Sınıf Türk Edebiyatı PDF

11.
SINIF // TÜRK EDEBİYATI FÖY NO

BATI TESİRİNDEKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ
Yenileşme Dönemi
01
Kazanım : Osmanlı Devleti'ni güçlü kılan sosyal, siyasal, düzenin bozulma nedenlerini belirler. Batı düşüncesine, yaşama biçimine ve Batı'da ger-
çekleştirilen bilimsel gelişmelere ilgi duyulma nedenlerini açıklar. Devleti yöneten aydınların İmparatorluğu devam ettirmek için yönetim,
eğitim hayatında ve askeri sistemde değişikleri yapmak istemelerinin nedenlerini açıklar.
Kazanım : "Tanzimat Fermanının ilan edilme nedenlerini açıklar. Tanzimat öncesi zihniyet ile Tanzimat sonrası zihniyeti ve kültür değerlerini karşılaş-
tırır.
Kazanım : "Tanzimat Fermanı'yla getirilmek istenen yenilikleri belirler. Edebiyatta Tanzimat'ın ne zaman ve niçin başladığını açıklar. Tanzimat Döne-
mi'nde tanınmış edebiyatçıların nasıl yetiştiklerini açıklar. Tanzimat yıllarında gazeteciliğe neden önem verildiğini sorgular. Tanzimat son-
rasında edebiyatımızda hangi edebi türlerde yazılmış eserlerin görülmeye başladığını belirler. Tanzimat sonrasında yazılan edebi eserlerde
sosyal faydaya önem verildiğini açıklar.
hhYENİLEŞME DÖNEMİ hh Çağdaş, toplumlara göre daha özgürlükçü bir yapıya sahip
olması
Osmanlının Kısa Tarihi hh Halkın can ve mal güvenliğinin sağlanıyor olması
hh Osmanlı Devleti 1299 yılında küçük bir uç beyliği olarak ku- hh Tımar sisteminin tarımı ve askerliği beslemesi
rulmuştur.
hh Yetenekli ve iyi eğitilmiş sultanların olması
hh İstanbul'un Fethi ile Osmanlı Devleti imparatorluk haline gel-
Osmanlı Devleti'nin uzun yıllar güçlü bir cihan devleti olmasında
miştir.
etkili olan faktörlerdir.
hh 16. yüzyıl Osmanlı'nın gücünün doruklarına ulaştığı asırdır.
Osmanlı Devleti'ni Güçlü Kılan Siyasi ve Sosyal
hh II. Viyana Kuşatması bozgunla sonuçlanmıştır.
Düzenin Bozulma Nedenleri
hh 18. yüzyıl Osmanlı'nın gerileme dönemidir ve toprak kayıp- hh Devletin sahip olduğu güçten kaynaklanan aşırı ve kör eden
ları yaşanmıştır. Büyük askeri yenilgiler alınmıştır. öz güven
hh 19. yüzyıl dağılma dönemidir ve devlet dağılmanın önüne hh Saraya ve diğer yönetim alanlarına rüşvetin girmesi ve yay-
geçmeye çalışmıştır.
gınlaşması
hh Yeteneksiz ve yetersiz kişilerin tahta geçmesi
Osmanlı Neden Güçlüydü hh Yönetime katılmak isteyen saray ahalisi ve yöneticilerin kendi
aralarındaki çekişmeleri
hh Güçlü bir merkezi otoriteye sahip olması
hh Padişahların ordunun başında sefere çıkmayı bırakmaları
hh Güçlü bir askeri teşkilatlanmaya sahip olması
hh Şehzadelerin sancaklara çıkmaması, yönetim tecrübesi ka-
hh Adalet duygusunun hakim olması
zanmaması
hh Bilime ve bilim insanlarına önem verilmesi
hh Uzun süren savaşların ekonomik yükü
hh Sanata ve sanatçıya değer verilmesi
hh Savaşların kazanılmaması hatta yenilgi ve bozgunla sonuç-
hh Ekonomik yapısının sağlam olması
lanması
hh Fetih düşüncesinden gelen motivasyon
11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü 1

BATI TESİRİNDEKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ / Yenileşme Dönemi
hh Asker kaçaklarının çoğalması, bunların Anadolu'da ve diğer Yenilikler ve Islahatlar

bölgelerde eşkiyalık yapmaları sonucu üretim zincirinin bo-
zulması hh Yeniliğin ilk dönemi Lale Devri kabul edilir. Bu devirde "Ba-
tılılaşma" sistemli olarak başlamamıştır, bir iki örnek ve niyet
hh Tımarların rüşvet gibi adil olmayan ve gereklerine uygun ol-
mayan şekilde dağıtılması de çıkan isyanla köreltilmiştir.
hh Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının değişmesinden kaynakla- Lale Devri Islahatları

nan ekonomik kayıplar
hh Batı tarzında ıslahatların yapıldığı ilk dönemdir.
hh İlmiye sınıfının bozulması
hh İlk defa Avrupa'daki gelişmeleri izlemek için Avrupa başkent-
hh Yönetimde ve orduda liyakat anlayışının yerine rüşvetin, ka-
lerinde geçici elçilikler açılmıştır. (Paris, Viyana, Moskova,
yırmanın, kendi adamını yerleştirme anlayışının gelmesi ne-
Lehistan)
deniyle niteliksiz kişilerin yönetici olması
hh Batı'da meydana gelen değişmelerin, gelişmelerin dışında hh İlk sivil matbaa açılmıştır. (dini kitapların basılması yasaklan-
kalınması, bunların fark edilmemesi mıştır.)
hh Değişen askeri ve teknik konuların anlaşılmaması
hh Yeniçeri Ocağı'nın bozulması, Ocağa asker alımında uygula-

Not
nan sistemin yerine kayırmanın vs. uygulanması
hh Yeniçerilerin aldıkları cülüslerin artması ile ekonominin zora Matbaa Avrupa'dan alınan ilk yeniliktir.
girmesi
hh Yeniçerilerin yönetime karışması, isyan etmesi, yönetimin

acizliğini perçinlemesi
hh Yeniçerilerden bir itfaiye bölüğü kurulmuştur.
gibi nedenlerle Osmanlı Devleti'nde siyasal ve sosyal düzen
bozulmuş, devlet gücünü yitirmiş, birçok sıkıntıyla karşı karşıya hh Sivil mimari Batı mimarisinin (barok, rokoka tarzı) etkisi altın-
kalmıştır. da gelişmiştir.
hh Sağlık alanında ilk kez çiçek aşısı uygulanmıştır.
Neden Batılılaşma?
hh Yalova'da kağıt imalathanesi, İstanbul'da kumaş ve çini ima-
hh Devleti yönetenler, 1699 Karlofça Anlaşması'ndan sonra olu- lathanesi açılmıştır.
şan büyük toprak kayıplarına çok üzülmüşler, bu toprakları
tekrar ele geçirmek için uğraşmışlardır.
hh Doğu ve Batı klasiklerinden ilk defa Türkçeye çeviriler yapıl-
hh Batılı devletler karşısında alınan askeri yenilgiler ve yaşanan
mıştır.
toprak kayıpları "aşırı öz güven" nedeniyle doğru değerlendi-
rilememiştir.
hh Lale Devri (1718-1730) devletin Batılılaşmaya başladığı dö-

nem kabul edilir.
Not
hh Devleti yönetenler ve sultanlar özellikle askeri başarısızlıklar Lale Devri'nde askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.
sonucu Batı'da neler olduğunu anlamak istemişlerdir.
Tanzimat edebiyatının başlangıcı neden Tercüman-ı Ahval gazetesi

Sorusu
Öğretmen
alınır?
Cevap: Bu gazetede ilk kez dil ve edebiyat ile ilgili görüşler dile getirilmiş
ve gazetede edebi eserler yayımlanmıştır.
2 11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü
III. Selim Dönemi Islahatları Tanzimat Fermanı'nın İlan Edilmesinin Nedenleri

hh Nizam-ı Cedid adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. hh Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa meselesinde Avrupa'nın deste-
hh İrad-i Cedid adıyla hazine kurulmuştur. ğini almak
hh Avrupa ülkelerinde sürekli elçilikler açılmıştır. hh Avrupa ve Rusya'nın sık sık Osmanlı'daki Hristiyan unsurları
hh Resmi devlet matbaası kurulmuştur. bahane ederek devletin iç işlerine karışmasını engellemek.
hh Fransız İhtilali ile yayılan ve çok uluslu bir yapıya sahip olan
II. Mahmut Dönemi Islahatları Osmanlı'yı tehdit eden milliyetçilik düşüncesinin etkisini
azaltmak
hh Divan Teşkilatı kaldırılmış, yerine nazırlıklar (Bakanlıklar) ku-
• Daha önceden başlayan ama sistemli olmayan Batılılaşma
rulmuştur.
hareketinin devlet politikası haline gelmesidir.
hh Tımar sistemi kaldırılmıştır.
hh Devlet memurlarına maaş bağlanmıştır.
hh Memurlara fes, ceket ve pantolon giyme mecburiyeti getiril- Örnek 1:

miştir. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı'nın ilan
edilme nedenlerinden değildir?
hh Memurlar dahiliye ve hariciye diye ikiye ayrılmıştır.
A) Mısır sorunun çözümünde Avrupalı devletlerin desteği-
hh Osmanlı'da ilk posta teşkilatı kurulmuştur. ni almak
hh Askeri Şura oluşturulmuştur. B) Avrupa'nın Osmanlı'nın iç işlerine karışmasını önlemek
C) Fransız İhtilali ile yayılan ulusçuluk düşüncesinin etkisi-
hh Askeri amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
ni azaltmak
hh Taşra teşkilatı; eyalet, liva ve kazalar olarak düzenlenmiştir. D) Devletin dağılmasını engellemek
E) Halkın beklentilerine cevap vermek
hh Sekban-ı Cedid Ocağı kurulmuştur.
hh Yeniçeri Ocağı kaldırılmış, yerine Asakir-i Mansure-i Muham- Tanzimat Fermanı'nın ilan edilme nedenleri arasında halkın istekleri yoktur.
Osmanlı'da yapılan hiçbir ıslahatın, yeniliğin kaynağı halk değildir. Bütün yeni-
medi'ye adıyla Batı tarzında bir ordu kurulmuştur. likler tepeden başlamış, dağıtılmıştır. Cevap E
hh İlköğretim zorunlu hale getirilmiştir.
hh Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Adliye açılmıştır.
hh Avrupa'ya ilk kez öğrenciler gönderilmiştir. Tanzimat Fermanı'nın Sonuçları

hh Padişah kendi isteğiyle yetkilerini kısıtlamıştır.
hh Takvim-i Vakayi adlı ilk resmi gazete çıkarılmıştır
hh Kanun üstünlüğü kabul edilmiştir.
Not
hh Kişisel özgürlükler genişletilmiştir.
II. Mahmut, Tanzimat Fermanı'nı hazırlatmış fakat okut-
hh Aydınların etkisiyle Osmanlı'daki Batılılaşma çabaları yoğun-
madan ölmüştür.
laşmıştır.
Sorusu
Öğretmen
Osmanlı Devletinde şehzadeler sancaklara neden gönderilmiştir?
Cevap: Yönetim tecrübesi kazanmaları için.

hh İnsan hakları konusunda yenilikler yapılmıştır. hh Mahkemelerin herkese açık olması benimsenmiştir.
hh Osmanlı, Avrupa karşısında acziyetini ilan etmiştir. hh Mahkemelerde şahitlik hususunda eşitlik olacaktır.
hh Müsadere usulünün kaldırılması sağlanmıştır.
hh Osmanlı Devleti, İngiltere'nin desteğiyle Mısır sorununu ve
Boğazlar meselesini kendi istediği doğrultuda çözmüştür.
Not
hh Batılılaşmayı hızlandıracak Batılı tarzda okulların açılması
hızlanmıştır. Tanzimat ve Islahat Fermanları ile imparatorluktaki gayri-
hh Azınlıklar da kendi okullarını açmışlar ve bu okullarda Batılı müslimlerin Osmanlı vatandaşı ortak paydasında birleşti-
tarzda gençler yetiştirmişlerdir. rilmesi amaçlanmıştır.
Not
Tanzimat Fermanı
Tanzimat Fermanı, Lale Devri'nde başlaması gereken bir
Sultan Abdülmecid Dönemi'nde Hariciye Nazırı (Dişişleri Baka-
hareketin gecikmesinin getirdiği aceleyle hareket eden bir
nı) Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanmış ve Gülhane Par-
devletin çırpınışıdır.
kı'nda okunmuştur.
hh Osmanlı'da görülecek olan ikiliğin de temeli olacaktır.

Maddeleri
hh Eski kurumların hemen yanına Batılı kurumlar getirilmesi iki- hh Osmanlı ülkesinde ırk, din, mezhep ayrımı olmaksızın herke-
liğin temel nedeni olacak ve toplumda karşılığı olan bir sorun sin can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.
haline gelecektir. hh Herkes mülkiyet hakkına sahip olacak ve bu hak kişi yararına
devlet tarafından korunacaktır.
hh Vergiler adaletli ve belirli ölçüler dahilinde alınacaktır. Vergi

Islahat Fermanı
yükümlülüğü eşit olacaktır.
hh Bu ferman, Tanzimat Fermanı'nı tamamlayan bir fermandır.
hh Suçlular hakkında kovuşturma yapılacak ve bunlar açık mah-
Tanzimat Fermanı'nda yapılacağı belirtilen yenilik esaslarının kemelerde yargılanacaktır.
tekrar ilanıdır.
hh Kimse hakkında mahkeme kararı olmadan idam cezası uy-
İçeriği: gulanmayacaktır.
hh Daha çok, gayrimüslimleri ilgilendiren maddeler içerir. hh Ceza alan kişilerin mirasçıları miras haklarından yoksun bı-
rakılmayacaktır.
hh Kanun önünde eşitlik olacaktır.
hh Halkın can, mal, ırz ve namus güvenliği sağlanacaktır.

hh Başta padişah olmak üzere bu ilkelere bağlı kalacaklarına
hh Şahsın ve topluluğun tasarruf hukuklarına saygı gösterilecek- dair tüm devlet ileri gelenleri ve ulema yemin edecektir.
tir.
hh Tanzimatın edebi ve felsefi yönü Tanzimat'ın siyasi ve idari
hh Devlet hizmetlerine ve askerlik ödevine bütün halkın kabulu başlangıcından yaklaşık 20 yıl sonra görülür.
sağlanacaktır. hh Tanzimat Fermanı ile başlayan bu sürecin edebiyata yansı-
ması biraz daha zaman alacaktır.
hh İltizamın kaldırılmasına, verginin doğrudan alınmasına gidi-
lecektir.

hh Edebiyatta Tanzimat 1860 yılında Şinasi ve Agah Efendi'nin hh Tercüman-ı Hakikat  Ahmet Mithat
çıkardıkları ilk özel gazete "Tercüman-ı Ahval" ile başlar. hh Vakit  A. Mithat
hh Bu gazetede Şinasi'nin yazdığı "Mukaddime" ilk defa edebi- hh Sabah  Şemsettin Sami
yat, dil, sanat ile ilgili görüşler içerdiği için edebiyatta Tanzi-
hh Tercüman-ı Şark  Şemsettin Sami
mat'ın başlangıcı bu gazete alınır.
hh Terakki  İlk Türkçe kadınlar için gazete
hh Tanzimat edebiyatı gazete ile başlar, Tanzimat edebiyatı, ga-
hh Mümeyyiz  İlk çocuklar için gazete
zete demektir.
hh Mizan  Mizancı Murat
Örnek 2: hh İkdam  Ahmet Cevdet Paşa
Edebiyatta Tanzimat aşağıdakilerden hangisi ile başla- Dergiler

tılır?
hh Mecmua-i Fünün  İlk Türkçe degi
A) İlk resmi gazeteyle
hh Mir'at  Resimi ilk dergi
B) Tanzimat Fermanı'yla
C) İlk özel gazeteyle hh Vakayi-i Tıbbiye  İlk dergi
D) Islahat Fermanı'yla hh Diyojen  Teodor Kasap

E) I. Meşrutiyet'in ilanıyla
Örnek 3:
İlk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval gazetesi ile edebiyatta Tanzimat Dönemi
başlatılır. Agah Efendi ve Şinasi tarafından 1860 yılında çıkarılan bu gazetede I. Hürriyet
yer alan yazılar ve fikirler bunu sağlar.
II. Devir
Cevap: C
III. Bedir
IV. İbret
İlk resmi gazete : Takvim-i Vakayi V. Tasvir-i Efkâr
İlk Yarı resmi gazete : Ceride-i Havadis Yukarıdaki numaralı gazeteleri çıkaran kişiler ikişerli
eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?
hh İlk özel gazete : Tercüman-ı Ahval
hh İkinci özel gazete : Tasvir-i Efkar A) I B) II C) III D) IV E) V
hh Muhbir  Ali Suavi
hh Hürriyet  Namık Kemal, Ziya Paşa (Londra) Hürriyet ve İbret  Namık Kemal
Bedir ve Devir  A. Mithat Efendi
hh Basiret  Namık Kemal (Burada yazıları Tasvir-i Efkâr  Şinasi Cevap: B
çıkmıştır.)
hh Hadika  Namık Kemal (Burada yazıları

Şinasi'ye göre gazetenin faydaları:
çıkmıştır.)
1) Aklın ve özgür düşüncenin sesidir.
hh Devir  Ahmet Mithat
2) Halkın haber alma vasıtasıdır.
hh Bedir  Ahmet Mithat
3) Geniş okuyucu kitlesine ulaşmada yazarının ve gazetecinin
hh İbret  Namık Kemal
el ulağıdır.
Sorusu
Öğretmen
Tanzimat Fermanı'nı kim nerede okumuştur?
Cevap: Tanzimat Fermanı Gülhane Parkı'nda, Sadrazam Mustafa Reşit

Paşa tarafından okunmuştur.

4) Güncel olaylardan geniş kitleleri haberdar eder. hh Bu çeviriler Batı'daki yazınsal birikim ve deneyimin, kültür
5) Devletin ve milletin günlük siyasi ve sosyal olaylar üzerindeki ufuklarımıza taşınmasında önemli katkılar sağlamıştır.
kanaatlerini duyurur.
6) Geniş okuyucu kitlesine edebiyat dünyamızdaki yenilikleri,
Batı Düşüncesinin Temelleri
değişmeleri, yeni edebî türleri tanıtmakla kalmaz; günlük
eleştirileri de okuyucusuna yansıtır. Hümanizm
Tanzimat edebiyatının oluşumunda ve gelişiminde asıl görev ga- hh XIV. yüzyılda İtalya'da ortaya çıkmıştır.
zeteye düşmüştür. Gazete bütün bir yeniliği tek başına sırtlayıp hh İnsanın sahip olduğu özelliklerle dünyaya hükmedebileceği
taşımıştır denilebilir. görüşüne dayanır.
hh Skolastik düşüncenin getirdiği (Kilisenin) insanın hiçliğine

karşı, insanın güçlü olduğu görüşünü savunur.
Tanzimat Edebiyatının Oluşumu
hh Hümanizm ile Avrupa'da Kilise'nin egemenliği sorgulanmıştır.
hh Özellikle III. Selim ve II. Mahmut'un saltanatı yıllarında hız
kazanan Batılılaşma hamleleri devletin askeri, idari yapısını hh Özgür düşüncenin önü açılmıştır.
etkilemiştir. hh Bu dönemde Batı toplumları ve aydınları Antik Yunan ve Latin
medeniyetlerinden etkilenmiş, onları örnek almıştır.
hh 1832'de Tercüme Odası'nın kurulması ile burada yetişen ya-
bancı dil bilen kişiler yönetimde yer almaya başlamıştır. Bu Reform
kişiler Batı edebiyatlarından edebi eserleri de çevirmişler ve
hh Düzeltme anlamına gelir.
Batı edebiyatının tanınmasına imkan vermişler.
hh Münif Paşa "Volteir, Fenelon ve Fontenel'den seçilmiş felsefi hh Avrupa'da kilisenin otoritesine başkaldırıdır.
diyalogları içeren "Muhaverat-ı Hikemiyye" adlı çeviriyi yap- hh Kilisenin rolü ve konumu düzenlenmiştir.
mıştır.
hh Din ile devlet işleri ayrılmıştır.
hh Yusuf Kâmil Paşa "Fenelon"dan" Telemak adlı eseri dilimize
hh Hristiyanlıkta farklı mezhepler ortaya çıkmıştır.
kazandırmıştır.
hh Özgür düşüncenin önündeki kilise engeli kaldırılmıştır.
hh 1859'da Ceride-i Havadis'te Victor Hügo'nun "Sefiller" adlı ro-
manı "Hikâye-i Mağdurin" adıyla yayımlanmıştır. Rönesans
hh Ahmet Lütfi Efendi, Daniel Defeo'nun Robimson Crusoe adlı hh Yeniden doğuş anlamına gelir.
eserini çevirmiştir.
hh Sanatta, kültürde Antik Yunan'ı örnek alır.
hh Teodor Kasap, Türk edebiyatında ilk büyük tercüme roman-
lardan Monte Cristo'yu, Lesage'den "Topal Şeytanı", dilimize Rasyonalizm
kazandırmıştır.
hh Bilginin kaynağı akıldır.
hh Ziya Paşa'nın Jean Jack Rousseau'nun eğitime yönelik dü-
hh Her şeyi akıl ile açıklamaya çalışır.
şünsel birikimlerini içeren "Emil" ve Moliere'den "Riyanın En-
camı" adlı eserlerini de ilk çeviriler arasında sayılabiliriz. hh Avrupa toplumları insanın ve aklının gücünü fark edip özgür
düşüncenin önünü açmışlar ve bilimde, sanatta, teknikte iler-
hh Ethem Pertev Paşa Victor Hugo'dan Tıfl-ı Naim adıyla bir şiir lemişlerdir.
çevirisi yapmıştır. Bu şiir sekiz mısralı nazım şekli olan otto-
va-rimaya örnektir.
Örnek Cevapları
1. E 2. C 3. B

BATI TESİRİNDEKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ / Yenileşme Dönemi Konu Testi
1. Osmanlı Devleti'nin Batı'daki gelişmelerden geç ha- 5. Osmanlı Devleti'nin Avrupa'dan aldığı ilk yenilik aşağı-
berdar olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangi- dakilerden hangisidir?
sidir? A) Şapka B) Matbaa
A) Batılıların yaptıklarını gizlemesi C) Çiçek aşısı D) Topçu okulu

B) Osmanlıda yabancı dil bilen kişilerin olmaması
E) İtfaiye teşkilatı
C) Osmanlı'nın gücünden gelen aşırı öz güven ile Batı'yı
küçümsemesi
D) Yeniçerilerin engellemesi
E) Yeniliklerin din anlayışlarına ters düşmesi
6. Osmanlı Devleti 19. yüzyılda

I. Merkezi otoriteyi güçlendirmek
II. Askeri alanda yenilikler yaparak toprak kaybını önle-
mek
2. Osmanlı Devleti'nde Batılılaşma öncelikle hangi alan- III. Ulusçuluk akımının etkisiyle azınlıkların devletten ay-
da başlamıştır? rılmasını engellemek
IV. Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak
A) Eğitim B) Ekonomi C) Askeri
V. Devleti eski gücüne ulaştırıp kaybedilen toprakları geri
D) Edebiyat E) Mimari almak.
nedenlerinden hangisi için yenilikler yapmamıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
3. Aşağıdakilerden hangisi II. Mahmut ıslahatlarından biri

değildir?
A) Bakanlıklar kurulmuştur.
B) Tımar sistemi kaldırılmıştır.
C) İlk posta teşkilatı kurulmuştur.
D) Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. 7. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
E) Askeri amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
A) Takvim-i Vakayi → İlk resmi gazete
B) Ceride-i Havadis → İlk yarı resmi gazete

C) Tercüman-ı Ahval → İlk özel gazete
D) Tasvir-i Efkar → İlk mizah gazetesi
E) Mecmua-i Fünün → İlk Türkçe dergi
4. Osmanlı Devleti'nde hangi padişah zamanında Avrupa
devletlerinde sürekli elçilikler açılmıştır?
A) III. Ahmet B) III. Selim

C) I. Mahmut D) II. Mahmut
E) I. Abdülhamit
BATI TESİRİNDEKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ / Yenileşme Dönemi Konu Testi
8. Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Mithat Efendi'nin çı- 12. Namık Kemal ile Ziya Paşa'nın Londra'da çıkardıkları
kardığı gazetelerden değildir? gazete aşağıdakilerden hangisidir?
A) Devir A) Hürriyet
B) Bedir B) Muhbir
C) Tercüman-ı Hakikat C) Tasvir-i Efkar
D) Muhbir D) Sabah
E) Vakit E) Tercüman-ı Ahval
13. Ethem Pertev Paşa'nın Victor Hugo'dan yaptığı .................

çevirisi Batı'dan Türk edebiyatına geçen, ilk ottova-rima
çevirisi olması bakımından önemlidir.
9. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı ile getirilen Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi-
yeniliklerden biri değildir? dir?
A) Mülkiyet hakkının sağlanması, müsaderenin kaldırıl- A) Telemak
ması
B) Tıfl-ı Naim
B) Vergilerin düzenlenmesi, bir ölçüye bağlanması
C) Tercüme-i Manzume
C) Miras hakkının kabul edilmesi
D) Adem Kasidesi
D) Askerliğin vatan hizmeti haline getirilmesi
E) Şiir ve İnşa
E) Anayasanın ilan edilmesi
14. Avrupaî anlamda yokluk düşüncesini Türk edebiyatında

"......................" isimli şiirinde ilk defa işleyen Akif Paşa ol-
muştur. Bu tema daha sonra Ziya Paşa ve Abdülhak Ha-
mit'i de etkiler.
10. Batı'da, yeniden doğuş anlamına gelen ve Batı toplum- Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
larının sanatta, kültürde, Antik Yunan'ı örnek almaları- getirilmelidir?
nı anlatan terim aşağıdakilerden hangisidir? A) Su Kasidesi
A) Rönesans B) Hürriyet Kasidesi
B) Reform C) Adem Kasidesi
C) Hümanizm D) Makber
D) Skolastik düşünce E) Terkib-i Bent
E) Sanayi devrimi
15. Yusuf Kamil Paşa'nın 1859'da Fenelon'dan çevirdiği

eserin adı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sefiller
B) Robinson Cruseu
11. Türk edebiyatında Batı'dan yapılan ilk roman çevirisi
aşağıdakilerden hangisidir? C) Telemak
A) Telemak B) Emil C) Sefiller D) Lafontain Masalları
D) Tartüffe E) Atala E) Emile
15. C 14. C 13. B 12. A 11. A 10. A 9. E 8. D 7. D 6. E 5. B 4. B 3. D 2. C 1. C Cevaplar

11. SINIF // TÜRK EDEBİYATI FÖY NO
TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI
Öğretici Metinler
02
Kazanım: Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinden hareketle metnin oluşmasına imkan sağlayan zihniyeti belirler. Tanzimat Dönemi öğretici metinle-
rinin yapısını çözümler. Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin ana düşüncesini bulur. Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin dil ve anlatım
özelliklerini açıklar. Metnin merkezi otorite ve halkla ilişkisini açıklar. Metinde ikiliğin (eski-yeni) temada, dilde, ifade biçiminde varlığını
hissettirdiğini açıklar. Metnin hangi geleneğe bağlı kalarak yazıldığını belirler. Gazetenin öğretici metinler başta olmak üzere kültür ve ede-
biyatımızda yüklendiği işlevleri belirler. Metinde somuta yönelik ifadelerden nasıl yararlanıldığını açıklar. Yazarın fikri ve edebi yönü hakkında
çıkarımlarda bulunur.
hhÖĞRETİCİ METİNLER hh Şinasi'nin Tasvir-i Efkâr'da çıkan ilk yazısı da "Mukaddime"
başlığı taşır.
Tanzimat Dönemi'ndeki Öğretici Metinler
ve Özellikleri
hh Şinasi Tasvir-i Efkar'da " Karadağ" başlığı ile Balkanlarda Ka-
Bu dönem öğretici metinler gazete ile birlikte ilk defa Batı'dan radağ isyanlarından ve Osmanlı askerlerinin kahramanlıkla-
alınmıştır.
rından söz etmiştir.
hh Toplum için sanat anlayışıyla yazılmışlardır.

hh Şinasi, Tasvir-i Efkar'da Çerkeslerin İstiklâli, Payitaht, Dârül
hh Toplumu bilgilendirme, yönlendirme amacına hizmet etmiştir.
Fünun Dersleri gibi dönemin sosyal, siyasal sorunlarını gün-
hh Dili sade sayılır. (Sadeleşme gayreti var.)
deme getiren makaleler de yazmıştır.
hh Hitabet üslubu kullanılmıştır.
hh Namık Kemal'in "Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı
hh İlk örnekleri olduklarından tür özellikleri çok belirgin ve net
Mülahazatı Şamildir" adlı eseri de makale kabul edilir.
değildir.
hh Gazete çevresinde gelişmiştir.

hh Namık Kemal'in makalelerinin bir kısmı ölümünden sonra
Ebüzziya Tevfik tarafından yayımlanmıştır.
Makale
hh Ziya Paşa, "Şiir ve İnşa" makalesinde divan edebiyatını kötü-
hh İlk makaleyi Şinasi, Tercüman-ı Ahval gazetesinde "Mukaddi-
lemiş, halk edebiyatını savunmuştur.
me" adıyla yazmıştır.
hh Şinasi, makalesinde gazetenin öneminden ve toplum için ge- hh Bu dönem makaleleri bilimsel makaleden çok gazete maka-
rekliliğinden söz etmiştir.
lesi özelliği taşır.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Öğretici Metinler
hh Namık Kemal; "Renan Müdafâanamesi" adlı eserinde, Fran-

Örnek 1:
sız Ernest Renan'a cevap vermiştir.
---; bir konuda bilgi vermek, ele alınan konuyu, düşünceyi, hh Türk edebiyatında gerçek anlamda ilk eleştirmen ve teoris-
tezi savunmak amacıyla yazılan yazıdır. Söz konusu edilen yen Namık Kemal kabul edilir.
düşünce, derinlemesine bir bakış açısıyla detaylı bir şekilde
dayanaklar etrafında, inceleme ve araştırmalarla tartışılır hh Namık Kemal: "Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı
ve ispat edilmeye çalışılır. Bu tür yazıların temel hareket Mülahazatı Şamildir.
noktası düşüncedir. Ele alınan konu ile ilgili inandırıcı veriler
hh Tahrib-i Harabat
kullanılmaya çalışılır. Bilimsel boyutu olduğundan didaktik/
öğretici özelliği bulunmaktadır. hh Takip
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
hh İntibah Mukaddimesi
getirilmelidir?
hh Emir Nevruz Mukaddimesi
A) Fıkra Biyografi C) Makale
D) Eleştiri E) Sohbet hh İrfan Paşa'ya Mektup
hh Talim-i Edebiyat'a Dair Risale

Parçada verilen bilgiler makale ile ilgili olduğundan boş bırakılan yere makale
getirilmelidir. Cevap: C
hh Bahar-ı Daniş Mukaddimesi
Eleştiri hh adlı yazılarında eleştirel görüşlerini ortaya koymuştur.
hh İlk eleştiriler bu dönemde yapılmıştır.

Not
hh I. kuşak Tanzimat sanatçılarından Şinasi, Ziya Paşa, Namık
Kemal, Ahmet Mithat Efendi edebiyata sosyal fayda amacı- Şinasi'nin Ruznâme-i Ceride-i Havadis'te Said Çelebi ile
na hizmet edecek bir misyon yüklemişlerdir. Eleştirinin de giriştiği "Mesele-i Mebhûsetün Anha" tartışması dönemin
tenkit sahasındaki ilk örneği kabul edilir.
yenileşmenin ilk devresinde bu hedef doğrultusunda biçim-
lendiği söylenebilir.
hh I. Dönem'de eleştirilerde öznellik ve romantik özellikler vardır. hh Şinasi'nin de bazı eleştirileri vardır.
hh Bu dönemde gerçek eleştirmen yoktur, bu nedenle şairler ve hh Ziya Paşa "Şiir ve İnşa" makalesinde klasik edebiyatı (divan
yazarlar eleştiri yazıları yazmıştır. edebiyat) eleştirir, bizim asıl edebiyatımızın halk edebiyatı ol-
hh Bu dönem eleştirileri genellikle eski-yeni çatışması üzerinedir. duğunu söyler.
hh Bu dönemde modern anlamda bir eleştiriden söz edilemez. hh Ziya Paşa, Harabat Mukaddimesi'nde halk edebiyatını kü-
çümser ve klasik edebiyatı yüceltir.
hh Namık Kemal'in Ziya Paşa'nın Harabat antolojisini eleştirdiği
"Tahrib-i Harabat" ilk eleştiri örneği kabul edilir. hh Tanzimat II. dönem sanatçılarından olan R. Mahmut Ekrem'in
de eleştirileri vardır:
hh Namık Kemal; Celalettin Harzemşah adlı eserinin önsözünde
tiyatro ile ilgili görüşlerini yazmış. Edebiyat ile ilgili genel bir hh Talim-i Edebiyat
değerlendirmede bulunmuştur. "Mukaddime-i Celal" eleştiri
hh Zemzeme Mukaddimesi
türündeki yazısıdır.
Sorusu
Öğretmen
Tanzimat sanatçıları eleştiri türünde neden Batılı standartları

yakalayamamıştır?
Cevap: Batı'yı sonradan tanıyan Tanzimat sanatçıları, Batı edebiyatına

tam hakim değillerdir. Bu sanatçılar divan edebiyatı geleneği ile yetişmiş-
lerdir.

hh Takdir-i Elhan
Not
hh R. Mahmut Ekrem'in eleştiri türündeki eserleridir.
Bu dönem eleştirilerinde teknik zayıftır. Eleştiriler daha
hh Cevdet Paşa'nın Belagat-ı Osmaniye adlı kitabı da eleştiri tü-
çok eskiyi kötüleme ya da savunma; yeniyi kötüleme ya
rüne kaynaklık edebilecek bir teori kitabıdır. da savunma eksenindedir.
hh Dönem içinde ilk eleştirel tartışma 1864'te "Rüznâme-i Cer-
nide-i Havadis ile Tasvir-i Efkâr gazetesi arasında dil üzerine
gerçekleşir. Örnek 2:
hh Muallim Naci'nin de eleştirileri vardır. Tanzimat Dönemi'nde eleştiri ile ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
–– Istılahat-ı Edebiyye
A) Eleştiriler daha çok kişilerle ilgilidir.
hh Demdeme adlı eserler Muallim Naci'nin eleştirilerini içerir. B) Eski-yeni çatışması üzerinedir.
C) Öznellik ağır basar.
D) Metin merkezlidir.
Not E) Gazete çevresinde gelişmiştir.
Bu dönem edebi metinlerinde Batılı anlamda bir edebi tü-

Tanzimat Dönemi'nde eleştiriler metin merkezli değildir. Metin merkezli eleştiri
rün özelliklerine çok belirgin olarak rastlanmaz.
bizde ilk defa Servetifünun Dönemi'nde görülmeye başlar. Cevap D
Not
Anı
Muallim Naci Demdeme adlı eserini Recaizade Mahmut
Ekrem'in Zemzeme III'teki eleştirilerine karşılık yazmıştır. hh Bir kişinin başından geçen ya da tanık olduğu olayları yaz-
dığı yazılardır.
hh Anı, edebiyatımızda Tanzimat'tan önce de vardı.
hh Beşir Fuad da eleştiriler yazmıştır. hh Tanzimat Dönemiyle birlikte anı türü de gelişmiştir.
hh Mizancı Mehmet Murat'ın "Mizan" gazetesinde "Üdebâmızın

Tanzimat Dönemi'nde Anı Türündeki Eserler
Numune-i İmtisâlleri" başlığı altında yayımlanan eleştiri yazı-
hh Akif Paşa: Tabsıra
ları edebiyatımızda uygulamacı eleştirinin öncü yazıları kabul
edilir. hh Ziya Paşa: Defter-i Âmal
hh Muallim Naci: Ömer'in Çocukluğu
hh Ahmet Mithat Efendi: Menfa

hh Durub-ı Emsali Osmaniye: Şinasi

Örnek 3:
hh Kavaid-i Osmaniye: Ahmet Cevdet Paşa, Keçecizâde Meh-
Aşağıdakilerden hangisi anının özelliklerinden biri de-
ğildir? met Fuat Paşa
A) Bugünü değil, geçmişi anlatması hh Sarf-ı Türk: Süleyman Paşa

B) Anlatılan döneme ilişkin belgelere başvurulması
hh Kavaid-i Lisan-ı Türkî: Halit Ziya Bey
C) Tarihe kaynaklık etmesi
D) Anlatılanların kanıtlanma zorunluluğu olması hh Nev - Usûl Sarf-ı Türkî: Şemsettin Sami
E) Yazarın kendisiyle beraber çevresini de anlatması
Tarih
Anı yazarının anlattıklarını kanıtlaması zorunlu değildir. Kanıtlama zorunlulu-
ğu makale ile ilgilidir. Cevap: D
hh Osmanlı Tarihi: Namık Kemal
hh Barika-ı Zafer: Namık Kemal

Gezi Yazısı
hh Gezilip görülen yerlerin tarihini, kültürünü, mimarisini anlatan hh Evrak-ı Perişan: Namık Kemal
eserlerdir.
hh Tarih-i Cevdet: Ahmet Cevdet Paşa
hh Edebiyatımızda Tanzimat'tan önce de var olan bir türdür.
hh Tezakir-i Cevdet: Ahmet Cevdet Paşa
hh Batılı anlamda ilk örnekleri Tanzimat Dönemi'nde verilmiştir.
hh Direktör Ali Bey'in "Seyahat Jurnalı" adlı eseri bu türün Batılı

Günlük
ilk örneğidir.
hh Ahmet Mithat Efendi'nin "Avrupa'da Bir Cevelan" adlı eseri hh Yaşanılanların günü gününe tarih atılarak yazıldığı yazılardır.
bu türe örnektir. Tanzimattan önce bu tür için (eski edebiyatta) ruzname keli-
mesi kullanılmıştır.
hh Direktör Ali Bey'in Seyahat Jurnalı Batılı anlamda ilk günlük

Mektup
örneği kabul edilir.
hh İnsanlar arasında haberleşmeyi sağlayan bir iletişim aracıdır.
hh Tanzimat'tan önce de var olan bir türdür.

Örnek 4:
Aşağıdakilerden hangisinin türü anı değildir?
Sözlükler ve Dil Çalışmaları A) Menfa B) Tabsıra C) Defter-i Âmal
hh Kamus-i Türki: Şemsettin Sami tarafından yazılan ve Türk D) Ömer'in Çocukluğu E) Takip
adı taşıyan ilk eserdir.
hh Lehçe-i Osmani: Ahmet Vefik Paşa

"Takip" Namık Kemal'in eleştiri türündeki eseridir.
hh Lugat-ı Naci: Muallim Naci
Cevap E

Örnek 5: ̇
Divan ̇
Edebiyatı Öğreti̇ci ̇ Meti̇nleri ̇ ile
̇
Tanzimat Dönemi ̇ Öğreti̇ci ̇ Meti̇nlerini ̇ ṅ
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi'nde yazılmış Karşılaştırılması
öğretici metinlerden biri değildir?
A) Defter-i Amal
Divan Edebiyatı Tanzimat Edebiyatı
B) Şiir ve İnşa
C) Hürriyet Kasidesi hh Münacaat, methi- hh Metin türlerini kendine özgü
D) Tahrib-i Harabat ye, dua gibi kalıp- yapı özellikleri vardır. Öğ-
E) Mukaddime laşmış bölümleri retici metinlerde uygulanan
vardır. giriş-gelişme-sonuç bölüm-
leri vardır. Fikir yazıların-
Yapı
"Defter-i Amal" Ziya Paşa'nın anı türündeki eseridir.
daki doğal mantıki sıraya
"Şiir ve İnşa": Ziya Paşa'nın makalesi, Tahrib-i Harabat: Namık Kemal'in eleş- uyulur.
tirisidir.
"Mukaddime": Şinasi'nin makalesidir.
"Hürriyet Kasidesi" Namık Kemal'in şiiridir. Cevap C
hh Genel olarak dini hh Batı'dan alınan hak, adalet,

tasavvufi konular eşitlik, kanun, kanun üstün-
işlenmiştir. Tarih, lüğü, akıl, bilim gibi konular
anı, gezi gibi tür- işlenmiştir. Toplumu bilgi-
lere uygun tema- lendirici, yönlendirici tema-
Tema
lar da seçilmiştir. lar seçilmiştir.
Örnek 6: hh Arapça ve Fars- hh Dilde sadeleşme amaçlan-

çanın ağırlıkta mıştır. Nisbeten sade bir dil
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi'nde Batı'dan
olduğu ağır bir dil ile kısa, açık cümleler kulla-
alınan öğretici metin türlerinden biri değildir?
ve süslü, sanatlı nılmıştır.
Dil ve Anlatım
Özellikleri
A) Makale B) Eleştiri C) Günlük bir üslup kulla-

D) Fıkra E) Roman nılmıştır. Üslup,
içeriğin önüne
geçmiştir.
Roman, Tanzimat Dönemi'nde Batı'dan alınmış sanat metinlerindendir.
Cevap E
hh Siyer, seyahatna- hh Anı, makale, günlük, gezi

me ruzname, tez- yazısı gibi Batı'dan alınan
Türler
kire tarih gibi kla- türler vardır.

sik türler vardır.
Sorusu
Öğretmen
Divan edebiyatında süslü nesir ile sade nesirin farkı nedir?
Cevap: Temel farkları üsluptur..

I. metin Tanzimat Dönemi nesir dilini ve anlayışını temsil etmek-

Şinasi'nin Tercüman-ı Ahvâl Gazetesi Mukaddi- tedir. Bu metinde de zihniyetini, gazete, kanun, tanzimat, halk
mesi --- ifade eden birçok kelime vardır. Metin dili II. metnin diline göre
daha sadedir, metinde kullanılan kelimeler arasında Türkçe ke-
Mukaddime limelerin sayısı II. metinden oldukça fazladır. Metinde dilin tam
Madam ki hey'et-i ictimaiyede yaşayan halk bunca vevzait-i anlamıyla sade olduğunu söylemek mümkün değildir.
kanuniye ile mükelleftir, elbette kalen ve kalemen kendi va- II. Metin divan edebiyatı nesir örneğidir. Metinde neredeyse hiç
tanının menafiine dair beyan-ı efkâr etmeği cümle-i hukuk-ı Türkçe kelime yoktur. Metnin tamamı bağlaçlarla ve Arapça,
Farsça tamlamalarla birbirine bağlanmış kelimelerden ve kelime
müktesebesinden addeyler. Eğer şu müddeaya bir sened-i
öbeklerinden oluşan tek cümledir.
müsbit aranılacak olsa, maarif kuvveti ile zihni açılmış olan
milel-i mütemeddinenin yalnız politika gazeteleri göstermek
kifayet edebilir.
Bu mebhas, Devlet-i Aliyye'ce dahi nev'amâ müeyyeddir ki Şiir ve İnşa

Meclis-i Âli-i Tanzimat'ın teşekkülü sırasında kavanîn ve ni- Şiirin genel tanımı "vezinli söz"dür
zamata müteallik levâyinin tahriren arz olunması için umuma
Şiir her kavimde tabidir. Yeryüzüne ne kadar millet ve kavim gel-
me'zuniyet-i resmiye verilmiştir. mişse hepsinin kendilerine mahsus şiirleri vardır. Osmanlıların
--- bu itibar-i hakikate mebnî giderek, umum halkın kolay- şiiri acaba nedir? Necati ve Bakî ve Nef'i divanlarında gördüğü-
müz kasideler ve gazeller ve kıtalar ve mesneviler midir? Yoksa
lıkla anlayabileceği mertebede işbu gazeteyi kaleme almak
Hoca ve Itri gibi musikicilerin besteledikleri Nedim ve Vasıf şar-
mültezem olduğu dahi makam münasebeti ile şimdiden ihtar kıları mıdır?
olunur.
Hayır, bunların hiçbiri Osmanlı şiiri değildir. Çünkü görülüyor ki bu
İbrahim Şinasi nazımlarda Osmanlı şairleri İran şairlerini ve İranlılar da Arapları
taklit ile melez bir şey yapılmıştır. Acaba bizim bağlı olduğumuz
milletin bir dili ve şiiri var mıdır? Hiç burasını düşünmemişlerdir.
Nesir yolunda da hal bütünüyle böyle olmuştur ...
Bizim tabii olan şiir ve nesrimiz taşra halkıyla İstanbul ahalisinin

okumamış kısmı arasında hala durmaktadır. Bizim şiirimiz, han
Divan Edebiyatından Nesir Örneği şairlerin vezinsiz diye beğenmedikleri halk şarkıları ve taşrada
Çöğür (saz) şairleri arasında deyiş, üçleme ve kayabaşı denen
"Hamd-ı nâ-ma'düd ve sena-yı nâ-mahdüd ol hazrete sezâ
nazımlardır.
- vardur ki her zerre-i mevcûd ve her dahil-i dâire-i vücûd
Ziya Paşa
ol hazretün vücüb-ı vücûdına delil-i kâtı'dur ve minnet-i bî-
kıyâs u şükr-ü sipâs şol cenâba nisârdur ki tertib-i mümkinât
Bu metin Ziya Paşa'nın şiirimiz ve nesrimiz hakkındaki görüşleri-
ve nizâm-ı mevcûdat ol cenâbun vahdâniyet-i zâtına bür-
ni yansıtmaktadır. Tanzimat Dönemi'nde nesir türlerinde de "Top-
hân-ı sâtı-dur." lum için sanat" anlayışına uygun bir tavır göze çarpar. Bu metin-
de de dönemin genel özelliği olan eski-yeni tartışması görülür.
Tazarrunâme'den
Örnek Cevapları
1. C 2. D 3. D 4. E 5. C 6. E

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Öğretici Metinler Konu Testi
1. Tanzimat Dönemi "eleştiri" türü ile ilgili aşağıdakilerden 5. I. Dönem Tanzimat edebiyatıyla ilgili olarak verilen bil-
hangisi söylenemez? gilerden hangisi yanlıştır?
A) Ziya Paşa, Namık Kemal'i Tahrib-i Harabat adlı eseriy- A) Bu dönemde "klasisizm" ve "romantizm" akımının etki-
le eleştirmiştir. leri görülmüştür.
B) Bu dönemde genelikle "eski-yeni" kavgasına dayanan B) İlk makale Ziya Paşa tarafından Şiir ve İnşa adıyla
eleştiriler olmuştur. yazılmıştır.
C) Namık Kemal'in Ernest Renan'ı eleştiren Renan Müda- C) Tiyatroya bu dönemde büyük önem verilmiş, bu türde
faanamesi bu dönemin önemli eserlerindendir. çokça eser yazılmıştır.
D) Muallim Naci ile R. Mahmut Ekrem arasında Demde- D) Nesirde noktalama işaretleri kullanılmaya başlanmış-
me-Zemzeme tartışması da bu dönemin önemli tartış- tır.
ma örneklerindendir.
E) Divan edebiyatı nazım şekilleri kullanılmış ama içerik-
E) Namık Kemal'in Celal Mukaddimesi eleştiri özelliği ta- te değişiklik yapılmıştır.
şımaktadır.
2. Tanzimat Dönemi öğretici metinleriyle ilgili aşağıda ve-

rilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Eleştiri yazılarında öznel bir yaklaşım vardır.

B) Makalelerde güncel toplumsal ve siyasal konular da
ele alınmıştır.
6. Bu eser, Harabat'ın ikinci ve üçüncü ciltlerine dönük ola-
rak yazılmış eleştiri türünde bir eserdir. Ziya Paşa'nın bilgi
C) Metinlerin tür özellikleri çok belirgin değildir.
yanlışları, eserin içerisinde yer alan bir takım tezat bilgiler
D) Toplum için sanat anlaşına uygun bir anlayışla yazıl- alaycı bir dille anlatılmıştır.
mışlardır.
Bu parçada sözü edilen eser ve eserin yazarı aşağıda-
E) Siyer, seyahatname, ruzname gibi türler kullanılmıştır.
kilerden hangisinde bir arada verilmiştir?
A) Renan Müdafanamesi – Namık Kemal

3. I. Akit Paşa – Tabsıra
B) Şair Evlenmesi – Şinasi
II. A. Mithat Efendi – Menfa
C) Takip – Namık Kemal
III. Ziya Paşa – Defter-i Âmal
D) Zemzeme – R. Mahmut Ekrem
IV. Direktör Ali Bey – Seyahat Jurnali
E) Demdeme – Muallim Naci
V. Namık Kemal – Şiir ve İnşa
Yukarıdaki sanatçı-eser eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat birinci dönem özel-
likleri arasında yer almaz?
7. Şinasi'nin açtığı yolda ilerleyen ---, Türk edebiyatının ilk
A) 1860 yılında ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval'in eleştirmeni ve teorisyeni olduğu kabul edilir. O Celal Mu-
çıkarılmasıyla başlar ve 1876'ya kadar devam eder. kaddimesi, İrfan Paşa'ya Mektup gibi yazılarında eleştirel
B) Bu dönemde "Sanat toplum içindir." anlayışı benim- görüşlerini ortaya koymuştur.
senmiştir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
C) Edebiyatımıza "hak, adalet, özgürlük, eşitlik, vatan, getirilmelidir?
millet" gibi kavramlar girmiştir.
A) Ziya Paşa
D) Edebi eleştiri gelişmiş, Batılı bir anlayış benimsenmiş-
B) Ahmet Cevdet Paşa
tir.
C) Mizancı Mehmet Murat
E) Sanatçılar çok yönlüdür; şair, yazar, çevirmen, siyaset-
çi, devlet adamıdırlar. D) Namık Kemal
E) Ahmet Mithat Efendi

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Öğretici Metinler Konu Testi
8. Halk edebiyatına yönelik bir çalışma olan Durub-u Emsal-i 12. Tanzimat Dönemi'nde yaşanan ilk eleştirel taştışmanın
Osmaniye'de, yazar atasözlerini toplamıştır. Türk edebi- konusu nedir?
yatında atasözleri üzerine ve folklor ile ilgili ilk çalışmadır.
A) Gazete
Edebiyatımızın ilk makalesi de ona aittir.
B) Dil
Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden hangisidir?
C) Eski edebiyat
A) Namık Kemal B) Şinasi D) Batılaşma
C) Ziya Paşa D) Ahmet Mithat Efendi E) Şiirde ölçü
E) Nabizade Nazım
9. Aşağıdaki yazarlardan hangisi Tanzimat edebiyatı bi-

rinci kuşak yazarlarımızdandır?
13. Yenileşme Dönemi Türk edebiyatında gönlüyle aklı arasın-
A) Halit Ziya daki tezadı derinliğine yaşayanlardır. Onun iç dünyasında
B) Recaizade Mahmut Ekrem ortaya çıkan bu tezat ve çatışma sanatında da geniş olarak
C) Namık Kemal yansıma alanı bulacak, eserinin ikili şekilde yürümesine
yol açacaktır. "Şiir ve İnşa" makalesinde halk edebiyatını
D) Mehmet Rauf
"Harabat" adlı eserinde ise divan edebiyatını savunmuştur.
E) Muallim Naci
Bu parçada sözü edilen Tanzimat Dönemi sanatçısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Namık Kemal
B) Şinasi
10. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi öğretici me-
tinlerine örnek gösterilemez? C) Ahmet Vefik Paşa
D) Ziya Paşa
A) Takip
E) Şemsettin Sami
B) Harabat Mukaddimesi
C) Terkib-i bent
D) İrfan Paşa'ya Mektup
E) Şiir ve İnşa
14. --- Ziya Paşa tarafından 1875'te yayınlanan içerisinde

Türk, Arap, İran ve Çağatay sahasında yazılmış şiirlerden
seçmeler bulunan üç ciltlik divan edebiyatı antolojidir. Ese-
rin en önemli yanı manzum bir edebiyat tarihi ve eleştiri
olarak nitelendirilebilecek olan önsözüdür. Dokuz bölüm-
den oluşan önsözde yazar dil, edebiyat ve şiir hakkındaki
11. Namık Kemal, arkadaşı Ziya Paşa'nın hangi eserini görüşlerini anlatır.
eleştirmiştir? Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Defter-i Amal
B) Tahrib-i Harabat A) Zafername
C) Harabat B) Şair Evlenmesi
D) Takib-i Harabat C) İntibah
E) Zafername D) Defter-i Amal

E) Harabat
14.E 13. D 12. B 11. C 10. C 9. C 8. B 7. D 6. C 5. B 4. D 3. E 2. E 1. A Cevaplar

Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)
03
Kazanım: İncelediği Tanzimat Dönemi şiirlerinden hareketle şiirin oluşmasına imkan sağlayan zihniyeti belirler. Tanzimat Dönemi şiirinin yapı özellik-
lerini belirler. Tanzimat Dönemi şiirinin temasını bulur. Tanzimat Dönemi şiirinin dil eve anlatım özelliklerini açıklar.
hhCOŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN hh Namık Kemal'le birlikte bu yeni kelime ve kavramlar daha da
genişler.
METİNLER (ŞİİR)
hh Ziya Paşa, bu yeni konulara metafizik konularla, modern kai-
̇
Tanzimat I. Dönem nat anlayışını, mütevekkil Doğulu insanın yanına Batılı buh-
ran felsefesini ve huzursuzluğunu getirir.
Şiirde ilk değişim içerikte başlar.
hh Klasik şiirin hayal dünyası, tasavvufi unsurlarla örülü maz- Not

mun sistemi, mistik aşk anlayışı, hayali zaman ve mekân,
Ziya Paşa, Bağdatlı Ruhi'nin Terkibent ve Tercübenti'ne
yerini yavaş yavaş daha gerçekçi ve akılcı anlayış içerisinde
nazireler yazmıştır. Bu da Tazminat'ta divan şiirinin etkisi-
şekillenen meselelere bırakır. nin devam ettiğinin göstergelerinden biridir.
hh Bunu şekil, dil ve üsluptaki değişimler takip eder.
hh Âkif Paşa'nın sade dil ve hece vezniyle torunu hakkında yaz- hh Şiirde Batı'dan alınan konular işlenmiştir.
dığı koşma tarzındaki mersiyesi klasik mersiyeden farklıdır. hh Şiire başlık gelmiştir.
hh Bir taraftan yeni tema ve konular ele alınırken bir taraftan da hh Şiirde parça güzelliğinden bütün güzelliğine geçilmiştir.
gitgide halkın anlayabileceği bir dilin yolu açılır. hh Toplum için sanat anlayışı ile hitabet üslubu ve öğreticilik öne
çıkmıştır.
hh Şiirin içeriğinde ilk değişiklikler İbrahim Şinasi'nin eserlerinde
hh Şiirde divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır.
belirmeye başlar.
hh Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
hh Şinasi, Fransâ'da kaldığı sıralarda Lamartine gibi Fransız şa- hh Dilde sadeleşmeye çalışılmıştır.
irlerle dostluk kurmuş bunun neticesinde şiire yeni ve değişik hh Divan şiiri mazmunları büyük oranda terk edilmiştir.
kelimeleri, kavramları ve temaları sokmuştur. hh Yeni imgeler bulunmasının yolu açılmıştır.
hh Soyut hayali şiirden; somut, canlı, sosyal yönü olan şiire ge-
hh Şinasi, "Tercüme-i Manzume" adlı eserinde Fransız şiirinin
çilmiştir.
önemli isimlerinden çevirilerini toplamıştır.
hh Şiir kitaplarına isim verme geleneği başlatılmıştır.
hh Şinasi, dört kaside yazmıştır.
hh Halk söyleyişlerine yönelmişlerdir.
hh Şinasi'nin şiirlerinde "akıl", "kanun", "hak", "adalet", "millet",
hh Önemli olmamakla birlikte hece ölçüsü ile de şiirler denen-
"devlet", "medeniyet", "reis-i cumhur" gibi o güne kadar şiirde miştir.
pek rastlanmayan kelime ve kavramlar yer alır.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)
hh Şiirde hitabet üslubu görülür. ̇

Divan Şii̇ ri̇ ̇ ile Tanzimat
̇ Şii̇ ri̇ ni
̇ ṅ
hh Dış yapıda (Şekil özellikleri) divan şiiri geleneğinden çok Karşılaştırılması
uzaklaşılmamıştır.
Divan Şiiri Tanzimat Şiiri
hh Namık Kemal'in Hürriyet Kasidesi, Vaveyla, Vatan Mersiyesi,
Bir Muhâcir Kızının İstimdâtı, Hilâl-i Osmani şiirlerinde o yıl- hh Arap - İran edebi-
hh Batı (Fransız) edebiyatların-
larda Türk toplumunu derinden etkileyen çeşitli olayların izleri yatlarından etkilenil- 
dan etkilenilmiştir.
yansımıştır. miştir.
hh Nazım birimi beyittir.  hh Nazım birimi beyittir.
Örnek 1: hh Aruz ölçüsü kullanıl-

 hh Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
mıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönemdeki şiir ile hh Sanat için sanat an- hh Toplum için sanat anlayışı-
ilgili söylenemez? layışı ile oluşturul- 
muştur. nın yansımasıdır.
A) Şiirde parça güzelliğinden, bütün güzelliğine geçilmiş-
hh Konu yoktur, belirli hh Batı'dan alınan vatan, millet,
tir.
sınırlar içerisinde hak, adalet, özgürlük, kanun
B) Batı'dan alınan yeni kavramlar işlenmiştir. 
soyut, hayali olan gibi konular ve kavramlara
konular işlenmiştir. yer verilmiştir.
C) Şiirlere başlık getirilmiştir.
D) Toplum için sanat anlayışı benimsenmiştir. hh Beyitler arası anlam
geçişi yoktur. Anlam hh Beyitler arası anlam birliği
E) Batılı nazım biçimleri kullanılmıştır. beyitte tamamlanır.  vardır. Bütün güzelliği, konu
Parça güzelliğine birliği vardır.
önem verilir.
Tanzimat Dönemi'nde şiirlerde divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır.
hh Şiirde başlık yoktur.
Batılı nazım biçimleri edebiyatımızda Servetifünun Dönemi'nden itibarenm
Şiirler nazım biçim-
kullanılmıştır. Cevap: E  hh Şiirlere isim verilmiştir.
leriyle, uyaklarıyla
adlandırılır.
hh Dili ağırdır, süslü
hh Dilde sadeleşme çabası
sanatlı bir üslubla 
vardır.
Not yazılır.
hh Kalıplaşmış ifadele- hh Dönemin zihniyetini yansı-
re yer verilir. (Maz- 
Tanzimat Dönemi'nde Hersekli Ârif Hikmet, Leskofçalı munlara) tan kelimeler kullanılmıştır.
Galip, Osman Şems Efendi, Kâzım Paşa klasik anlayış
dairesinde eser vermişlerdir. Örnek 2:
Aşağıdakilerden hangisi divan şiiri ile Tanzimat I. Dö-
nem şiirinde ortak değildir?
hh Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa Tanzimat I. Dönemi'nde şiirleriyle A) Aruz ölçüsü B) Nazım birimi
de dönemi temsil eden sanatçılardır. C) Nazım biçimi D) Uyak anlayışı
E) İşlenen konu
Tanzimat şiirini divan şiirinden ayıran en önemli nokta işlenen konudur. Divan
edebiyatı soyut, hayali konuları ele alırken, Tanzimat şiirinde Batı'dan alınan
vatan, millet, kanun gibi kavramlar toplumcu bir anlayışla işlenmiştir.
Cevap: E
Sorusu
Öğretmen
Tanzimat şiirinde görülen "hitabet" üslubunun temel nedeni

nelerdir?
Cevap: Sanatçıların aynı zamanda gazeteci olmaları nedeniyle, gazetecilik-

ten gelen bu üslubun şiire yansıması ve sanatçıların toplumu eğitme dü-
şüncesidir.

