1 Ekimde sözleşme imzaladım ve hemen
E) ------------------------------------------------------------ müdafa- işbaşı yaptım.
a
226
5 - 6. soruları 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte

herhangi bir ses olayı gerçekleşmemiştir?
aşağıdaki dizelere göre cevaplayınız.
A) Adaş olmak, insanlar arasında yakınlaşma vesilesidir.
B) Kimsenin hakkı kimsede kalmaz, derdi babam.
Bana düşmez can vermek yumuşak bir kucakta
C) Onun kadar sessiz bir çocuk tanımadım.
Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum
D) İnanamıyorum insan nasıl kandırıyor insanı.
Aman sabah olmasın bu karanlık sokakta
E) Gencecik bir adama bu kadar sorumluluk verme.
Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum
5. Necip Fazıl’ın “Kaldırımlar” şiirinin bu dizeleri için yapı- 8. Sana yolculuk yapmak istiyorum
lan saptamalardan hangisi yanlıştır?
Kes yüreğine giden bir bilet “can” kenarı olsun
A) Kaynaştırma ünsüzüne yer verilmiştir.
Cemal Süreya’nın bu dizeleri için aşağıdakilerin hangi-
B) Ünlü değişmesine uğramış sözcük vardır.
si söylenemez?
C) Ünsüz benzeşmesinin bulunduğu sözcükler yer almış-
A) Ünlü daralması ve ünlü değişmesi vardır.
tır.
B) Dilek ve haber kiplerinden yararlanılmıştır.
D) “kaldırımların” sözcüğünden “k” ünsüzü düşmüştür.
C) Farklı türde ilimsiler bulunmaktadır.
E) 2 ve 3. dizelerde ulama yapılabilir.
D) Türemiş eylem yer almıştır.
E) Gövdeden türemiş isim vardır.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
6. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanımıyla
ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır?
A) İsim-il ve sıfat-il
A) Sen kendini bildin mi, bilmen gerekenlerin tamamına
B) Kişi ve işaret zamirleri
yakınını öğrenmişsindir.
C) Emir kipiyle çekimlenmiş il
B) Bahar gelecekse, ağaçlar sonbahara da kışa da katla-
D) Geniş zaman kipiyle çekimlenmiş il nırlar.
E) Niteleme ve belirtme sıfatları C) İyice hesaplayıp, harekete geçmeye karar verdi.
D) Söylemesem de, dostumun beni anlayacağını bilirim.
E) Bir insanı sevmek, diğer insanları yok saymayı gerektir-
mez.
227
10. Aydın’ın bir ilçesidir Kuşadası. Türkiye’ye yabancı turistleri 13 - 14. soruları
I II
aşağıdaki dizelere göre cevaplayınız.
çeken ilk merkezdir. Turizm tarihi 1960’lara dayanır, ilk kru-
III
Aşk, kömür beyazı; kin, süt karası
vaziyer gemi turizmi burada başlamıştır. Kuşadamızdaki Eklenir yarama her dost yarası
IV
Et oldum bıçakla kemik arası
liman ise Türkiye’nin 3. büyük limanıdır. Ayrıca doğanın ben- Cellatla ahdimi bozsam kim anlar
zersiz bir yüzü olan Kuşadası Millî Parkı vardır ki, Aydınlılar
V
buraya Dilek Yarımadası Millî Parkı da derler ve Kuşadası’na

28 km. mesafededir.
VI
Yukarıdaki parçada numaralanmış yerlerden hangile-

rinde noktalama yanlışı yapılmıştır?
D) IV ve V E) V ve VI
11. I. PTT’de son yıllarda gelişim gösteren bir kurum oldu. 13. Abdurrahim Karakoç’un bu dizelerinde aşağıdakiler-
II. TDK’nın son kılavuzundaki nüanslara dikkat etmeliyiz. den hangisi yoktur?
A) Somut ve soyut adlar
III. Tübitak’tan yapılan açıklamada konunun inceleneceği
belirtildi. B) Belirtisiz isim tamlamaları
IV. THY’nin sponsorluk anlaşmaları dikkat çekiyordu. C) Edat ve bağlaç
V. DSİ’nde çalışan bir akrabamız bizi ziyarete geldi. D) Belgisiz sıfat

E) Soru zarfı
Numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı B
yoktur? İ
A) I B) II C) III D) IV E) V L
G
İ
S
A
R
12. Son günlerde çok kızdığım ve çok öfkelendiğim bir şey var ( ) M
Tükenmez kalem ( ) Niye mi çok kızıyorum ( ) neden mi A

öfkeleniyorum ( ) Tükeniyor ve yalan söylüyor da ondan
L
( ) Bir şey “ismiyle müsemma” olmalı önce yani uyandırdığı 14. Bu dizelerdeki sözcüklerle ilgili aşağıdaki saptamalar-
güvene aykırı davranmamalı. dan hangisi yanlıştır?
A) “Eklenir” sözcüğünün kökü “ek-” ilidir.
Bu parçada yay ayraçlarla gösterilen yerlere sırasıyla
getirilebilecek noktalama işaretleri hangisinde veril- B) “Ahdimi” sözcüğü iyelik ve hâl eki almış basit yapılı söz-
miştir? cüktür.
A) (.) (...) (,) (?) (.) B) (:) (.) (,) (?) (.) C) Adın yönelme durumuna örnek vardır.
D) Haber kipiyle çekimlenmiş üç tane il vardır.
C) (:) (...) (?) (?) (.) D) (;) (.) (?) (?) (...)
E) “Bozsam” sözcüğü iki tane çekim eki almış basit yapılı
E) (...) (!) (,) (?) (...)
ve basit çekimli ildir.
228
15. Leyla Erbil, noktalama işaretlerini pek önemsemiyor. Kimi 18. Hiç unutmam. İlkokulu bitirdiğim yıldı. Babam o sabah atla
I II III IV kasabaya gitmişti. Ağabeyimle ben de evimizin yanındaki
yerde özenli, kimi yerde gelişigüzel hareket ediyor. bahçede çalışıyorduk. Öğlene doğru birden at kişnemesi
V duyuldu. Ağabeyim, “Ahmet koş, bu bizim atın sesine ben-
ziyor.” dedi.
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıda-
ki belirlemelerden hangisi yanlıştır? Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. sözcük iki farklı yapım ekiyle türetilmiş bir isimdir. A) Geniş zaman kipiyle çekimlenmiş il vardır.
B) II ve V. sözcükler, aynı türde kullanılmış sözcüklerdir. B) Basit yapılı birleşik çekimli il bulunmaktadır.
C) III. sözcük hem isimden isim hem de isimden il yapım C) Duyulan geçmiş zamanın ve şimdiki zamanın rivâyeti
eki almıştır. kullanılmıştır.
D) IV. sözcük belgisiz zamir olarak görev üstlenmiştir. D) Adın yönelme ekiyle öbek oluşturan edat yer almıştır.
E) V. sözcük, cümlenin anlamını durum yönünden tamam- E) Zarf, sıfat, zamir ve bağlaç yer almıştır.
layan birleşik yapılı bir zarftır.
16. Artık demir almak günü gelmişse zamandan 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiilin geniş zama-
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan nının örneği yoktur?
A) Derdim çoktur, hangisine yanayım?
Yahya Kemal’in “Sessiz Gemi” şiirinden alınan bu dize-
ler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? B) Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum.
A) “Artık” sözcüğü türü bakımından zarftır. C) Sen haziranda mavi benekli bir çocuk musun, söyle
B) Adın belirtme hâlinde kullanılmış ad vardır. bana.
C) Sıfat tamlaması, isim-il grubu ve sıfat-il grubu gibi D) Sende gizliydim, sen attın ortalığa beni.
söz öbekleri mevcuttur. E) Okunmak isteyen açık bir kitabız.
D) Birleşik çekimli il kullanılmıştır. B
E) İşaret sıfatına ve belgisiz sıfata yer verilmiştir. İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
17. Şeytan uyuyakaldı bir gün. Rüzgâr, sert esti. Üç tüy düştü L
şeytandan. Birisi paraya yapıştı, diğeri mevkiye, öteki de
ihtirasa. O günden itibaren şeytan hiçbir iş yapmadı.
Bu parçadaki sözcük ve sözcük gruplarıyla ilgili aşağı- 20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiilin görevi farklı-
dakilerden hangisi söylenemez? dır?
A) Birleşik yapılı, basit çekimli il vardır. A) Ben farklıyım deme, farkını ortaya koy sadece.
B) Sıfat tamlaması, zarf grubunun içinde yer almıştır. B) Bir zamanlar biz de millet, hem nasıl milletmişiz.
C) Belgisiz zamir ve belgisiz sıfat bulunmaktadır. C) Yaralar yalnızca yâr olana gösterilirmiş, anladım.
D) Fiilimsiye ve çekimli ile yer verilmiştir. D) Yârin dudağından getirilmiş bir katre alevdir bu karanl.
E) Adın hâl ekiyle öbek oluşturan edat kullanılmıştır. E) Aradığın sevgiyse sevmeyi ve vermeyi bileceksin.
229
1. Şimdilerde basılan biyogralerde yazarı parçalara ayırıyor. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler
I tür bakımından aynıdır?
yada küçük düşürüyorlar. Bazen biyograyi yazan kişi ki- A) Akşamları, kitap okuyarak değerlendiriyorum.
II
Ben akşamları sahilde yürüyüş yapıyorum.
taplardan bahsetmiyor bile ve yazar o kadar imha ediliyor ki
III IV B) Bana verilen onca işi ancak bitirebildim.
okurlar yapıtlarına duydukları ilgiyi kaybediyor. Bu çeşit Sana yardım edebilirim ancak işimi bitirebilirsem.
biyogralerin çok popüler olmasının nedeninin okuru bir tür C) Yeni misarlerimiz nasıl bir odada konaklayacak?
V Dört gün süren bu uzun yolculuğunuz nasıl geçti?
tatmin etmesi olduğunu düşünüyorum. D) Aramıza yeni katılanları sıcak karşılamışlardı.
Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinin ya- Sıcak bir sohbetten sonra gündem maddeleri konuşul-
zımı yanlıştır? du.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Güzel bir uykudan sonra güne başlamak gibisi yok!

Kendisi bize güzel sorular soran bir izleyicimizdir.
B
İ
L 4. Pigmentlerin renkler için gerçekleştirdikleri en hayati işlem,
G I
İ kendilerine gelen ışığın renk enerjisini elektrik sinyaline
II
S çevirmeleridir. Yani insan gözünde renk diye tanımlanan
2. Araç motorlarının bitkisel yağlar ile çalışabileceğini biliyoruz. A
III IV
Peki , bu yakıtın kullanımı sarf ettiğimiz efora değer mi ? R
I II M her şey aslında gözde bulunan pigmentlerin kendilerine
Ekonomik olarak bakarsak kesinlikle değmez diyebiliriz . A gelen ışığın dalga boyunu elektrik sinyali olarak beyne ilet-
III L V
Motorda yaptığımız değişikliklerin maliyetini yakıttan tasar- meleridir.
ruf ederek , karşılamak çok zor olacaktır. Ayrıca bitkisel
Bu parçada numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşa-
IV
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
yağların yatı yaşadığınız yerde ucuz olsa bile devasa bo-
A) I. sözcükte ünsüz benzeşmesi vardır.
yutlarda tasarruf etmeniz çok zordur .
V B) II. sözcükte ünsüz yumuşaması vardır.
C) III. sözcükte ünlü daralması vardır.
Bu parçadaki numaralanmış noktalama işaretlerinden
hangisi yanlış kullanılmıştır? D) IV. sözcükte kaynaştırma har vardır.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) V. sözcükte ünlü düşmesi vardır.
230
5. Yönetim, değişen çevrede sınırlı kaynakları etkili bir şekilde 8. İnsanın yaşamının anlamını sorguladığı anlar daha çok
I II kriz dönemlerinde yoğunlaşır. Savaş, kıtlık, afet durumları,
kullanarak organizasyon amaçlarına etkin bir şekilde ulaşmak insanların çektikleri acı ve sıkıntılar, varlığının aslında bir
III IV hiç mi olduğu sorusuyla insanları baş başa bırakır.
için başkalarıyla birlikte çalışmaktır.
V
A) Edat
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangileri
B) İşaret sıfatı
hem yapım hem de çekim eki almıştır?
C) Derecelendirme zarfı
A) I ve II B) I ve IV C) II ve V
D) III ve V E) IV ve V D) İkilemeyle oluşmuş zarf
E) Tamlananı ortak belirtisiz isim tamlaması
6. Yalan ve gerçek, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar bir-

çok farklı nedenden dolayı yalan söyler; bazen karşısın-
dakini kırmamak, üzmemek için, bazen kendisini korumak
için, bazen de beğenilip ilgi görmek için yalan söyler. Ama 9. Dünyada yoksulluğu önleyebilmek, adaletli paylaşımı sağ-
gerçeği söylemek her zaman en erdemli ve öncelikli değer- lamak ve iklim değişikliğini yavaşlatabilmek için bazı önem-
dir. li sürdürülebilir kalkınma amaçları belirlenmiş. Bu amaçlar
Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy- tam on yedi maddeden oluşuyor. Neler olduğunu biraz
lenemez? araştırmaya ne dersiniz?
A) Edat ve bağlaçlar vardır. Bu parçada aşağıdaki sıfat türlerinden hangisi yoktur?

B) Fiilimsiler ve çekimli iller vardır. A) Sayı sıfatı
C) İyelik zamiri kullanılmıştır. B) Soru sıfatı
D) Birden fazla sıfatın nitelediği ad vardır. C) Niteleme sıfatı
E) Zincirleme isim tamlaması vardır. D) İşaret sıfatı
E) Belgisiz sıfat
B
İ
L
G
İ
7. (I) Simidin doğuşu hakkında elimizde kesin tarihler mevcut
değildir. (II) Kimileri Kanuni Sultan Süleyman dönemin- S
de kimileri Fatih Sultan Mehmet döneminde ortaya çık- A
tığını söylemektedir. (III) Osmanlı Devleti’nde sekbanlar R
fırınında çalışmak üzere işe yeni başlayan sanatkârlara M
10. Günümüzde artık herkes şiir yazıyor. Herkes şair ya da

“simitçi” denmiştir. (IV) Simit hamurunu yoğuran ustalara A
I
hamurkâr denirdi. (V) Burada çalışanlardan kabiliyetli gö-
L
yazar ama o kadar kolay değil şiir yazmak. Günümüz için
rülenler ocakta yükseltilirdi. II
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa- geçerli olmasa da İlhan Berk yılda üç dört şiir ancak
ğıdakilerden hangisi söylenemez? III
yazabilirmiş. Kimisi üç dört dakikada yazar.
A) I. cümlede niteleme sıfatı kullanılmıştır.
IV V
B) II. cümlede tamlayanı özel isim olan isim tamlamaları
vardır. Numaralanmış sözcüklerden hangileri çekimli eylem
C) III. cümlede birleşik çekimli eylem kullanılmıştır. değildir?
D) IV. cümlede hikâye birleşik zamanına yer verilmiştir. A) Yalnız II B) I ve V C) II ve III

E) V. cümlede işaret zamirine yer verilmiştir. D) III ve IV E) Yalnız IV
231
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz, eylemin 14. Çiçek işlemeli bir lambaydı
nasıl gerçekleştiğini bildirmektedir?
Karartma gecelerinde
A) Balta girmemiş ormanda güçlükle ilerleyen askerler,
ağaçlar iyice sıklaşınca durdular. Sen de denizleri anlıyor muydun
B) Ben, Faruk dayımı her zaman bir ağabey gibi gördüm. Yatağa girmeden
C) Barış, insanların güven içinde yaşamaları için gerekli Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi kullanılmamış-
unsurların başında gelir. tır?
D) Sanatçı, çoğu kez büyük kentleri mekân tutarak küçük A) Bağlaç
insanları anlatıyordu. B) Adın yönelme durumu
E) Sizinle akşama kadar durmak istiyordum ama acil bir C) Bağ-il (ulaç)
işim çıktı.
D) Kurallı birleşik sıfat
E) Belgisiz zamir
12. Kara toprağın üstüne bembeyaz çiçekler dök ey sema, do-

ğanın ruhu uykudadır.

A) Ünlem B) Çekimli eylem
C) Belirtme sıfatı D) İsim tamlaması
E) Ek eylem
B
İ
L
G
İ 15. Gesi Bağları’nda üç top gülüm var
I
S Hey Allah’tan korkmaz sana bana ölüm var
A II
R Ölüm varsa şu dünyada zulüm var
M III
A Atma anam atma şu dağların ardına

13. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi dilek-tasar-
L IV
lama kiplerinden biriyle çekimlenmiştir?
Kimseler yanmasın anam yansın derdime
A) Salonun yanındaki ufak aralıktan bahçeye çıktılar.
V
B) Çoban yüksekçe bir tepede oturmuş, derin düşüncele-
Numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden
re dalmıştı.
C) Konuşmamın tamamını tebessümle dinleyen konuklar
A) I. sözcük iyelik eki almış isimdir.
gördüm.
B) II. sözcük adlaşmış sıfat-ildir.
D) Bu kadarcık çalışmanın sınav kazanmaya yetmeyece-
ğini bilmelisin. C) III. sözcük şart kipiyle çekimlenmiş bir eylemdir.
E) İstanbul’da denizin sınırını âdeta erguvanlar ve çamlar D) IV. sözcük tamlayanı belirten bir sıfattır.
çizmiş. E) V. sözcük belgisiz adıldır.
232
16. Din ulularının, ermiş kimselerin yaşamlarını, yaptıkları ola- 19. Sığamayınca dünyaya
ğanüstü işleri dile getiren öykülerdir menkıbeler. Bu öykü- Yüreğime döndüm
leri içeren kitaplara menakıpname denmiştir. Battal Gazi, Küllerin arasından
Hazreti Hamza ve Ebu Müslim menakıpnameleri çok yay- Ateş devşirdim
gın bir şöhrete sahiptir.
Üstüne bastım saklı közlerin
Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Yitti anlamı terslerin düzlerin
A) Çoğul, iyelik ve tamlayan ekini birlikte almış basit isim Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
vardır.
A) Zaman anlamlı zarf-il
B) Birleşik yapılı niteleme sıfatı ile kurulmuş sıfat tamla-
B) Basit yapılı, basit çekimli il
ması bulunmaktadır.
C) İyelik ve hâl ekini birlikte almış isimler
C) Birleşik zaman oluşturan ek ile yer verilmiştir.
D) Dilek kipiyle çekimlenmiş il
D) İsmin yüklem olmasını sağlayan ek iller kullanılmıştır.
E) Ögeleri yer değiştirmiş isim tamlaması
E) Farklı türden söz öbeklerine başvurulmuştur.
17. İnsanlar sevilmek için yaratılmıştır, eşyalar ise kullanılmak 20. Tüneller kazıyorum geçmişin bahçesine. İçimin dehlizlerin-
için. Günümüzde insanoğlunun içine düştüğü kaosun kay- den geçerek ilerliyorum. Karanlıkta çokça kalmış bir ma-
nağı bunun tam tersini yapmasıdır. ğara kuşu gibi olmuşum. Gözlerim kamaşıyor her adımda.
Kalıyorum yine kendi karanlığımda. Korkuyorum çıkmaya
Bu cümleyle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yan-
kavganın meydanına.
lıştır?
A) İsim-il ve sıfat-il yer almıştır. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) İşaret sıfatı tamlayan durumundadır. A) Zaman bildiren kiplerle çekimlenmiş iller
C) Belirtili isim tamlamaları bulunmaktadır. B) Farklı türde ilimsiler
D) İyelik ve ek il almış ilimsiye yer verilmiştir. C) Zamir türünden birden çok sözcük
E) Edat ve bağlaç vardır. D) Zarf görevi gören edat öbeği

E) İyelik ve tamlayan eki almış bir isim
B
İ
L
G
İ
18. Elini öpecek baban kalmayınca yaşlanmışlık duygusu kap- S

lıyormuş içini dostum. A ➡ DİKKAT
R
Bu cümledeki sözcükler için aşağıdaki belirlemelerden M Aşağıdaki yazımlar doğrudur:
hangisi yanlıştır? A repertuvar çiğ köfte

L laboratuvar içli köfte
A) “Elini” sözcüğü, iyelik ve belirtme durumu eki almış ba-
ne var ki beyaz peynir
sit yapılı isimdir.
şu var ki yeşilzeytin
B) “baban” sözcüğü, tamlayanı düşmüş isim tamlaması demek ki gelgelelim
örneğidir. öyle ki ya da
C) “öpecek” ve “kalmayınca” sözcükleri çekimli il değil, şöyle ki ne de
ilimsidir. tut ki hem de
illaki bir de (ayrıca, üstelik)
D) “yaşlanmışlık” sözcüğü üç tane yapım eki almış, hiç çe-
kayınvalide ne ki
kim eki almamıştır. kayınbaba de ki
E) “kaplıyormuş” sözcüğü birleşik yapılı bir ildir. kayınpeder kaldı ki
kuru yemiş komodin
233
TEST
1. Göz kamaştıran güzellikleriyle insanın ruhunda unutmaya 3. Edipler, kendi dönemlerindeki durumların, olayların, an-
I layışların, geleneklerin, göreneklerin izlerini ister istemez
cağı bir etki bırakır İstanbul. Bu etkinin oluşmasında en yazılı veya sözlü olarak ortaya koydukları eserlerine yansı-
tırlar.
etken Boğaz’dır. Öyle ki dünyada eşi benzeri yoktur onun.
II Bu cümledeki virgüller kaç farklı görevde kullanılmış-
Bu güzelliği görmeyen ya da bir şekilde duymayan nere- tır?
III IV A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
deyse kalmamıştır dense yanlış olmaz.
V
Bu parçada numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşa-

A) I. sözcükte ünsüz değişimi vardır.
B) II. sözcükte ünsüz uyumu vardır.
C) III. sözcükte ünsüz türemesi vardır.
D) IV. sözcükte kaynaştırma har vardır.
E) V. sözcükte ünlü düşmesi vardır.
4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi

hem yapım hem çekim eki almıştır?
A) Kendimizi ifade ederken doğru sözcükleri seçmeliyiz.
B) Yaptığı bu büyük hatayı er geç fark edecektir.
C) Üniversite yıllarında küçük odada altı kişi kalırdık.
D) Ders programını hiç aksatmadan uygulardı.
E) Konuyla ilgili bilgiyi bize yetkili biri verecekmiş.
B
İ
L
G
İ
S
A
2. I. Pencerenin kenarına oturmuş, her yanı kaplayan karı R 5. Ziya Osman Saba, Yedi Meşalecilerin en sadık şairidir.
seyrediyordu. M I
II. Bir an önce odana git ve okulda öğrendiklerini tekrarla. A Daha çok heceyle ve sade bir dille yazdığı şiirlerinde aşk,
L II
III. Son okuduğu romanın kahramanını hatırladı ve kendi
hâline gülmeye başladı. doğa, anılara düşkünlük, kadere boyun eğiş, küçük mutluluk-
III IV
IV. Çarşıdan dışı ahşap kaplı bir çerçeve aldı, en güzel
fotoğrafını ona yerleştirdi. larla yetinme gibi temaları işlemiştir. “Sebil Ve Güvercinler”,
V
V. Sigarayı bırakacaktı fakat bunu bir türlü başaramadı.
“Nefes Almak” önde gelen eserleridir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde hem
Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisinin yazımı
basit hem bileşik yapılı eylemler kullanılmıştır?
yanlıştır?
A) I ve III B) I ve V C) II ve III
234
6. Geçmişin yıkıntılarına gizlendi umutlar 9. (I) Yazarın, güncel ya da evrensel konularla ilgili düşünce-
I II lerini konuşmayı andıran bir biçimde anlattığı yazı türüdür,
sohbet. (II) İşlenen konular itibarıyla fıkraya benzer fakat
Gönlüme yalnız birkaç puslu anı kaldı
anlatım bakımından fıkradan ayrılır. (III) Sohbette senli
III IV V
benli bir anlatım vardır. (IV) Sohbet yazılarında konuşma
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerden hangileri- dilinin rahatlığı hissedilir. (V) Yazının içindeki bu konuşma
nin yapısı türemiş değildir? havası, okurun dikkatini canlı tutmaya yarar.
A) I ve III B) II ve V C) Yalnız IV Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa-
D) III ve V E) IV ve V ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. cümlede hem niteleme hem belirtme sıfatı kullanıl-
mıştır.
B) II. cümlede edat ve bağlaç vardır.
C) III. cümlede bir sözcük hem yapım hem çekim eki al-
mıştır.
D) IV. cümlenin yüklemi birleşik yapılı, basit çekimli ildir.
E) V. cümlede eylem adı kullanılmıştır.
7. İnsan konuştuğu dili doğduğu günden itibaren hazır bulur fa-

kat dil , doğuştan bilinmez. Çocuk , ilk aylarda ağlamalar ,
I II III 10. Gerçek sanatçı, yapıtını şu ya da bu yasanın baskısı altın-
taklitler ve birtakım hareketlerle çevresindekilerle anlaş- da bırakmaz. Onun kaleminde kendini duyuran tek etken
maya çalışır. Zamanla , içinde yaşadığı toplumun dilini sanatın baskısıdır. Sanatçı, duygu ve düşüncelerine istedi-
IV ği biçimi vermedikçe rahata kavuşamaz.
yani ana dilini öğrenir. Daha sonra kulağına gelen seslerin
Bu cümlede aşağıda verilenlerden hangisi yoktur?
belli kavramalara , hareketlere , varlıklara karşılık olduğu-
V VI A) Dönüşlülük zamiri B) Niteleme sıfatı
olduğunu anlamaya başlar. C) Kişi zamiri D) Belgisiz zamir
Numaralamış virgüllerden hangileri eş görevli sözleri E) Belirtme sıfatı
ayırma göreviyle kullanılmamıştır?
A) I, II ve IV B) I, II ve VI C) II, III ve V B
İ
D) II, IV ve V E) III, V ve VI
L
G
İ 11. Jenerik; lmlerin başında ya da sonunda yer alan, oyuncu-
I
S ların ve tüm yapım ekibinin tanıtımının yapıldığı listelerdir.
A II
R Genellikle müzik eşliğinde sunulur. Birçok sinema lminin
M III
A
başlangıç jeneriğinde yalnızca öne çıkan oyuncular ve yö-
L
IV
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmalara getirilen netmene yer verilir.
ekler ile ilgili bir yazım yanlışı vardır?
Bu parçada numaralanmış sözcüklerin türü aşağıdaki-
A) Teyzem TRT’ye iş başvurusunda bulunmuş. lerin hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir?
B) DMO’dan okulumuza yeni sıralar ve masalar geldi. A) Bağlaç – sıfat – zarf – isim
C) Bu yıl TBMM’nin kuruluşunun 97. yılını kutlayacağız. B) Edat – il – zarf – sıfat
D) Geçtiğimiz gün ODTÜ’den yapılan açıklama ilgi çeki- C) Bağlaç – isim – sıfat – isim
ciydi.
D) Edat – zarf – sıfat – sıfat
E) Bugün tartıldım ve 65 kg’den 70 kg’ye çıktığımı gör-
E) Bağlaç – sıfat – sıfat – zarf
düm.
235
12. Din, felsefe, sanat, düşler mitlerin büyülü kazanında pişer. 14. Tüyden haf olurum böyle sabahlar
Başka inançlarla etkileşimin sonuçlarını, büyük tarihsel
Karşı damda bir güneş parçası
olayların imgelere yansımasını, ölüm, doğum gibi temel
yaşamsal deneyimlerin insanın kendine ve dünyaya ilişkin İçimde kuş cıvıltıları, şarkılar
tasarımlarında nasıl dalgalandığını mitoloji olmadan anla- Bağıra çağıra düşerim yollara
yamazdık.
Döner döner durur başım havalarda
Bu parça ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez? Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Belirtisiz isim tamlaması
A) Duyulan geçmiş zaman kipinden yararlanılmıştır.
B) Yansımadan türemiş ad
B) Soru zarfına yer verilmiştir.
C) Üç tür ilimsi de kullanılmıştır. C) Çekimli il
D) Belgisiz zamir
D) Birleşik çekimli ve birleşik yapılı eylem kullanılmıştır.
E) Tamlayanı ile tamlananı arasına sıfat girmiş belirtili isim E) Durum zarfı
tamlaması vardır.
13. Küçüklüğümden beri tek katlı, bahçeli evleri hep çok sev- B
I İ
mişimdir. çok sevmişimdir. Bu, çocukluğum o tip evlerde L
II G
İ
geçtiğinden olsa gerek. Tüm şehirlerdeki bahçeli evler
bana daha sıcak gelir. O yüzden bir mektup zarfında bile
S
III 15. Bilim kurgu lmlerindeki gibi robotların hayatlarımızın bir
A
adres olarak bahçeli evler kelimesini görsem çocukluğumun R parçası hâline geleceğini hayal ederken makineleşmiş bit-
IV M kiler muhtemelen aklınıza gelecek son şey olacaktır. Ancak
A İsveç’teki Linköping Üniversitesinden bir grup bilim insanı,

geçtiği ön ve arka bahçesi olan o eski evimiz gözlerimin L damar sistemine ve köküne elektronik donanım yerleştir-
V
dikleri bir gülün bu işleme olumlu yanıt verdiğini duyurdu.
önüne gelir.
Numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden Bu parça ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
hangisi yanlıştır? lenemez?
A) I. sözcük zaman zarfıdır. A) Belirtili ve belirtisiz isim tamlamaları vardır.

B) Türemiş yapılı eylem kullanılmıştır.
B) II. sözcük işaret sıfatıdır.
C) III. sözcük bağlaçtır. C) Birleşik çekimli eylem vardır.
D) IV. sözcük ilimsidir. D) Gövdeden türemiş sözcükler vardır.
E) V. sözcük niteleme sıfatıdır. E) Ünsüz yumuşamasına uğramış sözcükler vardır.
236
16. Gençken yaşadığımız bütün trajediler, büyüdükçe komedi- 19. İnsan doğduğunda zayıf ve esnektir, öldüğündeyse katı ve
ye dönüşüyormuş. duyarsız. Bir ağaç büyürken, yaşken yumuşak ve eğilip bü-
külebilir bir durumdadır. Fakat kuruyup katılaştığında artık
Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-
büyümez, ölür. Çünkü katılık ve güç, ölümün ezeli yoldaşı-
mez?
dır.
A) Sıfat görevli sıfat-il yer almıştır.
B) Zaman zarfı olan zarf-ile yer verilmiştir. Bu parçadaki sözcüklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
C) Ünsüz değişmesi vardır.
A) “ve”, “fakat”, “çünkü” sözcükleri bağlaçtır.
D) Ünlü daralmasının örneği bulunmaktadır.
B) “zayıf”, “esnek”, “katı”, “duyarsız” sözcükleri adlaşmış
E) Yüklem türemiş yapılı ve birleşik zamanlıdır.
sıfattır.
C) “durumdadır”, “ölümün”, “yoldaşıdır” sözcükleri hem
yapım hem çekim eki almıştır.
D) “doğduğunda”, “ölürken”, “kuruyup” sözleri zarf-ildir.
E) “bükülebilir” sözcüğü çekimli il göreviyle kullanılmıştır.
17. Yankılar büyüyor boşluklarda

Boşluklar daralıyor.
Geriniyor gökyüzü
Bir kuşluk vakti.
Duaya durmuş bir Meryem gibi masum
İçimin dili

A) Üç tane çekimli il bulunmaktadır.
B) Bir tane ilimsi kullanılmıştır.
C) İsim tamlamasını belirten sıfat vardır.
D) Farklı türde isim tamlamalarına yer verilmiştir. B
E) Sayı sıfatından yararlanılmıştır. İ
L
G
İ
S 20. Mevsimlere bölünmeseydi zaman

A
Akamazdı
R
M Yahut bilinmezdi aktığı
A
18. I. Bu sınıfı niye iyice temizlemediniz? L Mevsimden mevsime girmeseydi insan
II. Bizim sınıfın kliması verimsiz çalışıyor. Yaşayamazdı

III. Öğretmen, sınıfın tembelliğine kızdı. Yahut fark edilmezdi yaşadığı
IV. Koridoru boşaltın, sınıflara girin!
V. Sınıfımız, mezuniyet balosuna katılacaktı.
A) Adın belirtme durumu eki
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde
B) Yeterlilik özel birleşik ili
“sınıf” sözcüğü kullanımından dolayı topluluk adı özel-
liği kazanmıştır? C) Yardımcı ille kurulan birleşik yapılı il
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) İsim ve bağlaç türünden sözcükler

D) III ve V E) IV ve V E) Sıfat-il ve çekimli il
237
4.
ÜNİTE
CÜMLENİN ÖGELERİ – FİİLDE ÇATI –
CÜMLE TÜRLERİ
◗ CÜMLENİN TEMEL ÖGELERİ
◗ CÜMLENİN YARDIMCI ÖGELERİ
◗ ARA SÖZ VE ARA CÜMLE
◗ CÜMLEDE VURGU
◗ YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER
◗ YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER
◗ ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
◗ YAPILARINA GÖRE CÜMLELER
◗ ÖZNE VE NESNESİNE GÖRE FİİLDE ÇATILAR
✔ ÖSYM sınavlarında cümlenin ögeleriyle ilgili her yıl soru

çıkmaktadır. Cümlenin ögeleriyle, cümlenin ögelerine doğru
ayrılmasının iyi öğrenilmesi gerekir. Ögeleri yerli yerinde göre-
bilmek ve bunu vurgulayarak okumak, aynı zamanda anlama
ve kavrama gücünü geliştirir.
✔ ÖSYM sınavlarında cümle türleriyle ilgili bazı yıllarda soru

çıkmaktadır. Yapılarına, yüklemin türüne, yüklemin yerine ve
anlamına göre cümlelerin iyi öğrenilmesi gerekmektedir. Çatı-
larla ilgili her yıl olmasa da iki yılda bir direkt veya dolaylı bir
soru çıkabilmektedir.
SORDUK/SORDULAR
TYT-Dil Bilgisi TYT - 2021
Bir gemi yelken açtı hayal iklimlerine (I) Süper kahramanların çizgi romanlarda güçlerine kavuş-
Civarından çığlıkla yorgun martılar kaçtı maları, genellikle belli başlı şekillerde olmaktadır. (II) Bilin-
meyen bir dünyadan ya da doğrudan uzaydan gelen insa-
Ali Mümtaz Arolat’a ait bu dizeler için aşağıdakilerden
nüstü güçlere sahip süper kahramanlar, en yaygın bilinen
örneklerdendir. (III) İkinci sıradakiler radyoaktif etki sonucu
A) I. dize, özne - yüklem - dolaylı tümleç ögelerinden güçlerine kavuşan süper kahramanlardır. (IV) Radyoaktif
oluşmuştur. bir hayvan tarafından ısırılan karakter, bir süper kahrama-
B) I. dizenin dolaylı tümleci belirtisiz isim tamlamasıdır. na dönüşüp onu ısıran hayvanın özelliklerine sahip olur.
C) II. dize, dolaylı tümleç - zarf tümleci - özne ve yüklem- (V) Başvurulan yöntemlerden bir diğeri de deney kazaları
den oluşmuştur. sonucu ortaya çıkan kahramanlardır.
D) I. dizenin yüklemi birleşik, II. dizenin yüklemi basit ya- Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
pılıdır. lerden hangisi yanlıştır?
E) I. dizenin öznesi sıfat, II. dizenin öznesi isim tamlama- A) I. cümlenin öznesi, belirtili isim tamlamasıdır.
sıdır.
B) II. cümlenin öznesi, sıfat tamlamasıdır.
C) III. cümlenin yüklemi, sıfat tamlamasıdır.
D) IV. cümlenin öznesi, belirtisiz isim tamlamasıdır.
E) V. cümlenin yüklemi, sıfat tamlamasıdır.
TYT-Dil Bilgisi MSÜ - 2023
(I) Goethe “İnsan, kendini yalnızca ve yalnızca insanda (I) Varlığı bilinen kara deliklerin çoğuna uzaydaki hareket-
tanır.” der. (II) Bu söz, bana yazarın romanda oluşturdu- leri sırasında eşlik eden bir yıldız bulunur. (II) Kara deliğin
ğu karakterleri anımsatır. (III) Yazan da okuyan da kendini bu yıldızdan yakaladığı maddeler, kara deliğin etrafında
bulur o karakterlerde. (IV) Karakter, yazardan bağımsız dikkat çekici bir disk oluşturur. (III) Oluşan diskteki elektrik
hareket eder. (V) Roman, okuyucuya bu şekilde kendini yüklü parçacıklar, kara deliğin kütle çekimi etkisiyle ivme-
tanıma ve içselleştirme imkânı verir. lendikçe ışık yayar. (IV) Bu yüzden bir yıldızın yakınların-
da dolanan bu kara delikleri keşfetmek görece kolaydır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinin (V) Keşfedilmesi çok daha zor olansa çevrelerinden izole
öge sıralanışı “özne - nesne - yüklem” şeklindedir? bir biçimde uzayda dolaşan başıboş kara deliklerdir.
A) I B) II C) III D) IV E) V Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinin öge
dizilişi “özne - yer tamlayıcısı - belirtisiz nesne - yüklem”
şeklindedir?
CÜMLENİN ÖGELERİ Test

• Temel Ögeler • Özne • Yüklem 1
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne ve yüklemden 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayırmada bir
oluşmaktadır? yanlışlık yapılmamıştır?
A) Ünlü yazar, bu eserinde betimlemelere geniş yer ver- A) Yapılan kazılarda / çok sayıda tablet / bulundu.
miş. B) Çalışmaya / başlayınca / maddi durumu / epey / düzeldi.
B) Kapının önündeki çocukların hepsine birer pamuk şe- C) Morali / bozuk olduğunda / kimseyi görmeye / taham-
keri aldı. mülü olmazdı.
C) Eskiden bu mahallede tek katlı kerpiçten bir ev vardı. D) İşlerimle ilgili konularda çalışmak / bana her zaman / iyi
D) Bir eğitimci olarak çocuğuma iyi bir gelecek hazırladığı- / gelmiştir.
mı söyleyemem. E) Yazının gelişimi / bu uzun / süreçte / tamamlanmıştır.
E) Sanat, her gün içinde çeşitli olayların meydana geldiği
yaşam gerçekliğinin kendisidir.
2. Alıcılar, ürünler daha tarladayken çiftçilerle pazarlık yapardı. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne belirtisiz isim
tamlamasından oluşmaktadır?
Bu cümlenin yüklemi aşağıdakilerin hangisinde doğru
A) Galata Kulesi’nin üstünden geçmişi üç bin yıla dayanan
olarak verilmiştir?
şehrin her yerini görebilirsiniz.
A) yapardı
B) Beypazarı’nın tarihî ahşap evleri, geçmişin izlerini gü-
B) pazarlık yapardı nümüze taşıyan örneklerle doludur.
C) çiftçilerle pazarlık yapardı C) Yaz akşamları, uzun ve sıkıcı kış gecelerinden sonra
D) tarladayken çiftçilerle pazarlık yapardı bana huzur veren vakitlerdir.
B
E) ürünler daha tarladayken çiftçilerle pazarlık yapardı D) Tanpınar’ın romanlarındaki kahramanlar, içe dönük bir
İ
yaşam sürerken dünyayı iyi algılayan kişilerdir.
L
G E) Balıkçılar, Boğaz’ın öbek öbek erguvanlarla kaplı tepe-
İ lerini seyrediyordu.
S
A
R
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili bölüm cüm- M
lenin öznesi değildir? A 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru özneyi buldur-