Hürriyet Kasidesi Şiiri – Namık Kemal

Örnek 3:
1. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten
Aşağıdaki dizelerin hangisinde Tanzimat Dönemi zihni-
yeti yoktur? Çekildik izzet ü ikbal ile bâb-ı hükûmetten
2. Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten

A) Hak yol aramak vacıbedir akl-ı Selîme
Tevfikini isterse Hüdâ reh-ber eyler Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez iânetten
B) Vahdet-i zâtına aklımca şehadet lâzım 3. Hakîr olduysa millet, şânına noksan gelir sanma
Cân u gönlümde münâcât ü ibâdet lâzım Yere düşmekle cevher, sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten
C) Ne kânuna ne cebr u zora ne Hünkara tâbidir.
4. Vücûdun kim hamir-i mâyesi hâk-i vatandandır
Bu bendergahte herkes dirhem ü dinâra tâbidir.
Ne gâm râh-ı vatanda hak olursa cevr ü mihnetten.
D) Yakin olmaz güzeller âşık-ı bî-sebr u ârâma
5. Muini zâlimin dünyada erbâb-ı denaettir
El öpmek arzu etsek ıraktan merhabâ dalar.
E) Ölürsem görmeden millete ümmid ettiğim feyzi Köpektir zevk alan, sayyâd-ı bi-insâfa hizmetten
Yazılsın seng-i kabrimde vatan mahzun ben mah- 6. Değildir şîr-i der-zencire töhmet acz-i akdamı
zun Felekte baht utansın bi-nasib- erbab-ı himmetten
7. Ziya dûr ise evc-i rif'atinden iztırâridir

Tanzimat Dönemi zihniyeti o dönemi etkileyen vatan, akıl, eşitlik vs. gibi Batı-
dan alınan kavramlardır. Hicâb etsin tabiat yerde kalmış kabiliyetten
A seçeneğinde geçen "akıl" 8. Biz ol nesl-i kerîm-i dûde-i Osmaniyânız kim
B seçeneğinde geçen " Âklımca şehadet"
Muhammerdir serâpâ mâyemiz hûn-ı hamiyetten
C seçeneğinde geçen " "kanun
E seçeneğinde geçen " "millet" sözcükleri Tanzimat Dönemi zihniyeti ile ilgilidir. 9. Biz ol âl-i himem erbâb-ı cidd ü içtihâdız kim
Cevap: D
Cihangirâne bir devlet çıkardık bir aşiretten
10. Biz ol ulvi-nihâdânız ki meydân-ı hamiyette
Bize hâk-i mezar ehven gelir hâk-i mezelletten
Örnek 4: 11. Ne gam pür âteş-i hevl olsa da gavgâ-yı hürriyet
Tanzimat şiiri ile divan şiirinin temel farkı aşağıdakiler- Kaçar mı merd olan bir can için meydân-ı gayretten
den hangisidir? 12. Felek her türlü esbâb-ı cefasın toplasın gelsin
A) Nazım birimi B) Nazım biçimi Dönersem kahbeyim millet yolunda bir azîmetten
C) Kullanılan ölçü D) Ahenk unsurları 13. Vatan bir bî-vefâ nâzende-i tannâza dönmüş kim
E) İşlenen konu Ayırmaz sâdıkân-ı aşkını âlâm-ı gurbetten
14. Civânmerdân-ı milletle hazer gavgâdan ey bidâd

Tanzimat şiiri ile divan şiirinde nazım birimi olarak beyit; nazım biçimi olarak
kaside terkib-i bent, murabba...; ölçü olarak aruz ve kafiye -uyak- ses tekrarları Erir şemşîr-i zulmün âteş-i hûn-i hamiyetten
gibi ortak özellikler vardır. Tanzimat şiirini, divan şiirinden ayıran temel özelliği
ele aldığı konulardır. Divan şiiri kalıplaşmış konuları soyut, hayali bir anlayışı 15. Ne mümkün zulm ile bidâd ile imhâ-yı hürriyet
işlerken, Tanzimat şiirinde vatan, millet, özgürlük, adalet, akıl ... gibi kavramlar Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyetten
işlenmiştir. Cevap: E
Sorusu
Öğretmen
"Zihniyet" ne demektir?
Cevap: Bir dönemdeki siyasal, toplumsal, askeri, ekonomik yapı ve anlayı-

şın tamamını oluşturan düşünce yaşayış şeklidir.

16. Gönülde cevher-i elmâsa benzer cevher-i gayret 10. Biz o yüce yaratılışlı milletiz ki
Ezilmez şiddet-i tazyikten te'sir-i sıkletten hamiyet meydanında ayaklar altında toprak olmaktan bize
ölüm daha iyi gelir.
17. Ne efsunkâr imişsin ah ey didâr-ı hürriyet
11. Hürriyet mücadelesi korkulu ateş olsa ne dert,
Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten
yiğit olan bir insan gayret meydanından kaçar mı?
18. Senindir şimdi cezb-i kalbe kudret setr-i hüsn etme
12. Felek her türlü eziyet yollarını toplasın gelsin,
Cemâlin ta ebed dûr olmasın enzâr-ı ümmetten
millet yolunda hizmetten dönersem kahpeyim.
19. Ne yâr-ı cân imişsin ah ey ümmid-i istikbâl
13. Vatan, bir vefasız alaycı sevgiliye dönmüş,
Cihanı sensin azad eyleyen bin ye's ü mihnetten
aşkına bağlı olanları gurbet acılarından ayırmıyor.
14. Ey adaletsiz, milletin yiğitleriyle mücadeleden sakın;

Hürriyet Kasidesi'nin Açıklaması: senin zulmünün kılıcı hamiyet kanının ateşi karşısında erir.
1. Çağın değer yargılarını doğruluktan ve samimiyetten sapmış 15. Zulüm ile, işkence ile hürriyeti ortadan kaldırmak ne mümkün;
görerek kendi arzumuz ve saygınlığımız ile devlet kapısın- eğer kendinde bir güç görüyorsan insanoğlundan idraki kal-
dan ayrıldık. dırmaya çalış.
2. Kendini insan bilenler halka hizmet etmekten usanmaz, 16. Gönülde çalışma gevheri, elmas cevherine benzer;
mürüvvet sahibi olanlar zavallılara yardım etmekten kaçın- ağırlığın tesirinden, baskının şiddetinden ezilmez.
maz. 17. Ey hürriyetin güzel yüzü, sen ne büyüleyici imişsin.
3. Eğer millet, hor görülmüşse onun şanına bir eksiklik gele- gerçi esaretten kurtulduk derken senin aşkının esiri olduk.
ceğini sanma; yere düşmekle cevher, değerinden özünden 18. Şimdi kalbi fethedecek güç sendedir, güzelliğini gizleme;
birşey kaybetmez. güzelliğin, milletin nazarlarından ebediyete kadar uzak
4. Vücudun mayası, vatan toprağıdır; kalmasın.
bu vücut, acı ve sıkıntı içinde vatan yolunda toprak olursa, 19. Ey geleceğin umudu, sen ne can dostuymuşsun;
en küçük bir üzüntü duyulmaz. dünyayı bütün üzüntü ve sıkıntılarından kurtaran sensin.
5. Dünyada zalimin yardımcısı, aşağılık kimselerdir; Hürriyet Kasidesi, kaside nazım biçimi, beyit nazım birimiyle
insafsız avcıya hizmetten zevk alan ancak köpektir. yazılmıştır. Klasik kasideden konu olarak farklıdır. Klasik kasi-
6. Zincire vurulmuş aslana ayaklarının güçsüzlüğü töhmet değil- dedeki gibi nesip, girizgah, methiye, tegazzül, fahriye, dua gibi
dir; bu dünyada nasipsiz himmet sahiplerinden talih utansın. bölümleri yoktur. Klasik kasidedeki gibi uyağa göre değil, konuya
göre adlandırılmıştır. Bu şiir genel olarak Tanzimat şiirinin özel-
7. Işık yüksekliğin doruğundan uzaksa çaresizliktendir;
liklerini yansıtmaktadır.
tabiat yerde sürünen kabiliyetten utansın.
8. Biz o Osmanlılar boyunun ulu soyundanız;

mayamız, bütünüyle şehadet kanıyla karılmıştır.
9. Biz o yüce hamiyetli, çalışkan ve güçlü kişileriz ki

bir küçük aşiretten dünyaya hükmeden bir devlet meydana
getirdik.
Örnek Cevapları
1. E 2. E 3. D 4. E

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) Konu Testi - 1
1. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi'nde şiirde 5. I. Encümen-i Şuara topluluğunda yer almış, Osmanlıcılık
işlenen kavramlardan biri değildir? düşüncesini benimsemiştir.
A) Kanun B) Eşitlik C) Hürriyet II. Gazetecilik yönü de vardır, Ziya Paşa ile birlikte Hürri-
yet gazetesini çıkarmıştır.
D) Modernlik E) Vatan
III. Lisan-ı Osmani'nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülaha-
zat-ı Şamildir" makalesinde dil ile ilgili görüşlerini orta-
ya koymuştur.
Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine
aittir?
A) Şinasi
B) Namık Kemal
2. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem Türk şiiir
ile ilgili söylenemez? C) Ziya Paşa
A) Batı'dan alınan konular işlenmiştir. D) Münif Paşa
B) Dini duyarlılıkla şiirler yazılmıştır. E) Yusuf Kamil Paşa
C) Hitabet üslubu kullanılmıştır.
D) Konu bütünlüğü sağlanmıştır.
E) Dilde sadeleşme amaçlanmıştır.
6. İşte adû karşıda hazır silâh

Arş yiğitler vatan imdâdına
Arş ileri, arş bizimdir felâh
Arş yiğitler vatan imdâdına
Bu dizelerden hareketle Tanzimat şiiri ile ilgili aşağıda-
3. Türk şiirinde içerikteki ilk değişiklikler aşağıdaki şair- kilerden hangisi söylenemez?
lerin hangisinde görülmüştür?
A) Divan şiirinin soyut dünyasından uzaklaşıldığı
A) Şinasi
B) Hitabet, üslubu kullanıldığı
B) Namık Kemal
C) Fransız İhtilali ile yayılan fikirlerin işlendiği
C) Ziya Paşa
D) Ahenk unsurlarının ihmal edildiği
D) Muallim Naci
E) Dilde sadeleşmeye gidildiği
E) Recaizade Mahmut Ekrem
7. Aşağıdakilerden hangisi Şinasi'nin yapıtlarından biri

4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem'de yazıl- değildir?
mış şiir türündeki eserlerden biri değildir?
A) Tercüme-i Manzume
A) Hürriyet Kasidesi
B) Şiir ve İnşa
B) Vaveyla
C) Şair Evlenmesi
C) Terkib-i Bent
D) Müntehabat-ı Eş'ar
D) Münacaat
E) Durub-u Emsal-i Osmaniye
E) İntibah

8. Şinasi ilk gazete tecrübesi olan Tercüman-ı Ahval'den son- 11. Klasik edebiyat alışkanlığına hak, hukuk, adalet, hürri-
ra 1862'de bir gazete daha çıkardı. Avrupa'ya giderken gayet vb. siyasal ve sosyal düşünce kavramlarını getirerek
zetenin idaresini Namık Kemal'e bıraktı. O da Avrupa'ya yeni bir öz yaratmak istemiştir. Modernleşme konusunda
gidince gazeteyi Recaizade Mahmut Ekrem'e bıraktı. özellikle eserleriyle katkı sağlayarak halk dili ve şiirini sa-
Bu parçada sözü edilen gazete aşağıdakilerden hangi- vunmuştur. Bağdatlı Ruhi'nin terkibibentine yazdığı nazire
sidir? ünlüdür.
A) Tercüman-ı Hakikat Bu parçada tanıtılan Tanzimat Dönemi sanatçısı aşağı-

dakilerden hangisidir?
B) Mizan
A) Namık Kemal
C) Muhbir
B) Şinasi
D) Ceride-i Havadis
C) Ziya Paşa
E) Tasvir-i Efkar
D) Direktör Ali Bey
E) A. Vefik Paşa
9. .................... modernleşme konusunda özellikle "Şiir ve

İnşa" makalesi ile önemli katkılarda bulunmuştur. Kararsız
kişiliği, daha sonra onun bu yoldan dönmesine ve Namık
Kemal'le yollarının ayrılmasına neden olacaktır.
Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan
hangisi getirilmelidir?
A) Nabizade Nazım
B) Şemsettin Sami
C) Ahmet Mithat Efendi
12. İster isen anlamak cihânı
D) Şinasi
Öğrenmeli Avrupa lisânı
E) Ziya Paşa

Etmiş arada fünûn terakki
Tahsilden eyleme tevakkî
Bilmek gerek andaki fünunu

Terk eyle ta"assub u cünûnu
10. Aceb midir medeniyet resûlü dense sana

Ansız kişi tâm şair olmaz
Vücûd-ı mu'cizin eyler taassubu tahzîr
Bir kimse lisanla kâfir olmaz.
Bu dizelerde altı çizili kelimelerle Tanzimat Dönemi'nde
sadrazam olan Mustafa Reşit Paşa kasdedilmiştir. Bu dizelerden hareketle Tanzimat Dönemi şiiri ile ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Buna göre bu dizeler aşağıdaki sanatçılardan hangisi-
ne aittir? A) Divan şiirinin şekil unsurlarının kullanıldığı
B) Dilde sadeleşmeye gidildiği
A) Şinasi B) Namık Kemal
C) Toplum için sanat anlayışını yansıttığı
C) Ziya Paşa D) A. Mithat Efendi
E) Şemsettin Sami D) Ahenk unsurlarının kullanıldığı
E) Yeni nazım biçimleri denendiği
12. E 11. C 10. E 9. E 8. E 7. B 6. D 5. B 4. E 3. A 2. B 1. D Cevaplar

1. Aşağıdakilerden hangisi Şinasi ile ilgili olarak söylene- 4. Divan edebiyatı ile Tanzimat edebiyatı şiirinin karşılaş-
mez? tırılmasıyla ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi
yanlıştır?
A) Batı etkisindeki Türk edebiyatının kurucusu, ilk bilinçli
A) Divan şiirlerinde her zaman mahlas kullanılırken Tan-
temsilcisi ve yeniliğin öncüsüdür.
zimat şiirlerinde her zaman mahlas kullanılmamıştır.
B) Batı edebiyatı yolunda nazım ve nesir türlerinde eser-
B) Divan şairleri ölçü olarak aruzu kullanmışken Tanzimat
ler veren ilk isimdir.
şairleri ölçü olarak heceyi de denemişlerdir.
C) Türk edebiyatında ilk makale örneği olan Mukaddime-i C) Divan şiirinde Tanzimat şiirine göre daha süslü bir dil
Tercüman-ı Ahval'i bu gazetenin ön sözü olarak ya- kullanılmıştır.
yımlamıştır.
D) Divan şairleri şiirlerini genellikle sanat yapmak için
D) La Fontaine'inkine benzer Batılı anlamda ilk fabl ör- yazmışken Tanzimat şairleri şiirlerini halk için yazmış-
neklerini yazmıştır. tır.
E) Kamus-ı Türki adlı sözlük, yazarın dilimize kazandırdı- E) Divan şiirinde bütün güzelliği önemliyken, Tanzimat şi-
ğı en önemli eseridir. irinde parça güzelliği önemsenmiştir.
5. Aşağıdakilerin hangisinde divan edebiyatı ile Tanzimat

2. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem şiiri ile ilgi- edebiyatına ilişkin yapılan karşılaştırma yanlıştır?
li söylenemez? A) Divan edebiyatında şiirlerde başlık yoktur, Tanzimat
edebiyatında şiirlere başlık verilmeye başlanmıştır.
A) Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
B) Divan edebiyatı yüksek zümreye hitap eder, Tanzimat
B) Divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır.
edebiyatı ise toplumsal faydayı ön planda tutar.
C) Beyit nazım birimi kullanılmıştır.
C) Divan edebiyatı somut, Tanzimat edebiyatı soyut ko-
D) Başlık vardır. nuları ele alır.
E) Soyut, hayali konular işlenmiştir. D) Divan edebiyatında söyleyişe önem verilirken, Tanzi-
mat edebiyatında içeriğe yani fikre önem verilir.
E) Divan edebiyatında sadece aruz ölçüsü kullanılmıştır,
Tanzimat edebiyatında ise aruz ölçüsünün yanı sıra az
da olsa hece ölçüsüyle şiirler de yazılmıştır.
3. I. Faydalı ülkücü ve inkılapçı heyecanlar millete aşılan-

maya çalışıldı.
II. İçeriğinde önemli değişiklikler meydana geldi; divan
şiirinin konuları, yerini yeni konulara bıraktı.
6. Divan edebiyatı ile Tanzimat edebiyatının benzerlikleri
III. Tanzimat devrinde Avrupa edebiyatından birçok eser arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
dilimize çevrildi, bu tercümeler sayesinde ölüm felse-
fesi doyasıya tabiat tasvirleri ve olaylar karşısındaki A) Nazım şekilleri benzer: Kaside, gazel, terkib-i bend,
insan tavırlarını değişik ifadeleri gibi konular Türk şiiri- müseddes vb.
ne girdi. B) Konu benzer: vatan, millet, hürriyet vb.
IV. Toplum için sanat anlayışına uygun olarak dönemin C) Ölçü benzer: Aruz ölçüsüyle şiirler yazılır.
sosyal, siyasal olayları ile ilgili şiirler de yazılmıştır.
D) Kafiyeleniş benzer: Uyak düzeni aynıdır.
V. Tanzimat şiiri, milli kaynaklara yönelerek edebiyatta
E) Dil benzer: Arapça-Farça kelime ve tamlamaların kul-
ulusal bir anlayış geliştirdi.
lanıldığı bir dildir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde Tan-
zimat şiirinin özellikleriyle ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

7. Aşağıdakilerin hangisinde Divan edebiyatı ile Tanzi- 10. Ne efsunkar imişsin ey didar-ı hürrriyet
mat edebiyatına ilişkin yapılan karşılaştırma yanlıştır? Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk asâretten
A) Divan edebiyatında üsluba önem verilirken Tanzimat Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi yok-
edebiyatında konuya önem verilmiştir. tur?
B) Divan edebiyatında Doğu kültürü örnek alınırken Tan- A) Teşhis B) Kapalı istiare
zimat edebiyatında Batı kültürü örnek alınmıştır.
C) Tevriye D) Nida
C) Divan şiirinde gazel, kaside gibi nazım biçimleri kul-
E) Tezat
lanılmış, Tanzimat şiiri Batı'dan aldığı biçimleri kullan-
mıştır.
D) Divan edebiyatında parça güzelliği anlayışı vardır,
Tanzimat edebiyatında ise eserlerde bütünlük kavramı 11. Terkib-i Bend – I –
hakimdir.
Saki getir ol badeyi kim mâye-i candır
E) Divan edebiyatında düz yazı fazla gelişmemiştir, Tan-
Ârâm - dih-i akl-ı melâmet - zedegândır
zimat edebiyatında ise düz yazı çok gelişmiştir.
Ol mey ki olur saykal-ı dil ehl-i kemâle

Nâ-puhtelerin aklına bâdi-i ziyandır
8. Aşağıdakilerin hangisinde, Tanzimat şiiri ile ilgili bir

bilgi yanlışı vardır?
Bir câm ile yap hatırı zirâ dil-i virân
Mehcûr-ı hârâbat olalı hayli zamandır
A) I. Dönem şairleri dilde sadeleşmeyi amaçlamış ancak
Yukarıdaki dizelerden hareketle Tanzimat I. Dönem şiiri
bunda başarılı olamamışlardır.
ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
B) Şiirde parça güzelliğini bırakıp bütün güzelliğine ve
konu birliğine önem vermişlerdir. A) Nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır.
C) Aruz ölçüsü kullanılmaya devam ederken az da olsa B) Aruz ölçüsü kullanılmıştır.

hece ölçüsü kullanılmıştır. C) Divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır.
D) I. dönem şiirinde bireysel konular, II. dönemde toplum- D) Şiirlerde Batı'dan alınan vatan, millet ve gibi yeni kav-
sal konular ele alınmıştır. ramlar kullanılmıştır.
E) Gazel, kaside, terkib-i bent gibi eski nazım şekilleri E) Redif ve uyağa yer verilmiştir.
kullanılmaya devam etmiştir.
12. Aşağıdaki dizelerden hangisi Tanzimat Dönemi'nin

9. Görüp ahkâm-ı asrı münharit sıdık u selâmetten özelliklerini yansıtmaz?
Çekildik izzet ü ikbal ile bâb-ı hükümetten
A) Ne mümkün zulm ile bidâd ile imhâ-yı hürriyet

Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyetten
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten
B) Felek her türlü esbâb-ı cefasın toplasın gelsin
Müravvet- mend olan mazluma el çekmez iânetten
Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azimetten
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
C) Yorgun gözümün halkalarında
nemez?
Güller gibi fecr oldu nümâyan
A) Nazım birimi beyittir.
D) Mecaz oldu hakikât, hakikat oldu mecâz
B) Redif vardır.
Yıkıldı belki esâsından eski mâlumat
C) Tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
E) Vahdet-i zâtına aklımca şehâdet lazım
D) Döneminin zihniyetini yansıtmaktadır.
Can u günlümle münacat u ibâdet lazım
E) Sade bir dille yazılmıştır.
12. C 11. D 10. C 9. E 8. D 7. C 6. E 5. C 4. E 3. B 2. E 1. E Cevaplar

TARAMA
04
1. Diyâr-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm. 3. Mukaddime
Dolaştım mülk-i İslâm'ı bütün virâneler gördüm. Mâdam ki heyêti ictimaiyede yaşayan halk bunca vezaif-i
kanuniye ile mükelleftir elbette kalen ve kalemen kendi va-
tanının menafiine dair beyan-ı efkâr etmeği cümle-i hukuk-ı
Bulundum ben dahi Darüş-Şifâ-yı Bâb-ı Âli'de
müktesebesinden addeyler. Eğer şu müddeaya bir sened-i
Felatun'u beğenmez anda çok divaneler gördüm. müsbit aranılacak olsa maarif kuvveti ile zihni açılmış olan
milel-i mütemeddinenin yalnız politika gazetelerini göster-
Huzûr-ı küşe-i meyhâneyi ben görmedim gitti mek kıfayet edebilir.
Ne meclisler ne sahbâlar ne işret-haneler gördüm. Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Ziya Paşa A) Öğretici metinden alınmıştır.
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle- B) Gazetenin önemine değinilmiştir.
nemez?
C) Dili ağırdır.
A) Nazım biriminin beyit olduğu D) Vatan, kanun, halk, gazete gibi yeni kavramlara yer ve-
B) Divan şiiri nazım türlerine benzediği rilmiştir.
C) Döneminin zihniyetini yansıttığı E) Divan edebiyatı nesrine örnektir.
D) Ölçü, uyak ve redif gibi ahenk unsurlarına yer verildi.
E) Divan şiirine muhteva (içerik) olarak bağlı olduğu
4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi şiirinin özel-

liklerini yansıtmaktadır?
A) Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş

2. Erişti evc-i kemâlâta nûr-ı idrakat Eşini gaib eyleyen bir kuş
Yetişti rütbe-i imkâna kısm-ı mümteinat Gibi kar
Geçen eyyam-ı nevbahârı arar
Besait oldu mürekkeb, mürekkeb oldu basit
B) Bir lebi gonca yüzi gül-zâr dirsen işte sen
Bedâhet oldu tecârible hayli mechülât
Hâr-ı gamda andelîb-i zâr dirsen işte sen
Mecaz oldu hakikat, hakikât oldu mecâz Lebleri mül saçları sünbül yanağı berg-i gül
Yıkıldı belki esâsından malûmât Bir semen-ber sevr-i hoş-reftar dirsen işte sen
Sadullah Paşa D) Bir safa bahşedelim gel şu dil-i na-şada
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle- Gidelim serv-i revanım yürü sâd-abada
nemez? İşte üç çifte kayık iskelede amade
A) Şiirde konu bütünlüğü olduğu Gidelim serv-i revanım yürü sâd-abada
B) Birçok bilginin değiştiğini vurguladığı E) Ne mümkün zulm ile bidâd ile imha-yı hürriyet
C) Nazım biriminin beyit olduğu Çalış idraki kaldır muktedirsen âdemiyetten
D) Ahenk unsurlarının kullanılmadığı Civanmerdan-ı milletle hazar gavgadan ey bidâd
E) Arapça, Farsça kelimelere yer verildiği Erir semşir-i zulmün ateş-i hun-i namiyetten

TARAMA
5. Osmanlı'da Batılılaşmanın başlangıcı hangi dönem ka- 8. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdku selametten
bul edilir? Çekildik izzet ü ikbal ile bab-ı hükümetten
A) Lale Devri
B) Tanzimat Dönemi Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten
C) Meşrutiyet Dönemi Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez ianetten
D) Kuruluş Dönemi ---
E) Duraklama Dönemi Namık Kemal
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Redif kullanılmıştır.
B) Zengin uyak vardır.
C) Kafiyelenişi kasideye benzememektedir.
D) Nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır.
E) Sade bir Türkçeyle yazılmıştır.
6. Osmanlı Devleti'nde Batılılaşmanın başladığı ilk alan

A) Eğitim B) Ekonomi C) Askeri
D) Hukuk E) Yönetim 9. Aşağıdakilerden hangisi Şinasi'ye göre gazetenin fay-
dalarından biri değildir?
A) Aklın ve özgür düşüncenin sesi olması

B) Geniş kitleleri güncel olaylardan haberdar etmesi
C) Halkın haber alma vasıtası olması
D) Yönetimin değiştirilmesini sağlaması
E) Dış dünyadaki gelişmeleri takip etmesi
7. Yarab ne eksilirdi derya-yı izzetinden

Peymane-yi vücuda zahr-ab dolmasaydı
Azede-ser olurdum asib-i derdü gamdan

Ya dehre gelmeseydim ya aklım olmasaydı
Ziya Paşa 10. Adem Kasidesi şiiriyle divan şiirinin estetiğinden farklı
Bu dizelerden hareketle Tanzimat Dönemi şiiri ile ilgili bir içeriğe yönelen şair aşağıdakilerden hangisidir?
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Namık Kemal
A) Arapça-Farsça kelimeler kullanılmıştır. B) Âkif Paşa
B) Aruz ölçüsü kullanılmıştır. C) Ziya Paşa
C) Batı'dan alınan konular işlenmiştir. D) Şinasi
D) Redif ve uyağa yer verilmiştir. E) Şemsettin Sami
E) Divan şiiri nazım biçimleri kullanılmıştır.

Tarama
11. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 14. Sensin ol fahr-ı cihan-ı medeniyet ki hemân
A) Tasvir-i Efkar – Şinasi Ahdini Vakd-i Saadet bilir ebnâ-yı zeman
B) İbret – Namık Kemal

C) Bedir – Ahmet Mithat Efendi Kalb-i millete vücudun ulu bir mucizedir
D) Muhbir – Ali Suavi Bunu fehmeylemeyen müdrike-i âcizedir.
E) Tercüman-ı Hakikat – Ziya Paşa

Şem'idir kalbimizin cân ile mâl u namus
Hıfz için bad-ı sitemden olur adlin fânus
A) Ağır bir dille yazıldığı
B) Divan şiirinden farklı bir içeriğe sahip olduğu
C) Beyit nazım birimi ile oluşturulduğu
D) Redif ve uyak kullanıldığı
E) Hece ölçüsü ile yazıldığı
12. Yusuf Kâmil Paşa'nın Fransız Fenelon'dan çevirdiği --- adlı

eser edebiyatımızın ilk çeviri roman kabul edilir.
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Cimri
B) Kokona Yatıyor
C) Telemak 15. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi öğretici me-
tinleriyle ilgili söylenemez?
D) İntibah
E) Robinson Cruso A) Gazete ile doğup gelişmiş türler kullanılmıştır.
B) Toplum için sanat anlayışını yansıtırlar.
C) Noktalama işaretleri kullanılmaya başlanmıştır.
D) Eleştiri, makale, fıkra vb türlerin kesin ayrımı yoktur.
E) Ağır, süslü bir dil kullanılmıştır.
13. Şinasi, Tercüman-ı Ahval'den ayrıldıktan sonra --- gaze-

tesini çıkarmıştır. Bu gazetede dönemin sosyal ve siyasal
olayları üzerine birçok yazı yazmıştır. Ayrıca bu gazeteyi
Şinasi'den sonra Namık Kemal de bir süre çıkarmıştır.
16. Aşağıdakilerin hangisindeki yargı yanlıştır?
getirilmelidir?
A) Tanzimat Dönemi'nde şiirde ilk değişim içerikte başla-
A) Takvim-i Vakayi
mıştır.
B) Tasvir-i Efkar
B) Şinasi, Fransızcadan şiir çevirileri yapmıştır.
C) Muhbir
C) Ziya Paşa, Bağdatlı Ruhi'ye nazireler yazmıştır.
D) İbret
D) Tanzimat Dönemi şiirinde amaç güzelliği yakalamaktır.
E) Hürriyet
E) Tanzimat Dönemi'nde eski (divan şiiri) şiir anlayışın de-
vam ettirenler olmuştur.

TARAMA
17. Terkib-i Bend VIII 20. Varlığın bilme ne hâcet küre-i âlem ile
Her şahsı harîm-i Hakk'a mahrem mi sanırsın? Yeter isbâtına halk ettiği bir zerre bile
Her tâc giyen çulsuzu Edhem mi sanırsın?
Göremez zâtını mahlûkunun âdi nazarı
Dehri arasan binde bir âdem bulamazsın Hisseder nûrunu ammâ ki basiret basarı
Adem görünen harları âdem mi sanırsın?

Vahdet-i zâtına aklımca şahâdet lazım

Cân ü gönlümle münacat ü ibadet lâzım
Çok mukbili gördüm ki güler, içi kan ağlar
Şinasi
Handân görünen herkesi hurrem mi sanırsın Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Allah'ın varlığı akıl yoluyla ispat edilmeye çalışılmıştır.
Bil iletti, kıl sonra müdâvâta tasaddi B) Divan şiiri nazım birimi kullanılmıştır.
Her merhemi her yâreye merhem mi sanırsın C) Divan şiiri nazım biçimi kullanılmıştır.
---- D) Parça güzelliği anlayışını yansıtmaktadır.
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? E) Aruz ölçüsü ile yazılmıştır.
A) Gazel tarzı uyaklıdır.

21. Ey neşve ne geldin bana meyhane miyim ben
B) Redif vardır.
Ey aşk ne sevdin beni divâne miyim ben
C) Didaktik bir özellik göstermektedir.
D) Aruz ölçüsü ile yazılmıştır.
Misbâh-ı bekâ pertev-i işret ki aşkım
E) Batıdan alınan yeni şekillere örnektir.
Yanmakla tükenmem per pervâne miyim ben
18. Kan ile kılıçtır görünen bayrağımızda

Lütf-ı güherim zahir iken çerh galat-ı beyyin
Can korkusu geçmez ovamızda, dağımızda
Ark etmedi gencinemi virâne miyim ben
Her gûşede bir şiir yatar toprağımızdan
----
Gavgada şehâdetle bütün kâm alırız biz
Muallim Naci
Osmanlılarız can verir nâm alırız biz
Bu dizelerden hareketle Tanzimat Dönemi şiiri ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Nazım biriminin beyit olduğu
A) İçerik olarak divan şiirinden uzaklaşılmıştır. B) İçerik olarak divan şiirinden farklı olmadığı
B) Şekil olarak divan şiirinden yararlanılmıştır. C) Divan şiirine ait bir nazım biçiminden alındığı
C) Dilde kısmi olarak sadeleşme görülmüştür. D) Uyaklanışının gazel gibi olduğu
D) Ahenk unsurları divan şiirinin devamıdır. E) Batı'dan alınan kavramların ele alındığı
E) Bireysel konular işlenmiştir.

22. 1860'ta Agah Efendi'nin çıkardığı ama büyük oranda Şina-
si'nin yönettiği gazetede, ilk tiyatro eserimiz Şair Evlenmesi
19. Aşağıdakilerden hangisi Namık Kemal'in öğretici metin tefrika edilmiştir.
türündeki yazısına örnek değildir? Parçada sözü edilen gazete aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Tahrib-i Harabat
B) Takip A) Tasvir-i Efkâr
C) Vaveyla B) Tercüman-ı Ahval
D) Renan Müdafanamesi C) İbret
E) İrfan Paşa'ya Mektup D) Tercüman-ı Hakikat
E) Muhbir

Tarama
23. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında, hemen yenileş- 26. Takdir-i Elhan adlı eser kime aittir?
menin başında, klasik zevki sürdüren şairlerin oluşturduğu
A) Recaizade Mahmut Ekrem
topluluktur. Hersekli Ârif Hikmet Bey'in Aksaray'daki evinde
her salı günü toplanan topluluğun amacı şiir yazmak iste- B) Namık Kemal
yen gençlere yardımcı olmaktır. Klasik şiir zevkinin hâkim C) Ziya Paşa
olduğu meclise eski şiir geleneği içindeki devrin öne çıkan D) Şinasi
sanatkârlarının yanı sıra şiir sanatının başında olan genç
E) Muallim Naci
şairler de katılır.
Parçada sözü edilen topluluk aşağıdakilerden hangsi-
dir?
A) Encümen-i Şuarâ
B) Servetifünun
C) Encümen-i Daniş
27. Recaizade Mahmut Ekrem'in şiirle ilgili görüşlerinin yer aldı-
D) Fecriâti ğı "Zemzeme" adlı şiir kitabının ön sözüne koyduğu eleştiri
E) Tercüme Odası türündeki eseridir. Yazar bu eserinde kafiyenin kulak için
olduğunu savunmuştur. Buna karşılık Muallim Naci de ka-
fiyenin göz için olduğunu savunarak Zemzeme'ye karşılık
Demdeme'yi yazmıştır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi-
24. Senindir devr-i devlet hükmüne dünyâya infaz et
dir?
Hudâ ikbâlini hıfz eylesin her türlü âfetten
A) Takdir-i Elhan
B) Afife Anjelik
Kilâb-ı zulme kaldı gezdiğin nazende sahrâlar
C) Araba Sevdası
Uyan ey yâreli şir-i jiyân bu hab-ı gafletten
D) Çok Bilen Çok Yanılır

E) Tahrib-i Harabat
Bu dizelerden hareketle Namık Kemal'in şiiri ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Hitabet üslubu kullandığı

B) Toplumu uyarmak, bilgilendirmek için yazdığı
C) Divan şiiri nazım birimini kullandığı
D) Söz sanatlarına yer vermediği
28. Encümen-i Şuarâ'nın önemli şairlerinden olan yazar, dö-
E) Şiirin ahenk unsurlarını önemsediği
nemi içinde çok sayıda şiiriyle klasik edebiyatın dikkatleri
üzerinde toplayan bir temsilcisi olarak belirir. Şiirlerinin bir
kısmında Şinasi'nin başlattığı çizgide yeni muhtevanın ka-
25. ---, "Şiir ve İnşa" makalesinde divan edebiyatını kötülemiş, pısını aralar. Asıl edebi kişiliğini yapan eserlerinde Akif Pa-
halk edebiyatını yüceltmiştir. şa'nın kasidesinde karşılaştığımız huzursuz, memnun ola-
mayan, tereddütler içinde kıvranan ıstırap çeken dramatik
insanın mistik ve metafizik karakterli endişelerini dile getirir.
getirilmelidir?
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
A) Namık Kemal sidir?
B) Şinasi
A) Ahmet Mithat Efendi
C) Recaizade Mahmut Ekrem
B) Muallim Naci
D) Muallim Naci
C) Ziya Paşa
E) Ziya Paşa
D) Recaizade Mahmut Ekrem
E) Namık Kemal

TARAMA
29. --- çocuk yaşta halk şiiriyle karşılaştığı bilgisini vermiş hat- 32. Aşağıdakilerden hangisi farklı bir yazara aittir?
ta --- makalesiyle halk edebiyatını bizim asıl edebiyatımız
A) Defter-i Amal
olarak göstermiştir. Yazar bu alanda bir türkü kaleme al-
maktan öteye gitmeyecektir. B) Şiir ve İnşa
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki- C) Takip

lerden hangisi getirilmelidir? D) Harabat
E) Rüya
A) Ziya Paşa – Şiir ve İnşa
B) Namık Kemal – Tahrib-i Harabat
C) Şinasi – Zavallı Çocuk
D) Recaizade Mahmut Ekrem – Zemzeme
E) Ziya Paşa – Cezmi
33. Tanzimat Dönemi'nin en başarılı hiciv eseridir. Girit Sava-

şı'nda donanmaya büyük yenilgi yaşatan Sadrazam Ali Pa-
şa'yı över gibi görünerek hicveder. Nazım-nesir karışık bir
eserdir. Üç bölümden oluşur: Kaside, tahmis, şerh.
Ziya Paşa'ya ait olan bu eser aşağıdakilerden hangisi-
dir?
30. Yazar, Tanzimat edebiyatının bütün özelliklerini taşır. Tan- A) Rüya
zimat edebiyatını oluşturan dört önemli etki; divan şiiri,
B) Harabat
mahallileşme etkisi, Batı etkisi, aşık tarzı onun şiirlerinde
ve düz yazılarında görülür. Türk edebiyatında terciibent ve C) Zafernâme
terkibibent türlerinin en önemli şairlerindendir. D) Takdir-i Elhan
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- E) Defter-i Amal
gisidir?
A) Şinasi
B) Namık Kemal
C) Şemsettin Sami
D) Muallim Naci
E) Ziya Paşa

34. I. Edebiyatımızın ilk mülakat örneği olan "Rüya" yazara
aittir.
II. Divan edebiyatı kültürüyle yetiştiği için Doğu kültürü ile
Batı kültürü arasında bocalamıştır.
III. Batılılaşma yanlısı, yenilikçi, Tanzimat edebiyatının ön-
cüleri arasında yer almıştır.
31. Aşağıdakilerin hangisinde eserin türü yanlış verilmiş-
aittir?
tir?
A) Zafername – Hiciv A) Ziya Paşa
B) Rüya – Düz yazı B) Şinasi

C) Defter-i Amal – Roman C) Muallim Naci
D) Menfa – Anı D) Ahmet Mithat Efendi
E) Vaveyla – Şiir E) Namık Kemal

Tarama
35. I. Sürekli eski-yeni ikilemi içinde kalmıştır. 38. Tanzimat şiiriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
II. Namık Kemal ve Şinasi ile birlikte yeni Türk edebiyatı- söylenemez?
nın temellerini atmıştır. A) Divan şiirindeki parça bütünlüğü yerine konu bütünlü-
III. Edebiyatımızın en önemli Terkib-i Bent ve Terci-i Bent ğü esas alınmıştır.
şairidir. B) Serbest şiirin ilk örnekleri verilmiştir.
Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine C) İlk dönemde siyasal ve toplumsal sorunlar, ikinci dö-
aittir? nemde bireysel ve duygusal konular işlenmiştir.
A) Namık Kemal D) Birinci dönem şiiri dışa, ikinci dönem şiiri içe dönüktür.
B) Ziya Paşa E) İlk dönem şiirindeki dil ikinci dönem şiirindeki dilden
daha sadedir.
D) Samipaşazade Sezai
E) Ahmet Vefik Paşa
39. "Şiir ve İnşa" makalesinde klasik edebiyatı eleştiren bizim

asıl edebiyatımızın klasik edebiyat değil, halk edebiyatı
olduğunu ileri süren --- "Harabat Mukaddimesi'nde bunun
tam tersini iddia ederek halk edebiyatını küçümser ve onun
karşısında klasik edebiyatı yüceltir.
36. Aşağıdaki eserlerden hangileri I. Dönem Tanzimat ede-
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan
biyatına aittir?
A) Tezer-Zemzeme-Sergüzeşt
A) Namık Kemal
B) Zehra-Fürüzan-Şemsa
B) Ziya Paşa
C) Şair Evlenmesi - Rüya - Takip
D) Nağme-i Seher-Araba Sevdası-Ateşpâre
D) Nabizade Nazım
E) Karabibik-Küçük Şeyler-Sahra
E) Abdülhak Hamit Tarhan

37. Aşağıdakilerden hangisindeki sanatçıların tümü Tanzi-

40. Bir kısım fikirleri edebiyatımıza ilk getiren, çıkardığı gaze-
mat'ın birinci döneminde eser vermiştir?
telerde bu fikirleri yayarak yeni edebiyatın temellerini atan
A) Şinasi - Ziya Paşa - Namık Kemal sanatçıdır. Batı edebiyatı yolunda ilk nazım ve nesir türle-
B) Ahmet Vefik Paşa - Recaizade Mahmut Ekrem - Ab- rinde eserler veren sanatçıdır. Şiirde konu birliğine ve bü-
dülhak Hamit Tarhan tün güzelliğine önem vermiştir. Genellikle "didaktik" şiirler
yazmıştır.
C) Ahmet Mithat Efendi - Muallim Naci - Tevfik Fikret
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
D) Şinasi - Abdülhak Hamit Tarhan - Muallim Naci
dir?
E) Namık Kemal - Samipaşazade Sezai - Nabizade Na-
zım A) Namık Kemal
B) Recaizade Mahmut Ekrem
C) Ziya Paşa
D) Muallim Naci
E) Şinasi

TARAMA
41. Aşağıdakilerden hangisi Şinasi ile ilgili olarak söylene- 44. Klasik İslam felsefesiyle modern Batı bilimlerini özellik-
mez? le astronomiyi başarılı bir şekilde birleştirdiği şiiri "Terci-i
Bent" ile edebi ününü kazanmıştır.
A) Şiire ve şiir kitabına isim veren ilk sanatçıdır.
Bu parçada sözü edilen Tanzimat edebiyatı sanatçısı
B) Şiire hak, adalet, eşitlik ve kanun gibi yeni kavramlar
getirmiştir.
C) Noktalama, işaretlerini kullanan ilk yazardır. A) Ziya Paşa
D) La Fontaine'den çeviriler yoluyla Batılı anlamda ilk fabl B) Şinasi

örneklerini yazmıştır. C) Namık Kemal
E) Anılarını Defter-i Âmal adıyla yayımlamıştır. D) Muallim Naci
E) Ahmet Mithat
45. Aşağıdakilerin hangisinde, Tanzimat şiiri ile ilgili bir

42. Tanzimat Dönemi Türk edebiyatında yeniliklerin öncüsü ol- bilgi yanlışı vardır?
muş sanatçıdır. İstanbul'da doğup yetişmiştir. Değişik mev- A) I. dönem şairleri divan şiirini eleştirerek yıkmaya çalış-
kilerde memurluk yapmıştır. Bu memurlukları sırasında mış; II. dönem şairleri ise şiiri sanat açısından ele alıp
Mustafa Reşit Paşa tarafından hep korunmuştur. Sanatçı divan şairleri gibi estetiğe önem vermişlerdir.
Mustafa Reşit Paşa için kasideler yazmış ve onu mübala-
B) Fransız İhtilali'nin etkisiyle, özellikle ilk dönem şairle-
ğalı bir şekilde övmüştür.
rinde kanun, düzen, adalet, özgürlük, esaret, millet,
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- vatan, bayrak gibi temalar işlenmiştir.
gisidir?
C) Sembolizm ve parnasizm akımlarının etkisiyle şiirler
A) Şinasi yazılmıştır.
B) Ahmet Vefik Paşa D) Tanzimat şiirinin gelişmesinde tercüme şiirin büyük et-
C) Namık Kemal kisi olmuştur.
D) Samipaşazade Sezai E) Şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
E) Ziya Paşa
46. Namık Kemal'in Ziya Paşa'nın --- adlı eserini eleştirdiği ---
adlı eseri ilk eleştiri örneği kabul edilir.
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangi-
43. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? si getirilmelidir?
A) Ali Suavi – Muhbir A) Rüya – Takip
B) Ziya Paşa – Takvim-i Vakayi B) Defter-i Amal – Zavallı Kız
C) Ahmet Mithat Efendi – Devir C) Tahrib-i Harabat – Harabat
D) Namık Kemal – İbret D) Harabat – Tahrib-i Harabat
E) Şemsettin Sami Sabah E) Tahrib-i Harabad – Takip
25. E 26. A 27. A 28. C 29. A 30. E 31. C 32. C 33. C 34. A 35. B 36. C 37. A 38. B 39. B 40. E 41. E 42. A 43. B 44. A 45. C 46. D
Cevaplar
9. D 10. B 11. E 12. C 13. B 14. E 15. E 16. D 17. E 18. E 19. C 20. D 21. E 22. B 23. A 24. D 8. E 7. C 6. C 5. A 4. E 3. E 2. D 1. E

Coşku ve Heyecanı Dile getiren Metinler (Şiir)
05
Kazanım: Tanzimat Dönemi şiirinin gelenekle ilişkisini açıklar. Tanzimat Dönemi edebiyatında incelediği şiirlerle, divan edebiyatına ait şiirleri karşılaş-
tırır. Tanzimat Dönemi şiirini yorumlar. Tanzimat Dönemi şiirini temasını bulur. Tanzimat Dönemi şiirinin ahenk ögelerini açıklar. Tanzimat
Dönemi şiirini yorumlar.
hhCOŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN hh Recaizade Mahmut Ekrem Nağme-i Seher, Pejmürde, Nijad
Ekrem, Zemzeme I-II-III adlı şiir kitaplarını çıkarmıştır.

METİNLER (ŞİİR)
hh Muallim Naci, şiirde kafiyenin önemine inanmış, kafiye ko-
̇
Tanzimat II. Dönem
nusunda divan şiiri anlayışına bağlı kalarak göz için kafiye
hh I. kuşak Tanzimatçıların akla dayalı, toplumsal içerikli sanat
uygulamasında bulunmuştur.
anlayışı terk edilmiştir.
hh İnsanın iç dünyasındaki duygulanmaların ağırlık kazandığı Not

bireysel konuları öne çıkaran, şiirde güzelliği esas alan bir
Muallim Naci, genelde geleneksel kafiye anlayışına bağlı
sanat anlayışı geliştirilmiştir.
kalmakla birlikte bu konuda yeni denemelerde de bulun-
hh Recaizade Mahmut Ekrem, şiirin tanımını yapmıştır. Şiirin te- muştur.
orik yanını ele almıştır.
hh Muallim Naci, divan şiiri nazım şekilleri yanında yeni nazım
hh Recaizade Mahmut Ekrem; şiiri faydaya ve ahlak kurallarına
şekilleri de denemiştir.
bağlamaktan yana değildir.
hh Recaizade Mahmut Ekrem, eserlerinde güzelliği esas almış- hh Muallim Naci, Türk edebiyatında manzum hikâye yazma ge-
tır. leneğinin öncülerinden biridir.
hh Recaizade Mahmut Ekrem'e göre şiirde üç tür güzellik bu- hh Abdülhak Hamit Tarhan, Türk şiirine metafizik ürpertiyi getir-
lunur: miştir.
hh 1. Düşünce güzelliği
hh Abdülhak Hamit Tarhan'ın çıkardığı ilk şiir kitabı Sahra'dır.
hh 2. Hayal güzelliği
hh 3. Duygu güzelliği
Not
hh I. döneme göre şiirin içeriği değişmiş ve zenginleşip geliş- "Makber, Validem, Ölü, Hacle, Bir Sefilenin Hasbihali,
miştir. Baladan Bir Ses, Garam, Bunlar Odur" Abdülhak Hamit
Tarhan'ın şiir türündeki eserleridir.
hh Bu dönemde Recaizade Mahmut Ekrem şiir hakkındaki gö-
rüşleriyle etkili olurken A. Hamit Tarhan şiirleriyle yeniliği tem-
hh Eski-yeni tartışmalarında eskiyi Muallim Naci, yeniliği de Re-
sil etmiştir.
caizade Mahmut Ekrem temsil etmiştir.

Not Örnek 2:
Tanzimat 2. Dönem sanatçılarından ---- şiir ile ilgili görüş-
Muallim Naci her ne kadar eski edebiyat taraftarı göste- leriyle, kuramcı yönüyle yeniliği temsil ederken ---- yazdığı
rilse de o, körü körüne Batı'nın örnek alınmasına karşı şiirlerle yeni edebiyatın şiir yönünün nasıl olması gerektiğini
olduğu gibi divan edebiyatına bağlı kalınmasına da kar- göstermiştir.
şıdır fakat dönemindeki bazı tartışmalar nedeniyle eski Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han-
edebiyatçı gösterilmiştir. gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) R. Mahmut Ekrem – A. Hamit Tarhan

hh Aruz ölçüsü kullanılmıştır. B) A. Hamit Tarhan – R. Mahmut Ekrem
hh Divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır. C) R. Mahmut Ekrem – Muallim Naci

D) Muallim Naci – Ziya Paşa
hh Divan edebiyatı nazım biçimleri yanında az da olsa Batılı bi-
E) Şinasi – Namık Kemal
çimler kullanılmıştır.
hh Kulak için uyak anlayışı savunulmuştur.
hh Servetifünun'un hazırlayıcısı olmuştur. Tanzimat Dönemi'nde şiir ile ilgili kuramlarıyla öne çıkan isim Recaizade Mah-
mut Ekrem'dir. Abdülhak Hamit Tarhan ise yazdığı şiirlerle yeniliğin öncüsü
hh Mensur şiirin yolu açılmıştır. (R. Mahmut) olmuştur. Cevap A
Not
Tanzimat Dönemi ikinci kuşağında görülen değişikliklerin
temel nedeni 2. Abdülhamit'in Osmanlı-Rus Savaşı'nı (93 Örnek 3:
Harbi) neden olarak gösterip Meclis-i Mebusanı kapatma-
sı ve ülkeyi istibdat adı verilen bir anlayışla yönetmesidir. Aşağıdaki temalardan hangisine Tanzimat 2. Dönem şi-
irinde rastlanmaz?
A) Çocuk sevgisi
Örnek 1: B) Ölümü sorgulayış

C) Hukukun üstünlüğü
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi 2. kuşağının
D) Aşk
şiiri ile ilgili olarak söylenemez?
E) Doğa güzelliği
A) Şiirde bireysel konular işlenmiştir.
B) Şiirde güzellik esas alınmıştır. Tanzimat 2. Dönem şiirinde toplumsal, siyasal konulara değinilmemiş; bireysel
C) Aruz ölçüsü kullanılmıştır. konularda eser verilmiştir. Bu nedenle "hukukun üstünlüğü" gibi toplumsal si-
yasal nitelikli bir konu işlenmemiştir. Cevap C
D) Sade dil anlayışı benimsenmiştir.
E) Şiirde bazı şekil değişikleri görülmüştür.
Tanzimat 2. Dönem'de dil ağırdır. I. Dönemi'nde sadeleşme amacı güdülmüşse

de 2. Dönem'de sade dil konusu gündeme gelmemiştir. Cevap D

Tanzimat Dönemi Şiiri Güneş güler, kuşlar uçar havada,
Uyanırlar nazlı nazlı çiçekler..

I. Dönem II. Dönem
Yalnız mısın o karanlık yuvada?
hh Toplum için sanat hh Sanat için sanat
Yok mu seni bir kayırır, bir bekler?
hh Vatan, millet, adalet vs. hh Doğa, aşk, ölüm gibi birey-
konular sel konular
Can isterken hasret odiyle yansın,
hh Aruz ölçüsü hh Aruz ölçüsü
Varlık beni alil alil sürüyor.
hh Divan edebiyatı nazım hh Divan edebiyatı nazım bi-
Bu kaygıya yürek nasıl dayansın?
biçimleri çimleri yanında Batılı nazım
biçimleri Bedenciğin topraklarda çürüyor!
hh Eski-yeni çatışması hh Eski-yeni çatışması
hh Şinasi, N. Kemal, Ziya hh R. Mahmut Ekrem, A. Hamit Bu ayrılık bana yaman geldi pek,
Paşa Tarhan Ruhum hasta, kırık kolum kanadım.
hh Klasisizm, romantizm hh Romantizm Ya gel bana, ya oraya beni çek,
Gözüm nuru oğulcuğum, Nijad'ım!

hh Göz için uyak hh Kulak için uyak savunul-
muştur. hh Recaizade Mahmut Ekrem tarafından yazılan bu şiirde, şair
hh Bütün güzelliği var. hh Bütün güzelliği var. ölen oğul Nijad'a sesleniyor. Oğlunun ölümünden duyduğu
acıyı dile getiriyor. Bireysel bir konunun ele alındığı şiirde dil
hh Batı şiiri örnek alınır. hh Batı şiiri örnek alınır. ve üslûpta divan şiirinden uzaklaşıldığı fark ediliyor. I. Dönem
şiirindeki siyasal, sosyal konulardan da uzak, farklı bir tema
hh Gazeteciliğin etkisiyle hh Daha lirik ve içli bir söylem ele alınıyor.
oluşan hitabet üslubu ve ile bireysel bir üslup var.
Gül hazîn... sünbül perîşan... Bâğzârın şevki yok..
hamasi söylem, epik üs-
lup var. Derdnâk olmuş hezâr-ı nağmekârın şevki yok..
Ah Nijad Başka bir hâletle çağlar cûybârın şevki yok..
Âh eder, inler nesîm-i bî-karârın şevki yok..

Hasret beni cayır cayır yakarken
Geldi ammâ n’eyleyim sensiz bahârın şevki yok!
Bedenimde buzdan bir el yürüyor.
Hayaline çılgın çılgın bakarken

Farkı yoktur giryeden rûy-ı çemende jâlenin.
Kapanası gözümü kan bürüyor.
Hûn-ı hasretle dolar câm-ı safâsı lâlenin.
Meh bile gayretle âğûşunda ağlar hâlenin!

Dağda kırda rasgetirsem bir dere
Gönlüme te’siri olmaz âteş-i seyyâlenin.
Gözyaşlarım akıtarak çağlarım.
Geldi ammâ n’eyleyim sensiz bahârın şevki yok!
Yollardaki ufak ufak izlere
Rûha verdikçe peyâm-ı hasretin her bir sehâb..
Senin sanıp bakar bakar ağlarım.
Câna geldikçe temâşâ-yı ufuktan pîç ü tâb..
Sorusu
Öğretmen
II. Abdülhamit'in yönetim anlayışı edebiyatı nasıl etkilemiştir?
Cevap: Edebiyatın konu alanının genişlemesini sağlayan bir durum olmuş-

tur. Sanat vatan-millet-adalet ekseninden çıkıp estetiği ön plana almıştır.

İhtizâz eyler çemen.. izhâr eder bin ızdırâb.. ……
Hem tabîat münfail hicrinle.. hem gönlüm harâb…
Geldi ammâ n’eyleyim, sensiz bahârın şevki yok! Yâ Rab, öleyim mi neyleyim ben? ..
hh Recaizade Mahmut Ekrem'e ait bu şiirde divan şiirine özgü Ayrı yaşayım mı sevdiğimden? ..
söyleyiş özellikleri, üslup, yapı vardır. Beşer dizelik nazım Verdin bana böyle bir mûsibet,
birimlerinden oluşan şiir divan nazım biçimlerinden muham-
mese örnektir. Ettin beni düşmen-i muhabbet.
hh Bir önceki şiir ile bu şiir karşılaştırıldığında her ikisinde de

bireysel konular işlendiği görülecektir. I. Şiirde şekil ve üslup Ya bir kulu sevmiyor musun sen? ..
olarak divandan uzaklaşmış olan Recaizade Mahmut, II. şiir-
Ya böyle bir ölüm değil mi erken? ..
de divan şiirine yakın durmuştur. Dili ve üslûbu divan şiirinden
farklı değildir. Sanat için sanat anlayışı ile yazılan şiirde I. Dö- Hiç bulmamak üzre gâib ettim,
nemde görülen siyasal, toplumsal konular yoktur. Mecnun gibi ben onu severken.
MAKBER
Eyvâh! .. Ne yer, ne yâr kaldı, ……

Gönlüm dolu âh ü zâr kaldı. Her yer karanlık pür-nûr o mevkî? ..
Şimdi buradaydı gitti elden, Mağrib mi yoksa makber mi yâ Râb!
Gitti ebede gelip ezelden. Yâ hâbgâh-ı dilber mi yâ Râb,
Rüyâ değil bu ayniyle vakî.

Ben gittim o hâksâr kaldı,
Bir kûşede târumâr kaldı. Kabrin çiçekten bir türbe olmuş,

Bâkî o, enîs–i dilden eyvâh! Dönmüş o türbe bir haclegâhe,
Beyrût’ta bir mezâr kaldı. Bir haclegâhe dönmüşse türben
Aç koynunu aç maşukânım ben.

…… ……
Çık Fâtıma, lâhdden kıyâm et,
Yâdımdaki hâlime devâm et! Sen öldün, ölüm güzel demektir,

Ketmetme bu râzı, söyle bir söz, Ölsem yaraşır gamınla her gün.
Ben isterim âh öyle bir söz! ..
hh A. Hamit'in ilk eşi Fatıma Hanım'ın ölümünden sonra yazdığı

Güller gibi meyl-i ibtisâm et, bu şiir ile metafizik ürperti Türk şiirine girmiştir. Bu şiirde bi-
reysel bir konu ele alınmıştır. Ölüm Türk şiirinde daha önce
Dağ-ı dile çâre bul, merâm et! ..
bu yönüyle ele alınıp işlenmemiştir. Bu dönem şiirinin yenileş-
Bir tatlı bakışla, bir gülüşle meye devam ettiğini söyleyebiliriz.
Eyyâm-ı hayâtımı tamâm et! ..
Örnek Cevapları
1. D 2. A 3. C

1. I. Tanzimat II. Dönemi'ni başlatan sanatçıdır, döneminde 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Tanzimat Dönemi ile
üstat olarak tanınmıştır. ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
II. Şiirle ilgili görüşlerini ve eleştirilerini "Zemzeme" adlı A) İlk dönem şiirindeki dil ikinci dönem şiirindeki dilden
şiir kitabının ön sözünde açıklamıştır. daha sadedir.
III. Şiirlerinde romantizm akımının etkisi görülür. B) I. dönem şairleri divan şiirini eleştirerek yıkmaya çalış-
Yukarıda bazı özellikleri verilen sanatçı aşağıdakiler- mı, II. dönem şairleri ise şiiri sanat açısından ele alıp
den hangisidir? divan şairleri gibi estetiğe önem vermişlerdir.
A) Recaizade Mahmut Ekrem C) Divan şiirindeki parça bütünlüğü yerine konu bütünlü-
ğü esas alınmıştır.
B) Muallim Naci
D) Tanzimat II. Dönem'de alışılmadık bağdaştırmalara ve
C) Tevfik Fikret
sembollere yer verilmiştir.
D) Abdülhak Hamit Tarhan
E) Tanzimat dönemi şiirinin Batı düşüncesiyle ve klasi-
E) Şinasi sizm ile romantizm akımlarıyla ilgisi vardır.
5. Abdülhak Hamit'in şiir dünyasında gençlik yıllarından itiba-

ren ölüm temi önemli bir yer tutmaya başlar. Eşi Fatıma
Hanım'ın ölümü üzerine yazdığı ---- (1885) eseri ölüm fikri
2. Aşağıdakilerden hangisi Abdülhak Hamit Tarhan'ın ve metafizik konular etrafında derinleşmesini getirir.
eserlerinden biri değildir? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden
A) Makber
B) Ölü A) Sahra B) Makber
C) Nağme-i Seher C) Validem D) Ölü
D) Hacle E) İçli Kız
E) Sahra
6. Eyvâh! .. Ne yer, ne yâr kaldı,

Gönlüm dolu âh ü zâr kaldı.
Şimdi buradaydı gitti elden,
Gitti ebede gelip ezelden.
Ben gittim o hâksâr kaldı,
3. Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? Bir kûşede târumâr kaldı.

Bâkî o, enîs–i dilden eyvâh!
A) Tanzimat şiirinde söyleyişten çok fikirler ve yeni konu-
Beyrût’ta bir mezâr kaldı.
lar önem kazanmıştır.

B) I. Dönem Tanzimat şiirinde gazel, kaside, terkib-i bent
Bu dizelerden hareketle Tanzimat II. Dönem şiiri ile ilgi-
gibi biçimler kullanılırken II. Dönem'de Fransız şiirinin
li aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
etkisiyle yeni biçimler denenmeye başlanmıştır.
C) I. ve II. Dönem şiirinde parnasizm ve sembolizm akım- A) Şiirde toplumsal bir gaye yoktur.
ları etkilidir. B) Divan şiirinden farklı bir içeriğe sahiptir.
D) Her iki dönemde de aruz ölçüsü kullanılmış, hece ölçü- C) Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
sü denenmiştir; nazım biçimi beyittir. D) Şiirde ölçü ve uyak vardır
E) İlk dönemde siyasal ve toplumsal konular, ikinci dö- E) Halk şiirine yöneliş görülür.
nemde bireysel ve duygusal konular işlenmiştir.

7. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten 9. Çobanın hâline hased ki odur
Çekildik izzet ü ikbal ile bâb-ı hükûmetten Fâriğ-i în ü ân ü bûd ü nebûd
Ana ömründe olmamış meşhûd
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten Menba’-i derd-i lâyuad ki odur
Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez iânetten Şehrlerde bizim taayyüşümüz.
Hakîr olduysa millet, şânına noksan gelir sanma Doğmadan âf-tâb olur bîdâr
Yere düşmekle cevher, sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten Hâb-ı nûşîn-i istirâhatten.
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle- Kesb edip ma’nevî ibâdetten
nemez? Yüreği inbisât ü zevk u mesâr
A) İçeriği yönünden Tanzimat II. Dönem'in şiirinden farklı- Bir hevesle kıyam eder işine.
dır. (R. Mahmut Ekrem)
B) Şekil özellikleri divan şiirine benzemektedir. Bu dizelerden hareketle Tanzimat II. Dönem şiiri ile ilgi-
C) İçerik olarak Tanzimat I. Dönem şiirine özgün nitelikler li aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
vardır.
A) Şiirin konu alanı genişletilmiştir.
D) Nazım birimi, ahenk unsurları divan şiirine aittir.
B) Bireysel konular işlenmiştir.
E) Abdülhak Hamit Tarhan'ın şiir anlayışını yansıtmakta-
C) Şiirde toplumsal fayda aranmamıştır.
dır.
D) Şiirin ahenk özellikleri önemsenmiştir.
E) Batı'dan alınan nazım biçimi kullanılmıştır.
10. Tabiat (doğa) temi, Türk edebiyatında yazara kadar dekor

olmanın bir adım ötesine geçemez. Yazar 1879'da yazdığı
Türk edebiyatının ilk pastoral şiirlerinden birisi olan "Sah-
8. Bir zamanlar karargahım idi ra" ile bu kısır döngüyü kırar ve Türk şiirine Batılı anlamda
Bedeviler gibi beyabanlar; tabiat görüşünü getirir.
Buna mucib de iştibahim idi; Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
Nasıl imrar-ı vakt eder anlar
Belde halkında görmedim hayfa A) Abdülhak Hamit Tarhan
Gördüğüm ünsü ehl-i vahşette! B) Recaizade Mahmut Ekrem
Bedeviler sukûn u rahatte; C) Muallim Naci
Sürdüğü daima ganemle sefâ D) Tevfik Fikret
Beledi muttasıl esir-i cefâ E) Nabizade Nazım
İntiaş aleminde zulmetde!
Biri endişeden aman bulmaz;
Biri endişeye zaman bulmaz.
Bu şiir için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
11. Aşağıdakilerden hangisi Abdülhak Hamit'in eserleri
A) Tanzimat I. Dönem'in özelliklerini taşımaktadır.
arasında yer almaz?
B) Divan şiirine özgü nitelikler vardır.
C) Hece ölçüsü ile yazılmış halk şiiridir. A) Ölü B) Garam
D) Bireysel bir temanın işlendiği şiirdir. C) Ah Nijat D) Validem
E) Toplum için sanat anlayışına uygundur. E) Sahra
11. C 10. A 9. E 8. D 7. E 6. E 5. B 4. D 3. C 2. C 1. A Cevaplar

1. Gül hazin ... sümbül perişan ... Bağzârın şevki yok... 4. Aşağıdaki eserlerden hangisinin türü diğerlerinden
Derdnâk olmuş hezâr-ı nağmekârın şevki yok... farklıdır?
Başka bir hâlette çağlar cüybârın şevki yok A) Sahra B) İçli Kız C) Belde
Âh eder, inler nesim-i bi karârın şevki yok D) Validem E) Makber
Geldi ammâ n'eyleyim sensiz baharın şevki yok!
Recaizade Mahmut Ekrem
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
A) Toplum için sanat anlayışını yansıttığı

B) Bütün dizelerin birbiriyle uyaklı olduğu
C) Aruz ölçüsüyle yazıldığı
D) Divan şiiri geleneğini yansıttığı
E) Söz sanatlarına yer verildiği 5. Şiirlerinde romantik ve felsefi düşünceler, ölüm duygusu
ve insan kaderi gibi konular üzerinde durur. Şiirlerinde pek
çok yabancı kelime vardır. Batı yazarlarından etkilenerek
2. ----, eski edebiyat taraftarı olarak gösterilmektedir. Onun
yazdığı dramlar Türk tiyatrosuna felsefi düşünceyi sok-
şiirlerinde birçok yönden divan şiirine bağlı olduğu görül-
muştur. Kendisine son zamanlarda Şair-i Azam (en büyük
mektedir fakat onun tamamen klasik şiiri devam ettirdiği-
şair) unvanı verilmiştir.
ni söylemek, onda hiçbir yenilik bulunmadığını söylemek
yanlıştır. O, eskiye körü körüne bağlanılmasını savunma- Bu parçada sözü edilen yazarımız aşağıdakilerden
mıştır. hangisidir?
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi A) Namık Kemal

getirilmelidir? B) Abdülhak Hamit Tarhan
A) Muallim Naci C) Mizancı Murat
B) Recaizade Mahmut Ekrem D) Direktör Ali Bey
C) Abdülhak Hamit Tarhan E) Muallim Naci
D) Namık Kemal
E) Samipaşazade Sezai
3. (I) İlk şiir kitabı olan Sahra'da pastoral nitelikli şiirleri yer 6. Nedir bu cevr ü tegafül zaman zaman güzelim
alır. (II) İlk eşi Fatıma Hanım'ın ölümü üzerine ağıt niteliğin-
Kaçıncıdır bu eziyetli imtihan güzelim
deki Makber adlı uzun şiiri, Türk şiirinde metafizik düşün-
Tükendi sabr u tahammül, üzüldü can güzelim
menin başlangıcı sayılır. (III) Tiyatro eserlerini sahnelemek
için değil, okunmak için yazmıştır; bu nedenle bu eserleri Bu naz ise yetişir artık el aman güzelim
sahne tekniğine ve diline uygun değildir. (IV) "Tabiat" ve Bu dizelere aşağıda verilen hangi özelliğinden dolayı
"aşk" şiirlerindeki ana temadır. Umut, hiçlik, yokluk, yurt Tanzimat II. Dönem'e aittir denilebilir?
sevgisi, ölüm, insanlık ve metafizik şiirlerindeki diğer konu-
A) İçerisindeki Arapça, Farsça kelimelerden
lardır. (V) Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk öykü (Küçük
Şeyler) örneklerini yazmıştır. B) Nazım biçiminden
C) Kullanılan ölçüden
Yukarıda numaralanmış yerlerin hangisinde Abdülhak
Hamit ile ilgili bilgi yanlışı vardır? D) Bireysel bir konuyu ele almasından
E) Kafiye ve redife yer vermesinden
A) V B) IV C) III D) II E) I

7. Bir Sefilenin Hasbihali 9. Tanzimat I. Dönem şiiri ile II. Dönem şiirinin temel farkı
Ne idim ben, ne tabii bir kız aşağıdakilerden hangisidir?
Belki sahrada rebii bir kız A) Ölçü

B) Nazım birimi
En büyük zevkim, ümidim, neşem C) Nazım biçimi
Kırda seyran idi, her gün, her dem D) Sanat anlayışı
E) Konu bütünlüğü
Düşünürken o büyük sahrada
Beni halk eyleyeni tenhada

Duruyordu hareketsiz, sessiz
Yere inmiş göğe benzerdi deniz

Bu dizelerden hareketle Tanzimat II. Dönem şiiri ile ilgi-
li aşağıdakilerden hangisi söylenemez? 10. Tanzimat II. Dönem ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
A) Beyit nazım birimi kullanılmıştır. söylenemez?
B) Bireysel konular işlenmiştir. A) Recaizade Mahmut Ekrem, şiir konusundaki görüşle-

C) Aruz ölçüsü kullanılmıştır. riyle etki olmuştur.
D) Batı'dan alınan nazım biçimleri kullanılmıştır. B) A. Hamit Tarhan, şiirimize metafizik ürpertiyi getirmiş-
E) Şiirlerde konu birliği vardır. tir.
C) Şiirde bireysel konular işlenmiştir.
D) Divan edebiyatı nazım biçimleriyle yeni temalar işlen-
miştir.
E) Serbest şiir anlayışı benimsenmiştir.
8. Recaizade Mahmut Ekrem şiirde,

I. Hayal güzelliği
II. Düşünce güzelliği
III. Duygu güzelliği
11. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat II. Dönem eserlerin-
IV. Toplumsal fayda
den değildir?
V. Göz için uyak
A) Nağme-i Seher
gibi özelliklerinden hangilerinin bulunmasını bekle-
mez? B) Makber
C) Ah Nijad
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) Kürsi-i İstiğrak
D) IV ve V E) I ve V
E) Vatan Şarkısı
11. E 10. E 9. D 8. D 7. D 6. D 5. B 4. B 3. A 2. A 1. A Cevaplar

Olay Çevresinde Gelişen Metinler
06
Kazanım: Metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler. Metnin yapı özelliklerini çözümler. Metnin temasını bulur. Dil ve anlatım özelliklerini
belirler. Metnin eğitici yönünün olup olmadığını belirler. Metni yorumlayarak güncelleştirir. Metinde yerli ve mahalli olan ögeleri ayırır. Ön-
ceki metinlerle karşılaştırır.
hhOLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN hh Romanlar daha çok toplumsal konular etrafından şekillenmiş-
METİNLER tir:
hh Görücü usulüyle evlilik

Roman ve Hikâye
–– Batılılaşmanın yanlış anlaşılması
hh Roman, Tanzimat Dönemi ile edebiyatımıza yeni giren tür-
–– Köy hayatı
lerdendir.
hh Kölelik
Not –– Tarihi dönemlerden seçilmiş olaylar
hh Fen bilimlerine ve tekniğe bağlı gelişmelere dayanan konular

Bu dönemden önce Türk edebiyatında mesneviler ve halk
işlemiştir.
hikâyeleri bu işlevi görmüştür.
hh Yenileşmenin (Tanzimat'ın) erken dönemlerinde öyküyle ro-

man tür olarak ayrıma tabi tutulmamış, her iki tür de hikâye
kelimesiyle karşılanmıştır.
Örnek 1:
hh Batı'dan yapılan çeviriler ile tanınmış ve başlamıştır.
I. Görücü usulü evlilik
hh İlk romanlar çevirilerden ancak on yıl kadar sonra görülmüş- II. Yanlış Batılılaşma
tür. III. Kölelik-cariyelik
hh Roman iki ayrı teknikle (anlayışla) gelişmiştir. IV. Tarihi konular
V. Fabrika işçileri
hh Birinci yol Ahmet Mithat'ın açtığı Batılı hikâye ve romanla
Türk halk hikâyelerini uzlaştırmaya çalışan yoldur. Yukarıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi romanların-
da işlenen konulardan biri değildir?
hh İkincisi Namık Kemal tarafından açılan doğrudan doğruya
Batılı hikâye ve roman tekniğini uygulamaya çalışan ve ay- A) I B) II C) III D) IV E) V
dınlar topluluğunu dikkate alan yoldur.
Görücü usulü evlilik: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
hh Eserde işlenen olayların olmuş ya da olabilir izlenimini bırak-
ması gerektiği konusunda bütün Tanzimat romancıları birleş- Yanlış Batılılaşma: Felatun Bey ile Rakım Efendi
mişlerdir. Kölelik-cariyelik: Sergüzeşt

Tarihi konular: Cezmi adı romanlarda
hh Roman kişileri bazen idealize edilen kişilerden seçilmiştir.
işlenmiş konu veya temalardır. Bu dönemde fabrika işçileri ile ilgili bir roman
hh Mekan olarak genellikle İstanbul kullanılmıştır. yazılmamıştır. Cevap: E

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Olay Çevresinde Gelişen Metinler
hh Romanlar, klasik roman yapısıyla yazılmıştır. Serim, düğüm hh Fitnat'ın nakış öğretmeni Feride Hanım, Ali Bey'in konağında
ve çözüm bölümlerinden oluşmuştur. Kişiler, olay, yer ve za- da ders vermektedir.
man unsurlarına yer verilmiştir.
hh Ali Bey ile Fitnat'ı evlendirmek ister ve Hacı Baba bu durumu
hh Türk edebiyatında ilk romanın Şemsettin Sami'nin "Taaşşuk-ı kabul eder. Fitnat'ın karşı çıkmasına rağmen nikah kıyılır.
Talât ve Fitnat" adlı eseri olduğu kabul edilir.
hh Fitnat, Ragıbe'ye (Talat'a) Talat'ı sevdiğini açıklamıştır.
hh Bu eser, bu türde ilk deneyim olduğu için teknik bakımdan
hh Ali Bey, Fitnat'ın mutsuz haline bir anlam veremezken onu
bazı acemilikleri de içinde barındırır.
ölen karısına benzetmiştir.
hh Eser daha isminden başlayarak olay ve üslubuna kadar bir-
hh Ali Bey, Fitnat'ın boynundaki muskadan Fitnat'ın kendi kızı
çok yönden eski öyküleri hatırlatmaktadır. "Taaşşuk-ı Talat ve
olduğunu anlar. Onu Talat'la evlendirmeyi düşünür.
Fitnat"in olay örgüsü:
Talat'ın annesi oğlunu onun beğeneceği bir kızla evlendirmeyi hh Fitnat, gelişmelerden habersizdir ve intihar etmiştir.
düşünür. hh Başucuna gelen Talat da felaketlere dayanamayarak ölür. Ali
Talat, bir gezinti sırasında tütün satan Hacı Baba'nın üvey kızını Bey de çıldırmıştır.
evin cumbasında görür ve aşık olur. hh Görüldüğü gibi bir romandan çok kısa bir hikâyeyi andıran
hh Hacı Baba, dul bir kadınla evlenmiş, kadın ölünce üvey kızı bu eserde roman tekniği yönünden birçok eksiklik vardır.
Fitnat ve analığı Emine ile yaşamaya başlamıştır. Kişi sayısı azdır. Kişilerin tanıtılması yetersizdir. Olayların
Olayların seyri içinde kızın asıl babasının ölmüş olduğunun bil- gelişimindeki neden-sonuç halkaları çok zayıftır. Tesadüfler
gisi verilir. egemendir. Bunlar genel olarak romanda teknik kusur kabul
edilir.
Hacı Baba, Fitnat'in sokağa çıkmasına izin vermez. Fitnat da
evin cumbasından Talat'ı görmüş ve ona aşık olmuştur.
Örnek 2:
–– Talat, onunla görüşebilmek için kadın kıyafeti giyerek Fitnat'a
Türk edebiyatında Tanzimat'tan önce romanın işlevini ----
nakış öğreten Şerife Hanım'ın evine gider. ve ---- gibi türler karşılamıştır.
–– Talat, Fitnat'a okuma yazma öğretme teklifini kabul eder ve Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
Râgıbe adıyla Hacı Baba'nın evine gidip gelmeye başlar.
A) gazel – kaside
hh Olayın ikinci halkasında Üsküdar'da büyük ve zengin bir ko-
B) masal – murabba
nakta oturan Ali Bey,daha önce evlenip kendi titizlik ve geçim-
C) mesnevi – halk hikâyeleri
sizliği yüzünden boşadığı karısını pişman olarak geri çağır- D) rubai – tuyuğ
mak istemiş fakat bulamamış. E) şarkı – türkü
hh Karısının evlendiği ve bir sene sonra da öldüğü haberini al- Divan edebiyatında mesneviler, halk edebiyatında da halk hikâyeleri ve des-
tanlar günümüz romanının işlevini görmüştür. Cevap: C
mıştır.

hh Ali Bey, Mahpeyker'e kızar ve ona hakaretler ederek ondan

Örnek 3:
uzaklaşır.
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romanla ilgili olarak aşağı-
dakilerden hangisi söylenemez? hh Mahpeyker, Ali Bey'in Dilaşup'la olan arkadaşlığını kıskanır.
A) Türk edebiyatının ilk yerli romanı kabul edilir. Bir tuzak hazırlar.
B) Şemsettin Sami tarafından yazılmıştır.
hh Bu tuzak neticesinde Ali Bey Dilaşup'u esirciye sattırır. Kızı
C) Olay akışında tesadüflere yer verilmiştir.
D) Kahramanların iç dünyaları fazla yansıtılmamıştır. Mahpeyker'e götürür esirci.
E) Realizm etkisinde yazılmıştır. hh Mahpeyker Dilaşup'u kendisi gibi "düşkün" bir kadın yapmak
Bu eserlerde romantizm akımının izleri vardır. Cevap: E istemiş ama Dilaşup bunu kabul etmemiş ve direnmiştir.
hh Ali Bey'e tuzak kuran Mahpeyker'in tuzağını Dilaşup bozmuş
ve ölmüştür. Ali Bey de Mahpeyker'i öldürür ve hapse atılır.
"Meşhurdur ki son pişmanlık fayda vermez!" sözüyle kıssa-

İntibah
dan çıkarılan hisse açıklanır.
hh Romanın adı yazıldığı zaman "Son Pişmanlık" imiş. Bu isim
hh Bu romanda, Namık Kemal'in "Mahpeyker'i her yönüyle kötü
sakıncalı bulunup "İntibah" olarak değiştirilmiş.
bir insan olarak anlattığı görülürken Dilaşup'u ise her yönüyle
hh Romanın asli kahramanı Ali Bey, Çamlıcâ'da köşkü olan zen-
iyi bir insan olarak anlattığı görülür. Romantizm'in etkisiyle
gin ve iyi bir ailenin tek çocuğudur.
ve toplumcu sanat anlayışı gereği kişiler hep iyi ya da hep
hh Ali Bey babasını kaybettiğinde daha hayatı tam anlayama-
kötüdür.
mış, toy bir gençtir.
hh Namık Kemal eser boyunca Dilaşup'un -iyi insanın- yanında
hh Ali Bey, Çamlıca'da sık sık gezmeye gider ve bu gezmelerin
olduğunu onu kolladığını hissettirirken Mahpeyker'in karşı-
birinde Mahpeyker adlı bir kadınla tanışır.
sında olduğunu belli eder. Yazarın esere duygularını kattığı
hh Mahpeyker ahlak ve yaşayışça düşük seviyeli bir kadındır fa-
görülür.
kat Ali Bey'in bundan haberi yoktur.
hh Eserin başında -burada verilmemiştir- çok uzun ama gereksiz
hh Ali Bey, bu kadınla arkadaşlık etmeye başladıktan sonra hızla
bir Çamlıca betimlemesi vardır. Namık Kemal'in bu gereksiz
değişir ve kendini bu kadına kaptırır.
betimlemeyi yapmasının nedeni divan şiirindeki kasidelerin
hh Bir gün arkadaşları Mahpeyker'in gerçek yüzünü Ali Bey'e
giriş bölümünde yapılan betimleme gösterilir, yani sanatçının
açıklayınca Ali Bey büyük bir sarsıntı geçirir.
divan edebiyatı geleneğinin etkisinden dolayı bunu yaptığı
hh Ali Bey'i ikna eden Mahpeyker, Ali Bey'e bağlanmıştır. belirtilir.
hh Annesi Ali Bey'i bu kötü kadından kurtarmak için eve Dilaşup
adlı bir cariye alır.

Sorusu
Öğretmen
"İntibah" romanının "Son Pişmanlık" olan ilk adı neden sakın-

calı bulunmuş olabilir?
"Son Pişmanlık" adı yönetimi çağrıştırabilir. Siyasal bir mesaj içerebilir. Bu

tip mesajlar yasaktır o dönemde.

hh Eser, Türk edebiyatında Batılı bir edebi akımın ilkeleri -ro-

Örnek 5:
mantizm- dikkate alınarak yazılmış ilk eser olduğundan Türk
Tanzimat döneminde roman iki farklı teknikle (anlayış) ge-
edebiyatının ilk edebi romanı kabul edilir. lişmiştir.
Aşağıdakilerden hangisinde iki farklı anlayışı temsil

eden isimler bir arada verilmiştir?
Ahmet Mithat'ın Bazı Romanlarından Alıntılar
A) Namık Kemal – Ziya Paşa
hh "Bundan otuz beş sene kadar mukaddeme bir zamanda Şeh- B) A. Mithat Efendi – Şinasi
C) Şinasi – Ziya Paşa
zadebaşı'nda Canbert isminde bir zat var idi. Bilmem bilir
D) Namık Kemal – A. Mithat Efendi
misiniz? (Çengi)
E) Şemsettin Sami – A. Vefik Paşa
hh Ne O? Şaştınız mı? Hey kardeşim hey! İçinizde Râkım hâlin- A. Mithat'ın açtığı yol Batılı anlayış ile geleneksel anlatıları birleştirme anla-
yışıdır. Namık Kemal ise doğrudan Batılı anlayışı uygulayan yolu geliştirmiştir.
de büyümüş adam varsa baksın, say-i dost olarak ilk kazan- Cevap: D
dığı paraya ne kadar sevinmiştir, hatırlasın." (Felatun Bey ile
Rakım Efendi.)
hh Örneklerde de görüldüğü gibi Tanzimat Dönemi'nde romanla-
hh Karl niçin Müslüman oldu bilir misiniz? Bilmek değil ihtimal rın da teknik gelişmemiştir.
ki bir mana bile vermezsiniz. Size biz söyleyelim. (Dünyaya hh Gereksiz betimlemeler yapılmıştır.
İkinci Geliş) hh Tesadüflere yer verilmiştir.
hh Kişilerin tanıtılması derinlemesine yapılmamıştır.
hh Olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkisi çok sağlam değildir.
hh Kişiler tek yönlüdür, iyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.

Örnek 4:
hh Toplum için sanat anlayışına uygun kıssadan hisse çıkarıl-
"İntibah" romanı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle-
mıştır.
nemez?
A) Türk edebiyatının ilk edebi romanıdır. hh Bazı romanlarda olayların sonunda iyiler ödüllendirilmiş, kö-
B) Romantizm etkisindedir. tüler cezalandırılmıştır.
C) Kahramanı Ali Bey isimli bir gençtir. hh Betimlemeler genel olarak eseri süslemek için yapılmış, ge-
D) Namık Kemal tarafından yazılmıştır. reksiz uzunluktadır.
E) Yazar esere duygularını katmamıştır.
hh Toplumda görülen yanlışlıklar, aksaklıklar üzerinde eğitimci
Romanın yazarı Namık Kemal, esere duygularını katmıştır. Eserde iyilerin ya- bakışla durulmuştur.
nında, kötülerin de karşısındadır. Cevap: E

hh Gelenekten gelen kıssahanlık, meddahlık, anlayışından, on- Tanzimat II. Dönem Roman ve Hikâye
ların hikâye etme anlayışından yararlanılmıştır.
hh Bu dönemde roman ve hikâyede teknik gelişmiştir.
hh Yazarlar, eserlerde kişiliklerini gizlememişlerdir, anlatıcı ola-
rak hep var olduklarına hissettirmişlerdir. hh Realizme geçilmiştir.
hh Okuyucuyu yönlendirmişler, eserin akışının dışına çıkmışlar- hh Sanatçılar eserinde kişiliğini gizlemiştir.
dır.
hh Toplum için sanat anlayışından uzaklaşılmıştır.
hh Romantizm akımından etkilenmişlerdir.
hh Romanlar, klasik kompozisyon planında yazılmıştır.
hh Ahmet Mithat Efendi, Namık Kemal, Şemsettin Sami I. Döne-
hh Betimlemeler daha işlevsel kullanılmıştır.
min önemli roman yazarlarıdır.
hh Kişi tahlilleri, neden-sonuç bağları güçlüdür.
hh Tanzimat Dönemi'nde hikâye ile romanın gelişimi paralellik
göstermiştir. hh Batılı anlamda ilk hikâye örnekleri S. Sezai tarafından yazıl-
mıştır.
Not
Bu Dönemdeki Bazı Romanlar ve İçeriği:
Tanizmat Dönemi'de diğer birçok türde olduğu
gibi roman ve hikâye de iç içedir. Türlerin sınırla- hh Recaizade Mahmut Ekrem'e aittir.
rı kesin çizgilerle birbirinden ayrılmamıştır, hatta
hh Araba Sevdası: Yanlış Batılılaşmanın işlendiği bir romandır.
o dönemde roman yerine kelime olarak "hikâye"
kullanılmıştır. hh Resimlenmiş ilk romandır.
hh Romanın başkişisi Bihruz Bey'dir.
hh Bihruz Bey, babadan kalma servetini Batılı yasayışa özene-

Örnek 6:
rek pervasızca harcayan bir gençtir.
Tanzimat I. dönem roman ve hikâyesi ile ilgili aşağıda-
kilerden hangisi söylenemez? hh Gösteriş düşkünü ve Batılı yaşayışa özenen bir kişidir Bihruz
A) İlk defa çeviri yoluyla Batı'dan alınmıştır. Bey
B) Sanatçılar eserine duygularını katmıştır. hh Türk edebiyatının ilk realist romanı kabul edilir.
C) Kahramanlar tek yönlüdür; iyiler hep iyi, kötüler hep kö-
tüdür. Sergüzeşt:
D) Realizm akımının etkileri görülür. hh Sami Paşazade Sezai'ye aittir.
E) Olayın akışı kesilip okuyucuya bilgi verilmiştir. hh Eserin kahramanı Dilber isimli bir genç kızdır.
hh Dilber, küçük yaşta Kafkasya'dan getirilmiş ve Cariye olarak

Tanzimat I. Dönem romanlarında realizm akımının değil romantizm akımının yetiştirilmek için alınmış bir köledir.
etkileri görülür. Cevap: D
hh Dilber, büyüyünce cariye olarak satılır.

hh Satıldığı evin oğlu Celal Bey ile Dilber'in gönül ilişkisi ve Celal Zehra
Bey'in bir cariye olan Dilber'le evlenmek istemesi ailesi tara-
hh Nabizade Nazım tarafından yazılır.
fından hoş karşılanmaz.
hh İlk psikolojik roman denemesi sayılır.
hh Dilber, Mısırlı bir tüccara satılır.
hh Zehra'nın kocası Suphi ile ilgili kıskançlıkları ve intikam alma
hh Dilber romanın sonunda kendini "Nil" nehrine atar ve ölür. isteğinin doğurduğu sonuçlar anlatılır.
hh Samipaşazade Sezai bu romanda "esaret" temini romantik hh Tanzimat II. Dönem'de etkili olan akımlar realizm ve natura-
lizmdir.
bir açıdan ele almıştır.
hh Tanzimat'ta Hikâye: Tanzimat Dönemi'nde roman kavramı
kullanılmamış genel olarak hikâye kavramı kullanılmıştır.
Roman ve hikâyenin gelişimi paralellik gösterir. Türk edebi-
yatından ilk hikâye Ahmet Mithat Efendi'nin yazdığı "Letaif-i
Not Rivayet"adlı eser kabul edilir.
hh Letaif-i Rivâyât serisinde 25 kitap içerisinde 30 ayrı eser yer

Edebiyat araştırmacıları Sergüzeşt romanının en ger-
alır. Bunlar arasında 30-40 sayfalık uzun öyküden 200 say-
çekçi yerinin -realizme uygun bölümü- eserin sonunda
fayı aşan kısa romanlar da vardır. İçerisindeki bazı öyküler:
Dilber'in kendini Nil'e atma sahnesi olduğunu söylerler.
Çünkü Dilber'in yaşadıkları ve kişiliği bu sonucu doğurur. Suizan, Esâret, Gençlik, Bahtiyarlık, Yeniçeriler vs.
hh Ahmet Mithat Efendi'ninh "Kıssadan Hisse" adlı eseri de

hikâye türünün ilk örneklerinden kabul edilir.
hh Türk edebiyatında Batılı anlamda yazılan ilk hikâye Samipa-

şazade Sezai tarafından yazılmış olan "Küçük Şeyler" adlı
Karabibik
eser kabul edilir.
hh Nabizade Nazım tarafından yazılmış ilk köy romanıdır.
hh Karabibik, babadan kalma on iki dönümlük tarlasının dört dö-
nümünü satarak askerlik görevinin borcunu öder. Örnek 7:

hh Tarlasını sürmek için Koca İmam'ın öküzlerini kiralar. Kızı Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Huri'yi Koca İmam'ın kayınçosu Sarı İsmail'le evlendirebilirse A) Karabibik – Yosturoğlu

B) Zehra – Suphi
öküzlere kira ödemeyecektir.
C) Sergüzeşt – Dilber
hh Sarı İsmail başkası ile evlenir. Kızını da toprak ağacı Yos- D) Araba Sevdası – Bihruz Bey
turoğlu'nun yeğeni Hüseyin ister. E) Cezmi – Kara Murat
hh Karabibik hastalanır ama mutludur. "Cezmi" romanında kahraman Cezmi ve Adil Giray'dır. Kara Murat adlı bir kah-
raman yoktur. Cevap: E
Örnek Cevapları
1. E 2. C 3. E 4. E 5. D 6. D 7. E

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Olay Çevresinde Gelişen Metinler Konu Testi
1. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi'nde yazıl- 4. I. Tanzimat edebiyatının en popüler ve üretken yazarıdır.
mış romanlardan biri değildir? II. Türk edebiyatında ilk öykü örneklerini vermiştir (Leta-
A) İntibah if-i Rivayet)
B) Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat III. "Halk için roman" çığırını edebiyatımızda o açmıştır.
C) Araba Sevdası Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine

aittir?
D) Aşk-ı Memnu
E) Sergüzeşt A) Ahmet Mithat Efendi
B) Muallim Naci
C) Ziya Paşa
D) Şemsettin Sami
E) Namık Kemal
2. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönemi Türk ro-

manı için söylenemez?
A) Romanlarda olayın akışı kesilip okuyucuya bilgi veril-

miştir. 5. Türk edebiyatında yazılmış ilk roman ve yazarı aşağı-
B) Olay akışında tesadüflere yer verilmiştir. dakilerin hangisinde bir arada verilmiştir?
C) Yazarlar eserlere kişiliklerini ve duygularını katmıştır. A) İntibah – Namık Kemal

D) Kahramanlar tek yönlü ele alınmıştır. B) Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat – Şemsettin Sami
E) Konular ve kişiler Anadolu'dan alınmıştır. C) Cezmi – Namık Kemal
D) Felatun Bey ile Rakım Efendi – Ahmet Mithat Efendi
E) Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem
3. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Türk edebiyatının ger- 6. Aşağıdakilerden hangisinin edebi türü diğerlerinden
çek anlamda ilk popüler yazarıdır. Romanları teknik açıdan farklıdır?
kusurludur. Olayın akışını kesip araya girerek bilgi verir,
A) Kıssadan Hisse
gereksiz açıklamalar yapar. Servetifünun sanatçılarını
eleştirerek onlara "Dekadanlar" adını takmıştır. B) Letaif-i Rivâyet
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- C) Küçük Şeyler

gisidir? D) Muhsin Bey
A) Şinasi E) Sergüzeşt

C) Şemsettin Sami
D) Namık Kemal

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Olay Çevresinde Gelişen Metinler Konu Testi
7. I. Tanzimat edebiyatı romanlarında Doğu-Batı çatışması 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var-
ile bundan doğan yıkımlar ve tarihteki başarılar öne çı- dır?
kan konulardır.
A) Nabizade Nazım köy hayatını, köy insanını konu edi-
II. Tanzimat edebiyatı romanları teknik olarak zayıftır, ya- nen gerçekçi bir roman örneği olan Karabibik'i yazmış-
zarlar romanın akışına müdahale eder, romanı genel- tır.
likle bir öğütle bitirirler.
B) Araba Sevdası, Recaizade Mahmut Ekrem tarafından
III. Roman ve hikâyelerde toplumu eğitme amacı öne çı- yazılmıştır, eserin kahramanı Ali Bey'dir.
kar; iyiler çok iyi, kötüler çok kötüdür.
C) Tanzimat romanı denilince akla ilk gelen kişi Ahmet
IV. Roman türünün ilk örnekleri (Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Mithat Efendi'dir, Ahmet Mithat Efendi roman, hikâye
İntibah, Felatun Bey ile Rakım Efendi) romantizm akı- ve tiyatro türlerinde iki yüze yakın eser vermiştir.
mının özelliklerini taşır, ikinci dönemle birlikte realist
D) Kahramanı Dilber isimli bir cariye olan Sergüzeşt ro-
romanlar (Sergüzeşt, Araba Sevdası) yazılmıştır.
manı Samipaşazade Sezai'ye aittir.
V. Tanzimat II. Dönem'de romanlar Anadolu'ya açılır,
E) İntibah, Namık Kemal'in Batılı anlamda yazdığı ilk
Anadolu insanı, kültürü ele alınmıştır.
eserdir, asıl adı Son Pişmanlık olan bu eser 1874'te
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir yazılmıştır.
bilgi yanlışlığı söz konusudur?
8. I. Dönem Tanzimat edebiyatında roman türü için aşağı- 11. Aşağıdaki eserler tür bakımından ikişerli gruplandırı-
dakilerden hangisi söylenemez? lırsa hangisi dışta kalır?
A) Roman ve hikâyelerde divan edebiyatına göre sade bir A) Kıssadan Hisse

dil kullanılmıştır. B) Makber
B) Romanlar, toplumu eğitmek için bir araç olarak görül- C) İntibah
düğünden teknik bakımdan kusurludur. D) Hürriyet Kasidesi
C) Romanlarda (Felatun Bey'le Rakım Efendi, İntibah, E) Cezmi
Sergüzeşt vb.) ilahi bakış açısı kullanılmıştır.
D) Kahramanlar tüm yönleriyle tarafsız olarak yansıtılmış-
tır.
E) Yer ve çevre tasvirleri çoğu zaman eseri süslemek için
yapılmıştır.
12. Aşağıdakilerden hangisinde I. Dönem Tanzimat roma-
nıyla ilgili bir özellik değildir?
9. Tanzimat edebiyatının I. dönemi ile ilgili olarak aşağı-
dakilerden hangisi söylenemez? A) Kişiler genelde tek yönlüdür; iyiler hep iyi, kötüler hep
kötüdür.
A) Roman ve hikâyelerde olayların gelişimi ya yazar ağ-
zından anlatılmış ya da tesadüflere bırakılmıştır. B) Yazarlar eserlerinde kişiliğini gizlememiş hatta yer yer
olayın akışını keserek okuyucuya bilgi ve öğüt vermiş-
B) Türkçülük, Turancılık anlayışı eserlere yansımıştır.
lerdir.
C) Roman ve hikâyeler öğütle biter.
C) Bu dönem romanlarında işlenen başlıca konular: Batı-
D) Bu dönemin roman ve hikâyelerinde Batılı edebi akım- lılaşmanın yanlış anlaşılması, aşk, kadınla erkek ara-
ların, özellikle klâsisizm, romantizmin etkisi bulunur. sındaki eşitsizlik, kadının toplumdaki yeri, kölelik ve
E) Yazarlar, roman ve hikâyelerin akışına müdahale ede- tarihsel olaylardır.
rek uzun ansiklopedik bilgiler verme uğraşını özenle D) Nabizade Nazım, Sergüzeşt adlı romanında Dilber adlı
sürdürmüşlerdir. bir cariyeyi kahraman olarak karşımıza çıkarır.
E) Tanzimat yazarları kimi roman ve öykülerinde tarihi
konu etmişlerdir, Namık Kemal'in Cezmi (1881) adlı ro-
manı edebiyatımızın ilk tarihsel romanıdır.
12. D 11. A 10. B 9. B 8. D 7. E 6. E 5. B 4. A 3. E 2. E 1. D Cevaplar

TAZMİNAT DÖNEMİ EDEBİYATI
Göstermeye Bağlı Edebi Metinler
07
Kazanım: Zihniyeti belirler. Metnin temasını bulur. Dil ve anlatım özelliklerini belirler. Temaşadan tiyatroya nasıl geçildiğini açıklar. Modern tiyatro
metinleri ile geleneksel tiyatro metinlerini karşılaştırır.
hhGÖSTERMEYE BAĞLI EDEBİ METİNLER Not

hh Tanzimat Dönemi tiyatrosunun genel özelliklerini kavramak
Batı'dan alınan modern tiyatronun trajedi, komedi, dram
ve tiyatromuzda meydana gelen farklılaşmayı görebilmek için
gibi türleri vardır. Trajedi, acıklı olayların ders verme ama-
önce Geleneksel Türk halk tiyatrosunun özelliklerini bilmek
cıyla soylular arasında geçen bir olayla verildiği, temeli
gerekmektedir.
Antik Yunan olan bir türdür. Komedi, güldürmeyi amaçla-
Geleneksel Türk Halk Tiyatrosunun Özellikleri yan ve konusunu günlük hayattan alan bir türdür. Dram,
romantizm akımı ile Fransa'da gelişmiştir. Trajedi ve ko-
hh Sözlüdür. medinin ortak niteliklerini sınırlamalar olmadan taşıyan bir
türdür.
hh Anonimdir.
hh Doğaçlama oluşturulur.
hh Tamamı güldürmeye dayalıdır. Örnek 1:

hh Şive taklitlerine, yanlış anlamalara dayanır. Aşağıdakilerden hangisi geleneksel Türk halk tiyatro-
sunun özelliklerinden biri değildir?
hh Hacivat-Karagöz, orta oyunu, meddah, köy seyirlik oyunları
A) Tamamı güldürmeye dayalıdır.
gibi türleri vardır.
B) Halkın ortak malı olan ürünlerdir.
hh Kalıplaşmış bölümleri vardır. (Mukaddime-Muhavere-Fasıl ve C) Sözlü gelenekte, doğaçlama icra edilir.
Bitiş) D) Belirli bölümlerden oluşur.

E) Temeli Antik Yunan tiyatrosudur.
hh Belirli tipler vardır. Hacivat (yarı aydın)----
Geleneksel Türk halk tiyatrosunun kökeni halk kültürüdür. Batılı tiyatronun te-
hh Sahne, dekor yok denecek kadar azdır. meli Antik Yunan'dır. Cevap E
hh Herhangi bir yerde oynatılır ya da sergilenir.

Tanzimatta Tiyatro
hh Kadın oyuncu yoktur. Kadın tiplerini, kadın kılığına girmiş er- hh Osmanlıda ilk tiyatro temsilleri yabancılar tarafından yapıl-
kekler (zenne) canlandırır. mıştır.
hh 1842'den itibaren çeşitli yabancı yapıtlar Türkçeye çevrilme-

hh İsim ile karakter, tip, huy arasında ilişki vardır: Pişekâr'ın ay-
ye başlanmıştır.
dın-bilgili olması, Karaköz'ün cahil olması buna örnektir.
hh 1844 yılında Hayrullah Efendi (A. Hamit Tarhan'ın babası)
hh Usta-çırak ilişkisine dayanır. Hikâye-i İbrahim Paşa ve İbrahim-i Gülşeni adıyla bir opera
metni yazmıştır.
hh Seyirci ile etkileşim halindedir.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Göstermeye Bağlı Edebi Metinler
hh Kalıcı tiyatroyu 1859'da Dolmabahçe Sarayı'nda Abdülmecit hh Namık Kemal "Celalettin Harzemşah" adlı oyununun ön sö-
yaptırmıştır. zünde tiyatro ile ilgili görüşlerini açıklamış ve tiyatronun eğitici
bir eğlence aracı olduğunu belirtmiştir.
hh II. Abdülhamit Yıldız Sarayı'na tiyatro binası yaptırmıştır.
hh Namık Kemal'in "Akif Bey adlı eseri beş perdelik bir dramdır.
hh İlk Türk komedyası Şair Evlenmesi'dir.
hh Tarihsel oyunla ilgilenenlerin başında Namık Kemal gelmiştir.
hh Şemsettin Sami, Hasan Bedreddin ile birlikte Ebulülu Yahut
Celaleddin Harzemşah'ı İslam birliğini savunmak amacıyla
Mürüvvet adlı beş bölümlük tarihsel oyunu yazmıştır.
yazmıştır.
hh Şemsettin Sami, Gâve ve Seydi Yahya adlı iki tarihsel oyun
hh Namık Kemal romantik dram türünde "Gülnihal"i yazmıştır.
yazmıştır.
hh Namık Kemal'in en ünlü yapıtı "Vatan yahut Silistre" yazarın
Örnek 2: ve bazı arkadaşlarının sürgününe yol açmış kahramanlık te-

malı oyunudur.
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Döneminde konusu-
nu tarihten alan tiyatro eserlerinde biri değildir? hh "Afife Anjelik", konusunu Batı'dan almış Recaizade Mahmut
A) Celalettin Harzemşah Ekrem'e ait bir oyundur.
B) Gave hh Recaizade Mahmut Ekrem'in "Atala" adlı eseri Fransızcadan
C) Seydi Yahya çevrili bir romanın oyunlaştırılmış halidir.
D) Zavallı Çocuk
hh Recaizade Mahmut Ekrem'in "Vuslat" adlı oyunu konusunu
E) Tarık
kendi toplumumuzdan almış dram türünde bir eserdir.
"Zavallı Çocuk" Namık Kemal tarafından yazılmış aşk konulu bir oyundur. hh Recaizade Mahmut Ekrem'in "Çok Bilen Çok Yanılır" adlı
Cevap D
komedi türündeki eseri de konusunu kendi toplumumuzdan
almıştır.
hh Direktör Ali Bey'in "Misafiri İstiskal" ve "Kokona Yatıyor" adlı
hh A. Hamit Tarhan'ın (Tanzimat II. Dönemde) yazdığı tiyatrolar
eserleri de komedya tarzındadır.
sahne tekniğine uygun değildir.
hh Direktör Ali Bey de Moliere'in eserlerinden yaptığı uyarlama-
hh Şinasi, "Şair Evlenmesi" ile geleneksel Türk tiyatrosundan
larla Türk tiyatrosuna katkı sunmuştur.
aldığı unsurları Batılı anlayışla birleştirmiş, milli tiyatronun
hh Tanzimat I. Dönemde tiyatroya özel bir önem verilmiştir.
yolunu açmış, yeni tiyatromuzun nasıl olması gerektiğini ör-
hh Tiyatronun eğitici bir eğlence aracı olduğu düşünülmüştür. neklemiştir.
hh I. dönem tiyatroları oynanmak için yazılmıştır. hh Tanzimat Dönemi'nde Türk tiyatrosuna en büyük hizmeti ve-
renlerden biri de Ahmet Vefik Paşa'dır.
hh II. dönemde tiyatrolar sahne tekniğine uygun değildir.
hh A. Vefik Paşa, Bursa'ya tiyatro binası yaptırmıştır.
hh II. dönemde okunmak için yazılmıştır.
hh A. Vefik, Fransız yazar Moliere'in eserlerini Türkçeye çevir-
hh I. dönemde toplumsal konulara değinilmiştir.
miştir, bazılarını uyarlamıştır.
hh II. dönemde konular uzak ülkelerden, kültürlerden alınmıştır.

haline giren “Şair Evlenmesi” yine de unutulmaktan kurtula-

Örnek 3:
mamıştır. Ancak İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra, İbrahim
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi Türk tiyatro- Necmi Dilmen tarafından Selanik’te kurulmuş olan amatör bir
su ile ilgili söylenemez? tiyatro topluluğu tarafından sahnelenmiştir. Bu eser sade ve
tabii bir konuşma diliyle yazılmış, sahnelenmeye uygun hoş
A) Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı eseri (Batılı) yazılı tiyat-
bir komedidir.
ronun ilk örneği kabul edilir.
B) I. Dönem'de tiyatrolar oynanmak için yazılmıştır hh Şair Evlenmesi alafranga tutum ve davranışı, kılık ve kıyafe-
tiyle mahallelinin hoşuna gitmeyen Müştak Bey adında fakir,
C) II. Dönem'de tiyatrolar okunmak için yazılmıştır.
bir şairin sevip evlenmek istediği genç Kumru Hanım yerine,
D) Namık Kemal'in İçli Kız adlı eserinin türü dramdır. onun büyük kız kardeşi çirkin ve yaşlı Sakine Hanım’ı alma-
E) I. Dönem'de tiyatro halk eğitme aracı görülmüştür. ya mecbur edilmesi; bu küçük entrikanın, mahalle imamına
Müştak Bey’in dostu Hikmet Efendi tarafından verilen rüş-
vetle sonuçsuz bırakılmasının hikayesinden ibarettir. Kişiler
"İçli Kız" Namık Kemal'in değil A. Hamit Tarhan'ın tiyatro eseridir. Cevap D
gayet canlı ve doğrudan hayattan alınmıştır. Her kişiye kendi
ortamının konuşma dili verilmiştir. Kimsenin ağzında yaban-
cı ve yadırganacak söz yoktur. Hatta oyuncuların ağzından
hh Şair Evlenmesi bizde ilk tiyatro ürünü olarak bilinir. Bu bir yazılan yanlış söyleyişler, imkansızlıklar, telaffuz hataları da
bakıma doğru, bir bakıma hatalıdır. Çünkü Türkiye’de Şina- aynen sahnelenmiştir. Eserin bir diğer özelliği de kişi adları-
si'den önce de bir tiyatro yazma denemesi yapılmıştır. Ab- nın kendi kimliklerine uygunluğudur.
dülhak Hamidin babası, Hayrullah Efendi Şinasi'den on beş
yıl kadar önce “Hikaye-i İbrahim Gülşeni“ adlı romanla tiyatro hh Şair Evlenmesi yalnız ilk basılı piyesimiz değil, aynı zamanda
arası bir eser meydana getirmiş; fakat bunu yayınlamayı gö- en çok bizim olan ve bizi gösteren bir piyestir.
revinin ve makamının şanına uygun görmemiş ki hiçbir za- hh ESERDE YER ALAN KİŞİLER
man düşünmemiştir. Onun bu eseri yazıldıktan yüz yıl kadar
hh ASIL KİŞİLER
sonra ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Şinasi “Şair Evlenmesi“ ni
yazdığı zaman böyle bir örnek meydanda yoktu. Sonuç ola- hh MÜŞTAK BEY: Güvey ve Kumru Hanım'ın aşığı. Müştak Bey
rak “Şair Evlenmesi” Türkiye'de ilk yayımlanan, hatta ilk yazı- aşka susamış, aşkla körü körüne hareket eden, sevincin de
lan tiyatro eseridir. ümitsizliğin de en son derecesine çıkan biridir. Müştak Bey
alafranga tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle mahallelinin
hh Şair Evlenmesi “Tercüman-ı Ahval” de tefrika edilmiştir. Birkaç
hoşuna gitmeyen, fakir fakat oldukça kafalı bir insandır.
sayı süren tefrika, halk kitleleri tarafından pek anlaşılamadı-
ğı gibi, aydınlar tarafından da pek önemsenmemiştir. Hatta hh KUMRU HANIM: Müştak Bey'in sevgilisi ve Sakine Hanım'ın
rakip gazete “Ceride-i Havadis” yazarları bu tefrikayı pek ha- kız kardeşidir. Kumru hanım çok genç ve güzel bir hanıme-
fife almış, onu tiyatro değil kocakarı masalı diye nitelemiştir. fendidir. O da Müştak Beye aşıktır.
Halbuki Şinasi bu eseri basit de olsa, ilk Türk tiyatrosunun
hh SAKİNE HANIM: Kumru Hanımın büyük kız kardeşidir. Sa-
bir denemesini yapmak amacıyla kaleme almıştır. Anlaşıldığı
kine Hanım; Kumru Hanım'a göre oldukça yaşlı, çirkin, yaşlı,
gibi “Şair Evlenmesi” halk tarafından pek ilgiyle karşılanma-
kambur ve evde kalmış bir bayandır. Sakine Hanım eserde
mış, “Ceride-i Havadis” tarafından da horlanmış ve sonra da
Müştak Bey'in nikahlısıdır.
unutulup gitmiştir. Fakat daha sonraları Selanik’te Mehmet
Tayfur isminde bir kitapçı “Tercüman-ı Ahval” koleksiyonunda
bu esere rastlamış ve bunu kitap halinde basmıştır. O za-
manlarda İstanbul’da çıkan “Çaylak” adlı bir mizah gazetesi Vatan Yahut Silistre
bu olayı alaya almış ve duruma karşı bir fıkra yazmıştır. Daha Namık Kemal tarafından 1872 yılında yazılmaya başlayan eser
sonra kitapçı da “Çıngıraklı Tatar” da bir mektup yayınlata- 1873 yılı başlarında Bosna Hersek isyanının ortaya çıktığı bir
rak eserin Şinasi’ye ait olduğunu ispatlamıştır. Böylece kitap sırada da sahnelenmiştir.
Sorusu
Öğretmen
"Şair Evlenmesi" oyunundaki geleneksel ögelere örnek veri-

niz.
Cevap: Güldürü olması, yanlış anlamalar bulunması, kişi adlarının karak-

terle uyumu vs. geleneksel halk tiyatrosundan alınan unsurlardır.