L maya yönelik değildir?
A) Burası, kedersiz ve mutlu insanların, güleç çocukların
sokaklarda gezdiği bir yerdi. A) Kim sizler hakkında asılsız iddialarda bulunduğumu
söyledi?
B) Yaşamda ilk adımlarını yeni atmaya başlayan bir çocu-
ğa herkes güler yüzle bakar. B) Okulumuzun mezuniyet törenine ünlü sanatçıların ge-
leceğini söyleyen kimdi?
C) Göçük altında kalan işçiler, olaydan tam üç gün sonra
kurtarıldı. C) Geç kalan öğrencilerin kaçı Müdür Bey’in odasında
sorguya çekilmişti?
D) Esen şiddetli rüzgârdan korunmak için kenarda bekle-
yen lise öğrencileri, sığınacak yer arıyordu. D) Bakkaldan aldığı sapanla arkadaşlarını Metin mi kova-
lamış?
E) Sabahleyin erkenden kulakları ve kalpleri rahatsız eden
boğuk bir ses duydu. E) Yeni aldığım arabamın sağ kapısını hanginiz duvara
sürttü?
240
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin öge sıralaması “özne - 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne, açıklayıcısıyla
yüklem” şeklindedir? birlikte verilmiştir?
A) Erkenden yola çıkacağım için akşam yemeğini yedik- A) Jale Öğretmen, çalıştığı kurumun sahibi, doğum günü-
ten sonra hemen yattım. nü tebrik etmek için aramıştı onu.
B) Şehrin önemli simgelerinden olan anıt, bugün hâlâ bü- B) Dostoyevski unutulmaz romanını, “Suç ve Ceza”yı,
tün görkemiyle ziyaretçilerini ağırlıyor. hasta eşinin yatağının yanında yazmıştır.
C) Kardelen Deresi, Karadeniz’e dökülene kadar derin bir C) Bayram tatillerinde eşinin memleketine, Uşak’a, mutlaka
kanyonda akmaya devam eder. uğrarlardı.
D) Kütüphaneden daha önce listesini yaptığım birkaç kitap D) Okulların kapandığı zamanda, haziranda, kitap fuarı
aldım. için hazırlıklara başlardı.
E) Marmaris, yurt içinden ve yurt dışından gelen misarle- E) En yakın arkadaşından, Mustafa’dan, bile borç istemeye
rin gözde tatil beldesiydi. çekiniyordu.
8. “Notre Dame de Paris” müzikali, Guinness Rekorlar 11. Bu kitap; sahaf köşelerinde unutulmuş, sayfaları sararmış,
Kitabı’na “ilk yılında en çok izleyiciye ulaşan müzikal” ola- yazarının önemi hiçe sayılmış bir başyapıttı.
rak girdi.
Bu cümlenin öge sıralaması aşağıdakilerin hangisinde
Bu cümlenin öznesi, aşağıdaki sözcük gruplarının han- verilmiştir?
gisinden oluşmuştur?
A) Özne - yüklem
A) Sıfat tamlaması B) İsim-il grubu
B) Özne - zarf tümleci - yüklem
C) Sıfat-il grubu D) İsim tamlaması
C) Özne - nesne - yüklem
E) Zarf-il grubu
D) Özne - dolaylı tümleç - yüklem
B E) Özne - dolaylı tümleç - zarf tümleci - yüklem
İ
L
G
İ
S
A
R
9. (I) “İnsan Kaynakları Yönetimi” kitabında yazar, bu kavra- M 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin öge sıralaması “özne -
mın ne anlama geldiğini açıklıyor. (II) Personeli nasıl yöne- A dolaylı tümleç - belirtisiz nesne - yüklem” şeklindedir?
tirsem verimli sonuçlar alırım, diyenlerin merak ettiği her L A) Dolmuşun ön koltuğunda oturan adam yüksek sesle
bilgi var bu kitapta. (III) Kitapta iş analizi, personel seçimi konuşuyordu.
ve eğitiminin nasıl olması gerektiği yer alıyor. (IV) İnsanla-
B) Dışarıdan gelen korkunç gürültüler gece boyunca de-
rın birbirinden farklı olduklarına ve çalışanların bir kısmının
vam etti.
diğerlerine göre zihinsel yönden daha yetenekli olduğuna
C) Alanının dünyaca ünlü profesörü okulumuzda edebiyat
değiniliyor. (V) İki yüz altmış sayfalık bu kitap, dört ana baş-
tarihi okutuyordu.
lık altında toplanmış.
D) Evin önüne yıkılan kömürler yarın akşama kadar taşı-
Numaralanmış cümlelerin hangisi iki ögeli bir cümle- nacakmış.
dir?
E) Uzun zamandır göremediğim arkadaşımla dün tiyatroda
A) I B) II C) III D) IV E) V karşılaştım.
241
 DİKKAT  DİKKAT
Özneyi bulmadan nesneyi bulmaya çalışmayınız çünkü İsim cümlelerinde yüklem, üzerinde ek il bulunan bir söz-
bazen “özne” ile “belirtisiz nesne” sorusu aynı biçimde cüktür ya da söz grubudur. Burada yüklem tek sözcük de
sorulur. olabilir çok uzun bir söz öbeği de olabilir. Yani söz öbekleri
✔ Ona bir gün bir kitap geldi. bölünemez. Aşağıdaki cümlelerde yüklemleri bulalım:
özne 1. Bendim senin aradığın.
✔ Ona bir gün bir kitap gönderdiler. 2. Senin aradığın bendim.
nesne 3. Ben yarım kalmış bir şarkının kırık bir güftesiyim.
✔ Mirastan sana ne düştü? 4. Sizden başkasının bana karşı saygısı yoktu.
özne
5. Sen, benim en yakın arkadaşım değilsin.
✔ Yere ne düşürdün?
nesne 6. Şu beyaz saçlı şair, hoyrat vakitlerin tedirgin yolcusu-
dur.
7. Bu, onun armağanıdır.
8. Bu vatan, toprağın kara bağrında sıradağlar gibi du-
ranlarındır.
9. Kadının sözleri, kalbe saplanan bir hançer gibiyidi.
10. Suyu çekilmiş bir sarnıcın duvarında çiçeklenen bir
nergisin sarhoş eden kokusuyuz biz.
11. Boyun, başak kadardı.
12. Dibe vurmuş bir lehçenin yarım kalmış sözlerinde lal
olmuş bir şairim ben.
 DİKKAT 13. Kendimle bölüşüyorum büyük bir üşümeyi.

14. Sevmek, bir umudu birlikte büyütmektedir.
Özneyi bulmadan “neyi” sorusunu sormayın çünkü bazen
özne ile nesne karıştırılabilir.
✗ Kalemi yere düşürdü.

nesne
✗ Kalemi yere düştü.

özne
B
İ  DİKKAT
L
G “- - - - nedir?” sorusunun karşılığı olan tanım cümleleri
İ genellikle özne ve yüklemden oluşur:
1. Vefa, dosta duyulan bağlılıktır.
S Ö Y
A 2. Gerçek zenginlik, insanın sahip olduklarının
R Ö Y
M değerini bilmesidir.
 DİKKAT A
L
Fiil cümlelerinde yüklem çekimli ildir. Ancak birleşik yapı-
lı illeri bölmemelisiniz. Aşağıdaki cümlelerde yüklemleri
bulalım:
1. Siz neden gözden kaçırıyorsunuz bu gerçekleri.
2. Yarın erkenden yola çıkıyoruz.
3. Tepedeki taşlar, yollara dökülmüş.  DİKKAT
4. Köylüler, erkenden yollara dökülmüş.
5. Artık yetişir onun bu yaptığı. “- - - - denir.” yüklemli tanımlarda genelde üç öge bulunur:
6. Sen bu makamı aslında hak ediyordun. 1. Mısra sonlarındaki ses benzerliğine kaye denir.
7. Bana hiç teklif etmeyin bunu. DT Ö Y
242
CÜMLENİN ÖGELERİ
Test • Yardımcı Ögeler • Nesne (Düz Tümleç)
2
• Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı) • Zarf Tümleci
1. Aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı, özne de yük- 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin hem öznesi hem de
lem de değildir? yüklemi fiilimsiden oluşmuştur?
A) – Bunları sana kim söyledi? A) Okumak, yaşamı bir kişilik yaşamayı kabullenmemektir.
– Arkadaşım. B) Sahil kasabasındaki insanların en büyük arzusu burayı
B) – Elindeki kutuda ne vardı? bir turizm cenneti yapmaktı.
– Yavru kedi.
C) Aylar önce benden aldığı kitabı nihayet bugün getirmiş.
C) – Çorum’dan ne getirdi?
D) İlk şiirlerim, hayal gücüne sığınmış genç bir adamın
– Leblebi.
ürünleridir.
D) – Annen salonda ne yapıyor?
E) Dilin hakkını vermeyen yazar, hiçbir şeyin hakkını ver-
– Konuşuyor.
mez.
E) – Şirket toplantısı ne zamandı?
– Dündü.
2. I. Bir ömre birkaç ömür sığdıran ormancı, sekiz çocuğuna

dimdik ve öğüt dolu bir ses bırakmıştı.
5. Depresyon; kişinin kendini enerjisiz, yorgun, isteksiz, keyif-
II. Bu bakkal dükkânı, bizden hatıralarımızı istiyordu. siz, mutsuz ve çökkün hissettiği bir duygusal durumdur.
III. Amcamlar, Karadeniz yaylalarındaki viraneye dönmüş Bu cümlenin ögeleri aşağıdakilerin hangisinde doğru
ahşap evlerde hâlâ oturuyorlar. sırayla verilmiştir?
IV. Manzaranın güzelliğinden büyülenmiş hâlde sohbete A) Özne - yüklem
başlıyoruz. B) Özne - nesne - yüklem
V. Yanımızda harita olmadığı için ne tarafa gideceğimizi C) Özne - zarf tümleci - yüklem
kestiremiyorduk.
D) Özne - zarf tümleci - nesne - yüklem
Numaralanmış cümlelerden hangilerinin öge dizilişi B
E) Nesne - dolaylı tümleç - zarf tümleci - yüklem
aynıdır?
İ
L
A) I ve II B) I ve III C) II ve III G
D) III ve IV E) IV ve V İ
S
A
R
M 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge sayısı bakımından
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne yanlış ya da A diğerlerinden farklıdır?

eksik gösterilmiştir? L A) Herhangi bir nedenle söylenmiş cümlelere ses tonu-
A) Usta sanatçının adına düzenlenen sanat etkinliğinin ta- muzla duygu değerleri katabiliriz.
kipçileri yine gençlerdi. B) Dünya Mirası Listesi, yeni adayların listeye alınması ve
B) Dört duvarla çevrili bir odanın içinde kalmak insanın yeni ülkelerin anlaşmayı imzalamasıyla her yıl büyü-
psikolojisini olumsuz etkiliyor. mektedir.
C) Erozyonun toprağı incelttiği bölgelerde, ekime elverişli C) Mısır ve Mezopotamya medeniyetlerinin yeni üretim bi-
arazi neredeyse ev de oradadır. çimleri dünyaya yayılarak diğer toplumları etkiledi.
D) Ayrılıklardan sonra hep yanaklardan gözyaşları süzü- D) Oğuz Atay, “Tehlikeli Oyunlar”da metinler arası geçiş
lür. tekniklerini başarıyla uygular.
E) Babamın yaptığı çit vahşi hayvanların tarlaya girmesini E) Çocuklar, belli bir yaştan sonra çevrelerinde bulunan
engelliyordu. kişilerin dilleriyle konuşmaya başlarlar.
243
7. Telekomünikasyon hizmetlerinin bölgesel etkilerine dair en 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayırmada bir
ilginç örnekler - bunun nedenleri ayrı bir konudur - İskandi- yanlışlık yapılmıştır?
nav ülkeleri ve Kanada’da göze çarpmaktadır. A) Alanya ilçesi yakınlarında antik bir kent olan Laertes, /
Bu cümle ile ilgili aşağıda yapılan değerlendirmelerden Alanya’nın 25 kilometre doğusunda Toroslarda bir vadi
hangisi yanlıştır? ağzında yükselen yamacın eteğinde / kuruludur.
A) Üç ögeli bir cümledir. B) Çimenini Mağarası, / Alanya’nın doğusundaki Şıhlar

(eski adı Şeyhler) köyü yakınlarında / bulunur.
B) Öznenin açıklayıcısı olan bir ara söz kullanılmıştır.
C) İncekum Orman Kampı ve Piknik Alanı, / Akdeniz’in
C) Yüklem anlamca kaynaşmış birleşik bir eylemden oluş-
mavisinin ve çam ormanlarının yeşilinin birleştirdiği bir
maktadır.
yerde / deniz ve ormanı kucaklayan doğal güzelliğiyle /
D) Özne durumundaki söz öbeği sıfat tamlamasından farklı bir deneyim / sunuyor.
oluşmaktadır.
D) Side’deki Apollon ve Athena Tapınağı üzerinde / Korint
E) Nesne ve zarf tümleci gibi yardımcı ögeler kullanılma- başlıklı sütunlar / bulunmaktadır.
mıştır.
E) Kekova, / Antalya ilinin Demre ilçesi yakınlarında Kale-
köy ve Üçağız açıklarındaki küçük, kayalık / bir adadır.
8. Soru edatı “mi” cümledeki vurguyu kendisinden önceki

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi zamirden
ögeye çeker.
oluşmaktadır?
Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde zarf tüm- A) Aradan bu kadar yıl geçtikten sonra tanıyabilir mi bizi?
leci vurgulanmıştır?
B) Senin hoşlandığın çizgi roman serisi hangisiydi?
A) Kullanmadığınız pilleri bundan sonra çöpe mi atacaksı-
C) Cam kenarında yolculuk yapmayı seven, kendi hâlinde
nız?
bir yolcuydu Sertan.
B) Öğretmenimizin ödevlerin kontrolünde ne kadar titiz ol-
D) Bazıları benim söylediklerimi işine geldiği gibi anlamayı
duğunu bilmiyor musun?
tercih ediyor.
C) Dedemler, yüz yıl önce mi Selanik’ten Anadolu’nun bu
E) Şişedeki suların pet sulardan daha sağlıklı olduğunu
şirin kasabasına gelmişler? B açıkladı yetkililer.
D) Bu dergide yayımlanan şiirlerle mi edebiyat dünyasın- İ
da tanınacaksın? L
E) Asker uğurlaması yapmak için onları mı davet edecek- G
sin? İ
S
A
R
M
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat cümle- A 12. Aşağıdakilerin hangisinde nesne, sadece isim tamla-
nin nesnesi görevindedir? L masından oluşmuştur?
A) Zavallı, buradaki kargaşayı görünce gözlerine inana- A) Valizlerimizi otobüse verdikten sonra otelin yanındaki
madı. muhteşem manzarayı seyre daldık.
B) Kim bilir kaç insan yeni bir düşünceyi okuduklarından B) Üzerimizde yol yorgunluğu olduğu için suyun dinlendiri-
keşfediyor. ci etkisini daha çok hissettik.
C) Dergideki yetkililer, benden şairliğimi ispat edecek bir C) Tarihe, topluma, sanata şekil ve yön vermiş kimselerin
belge istediler. hayatı insanların daima ilgisini çekmiştir.
D) Antrenör, özel bir çalışma yapmaları için kısa boyluları D) Kendimi kaptırıp okuduğum sayfalarda hayatın anlamı-
spor salonuna gönderdi. nı yeniden keşfederim.
E) Yardıma ihtiyacı olanlara her zaman yardım ederdi Fa- E) Doğayı anlamaya çalışan ve anladıkça geçtiği her yere
ruk Usta. iz bırakan insanlar vardır.
244
➡ BİLELİM  DİKKAT
“İle” edatıyla yükleme bağlanan öge “ne ile” veya “kim ile” Sorulu ögeleri bulurken soru sözcüğüne cevap vererek
sorularına cevap veriyorsa edat (ilgeç) tümleci veya şık- cümleyi yeniden yazın. Sorunun cevabı hangi ögeyse
lara göre zarf tümleci alınabilir çünkü edat tümlecini kabul soru sözcüğü de o ögedir:
etmeyen yazarlar da var. (bkz 2004 ÖSS) 1. Bu soruyu kim sordu? (özne)
Not: “ile” edatı “ne zaman” veya “nasıl” sorusuna cevap 2. Bu soruyu soran kimdir? (yüklem)
veriyorsa zaten tartışmasız olarak zarf tümlecidir. 3. Seni hangisi çok kırdı? (özne)
1. Onu kamyonla taşıdılar. (ne ile → ET/ZT) 4. Seni hangisiydi kıran? (yüklem)
2. Konuyu öğretmenimle görüştüm. (kim ile → ET/ZT) 5. Dün nerede oturdunuz? (dolaylı tümleç)
3. Baharın gelmesiyle ortalık şenlendi. (Ne zaman → ZT) 6. Dün neredeydiniz? (yüklem)
4. Herkes hırsla ders çalışıyor. (Nasıl → ZT)
7. Kaçı soruyu doğru çözdü? (özne)
8. Kaçıymış soruyu doğru çözen? (yüklem)
9. Neyi kayboldu? (özne)
10. Neyi kaybettin? (nesne)
11. Kaç kişiye bunları anlatmış? (dolaylı tümleç)
 BİLELİM 12. Sizin evi kaç kişi boyadı? (özne)
“İçin” edatıyla kurulan söz öbekleri için de “ile” deki durum
13. Çocuklar neden yemek yememiş? (zarf tümleci)
geçerlidir. Ancak tartışmalı konularda bağlayıcı soru gel-
meyeceğini bilelim. 14. Bu yaştaki bir çocuk en çok neden hoşlanır? (dolaylı
1. Bu yardımı senin için yaptım. (ET/ZT) tümleç)
2. Soru hazırlamak için odama geçmiştim. (ET/ZT) 15. Komşunuz kaçıncı katı beğendi? (nesne)
16. Onu sen de tanıyor musun? (yüklem)
17. Onu sen de mi tanıyorsun? (özne)
18. Adam yarın mı işe başlayacak? (zarf tümleci)
B
DİKKAT İ
SAKIN KARIŞTIRMA

L
İki isim-fiil ekiyle türediği hâlde zamanla kalıplaşan “alış-

G
veriş” sözcüğü bitişik yazılır. İ anaokulu, anapara, anamal, anaerkil, ataerkil, anadut (dir-
gen), anayasa, arayüz (ön sayfa), kamuoyu, güvenoyu,
S halkoyu, sağduyu (aklıselim, hissiselim), sağgörü (basi-
A ret), içgörü (öz farkındalık), düzyazı, önsezi, önayak (öncü
R kişi), öngörmek, öngörü, altyapı (şehrin temel ihtiyaçlarını
M karşılayan tesisat, yol vb. yahut birikim, donanım), üstyapı
A (altyapı üzerine inşa edilen yapılar, bir alaşımın mikros-

kopsuz incelenebilen yüzey yapısı), içbükey, dışbükey, iç-
 SAKIN KARIŞTIRMA L
yağı, tereyağı, sadeyağ (tereyağ), zeytinyağı, yeraltı (gizli,
yasa dışı), ilkokul, ilkyaz, ilkbahar, sonbahar, buzdolabı,
“Ne” sorusu hem özneye hem belirtisiz nesneye yönelik
denizaltı (gemi), kocakarı (yaşlı kadın), darboğaz (sıkıntılı
bir sorudur. Bu sebeple özneyi bulmadan nesne aramak
durum), sıkboğaz (baskı), ilköğretim, ilköğrenim, ortaokul,
sizi yanlışa götürür. Ayrıca özne işi yapar, nesne işten et- ortaöğretim, yükseköğretim, yükseköğrenim, yüzükoyun,
kilenir, buna da dikkat ediniz. yüzyıl (asır), binyıl (milenyum), videokaset, abıhayat, zır-
1. Mirastan payına bir ev düştü. (özne) cahil, zırdeli, büyükbaba, büyükanne, babaanne, anne-
2. Lüks mahalleden bir ev aldı. (nesne) anne, büyükpeder, hacıağa, hanımanne, hanımefendi,
beyefendi, beybaba, selamünaleyküm, aleykümselam,
3. Ona ne anlattın? (nesne)
âlemşümul, alelacele, kızılötesi, morötesi kelimeleri ge-
4. Ona ne anlatıldı? (özne) lenekselleşmiş imla gereği bitişik yazılır.
245
CÜMLENİN ÖGELERİ Test

• Özne • Nesne • Tümleç • Sözde Özne 3
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, yüklemi buldur- 4. Akdeniz’e yaklaşırken pencereden giren deniz havası yü-
maya yönelik değildir? zümü tatlı tatlı okşuyordu.
A) Çocukken leblebi tozu aldığımız mahalle bakkalı ka- Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı
panmış mı? yoktur?
B) Bu tarz kolyelerin satıldığı sarraar şehrin neresinde-
A) Ne zaman? B) Neyi?
dir?
C) Ne? D) Nereden?
C) Bu ay gün parası toplama sırası hangimizdeydi?
E) Nasıl?
D) Televizyonda yayımlanan programları denetleyen kuru-
mun adı neydi?
E) Bu sene üniversite tercihlerini ne zaman yapacaksınız?
2. (I) Göksu kıyısındaki her evin su üstüne uzanan ve sundur- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “sanatçı” sözcüğü
ma denen bir terası var. (II) Sundurmadan nehre sarkıtılan sözde özne görevinde kullanılmıştır?
bir kovanın içinde içecekler soğutuluyor. (III) Irmağın suyu A) Sanatçı, bir toplumun sorunlarını dile getirdiğinde sevi-
soğuk olduğu için sarkıtılan içecekler hemencecik soğuyor. lir.
(IV) Bazen meyvelerin de suda bekletildiğini söylüyor köy- B) Sanatçı; topluma örnek olan, bir toplumu yönlendiren
lüler. (V) Yaz akşamlarında zevkle yenen parmak üzümü- kişidir.
nün tadı, hiçbir meyvede yoktur.
C) İnsanlar, sanatçının anlattıklarına güvenmek isterler.
Numaralanmış cümlelerden hangileri üç ögeli değildir? D) Halk, kendini anlaşılır bir dille anlatan sanatçıyı her za-
A) I ve III B) I ve V C) II ve III man sever.
D) III ve IV E) IV ve V B E) Aydınlanmanın ve gelişmenin yolu sanat ve sanatçıdan
İ geçer.
L
G
İ
S
A
R
M
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı A 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işten etkilenen öge-
bir öge vurgulanmaktadır?
L nin altı çizilmiştir?
A) Düzenli bir ev, insanın günlük yorgunluğunu haetir. A) Geçenlerde bir yazar da komşusuzluktan yakınıyordu
yazısında.
B) Birikimlerimiz doğru karar verme gücümüzü arttırır.
B) Masasındaki karalanmış kâğıtları alıp dışarıdaki çöpe
C) Günlük hayatımızda deneme sözcüğünü çok sık kulla-
attı.
nırız.
C) Yaz mevsimlerinde ayaklarımız aynı sudan ıslanırdı.
D) Kalabalıklar içinde insanlara ve zamana kendi renginizi
vurun. D) Küçük Ağrı’nın ardında kırmızı, turuncu, mor ışıklar gö-
rüyoruz.
E) Yarışmada dereceye giren öğrenciler, komite başkanı-
nın elinden plaket aldı. E) Adamın otoparkta duran aracına bir kadın sürücü çarp-
mış.
246
7. I. Müzenin kapısındaki bronz heykel, eski bir Mısır tanrı- 10. Sözlük kullanmamızın önündeki en önemli engel, sözlükle-
sını sembolize ediyormuş. rimizin pek de biçimsiz olan kalıpları ve o kocaman cüsse-
II. Evlenmeden önce aldığı platin yüzüğü, parmağından leridir.
hiç çıkarmazdı.
Bu cümlenin yüklemi aşağıdakilerden hangisinde ve-
III. Senin mektubunu okuduğum sırada yanımda müstak- rilmiştir?
bel eşimin olduğunu hatırlıyorum.
A) cüsseleridir.
IV. Bu film festivaline yerli yapımlar katılabiliyordu.
B) o kocaman cüsseleridir.
V. Bütün kazı ekibi, harabedeki taş sütunların bulunduğu C) kalıpları ve o kocaman cüsseleridir.
yerdeydi.
D) biçimsiz olan kalıpları ve o kocaman cüsseleridir.
Numaralanmış cümlelerden hangisinin öge sayısı di-
E) sözlüklerimizin pek de biçimsiz olan kalıpları ve o koca-
ğerlerinden fazladır?
man cüsseleridir.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin ögeleri ve öge dizilişi 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işi yapan ögenin altı
diğerlerinden farklıdır? çizilmiştir?
A) Safranbolu’ya yapılacak geziye bütün öğrenciler katıla- A) Güneş güne veda ederken çirkin görünüşlü demir köp-
cakmış. rü bile başkalaştı.
B) Evlerin bacalarından kurşun rengi dumanlar yükseliyor. B) Pınarın başındaki çınarın gölgesinde bir süre dinlendik.
C) Odasının penceresinden sokakta top oynayan çocukla- C) Bir araya geldiğimizde hep askerlik günlerimizden söz
rı izliyor. ederdi.
D) Elindeki kocaman bayrağı sallayan adama herkes ba- D) Küçük bir şehir, bir kasaba özlemi gitgide büyüyor içim-
kıyordu. B de.
E) İngiliz edebiyatındaki birçok tiyatrodan yeni çeviriler ya- İ E) Bazı evlerin tabanlarını mozaik desenli taşlarla süsle-
pılmıştı.
L mişler.
G
İ
S
A
R
M
A
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz bir ögenin
L
bir ögenin altı çizilmiştir? açıklayıcısı durumunda değildir?
A) Aradığınız bütün av malzemelerini bu dükkânda bulabi- A) Türk edebiyatının en başarılı psikolojik tahlillerini yapan
lirsiniz. yazarından, Peyami Safa’dan, öğrendim bildiklerimi.
B) Eski evlerin bahçelerinde çeşit çeşit meyve ağaçları B) Bu sene, geçen yıl da böyle yaptım, birçok kitap fuarı
vardı. gezip yeni kitaplar aldım.
C) Göz göze geldiğimizde insanlar bize bakıp gülümsüyor. C) Konya’yı, bölgenin tahıl ambarını, dünyaya tanıtmanın
yollarını arıyorlardı.
D) Bu sınavda da başarılı olmazsanız yaz kursuna gelirsi-
niz. D) Yazları, özellikle temmuz ayında, buralar dolup taşardı.
E) Her yaz kasabanın meydanından fener alayı geçerdi. E) Kadıköy İskelesi’ndeki satıcılar, karanlleri, bu sevimli
çiçekleri, çok ucuza satıyorlar.
247
 İYİ ÖĞREN  DİKKAT

Ara sözlerin bir kısmı açıklayıcı söz şeklindedir ve açıkla- de-dahi-bile-ki bağlaçlarından önceki öge vurguyu üstüne
dığı ögeyle beraber bir ögedir: çeker:
1. Babam, o çileli insan, bizi bir arada tuttu. (özne) 1. Ben de bu soruyu kolayca çözerim. (Ö)
2. Annemi, dünyanın en naif kadınını, asla üzemem. 2. Ben bu soruyu da kolayca çözerim. (N)
(nesne) 3. Adam bana bile bu konuda güvenmedi. (DT)
3. Osmaniye’ye -yer fıstığı diyarına- bir gezi yapalım.
(dolaylı tümleç)
4. Hafta sonu, cumartesi günü, yaylaya çıkalım. (zarf
tümleci)
 DİKKAT
Bir öge yinelenerek de vurgulanır:
1. Biliyorum, biliyorum bu işin nereye varacağını. (yük-
lem vurgulanıp pekiştirilmiş)
 İYİ ÖĞREN 2. Ben, evet ben, ona her yetkiyi verdim. (özne tekrarla-
nıp vurgulanmış)
Bazı ara sözler cümle değerindedir bunlara ara cümle de
denir; bunlar, cümle dışı unsurdur.
1. Geçen yıl, onunla, nedendir bilmem, bir türlü oturup
sohbet edemedik. (öge olmayan ara söz)
2. Biz bu tür insanlara -siz ne derseniz deyin- asla güve-
nemeyiz. (öge olmayan ara söz)  DİKKAT
Sorulu ögeler daima en vurgulu, en gerekli ögedir:
1. Ne zaman doğduğun köye gittin? (ZT)
2. Bugünlerde nereye gidiyorsunuz? (DT)
 DİKKAT B
İ
“Kaç öge vardır?” sorularında gizli özneyi saymamalısınız:
1. Bizim suçumuzun olmadığını / çok iyi / biliyorsunuz.
L
G
 DİKKAT
(N-ZT-Y) → 3 ögedir. “siz” gizli öznedir ve öge sayısını İ Bağlaçlar -sıralı sözcükleri bağlayanlar hariç- seslenme-
etkilemez. ler ve ünlemler bir de bağımsız ara sözler cümle dışı un-
2. Dün gece / yanımıza / hiç / uğramadılar. (ZT-DT-ZT-Y) S surlardır yani cümlenin ögesi değildir.
“Onlar” gizli öznedir ve öge sayısını değiştirmez. A 1. Hey dostum, dostluk zor bulunur!
R 2. Ben de onunla gelirim.
M
A
L
 İYİ ÖĞREN  DİKKAT

Cümlede vurgulanan yani önemli ve en gerekli öge il Sözde özne, “ne” ve “kim” sorusuna cevap verir ama işi
cümlelerinde yüklemin önüne konur, isim cümlesinde ise yapan değil “başkası tarafından” yapılan işten etkilenen
yüklem vurguludur: ögedir ve yalnızca edilgen çatılı illerle beraber bulunur:
1. Bu kitabı öğretmen, bugün bana hediye etti. (DT) 1. Bu kitaptaki akıllı kâğıtlar, ortak hatalar dikkate alına-
2. Öğretmen, bugün bana bu kitabı hediye etti. (N) rak hazırlandı. (SÖ)
3. Bugün bana bu kitabı öğretmen hediye etti. (Ö) 2. Bize birçok soru soruldu. (SÖ)
248
Test CÜMLENİN ÖGELERİ

4 • Özne • Nesne • Tümleç • Sözde Özne
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat, özne 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz kullanılmış-
görevindedir? tır?
A) Tekerlek, yolun ortasında bir sürü hırdavat arasında A) Otobüs, ağaçlıklı dereye doğru ağır ağır bayırdan ini-
yamyassı yatıyor. yor; yolcular gülmekten kırılıyordu.
B) Bir yük hayvanı, yük yönünden ancak bu kadar bahtiyar B) Türkiye’de, ne hikmettir, yapılan yolların bir kısmı çok
olabilirdi. çabuk bozulur.
C) O, ticaret işlerinden benden daha iyi anladığını iddia C) Bizde, bankacılık gibi şoförlük de on on iki senelik yeni
etti. mesleklerden sayılır.
D) Köylü, benim elmalara müşteri olma ihtimalimi düşün- D) Vapurla karşıya geçerken balıklara, martılara simit par-
müş. çaları attık.
E) Bizim Ereğli’nin kayısıları, hiçbir yerinkine benzemez. E) Yeni yolcu; küçük sivri yüzlü, uzun burunlu, çok zayıf,
karışık saçlı, ufak tefek bir adamdı.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayırmada bir 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yalnızca özne ve yüklem-
yanlışlık yapılmıştır? den oluşmuştur?
A) Anadolu yaşamını yakından gözlemlemiş, canlı bir dille A) Bu başlangıç, bana uzunca bir dert dinleyeceğimi zan-
kaleme almış / bir yazardı. nettirmişti.
B) Rek Halit’in yazınsal yaşamı / çeşitli gazetelerde fıkra B) Sahilde, kumların üzerinde çıplak ayakla yürümekten
yazmakla / başlamış. büyük keyif alırdı.
C) Yazılarında / günlük yaşamı / karikatürize ederek / dile C) Ayakta beklemek, oturduğumuz yerde beklemekten
getirmiştir. daha iyidir.
D) O sanatçının üslubunu / her zaman / rahatlıkla / tanı- D) Güney istasyonlarının birinde iki saatten beri tren bekli-
rım. B yorum.
E) Önce hikâyeler yazan sanatçı, / sonra / romana / geç-
İ
E) Burası, sonsuz yeşilliklere ve su seslerine boğulmuş bir
L
miştir. vadiydi.
G
İ
S
A
3. Bütün köy çocuklarını şu birkaç satırın içinde buluyoruz. R
M
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öge dizilişi bu cüm- A

le ile aynıdır? L
A) Tadından çok kokusundan hoşlandığı karadut, artık es- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi bir deyim de-
kisi kadar bulunmuyor. ğildir?
B) Büyük problemler, sağlıklı çözüm yolları üretilirse kısa A) Ayrılırken elinden geleni ardına koymayacağını söyledi.
sürede ortadan kalkar.
B) Üniversiteyi kazanamayınca hayal kırıklığına uğramıştı.
C) Edirne’nin tarihî havasını başka hiçbir kentte bulamaz-
C) Babasının işinde kendine bir gelecek olmadığını anla-
sınız.
dığında derslerine dört elle sarıldı.
D) En baştan beri apartman yöneticimiz olan İbrahim Bey,
D) Bu karanlık ormanda yürürken korkudan ödü patlıyordu.
bu sene aday olmadı.
E) Tamir işiyle uğraşırken köşede bekleyen bir çocuk gö-
E) Teknoloji harikası cihazlar, insanların işini kolaylaştırı-
züme ilişti.
yor.
249
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci sıfat 10. (I) İlkokula başladığım yıllarda “Çalıkuşu” bir gazetede bö-
tamlamasından oluşmaktadır? lüm bölüm yayımlanıyordu. (II) Babam, her akşam bizi etra-
A) Sadece doğum gününde giymek için saklıyordu kırmızı fına toplardı. (III) Hep beraber romanın o günkü bölümünü
elbiseyi. okurduk. (IV) Böylece edebiyatla ilk tanışmam başlıyordu.
B) Avukat Selim Bey, üç katlı bu eve sadece kış günleri (V) Ortaokula gidince okulun zengin kütüphanesinde bol
uğrardı. bol okuma fırsatım oldu.
C) Ocağın üstünde duran küçük demliğe biraz su ilave etti. Numaralanmış cümlelerin hangisinin öznesi açık özne
D) Türk Dili dergisinin iki aylık sayısı geçtiğimiz günlerde değildir?
yayımlandı. A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Otobüs yolculuklarında genellikle macera romanları
okurum.
8. İnsanın kendini tam anlamıyla tanıması, hiçbir zaman 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin öge sayısı diğerlerin-
mümkün değildir. den azdır?
A) Böyle bir kuralın onun şiirlerinde uygulandığı söylene-
Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerin hangisinde ve-
mez.
rilmiştir?
B) Yaşama sevinci, onun realist şiirlerinden birinde bütün
A) Zarf tümleci - nesne - edat tümleci - yüklem
güzellikleriyle işlenmiş.
B) Özne - zarf tümleci - yüklem
C) Mevsimin bu güzel gününde evde oturmayı hiç istemi-
C) Zarf tümleci - özne - edat tümleci - nesne - yüklem
yorum.
D) Dolaylı tümleç - nesne - zarf tümleci - yüklem
D) Deniz kıyısında ilçeye gelecek turistler için yeni tesisler
E) Zarf tümleci - özne - edat tümleci - yüklem B yapılmış.
İ
E) Şiirlerinde anlam derinliği kadar söyleyiş güzelliğine de
L
önem verirdi.
G
İ
S
A
R
M 12. I. Saklanmaya çalıştığımız yer el kadar bir yerdi.
A II. Romancılar ve şairler ümidi daima ışık şeklinde tasvir

L ederler.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin öge dizilişi “zarf tümle- III. Yol kenarlarında taş yığınlarına ve amele çadırlarına
ci - özne - dolaylı tümleç - yüklem” şeklindedir? rastlıyoruz.
A) Harçlığından biriktirdikleriyle almıştı, bu pahalı hediyeyi. IV. İstasyon şe; beni, arkadaşlarımı ve odayı hiç beğen-
B) Tezini yazmaya başlamadan önce uzun araştırmalar medi.
yapmalısın. V. Final maçında tüm gücümüzü ortaya koyarak maçı as-
C) Yavru kedi, yaşlı çınarın tepesinde mahsur kaldı. lanlar gibi kazandık.
D) Otellerde bir süre tatil yaptıktan sonra bir hafta da ça- Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir isimle edat
dırda tatil yaptık. öbekleşerek zarf tümleci görevinde kullanılmıştır?
E) Soğuk havalarda güvercinler bacaların içine saklanırlar. A) I B) II C) III D) IV E) V
250
Test CÜMLENİN ÖGELERİ