Seyircide vatanseverlik ve kahramanlık duygularını uyandırma hh Klasik sanatçılar, konu ve olayların gerçeğe benzer olması-
amacı taşıyan eserin konusu 1853 Osmanlı-Rus Savaşı sırasın- na dikkat etmek zorundadır. Seçilen konu ve olaylar, aklın ve
da Rumeli topraklarındaki Silistre kalesinin kahramanca savu- herkesin kabul edeceği gerçeklik sınırları içinde kalmalıdır.
nulması olayıdır. Gerçeklikten çok, gerçeğe benzerlik önemsenmiştir.
Dört perdeden oluşan eserin kahramanları İslam Bey, sevgilisi hh Şekilci ve kuralcıdırlar. Bunun için tiyatroda üç birlik kuralını
Zekiye kale kumandanı Ahmet Sıtkı Bey ve Abdullah Çavuş'tur.
–yer, zaman, olay birlikteliğini– benimsemişler.
hh Klasikler, nesnel sanat anlayışını benimserler, Sanatçılar

Not eserlerinde kişiliğini gizler. Duygu, zaaf ve sırlarını esere yan-
sıtmazlar. Yazarlar okur veya seyircinin dikkatini konu içinde-
Oyunun kahramanlarından Abdullah Çavuş ile İslâm Bey, ki kahramanlar üzerine yönlendirir.
gerçek hayatta yaşamış ve eserdekine benzer bir kahra-
hh Klasisizmde her türün kendine özgü kuralları ve sınırları var-
manlığı gerçekleştirmiş kişilerdir.
dır, birinden ötekine geçilemez ve türler birbirine karıştırıla-
maz.
Tanzimat Dönemi'nde Etkili Olan Edebi Akımlar hh Klasisizmde ahlaki bir amaç güdülmüş, aşırı tutkulara akıl
yoluyla gem vurulması, erdeme her şeyin üstünde değer ve-
Klasisizm rilmesi, görüşü, uyulması gereken başlıca kurallardan olmuş-
17. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan bir edebiyat akımı olan kla- tur.
sisizm, daha çok şiir ve tiyatroda etkisini göstermiştir. Bu yüzyılın
hh Amaç, edebiyat eserinin, "organik bütün" olarak görülmesi ve
ilk yıllarında Fransa kargaşa döneminden yeni çıkmıştır. "Ülkeye
bütünlüğe büyük önem verilmesidir. Klasik eserde parçaların
çeki düzen verecek tek güç krallık" düşüncesi aydın sanatçılar
bütünle uyumlu olmasına önem verilmiştir.
üzerinde etkili olmuştur. Topluma "mutlak monarşiyle" sanat ve
edebiyata da "belli kurallar"la egemen olunmuştur. Kral ve çev- hh Üslubun her türlü yapmacıktan uzak, süssüz, açık ve sağlam
resinin ideal yaşamı sanatçıya esin kaynağı olmuştur. Bu çağın olmasına önem verilmiştir. Fakat dil, halkın kullandığı dil de-
sanatındaki insan, soylu ve seçkindir. Soyluların sanat beğenisi, ğil, seçkin çevrelerin kullandığı konuşma dilidir.
klasisizmin belirleyici ölçüsü olmuştur.
hh Klasisizmde konuya değil, konunun işleniş biçimine önem ve-
Klasisizmin Özellikleri rildiği için aynı konu farklı sanatçılarca ele alınmıştır.
hh Klasik sanatçılar, eserlerinde Yunan ve Latin edebiyatlarını hh İnsanların aynı şartlar altında aynı duyguları yaşayacağı dü-
örnek alarak klasik değerleri yaşatmayı amaçlamışlardır. şüncesiyle tek tip, değişmez tipler oluşturmuşlardır.
hh Akıl her yerde ve her zaman yanılmaz, aldanmaz, şaşmaz ve Klasisizmin Temsilcileri
insanı daima doğru olana götürdüğü için akıl ve sağduyu bu
hh Boileau (şiir)
akımın temelini oluşturur.
–– La Fontaine (fabl)
hh Bu akımın sanatçıları "Sanat sanat içindir." düşüncesiyle
eserlerini oluşturmuşlardır. –– Racine, Corneille (trajedi)
hh "Doğa kavramı" klasisizmde insanın iç dünyası (ruh hâli) an- –– Moliere (komedi)
lamında kullanılmıştır. Ancak insan her yönüyle ele alınma- hh Madame de La Fayette (roman)
mış, hayatın zamanla değişen koşulları dışında insanın hiç
hh La Bruyere (Karakterleriyle)
değişmeyen yanları olduğuna inanılmış, insanın bu evrensel
özellikleri ele alınmıştır. hh Fenelon (Roman)

Türk Edebiyatında Klasisizmin Temsilcileri hh Toplumun her kesiminden insan esere girmiştir.
Türk edebiyatı Batı'ya açıldığında klasisizm dönemi kapandığın- hh "Düşünüyorum, öyleyse varım." ilkesine karşılık "Düşünüyo-
dan, bu akımın etkisi Türk edebiyatında fazla görülmez. Yine de rum ve hissediyorum, öyleyse varım." düşüncesinden yana-
Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey klasisizmin edebi-
dırlar.
yatımızdaki temsilcileri olarak sayılabilir.
hh Fransız İhtilali'yle insanların inandıkları dünya yıkılınca bu
hh Şinasi'nin "Şair Evlenmesi" adlı tiyatrosu, La Fontaine'den
yaptığı çeviriler ile Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den yaptığı durum edebiyata hüznü ve kötümserliği getirmiştir.
çeviriler klasisizmin etkisinde ortaya konmuş yapıtlardır.
hh Klasisizm'de insan doğası öne çıkarken romantizmde dış
Romantizm dünya ve gerçek doğa öne çıkmıştır.
18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan 19. yüzyılda etkisini göste- hh Romantiklerin dili konuşulan dilden uzak, yapay ve sanatlıdır.
ren bir edebiyat akımıdır. Klasisizme tepki olarak doğan roman-
hh Romantizmde karşıtlıklara (iyi-kötü, güzel-çirkin) çokça yer
tizm, duygu ve hayali ön plana çıkarmıştır. Klasisizm akımının
verilirken sanatçılar iyiden ve güzelden yana olmuşlardır.
ortaya koyduğu sağduyu ve akıl ilkesi bilimsel ve sanatsal geliş-
meyi hızlandırmıştır. J. J. Rousseau, Montesquieu gibi felsefeci- hh Romantizmde konu olarak genellikle toplumsal sorunlar,
ler, katı kurallara bağlı sistemle düşünce yönünden çatışma içine Hristiyanlık hikâyeleri, ulusal tarih gibi konular işlenmiştir.
girmiştir. Bu felsefeciler, insan hakları, özgürlük, adalet gibi ko-
hh Romantik sanatçılar eserlerine kişiliklerini yansıtmıştır. Olay-
nuları halkın gündemine sokmayı başarmıştır. Sonunda bu dü-
larla ilgili görüşlerini açıkça ortaya koymuşlardır.
şünceler meyvesini vermiş ve 1789'da Fransız İhtilali olmuştur.
İhtilalden sonra derebeylik ve aristokrasi çökmüş; soylulara karşı hh Romantizmin kurallarını, Victor Hugo, "Cromwell" eserinin ön
yeni bir yapılanma (burjuva) oluşmuştur. Bu gelişmelerden sonra sözünde belirtmiştir.
da yeni duygu, düşünce ve idealleri anlatmayı amaçlayan, sana-
hh Tiyatroda üç birlik kuralı terk edilmiştir.
tın ve sanatçının kurallardan kurtulup özgürleşmesini savunan
romantizm akımı doğmuştur. Romantizmin en önemli özelliği hh Tip yerine karakter üzerinde durulmuştur.
klasisizme tepki olarak doğuşudur. Klasik öğretinin bütün kural-
hh Tesadüfler ve olağanüstülüklere yer verilmiştir.
ları romantizmle birlikte yıkılmış, Latin ve Yunan edebiyatlarının
etkisi iyice zayıflamıştır. Bu akım, Victor Hugo'nun "Hernani" adlı hh Ulusal tarih ve kültür konu edilmiştir.
oyunuyla bir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır.
Romantizm Akımının Temsilcileri
Romantizmin Özellikleri hh Victor Hugo: Tiyatro, şiir ve roman
hh Romantizm öncelikle klasisizmin aklı tek ölçüt almasına kar- hh Voltaire: Şiir, felsefe ve roman
şıdır. Onlar insanı akıl ve duygusuyla bir bütün kabul eder.
hh Jean-Jacques Rousseau: Felsefe, roman ve şiir
hh Romantizm sanatçıya geniş bir özgürlük verir. Sanatçı kendi
hh F. Schiler: Şiir ve tiyatro
duygularını eserlerinde açığa vurabilir.
hh J.W. Goethe: Şiir, roman ve tiyatro
hh Romantizmde bireyin değil, toplumun düzeltilmesi amaçlanır.
Bu nedenle romantikler "toplum için sanat" ilkesini benimser- hh Lamartine: Şiir ve roman
ler.
hh Aleksandr Puşkin: Şiir

Türk Edebiyatında Romantizm hh Biçim güzelliğine önem vermişler ancak aşırı özentili ve süslü
anlatımdan uzak durmuşlardır.
Bu noktada tüm Avrupa'yı etkisi altına alan romantizm bu dö-
hh Realizm daha çok roman ve hikâye alanında gelişmiştir.
nemde Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ekrem, Ahmet Mithat
Efendi, Abdülhak Hamit Tarhan gibi isimlerin eserlerinde roman- hh Sanatçıların dili, objektiflik ilkesi doğrultusunda açık ve an-
tizmin niteliklerinin bulmak mümkündür. laşılırdır.
Realizm Realizm'in Başlıca Temsilcileri
19. yüzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına Realizm bir roman ve hikâye akımıdır. Bu akım şiirde görülme-
tepki olarak ortaya çıkmış bir sanat akımıdır. 19. yüzyılda bilim miş, tiyatro alanında ise tutunamamıştır.
alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bilim adamlarının yap-
Bu akımın Fransız edebiyatındaki en ünlü temsilcileri arasında;
tıkları gözlemler ve deneyler, bilimin gelişmesine büyük katkılar-
da bulunmuştur. Bilimsel alanda yalnızca gözlenenlere, yani ger- hh Gustave Flaubert,
çeğe önem verilmesi, Auguste Comte'un Pozitivizm felsefesinin, hh Balzac
insanın sadece gördüğüne inanması gerektiğini savunmasının
hh Stendhal
edebiyata da yansıması olmuştur. Böylece Pozitivizmin de etki-
siyle realizm akımı doğmuştur. hh Tolstoy
Realizmde, duygu ve hayaller yerini, toplum ve insan gerçek- hh Dostoyevski
lerine bırakır. Konular gerçekten alınır. Yaşanan ve gözlenen
hh Anton Çehov
gerçek bütün çıplaklığıyla anlatılır. 1857'de Gustave Flaubert'in
kaleme aldığı "Madame Bovary" adlı romanla, realizmin, roman- hh Turgenyev
tizm karşısında üstünlük sağladığı kabul edilmektedir. Bu roman hh Gogol
ilk büyük realist roman sayılır.
hh Gorki
Realizm Akımının Özellikleri
hh Realizmin ilk sıradaki ilke ve niteliği gerçekliktir. Romantizm
'in lirizmine karşı çıkan realizme göre gerçeğe ancak ve an- Edebiyatımızdaki Temsilcileri
cak bilimin emrindeki akılla ulaşılır. hh Recaizade Mahmut Ekrem
hh Okura bir şeyleri öğretme ve onları eğitme gibi bir amaçları
hh Samipaşazade Sezai
yoktur. "Sanat için sanat" anlayışına sahiptirler.
hh Nabizade Nazım
hh Sanatçılar eserlerinde gözlem, anket ve bilgilerden yararlan-
mışlardır. hh Halit Ziya Uşaklıgil
hh Gerçeği gözlem yoluyla fotoğraf makinesi ya da ayna gibi ol- hh Yakup Kadri Karaosmanloğlu
duğu şekliyle anlatmak istemişlerdir.
hh Memduh Şevket Esendal
hh Çevre tasvirleri önemli görülerek kişiyi ve içinde yer aldıkları
çevreyi tasvir yoluna gitmişlerdir. hh Reşat Nuri Güntekin
hh Anlatımda kişiliklerini gizlemişlerdir. Duygularını olaylara kat- hh Sait Faik Abasıyanak

mamışlar, rastlantılardan ve olağanüstülüklerden sıyrılarak hh Ömer Seyfettin
gerçeği anlatmışlardır.
hh Tarık Buğra
hh Romantizmdeki gibi iyiler iyi kötüler kötü değildir. İnsanlar iyi
ve kötü yönleriyle anlatılmıştır.
Örnek Cevapları
1. E 2. D 3. D

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Testi
1. "Şair Evlenmesi" adlı eser ile ilgili aşağıdakilerden han- 5. Eserin ilk adı son Pişmanlık'tır. Türk edebiyatı tarihinde
gisi söylenemez? "edebi karaktere sahip ilk roman" olarak kabul edilmiş-
tir. Eserdeki ana mekan İstanbul–Çamlıca'dır. Romanın
A) Tek perdelik bir töre komedyasıdır.
üç ana karakteri: Ali Bey, Mahpeyker, Dilaşub'tur. Eserde
B) Görücü usûlü evlilik ele alınmıştır. tutkulu bir yapıya sahip olan ve iyi bir eğitim aldığı halde
C) Geleneksel halk tiyatrosundan izler taşımaktadır. hayatın gerçekleri karşısında cahil ve tecrübesiz bir şekil-
D) Yazarı Şinasi'nin sürgününe neden olmuştur. de yetiştirilmiş Ali Bey'in başından geçen ve sonu felaketle
biten bir aşk macerası anlatılmıştır.
E) Türk edebiyatında yazılmış ilk komedidir.
Bu parçada sözü edilen eser-yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
2. ----, tiyatro ile ilgili görüşlerini Celalettin Harzemşah adlı A) Cezmi – Namık Kemal
oyununu ön sözünde ortaya koymuş ve tiyatronun eğitici B) İçli Kız – Abdülhak Hamit Tarhan
bir eğlence aracı olduğunu vurgulamıştır. C) İntibah – Namık Kemal
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi D) Afife Anjelik – Recaizade Mahmut Ekrem
getirilmelidir? E) Gave – Şemsettin Sami
A) Şinasi
B) Namık Kemal
C) Ziya Paşa
D) Ahmet Vefik Paşa
E) Direktör Ali Bey
6. Namık Kemal ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) Şinasi ile tanışınca şiirleri Batı tarzına kaymış ve divan
A) Ziya Paşa, roman türünde eser kaleme almamıştır. şiiri çizgisinden fazlasıyla uzaklaşmıştır.
B) Şinasi, Türk edebiyatında ilk makale örneği olan Mu- B) Tanzimat edebiyatının en coşkulu şairidir.
kaddime-i Tercüman-ı Ahval'i bu gazetenin ön sözü
C) Tarih türündeki yapıtları ve hicivleriyle de ünlüdür.
olarak yayımlamıştır.
D) Tiyatro ile ilgilenmemiştir.
C) Ziya Paşa, meşrutiyetçi ve toplumcu bir şairdir.
E) "İslamiyet ilerlemeye engeldir" sözü üzerine "Renan
D) Ahmet Mithat'ın "Esaret" adlı eserinde kölelik konusu il
Müdafaanemesi" adlı eserini kaleme almıştır.
defa ele alınmıştır
E) Recaizade Mahmut Ekrem'in tiyatro türünde eseri yok-
tur.
4. Mukaddime-i Celal yazarın eleştirisidir. Celaleddin Har-

zemşah oyununun başına koyduğu bir ön sözdür; bu ön
sözde Türk edebiyatında romantizm akımının temel il- 7. Namık Kemal'in roman türüne ilişkin görüşleri arasın-
kelerini ortaya koymuştur; ayrıca Batı edebiyatı ile Doğu da aşağıdakilerden hangisi yoktur?
edebiyatını karşılaştırmış, tiyatro ve roman türleri üstünde A) Ona göre roman, hakikate, tabiata ve akla uygun ol-
durmuştur. malıdır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden sanatçı- B) Sosyal fayda ve kıssadan hisse çıkarma anlayışı ro-
lardan hangisine aittir? manlarında hakimdir diyebiliriz.
A) Namık Kemal C) Hayatı boyunca sadece iki roman kaleme almıştır: İnti-
B) Şinasi bah ve Cezmi.
C) Ziya Paşa D) Namık Kemal romanı da diğer edebi türler gibi halkı
eğitmeye yarayacak, fikirlerini geniş kitlelere yayabile-
ceği faydalı bir eğlence olarak değerlendirmiştir.
E) Romanlarında realizm akımının etkisindedir.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Testi
8. I. Namık Kemal'in en tanınmış eseridir. 11. Tanzimat tiyatrosuyla ilgili olarak aşağıdaki yargılar-
II. Türk edebiyatında daha çok "Batılı anlamda sahnele- dan hangisi yanlıştır?
nen" ilk oyun olarak değerlendirilmiştir. A) I. Dönem'de tiyatroların kahramanları aydın kesimden
III. Oyunun başkarakterleri Zekiye, İslam Bey, Abdullah alınmıştır.
Çavuş ve Sıtkı Bey'dir. B) Tiyatro eserlerinde iyiler çok iyi, kötüler çok kötüdür;
Yukarıda verilen Namık Kemal'e ait olan eserin adı aşa- eserler, öğütle biter.
ğıdakilerden hangisidir? C) Bu dönem tiyatrosu Batı tiyatrosunun etkisi altındadır,
A) Akit Bey özellikle Shakespeare ve Moliere, tiyatro yazarlarımı-
zın taklit ettikleri büyük üstatlardır.
B) Gülnihal
D) Tiyatro, doğrudan halka seslenen ve konuşmaya da-
C) Cavallı
yanan bir tür olduğu için yapıtlar genellikle konuşma
D) Kara Bela diliyle yazılmıştır.
E) Vatan yahut Silistre E) Tanzimat II. Dönem edebiyatında tiyatro eserleri oy-
nanmaktan çok okunmak içi yazılmıştır.
9. Namık Kemal'in sürgüne giderken vapurda tasarlayıp Ma-

gosa zindanında tamamladığı eseridir. Beş perdelik bir
dramdır. Eserin konusunu, Yunan isyanı Navarin baskını
12. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat tiyatrosunun genel
ve Kırım Savaşı oluşturmaktadır. Eserde kahraman bir
özellikleri arasında yer almaz?
kocaya ihanet eden bir kadının aile ve toplum hayatında
oynadığı yıkıcı rol üzerinde durulmuştur. Tiyatro tekniğine A) Tanzimat tiyatrosunda çoğunlukla aile, gelenek, göre-
uygun bir eserdir. Birbirine zıt karakterlerin davranışları nek, vatan sevgisi konuları işlenir.
üzerine kurulmuştur. B) Manzum tiyatro yazılmamıştır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi- C) Tanzimat tiyatro yazarları halkı eğitme amacı gütmüş-
dir? lerdir.
A) Âkif Bey D) Tanzimat yazarları, tiyatronun eğlence aracı olduğu
B) Zavallı Çocuk kadar, eğitim aracı olduğunda da birleşmişlerdir.
C) Gülnihal E) Komedilerde klasisizmin, dramlarda ise romantizmin

etkileri görülür.
D) Kara Bela
E) Celalettin Harzemşah
10. Yazarın "Şair Evlenmesi" eski evlenme tarzını hicveden 13. Tanzimat dönemi tiyatrosuyla ilgili aşağıdaki yargılar-
tek perdelik komedidir. Bu eserin en önemli tarafı yeni bir dan hangisi yanlıştır?
türe ilk adım atılırken taklide kaçmadan, doğrudan doğruya
kendi hayatımıza ve yerli tiplere yönelmesidir. Müştak Bey A) Tanzimat'a kadar geleneksel halk tiyatrosu (karagöz,
devrin Beyoğlu'ndaki tiyatrolarına devam eden şiir ve süse meddah ve ortaoyunu) dışında ürün verilmemiştir.
hevesli alafranga bir tiptir. Onun alafrangalığının en açık B) Batılı anlamda tiyatronun gelişimi Tanzimat'la başlar,
ispatı, o devirde, geline yüz görümlüğü yerine şiir hediye Şinasi'nin 1859'da yazdığı Şair Evlenmesi Batılı tiyat-
etmeye kalkmasıdır. ronunu ilk örneğini oluşturur.
Bu parçada sözü edilen eser kime aittir? C) Ziya Paşa, dönemin en önemli tiyatro yazarıdır.
A) Namık Kemal D) Komedyalarda klasisizmin, romantizmin etkisi görülür;

dramlar tarihî ve romantik çizgidedir.
B) Ziya Paşa
E) Batılı anlamda tiyatro edebiyatımızda yeni olduğu için
C) Abdülhak Hamit Tarhan
teknik bakımdan eserler yetersizdir.
D) Şinasi
E) Muallim Naci
13. C 12. B 11. A 10. D 9. A 8. E 7. E 6. D 5. C 4. A 3. E 2. B 1. D Cevaplar

Genel Özellikler 08
Kazanım: Tanzimat Dönemi'ni etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını açıklar.
hhGENEL ÖZELLİKLER Örnek 1:

hh Tanzimat Dönemi 1860 yılında çıkarılan ilk özel gazete olan Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı ile ilgili aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez?
Tercüman-ı Ahval ile başlatılır.
A) Türk edebiyatı yönünü Batı edebiyatlarına çevirmiştir.
hh Türk edebiyatının Batılılaşmaya başladığı dönemdir.
B) Divan edebiyatının etkisinden çıkılmaya çalışılmıştır.
hh Kendi içerisinde iki döneme ayrılır. C) Birçok yeni edebi tür Batı'dan alınmıştır.
D) Edebiyat dili halk diline yaklaştırılmıştır.
E) Sanatçılar, sanatı araç olarak kullanmışlardır.
I. Dönem
hh Yeniliğin başladığı dönemdir. Tanzimat Dönemi Türk edebiyatında dilde sadeleşme amaçlanmış ancak ba-
şarılamamıştır. Bu nedenle edebi dilin halk diline yaklaştırıldığı söylenemez.
hh Batı'dan alınan yeni kavramlar işlenmiştir. Cevap: D
hh "Sanat, toplum içindir." anlayışı benimsenmiştir. hh Batılı tarz eğitim kurumları ile geleneksel eğitim kurumların-
hh Dilde sadeleşme amaçlanmıştır ama tam olarak başarılama- da yetişenlerin dünyayı algılaması farklı olduğu için eski-yeni
mıştır. tartışmaları yaygınlaşıp edebiyat dışında da bir boyut kazan-
mıştır.
hh Edebiyat gazete çevresinde gelişmiştir.
hh Edebiyatçıların hemen hemen hepsi aynı zamanda gazete- hh Türkçülük, milliyetçilik düşüncesinin ilk tohumları atılmış; et-
cidir. kileri görülmüş fakat Abdülhamit'in İslamcılık ve aydınların
Osmanlıcılık düşüncesinin etkisiyle bu tohumlar filizlenip boy

hh Eserler gazetelerde yayımlanmıştır.
atamamıştır.
hh Gazetecilikten gelen hitabet üslubu edebi eserlere de yan-
sımıştır. hh Şiirde konu birliği sağlanmıştır.
hh Edebiyat bir amaç değil, araç olarak kullanılmıştır. hh Şiirlere başlık gelmiştir.
hh Sanatçıların çoğu devlet yönetiminde yer alan isimlerdir ya hh Şiirde şekil eski, içerik yenidir.
da yönetimdeki, üst tabakadaki kişilerle irtibatlıdır.
hh Roman, hikâye Batı'dan alınmış, ilk örnekleri verilmiştir.
hh Sanatçılar, yabancı dil bilen kişilerdir. hh Romanlarda konular günlük yaşamdan, tarihten alınmıştır.
hh Birçok sanatçı Batı'ya gitmiş ya da Batılı yaşamı yakından hh Romanın, hikâyenin tekniği zayıftır.
tanımış kişidir.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Genel Özellikler
hh Romanlarda olayın akışı kesilmiş, okuyucuya bilgi verilmiştir. II. Dönem

hh Roman, kahramanları tek yönlüdür. İyiler hep iyi, kötüler hep
hh II. Abdülhamit 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nı (93 Harbi)
kötüdür.
bahane ederek Meclis-i Mebusan'ı kapatmış ve meşrutiyet
hh Divan edebiyatının ve geleneğin etkileri roman, hikâyede de yönetimine son vermiştir.
vardır.
hh Bu olaydan sonra II. Abdülhamit, ülkenin dağılmasına yol
hh Edebi eleştiri yok sayılır. Eleştiriler eski-yeni tartışması ek-
açacağını düşündüğü Batı'dan giren konuların, kavramların
seninde, bilimsellikten uzak, duygusal ve siyasal bakış etki-
gazetede, edebiyatta işlenmesini yasaklamıştır.
sindedir.
hh Sadece eleştiri ile ilgilenen kişi yoktur. Yazarlar, şairler aynı hh II. Abdülhamit'in istibdatı ve yasakları edebiyatı da etkilemiş
zamanda eleştiriler de yazmıştır. ve Tanzimat II. Dönem başlamıştır.
hh Edebi türler arasında kesin çizgilerle ayrım yapmak zordur. hh 1878 de başlayıp 1896 yılında Servetifünun Dönemi'nin ku-
hh Edebi akımlar yüzeysel olarak tanınmış ve yansıtılmıştır. ruluşuna kadar olan dönemdir.
hh Tiyatro, geleneksel halk tiyatrosundan izler taşımakla birlikte hh I. dönemin birçok noktada devamıdır.
Batı'yı örnek almıştır.

hh Batılılaşma sürdürülmüş, geliştirilmiştir.
hh I. Dönem'de romantizm ve klasisizm akımları etkilidir.
hh Batı edebiyatları ve I. dönem Tanzimatçılar örnek alınmıştır.
hh Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, A. Vefik Paşa, Şemsettin
hh I. dönem sanatçılarının örnek alacakları Türk aydını bulun-
Sami, Ahmet Mithat Efendi I. dönem sanatçılarıdır.
madığı için I. dönem sanatçıları Batı'yı biraz el yordamıyla
Örnek 2:
keşfetmişlerdir.
I. Tanzimat I. Dönem sanatçıları divan edebiyatı geleneği
ile yetişmişler sonradan Batılı anlayışı benimsemişler- hh II. dönem sanatçılarının örnek alacakları Türk aydını, sanat-
dir.
II. Hemen hepsi aynı zamanda gazetecilik de yapmıştır. çısı olması, II. dönem sanatçılarının yeniliği daha iyi kavra-
III. Devlet yönetiminde ya da yönetimde olanlara yakın ki- malarını sağlamıştır.
şilerdir.
IV. Çoğu yabancı bir dili bilmektedir. hh Eski-yeni tartışmaları bu dönemde de devam etmiştir.
V. Batılı tarz eğitim veren okullardan yetişmişlerdir.
hh "Sanat için sanat" anlayışına geçilmiş; toplumsal konulardan,
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Tanzi- siyasal ve ideolojik bakıştan uzak durulmuştur.
mat Dönemi edebiyatçıları ile ilgili söylenemez?
hh Şiirde bireysel konular işlenmiş, şiirin konu alanı genişlemiş-
tir.
Bu dönem sanatçıları Batılı tarzda eğitim veren kurumlarda değil, geleneksel
eğitim kurumlarında ve aile çevrelerinde eğitim almış kişilerdir. Cevap: E hh "Zerreden küreye kadar güzel olan her şey şiirin konusu ola-
bilir." görüşü benimsenmiştir.

hh Divan edebiyatı nazım biçimleri kullanılmıştır. Tanzimat Dönemi ve Sonrasında İlkler

hh İlk yerli roman:
Not
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Şemsettin Sami)
Bu dönemden itibaren Batılı nazım biçimleri denenmiş, hh İlk çeviri roman:

divan edebiyatı nazım biçimleri kırılmaya başlanmıştır
fakat bu dönemde divan edebiyatından tamamen uzak- Yusuf Kamil Paşa'nın Fransız yazar Fenelon'dan yaptığı "Tele-
laşılmamıştır. mak" çevirisidir.
hh İlk tarihi roman:

hh Aruz ölçüsü kullanılmıştır. (Heceyi deneyenler de vardır.)
Namık Kemal'in yazdığı Cezmi
hh Gazete önemini yitirmiştir, I. dönemdeki gibi gazetenin amiral
hh İlk edebî roman:
gemisi işlevi yoktur.
Namık Kemal'in "İntibah" romanı
hh Dilde sadeleşme anlayışı terk edilmiştir.
hh İlk tarihi roman denemesi:
hh Tiyatrolar okunmak için yazılmıştır. A. Mithat – Yeniçeriler
hh Roman ve hikâyede realizme geçilmiş, teknik gelişmiştir. hh İlk realist roman: R. Mahmut Ekrem – Araba Sevdası
hh Servetifünun döneminin hazırlayıcısı olmuştur. hh İlk realist roman denemesi:
S. Sezai – Sergüzeşt
hh Şiirde romantizm, nesirde realizm kısmen de naturalizm
akımlarından etkilenilmiştir. İlk köy romanı:
N. Nazım – Karabibik
hh İlk naturalist roman denemesi: N. Nazım – Zehra
Örnek 3: hh İlk Psikolojik roman:
Tanzimat Dönemi aşağıdaki hangi tarihler arasında et- M. Rauf – Eylül

kili olmuştur?
A) 1860 – 1896 B) 1839 – 1860 C) 1862 – 1876 Araba Sevdası

D) 1860 – 1878 E) 1878 – 1908 Recâizâde Mahmut Ekrem’in en bilinen eserlerinden olan Araba
Sevdası, Türk edebiyatındaki ilk realist romandır. Eserde Batı
Tanzimat edebiyatı 1860 yılında çıkarılan Tercüman-ı Ahval gazetesi ile başla-
tılır ve 1896 yılında Servetifünun döneminin başlamasıyla bitirilir. Cevap: A hayranlığı, maddiyâta ve dış görünüme önem verme, önyargılı
davranma gibi toplumda o zaman sıkça görülen sorunlar işlen-
miştir.
Romanın ana kahramanı Bihruz Bey, merhum bir Osmanlı pa-

şasının oğlu, genç bir mirasyedidir. Evde, özel öğretmenlerden
yarım yamalak bir eğitim almıştır. Şımarık, sorumsuz bir gençtir.
Sorusu
Öğretmen
Tanzimat'ın kendi içinde iki döneme ayrılmasının temel nedeni

nedir?
Cevap: Yönetimin değişmesiyle edebi ortamın ve anlayışın değjşmek

zorunda kalmasıdır.

Bir işte sürekli çalışmaz, alafranga yaşam tarzına özenir, süsü, Felatun Bey ve kardeşi Mihriban Hanım küçük yaşta annelerini
gösteriş yapmayı sever. Arabalara, pahalı giysilere, eğlence yer- kaybetmiştir. Babasının Batı hayranlığından dolayı Felatun Bey
lerinde dolaşmaya düşkündür. Her fırsatta çok az bildiği Fran- Avrupai bir tarzda yetiştirilmiştir. Rakım Efendi ise Tophane’de
annesi ve dadısı ile büyümüş fakir bir çocuktur ve geleneksel bir
sızcayla insanlarla konuşarak gösteriş yapmaya bayılır. Böylece
anlayışla yetiştirilmiştir. Felatun Bey gibi Rakım Efendi de Harici-
Batılı olduğunu zanneder.
ye Kaleminde çalışmaktadır. Rakım Efendi ayrıca özel yazı yaz-
Bir gün Çamlıca’da “lando” diye adlandırılan, çok şık, sarı renk- makta, İngiliz bir ailenin kızlarına da Türkçe dersleri vermektedir.
li at arabasıyla gezerken güzel bir lando daha gelir ve içerisin-
Rakım Efendi biriktirdiği para ile bir cariye satın alır. Adını “Ca-
den iki hanım iner. Bu hanımlardan biri yirmili yaşlarda, sarışın,
nan” koyar ve ona da Türkçe dersi vermeye başlar. Kız çok akıl-
Periveş adında güzel bir kız, diğeri ise Bihruz Bey’in Periveş
lıdır. Bunu anlayan Rakım Efendi Türkçe’nin yanında piyano ve
Hanım’ın hizmetçisi zannettiği yaşlıca bir kadındır. Bihruz Bey,
Fransızca dersleri de görmesi için her türlü fedakarlıkta bulunur.
“blond” diye tabir ettiği sarışın hanıma vurulur. Bir süre hanım-
Fransızca’yı kendisi öğretirken, komşusunun cariyelerinin piya-
ların arkasından yürür ve bir sonraki cuma yine geleceklerini
no hocası, Jozefino, parasız olarak Canan’a ders vermeyi kabul
öğrenir.
eder. Rakım Efendi Canan’a bir piyano satın alır.
Ertesi hafta yine oraya gider. Özene bezene yazdığı mektubu kı-
Rakım Efendi terbiyesi, efendiliği ile ders verdiği kızların ailesi-
zın arabasına atar. Ama o günden sonra kızı bir daha göremez.
nin tam güvenini kazanmıştır. Aynı eve gelen Felatun Bey, Ra-
Onu her yerde arayıp bulamayan Bihruz Bey, durumu arkadaşı
kım Efendi’yi aşağılamak istese de her seferinde kendisi küçük
Keşfi Bey’e anlatır. Yalan söylemekten zevk alan Keşfi, ona kızın
düşer. Rakım Efendi Jozefino’nun da güvenini ve sevgisini ka-
öldüğünü, ailesini yakından tanıdığını, bir de ablası bulunduğunu
zanmıştır. Olgun bir kadın olan Jozefino, Rakım Efendi’nin ak-
söyler. Bihruz Bey bu yalana inanır ve kahrolur. Günler boyu ağ-
lına hep Canan’ı sokmaya çalışmaktadır. Çünkü kendisi Rakım
lar. Bu arada serveti tükenmekte, borçları artmaktadır.
Efendi’yi bir kardeş gibi sevmektedir. Bu arada İngiliz kızlar da
Aradan günler geçer, Bihruz Bey’in aşkı küllenmeye yüz tutmuş- yavaş yavaş Rakım Efendi’ye karşı bir yakınlık duymaya başla-
tur. Bir gün Şehzâdebaşı’nda dolaşırken, sevdiği kıza rastlar. mışlardır. Bu yakınlık, önce hayranlığa sonra da aşka dönüşür.
Fakat kızın, sevgilisi değil, onun ablası olduğunu düşünür. Bin Rakım Efendi ise alabildiğine saf ve temiz yürekli bir insandır;
bir güçlükle kadının yanına yaklaşır ve üzüntüsünü bildirir. Kız çevresindeki aşklardan haberi bile yoktur.
kardeşine olan aşkından bahseder. Mezarının yerini sorar. Kadın
Felatun Bey çapkınlığı yüzünden İngiliz aileden uzaklaşmak zo-
güler. Bihruz’a onunla nerede karşılaştığını açıklar ve kız karde-
runda kalır ve yabancı bir kadınla dost hayatı yaşamaya baş-
şi olmadığını söyler. Kahkahalar atarak alay eder. Bihruz Bey’in
lar. Rakım Efendi, onu ikaz etmek istese de Felatun Bey, Rakım
zengin zannettiği Periveş Hanım, aslında düşkün bir kadındır.
Efendi’nin hayattan zevk almasını bilmediğini belirterek uyarıla-
Bihruz Bey, yalan aşkından dolayı bir kez daha yıkılır. Düştüğü
rına kulak vermez.
acınası durumdan kurtulmak ister. Bunun üzerine potlar kırarak
Bir gün İngiliz aile Rakım Efendi’nin evini ziyarete gelir. Kızlar
daha da gülünç duruma düşer. Utançtan kıpkırmızı kesilir. Son-
dahil hepsi Canan’a hayran kalırlar. Ancak İngiliz kızlardan Can,
ra, bir yolunu bularak oradan ayrılır.
biraz da Rakım Efendi’nin Canan’a olan ilgisini hissederek kıs-
kanır ve aşkından yatağa düşer. Tüm bunlardan habersiz olan
Felatun Bey ve Rakım Efendi Rakım Efendi, Canan’ı nikahı altına almıştır bile.
Roman fakir bir ailenin zeki, namuslu, yetim ve çalışkan çocuğu İngiliz aile sonunda kızlarının rahatsızlığının sebebini anlar. Ra-
Rakım Efendi ile Avrupa kültürü ile yetişmiş, aslında görgüsüz,
kım Efendi’den yalandan bile olsa Can’la evlenmek istediğini
hayattan zevk almaktan başka bir şey düşünmeyen Felatun
söylemesini isterler. Rakım Efendi kabul eder. Ancak, bu sefer
Bey’in hayatlarının karşılaştırılmasını yapmaktadır. Bir çok nok-
de Can karşı çıkar, çünkü, Rakım Efendi acıdığı için böyle bir
tada hayat çizgileri kesişen bu ikiliden, sonuç itibariyle kazanan
şeye evet demiştir. Felatun Bey ise kumar aleminde her şeyini
hep Rakım Efendi’dir.

kaybetmiş ve yabancı sevgilisi tarafından terkedilmiştir. Ama aklı Zehra

başına gelmiş, Cezayir eyaletinde kaymakamlık görevine atan-
Zehra zengin bir aile kızıdır. Küçük yaşta annesini yitirir. Sevgi
mıştır. İngiliz ailenin hasta olan kızı Can kendi kendine şifa bul-
ve şefkatten yoksun kalır. Bu yüzden sinirli, kıskanç ve geçimsiz-
muş, hızla iyileşmeye başlamıştır. Bu duruma en çok sevinen ise
dir. Her şeye öfkelenir. Büyüyünce, babası onu iş yerinde katip
kendisini hastalığın sebebi gören Rakım Efendi olmuştur.
olarak çalıştırdığı Suphi ile evlendirir. Zehra bir süre kocasıyla
Bu arada Rakım Efendi’nin cariyesi Canan ile evliliği ilk meyvesi-
iyi geçinir. Sonra eski huyları depreşir. Eşini herkesten kıskanır,
ni verir. Canan’dan bir çocuğu dünyaya gelecektir.
durmadan onu rahatsız eder.
Suphi’nin annesi, ev işlerine yardımcı olmak üzere, Hüsnücemal
Sergüzeşt
adında güzel bir cariye alır. Bu durum Zehra’yı iyice çileden çı-
Kafkasya’nın bir köyünde Dilber adında küçük bir kız esircilerin karır. Karısından bıkan ve bunalan Suphi bu kez Hüsnücemal’e
eline düşer. İstanbul’a getirilir. Dokuz yaşındaki güzel kız, Mus- bağlanır. Sonra da onunla evlenir. Ayrı bir eve taşınırlar. Zeh-
tafa Efendi adında bir memura satılır. Evin hanımı serttir, kötü ra’nın babası ölünce Suphi onu boşar.
huyludur. Dilber’e çok cefa eder. Kızcağız bütün ağır işleri yükle-
Zehra öç almak için bir Rum kadınını Suphi’ye musallat eder.
nir, gücünün üstünde çalışır, öyleyken sık sık dövülmekten, aşa-
Ürani kısa zamanda amacına ulaşır. Suphi’yi kandırır, kendisi-
ğılanmaktan kurtulamaz.
ne bağlar. Suphi’nin gözü artık Hüsnücemal’ı görmez. Şimdi aklı
Mustafa Efendi Erzurum’a bağlı bir ilçeye atanır. Dilber’i götür- Ürani’dedir. Bu yüzden, varını yoğunu ona yedirir. Sonunda iflas
mek istemediğinden bir esirciye satar. Dilber sıkıntılı yıllar geçirir. eder. Bunun üzerine Ürani ona sırt çevirir. Hüsnücemal üzün-
Ona müzik, okuma, ev işleri öğretilir. Ardından, satılır. Bir paşa tüsünden intihar eder. Suphi tulumbacılığa kadar düşer, öyley-
konağına düşer. ken Ürani’yi unutamaz. Sevgilisinin başka bir erkekle yaşadığını
Asaf Paşa’nın ailesi görgülü ve bilgilidir. Evde dengeli bir hava duyunca tepesi atar. Gizlice onları izler ve ikisini de yakalayıp
vardır. Dilber burasını çok sever, ilk kez rahat eder. Ailenin oğlu öldürür. Fakat, delil yetersizliğinden kurtulur. Trablusgarp’a sür-
Celal Avrupa’da okumuş, resim çalışmış, kültürlü ve yakışıklı bir gün edilir.
gençtir. Dilber’i model olarak kullanır, iki genç zamanla birbir- Bu arada Zehra Suphi’nin katibi Muhsin ile evlenmiştir ama mut-
lerine yakınlık duyarlar. Birbirlerini severler. Anne baba durumu lu değildir. Yeni kocası bir süre sonra ölür. Zehra yalnız kalır.
sezince telaşa kapılırlar. Oğullarının haberi olmadan kızı bir esir- Ayrıca, Suphi’nin başına gelenleri de öğrenince sinirleri büs-
ciye satarak konaktan uzaklaştırırlar. Celal olup bitenleri öğre- bütün bozulur. Çünkü, için için, hala onu sevmektedir. Bir gün
nince üzüntüden yatağa düşer. sokakta giderken, bir dilenci kadının ansızın düşerek öldüğünü
Dilber’in yeni sahibi Mısırlı bir zengindir. Kızı haremine kapamak görür. Dikkatle bakınca Suphi’nin annesi olduğunu anlar. Kendini
amacındadır. Bunun için onu Mısır’a götürür. tutamaz, kadının üstüne kapanarak ağlar. Ardından, hastalanıp
Genç kız hareme girmek istemediğinden üst katta karanlık bir yatağa düşer. Bir ay kadar ateşler içinde yatar, sonra da ölür.
odaya kapatılır. Harem ağası Cevher kıza acır, onu kurtarıp İs-
tanbul’a kaçırmak ister. Geceyarısı odaya ip atarak yukarı tır- Karabibik
manır, önce Dilber’i aşağı indirir. Arkadan kendisi de inerken
Karabibik, babadan kalma on iki dönümlük tarlasının dört dönü-
dengesini kaybeder, düşerek ölür. Dilber yalnız ve çaresiz kalır.
münü satarak askerlik görevi yerine verilen parayı ödeyen, kalan
Tek başına İstanbul’a gidemeyeceğini anlar. Kendini Nil ırmağı-
sekiz dönümlük tarlasıyla yaşamını sürdürmek zorunda olan bir
na atarak intihar eder.
köylüdür. Sekiz dönümlük tarlasından başka bir varlığı olmayan
ve çok fakir olan Karabibik bu tarlayı ekerek geçimini sağlamak-

tadır. Tarlasını sürmesi için Koca İmam’ın öküzlerini kiralar. Kızı Cezmi Adil Giray ve Gazi Giray , Şehriyar tarafından ayrı yerlere
Huri’yi Koca İmam’ın kayınçosu Sarı İsmail’le evlendirebilse hapsedilirler. Adil Giray sarayda ağırlanırken Gazi Giray bir ada-
öküzleri kiralamaktan kurtulacaktır, ancak Sarı İsmail başka bir da “Kahkaha Zindanı” denilen yerde hapsedilir. Bunun sebebi ise
kadın ile evlenince bu umudu da suya düşer. Çaresiz kalan Ka- Şehriyar’ın Adil Giray’ı ilk anda görüp aşık olması ve Gazi’nin bu
rabibik en sonunda Rum bir tefeci olan bakkal Yani’den yüksek durumu anlayıp sorun çıkarmaması içindir.
faizli borç para almak durumda kalır ve bununla bir çift öküz alır. Şehriyar, Adil ile görüşebilmek için türlü entrikalar çevirir. Onunla
Artık tarlası da vardır, öküzleri de. Bu durumda muhakkak kızı- buluşup konuşmasını ise Adil’den bilgi alıp onunda yardımıyla
nı alacak birisi bulunacaktır. Ve sonunda kavgalı olduğu toprak Kırım Hanlığı’nı ele geçirecek planlar yapmak olarak yorumlar.
ağası Yosturoğlu’nun yeğeni Hüseyin kızı Huri’yi sever. Bir süre
Şehriyarın Adil Giray’la yaptığı ikili müzakereler Perihan’ı şüp-
sonra Yostuoğlu’nun yeğeni Hüseyin Huri ile evlenir. Karabibik
helendirir. Perihan da müzakerelere devletin bir idarecisi olarak
artık mutludur. Bir süre sonra hastalanır, ancak kızının mürüvve-
katılmak ister ve katılır.
tini gördüğü için huzurludur.
Şehriyar bir şekilde aşkını Adil Giray’ a yalnız oldukları zaman
açıklar. Fakat Şehriyar çok kıskanç kişiliğe sahip olduğundan
Cezmi Perihan’dan gelebilecek tehlikeler için Adil Giray’a Perihan’ı ol-
Olay Sokullu Mehmet Paşa Dönemi'nde, İstanbul’ da başlar, duğundan çok zıt bir şekilde tanıtır. Adil’ de inanıyormuş gibi dav-
Azerbaycan’ da, İran’ da sürüp gider ve Tebriz Sarayında sona ranarak Şehriyar’ a bir şey sezdirmeyip, onu kullanıp kardeşini
erer. de serbest bıraktırıp anavatanına dönmek istemektedir.
Cezmi çok iyi bir atlı spor ustasıdır. Bu ustalığı sayesinde Ahmet Perihan, Adil Giray’ı ilk gördüğünde aşık olmuştur. Fakat Adil,
Paşa ile tanışır. Ahmet Paşa'nın verdiği bir yemekte Cezmi’nin Perihan’nın o tatlı güzelliğini üstündeki peçe nedeniyle göreme-
atlı sporda olduğu kadar şairlikte de usta olduğu anlaşılır. Şairli- miştir. Fakat ilk görüşmelerinde Adil Perihan’nın ne kadar zengin
ğinin ünüyle Nevi ile tanışır. kalpli olduğunu, Şehriyar’ın anlattığından çok farklı olduğunu
1570 yılında İran seferi başlar. Cezmi bu sefere gönüllü olarak anlamıştır. Perihan’ın yüzünü de göstermesiyle ona ilk görüşte
katılır. Bu sefer sırasında çok ustaca ve zekice davranışlarda aşıl olmuştur.
bulunur ve ünü bir kat daha artar. Hatta sefer sırasında düşman Adil Giray esir düştükten sonra Cezmi bu haberi alır ve Adil’in
olduğu halde canı pahasına da olsa Pertev isminde bir İran as- yardımına koşar. Cezmi, bir şekilde Adil’in bulunduğu odaya
kerini de nehirde boğulmaktan kurtarır. Bu sayede Pertev’le de girmeyi başarır. Bundan sonra kaçış ve İran devleti hükümetini
çok iyi dost olurlar. Bir başka İran seferinde Cezmi, Adil Giray’la yıkıp yerine kendilerini getirmek için planlar yapmaya başlarlar.
tanışır. Cezmi bu savaşlarda gösterdiği kahramanlık sayesinde Cezmi bu planları uygulamak için bir İran askeri olan Abbas’ı
Adil Giray’ın teveccühünü kazanır. kullanır.
Kötü şans eseri Adil Giray ve kardeşi Gazi Giray savaş sırasında Şehriyar’ın yaptığı planlar yanlış zamanda uygulandığı için suya
İranlılara esir düşer. Savaşta Adil Giray’ ı esir eden Hamza Mirza düşer. Hatta planın istediği gibi gitmemesi kendisinin ölümüne
İran şahının oğlu ve komutan, Cengizoğullarından öyle iki kah- sebep olur.
raman şehzadeyi esir alarak başkente götürüp şöhret kazanmak
Şehriyar’ın askerleri Perihan ve Adil Giray’ ı da öldürürler fakat
ister.
aşklarını yok edemezler. Her ikisi de aynı mezara Cezmi tarafın-
dan defnedilir.
Örnek Cevapları
1. D 2. E 3. A

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Genel Özellikler Konu Testi
1. ----1860'ta Agâh Efendi ile Şinasi'nin birlikte çıkarttıkları 4. Aşağıdakilerden hangisi II. Dönem Tanzimat edebiyatı
ilk özel Türk gazetesidir. ---- 1962'de Şinasi'nin tek başına ile ilgili söylenemez?
çıkardığı gazetedir.
A) İkinci Dönem Tanzimat edebiyatı 1876 yılından Ser-
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki- vet-i Fünun edebiyatının kuruluşuna kadar (1896) de-
lerden hangileri getirilmelidir? vam eder.
A) Ceride-i Havadis – Tercüman-ı Hakikat B) "Sanat sanat içindir." anlayışı benimsenmiştir.
B) Tercüman-ı Ahval – Tasvir-i Efkâr C) Bu dönem sanatçıları Batı'yı biraz daha iyi tanımış ve
C) Tasvir-i Efkâr – Tercüman-ı Ahval eserlerine yansıtmışlardır.
D) Takvim-i Vakâyi – Hürriyet D) II. Abdülhamit'in siyasal baskıları yüzünden şiirde bi-
reysel, karamsar konular işlenmiştir.
E) Tercüman-ı Şark – Devir
E) Tiyatro gelişmiş, tiyatrolar eğitim amaçlı yazılmıştır.
2. Düşünceden ziyade şeklin ön plana çıktığı bol secili divan

edebiyatı nesir geleneğini yıkarak sade ve anlaşılır bir dille
yazılar yazmıştır. "Şair Evlenmesi" adlı tiyatrosunda nok-
talama işaretlerini ilk kez kullanmıştır. Roman ve hikâye
yazmamıştır. Klasizmden etkilenerek akılcı ürünler kaleme
5. "----" Türk edebiyatının ilk edebi romanıdır. Bu eserinde
almıştır.
Namık Kemal cariyelik konusunu işlemiştir; roman Ali Bey
Yukarıda sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıdakiler- adlı toy bir delikanlının yaşamı ve evlilik macerasını konu
den hangisidir? etmiştir, eser teknik olarak pek başarılı değildir; iyi-kötü tip-
A) Namık Kemal ler gerçekten uzak, aşırı niteliklere sahiptir.
B) Ahmet Mithat Efendi Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden

C) Ziya Paşa
D) İbrahim Şinasi A) Araba Sevdası B) Zehra
E) Şemsettin Sami C) İntibah D) Cezmi

E) Çengi
3. Şiirde ilk değişme içeriktedir; bunu şekil, dil ve üsluptaki

değişmeler takip eder. Bir taraftan yeni tema ve konular
ele alınırken bir taraftan da gitgide halkın anlayabileceği
bir dilin yolu açılır. Şiirin içeriğindeki, ilk değişikliklere ----
6. I. Renan Müdafanamesi'ni Fransız tarihçi Ernest Re-
başlamıştır. Maliye öğrenimi görmek için Fransa'da kaldı-
nan'ın "İslamiyet, ilerlemeye engeldir." düşüncesini çü-
ğı sıralarda çeşitli kişilerle ve Lamartine gibi sanatkarlarla
rütmek için yazmıştır.
dostluk kuran yazar, şiire yeni ve değişik kelimeleri, kav-
ramları ve temaları sokar. Onun şiirinde akıl, kanun, hak, II. Tanzimat döneminin "en gür sesli vatan şairi" olarak
adalet, millet, devlet, medeniyet gibi o güne kadar şiirde tanınmıştır.
pek rastlanmayan kelime ve kavramlar yer etmeye başlar. III. Romantizm akımının etkisinde kalmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan Yukarıda verilen bilgiler aşağıdaki sanatçılardan han-
hangisi getirilmelidir? gisine aittir?
A) Ziya Paşa A) Ziya Paşa

B) Ahmet Mithat Efendi B) Recaizade Mahmut Ekrem
C) Muallim Naci C) Ahmet Mithat Efendi
D) Namık Kemal D) Namık Kemal
E) İbrahim Şinasi E) İbrahim Şinasi

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Genel Özellikler Konu Testi
7. Yazar yenilikçi düşüncelere sahip olsa da divan şiiri gele- 11. Şiiri, Batılı sosyal ve siyasi fikirlere açan yazarın, üzerin-
neğinden kopamaz ve şiirlerini aruz ölçüsüyle ve ağır bir de durduğu yeni kavramlar arasında kanun, hak ve adalet
dille yazar. "Terci-i Bend ve "Terkib-i Bend" isimli iki şiirinde de önemli bir yer tutar. Şiirlerinde bu kavramları yücelterek
ise insanın yazgısı ve gerçeği kavramanın olanaksızlığını öngördüğü ileri toplum modelinin adeta programını yapar.
Tanrı'nın mutlak egemenliği gibi metafizik konuları işler. Birinci çevirisi olmak üzere "Tercüme-i Manzume (1859) ve
Yukarıda tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisidir? Müntehabât-ı Eşar (1862) adlı iki küçük kitapta toplanan
şiir tecrübeleri sanat yönüyle değilse de yarattığı etkiyle
A) Namık Kemal yenileşme yolunda önemli birer adım olur.
B) Şinasi Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
C) A. Mithat Efendi dir?
D) Nabizade Nazım
A) İbrahim Şinasi
E) Ziya Paşa
C) Ziya Paşa
8. Aşağıdaki eserlerden hangileri I. Dönem Tanzimat D) Ahmet Mithat Efendi
edebiyatına aittir?
A) Rüya – Zavallı Çocuk – Yeniçeriler
B) Çengi – Genç Kız Kalbi –Şermin
C) İntibah – Araba Sevdası – Nemide 12. Aşağıdakilerden hangisi II. Dönem Tanzimat edebiyatı-
D) Şair Evlenmesi –İçli Kız – Kadın İsterse nın özelliklerinden biri değildir?
E) Nemide – Körebe – Cezmi
A) Birinci dönemdeki dilde sadeleşme anlayışı terk edil-
miş, daha ağır bir dil ve sanatlı söyleyiş kullanılmıştır.
9. Aşağıdaki hangisi Tanzimat II. Döneminin özelliklerin- B) Bu dönemde (birinci döneme göre) gazete önemini yi-
den değildir? tirmiştir.
A) Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, C) Divan edebiyatı nazım şekilleri terk edilmeye başlan-
Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım ve Muallim mış, Batılı şiir biçimleri kullanılmıştır.
Naci bu döneme damgasını vuran sanatçılardır. D) Şiirde sembolizm ve parnasizm akımları etkili olmuş-
B) Bu dönem sanatçılarında romantizm, realizm ve natü- tur.
ralizmin etkileri görülür. E) Aruz ölçüsü kullanılmış, bazı şiirlerde hece ölçüsüne
C) Tanzimat I. Dönem'de yaşanan eski-yeni tartışmaları de yer verilmiştir.
yaşanmamıştır.
D) Dilde sadeleşme düşüncesi terk edilmiş, birinci dönem
sanatçılarına göre daha ağır bir dil kullanılmıştır. 13. Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat edebiyatının II. Dö-
E) Şiirin konusu bu dönemde daha da genişletilmiştir. nemi'nin özelliklerinden biri değildir?
A) Gazete ön plana çıkmış, edebiyat gazete çevresinde

gelişmiştir.
10. Namık Kemal ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlış- B) Şiirin konusu genişletilmiş, güzel olan her şeyin şiire
tır?
girebileceği fikri benimsenmiştir.
A) Romanlarında romantizmin etkisi görülür. C) Bu dönemde tiyatro eserleri oynanmak için değil,
B) İlk edebi romanımız olan İntibah'ı yazmıştır. okunmak için yazılmıştır.
C) İlk tarihi romanımız Cezmi'yi yazmıştır. D) Bu dönemde roman ve öykü teknik bakımdan birinci
D) Vatan, millet,hak, hukuk eserlerinde işlediği temel ko- döneme göre daha gelişmiştir.
nulardır. E) Bu dönem sanatçılarından Muallim Naci, Batı'nın körü
E) Harabat adlı eserinde Ziya Paşa'yı eleştirmiştir. körüne taklit edilmesini eleştirmiştir.
13. A 12. D 11. A 10. E 9. C 8. A 7. E 6. D 5. C 4. E 3. E 2. D 1. B Cevaplar

Tarama
09
1. Şinasi'nin açtığı yolda ilerleyen ---- Türk edebiyatının ger- 4. Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Mithat Efendi'nin eser-
çek anlamda ilk eleştirmeni ve kuramcısıdır. Takdir-i Elhan lerindendir?
adlı eserinde eleştirileri yer alır.
A) Sahra
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yazarlardan
B) Zemzeme
C) Letaif-i Rivayet
A) Ziya Paşa
D) Şair Evlenmesi
B) Ahmet Mithat Efendi
E) Defter-i Amal
C) Muallim Naci
E) Şemsettin Sami
5. (I) Türk edebiyatında ilk öykü örneklerini vermiştir.(II) "Es-

rar-ı Cinayet" adlı romanı edebiyatımızda ilk polisiye roman
sayılır. (III) Servetifünun yazarlarını eleştirerek onlara de-
kadanlar adını takmıştır. (IV) Sergüzeşt adlı romanı Türk
edebiyatında kölelik konusunu ele alan eserlerin başında
2. Aşağıdaki eserlerden hangisi tür bakımından diğerle-
gelir. (V) Türk edebiyatında onun kadar eser veren başka
rinden farklıdır?
bir sanatçı yoktur; bu nedenle "yazı makinesi" olarak tanı-
A) Gülnihal B) Karabela C) Akif Bey nır.
D) Zavallı Çocuk E) İntibah Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde Ahmet
Mithat Efendi ile ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır?
3. Çok sayıda öykü ve roman yazmış olmasına rağmen tek- 6. Yazarın Rodos adasında sürgün olduğu yıllarda yazdığı bir
rara düştüğü pek görülmeyen yazarın eserlerinin sonunda romandır; yazar bu romanında iki tipin çatışmasını anlatır.
iyileri mutluluğa kavuştururken kötüleri cezalandırması sos- Romanda Felatun Bey, Batı'ya özenen halktan uzaklaşan
yal edebiyat anlayışına bağlanmasıyla açıklanabilir. Batı alafranga davranışlarıyla gülünç duruma düşen bir tip-
romanları arasında çok beğendiği romanlar olduğunda he- tir. Rakım Efendi ise akıllı, yeniliklere açık, eğitime önem
men onlara karşı bir benzerini yazma yoluna giden yazar, veren, çalışkan bir tiptir. Rakım Efendi, yazarın kendi ya-
kendisinden sonra gelen Hüseyin Rahmi Gürpınar gibi po- şamından bir yansımasıdır adeta; eser romantik anlayışa
pülist bazı sanatçılar üzerinde de etkili olmuştur. uygun bir biçimde yazılmıştır.
Bu parçada söze edilen Tanzimat Dönemi sanatçısı Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir?
A) Ahmet Mithat Efendi A) Ahmet Mithat Efendi
B) Ziya Paşa B) Recaizade Mahmut Ekrem
C) Nabizade Nazım C) Muallim Naci
D) Recaizade Mahmut Ekrem D) Samipaşazade Sezai
E) Namık Kemal E) Şemsettin Sami

Tarama
7. I. Temeli Antik Yunan edebiyatına dayalıdır. 10. Aşağıdakilerden hangisi Muallim Naci ile ilgili söylene-
II. Yazılı metne dayalıdır. mez?
III. Trajedi, komedi, dram gibi türler vardır. A) "Mesud-ı Harab"i" takma adıyla yayınladığı aruzla ya-
IV. Tanzimat Dönemiyle birlikte Batı'dan alınmıştır. zılmış gazelleriyle ün yaptı.
V. Doğaçlama oluşturulur. B) Aruzla ve divan edebiyatının hemen her türünde yazdı-

ğı şiirler yüzünden eski edebiyatın temsilcisi sayıldı.
Yukarıdakilerden hangisi geleneksel Türk halk tiyatro-
su için söylenebilir? C) Edebiyat tarihi ve sözlük çalışmalarıyla da ilgi çekti.
D) Batılı anlamdaki ilk hikâye örnekleri olan Küçük Şeyler
onun eseridir.
E) Köyden söz eden ilk şiir olan "Köylü Kızların Şarkısı"nı
yazdı.
8. Tanzimat sonrası Türk edebiyatının ikinci kuşağı içerisinde

yer alan ---- yetişme tarzı ve zevk bakımından klasik edebi-
yat anlayışı dairesinde yer alır. "Zemzeme'ye karşı yazılan
-Demdeme"nin yazarı olan sanatçı "Istilahat-ı Edebiye"si ile
de dikkati çeken bir şahsiyettir. 11. Ahmet Mithat Efendi'nin ---- (1885) ile Nabizade Nazım'ın
---- (1890) adlı eserleriyle köy ve dolayısıyla Anadolu hayatı
edebiyatta tema olarak işlenmeye başlar.
Bu parçada boş bırakılan yere sırasıyla hangi eserler
A) Samipaşazade Sezai getirilmelidir?
B) Muallim Naci
A) Jön Türk – Zehra
C) Direktör Ali Bey
B) Yeniçeriler – Karabibik
D) Mizancı Murat
C) Bahtiyarlık – Karabibik
E) Fatma Aliye Hanım
D) Hüseyin Fellah – Zehra
E) Hasan Mellah – Araba Sevdası
9. Ahmet Mithat Efendi'nin çıkardığı gazeteler aşağıdaki 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var-
seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? dır?
A) Tasvir-i Efkar – Muhbir A) Namık Kemal; Vatan Yahut Silistre isimli oyunu sahne-
B) Devir – Takvim-i Vekayi lendikten sonra Magosa'ya sürülmüştür.
C) Hürriyet – Dağarcık B) Abdülhak Hamit Tarhan; şiirde yaptığı yeniliklerle Ser-

vetifünun şairleri üzerinde etkili olmuştur.
D) Bedir – Devir
C) Ziya Paşa'nın, en ünlü şiiri Terkib-i Bent döneminin sos-
E) Sabah – Bedir
yal bir eleştirisidir.
D) Ahmet Mithat Efendi; çıkardığı Basiret gazetesinde
eserlerini yayımlamıştır.
E) Recaizade Mahmut Ekrem; şiirle ilgili görüşlerini ve
eleştirilerini Zemzeme adlı şiir kitabının ön sözünde
açıklamıştır.