5 • Ara Söz • Vurgulu Öge • Sorulu Öge
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz cümle dışı 4. Derelerin fısıltılı akışına alışan kulaklar, asla ulu ırmakların
unsur olarak kullanılmıştır? feryatlarını işitemez.
A) Suat Hanım, herkesin bildiği roman kahramanı, şahsi Bu cümlenin ögeleri arasında aşağıdakilerden hangisi
çıkarlar için yaratılan, hayatı ve eserleri büyük bir dik- yoktur?
katle örülmüş bir yalanlar yumağıdır. A) Özne öbeği
B) Şair, bu mısralarda - oldukça etkileyici olduğunu söyle- B) Zarf tümleci
mek gerek - sevgilinin ayağının toprağının, gözlerinin
C) Söz grubundan oluşan belirtili nesne
ferini artırdığını dile getirmiştir.
D) Dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı)
C) Avnî’nin oğlu Sultan II. Beyazid -yani şair Adlî- edebiyat
çevrelerince ele alınmalıdır. E) Yüklem
D) İlhan Geçer, eleştiri ve polemik yazılarında bir takma

ad - Bülent Naz - kullanır.
E) Küllük - kültür ve sanat dergiciliği tarihimizde efsanele-
şen bu yayın organı - Eylül 1940’ta İstanbul’da yayım-
lanır.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, ögelerinin sıralanışı yö- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz zarf tümleci-
nünden “Lisedeki edebiyat öğretmenimiz okul gazetesi nin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır?
için beni görevlendirdiğinde ünlü yazar ve şairlerin gençlik A) Geçen hafta, ayın on üçünde, çok sevdiği bu şehirden
fotoğraarını yayımlamak kri hoşuma gitti.” cümlesiyle ayrıldı.
aynıdır? B) Buradaki bütün arkadaşların, emin ol, seni çok seviyor.
A) Medya, halkın haber alma özgürlüğüne saygılı olmalı- C) Yasemin, çocukluk arkadaşım, haftaya bize gelecek.
dır. D) Kapıyı hızla kapatan genç, alt komşunun oğlu, galiba
B) Günümüzde televizyonun sinema ve tiyatroyu olumsuz B birine kızmıştı.
yönde etkilemediği biliniyor. İ E) Kardeşine, en küçük olanına, yurt dışından bir sürü şe-
C) Gazeteci, benimsemediği düşüncelere karşı hoşgörüyü L ker getirmiş.
elden bırakmamalıdır. G
İ
D) Bir gazetecinin taraı davranması gazetelere olan gü-
veni zedeliyor.
S
E) Yazın televizyonlarda aynı haberler saatlerce gösterili- A
yor. R
M
A
L
3. Kariyeri boyunca birçok akıma dâhil olmuş sanatçının 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne ve yüklemden
eserleri hep aynı kaygıyı taşır. oluşmuştur?
Bu cümlenin öge sıralaması aşağıdakilerin hangisinde A) İyilik, hiçbir zaman boşa gitmeyen tek yatırımdır.
verilmiştir? B) Yüreğinin ve beyninin ateşine güvenmeyenler, kalıcı
A) Özne - nesne - yüklem başarılara imza atamazlar.
B) Özne - nesne - zarf tümleci - yüklem C) İnsan denen dalgıç, bütün denizlere dalar.
C) Dolaylı tümleç - özne - zarf tümleci - yüklem D) Hatırlamak, hatıralarla yaşamak ölmektir, diyordu.
D) Özne - zarf tümleci - nesne - yüklem E) Yoldan çıkmadan yeni yollar keşfetmeyi denemelisin.
E) Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - nesne - yüklem
251
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir öge vurgu- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ne / nasıl / ne zaman /
lanmıştır? nereye” sorularının hepsinin cevabı vardır?
A) Geçen yıl gönderdiğim mektupta uzun bir şiir yazmış- A) Sıcak, insanlara çölü anımsatmak ister gibi bütün gün
tım. adanın üstüne çökerdi.
B) Bu konuda başkalarının ne düşündüğünü hiç bilmiyo- B) Eski bir deponun ön tarafında harap bir odaydı işe baş-
rum. ladığım zaman yazıhanem.
C) Askerlik arkadaşlarımla dün sinemada güzel bir lm C) Köylüler, kahvenin önündeki çınarın koyu gölgesinde
seyrettik. oturuyorlardı.
D) Akşamüzeri dışarı çıktığımda belki istediklerini alırım. D) Güneş ışığı, ıhlamur ağacının yapraklarından yavaş
E) Ozon tabakasının delinmesi küresel ısınmayı arttırıyor. yavaş süzülüyor.
E) Yukarıya doğru tırmanmaya başlayınca yol iyice daraldı.
8. (I) Genetik özelliklerimiz, hücrelerimizdeki çekirdeğin için- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayırmada bir
de bulunan kromozomlarda taşınır. (II) Kromozomlar, DNA yanlışlık yapılmıştır?
ve özel proteinlerin birleşmesiyle oluşur. (III) DNA, hüc- A) Her şeyin sıradanlaştığı bu dünyada / kaybetmek / ba-
renin yönetici molekülü, RNA ve protein gibi hücreye ait zen / en doğru seçimdir.
olan diğer bileşenler için gereken bilgiyi saklar. (IV) DNA; B) Işıltılı sıcak bir bakış, / insanın içindeki eskimiş yaraları
beslenme, solunum, üreme gibi canlılık faaliyetlerini yöne- / nisan gelincikleri gibi / patlatır.
tir. (V) Genetik kod, genetik malzemede kodlanmış bilginin
C) Sıradan bir şeyi şık bir biçimde yapmak, / tehlikeli bir
canlı hücreler tarafından proteinlere, aminoasit dizilerine şeyi acemice yapmaktan iyidir.
dönüştürülmesinde kullanılır.
D) Alışmaktan korktuğun için konuşmaktan vazgeçtiğin in-
Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir ögenin açık- sanlar / vardır.
layıcısı olan ara söz kullanılmıştır? E) Benimle istedikleri gibi oynayabileceklerini / sanmışlar-
B
A) I B) II C) III D) IV E) V dı / tırnaklarımı görene kadar.
İ
L
G
İ
S
A
R
M
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi sadece özne ve yüklem- A

den oluşmuştur? L
12. (I) Goethe “İnsan, kendini yalnızca ve yalnızca insanda ta-
A) Söylenecek sözlerin çokluğu, bazen insanı dilsiz bıra- nır.” der. (II) Bu söz, bana yazarın romanda oluşturduğu ka-
kır.
rakterleri anımsatır. (III) Yazan da okuyan da kendini bulur
B) Derin olduğunu bilen kimse kolay anlaşılmaya çalışır. o karakterlerde. (IV) Karakter, yazardan bağımsız hareket
C) Yalnız yaşayan insanların kendi içlerinde başlayıp biten eder. (V) Roman, okuyucuya bu şekilde kendini tanıma ve
eğlenceleri vardır. içselleştirme imkânı verir.
D) Hayatta en büyük lüks yarına dair cümleler kurmaktır, Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinin öge
diyordu. sıralanışı “özne - nesne - yüklem” şeklindedir?
E) Sen günlere bir şey getirmedikçe günler sana hiçbir şey A) I B) II C) III D) IV E) V
getirmiyor.
252
SİMÜLASYON 1 - CÜMLENİN ÖGELERİ

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zincirleme isim 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne kullanılmamış-
tamlaması cümlenin dolaylı tümlecidir? tır?
A) Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya getirdiği gelenek- A) Biz; insanları, evleri semtleri ve şehirleri kokularıyla ta-
sel miraslardan biri de deve güreşidir. nırız.
B) Çoğumuzun başkalarıyla ortak bir dünyası, paylaşacak
B) Japonya’da çizgi romanlar için kullanılan kâğıt miktarı
zamanı yok artık.
tuvalet kâğıdı için kullanılandan fazladır.
C) Bazen sokakta biri selam verip hâlinizi hatırınızı sorsun
C) Çinliler her yıl kırk beş milyar yemek çubuğunu kullana- istiyorsunuz.
rak yemeklerini yemektedir.
D) Komşuluk, paylaşılan uzun zamanların hatırasını saklar.
D) Avustralya kıtasının yerli halkına Avustralya Aborjinleri E) Kapımızın önünden akan su, komşumuzun avlusunu
denir. sulardı.
E) İspanyollar, birçok Avrupa ülkesi gibi tarihî eserlerinin
özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar korumayı
başarmışlar.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, ögelerinin sıralanışı yö-

5. Kişisel yaşantının bütünü ya da belli bölümlerini veya göz-
nünden “Polonya ve İngiltere ortak yapımı olan ve Van
lemlerini dile getirmek amacıyla yazılmış edebî metinlere
Gogh’un hayatını konu alan lm, gündemi meşgul etmeyi anı denir.
başarmıştı.” cümlesiyle aynıdır?
Bu cümlenin yer tamlayıcısında (dolaylı tümlecinde)
A) Boyu 9 cm uzunluğunda olan dişi fener balığının en
aşağıdakilerden hangisi yoktur?
ilginç özelliği, kafasının üzerindeki çubuğun ucundaki
A) Edat B) Belirtme sıfatı C) Sıfat-il
ışık kaynağıdır.
D) Bağlaç E) İsim-il
B) Tersiyerler bir ağaç dalına tutunduklarında onları dal-
dan ayırmak gerçekten güçtür.
B
C) Sepet yıldızı, kollarında bulunan mikroskobik kancalar-
İ
la minik avlarını yakalayıp ağzına doğru yavaşça götü- L
rür. G
D) Erkek balonlu foklar, dişileri etkilemek için burun delik- İ
lerinin birinden çıkarttıkları balon benzeri yapıyı şişire-
bilirler. S
A
E) Çeşitli tropik hayvanları barındıran bu devasa açık R
hava parkı, minik ziyaretçileriyle buluşmayı bekliyor. M
A
6. Onu, ilk şiirlerini yayımladığı zamandan beri ilgiyle izliyo-
L
rum.
Bu cümle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-

lenemez?
3. Aşağıdaki sorulardan hangisi diğerlerinden farklı bir
ögeyi buldurmaya yöneliktir? A) Dört ögeli bir cümledir.
B) Yüklemi türemiş yapılı bir ildir.
A) Bu ağacı bahçenin neresine dikeceksin?
C) Belirtme eki almış kişi zamiri nesne göreviyle kullanıl-
B) Arabamın çalındığını kimden öğrenmiştiniz?
mıştır.
C) Eski lmlerin satıldığı köhne dükkân neredeydi? D) Bir isim bir edatla birleşip zarf tümleci göreviyle kullanıl-
D) Saatini dolabın hangi gözüne koymuştun? mıştır.
E) Bu akşamki konseri nereden izleyeceğiz? E) Sıfat tamlaması dolaylı tümleç göreviyle kullanılmıştır.
253
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kitap” sözcüğü söz- 10. Tam anlamıyla medeniyetler mozaiği olan İstanbul, tarihsel
de özne göreviyle kullanılmıştır? dokunun en güzel biçimde örüldüğü muazzam bir şehirdir.
A) Bahsettiğiniz her şeyi ben bu kitaplarda daha önce oku- Yukarıdaki cümlenin öznesi aşağıdakilerden hangisi-
ma fırsatı buldum. dir?
B) Sayfaları sararmış bir kitap, benim için yirmi dört ayar A) İstanbul
altından daha değerlidir.
B) muazzam bir şehirdir.
C) Bebek büyütürken bebeğin ruhsal ve ziksel gelişimiyle
C) medeniyetler mozaiği olan İstanbul
alakalı kitaplar okunmalı.
D) Tam anlamıyla medeniyetler mozaiği olan İstanbul
D) En az yirmi dile çevrilmiş bu polisiye kitap, tam da sana
hitap ediyor. E) tarihsel dokunun en güzel biçimde örüldüğü muazzam
bir şehirdir.
E) Cehaleti, sefaleti hatta savaşları bitirmeyi sağlayacak
en önemli araç bence kitaptır.
8. Dev saksıya gömülen kısa kütükten çelik süngüler gibi fış- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde cümle dışı unsur
kıran yapraklar, korkunç bir acı ile gerilmiş büyük bir elin (öge olmayan unsur) kullanılmamıştır?
bana doğru uzanan sert parmakları gibi göründü. A) Şiir, ruhun sırrıdır; neden bunu sözlerle açığa çıkarırsı-
Bu cümlenin öge sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde nız ki?
verilmiştir? B) Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye Abla!
A) Özne - zarf tümleci - yüklem C) Nineme, yaşlılığına veriyorum, artık bir sözü on kere
B) Özne - edat tümleci - nesne - yüklem tekrarlıyorum.
C) Dolaylı tümleç - özne - zarf tümleci - yüklem D) Şiiri, yüreğindeki alevi, kimse söndürememişti.
D) Nesne - zarf tümleci - yüklem E) Büyük güzellik beni tutsak eder ama daha büyük güzel-
B lik beni kendimden bile kurtarır.
E) Nesne - yüklem İ
L
G
İ
S
A
R
9. I. Yazar, yazının saygınlığını hiçbir zaman yok saymamalı. M
II. Düşünceyi iyice yoğurmadan yazılan eserlerin hiçbir A

değeri yoktur. L
III. Bakışlarınızı alıp götüren o güzel manzaralar kaybolu-
yor. 12. Acının ateşi yaşamın ırmağını buharlaştırınca yağmura ku-
cak açıyor gönlümün göğündeki bulutlar.
IV. Yaşadıklarımızdan yeterince ders aldığımız söylene-
mez. Bu cümlenin ögeleri hangisinde sırasıyla verilmiştir?
V. Yüzümüzün sesine karşılık veren bir yansımadır ayna- A) Özne - zarf tümleci - nesne - yüklem
lar.
B) Zarf tümleci - dolaylı tümleç - yüklem - özne
Numaralanmış cümlelerden hangisinin öge sayısı di- C) Zarf tümleci - nesne - yüklem - özne
ğerlerinden fazladır?
D) Özne - dolaylı tümleç - nesne - yüklem
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Nesne - dolaylı tümleç - yüklem - özne
254
SİMÜLASYON 2 - CÜMLENİN ÖGELERİ

1. “Ben şiirlerimde ----” ifadesi aşağıdakilerden hangisiyle 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisiz zamir cümle-
tamamlanırsa öge sıralaması “özne - dolaylı tümleç - nes- nin nesnesi durumundadır?
ne - zarf tümleci - yüklem” şeklinde olur? A) Teyzesinin mezuniyet için hediye ettiği kalemi başkası-
A) duygularımı çarpıcı imgelerle anlatmayı tercih ediyo- na vermiş.
rum. B) Uzak akrabaların yalancı gözyaşlarıyla dolu geçen bir
B) kimseye söylemeye cesaret edemediklerimi yazmaya hafta onu çok yormuştu.
özen gösteriyorum. C) Kimseyi dinlemediği zamanlarda aldığı kararlar, onun
C) geçmiş kuşaktaki üstatların anlattıklarını güncele uyar- başarıya ulaşmasını sağladı.
layarak yeni nesillere aktarıyorum. D) Yurt dışına kalıcı olarak gitmeden önce verdiği yemeğe
D) halkın yaşadığı sıkıntıları yalın bir dille kaleme alıyo- herkesi çağırmıştı.
rum. E) Araladığı pencereden hemen kendisine ulaşan deniz
E) bireyin yaşantısını değiştirecek konuları onların anlaya- kokusunu derin derin içine çekti.
cağı tarzda ele almaya çalışıyorum.
5. Binlerce kişi, ----.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru dolaylı tümleci Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa
buldurmaya yöneliktir? öge dizilişi “özne – zarf tümleci – yer tamlayıcısı – yüklem”
şeklinde olur?
A) Geçtiğimiz gün aynı masada oturduğumuz kişiler mi
bize karşı tavır almış? A) nadir görülen hibrit Güneş tutulmasını merak ede-
rek tutulmanın dünyada en iyi görüldüğü yer olan
B) Bizim de bu ortaklık içinde olmamıza neden bu kadar
Avustralya’nın batısındaki Exmout kasabasına akın
karşı çıkıyor?
etti.
C) Yaptığı çalışmaları ne zaman insanların beğenisine
B) bu kasabaya konaklamak için gelince kasabanın üç
sunmayı planlıyormuş?
binden az olan nüfusu bir anda yedi kat arttı
D) Proje ödevlerini kimler sadece interneti kullanarak ha-
B C) sıcaklık düştüğünde, gökyüzü karardığında ve yıldızlar
zırladı?
İ ortaya çıktığında bunu büyük bir coşkuyla karşıladı
E) Dilekçemin sonuçlanıp sonuçlanmadığını kimden öğre- L D) Perth kentinin 1200 kilometre kuzeyindeki turistik kasa-
nebilirim? G ba olan Exmouth’ta bu muhteşem gök olayını izledi
İ
E) Ay’ın kasabasının üzerine 40 kilometre genişliğinde
karanlık bir perde oluşturmasına 60 saniye boyunca
S
tanıklık etti.
A
R
M
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne açıklayıcıyla

A
birlikte verilmiştir?
L
A) Kardeşimle aşağıda, evin önündeki bahçede, ip atlaya-
cağız. 6. I. Ben birinin hiçbir şeyiyim
B) Bilinçsiz antibiyotik kullanmak, vücudun doğal direncini II. En çok da bu koyuyor
kırıyor. III. Ortak tek bir fotoğrafımız bile yok
C) Kahramankazan, 15 Temmuz’un gurur kaynağı ilçemiz, IV. Bugünlerde ben adsız bir özlemim
ziyaretçi akınına uğruyor.
V. Yağmur yemiş bir deniz gibiyim
D) Bir yazarın büyüklüğünü, aldığı ödüllerin niceliğiyle ölç-
mek doğru bir davranış değil. Numaralanmış dizelerden hangisi yalnızca yüklemden
oluşmuştur?
E) Bakkal, satışların azlığından, müşterilerse yatların
yüksekliğinden şikâyet ediyor. A) I B) II C) III D) IV E) V
255
7. (I) “El ile gelen düğün bayramdır.” der, atalarımız. (II) Yani 10. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde belirtisiz nesne
başkalarının da başına gelmişse üzmez beni başıma gelen cümle biçimindedir?
acı. (III) Bir mahallede herkesin evi sağlam dururken bir tek A) Atatürk, büyük ve tarihî olayları ancak büyük milletler
kişinin evi yıkılırsa o kişi de yıkılır. (IV) Neden yalnızca be- yaşayabilir, der.
nim başıma geldi, diye kavrulur, kahrolur ve yıkılır. (V) İçini, B) Eser, Türk toplumunun hiç de yabancı olmadığı ağalık
görünmeyen yerlerinden kurt yiyen bir kocamış ağaç gibi. sorununu ele alıyor.
(VI) Bu kavruluş ve kahroluş, kıskançlıktan değil seçilmiş
C) Bir insan, mutluluğu yakalamak istiyorsa bunun kendi
kadersizlik duygusundan kaynaklanır.
gayretine bağlı olduğunu bilmelidir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi ken- D) Kalay ustaları, el emeği göz nuru işlerini çarşılarda ser-
dinden önceki cümlenin bir ögesi durumundadır? giliyor.
A) II B) III C) IV D) V E) VI E) Bahçedeki vişne ağacını bahar gelince budamaya ka-
rar verdiler.
8. I. Az önce içeri iki kişi girdi. (dolaylı tümleç) 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem, ek eylem al-
mış zincirleme isim tamlamasıdır?
II. Ahmet Haşim, ilhamını akşamdan alırdı. (dolaylı tüm-
leç) A) Şehrin en büyük alışveriş merkezine gitmesine rağmen
yine aradığını bulamamıştı.
III. Çocuklar, birazdan dışarıya çıkacak. (zarf tümleci)
B) Onu her zaman derinden etkilemeyi başaran şey, şairin
IV. Eski bir arkadaşımla Kadıköy’e doğru gidiyorduk. (zarf
tümleci) şiirlerinin derinliğiydi.
C) Osmanlı, 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdür-
V. Yukarıyı konuklarımız için hazır hâle getirin. (nesne)
müş çok uluslu bir Türk devletidir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde D) Kafa yorulmadan yapılan okumanın kişiye kattığı pek
ayraç içindeki terimler yer değiştirmelidir? bir şey yoktur.
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III E) Belirli bir akrabalık sistemi içinde kişiye düşen yerin her
D) III ve IV E) IV ve V kültürde farklı olduğu anlaşılıyordu.
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
12. Cümlede vurgulanmak istenen öge yükleme yaklaştırılır.

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yalnızca yüklemden oluş- A
muştur? L Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde
A) On kişiden oluşan ekibin amacı, yörede yer alan arkeo- özne vurgulanmıştır?
lojik ürünleri gün ışığına çıkarmaktı. A) Böylesi adaletsiz bir ortamda bir gün daha çalışamam.
B) İstanbul, dünyanın en ilham veren medeniyet beşiği B) Etrafı çam ormanlarıyla kaplı bu kasaba, ziyaretçilerine
olarak tanımlanıyor. keyii bir gezi olanağı sunuyor.
C) Elindeki küçük ajanda, onun bütün planlarını hatırlatan C) Millî ve dinî bayramlarımız her geçen yıl daha da coş-
akıl hocasıymış. kuyla kutlanıyor.
D) Eserlerinde kullandığı temalarla ve bu temaları ele alı- D) Üzerinde uzun süredir çalıştığım senaryoyu artık ta-
şıyla gönüllere taht kurmuş bir yazardı. mamlıyorum.
E) Özgürlük, ona engel olan olguları tamamen yok etmek- E) Çeviri eserlerin ne kadar zor şartlarda ortaya konduğu-
le mümkündür. nu okuyucular bilmiyordu.
256
FİİLDE ÇATI
Test • Nesne-Yüklem İlişkisi • Geçişli Çatı • Geçişsiz Çatı
1
• Oldurgan • Ettirgen
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi geçişli bir ey- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde çatı özel-
lemdir? liği aranmaz?
A) Halam, önümüzdeki hafta bir iş dolayısıyla Paris’e gi- A) Ana dilini doğru kullanmak, kişinin düşünce dünyasına
decek. bağlıdır.
B) Eleştirmenler, bu tür eserlere olumlu yaklaşmamışlar. B) Bu sorunun yanıtını bilseydi mutlaka soruyu yanıtlardı.
C) Sabah erkenden dükkân açacağımdan bugün çok geç C) Son yıllarda yazdığı romanlarda daha değişik konulara
olmadan uyumalıyım. dokunmuştu.
D) Her gece bu küçücük odamı, sokak lambasının loş ışığı D) Bahar gelir gelmez insanlar buralara akın ediyor.
kaplar. E) Sanata ve sanatçıya önem vermeyen bir toplumdan
E) Tüm yayınevleri korsan kitap konusunda birlikte hare- çok şey beklenmez.
ket etmelidir.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi geçişsiz bir 5. I. Zeytin ağaçlarının arasından kuş sesleri geliyordu.
eylemdir? II. Derste not tutmanın yararlarını bilmiyorsun galiba.
A) Okudukça içinde bir kütüphane büyüttüğünü unutma- III. Şunun yaptıklarını görünce insanlığımdan utanıyorum.
malı insan. IV. Akdeniz’in büyülü mavisine karşı ateşler yakmışlardı.
B) Filmin çekimlerine burada başlamayı planlıyorlarmış. V. Benim fikirlerim de güzel ancak herkes arkadaşımınkini
C) Akıllı telefon kullanımı her geçen gün artıyor. beğendi.
D) Bir anda koca odayı onun güzel parfüm kokusu doldur- Numaralanmış cümlelerden hangilerinin yüklemi ge-
du. çişsiz fiildir?
E) Dedem, yaşlılıktan olsa gerek, bazı şeyleri anımsamı- B A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
yor. İ D) III ve IV E) IV ve V
L
G
İ
S
A
R
3. Dilimizde nesne alabilen eylemlere geçişli çatılı, nesne ala- M 6. Geçişsiz ile “-r, -t, -dır” eklerinden uygun olanı getirilerek
mayan eylemlere geçişsiz çatılı eylem denir. A il geçişli hâle getirilir. Bu illere oldurgan çatılı iller denir.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi nesne-yük- L Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya örnek olacak
lem ilişkisine göre diğerlerinden farklıdır? bir kullanım vardır?
A) Kendi kıyısında, bıçak sırtında akıyor düşünceler. A) Elindeki işlerin büyük bir kısmını işe yeni başlayan ço-
cuğa yaptırdı.
B) Damın arkasındaki ağacın altına çimenlere oturmuşlardı.
B) Evden çıkmakta gecikince birkaç dakika farkla uçağını
C) Oyunlarında farklı konuları işleyip değişik teknikler kul- kaçırdı.
lanarak başarılı olmuştur. C) Öğretmen, dünkü derste sınıftaki herkese kısa bir ya-
D) Yunus Emre kadar derin bir şair bu topraklarda bir daha şam öyküsü yazdırdı.
yetişmedi. D) Geçen yılki törende Atatürk ile ilgili şiirini genç bir aske-
E) Kırlara çıkmak için havaların ısınmasını bekliyoruz. re okuttular.
E) Balkonumuzdaki demirleri üst komşumuzun oğluna bo-
yattım.
257
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi ettirgen ça- 10. Gidelim gidelim Halil’im Çökertme’ye varalım
tılıdır? I II
A) Mübaşir, salonun huzurunu bozanları hâkimin isteğiyle Kolcular görürse Halil’im nerelere kaçalım
salon dışına çıkardı. III IV
Teslim olmayalım, Halil’im ateş saçalım
B) Hastanedeki hasta bakıcılar, birçok sorunumu giderdi.
V
C) Bekçi, falezlere doğru gitmek isteyen gençleri döndürdü.
D) Eşi için güllerden oluşan güzel ve büyük bir buket yap- Numaralanmış eylemlerden hangileri geçişli çatılıdır?
tırmıştı. A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
E) Proje müdürü, çalışanları projeyi istenen biçimde iler- D) III ve V E) IV ve V
letmedikleri için durdurmuş.
8. Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişli ol-
I duğu hâlde cümlede nesne kullanılmamıştır?
Rüzgârların en ferahlatıcısı senden esiyor A) Onun, işlerimize bu kadar engel olacağını düşüneme-
II dik.
Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini B) Çakmağının gazı bitince mangalı kibritle yakmaya ka-
III rar verdi.
Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim
C) Oyunu izleyenler, oyunun sonunda dakikalarca ayakta
IV
alkışladılar.
Senden kopardım çiçeklerin en solmazını
V D) Pencerenin önüne koyduğu çiçekler güneşin geliş açı-
sına hemen uyum sağlamıştı.
Numaralanmış eylemlerden hangisi geçişsizken geçiş-
E) Edebî dergiler sayesinde birçok gencin edebiyata karşı
li duruma gelmiştir? B
ön yargıları kırılıyor.
İ
L
G
İ
S
A
R 12. Geçişli bir eylemken “-r, -t, -dır” ekleriyle geçişlilik derecesi
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem geçişli hem ge- M artırılan eylemlere ettirgen çatılı eylem denir.
çişsiz eylem kullanılmıştır? A

Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi
L
A) Beklediğim paket zamanında bana ulaşmadı fakat ben ettirgen çatılıdır?
rmayı şikâyet etmedim. A) Başkan, işareti ile yarım saat sürecek yarışmayı başlattı.
B) Televizyonda gereksiz programlar başladı, ben de er- B) Öğretmenimiz bugünkü derste bize sevginin önemini
kenden uyudum. anlattı.
C) Bozulan arabasını tamirciye götürdü ve sıkıntı giderile-
C) İtfaiye ekipleri çatıya sıkışan kediyi uzun uğraşlardan
ne kadar orada bekledi.
sonra sıkıştığı yerden çıkardı.
D) Herkesin elinde akıllı telefon vardı ve herkes sadece D) Vincin operatörü etraftaki çalışanlara yüksek sesle
onunla ilgileniyordu.
emirler yağdırıyordu.
E) Yaz aylarında genellikle tişört giyerdi fakat bugün farklı E) Kendisi çok yorulduğu için, kucağındaki çocuğu yakın-
bir tarz tercih etmişti. daki koltuğa oturttu.
258
 DİKKAT  ÖĞREN
Yüklemi il olmayan cümlede çatı özelliği aranmaz. Kısa yol kullanmayı sevmiyorsanız yüklemi bulduktan
sonra özneyi bulun, ondan sonra da nesnenin sorusu
olan “ne” (belirtisiz nesne) “neyi-kimi-nereyi” (belirtili nes-
ne) sorularını yükleme yöneltin, cevap alabiliyorsanız ey-
lem geçişlidir:
1. Bana biraz bahar getir gittiğin yerden. (geçişli)
✓ getir → yüklem
 UNUTMA ✓ kim getirsin? → “Sen” gizli özne

✓ Sen ne getir? → “biraz bahar” belirtisiz nesne
“Onu” kelimesiyle okunabilen iller kılış ilidir ve geçişli
ildir yani nesne alabilir.
2. Bu tavrı herkese zarar verdi. (geçişsiz)
1. Bu soru, bizi zorladı. (onu zorladı) → geçişli ✓ zarar verdi → yüklem
2. Konular, giderek zorlaşıyor. (onu zorlaşıyor) → geçiş- ✓ zarar veren “ne” → “bu tavrı” özne
siz ✓ Bu tavrı “ne - neyi - kimi” zarar verdi
3. Herkes yaylaya çıktı. (onu çıktı) → geçişsiz → cevap yok (geçişsiz)
4. Eski eşyaları yaylaya çıkardı. (onu çıkardı) → geçişli 3. Bu tavrı, ona zorla terk ettirdik. (geçişli)
✓ terk ettirdik → yüklem
✓ terk ettiren “kim” → “Biz” (gizli özne)
✓ Biz neyi terk ettirdik → bu tavrı (belirtili nesne) →
geçişli
4. Yarın oraya geleceğim, diyordu. (geçişli)
✓ diyordu → yüklem
 KARIŞTIRMA ✓ diyen kim → “O” (gizli özne)
Bazı iller bir cümlede geçişli, bir başka cümlede geçişsiz ✓ O ne diyordu → “yarın oraya geleceğim”
olabilmektedir. Yani “onu” kelimesiyle cevabı bulamamış- → belirtisiz nesne (geçişli)
sanız mutlaka böyle bir il vardır. Hemen cümleyi okuyup
yüklemi, özneyi ve nesneyi bulunuz.
1. Arkadaşlar, ırmağa giderken bahçeden geçmişler. B
(geçişsiz) İ
2. Arkadaşlar, şu an ırmağı geçmişler. (geçişli) L
G
3. Dün şehirde öylesine dolaştım. (geçişsiz)
İ
4. Dün şehri öylesine dolaştım. (geçişli)
S  DİKKAT
A “Onu” kelimesini alamayan geçişsiz bir eylem iken ilden
R
il yapan -r, -t, -dır çatı eklerinden biriyle “onu” kelimesini
M
A alabilir duruma getirilen yani ekle geçişli yapılan iller ol-

durgan çatılıdır:
 DİKKAT L
1. O, beni güldürdü.
Bazı cümlelerde eylem geçişli olduğu hâlde nesne kulla- ✓ Onu güldü → olmuyor.
nılmamış olabilir. Yani eylemin gizli bir nesnesi vardır ve ✓ Onu güldürdü → oluyor.
söylenmeye gerek görülmemiştir:
2. Konukları bu odaya yatıralım.
1. Dikkatli bakmayınca fark edemezsiniz. (Onu fark ede-
✓ Onu yatalım → olmuyor.
mezsiniz) → geçişli
✓ Onu yatıralım → oluyor.
2. Dikkatli bakmayınca farkına varamazsınız. (onu farkı-
na varamazsınız) → geçişsiz 3. Susuzluk, bitkileri yeşertmiyor.
3. Yıllardır, gelecek diye bekliyorum. (Onu bekliyorum) ✓ Onu yeşermiyor → olmuyor.
→ geçişli ✓ Onu yeşertmiyor → oluyor.
259
FİİLDE ÇATI Test

• Özne-Yüklem İlişkisi • Etken • Edilgen • Dönüşlü • İşteş 2
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılı- 4. Yoruldum da yol üstüne oturdum
dır? I II
A) Yaşlanmış ağaçların bazı dalları belediye ekiplerince Güzeller başıma toplansın diye
budandı. III
Gittim padişahtan ferman getirdim
B) Kurumun bazı çalışanları hakkında disiplin cezası uy-
IV V
gulanmış.
Herkes sevdiğine kavuşsun diye
C) Yeni aldığı akıllı telefonuna kullanması gereken uygula-
Bu dizelerdeki numaralanmış fiillerden hangileri dö-
malar önceden yüklenmişti.
nüşlü çatıdadır?
D) Babasının iyiliğine söylediği birçok söze de alınmıştı.
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV
E) Ders bitince öğrenciler, bayrak töreni için okul bahçesi-
ne çıktı. D) III ve IV E) IV ve V
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi edilgen ça- 5. Her zamanki gibi gün ışımadan yıkandı, giyindi; daha
tılıdır? I II
A) Fizik sorularının genelinde matematiksel işlemler azaldı. saçlar örülecek, cici elbiseler giyilecekti ne de olsa işe
III IV
B) Gittiği iş görüşmelerinden olumlu sonuç çıkmayınca
başlayacaktı bugün.
epey üzüldü.
V
C) Bahçedeki misarlerin ıslanmasını önlemek için büyük
şemsiyeler açıldı. Numaralanmış eylemlerden hangileri dönüşlü çatılı-
D) Son olaylardan sonra birlikte iş yaptığı arkadaşlarına dır?
gönül koydu. B A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
E) Spor spikerlerinin son yıllarda kadınlardan seçilmesi İ D) III ve IV E) IV ve V

dikkat çekiyordu. L
G
İ
S
A
R
M
3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi dönüşlü A 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi işteş çatılı
çatılıdır? L değildir?
A) Atanmaya hak kazananlar listesinde onun da adı okun- A) Trakte birbirine yol vermeyen iki şoför bir süre atıştı.
du. B) Memleketten gelen akrabalarının hepsiyle tek tek toka-
B) Ailenin tüm sorumluluğunu o yüklendi. laştı.
C) Yeni yapılan gökdelenlerden birinde oturmak için kredi C) Zorlandığın branşlara diğerlerinden daha çok çalışma-
almış. lısın.
D) Sokakta yaşayan insanlar için barınma alanları yapıl- D) Kardeşiyle yaşadığı problemi çözebilmek için dakika-
malı. larca mesajlaştı.
E) Çorum’da yapılan kazılarda toprak altından binlerce yıl- E) Dargın olduğu lise arkadaşıyla üç yıldır görüşmüyor-
lık bir çömlek çıkarıldı. muş.
260
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem ilişkisi 11. I. Cumhurbaşkanı diplomatik görüşmeler için yurt dışın-
yönünden diğerlerinden farklıdır? da bulunuyordu. (edilgen)
A) Kaybettiği nişan yüzüğü evin bahçesinde bulunmuş. II. Benden vazgeçeceği aklımın ucuna bile gelmemişti.
(etken)
B) Bilgisayarı için aradığı parça bu mağazada bulunmu-
yormuş. III. En yakın arkadaşımın işten kovulduğunu duyunca çok
üzüldüm. (dönüşlü)
C) Toplantının başlaması için sen de salonda bulunmalı-
sın. IV. Sınıfın arka tarafında oturan grup devamlı gülüşüyor-
du. (işteş)
D) Hırsızlar gün bitmeden polis ekiplerince bulunacaktır.
E) Üç gün önce kaybolan çocuk başka bir şehirde bulun- V. Telefonum arabanın arka koltuğundan çalınmış. (edil-
gen)
du.
Numaralanmış cümlelerdeki yüklemin çatı özellikleriy-
le ilgili ayraç içindeki belirlemelerden hangisi yanlış-
tır?
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kalem” sözcüğü söz-

de özne görevinde kullanılmıştır?
A) Bir öğrenci için olmazsa olmazların başındadır kalem.
B) Bilgi yarışmasına katılan yarışmacılara kalem hediye
edildi.
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem edilgen fiil ol-
C) Saygıdeğer bir hoca ile aynı ortamda bulunan insanlar,
duğu hâlde sözde özne almamıştır ve alamaz?
onu onurlandırmak için masasına kalem bırakır.
A) Taner, işlerini zamanında yetiştiremediği için işten ko-
D) Şarkı sözlerini unutmadan yazmak için kalem arıyordu.
vulmuş.
E) Kalem bulmak için başka odaya gideceğim aklıma gel-
B) Sabah olunca hısım akraba toplanıp dağın eteklerinde
mezdi.
pikniğe gidildi.
C) Yaşamı anlamlandırmak için farklı şeyler denemelisin.
D) Tanıdık birilerini görmek ümidiyle sağa sola bakınıyor-
du.
B E) Paranın gücüne inanmıyorum, deyince herkes gülme-
İ ye başladı.
L
9. Oğlunu savaşta kaybeden kadın dövünüyordu. G
Bu cümledeki yüklem durumundaki fiilin çatı özelliği İ
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Etken-geçişsiz S
A
B) Edilgen-geçişsiz
C) Oldurgan-geçişli
R
M  MUTLAKA ÖĞREN TYT-AYT DİL BİLGİSİ SORU BANKASI
D) Dönüşlü-geçişsiz A Fiilden il yapan -ş çatı ekini alan bir il karşılıklı veya
L
E) Geçişli-ettirgen birlikte yapılma zorunluluğu taşıyorsa işteştir. Tek başına
yapılabiliyorsa işteş değil etkendir:
1. Adamlar, bize yetişti. (etken → yetişmek tek de yapıla-
bilir.)
2. Ümraniye’deki parkta buluştuk. (işteş → buluşmak tek
yapılamaz.)
10. Aşağıdaki eylemlerden hangisi edilgen çatılıdır? 3. Hırsızlar, hemen kalabalığa karışmış. (etken → karış-
A) sevindi B) koşmazsa mak tek yapılabilir.)
C) ötüşüyor D) uyudu 4. Hırsızlar, gürültüyü duyunca kaçışmış. (işteş → kaçış-

mak tek yapılamaz.)
E) anlatıldı
261
 ÖĞREN  DİKKAT
İşteş illerde özne-yüklem ilişkisi iki türlüdür yani birden -n, -il ilden il yapım ekini alan bir il ya edilgendir ya da
fazla kişi aynı işi ya karşılıklı ya birlikte gerçekleştirir: dönüşlüdür. Bu çatı ekini gördüğünüz zaman buna göre
1. Kuşlar dallarda ötüyordu. (etken) çözünüz.
2. Kuşlar, dallarda ötüşüyordu. (birlikte, işteş) ◗ Eylemi “ne” ve “kim” sorusuyla bulunan bir özne yap-
3. Ozanlar, kıyasıya atışıyor. (karşılıklı, işteş) mıyor da--- “tarafından yapılma” anlamı veriyorsa edil-
gendir. Özne işi hem yapıyor hem de o işten etkileni-
4. Çocuklar, sınıfta bekliyor. (etken)
yor ise dönüşlüdür:
5. Çocuklar, sınıfta bekleşiyor. (birlikte, işteş)
1. Çocuk etrafına baktı. (etken)
6. Onu saygıyla selamladık. (etken)
2. Çocuk etrafına bakındı. (dönüşlü → bakınmak çatı eki
7. Onunla koridorda selamlaştık. (karşılıklı, işteş) almış)
3. Çocuğun durumuna bakıldı. (edilgen → biri tarafından
bakıldı)
4. Ona yemek ayırın. (etken)
5. Ona yemek ayrıldı. (edilgen → biri tarafından ayrıldı)
6. Komşumuz, bu mahelleden ayrıldı. (dönüşlü)
7. Çamaşırları makinede yıkasınlar. (etken)
 KARIŞTIRMA 8. Çamaşırlar makinede yıkansın. (edilgen)
“İyileşmek, güzelleşmek, bronzlaşmak, esmerleşmek...” 9. Gençler, ırmakta yıkanıyordu. (dönüşlü)
gibi nitelik değişimini anlatan oluş illerinin durumu tar-
tışmalıdır. Bazı yazarlar bunları etken bazıları dönüşlü
alırken bazıları da nitelik işteşliği biçiminde bir adlandır-
ma yapmaktadır. Şıklara göre hareket etmelisiniz zaten  DİKKAT
tartışmalı konularda bağlayıcı soru sorulmamaktadır. Geçişsizken edilgen yapılan iller yine edilgendir ama ne
- kim sorularına cevap vermez yani özne alamaz:
1. Yarın oraya gidilecek. (öznesiz edilgen)
2. Sen yarın oraya götürüleceksin. (sözde öznesi olan
edilgen)
B
İ
L
 UNUTMA G
İ
Savaşmak, barışmak, güreşmek, yarışmak gibi illerin  DİKKAT
-ş yapım eki zamanla kalıplaşmış ve ayrı bir ek olarak S Edilgen çatılı cümlede asıl işi yapan örtülü özne söylense
düşünülememektedir ama bunlar, direkt olarak işteştir ve A bile çatı edilgendir, değişmez.
karşılıklı yapma anlamı verirler. R
M Bu konuşma, dinleyicilerce ayakta alkışlandı.
sözde özne örtülü özne

A
L (edilgen çatı)
 DİKKAT  MUTLAKA ÖĞREN

Bütün iller, özneye göre etkendir. Özne, işi bizzat yapar -ş çatı eki almayan illerin öznesinin çoğul kişi olması onu
ve gizli veya açık özne olması fark etmez. Özneye göre işteş yapmaz:
çatının değişmesi için mutlaka çatı ekine (-l, -n, -ş) ihtiyaç 1. Çocuklar birbirlerine bakıyorlardı. (etken → çatı eki yok)
vardır. 2. Çocuklar, anlamsızca bakışıyorlardı. (işteş)
262
FİİLDE ÇATI
Test • Özne-Yüklem İlişkisi • Etken • Edilgen
3
• Dönüşlü • İşteş
1. Öğretmen, tahtayı önde oturan öğrencilerden birine sildirdi. 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi çatı bakı-
mından diğerlerinden farklıdır?
Bu cümledeki yüklem durumundaki fiilin çatı özellikleri
aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) Şırıl şırıl akan derenin kenarında birkaç saat uyudum.
A) Edilgen - geçişsiz B) Tarihî sokaklarda dolaşırken eski bir çeşme gördüm.
B) Dönüşlü - geçişli C) Minik Elif, annesinin ısıttığı sütü bir dikişte içti.
C) Edilgen - geçişli D) Çalışmaya başladığı ilk günlerde hep yemekhanede

yemek yerdi.
D) Etken - oldurgan
E) Dinî bayramlarda dedesinin mezarını ziyaret ederdi.
E) Etken - ettirgen
5. I. Cam işinden kazandığımız parayı eşit şekilde bölüştük.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde hem etken hem
edilgen çatılı fiiller kullanılmıştır? II. Akşamki organizasyona katılacaklar için özel yemekler
hazırlandı.
A) Gazetecilik en zor mesleklerden biri olarak kabul edilir,
çalışma şartları pek çok meslekten ağırdır. III. Kolejimizin öğrencileri, el emeği ürünlerinin gösterilece-
ği bir sergi açacak.
B) Müzik sektörü çok kan kaybetti, dense de bu doğru bir
tespit değildir. IV. Konsere girmek için gelen misafirler dışarıda kapıların
B açılması için bekleşiyordu.
C) Geçtiğimiz yıl örgün ve yaygın eğitim kütüphanelerinin
sayısı yüzde 2 azaldı.
İ V. Şehrin çeşitli yerlerinden toplanan çöpler boş bir alan-
L da yakıldı.
D) Tarihin ve turizmin göz bebeği Bodrum’da gerçekleşe- G
cek yelken yarışları, sadece katılımcılara değil, izleyen- Numaralanmış cümleler özne-yüklem ilişkisi bakımın-
İ
lere de görsel bir şölen sunacak. dan eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
E) Anadolu, medeniyetlerin kesişme noktası diye adlandı- S A) I B) II C) III D) IV E) V
rılır. A
R
M
A
L
6. Dostlara bıraktım türküleri
Gözlerimi delikanlılara
Hayallerim hepsine yeter

3. Aşağıdaki eylemlerden hangisi “-l” ya da “-n” ekiyle edil- Bolca dağıtılsın çocuklara
gen yapılamaz?
Bu dizelerde kaç tane etken-geçişsiz çatılı eylem kul-
A) almak B) bilmek C) okumak lanılmıştır?
D) bitmek E) silmek
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
263
7. “Bu acı kaybın ardından ülkede bayraklar yarıya indirilmiş- 10. “Bu kitabı bana eski bir sahaftan zorla aldırmıştı.” cümlesi-
ti.” cümlesindeki özne-yüklem ilişkisi aşağıdakilerin nin çatı özelliği aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
hangisinde yoktur? A) Etken - ettirgen
A) Aynı konular aynı insanlar tarafından ülkemizde yıllar- B) Edilgen - geçişsiz
dır tartışılıyor.
C) İşteş - geçişli
B) Eleme karşılaşmasında takımımızın attığı gol geçersiz
D) Dönüşlü - oldurgan
sayıldı.
E) Etken - oldurgan
C) Başbakan’ın ziyareti dolayısıyla kasaba gelin gibi süs-
lendi.
D) Hakkımda söylediği kırıcı sözleri duyunca ona çok kırıl-
dım.
E) Kirlenmiş halılar ve perdeler tek tek ve özenle yıkandı.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı özelliği aran- 11. Kimi işteş eylemlerde özneler, yüklemin bildirdiği işi birlikte
maz? yapar.
A) Adam, çalılıkların arasına gizlenen domuzu tek kurşun- Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi bu açıklama-
la öldürdü. ya örnek gösterilebilir?
B) Eski eşyalarının hepsini kullanmadıkları odaya doldur- A) Sabah tertemiz giydiğim kıyafetleri toz içinde gören an-
muş. nem bana epey çıkıştı.
C) Sanatçının son kitabını betimlemelerindeki yavanlıktan B) Sporcunun anlattığı anekdotlara bol bol gülüştük.
ötürü beğenmedim. C) Dükkânımızın önüne resmî plakalı dört araba yanaştı.
D) İşçiler, patronun onlar için aldığı baklavanın başına D) İçinde bulunduğumuz bina çökünce iki dolabın arasına
üşüştüler. sıkıştım.
E) Şiirin ortaya çıkışını sağlayan en temel kavram bence B
İ E) İstediğiniz siparişleri tam zamanında yerine ulaştıraca-
sezgidir. ğız.
L
G
İ
S
A
R 12. Geçişsiz ile “-r, -t, -dır” eklerinden uygun olanı getirilerek
M il geçişli hâle getirilir. Buna oldurgan il denir.
A
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi özne-yüklem ilişkisi ba- L Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi bu açıkla-
kımından diğerlerinden farklıdır? maya örnektir?
A) Köyün ahalisi saat geç olunca sessiz sedasız evlerine A) Ben edebiyatın değişebilir kuralları olduğuna öğrencile-
çekildi. rimi inandırırım.
B) Ambulansın girişine engel olan araçlar bulundukları B) Kış gelmeden anneannesine yün bir atkı ördürmüştü.
yerden çekildi. C) Belediye başkanı, yeşil alanları arttırmak için şehrin bir-
C) Adamcağız, karısı ölünce iyice kendi içine çekildi. çok noktasına ağaç diktirmiş.
D) Yönetim kurulunda çalışmak istemediğim insanlar ol- D) Terapistimiz, ebeveynlerin çocuklar üstündeki etkisini
duğu için adaylıktan çekildim. anlatan kısa bir lm izletti.
E) Kamyonun freninin patladığını anlayınca adam yoldan E) Seni elimde olmayan sebeplerden ötürü bu kadar bek-
çekildi. lettim.
264
Test FİİLDE ÇATI

4 • Özneye Göre Çatı • Nesneye Göre Çatı
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişsiz bir 4. Aşağıdaki dizelerden hangisinde hem edilgen hem iş-
eylemdir? teş çatılı eylem kullanılmıştır?
A) Edebî eser, insanda duygusal çağrışımlar doğurmalı- A) Dinmiş denizin şarkısı, rüzgâr uyumakta
dır. Rıhtım boyu sonsuz bir üzüntüyle kaplı karaltı
B) Nitelikli sanatçı, içinde yaşadığı toplumun aksayan B) Bir masal meyvesi gibi paylaştık hayatı
yanlarını görür. Yıkılmıştı hayata dair tüm ümitlerimiz
C) Son oyununuzu, bir düşüncenin doğruluğunu kanıtla- C) Tuna’yı görmedim ama tanırım
Bir ümit önünde koştuğum zaman
mak için yazmışsınız.
D) Gökyüzünün başka rengi de varmış
D) Eleştirmenler, toplumdan kopmuş sanatçıları yazılarıy-
Geç fark ettim taşın sert olduğunu
la uyarmalıdır.
E) Tüyden haf olurum böyle sabahlar
E) Konuyla ilgili düşüncesini dile getirmek için yerinden
Karşı damda bir güneş parçası
kalktı.
2. (I) Türk musikisinin gelmiş geçmiş en büyük virtüözlerin- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işteş bir eylem kulla-
den biri olan Tamburi Cemil Bey, 1873 yılında İstanbul’un nılmamıştır?
Molla Gürani semtinde dünyaya geldi. (II) Üç yaşınday- A) Biz gidiyoruz, siz bize yetişin.
ken babasını kaybeden Cemil Bey, amcası Rek Bey’in B) Askerden arkadaşlarla askerlik yaptığımız semtte bu-
himayesinde büyüdü. (III) Çalışkan, terbiyeli, sessiz bir luştuk.
çocuk olmasına rağmen musikiye düşkünlük gibi o zama- C) Hayat telaşı içinde insanlar oradan oraya koşuşuyordu.
na göre tehlikeli sayılan bir merakı vardı. (IV) Bu nedenle D) Kulüp başkanı ile önümüzdeki sezon için son kez görü-
şeceğiz.
yalnız cuma geceleri annesinin yanında kalmak şartı ile
Rek Bey’in konağına alındı. (V) Daha o yaşlarda küçük E) Yeni girdiğim bir ortamdaki tüm insanlarla iyi anlaşırım.
B
bir tamburi olarak çevresine ünü yavaş yavaş yayılmaya İ
başlamıştı. L
G
Numaralanmış cümlelerden hangisinin yüklemi edil-
İ
gen çatılıdır?
A) I B) II C) III D) IV E) V S 6. Yüklemi etken bir eylem olan cümlelerde nesne görevinde

A bulunan sözler, yüklem edilgen yapıldığında sözde özne
R görevini üstlenir.
M
A Aşağıdaki cümlelerin hangisinde etken bir eylem edil-

L gen yapılırken bu açıklamaya uyulmamıştır?
A) Otogarda saatlerce otobüs bekledi.
Otogarda saatlerce otobüs beklendi.
3. Aşağıdakilerin hangisinde verilen eylemlerin tamamı B) Biriktirilen parayla araba aldım.
etken-geçişsizdir? Biriktirilen parayla araba alındı.
A) gülmek - sevmek - uçmak - yatmak C) Karanlık çökmeden bu sarp dağları geçmeliyiz.
B) almak - okumak - yapmak - satmak Karanlık çökmeden bu sarp dağlardan geçilmeli.

D) Öyküyü, diğer edebî türlerden daha çok severim.
C) gitmek - gelmek - durmak - anlamak
Öykü, diğer edebî türlerden daha çok sevilir.
D) oturmak - uyumak - ağlamak - ölmek
E) Doğum günü partisi için pasta yaptı.
E) göçmek - bakmak - yazmak - esmek
Doğum günü partisi için pasta yapıldı.
265
7. Atölyedeki gençlerle bazen şakalaşıyorduk; onlar sadece 11. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem ilişkisi
gülüyor, yaptıklarımı hayranlıkla seyrediyorlardı. bakımından diğerlerinden farklıdır?
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Hastalıktan ötürü son aylarda iyice inceldi.
A) Edilgen il B) Herkesten özenle sakladığı sırrı bir anda duyuldu.
B) Geçişli il C) Bazı kurumların denetleneceği haberi hemen yayıldı.
C) Etken il D) Okulun duvarlarına öğrencilerin yaptığı resimler asıldı.
D) İşteş il E) Fesleğen, sadece bitki olarak değil sos olarak da kulla-
nılır.
E) Geçişsiz il
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işi başkasına yaptır-

ma anlamı vardır?
A) Çocuklarının hepsini kendisine benzetiyordu.
B) Eşine bir göz kalemi bir de rimel aldırdı.
C) Akşam hazırladığı aşleri duvarlara yapıştırdı.
D) Bilgisayarındaki görüntüyü perdeye yansıttı.
E) Bahçenin orta yerindeki yabani otları kopardı. 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması söz-
de özne görevinde kullanılmıştır?
A) Odanın kapısı yavaşça aralandı.
B) Her sene bu alanda kitap fuarı düzenlenir.
C) Neden hep başkalarının söylediklerine inanılır?
D) Okuduğum kitap, son günlerde ekranlarda tartışılıyor.
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem geçişli oldu-
E) Programın amacı tüm katılımcılara sözlü olarak anlatıl-
ğu hâlde nesne kullanılmamıştır?
dı.
A) Bursa’da kaldığım otelin odası Uludağ’a bakıyordu.
B) İstenen belgeleri zamanında üniversitene vermelisin.
C) İllüzyonistin yaptığı gösteriyi gözünü kırpmadan izle-
B
mişti.
İ
D) Ben görmedim ama çok güvendiğim bir arkadaşımdan L
duydum. G
E) O konuşurken cümleleri nasıl kurduğuna dikkat edin. İ
S
A
R
M
10. I. Ünlü mekânın sahibi tanıdıklarını en ön sıraya oturt- A

muştu. L  ÖĞREN
II. Hayatının en güzel günlerini bu şirin yörede geçirmişti. Çatı edilgen iken işi yapan gerçek özne ayrıca belirtilebi-
III. Trafik ekipleri, yolda şüpheli gördükleri araçları durdu- lir. “Ne tarafından”, “kim tarafından” sorusuna cevap ve-
ruyorlardı. ren bu ögeye örtülü özne denir:
IV. Yaptığı hatayı yüzüne vurarak çocuğunu utandırmış. 1. Göstericiler, polislerce uyarıldı.
V. Kebapçıya gittiğinde yemeği kendi zevkine uygun yap- 2. Sorular, öğretmenimiz tarafından beğenildi.
tırırdı.
Not: Örtülü öznenin söylenmesi çatıyı değiştirmez. Yani
Numaralanmış cümlelerin hangisinin yüklemi geçişsiz-
“Şiirler, eleştirmenlerce yerden yere vuruldu.” cümlesi
ken geçişli yapılan bir fiil değildir?
edilgendir.
266
Test FİİLDE ÇATI

5 • Özneye Göre Çatı • Nesneye Göre Çatı
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi çatı özellik- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçişsiz bir eylem al-
leri bakımından diğerlerinden farklıdır? dığı eklerle ettirgen hâle gelmiştir?
A) İçeri müdür girince çalışanlar hızla toparlandı. A) Başından geçen kötü olayları ailesine ağlaya ağlaya
B) Panelist, son konuşmasında çok önemli konulara de- anlattı.
ğindi. B) Adamcağız ayağından sakatlanmış atını kimseye öl-
C) Buluşmak için sözleştikleri yer kalabalık olduğundan bir dürtmedi.
süre etrafına bakındı. C) Mezuniyet töreninde giyeceği elbiseyi mahalledeki ter-
D) Usta edebiyatçı, bir grup hayranı tarafından mezarı ba- ziye diktirmiş.
şında anıldı. D) Osteki eşyaların hepsini özel bir rmaya taşıtmışlar.
E) Son yapımıyla ödül alan yönetmen, ekip arkadaşlarına E) Mülakata geç gelen adayları diğer görüşmeler bitene
sarıldı. kadar dışarıda beklettirdiler.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işteş çatılı eylemde 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözde özne kullanıl-
karşılıklı yapma anlamı vardır? mıştır?
A) Göz açıp kapayıncaya kadar bizim ev de tutuşmuştu. A) Deneme, yazarın düşüncelerini özgürce dile getirdiği
B) Annemin köyünde her bahar koyun, kuzu meleşirdi. bir türdür.
C) Kocasını gemiye bindirip rıhtımdan hüzünle uzaklaştı. B) Üniversite yerleştirme sonuçlarını ÖSYM Başkanı açık-
ladı.
D) Gençler, uçurumun dibini görebilmek için iyice kenara
B C) Tiyatro, sinemaya göre daha organik olduğu için daha
yanaştılar.
İ çok sevilir.
E) Akıllı telefon kullanamadığından yurt dışındaki oğluyla L
hâlâ mektuplaşıyordu. G D) Her olayı en ince detayına kadar araştırmayı severdi.
İ E) Herkesin içinde düşüncelerini ifade etmekten çekiniyor-
du.
S
A
R
M
A
L
3. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin yüklemi oldurgan 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem, edilgen çatılı
çatılıdır? olduğu hâlde cümledeki işi yapan gerçek özne belirtil-
A) Acemi katır kapı önünde yük indirir. miştir?
B) Dağ ne kadar yüce olsa yol üstünden aşar. A) Bütün eğitim kurumları, müfettişlerce denetleniyor.
C) Gölgesinde oturulacak ağacın dalı kesilmez. B) Eşyalar kısa sürede üst kata çıkarıldı.
D) En kolay iş, yemek; çiğnemeden o da yutulmaz. C) Kadın, çocuğuna sevgiyle sarıldı.
E) Herkesin aklı bir olsa koyuna çoban bulunmaz. D) Artık kimse kimseye borç vermek istemiyor.
E) Mahallemizin sakinleri, olaya tepki gösterdiler.
267
7. I. Taşa, toprağa, havaya, suya her şeye hayranlık duyar- 10. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi öznesine
dı. (etken) göre edilgen, nesnesine göre geçişsiz bir eylemdir?
II. Daha fazla azar işitmemek için yanımdan uzaklaştı. A) Dalmak için açıklara giden gençlere uzun aramalardan
(geçişsiz) sonra ulaşıldı.
III. Büyük kentlerin dayanılmaz cazibesi herkesi kendine B) Onun gönül bahçesine aşk fakiri insanlar giremezmiş.
çekiyordu. (geçişli)
C) Yazmak istediği romanı ilk cümlesinden son cümlesine
IV. Bilinçsiz avlanma sonucu bölgedeki kuşların sayısı kadar planlamıştı.
azaldı. (edilgen)
D) Dağ yollarına tırmanan arabamız homurdanmaya baş-
V. Taş fırınlarda pişirilen ekmekler konuklara ikram edildi. lamıştı.
(edilgen)
E) Cüzdanını bıraktığı yerde göremeyince uzun süre arandı.
Numaralanmış cümlelerin yüklemlerinin çatı özellikleri
için ayraçla belirtilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
11. Bana hatırlatıyor uzun uzun her akşam

Simsiyah servileri bembeyaz perdelerim
Bu cümlede geçen eylemin çatı özellikleri aşağıdakile-

rin hangisinde verilmiştir?
A) Etken - oldurgan
B) Edilgen - geçişsiz
8. Bahçemizdeki ağaçlar bahar geldiğinde ----. C) Etken - ettirgen
Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa öz- D) Dönüşlü - geçişli

ne-yüklem ilişkisi bakımından diğerlerinden farklı bir E) Etken - geçişsiz
özellik gösterir?
A) meyve verir
B) bahçıvanımız tarafından budanır
C) göçmen kuşlara ev sahipliği yapar
D) rengârenk çiçekler açar
E) yemyeşil oluverir B
12. Bilim insanları benim haklı olduğumu kanıtladılar ama ben
İ
bir gün bile yaptıklarımla övünmedim. Sadece gençlere ça-
L
lışma azmi kazandırdım.
G
İ Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Edilgen il
S B) Etken il
A
R C) Dönüşlü il
9. Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem geçişli hem geçiş-
M D) Geçişli il
siz eylem kullanılmıştır?
A E) Ettirgen il
A) Bütün sevgileri atıp içimden L
Varlığımı yalnız ona verdim ben
B) İsterdim bu eski yerde seninle
Baş başa uyumak son uykumuzu
C) Kapımı birkaç gün için açık tut
Eşyam bakakalsın diye arkamdan
D) Herkesin dünyada varsa yeri  ÖĞREN
Ben de “bütün dünya benimdir” derim
getirmek (geldirmek), götürmek (gittirmek), kaldırmak (kalk-
E) İkiz hayaletler gibi yürüdük dırmak) illeri oldurgan yapılırken değişime uğramıştır.
Puslu aydınlıkta o bahar günü
268
Test CÜMLE TÜRLERİ

1 • Yüklemin Türüne Göre • Anlamına Göre • Yüklemin Yerine Göre (Öge Dizimi)
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yükleminin türü bakımın- 4. (I) Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinin bahçe-
dan diğerlerinden farklıdır? sindeki “Düşünen Adam” heykeli meşhurdur. (II) Fransız
A) İnsan için en zor iş, insan olabilmektir. heykeltıraş Auguste Rodin’in 1906’da tamamladığı heykelin
B) İçimdeki umuttur beni yaşatan. buradaki kopyasının hikâyesi de ilginçtir. (III) 1953’te heyke-
lin fotoğrafını bir dergide gören Başhekim Fahri Celal Gök-
C) Yaşayan her insan zamanla kirleniyor.
tulga, bu heykelin kopyasını yaptırmakta kararlıdır. (IV) O
D) Aşkla dolu olmayan kalp ölüdür. sıralarda hastanede yatan Kemal Künmat, heykelin yapımı
E) Fuzuli, kalbiyle hâlâ çağdaşımızdır. için görevlendirilir. (V) 40 bin lira isteyen bu heykeltıraşın işi
yarım bırakmasından sonra onu tamamlayan kişi Yüzbaşı
Mehmet Pişdar adında bir başka hastadır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi yükle-

minin türü bakımından diğerlerinden farklıdır?
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yükleminin türüne göre

yanlış adlandırılmıştır?
A) Onun biricik bir amacı vardı. (isim)
B) Toplantıya tam zamanında vardı. (il)
C) Bendim senin asıl aradığın. (isim)
D) Bir öykücü için her insan önemlidir. (isim)
E) İnsan ancak insanla insanlaşıyor. (isim)
B
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
3. I. Sevgi, iç çekişlerin buharıyla yükselen bir dumandır. 5. (I) Cenevre, geceleri sokaklarda dolaşmak için bulunmaz
L
bir yerdir. (II) En başta, son derece hatta insanı sıkacak
II. Bir hikâyede daldaki kuş mutlaka cıvıldar.
denli güvenlidir. (III) İsviçre’nin zenginlik kaynağı olan ban-
III. Duygulu kalbim gibi titrekti dallar. kalar burada olduğu için polis kuş uçurtmaz. (IV) Polis oto-
IV. Herkes birbirini saygıyla selamladı. sunun veya üniformasının ortalıkta gözükmediği bu şehirde
V. Sorumlulukları ve parası çok olan insan korkaktır. gizli bir el sanki yabancıların her an ensesindedir. (V) Ayrıca
geceleri saat ondan sonra ancak küçük kuzey kentlerinde
Numaralanmış cümlelerden hangileri yüklemine göre
rastlanabilecek kadar ıssızdır.
diğer üçünden farklıdır?
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi yükle-
A) I ve III B) II ve IV C) II ve V
mine göre farklı bir cümle türündedir?
269
6. Bir insanı, bir insana bağlayan şey ortak acılardır çoğu kez. 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi biçimce olumlu anlamca
olumsuz bir cümledir?
Bu cümle ile yükleminin türü ve öge dizimi bakımından
özdeş olan cümle aşağıdakilerden hangisinde veril- A) İnsan; düşü gerçeğe, geçmişi bugüne, acıyı umuda yeğ
miştir? tutmamalı.
A) Asla birbirinin yerini alamaz insanlarla eşyalar. B) İnsan, kendinden kaçarken kentinden de kaçar bazen.
B) Geçmişin acı meyveleri tatlanıyor zaman geçtikçe. C) Ne içine ne dışına sığabiliyor taşan bir yürek.
C) En acı yaşantılar bile acıtmadan hatırlanır bir zaman D) İki gönül bir olur da samanlık seyran olmaz mı hiç?
sonra. E) Uykularıma aşıladım seni çık da gel artık düş kentleri-
D) Sen belirsiz geleceğin veya dönülemez geçmişin yeri- me.
ne, şimdinin kucağında yaşa.
E) İnsanı kendinden uzaklaştıran bir şeydir ele geçirme
yarışı.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlamına göre farklı bir 10. Aşağıdakilerden hangisinde verilen dizeler eksiltili cüm-
cümle türünün örneğidir? le oluşturmuştur?
A) İnsanın olduğu yerde ne iyiler biter ne de kötüler. A) Buharlaşır suyu ömrümüzün
B) İyiyi ya da kötüyü tercih edebilmek için bunlar bulunmalı Isınınca yüreğimiz
çevremizde. B) Aşk da bir nimettir
C) Kötülüğe ulaşamadığı için kötülük yapmayan biri iyi de- Üşüyünce yüreğimiz
ğildir. C) Son bulur karanlıklar
D) Özgür iradeyle seçim yapamayan birinin ne olduğuna
Işıyınca yüreğimiz
karar veremez kimse.
D) Sığamayız hiçbir yana
E) Kötü sonuçlara itiraz etmemeli insan, bu durum kendi
Tutuşunca yüreğimiz
tercihinin sonucuysa.
B E) Sonrasında sağanak yağmur
İ Taşınca yüreğimiz
L
G
İ
S
A
R
8. Özlemini çektiğimiz şeylere bol bol sahip olup onlara alışın- M
A
ca onlar, bizim için haz kaynağı olmaktan çıkar.
L
Bu cümlenin yüklemine, anlamına ve öge dizimine göre
özellikleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisi biçimce olumsuz anlam-
ca olumlu bir cümledir?
Yüklemine Anlamına Öge Dizimine
A) Karanlıkla suç ortağı olanlar karanlıktan korkmazlar.
Göre Göre Göre
B) Benim senden başka güvenecek bir kimsem mi var?
A) Fiil Olumlu Kurallı
C) Sen başarılı olmak istedin de biz mi engel olduk?
B) Fiil Olumsuz Kurallı
D) Böylesine karmaşık bir problemi insan tek başına çöz-
C) Fiil Olumlu Devrik
meye kalkışmamalı.
D) İsim Olumsuz Kurallı
E) Böyle titiz bir yazarın yazdıklarını hiç okumaz mıyım?
E) İsim Olumlu Kurallı
270
12. Aşağıdakilerin hangisinde verilen cümle ile ayraç için-

deki belirleme uyumlu değildir?  SAKIN KARIŞTIRMA
A) Anlattıklarımı başkalarıyla paylaşmayın. (buyruk-emir
Öge dizimine göre veya kuruluşuna göre cümle istenirse
cümlesi) yüklemin yerine bakılır, türüne değil. Yüklem sonda ise
B) Başarmak istiyorsan dayanıklılığını geliştirmelisin. (ge- kurallı yani düz cümle, yüklem sonda değilse devrik cüm-
reklilik-zorunluluk cümlesi) le oluşur.
C) Bu yetenekli çocukta yok yok. (biçimce olumlu anlamca
olumsuz cümle)
D) Sanki bir gün olsun beni düşündün. (biçimce olumlu an-
lamca olumsuz cümle)
E) Yazık ki taşa geçti sana geçmedi sözüm. (ünlem cüm-
lesi)
 DİKKAT  SAKIN KARIŞTIRMA

Yüklemi fiil olmayan her cümle yükleminin türü bakımın- Olumlu cümle, bildirilen yargının gerçekleşmesi ile ilgili-
dan isim cümlesidir. dir. Yani durumun iyiliği veya kötülüğü cümle türüyle ilgili
Aşağıdaki cümleler isim cümlesidir ve yüklem olan değildir. Aşağıdaki cümlelerin tümü olumlu cümle türüne
sözcüğün türü belirtilmiştir. girer:
1. Benim amacım kazanmaktı. (fiilimsi) 1. Adam, bugün çok yoruldu.
2. Hani bir sevgilin vardı yedi sekiz sene önce. (isim) 2. Size yardım edemediğim için üzgünüm.
3. Balığın görünüşü korkutucuydu. (adlaşmış sıfat) 3. Babam bana çok öfkelenmiş.
4. Bizdik bir zaman bizi hor gören. (zamir)
5. Çocuklar içindi bütün çabamız. (edat grubu)
6. Dost, dostun ayıbını örtendir. (fiilimsi grubu)
7. Bizi üzen şey, onun tembellik yapmasıdır. (fiilimsi
grubu)
B
İ
L
G
İ  SAKIN KARIŞTIRMA
Bir cümlenin biçimi olumlu da olumsuz da olsa bildirilen
S yargının gerçekleşip gerçekleşmemesine göre o cümle
 DİKKAT A olumlu veya olumsuz cümle olarak adlandırılır. Yani bir
R cümle biçimce olumsuzken anlamca olumlu veya biçim-
Yüklemi çekimli fiil olan cümleler, fiil cümlesidir ve olum- M ce olumluyken anlamca olumsuz cümle grubuna girebilir.
suzu -ma, -me olumsuzluk ekiyle yapılmıştır veya yapı- A Aşağıdaki cümleleri iyi inceleyiniz:
labilir. L 1. Ne sana ne bana güveniyor. (olumsuz cümle)
NOT: Bir sözcüğün isim mi fiil mi olduğu köküne göre de- 2. Benim dert çekecek hâlim mi kaldı? (olumsuz cümle)
ğil, son yapım ekinden sonraki görevine göre belirlenir. 3. Bu markette yok yok. (olumlu cümle)
1. Yaptığınız hareket korkunçtu. (isim cümlesi) 4. Kim, bu cennet vatan uğruna olmaz ki feda? (olumlu
2. Durumu biraz daha gözlemleyin. (fiil cümlesi) cümle)
3. Onu yaşama bağlayan senin onu sevmendir. (isim 5. Ben seni anlamıyor değilim. (olumlu cümle)
cümlesi) 6. Sanki yüzümü güldürecek bir iş yaptın. (olumsuz
4. İnsanlar giderek sevgisizleşiyor. (fiil cümlesi) cümle)
5. Her şeyin bir çözümü varmış. (isim cümlesi) 7. Anlatımını gereksiz ayrıntılarla boğmamalısın. (olum-
6. Söylediğim her söz hedefe varmış. (fiil cümlesi) suz cümle)
271
CÜMLE TÜRLERİ
• Yapısına Göre Cümleler • Basit Cümle
Test
2
• Birleşik Cümle • Sıralı Cümle • Bağlı Cümle
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi basit yapılı bir cümledir? 4. Şefkat, bazen ona en çok gereksinim duyanları parampar-
A) Turnalar yok olursa aşk ve hasret öksüz kalır. ça ediyor.
B) Bilenle bilmeyen bir tutulmaz. Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
C) Kierkegaard, “Hayat, geriye doğru anlaşılır, ileri doğru A) Öge dizimine göre kurallı bir cümledir.
yaşanır.” diyor. B) Anlamına göre olumsuz cümle örneğidir.
D) Hiçbir sanat eseri yoktur ki toplumunu yansıtmasın. C) Yapısına göre birleşik yapılı bir cümledir.
E) Genç bir yazar, başka yazarların yapıtlarını ilk yazarlık D) Yüklemine göre il cümlesidir.
dönemlerinde örnek alabilir.
E) Yüklemi birleşik yapılı bir ildir.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi birleşik yapılı bir cümle 5. Ben, sana bütün yaralarımı gösterecek ve gerçekleri değiş-
değildir? tirmeksizin anlatacak kadar güvendim.
A) Hemen oturup günlüğümü yazmalıyım. Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
B) Her şeyi gördüm, artık buradan göçüyorum. A) Üç tane yan cümlesi vardır.
C) İnsan inanmalı ki başarıya ulaşsın. B) Bir tane temel cümle bulunmaktadır.
D) Sen beni anlarsın sanmıştım. C) Girişik birleşik cümle örneğidir.
E) Ayrılık başlarsa aşk da acıtır yüreği. D) Bağlı cümle olup ortak öge içermektedir.
E) Yüklemine göre eylem cümlesidir.
B
İ
L
G
3. I. Sana kızmıyorum ama sitem ediyorum. İ
II. Başka birine acı verebileceğimin bilinci beni ahlaklı

kılar. S
A
III. Şu dünyada her insan, bir hikâyenin büyük veya küçük 6. (I) Bugün, içinde taze umut yaprakları yeşerir; yarın, tomur-
R
parçasıdır. cuklar açar. (II) İçin, parıl parıl parlar ama onu üçüncü gün
M
IV. Topluluklar, giderek çöküyor; onun yerini titizlikle koru- A don vurur. (III) Her şeyin yolunda olduğundan emin oldu-
nan kimlikler alıyor. L ğun gün öldürücü don, kökünü kurutur insanın. (IV) Yaşa-
V. Siyaset adamlarının ve medya mensuplarının dilinin dığın güzel mevsimlerin bedeli ağır bir kıştır. (V) Öyleyse
toplumu gerdiğini düşünüyorum. insan baharı ve yazı yaşarken hazırlık yapmalı kışa.
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa-
söylenemez? ğıdakilerin hangisini söylemek yanlıştır?
A) I. si bağlı ve bağımlı bir cümledir. A) I. cümle sıralı cümledir.
B) II. si girişik birleşik bir cümledir. B) II. cümle bağlı cümledir.
C) III. sü basit yapılı bir cümledir. C) III. cümle birleşik cümledir.
D) IV. sü bağımsız sıralı bir cümledir. D) IV. cümle basit bir cümledir.
E) V. si bağlı bir cümledir. E) V. cümle birleşik yapılı bir il cümlesidir.
272
7. (I) Bir çöplüğün önünde heykel gibi durmuş, hiç kıpırda- 10. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi eksiltili cümledir?
madan olanca dikkatiyle tenekelere bakan tek bacaklı bir A) Yel, kayadan ne koparır.
adama rastlamıştık. (II) Adam çöpleri ne karıştırıyor ne de
B) Kaçan balık, büyük olur.
inceliyordu. (III) Sağanak yağmurun altında gözlerini bir an
C) Gün doğmadan neler doğar?
bile ayırmadan bir lm izliyordu sanki. (IV) Galiba insan-
lığın artıklarında kendi yansımasını görmeye çalışıyordu. D) İnsan konuşa konuşa, hayvan koklaşa koklaşa.
(V) Kayıp bacağını arıyor, demişti yanımdaki. E) Ak itin pamukçuya zararı var.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda

söylenenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümle sıralı cümle yapısındadır.
B) II. cümle biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümledir.
C) III. cümle yapıca girişik birleşik cümle örneğidir.
D) IV. cümle birden fazla yan cümlesi bulunan birleşik ya-
pılı bir cümledir.
E) V. cümle iç içe birleşik cümledir.
11. “Kuvvetli kişi, zayıf ile yan yana yürüyendir.”

Bu özdeyiş için aşağıda verilenlerden hangisi yanlış-
tır?
8. Yitirdiğim bir şeyi arıyorum ama neyi yitirdiğimi unutmu- A) Basit yapılı bir cümledir.
şum. B) Fiil cümlesidir.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? C) Olumlu bir cümledir.
A) Tek yargılı bir cümledir. D) Kurallı bir cümledir.
B) Yan cümle içermemektedir. E) Yan cümle içermemektedir.
C) Soru cümlesidir.
D) İki tane birleşik cümleden oluşmuş bağlı bir cümledir. B
E) Bağımsız sıralı cümle örneğidir. İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisi sözde soru cümlesidir? 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisi bağımsız sıralı cümledir?
A) Toplantının konusu neydi acaba? A) Hayatı anlayın; anlamayanlar, asla sevemez.
B) İnsan kendine hedef belirlerken nasıl bir yol izlemeli? B) İnsanoğlu; iyiyi, güzeli, doğruyu sevmeli; bu, onun va-
C) Biz şairler, her şeyi biraz abartıyoruz galiba. roluşsal bir özelliğidir.
D) Çocuğu tehlikede olan bir anne kadar kim cesur bir sa- C) İçimde bugün yağmur fırtınaları var, dünkü dinginlik
vaşçı olabilir? yok.
E) Onu şimdi nerede ve nasıl bulabiliriz? D) Her yer karanlık, diyordu; karanlıkta görmeyi öğrendi.
E) Zekâ, büyük bir nimettir; iyi eğitilmediği zaman eziyete
dönüşür.
273
 ÖĞREN  MUTLAKA ÖĞREN

Bazı cümleler, soru biçiminde düzenlenir ama cevap Yan cümlesinin kuruluşuna göre dört çeşit birleşik
istemez çünkü cevap içindedir. Bu tür cümlelere sözde cümle vardır:
soru cümlesi denir. Anlamı güçlendirmek için kurulan bu 1. Girişik birleşik cümle: En yaygın kullanılan ve en çok
cümlelerde sitem, şaşkınlık, olumsuzlaştırma, olumlulaş- sorulan birleşik cümle çeşididir ve yan cümlesi fiilimsi
tırma, yadsıma, onaylama, onaylatma gibi farklı anlamlar ile oluşturulur yani içinde isim-fiil, sıfat-fiil veya zarf-
bulunabilir: fiil bulunur.
1. Benim mor sümbüllü bağlarım mı var? 2. Şartlı birleşik: Yan cümlesi -sa, -se şart kipiyle oluş-
turulmuş cümledir.
2. Benzin vardı da biz mi içtik? 3. İlgi cümlesi (ki’li birleşik cümle): İki yargının birbirine
3. Kim bu cennet vatan uğruna olmaz ki feda? “ki” bağlacıyla bağlanmasıyla oluşur.
4. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! 4. İç içe birleşik cümle: Yan cümle, temel cümlenin bir
ögesi olan veya o ögeyi tamamlayan tam bir cümle-
den yani iç cümleden oluşur.
Aşağıdaki birleşik cümlelerin türünü ve yan cümlesi-
nin görevini inceleyip öğreniniz:
1. Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.
→ Girişik birleşik cümledir.
→ Yan cümle özne görevindedir.
 MUTLAKA ÖĞREN 2. Yazar, “İlk öğretmenim annemdir.” diyordu.

→ İç içe birleşik cümledir.
Yapısına göre dört çeşit cümle vardır: basit, birleşik, sı-
→ Yan cümle nesne görevindedir.
ralı, bağlı.
3. İnsan birini severse onun her şeyine katlanır.

→ Şartlı birleşik cümle.
→ Yan cümle zarf tümleci görevindedir.
4. İyi çalışmış ki bu dereceyi yapmış.