Tarama
13. II. Abdülhamit devrinde yayınlanan en önemli gazete olan 15. İslam Bey, gönüllü olarak orduya gideceğinden uzaktan
Tercüman-ı Hakikat, roman-hikâye yazarı ---- tarafından ku- sevmekte olduğu Zekiye ile vedalaşmak üzere onun oda-
ruldu. Başlangıçta yazıların çoğunu kendisi kaleme alıyor- sına girer. Zekiye'ye kendisi hakkında beslediği sevgiyi an-
du. Halka okuma alışkanlığı kazandırma ve eğitme amacı latır. Kız da ona karşı kayıtsız olmadığı gibi, onun arkasın-
güden ansiklopedik bir gazeteciydi. Birçok ünlü Osmanlı dan o da erkek elbisesi giyerek gönüllüler takımına karışır.
gazetecinin yetişmesinde rol oynadı. Silistre'ye kadar gider. Silistre'de kuşatma altında kalırlar.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan Bu arada İslam Bey yaralanır, ona Adem ismini almış olan
hangisi getirilmelidir? Zekiye bakar. Yaralı olduğu halde İslam, yanında Abdullah
Çavuş ve Zekiye ile düşman cephanesini ateşlemek üzere
A) Namık Kemal giderler. Dönüşlerinde düşman kuşatmayı kaldırıp çekilmiş
B) Şinasi vaziyette bulurlar. Kumandan Sıtkı Bey de Zekiye'nin vak-
C) Ahmet Mithat Efendi tiyle bir namus meselesinde itiaatsizlik ettiği için keçe külah
edilmiş olduğundan asıl adı Ahmet'i değiştirip Sıtkı'yı kul-
lanarak yeniden askerlikte rütbesini kazanmış olan babası
E) Şemsettin Sami
çıkar. İslam ile Zekiye'nin düğünleri kazanılan savaşın mut-
luluğuyla birlikte yapılır.
Bu parçada kısaca özetlenen tiyatro oyunu ve onun ya-
zarı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş-
tir?
A) Kara Bela – Namık Kemal

B) Ahmet Vefik Paşa – Zor Nikah
C) Vatan yahut Silistre – Namık Kemal
D) Şinasi – Şair Evlenmesi
E) Afife Anjelik – Recaizade Mahmut Ekrem
14. Aruz veznini Türkçeye kusursuzca uygulamak için çalışmış 16. Ahmet Mithat'ın eserleri ile ilgili aşağıda verilenlerin
Tanzimat ikinci dönem şairidir. Eski ile bağları koparmadan hangisinde bilgi yanlışı yapılmıştır?
yenileşmeyi savunmuş; edebiyat tarihinde "eski şiir"in tem-
A) "Müşehedat" adlı eseri natüralist anlayışa sahip en
silcisi sayılmıştır.
önemli eseridir.
B) "Felatun Bey ile Rakım Efendi" romanı yanlış Batılılaş-
dir?
ma konusu üzerine kaleme alınmış en meşhur eserler-
A) Muallim Naci dendir.
B) Recaizade Mahmut Ekrem C) "Jön Türk" adlı eseri Tanzimat dönemindeki ilk tarihi ro-
C) Nabizade Nazım mandır.
D) Samipaşazade Sezai D) "Letaif-i Rivayat" adlı eseri edebiyatımızın ilk hikâye ör-
nekleridir.
E) Şinasi
E) Sanatçı "Çengi" adlı eserini "Don Kişot etkisinde yazıl-

mıştır" şeklinde takdim etmiştir.

Tarama
17. Aşağıdaki gazete veya dergilerden hangisi A. Mithat 21. Tanzimat edebiyatında halk üzerinde en çok etkili olan sa-
Efendi tarafından çıkarılmamıştır? natçıdır. Halka okuma alışkanlığı kazandırmaya çalışmıştır.
Bunda başarılı olmuştur. "Sanat toplum içindir" anlayışını
A) Tercüman-ı Hakikat: En önemli gazetesidir.
benimsemiştir. Türk edebiyatında onun kadar eser veren
B) Muhbir, Londra'da çıkarttığı gazetedir. başka bir sanatçı yoktur. Hemen her konuda eser vermiştir.
C) Bedir 13. sayı yayımlanmıştı. Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
D) Devir: Bu gazetede daha ilk sayısında kapatılmıştır. sidir?
E) Kırkambar: Sürgün sırasında bir başka adla çıkarılmış
A) Namık Kemal
bir dergidir.
C) Şinasi
D) Nabizade Nazım
E) Muallim Naci
18. (I) Batılı tarzda ilk eserler bu dönemde verilmeye başlan-
mıştır. (II) Hak, adalet, özgürlük, vatan kelimeleri bu dö- 22. Sami Paşazade Sezai'nin ---- adlı kitabında yer alan öy-
nemde ilk defa kullanılmaya başlanmıştır. (III) Tanzimat küleri araştırmacılar tarafından Türk edebiyatında modern
birinci dönem sanatçıları Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, anlamda kısa öykünün başlangıcı kabul edilir.
Ahmet Mithat ikinci dönem sanatçılarına göre daha halkçı
Bu parçada söz edilen eser aşağıdakilerden hangisi-
olmuşlardır. (IV) Roman, modern hikâye, tiyatro, gazete,
dir?
eleştiri, anı bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır. (V) "Sa-
nat için sanat" ilkesine bağlıdırlar. A) İclal B) Küçük Şeyler
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde Tanzi- C) Sergüzeşt D) Şir
mat I. Dönem ile ilgili bilgi yanlışı vardır? E) Ateşpare
23. Namık Kemal tarafından yazılan ---- konusu Osmanlı-Rus
Savaşı'ndan almıştır. Eserin kahramanları İslam Bey, Zeki-
ye, Sıtkı Bey ve Abdullah Çavuş'tur. Eser 1873 yılında ya-
19. (I) Divan edebiyatını eleştirmelerine rağmen onun etkisin- yımlanmıştır.
den kurtulamamışlar. (II) Klasisizm (Şinasi, Ahmet Vefik Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
Paşa) romantizm (Namık Kemal, Ahmet Mithat) den etkilen- getirilmelidir?
mişlerdir. (III) Şiirde olduğu gibi romanda da devrin siyasal
baskıları nedeniyle sosyal konulardan uzak durmuşlardır. A) Zavallı Çocuk
(IV) Toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak B) Gülnihal
görmüşlerdir. (V) Dilin sadeleşmesi gerektiğini söylemişler C) Âkil Bey
ancak pek başarılı olamamışlardır.
D) Vatan yahut Silistre
Numaralanmış cümlelerin hangisinde Tanzimat birinci
E) Celalettin Harzemşah
dönem sanatçıları hakkında bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V 24. Hürriyet gazetesinde çıkan "----" makalesinde halk edebiya-

tını ve dilini savunmuş, gerçek şiirimizin halk şiiri olduğunu
belirtmiştir. Bir süre sonra "----" adlı antolojide divan şiirini
yücelterek halk şiirini kötülemiş ve halk ozanlarının şiirlerini
"eşek anırması" olarak nitelemiştir.
20. I. Felatun Bey ile Rakım Efendi Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki eserlerden
II. Letaif-i Rivayet hangileri getirilmelidir?
III. Kıssadan Hisse
A) Zemzeme – Demdeme
IV. Zavallı Çocuk B) Şiir ve İnşa – Harabat
Yukarıda verilen eserlerden hangilerinin türü aynıdır?
C) Talim-i Edebiyat – Takdir-i Elhan
A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve III. D) Tahrib-i Harabat – Demdeme
D) II. ve IV. E) III. ve IV. E) Harabat – Şiir ve İnşa

Tarama
25. Ziya Paşa'nın çocukluk anılarını anlattığı eseridir. Batılı 29. I. Yazar meşrutiyetçi ve toplumcu bir şairdir.
anlamda Türk edebiyatında ilk anı örneğidir. J. J. Rouse- II. Şinasi ve Namık Kemal'le birlikte Tanzimat'la başlayan
au'nun "İtiraflar" adlı eserinden esinlenerek yazmıştır. yeni Türk edebiyatının ilk aşamasını oluşturan üç sa-
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi- natçıdan biridir.
dir?
III. Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısıyla eski-
A) Zafername B) Defter-i Amal ye bağlı olan sanatçıda tezat ve ikilik, hem yaşantısına
C) Harabat D) Rüya hem de yapıtlarına yansımıştır.
E) Şiir ve İnşa Yukarıda verilen bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangi-

sine aittir?
26. Yazarın yenilikçi şiirleri olmasına rağmen döneminde daha A) Ziya Paşa
çok klasik şiirin temsilcileri arasında kabul edilir. Bunda
eski-yeni çatışmalarında klasik edebiyattan yana olanların B) Süleyman Nazif
onun etrafında kümelenmiş olmasının da rolü vardır. Re- C) A. Hamit Tarhan
caizade Mahmut Ekrem ve yazarın arasında her iki şairin D) Ali Ekrem Bolayır
taraflarının da karıştığı uzun yıllar sürecek kavgalar onu es-
kinin savunucusu ve temsilcisi konumuna sürüklemiştir.
dir? 30. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi sanatçıların-
dan biri değildir?
A) Namık Kemal
B) Ahmet Mithat Efendi A) Namık Kemal
C) Muallim Naci B) Ziya Paşa
D) Şemsettin Sami C) Ömer Seyfettin
E) Abdülhak Hamit Tarhan D) Ahmet Vefik Paşa

E) Şinasi
27. Aşağıdakilerden hangisinde Kamus-ı Türki hakkında
bilgi yanlışı yapılmıştır?
A) Sanatçı eserinde tiyatro ile ilgili görüşlerin açıklamıştır. 31. Aşağıda verilen yazar-eser eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
B) Sözlük çalışmasıdır.
A) Recaizade Mahmut Ekrem – Talim-i Edebiyat
C) Kamus-ı Türkinin "ifade-i meram" başlıklı ön sözü ede-
B) Namık Kemal – İntibah
biyat ve dil tarihimiz açısından önemli belgelerden biri-
dir. C) Ziya Paşa – Şiir ve İnşa
D) Bu eser aynı zamanda sanatçının milli dil bilincine ve D) Şinasi – Hasan Mellah
Türkçü bir anlayışa sahip olduğunun göstergesidir. E) Sadullah Paşa – 19. Asır Manzumesi
E) 1900 yılında Şemsettin Sami tarafından yayımlanmış-
tır.
32. Türk edebiyatında küçük öykü, öncelikle yazarın kalemin-
den çıkan ürünlerle Batı tarzında başarılı örneklerine kavu-
28. "Gülnihal" yazarın ikinci tiyatro eseridir. Tiyatro eserleri şur. Öyküyü bağımsız bir tür olarak ilk kabul eden de odur.
içinde teknik yönden en başarılı oyunudur; yazarın Ma- Öyküleri Küçük Şeyler ile anı ve makalelerinin de yer aldığı
gosa'dayken yazdığı bu eserinde baskıya ve zulme karşı Rumuzu'l Edeb'te toplamıştır.
duyduğu tepkiyi dramatik bir biçimde dile getirdiği görülür;
oyunun sahnelenmesi esnasında pek çok bölüm sansür ku-
dir?
rulu tarafından çıkarılmıştır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan A) Nabizade Nazım
hangisine aittir? B) Direktör Ali Bey
A) Ahmet Vefik Paşa B) Namık Kemal C) Şemsettin Sami
C) Ahmet Mithat Efendi D) Şinasi D) Samipaşazade Sezai
E) Ziya Paşa E) Ahmet Mithat Efendi

Tarama
33. (I) Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk öykü örneklerini 37. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Nabizade Nazım
yazmıştır. (II) Devri içinde "Hace-i evvel" ünvanı ile anılan hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır?
yazarımız geniş halk kitlesini gözeterek didaktik eserler
A) Roman ve hikâyenin konularını İstanbul dışına çıkar-
vermiştir. (III) "Jack" adlı romanı Türkçeye çevirmiştir. (IV)
mış, ilk kez köy yaşamını ve insanını konu edinmiştir.
Samipaşazade Sezai Türk edebiyatında modern anlamda
kısa hikayenin kurucusudur. (V) Yazarın edebiyatımız için B) 1891'de çıkmaya başlayan ve o sırada bir bilim dergisi
önemi "Sergüzeşt" adlı romanıdır. niteliğinde olan Servetifünun dergisinin de ilk yazarla-
rındandır.
Numaralanmış yerlerin hangisinde Samipaşazade Se-
zai hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır? C) Karabibik'te Antalya'nın bir köyündeki hayatı anlatmış-
tır.
D) Sabr-u Sebat ve İçli Kız adlı tiyatro eserlerinde konuyu
günlük hayattan almıştır.
34. Tanzimat Dönemi'nin en başarılı hiciv eseridir. Eser kasi- E) Zehra adlı romanı edebiyatımızın ilk tezli romanıdır.
de, tahmis ve şerh olmak üzere üç bölümden oluşur. Na-
zım-nesir karışımı bir eserdir. Ziya Paşa'nın 1866'da Gi-
rit'teki Rum İsyanı ve dönemin Sadrazamı Ali Paşa'nın bu
isyanı önleme çabalarını hicvettiği eseridir.
Ziya Paşa'nın bu parçada sözü edilen eseri aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Defter-i Amal B) Zafername 38. Tanzimat Dönemi Türk şiiri ile ilgili olarak aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez?
C) Terkibibent D) Eşar'ı Ziya
E) Rüya A) Şiirde yerli ve milli hayat sahnelerine yer verilmiştir.
B) Tanzimat şiirinde söyleyişten çok fikirler ve yeni konu-
lar önem kazanmıştır.
35. (I) Türk edebiyatında terciibent ve terkibibent türlerinin en
önemli şairlerindendir. (II) 1868 yılında Namık Kemal'le C) Dilde sadeleşme fikri savunulmuş fakat bunda başarılı
Londra'da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır. (III) Öykü ve olunamamıştır.
romanlarında meddah tekniğinden yararlanmıştır. (olayın D) İlk dönem Tanzimat şiirinde gazel, kaside, terkib-i
akışını kesip bilgi verme) (IV) "Şiir ve İnşa" makalesinde bent... gibi biçimler kullanılırken ikinci dönemde Fran-
halk edebiyatını, "Harabat" adlı eserinde ise divan edebi- sız şiirinin etkisiyle yeni biçimler denenmeye başlan-
yatını savunmuştur. (V) Eski-yeni ikilemi yaşamış toplum- mıştır.
cu şairlerdendir. E) Her iki dönemde de aruz ölçüsü kullanılmış, hece öl-
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde Ziya çüsü denenmiştir.
Paşa ile ilgili bilgi yanlışı vardır?
36. Tanzimat Dönemi yazarlarındandır. Şiir, anı, hikâye, roman 39. Tanzimat edebiyatının ilk döneminde yetişen ve ro-
türlerinde ve bilimsel konularda eserler veren yazar ilk mantizm akımının etkisi altında kalan yazarların eser-
Türkçe gerçekçi köy romanı olarak kabul edilen "Karabi- lerinde bu akımın özelliği görülmüştür. Aşağıdakiler-
bik"in ve Türk edebiyatındaki ilk psikolojik roman denemesi den hangisi buna örnek değildir?
olan "Zehra"nın yazarıdır. A) Kahramanlar çoğu zaman yaşamdan alınmış doğal
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- kişilerdir ancak kimi zaman olağanüstü olaylara ve in-
dir? sanlara da yer verilmiştir.
A) İsmail Safa B) Kahramanlar çoğu zaman tek yönlüdür; iyiler tama-

men iyi, kötüler de tamamen kötüdür.
B) Muallim Naci
C) Sanatçılar, eserlerine duygularını katmıştır.
C) Nabizade Nazım
D) Kahramanlar çoğu zaman bir görüşte aşık olurlar.
D) Şemsettin Sami
E) Kişilerin davranışlarının nedenleri ayrıntılı olarak ince-
lenir.

Tarama
40. Göz için kafiye, divan edebiyatında kullanılan Arap alfabe- 43. I. 1851 yılında Paris'te düzenlenmiştir.
sinden kaynaklanan bir anlayıştır. Arap alfabesinde aynı II. Bir atasözü derlemesidir.
ses, birkaç farklı harfle ifade edilmektedir. Örneğin Tür-
III. Atasözlerinin halk felsefesinin bir milletin dünya görü-
çe'deki "s" harfi Arap alfabesindeki üç ayrı harfle karşılan-
şünün izdüşümü olduğu tezine dayandırılmıştır.
maktadır. Divan sanatçısı açısından kulak için aynı olan "s"
harfinin göz için de aynı olması ve aynı harfin kullanılması IV. Şinasi tarafından yazılmıştır.
gerekiyordu. Ancak ---- buna karşı çıkmış ve kafiyenin ku- Numaralanmış cümlelerden sözü edilen eser aşağıda-
lak için olduğunu söylemiştir. kilerden hangisidir?
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan A) Müntehabat-ı Eş'ar
B) Defter-i Amal
A) Abdülhak Hamit Tarhan C) Durûb-ı Emsâli Osmaniye
B) Muallim Naci D) Evrak-ı Perişan
C) Ziya Paşa E) Araba Sevdası
D) Şemsettin Sami
41. Recaizade Mahmut Ekrem'in tiyatro eseridir, komedi tü-

ründe yazılmış bir eserdir. Yazar bu eserin konusunu Bin-
44. Tanzimat Dönemi sanatçıları divan edebiyatını kötüleme-
bir Gündüz Hikâyelerinden almıştır; eserde kendi kazdığı
lerine rağmen onun etkisinden kurtulamamışlardır. İsteme-
kuyuya yine kendisi düşen Maraş Kadısı Azmi Efendi'nin
miş olsalar da, fark etmemiş olsalar da divan edebiyatının
serüvenini anlatır.
etkileri eserlerine yansımıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen etki-
dir?
lere örnek gösterilebilir?
A) Zavallı Çocuk
A) Namık Kemal'in "vatan" temalı şiirler yazması
B) Muhsin Bey
B) Şinasi'nin "Şair Evlenmesi'nde görücü usulü evliliği iş-
C) Vatan yahut Silistre lemesi
D) Çok Bilen Çok Yanılır C) Namık Kemal'in "İntibah" romanını girişinde gereksiz-
E) Zemzeme ce yaptığı Çamlıca betimlemesi
D) Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den çeviriler yapması
E) Ahmet Mithat Efendi'nin gazete çıkarması
42. I. Şinasi şiirlerinden yaptığı seçkileri bu eserinde bir ara-

ya getirmiştir.
II. Kitap bir tahmis ile başlar ve münacat ile devam eder.
III. Bu eser daha sonra Ebuzziya Tevfik tarafından Divân-ı
Şinasi adıyla yayımlanmıştır.
Numaralanmış bu cümlelerde sözü edilen eser aşağı- 45. Aşağıdaki eser-kahraman eşleştirmelerinden hangisi
dakilerden hangisidir? yanlıştır?
A) Durub-ı Emsal-i Osmaniye A) Araba Sevdası – Bihruz Bey
B) Müntehebat-ı Eşâr B) İntibah – Ali Bey
C) Mukaddime C) Cezmi – Adil Giray
D) Tercüme-i Manzume D) Vatan Yahut Silistre – İslam Bey
E) Tasvir-i Efkar E) Şair Evlenmesi – Ayyar Hamza

Tarama
46. Eser kıskançlık duygusunun kontrol altına alınamadığında 48. Hak Teâla azamet âleminin padişahi
insana ve çevresine nasıl zararlar verebileceğini anlatması La-mekândır olamaz devletinin taht gehi
yönüyle ilk tezli romandır. Ayrıca eser, edebiyatımızda ilk

psikolojik ve natüralist roman denemesi kabul edilir.
Hâsdır Zât-ı İlahisine mülk-i ezeli
dir? Bi-hudüd anda olan kevkebe-i lem-yezeli
A) Karabibik
Esir-i hikmetidir yerle göğün bünyadı
B) Küçük Şeyler
Dolu boş cümle yed-i kudretinin îcâdı
C) Zehra

D) Sergüzeşt
İzzet ü şanını takdis kılar cümle melek
E) Araba Sevdası
Eğilir secde eder pîş-i celâlinde felek
----
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
A) Klasik şiir geleneğini yansıtmaktadır.

B) Divan edebiyatına özgü nazım türü ile yazılmıştır.
C) Batı'dan alınan konular işlenmiştir.
D) Her beyit kendi arasından uyaklıdır.
E) Redif, uyak ve ölçü vardır.
47. Yazar, Yadiğarlarım, Karabibik ve Hasba adlı eserlerinin
başına koyduğu "Kariime" başlığını taşıyan ön sözlerde
öykü ve roman anlayışıyla birlikte kuramsal görüşlerini 49. Aşağıdaki eserlerden hangisi Türk edebiyatında köye
açıklar. Ayrıca romantizmin karşısında realizmi ve natüra- yönelişin öncü eserleri arasında yer almaz?
lizmi savunur.
A) Turfanda mı Yoksa Turfa mı
B) Bir Gerçek Hikâye
dir?
C) Karabibik
A) Muallim Naci D) Bahtiyarlık
B) Şemsettin Sami E) İntibah
C) Samipaşazade Sezai
D) Nabizade Nazım
E) Recaizade Mahmut Ekrem 50. Avrupaî anlamda yokluk düşüncesini Türk edebiyatında
"---" isimli şiirinde ilk defa işleyen Akif Paşa olmuştur. Bu
tema daha sonra Ziya Paşa ve Abdülhak Hamit'i de etkiler.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Su Kasidesi
B) Hürriyet Kasidesi
C) Adem Kasidesi
D) Makber
E) Terkib-i Bent
25. B 26. C 27. A 28. B 29. A 30. C 31. D 32. D 33. B 34. B 35. C 36. C 37. D 38. D 39. E 40. E 41. D 42. B 43. C 44. C 45. E 46. C 47. D 48. A 49. E 50. C
Cevaplar
9. D 10. D 11. C 12. D 13. C 14. A 15. C 16. C 17. B 18. E 19. C 20. C 21. B 22. B 23. D 24. B 8. B 7. E 6. A 5. D 4. C 3. A 2. E 1. D

Sanatçılar ve Eserleri
10
Kazanım: Şairin - yazarın fikri ve edebi yönü hakkında çıkarımlarda bulunur. (I. Dönem)
hhSANATÇILAR VE ESERLERİ hh Folklor ile ilgili çalışmalar yapmıştır.
hh Dilde sadeleşme fikrini ilk defa gündeme getiren kişidir.

Tanzimat I. Dönem
Şinasi hh Klasisizm akımından etkilenmiştir.
hh Türk edebiyatının yönünün Batı'ya dönmesini sağlamıştır.

Eserleri:
hh Türk şiirinin değişmesi Şinasi ile başlamıştır.
hh Tercüme-i Manzume
hh Divan nesrinin uzun cümlelerini kısaltmıştır.
hh Müntehabat-ı Eşar
hh Eserlerinde vatan, millet, akıl, kanun gibi kavramları ilk defa hh Divan-ı Şinasi
işlemiştir.
hh Şair Evlenmesi
hh Gazete ve edebiyatı halkı eğitmede araç olarak görmüştür.
hh Durûb-ı Emsal-i Osmaniye
hh Fransız şiirinden çeviriler yapmıştır. hh Müntehabât-ı Tasvîr-i Efkâr
hh Şiire ve şiir kitabına isim veren ilk sanatçıdır. hh Makaleler
hh İlk özel gazeteyi Agah Efendi ile çıkarmıştır.

Örnek 1:
hh Genellikle didaktik şiirler yazmıştır.
Şinasi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
hh İkinci özel gazeteyi çıkarmıştır. (Tasvir-i Efkar) nemez?
hh Batılı anlamda ilk fabl örneklerini yazmıştır. A) Türk edebiyatının Batılılaşmasındaki öncü isimdir.
B) İlk özel gazeteyi Agah Efendi ile çıkarmıştır.
hh İlk makaleyi yazmıştır.
C) Fransız şiirinden çevirileri yapmıştır.
hh Şiire konuşma dilini getirmiştir. D) Romanlarında olayın akışını kesip okuyucuya bilgi ver-
miştir.
hh Noktalama işaretlerini ilk defa kullanmıştır.
E) İlk yerli tiyatro olan Şair Evlenmesi'ni yazmıştır.
hh Atasözleri ile ilgili çalışma yapmıştır. Türk edebiyatının Batı'ya açılmasındaki öncü isim olan Şinasi'nin roman tü-
ründe eseri yoktur. Cevap D
hh İlk tiyatro eserini yazmıştır.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Sanatçılar ve Eserleri
Ziya Paşa Örnek 2:

hh Şinasi ve Namık Kemal ile birlikte yeniliğin ilk temsilcilerin- Ziya Paşa, Londra'da çıkardıkları Hürriyet gazetesinde
dendir. I II
yazdığı "Şiir ve İnşa" adlı makalesinde divan edebiyatını
hh Tanzimat döneminin genel özelliği olan ikiliği bünyesinde en III IV
iyi temsil eden edebiyatçılardan birisidir. kötülemiş, halk edebiyatını savunmuştur. Yurda döndükten
sonra yazdığı Hayrabad adlı eserinde daha önce söyledik-
hh Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısı ile gelenekçi V
bir edebiyatçıdır. lerinin zıddını savunmuştur.
Bu parçada verilen numaralanmış yerlerden hangisin-
hh Namık Kemal ile çıkardıkları "Hürriyet" gazetesinde yazdığı
de bir bilgi yanlışı yapılmıştır?
"Şiir ve İnşa" makalesinde divan edebiyatını kötülemiş, halk
edebiyatını savunmuştur.
hh "Harabat" adlı üç ciltten oluşan divan şiiri antolojisinde divan

Ziya Paşa'nın divan edebiyatını övüp halk edebiyatını kötülediği eserinin adı
şiirini savunmuş, halk şiirini kötülemiştir. "Harabat" tır. "Hayrabat" adlı eser 17. yüzyıl divan şairi Nabi'ye aittir.
Cevap: E
hh Şiirleri, şekil ve düşünce itibari ile geleneğe bağlıdır.
hh Bürokraside ve siyasetteki mücadelesi edebiyatını besleyen

Namık Kemal
önemli kaynaktır.
hh Divan şiiri geleneği ile yetişmiştir.
hh Genel anlamda klasik bir divan şairi olarak değerlendirilebilir.
hh Encümen-i Şuara üyesidir. (Divan şiiri yazanlardan oluşan bir
hh Sade dili, hece veznini denemişse de bunlar önemsiz kalmıştır.
grup)
Eserleri:
hh Şinasi ile tanıştıktan sonra Batılı düşünceyi ve edebiyatı sa-
hh Eş'ar-ı Ziya
vunmaya başlamıştır.
hh Külliyât-ı Ziya Paşa
hh Terci-i Bend ve Terkib-i Bend hh Şiir, roman, eleştiri, tiyatro, tarih alanlarında yazmıştır.
hh Harabat hh Şiirleri şekil olarak eskiye, içerik olarak yeniye bağlıdır.

hh Zafername
hh "Vatan Şairi" olarak sıfatlandırılmıştır.
hh Şiir ve İnşa
hh Osmanlıcılık düşüncesine bağlıdır.
hh Rüya
hh Arz-ı Hâl hh Tanzimat I. kuşağın en gür sesli (cesur) şairidir.
hh Veraset Mektupları
hh Şiirlerinde hitabet üslubu vardır.
hh Endülüs Tarihi
hh Engizisyon Tarihi hh İlk edebi romanı yazmıştır.
hh Emil
hh İlk tarihi romanı yazmıştır.
hh Tartüf
Sorusu
Öğretmen
Namık Kemal, Ziya Paşa'ya neden kırgındır?
Cevap: Ziya Paşa, II. Abdülhamit'in çağrısına uyup yurt dışındaki yıkıcı,
karalayıcı faaliyetlerini bırakıp yurda dönmüştür. Namık Kemal bu çağrıya
uymamıştır. Bu nedenle Namık Kemal, Ziya Paşa'ya kırılmıştır.

hh Tiyatroya özel bir önem vermiş ve tiyatronun eğitici bir eğlen-

Örnek 3:
ce aracı olduğunu söylemiştir.
(I) Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları
hh Tiyatro ile ilgili görüşlerini "Celalettin Harzemşah" adlı eseri-
işlemiştir. (II) Ziya Paşa ile birlikte Londra'da Hürriyet gaze-
nin ön sözünde ortaya koymuştur.
tesini çıkarmıştır. (III) Romantizmden etkilenmiştir. (IV) Ser-
hh Ziya Paşa ile eski-yeni tartışmalarına girmiştir. vetifünun aleyhine "Dekadanlar" adlı bir yazı yazmıştır, bu
hh "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiş olsa da eserlerinin yazıyla Servetifünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla
sanat yönünü de önemsemiştir. eleştirmiştir. (V) "Vatan Yahut Silistre" adlı tiyatro eseri ne-
deniyle sürgüne gönderilmiştir.
hh Romantizm akımından etkilenmiştir.
Numaralandırılmış yerlerin hangisinde Namık Kemal
ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
Eserleri:
hh İntibah
Roman Servetifünuncuları, "Dekadanlar" adlı yazısı ile eleştiren A. Mithat Efendi'dir.
hh Cezmi
Cevap D
hh Vatan Yahut Silistre
hh Zavallı Çocuk
hh Kara Bela
Tiyatro Ahmet Mithat Efendi
hh Akif Bey
hh "Hace-i Evvel" (ilk öğretmen) ünvanına sahiptir.
hh Gülnihal
hh "Yazı Makinesi" olarak sıfatlandırılmıştır.
hh Celalettin Harzemşah
hh Hemen her konuda çok sayıda eser vermiştir.
hh Tahrib-i Harabat
hh Takip hh "Toplum için sanat" anlayışına bağlıdır.
Eleştiri
hh Renan Müdafanamesi hh Popüler romanlar yazmıştır. (Sanat değeri düşük, halkın ilgi-
sini çeken romanlar.)
Bârika-i Zafer hh Eserlerinde olayın akışını kesmiş, okuyucuya ansiklopedik
Devr-i İstila bilgiler vermiştir.
Evrak-ı Perişan hh İlk hikâye örneklerini yazmıştır.

Tarihi Biyografi ve Tarih
Silistre Muhasarası hh Eserlerinde meddah tekniğini kullanmıştır.
Kanije hh Eserlerinde gelenekle yeniliğin sentezini yapmıştır.
Osmanlı Tarihi hh Yanlış Batılılaşma, görücü usülü evlilik, köy ve şehir yaşa-
yışının karşılaştırılması, kız çocuklarının okuması, esaret ve
cariyelik gibi konular ilk defa onun tarafından ele alınmış ya
da işlenerek geliştirilmiştir.

hh Köy romanının ve tarihi romanın ilk denemelerine onun eser-

Örnek 4:
leri arasında rastlanır.
Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Mithat Efendi için söy-
hh Macera romanı, fantastik roman, gezi ve fen romanı Türk lenemez?
edebiyatında onunla başlar. A) O hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
hh Yazdıklarında ders verme amacı gütmesi nedeniyle eserleri- B) İlk eserleri romantik özellikler taşır, daha sonraki bazı
eserlerinde realist, natüralist özellikler görülür.
nin sonunda genellikle bir "kıssadan hisse" çıkarır.
C) Edebiyatımızda hikâye türünün ilk örneği olan Letaif-i
hh Çok sayıda öykü ve roman yazmış olmasına rağmen tekrara Rivayat adlı eseri önemlidir.
düştüğü pek görülmez. D) Encümen-i Şuara topluluğunda yer almıştır, Osmanlıcı-
lık düşüncesini benimsemiştir.
hh Eserlerinin sonunda iyileri mutlulukla ödüllendirirken kötüleri
E) Teknik ve üslup bakımından basit olan eserleri, dil sa-
cezalandırması toplumcu edebiyat anlayışına bağlıdır.
deliği, eğiticiliği ve tasvirler bakımından önemlidir.
hh Hikâye ve romanlarında kendi kişiliğini gizlemediği, zaman Ahmet Mithat, şairlerden oluşan "Encümen-i Şuara" topluluğunda yer alma-
mıştır. Cevap D
zaman yazar kimliğiyle ortaya çıktığı, okuyucuya hitap ede-
rek onunla diyalog kurduğu; olay örgüsüne ve kahramanlara
Eserleri:
müdahale ettiği görülür.
hh Kıssadan Hisse (Hikaye)
hh İlk eserlerinde romantizmin daha sonraki eserlerinde realiz-
hh Letaif-i Rivayat (İlk hikâye örnekleri)
min (Henüz On Yedi Yaşında) ve natüralizmin (Müşahedad)
hh Su-i Zan; Esaret hh Yeniçeriler
etkisi altında yazmıştır.
hh Ölüm Allah'ın Emri hh Cinli Han
hh Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat adlı gazeteleri çıkarmıştır. hh Bir Fitnekâr hh Bir Tövbekâr
hh Obur hh Çifte İntikam
hh Servetifünuncuları "Dekadanlık"la suçlamıştır. Daha sonra
hh Çingeneler hh Emanetçi Sıtkı
"Teslim-i Hakikat" adlı yazısıyla Servetifünuncuların sanatına
hh Bahtiyarlık (Köy hayatını ele alan ilk eserlerden.)
saygı gösterdiğin bildirmiştir.
hh Yeniçeriler (İlk tarihi roman denemesi sayılır.)
hh Esrar-ı Cinayet (İlk Polisiye roman denemesi)

Not hh Cellat (Polisiye roman)
Ahmet Mithat toplumcu roman anlayışının öncülüğünü hh Hayret (Polisiye roman)

yapmış; Namık Kemal sanatsal yönü ağır basan roman
hh Arnavutlar – Solyotlar
anlayışının öncülüğünü yapmıştır. Sonradan gelen ro-
mancıların bir kısmı Ahmet Mithat'ın bir kısmı da Namık hh Fenni Bir Roman Yahut Amerikan Doktorları (İlim ve teknikle
Kemal'in açtığı izde yürümüştür. ilgili roman)
hh Haydut Montari (Cinayet romanı)
hh Dünyaya İkinci Geliş (tarihi roman)

hh Dürdane Hanım (roman) Eserleri:

hh Müşahedat (realist-naturalist roman) hh Roman hh Taaşşuk – Talat ve Fitnat
hh Oyunlar hh Besa Yahut Ahde Vefa
hh Jön Türk
hh Seydi Yahya
hh Hasan Mellah (roman)
hh Gave
hh Hüseyin Fellah (roman) hh Sözlük ve Ansiklopedileri hh Kamus-ı Fransevi
hh Felatun Bey ile Rakım Efendi (roman) hh Kamusü'l Alam
hh Kamus-ı Arabî
hh Çengi (roman)
hh Kamus-ı Türkî
hh Paris'te Bir Türk (roman)
hh Henüz On Yedi Yaşında (roman)
hh Kafkas (roman) Ahmet Vefik Paşa
hh Karnaval (roman)
hh Türkçülük – milliyetçilik hareketinin öncülerinden olan devlet
hh Avrupada Bir Cevelan (gezi)
adamı ve yazardır.
hh Çerkez Özdenler (tiyatro)
hh Edebiyat dünyasına çevirilerle girmiştir.
hh Eyvah (tiyatro)
hh Açıkbaş (tiyatro) hh Moliere'nin eserlerini uyarlamış ya da çevirmiştir.
hh Kimi çevirileri adaptasyondur.

Şemsettin Sami
hh Moliere'nin 126 eserini uyarlamıştır.
hh Dil, sözlük, ansiklopedi ve çeviri alanlarında yaptığı çalışma-
hh Türk tiyatro ve sahne hayatının gelişmesine çok büyük katkı
larla tanınmıştır.
sağlamıştır.
hh Türk edebiyatında ilk yerli roman olan "Taaşşuk-u Talat ve
Fitnat'ı yazmıştır. hh Bursa valisiyken kendi adına bir tiyatro kurmuş, kendi çevirdi-
hh Sabah ve Tercüman-ı Şark adlı gazeteleri çıkarmıştır. ği veya uyarladığı oyunları burada oynatmıştır.
hh Robinson Crusoe ve Sefiller adlı çevirileriyle roman türünün hh Milli Eğitim Bakanlığı ve Bursa Valiliği yıllarında eğitime bü-
ünlü örneklerini tanıtmıştır. yük katkıları olmuştur.
hh Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig üzerine çalışmalar yapmış, hh Lehçe-i Osmani" adlı eseri Anadolu Türçesiyle ilgili ilk söz-
bu eserleri Türkiye Türkçesine çevirmiştir. lüktür.
hh Türk dilinin sadeleşmesi yolunda önemli çalışmaları olmuştur. hh Ebulgazi Bahadır Han'ın "Şecere-i Türkî" adlı yapıtını Çağa-
hh Modern anlamdaki ilk geniş kapsamlı Türkçe sözlük olan Ka- tayca'dan çevirmiştir.
mus-ı Türkî'nin yazarıdır. hh Tarih ile ilgili çalışmaları da olan yazarın "Fezleke-i Tarih-i Os-
hh Kamus-ı Fransevi adlı Fransızca ve Kamus-ı Arabî adlı Arap- manî" adlı eseri vardır.
ça sözlükleri kaleme almıştır. hh Klasisizm akımından etkilenmiştir.
hh Zamanın en büyük dil bilgini olarak tanınır.

Eserleri: Örnek 7:
hh Lehçe-i Osmanî (Sözlük)
Kadının toplumsal konumu ve evlilik kurumu romanın ana
hh Şecere-i Türk
konusunu oluşturur. Gençlerin birbirlerini görüp tanıma-
Tiyatro: dan evlenmek mecburiyetinde bırakılmalarının onları sevk
edeceği fenalıklar ve evlenmede genç kızların görüşlerinin
hh Zor Nikah hh Azarya
alınmamasının onları içine düşüreceği facialar işlenmiştir.
hh Kocalar Mektebi hh Yorgaki Dandini Romanda tesadüfleri ilk görüşte aşk kılık değiştirme, aşk
ıstırabıyla hasta olma vb. motifler vardır ki bunlar Tanzimat
hh Tartüffe hh Adamcıl romanının kurgu anlamındaki eksikliklerinin sonucu olarak
kullanılmış motiflerdir.
hh Zoraki Tabip hh Merakî
Parçada sözü edilen eser Şemsettin Sami'nin aşağıdaki
hh Don Civani hh Kocalar Mektebi
hangi eseridir?
A) Seydi Yahya
Örnek 5: B) Gave
Şemsettin Sami ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- C) Kamus-ı Türki
nemez? D) Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
A) İlk yerli romanımızı yazmıştır. E) Kamus-ı Alam
B) Saban gazetesini çıkarmıştır.
C) Dil alanındaki çalışmaları ile tanınmıştır. Parçada Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'tan söz edilmiştir. Cevap: D
D) Tiyatro türünde de eseri vardır.

E) Şiirlerinde bireysel konuları ele almıştır.
Şemsettin Sami'nin şiir türünde eseri yoktur. Cevap: E
Örnek 8:
Örnek 6: Aşağıdakilerin hangisinde verilen yargı Şemsettin Sami
hakkında doğru değildir?
Ahmet Mithat Efendi ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır? A) Dil, sözlük, ansiklopedi ve çeviri alanlarında yaptığı ça-
lışmalarla tanınmıştır.
A) Ahmet Mithat'ın yazı faaliyetinin en önemli cephesi ro-
man ve hikâyeciliğidir. B) Orhun yazıtları ve Kutadgu Bilig üzerinde çalışmalar
B) Tiyatro ile ilgili görüşlerini Zavallı Çocuk adlı oyununun yapmıştır. Bu eserleri Türkiye Türkçesini çevirmiştir.
ön sözünde ortaya koymuştur. C) Edebiyatımıza ilk küçük hikâye'yi getiren Tanzimat ede-
C) Yazar ilk romanlarında özellikle Batılı yazarları örnek biyatı roman ve öykü yazarıdır.
almıştır. D) Sabah ve Tercüman-ı Şark adlı gazeteleri çıkarmıştır.
D) Ahmet Mithat anlatıcı olarak, olay örgüsünün akışına E) Robinson Crusoe ve Sefiller adlı çevirileriyle roman tü-
sık sık müdahale eder. rünün ünlü örneklerini tanıtmıştır.
E) Eserlerin bir çoğu kronolojik olarak Tanzimat'ın ikinci
döneminde kaleme alınmıştır. Edebiyatımızda ilk hikâye örneklerini Ahmet Mithat Efendi yazmıştır. Cevap C
Ahmet Mithat, tiyatro ile ilgili görüşlerini bir ön sözde açıklamaz. Zavallı Çocuk
adlı eser Namık Kemal'e aittir. Cevap: B
Örnek Cevapları
1. D 2. E 3. D 4. D 5. E 6. B 7. D 8. C

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Sanatçılar ve Eserleri Konu Testi
1. (I) Türk edebiyatında ilk öykü örneklerini vermiştir. (II) Ro- 5. Tahrib-i Harâbât, ----, ---- adlı divan şiiri antolojisinin ilk
mantizm akımının etkisinde kalmıştır. (III) Evinde kurduğu cildini eleştirmek üzere Namık Kemal'in 1876'da kaleme
küçük bir matbaada eserlerini basmıştır. (IV) Gazetecilik aldığı eserdir. Türk edebiyatında ilk modern eleştiri örneği
yönü de vardır. Tercüman-ı Hakikat, Bedir, Devir gazete- kabul edilir.
lerini çıkarmıştır. Dağarcık ve Kırkambar adlı dergileri çı- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki hangi sanatçı
karmıştır. (V) Atasözleri üzerine ilk incelemeyi yapmıştır ve ve eseri getirilmelidir?
bunu "Durub-ı Emsal-i Osmani" adıyla yayınlamıştır.
A) Şinasi'nin – Şair Evlenmesi
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde Ahmet
Mithat Efendi hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır? B) Şemsettin Sami'nin – Kamus-i Türkî
C) Ziya Paşa'nın – Şiir ve İnşa
D) Muallim Naci'nin – Demdeme
E) Ziya Paşa'nın – Harabat
2. Aşağıdakilerden hangisi Namık Kemal'in eserleri ara-

6. Aşağıdaki eserlerden hangileri başka eserlere tepki
sında yer almaz?
olarak yazılmıştır?
A) Cezmi
A) Şair Evlenmesi – Tercüme-i Manzume
B) Hasan Mellah
B) Harabat – İntibah
C) İntibah
C) Tahrib-i Harabat – Demdeme
D) Vatan Yahut Silistre
D) Cezmi – Hasan Mellah
E) Zavallı Çocuk
E) Zemzeme – Hürriyet Kasidesi
3. I. İlk roman çevirisi  Telamak  Yusuf Kamil Paşa

7. "İnce hastalık" olarak tanımlanan verem, Türk edebiyatın-
II. İlk edebi roman  İntibah  Namık Kemal da ilk defa Namık Kemal'in 1873 yılında yazdığı ---- adlı
III. İlk köy romanı  Karabibik  Nabizade Nazım tiyatro eserinde görülür. Yazarın bu eseri kendisinden son-
IV. İlk tarihi roman  Cezmi  Ziya Paşa ra gelen genç yazarlara ilham verir. R. Mahmut Ekrem'in
Vuslat'ı; Abdülhak Hamit'in İçli Kız adlı tiyatro eserleri bu
V. İlk tiyatro oyunu  Şair Evlenmesi  Şinasi
eserin etkisiyle yazılır.
Yukarıda verilen ilkler ve yazarlarından hangisi yanlış-
Bu parçada boş bırakılan yere Namık Kemal'in hangi
tır?
eseri getirilmelidir?
A) Vatan yahut Silistre B) Zavallı Çocuk
C) İntibah D) Cezmi
E) Gülnihal
4. Ahmet Mithat'ın eserleri için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) "Bahtiyarlık" adlı romanı köy ve kent yaşamını karşı- 8. (I) Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmışken tiyatrolarında
laştıran bir eserdir. geçen bazı şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmıştır. (II) Top-
B) "Müşehadat" adlı eseri natüralist anlayışa sahip en lum için sanat ilkesine bağlı kalmıştır. (III) Gazetecilik yönü
önemli eseridir. de vardır, Ziya Paşa ile birlikte Hürriyet gazetesini çıkar-
C) "Esaret" adlı eserinde kölelik konusu ilk defa ele alın- mıştır. (IV) Edebiyatımızda ilk mülakat örneği "Rüya" adlı
mıştır. eseri yazmıştır. (V) Lisan-ı Osmani'nin Edebiyatı Hakkında
Bazı Mülahazat-ı Şamildir" makalesinde dil ile ilgili görüş-
D) "Hayal ve Hakikat" adlı romanını Namık Kemal'le or-
lerini ortaya koymuştur.
taklaşa yazmışlardır.
Yukarıdaki numaralandırılmış yerlerin hangisinde Na-
E) "Esrar-ı Cinayet" adlı eseri Türk edebiyatındaki ilk po-
mık Kemal hakkında bilgi yanlışı vardır?
lisiye roman örneğidir.

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Sanatçılar ve Eserleri Konu Testi
9. Aşağıdakilerden hangisi Namık Kemal için söylen- 12. Namık Kemal'in ---- adlı romanında "XVI. yüzyıl sonlarında
mez? Osmanlı ile İran arasında yapılan savaşlar ve savaşlarda
Türk ve Tatar askerlerinin gösterdikleri destansı kahraman-
A) Tanzimat Dönemi'nin "en gür sesli vatan şairi" olarak
lıklar, Kırım Hanı'nın esir düşen kardeşi ile İran Şahı'nın
tanınmıştır.
kız kardeşi arasında yaşanan imkansızlıklarla dolu bir aşk
B) "Esrar-ı Cinayet" adlı romanı edebiyatımızda ilk polisi- konu olarak işlenir.
ye roman sayılır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden
C) Hürriyet kavramını şiirde ilk kez kullanan şairdir. hangisi getirilmelidir?
D) Renan Müdafaanamesi'ni Fransız tarihçi Ernest Re-
A) İntibah
nan'ın "İslamiyet ilerlemeye engeldir" düşüncesini çü-
rütmek için yazmıştır. B) Zavallı Çocuk
E) İlk edebi romanımız "İntibah" onun eseridir. C) Cezmi

D) Kara Bela
10. İyi yetiştirilmiş bir genç olan Ali Bey, İstanbul Çamlıca'da E) Vatan Yahut Silistre
Mahpeyker adlı kötü bir kadına tutulur. Annesi Ali Beyi,
bu kadından ayırmak için Dilaşup adlı cariyeyi alır. Terk
edildiğini anlayan Mahpeyker, Ali Bey'den öç almak ister.
13. Namık Kemal ve Ziya Paşa'nın yurt dışında birlikte çı-
Mahpeyker Dilaşup'a iftira atarak Ali Beyi öldürtmek ister.
kardıkları gazete aşağıdakilerden hangisidir?
Dilaşup Ali Beyi ölümden kurtarır ama kendisi ölür. Ali Bey
de Mahpeyker'i öldürür ve hapse atılır. Ali Bey daha sonra A) Mecmua-i Fünûn
hapisteyken ölür. B) Tasvir-i Efkar
Bu parçada Namık Kemal'in sözü edilen eseri aşağıda- C) Muhbir
kilerden hangisidir?
D) Hürriyet
A) Cezmi E) Diyojen
B) Celalettin Harzemşah
C) Zavallı Çocuk
D) Akif Bey 14. "Şair Evlenmesi" Türkiye Türkçesiyle Batı tarzında yazıl-
E) İntibah mış ve Türkiye'de yayımlanmış ilk tiyatro eseridir. Şair,
Tercüman-ı Ahval gazetesinde tefrika ettikten sonra kitap
olarak yayımlamıştır. Piyesin konusu "görmeden evlenme"
11. Vatan Yahut Silistre, Türk edebiyatının Batılı anlamda ya-
üzerine kurulmuştur. Hemen hemen konusuz denecek ka-
zılıp oynanan ilk tiyatro yapıtıdır. Yazarın ilk tiyatro piyesi-
dar basit olan bu komedi iki önemli özelliğiyle dikkat çeker.
dir. Eserin gerçek adı Vatan'dır. Vatanperverlik ve kahra-
Bir taraftan bize edebiyatımızın o zamana kadar semtine
manlık duyguları işleyen eseri doğurduğu ilgi dolayısıyla,
uğramadığı yeni bir realizmin kapısını açar, ömür taraftan
başka yazarlarda da tiyatro eseri kaleme alma hevesini
da bunu yapmak için halka gider orta oyunu ve meddah
uyandırmıştır. Piyes, konusundaki basitliğe rağmen çok
hikâyeleri gibi mahalli sanatlardan faydalanır. Yazar küçük
sevilmiş, Avrupa'da ilgi uyandırmış, ilk temsilinin üzerinden
ve basit eseriyle bir çığır açmak düşüncesindedir.
üç yıl bile geçmeden Rusça'ya daha sonra da başka dillere
tercüme edilmiştir. Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
Bu parçada sözü edilen tiyatro eseri aşağıdaki sanatçı-
lardan hangisine aittir? A) Şinasi
B) Namık Kemal
A) Namık Kemal B) Ziya Paşa
C) Ziya Paşa
C) Şinasi D) Recaizade Mahmut Ekrem
D) A. Mithat Efendi
E) Şemsettin Sami
14. A 13.D 12. C 11. A 10. E 9. B 8. D 7. B 6. C 5. E 4. D 3. D 2. B 1. E Cevaplar

Sanatçılar ve Eserleri
11
Kazanım: Şairin - yazarın fikri ve edebi yönü hakkında çıkarımlarda bulunur. (II. Dönem)
hhSANATÇILAR VE ESERLERİ hh Divan edebiyatı nazım biçimlerini kullanmıştır.
hh Hece ölçüsüyle de şiirler yazan sanatçı çoğunlukla aruz öl-

Tanzimat II. Dönem çüsünü kullanmıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem hh Muallim Naci ile eski-yeni tartışmasında yeniyi savunmuştur.
hh Tanzimat II. kuşağın öncüsüdür. hh Şiirde romantik, romanda realisttir.
hh İlk realist romanı yazmıştır.

hh Şiir, öykü, roman, eleştiri ve edebiyat kuramı (teori) alanında
da çalışmalar yapmıştır. hh Oğlu için yazdığı şiirler onun romantik yönünü yansıtır.
hh Talim-i Edebiyat kitabı ve çeşitli yazılarıyla yeni bir edebiyat Eserleri:

ve şiir anlayışının yerleşerek kökleşmesine çalışmıştır.
hh Nağme-i Seher (Şiir)
hh Onun edebiyat, şiir üzerine düşünceleri; klasik edebiyattan hh Yadigar-ı Şebab (Şiir)
uzaklaşarak Batılı ve yeni bir anlayışın gençler arasında yay-
hh Zemzeme I – II – III (Şiir)
gınlaşmasında etkili olmuştur.
hh Tefekkür (Şiir, nesir karışık)
hh Şiiri faydaya ve ahlak kurallarına bağlamaktan yana değildir.
hh Pejmürde (şiir, nesir karışık)
hh O, sanat eserinde güzelliği esas alır.
hh Nijat Ekrem (Şiir)
hh Güzel olan her şeyin şiirin konusu olduğunu söyleyerek şiirin hh Nefrin (Şiir)
konu alanını genişletmiştir.
hh Kudemadan Birkaç Şair (Biyografi)
hh O, şiirde üç tür güzellik bulur: Düşünce güzelliği, hayal güzel-
hh Araba Sevdası (İlk realist roman)
liği, duygu güzelliği.
hh Muhsin Bey (Hikaye)
hh Ona göre her şiirin ölçülü ve kafiyeli olması gerekmez. Her
hh Şemsa (Öykü)
ölçülü ve kafiyeli söz de şiir değildir.
hh Saime (Öykü)
hh Düzyazı şiirin (mensur şiir) önünü açar.
hh Afife Anjelik (Tiyatro)
hh Servetifünun'un kuruluşuna öncülük etmiştir. "Üstat" olarak hh Çok Bilen Çok Yanılır (Tiyatro)
sıfatlanmıştır.
hh Atala Yahut Amerikan Vahşileri (Tiyatro)
hh Göz için uyak anlayışına karşı, kulak için uyak anlayışını sa-
hh Vuslat Yahut Sürekli Sevinç (Tiyatro)
vunmuştur.
hh Talim-i Edebiyat (Ders kitabı)
hh Sanat için sanat anlayışına bağlıdır.
hh Takdir-i Elhan (Eleştiri)

hh Manzum tiyatrolar yazmıştır.

Örnek 1:
hh Tiyatrolarında dil ağır ve süslüdür.
Aşağıdakilerden hangisi Recaizade Mahmut Ekrem ile
ilgili söylenemez? hh Aruzla oyunlar yazmıştır. (Eşber, Sardanapal)
A) İlk realist roman olan Araba Sevdası'nı yazmıştır. hh Hece ile oyunlar yazmıştır. (Nesteren, Liberte)
B) Servetifünun topluluğunun kuruluşuna öncülük etmiştir.

C) Sanat için sanat anlayışına bağlıdır.
D) Tiyatro ile ilgili görüşlerini Celalettin Harzemşah adlı
Eserleri
eserinde açıklamıştır. Şiir
E) Muallim Naci ile eski-yeni tartışmasında yeniyi savun-
hh Sahra hh Validem
muştur.
hh Makber hh İlham-ı Vatan
hh Ölü hh Garam
Tiyatro ile ilgili görüşlerini Celallettin Harzemşah adlı eserinin ön sözünde açık-
layan sanatçı Namık Kemal'dir. Cevap D hh Hacle hh Bunlar O'dur.
hh Bir Sefilenin Hasbihali hh Belde
hh Bala'dan Bir Ses
A. Hamit Tarhan hh Kürsi-i İstiğrak
hh Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının ikinci neslinin yol açıcı hh Külbe-i İştiyak
şairidir.
hh Türk şiirinin hem içerikte hem de şekilde büyük yeniliklere

açılmasını hazırlayan bir şairdir. Oyunları:
hh Şair-i Azam olarak (sıfatlandırılmıştır) bilinir. Ona bu ismi Sü- hh Mecara-yı Aşk
leyman Nazif takmıştır.
hh Sabr u Sebat hh Mensur Oyunlar
hh Sahra (ilk pastoral şiirdir) adlı kitabındaki bazı şiirlerle divan hh İçli Kız
şiirini yıkan, yeni şiiri başlatan şair kabul edilir.
hh Eşber
hh Tezatlar şairidir.
hh Edebiyatımıza metafizik ürpertiyi getirmiştir. hh Sardanapal
hh Şiirlerinde bireysel konuları işlemiştir. (Tabiat ve aşk ana te- hh Tezer

malarıdır.) hh Nazife
hh Şiirlerinde aruzu kullanmıştır. hh Aruzla yazılan manzum
hh İlhan
oyunlar
hh Anlamın dizede tamamlanması anlayışını kırmıştır. hh Turhan
hh Servetifünun şiirinin öncüsü olmuştur. hh Tayflar Geçidi
hh Uyaksız ilk şiiri yazmıştır. (Validem) hh Ruhlar
hh Makber (Eşinin ölümüne duyduğu üzüntüyü dile getirdiği şiir- hh Arziler

dir.) en ünlü şiirlerindendir.
hh Tiyatrolarını okunmak için yazmıştır.
hh Tiyatroları sahne tekniğine uygun değildir.