→ İlgi cümlesidir yani ki’li birleşik cümledir.
→ Yan cümle zarf tümlecidir.
 MUTLAKA ÖĞREN B
5. Anladım ki bu iş böyle gitmeyecek.
(Bu işin böyle gitmeyeceğini anladım)
Basit cümle uzun ya da kısa cümle değildir. Yüklemi bir İ
→ Ki’li birleşik cümle yani ilgi cümlesidir.
tane olan ve içinde il veya ilimsi bulunmayan cümledir L
→ Yan cümle nesne görevindedir.
yani tek yargılıdır: G
1. Bütün soruları, kolaylıkla ve zevkle çözdüm.
İ
6. Görülüyor ki herkes sınava hazır.
yüklem (Herkesin sınava hazır olduğu görülüyor.)
S → Ki’li birleşik cümle yani ilgi cümlesidir.
2. Sokağın sonundaki kırmızı evin önünde duruvermişti
A → Yan cümle özne görevindedir.
yüklem
o son model mavi araba.
R
M 7. Bilmeden gelip bastığın bu toprak, bir vatan kalbinin
A attığı yerdir.
L → Girişik birleşik cümledir ve dört tane yan cümlesi
vardır.
→ İlk üç yan cümle özne görevindedir çünkü özneyi
niteleyen bir sıfat-fiil grubunun içindedir. 4. yan cümle
ise yüklem grubunun içinde ve sıfat görevindedir.
 DİKKAT
Birleşik cümlenin tek yüklemi vardır ve içinde fiil veya fi-
ilimsiden ya da iç cümleden oluşan bir yan cümle vardır.
Yan cümle ya bir ögedir ya da bir ögenin tamamlayıcısıdır
ama ayrı bir yüklem değildir.
274
 KARIŞTIRMA  DİKKAT
İki temel cümlenin bulunduğu cümleler sıralı veya Bağlı cümle bağlaçla bağlanmış cümleler topluluğudur.
bağlı cümledir; aradaki tek fark, bağlaç ile bağlanıp Bağımlı cümle ise ögelerinden en az birinin ortak olduğu
bağlanmamasıdır:
cümleler topluluğudur, isim benzerliği sizi yanıltmasın.
1. Artık çalışmıyorum, konuları bitirdim. (sıralı)
Aşağıdaki cümle tahlillerini kavrayınız.
2. Artık çalışmıyorum çünkü konuları bitirdim. (bağlı)
3. Hava soğuktu, hiçbir sığınağımız yoktu. (sıralı)
1. Azerbaycan kökenli olan ve 2011 yılında Türkiye va-
4. Hava soğuktu üstelik hiçbir sığınağımız yoktu. (bağlı)
tandaşı olan Ramil Guliyev, Londra’da 2017’de ya-
5. Sokağa çıktım, amaçsızca yürümeye başladım. (sıralı)
pılan şampiyonada 200 metrede dünya şampiyonu
6. Sokağa çıktım ve amaçsızca yürümeye başladım.
oldu.
(bağlı)
a) Yüklemine göre: Fiil
b) Anlamına göre: Olumlu
c) Yapısına göre: Birleşik
d) Öge dizimine göre: Kurallı
2. Dün, gelecek kapkara görünüyordu hâlbuki şimdi şu

ağaçların çiçek açacağı mevsimi bekliyorum.
c) Yapısına göre: Bağlı
3. Ben de senin gibi neşeliyim, diye söylendi.

c) Yapısına göre: Birleşik
B d) Öge dizimine göre: Kurallı
İ
4. O adam aslında akılsız değilmiş.
L
 KARIŞTIRMA G a) Yüklemine göre: İsim
İ b) Anlamına göre: Olumlu
Bağlaç bulunan her cümle bağlı cümle değildir çün-
kü bağlaç ögeleri bağlamışsa bağlı cümle oluşturmaz c) Yapısına göre: Basit
ancak bağlaç iki cümlenin arasına girmişse bağlı S
cümle oluşturur: A
R
1. Ne insanların yargıları ne dostların sitemi benim doğ-
M
rularımı değiştirir. (bağlı cümle değil) A

2. Ne seni ararım bir daha ne yardım isterim kimseden. L
(bağlı cümle)
3. Düzenli çalışmayı ve sabırlı olmayı ben ondan öğren-
dim. (bağlı cümle değil)
4. Düzenli çalışmalı ve sabırlı olmalısın her zaman.
(bağlı cümle)
5. Çocuklar ya basketbol oynamaya ya gezinti yapmaya
gitmişlerdir. (bağlı cümle değil)
6. Ya beni de götür ya sen de gitme. (bağlı cümle)
275
CÜMLE TÜRLERİ Test

• Birleşik Cümleler • Girişik Birleşik • Şartlı Birleşik 3
• İç İçe Birleşik • Ki’li Birleşik (İlgi Cümlesi)
1. Dakota kabilesinin kadınları sevdikleri ölünce parmaklarını 4. İstanbul’a son bir yıldır hiç gitmedim, bir daha dönüp dön-
keser. meyeceğimi bilmiyorum. Geri dönmek zorunda olmadıkça
çekip gitmek hiç de zor değilmiş. Artık sürekli gidiyorum,
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
kendimi de yanımda taşıyarak; içimdeki cesedi ağır, koca-
A) Girişik birleşik cümledir. mış, bozkıra dönmüş yüreğimi yüklenerek dolanıp duruyo-
B) Anlamına göre olumlu bir cümledir. rum. Dünya acımasız bir avcı gibi izimi sürüyor.
C) Yan cümlesi nesne görevindedir. Aslı Erdoğan’ın “Mucizevi Mandarin” adlı eserinden alı-
D) Yüklemine göre eylem cümlesidir. nan bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
E) Bir temel cümle ile iki yan cümleden oluşmuştur. A) Bağımlı sıralı cümle
B) Birleşik yapılı cümle
C) Basit yapılı cümle
D) İsim cümlesi
E) Bağlı cümle
2. Artık toplama kamplarını, gaz odalarını, cezaevlerini ka-

nıksadık; canlı yayından izlediğimiz bombardımanlardaki
çocuk ölümleri eşliğinde akşam yemeğimizi yiyoruz. 5. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde yan cümlenin
görevi yanlış belirtilmiştir?
A) Ölmüş koyun, kurttan korkmaz. (özne)
A) Bağlı cümledir.
B) Gün doğmadan neler doğar. (zarf tümleci)
B) Fiil cümlelerinden oluşmuştur.
C) Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur. (özne)
C) Olumlu cümlelerden oluşmuştur.
D) Suyun yavaş akanından, insanın yere bakanından
D) Bağımlı sıralı cümledir. kork. (dolaylı tümleç)
E) Öge dizimine göre kurallı cümledir. E) Harman döven öküzün ağzı bağlanmaz. (nesne)
B
İ
L
G
İ
S
A
R 6. (I) Biz mangal seven bir milletiz. (II) Ateş ve et ikilisi, sa-
3. Derin sularında bu ayna her an
M nırsınız ki bizim için yaratılmış. (III) Yaz aylarında duman
Senden bir parıltı aksettirecek A tütmeyen bir ağaç altı, bahçe, balkon yok gibidir. (IV) Bu işi
Kâh çıplak bir omuz sessiz düşecek L en çok abartanlar ise Gazianteplilerdir. (V) Pazar günleri bu
Eriyen bir kuğu beyazlığından kentte herkes mangal yakar ve piknik yerlerinden yükselen
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bu dizeleri için aşağıdakile- dumanları gören yabancılar, orman yangını var sanırlar.
rin hangisi söylenebilir? Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgi aşağıdaki-
A) İki temel cümle ile bir yan cümleden oluşmuştur. lerden hangisi söylenemez?
B) İki yan cümle ile bir temel cümleden oluşmuştur. A) I. cümle, basit isim cümlesidir.
C) Özne göreviyle kullanılmış yan cümle bulunmaktadır. B) II. cümle, birleşik il cümlesidir.
D) İsim cümlesi ve il cümlesinin sıralanmasıyla oluşmuş C) III. cümle, birleşik isim cümlesidir.
sıralı cümle vardır. D) IV. cümle, girişik birleşik cümledir.
E) İki tane devrik il cümlesinden oluşmuş sıralı cümledir. E) V. cümle, iki il cümlesiyle kurulmuş bağlı bir cümledir.
276
7 - 8. soruları 10. (I) “İnce Memed”de anlatılan; doğanın doğası, insanın

doğası ve toplumun doğasıdır. (II) Üçü, Yaşar Kemal’in
aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.
zihninde harmanlanarak yazıya dökülmüştür. (III) Yaşar
Kemal’in anlatımı, kitabı evrensel bir destana dönüştürür.
(I) Malatya üç yıldır beklediği Coğra İşaret Tescili’ni aldı. (IV) Bölgede beş altı noktada İnce Memed’in mezarının
(II) Malatya kayısısı, Aydın incirinden sonra AB’den tescil- olması, adına ağıtlar yakılıp şiirler yazılması onu bütün ro-
lenen ikinci ürünümüzdür. (III) Malatya kayısısı için Malat- man kahramanlarından farklı kılar. (V) Yaşar Kemal’in köyü
ya ve ilçelerinin yanı sıra Baskil (Elazığ), Gürün (Sivas), olan Hemite’nin kıyısından akan Ceyhan Irmağı burada
Gölbaşı (Adıyaman), Elbistan (Kahramanmaraş) coğra iyice genişleyerek Kırmıtlı Kuş Cenneti’ne İnce Memed’i
sınır olarak belirlendi. (IV) Tescil belgesinde ürünün hem anlatır mırıl mırıl.
yaş meyve hem de kuru meyve özelliklerine yer verildi.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda
(V) Malatya kayısısı çeşidi olarak da Hacıhaliloğlu, Hasan-
yapılan saptamalardan hangisi yanlıştır?
bey, Kabaaşı, Soğancı, Çataloğlu ve Çöloğlu belirtildi.
A) I. cümle yüklemine göre isim, yapısına göre girişik bir-
leşik cümledir.
7. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi yapısı- B) II. cümlede zarf tümleci görevinde yan cümle yer almış-
na göre diğerlerinden farklıdır? tır.
A) I B) II C) III D) IV E) V C) III. cümlenin yapısı birleşiktir, anlamı olumludur.
D) IV. cümle birden fazla yan cümlesi bulunan girişik birle-
şik cümledir.
E) V. cümle; devrik, olumlu, birleşik il cümlesidir.
8. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- 11. Ellerim takılırken rüzgârların saçına
lerden hangisi söylenemez? Asıldı arabamız bir dağın yamacına
A) I. cümle, yan cümlesi nesne görevinde kullanılmış giri- Faruk Nafiz’in “Han Duvarları”ndan alınan bu ikili dize için
şik birleşik cümledir. aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
B) II. cümle; yapısına göre birleşik, yüklemine göre isim, A) Bir yan cümle ile bir temel cümleden oluşmuş devrik
anlamına göre olumlu cümledir. cümledir.
C) III. cümle; yapısına göre sıralı, yüklemine göre il cüm- B
İ B) Eylem cümlesidir.
lesidir.
L C) Girişik birleşik yapılı bir cümledir.
D) IV. cümle, basit yapılı bir il cümlesidir. G D) Yan cümlesi dolaylı tümleç görevindedir.
E) V. cümle; birleşik yapılı, olumlu, kurallı bir eylem cümle- İ
E) Birinci dize tümüyle zarf tümleci görevinde bir yan cümle-
sidir.
dir.
S
A
R
M
A
L
9. İnsan, kendini hiçbir yerde karıncalar gibi kaynaşan bir ka- 12. Aşağıdakilerden hangisi yüklemine göre fiil, anlamına
labalığı yarıp geçtiği zamanki kadar yalnız hissedemez. göre olumlu, öge dizimine göre devrik, yapısına göre
birleşik bir cümledir?
Bu özdeyiş için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sevmedim senden esmeyen rüzgârın taşıdığı kokuyu.
A) Üç tane yan cümlesi vardır.
B) Şimdi bir iğneli yalnızlıktır içimde devinip duran.
B) Anlamca olumsuz cümledir.
C) Senin vurulduğun yerden vurulduğumu söylüyorum
C) Yüklemine göre il cümlesidir. sana.
D) Yapısına göre sıralı cümledir. D) Sana hep sesleniyorum uçurum kenarlarından.
E) Yan cümlesi zarf tümleci görevindedir. E) Ölen, ölümüyle kendini seveni de öldürüyor.
277
CÜMLE TÜRLERİ Test

• Yan Cümle • Temel Cümle • Yan Cümlenin Görevi 4
• Yan Cümlenin Sayısı
1. Bu sevda gölünde acemi ve aç bir balık olduğumuzu bilip 4. İnsanların kulağı güzel öğütlere kapalıdır da dalkavuk söz-
gönlümüzü gözlerinin oltasına takıp çeken o usta avcıya lerine açıktır.
teslim olmak, bitirmeyecek acılarını, yorulan ve yaralanan Bu özdeyişle ilgili
bağrımın.
I. İsim cümlelerinden oluşmuştur.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisini söylemek II. Olumsuz ve olumlu cümle örnekleri vardır.
yanlıştır?
III. Yapısına göre bağlı cümledir.
A) Birçok yan cümlesi, bir tane temel cümlesi vardır.
IV. Bağımsız cümle olup öge ortaklığı bulunmamaktadır.
B) Biçimce de anlamca da olumsuz bir il cümlesidir.
V. Girişik birleşik cümlelerden oluşmuştur.
C) Yan cümlelerden biri özne görevi üstlenmiştir.
saptamalarından hangileri doğrudur?
D) Yan cümlelerden biri temel cümlenin nesnesi görevin-
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
dedir.
E) Öznesi ortak bağımlı sıralı cümleye yer verilmiştir.
5. Bir şeyi bulunmadığı yerde aramak, onu aramamak de-

2. Kılları uzadıkça ellerimin mektir.
Unuttum kâğıtlardan Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Nasıl gemi yapıldığını A) Fiil cümlesidir.
Sunay Akın’ın “Kâğıt Gemi” şiirinden alınan bu dizeler- B) Olumlu cümledir.
deki yan cümlelerin görevleri aşağıdakilerin hangisin- C) Özne görevinde yan cümle vardır.
de bir arada verilmiştir?
D) Girişik birleşik cümle örneğidir.
A) Zarf tümleci – Nesne
E) Üç yan cümlesi, bir temel cümlesi mevcuttur.
B) Zarf tümleci – Özne
B
İ
C) Özne – Nesne
L
D) Dolaylı tümleç – Özne G
E) Zarf tümleci – Zarf tümleci İ
S
A 6. (I) Tramvay rayları boyunca banliyönün alçak binalarının
R arasından yürüdü. (II) Bir tarlanın yanından geçti, tarlanın
M yanında kendini gür gelincik örtüsünün ve baldıranların içi-
A ne attı. (III) Yeşil bir halıya sarınıyormuş gibi iyice büzüldü.

L (IV) Şimdi tamamıyla hürdü; hür olmak, güzel bir duyguy-
3. İnsanların size ne yaptığını unutabilirsiniz ama ne hissettir- du. (V) O beyaz delikte, o dar kutuda bu kadar süre kafayı
diğini unutamazsınız. oynatmadan nasıl yatmıştı?
Bu sözle ilgili aşağıdaki saptamalardan hangisi yanlış- Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki-
tır? lerden hangisinde yanlış bilgi verilmiştir?
A) İki tane nesne görevli yan cümle vardır. A) I. cümle birleşik eylem cümlesidir.
B) İki tane kurallı il cümlesinden oluşmuştur. B) II. cümle bağımlı sıralı cümledir.
C) Yapısına göre bağlı cümle örneğidir. C) III. cümle birleşik yapılı bir cümledir.
D) İki cümle de iç içe birleşik cümle örneğidir. D) IV. cümle bağımsız sıralı bir cümledir.
E) Olumlu ve olumsuz cümlelerden oluşmuştur. E) V. cümle girişik birleşik bir cümledir.
278
7. (I) Artvin’in Hopa ilçesinden 20 kilometre ileride Sarp Sı- 10. Ceviz, hafızayı güçlendirme özelliği fazla olan bir besindir;
nır Kapısı yer alır. (II) Sarp’tan yaklaşık 20 km gidince belleği âdeta özel bakımdan geçiren, netleştiren ve zihni
Gürcistan’ın en büyük şehirlerinden olan Batum’a ulaşır- parlatan bu besin “beyin dostu” olarak ilan edilip doktorlar-
sınız. (III) Batum, Acara Özerk Cumhuriyeti’nin yönetim ca tavsiye edilmektedir.
merkezidir ve subtropikal iklime sahiptir. (IV) Yedi kilomet-
Bu parçada kaç tane yan cümle kullanılmıştır?
re uzunluğundaki sahil şeridi, tertemiz plajları ve yemyeşil
doğası ile turistlerin ilgi gösterdiği bir yerdir. (V) Manolya A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
ağaçlarının süslediği geniş caddeler ve heykellerin süsle-
diği büyük meydanları olan Batum’a yalnızca nüfus cüzda-
nınızla gidip gelebilirsiniz.
Bu parçadaki numaralanmış cümleler için aşağıdaki-

A) I. cümle; basit, olumlu, kurallı eylem cümlesidir.
B) II. cümle, girişik birleşik yapılı bir cümledir.
C) III. cümle, birleşik yapılı bir cümledir.
D) IV. cümle; yapısına göre birleşik, yüklemine göre isim
cümlesidir.
E) V. cümlede dört tane yan cümle, bir tane temel cümle
bulunmaktadır.
11. Alüminyum folyo, hanımların ve aşçıların mutfakta sık kul-

landıkları bir ev ürünü hâline geldi lakin pişirmede alümin-
yum folyo kullanmanın folyodaki alüminyumun yiyeceklere
sızabileceğine ve sağlığı tehlikeye atabileceğine dikkat
çekmek istiyorum.
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisi isim cümlelerinden
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
oluşmuş bağımsız sıralı cümledir?
A) İki tane temel cümlesi vardır.
A) Gardiyan, eşyalarını uzattı; kasadar parasını verdi.
B) Yapısına göre bağlı cümle örneğidir.
B) Adamın bir derdi vardı, sabahtan beri düşünceliydi.
C) Bağımlı sıralı cümle şeklinde kurulmuştur.
C) Bir sahil kasabasındaydık, oldukça neşeliydik.
D) Olumlu eylem cümlelerinden oluşmuştur.
D) Ön bahçeye varmıştı, bahçe kapısının kolunu bastırdı. B
İ E) Her iki cümlede de ilimsiden oluşmuş yan cümleler
E) O zamanlar, pratisyen bir hekimdi; hayata dair beklenti-
L vardır.
leri vardı.
G
İ
S
A
R
M
9. Aşağıdaki birleşik cümlelerden hangisinde yan cümle A

L 12. Zeugma Mozaik Müzesi, 9 Eylül 2011 tarihinde Gaziantep’te
farklı görevdedir?
açılan ve 1700 metrekarelik mozaik ile dünyanın ikinci bü-
A) Yoldan ayrılıp buğday saplarının arasından tarlalara
yük mozaik müzesi olma özelliğini taşıyan müzedir.
daldı.
B) Tarlaların içinden Ceyhan Irmağı’na doğru koşa koşa
gitti. A) Yapısına göre birleşik bir cümledir.
C) Irmağın başındaki yükseltiye varır varmaz elbiselerini B) Öge dizimine göre kurallı cümledir.
çıkardı. C) Yüklemine göre isim cümlesidir.
D) Artık doyuncaya kadar ırmakta yüzecekti. D) Bağlı cümledir.
E) Yazın sıcağında ırmakta yüzmeyen vücut sağlıklı ola- E) Üç tane yan cümlesi vardır.
mazdı.
279
SİMÜLASYON 3 - CÜMLE TÜRLERİ

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi devrik, olumlu, birleşik 4. Aşağıdakilerden hangisi isim cümlesiyle fiil cümlesi-
isim cümlesidir? nin birbirine bağlandığı bağlı cümledir?
A) Onun ne kadar anlayışlı olduğunun bir göstergesidir A) Mustafa Kutlu’nun 1990’da yazdığı “Sır” sıradan bir
sana anlattıklarım. rençperin tarikat şeyhi olma hikâyesidir fakat hâlâ gün-
B) Senin de bir sorumluluğun vardır elbette onun başarı- celliğini korur.
sızlığında. B) Rasim Özdenören’in “Müslümanca Düşünme Üzerine
C) Paçalar ıslanmadan balık avlanmaz. Denemeler” kitabı 1985’te basılmış bir deneme kitabı-
dır ve yazarın en ilginç kitaplarındandır.
D) Epik şiirler; kahramanlık temalarını içeren, öyküleyici,
uzun şiirlerdir. C) Kurtuba doğumlu olup Endülüs’te yaşayan İbn-i Hazım
ve eseri “Güvercin Gerdanlığı”, aşka dair en ilginç çe-
E) Bir şiirin benzerini alaycı biçimde yazmaya da denmiştir
kim merkezidir.
“tehzil”.
D) Sezai Karakoç, yol ve yön göstericidir; gül alan, gül sa-
tan, gülü gül ile tartan bir şairdir.
E) Don Kişot, yeni çağın karşısında yenilir çünkü o, savaş-
tığı çağı tanıyamamıştır.
2. Dostlarla yaşadığımız kırgınlıklardır, bizi ona daha güçlü

bağlayan.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi geçerli değildir?

A) Yüklemin türüne göre isim cümlesidir.
B) Yapısına göre girişik birleşik cümledir.
C) Olumlu cümle türündedir.
D) Yan cümlelerden biri nesne görevindedir.
E) Yan cümlelerden biri özne görevindedir. B
İ
L
G
İ
S
A
R
3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem isim soylu bir M 5. İhanetin yeli esince beklemediğim yandan
sözcüktür? A Koruyamadım tazecik dallarımı

A) Boşuna konuyorsun dalıma L
Bu dizelerin cümle türü olarak özellikleri aşağıdakilerin
Geçti mevsimim benim
hangisinde verilmiştir?
B) Küçük yağmur kuşlarının sığındığı
Öge
Kurumuş bir alıç ağacıyım ben şimdi
Yüklemine Anlamına Dizimine Yapısına
C) Şimdi yanar içimin ocağı Göre Göre Göre Göre
Gül yerine kül koklarım A) İsim Olumlu Kurallı Basit
D) Erguvan bakışlı bir akşamüstü B) Fiil Olumsuz Devrik Basit
Bir büyük caddede vurdular beni C) Fiil Olumsuz Devrik Birleşik
E) Gün batarken kızıl ufuklarda D) Fiil Olumlu Devrik Birleşik
Yüzün de solgunlaştı susuz gül gibi E) İsim Olumsuz Devrik Birleşik
280
6. I. Korkak bezirgân ne kâr eder ne ziyan. 9. Edalım, sen ışıl ışıl güldün mü güller kızarırdı utancından.
II. Bu pahalılıkta tek maaşla geçinebilirsen geçin haydi! Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
III. İnsanın sevdiği bir işte çalışması kadar güzel bir şey A) Birleşik yapılıdır.
olur mu hiç?
B) Fiil cümlesidir.
IV. Eğlenceye bu kadar düşkün bir insanda başarı ne arar! C) Yan cümlesi çekimli eylemden oluşmuştur.
Numaralanmış cümlelerin ortak özelliği aşağıdakiler- D) Eksiltili cümledir.
den hangisidir? E) Öge dışı unsur barındırmaktadır.
A) Birden fazla yargıdan oluşmak
B) Biçimce olumlu, anlamca olumsuz olmak
C) Birleşik yapılı cümleler olmak
D) Basit yapılı cümleler olmak
E) Öge dizimine göre devrik cümle olmak
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumsuz an-

lamca olumlu bir cümledir?
A) Bizim okulun öğrencileri başarısız değil.
B) Artık ihanetlerden hiç korkmuyorum.
C) Bu işlere yeterince kafa yormadık.
D) Bir kebapçı, bir ülkenin kaderini bu kadar mı değiştirir?
E) Senin gibi palavracının peşine takılıp gidecek değilim.
B
İ
L
G
İ
8. Bir zamanlar çok iyi tanıdığım S 10. Duvarlar çıkıyor önüme

A Şehrin mahpus yüzlü duvarları
Bir şair vardı
R Hiçbir sır kalmamış ardında hiçbir duvarın
Kimse anlamasın diye ağladığını M Nereye gitti diyorum, benim elbisem nerede
Hep yağmurda ağlardı A

Şehir soyunmuş diyor biri
L
Onu yoran güneşli günlerdi Şehrin elbisesini çalmışlar
O günlerde yalancıktan ve maskeli gülerdi Erdem Bayazıt’ın “Şehrin Ölümü” adlı şiirine ait olan bu
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yan- dizeler aşağıdakilerden hangisine örnek oluşturmaz?
lıştır? A) Olumsuz, devrik, basit il cümlesi kurulabilir.
A) Birden fazla isim cümlesi vardır. B) Fiilimsiler girişik birleşik yapılı cümle oluşturur.
B) Birden fazla il cümlesi vardır. C) İç içe birleşik cümle kurmak mümkündür.
C) Birden fazla birleşik cümle vardır. D) Bir cümle veya çekimli eylem de yan cümle görevi üst-
D) Bağlı cümle kullanılmıştır. lenebilir.
E) Basit cümleye yer verilmiştir. E) Bir öge açıklanarak yinelenebilir.
281
11. İnsanın yaratılışını anlamak zorlu bir iştir. Tek hücreden tü-
reyen aynı DNA’yı taşıyan hücreler, farklı hücre tiplerine  DİKKAT
nasıl dönüşüyor? Kalp, göz, akciğer gibi kompleks yapılar
mı, mi, mu, mü edatı çekimli bir eyleme zaman ve koşul
nasıl ortaya çıkıyor ve nasıl doğru sırayla oluşuyor? Mil-
anlamı katarak zarf tümleci görevi üstlenen bir yan cümle
yonlarca hücrenin, koordineli bir şekilde anatomik yapıların
meydana gelmesini sağlayan nedir? oluşturabilir. Bu tür cümleler de birleşik yapılı cümledir:
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? ◗ Sen kendini tanıdın mı fazla cahil değilsindir. (altı çi-
zili bölüm zarf tümleci görevinde yan cümledir.)
A) Sıralı cümle B) Bağlı cümle
C) Birleşik cümle D) İsim cümlesi ◗ Konulara hâkim olduk mu öz güvenimiz artar.
E) Fiil cümlesi
→ Altı çizili bölüm “ne zaman artar?” sorusunun karşı-
lığı olduğu için zarf tümlecidir ve yan cümledir çünkü
içinde “olduk” ili var.
B
İ
L
G
İ
12. Baharla birlikte tarlada işler başladı. Ama ne yazık ki dün-
yada tarım alanlarına her yıl yüz binlerce ton pestisit ve- S  DİKKAT
riliyor, topraklar verimlilik adına zehirleniyor. Oysa kimya- A Bazen çekimli iller bir edatla birleşerek yan cümle oluş-
sallar yerine ekolojik yöntemleri kullanarak sonuç almak R turur.
mümkün. M
Bunlar da birleşik cümledir:

A
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yer almamıştır? L ◗ Adam, birini arıyormuş gibi salonu süzdü. (altı çizili bö-
A) Basit yapılı il cümlesi lüm yan cümledir ve zarf tümlecidir.)
B) Sıralı cümle
C) Bağlı cümle
D) Birleşik isim cümlesi
E) Yan cümle
282
5.
ÜNİTE
ANLATIM BOZUKLUKLARI
◗ ANLAMA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI (Bağdaşıklık)
◗ YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI (Bağlaşıklık)
✔ ÖSYM sınavlarında anlatım bozukluklarıyla ilgili bazı yıllar-

da soru çıkmaktadır.
SORDUK/SORDULAR
TYT-Dil Bilgisi YGS - 2016
Bayramınızı en içten duygularımla kutlar; size sağlık, hu- (I) “Yazdıklarım boyumu aştı!” diyenlerden değilim. (II) Ben
zur ve mutluluk getirmesini dilerim. de elimden geldiğince iyi eserler vermeye çalıştım. (III) Ama
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin han- bu eserlerdeki kaliteyi ve yeterli olup olmadığını ben değil,
gisinden kaynaklanmaktadır? toplum söyleyecek. (IV) Ben de sorumluluk sahibi her insan
A) Tamlayan eksikliği gibi toplumsal birikime katkıda bulunmaya devam edece-
ğim. (V) Sağlığım el verirse çok yakın bir zamanda yeni bir
B) Nesne eksikliği
romanda okurlarımla buluşmayı düşünüyorum.
C) Gereksiz bağlaç kullanımı
D) Özne-yüklem uyumsuzluğu Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
anlatım bozukluğu vardır?
E) Duruluğa aykırılık
TYT-Dil Bilgisi YGS - 2016
“Dilimiz çok sağlam ve güzel bir dildir yeter ki gereken (I) Fatih Balkış, Baht Dönüşü adlı romanında, kişisel mü-
özeni gösterelim, onunla her şeyi anlatabiliriz.” cümle- zik çalışmalarına ara veren bir piyanistin hayatının müzik
sindeki anlatım bozukluğunun benzeri aşağıdakilerin üzerinden sorgulanmasını işliyor. (II) Önemli olan müzis-
hangisinde bulunmaktadır? yenin müzik aletini asla yarı yolda bırakmaması ve iha-
A) Dilimize önem veren ve katkıda bulunan şairlere ödül net etmemesidir. (III) Eline aldığı her müzik aleti, evrenin
verildi. en uzak noktalarından buralara gelen bir canlıymış hissi
B) Türkçemizi kötü konuşuyoruz, yeterince değer vermi- uyandırmalıdır onda. (IV) Sanatçının piyanosunun sus-
yoruz. kunluğu, bitirilmemiş eserlerinin yalnızlığı hepimizin mate-
mi sayılmaz mı? (V) Müzisyenin yolculuğu, o müzik aleti-
C) Türkçemiz, yabancı dillerin saldırısına karşı hep diren-
nin lisanıyla açıklanabilecektir.
di ve hiçbir saldırı yok edemedi.
D) Dilimizin ifade gücü yüksektir, yazar olarak yeterli bu- Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
luyorum. anlatım bozukluğu vardır?
E) Dilimizin temelini atan ustalara sevgi duyarız ve saygı A) I B) II C) III D) IV E) V

gösteririz.
Test ANLATIM BOZUKLUĞU

1 • Bağlaşıklık • Dil Bilgisi Yanlışları
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözün çı- 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne-yüklem uyuş-
karılması “bağlaşıklık” açısından anlatımı bozar? mazlığı anlatım bozukluğuna yol açmıştır?
A) Köşe yazılarını, günübirlik okuyorum; onları dil ve üslup A) Öğrenciler, bu kitapları çok sevdi.
açısından eleştiriyorum. B) Öğretmenler, bu soruları hiç beğenmediler.
B) Arkadaşlarıma çok değer veririm, onlara özel günlerin- C) Ağaçlar, susuz kalınca kurudular.
de telefon ederim.
D) Verdiğimiz ilaçları düzenli kullanmışlar.
C) Okul çağındaki çocuklarımızı zararlı alışkanlıklardan
E) Birkaç müşteri, restoranda yemekleri pahalı buldu.
korumak için onları spora ve sanata yönlendirmeliyiz.
D) Türkiye’deki mülteciler zor koşullarda yaşıyorlar ama
onlar, diğer ülkelerdeki mültecilerden yine de daha ra-
hatlar.
E) Çocuklarımızı sevgiye ve şefkate doyurmalıyız yoksa
onlara ne verirsek verelim doyuramıyız.
4. “Dilimiz çok sağlam ve güzel bir dildir yeter ki gereken öze-
ni gösterelim, onunla her şeyi anlatabiliriz.” cümlesindeki
anlatım bozukluğunun benzeri aşağıdakilerin hangi-
sinde bulunmaktadır?
A) Dilimize önem veren ve katkıda bulunan şairlere ödül
verildi.
B) Türkçemizi kötü konuşuyoruz, yeterince değer vermi-
yoruz.
C) Türkçemiz, yabancı dillerin saldırısına karşı hep direndi
ve hiçbir saldırı yok edemedi.
D) Dilimizin ifade gücü yüksektir, yazar olarak yeterli bulu-
yorum.
E) Dilimizin temelini atan ustalara sevgi duyarız ve saygı
B gösteririz.
İ
L
G
İ
S
A
2. I. Okuyucular değerli bir yazarı, ben ise hayvansever bir R 5. Sınavın sonuna doğru sınıfta bir ben bir de yeşil tişörtlü kız
dostumu kaybettim. (yüklem eksikliği) M kalmıştı.
II. Herkes, başkasının küçücük hatasını görüyor; kendisi- A Bu cümledeki anlatım bozukluğu;
nin kocaman yanlışını görmüyor. (özne eksikliği) L
I. Tümleç eksikliği
III. Arkadaşımı her zaman destekleyeceğim çünkü bu
konularda çok güveniyorum. (nesne eksikliği) II. Özne eksikliği
IV. Hoca, kimseye acımadı; çok düşük notlar verdi. (dolaylı III. Yüklem eksikliği
tümleç eksikliği) IV. Özne-yüklem uyuşmazlığı
V. Hiçbir zaman yalnız kalmadım, beni destekleyen birileri V. Tamlayan eksikliği
oldu. (zarf tümleci eksikliği)
adlandırmalarından hangilerine uygundur?
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ayraç A) I ve II B) I ve III C) II ve III
içinde belirtilen anlatım bozukluğu yoktur?
285
6. I. Ne sen ne de arkadaşların onu ikna edebilirler. 9. “Kimseyi takdir etmiyor, her fırsatta eleştiriyordu.” cümle-
II. Biz yazarlarla okuyucular, bir roman veya hikâyeden sindeki anlatım bozukluğunu adlandırmak için;
çok farklı anlamlar çıkarabiliyor. I. Nesne-yüklem uyuşmazlığı
III. Kitap okuma konusunda ona ne sen ne de ben yol gös- II. Nesne eksikliği
terebilirim.
III. Özne-yüklem uyuşmazlığı
IV. Bu okula gitmeyi hem Sevda hem de ben çok istiyor-
IV. Özne eksikliği
duk.
V. Birçok yazar yazarlıktan para kazanmayı ilk hedef yap- V. Mantıksal tutarsızlık
mazlar. gerekçelerinden hangilerinden yararlanılabilir?
Bu cümlelerden hangisinde anlatım bozukluğu yoktur? A) I ve II B) Yalnız III C) II ve IV
A) I B) II C) III D) IV E) V D) III ve V E) Yalnız V
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne-yüklem uyuş- 10. “Montajı bozuk olan masa çökünce edebiyat öğretmenimi-
mazlığı anlatımı bozmuştur? zin kolu kırıldı ve acilen hastaneye götürüldü.”
A) Baycan’la Reka muhteşem bir düğünle evlendiler. Bu cümledeki anlatım bozukluğu

B) Burak ve Berkay, bu geziye katılmak istemedi. I. Ortak özne kullanımı
C) Üç kafadar, olay yerinden hemen uzaklaştılar. II. Tamlama yanlışı
D) Kaçmak yok, bu işi ya sen yapacaksın ya da ben yapa- III. Çelişen sözcüklere yer verme
cağım.
IV. İkinci cümlede özne eksikliği
E) Hakan, sen ve arkadaşın bugünkü programı birlikte su-
nacaksınız. V. Söz dizimi yanlışı
B hangileriyle adlandırılabilir?
İ A) I ve IV B) II ve V C) III ve IV
L
D) II ve IV E) IV ve V
G
İ
S
A
R
M
A 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge eksikliğine daya-

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde herhangi bir dil ve
L nan anlatım bozukluğu vardır?
anlatım yanlışı yoktur?
A) Aziz Bey’i burada tanımayan, sevmeyen ve dinleme-
A) Herkes, işten çıkıp bir an önce evinde olmak istiyorlar-
yen kimse yoktu.
dı.
B) Arkadaşlarla bir kıraathanede buluşup şiir üzerine soh-
B) Bu can sıkıcı olaylar, ülkemizin insanlarını karamsarlı-
bet ettik.
ğa itiyorlar.
C) Tiyatroda görev alacak çocukları çağırdı, uzun uzun bir
C) Bütün takım, şampiyonluk kutlamalarına katılmışlardı.
şeyler anlattı.
D) Bazıları, hiçbir şey üretmiyor ama üretilen şeylerden
D) Babam, zengin olmayı hiç önemsemez ve bir ayrıcalık
pay istiyor.
olarak da görmezdi.
E) Bu dünyada bütün insanlar, rahat etmek ister; çile çek-
E) Onun kitapları; kitaplarını sevenler, kirlerini paylaşan-
mek istemez.
lar tarafından yaşatılacaktır.
286
12. I. Garsonlara kızdı ve tartışmaya başladı.

II. Kitaptaki bazı maddi hatalar düzeltildikten sonra yeni-  KARIŞTIRMA
den baskıya verildi.
Özne tekil iken yüklem saygı, sitem ve alay anlamları-
III. Resim ve müzikten biraz, tiyatrodan hiç zevk almıyo- nı güçlendirmek için çoğul şahısla da çekimlenebilir.
rum.
1. Vali Bey, okulumuzu ziyaret edecekler. (Doğru)
IV. Senin gibi bir dosta sahip olduğum için çok mutluyum
ve asla kopamam. 2. Vali Bey, okulumuzu ziyaret edecek. (Doğru)
V. Türkçemizi doğru kullanalım ve bozulmasına asla mü-

saade etmeyelim.
Numaralanmış cümlelerde aşağıdakilerden hangisiyle

ilgili anlatım bozukluğu yoktur?
A) Edat tümleci eksikliği
B) Özne eksikliği
C) Yüklem eksikliği
D) Dolaylı tümleç
E) Nesne eksikliği
 İYİ ÖĞREN
Birinci kişiyle bir başka kişi birlikte özneyse ortak
kullanılan yüklem birinci çoğul kişiye (biz) göre çe-
kimlenir ya da ortak yüklem kullanılmaz:
1. Son durağa vardığımızda otobüste bir ben, bir de o
yaşlı adam kalmıştı.
a) Yüklem eksikliği: “ben” kişisinden sonra “kalmış-
tım” getirilir.
b) Özne-yüklem uyuşmazlığı: “kalmıştı” yerine
 KARIŞTIRMA “kalmıştık” getirilir.
2. Onun hatalı olduğunu ne sen ne de ben söyleyebili-
İnsan özne çoğul durumda ise yüklem 3. tekil de 3.
rim.
çoğul da olabilir:
a) Yüklem eksikliği: “sen” kişisinden sonra “söyle-
1. Arkadaşlar, pikniğe gidiyor. (Doğru)
yebilirsin” getirilir.
2. Arkadaşlar pikniğe gidiyorlar. (Doğru) B b) Özne-yüklem uyuşmazlığı: “Söyleyebilirim” yeri-
İ ne “söyleyebiliriz” getirilir.
L
G
İ
S
A
R
KARIŞTIRMA M

A
İnsan dışı varlıklar çoğul özne de olsa -kişileştirme
L
yapılmamışsa- yüklemdeki fiil 3. tekil kişiyle çekim-
lenir:  İYİ ÖĞREN
1. Kırlarda kuşlar ve kelebekler uçuyordu. (Doğru)
2. kişiyle (sen-siz) 3. kişi (o, onlar, Ali, Ayşe vb.) birlik-
2. Kırlarda kuşlar ve kelebekler uçuyorlardı. (Yanlış) te özneyse ortak yüklem 2. çoğul kişiye (siz) uyar ya
da yüklem ortak kullanılmaz.
3. Kuşlar, bulutlara küsmüşlerdi. (Kişileştirme var -
Doğru) ◆ Sen de arkadaşın da sınıfı geçmişsin. (Yanlış)
4. Bu kitaplar, çok iyi kitaplardı. (Doğru - Yüklem isimdir a) Sen de sınıfı geçmişsin arkadaşın da geçmiş.
ve -lar eki şahıs eki değil çoğul ekidir.) (Doğru)
5. Bu kitaplar, masanın üzerinde duracaklar. (Yanlış) b) Sen de arkadaşın da sınıfı geçmişsiniz. (Doğru)
287
 MUTLAKA ÖĞREN 3. Çocuğu derse çağırdı ama gelmedi.
Belgisiz sıfatlar veya belgisiz zamirlerin özneyi oluş- → “ama” dan sonra “çocuk” ya da “o” gelmeli. Yoksa
turduğu cümlelerde yüklem 3. tekil kişiye göre çekim- özne eksikliği anlatımı bozar.
lenir. 4. Sana her zaman güvenen ve destekleyen biriyim.
1. Birkaç öğrenci, matematik öğretmeniyle tartıştılar. → “ve” den sonra “seni” gelmeli yoksa yan cümlenin
(Yanlış - tartıştı olursa doğru) nesnesinin eksikliği anlatımı bozar.
2. Herkes, elini kaldırıp başkandan söz istediler. (Yanlış 5. Sana her zaman güvenen ve destek veren biriyim.
- istedi olursa doğru) (Doğru)
6. Erken yatıp erken kalkmanın yararına inanır, herkesi
de inandırırdı. (Doğru)
7. Erken yatıp erken kalkmanın yararına inanır, herkese
 MUTLAKA ÖĞREN de tavsiye ederdi. (Yanlış - Nesne eksikliği)
8. Düşman, kenti bombalamış, giremeyince çekip git-
Sayı sıfatıyla oluşturulan öznenin yüklemi 3. tekil ki- mişti. (iki ayrı dolaylı tümleç eklenmeli)
şiye uyar.
9. Çocuğun köpeği kaybolunca ağlamaya başladı. (özne
✓ İki çocuk, saatlerce yürüdüler. (Yanlış - yürüdü olursa eklenmeli)
doğru)
10. Öğrenciyi düşünmeye yönelten ve herhangi bir konu
Topluluk adları özneyse yüklem 3. tekil kişiye uyar. üzerinde eleştiri yapmasını sağlayan bir eğitim siste-
✓ Bizim takım, final maçında çok iyi oynadılar. (Yanlış - mi geliştirmeliyiz. (tamlayan eksikliği)
oynadı olmalı) 11. Ayşe’yi, Fatma’yı ve Nermin’i buraya çağırın; bir şeyler
konuşacağım. (edat tümleci eksikliği)
12. Her zaman yanımda oldu, beni yalnız bırakmadı.
(zarf tümleci eksikliği)
 DİKKAT 13. Vahşi hayvanları ve sorunlarını işlemiş bu kitapta

(tamlayan eksik)
Belgisiz zamirlerle soru zamirleri çoğul iyelik eki al-
mışsa yüklem 3. tekil kişiye de uyabilir:
1. Kaçınız, onun kıymetini bildi? (Doğru)
2. Kaçınız, onun kıymetini bildiniz? (Doğru)
B  ÇOK İYİ ÖĞREN
3. Hepiniz, onunla gitsin. (Doğru) İ
L “Herkes, her, tüm, bütün, hepimiz, hepsi, hepiniz” gibi
4. Bazıları, onunla gitsin. (Doğru)
G olumlu tümel kavramlar, hem olumlu hem olumsuz iki
5. Hepimiz, sonunda ne olacağını biliyoruz. (Doğru) yüklemin ortak öznesi olamaz; olursa özne-yüklem
İ
6. Hangimiz usanıp hangimiz bıkacak? (Doğru) uyuşmazlığı oluşur ve ikinci cümlenin öznesi eksik
kalır. Aynı şekilde “kimse, hiçbir, hiç kimse” gibi olum-
7. Hangimiz usanıp hangimiz bıkacağız? (Doğru) S suz tümel kavramlar, hem olumsuz hem olumlu yük-
A lemlerin ortak öznesi olamaz:
R
M 1. Kimse birbirine saygı duymuyor, birbirinin dedikodu-
A sunu yapıyor.
 DİKKAT L → virgülden sonra “olumlu özne” eklenmeli
Öge eksikliği, birleşik, sıralı ve bağlı cümlelerde yan Not: Bu cümledeki anlatım bozukluğunun iki adı var-
cümleciklerle temel cümlelerde anlamca ortak kulla- dır: Özne-yüklem uyuşmazlığı ve özne eksikliği
nılan ama öge bakımından farklılaşan sözcüğün söy-
lenmemesinden doğar: 2. Her insan, başarılı olmak ister; başkalarından geride
kalmak istemez.
1. Öğretmen, çalışan herkesi yanına çağırdı ve küçük
hediyeler verdi. → “ve” den sonra “onlara” veya “her- → Noktalı virgülden sonra “olumsuz bir özne” getiril-
kese” denmeli yoksa DT eksikliği anlatım bozukluğu meli.
yapar.
2. Yeni çıkan kitapları alıyor, okuyorum. → Burada özne 3. Bazıları, çok çalışıyor ama fazla ilerleyemiyor. (Doğ-
ve nesne ortaktır, uyumsuzluk ve anlatım bozukluğu ru - Tümel bir özne yok) “Bazıları” sözü hem olumlu
yoktur. hem olumsuz cümle için uygundur.
288
Test ANLATIM BOZUKLUĞU

2 • Bağlaşıklık • Dil Bilgisi Yanlışları
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu 4. I. Çok çalışkan ve saygısız olmayan bu gençleri herkes
yoktur? seviyor.
A) Onun hatalı olmadığını, ona iyi davranmamı istedi. II. Yediğimiz meyveler ve limonatalar çok nefisti.
B) Fikirlerinde oldukça ısrarcı fakat inatçı değildi. III. Engebeli arazilere elma, armut fidanı; düz yerlere ise
C) Ayşen, sana çok kızmış; sen ise buna hiç aldırmamış- arpa, buğday ektik.
tın. IV. Sağlık durumu oldukça iyiydi; kalp atışları düzenli, tan-
D) Bu eserde modern hikâyecilerimizi ele alacak ve eleşti- siyonu da yüksek değildi.
receğim. V. Asla umudunuzu yitirmeyin çünkü bazı tohumlar enkaz-
E) Bu okul eskiden de şimdi de çok iyi eğitim veriyor. da filizlenir.
Bu cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
2. I. Lütfen dekontun boş yerine adınızı, soyadınızı ve

imzanızı atınız.
II. Yaz gelince bölge insanı ya denize ya da yayla çıkar.
III. İçtiğiniz sodanın ve tostun parasını vermediniz.
IV. Bazı öğrenciler, kopya çekmiş ama ben buna göz yum-
muştum.
V. Balık tutmayı çok sever, her fırsatta buna zaman ayırır-
dım.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde an-

B
latım bozukluğu yoktur? İ
A) I ve V B) Yalnız V C) II ve V L
D) II ve IV E) III ve IV G
İ
S
A
R
M 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu-
A nun sebebi yanlış belirtilmiştir?

3. (I) Gerçek hayatta insan, insanla buluşabiliyorsa var olur. L
A) Çalışmalarımızı beğendiyseniz herkese, beğenmediy-
(II) İnsan, yalnızca ötekiyle karşılaşarak varlığının farkına
seniz kimseye anlatmayın. (yüklem eksikliği)
varır. (III) Ötekinin yüzünü bana, benim de ona çevirmemle
başlar her şey. (IV) Bu, insani ilişkiler sayesinde kendimizi B) Bir ülkede ekonomi ve kültürel gelişme birlikte düşünül-
dünyaya ve başkalarına tamamen açarız. (V) Hepimiz, an- mezse huzur sağlanamaz. (dolaylı tümleç eksikliği)
laşılma ihtiyacı duyarız ve karşıdakini anladıkça anlaşılma C) İşaret ve belgisiz sıfatları birbirine karıştırmamak gere-
hakkını da elde etmiş oluruz. kir. (tamlama yanlışı)
D) Türkçemizi koruyalım, sevelim ve doğru konuşulup ya-
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde an-
zılmasını sağlayalım. (tamlayan eksikliği)
latım bozukluğu bulunmaktadır?
E) Basım hatası bulunan kitapların şubelerimize getirilip
A) I B) II C) III D) IV E) V değiştirebilir. (gereksiz tamlayan eki kullanımı)
289
6. Sınavda öncelikli olarak çözümü kolay ve karmaşık olma- 9. Eğitimin bireyselleştirilmesi, ilgi ve yeteneğe göre program-
yan soruları çözmelisiniz. I II
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden han- landırılması, onun birçok gencin yaratıcılığının yok olmasının
gisiyle giderilebilir? III IV
A) Cümlenin uygun yerine yardımcı eylem eklenerek önüne geçilmesini sağlayabilecek bir öneriydi.
B) “öncelikli olarak” yerine “önce” sözü getirilerek V
C) “çözmelisiniz” yerine “çözebilirsiniz” sözü getirilerek Bu cümledeki numaralanmış sözlerden hangisinin atıl-
D) “çözümü” yerine “cevabı” sözü getirilerek ması anlatım bozukluğunu giderir?
E) Cümlenin uygun yerine özne eklenerek A) I B) II C) III D) IV E) V
7. Hiçbir askerî veya güvenlik tedbiri, insanların birbirine duy- 10. Türk Kurtuluş Savaşı, işgalci emperyalizme karşı tam ba-
duğu sevgi ve saygı kadar huzur sağlayamaz. şarı sağlanan tek mücadele olduğunu vurguluyor, tarih uz-
manları.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıda-
kilerin hangisidir? Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yapılırsa anlatım
A) Sıfat-ilin ortak kullanımı bozukluğu giderilmiş olur?
B) Yardımcı eylem eksikliği A) “Türk Kurtuluş Savaşı” sözüne tamlayan eki getirilmeli.
C) Yan cümle yükleminin ortak kullanımı B) “tarih uzmanları” sözü, cümlenin başına getirilmeli.
D) Öge dizimi yanlışlığı C) “karşı” edatının yerine “rağmen” edatı getirilmeli.
E) Farklı türdeki sözcüklerin ortak tamlanana bağlanması D) “sağlanan” yerine “sağlayan” getirilmeli.
E) Cümlenin uygun yerine dolaylı tümleç getirilmeli.
B
İ
L
G
İ
S
A
R 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu
8. Bu kitap, o ünlü düşünce adamının Türk aydınının yaşadığı M yoktur?
bocalamayı dile getiren çok değerli bir eserdir. A

A) Sonuca katlanmalı, çok söyledim ona senin ya da be-
Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşa- L
nim krimi almalıydı.
ğıdakilerden hangisi yapılmalıdır?
B) Onunla birçok konularda krimiz uyuşmasa da iyi dost
A) “Bu kitap” cümleden atılmalı. idik.
B) “düşünce adamının” yerine “düşünürün” getirilmeli. C) Türk sinemasının 1970’li yıllarda seyirci proli ve lm
C) “eserdir” yerine “eseridir” şeklinde bir tamlanan oluştu- kalitesi açısından büyük düşüş yaşadı.
rulmalı. D) Geçmişte de onunla bir sürü problemler yaşadık ama
D) “aydınının” yerine “aydınlarının” yapılmalı. asla birbirimizden kopmadık.
E) “çok” sözcüğü cümleden atılmalı. E) İnsanın, insana verebileceği en büyük hediye dostluk-
tur; bu hediye parayla alınamayacak kadar da pahalı-
dır.
290
12. I. Özel ve devlet liseleri aynı müfredatı uygular ama farklı

uygular.  MUTLAKA ÖĞREN
II. Bu konuda kimin haklı kimin haklı olmadığını birazdan
Bazı öğrenciler, kimi insanlar, bütün kuşlar, tüm insanlar,
anlarız.
birtakım sorunlar gibi tamlamalar doğru biçimde kurul-
III. Herkes, kendi derdine düşmüş; bir başkasının derdiyle muştur.
ilgilenmiyor.
IV. Bir zamanlar üç ürün birden aldığımız tarlalar, şimdi
beton yığını hâline gelmesine yüreğim katlanmıyor.
V. Sevgiye kalbinizin kapısını sonuna kadar açın ve baş-
köşeye oturtun.
Numaralanmış cümlelerdeki anlatım bozuklukları aşa-

ğıdakilerle eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
 ÇOK ÖNEMLİ
A) Sıfat ile ismin aynı tamlanana bağlanması “Bu kitap, yayınevimizin, ölümünün onuncu yıl dönü-
münde, o yüce şaire, onun yüce anısına bir armağandır.”
B) Ortak eylemsiye bağlama hatası
cümlesinde tamlayan (yayınevimizin) söylenmiş ama
C) Dolaylı tümleç eksikliği tamlananındaki ek (armağandır) söylenmemiştir. Do-
D) Nesne eksikliği layısıyla tamlanan eki söylenerek “armağandır” yerine
E) Özne-yüklem uyuşmazlığı “armağanıdır” getirilir. Bu yapılmıyorsa “yayınevimizin”
tamlayanı atılır.
 DİKKAT  DİKKAT
Bir sıfatla bir isim aynı tamlanana bağlanırsa tamlama Tamlayan eksikliğini de tamlayan ekinin eksikliğini
hatası oluşur. Aşağıdaki cümlelerde bu şekilde yanlış de “neyin, kimin” sorusunu sorarak buluruz. Aşağıdaki
kurulmuş tamlamalar vardır, düzeltiniz. örnekleri inceleyiniz.
1. Özel ve devlet üniversitelerinin sağladığı haklar aynı- 1. Tamamı mermerden yapılmış ilk anıtsal tapınak,
dır. Ege’nin Efes kentinde olduğu biliniyor. → Tamlayan
B ekinin eksikliği (tapınağın)
2. Servetifünun Dönemi’nde bilimsel ve fen dergilerinde
bir artış göze çarpar. İ 2. Sorunları ayrıntılı biçimde inceleyen ve çözümü ko-
L nusunda öneriler içeren bu makaleyi tekrar okuya-
3. Askerî, siyasi ve ekonomi alanında yeni düzenleme- G cağım. → Tamlayan sözcüğün eksikliği. (sorunların
ler yapılıyor. İ çözümü)
4. Polisiye ya da macera romanları okumaktan hoşlanı-
rım. S
A
5. Çeşitli spor ve kültürel faaliyetlere katılım giderek ar-
R
tıyor.
M
A  DİKKAT
L
Özne olması gereken sözcüğe gereksiz yere tamlayan
eki eklenmesi de anlatımı bozar. Bu durumda “neyin,
kimin” sorusunun cevabı vardır fakat “nesi” sorusunun
cevabı yoktur:
 ÖĞREN → Ucu yırtık yabancı paraların, Merkez Bankası da-

hil hiçbir yerde işlem görmüyor. → “paraların” yerine
Nicelik bildiren belgisiz sıfatlarla sayı sıfatlarının tam- “paralar” gelmeli. (1996 ÖYS)
lananları çoğul olmaz: Birçok öğrenciler, birkaç kitaplar, → Türkiye’nin birkaç bölgesi hariç henüz kar yüzü
çok seneler, bir sürü paralar, epey yıllar gibi tamlamalar görmedi. → “Türkiye’nin yerine “Türkiye” gelmeli.
yanlıştır ve bunlardaki çoğul eki atılmalıdır. (1995 ÖSS)
291
ANLATIM BOZUKLUĞU Test

• Bağlaşıklık • Dil Bilgisi Yanlışları 3
1. Bayramınızı en içten duygularımla kutlar; size sağlık, huzur 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı uyumsuzluğuna
ve mutluluk getirmesini dilerim. dayanan anlatım bozukluğu yoktur?
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangi- A) Adam, maddi sıkıntılardan kurtulduysa da beklediği ra-
sinden kaynaklanmaktadır? hatlığa kavuşulamamıştı.
A) Tamlayan eksikliği B) Şirketin gelir gider durumu iyice incelenip gerekli ön-
lemleri almamız gerekiyor.
B) Nesne eksikliği
C) Birkaç gün daha sabredilmesi şartıyla sağlığınıza kavu-
C) Gereksiz bağlaç kullanımı
şacaksınız.
D) Özne-yüklem uyumsuzluğu
D) Bir yazarın bir tek eserini inceleyerek onun kötü bir ya-
E) Duruluğa aykırılık zar olduğu sonucu çıkarılamaz.
E) Arkadaşıma aldığım armağanları ona vermek için sa-
bırsızlanıyordum.
2. Hiç kimse, en aklıselim görünenler dahi, delilikten muaf de-

ğildir; deliliğe yatkındır.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Dolaylı tümleç eksikliği 6. Dün akşam E-5’teki meydana gelen trak kazasında yara-
B) Nesne eksikliği lanan gencin bugün yoğun bakımdan çıktığını öğrendik.
C) Noktalama yanlışı Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için
D) Özne eksikliği
I. “yaralanan” yerine “yaralanmış olan” getirilmeli.
E) Gereksiz ara söz kullanımı
II. “çıktığını” yerine “çıkıldığını” getirilmeli.
III. “E-5’teki” sözcüğü “E-5’te” yapılmalı.
IV. “meydana gelen” sözü atılmalı.
V. “Dün akşam” söz grubu “yaralanan” sözünden önce
3. Bu çocuk, gemi azıya aldı artık; ne senin ne benim sözleri- B getirilmeli.
me aldırış ediyor. İ önerilerinden hangi ikisinden biri yapılmalıdır?
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden han- L
A) I veya II B) II veya III C) II veya V
gisiyle adlandırılabilir? G
A) Deyimin yanlış kullanımı İ D) III veya IV E) IV veya V
B) Yanlış bağlaç kullanımı
C) Tamlanan eksikliği S
D) Özne-yüklem uyuşmazlığı A
R
E) Anlam belirsizliği
M
A
L 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu
yoktur?
4. İşe giderken ya da işten dönülürken Köprü’de trak yoğun- A) Yorgun düşmüş ve sağlık durumum bozulmuştu.
laşıyor.
B) Bu kitaptaki şiirlerimin hepsi, 1970’li yıllarda yazdığım
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden han- şiirlerimdir.
gisine dayanmaktadır?
C) Beni bu konuda üzen tek şey, en yakın arkadaşımın
A) Fiilimsiler arasındaki çatı uyuşmazlığına
bile beni yanlış anladığıdır.
B) Gereksiz zarf-il kullanımına
D) Bizim yazlığın balkonunda deniz çok rahat görülebili-
C) Sözcüğün yanlış anlamda kullanımına
yordu.
D) Nesne eksikliğine
E) Bu kitap, içimdeki keşfedilmemiş alanları görmemi sağ-
E) Gereksiz bağlaç kullanımına
ladı.
292
8. Bu kalabalık şehirde yalnız kalmak daha doğrusu kalabilmek 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün
I çıkarılması anlatımda bozulma ya da daralmaya yol
çok zor; yayalar sokaklarda tek vücut yürür, yolcular vapur- açmaz?
II A) Amcamın bahçesinde çok güzel meyveler vardı onları
larda sıkışılarak oturur, metroda insanlar balık isti dizilir dalından koparıp yemek çok keyiiydi.
III IV
B) Her zaman olduğu gibi bizi selamladı ve bize gülümse-
yani bedenler çarpışır, sürtünür, itişirdi. yen bir yüzle yaklaştı.
V
C) Küçücük bir kız, öğretmene çekinerek yaklaştı ve ona
Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisi an- çözemediği soruları sormak istedi.
latım bozukluğuna yol açmıştır?
D) Babamın dostlarına çok değer verir ve her fırsatta onları
A) I B) II C) III D) IV E) V ziyaret ederim.
E) Öğrencilerini bu kadar seven ve onlarla böylesine iyi
geçinen bir öğretmene rastlamadım.
12. I. Annem hastalanınca babam çok üzülmüş, ben de onu

teselli etmeye çabalamıştım.
II. Hastanızın durumu iyi değil, bir iki hafta daha gözlem
9. I. Artık hiçbir şeyi takıntı yapmıyor, olağan buluyordu. altında tutulacak.
II. Programlı biçimde çalışılmazsa bu sınavda başarıyı III. Böylesine kritik bir ameliyat, tam teşekküllü bir hasta-
yakalayamazsınız. nede yapılması gerektiğini düşünüyorum.
III. Bisiklete binmesini on üç yaşımda öğrendim. IV. Cumhuriyet Dönemi’nde korku ve fantastik hikâyeler
IV. Mahallesindeki yoksul insanları, çok iyi tanır; her fırsat- yazan sanatçı sayısında bir artış oldu.
ta destek olurdu.
Aşağıdakilerden hangisi numaralanmış cümlelerdeki
Numaralanmış cümlelerde aşağıdakilerin hangisiyle
anlatım bozukluklarından herhangi birini adlandırmak
ilgili anlatım bozukluğu yoktur?
için kullanılamaz?
A) Özne eksikliği
A) Birleşik zaman ek ilinin eksikliği
B) Nesne eksikliği
B) Özne eksikliği
C) Çatı uyuşmazlığı C) Tamlayan ekinin eksikliği
D) Gereksiz iyelik eki kullanımı B D) Tamlayanlardan birinin tamlanana uymaması
E) Dolaylı tümleç eksikliği
İ E) Nesne eksikliği
L
G
İ  DİKKAT
S Aynı kişiye bağlı eylemlerin ya da eylemsilerin biri
A edilgen iken diğeri başka bir çatıda olamaz. Olursa
çatı uyuşmazlığı anlatım bozukluğuna yol açar:
R
10. (I) Çalıştığım devlet kurumuna giderken ve oradan döner- M 1. Kitap çevirisi yaparken veya eleştiri yazısı yazılırken
ken her gün seksen kilometre yol katediyorum. (II) Araba- A çok dikkatli olunmalı. → “yaparken” etken “yazılırken”
dayken müzik dinliyor, hayal kuruyor ama gözümü yoldan L ve “olunmalı” edilgen çatılıdır. “Yaparken” yerine “ya-
pılırken” getirilmeli.
ayırmıyorum. (III) Çünkü bir otoyol üzerinde gidiyorum ve
benim ya da bir başkasının en ufak bir dikkatsizliği, büyük 2. Bütün temel kaynakları tarayarak oluşturulan bu kita-
kazalara yol açabilir. (IV) Sabahları yağış varsa trağin çok bı beğeneceğinizi umuyoruz.
kötü olacağını biliyor ve bundan tedirgin oluyorum. (V) Met- → “Oluşturulan” yan cümlesi “oluşturduğumuz” şek-
ropollerin trak keşmekeşi hepimizi canından bezdiriyor linde etken çatılı hâle getirilirse anlatım kusuru gide-
ama özel taşıtlarımızdan bir türlü vazgeçemiyoruz. rilir.
3. Evin binbir çeşit meyve ağacı ve sebze yetiştiren bir
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde an-
bahçesi var. (2012 LYS)
latım bozukluğu vardır?
→ “Yetiştiren” yan cümlesi edilgen yapılmalı yani “ye-
A) I B) II C) III D) IV E) V tiştirilen” biçiminde yazılmalıdır.
293
ANLATIM BOZUKLUĞU Test

• Bağdaşıklık • Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu 4
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi “duruluk” ilkesine uygun 3. I. En fazla iki üç gün içinde ondan bir haber alırız.
bir anlatıma sahiptir? II. Yağmur lapa lapa yağarken şemsiyesiz dışarı çıkılmaz.
A) Satıcıdan, beğenmediğimiz malları geri iade etme ga-
III. Mahallemizde on beş kanserden hayatını kaybeden
rantisi almıştık. insan oldu.
B) İyi bir hikâyede hiçbir işe yaramayan, işlevsiz ayrıntıla-
IV. Hastanın durumuyla ilgili bütün bilgileri kaplayan bu
ra yer yoktur. dosyayı kaybetmeyin.
C) Köy çocuğu olduğum için para verip de nar veya incir
V. Çok sevinçliydi ama sınavda derece yapmıştı.
satın almak zoruma gidiyor.
Numaralanmış cümlelerde görülen anlatım bozuklukla-
D) Sınav sonuçlarının açıklanma tarihi yaklaştıkça heye-
rıyla aşağıdakilerin hangisi arasında ilişki kurulamaz?
can gitgide artıyordu.
E) Bir yazarın satırlarda anlattıkları kadar satır aralarında A) Çelişen sözcük kullanımı
işaret ettikleri de önemlidir. B) Gereksiz sözcük kullanımı
C) Yanlış yerde sözcük kullanımı
D) Yanlış anlamda sözcük kullanımı
E) Yanlış bağlaç kullanımı
B
İ
L
G
İ
2. Yeterince ders çalışmamasının nedeni belki de çok net ve 4. İnsan, ya kendi kendine konuşur ya kendi kendine yazar;
gerçekçi bir hedenin olmamasından kaynaklanıyor. S kendi kendine konuşmayı makbul saymazlar oysa ne ayrı-
A calık var ki bu ikisi arasında.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu
R Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden han-
I. “çalışmamasının nedeni” yerine “çalışmaması” getiril- M
meli. gisiyle giderilebilir?

A
II. “belki de” sözü cümleden atılmalı. L A) “makbul” yerine “doğru” kelimesinin getirilmesiyle
B) “ya...ya” bağlacının yerine “bazen... bazen” zararının
III. “olmamasından kaynaklanıyor” yerine “olmamasıdır”
getirilmeli. getirilmesiyle
C) “ayrıcalık” yerine “ayrım” sözcüğünün getirilmesiyle
IV. “çok net ve” sözleri cümleden çıkarılmalı.
D) “oysa” bağlacının yerine “hâlbuki” bağlacının getirilme-
V. “hedefinin” yerine “amacının” getirilmeli.
siyle
önerilerinden hangi ikisinden birinin yapılmasıyla gi- E) “bu ikisi” sözünün cümleden atılmasıyla
derilebilir?
A) I veya III B) I veya IV C) II veya IV
D) III veya V E) IV veya V
294
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yan- 8. I. Bir gün okula kadar yaya yürüyerek gitti.
lış anlamda kullanılmıştır? II. Onunla karşılıklı sohbetlerimiz sırasında en çok şiirden
A) Bu kitap, bütün ayrıntıları kapsayan bir kitaptır. söz ederdik.
B) Evin bahçesine gül dikmekle çok iyi yapmışsınız. III. Onun hiç normal standartlarda olmayan sıra dışı
C) İnsanları küçümseyen insanların sevimsizliğinden söz zekâsına hayran kaldım.
etti. IV. Her belirtinin hastalık demek anlamına gelmediğini
D) İnsan, yaşantısı boyunca acılarla da sevinçlerle de de- söyleyelim.
falarca karşılaşır. V. Bu odadaki yer minderlerini yan odaya hemen taşıya-
E) Çok yetenekli olmasına karşın sabırlı olmadığı için ya- yım.
zarlıkta ilerleyemiyor. Bu cümlelerden hangisindeki altı çizili sözcük gereksiz
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu- 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kul-
ğu vardır? lanımından doğan anlatım bozukluğu vardır?
A) Kül rengi bulutlara baka baka yürüdüm. A) Bazı insanların kuşkuculukları ve kötümserlikleri bizi de
etkiliyor.
B) İçi sevgi doluydu, herkesi sevgiyle kucaklamak istiyordu.
B) Onun böylesine vurdumduymaz ve vicdansız olabilece-
C) İşlerinin yoluna gireceğini görünce yüreği ağzına geldi.
ği aklıma gelmezdi.
D) İçten pazarlıklı biri olduğu için ne zaman, nerede ne
C) Ben de bir zamanlar neşeli ve enerjik bir insandım.
yapacağını bilemezdik.
D) Bir yazarın yazdığı her hikâyenin ve öykünün özgün ol-
E) Susmayı becerebilmek de konuşmayı becermek kadar
ması zordur.
kıymetlidir.
E) Hiçbir etnik ve dinî grubun ötekileştirilmesine gönlüm
B razı değil.
İ
L
G
İ
S
A
R
M
A
L
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün
yoktur? çıkarılması anlam değişikliğine veya daralmasına yol
açmaz?
A) Çekimser insanların insanlarla iletişim kurması zordur.
A) Bugün benim gömleğimi de ütüle.
B) 5 Kasım 1999 yılında askerlik görevini tamamladı.
B) Bu konuyu ona sen anlatabilirsin sadece.
C) Yanlış beslenmenin hastalanma şansını yükselttiğini
söyleyebiliriz. C) Onu ilk kez bir ortak arkadaşımızın düğününde tanı-
mıştım.
D) Ders ücretleri pahalanırsa öğretmenler biraz rahatlar.
D) Bazı arkadaşlar, soruyu öğretmene de sormak istedi.
E) Bütün olanaklarımızı kullanarak bu krizi yenmeliyiz.
E) Onun cahil, kaba ve tembel biri olduğunu biliyorum.
295
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu

“Artık bundan sonra kimseye güvenemem.” cümlesinde-  DİKKAT
kiyle aynı gerekçeye dayanmaktadır? Aşağıdaki sözcüklerin anlamını iyi bilelim ve doğru
A) Zekânın bir kas gibi geliştirilebileceğini erken yaşta bu- kulanımına özen gösterelim.
lup keşfetmişti. 1. Etken: Sebep, faktör, neden
B) Günümüzde çocukların her yanlışından aileyi sorumlu 2. Etkin: Faaliyette olan, işleyen, dinamik
tutmak olayı geride kalmıştır.
3. Azımsamak: Sayıca ya da miktar bakımından yeter-
C) Su seviyesi iyice eksilen barajın dolması için günlerce siz bulmak
yağmur yağması gerekiyor.
4. Küçümsemek : Hor görmek
D) Kimse onun tembel olduğunu savunmaya kalkışmasın.
5. Fiyat: Alınıp satılan şeyin parasal karşılığı, paha,
E) Benim başarısız olmamı sağlamaya çalışan kötü arka- eder
daşlarım vardı. 6. Ücret: Emeğin veya hizmetin karşılığı
7. Özveri: Fedakârlık
8. Ödün: Taviz
9. Özgü: Has, bir şeye mahsus veya ait
10. Özgün: Orijinal, taklit olmayan
11. Özge: Başka
12. Karşın: Rağmen, olması gerekenin tersi
13. Karşılık: Mukabil, bir davranışın veya tutumun karşı
tarafta gerektirdiği davranış veya tutum
14. Öğretim: Öğretme işi, ders verme işi
15. Öğrenim: Öğrenme işi, ders görme işi, tahsil
16. Ayrıcalık: İmtiyaz, üstünlük, özel davranma
17. Ayrım: Fark
18. Çekingen: Utangaç
B 19. Çekimser: Oy vermekten kaçınan, taraf olmayan, ka-

İ rarsız
L
G
İ
12. Hiçbir zaman aklı devre dışı bırakmazdı, ne aşk ne de
inanç konusunda fanatik olmadı zira ona göre adil olabil-
S
mek için anlayabilmek, anlayabilmek için de aklın özgür
A
olması şarttır. R
M
Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşa-

A
ğıdakilerden hangisi yapılmalıdır? L
A) “hiçbir zaman” yerine “her zaman” sözü getirilmeli.
B) “fanatik olmadı” yüklemi olumlu hâle getirilmeli.
C) “zira” bağlacının yerine “çünkü” bağlacı getirilmeli.
D) “aşk” sözcüğünden sonra “konusunda” sözcüğü getiril-
meli.
E) “şarttır” yüklemi “şart değildi” yapılmalı.
296
SİMÜLASYON 1 - ANLATIM BOZUKLUĞU

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu 4. ∑ Kitabı içerik ve üslüp açısından inceleyecek olursanız
yoktur? kitaba ne kadar özen gösterildiği fark edilir.
A) Felsefeci, toplumu rahatsız eden ama bir şey anlatma- ∑ Divan şiirinin en lirik şairi olarak sayılan Fuzuli’nin
yan kişidir. gazelleri “âşıkane gazel” kabul edilir.
B) Bütün anne ve babalar, çocuğuna özel ilgilenilmesini ∑ Sizin bu özverili fedakârlığınızı kaç kişi anlayacak ve
isterler. takdir edecek.
C) Bir öğrencinin her şeyden önce kendisini tanımayla ∑ Gelecek hafta askerî ve fen liseleri sınavları yapılacak.
başlatmalı süreci.
Bu cümlelerle aşağıdakilerden hangisi arasında ilgi
D) Kimsenin kendisine hak ettiği değeri vermediğini savu- yoktur?
nuyordu.
A) Tamlama yanlışı
E) İnsanın insana duyduğu güven, yaşamdaki en büyük
B) Gereksiz sıfat kullanımı
güç kaynağıdır.
C) Gereksiz yardımcı il
D) Ortak eylem kullanılımı hatası
E) Çatı uyumsuzluğu
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu 5. İstanbul’a gidersen Süleymaniye ya da Sultan Ahmet cami-
yapılmıştır? lerini mutlaka gezmelisin.
A) Şehrin üç beş kilometre dışında gösterişli villalar vardı. Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden han-
B) Çevrenin bütün varlıklı ve zengin aileleri burada mülk gisiyle ilgilidir?
edinmişti. A) Yanlış bağlaç kullanımıyla
C) Bilim ve felsefe alanında ilerleyebilmek bazı bedelleri B) Koşullu cümle olmasıyla
ödemeyi gerekli kılar.
C) Nesnenin yanlış yerde bulunmasıyla
D) Sanatı lüks bir uğraş sayarsanız onu lüks düşmanları-
D) Yüklemin kipinin yanlış seçilmesiyle
na kurban verirsiniz. B
İ E) Birden fazla tamlayana yer verilmesiyle
E) Sanata düşman olan yufka yürekli bir insana kimse
rastlayamaz. L
G
İ
S
A
R
M
A
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu L 6. Eleştirmenler, genç bir sanatçıyı göklere çıkarıp şımartıyor-
yoktur? lar; sonra da her türlü hakareti etmeye yöneliyorlar.
A) Bu iş, bana ne sağlık ne de ekonomik açıdan uygun. Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangi-
B) Sınavlar, kimin çalışkan kimin tembel olduğunu ortaya sinden kaynaklanmaktadır?
koyacak. A) Çatı uyuşmazlığından
C) Terörle yasal veya yasal olmayan her yoldan mücadele B) Öznenin ortak kullanımından
ediliyor. C) Dolaylı tümleç eksikliğinden
D) Burada anlatılanlara katılıyor ve destekliyorum. D) Gereksiz bağlaç kullanılmasından
E) Konuklarınıza gösterdiğiniz ilgiye ve alakaya saygı du- E) Yüklemlerin şimdiki zaman kipinde olmasından
yuyoruz.
297
7. I. Saygılarımı, hürmetleri- 10. I. Önümüzdeki yolcular, otobüs hareket ettiğinden itiba-

mi ona arz edip ondan af Çatı yanlışı ren hiç susmadılar.
diledim. II. Herkesin antrenör dâhil maçın kaybedilmesi ve şampi-
II. Düşündüm, çok düşün- yonluğun kaçırılmasıyla ilgili birbirini suçluyor.
düm ama ona ne söz Sözcüğün yanlış an- III. Bu kitap, yazarın 1970’li yıllara ışık tutan önemli bir
verdiğimi bir türlü bula- lamda kullanılması incelemedir.
madım.
IV. İki takımın baş başa devam eden mücadelesinde sonu-
III. Kimseye düşman olma- cu kestirmek imkânsız.
Duruluk ilkesine ay-
dığım gibi sevgi ve saygı
kırılık V. İster roman ister şiir yazsanız da hayal gücünüz yük-
besledim.
sek olmalı.
IV. Şöyle böyle orada tam
Numaralanmış cümlelerdeki anlatım bozukluklarının
üç yılımızı birlikte geçir-
giderilmesiyle ilgili aşağıdaki önerilerden hangisi yan-
dik. lıştır?
Dolaylı tümleç
V. Bu konuda öncü olunmak eksikliği A) I. de “itibaren” sözcüğünün yerine “beri” sözcüğü getiril-
isteniyorsa daha dikkatli
meli.
olmaları gerekir.
B) II. de “herkesin” sözcüğündeki tamlayan eki atılmalı.
C) III. de “1970’li yıllara sözü “1970 yılına” yapılmalı.
Bu tablodaki örnek cümleler ile anlatım bozukluğu ge-
D) IV. de “baş başa” yerine “başa baş” getirilmeli.
rekçeleri eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
E) V. de “yazsanız da” yerine “yazın” getirilmeli.
8. I. İki kardeş birbirleriyle dövüş etmeden oynuyordu.

II. Sizin hayran olduğunuz o sanatçıyı ne tanırım ne de 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu
kitaplarını okudum. yoktur?
III. Herkes, olanları bizden saklamış, bize anlatmamış. A) Daima kısa sürekli işlerde çalışmış, hiçbir işte uzmanla-
IV. Bazı temizlik maddeleri, cildimizi tahrip edebilir. şamamıştı.
Bu cümlelerdeki anlatım bozuklukları aşağıdakilerden B) Buradaki evlerin birbirine çok yakın yapılması, oyun
hangisiyle adlandırılamaz? alanlarını daraltmış.
A) Gereksiz yardımcı eylem kullanımı C) Öğretim durumunuz uygun değilse bu işe sizi alamayız.
B) Tamlayan eksikliği D) Ülkeyi harap eden savaşın yıl dönümü törenlerle kut-
B landı.
C) Dolaylı tümleç eksikliği İ
D) Özne-yüklem uyuşmazlığı L E) Beni henüz çocuk sahibi olmamış bir babanın anlaması
E) Sözcüğün anlamına uygun kullanılmayışı G mümkün değil.
İ
S
9. ∑ Özne eksikliği A
∑ Gereksiz sözcük kullanımı R
Bir sözcüğün yanlış anlamda kullanılması
M 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu
∑
A yoktur?
∑ Zarf tümleci eksikliği
L A) Ders esnasında yapılan karşılıklı konuşmaların öğren-
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtilen sebeplere
dayanan anlatım bozukluğu yoktur? meye katkısı yadsınamaz.
A) Edebiyat dergilerinin sayısı giderek azalıyor çünkü oku- B) Bu beklenmedik sürpriz karşısında çok duygulandı hat-
yucu bulamıyor. ta çocuk gibi ağladı.
B) Rakiplerimiz, uydurma yalanlarla rmamızı karalamaya C) Tanzimat Dönemi’nde Fransızca dilinden birçok kelime
çalışıyor. girmiştir dilimize.
C) Her yazarın kendine özgün bir dilinin olması sugötür- D) Bence onun bu kadar vicdansız olamayacağını düşü-
mez bir gerekliliktir. nüyorum.
D) Her zaman bir şeylerle meşgul olurum, boş durmam. E) Bin kişiden neredeyse yüz civarında öğrencinin verdiği
E) Balık tutmayı çok severim ama pek fazla yemem. cevap doğru.
298
YENİ NESİL DİL BİLGİSİ / TEST - 1

1. Cam kırıkları gibidir kelimeler bazen, ağzına dolar insa- 4. Geçtiğimiz yıl Türkiye koza üretiminin yüzde altmışını kar-
nın. Sussan acıtır, konuşsan kanatır. Bazılarımız; şiirlere, şılayarak birinci sırada yer alan bu ilçede, bu yıl, 685 üreti-
şarkılara, lmlere, kitaplara tutunuyor. Sanırım artık insan ciye 1950 paket ipek böceği dağıtımı yapıldı.
tutunamıyor insana.
Bu cümlede aşağıdaki kavramlardan hangisine örnek
Oğuz Atay’dan alınan bu sözde altı çizili olarak verilen yoktur?
kelime grubu (söz öbeği) için aşağıdakilerden hangisi A) Edilgen çatılı il
söylenemez?
B) Zincirleme isim tamlaması
A) Yüklem görevi üstlenmiş bir edat grubudur.
C) Belirtme sıfatları
B) İçinde isim tamlaması yer almıştır.
D) Zamir (adıl)
C) Basit ve türemiş yapılı sözcüklerle kurulmuştur.
E) Adın bulunma, yönelme ve belirtme ekleri
D) Yapım ve çekim eklerini birlikle almış sözcük barındır-
maktadır.
E) Adın belirtme hâli ekini almış sözcük vardır.
2. I. Grafen, karbon atomunun bal peteği örgülü yapıların- 5. Size sıradan biriymişsiniz gibi davranan hiç kimseyi sev-
dan birine verilen isimdir. meyin.
II. Grafen, yeni teknolojilerin ihtiyaç duyduğu ve üzerinde Oscar Wilde’ın bu cümlesi için
çalışmalar yaptığı iki boyutlu bir malzemedir. I. Nesne ve yüklemden oluşmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi her iki cümlede de bulunan II. Edat grubu zarf görevi üstlenmiştir.
ortak unsur değildir? III. İsim-fiil bulunmaktadır.
A) Yalnızca temel ögelerden oluşan cümle IV. Ayrılma hâli eki yapım ekine dönüşmüştür.
B) Sıfat görevi üstlenen sıfat-il grubu B V. Belgisiz zamir, belirtme hâli eki almıştır.
C) Tamlama içinde kullanılan belgisiz zamir İ
L yargılarından hangileri yanlıştır?
D) Hâl eki almış isim
G A) I ve III B) II ve IV C) Yalnız III
E) Yapım ve çekim eklerini birlikte almış sözcük İ
D) III ve IV E) Yalnız V
S
A
R
M
A
3. Bitki çeşitliliği bakımından zengin olan Kulp İlçesi, arıcıların 6. Birecik Baraj Gölü sayesinde sahil kenti görünümüne ka-
L
buranın dağlarına gelmesini sağlıyor. vuşan ve her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlayan Şanlıurfa’nın
Halfeti ilçesindeki taş konaklar aslına uygun restore edile-
Bu cümleyle ilgili aşağıdaki belirlemelerden hangisi
rek turizme kazandırılıyor.
yanlıştır?
A) Yazım yanlışı bulunmaktadır.
A) Zincirleme isim tamlaması
B) Tamlayan eki almış zamir vardır.
B) Zarf-il grubu
C) Fiilden türemiş birden fazla ad yer almıştır.
C) Belirtme hâli eki almış isim
D) İsimden türemiş birden fazla ada yer verilmiştir.
E) Özne, yer tamlayıcısı, nesne ve yüklem ögelerinden
oluşmuştur. E) Ünlü düşmesi
299
7. Umutların tükendiği yerde insanın korkusu da bitiyor ve 10. Köyümüzün yemyeşil dağlarında gezerken içimin ovalarını
I I II III
insan müthiş bir biçimde cesaret ve atılım içinde olabiliyor. kekik kokusu kaplıyor. Köylülerin doğaya saygılarının sus-
II IV
turduğu avcı tüfeklerinden arındırılmış vadilerde yaşayan
Boyalı sözler, kaçamak çözümler ve kaygan pistte yalpala-
V
III IV
kekliklerin sesi karışıyor kalbimdeki kemençenin sesine.
malar bitiyor. İşte orada insanı yeniden umuda bağlayan bir
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili yapılan sapta-
enerji açığa çıkabiliyor.
malardan hangisi yanlıştır?
V
A) I.si, birinci çoğul kişinin iyelik ekini almıştır.
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi isim B) II.de, üçüncü çoğul kişiye ait olmayı bildiren iyelik eki
kökünden türemiştir? vardır.
A) I B) II C) III D) IV E) V C) III.de, çoğul, iyelik ve belirtme durumu eki sırasıyla ek-
lenmiştir.
D) IV.sözcük, üçüncü çoğul kişinin iyelik ekini ve tamlayan
ekini almıştır.
E) V.de, geçişsiz ili geçişli hâle getiren çatı eki bulunmak-
tadır.
8. Hayatımızdaki bazı acılar, yaşam yemeğimizi tatlandıran