Sorusu
Öğretmen
Abdülhak Hamit Tarhan'ın mesleği nedir?
Cevap: Diplomat

hh Nesteren Not
hh Liberte
hh Hece ile yazılan man- "Küçük Şeyler" adlı kitapta Mukaddime'den sonra altı
hh Cünun-ı Aşk zum oyunlar hikâye, konaklarındaki cariyelerden Vuslat'ın ölümü üze-
rine kaleme aldığı "Bir Kitabe-i Mezar" başlıklı yazısı ve
hh Hakan Alphanse Daudet'ten "Arlezyalı" başlıklı bir hikâye çevirisi
yer almaktadır.
hh Duhter-i Hindu
hh Servetifünuncuları etkilemiştir.
hh Tarık
hh Türk romanının ve hikâyesinin realizme geçişindeki önemli
hh Zeynep bir isimdir.
hh Nesir-nazım karışık oyun-
hh Finten ları Eserleri:
hh Yadigar-ı Harb hh Sergüzeşt (ilk realist romanlardandır)
hh İbni Musa hh Küçük Şeyler (Hikâye)

hh Rumuzü'l Edeb (İçerisinde yedi hikâye, yedi hatıra yazısı,
Örnek 2: edebiyat eleştirisi yazısı vardır.)
hh İclâl (sadece bir hikâye var içerisinde)
Tanzimat II. Dönem sanatçılarından olan ---- tiyatrolarını
okunmak için yazmıştır. Tiyatroları sahne tekniğine uygun hh Şir (tiyatro)
değildir. Piyeslerinin bazılarını nazım şeklinde yazan sanat- Nabizâde Nâzım
çı asıl ününü şairliği ile sağlamıştır.
hh Edebiyatta roman ve öyküleri ile tanınmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi hh İlk köy romanını yazmıştır.
getirilmelidir?
hh İlk psikolojik roman denemesini yapmıştır.
A) Namık Kemal
hh Realizm ve naturalizmden etkilenmiştir.
B) Abdülhak Hamit Tarhan
hh Servetifünun'u etkilemiştir.
hh Genç yaşta hayattan ayrılmıştır.
D) Muallim Naci
E) Namık Kemal Eserleri:
Parçada verilen bilgiler A. Hamit Tarhan ile ilgili olduğundan boş bırakılan yere hh Heves Ettim
hh Şiir
"A. Hamit Tarhan" ismi getirilmelidir? Cevap B hh Yine Heves
hh Yadigarlarım
Sami Paşazade Sezai hh Zavallı Kız hh (Anı-Öykü)
hh Roman, hikâye, tiyatro ve edebî tenkit yazmıştır. hh Bir Hatıra
hh Sergüzeşt adlı eseriyle tanınmıştır. hh Karabibik

hh Sevda
hh Küçük Şeyler adlı eseri Batılı anlamda ilk hikâye örnekleri
kabul edilir. hh Mini Mini Mektepli
hh Hala Güzel
hh Zehra
Sorusu
Öğretmen
Recaizade Mahmut Ekrem yenilik liderliği bayrağını kime

teslim etmiştir?
Cevap: Tevfik Fikret

Örnek 3: Muallim Naci

hh Asıl adı Ömer'dir. Ahmet Mithat Efendi'nin damadıdır.
---- 'nı yazdığı ve ilk defa 1894'te Servetifünun'da tefrika
hh Muallim Naci, tamamen eski ve tamamen yeni edebiyat anla-
olarak yayımlanmış romanıdır. Türk edebiyatının ilk psiko-
yışına bağlı olanlar karşısında eleştirel bir tutum takınır.
lojik roman denemesi kabul edilir.
hh O her iki kesimi de eleştirir.
hh Muallim Naci'ye göre eski edebiyatçılar mübalağada ileri git-
mişlerdir.
A) Namık Kemal'in B) Nabizade Nazım'ın hh E
ski edebiyatçıların söz söylemiş olmak için manasız beyitler
yazarak gülünç duruma düştüklerini belirtmiştir.
C) Muallim Naci'nin D) R. Mahmut Ekrem'in
hh Yeni edebiyatçıları ise eski edebiyatı tamamen reddettikleri
E) Şinasi'nin
için eleştirmiştir.
Verilen eser "Nabizade Nazım" tarafından yazılmıştır. Cevap B

hh Muallim Naci'ye göre yeni edebiyat eski edebiyattan hareket-
le olmalıdır.
hh Şiirlerinde göz için uyak anlayışa göre davranmıştır.
Direktör Ali Bey hh Gelenekçidir. Göz için uyağı savunmuştur.
hh Düyun-ı Umumiye Müdürlüğü yaptığı için "Direktör" unvanı hh Şiirlerinde yeni unsurlara da yer vermişse de dünya görüşü
verilmiştir. kültürel değerlere önem veren bir anlayışa dayandığı için ve
hh Tiyatro ve mizah ile ilgili çalışmalarıyla ile tanınmıştır. geleneğin devamından yana bir tavır aldığı için "eski" edebi-
yatçı olarak ön plana çıkmıştır. R. Mahmut'la eski yeni tartış-
hh Teodor Kasap'ın çıkardığı Türkçedeki ilk mizah dergisi olan malarında eskiyi temsil etmiştir.
"Diyojen" de mizahi yazılar yazmıştır.
Eserleri:
hh Lehcetü'l-Hakayık adlı eseri mizahi sözlüktür.
hh Türk tiyatrosunun gelişmesine katkılar sunmuştur. Şiir:
hh Ateş-pâre
Eserleri:
hh Şerare
Tiyatro hh Fürûzan
hh Ayyar Hamza hh Sünbüle
hh Fransız Moliere'den uyarlamalar yapmıştır. hh Yadigar-ı Naci
hh Kokana Yatıyor hh Terkib-i Bend
hh Geveze Berber hh Köylü Kazların Şarkısı (ilk köy şiiri)
hh Misafir-i İstiskal Anı:

hh Letafet hh Ömer'in Çocukluğu
hh Medrese Hatıraları
Mizah
hh Lehçetü'l Hakayık Dil Çalışması:
hh Seyyareler (Mizahi hikâye) hh Lugat-ı Naci

hh Kamus-ı Osmani
Gezi-(Günlük) hh Istilahat-ı Edebiyye (eleştiri)
hh Seyahat Jurnali (Hindistan'a yaptığı gezinin günlüğü) hh Demdeme – eleştiri
Örnek Cevapları
1. D 2. B 3. B

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI / Sanatçılar ve Eserleri Konu Testi - 1
1. Sergüzeşt, gerçekçi ilk roman denemesi kabul edilir; bu 4. • Türk edebiyatının ilk realist romanıdır.
romanda yazar kölelik konusunu eleştirmiş, kişisel özgür- • Roman yanlış Batılaşma anlayışını mizahi öğelerle
lüğün önemine dikkat çekmiştir. Romanda, çok iyi yetişmiş gözler önüne sermektedir.
olmasına rağmen cariye olduğu için konak sahibinin oğlu
• Kahramanları Bihruz Bey, Keşfi, Periveş, Mösyö, Piyer
ile evlenemeyen Dilber'in hayatı anlatılır.
ve Naim Efendi'dir.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan
Yukarıda özellikleri verilen eser ve yazarı aşağıdakiler-
hangisine aittir?
den hangisidir?
A) Nabizade Nazım
A) Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem
B) İntibah – Namık Kemal
C) Cezmi – Namık Kemal
D) Şemsettin Sami
D) Sergüzeşt – Samipaşazade Sezai
E) Yusuf Kâmil Paşa
E) Zehra – Nabizade Nazım
5. Recaizade Mahmut Ekrem, ---- kitabı ve çeşitli yazılarıyla

2. Samipaşazade Sezai'nin "Küçük Şeyler" adlı kitabında yeni bir edebiyat, şiir anlayışının yerleşerek kökleşmesine
yer alan öyküler için aşağıdakilerden hangisi söylene- çalışmıştır. Onun edebiyat, şiir üzerine düşünceleri klasik
mez? edebiyattan uzaklaşarak Batılı ve yeni bir anlayışın gençler
A) Küçük Şeyler'de biri Alphanse Daudet'ten çeviri olmak arasında yaygınlaşmasında etkili olur. Diğer yandan yeni-
üzere yedi öykü vardır. leşmenin birinci kuşağından da ayrılan anlayış geliştirir.
B) Küçük Şeyler'in son hikâyesi Pandomima'dır. Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden han-
C) "Küçük Şeyler" serisinde yer alan öykülerinde med-
dah tarzı anlatıma bağlı lalubali bir üslup kurma yoluna A) Talim-i Edebiyat
gitmiştir. B) Afife Anjelik
D) Küçük Şeyler hikâye kitabının ilk hikâyesi "Bu Büyük C) Çok Bilen Çok Yanılır
Adam Kimdir? ismini taşır ve bir çocukluk hatırasının
D) Araba Sevdası
hikâyeleştirilmesiyle şekillenmiştir.
E) Zemzeme
E) Sami Paşazade Sezai'nin Küçük Şeyler kitabı, akıcı
bir dille yazılmış hikâyelerden oluşur.
6. Aşağıdaki eserlerden hangisi Recaizade Mahmut Ek-

rem'e ait değildir?
3. Aşağıdaki yazar-eser eşleştirmelerinin hangisinde
yanlışlık yapılmıştır? A) Yadigâr-ı Şebâb
A) Abdülhak Hamit Tarhan – Sahra B) Tefekkür
B) Recaizade Mahmut Ekrem – Afife Anjelik C) Şir
C) Ahmet Mithat Efendi – Zehra D) Nefrin
D) Namık Kemal – İntibah E) Nagme-i Seher
E) Samipaşazade Sezai – Küçük Şeyler

7. (I) Güzel olan her şeyin şiir olabileceği fikrinin savunucu- 11. Servet-i Fünûn edebiyatının doğmasında gelenekçiler ile
sudur. (II) Eski edebiyat taraftarlarıyla özellikle Muallim yenilikçiler arasında geçen ---- tartışması çok önemli bir
Naci ile kalem mücadelesi yapan öncü sanatçılardandır. rol oynamıştır. Yenilikçiler savunmalarında Recaizade'nin
(III) Belde adlı şiir kitabında şehir hayatını, Paris'teki sanat bu konudaki görüşlerini delil olarak kullanmışlardır.
ve eğlence yaşamını anlatmıştır. (IV) Bütün yapıtlarında
sanat için sanat anlayışını benimsemiştir. (V) Oğullarının
özellikle de oğlu Nijad'ın ölümü sanatçıyı derinden etki- getirilmelidir?
lemiştir, bu nedenle şiirlerinde karamsar ve duygusal bir A) şiir B) roman C) aruz
hava hakimdir.
D) hece E) kafiye
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde R. Mah-
mut Ekrem hakkında bilgi yanlışı vardır?
A) V B) IV C) III D) II E) I
12. Recaizade Mahmut Ekrem, edebiyatımızın yenileştirilmesi

8. Türk edebiyatının ilk realist romanı olarak kabul edilen
gerektiğine inanan bir sanatçıdır. Bu sebeple bütün çalış-
eser Fransız hayranı ve mirasyedi Bihruz Bey'in Çamlıca
malarını bu doğrultuda ortaya koymuş ve kendinden sonra
gezilerinde karşılaştığı hafif meşrepli Periveş uğruna yaşa-
dıklarını işler. gelen nesiller üzerinde etkili olarak onları yönlendirmiştir.
Ancak onun asıl iddiaları, şiir konusundadır. Tiyatro, yaza-
rın en iddiasız uğraş alanı olarak görülmektedir. ---- adlı
dir?
eser daha çok devrin tiyatroya olan eğilimleri dolayısıyla
A) İntibah B) Sergüzeşt C) Zehra
yazarı tarafından bu yolda denenmiş bir çalışmadır. Eser
D) Karabibik E) Araba Sevdası edebiyat tarihimizin öncü birikimleri arasında sayılmalıdır.
Parçada söz edilen tiyatro eserimiz aşağıdakilerden
9. Edebiyatımızda "kafiye göz için mi kulak için mi tartışma- hangisidir?
sı" abes-muktebes kelimeleri yüzünden çıkmıştır. Ses ve
yazım yönünden hangi sözcüklerin uyaklı sayılacağı konu- A) Vatan
sunda Türk yazarları arasında çıkan ve yeni bir şiir beğe- B) İçli Kız
nisinin yerleşmesine temel oluşturan tartışmadır. C) Zavallı Çocuk
Bu tartışmada yeni şiir beğenisini temsil eden aşağı-
D) Finten
E) Çok Bilen Çok Yanılır
A) Muallim Naci
B) Namık Kemal
D) Ahmet Mithat Efendi
13. Tanzimat'tan beri edebiyatta büyük bir değişim yaşanıyor-
E) Şemsettin Sami
du. Tanzimat öncesinde, İslamiyet'in etkisinde gelişen "Di-
van edebiyatı" egemendi. Tanzimat'tan sonra edebiyat yön
10. R. Mahmut Ekrem ---- adlı eserinde yeni edebiyatla ilgili değiştirmiş ve Batının etkisine girmeye başlamıştı. Divan
görüşlerini dile getirmiş Muallim Naci ise ---- adlı eserinde Edebiyatına "eski", Batı tarzındaki edebiyata "yeni" deni-
yeni edebiyata, eskiyi tamamen reddettikleri için karşı çık-
yordu. Bu iki edebiyat taraftarları arasında yapılan tartış-
mıştır.
malar ise "eski yeni tartışması" olarak anıldı. Yeni Edebi-
Bu parçada boş bırakılan aşağıdakilerden hangisine yatın temsilcisi R. Mahmut Ekrem idi.
verilen sırasıyla getirilmelidir?
Bu tartışmada eski edebiyatı temsil eden sanatçı aşa-
A) Harabat – Şiir ve İnşa ğıdakilerden hangisidir?
B) Tahrib-i Harabat – Harabat
A) Namık Kemal
C) Demdeme – Zemzeme
B) Samipaşazade Sezai
D) Zemzeme – Demdeme
E) Harabat – Tarhib-i Harabat
D) Muallim Naci
E) Mehmet Rauf
13. D 12. E 11. E 10. D 9. C 8. E 7. C 6. C 5. A 4. A 3. C 2. C 1. C Cevaplar

1. Recaizade Mahmut Ekrem ile ilgili aşağıdakilerden 4. Yazar klasik yazarların titizlikle üzerinde durdukları kural-
hangisi söylenemez? larla ilgilenmedi. Dağınık bir biçimi alan oyunlarına ege-
men olan özellik duygu ve coşkunluktu. Onun "Nazife"si
A) Tanzimat ikinci dönemini başlatan sanatçıdır, döne-
kısmen ve "Tezer" ise daha çok Racine'nin Bernice'ine
minde üstat olarak tanınır.
benziyordu. Her ikisi de aşık tragedyalarıydı. "Nazife"de
B) Edebiyat kuramcısı olarak yeniliklere öncülük etmiştir. sevgi tek yanlı, Tezer'de ise karşılıklıydı.
C) Şair-i Azam olarak bilinen sanatçı, tiyatro da yazmıştır. Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakiler-
D) Şiirle ilgili görüşlerini ve eleştirilerini Zemzeme adlı şiir den hangisidir?
kitabının ön sözünde açıklamıştır.
A) Samipaşazade Sezai
E) Şiirlerinde divan edebiyatı nazım biçimlerini kullanmış,
yeni nazım biçimlerini denememiştir.
D) Muallim Naci
E) Direktör Ali Bey
2. ---- adlı eser, Nabizâde Nazım'ın 1890 yılında yayınladığı 5. I. İlk realist roman
gerçekçi köy romanıdır. İlk Türkçe köy romanı olarak kabul II. İlk köy romanı
edildiği için Türk edebiyatında önemli bir yeri vardır. Eser,
III. Batılı anlamda ilk öykü
roman değil, uzun öykü olarak da değerlendirilebilir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki hangi eser
IV. İlk pastoral şiir
getirilmelidir? V. İlk tarihi roman
A) Karabibik B) Sergüzeşt C) Zehra Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki numaralanmış ifa-

delerden biriyle ilgili değildir?
D) İntibah E) Cezmi
A) Cezmi
B) Araba Sevdası
C) Küçük Şeyler
D) Karabibik
E) Sergüzeşt
3. Yazar Türkiye'deki romantik yazın akımının en önemli tem-

silcilerinden biridir. Manzum olarak yazdığı tragedyaların-
da özellikle Fransız yazarların etkisi altındaydı. Onun ilk
tragedyası olan "Nesteren" Corneille'nin "Le Cid" adlı tra-
gedyasına benziyordu. 6. İlk eşi Fatma Hanım'ın ölümü üzerine yazdığı "Makber"
adlı şiir Türk şiirinde metafizik ürpertinin başlangıcı sayılır.
Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
hangisidir? Bu cümlede sözü edilen eser kime aittir?
A) Muallim Naci A) Ahmet Haşim
B) Şemsettin Sami B) Ahmet Mithat Efendi
C) Abdülhak Hamit Tarhan C) Abdülhak Hamit Tarhan
D) Recaizade Mahmut Ekrem D) Ahmet Hamdi Tanpınar
E) Namık Kemal E) Recaizade Mahmut Ekrem

7. Şiirde yaptığı yeniliklerle Servetifünun şairleri üzerinde 10. Aşağıdakilerden hangisi Abdülhak Hamit Tarhan'ın
etkili olan ----, tiyatro türünde de eserler yazmış. Tiyatro aruzla yazdığı manzum tiyatrolarından biri değildir?
eserlerini sahnelenmek için değil, okunmak için yazmıştır.
A) Sardanapal B) Eşber
Bu nedenle tiyatro eserleri sahne tekniği yönünden zayıftır.
Tiyatrolarında ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır. C) Tezer D) İlhan
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi E) Nesteren

getirilmelidir?
A) Namık Kemal
B) Muallim Naci
E) Nabizade Nazım
8. Edebiyatımızda tiyatro ve mizah alanındaki yazılarıyla ta- 11. Aşağıdaki sanatçı-eser eşleştirmelerinden hangisi
nınan ---- Teodor Kasap'ın çıkardığı Diyojen adlı dergide
yanlıştır?
mizah yazıları yazmıştır. Moliere'den yaptığı uyarlamalarla
Türk tiyatrosuna katkı sunmuştur. A) Abdülhak Hamit Tarhan – Validem
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi B) Recaizade Mahmut Ekrem – Nağme-i Seher
getirilmelidir? C) Mualllim Naci – Ateşpare
A) Mizancı Murat D) Nabizade Nazım – Sergüzeşt
B) Ahmet Cevdet Paşa E) Direktör Ali Bey – Lehçetü'l Hakayık
C) Muallim Naci
D) Direktör Ali Bey
E) Şemsettin Sami
9. Tanzimat nesrinin en sade örneklerini veren sanatçı, ço- 12. I. Şiir ve tiyatro türlerinde eserler vermiştir.
cukluk anılarını Ömer'in Çocukluğu adlı eserinde anlatmış- II. Tanzimat şiirinde Batılılaşma hareketinin ve yenilikle-
tır. Şiirlerinde yalnızlık, gurbet, doğa gibi duyguları işlemiş- rin asıl öncüsüdür.
tir. Gelenekçi şiir anlayışının temsilcisidir.
III. "Şair-i Azam" olarak tanınır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı kimdir?
IV. Tezatlar şairi olarak bilinir.
A) Ahmet Mithat Efendi V. Toplum için sanat anlayışına bağlıdır.
B) Ziya Paşa Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Abdül-
C) Muallim Naci hak Hamit Tarhan ile ilgili söylenemez?
D) Direktör Ali Bey A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Nabizade Nazım
12. E 11. D 10. E 9. C 8. D 7. C 6. C 5. E 4. B 3. C 2. A 1. C Cevaplar

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU
Servetifünun Edebiyatının Oluşumu
12
Kazanım: "Servet-i Fünûn" dergisi çevresinde oluşan edebiyata neden Edebiyat-ı ;Cedide (yeni edebiyat) denildiğini açıklar. Tanzimat sonrası Türk
edebiyatında eski-yeni çatışmasında ılımlıların yerini belirler. Servetifünun Döneminde yeniyi savunan edebiyatçıların özelliklerini belirler.
Servetifünun Dönemi edebiyatçılarının zevk ve anlayışlarının özelliklerini belirler. Metinlerde, devrin sosyal problemleri üzerinde durulup
durulmadığını sorgular.
hhSERVETİFÜNUN EDEBİYATININ hh II. Abdülhamit 13 Şubat 1878'de Osmanlı Millet Meclisini ka-
OLUŞUMU patmıştır.
hh Her sanat hareketi, doğduğu dönemin toplumsal ve sanatsal hh Ruslarla da Ayastefanos Antlaşması imzalanmıştır.
ortamından etkilenir. Bu, Edebiyatıcedide topluluğu için de

hh İngilizler Kıbrıs'a ve Mısır'a; Fransızlar Tunus'a el koymuştur.
geçerlidir.
hh Bosna-Hersek'in yönetimi Avusturya'ya bırakılmıştır.
Siyasal ve Toplumsal Ortam

hh Bulgarlar 1885'te Doğu Rumeli'yi işgal etmiştir.
hh II. Abdülhamit 31 Ağustos 1876'da tahta çıkmıştır.
hh Bütün bunlara dış borçlar, devlet adamlarının kendi araların-
hh 23 Aralık 1876'da Kanun-i Esasi'yi yürürlüğe koymuştur.
daki çekişmeleri vs. eklenince II. Abdülhamit, devletin parça-
hh Ardından seçimlerin yapılmasını sağlayıp Meclis-i Mebusan'ı
lanmasını engellemek için giderek daha sıkı ve sert bir yöne-
(Millet Meclisi) açmıştır. (19 Mart 1877)
tim tarzını benimsemiştir.
hh Ancak bu olumlu adımlar, birtakım dış sorunlar nedeniyle
kısa sürede kesintiye uğraşmıştır. hh Örneğin büyük bir polis teşkilatı kurmuştur.
hh Osmanlı Meclisi'nin Londra Protokolü'nü reddetmesi nede- hh Avrupa'daki ve içerideki bölücü yayımlara karşı sıkı bir san-
niyle 24 Nisan 1877'de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan
sür uygulamıştır.
etmiştir.
hh II. Abdülhamit dönemindeki çalkantılar, gazetelere ve dergile-
hh Roman, Sırp ve Karadağlılar da bu savaşta Rusya tarafında
yer almıştır. re uygulanan sıkı sansür ve sanatçıların özel hayatlarındaki
hh Osmanlı ordusu yenilmiş, Ruslar İstanbul önlerine kadar gel- acı olaylar nedeniyle şair ve yazarlar toplumsal ve siyasal ko-
miştir. nulardan uzak durmayı tercih etmişlerdir.
hh Meclis-i Mebusan'daki azınlığa mensup vekiller huzursuzluk

çıkarmış ve faaliyetleri devlete, millete zarar verici boyutlara
ulaşmıştır.
Sorusu
Öğretmen
II. Abdülhamit ülkeyi neden istibdat ile yönetmiştir?
Cevap: Devletin dağılmasını önlemek için

SERVETİFÜNÛN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünûn Edebiyatının Oluşumu
Örnek 1: Örnek 2:
Servetifünun Dönemi edebiyatının oluşumunda etkili Tanzimat II. Dönem'de eski edebiyat taraftarlarının li-
olan en önemli siyasi olay nedir? derliğini kim yapmıştır?
A) I. Meşrutiyet'in ilanı A) Recaizade Mahmut Ekrem

B) Tanzimat Fermanı'nın ilanı B) Muallim Naci
C) Islahat Fermanı'nın ilanı C) İsmail Safa
D) II. Abdülhamit'in Meclisi kapatması D) Nabizade Nazım
E) II. Meşrutiyet'in ilanı E) Tevfik Fikret
Servetifünun edebiyatının oluşumundaki en önemli siyasal olay, II. Abdülha- Eski edebiyat taraftarlarının lideri konumundaki sanatçı Muallim Naci'dir.
mit'in Meşrutiyet yönetimine son verip baskıcı bir anlayışla ülkeyi idare etme- Cevap D
ye başlamasıdır. Cevap D
hh Muallim Naci, Ahmet Mithat'ın daveti üzerine Tercüman-ı
Edebi Ortam Hakikat'te çalışmaya başlayınca kısa zamanda etrafında bir
halka oluşturmuştur.
hh Edebiyatıcedide sanat anlayışının oluşumunda Tanzimat hh Gazetenin edebiyat kısmı, Şeyh Vasfî, Elhac İbrahim Efendi,
Mehmet Salahî ve Muallim Feyzî gibi şairlerin eski tarzdaki
ikinci kuşağa mensup Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdül-
nazireleriyle dolmuştur.
hak Hamit'in eserleriyle vücuda gelen yeni edebiyat anlayışı- hh Tevfik Fikret,
nın payı büyüktür. hh İsmail Safa,
hh 1880'li yıllardan itibaren özellikle Recaizade Mahmut Ekrem hh Nabizade Nazım,
ile Muallim Naci arasında meydana gelen edebi tartışmalar hh Mehmet Celal,
sonucunda ortaya çıkan gruplaşmalar da Edebiyatıcedide'nin hh Ali Ferruh,
doğuşunu hazırlayan etkenler arasındadır. hh Menemenlizade Tahir
gibi kimi genç şairler de ilk şiirlerini burada yayımlamıştır.

hh 1884'ten sonra Türk edebiyatı Muallim Naci ve Recaizade
Mahmut Ekrem ekseninde, eski ve yeni edebiyat taraftarları hh Ancak Ahmet Mithat Efendi, gazetesinde yayımlanan bu eski
tarz şiirlerden hoşlanmamış ve Muallim Naci'yi Tercüman-ı
olmak üzere iki gruba ayrılmıştır.
Hakikat'ten uzaklaştırmıştır.
hh Bu gruplaşmada, Muallim Naci'nin 1884'ten itibaren Tercü- hh Bundan sonra Recaizade Mahmut Ekrem, önce "Zemzeme
man-ı Hakikât'ın edebi kısmını yönetmeye başlaması ile söz III"(1885)'te, ardından da Takdiri Elhan (1886)'da Muallim Na-
ci'nin şiirlerini eleştirmiştir.
konusu gazetede yayımladığı şiir ve eleştirilerin payı vardır.
hh Muallim Naci, kendisine yöneltilen eleştirilere, Saadet gaze-
tesinde 15 Şubat 1886'da yayımlamaya başladığı "Demde-
me" ile karşılık vermiştir.

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünun Edebiyatının Oluşumu
hh Recaizade Mahmut Ekrem ile Muallim Naci tartışmıştır. hh Recaizade Mahmut Ekrem ile Muallim Naci tartışmasından
sonra, başlangıçta Muallim Naci halkasında yer alan İsmail

hh Bu tartışma kısa sürede yayılmış kimi şairler Muallim Naci'nin
Safa, Menemenlizade Tahir, Cenap Şahabettin, hatta Tevfik
etrafında "Ukâz-ı Osmânî" adı altında toplanıp Saadet gaze-
Fikret de, bu tartışmalardan sonra Naci halkasından ayrıla-
tesinde birbirlerine nazireler yazmışlardır.
rak yenilik yanlısı Recaizade Mahmut Ekrem'in yanında yer
hh Bunlara karşılık İzmir'de "Ukâzı Şubbân" adı altında da Ali
almışlardır.
Ferruh, Abdülhakim Memduh, Tevfik Nevzat, Halit Ziya gibi
hh Söz konusu genç yenilikçi şairler, bundan sonra şiir ve yazı-
gençler, Hizmet gazetesinde onları eleştirmişlerdir.
larını Mirsad, Malûmat, Hazine-i Fünun, Mektep, Maarif gibi
hh Ukaz-ı Osmani: Mekke'nin yakınında bulunan ve Arapların
dergilerde yayımlamışlardır.
her yıl bir ay boyunca eğlenip alış veriş yaptıkları, karşılıklı
hh Servetifünun edebiyatının kurulmasına zemin hazırlayan bir
şiir okudukları pazar yerine Ukâz denir. Muallim Naci yanlıları
başka edebî olay da Hasan Âsâf adlı bir genç şairin Musav-
da bundan esinlenerek kendilerine, Osmanlıların eğlendikle-
ver Malûmat'ta yayımlanan "Burhan-ı Kudret" (7 Kasım 1895)
ri, karşılıklı şiir okudukları yer anlamına Ukâz-ı Osmanî adını
başlıklı şiiri dolayısıyla çıkan tartışmalardır.
vermişlerdir.
hh Ukâz-ı Şubbân: Gençlerin eğlendikleri, karşılıklı şiir okuduk- hh Bu tartışma edebiyatımızda "abes – muktebes" tartışması
ları yer. Recaizade Mahmut Ekrem yanlısı birtakım genç şair olarak da bilinir.
ve yazarların Muallim Naci yanlılarına karşı kendileri için kul- hh "Zerre-i nûrundan iken muktebes
landıkları "genç şairler panayırı" anlamına gelen bir terimdir.
Mihr ü mehe etmek işâret abes"
Ek Bilgi:
hh Bu beyitte kafiye oluşturan "muktebes kelimesinin sonu "‫"س‬
hh Nazire: harfiyle, "abes" kelimesinin sonu ise "‫ "ث‬ile biter.
hh Divan edebiyatında bir şairin, beğendiği bir başka şairin şiirini hh Divan edebiyatı kafiye geleneğine göre yazılışları farklı ol-
örnek alıp o şiirin ölçüsü ve uyağı ile aynı olan şiir yazmasıdır. duklarından bu iki harf kafiye olamaz.
hh Bu nedenle Mehmet Tahir Efendi, "muktebes ve abes" keli-

Örnek 3:
melerinin kafiye olamayacağını ileri sürmüştür.
Recaizade Mahmut Ekrem'in, Muallim Naci'nin şiirlerini
eleştirdiği eseri aşağıdakilerden hangisidir? hh Tartışma, kafiye kulak için mi, göz için mi sınırını aşıp Re-
caizade Mahmut Ekrem'i de içine alan bir yenilikçi-gelenekçi

A) Araba Sevdası B) Afife Anjelik
tartışmasına dönüşmüştür.
C) Takdir-i Elhan D) Nağme-i Seher
E) Talim-i Edebiyat hh Edebiyatıcedide'nin oluşumunda bu tartışmanın doğurduğu
gruplaşmanın da etkisi vardır.

Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci'nin şiirlerini Zemzeme III ve Takdir-i
Elhan'da eleştirmiştir. Cevap C
Sorusu
Öğretmen
Kafiye göz için mi,kulak için mi tartışması günümüzde yaşanabilir mi?

Neden?
Hayır yaşanmaz çünkü latin alfabesinde aynı sese farklı harfler kullanıl-
maz.

SERVETİFÜNÛN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünûn Edebiyatının Oluşumu
hh Birtakım yazar ve şairlerin Servetifünun dergisinde toplan- hh Fikret'in derginin idaresini ele almasından sonra "Cenap Şa-
masına neden olan ikinci olay ise, R. M. Ekrem'in Şemsa habettin, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Hüseyin Siret, İsmail Safa,
adlı hikâyesinin kendisinden izin alınmadan Musavver Ma- Ali Ekrem, Celal Sahir, Menemenlizada Mehmet Tahir, Süley-
lumat'ta yayımlanmasıdır. man Nazif, Ahmet Şuayp, Hüseyin Suat, Hüseyin Cahit, Ah-
met Hikmet" gibi şair ve yazarlar da Servetifünun dergisinin

hh R. Mahmut Ekrem, Servetifünun dergisine gönderdiği bir ya-
kadrosuna katılmışlardır.
zıyla bu olayı protesto etmiştir.
hh Bu gençlerin oluşturdukları topluluğa da Servetifünuncular ya

hh Yenilikçi şair ve yazarları bu dergide toplamak için Serveti-
da Edebiyatıcedideciler denilmiştir.
fünun'u çıkaran Ahmet İhsan (Tokgöz)'la görüşmüştür. Artık
adım atılmıştır, yenilik yanlıları Servetifünun dergisinde top-
lanacaktır.
Not
hh Servet, 1890 yılında İstanbul'da çıkarılan bir gazetedir. Ser- Bu gençler kendilerine "Edebiyatıcedideci" yani yeni ede-
biyatçılar demişlerdir. Bunlara etrafında toplandıkları der-
vetifünun, önce 27 Mart 1891'den itibaren bu gazetenin haf-
giden dolayı da Servetifünuncular denilmiştir.
talık edebî eki olarak çıkmaya başlar.
hh Derginin idarecisi Recaizade'nin Mekteb-i Mülkiye'den öğ- hh Servetifünun edebiyatını oluşturan, etkileyen faktörler kısaca
rencisi Ahmet İhsan Tokgöz'dür. şöyle sıralanabilir:
hh II. Abdülhamit'in baskıcı yönetimi

hh Başlangıçta fen bilimlerine ağırlık veren Servetifünun dergi-
hh Sanatçıların yetiştikleri, eğitim aldıkları okullar
sinde kısmen edebi yazılar da yayımlanıyordu.
hh Tanzimat II. dönemin edebi tartışmaları
hh Ahmet İhsan'la görüşen R. Mahmut Ekrem dergiyi yenilik
hh Batı edebiyatlarında oluşan gelişmeler, akımlar
edebiyatının yayın organı yapmak isteğini bildirmiştir.
hh Sanatçıların kişilik özellikleri
hh Recaizade Mahmut Ekrem, 1896 Şubat'ında bir başka öğren-
cisi Tevfik Fikret'i Ahmet İhsan'la tanıştırmıştır.

Örnek 4:
hh Bu görüşme sonucunda, Tevfik Fikret 7 Şubat 1896'da çıkan
Servetifünun dergisini kim çıkarmıştır?
256. sayıdan itibaren Servetifünun dergisinin başına geçmiş-
A) Tevfik Fikret
tir. B) Muallim Naci
C) R. Mahmut Ekrem
hh Böylece Servetifünun dergisi Recaizade Mahmut Ekrem'in
D) Ahmet İhsan Tokgöz
aracılığı ve öncülüğüyle, edebiyatta yenilik yanlısı şair ve ya-
E) İsmail Safa
zarların yayın organı hâline gelmiştir.
hh Edebiyatıcedide veya Servetifünun hareketi Tevfik Fikret'in Servetifünun Ahmet İhsan Tokgöz tarafından çıkarılmıştır.
Cevap D
derginin başına geçmesiyle başlamıştır.
Örnek Cevapları
1. D 2. D 3. C 4. D

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünun Edebiyatının Oluşumu Konu Testi - 1
1. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünunculardan bir de- 5. Muallim Naci aşağıdaki eserlerin hangisinde Recaiza-
ğildir? de Mahmut Ekrem'in kendisine yönelttiği eleştirilere
karşılık vermiştir?
A) Tevfik Fikret
B) Ali Ekrem A) Zemzeme B) Demdeme
C) Süleyman Nazif C) Harabat D) Tahrib-i Harabat
D) Hüseyin Cahit E) Şiir ve İnşa
6. R. Mahmut Ekrem ile Muallim Naci tartışmasından sonra

başlangıçta Muallim Naci halkasında yer alan ---- bu tartış-
malardan sonra R. Mahmut Ekrem'in yanında yer almıştır.
si getirilemez?
2. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun edebiyatını
oluşturan, etkileyen faktörlerden biri değildir? A) İsmail Safa
B) Cenap Şahabettin
A) Tanzimat II. Dönemde yaşanan edebi tartışmalar
C) Tevfik Fikret
B) II. Abdülhamit'in baskıcı yönetimi
D) Menemenlizade Tahir
C) Sanatçıların aldıkları eğitim
D) Batı edebiyatları
E) Milliyetçilik düşüncesi
7. Servetifünun döneminde tahtta hangi Osmanlı Padişa-

hı vardı?
A) II. Abdülhamit
B) Sultan Abdülaziz
C) I. Abdülhamit
D) Vahdettin
3. Edebiyatımızda ünlü bir tartışma olan "abes-muktebes"
tartışması ne ile ilgilidir? E) V. Murat
A) Ölçü B) Kafiye
C) Söz sanatları D) Şiir dili
D) Şiirin konusu
8. "----", Ahmet Midhat'ın daveti üzerine Tercüman-ı Haki-
kat'te çalışmaya başlayınca kısa zamanda etrafında bir
halka oluşmuş, gazetenin edebiyat kısmı Şeyh Vasfî, El-
hac İbrahim Efendi, Muallim Feyzî gibi şairlerin şiirleriyle
dolmuştur.
getirilmelidir?
4. Servetifünun Dönemi'nin başlangıç ve bitiş tarihleri A) Recaizade Mahmut Ekrem

aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? B) Muallim Naci
A) 1878 – 1896 B) 1896 –1901 C) Tevfik Fikret
C) 1876 – 1890 D) 1901 – 1908 D) Ziya Paşa
E) 1860 – 1876 E) Nabizade Nazım

9. Servetifünun topluluğunun kuruluşuna öncülük eden 12. Yazar "Sanat sanat içindir" görüşünü savunan bir edebi-
sanatçı aşağıdakilerden hangisidir? yatçıdır. Eserler verebilmek için bilginin şart olduğunu ina-
nanlardandı. Şiirlerin fikir, duygu ve hayal ürünü olması
A) Tevfik Fikret
gerektiğini savunur, eleştirilerini bu açıdan kaleme alırdı.
B) Recaizade Mahmut Ekrem Ama kendisi bu konuda yeter derecede kuvvetli eserler ve-
C) Muallim Naci rebilmekten ziyade evlat acısını içli sızlanışlarla mısraları-
D) Nabizade Nazım na aktaran duygulu bir baba olarak kaldı.
E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-

gisidir?
A) Muallim Naci
C) Nabizade Nazım
D) Tevfik Fikret
E) Süleyman Nazif
10. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun dergisinin yazar

kadrosundan biri değildir?
A) Cenap Şahabettin 13. I. İlk köy romanımız kabul edilen: "Karabibik"i yazmıştır.
B) Halit Ziya II. Realizm, natüralizm'in öncülerinden sayılır.
C) Mehmet Rauf III. İlk psikolojik roman denemesi sayılan "Zehra"yı yaz-
D) Ahmet Şuayp mıştır.
E) Ahmet Mithat Efendi Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine

aittir?
A) Namık Kemal
D) Şemsettin Sami
E) Nabizade Nazım
11. Recaizade Mahmut Ekrem'in şiirle ilgili görüşlerinin yer al-

dığı "Zemzeme" adlı şiir kitabının önsözüne koyduğu eleş-
tiri türündeki eseridir. Yazar, bu eserinde kafiyenin kulak 14. Yazar, hikâye ve roman türünü sanat hayatının son döne-
için olduğunu savunmuştur. Buna karşılık Muallim Naci de minde denediği Batılı bir edebi tür olarak görmüştür. "Sa-
kafiyenin göz için olduğunu savunarak Zemzeme'ye karşı- ime" sosyal hayatın tenkidi niteliğinde olup ahlâka aykırı
lık Demdeme'yi yazmıştır. görüldüğü için tefrikası sansür edilmiştir. "Muhsin Bey" ise
Parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir? romantik bir aşkın hikâyesidir. Son hikâye denemesi "Şem-
sa" bir hatıra türünde kaleme alınmıştır.
A) Takdir-i Elhan
Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakiler-
B) Afife Anjelik
den hangisidir?
C) Araba Sevdası
A) Şinasi B) Namık Kemal
D) Çok Bilen Çok Yanılır
C) Şemsettin Sami D) Nabizade Nazım
E) Tahrib-i Harabat
14.E 13.E 12. B 11. A 10. E 9. B 8. B 7. A 6. E 5. B 4. B 3. B 2. E 1. E Cevaplar

1. Tanzimat II. Dönem'de yazılan; 4. Aşağıdakilerden hangisi Muallim Naci'nin eserlerinden

"Zerre-i nurundan iken muktebes biri değildir?
Mihr ü mehe etmek işaret ebes" A) Demdeme

dizeleri aşağıdaki tartışmalardan hangisinin yaşanma- B) Ateşpare
sına neden olmuştur? C) Talim-i Edebiyat
A) Kafiye kulak için mi göz için mi? D) Ömer'in Çocukluğu
B) Şiirde anlam mı, ahenk mi daha önemli? E) Istılahat-ı Edebiyye
C) Şiirin kaynağı nedir?
D) Gelenekten kopmalı mı, kopmamalı mı?
E) Şiir dili nasıl olmalı?
2. Tanzimat II. Dönem'de yaşanan edebi tartışmalarda eski 5. Recaizade Mahmut Ekrem ---- ve ---- adlı eserlerinde Mu-
edebiyat taraftarlarının öncüsü olmuştur. Gelenekçi şiirin allim Naci'nin şiir anlayışını ve şiirlerini eleştirir.
temsilcisi olan sanatçı Köylü Kızların Şarkısı adlı köyden Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangi-
söz eden ilk şiiri yazmıştır. si getirilmelidir?
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
A) Demdeme – Zemzeme II
gisidir?
B) Zemzeme III – Takdir-i Elhan
A) Muallim Naci
C) Afife Anjelik – Vuslat
D) Araba Sevdası – Muhsin Bey
C) Şemsettin Sami
E) Talim-i Edebiyat – Kudemadan Birkaç Şair
D) Mehmet Rauf
E) Namık Kemal
3. Edebiyatıcedide sanat anlayışının oluşumunda Tanzimat 6. Muallim Naci, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde çalışmaya
II. Dönem sanatçılarından ----- ve ----- eserleriyle ve fikirle- başlayınca kısa zamanda birçok genç şair bu gazetede
riyle etkili olmuştur. toplanır ve eski tarzda yazdıkları şiirleri burada yayımlar.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han- Bu şairler arasında ---- sayılabilir.
gisi getirilmelidir? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilemez?
A) Namık Kemal – Şinasi
B) Recaizade Mahmut Ekrem – Abdülhak Hamit Tarhan A) Tevfik Fikret
C) Ziya Paşa – Abdülhak Hamit Tarhan B) İsmail Safa
D) Şemsettin Sami – Samipaşazade Sezai C) Nabizade Nazım
E) Nabizade Nazım – Ahmet Vefik Paşa D) Mehmet Celal
E) Halit Ziya Uşaklıgil

7. Servet-i Fünun dergisi kadrosunda aşağıdakilerden 10. Servetifünun Dönemi ---- 1896'da Servetifünun dergisinin
hangisi yoktur? başına geçmesiyle başlatılır.
A) Tevfik Fikret B) Süleyman Nazif Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangi-
si getirilmelidir?
C) Ahmet Hikmet D) Hüseyin Cahit
E) Ahmet Haşim A) Recaizade Mahmut Ekrem'in
B) Ahmet İhsan Tokgöz'ün
C) Tevfik Fikret'in
D) Muallim Naci'nin
E) Halit Ziya'nın
8. ----, Türk şiirinin hem muhtevada hem de şekilde büyük ye-

niliklere açılmasını hazırlayan bir şairdir ve işlevi dolayısıy- 11. I. Recaizade Mahmut Ekrem'le eski-yeni kavgasında es-
la kendinden sonra gelenler özellikle de Servitifünuncular ki'yi savunmuştur.
tarafından üstat kabul edilmiş, Şair-i Azam ünvanı verilmiş- II. Batılı tarzda şiirler de yazmıştır.
tir.
III. Dili ağırdır ancak başarılıdır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangi-
IV. Ateşpare, Fürüzan eserlerinden bazılarıdır.
si getirilmelidir?
Yukarıda numaralanmış cümlelerdeki bilgiler aşağıda-
A) Recaizade Mahmut Ekrem ki sanatçıların hangisine aittir?
B) Muallim Naci
A) Muallim Naci
D) Tevfik Fikret
C) Şemsettin Sami
E) Şinasi
D) Şinasi
E) Ahmet Vefik Paşa
12. Yazar tüm edebî hayati boyunca gençlere edebiyatı öğret-

me gayreti içinde olmuştur. Edebiyatın yenileşmesi üzerin-
9. I. Mektep de yoğun çalışmaları olan sanatçı, Servetifünun edebiya-
II. Maarif tının da temellerini atmıştır. Bu edebiyatın kurucusu olan
Tevfik Fikret onun Galatasaray Lisesinden öğretmenidir.
III. Malûmat
Yukarıda sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
IV. Genç Kalemler
dir?
V. Hazine-i Fünün
A) Muallim Naci
Yukarıdaki numaralanmış dergilerden hangisi Serveti-
fünun kurulmadan önce yenilikçi sanatçıların şiirlerini B) Ahmet Mithat Efendi
yayımlayanlardan biri değildir? C) Recaizade Mahmut Ekrem
A) I B) II C) III D) IV E) V D) Samipaşazade Sezai

E) Nabizade Nazım
12.C 11. A 10. C 9. C 8. C 7. E 6. E 5. B 4. C 3. B 2. A 1. A Cevaplar

Öğretici Metinler (Edebî Tenkit – Gezi Yazısı – Hatıra – Makale)
13
Kazanım: Metnin oluşmasına imkan sağlayan zihniyeti belirler. Metnin yapısını çözümler. Metnin ana fikrini bulur. Metnin dil ve anlatım özelliklerini
açıklar. Öğretici metinlerle dönemin dergileri arasındaki ilişkiyi kavrar. Servetifünun Dönemi Edebiyatı öğretici metinleriyle Tanzimat Dönemine ait
öğretici metinleri karşılaştırır.
hhÖĞRETİCİ METİNLER hh Eskinin tenkit anlayışı, Divan edebiyatındaki "hiciv", Halk
edebiyatındaki "taşlama" ve Batı edebiyatındaki "izlenimci

Servetifünun Dönemi Öğretici Metinler
tenkit" ile paralellikler gösterir.
hh Batılı anlamda öğretici metinlerle Tanzimat edebiyatında ta-
nışan edebiyatımız bu türe ait birçok örneği Tanzimat edebi- hh Servetifünuncular ise Muallim Naci'nin etrafındaki heyecanlı
yatı döneminde vermiştir. topluluğa göre daha objektif davranmışlardır.
hh Tanzimat edebiyatındaki öğretici metinlerde sosyal ve siyasi hh Bu dönemdeki Doğu-Batı mücadeleleri sırasında, Divan
konular işlenirken Servetifünun Dönemi yazarları, dönemin edebiyatını tutanların, modern (bilimsel, nesnel) tenkidi bil-
şartlarından dolayı gezi ve hatıra gibi bireysel konularda memeleri nedeniyle, sürekli polemiğe yol açacak yazılar
veya edebî konularda öğretici metinler yazmışlardır. yazmaları karşısında, Servetifünuncuların da zaman zaman
hh Bu dönemde öğretici metin türlerinden eleştiriye özellikle polemik yaptıkları görülmüştür.
önem verilmiş ve eleştiri yoluyla sanatçılar hem kendilerine hh Bu tür yazıları kaleme alan sanatçıların başında Batı cephe-
yöneltilen suçlamalara cevap vermişler hem de Servetifünun sinde (yeni) Hüseyin Cahit Yalçın gelmektedir.
edebiyatının tanıtılması için çalışmışlardır. hh Hüseyin Cahit, bu polemiklerinin bir kısmını sonradan
"Kavgalarım" (1910) adlı kitabında toplamıştır.
hh Servetifünun edebiyatının temel esaslarını topluma açıkla
Edebi Tenkit mak amacıyla yazılan pek çok yazı vardır.
hh Servetifünun edebiyatı döneminde Batı tarzında tenkitler ka hh Servetifünuncular arasında olmasına rağmen, bu edebiyat
leme alınmıştır. topluluğunun şiir anlayışını eleştiren ilk sanatçı, Ahmed Şu-
hh Bu dönemde Ahmet Şuayb, Hüseyin Cahit, Cenap Şahabet- ayb olmuştur.
tin tenkit yazıları yazmıştır. hh Ali Ekrem'in "Şiirimiz" (1900) adlı otokritiği (öz eleştiri) de bu
hh Edebiyatımızda "eski-yeni" tartışması, tenkit türünün gelişme nitelikte bir yazıdır.
sine katkı yapmıştır. hh Sanatçı bu yazısında Servetifünun şiirini değerlendirmiş,
hh Bu tartışma, temelde fikir tartışması olmasına rağmen, za- içinde bulunduğu edebiyat topluluğunun şiir anlayışını eleş-
man zaman kişiselliğe de dökülmüştür. tirmiştir.
Sorusu
Öğretmen
Servetifünuncuları "Dekadan"lara benzetip suçlayan kişi kimdir?
Cevap: Ahmet Mithat Efendi

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Öğretici Metinler (Edebî Tenkit – Gezi Yazısı – Hatıra – Makale)
hh Servetifünuncular, edebî tenkitte "tarihçi tenkit" metodunun

Örnek 1:
ilkelerine bağlı kalmaya çalışmışlardır.
Servetifünunculara göre eleştirinin görevi aşağıdakiler-
den hangisidir? hh Hippolyte Taine (İpolit Ten) tarafından sistemleştirilen bu ten-
A) Eski edebiyatı kötülemek kit metodu, "ırk, çevre, zaman" formülüyle özetlenebilir.
B) Yeni edebiyatı savunmak
hh Taine'e göre edebiyat, toplumun ifadesidir.
C) Edebiyatın ne olduğunu, ne olması gerektiğini araştırıp
açıklamak hh Ona göre, toplumu anlamak için önce o toplumun edebiyatı
D) Edebi eserle okuyucu arasındaki ilişkinin nedenlerini araştırılmalıdır.
belirlemek
E) Edebiyatın toplumun gelişimine olan katkısını ortaya hh Yazarlar, binlerce değişik nedenin bir sonucudur. Bu bağlam-
çıkarmak da, inceleme yapılınca anlaşılır ki yazar önce "ırk"ının, sonra
içinde yaşadığı "çevre"nin ve "zaman"ının ürünüdür, işte ede-
Servetifünunculara göre, eleştirinin görevi edebiyatın ne olduğunu ve ne ol-
bî tenkitte her şeyden önce bunlar ele alınmalıdır.
ması gerektiğini araştırmak, açıklamaktır. Cevap C
hh Bunlar iyice anlaşılmadan herhangi bir yazar anlaşılamaz.

hh Bu dönemde Servetifünuncular, Tanzimatçılardan farklı ola hh Servetifünuncular edebî eserde estetik bir amaç aramışlardır.
rak, divan edebiyatını kötülemekten çok, kendilerini ifade et hh Onları kendilerinden önceki edebiyatçılardan ayıran nitelik-
meyi tercih etmişler, kendi sanat anlayışlarına uygun eserler lerden biri de edebî eser karşısındaki tavırlarıdır.
ortaya koymuşlardır. hh Onlar edebî zevkin değişmesini ele almışlar, edebî zevkin za-
hh Eskinin temsilcilerinin eleştirilerine bu şekilde cevap vermiş- mana bağlı olarak değiştiğini söylemişlerdir.
lerdir. hh Edebiyatın yararlılık amacının olmadığını, ahlakçı bir gaye
hh Sanatçılar, şiirde kullanılan sözcüklerin yapmacıklığı, anlam gütmediğini ısrarla vurgulamışlardır.
karışıklığı, aşırı Batı hayranlığı konularında yöneltilen ağır hh Onlara göre, bir edebiyatın nasıl olduğunu öğrenmeden
eleştirilere karşı objektif ve düzeyli kalmayı başarmışlardır. önce, ne olduğunu bilmek gerekir. Edebiyatın ruhu demek
hh Servetifünuncular Türk edebiyatındaki tenkit anlayışını, bir olan tenkidin görevi, edebiyatın ne olduğunu, ne olması ge-
çok noktada kusurlu bularak edebiyatımızda yeni bir tenkit rektiğini araştırmak ve açıklamaktır.
anlayışı geliştirmek istemişlerdir. hh Onlara göre, her edebî çevre, bir öncekinin tenkidiyle hazır-
hh Servetifünun'dan önceki kuşaklar, Batılı sanatçıların edebi- lanır.
yata dair görüşlerinden yararlanmış olmakla birlikte, Batılı hh Servetifünuncular bu görüşten hareket ederek Batı tenkidini
tenkitçilerin tenkit türündeki eserleri ile yakından ilgilenme-
bilmek gerektiğini savunmuşlardır.
mişlerdir.
hh Servetifünuncular Batı tenkidini tanıtmaya önem verdikleri gi
hh Servetifünuncular, Batılı yazarların eserlerini daha büyük bir bi, Batı'daki edebî akımlardan ve Batılı sanatçılardan da söz
dikkatle inceledikleri gibi, Batı'nın tanınmış tenkitçilerinden
etmişlerdir.
de geniş ölçüde yararlanmışlardır.
hh Eserlerinde bıkkınlık ve aşırı duygusallık egemendir.

hh Hep aşka ve doğaya dayanan konulara yönelmişlerdir. hh Bunların dışında Hüseyin Cahit Yalçın'ın "Modern Roman
hh Onlar da bu durumun farkında olmuşlar ve bu niteliklerini Tekniği"; Mehmet Rauf'un "Türk Romanı ve Hikâyeleri ile
Hüseyin Cahit ile Ahmet Hikmet'in Hikâyeleri"; Hüseyin Cahit
eleştirerek değişmek istediklerini ortaya koymuşlardır.
Yalçın'ın "Halit Ziya'nın Hikâyeleri, Rauf'un Eylül'ü ve Fikret'in
hh Ancak Batılı sanatçıları hep kendi tenkit anlayışlarına uygun
Rübab-ı Şikeste'si" hakkındaki yazılarının objektif ve yapıcı
olarak, kendi kişisel izlenim ve yargılarıyla anlatmaktan geri tenkidin ölçülerine göre kaleme alınmış oldukça başarılı yazı-
kalmamışlardır. lar oldukları anlaşılmaktadır.
hh Bütün bunların yanında Servetifünun topluluğunun içinde
hh Servetifünuncular tenkit üzerinde ciddi şekilde durmuşlar,
edebî çalışmalarını yalnız tenkit alanında toplayan tek sa
ona en az diğer türler kadar yer ve değer vermişlerdir.
natçı Ahmed Şuayb'dir.
hh Kendilerinden önceki topluluklardan farklı olarak, tenkide
edebî bir tür niteliği kazandırmışlardır. Not

hh Onların Batı kaynaklı tenkit anlayışında "tenkit ve teoride ku- Ahmet Mithat Efendi Cenap Şahabettin'in kullandığı ke-
rallardan kaçınmak, sanat için sanat anlayışını esas almak, limeler ve tamlamalardan hareketle Servetifünuncuları
"Dekadanlık"la suçlamıştır.
dönemin koşullarını ve zamanın değiştirici rolünü dikkate al-
Bir süre sonra "Teslim-i Hakikat" adlı yazısıyla eleştirile-
mak, diğer bilimlerden yararlanmak" gibi ilkeler söz konusu-
rinden vazgeçtiğini ve onların sanatına saygı gösterdiğini
dur. bildirmiştir.
hh Bu süreçte Halit Ziya, örnek aldığı Paul Bourget (Pol Burje)
ve Goncourt (Konkur) Kardeşlerden yazılarında söz etmiştir. Not

hh Hüseyin Cahit, Fransız parnas ve sembolistlerini tanıtan ya-
"Dekadan"lar Fransa'daki bir grup edebiyatçının sıfatıdır.
zılar kaleme almıştır. Dekaizm, sembolizmi hazırlayan anlayıştır. Bu gençler
hh O, Mehmet Rauf ve Ahmet Şuayb ile birlikte, Hipolyte Taine'i şiirlerinde eski, kullanılmayan Fransızca kelimeler kullan-
mışlar ve anlaşılmaz bir şiir dili oluşturmuşlardır.
tanıtan yazılar da yazmıştır.
hh Servetifünun Dönemi'nde Batılı tenkidin ilkelerini tanıtmak
amacıyla kaleme alınmış yazılar arasında. Örnek 2:

hh Ahmet Şuayb'in "Müsâhebe-i Edebiye" (1899), Servetifünun topluluğu içinde edebi çalışmalarını yal-
nız tenkit alanında toplayan sanatçı aşağıdakilerden
hh Cenap Şahabettin'in "Biraz Psikoloji" (1898) (1901),
hangisidir?
hh Mehmet Rauf'un "Şu Tenkid Meselesine Dair",
A) Mehmet Rauf
hh Tevfik Fikret'in Tarik gazetesinde yayımlanan "Münâkaşâtı-
B) Halit Ziya
mızda Ne Eksik" (1898) adlı yazıları sayılabilir.
C) Ahmet Şuayb
hh Servetifünuncular bu yazılarla bir yandan da Batılı tenkit an- D) Ali Ekrem
layışına uygun örnekler vermişlerdir. E) Hüseyin Cahit Yalçın
Ahmet Şuayb, sadece eleştiri ile ilgilenmiştir. Cevap C

Servetifünun Edebiyatında Hatıra hh Hatıra, Servetifünun Dönemi'yle birlikte edebî bir tür olarak
hh Toplumda belli bir yer edinmiş kişilerin başından geçen ya ortaya çıkmıştır.
da tanık oldukları olayları anlattıkları yazı türüne hatıra (anı) hh Batılılaşmayı ve yenileşmeyi en büyük amaç olarak gören
denir. Servetifünun sanatçıları; her alanda Batı’yı örnek alan, Batılı

anlayışa uygun eserler vermişlerdir.
hh Anılar, çoğu zaman, onları yazan kişinin de karışıp rol aldığı
olaylara dayanan yazılardır. Bu nedenle anının anlatımı birin- hh Bu dönemde, hatıra türü de Batılı örneklerine benzer bir şe-
ci kişinin ağzından yapılır. kilde gelişmeye başlamıştır.
hh Anı, yaşanmakta olanı değil; yaşanmışı konu alır. hh Sanatı bir amaç olarak gören, toplumsal ve siyasi konulardan
uzak duran (özellikle şiirde) Servetifünun yazarları; hatırala-
hh Anı, tarihî gerçeklerin öğrenilmesine katkı sağlar. Yazarın,
rında bu konular üzerinde de durmuşlardır.
unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar.
hh Dönemin hatıra türündeki eserlerde:
hh Anı türünde; gelecek kuşaklara ders vermek, tarih ve kamuo-
hh Edebiyat ve sanat ortamı,
yu karşısında hesaplaşmak gibi amaçlar da vardır.
hh Sosyal ve siyasi yapı,
hh Anı, bu özellikleriyle belge niteliği de taşımaktadır.
hh Bireysel konular,
hh Anı; kişinin yaşamının belli bir sürecini içine alır ve gerçekçi,
yalın bir anlatımla yazılır. hh Doğu ve özellikle Batı’ya yapılan geziler…
hh Anı; yazarın mesleğine, eğilimlerine göre siyasi, edebî, as- işlenmiştir.