I II III
baharatlar gibidir; bu acıların tek sebebi biz değilsek de
IV
tek sahibi biz oluruz çünkü onun bedelini çatır çatır öde-
V 11. Soruyu doğru sormak cevaba hızlı gitmeyi kolaylaştırır
mişizdir. I II
çünkü paslanmış kapağı açmak için biraz yağ sürmek
Bu cümledeki altı çizili sözcüklerden hangisinin türü III IV
ve görevi diğerlerinden farklıdır? demektir, kırmadan sorulan, doğru bir soru.
A) I B) II C) III D) IV E) V B V
İ Bu cümlede numaralanmış sözcüklerin hangisi yapıca
L diğerlerinden farklıdır?
G
İ A) I B) II C) III D) IV E) V
S
A
R
9. Yalnızlık yüreğime damla damla düşüyordu. Belki sana M
yazmak ve postalamamak yazdıklarımı, iyi gelecekti. Ya- A

lansız bir bilgenin ve bir çocuğun aynı milletin mensubu L
olduğunu sen söylemiştin bana. Ne var ki ben ne bilgeyim
ne çocuk.
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerde aşağıdaki ses olay-

larından hangisinin örneği yoktur? 12. Dün çok yakın bir arkadaşım aniden hastalandı.
I II III IV V
A) Hece düşmesi
B) Ünsüz değişmesi Bu cümlede numaralanmış sözcüklerin hangi ikisi di-
ğer üçünden farklı türdedir?
C) Ünsüz uyumu
D) Ünsüz türemesi A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
E) Ünlü değişmesi D) III ve IV E) III ve V
300

1. Matematik öğrenme güçlüğü diskalkuli ( ) sayıları ( ) sem- 4. Bazı insanlar, başkalarının hakkı olan şeyleri kurnazlıkları
bolleri ( ) işlemleri kavramada güçlük çekme şeklinde ortaya ya da birilerinin yardımları sayesinde ele geçirerek yükse-
çıkan özel bir öğrenme bozukluğudur. Diskalkuli ( ) kesinlikle liyorsa liyakat peşinde koşmak, donanımlı olmak gibi hu-
bir zekâ geriliği değildir ( ) bu hastalığın bulunduğu kişilerde suslar değerini yitirmiştir; tembellik için ayrıca bir sebep
zihinsel bir problem yoktur. Hatta disleksi ve diskalkuli gibi aramaya gerek de kalmamıştır.
öğrenme bozukluklarına “Einstein hastalığı” denmektedir.
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yok-
Buna rağmen önlem alınmazsa çocuklarda büyük psikolo-
tur?
jik hasarlara yol açabilecek, akranlarından geride kalması-
A) Ünsüz türemesi
na sebep olabilecek ciddi bir güçlüktür.
B) Ünsüz düşmesi
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki noktalama
C) Ünlü daralması
işaretlerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir?
D) Ünsüz uyumu (sertleşme)
A) (:) (,) (,) (,) (;)
E) Ünlü düşmesi
B) (,) (,) (,) (,) (;)
C) (;) (,) (,) (,) (:)
D) (;) (,) (,) (,) (;)
E) (:) (,) (...) (,) (.)
5. Yol üzerindeki duraklardan biri olan Burdur; görkemli antik

kentlere, Salda Gölü gibi bir güzelliğe birde Fakir Baykurt
gibi sosyal gerçekçi yazarların en büyüklerinden birinin ro-
2. Oryantasyon haftası boyunca Çukurova Üniversitesi’nde manlarında anlattığı çilekeş insanlara ev sahipliği yapıyor.
tıp öğrencilerine kampüs, derslik, amler, laboratuvarlar ve
eğitim sistemi tanıtıldı. Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdaki belirlemelerden
A) Özne, dolaylı tümleç ve yüklemden oluşmuştur.
A) Kesme işaretinin kullanımı yanlıştır.
B) Öznesi bir sıfat tamlamasından oluşmuştur.
B) İsim tamlamalarından biri zarf tümlecidir.
C) Ayrı yazılması gereken “de” bağlacı bitişik yazılarak ya-
C) Dolaylı tümleçler, belirtisiz isim tamlamasıdır. zım yanlışı yapılmıştır.
B
D) Sözde öznesi vardır ve edilgen çatılıdır. D) Yüklem, basit yapılı bir ilden oluşmuştur.
İ
E) “laboratuvar” sözcüğünün yazımı doğru değildir. L E) Sıfat yapan “-ki” eki, isim tamlamasından sıfat grubu
G meydana getirmiştir.
İ
S
3. Duygularımızı sözle kolayca ifade edemeyiz ama içimizde A
I R
karışık bir his harmanı olarak bulunur bunlar. Birtakım M 6. Okur (I) yazar arasındaki ilişkiyi (II) hiçbir zaman kesin
olaylar, sözler, davranışlar içimizde yankılanır. Sonra A biçimde adlandıramayız. Nedeni çok zor izah edilen bir
II L kavramdan söz ediyoruz (III) sevgi. Bir şairi (IV) romancı-
coşkuya, kıskançlığa, öfkeye, tutkuya, hayranlığa, hayal yı sevmek veya ona bağlanmak için kriterler (V) farklı bi-
III IV çimlerde ortaya çıkar. Bir yazarı sevmemeye gelince kriter
kırıklığına, hasret veya umuda dönüşür. Bunlardan biri çok netleşir (VI) öyle her okuyucu için ayrı bir kriter aranmaz.
uzun süre bilinçaltımızı meşgul ederse kişiliğimize siner, Okuyucu, bir yazar ya da şair için anlamıyorum der ve bu
bizi yöneten gizli bir komutana dönüşür. da onu sevmiyorum demektir.
V Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerine di-
Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisinin kökü ğerlerinden farklı noktalama işaretleri getirilmelidir?
tür bakımından farklıdır? A) I ve III B) I ve VI C) II ve V
A) I B) II C) III D) IV E) V D) III ve VI E) IV ve V
301
7. Evin en büyük odasını benim için özene bezene hazırla- 10. 2020 yılında 90 milyon 471 bin dolarlık Antep fıstığı ihracatı
mışlardı. yapıldı.
Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- Bu cümleyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğru-
mez? dur?
A) Birleşik yapılıdır. A) “fıstığı” sözcüğü büyük hare yazılırsa yazım yanlışı or-
B) Fiil cümlesidir. tadan kalkar.
C) İsim tamlaması, belirtili nesne görevindedir. B) Bir isim tamlaması yer tamlayıcısı görevindedir.
D) Üstünlük zarfı, sıfatı derecelendirmiştir. C) Zarf tümleci, özne ve yüklem sıralamasıyla kurulmuş-
tur.
E) Çoğul eki almış ad vardır.
D) Cümlede gizli özne kullanılmıştır.
E) “yapıldı” sözcüğü birden fazla yapım eki almıştır.
8. (I) Sık sık duyduğumuz “Nerede o eski İstanbul?” cümlesini

kurmayı bırakalım. (II) Aksine şimdi İstanbul’un keşfedilme-
miş semtleri, işten güçten ve kalabalıktan kurtulanları bek-
liyor. (III) 13 Mayıs Perşembe günü, Ramazan Bayramı’nın
ilk günü. (IV) Bayramın ilk günü İstanbul’un yıllar boyu
bakıp da göremediğiniz yerlerini gezmek için iyi bir fırsat. 11. I. Çoklu baro sistemi; savunmaya ne getirecek, ne götü-
(V) Kim bilir, eski semtler, sizce nicedir özlediğiniz yoğurt- recek?
çuların çıngırak seslerini veyahut baloncuların musikili çağ-
II. Hüseyin Rahmi, 1919’larda yazdığı Hakka Sığındık
rılarını hediye eder.
romanında İspanyol gribi üzerinden bir dönemi ele
Bu parçadaki numaralanmış cümleler ile ilgili olarak alıyor.
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? III. Bu yalnızlıklar diyarında ne bir kişiye ne bir yere bağla-
A) I. cümlede, bir ögesi cümleden oluşan isim tamlaması namadım.
vardır. IV. Annem, babamın anlattıklarını olduğu gibi aynen anlattı
B) II. cümlede, özneyi bir isim tamlaması oluşturmuştur. bana.
C) III. cümlede, büyük harf kullanımıyla ilgili bir yazım yan- V. Olgular aynı olsa da algılar farklı olabiliyor çünkü algıyı
lışı bulunmaktadır. yönlendiren kişisel nitelikler çeşit çeşittir.
D) IV. cümlede, yüklem bir sıfat tamlamasıdır.
Bu cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
E) V. cümlede, özne sıfat tamlamasından oluşmuş bir ke-
lime grubudur. B
İ
L
G
9. (I) Sinop, birçok zenginliği ve güzelliği kolunda altın bilezik İ
gibi taşıyan bir şehir. (II) En mutlu şehir sıralamalarında
sürekli liste başında olan şehir, bu unvanı kolay kolay kap- S
12. Bir işçi arının ortalama ömrü 45 gün kadardır ve bir işçi arı
tıracak gibi görünmüyor. (III) Bunun en temel nedeni, doğa A
I II
ananın bölgeye cömert davranmasıdır. (IV) Türkiye’nin R
kuzey kıyısında Karadeniz’in ormanlarla birleştiği nokta- M yaşamı boyunca bir gram yani çay kaşığının ucu kadar bal
da bulunan Sinop’un Antik Çağ’a uzanan kadim bir tarihi A III IV

var. (V) Saptanabilen en eski adı Sinope olan şehrin, adını L üretmek için günde beş, yılda 240 kilometre yol kat eder.
ırmak tanrısı Osopos’un güzeller güzeli kızından aldığını V
yazıyor mitolojik öykü kitapları.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisiyle ilgili
Numaralanmış cümlelerden hangisinin ögeleri yanlış yapılan saptama yanlıştır?
verilmiştir? A) I.si, tamlayanı ve tamlananı sıfat almış belirtili isim tam-
A) I. cümle: özne - yüklem lamasıdır.
B) II. cümle: özne - nesne - zarf tümleci - yüklem B) II.si, belirtme sıfatlarından belgisiz sıfat örneğidir.
C) III. cümle: özne - yüklem C) III.sü, belirtme sıfatlarından sayı sıfatı örneğidir.
D) IV. cümle: özne - yüklem D) IV.sü, tamlayanı sıfat almış belirtili isim tamlamasıdır.
E) V. cümle: nesne - yüklem - özne E) V.si, yazım yanlışı yapılmış birleşik yapılı bir ildir.
302

1. Arkadaşlar, lütfen kendimizi sınırlayalım! Eğer bir resim 4. Aslında ben onun ne dediğini gayet iyi biliyorum; o duygu-
çizmek istiyorsak önce onu nereye çizeceğimize karar sal açlıktan, sevgisizlikten söz ediyor ancak bunu ondan
vermeliyiz. Bir duvara mı çizeceğiz, bir tuvale mi yansı- duymak istiyorum.
tacağız? Bu resim, kişiliğinizin dili olan bu çizgiler, kimler
Bu cümleyi oluşturan sözcükler ve sözlerle ilgili aşağı-
tarafından görülecek. Kitlelere hitap edecekseniz seçtiği-
daki belirlemelerden hangisi yanlıştır?
niz konu değişir. Entelektüel insanlara seslenirken emek,
A) “duygusal” sözcüğü, farklı işlevlerde yapım eki alarak
yorgunluk çok; ilgi, alkış azdır. Yarına kalmak mı? Bugün
sıfat olmuştur.
alkışlanıp yarın ölmek mi? Bu da seçimlerinde etkili olmalı-
dır ama sonucun ne olacağını kestirmek çok güç. Her şey B) “sevgisizlikten” sözcüğü, yapım eklerinden sonra çekim
değişiyor, beğeniler de durmuyor yerinde. eki almış isimdir.
C) “gayet iyi” kelime grubu iki farklı zarftan oluşmuş bir
Bu parçada virgülün aşağıdaki görevlerinden hangisi
zarf öbeğidir.
ile ilgili örnek yoktur?
D) “ancak” sözcüğü cümlede edat görevi üstlenmiştir.
A) Yüklemden uzak düşen özneyi belirtir.
E) “bunu” sözcüğü bir cümlenin yerini tutan işaret zamiri-
B) Seslenme bildiren sözü gösterir.
dir.
C) Eş görevli kelimeleri, kelime gruplarını sıralamaya ya-
rar.
D) Ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır.
E) Sıralı cümleleri, peş peşe sıralanan soru cümlelerini
ayırır. 5. Fotosentez yapan canlılar, çevreden aldıkları karbondiok-
sit ve sudan, ışık enerjisi ve kloroller yardımıyla glikoz ve
oksijen üretir.
2. (I) Okula başladığım ilk yıl öğretmenler, zekâ sorunum ol-
Bu cümlenin ögeleri için aşağıdakilerden hangisi yan-
duğunu düşünmüşler çünkü diğer çocukların çok gerisinde
lıştır?
kalıyormuşum. (II) Sonra yavaş yavaş adapte olmaya baş-
lamışım. (III) Şimdi o günleri ve öğretmenlerin tutumunu A) Öznesi, sıfat tamlamasıdır.
daha iyi anlıyorum. (IV) Öğretmenler; devamlı benimle il- B) Yer tamlayıcısı, yükleme ayrılma hâli ekiyle bağlanmış-
gilenmeye, dersleri benimle işlemeye başladılar. (V) Artık tır.
okula çok istekli bir şekilde devam ediyordum. C) Zarf tümlecinin içinde isim tamlaması bulunmaktadır.
B
Bu parçadaki cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi D) Bağlama grubu, belirtisiz nesne görevindedir.
İ
yanlıştır? L E) Yüklemi, sadece çekim eki almış, basit yapılı bir ildir.
A) I. cümle, yapısına göre bağlı bir cümledir. G
B) II. cümle, yapısına göre birleşik bir cümledir.
İ
C) III. cümlede kendi türünden bir sözcüğü derecelendiren

üstünlük zarfı vardır.
S
A
D) IV. cümlenin yüklemi, basit yapılıdır. R 6. Nisan ayı geldi; bahar aylarında çiçek açan ağaçlar; bah-
E) V. cümle, basit yapılı bir cümledir. M I II
A çeleri, parkları, kırları, bayırları süslüyor. Bu zamanlarda

L III
3. Canlıların nesillerini devam ettirmek için kendilerine benzer Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nin Turfan şehrine gitmeye ka-
yeni canlı ya da canlılar oluşturmalarına üreme adı verilir. rar verdim. Urumçi’ye varınca cip kiraladık. Turfan’a doğru
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? IV
gidiyoruz. Sağımız solumuz Taklamakan Çölü...
A) Dolaylı tümleç, özne ve yüklem ögelerinden oluşmuştur.
B) Öznesi sözde özne, yüklemi ise edilgen çatılıdır. Sol tarafımızda ufka resmi düşen Tanrı Dağları...
V
C) Çoğul, iyelik ve hâl çekimine birlikte girmiş sözcükler
vardır. Bu parçada numaralanmış sözlerin hangisi tamlama
D) Edat ve bağlaç bulunmaktadır. değildir?
E) Zarf-il türünden ilimsi yer almıştır. A) I B) II C) III D) IV E) V
303
7. I. İşbaşı, işgüder, işgüzar, işkolik, işveren, işyar gibi 9. Şimdi onunla birlikte karanlık ve derin bir kuyunun içine gi-
kalıplaşmış birkaç kelime hariç “iş” kelimesiyle kurulan receğiz.
tamlamalar ayrı yazılır: iş adamı, iş alanı, iş birliği, iş
Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
gücü, iş hanı, iş kolu, iş saati, iş yeri...
lenemez?
II. Anaokulu, anaerkil, anamal, anapara, anayasa gibi A) Cümlenin anlamını durum yönünden tamamlayan söz
kalıplaşmış birkaç kelime hariç “ana” kelimesiyle kuru- grubu vardır.
lan tamlamalar ayrı yazılır: ana sınıfı, ana vatan, ana
B) Cümlenin anlamını zaman yönünden sınırlandıran söz-
yurt, ana düşünce, ana fikir, ana arı, ana bilim dalı, ana
cük kullanılmıştır.
toplardamar...
C) Cümlenin yer tamlayıcısı, belirtili isim tamlamasıdır.
III. “Bilgi ve bilim” sözleriyle kurulan ve terimleşen birçok
D) Eylemin yönünü belirten zarfa yer verilmiştir.
kelime bitişik yazılır: toplumbilim, halkbilim, dilbilgisi,
bilimadamı, bilimdalı... E) Cümlede edat ve bağlaç bulunmaktadır.
IV. “sıra” kelimesinin sona geldiği kelime grupları ayrı yazı-

lır: ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra, önü sıra...
V. “içi ve dışı” sözcükleri, kanunla kurulan “İçişleri Ba-
kanlığı”, “Dışişleri Bakanlığı” ve içgörü, içgüdü, içyağı,
içdenetir (kontrol aygıtı), içbükey, dışbükey gibi birkaç
kalıplaşmış söz hariç ayrı yazılır: yurt içi, yurt dışı, sıra
dışı, iç işleri, iç mimar, içli köfte, iç oğlan, iç ses, iç uyak,
hafta içi, iç hatlar, iç donu, iç güveyi, iç içe, iç pazar, dış 10. Aynı terasa açılıyordu, yan yanaydı kapılarımız kaldığımız
açı, iç ağ, dış alım, dışa vurum, dış işleri... pansiyonda.
Numaralanmış ifadelerin hangisinde yazım kurallarıyla Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
ilgili yanlış bilgi ve yanlış örnekler verilmiştir? A) Kurallı ve devrik iki cümleden oluşmuştur.
A) I B) II C) III D) IV E) V B) Fiil ve isim cümlelerinden oluşmuştur.

C) Özne ortaklığı bulunan bağımlı sıralı cümledir.
D) İsim tamlaması kullanılmıştır.
E) Birden fazla yer tamlayıcısı bulunmaktadır.
B
İ
L
G
İ
11. kendiyle yontup parlatır
S
A kendini
R keskinleştiren bir elmas gibi
M
A içinde yaşadığımız an
8. Ünlü yazarların el yazılarına karşı tutkumu bilen Praglı bir
L ve onun birdenbireliği
kitapçı, bana Franz Kafka’nın bir hikâyesinin taslaklarını
satmak istedi. Murathan Mungan’ın bu dizeleri için aşağıdakilerden
Bu cümlenin ögeleri aşağıdakilerden hangisinde sıra- hangisi söylenemez?
sıyla verilmiştir? A) Birden fazla temel cümle vardır.
A) Özne - belirtisiz nesne - yüklem B) Birden fazla yan cümle içermektedir.
B) Özne - dolaylı tümleç - belirtisiz nesne - yüklem C) Zarf-il ve sıfat-il grupları bulunmaktadır.
C) Özne - dolaylı tümleç - belirtili nesne - yüklem D) Tamlayanı işaret zamiri olan belirtili isim tamlamasına
D) Dolaylı tümleç - özne - belirtili nesne - yüklem yer verilmiştir.
E) Özne - belirtili nesne - yüklem E) Birden fazla edat kullanılmıştır.
304

1. Zaman da yolculuğa çıkacak olsanız nereye, hangi zama- 4. Şimdiden bir hatırasın
na gitmek isterdiniz? İnsanlık tarihinin en eski yerleşim yer-
Bulutsa, tozsa, uçarsa
lerinden birine, M.Ö. 9600 yılının Anadolu’suna, yolculuk
yapmak ister miydiniz? Göbeklitepedeki az sayıda değer- Bütün (aşklar) paranteze alınsın
li kalıntı, bizlere insanoğlunun ilk dönemlerini anlatan bir Rüzgâr çanısın rüzgârın diline dolanırsın
hikâye sunması bakımından önemli ve eşsiz. Bitki yetiştir-
mek, hayvan evcilleştirmek, tarım toplumuna geçmek ve Ne bir şarkısın
dolayısıyla kültürün, gelişmenin hatta teknolojinin yolunu ne de dillerde nağme adın
açmak konularında öncü olduklarını gösteren birçok ziki
Artık bazı şarkılar kadar yaralısın
kalıntı ise eşsiz bir hazine.
Didem Madak’ın bu dizelerinde aşağıdakilerden hangi-
Bu parçayla ilgili aşağıda yapılan saptamalardan han-
si yoktur?
gisi yanlıştır?
A) Belirtili isim tamlaması
A) Ek olan “-de, -da” ayrı yazılarak yazım yanlışı yapılmış-
tır. B) Belirtisiz isim tamlaması
B) Kısaltmaların yazımıyla ilgili kurala uyulmayarak yazım C) Bağlaç
ve noktalama yanlışı oluşturulmuştur. D) Edat
C) Kesme işaretinin eksikliği yazım ve noktalama yanlışı- E) Fiilimsi
na yol açmıştır.
D) “Hikâye” sözcüğünde gereksiz, “ziki” sözcüğünde ek-
5. (I) Fakir Baykurt, Burdur’a bağlı Yeşilova ilçesinin Akça-
sik kullanılan düzeltme işareti söz konusudur.
köy’ünde doğdu. (II) İlköğrenim dönemini kendi köyünde
E) Ara sözü, eş görevli sözleri ve yüklemden uzaktaki
geçirdi. (III) Gönen Köy Enstitüsünü bitirdikten sonra birkaç
ögeyi belirten virgüller (,) kullanılmıştır.
yıl köy öğretmenliği yaptı. (IV) 1955’te Türkçe öğretmen-
liğine başladı. (V) İlk romanı olan “Yılanların Öcü”, onun
tanınmasını sağladı.
Bu parçadaki numaralanmış cümleler için aşağıda ve-

2. Ertesi sabah erkenden kalkıp güzel bir kahvaltı hazırladım. rilenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümle, birleşik yapılı bir cümledir.
Bu cümlenin yüklemi için aşağıdakilerden hangisi söy-
B B) II. cümlenin yüklemi oldurgan çatılıdır.
lenemez?
İ
A) Fiil türündedir. L C) III. cümle, içinde birden fazla zarf tümleci bulunan birle-
G şik yapılı cümledir.
B) Kökü isimdir.
C) Sözde öznesi vardır.
İ D) IV. cümlenin yüklemi türemiş yapılı bir ildir.
E) V. cümle, birden fazla yan cümlesi olan üç ögeli birleşik
D) Hem yapım hem çekim eki almıştır.
S bir cümledir.
E) Öznesine göre etken, nesnesine göre geçişlidir. A
R
M
A 6. Orta kapıdan geniş basamaklı ahşap merdivenlerle ikinci

L katın geniş balkonuna çıkılıyordu. O zamanlar da ahşap
3. (I) Sokakları, yanlış büyüyen çocuklar, istenmeyen otları an- basamakların gıcırdaması dikkatini çekerdi.
dıran bir hırsla kaplamıştı. (II) Bütün parkları, birkaç bodur
ağaççığın insafına terk etmişti bazı karıncalar. (III) İlk cemre Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisinin söylen-
mesi doğru değildir?
havaya düşmüştü epeyce nazlandıktan sonra. (IV) Karpuz
yatına tarlalarını satan adamlar, nasırlı avuçlarına bakıp A) Kurallı birleşik sıfat bulunmaktadır.
bakıp ağlıyorlardı. (V) Atmosferin bütün karbon yükünü sırtı- B) Anlamca kaynaşmış birleşik yapılı il vardır.
na alan atalarına artık katılmak istemiyordu ceviz ağacı. C) Birleşik zamanlı iller kullanılmıştır.
Bu cümlelerin hangisinde özne sıfat tamlamasından D) İyelik ve hâl ekini birlikte almış basit yapılı isimlere yer
oluşmamıştır? verilmiştir.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Zincirleme isim tamlaması yer almıştır.
305
7. Avluyu kuşatan hurma ağaçlarının, bodur bahçe palmiye- 10. Ne ağlarsın benim zülfü siyahım
lerinin kalın, etli yaprakları, yüzlerinin bir yanını gölgede I II
bırakıyor. Bu da gelir, bu da geçer ağlama
Bu cümledeki altı çizili söz grubu için aşağıdakilerden III

hangisinin söylenmesi yanlıştır? Göklere erişti feryadım ahım
A) Cümlenin öznesidir. Bu da gelir bu da geçer ağlama
B) Birden fazla belirtme hâli bulunmaktadır. IV V
C) Zincirleme isim tamlaması biçiminde kurulmuştur. Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangisinin
D) İsim tamlamasını niteleyen sıfatlar yer almıştır. türü yanlış belirtilmiştir?
E) Tamlanan ve tamlayan eklerini birlikte almış adlar kulla- A) I. zarftır. B) II. zamirdir.
nılmıştır. C) III. ilimsidir. D) IV. zamirdir.
E) V. bağlaçtır.
8. Enginar tezgâhlara düşünce baharın geldiğini anlarız. Ba-

I
harın bu güzel sebzesi, karaciğere dost, bağışıklığa destek-
II III 11. Bazı sözcüklerin düzeltme işareti (^) alıp almamaları, kul-
lanıldıkları bağlam çerçevesinde kazandıkları anlama göre
tir. Kalp sağlığını da koruyan enginar, birçok organı yeniler
değişir: hâlâ (şu an), hala (baba bacısı); millî (millete ait),
IV milli (mil bulunan); dinî (dine ait), dini (din+iyelik eki veya
ve güçlendirir yani mucizevi bir besindir.
din + belirtme hâli eki)...
V
Bu açıklamaya göre aşağıdaki sözcüklerden hangisi-
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak
nin düzeltme işareti alıp almaması cümleye göre deği-
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
şiklik göstermez?
A) I. sözcük, iyelik ve hâl eki almış bir sıfat-ildir.
A) edebi B) manevi C) resmi
B) II. sözcük, sıfat tamlamasının kalıplaşmasıyla oluşmuş
birleşik yapılı bir sözcüktür. D) ama E) kar
C) III. sözcük, hem yapım hem çekim eki almıştır.

B
D) IV. sözcük, yapım ve çekim eki almış bir ildir. İ
E) V. sözcük, sıfat-il eki almıştır. L
G
İ
12. Sıfat görevinde kullanılan sıfat-illerin birden fazla ad için
ortak niteleyici olduğu durumlarda bazen anlamsal uyum
S
bozulmakta ve dil yanlışı oluşabilmektedir.
A
R Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “göstermek” fiilinden
M türeyen sıfat-fiilin ortak kullanımı burada anlatılan tür-
9. (I) Her yıl, dünyada 5 trilyona yakın plastik poşet üretiliyor. A den bir dil yanlışına yol açmıştır?
L A) Gösterdiğiniz ilgiye ve konukseverliğe teşekkür ediyo-
(II) Bu miktar, çevresi 40 bin km olan dünyayı tam yedi defa
turlayacak bir uzunluğu ifade ediyor. (III) Dünyada her sa- rum.
niyede 160 bin adet poşet tüketiliyor. (IV) Karadaki mikrop- B) Gösterdiğiniz saygıya ve ilgiye layık olmayan insanlar-
lastiklerin %70’ini çeşitli doğa olayları denizlere taşıyor. (V) dan uzak durun.
Satın aldığımız plastik bir su şişesinin kapağı denize ulaştı- C) Gösterdiğiniz kararlılığa ve çabaya rağmen sonuç de-
ğı zaman bunun ziksel, kimyasal ve biyolojik etkileri, 1000 ğişmeyebilir.
yıl boyunca doğadaki canlıların beslenmelerini engelliyor.
D) İşinize gösterdiğiniz alakaya ve öneme göre sonuç de-
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinin ğişir.
öge sıralanışı “özne-nesne-yüklem” şeklindedir? E) Gösterdiğiniz başarının ve kazandığınız saygınlığın bir
A) I B) II C) III D) IV E) V bedeli vardır.
306

1. Bir çalışmada sadece bir gece uykusuz kalmanın bile 4. Yirminci yüzyılın en büyük matematikçilerinden biri olan
I II III I II III
Emmy Noether, kadınların akademik hayatta kendine bir
sağlıklı bireylerin insülin salgılarını üç buçuk kat artırdığı
IV
IV V
saptandı. yer edinmesinin hatta eğitim almasının bile çok zor olduğu
V VI
Numaralanmış sözcüklerden hangisi yapım ve çekim
ekini birlikte almış bir sözcük değildir? bir dönemde yaşamıştı.
A) I B) II C) III D) IV E) V Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili olarak aşağıda-

kilerden hangisi yanlıştır?
A) I ve III. sözcükler sıfat türündedir.
B) II. sözcük zarftır.
C) III. sözcük yapım eki almıştır.
D) IV. sözcük isim tamlamasının tamlayanıdır.
E) V ve VI. sözcükler bağlaçtır.
2. (I) Yüzünüzü bana çevirdiğiniz zamanki hâlinizi unutama-
yacağım. (II) Senelerce önce hayatımda ilk ve son defa
olarak ava gitmiştim. (III) Tabii ne keklik ne tavşan hiçbir
şey vuramadan akşamüzeri eve dönerken taşın üzerinde
bir sürü serçe gördüm. (IV) Bütün gün bir işe yaramayan
çifteyi o tarafa çevirip ateş ettim. (V) Yere düşen bir serçe-
nin, o küçücük et parçasının, hızlı hızlı çarpan kalbi, şimdi
senin korkulu bakışlarını andıran bakışları içime işledi. 5. Bazen çok mutlu, bazen canımız çok sıkkın, bazen
I II
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa- sebepsiz yere hüzünlü, bazen de kızgın oluyoruz. Kimi
ğıdakilerden hangisi yanlıştır? III IV V
A) I. cümlede birleşik yapılı il vardır.
zaman canımız hiçbir şey istemiyor, bazı zamanlar neşe
B) II. cümlede birleşik çekimli il bulunmaktadır. içinde ne yapacağımızı şaşırıyoruz.
C) III. cümlede edat ve bağlaç yer almıştır. B
İ Bu parçada numaralanmış sözcükler türleri bakımın-
D) IV. cümlede yardımcı ile yer verilmiştir. dan eşleştirilirse hangisi dışta kalır?
L
E) V. cümlede ara söz ile tamlayan açıklanmıştır. G A) I B) II C) III D) IV E) V
İ
S
A
R
M
A
6. Ben de girip işlerin ne durumda olduğuna bir daha baka-
L
yım.
3. Attila İlhan’ın şiir çizgisi hep aynı doğrultuda ilerlemiş bir Bu cümleyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yan-
I II III lıştır?
durum arz etmez. Onun şiirdeki devrimciliği birikimin yok
A) Birden fazla çekimli il vardır.
IV V
B) “ne” sözcüğü, sıfattır.
edilmesine değil özgünleştirilerek var edilmesine yöneliktir.
C) “durumda” sözcüğü yapım ve çekim ekini birlikte almış-
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi ya- tır.
pım ve çekim ekini birlikte almamıştır? D) “olduğuna” sözcüğü iyelik ve hâl eklerini almıştır.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) “bir daha” sözü, zarf grubudur.
307
7. Sanatçı (I) herkesin ilgisini çekecek bir konu arıyorsa 10. Benim insanlara pek benzemeyen ve insanlarla arası iyi
(II) herkesin yaşadığını düşündüğü bir konu mu bulmalı- olmayan bir arkadaşım vardı.
dır? Yoksa insanların yaşamadığı (III) yaşamak isteği ya da
merakını kamçılayan gizemli konular mı aramalıdır? Şimdi
A) “benzemeyen” kelimesinde hece düşmesi vardır.
size bir kez daha soruyorum (IV) Herkesi ilgilendiren ve
herkesin başından mutlaka geçen olağan dışı (V) bir dene- B) Özne ve yüklemden oluşmuştur.
yim söyleyebilir misiniz? C) Bağlaç, öznenin sıfat öbeklerini bağlamıştır.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerle ilgili aşağıda söy- D) İyelik eki almış sözcükler bulunmaktadır.
lenenlerden hangisi yanlıştır? E) Yüklemine göre il cümlesidir.
A) I. boşluğa, yüklemin uzağındaki özneyi belirtmek için
virgül (,) konmalıdır.
B) II. boşlukta herhangi bir noktalama işareti konmamalı-
dır.
C) III. boşluğa, eş görevli söz öbeklerini sıralama amacıyla
virgül (,) getirilmelidir.
D) IV. boşlukta açıklaması yapılan yargıyı belirtmek için iki 11. Karısının kül rengi yüzünü, bembeyaz dudaklarını gören
nokta (:) kullanılmalıdır. adam “Hemen cankurtaran çağırıyorum.” dedi.
E) V numaralı yerde, bitişik yazılması gereken sözcüğün Bu cümlede aşağıdaki belirlemelerden hangisinin ör-
ayrı yazılması yazım yanlışına yol açmıştır. neği yoktur?
A) Bir cümle, bir başka cümlenin nesnesi olarak kullanıla-
bilir.
B) Belirtisiz isim tamlaması bir ismi niteleyerek sıfat görevi
üstlenebilir.
8. (I) Kendini galiba hiçbir zaman bu kadar kötü hissetmemişti. C) Sıfat-il grubunun tamlayan görevi üstlendiği sıfat tam-
(II) Ayakta, soğuk sobanın başında duruyordu. (III) Bu acıya laması, özneyi oluşturabilir.
nasıl dayanacağını merak ediyordu. (IV) Sevdiği bir insanı
D) Birleşik yapılı bir isim, isimle sıfat-ilin kaynaşıp kalıp-
bir daha göremeyecek olmanın çaresizliği, alttan alta büyü-
laşmasıyla kurulabilir.
yordu. (V) Öleni özlemek, yaşamayı anlamlı kılmıyordu ama
uzakta olanı özlemek güç veriyordu insana. E) Sıralı cümleler, birbirinden virgül (,) ile ayrılabilir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşa-

B
A) I. cümlede birden fazla zarf tümleci vardır. İ
B) II. cümlede isim tamlaması yer tamlayıcısı olarak kulla- L
nılmıştır. G
C) III. cümle basit yapılıdır. İ 12. Bitki, hayvan ve hastalık adları gibi kavramları oluşturan
D) IV. cümle özne - zarf tümleci - yüklem sıralamasıyla ku- kelimelerin ikincisi veya her ikisi birden anlamını koruyorsa
rulmuştur. S -renk sıfatıyla yeni bir tür oluşturanlar hâriç- bu kelimeler,
A ayrı yazılır.
E) V. cümlede özne görevinde kullanılan isim-il grubu bu-
R
lunmaktadır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
M
A
L A) Balkonumdaki saksılardan birine alacamenekşe, birine
de Japon menekşesi diktim.
B) Bu bölgeye fıstık çamı dikmiştik ama sarıçamların göl-
9. Kuşak çatışmasını bir etkileşim biçimi olarak tarif eden gesinde, bu danlar tutmadı.
I II III IV
C) Gribe karşı kuşburnu çayı içebilirsin ama karaçalı tohu-
sosyologlar da mevcuttur. munun suyunu da deneyebilirsin.
V
D) Su yılanının zehirsiz, karayılanın kinci olduğunu biliyor-
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangileri birden du sanki bozayılar.
fazla yapım eki almıştır?
E) Köpekbalıkları; karabalık, alabalık, denizpatlıcanı, de-
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III nizhıyarı, deniz kaplumbağası gibi her türlü deniz canlı-
D) III ve IV E) IV ve V sıyla beslenebilir.
308
SARMAL TEST SARMAL TEST - 6

1. I. Dünyanın karşı karşıya olduğu iklim krizine hep bir- 3. (I) Ödül ve ceza başkalarınca kontrol edilince çocukların
likte karşı koymalıyız. çoğu karar alma sürecinde başkalarına bağlı kalacak şekil-
de etkilenir. (II) Bizim sistemimiz de bu tür davranışları zo-
II. Haziran gelince bu adanın güneyinde yumuşak bir
rüzgâr eser. runlu kılan birtakım yüklerin altına girmiştir. (III) Çocukların
anlam arayışlarına kısa devre yaptıran ödül-ceza uygula-
III. Nes sarmaların yapıldığı Tokat yaprağı, Narince masından vazgeçip onların kendini keşfetmesine yardımcı
üzümünden yapılır. olmalıyız. (IV) Öğrenmenin asıl ödülü olan gerçek öğren-
IV. Zincir oluşturmuş kahve mekânları, büyük şehirlerin meden alınacak hazdan hiçbir öğrenciyi mahrum etmeme-
her noktasında mantar gibi çoğalıyor. liyiz. (V) Öğretmen olunca öğrenmekten vazgeçip kendini
öğrenmeye kapatması bir öğretmeni ödül-ceza döngüsüne
V. Egzotik arayışlar içindeki turistler, Doğu kültürüne
kaptıralibilir.
merak salıyor.
Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde
Numaralanmış cümlelerin yer tamlayıcılarıyla ilgili aşa- hem isim-fiil hem sıfat-fiil hem de zarf-fiil kullanılmıştır?
A) I. cümlenin yer tamlayıcısında sıfat tamlaması vardır.
B) II. cümlenin yer tamlayıcısında zarf-il vardır.
C) III. cümlenin yer tamlayıcısında belirtisiz isim tamlama-
sı vardır.
D) IV. cümlenin yer tamlayıcısında niteleme ve belirtme
sıfatı vardır.
E) V. cümlenin yer tamlayıcısında türemiş yapılı özel isim
vardır.
B
İ
L
G
İ
2. Meşhur birinin öldüğünü söylüyorlar idi. Gazeteciler birkaç
I S 4. Uzun, ince bir yoldayım
saattir bunu haber yapabilmek için buralarda dolaşıyorlardı. A
R Gidiyorum gündüz gece
Limanın ucundaki rampa gibi bir yerde iki adam ellerindeki
M Bilmiyorum ne hâldeyim
II
A
hortumlarla tazyikli su sıkıyorlardı. Tazyikli suların arasında
L Gidiyorum gündüz gece
III
renkli renkli balıklarda vardı. Herbiri belki de yüz kilo vardı Aşık Veysel’in bu dizeleri için aşağıdakilerden hangisi
IV V söylenemez?
ve şimdi bunlar, suyla beraber denize karışıyordu. A) 1. dizede iki niteleme, bir belirtme sıfatı almış isim var-
dır.
Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangilerinde
B) 1 ve 3. dizelerde ek ilin geniş zamanıyla çekimlenmiş
sözcükler vardır.
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV
C) “Ne” sözcüğü soru sıfatıdır.
D) Hâl eki ve kip eki almış sözcükler kullanılmıştır.
E) Varlığın kime ait olduğunu bildiren tamlanan eki bulun-
maktadır.
309
5. (I) Edirne’de doğan 15. yüzyıl divan şairi Necati’nin asıl adı 8. I. Ne güzel, ne şirin ve ne zeki bir çocuktun sen benim
İsa’dır. (II) Bir hanımın kölesi olarak büyütüldüğü söyleniyor. kınalı kuzum.
(III) Çok iyi bir öğrenim gördükten sonra Kastamonu’ya git- II. Ne ağlıyor, ne üzülüyorsun o bencil insanın ardından.
ti. (IV) “Hüsrev-i Şuara-yı Rum” ya da “Hüsrev-i Rum” diye
III. Ben ne istedim senden, sen ne verdin bana anlayama-
adlandırılan Necati, bol bol atasözü ve deyim kullanmıştır. dım.
(V) Doğal, rahat, içten ve yerli bir dil kullanan şairin “Gül
IV. Bu adam ne yöne gitti, evi ne tarafta bilen varsa söyle-
Kasidesi”yle “Döne Döne” redii gazeli çok sevilmiştir.
sin.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisiyle ilgi-
V. Ne çocuklar büyüme arzusundan ne büyükler çocuklu-
li saptama yanlış yapılmıştır? ğa dönme özleminden uzak kalabilir.
A) I. cümle, özneyle yüklemden oluşmuş birleşik yapılı bir
Numaralanmış cümlelerin hangisinde kullanılan “ne”
cümledir.
sözcüğünün türü aşağıda yanlış belirtilmiştir?
B) II. cümlede sıfat-il grubu bulunmaktadır.
A) I. azlık - çokluk zarfı
C) III. cümle, içinde nesnesi bulunan birleşik bir cümledir.
B) II. soru zarfı
D) IV. cümle yan cümlesi özne göreviyle kullanılan girişik
C) III. soru zamiri
birleşik cümledir.
D) IV. soru zarfı
E) V. cümlede birden fazla tamlananı olan belirtili isim
tamlaması vardır. E) V. bağlaç
9. (I) Şehirlerarası geziye çıkmak birçoğumuz için ancak yılda

bir defa yapılabilecek bir etkinlik. (II) Seyahat için daha
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi çatı özelliği bakımın- fazla zaman bulabilsek bile bütçemiz buna imkân vermiyor.
dan diğerlerinden farklıdır? (III) Justine Palefsky ve Tasneem Amina adlı iki Amerikalı
A) Uzun toplantılardan sonra toplantıya ara verildi. kadın bu konuda güzel bir model geliştirdi. (IV) Seyahat
B) İşlediği suçların fazlalılığı nedeniyle görevine son verildi. ederken kendi evleri boş durmasına rağmen otellere yüklü
bir ücret ödemekten sıkılan girişimciler, seyahat edenlerin
C) Sizin istediğiniz masa bir başka müşterimize ayrıldı. ev değiştirmesine olanak tanıyan Kindred adında bir uygu-
D) Yeni görev yeri evine yakın olunca çok sevindi. lama geliştirdi. (V) Sisteme katılmak isteyen kullanıcılar ev-
E) Yol kenarındaki seyyar satıcılarla bir süre sohbet edildi. lerinin video ve fotoğraarıyla birlikte sisteme kaydoluyor.
B Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinin öge