kerî ve sosyal bir içerik taşıyabilir. hh Halit Ziya Uşaklıgil, edebiyatımızda Batılı anlamda hatıra tü-
hh Anıların yazılış sistemi genelde kronolojiktir; yazar, yaşadık- rünün ilk önemli örneklerini veren sanatçımızdır. Dokuz ciltten
larını belli bir tarih sırasına göre anlatır. oluşan bu yazıların ilk beş cildi “Kırk Yıl (1936)” adını taşır.
hh Servetifünun sanatçılarının birçoğu anılarını yazmıştır. hh Bu eserde yazarın kırk yaşına kadar hayatı, o devirdeki tarihî
hh Halit Ziya Uşaklıgil’in Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikâye; olaylar, İstanbul ve İzmir’deki aile ve basın çevreleri anlatıl-
hh Mehmet Rauf'un "Edebî Hatıralar"ı maktadır.
hh Hüseyin Cahit Yalçın‘ın "Edebî Hatıralar ve Siyasal Anılar" hh Kırk Yıl, özellikle Servetifünun Dönemi'ni en güzel anlatan
hh Ahmet İhsan Tokgöz‘ün "Matbuat Hatıralarım" adlı eseri dö- belgedir.
nemin bu türdeki tanınan örnekleridir. hh Hatıralarının ikinci bölümünü oluşturan “Saray ve Ötesi
Hatıra; edebiyatımızda seyahat, tarih, biyografi hatta des- (1942)” üç ciltten oluşur.
tan ve hikâye türleri arasında kalarak ayrı bir tür olarak
hh Yazar, burada Mabeyn Başkâtibi olarak geçirdiği dört yılın
gelişememiş ve bu türlerle iç içe geçmiştir. Edebiyatımızda
hatıra türü çok yaygın değildir ancak önde gelen kişilerin, olaylarını, padişah, sadrazam ve diğer devlet adamı tiplerini
Göktürk Yazıtları‘ndan itibaren başlarından geçenleri anlat- tarafsız, dürüst bir şekilde anlatmaktadır.
tıkları görülmektedir
hh Saray ve Ötesi, yakın tarihimiz için benzersiz bir belgedir.
Hatıranın çok seçkin örneklerinden biri Babür Şah‘ın resmî
hayatı yanında günlük işlerinden, korku ve savaşlarından, hh Hatıraların son cildi “Bir Acı Hikâye (1942)”dir.
sadelikle söz eden “Vekayi” ve “Babürname” adlı eserleridir.
Batı edebiyatının örnekleriyle karşılaşıldıktan sonra, yazar- hh Yazar, 23 yaşındaki oğlu Halil Vedat’ın ölümünden duyduğu
lar onların benzerlerini yazmaya başlamışlardır. Batı ile kar- ıstırabı, kişisel hatıralarını da katmak suretiyle ortaya koy-
şılaşan ilk resmî görevlilerin layihaları (Herhangi bir konuda
bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı), sefaretnameleri (Ya- muştur.
bancı bir ülkeye elçilik göreviyle gidenlerin hatıralarını için-
hh Servetifünun dergisinin sahibi olan Ahmet İhsan Tokgöz;
de toplayan eser) de kendi kişisel gözlemlerini yansıtmaları
bakımından birer hatıra sayılır. “Matbuat Hatıralarım” eserinde, 1888 -1914 dönemine ait
anılarını kaleme almıştır.

hh Bu eserde, II. Abdülhamit Devrinin baskıcı yönetimi ve sansür hh Yazar saraya geldiği günlerde büyük bir şaşkınlığa uğrar.
ile dönemin basın ve sanat yaşamı yansıtılmıştır. Gördüğü durum hiç de iç açıcı değildir. Devlet hakkında pek
hh Mehmet Rauf‘un “Edebî Hatıralar” adlı eseri; farklı yayın or- olumlu düşünmez. Örneğin saray içinde yapılan yemeklerin
ganlarında çıkan, sanatla ilgili anılarından oluşmaktadır. sarayın çok daha öte taraflarına bile gittiği, oradaki halkı bile
hh Hüseyin Cahit Yalçın‘ın “Siyasal Anılar” adlı eserinde Meşru- doyurduğu, israfın hat düzeye geldiğini görür. Devletin çöküş
tiyet Dönemi'nin olayları, “Edebî Hatıralar” adlı yapıtında ise durumunda olmasının sebeplerini teker teker anlamaya baş-
Servetifünun Dönemi'yle ilgili anılar yer almıştır. lar.
hh Yazar bu arada adı sık sık veliahd için geçen Yusuf İzzeddin
Efendi ve Vahidüddin Efendi’nin birbirlerine üstünlük kurma
Kırk Yıl / Halit Ziya Uşaklıgil çalışmalarına tanık olur. Yazar sarayda yavaş yavaş faali-
hh Halit Ziya, "Kırk Yıl" adlı beş ciltten oluşan anılarında, kendi yetlere başlar. Verilen görevleri arkadaşı Lütfi Bey’le beraber
hayatının kırk yılını anlatır. yaparlar. Lütfi Bey yazarın en samimi arkadaşlarından birisi-
dir. Yemek odalarının yapımı, misafirlerin ağırlanması, yatak
hh Halit Ziya, kitabında, bu eseri yazış amacını şöyle açıklamak-
odalarının tamiri gibi işlere hemen başlarlar. Hatta işlerin ak-
tadır: “Anılar arasında bu gezintiyi nasıl düşündüm ve niçin
samaması için nöbet sistemi kurulur.
buna başlıyorum? İnsanların duyguları ile kararları, tutum ve
davranışları arasındaki bağlar o kadar dolaşık ve karışık bir hh Yazar sarayda olan ve başından geçen olayları anlatır.
yumaktır ki bunu çözmeye bilmem her zaman imkân var mı- Bunlar sırayla şöyledir; istifa olayları, sultanların evlilikleri,
dır? Bir gece derin bir acı ile uyumuştum ve daha derin bir acı damatlara verilen adlar (damad-ı şehriyari), alayların geçiş-
ile uyandım: Düşümde annemi arıyordum. İşte, ona katılmak leri, selamlıklar, hünkarın cuma günleri halkla selamlaşma-
için önümde alınacak pek az yol kalmış olan ben, kırk yılı sı, yabancı ülkeden Osmanlı Devleti'ne ziyarete gelenlerin
çoktan geçmiş bir zaman süresi oluyor ki, hep böyle dertlerle nasıl tavır takındıklar, ramazan aylarının özelliklerini (ülkede
doluydum. Uykularımın içinde onun arkasından koşuyor, onu yaşayan kadın erkek herkes oruç tutar, namazlarını geciktir-
arıyordum. Gene koşuyor, gene onu arıyordum.” mezler, ramazanda yardımlaşma çoktur), bayramın özellik-
lerini, Topkapı’daki merasim törenlerini, Abdülhamit’e halkın
isyanını, Reşad Efendi ile Abdülhamit’in karşılaştırılmasını,
Saray ve Ötesi – Halit Ziya Uşaklıgil
askeri gösterileri, yazarın saraydaki görevi süresinde yaptığı
hh Yazar, Reşad Efendi’nin (Beşinci Sultan Mehmet) tahta geç-
gezileri, Trablusgarp Savaşı,1. Dünya Savaşı'na katılım aşa-
mesi ile mabeyn başkatipliği görevine getirilir. Böylece saray-
masını…
daki memuriyet hayatı başlar. Yazar saraya ilk geldiği zaman
hh Yazar ve iş arkadaşı Lütfi Bey sadrazamın değişmesi(Ahmet
koskoca imparatorlukta görev yapmanın heyecanı vardır.
Muhtar Paşa’nın sadrazam olmasıyla) yüzünden istifa ederek
Aklında bir takım sorular vardır. (Padişahın nasıl bir adam ol-
görevden ayrılırlar. Böylece yazarın dört yıllık saray hayatı
duğu?, Ortamın nasıl olduğu?…) Yazar saraya geldiği zaman
biter. Yazar bundan sonra yurt dışına geziler yapar. Hünkar
büyük bir samimiyet ile karşılanır. Bundan hoşnut olur. Sara-
tarafından yurtdışına yollanır. Hünkar yazara maddi ve ma-
ya geldikten hemen sonra Hünkar’ın huzuruna çıkar. Onun-
nevi destek sağlar. Yazar yurtdışında bazı kurslara katılır ve
la görüşür. Görevini öğrenir. Hünkar yazara işinin ne derece
kendi edebi hayatını sürdürür.
önemli olduğunu hatırlatır.

hh Yazar bu kitabında ilgisini çok çeken birkaç olaydan da bah- hh Cenap Şahabettin’in bir diğer önemli gezi eseri ise Avrupa
setmektedir. Bunlardan birisi Fransa’dan gelen ziyaretçiler- Mektupları’dır. Bu eserde ise 1917 – 1918 yılları arasında
den bazılarının Osmanlı Devleti aleyhinde konuşmaları, Os- Tasvir-i Efkâr gazetesi için yaptığı Avrupa gezisine ait göz-
manlı Devleti’ni küçümsemeleri. Enver Paşa’nın Sarıkamış lemleri vardır.
dramını anlatmaktadır. Trablusgarp Savaşı ve Atatürk’ten
hh Bu eserinde sanatçı Batı ile Osmanlı’yı karşılaştırmış ve o
bahsetmektedir.
dönemin çözülemeyen problemlerine ait saptamalarda bu-
lunmuştur.
hh Sanatçı, Afak-ı Irak’ta ise Suriye ve Irak izlenimlerini, yaklaşık

Servetifünun Edebiyatında Gezi Yazısı
iki yıl süren bir geziyi, 13 bölümden oluşan bir gezi yazısıyla
hh Gezi yazısı, bu dönemde öne çıkan bireysel öğretici metin
anlatır.
türlerinden biridir.
hh Bunlar yine Tasvir-i Efkâr’da yayımlanır.
hh Bu dönemde kısıtlanan seyahat özgürlüğü her ne kadar bu
hh Benzer bir şekilde oluşturduğu Suriye Mektupları ise 10 mek-
türün gelişmesinde en büyük engelse de insanların uzak ül-
tuptan oluşmuştur.
keleri merak etmesine de yol açmıştır.
hh Bu dönemde Tanzimat Dönemi'ndeki öğretici metinler gibi
hh Özellikle de sürgüne giden sanatçıların hem o dönemdeki ya-
sosyal, siyasi konular değil; bireysel ve edebi konular işlen-
şantılarını hem de o bölgelerin yaşamını anlattıkları bu metin-
miştir.
ler bu türün gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.
hh Servetifünun dönemi öğretici metinleri gezi yazısı, eleştiri ve
hh Gezi yazılarında merak edilen ve örnek alınmak istenen Batı
anı türünde yoğunlaşmıştır.
ülkelerinin şehirleri ya da her zaman insanlarda merak uyan-
dıran doğu ülkeleri mekân olarak anlatılmıştır. hh Servetifünun döneminde eleştiri türündeki yazılar çoğunlukla
Servetifünun’a dönük eleştirileri (anlaşılmazlık, Batı taklitçiliği
hh Bireysel öğretici metinlerde dil şiir ve romandan farklı olarak
vb.) yanıtlama ve topluluğun edebiyat anlayışını ortaya koy-
daha sade ve konuşma diline yakındır.
ma amacı taşır.
hh Ancak özellikle bu dönemin önemli gezi yazarı ve şairi olan
hh Ahmet Şuayp, Servetifünun Dönemi'nde eleştiri türündeki ya-
Cenap Şahabettin eserlerinde sanatsal betimlemelere sık sık
zılarıyla tanınır.
başvurarak edebî bir üslup kullanmıştır.
hh Bu dönemde gezi türündeki önemli eserler Ahmet İhsan Tok-

Örnek 3:
göz’ün “Avrupa’da Ne Gördüm”;
"Matbuat Hatıralarım" adlı eserin yazarı aşağıdakilerden
hh Cenap Şahabettin’in “Hac Yolunda”, “Avrupa Mektupları”, hangisidir?
“Suriye Mektupları” ve Afak-ı lrak”tır.
A) Ahmet İhsan Tokgöz
hh Servetifünun Edebiyatı'nda gezi türünün bir diğer önemli ismi B) Halit Ziya Uşaklıgil
olan Cenap Şahabettin ise ilk önce Servetifünun dergisinde C) Cenap Şahabettin
parça parça yayımlanan daha sonra da kitap halinde basılan D) Hüseyin Cahit Yalçın
Hac Yolunda adlı eseriyle bu türe ait ilk örneği vermiştir. E) Ali Ekrem Bolayır
hh Yazar, görevli olarak gittiği Hicaz ve Mısır yolculuğundaki "Matbuat Hatıralarım" adlı eser Ahmet İhsan Tokgöz'e aittir.
gözlemlerini bu eserinde anlatır. Cevap: A
Örnek Cevapları
1. C 2. C 3. A

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Öğretici Metinler (Edebî Tenkit – Gezi Yazısı – Hatıra – Makale) Konu Testi
1. Servetifünun edebiyatı içinde eleştiri yazılarıyla tanınmış- 4. Yaşanmış ya da şahit olunmuş bir olayın üzerinden belli bir
tır. İlk önce Muallim Naci etkisindeki eski edebiyat taraf- zaman geçtikten sonra yazılmasıyla oluşan metin türüdür.
tarlarına verdiği cevaplarla Servetifünun topluluğunun bir Öğretici metinlerdendir. Türk edebiyatında Servetifünun
nevi sözcüsü durumuna gelmiştir. Daha sonraları, Edebi- Dönemi'nde Batılı bir kimlik kazanan bu türün ilk başarılı
yatıcedidecileri "Dekandanlıkla" suçlayan Ahmet Mithat örneklerini Halit Ziya Uşaklıgil vermiştir.
Efendi'yle çok sert tartışmalara girmiştir. Bu tartışmalarını Bu parçada sözü edilen tür aşağıdakilerden hangisi-
"Kavgalarım" adlı eserinde toplamıştır. dir?
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- A) Mektup B) Roman C) Eleştiri
gisidir?
D) Anı E) Gezi yazısı
A) Ahmet Şuayb
B) Süleyman Nazif
C) Hüseyin Cahit Yalçın
D) Tevfik Fikret
5. Aşağıdaki eserlerden hangisi Cenap Şahabettin'in gezi

yazısı türündeki eserlerinden biri değildir?
2. Edebiyat hayatına Servetifünun dergisinde çıkan haftalık
A) Hac Yolunda
yazılarıyla başlayan sanatçı, polemiklere girmek yerine
bilimsel eleştiri alanında çalışmalarda bulunmuş ve bu ko- B) Suriye Mektupları
nularda eserler vermiştir. Topluluğun sanat anlayışını –bi- C) Avrupa Mektupları
reyci tutumunu, kötümser dünya görüşünü– eleştirmekten D) Tamat
de çekinmemiştir. "Hayat ve Kitaplar" adlı eleştiri türündeki E) Afak-ı Irak
eseri de önemlidir.
gisidir?
A) Ahmet Şuayb
B) Tevfik Fikret
C) Süleyman Nazif
D) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
E) Hüseyin Cahit Yalçın
6. Sabaha karşı Plevne civarından geçiyorduk. Alaca ka-
ranlıkta pencereyi açtım. Plevne Ovası'nı görmek, arz
üzerinde hakîr bir mezarı bile kalmayan zavallı babamın
ruh-ı menfânişîni biraz teneffüz etmek istiyordum. Eyvah,
yüksek ve zengin ekinleri aksayan gece rüzgârı –madde
ve hakikat gibi insafsız– dedi ki "Babanın kanını emen bu
3. I. Eşkal-i Zaman toprak şimdi babanın cisim ve ruhundan açıklara sünhüle-ı
II. Falaka gıda hazırlıyor!
III. Muharrir Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-
IV. Kırk Yıl mez?
V. Hac Yolunda A) I. kişili anlatıcılıdır.

Yukarıdaki numaralanmış eserlerden hangisinin edebi B) Gezi yazısından alınmıştır.
tür yönüyle diğerlerinden farklıdır? C) Süslü bir üslubu vardır.
D) Arapça, Farsça kelimelere yer verilmiştir.
E) Toplumsal bir konu ele alınmıştır.

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Öğretici Metinler (Edebî Tenkit – Gezi Yazısı – Hatıra – Makale) Konu Testi
7. Edebi bir eserin olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koy- 11. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi anı tü-
mak için yazılan yazılardır. Bu tür edebiyatçıya ve okura ründeki eserlerinden biri değildir?
yol gösterir. Nesnel olursa amacına ulaşır.
A) Kırk Yıl
Bu parçada sözü edilen tür aşağıdakilerden hangisi-
B) Saray ve Ötesi
dir?
C) Matbuat Hatıralarım
A) Makale B) Fıkra C) Eleştiri
D) Bir Acı Hikaye
D) Deneme E) Anı
E) Şermin
12. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi öğretici

metinlerin özelliklerinden biri değlidir?
8. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi'nde gö-
rülen öğretici metin türlerinde değildir? A) Bireysel ve edebi konuların yanında siyaset ve top-
lumsal konulara da değinilmesi
A) Anı B) Eleştiri C) Gezi yazısı
B) Batı edebiyatları örnek alınması
D) Mektup E) Deneme
C) Sanatsal metinlere göre daha sade bir dille yazılması
D) Eleştiri türü edebi bir tür niteliği kazanması
E) Toplum için sanat anlayışına uygun bir özellik taşması
13. Aşağıdakilerden hangisi öğretici metinlerin bir özelliği

9. Servetifünun sanatçılarını "Dekadanlara" benzetip onla- değildir?
rı suçlayan sanatçı kimdir?
A) Kelimeler genellikle gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır.
B) Amaç bilgi vermektir.
C) Dil göndergesel işlevde kullanılır.
C) Muallim Naci
D) Kaynağını gerçek dünyadan değil kurgudan alır.
D) Hüseyin Cahit Yalçın
E) Anlatım akıcı-duru ve yalındır.
E) Ömer Seyfettin
14. "Şiirimiz" adlı yazısıyla Servevtifünun sanat anlayışını

10. Servetifünuncular arasında olup da topluluğun sanat eleştiren kimdir?
anlayışını eleştiren ilk sanatçı kimdir?
A) Ahmet Şuayb
A) Ahmet Şuayb
B) Halit Ziya
B) Tevfik Fikret
C) Süleyman Nazif
C) Namık Kemal
D) Ali Ekrem Bolayır
D) Cenap Şahabettin
E) Tevfik Fikret
14.D 13. D 12. E 11. E 10. A 9. B 8. E 7. C 6. E 5. D 4. D 3. E 2. A 1. C Cevaplar

TARAMA
14
1. ----, eski edebiyata karşı daha "ılımlı" duruyordu. Yeni ede- 3. Edebiyatımızda "kafiye göz için mi, kulak için mi tartışması",
biyata geçişin yavaş ve doğal bir süreçte olması gerektiğini abes - muktebes kelimeleri yüzünden çıkmıştır.
savunuyordu. O, "eski-yeni sentezi"nin gerçekleştirilmesi
"abes" kelimesini sonundaki "s" harfi Arap alfabesinde "pel-
amacıyla, eski edebiyatın üstün yönlerine de sadık kalın-
tek s" ile; "muktebes" kelimesinin sonundaki "s" ise "sin" ile
ması gerektiğine inanıyordu. Yerli ve milli niteliklerle do-
yazılmaktadır. Bu tartışma bir anlamda bu şekilde bir kafi-
nanmış bir yeni edebiyat düşüncesini dillendiriyordu. Türk
yelendirme yapılıp yapılamayacağı tartışmasıdır.
edebiyatının kökten değil, kısmî bir şekilde modernleştiril-
mesine taraftardı. Ortada durup, iki tarafın da güzelliklerin- Bu parçada sözü edilen tartışmaya neden olan şair aşa-
den yararlanılması gerektiğini düşünüyordu. Ancak "yeni" ğıdakilerden hangisine aittir?
ye daha hoşgörülü davranan sanatçıları eleştirmekten de A) Muallim Naci
geri kalmıyordu.
B) Recaizâde Mahmut Ekrem
C) A. Hamit Tarhan
D) Tevfik Fikret
A) Recaizâde Mahmut Ekrem E) Hasan Âsaf
B) Ziya Paşa
C) Namık Kemal
D) Muallim Naci
4. Asıl mesleği doktorluk olan şair, Servetifünun edebiyatında

2. Servetifünun'un başına geçmesiyle dönemi başlatmıştır. Tevfik Fikret'ten sonra gelen en önemli şairdir. Öğrenim için
Döneminin en güçlü şairlerindendir. Parnasizmin etkisinde- gönderildiği Fransa'da şiirle ilgilenmiş ve Fransız sembolist
dir. Şiirlerinde biçim kusursuzdur; ölçü, kafiye ve şekil gibi yazarlarını tanımıştır. Şiirde bir ahenk oluşturmak istemiş
unsurlarla oluşturulmuş bir müsiki sezilir. İşlediği konuyu ve kelimeleri müzikal değerlerine göre seçmiştir. Dili olduk-
sözcüklerin sesiyle hissettirir. Aruz ölçüsüne öylesine ha- ça ağırdır. Orijinal tamlamalar kullanır. "Saat-ı semenfam
kimdir ki konuşur gibi yazdığı şiirlerinde kusursuz bir ölçü (Yasemin renkli saatler) tamlaması tartışmalara neden ol-
vardır. Şiiri düz yazıya yaklaştırmış, birkaç dize süren cüm- muştur. Genellikle duygu ve hayal yüklü tamlamalar kul-
lelerden oluşan şiirler yazmıştır. Servetifünun Dönemi'nde lanır. Sanatçının Hac Yolunda Avrupa Mektupları, Suriye
yazdığı şiirler kişisel ve sanatlıdır. Daha sonraki dönemler- Mektupları gibi gezi türünde eserleri de vardır.
de yazmış olduğu şiirlerde ise aşırı toplumcu bir şiir anlayışı Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
vardır. Edebiyatımıza serbest müstezat şiir şeklini getirmiş sidir?
soneyi çok iyi kullanarak yaygınlaşmasını sağlamıştır.
A) Faik Ali Ozansoy B) Cenap Şahabettin
sidir? C) Ali Ekrem Bolayır D) Süleyman Nazif
E) Mehmet Rauf
A) Tevfik Fikret B) Cenap Şahabettin
C) Ali Ekrem Bolayır D) Süleyman Nazif
E) Mehmet Rauf

Tarama
5. Dönemin roman ve hikaye yazarıdır. Eserleriyle sadece 7. Hikaye, roman ve eleştiri yazarı aynı zamanda gazeteci
kendi döneminde değil daha sonraki dönemlerde de örnek olarak tanınmıştır. Eski edebiyata karşı Batı edebiyatını
alınan bir yazardır. Türk romanına tamamen Batılı bir çehre savunmuştur. Eserlerinde iç ve dış gözleme yer vermiştir.
kazandırmıştır. Başarılı eserler veren yazar Batılı yazar- Cesur, pervasız ve atak bir eleştiri yolu izlemiş bu yüzden
lardan hiç de aşağı değildir. Yazarın dili süslü ve ağırdır. sürgüne gitmek zorunda kalmıştır. 1908'den sonra siyasi
Kendi romanlarını daha sonra kendi sadeleştirmiştir. Ya- yazarlığa geçmiştir. Cumhuriyet Devrinde yazmış olduğu
zar romanlarındaki kahramanları kendi yaşadığı çevreden siyasi makaleler ile tanınmıştır. Servetifünun dergisi onun
seçmiş ve bunları bir gözlem sonucunda oluşturmuştur. Fransızca'dan çevirmiş olduğu Edebiyat ve Hukuk adlı ma-
Yazarın hikayelerinin dili romanlarına göre daha sadedir. kalesini yayınlamasından sonra kapatılmıştır. Ve bu kapa-
Romanlarının konusu hep İstanbul'da, hikayelerinin konusu tılma sonucunda bu dönem bitmiştir.
ise Anadolu'da geçmektedir. Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
Acı Hikâye adlı anı kitapları da vardır. sidir?
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- A) Hüseyin Cahit Yalçın B) Cenap Şahabettin
sidir? C) Ali Ekrem Bolayır D) Süleyman Nazif
E) Mehmet Rauf
A) Halit Ziya Uşaklıgil B) Cenap Şahabettin
C) Ali Ekrem Bolayır D) Süleyman Nazif
E) Mehmet Rauf
8. Aşağıdakilerden hangisi Muallim Naci'nin eserlerinden

biri değildir?
A) Talim-i Edebiyat B) Ateşpare

C) Şerare D) Füruzan
E) Demdeme
6. Aşağıdaki eserlerin hangisi tür yönünden diğerlerinden 9. Ziya Paşa'ya ait aşağıdaki eserlerden hangisinin açıkla-
farklıdır? ması yanlış verilmiştir?
A) Zafernâme: Tanzimat Dönemi'nin en başarılı hiciv ese-
A) Ömer'in Çocukluğu
ridir. Girit Savaşı'nda donanmaya büyük yenilgi yaşa-
B) Saray ve Ötesi
tan Sadrazam Ali Paşa'yı över gibi görünerek hicveder.
C) Edebi Hatıralar Nazım-nesir karışık bir eserdir. Üç bölümden oluşur:
D) Matbuat Hatıralarım kaside, tahmis, şerh.
E) Hac Yolunda B) Defter-i Amal: Çocukluk anıları yer alır. Batılı anlamda
Türk edebiyatında ilk anı örneğidir. J. J. Rouseau'nun
"İtiraflar" adlı eserinden esinlenerek yazmıştır.
C) Rüya: Siyasi eleştiri niteliği taşıyan, düz yazı türünde-
ki eseridir. Türk edebiyatında ilk röportaj sayılabilecek
eser, karşılıklı konuşma tarzında yazılmıştır.
D) Terci-i Bent: Felsefi ve dini konuları işlemiştir. İnsanın
faniliğini (geçiciliğini) kavrayıp gerçek varlığı (Allah'ı)
aradığı bir şiirdir.
E) Şiir ve İnşa: Üç ciltten oluşan bir antolojidir. Türkçe,
Farsça, Arapça şiirlerden oluşan divan şiiri antolojisi-
dir. Edebiyatımızdaki ilk edebiyatı tarihi taslağı sayılır.

Tarama
10. Servetifünun şairlerinin Fransız sembolistlerinin de etkisiyle 12. Servetifünun Dönemi öğretici metinler hakkında aşağı-
kapalı ve edebiyat geleneğinden yoksun bir dil geliştirmeleri da verilen seçeneklerden hangisinde bilgi yanlışı yapıl-
o dönemde eski-yeni tartışmaları içerisinde değerlendire- mıştır?
lebileceğimiz "Dekadanlık" tartışmasını başlatır. Serveti-
A) Uzun cümleler ve ağır kelimeler kullanılmıştır.
fünuncular hem dönemlerindeki yoğun siyasi baskılardan
dolayı hem de edebiyatımızı hemen Batılılaştırmak isteme- B) Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir.
lerinden dolayı Fransız edebiyatında gördükleri yenilikleri C) Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kav-
taklit etmişlerdir. Bu taklit konularda olduğu kadar nazım ramlar konu olarak işlenmiştir.
şekilleri ve edebi dilde de olmuştur. Fransız Edebiyatından D) "Sanat, toplum içindir" anlayışı benimsenmiştir.
kullanılan bazı tamlamalar ve mazmunlar birebir çeviri ile
E) Toplum için, toplumun anlayacağı bir dille yazılmıştır.
Servetifünun şiirine girmiştir. ---- o dönemde Mektep dergi-
sinde yayımlanan "Terâne-i Mehtap" adlı şiirinde geçen "sa-
at-i semanfâm" (yasemin renkli saatler) tamlaması o dönem
çok tepki uyandırmıştır.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan
hangisi getirilmelidir? 13. Servetifünun sanatçılarının en belirgin ortak özellikleri
A) Cenap Şahabettin'in arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
B) Tevfik Fikret'in A) Hüzne ve hüzünlü manzaralara düşkünlük göstermeleri

C) Namık Kemal'in B) Hakikatten kaçarak hayale ve tabiata sığınmaları
D) Mehmet Rauf'un C) Milli bir duruş sergilemeleri
E) Recaizâde Mahmut Ekrem'in D) Sanat sanat içindir, görüşünü benimsemeleri
E) Günlük hayatın ufak tefek meselelerini konu olarak seç-
meleri
14. Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısıyla eskiye

bağlı bir sanatçı olan yazarda tezat ve ikilik hem yaşantısına
hem de yapıtlarına yansımıştır. Hem biçim hem de hayal-
leri ve duyuş tarzı bakımından divan şiirine bağlıdır. Divan
11. Yurtseverlik, hürriyet, millet kavramlarına bağlı bir Tanzi- şiiri nazım biçimlerini kullanan sanatçının lirik sayılabilecek
mat Devri aydınıdır. Bu kavramları Türk fikir hayatına ve gazelleri vardır. Sade bir dili savunmuş, ancak Arapça,
edebiyatına sokan kişi kabul edilir. Heyecanlı, kavgacı ki- Farsça tamlamalarla yüklü bir dil kullanmıştır. Hece ölçü-
şiliği, akıcı, parlak üslubu nedeniyle devrinin diğer yazar- süyle yazdığı birkaç türküsü dışında bütün şiirlerini aruz öl-
larından daha fazla tanınmıştır. "Vatan Şairi" ve "Hürriyet çüsüyle yazmıştır. Tanzimat edebiyatının bütün özelliklerini
Şairi" olarak anılan yazar, şiirin yanı sıra tenkit, biyografi, taşır. Tanzimat edebiyatını oluşturan dört önemli etki (divan
tiyatro, roman, tarih ve makale türlerinde eserler vermiştir. şiiri, mahallileşme etkisi, Batı etkisi, âşık tarzı) onun şiirle-
Özellikle Türk edebiyatının ilk edebi romanı olan "İntibah" rinde ve düz yazılarında görülür. Türk edebiyatında tercii-
ve Batılı anlamda Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyatro bent ve terkibibent türlerinin en önemli şairlerindendir.
eseri olan "Vatan Yahut Silistre" eserleriyle ünlüdür. Türkiye
Bu parçada sözü edilen sanatçımız aşağıdakilerden
Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ü eserleri
hangisidir?
ve fikirleriyle etkilemiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçımız aşağıdakilerden A) Ziya Paşa
hangisidir? B) Namık Kemal
A) Receizade Mahmut Ekrem B) Ziya Paşa
D) Recaizâde Mahmut Ekrem
C) Namık Kemal D) Muallim Naci
E) Şinasi

Tarama
15. Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir. 17. • Tanzimat edebiyatının en coşkulu şairidir.
Vatan şairi olarak tanınmıştır. Şiirlerinden çok nesirleri ile • Vatan şairi olarak anılır.
tanınan sanatçı edebiyatta hürriyet kavramını ilk kullanan
• Hürriyet kavramını ilk kez şiire taşıyan kişidir.
şairdir. Şiirlerinde "hürriyet, vatan, kanun, hak, adalet" kav-
ramlarını işlemiştir. Hürriyet Kasidesi, Vatan Şarkısı ve Va- • Tiyatrolarında bazı oyunlarında türküler de yerleştirmiş
tan Mersiyesi bu konuları içerir. Yazar eski kültürle yetişmiş, ve bu türkülerde hece ölçüsü kullanmıştır.
divan şiiri eğitimi almış, gazeller, kasideler yazmıştır. Fakat • Şinasi ile tanışınca şiirleri Batı tarzına kaymış ve divan
o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştir. şiiri çizgisinden fazlasıyla uzaklaşmıştır.
Bu parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıdaki- Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
lerden hangisidir? sidir?
A) Direktör Ali Bey B) Ahmet Vefik Paşa A) Namık Kemal B) İbrahim Şinasi
C) Şinasi D) Yusuf Kâmil Paşa C) Ziya Paşa D) Muallim Naci
E) Namık Kemal E) Ömer Seyfettin
18. Batı edebiyatının kurucusu, ilk bilinçli temsilcisi ve yenili-

ğin öncüsüdür. Bir kısım fikirleri edebiyatımıza ilk getiren,
16. Tanzimat Dönemi'nin en önemli düşün ve sanat adamların-
çıkardığı gazetelerde bu fikirleri yayarak yeni edebiyatın
dan sayılan ----, önceleri Leskofçalı Galip, Yenişehirli Avni
temellerini atan sanatçıdır. Batı edebiyatı yolunda ilk nazım
gibi şairlerin de etkisiyle divan geleneğini sürdüren şiirler
ve nesir türlerinde eserler veren odur. Klasisizm akımından
yazdı. Şinasi ile tanıştıktan, Avrupa'ya gittikten sonra ise
etkilenmiştir. Türk şiirini söz oyunlarından kurtararak şiire
Batı etkisindeki yeni edebiyatın gelişmesi, yayılması için
konuşma dilini getirmiştir. Şiirde divan edebiyatı nazım bi-
uğraştı. Yazar, düz yazılarında, makalelerinde halkın anla-
çimlerini kullansa da nazım biçimlerinde bazı değişiklikler
yacağı sade dilden bahsediyordu ama onda da Tanzimat
yapmıştır. Genellikle "didaktik" şiirler yazmıştır. Şiirlerinde
sanatçılarının ikilemi vardı çünkü o, şiirlerinde sanatlı bir
aruz ölçüsünü kullanmıştır.
söyleyiş kullanırken oyunlarında sade bir dil örneği vermiş-
tir. Eserlerinin önsözlerine kendi düşüncelerini, fikirlerini Bu parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıdaki-
sığdırmıştır. Bu bakımdan hem eserin kendisi hem de ön- lerden hangisidir?
sözü edebiyat ve dil tarihçileri için ayrı bir öneme sahiptir.
A) Namık Kemal B) İbrahim Şinasi
C) Ziya Paşa D) Muallim Naci
getirilmelidir?
E) Nabizâde Nazım
A) Recaizâde Mahmut Ekrem B) Ziya Paşa
C) Namık Kemal D) Muallim Naci

Tarama
19. I. Tanzimat edebiyatının, yeniliğin öncüsüdür. 22. Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler ve üretken
II. Fransızca'dan ilk şiir çevirilerini yapmış, ilk yerli oyunu- yazarıdır. Edebiyat, coğrafya, ziraat, tarih ve iktisat alan-
muz olan "Şair Evlenmesi"ni yazmış, ilk makale örneği larında yazıları olan sanatçı, eserlerinde Avrupa'nın bilim,
olan "Mukaddime'yi Tercüman-ı Ahval'de yayımlamış- sanayi ve çalışkanlığını överken Osmanlı toplumunun ah-
tır. laki değerlerinin korunması gerektiğini vurgulamıştır. Genç
III. Agâh Efendi ile birlikte ilk özel gazete olan Tercüman-ı yazarlara destek vermiş, dilde sadeleşmeyi savunmuş,
Ahval'i ve tek başına Tasvir-i Efkar'ı çıkarmıştır. devlete ve dine itaatsizliği, tembelliği, müsrifliği, özentiliği
IV. Derlediği Türk atasözlerini bir kitapta (Durub-ı Emsal-i eleştirmiştir. Kendini bir öğretmen olarak gören sanatçının
Osmaniye) toplamıştır. en önemli amacı halkı hem eğitmek hem de onlara okuma
zevki kazandırmak olmuştur. Romanları teknik açıdan ku-
V. Roman ve hikâyelerinde romantizm akımının etkisinde-
surlu olsa da dönemin en çok okunan sanatçısıdır.
dir.
Numaralanmış cümlelerden hangisi Şinasi içi söylene- Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
mez? sidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V A) Nabizâde Nazım B) Ahmet Mithat Efendi

C) Namık Kemal D) Şinasi
E) Şemsettin Sami
20. Türk toplumunda Tanzimat'ın ilanı ile başlayan Batılılaşma

sürecinin ilk ve en önemli yazarlarındandır. Türk toplumunu
Batı tarzındaki şiirle tanıştıran ve tiyatro, makale gibi Batılı
edebi türlerin ilk örneklerini veren yazar, yenilikçi fikirleri ve
edebiyat sahasındaki çalışmalarıyla kendi döneminin ay-
dınlarını etkilemiş önemli bir isimdir. Geniş halk kitlelerini
eğitmek için gazeteyi bir araç olarak görmüştür.
Yukarıda özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Nabizâde Nazım B) Şemsettin Sami
23. • Tanzimat edebiyatının her iki döneminde yer almıştır.
Sanat anlayışı bakımından birinci döneme yakındır.
C) Namık Kemal D) Şinasi
• Tanzimat edebiyatında halk üzerinde en çok etkili olan
sanatçıdır. Halka okuma alışkanlığı kazandırmaya ça-
lışmıştır. Bunda başarılı olmuştur. "Sanat toplum için-
dir." anlayışın benimsemiştir.
• Eserleriyle toplum için "hace-i evvel" olmuştur. Türk
edebiyatında onun kadar eser veren başka bir sanatçı
21. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Türk edebiyatının ger- yoktur; bu nedenle "yazı makinesi" olarak tanınmıştır.
çek anlamda ilk popüler yazarıdır. 1870'de Devir (Çağ)
• Roman, makale, öykü, anı, tiyatro, gezi, tarih, hukuk,
adıyla bir gazete çıkarmış ancak gazete ilk sayıda kapan-
felsefe, coğrafya, ziraat, iktisat gibi birçok alanda eser
mıştır. Gazete, çok kısa zaman sonra Bedir adıyla çıkmıştır.
vermiştir.
1878'de çıkarmaya başladığı ve yayın hayatını 1921'e ka-
dar sürdürmüş olan Tercüman-ı Hakikat gazetesi Osmanlı Yukarıda bazı özellikleri verilen sanatçı kimdir?
basın tarihinin en uzun ömürlü ve etkili yayınlarından biri A) Rezacizâde Mahmut Ekrem
olmuştur.
B) Ahmet Vefik Paşa
C) Samipaşazâde Sezai
sidir?
A) Nabizâde Nazım B) Şemsettin Sami D) Ahmet Mithat Efendi
C) Namık Kemal D) Şinasi E) Şinasi

Tarama
24. Osmanlıcılığın en önemli temsilcilerinden biri olan sanat- 26. Tanzimat edebiyatında dil, sözlük ve ansiklopedi alanın-
çı, aslen Arnavut olduğu ve Arnavut sorunlarıyla yakından da yaptığı çalışmalarıyla tanınan bir yazarımızdır. Kamus-ı
ilgilendiği halde, Osmanlı devletinin modernleşerek güç- Türki adlı sözlük, yazarın dilimize kazandırdığı en önem-
lenmesini savunmuş, bunun için imparatorluğun ortak dili li eseridir. Ayrıca "Kamus-ı Fransevi, Kamus-ı Arabi" gibi
olan Türkçenin önemini vurgulamıştır. Türkçeyi incelemek, sözlüklerle, ilk ansiklopedi sayılabilecek Kamus'ul A'lam
modernize etmek, geliştirmek ve öğretmek amacıyla çalış- adlı altı ciltlik büyük yapıtı oluşturmuştur. Zamanın en bü-
malarda bulunmuştur. Kamus-ı Türkî adlı sözlük, Osmanlı yük dil bilgini olarak tanınır. Gazeteler ve dergiler çıkarmış-
Türkçesini Arapça, Farsça ve Türkçeden oluşan bir karma tır. Türk dilinin sadeleştirilmesi konusunda önemli çalışma-
sayan eski zihniyetten, bağımsız ve bütünlüklü bir dil ola- ları vardır. "Orhun Yazıtları"nı ve "Kutadgu Bilig"i Türkiye
rak gören yeni anlayışa geçişte kilit bir eserdir. Türkçesine çeviren ilk aydınımızdır.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi- Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
dir? dir?
A) Nabizâde Nazım B) Ahmet Mithat Efendi A) Namık Kemal

C) Namık Kemal D) Şinasi B) Şamipaşazâde Sezai
E) Şemsettin Sami C) Ahmet Mithat Efendi
D) Şemsettin Sami
E) Muallim Naci
25. Edebiyatımızda ilk yerli romandır. Babasının, kendisi kü- 27. Divan edebiyatına karşı çıkmış ve Namık Kemal, Abdülhak
çükken ölmesi üzerine, annesi tarafından büyütülen Talat'ın Hamit Tarhan gibi yazarların etkisiyle Batı edebiyatına yö-
hallerinde bazı değişiklikler görülür. Annesi, evde bulunan nelmiştir. Fransız sanatçı Alponse Daudet'den esinlenerek
Sudanlı bir kadının çocuğu evlendirme teklifine karşı, bu yazdığı kısa öykülerle Batılı anlamda ilk gerçekçi ürünleri
değişikliğin işe yaramayacağını ve evlilikle ilgisi olmadığı vermiştir. 1874'te "Kamer" gazetesinde yayımlanan söylev
kanaatini besler. Halbuki Talat, Fitnat ismindeki genç kızı türündeki ilk yazılarıyla adını duyurmuştur. İlk kitabı 3 per-
evinin penceresinden görmüş, onunla görüşebilmek için delik tiyatro oyunu "Şîr" 1879'da basılmıştır. İlk romanı olan
kadın elbiseleri giyerek onun yanına kadar sokulmuştur. ve kendisine büyük ün sağlayan "Sergüzeşt", Türk edebi-
Fakat kızı, üvey babası bir zengin adamla evlendirmek is- yatında romantizmden gerçekçiliğe geçişin başarılı örnek-
ter. Tesadüfen, kızın evlendiği adam vaktiyle kızın annesini lerinden biri sayılır. Hikâye ve romanlarında halkın içinden
terk eden babası çıkar ve Fitnat'ın babası -bu olayı- sevgili- kahramanları kendi dilleri, çevreleri ve günlük yaşamlarıyla
sinden ayrılmanın üzüntüsüyle Fitnat'ın kendini vurmasıyla yansıtmıştır. Hikâye ve romanlarında dönemine göre güçlü
öğrenir. Kızın ölümü üzerine Talat da kendisini öldürür. bir tekniğe sahiptir. Küçük, önemsiz ve şaşırtıcı konuları
ruh çözümlemeleriyle, doğal ve günlük konuşma diliyle iş-
Yukarıda özetlenen romanın yazarı aşağıdakilerden
ler.
hangisidir?
Yukarıda kısaca tanıtılan romanımızın yazarı aşağıda-
A) Namık Kemal kilerden hangisidir?
B) Samipaşazâde Sezai
A) Namık Kemal
B) Samipaşazâde Sezai
D) Şemsettin Sami
E) Muallim Naci
D) Şemsettin Sami
E) Muallim Naci

Tarama
28. Romantizmden realizme geçişte bir köprüdür. Eserde ro- 30. Yazar daha çok romantizm etkiler taşıyan şiirlerini bilimsel
mantizmin özellikleri ağır basar. "Esaret" teması işlenmiştir. konuları işleyen makalelerini, öykülerini Hazine-i Evrak,
Dilber adındaki bir esir kızın acıklı yaşamı realist tarzda an- Mir'at-i Alem, Rehber-i Fünun, Afak, Berk, Manzara gibi
latılır. Kafkasya'dan getirilen dokuz yaşında bir kız çocuğu dergilerle Tercüman-ı Hakikat, Servet, Mürüvvet gibi ga-
olan Dilber, cariye olarak bir eve satılır ve evde çok eziyet zetelerde yayımlanmıştır. Şiirlerinde ölüm, tabiat, tanrı gibi
görür. Nihayet efendisi, memur olarak dışarı gideceği için terimleri işlemiştir. Şiirde çok başarılı olduğu söylenemez.
yol parası bulmak amacıyla Dilber'i de lüzumsuz bazı ev Zaten kendisi de bunlara "Heves Ettim" adını vermiştir.
eşyasıyla beraber satar. Dilber'i satın alan esircinin evinde 1890 yılında yayımlanan "Karabibik" adlı uzun hikâye deni-
büsbütün başka bir hayat başlar; Dilber, ud çalmayı, şarkı lebilecek romanı, edebiyatımızda ilk köy romanı olma özel-
söylemeyi öğrenir. Birkaç yıl süren bu maddi rahatlık içinde liğini taşır, kendisinin "hakikiyyun" dediği realist bir eserdir.
Dilber büyümüş, güzelleşmiş ve değeri de artmıştır. Tek- "Zehra" (1896) romanı ise bir psikolojik roman denemesi-
rar Asaf Paşa isminde zengin birine satılır. Asaf Paşa'nın dir. Bu romanda Şehzadebaşı tiyatrolarının tulumbacı kah-
konağında daha iyi imkânlara kavuşur. Terbiyesine devam velerini, kadın kavgalarını gerçekçi bir görüşle aktarmıştır.
eder, hatta Fransızca bile öğrenmeye başlar. Fakat öyle bir Eser, bir psikolojik roman kabul edilmez ama Türk edebiya-
muamele görür ki içinde insanı inciten bir şey vardır. Evin tında psikoloji ögelerinin kullanıldığı ilk roman kabul edilir.
hanımı, Dilber'i insan yerine koymaz. Evin genç oğlu Celal Yukarıda özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden
bir süre sonra Dilber'i sever; fakat çok azametli olan anne- hangisidir?
si, oğlunun bir köle parçasıyla meşgul olmasına tahammül
edemeyerek kızı tekrar satlığa çıkarır ve bu sefer Dilber, A) Namık Kemal B) Ahmet Mithat Efendi
zengin bir Mısırlıya satılarak onunla Mısır'a gider. Dilber'in C) Nabizâde Nazım D) Şinasi
bu kayboluşu Celal Bey'i deli eder. Bütün bu olumsuzluklar E) Şemsettin Sami
karşısında daha fazla dayanamayan Dilber, esaretten kur-
tulmak için kendini Nil Nehri'ne atar.
Bu parçada sözü edilen romanımızın yazarı aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Namık Kemal B) Samipaşazade Sezai

31. Bilimsel konularda yazdıklarıyla tanınan, Batı'ya dönük bir
C) Ahmet Mithat Efendi D) Şemsettin Sami yazardır. Servet-i Fünûn dergisinin ilk yazarlarındandır.
E) Muallim Naci Edebiyata şiirle başlayan sanatçı, "Şâiriyat" adlı makale-
sinde şiire dair görüşlerini dile getirmiştir Gerçekçi yakla-
şıldığı sürece söz sanatlarının kullanılmasına karşı değil-
dir. Yazdıklarının okuyucuya zevkin yanında ders vermesi
gerektiği düşüncesindedir. Asıl ününü yazdığı roman ve
hikâyeleriyle kazanan sanatçı eserlerinde realizm ve natü-
ralizmin etkisindedir. Doğal ve sade bir dille yazılması ge-
rektiğini düşündüğü hikâyenin ayrıntıyı içermemesi gerek-
tiğini dile getirir. Hikâyeyi âdeta romanın birer özeti olarak
kabul eder. Gerçek yaşamdan seçtiği konuları da nesnel
29. Edebiyatımıza ilk küçük hikayeyi getiren Tanzimat ede- bir gözle ele alır. "Karabibik" adlı romanıyla edebiyatımızda
biyatı roman ve öykü yazarıdır. Romanımızı realizme yö- köy yaşamını ilk kez işlemiştir. Olayların Antalya'nın Kaş
nelten bir sanatçıdır. Birçok türde eser vermesine rağmen ilçesinde geçtiği eserde kahramanlar yöresel ağızla konuş-
asıl ününü realist roman ve hikayeleriyle kazanmıştır. Batılı turulur. Tam bir roman diyemeyeceğimiz eser uzun hikâye
anlamdaki ilk hikaye örnekleri olan "Küçük Şeyler" onun özelliği gösterir. Ayrıca bu eserin önsözü edebiyatımızda
eseridir. realizm ve natüralizm akımının bildirgesi gibidir. Sanatçı
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi- eserin sonuna kullandığı kelimeleri açıklamak için küçük
dir? bir sözlük de yazmıştır.
A) Namık Kemal B) Samipaşazâde Sezai Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi-

dir?
C) Ahmet Mithat Efendi D) Şemsettin Sami
E) Muallim Naci A) Namık Kemal B) Şamipaşazâde Sezai
C) Nabizâde Nazım D) Şemsettin Sami
E) Muallim Naci

Tarama
32. Eser kıskançlık duygusunun kontrol altına alınamadığında 34. Türk edebiyatının ilk realist romanı olarak kabul edilen
insana ve çevresine nasıl zararlar verebileceğini anlatması eser, Fransız hayranı ve mirasyedi Bihruz Bey'in Çamlı-
yönüyle ilk tezli romandır. Ayrıca eser edebiyatımızda ilk ca gezilerinde karşılaştığı hafif meşrepli Periveş uğruna
psikolojik ve natüralist roman denemesidir. Küçük yaşta yaşadıklarını işler. Babası ölünce onun mirasına konan,
annesini kaybeden, sevgi ve şefkattan yoksun kalan Zeh- çok iyi bir tahsil görmemiş, güzel giyinmeyi ve Fransızca
ra, büyüdüğünde babasının isteği üzerine Suphi ile evlenir.
kelimelere kendi dilinde yer vermeyi seven Bihruz Bey bir
Süphi'nin annesi eve Hüsnücemal adında bir cariye alır.
gün Çamlıca'da faytonuyla gezerken gördüğü bir kadına
Zehra'nın kıskanç tavırları Suphi'nin zamanla Hüsnüce-
âşık olur. Bütün çabalarına rağmen zengin bir aileden gel-
mal'e bağlanmasına ve onunla evlenmesine sebep olur.
Suphi bir süre sonra karısı Zehra'dan ayrılır. Zehra da Sup- diğini zannettiği kadını -Periveş Hanım'ı- bir daha göre-
hi'den intikam almak için Ürani adlı bir Rum kadını Sup- mez. Yalancılığıyla tanınan arkadaşı Keşfi Bey, Periveş'in
hi'ye musallat eder. Suphi, Hüsnücemal'den uzaklaşarak öldüğünü söyleyerek Bihruz Bey'i kandırır. Bir gün Bihruz
bütün varlığını Ürani'ye harcar. Ancak Ürani'nin başka bir Bey dolaşırken Periveş'e benzeyen bir kız görür. Onun Pe-
erkekle birlikte olduğunu duyunca her ikisini de öldürür ve riveş'in kız kardeşi zannederek Periveş'in mezarını sorar.
Trablus'a sürgüne gönderilir. Bu arada Zehra'nın evlendiği Fakat daha sonra karşısındakinin Periveş olduğunu anlar.
Muhsin Bey de ölür. Zehra, bir gün sokakta gezerken bir Onun Perişev'in olduğunu Perişe'in de kötü meşrepli bir
kadın dilencinin öldüğünü görür, Ölen kanıdın Suphi'nin kadın olduğunu anlayınca hayal kırıklığına uğrar ve oradan
annesi olduğunu anladığında ise yaptıklarından duyduğu uzaklaşır.
pişmanlıkla yatağa düşer ve ölür.
Yukarıda kısaca tanıtılan romanımızın yazarı aşağıda-
Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Namık Kemal B) Şamipaşazâde Sezai
A) Namık Kemal B) Şamipaşazâde Sezai
C) Ahmet Mithat Efendi D) Şemsettin Sami
C) Ahmet Mithat Efendi D) Nabizade Nazım
E) Recaizâde Mahmut Ekrem
E) Muallim Naci
33. Namık Kemal'le tanışmasının ardından edebiyat çevresine

girmiş ve onun Fransa'ya gitmesi üzerine, 1867'de Tasvir-i
Efkar gazetesinin yönetimine geçmiştir. Yazar, üç oğlunun,
özellikle de çok sevdiği Nejad'ın ölümünden duyduğu acıyı
dile getirdiği şiirleriyle daha çok karamsar duygular işle-
miştir. Eski edebiyatı savunan Muallim Naci ve çevresiyle
girdiği edebiyat tartışmalarıyla Edebiyat-ı Cedide akımının
doğmasına zemin hazırlamıştır. Başta Tevfik Fikret olmak
üzere döneminin genç şair ve edebiyatçılarını çevresinde
toplamıştır. Tanzimat ve Batı düşüncesinin yeni kuşağa
benimsetilmesinde önemli rol oynamıştır. Kendisinin yetkin
35. Yazar aruz veznini Türkçeye kusursuzca uygulamak için
tiyatro oyunu olarak bilinen Çok Bilen Çok Yanılır, ölümün- çalışmış bir Tanzimat Dönemi şairidir. Eski ile bağları ko-
den sonra yayımlanmıştır. Sanatta güzellik ilkesine bağlı parmadan yenileşmeyi savunmuş; edebiyat tarihinde "eski
kalmıştır. "Sanat sanat içindir" anlayışının savunmuştur. şiir"in temsilcisi sayılmıştır. Gerek edebiyat ve şiir hakkın-
Doğaya dönük, insanı doğa içinde ele alan şiirler yazdı. daki eleştiri ve önerileri gerekse Türk dilinin sorunları ve
Aşk ve ölüm temalarını işlemiştir. Eski-yeni edebiyat tartış- bunların çözümlerine yönelik düşünceleri ile edebiyat tari-
malarının merkezinde yer almıştır. Tek romanı, Türk edebi- hinde yer edinmiş bir kişiliktir.
yatında realizmin ilk örneklerinden sayılan Araba Sevdası
Yukarıda özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden
adlı eseridir.
hangisidir?
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
dir? A) Muallim Naci
A) Namık Kemal B) Recaizâde Mahmut Ekrem
C) Namık Kemal
C) Ahmet Mithat Efendi D) Şemsettin Sami D) Şinasi
E) Muallim Naci E) Şemsettin Sami
35. A 34. E 33. B 30. C 31. C 32. D 29. B 28. B 27. B 25. D 26. D 24. E 23. D 22. B 21. E 20. E 19. E 18. B
Cevaplar
17. A 16. C 15. E 14. A 13. C 12. E 11. C 10. A 9. E 8. A 7. A 6. E 5. A 4. B 3. E 2. A 1. D

Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) - Mensur Şiir
15
Kazanım: Zihniyeti belirler. Yapısını çözümler, Temasını Bulur. Dil ve anlatım özellikleri açıklar. Şiirde ahengi sağlayan ögeleri belirler. Şiirde bireysel
duygulara önem verildiğini belirtir. Servetifünun şiiriyle Tanzimat Dönemine ait şiirleri karşılaştırır. Mensur şiirin yapısını belirler. Mensur
şiirin dil ve anlatım özeliklerini belirler.
hhCOŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN Ey hüsn-i mültefit, bize aldanma, biz denî – c
Bir aşk-ı bî-sebat ile iğfal eder seni – c
METİNLER (ŞİİR) – MENSUR ŞİİR İğfal eder mülevves eder, sonra neş'esiz – d
Bir ânı mahvın oldu mu, levm eyleriz. Sakın – e

Servetifünun Şiiri İncinme kendi kendine, içlenme ey kadın – e
hh Edebiyatıcedide'nin ünlü şairleri Tevfik Fikret ve Cenap Şa- Mel'ün eden de biz seni tel'in eden de biz. – d
habettin'dir.
hh Ali Ekrem, Hüseyin Siret, Fâik Ali, Celâl Sahir, Süleyman Terzarima
Nazif, Hüseyin Suat da Edebiyatıcedide topluluğunun diğer hh İlk kez İtalyan edebiyatında kullanılan bu nazım biçimi 3 dizeli
önemli şairlerindendir. bentlerden oluşur. En sonda tek bir dize vardır.
Bu dönemde; hh Kafiye düzeni aba/bcb/cdc/e biçimindedir.
hh Divan edebiyatı nazım biçimleri bırakılmıştır.
hh Batı'dan yeni nazım biçimleri alınmıştır.

hh Sone, terzarima, triyole alınan nazım biçimleridir. Örnek:
Mavi bir gölge uçtu pencereden – a
Baktım: avare bir küçük kelebek – b
hh Sone: Önce İtalyan, sonra da Fransız edebiyatında kullanı- Yaramaz geldi kim bilir nereden – a
lan 14 dizelik bir nazım biçimidir. Sonenin ilk iki bendi 4, son
iki bendi ise 3'er dizeden oluşur. İtalyan tipi sonenin kafiye Belli yorgundu: bir veremli çiçek – b
düzeni: Gibi serpildi lâmbanın yanına – c
Bir duman uçtu, gitti titreyerek –– b
hh abba – abba – ccd – ede
hh Fransız tipi sonenin kafiye düzeni ise
Anladım kıydı yavrucuk canına – c
hh abba – abba – ccd – eed biçimindedir.
Söyle ey mavi gölge, söyle eğer – d
Bir Ölümden de çok fenaysa bana – c
Sone Örneği
Şu karanlık şu kimsesiz geceler – d
Hayata Karşı Beşer
Gür saçlarında hep bu baharın güneşleri – a
Sefkatlı gözlerinde bütün gök, bütün deniz – b
Bir ebr-i yone-hize bürünmüş ve muhteriz – b
Lâkin her iştiyakla gülen nazlı bir peri – a Triyole
Ta Rabbimizle gökteki hengameden beri – a hh On mısralı bir nazım biçimidir. İlk iki dizelik bendden sonra
Biz daima güneşte siyah bir göz, en temiz – b dörder dizelik iki bent gelir.
Vicdanda gizli bir leke fark etmek isteriz – b hh İlk bendin ilk dizesi ikinci bendin sonunda ilk bendin ikinci
Asi biziz, biziz yine şâk-i müfteri – a dizesi de ikinci üçüncü bendin sonunda tekrar eder.