İ dizilişi “özne – yer tamlayıcısı – belirtisiz nesne – yüklem”
L şeklindedir?
G A) I B) II C) III D) IV E) V
İ
S
A
R 10. Bir gemi yelken açtı hayal iklimlerine
M Civarından çığlıkla yorgun martılar kaçtı
A
L Ali Mümtaz Arolat’a ait bu dizeler için aşağıdakilerden
7. Panteizm; evrenle Tanrı’nın tek bir şey olduğunu evrenin hangisi söylenemez?
Tanrı’dan, Tanrı’nın evrenden ayrı bir yönü, ayrı bir varlığı A) I. dize, özne - yüklem - dolaylı tümleç ögelerinden oluş-
bulunmadığını ileri süren düşünüş biçimidir. muştur.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? B) I. dizenin dolaylı tümleci belirtisiz isim tamlamasıdır.
A) Özne ve yüklemden oluşmuştur. C) II. dize, dolaylı tümleç - zarf tümleci - özne ve yüklem-
B) Sıfat-il ve zarf-il kullanılmıştır. den oluşmuştur.
C) Bağlaç yer almıştır. D) I. dizenin yüklemi birleşik, II. dizenin yüklemi basit yapı-
lıdır.
D) Yapım ve çekim eklerini birlikte almış sözcükler vardır.
E) I. dizenin öznesi sıfat, II. dizenin öznesi isim tamlama-
E) Yüklem, ek ilin geniş zamanıyla çekimlenmiştir.
sıdır.
310
11. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-il ekleriyle kuru- 13. (I) Kraterin orijinal çapı 20 km idi, bugünse bir ucundan di-
lan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazı- ğerine 4 km’lik uzunluğuyla yalnızca merkezdeki çekirde-
lır: bakar kör, çıkar yol, döner sermaye, koşar adım, yazar ğinden ibaret kaldı. (II) İnanılmaz boyutta bir erozyon, bir
kasa; çıkmaz sokak, geçmez akçe, görünmez kaza, ölmez zamanlar kraterin üzerini örten tonlarca ağırlıktaki enkazı
çiçek; akan yıldız, doyuran buhar vb. süpürdü. (III) Kraterin çifte duvarlı çerçevesini oluşturan
uçurum ise sert kum taşından oluşan bir sarp kayalık ve
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala aykırı bir
180 m’lik bir yüksekliğe sahip. (IV) Bu kum taşı kütle, pat-
yazım yanlışı yapılmıştır?
lamanın etkisiyle büzülünce yüzeyin katmanlarının tanım-
A) Çalar saat alarm kurmaya yarayan ayarlanabilir ve
lanması mümkün olmuş. (V) Buda düştüğü yeri yok eden
üzerinde genellikle analog saat olan, alarmı zili veya
bu devasa gücün şiddeti hakkında araştırmacılara yeteri
hoparlörü ile çalan cihazdır.
kadar kir vermiş.
B) Konar göçer yaşam açısından hayvanların beslenmesi
için otlak peşinde koşmak bir yana deri, kürk ve yün Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
elde etmek, bunları işlemek amacıyla devamlı çalışmak yazım yanlışı vardır?
gerekmekteydi. A) I B) II C) III D) IV E) V
C) Modern zamanın yazım araçlarından biri olan tüken-
mez kalem, icat edilip seri üretime geçildiği günden bu-
güne günlük hayatta yaygın bir kullanım alanına sahip
oldu.
D) Çok çeşitli biçim ve ebatlarda oldukları kabul edilmek-
le birlikte en sık görüldüğü belirtilen UFO’lar dairesel
biçimde olduğu için uçan daire terimi popülerlik kazan-
mıştır.
E) İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantının
en çok on beş gün sonra yapılması gerektiği söylendi.
B
İ
L
G
İ
12. UNESCO’nun geçici miras listesinde bulunan ve bu yıl asıl 14. Doğu Anadolu ( ) yüz ölçümü bakımından en büyük böl-
listeye girmesi beklenen Bursa’nın dünyaca ünlü tarihî ken- S gemizdir ( ) Ortalama yükseltisi en fazla olan bölgenin en
ti İznik’te sahilde dolaşan aile, gölde 2 bin yıllık tarihî sikke A yüksek dağı olan Ağrı Dağı, 5137 m’dir. Bölgenin diğer
buldu. R önemli dağları şunlardır ( ) Nemrut, Tendürek, Süphan.
M Aras, Kura, Fırat, Dicle ve Zap ise bölgenin önemli akarsu-
Bu cümlenin yer tamlayıcısında (dolaylı tümlecinde)

A larıdır. Van Gölü ( ) hem bölgenin hem de Türkiye’nin en
aşağıdakilerden hangisi yoktur?
L büyük gölüdür. Elazığ, Erzurum, Kars, Van, Malatya, Erzin-
A) Sıfat-il B) Bağlaç C) Edat can, Ağrı, Tunceli ve Ardahan ise bölgenin önemli illeridir.
D) İsim-il E) İşaret sıfatı Bölge nüfusunun %80’i, tarım ve hayvancılıkla uğraşır ( )
tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir.
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere aşağıdakilerden

hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getiri-
lebilir?
A) (,) (.) (:) (,) (;) B) (,) (.) (;) (,) (,)
C) (;) (.) (,) (,) (;) D) (;) (.) (:) (,) (;)
E) (,) (;) (:) (,) (,)
311
15. Dil, “tasarrufu” öngörür; anlama ve anlatıma katkısı olmayan 18. Trakya türküleri söylemesiyle tanınan Suzan Kardeş, Hıdı-
sözcükler ya da sözler “gereksiz”dir, kullanılmamalıdır. Dilde rellez kutlamaları kapsamında önceki akşam Yenikapı’da
“duruluk” diye adlandırılan bir özelliktir bu ve çok önemlidir. sahneye çıktı.
Bu özelliğe aykırı cümleler bende baş ağrısı ve can sıkıntısı
Bu cümlenin öznesi, aşağıdaki sözcük gruplarının han-
yapar.
gisinden oluşmuştur?
Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu sözleri söyleyen kişi- A) İsim tamlaması B) Sıfat tamlaması
de baş ağrısı ve can sıkıntısı yapmaz?
C) Zarf-il grubu D) Edat grubu
A) Bu programdan çok zevk aldım, umarım yeniden bir
E) İsim-il grubu
araya bir daha geliriz.
B) 36 haftalık eğitim faaliyetlerinde neleri yaptıklarınızı ne-
leri yapmayıp eksik bıraktığınızı gözden geçirin.
C) Gözetmen, sınavın birazdan başlamak üzere olduğunu
bildirince çok heyecanlandım.
19. (I) Aklınız ve tutkunuz, denizlere açılmış ruhunuzun dümeni
D) Bütün soruları doğru yaptığıma eminim bundan da hiç
ve yelkenleridir. (II) Yelkenleriniz veya dümeniniz parçala-
kuşku duymuyorum.
nırsa oraya buraya savrulup sürüklenmekten ya da denizin
E) Yaklaşık üç aydır elektrik ve su kesintisi yaşayan ma- ortasında hareketsiz kalmaktan başka bir şey gelmez eli-
hallede, insanlar çok dertli. nizden. (III) Çünkü tek başına bırakılmış bir akıl, genellikle
kısıtlanmış bir güçtür ve başıboş bırakılmış tutku, kendisini
yok edene kadar yanar.
Numaralanmış cümlelere ilişkin aşağıdaki yargılardan

A) I. cümle iki ögeli, birleşik yapılı bir isim cümlesidir.
B) II. cümle yapısına göre bağlı, yüklemine göre il cümle-
16. Yasa yapmaktan haz alıyorsunuz. Ama onları çiğnemek-
sidir.
ten aldığınız haz daha fazla. Okyanus kıyısında oynayan,
C) III. cümle ilk cümlesi isim, ikinci cümlesi il cümlesinden
durmaksızın kumdan kuleler yapıp sonra da kahkahalar
oluşmuş bağlı bir cümledir.
atarak onları yıkan çocuklar gibisiniz.
D) III. cümlede birleşik yapılı bir zarfa ve edat grubuna yer
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? verilmiştir.
A) Dolaylı tümleç görevinde kullanılan isim-il grubu E) II. cümlede birleşik çekimli eyleme ve birleşik yapılı ey-
B) Üstünlük bildiren miktar zarfı, durum zarfı ve zaman leme yer verilmiştir.
zarfı B
İ
C) Anlamca kaynaşmış birleşik yapılı, basit çekimli il
L
D) Ek ilin geniş zamanının 3. tekil kişisinin düşmüş biçimi G
E) Birden fazla kişi zamiri ve işaret zamiri İ
S
20. Müzisyen, size uzaydaki ritimlerin bütün şarkılarını söyle-
A
yebilir ama size ritmi yakalayan kulağı ve yankılanan sesi
R
M veremez.
A Bu cümlenin değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki yar-

L gılardan hangisi yanlıştır?
A) Tamlayanı ve tamlananı sıfat tamlaması olan belirtili
17. Türk edebiyatının önemli isimlerinden Sait Faik Abasıyanık
isim tamlaması vardır.
anısına her yıl bir öykücüye verilen “Sait Faik Hikâye Arma-
ğanı” sahibini buldu. B) “veremez” sözcüğü basit zamanlı, birleşik yapılı bir il-
dir.
Bu cümlede aşağıdaki durum eklerinden hangisi yok-
C) Çekimli illerin her ikisi de geniş zaman kipiyle çekim-
tur?
lenmiştir.
A) Belirtme B) Ayrılma C) İlgi
D) “şarkılarını” kelimesi çoğul, iyelik, hâl ekini sırasıyla al-
D) Bulunma E) Yönelme
mıştır.
E) Belgisiz zamire ve ilgi zamirine yer verilmiştir.
312
21. Aşağıdakilerden hangisinde belirtilen ile karşısındaki 23. Cengiz Aytmatov’un (1928-2008) bir romancı olarak bes-
örnek cümle uyumlu değildir? lendiği üç önemli kaynak var: Manas Destanı, Kırgız efsa-
A) Ünsüz değişmesi (yumuşama): Gözlerinden göğüme neleri ve ilginç yaşam öyküsü. II. Dünya Savaşı yıllarında
sayısız yıldız akar. Sovyet kolhozu sekreteri ve vergi memuru olarak görev
B) Ünsüz değişmesine aykırı sözcük: Hukukun üstünlüğü, yaptı. Hikâye yazmaya da bu yıllarda başladı. Aytmatov,
ancak güçler ayrılığı ile mümkündür. eserlerinde milletinin tarihi boyunca kazandığı sosyal, si-
yasi, ahlaki, kültürel, edebî yani bütün maddi ve manevi
C) Ünsüz benzeşmesi (sertleşme): Yaşa aşı yapmaktır,
değerlerini yansıttı; yaşadığı bölgedeki insanların acılarını,
şuur ve meyve demektir onda şiir.
kahramanlıklarını, tecrübelerini yazarak yaşananları kalıcı
D) Ünsüz benzeşmesine aykırı ek: Biyolojide ördekgilleri,
hâle getirdi.
geometride ise üçgenleri ve dörtgenleri işledik.
Bu parçada noktalama işaretleriyle ilgili aşağıdaki ku-
E) Ünsüz türemesi (ikizleme): İnce kemikli ve kassız bir
vücudu vardı koşucunun. rallardan hangisinin bir örneği yoktur?
A) Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirin-
den ayırmak için noktalı virgül konur.
B) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime
gruplarının arasına virgül konur.
C) Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harer-
den sonra nokta konur.
D) Kendisiyle ilgili açıklama verilecek ifadenin sonuna iki
nokta konur.
E) Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek
için kelimeler veya sayılar arasında kısa çizgi kullanılır.
B
İ
L
G
İ
S
22. Avrupa Birliği’nin kriterlerine uygun yasal düzenlemelerin A 24. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün
I II R cümleden çıkarılması uygun değildir?
yapılması amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisinin çatısı M A) Dükkânındaki eski antika eşyaları satarak borçlarını
III A ödemeyi düşündü.

L
çatısı altında 2002 yılının Ocak ayından beri çeşitli komis- B) Bu çocuk yine o zaman da olgunluğunu ortaya koymuş-
IV
tu.
yonlar kurulmakta ve 2003’deki Türkiye İlerleme Raporu C) Bu şiir şairin büyük yankı uyandıran ve şiir ölmemiş de-
V
dirten özgün bir şiirdir.
doğrultusunda da kamu yönetimine özel bir önem verilmek-
D) Kimse öğretmene itiraz edemiyor, ona herhangi bir
tedir.
eleştiri getiremiyordu.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde bir
E) Lisedeki sınıf arkadaşlarına çok bağlıydı, otuz yıl geç-
mesine rağmen onları arayıp soruyordu.
313
25. Neredesin aşkım? Buradayım aşkım! 28. Ben bilmem, tek başıma yapamam, elimden bir şey gel-
mez, diyen insanlar başkalarına muhtaç insanlardır.
Kara kara gecelere perde çekiyorsun
Aşka geliyorum of!
A) Özne ve yüklemden oluşmuştur.
B) Birleşik yapılı bir cümledir.
A) Ek il almış soru zamiri
C) Birleşik yapılı eylem vardır.
B) Ek il almış işaret zamiri
D) Belgisiz zamire yer verilmiştir.
C) 1. tekil kişinin iyelik eki
E) Tamlayan eki kullanılmıştır.
D) 1. tekil ve 2. tekil kişinin şahıs eki
E) Zaman bildiren zarf tümleci
26. Bir çocuğun zeki olması, onun her zaman kolay bir şekilde 29. Nasıl meyvenin çekirdeği kırılmak zorundaysa canevinin
öğrenebileceği anlamına gelmiyor. Zeki çocuklar da öğren- güneşin altında durması için siz de acıyı tanımak zorunda-
me ve algılama güçlükleri yaşayabilir. Aileler, Türkiye’de sınız.
yüzde 9 gibi yüksek bir oranda görülen öğrenme güçlüğü Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
çeken çocuklarına karşı sabırlı olmalı, kısa molalarla sık
A) Edat ve bağlaç
tekrar yaparak dersi anlamalarına yardımcı olabilmeli.
B) Birden fazla isim tamlaması
Bu parçayı oluşturan cümleler için aşağıdakilerden
C) Farklı türde ilimsiler
D) Farklı kipte ek iller
A) Özne görevinde kullanılan isim-il grubu yer almıştır.
E) İyelik ve durum eklerini birlikte almış sözcük
B) Bağlı cümle örneğine yer verilmiştir.
C) Bağımlı sıralı cümle kullanılmıştır.
D) Birleşik yapılı, basit çekimli eylemler bulunmaktadır.
E) Edat grubu, bağlama grubu ve ilimsi grupları vardır. B
İ
L
G
İ
S
A 30. Eğer düşüncenizde zamanı mevsimlerle ölçmeniz gereki-
R yorsa bırakın her mevsim bütün diğer mevsimleri sarsın.
M Bugün, geçmişi anılarla, geleceği ise özlemle kucaklasın.
A
Bu parçadaki sözcüklerle ilgili aşağıdaki belirlemeler-
L
den hangisi yanlıştır?
27. Hayatta olmasını istediğimiz sevgi bağları; emekle, hasretle,
özenle kurduğumuz bağlardır; ailemizle, arkadaşlarımızla A) “gerekiyorsa” basit yapılı, birleşik çekimli bir eylemdir.
aramızda sevgi bağları vardır. B) “bırakın”, “sarsın”, “kucaklasın” sözcükleri emir kipiyle
çekimlenmiş eylemlerdir.
C) “geçmişi”, “geleceği” sözleri tamlayanı düşmüş isim
A) Somut anlamlıyken soyut anlam kazanmış isim
tamlamasıdır.
B) Belirtisiz isim tamlamaları
D) “her”, “bütün” sözcükleri, belgisiz sıfattır.
C) Topluluk adı
E) “düşüncenizde”, “ölçmeniz”, “anılarla”, “geleceği”, “ku-
D) Bağımlı sıralı cümle caklasın” sözcükleri hem yapım hem çekim eki almış
E) Ek ilin geniş zaman kipi sözcüklerdir.
314
Test 2 : Noktalama İşaretleri

1. ÜNİTE Sayfa: 51
1. E 2. A 3. E 4. D 5. D 6. B
SES – YAZIM – NOKTALAMA 7. B 8. A 9. E 10. A 11. A 12. C
Test 3 : Noktalama İşaretleri Sayfa: 55

Test 1 : Ses Bilgisi Sayfa: 9
1. B 2. E 3. E 4. A 5. D 6.D
1.C 2. A 3.B 4. E 5. B 6. E
7. A 8. C 9. E 10. D 11. E 12.C
7. C 8.A 9. B 10. C 11. D 12. C
SARMAL TEST – 1 Sayfa: 58
1. A 2. C 3. C 4. D 5. D 6.E
1. C 2. D 3. C 4. A 5. D 6. D
7. B 8. C 9. B 10. B 11. E 12. E
7.E 8. A 9. E 10. B 11. C 12. C
13. D 14. B 15. A
1. A 2. B 3. E 4. C 5. B 6.D
1.D 2. E 3. B 4. C 5. E 6. D
7.A 8. C 9. D 10. D 11. C 12. D
7. B 8. A 9. C 10. A 11. A 12. B
Test 1 : Yazım Kuralları Sayfa: 19
13. B 14. E 15. A
1.A 2. C 3. E 4.A 5. E 6. E
ÖSYM TİPİ – I Sayfa: 64
7. A 8. D 9. E 10. E 11. B 12.C
1. D 2. D 3. A 4. A 5. C 6. D
7. C 8. B 9. E 10. B 11. E 12. B
1.E 2.B 3.A 4. D 5.D 6.B 13. A 14. A 15. A
7.A 8.D 9. E 10. D 11. C 12.C
ÖSYM TİPİ – II Sayfa: 67
1. E 2. D 3. E 4. B 5. E 6. D
1. D 2. B 3.C 4. A 5. B 6. C 7. A 8. D 9. D 10. C 11. D 12. B
7.A 8. B 9. C 10. A 11.E 12. D 13. E 14. D 15. B

2. ÜNİTE
1. C 2. D 3. E 4. D 5. D 6. E
SÖZCÜKTE YAPI
7. D 8. D 9. D 10. B 11. D 12. D B (BİÇİM BİLGİSİ)
Test 5 : Yazım Kuralları Sayfa: 33 İ
L Test 1 : Sözcükte Yapı Sayfa: 73
1. B 2. B 3. E 4. D 5. B 6. A G
1. B 2. E 3. D 4. A 5. C 6. D
7. A 8. A 9. D 10. E 11. D 12. A İ
7. A 8. B 9. E 10. C 11. C 12. B
S Test 2 : Sözcükte Yapı Sayfa: 76
1. A 2. C 3. C 4. D 5. E 6. A A
1. A 2. E 3. C 4. D 5. E 6. E
7. A 8. C 9. B 10.D 11.B 12.B R
M 7. C 8. E 9. C 10. B 11. D 12. C

A Test 3 : Sözcükte Yapı Sayfa: 78
1. C 2. E 3. A 4. E 5. E 6. E L
1. C 2. A 3. D 4. B 5. E 6. B
7. D 8.E 9.A 10.A 11.E 12.A
7. D 8. C 9. E 10. A 11. B 12. D
Test 4 : Sözcükte Yapı Sayfa: 81
1. A 2. E 3. C 4. D 5. C 6. B
1. E 2. E 3. C 4. A 5. B 6. D
7. A 8. D 9. D 10. C 11. D 12. E
7. C 8. B 9. A 10. E 11. C 12. E
Test 1 : Noktalama İşaretleri Sayfa: 47
1. E 2. B 3. E 4. A 5. A 6. E
1. B 2. D 3. C 4. A 5. E 6. A
7. E 8. B 9. E 10. B 11. C 12. E
7. B 8.E 9. D 10. C 11. E 12. D
315
Test 6 : Sözcükte Yapı Sayfa: 87 Test 5 : Sıfat (Ön Ad) Sayfa: 120
1. C 2. E 3. D 4. B 5. A 6. B 1. D 2. C 3. D 4. A 5. C 6. E
7. E 8. C 9. D 10. A 11. D 12. C 7. D 8. B 9. D 10. E 11. E 12. A

Test 6 : Sıfat (Ön Ad) Sayfa: 123
1. C 2. B 3.E 4. D 5. B 6. D
7. B 8. E 9. C 10. A 11. D 12. D 1. E 2. A 3. E 4. E 5. D 6. E
7. A 8. A 9. D 10. E 11. D 12. B
1. C 2. E 3. C 4. A 5. D 6. A
Test 7 : Zamir (Adıl) Sayfa: 126
7. B 8. C 9. D 10. E 11. A 12. C
1. B 2. B 3. E 4. D 5. E 6. B
Test 9 : Sözcükte Yapı Sayfa: 95 7. A 8. E 9. B 10. A 11. D 12. C
1. C 2. A 3. B 4. E 5. D 6. C
7. E 8. A 9. D 10. B 11. B 12. E Test 8 : Zamir (Adıl) Sayfa: 129
1. D 2. E 3. D 4. E 5. A 6. A
7. E 8. B 9. E 10. D 11. C 12. E
1. C 2. D 3. B 4. E 5. A 6. E
7. C 8. E 9. B 10. A 11. D 12. E
Test 9 : Zamir (Adıl) Sayfa: 132
1. B 2. E 3. D 4. A 5. A 6. E
1. E 2. D 3. C 4. A 5. B 6. A 7. D 8. D 9. E 10. E 11. D 12. B
7. D 8. C 9. C 10. C 11. E 12. D
Test 12 : Sözcükte Yapı Sayfa: 104 Test 10 : Zarf (Belirteç) Sayfa: 134
1. A 2. D 3. B 4. C 5. E 6. D 1. A 2. E 3. C 4. D 5. E 6. A
7. B 8. C 9. C 10. A 11. C 12. B 7. D 8. D 9. D 10. E 11. D 12. A
3. ÜNİTE B Test 11 : Zarf (Belirteç) Sayfa: 137

SÖZCÜKLERİN TÜRLERİ VE İ 1. B 2. E 3. B 4. C 5. D 6. D
GÖREVLERİ L
7. B 8. D 9. B 10. E 11. A 12. E
G
Test 1 : İsim (Ad) Sayfa: 109 İ
1. B 2. A 3. B 4. C 5. B 6. E Test 12 : Zarf (Belirteç) Sayfa: 140

S
7. E 8. C 9. E 10. A 11. B 12. D A 1. E 2. A 3. C 4. E 5. B 6. B
R 7. C 8. B 9. E 10. A 11. D 12. C
Test 2 : İsim (Ad) Sayfa: 112 M
1. B 2. C 3. D 4. A 5. D 6. A A
L Test 1 : Tamlamalar Sayfa: 143
7. B 8. C 9. B 10. D 11. D 12. E
1.C 2. E 3. A 4. B 5. A 6. B
Test 3 : İsim (Ad) Sayfa: 115 7. D 8. E 9. C 10. B 11. E 12. D
1. B 2. B 3. E 4. C 5. C 6. B
7. E 8. B 9. D 10. B 11. B 12. D
Test 2 : Tamlamalar Sayfa: 147
Test 4 : Sıfat (Ön Ad) Sayfa: 117 1. C 2. E 3. B 4. D 5. E 6. A

7. A 8. D 9. C 10. C 11. E 12. B
1. C 2. C 3. D 4. D 5. E 6. E
7.C 8. B 9. E 10. A 11. A 12. E
316
Test 3 : Tamlamalar Sayfa: 150 Simülasyon 4 - Ad Soylu Sözcükler Karma Sayfa: 178
1. A 2. E 3. D 4. A 5. E 6. A 1. D 2. D 3. E 4. E 5. D 6. E
7. B 8. C 9. E 10. C 11. B 12. C 7. E 8. B 9. C 10. C 11. A 12. C
1. C 2. C 3. D 4. B 5. E 6. E 1. C 2. D 3. B 4. D 5. E 6. C
7. D 8. C 9. B 10. C 11. D 12. A 7. C 8. E 9. E 10. D 11. C 12. D
1. E 2. A 3. B 4. E 5. D 6. B 1. A 2. C 3. C 4. E 5. E 6. D
7. B 8. A 9. B 10. A 11. D 12. C 7. A 8. C 9. D 10. E 11. E 12. B
Test 1 : Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem Sayfa: 159 Test 1 : Fiil (Eylem) Sayfa: 185
1. D 2. D 3. E 4. A 5. C 6. B 1. E 2. D 3. C 4. B 5. A 6. A
7. B 8. A 9. E 10. A 11. C 12. D 7. B 8. E 9. D 10. B 11. E 12. A
1. E 2. C 3. A 4. E 5. E 6. A 1. E 2. D 3. E 4. C 5. B 6. C
7. C 8. A 9. C 10. D 11. B 12. A 7. A 8. B 9. A 10. A 11. E 12. E
1. C 2. B 3. E 4. A 5. B 6. E 1. B 2. C 3. A 4. E 5. D 6. C
7. A 8. C 9. B 10. B 11. D 12. C 7. C 8. D 9. A 10. D 11. E 12. B
Test 4 : Edat (İlgeç) - Bağlaç - Ünlem Sayfa: 168 B Test 4 : Fiil (Eylem) Sayfa: 195
İ 1. C 2. A 3. A 4. D 5. E 6. D
1. A 2. D 3. B 4. D 5. B 6. B
L
7. D 8. C 9. D 10. B 11. D 12. D 7. B 8. A 9. A 10. B 11. A 12. B
G
İ
Simülasyon 1 - Ad Soylu Sözcükler Karma Sayfa: 170 Test 5 : Fiil (Eylem) Sayfa: 197
S
1. C 2. C 3. A 4. D 5. A 6. E A 1. A 2. B 3. D 4. D 5. C 6. E
7. B 8. C 9. B 10. D 11. A 12. E R 7. C 8. C 9. E 10. E 11. B 12. D
M
A
Simülasyon 2 - Ad Soylu Sözcükler Karma Sayfa: 173 L Test 1 : Ek Fiil (Ek Eylem) Sayfa: 200
1. E 2. C 3. A 4. E 5. D 6. C 1. E 2. B 3. E 4. C 5. A 6. E
7. C 8. C 9. B 10. D 11. B 12. E 7. D 8. C 9. B 10. D 11. B 12. B
Simülasyon 3 - Ad Soylu Sözcükler Karma Sayfa: 176 Test 2 : Ek Fiil (Ek Eylem) Sayfa: 203
1. A 2. C 3. D 4. B 5. E 6. E 1. C 2. B 3. A 4. A 5. D 6. A
7. C 8. D 9. D 10. E 11. D 12. A 7. C 8. D 9. D 10. B 11. C 12. E
317
Test 1 : Fiilimsi (Eylemsi) Sayfa: 206 SARMAL TEST - 5 Sayfa: 230
1. D 2. C 3. B 4. E 5. B 6. E 1. B 2. D 3. E 4. D 5. C 6. E
7. D 8. C 9. B 10. E 11. E 12. A 7. C 8. B 9. B 10. A 11. B 12. C
13. D 14. E 15. C 16. C 17. B 18. E
19. D 20. C
Test 2 : Fiilimsi (Eylemsi) Sayfa: 209
1. B 2. C 3. E 4. D 5. B 6. E
7. A 8. B 9. C 10. B 11. A 12. B ÖSYM TİPİ Sayfa: 234
1. C 2. B 3. B 4. A 5. E 6. D
7. A 8. E 9. C 10. D 11. A 12. A
13. B 14. D 15. C 16. D 17. E 18. D
1. E 2. B 3. C 4. E 5. A 6. B
19. E 20. A
7. C 8. C 9. D 10. E 11. B 12. E
1. E 2. C 3. E 4. B 5. D 6. E
7. B 8. E 9. B 10. A 11. D 12. A
Simülasyon 1 - Fiiller Karma Sayfa: 216

4. ÜNİTE
1. D 2. A 3. D 4. A 5. D 6. D
7. C 8. B 9. C 10. B 11. A 12. C
CÜMLENİN ÖGELERİ
FİİLDE ÇATI
CÜMLE TÜRLERİ
Test 1 : Cümlenin Ögeleri Sayfa: 240
1. C 2. C 3. C 4. D 5. B 6. B
7. A 8. C 9. E 10. E 11. E 12. C 1.E 2. B 3. E 4. A 5. C 6. B
7. E 8. D 9. D 10. A 11. A 12. C

B
1. C 2. B 3. D 4. D 5. E 6. D İ
7. B 8. A 9. D 10. A 11. D
L 1. C 2. A 3. E 4. A 5. A 6. D
G 7. B 8. C 9. D 10. E 11. B 12. D
İ
S Test 3 : Cümlenin Ögeleri Sayfa: 246
1.B 2.A 3. B 4. D 5. E 6. A
A
7. E 8. D 9. A 10. C 11. D 12. E 1. E 2. A 3. C 4. D 5. A 6. B
R
13. D 14. D 15. D 16. C 17. A 18. B 7. B 8. C 9. C 10. E 11. D 12. B
M
19. B 20. A A
L
SARMAL TEST – 4 Sayfa: 226 1. D 2. A 3. C 4. B 5. E 6. A
1. E 2. C 3. A 4. B 5. A 6. B 7. D 8. B 9. E 10. C 11. A 12. E
7. C 8. D 9. E 10. E 11. D 12. B

13. E 14. A 15. D 16. B 17. D 18. C
19. D 20. C
318
Test 5 : Cümlenin Ögeleri Sayfa: 251 Test 2 : Cümle Türleri Sayfa:272
1. B 2. B 3.D 4. D 5. A 6. A 1. E 2. B 3. E 4. B 5. D 6. D
7. B 8. C 9. C 10. A 11. C 12. A 7. A 8. D 9. D 10. D 11. B 12. B
Simülasyon 1 - Cümlenin Ögeleri Sayfa: 253 Test 3 : Cümle Türleri Sayfa: 276
1. D 2. E 3. C 4. B 5. B 6. E 1. C 2. A 3. A 4. E 5. E 6. A
7. C 8. A 9. A 10. D 11. D 12. B 7. D 8. C 9. D 10. C 11. D 12. C
Simülasyon 2 - Cümlenin Ögeleri Sayfa: 255 Test 4 : Cümle Türleri Sayfa: 278
1. D 2. E 3. C 4. D 5. A 6. E 1. E 2. A 3. D 4. A 5. A 6. A
7. D 8. A 9. D 10. A 11. B 12. E 7. C 8. B 9. E 10. D 11. C 12. D
Test 1 : Fiilde Çatı Sayfa: 257 Simülasyon 3 - Cümle Türleri Sayfa: 280
1. D 2. C 3. E 4. A 5. B 6. B 1. A 2. D 3. B 4. A 5. C 6. B
7. D 8. E 9. A 10. D 11. C 12. B 7. A 8. D 9. D 10. B 11. A 12. C
Test 2 : Fiilde Çatı Sayfa: 260
1. E 2. C 3. B 4. A 5. A 6. C
7. C 8. B 9. D 10. E 11. A 12. B
1. E 2. B 3. D 4. A 5. C 6. A
7. D 8. E 9. B 10. A 11. B 12. A
5. ÜNİTE
Test 4 : Fiilde Çatı Sayfa: 265 B
İ
ANLATIM BOZUKLUĞU
1. E 2. D 3. D 4. B 5. A 6. C
L
7. A 8. B 9. D 10. E 11. A 12. D
G Test 1 : Anlatım Bozukluğu Sayfa: 285
İ
1. E 2. C 3. C 4. B 5. D 6. D
7. C 8. D 9. A 10. A 11. C 12. E
S
1.D 2. E 3. A 4. B 5. C 6. A A
7. D 8. B 9. C 10. A 11. C 12. A R
M Test 2 : Anlatım Bozukluğu Sayfa: 289
A 1. D 2. B 3. C 4. E 5. B 6. A
Test 1 : Cümle Türleri Sayfa: 269 L 7. E 8. C 9. C 10. A 11. E 12. C
1. C 2. E 3. B 4. D 5. C 6. E
7.B 8. A 9. C 10. E 11. E 12. C
Test 3 : Anlatım Bozukluğu Sayfa: 292
1. A 2. D 3. C 4. A 5. E 6. D
7. E 8. C 9. A 10. C 11. C 12. E
319
Test 4 : Anlatım Bozukluğu Sayfa: 294
1. E 2. A 3. B 4. C 5. D 6. C
7. E 8. E 9. D 10. C 11. A 12. B
Simülasyon 1 - Anlatım Bozukluğu Sayfa: 297
1. E 2. B 3. B 4. D 5. A 6. C
7. D 8. C 9. E 10. C 11. B 12. A
YENİ NESİL
DİL BİLGİSİ
Yeni Nesil Dil Bilgisi / Test 1 Sayfa: 299
1.E 2.C 3.E 4.D 5.C 6.D

7.C 8.C 9.D 10.B 11.D 12.D
1.D 2.E 3.E 4.C 5.D 6.A

7.E 8.C 9.B 10.C 11.E 12.D
1.A 2.D 3.E 4.D 5.E 6.D

7.C 8.C 9.D 10.D 11.A
B
Yeni Nesil Dil Bilgisi / Test 4 Sayfa: 305 İ
1.D 2.C 3.E 4.E 5.A 6.E L
7.B 8.E 9.B 10.C 11.B 12.D
G
İ
Yeni Nesil Dil Bilgisi / Test 5 Sayfa: 307 S

A
1.B 2.C 3.C 4.D 5.C 6.A
R
7.E 8.C 9.A 10.E 11.E 12.E M BİLGİ SARMAL VİDEO İLE
A
L Hatalarına anında dönüt al.
Sarmal Test - 6 Sayfa: 309
Çözümlerdeki püf noktaları yakala.
1. B 2. E 3. A 4. E 5. C 6. D
7. B 8. D 9. C 10. E 11. B 12. C Bir çözüm yolu da bizimle öğren.
13. E 14. A 15. E 16. E 17. D 18. B
19. B 20. E 21. E 22. E 23. C 24. E
25. E 26. B 27. D 28. E 29. C 30. C
Karekodu okut
BİLGİ SARMAL VİDEO
uygulamasını indir.
320

2024 Bi̇lgi̇ Sarmal Di̇l Bi̇lgi̇si̇ Soru Bankasi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2024 Bi̇lgi̇ Sarmal Di̇l Bi̇lgi̇si̇ Soru Bankasi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.

TİPİ SORULAR KONU

UZAKTAN EĞİTİM İÇİN

Copyright © Bu kitabın her hakkı saklıdır.

Hangi amaçla olursa olsun,

YAYIN KOORDİNATÖRÜ Serbay YİĞİT

LÜTFEN AŞAĞIDAKİ HUSUSLARA DİKKAT EDİNİZ.

Test 1 Sözcükte Yapı ..................................................... 73

Test 4 Fiilimsi (Eylemsi) .................................................. 214 5. ÜNİTE

YENİ NESİL DİL BİLGİSİ

Yeni Nesil Dil Bilgisi - Test 1 .............................................. 299

Test 1 Cümlenin Ögeleri ................................................ 240

Test 5 Fiilde Çatı ............................................................. 267 A

SES BİLGİSİ – YAZIM KURALLARI –

BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ

✔ ÖSYM sınavlarında yazım ve noktalama konusuyla ilgili

✔ Dikkat dil bilgisinin yaklaşık %50’sini oluşturan bu alan-

TYT Dil Bilgisi TYT - 2021

C) Ünsüz değişmesi (yumuşama) Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

TYT Dil Bilgisi TYT - 2020

TYT Dil Bilgisi TYT - 2020

A) I B) II C) III D) IV E) V D) Bir sözcükte birden fazla ses olayı gerçekleşebilir: Ça-

5. Sana da bana da kurşun geçmez

Bu dizelerdeki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakiler-

3. Aşağıdaki dizelerden hangisinde ünlü düşmesi (hece A

8. Ağaçların etrafını çevrelediği bu muhteşem orman

Sarayönü, cumartesi, büyükanne, bir, süt...

a) Küçültme ekinin kullanıldığı bazı kelimelerde: dara- A

Ağlayın su yükselsin Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisiyle il-

6. Aşağıdakilerden hangisinde süreksiz sert ünsüzlerin

eklerini alırken “y” kaynaştırması alır: Her söyleneni an-

11. Sen, çamlı dağlarda ağaran şafak

Sen, mavi denizsin sise bürünmüş G

tamalardan hangisi yanlıştır? A

NOT: Bu durumun istisnası -gil ve geometri terimi oluş- B

SES BİLGİSİ Test

D) Ünsüz sertleşmesi ünsüz düşmesi A) I B) II C) III D) IV E) V

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde

9. Başkasının taktığı kanada güvenen iyi uçamıyor ama iyi

 DİKKAT  SAKIN UNUTMA

 ÖĞREN İ Zonguldağın (Y), Zonguldak’ın (D), simitin (Y), simidin

Yuvarlak ünlü gelmez. A

Test YAZIM KURALLARI

Bu cümledeki altı çizili sözcüklerden hangisinin yazı-

A) Yahya Kemal “Bu dil, ağzımda annemin sütüdür.” diyor.

mitolojilerinden fazlasıyla etkilenmiştir; kendisi de daha son- S

efsanelerde Yunan Tanrıları, insan şeklindedir. Onlar yaş- A

12. Orhan Veli Kanık’ın şiir serüveni 1936’da Varlık dergisinde

günü ilk şiiri yayımlanan Orhan Veli, daha sonraki dönem-

........... vilayeti ....... ..... kazası ....... bucağı

Aşağıdaki yazımlar doğrudur:

A ✓  Türk diliyle ilgileniyorsanız Türk Dili dergisinde çıkan

YAZIM KURALLARI Test

D) Türk Romanı, Halit Ziya Uşaklıgil ile Batı tekniğine uy- V

Bu parçada bulunan yazım yanlışının giderilmesi için

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangilerinde • Bunu 20 Türk lirasına aldım.

 DİKKAT  MUTLAKA ÖĞREN

Cümle içinde özel adın yerine geçen makam veya un- İ

doğal ve organik bir sesidir. Gözleriyle değil gönlüyle gören A

5. I. ..........................................................…………...... ilk- 8. Kırılırda bir gün bütün dişliler

11. Aşağıdakilerden hangisinde sayıların veya sayılara geti-

Somut olarak yer bildiren “alt” ve “üst” sözleriyle kurulan