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) – Mensur Şiir
Örnek hh 7-8 dizeye kadar yayılan cümlelere rastlanır. Buna anjamb-

mant denir.
Yüzünde hasta-i sevdâ gibi melâmet var
Nedir bu hâl-i perişanın ey hilâl seher Örnek
Baban diyor ki: Meserret çocukların, yalnız
Sabâh-ı feyz-i bahâride mübtesem ezhâr
Çocukların payıdır! Ey güzel çocuk, dinle;
Çemen çemen mütemevvic nesîm-i anber-bâr
Fakat sevincinle
Niçin? ben anlamadım kimden etsem istifsâr
Neler düşündürüyorsun, bilir misin? --- Babasız,
Yüzünde hasta-i serdâ gibi melâmet var
Ümitsiz, ne kadar yavrucakların şimdi
Dem-i seherde yanında şu parlayan ahter Siyah-ı mateme benzer terâne-i idi
Hazan içinde solan bir çiçek gibi dilber Çıkar o süsleri artık, sevindiğin yetişir
Sürür far ile şâdân iken bütün yaşlar Çıkar, biraz da şu öksüz giyinsin, eğlensin,
Nedir bu hâl-i perişanın ey hilâl-seher Biraz güzellensin
hh Divan edebiyatındaki müstezat nazım biçimini farklı vezinler Şu ru-yı zerd-i sefahet --- Evet maşarettir
kullanarak şiire uygulamışlar; serbest tarzda müstezatlar ka- Çocukların payı, lakin sevincinle
leme almışlardır. Sevinmiyor şu yetim, ağlıyor --- Halûk, dinle!
hh Şiir düzyazıya yaklaştırılmıştır.

Müstezat
hh Şiirde aruzu ustalıkla kullanmışlardır.
hh Sözlük anlamı artmış, çoğalmış demektir. Bir divan şiiri hh Aruz kalıplarını divan şiirindekinden farklı şekillerde kullan-
nazım biçimidir. Bir gazelde uzun dizelere, kısa dizeler
mışlardır.
eklenerek yazılır. Kısa dizelere 'ziyade' denir. Uzun di-
hh Kafiye göz için değil, kulak içindir anlayışını benimsemişler-
zenin ölçüsü mef ûlü mefâilü fâûlün, kısa dizenin ölçüsü
dir.
ise uzun dizenin ilk ve son parçalarından meydana ge-
len "mef ûlü fâ ü lün" dir. hh Daha soyut ve ağır bir dil kullanmışlardır.
hh Bundan dolayı eserlerinde, az kullanılmış veya hiç kullanıl-

Serbest Müstezat Örneği mamış "tiraje, ibtikâ, segat, lerzende, pûşîde, takattur" gibi
Ömr-i Muhayyel kelimelere yer vermişlerdir.
Bir ömr-i muhayyel --- Hani gülbünler içinde
hh Eserlerinde "Saat-ı semenfâm (yasemin kokulu saatler),
Bir kuşcağızın ömr-i bahârisî kadar hoş
havf-i siyâh (siyah korku), ûd-ı mükevkeb (yıldızlı ud), nây-ı
Bir ömr-i muhayyel --- Hani göllerde, yeşil, hoş
zümürüd (Zümrüt ney), leyâl-i yirîzân (kaçıcı geceler) gibi alı-
Göllerde, o sâfiyet-i vecd-i âver içinde
Bir dalgacığın ömrü kadar zâil ü muğfel şılmamış yeni tamlama ve imgelere yer vermişlerdir.
Bir ömr-i muhayyel hh Eserlerinde "ki", "ve", "evet" gibi edatlarla "oh, of, ey, âh" gibi
Yalnız ikimiz, bir de o: Ma'bûde-i şi'rim aşırı duygusallık ifade eden ünlemleri sıkça kullanmışlardır.
Yalnız ikimiz bir de onun zıll-ı cenâhı
hh Divan şiirinde cümlenin ve anlamın bir dize veya beyit içinde
tamamlanmasına karşılık, Edebiyatıcedide şiirinde, cümlenin
ve anlamın bir dizenin ortasında başladığı veya bittiği görülür;
Sorusu
Öğretmen
Serbest müstezat ile serbest şiirin farkı nedir?
Cevap: Serbest müstezatta aruz kalıpları kullanılır. Serbest şiirde ölçü vs.
hiç yoktur.

Örnek Mensur Şiir

Ooh--- gel --- Rûh-ı tabiat gibi mahmur u hâmûş
hh Mensur şiir, yeni bir edebi türdür. Mensur şiire ilk defa Fransız
---
edebiyatında rastlanır.
Ooh, bak dalgaların cezbe-i sâfiyyetine
hh Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdir. hh Charles Baudelaire'in 1855'ten itibaren çeşitli gazete ve der-
gilerde yayımladığı, 1869'da kitap halinde baskısı yapılan

Örnek 1:
"Paris Sıkıntısı"nın bir bölümü olarak tasarladığı "Küçük Men-
Bir ömr-i muhayyel --- hani gülbünler içinde
sur Şiirler" ile Fransız edebiyatında yaygınlık kazanmıştır.
Bir kuşçağızını ömr-i baharisi kadar hoş
hh Fransız şair ve yazarlar Servetifünuncuları etkilemiştir.
Bir ömr-i muhayyel --- hani güllerde, yeşil, boş
hh "Mensur şiir" adı, Halit Ziya'nın 1886'da Hizmet gazetesin-
Göllerde, o sâfiyet-i vecd-aver içinde
Bir dalgacığın ömrü kadar zail ü muğfel de yayımlanan ve daha sonra "Mensur Şiirler" başlığı altında
Bir ömr-i muhayyel toplayacağı örneklerle karşımıza çıkmıştır.

Bu dizelerden hareketle Servetifünun şiiri ile ilgili aşa- hh Bu türe Recaizade Mahmut Ekrem, "nesr-i muhayyel" demiş-
ğıdakilerden hangisi söylenemez? tir. Daha sonra "nesr-i şairane", "nesr-i hayali", "nesr-i şiir -
A) Bireysel konular işlenmiştir.
âmiz" gibi kelimeler kullanılmıştır.
B) Arapça, Farsça kelimeler kullanılmıştır.
hh Mensur şiir; cümle yapısı ve ahenk gibi özellikler taşıdığı
C) Dizeler arası anlam geçişi vardır.
hâlde vezne ve kafiyeye bağlı olmayan, şairane bir konuyu,
D) Yeni nazım biçimleri kullanılmıştır.
his, hayal ve düşünceyi kısa bir hacimde ve yoğun bir şekilde
E) Ölçü ve uyağa yer verilmemiştir.
süslü bir üslupla anlatan düzyazılardır.
Servetifünun şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır. Aruz kalıpları divan şiirinden
farklı kullanılmıştır. Uyak ve redifle de ahenk sağlanmıştır. Cevap: E Mensur Şiirin Özellikleri
Örnek 2: hh Mensur şiirler, bir paragraftan birkaç paragrafa kadar genişle-
yen küçük, yoğun yazılardır.

Artık uyan ey mâh
Ey mâh-ı dil-ârâm hh Mensur şiirler bağımsız başlıklı, bir türün içinde parça olma-
Zirâ geçiyor âh! yan, kendi bütünlüğüne sahip metinlerdir.

Sâ'ât-ı semen-fâm hh Şiirdeki arayışlardan doğmuştur. Ancak şiir değildir. Şairane
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? söyleyişe sahip olmasına rağmen ölçülü ve kafiyeli değildir.
A) Çapraz uyaklıdır.
Ahenkli ve şairane olması şiir olmasına yetmemektedir.
B) Zengin uyak vardır.
hh Bireysel duygulanmaların ifade edildiği şairâne yazılmış bir
C) Alışılmadık bağdaştırmalara yer verilmiştir.
yazı türüdür.
D) Dili Arapça-Farsça kelimelerle yüklüdür.
hh Sanatçılar, ıstıraplarını, sevinçlerini, sızlanışlarını, kederlerini
E) Toplumcu şiire örnektir.
dile getirmişlerdir.
Verilen dizelerde geçen "yasemin renkli saatler (Saat-i semen-fâm) kelime gru-
bu alışılmadık bağdaştırmaya örnektir. Şiirde bireysel konu dile getirilmiştir. Bu hh Mensur şiirler, bazı üslup uygulamalarına da yol açmıştır.
şiirde toplumcu bir anlayış yoktur. Cevap: E

Devrik cümle, kelime tekrarları, bitmemiş cümle, "ve" edatına mezelletin, bu hakiriyetin altında ezilerek, zebûr, zehirlenmiş, ne-
sıkça başvurma bunlar arasındadır. şelerimde o kadar mecruh, emellerimde o kadar meftûr kalırım
ki hayatımı ayaklarımın altında sürünen alîl, zelîl, sefil bir dilenci,
hh Bir iç ahenge sahiptirler. Bu ahengin sürekliliği, kırılmadan
"Yarabbim niçin ve nasıl yaşıyor? dediğim bir dilenci hayatı gibi
devamı ve tam bitmesi gereken yerde bitmesi sanatçının görürüm.
hassas duyarlılığına bağlıdır. Yazar bu ahengi özellikle şiirle- Evet, niçin ve nasıl yaşıyorum Yarabbim, hâlâ niçin ve nasıl ya-
şıyorum?"
re benzeterek yapmaya çalışır. Ses tekrarları, kelime tekrar-
Mehmet Rauf
ları, virgüllerle devam eden birbirine bağlanan cümle parça-
Parnasizm
ları, Tanzimat'ın ilk yıllarında terk edilmeye çalışılan ikili üçlü
hh Realizmin şiire yansımış biçimine parnasizm denir. Fransa'da
tamlamalar bu metinlerde ahengi ve kurulan ahengin sürek-
liliğini sağlar. 1860'ta "Çağdaş Parnas" adlı şiir dergisinin çevresinde top-
hh Tasvir ve taklidi önemsemedikleri için uzun cümle yapısını lanan sanatçılara "parnasyen" adı verilmiş, bunların oluştur-
tercih ederler. Ayrıca "ki'ler, ve'ler ve virgüllerle uzayan cüm- duğu şiir akımı da parnasizm olarak nitelenmiştir. Kısaca,
leler uzun süren müzikal intibaları taklit eder. parnasizm, "şiirde gerçekçilik" demektir.
hh Ah!, ey!, oh!, of! gibi ünlemlerin kullanıldığı ya da bunlarla
hh Parnasizm, hayalci ve duygucu romantik şiire karşı bir tep-
başlayan cümleler oldukça yaygındır. Bunlar yazarın sami-
kidir. Realizmi ve Natüralizmi hazırlayan koşullar parnasizm
miyet iddiasını yansıtırlar. Çünkü yazar adeta okuyucunun
için de geçerlidir. Felsefe alanında Pozitivizmin öne çıkma-
önünde içinde bulunduğu duygu, düşünce, heyecan ve ıstı-
rap halini yaşar. Buna bağlı olarak bu kıtaları kullanır. sıyla bilimsel çalışmalar önem kazanmış, edebiyatın şiir ko-
hh Servetifünun edebiyatında, özellikle şiirde, noktalama işaret- lunda da dış dünyayı duygusallıktan uzak bir biçimde anlatan
lerinin şaşırtıcı bir yoğunlukta kullanılması durumu, mensur şiirler değer kazanmıştır.
şiirde de dikkati çeker.
hh Bunun sebeplerinden biri yazarın sanattaki idealidir. Yazar, o Parnasizmin Özellikleri
kadar mükemmeliyetçidir ki eserinin okunuşunu bile serbest
hh Parnasyen şairler, "şiir"i çok emek verilen bir iş olarak gör-
bırakmaz, yönlendirmek ister. Ama asıl önemli olan neden
müşler, bir kuyumcu titizliğiyle şiirler yazmışlardır.
müziktir. Ses tekrarlarıyla bir ahenk yakalayan sanatçı, nok-
talama işaretleriyle bunun duruş ve devam edişlerini yönlen- hh Parnasizm, duygucu ve hayalci lirik şiire bir tepkidir. Parnas-
dirir. yen şairler içe dönük ve duygucu şiir yerine, dış dünyayı nes-
hh Mısraları alt alta dizilen ölçüsüz ve kafiyesiz yazılan serbest
nel bir bakışla anlatan şiire önem vermişlerdir.
şiirden, düzyazı şeklinde yazılışlarıyla ayrılır.
hh Parnasizmde en önemli ilke "sanat için sanat"tır. Buna göre
hh Mensur şiirler, genellikle yazı hayatının başlangıcında genç
güzellik ancak güzel biçimlerle elde edilebilir. Şiirin görevi si-
sanatçı adaylarının kendilerini ifade etmeye çalıştıkları kalem
ürünleridir. yasal, toplumsal sorunları anlatmak değil, insanlara "güzel"in
ne olduğunu göstermektir.
Örnek
Bazen öyle anlarım olur ki, hem de en neşeli zamanlarda birden hh Parnasizm, seçkin kişilere seslenen bir edebiyat akımıdır.
bütün muvaffakiyetlerimin ne kadar miskin, bütün mefharetleri- hh Şiirde ölçü, kafiye ve ses uyumu çok önemsenmiş, şiirin bi-
min ne kadar zelîl, mevcudiyetimin ne kadar hakîr olduğunu bü- çimsel yönden kusursuz olmasına çalışılmıştır. Parnasyenler
tün tedavi kabul etmez acılığıyla görüvererek, bu meskenetin, bu
en çok "sone" biçimini kullanmışlardır.

hh Eski Yunan ve Latin mitologyasına yeniden dönülmüş, bu Sembolizm

değerlerin yok olup gitmesinden duyulan kaygılar dile geti- hh 19. yüzyılın sonunda Fransa'da parnasizme tepki olarak doğ-
rilmiştir. muştur.
hh Şairler, kendi kişiliklerini şiirlerine yansıtmamışlar, gözlemleri- hh Parnasizmde bakışlar dışa çevrilmişti, sembolizmde ise kişi-
ne dayanarak dış doğa görünümlerini şiirleştirmişlerdir. nin iç dünyası önemlidir.
hh Sanatçılar şimdiki zaman yerine, geçmiş zamanın kişi ve hh Baudelaire, sembolizm akımının öncüsü olarak kabul edil-
olaylarına yönelmişler, Hint, Mısır, Filistin gibi uzak ve yaban- miştir.
cı ülkelerin efsane ve kültürlerinden yararlanmışlar, egzotik hh Sembolistlerin ortaya çıktığı dönemde Fransa'da karamsar-
temaları işlemişlerdir. lık, bezginlik, kötümserlik hüküm sürüyordu.
hh Sembolizme göre gerçeği olduğu gibi anlatmak mümkün de-
hh Bazı parnasyen şairler, şiirlerinde felsefi düşüncelere bilim ve
ğildir.
fenle ilgili düşüncelere yer vermişlerdir.
hh Sembolizmde açıklıktan kaçınma vardır. Sembolistler, eşya-
hh Dilin açık ve yalın olmasına, ustalıkla kullanılmasına çok
nın sert görünüşünden uzaklaşıp, onu kapalı, karanlık bir or-
önem verilmiştir.
tamda, gölgede görmeye çalışmışlardır.
hh Parnasizm, yalnızca bir şiir akımıdır.
hh Sembolizme göre, duyularımız, dış dünyayı asıl halini değiş-
Önemli Temsilcileri tirerek bize ulaştırır. Bu yönüyle şiir, gerçeği değil, gerçeğin
hh Theophlle Gautier: Şiir bizde bıraktığı etkiyi anlatmalıdır.
hh Theodtore Banville: Şiir hh Dış dünyanın insanın duyguları üzerindeki etkisi açıkça an-
hh Levontede Lisle: Şiir latılamaz, okuyucunun duyularına seslenerek sezdirilir. Du-
hh Jose Mariade Heredla: Şiir yulara seslenmek ancak "telkin" yoluyla olur. Haşim'in ifade
hh François Coppee: Şiir ettiği gibi "şiir, telkin aracı"dır. Şiirde önemli olan musikidir.
hh Şiirde duygu ve düşünceler sembollerle anlatılmalıdır. Sem-
bolistler mecazlı anlatıma, imgeye sık sık başvurmuşlardır.
Parnasizmin Türk Edebiyatındaki Temsilcileri
hh Duygu ve düşünceleri açıkça söylemeyip dizelerin ahengiyle
hh Tevfik Fikret: Şiir
"telkin" ederek duyurmaya çalışmak, sembollere geniş yer
hh Yahya Kemal Beyatlı: Şiir
vermek önemlidir.
Örnek 3: hh Anlamda kapalılık esastır. Bundan dolayı sembolist şairlerde
"güneşin batışı, kısık lambalar, pencere camlarındaki akşam-
Aşağıdakilerden hangisi parnasizm ile ilgili olarak söy-
lenemez? lar, gölgeler, ay ışığı, sararmış yapraklar, tenha yerler, sessiz-
A) Romantik şiire tepki olarak çıkmıştır. likler, kimsesiz kırlar..." sık rastlanan görünümlerdir.
B) Şiirde şekil çok önemlidir. hh Şiirde anlam önemli değildir; anlam, ancak bir araçtır. Şiirde
C) Dış dünya nesnel bir bakışla anlatılır. önemli olan bir şey anlatmak değil, duyurmaktır.
D) Şiirde ölçü, kafiye, ses uyumu gibi ahenk unsurları
hh Duyuların herhangi biriyle ilgili bir özellik, başka bir duyu için
önemsizdir.
E) "Sanat için sanat" ilkesi vardır. kullanılmıştır: "acı yeşil, mor uğultu, beyaz titreyiş" gibi.
hh Şiirde ölçü ve uyağa pek önem vermemişlerdir. Serbest ölçü-
Parnasizmde şiirde ölçü, kafiye, ses uyum gibi ahenk unsurlarına çok önem
verilir. Cevap D yü sembolistler kurmuşlardır.

Örnek 4: Örnek 6:
I. Batı'dan alınan nazım biçimleri kullanılmıştır. I. Şiirde musikiye önem verilmiştir.
II. Serbest müstezat geliştirilmiştir. II. Konu birliğine, bütün güzelliğine önem verilmiştir.
III. Alışılmadık bağdaştırmalara yer verilmiştir. III. "Sanat için sanat." ilkesi benimsenmiştir.
IV. Batı'dan alınan vatan, millet, hak, adalet gibi konular iş-
IV. Nazım nesre yaklaştırılmıştır.
lenmiştir.
V. Sade bir dil kullanılmıştır.
V. Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Serveti- Numaralanmış cümlelerden hangisi Servetifünuncuların

fünun şiiri ile ilgili söylenemez? şiiri için söylenemez?
A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V
Servetifünun Dönemi'nde ağır, süslü, sanatlı bir dille eserler verilmiştir. Bu ne-
Servetifünun Dönemi'nde şiirde bireysel konular işlenmiştir. Vatan, millet, hak,
denle cümledeki V. yargı yanlıştır. Cevap: E
adalet gibi toplumsal konular işlenmemiştir. Cevap D
hh Sembolizmin temsilcileri başta C. Baudelaire olmak üzere
Stephan Mallarme, Arthur Rimbaud, Paul Verlaine, Paul Va-
lery'dir. Bu sanatçıların tümü Fransız edebiyatındandır.
hh Türk edebiyatında ilk olarak Cenap Şahabettin'in bazı şiirle-

Örnek 7:
rinde sembolizmin etkisi görülür. Ahmet Haşim, Türk edebiya-
Aşağıdakilerden hangisinin türü mensur şiirdir?
tında sembolizmin temsilcisi olmuştur.
A) Tamat
hh Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Muhip
B) Sis
Dıranas'ın bazı şiirlerinde sembolizmin etkisi görülür.
C) Siyah İnciler
D) Rûbab-ı Şikeste
Örnek 5: E) Tarih-i Kadim
Cenap Şahabettin şiirlerinde bireysel konuları, kapalı bir
dille işlemiştir. Şiirde anlama değil, müzikaliteye önem ver- "Siyah İnciler" adlı eser Mehmet Rauf'un mensur şiirlerinden oluşmuştur.
miştir. Cevap: C
Bu parçaya göre Cenap Şahabettin'in hangi edebi

akımdan etkilendiği söylenebilir?
A) Klasisizm B) Romantizm
C) Realizm D) Parnasizm
E) Sembolizm
Sembolizm akımında dış dünya imgelerle, sembollerle anlatılır. Anlamda ka-

palık vardır. Sembolistler şiirde anlama önem vermezler, müsikiyi önemserler.
Cevap E
Örnek Cevapları
1. E 2. E 3. D 4. D 5. E 6. E 7. C

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) – Mensur Şiir Konu Testi
1. Mensur şiirin Türk edebiyatındaki ilk örneğini kim ver- 4. Şiirdeki gerçekçilik anlayışına tepki olarak ortaya çıkan bir
miştir? edebi akımdır. Şiirde anlam önemli değil, ahenk önemlidir.
Musiki önemlidir. Şiirde simgelere, imgelere bolca yer ve-
A) Tevfik Fikret
rilmiştir.
B) Halit Ziya Uşaklıgil
Bu parçada sözü edilen edebi akım aşağıdakilerden
C) Mehmet Rauf hangisidir?
A) Sembolizm B) Parnasizm C) Klasisizm
E) Muallim Naci
D) Realizm E) Naturalizm
2. Servetifünun şiirinde kullanılan bu nazım biçimi, önce İtal- 5. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun topluluğunun
ya sonra da Fransız edebiyatında kullanılmıştır. 14 dizelik şiiri ile ilgili söylenemez?
bir nazım biçimidir. İlk iki bendi 4, son iki bendi ise 3 dize-
liktir. Uyaklanışı abba-abba-ccd-eed şeklindedir. A) Aşk, kadın, doğa gibi bireysel konular ele alınmıştır.
Bu parçada sözü edilen nazım biçimi hangisidir? B) Alışılmadık bağdaştırmalara, orijinal hayallere, benzet-
melere yer verilmiştir.
A) Sone B) Terza-rima C) Triyole
C) Nazım nesre yaklaştırılmıştır.
D) Balad E) Serbest Müstezat
D) Her şey şiirin konusu yapılmıştır.
E) Hece ölçüsü kullanılmıştır.
6. Servetifünun sanatçıları içerisinde sanatını kişisel düşün-

3. I. Kafiye kulak içindir anlayışı benimsenmiştir. celerin açıklamada araç olarak kullanan tek sanatçı ----,
II. Serbest şiir anlayışını benimsemişlerdir. topluluk dağıldıktan sonar yazdığı şiirlerde II. Abdülhamit'e
duyduğu nefreti dile getirmiştir.
III. Dil anlayışları eleştirilere yol açmıştır.
IV. Karamsarlık ve aşırı bireysellik hakimdir.
getirilmelidir?
V. Fransız şiiri örnek alınmıştır.
A) Cenap Şahabettin
Servetifünun topluluğunun şiiri ile ilgili yukarıdaki nu-
B) Tevfik Fikret
maralanmış ifadelerden hangisi yanlıştır?
C) Halit Ziya Uşaklıgil
D) Mehmet Rauf
E) Süleyman Nazif

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) – Mensur Şiir Konu Testi
7. I. Divan edebiyatı nazım biçimleri bırakılmıştır. 11. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun şiiri ile ilgi söy-
II. Batı'dan yeni nazım biçimleri alınmıştır. lenemez?
III. Aruz ölçüsü kullanılmıştır. A) Parnasizmin etkisiyle biçim mükemmelliğine büyük

IV. Halkın yaşamı, gelenekleri konu olarak işlenmiştir. önem vermişlerdir.
V. Şiirde konu bütünlüğü vardır. B) Şiiri ideolojik bir anlatım yolu olmaktan çıkarmışlardır.
Servetifünun şiiri ile ilgili yukarıda verilen numaralan- C) Sone ve terzarima nazım şekillerini kullanmışlardır.
mış cümlelerden hangisinde bilgi yanlışı vardır? D) Sade bir dil kullanmışlardır.
E) Aruzu şiirin vazgeçilmez bir unsuru olarak görmüşler,
A) I B) II C) III D) IV E) V onu Türkçe'ye başarıyla uygulamışlardır.
8. Servetifünun Dönemi'nde şiirde aşağıdaki edebi akım-

lardan hangisi etkilidir?
12. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun şiiri ile ilgili yan-
A) Realizm B) Naturalizm C) Sembolizm lış bir bilgi içermektedir?
D) Sürrealizm E) Klasisizm A) Hece ölçüsüyle sadece çocuk şiirleri yazmışlardır.
B) Mensur şiir ilk defa bu dönemde görülmüştür.
C) Bu dönemin en önemli şairleri Tevfik Fikret ve Cenap
Şahabettin'dir.
D) Göz için kafiye yerine kulak için kafiye benimsenmiş,
özellikle serbest müstezatı çok kullanmışlardır.
9. I. Aruz ölçüsünün kullanılması E) Divan edebiyatını devam ettirmişlerdir.
II. Batılı nazım biçimlerinin kullanılması

III. Sembolizm ve parnasizmden etkilenilmesi
IV. Nazmın nesre yaklaştırılması
V. Bireysel konuların ele alınması
Yukarıdaki numaralanmış ifadelerden hangisi Tanzi-
mat Dönemi ve Servetifünun topluluğunda ortaktır? 13. Realizm ve naturalizm gibi gerçekçilik akımlarının şiir-
deki karşılığı aşağıdaki akımlardan hangisidir?
A) Sembolizm B) Parnasizm
C) Emprasyonizm D) Klasisizm
E) Sürrealizm
10. Aşağıdakilerden hangisi divan şiiri ile Servetifünun şi-

irinde ortak değildir?
A) Aruz ölçüsüyle yazma

14. Aşağıdakilerden hangisi edebi tür yönünden diğerle-
B) Ağır, süslü bir dil kullanma rinden farklıdır?
C) Bireysel konuları ele alma
A) Mezardan Sesler B) Elhan-ı Şita
D) Yüksek zümreye hitap etme
C) Yağmur D) Sis
E) Nazmı nesre yaklaştırma
E) Makber
14. A 13. B 12. E 11. D 10. E 9. A 8. C 7. D 6. B 5. E 4. A 3. B 2. A 1. B Cevaplar

Olay Çevresinde Gelişen Edebi Metinler Hikâye-Roman-Tiyatro
16
Kazanım: Zihniyeti belirler. Metnin yapısın çözümler. Dil ve anlatım özelliklerini açıklar. Temasını bulur. Metnin ve eserin hangi edebî akıma bağlı
kalınarak yazıldığını belirler. Eserin edebiyat tarihimizdeki yerini açıklar. Servetifünun edebiyatındaki romanlarla daha önceki döneme ait
romanları karşılaştırır.
hhOLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN EDEBİ hh Kişiler, az olmasına karşın psikolojik tahliller bakımından de-
METİNLER rin tahliler yapıldığı için genelde tip değil karakterdir.
hh Kişiler, Servetifünun sanatçılarına benzer şekilde hayat karşı-

Servetifünun Dönemi Roman – Hikâye
Özellikleri sında pasif tavır takınan kişilerdir.
hh Servetifünun dönemine kadar Türk romanı belli bir merhale- hh Servetifünun romanlarındaki mekânların büyük bir bölümü
İstanbul'dur.
ye ulaşmakla birlikte asıl büyük hamlesini bu dönemde yap-
mıştır. hh Romancılar, mekânı dar tutarak olay örgüsü ve kişilere ağırlık

vermiştir. Mekân tasvirleri realisttir.
hh Batı romanı kalitesinde ürünler bu dönemde verilmeye baş-
hh Romanların kurgusu sebep sonuç ilişkisine dayanır.
lanmıştır.
hh Kurguda klişelere de rastlanır.
hh Bunda dönem romancılarının Batı edebiyatını orijinal metin-
lerinden okumaları ve Batı edebiyatını doğrudan takip etmiş hh Üçlü aşk ilişkileri, baba-kız; ana-oğul arketipsel eşlemesi gibi
klişe kurgusal yapılar romanlarda göze çarpar.
olmalarının etkisi büyüktür.
hh Dönem romanının en önemli özelliklerinden birisi psikolojik
hh Servetifünun romanında Tanzimat Dönemi romancılarında
tahlillere ağırlık vermesidir.
görülen kusurlara pek rastlanmaz.
hh İlk psikolojik roman olarak kabul edilen Eylül bu dönemin ilk
hh Dönemin önde gelen romancıları Halit Ziya ve Mehmet Ra-
bilinen eserlerindendir
uf'tur.
hh Naturalist akımın en bariz özelliği olan genetik miras dönemin
hh Servetifünun romanlarındaki temalar Tanzimat romanlardan romanlarında belirgin bir şekilde hissedilir.
farklılaşarak toplumsal meselelerden çok bireysel meselelere
hh Bihter ile annesi Firdevs Hanım; yine Nihal ve annesi arasın-
doğru kaymıştır.
daki ilişki genetik bir mirasın göstergesidir.
hh Sanat, üçlü aşk ilişkileri, kadın, hayal hakikat çatışması, iha-
hh Servetifünun Dönemi hikâyeciliğini daha çok roman türüne
net temel temalardandır.
kalem hazırlıklarının yer aldığı bir çalışma sahası olarak de-
hh Servetifünun romanında kişi kadrosu dardır. ğerlendirmek mümkündür.
hh Kişiler genelde temel çatışmanın etrafında döndüğü aileye hh Yazılan bu hikâyelerde aşk, kötümserlik, yalnızlık, ölüm gibi
yakın kişilerden seçilmiştir. temalar ağırlıklı olarak işlenmiştir.

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Olay Çevresinde Gelişen Edebi Metinler Hikaye-Roman-Tiyatro
hh Roman türünde ortaya konan bir mesaj vermek anlayışından hh Sanatçıların romancı kimliklerinin daha baskın olması hikâ-
ziyade sezdirmeyi ön plana alan bir anlayış esastır. yeci yönlerinin arka planda kalmasına sebep olmuştur.
hh Dönemin sosyal ve siyâsi hayatına bağlı olarak daha çok ka- hh Hüseyin Cahit'in gözlem yeteneğinin çok iyi olması kaleme
palı ve dar mekânların söz konusu olduğu hikâyelerde bire- aldığı hikâyelerde de kendisini göstermiş ve çeşitli toplum
yin kendisi ve bireyin toplumla olan anlaşmazlığından doğan kesimleri bu hikâyelerde oldukça gerçekçi bir yaklaşımla an-
uyumsuzlukların, sorunların, iç çatışmaların anlatıldığını gö- latılmıştır.
rürüz. hh "Romanda olduğu gibi, hikâyede de realist bir tavır esas al-
hh Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın ve mışlar, yaşadıkları bir hayatı aksettirmeye gayret etmişlerdir.
Ahmet Hikmet Müftüoğlu isimlerinin ön plana çıktığı Serveti- hh Romantik hisler, ilişkiler ve tabiata yaklaşım açısından ro-
fünun hikâyeciliği, içerisinde asıl varlığın şiir ve roman eksen- mantizmin etkisi yer yer kendini göstermektedir.
li olmasından ötürü hikâyeler romana hazırlık evresi olarak
hh Hikâye kişilerini genelde kendilerine benzeyen insanlardan
görülmüştür.
ve yaşadıkları çevreden seçmekle gerçekçi bir yaklaşım için-
hh Halit Ziya Uşaklıgil, 152 kısa ve 4 uzun hikâyesi ile dönemin de olmuşlardır.
en önemli hikâye yazarlarından birisidir.
hh Hemen çoğunu İstanbul zevk ve eğlence âlemlerinin müda-
hh Mehmet Rauf'u 132 hikâyesi ile Halit Ziya'nın yanı sıra vimlerini oluşturan hikâye kişileri yanında, mekânı da bu şe-
önemli bir kalem olarak öne çıkmıştır. hirle sınırlandırmışlardır.
hh Ahmet Hikmet ise Halit Ziya ve Mehmet Rauf kadar olma- hh Onlar bir İstanbul hikâyecisidirler. Hayallerle dolu, zevk ve
sa da lirik bir anlayışla kaleme aldığı hikâyelerini Haristan ve neşe içinde yaşamak isteyen kişileri anlatmak, onların en
Gülistan adlı eserinde toplamıştır. büyük zaafıdır.
hh Hüseyin Cahit, hikâyelerini üç kitapta toplamıştır: Hayat-ı Mu- hh Bu psikolojiyle dolu kişilerin ümitsizlikleri, hayal kırıklıkları,
hayyel, Hayat-ı Hakikiye Sahneleri, Niçin Aldatırlarmış. pişmanlıkları maceraların eksenini teşkil eder.
hh Servetifünun dönemi hikâyeciliği için: "Genel olarak bakıl- hh Tanzimat dönemi Ahmet Mithat ile başlayan Türk hikâyeciliği,
dığında Servetifünun kuşağına ait öykücülüğün; sonradan Servetifünun Dönemi'nde Halit Ziya, Mehmet Rauf, Hüseyin
değişen dil ve yazı sorunları gibi nedenlerle aynı dönem Cahit, Ahmet Hikmet gibi isimlerle gelişerek devam etmiş ve
romancılığının gölgesinde kaldığını söylemeliyiz. Ancak bu oldukça güçlü eserler verilmiştir.
öykülerin, geçiş dönemi romanının kabataslak birer eskizi ol-
hh Dönemin sosyal ve siyasi hayatına uygun bir şekilde kaleme
duğunu da belirtmemiz gerekir."
alınan bu eserler hikâyeciliğimizin gelişimi noktasında son-
hh Halit Ziya, Mehmet Rauf ve Ahmet Hikmet'in hikâyelerinde raki dönemlerde kaleme alınan hikâyeler için dönüm noktası
iç dünyalarına yönelmiş bireylerin ruhsal problemlerinin, top- teşkil etmişlerdir.
lumla kurmuş oldukları arizî ilişkilerin, içsel bunalımlarını iş-
lendiğini genel olarak söylemek mümkündür.

hh Yazar bu eserinde, o güne kadar edebiyatımızda hemen hiç

Örnek 1: görülmemiş bir dikkatle hem öykünün hem de romanın temel
Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun romanında ele kurallarını ortaya koymaya çalışmıştır.
alınan temalardan biri değildir?
hh Eserini, yedi bölüm halinde oluşturan yazar; bu türün Batı’da
A) Kadın
B) Üçlü aşk ilişkileri ve bizde gelişimini karşılaştırmalı olarak ele alıp incelemiştir.
C) Hayal-hakikât çatışması hh Halit Ziya‘ya göre bizdeki öncüsü Ahmet Mithat Efendi’dir.
D) İhanet
Fakat onu romantiklere yakın bulur ve kendisinin, realistlerin
E) Yanlış Batılılaşma
yolunu benimsediğini ifade eder.
Servetifünun romanlarında yanlış Batılılaşma konusu işlenmemiştir.
Cevap: E hh Servetifünun roman ve öyküsünün kuramı niteliğindeki bu ki-
tap, aynı zamanda Batı roman, öykü, edebi akımları ve şah-
hh Servetifünun edebiyatında hikaye türünde başta Halit Ziya siyetleri hakkında da bilgi veren bir kaynak durumundadır.
Uşaklıgil ve Mehmet Rauf olmak üzere Hüseyin Cahit Yalçın, hh Servetifünun hikayelerinde genellikle modern ve Batılı hayat
Ahmet Hikmet Müftüoğlu ve Safveti Ziya gibi isimler kaleme tarzı ele alınır.
alınan eserlerde, klasik olay örgüsü kullanılır. Bu öykülerde
hh Mekan, İstanbul ve İzmir gibi kentlerdir.
genellikle aşk, ölüm, intihar, hayal kırıklığı, kıskançlık, kö-
hh Bu bakımdan dil de kentli karakterlidir.
tümserlik, yalnızlık, karşılıksız aşklar, ihanetler, toplumdan
kaçış, hayal – gerçek çatışmasından kaynaklanan ümitsiz-
lik, aşırı melankoli, hastalık… kısaca karamsar bir atmosfer

Örnek 2:
egemendir.
Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi romanı
hh Tema bakımından Servetifünun hikayesini şiirden ayrı düşün- ve hikâyesi ile ilgili söylenemez?
memek gerekir. A) Roman ve hikâye Batılı standartlara ulaşmıştır.
B) Dili ağırdır, üslübu süslüdür.
hh Fakat bu noktada Hüseyin Cahit’in "Hayatı Hakikiye Sahnele-
C) Konular aile içinden alınmıştır.
ri" adlı realist öyküleri ile Halit Ziya’nın yine kimi realist öykü-
D) Kahramanlar halktan, sıradan kişilerden seçilmiştir.
lerini bu sınıflamanın dışında tutmak gerekir.
E) Mekan olarak İstanbul'un en gözde semtleri kullanıl-
hh Bu dönem sanatçılarının, siyasal olaylara uzak durmakla mıştır.
birlikte kimi zaman sosyal temalara değindikleri de olmuştur. Servetifünun roman ve hikâyesinde kahramanlar aydın kesimden, üst tabaka-
dan alınmıştır. Cevap D
hh Halit Ziya Uşaklıgil’in “Hikaye’’ adlı çalışması, edebiyatımızda
hem öykünün hem de romanın kuramı üzerinde hazırlanmış
ilk derli toplu çalışmalardır.

Servetifünun Dönemi Tiyatro hh Tanzimat Devri'nin denemelerine göre,tiyatro eserinde anla-

yış bakımından olduğu kadar, teknik bakımından da büyük bir
hh Servetifünun Dönemi sanatçıları gerek sanat anlayışları, ge-
gelişme olmuştur.
rekse Abdülhamit istibdadının getirdiği baskı ve sansür nede-
hh Servetifünuncuların Batı'da ve bilhassa Fransa'daki tiyatro
niyle tiyatro türüyle fazla ilgilenmemişlerdir. Çünkü tiyatroya
çalışmalarına ilgisiz kalmamışlar ve onları yakından takip et-
büyük destek veren Ahmet Vefik Paşa, görevinden alınmıştır,
mişlerdir.
hh Ahmet Mithat Efendi'nin yazdığı "Çerkez Özdenler" adlı pi-
hh Bu dil Namık Kemal ve Recaizade Mahmut Ekrem'in piyes-
yesin oynanması nedeniyle de Gedik Paşa Tiyatrosu yıktı-
lerindeki dile göre çok daha canlı,tabii ve işlektir ve böylece
rılmıştır.
tiyatro dilin normal yoluna hızla girmeye başlamıştır.
hh Sanatçılar, ancak 1908'den sonra eserler vermişlerdir.
hh Şiir ve romanlarındaki yapma dil ve üslubu tiyatro denemele-
hh II.Abdülhamit'in sanat ve fikir değeri taşıyan eserlerin oynan-
rinde kullanmamışlardır.
masına izin vermemesi üzerine Türk sahnelerini tuluat kum-
hh Tiyatroda, günlük konuşma diline yaklaşmaya çalışmışlardır.
panyaları ve melodramlar kaplamıştır.
hh Tiyatro dilinin halkın diline yaklaşmasına rağmen, eski alış-
hh Hemen hemen bütün repertuarları tercüme yahut adapte
kanlıkların etkisi ile, konular halkın meselelerine gidememiş-
eserlerden meydana gelen tuluat sahnelerinin bu devirdeki
tir. Genellikle olaylar aile çevresi içinde geçmiş ve "evlenme,-
en ünlü sanatçıları: Mardiros Mınakyan, Abdürrezzak ve Kel
boşanma,kadının medeni hakları" gibi temaların etrafında
Hasan'dır.
dönmüştür.
hh Türk kadınının henüz sahneye çıkamadığı bu devirde de Er-
meni sanatçıların hakimiyeti yine sürmüş,Türk seyircisi sah- hh Servetifünuncular arasında tiyatro ile en çok ilgilenen ve ba-
nede iyi konuşulan Türkçe'den yine mahrum kalmıştır. şarıya en çok ulaşan Hüseyin Suat'tır.
hh Böylesine bir tiyatro seviyesi ve atmosferi içinde ciddi çalış- hh Telif ve adaptasyon olarak,sayısı yirmiye yaklaşan piyesi var-
malara imkan bulamayan ve Abdülhak Hamit ile Ahmet Mit- dır. İşlediği temalar bakımından genellikle Servetifünun'un
hat'ın "okunmak için piyes" tarzını da benimsemeyen Serveti- diğer tiyatro yazarlarından ayrılmamış olan Hüseyin Suat,
fünuncular, tiyatro türünde eser verebilmek için,ister istemez, piyeslerinde, dil ve üslup bakımından, Servetifünun'un bütün
hem siyasi sansürün,hem de onun doğurduğu sanat uygula- dil ve ifade özelliklerinden kurtularak çok normal, canlı ve sa-
masının değişmesini beklemişlerdir. Bu nedenle onlar, tiyatro mimi bir konuşma diline ulaşmıştır. Bu başarıda, onun, daha
ile ancak 1908'den sonra ilgilenme fırsatı bulmuşlardır. önce nesirle uğraşmamış olması, dolayısıyla Servetifünun
hh 1908'de, imparatorluğun merkezinde yeniden başlayan ciddi nesrine alışmamış olması neden gösterilmektedir.
sahne çalışmaları ve bunların gördükleri geniş ilgi, Servetifü- hh Cenap Şahabettin ve Mehmet Rauf'un tiyatrolarının dili Hü-
nuncuların tiyatro denemeleri yapmalarına yardımcı olmuş- seyin Suat'ın dilinden ağırdır.
tur. Bu denemelere katılanlar arasında Hüseyin Suat Yalçın, hh Edebiyat-ı Cedide'ciler içinde, Hüseyin Suat'tan sonra, tiyatro
Mehmet Rauf, Cenap Şahabettin, Halit Ziya Uşaklıgil, Faik Ali ile en çok uğraşan Mehmet Rauf (1875 - 1931)'tur.
Ozansoy, Ali Ekrem Bolayır ve Safveti Ziya vardır.
hh Daha çok Servetifünun'un ön planda gelen romancılarından
hh Teknik bakımından, şüphesiz, bu denemelerin de kusursuz olarak şöhret kazanan Mehmet Rauf'un tiyatro alanındaki de-
oldukları söylenemez. nemeleri teknik bakımından zayıftır.
Sorusu
Öğretmen
Servetifünun Dönemi'nde tiyatro önemli değilken sanatçıların tiyatro

türünde eserleri vardır, bunun nedeni nedir?
Cevap: Bu sanatçılar tiyatro türündeki eserlerini genelde II. Meşrutiyet'in

İlanın'dan sonra yazmışlardır.

hh Cenap Şahabettin de, biri dram (Yalan, 1911) ve biri de ko- çocuğunu düşürür. Ahmet Cemil dayanamaz, kızkardeşini evine
medi (1917, Körebe) olan iki piyesi ile, Servetifünun'un tiyatro getirir. Ona özenle bakar fakat kadıncağız çok hırpalandığından
yazarları arasına katılmıştır. bir süre sonra ölür. Vehbi Efendi de Ahmet Cemil’i gazeteden
hh Her iki piyeste de teknik zayıflığın yanı başında, dilin ve üslu- kovar.
bun konuşma diline uygun olmadığı dikkati çekmektedir. Bütün bu acı olaylar Ahmet Cemil’i sarsar. Yıkılmasına yol açar.
Üzerine titrediği eserini bir bunalım anında ocağa atıp yakar. Ge-
Örnek 3:
reken makamlara başvurarak uzak bir yerde kaymakamlık alır.
Servetifünun romanında etkili olan edebi akım aşağıda-
Annesiyle İstanbul’dan ayrılır.
A) Klasisizm B) Romantizm
C) Realizm D) Parnasizm
Aşk-ı Memnu
E) Sembolizm
Aşk-ı Memnu’da olay, Boğaziçi’nde bir sandal gezintisiyle başlar.
Servetifünun döneminde romancılar realizm akımından etkilenmişlerdir.
Cevap: C Adnan Bey kırk beş yaşlarında, zengin, zarif, kültürlü bir kişidir.
Karısını kaybettikten sonra Boğaziçi’ndeki yalısında kızı Nihal,
oğlu Bülend ve hizmetkârları ile birlikte yaşamaktadır.

Mai ve Siyah
Bihter yirmi iki yaşında güzel bir genç kızdır. Adnan Bey’in ken-
Ahmet Cemil Mülkiye’de okur. Babası öldüğü için annesi ve kız-
kardeşine o bakar. Akşamları, okuldan sonra, kitapçılara polisiye disiyle ilgilendiğini düşünen annesi Firdevs Hanım’ın karşı çık-
hikayeler çevirir. Aslında edebiyatı sever, bu tür işler onu açmaz. masına rağmen Adnan Bey’le evlenir. Bu evlilik, başlangıçta iyi
Ama geçinebilmek için çalışmak zorundadır. gider. Fakat bir süre sonra hizmetkârlarından bazıları evi terk
Ayrıca, zengin aile çocuklarına özel dersler verir. Onların türlü eder. Çok sevdiği kardeşi Bülend yatılı okula gönderilir. Bütün
kaprisleri, şımarık tavırları kendisini sıkar. Çaresizlik içinde kıv- bunlardan Bihter’i sorumlu tutan Nihal’in Bihter ile arası açılır.
ranır. Arkadaşları, Mir’at-ı Şuun gazetesine başvurmasını öğüt- Bunlara bir de mürebbiyesi Matmazel de Courton’un gönderil-
lerler. Gazeteye bir roman çeviricisi aranmaktadır. Ahmet Cemil
mesi eklenince Nihal Bihter’e kin duyar.
işe başlar, durumu biraz düzelir. Bu arada Mülkiye sınavlarına
Bihter bir yandan kocasıyla arasında olan yaş farkından, bir yan-
da girerek okulu bitirir. Amacı edebiyat alanında üne ermektir.
Bunun için, boş zamanlarında özenle bir esere çalışır. Tatlı hül- dan da Firdevs Hanım'ın kışkırtmaları ve yanlış davranışları so-
yalar kurar. nunda bir boşluğa düşer. Bu zayıf anında Behlül’e yakınlık duyar.
Gazetenin başyazarı Ali Şekip ile okuldan arkadaşı Hüseyin Naz- Yalıda kalan ve Adnan Bey’in yeğeni olan Behlül macera düşkü-
mi, onun en sevdiği kişilerdir. Ahmet Cemil Hüseyin Nazmi’nin nü, yakışıklı ve çapkın bir gençtir. Geceleri Behlül’ün odasında
kızkardeşi Lamia’yı bir kez görmüş ve gönlünü kaptırmıştır. buluşurlar fakat Behlül için Bihter diğer kadınlardan farksızdır.
Bir gün gazetenin sahibi ölür. Yerine oğlu Vehbi Efendi geçer. Onu da aldatır.
Ahmet Cemil’in kızkardeşi ile evlenir. Sonuç hiç de iç açıcı de-
ğildir. Kaba ve bencil bir adam olan Vehbi Efendi sık sık karısı-
nı döver. Bir keresinde karnına tekme atar. Kadın hastalanır ve

Eylül Mürebbiye
Süreyya karısı Suat’ la birlikte babasının evinde oturmaktadır. Mürebbiye'de ülkesi Fransa'da dikiş tutturmayarak İstanbul'a
Ama bu halden memnun değildirler. Babası hem yaşlı, hem de- gelen ve bir ailenin konağına mürebbiye olarak giren Anjel'in
diği dediktir. Onun yüzünden her yaz taş ocağına benzeyen köye öyküsü anlatılır. Daha önce uyumlu bir yaşamı olan konak halkı-
gelirler ve orada sıkıntıdan patlarlar. Suat bu arada başka olay- nın erkekleri, Anjel'in gelişiyle baştan çıkarlar ve konağın dirliği
bozulur. Yazar, bu romanında ikiyüzlü aile ahlakını yermektedir.
lardan da sıkılmaktadır. Suat’ ın kardeşi Hacer akrabası olan
Necip Bey’ le gönül eğlendirmektedir. Hacer evli ve eşi de onun
için her şeyini verecek nitelikte bir eştir. Daha sonraları Suat ile
Kırık Hayatlar
Süreyya birlikte mutlu bir şekilde yaşayabilmenin yolunu aramış- Ömer Behiç ve Vedide evli iki çocukları olan ,mutlu bir hayat
yaşayan bir aile kurmuşlardır. Ömer Behiç iç hastalıklar uzmanı
lar ve bulmuşlardır. Suat Hanım gizlice babasından para isteyip
bir doktor, dürüst, bir çok zorluklarla karşılaşmış zor şartlarda
eşi için bir yalı kiralar. Kocası bu duruma çok sevinir. Necip de
yetişmiş ,acı çekmiş fakat tek isteği diğer insanların acı çekme-
hem dostları hem de akrabaları olarak Suat ve Süreyya’ nın ya-
mesi. Ondaki bu ruh hali onun doktur olmasına vesile olmuştur.
nına gelir. Süreyya için yelkenle gezmek ve balık tutmak vazge-
Ömer Behiç hekimlik kimliğiyle, yalnız hastalarının acılarıyla in-
çilmez bir zevktir. Süreyya bu alışkanlıklarını sürdürürken Suat
leyen , onları acılar çekmekten kurtarmak için insanlık hayatının
da Necip’le birlikte piyano çalmaktadır. Baş başa geçen bu uzun
üstünde bir acıma ve sevecenlik yaşayışı ile yaşayan bir yaratık
yaz tatilinin sonlarında Necip Bey bir şeylerin olduğunu, Suat
olurdu. Onu harap eden toplum hayatı idi. Ne zaman sanatının
Hanım’a aşık olduğunu anlar. Bir gece konakta yangın çıkar.
boş zamanları onu toplum hayatının içine sürüklese, özbenliğin-
Herkesi bir telaş ve korku alıp götürür. Canlarını zor kurtarırlar.
de öteki Ömer Behiç ‘in bütün aşk ve sevdasıyla , kimliğin her
Ama Suat ortalıklarda yoktur. Süreyya alevlerin içine doğru Suat gözeneğinde ateşten bir kadın gereksinmesi yanan yaratığın be-
diye seslenmektedir. Ama cesaret edemez. Necip bir haykırışla lirip gelişmesini sezinlerdi.
içeriye fırlar . Her ikisi de çöken tavanın altında can verirler.
Kuyruklu Yıldız Altında İzdivaç

1910 yılının Mayıs ayında Halley Kuyruklu Yıldızı’nın dünyaya
Şıpsevdi
çarpacağı söylentisi yayılır. Bu haber dünyada olduğu gibi İstan-
Meftun, annesi Lütfiye Hanım, ninesi Şeküre Hanım, kızkardeşi bul’da da bir panik yaratır. Kenar mahallelerdeki cahil kadınlar da
Lebibe, erkek kardeşi Raci ile Erenköy`de bir köşkte oturmakta- bu işi kendi anlayışlarına göre yorumlarlar. Romanın kahramanı
dır. Teyzesi Vesile Hanım ile kızları Rabia ve Hasene de köşkün olan İrfan Galib’de bu mahallede oturmaktadır. Zengin bir ailenin
oğlu olan İrfan , Batı ilimlerini tahsil etmiş ,geniş fikirli fakat tu-
devamlı konuklarıdır.
haflıkları olan bir gençtir. Yolda peçeli bir kadın görür. Onun çok
Meftun, Paris`ten yeni dönmüştür. Orada gördüğü adetleri ve güzel ve bilgili bir genç kız olduğunu hayal ederek peşine takılır.
kuralları, kendi ailesine öğretmeye çalışır. Görgü kuralları hak- Bir çok tesadüften sonra, bu güzelle ilgili hayaller kurar. Acemi-
kında dersler verir. Ailesi her ne kadar istemese de ona uymak ce bir konuşma girişiminden sonra kadın tarafından terslenir. Bu
olay onu büyük bir kadın düşmanı yapar. Kadınların zayıflığı ile
zorunda kalmaktadır.
ilgili makaleler yazar. Kadınları korkutarak küçük düşürmek için
Halley Kuyruklu Yıldızı ile ilgili konferanslar düzenlemeye karar
verir.
Örnek Cevapları
1. E 2. D 3. C

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Olay Çevresinde Gelişen Edebi Metinler Hikaye-Roman-Tiyatro Konu Testi
1. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi romanı 5. Servetifünuncular arasında tiyatro ile en çok ilgilenen
için yanlış bir bilgi içermektedir? sanatçı kimdir?
A) Sanatçılar eserlere duygularını katmaz. A) Tevfik Fikret

B) Eserlerde neden-sonuç ilişkileri sağlam bir kurguyla B) Hüseyin Suat Yalçın
verilir. C) Halit Ziya Uşaklıgil
C) Yazar, olayın akışını ve kahramanlarının davranışlarını D) Süleyman Nazif
yönlendirmez.
E) Ali Ekrem Bolayır
D) Kahramanların iç dünyaları da yansıtılır.
E) Sade bir dil ve üslup kullanılmıştır.
6. Servetifünun romanlarında aşağıdaki hangi edebi
akımların etkileri vardır?
2. I. Realizm ve naturalizm akımları egemendir.
A) Realizm – naturalizm
II. Sanat için sanat anlayışı ile yazılmıştır.
B) Sembolizm – romantizm
III. Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda eserler verilmiştir.
C) Parnasizm – sembolizm
IV. Kişiler aydın kesimden, üst tabakadan alınmış-
D) Sembolizm – realizm
tır.
E) Realizm – sürrealizm
V. Boğaz ve çevresi mekan olarak alınmıştır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi Serveti-
fünun roman ve hikâyesi ile ilgili söylenemez?
7. Servetifünun dönemi tiyatrosuyla ilgili aşağıdaki bilgi-
lerden hangisi yanlıştır?
A) Tanzimatçıların aksine Servetifünuncular (Edebiyat-ı

3. I. Halit Ziya'dan sonra Servetifünun romanının en önemli Cedideciler), sanat anlayışlarına paralel olarak halkı
ismidir. eğitmeyi bir gaye olarak görmemişlerdir.
II. Türk edebiyatının ilk psikolojik romanı sayılan "Eylül" B) Tiyatrolar oynanmak için yazıldığından sade bir dille
en ünlü romanıdır. yazılmıştır.
III. Romanlarında, psikolojik tahlillere önem vermiş ve C) Bu dönemde "sanat için sanat" anlayışı olduğundan
bunda başarılı olmuştur. sanatçılar tiyatro eserlerine çok fazla ilgi göstermemiş-
Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine lerdir.
aittir? D) Tiyatro türünde dönemin baskısı nedeniyle hemen he-
A) Hüseyin Cahit Yalçın men hiçbir gelişme gösterilmemiştir.
B) Tevfik Fikret E) Sadece Hüseyin Suat, dönemin tiyatro yazarı olarak

öne çıkmıştır.
C) Cenap Şahabettin
E) Mehmet Rauf
8. Aşağıdakilerden hangisi, Servetifünun hikâye ve ro-
manının özelliklerinden biri değildir?
4. I. Pençe A) Romanda, romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte

genel olarak realizme bağlıdırlar.
II. Eylül
B) Ahmet Mithat'ın açtığı roman yolunda ilerlemişlerdir.
III. Siyah inciler
C) Romanda da dil ağır, üslup sanatkârânedir.
IV. Cidal
D) Yazarlar daha çok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna
Yukarıda Mehmet Rauf'un eserleri verilmiştir.
gittikleri için konular, İstanbul'un çeşitli kesimlerinden
Numaralı eserlerden hangilerinin türü aynıdır? alınmıştır.
A) I. – II. B) II. – III. C) II. – IV. E) Bu dönem sanatçıları, devrin siyasal baskıları nede-
D) I. –IV. E) III. – IV. niyle siyasal, toplumsal konulara fazla eğilmemişlerdir.

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Olay Çevresinde Gelişen Edebi Metinler Hikaye-Roman-Tiyatro Konu Testi
9. Son derece başarılı olan eser, edebiyatımızda "ilk modern 11. Aşağıdaki eser-kahraman eşleştirmelerinden hangisi
roman" sayılır. Adnan Bey, elli yaşında zengin bir duldur. yanlıştır?
Yalısında kızı Nihal ve oğlu Bülent'le oturmaktadır. Serbest
A) Kırık Hayatlar – Ömer Behiç
yaşamıyla ve "Melih Bey takımı" olarak ün salan Firdevs
Hanım, kızları Bihter ve Peyker'le Göksu'da tanışır. Eğ- B) Eylül – Suat
lenmeyi seven Firdevs Hanım ve kızları, zengin birer koca C) Aşk-ı Memnu – Bihter
aramaktadır. Firdevs Hanım, Adnan Bey'i gözüne kestirir D) Mai ve Siyah – Ahmet Celâl
ama Adnan Bey, neredeyse kızı yaşındaki Bihter'le evle-
E) Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç – İrfan Galib
nir. Ancak bir süre sonra Bihter, yaşlı kocasından sıkılır ve
onunla evlenmekte hata yaptığını anlar. Adnan Bey'in sık
sık yalıya gelen çapkın yeğeni Behlül'e aşık olur ve arala-
rında bir ilişki başlar. Behlül, Nihal'le nişanlanır ve bir süre
sonra Bihter'i bırakır. Ancak nişanlısından şüphelenen Ni-
hal bir gün bu yasak aşkı öğrenir ve fenalaşır. Adnan Bey'in
12. Matmazel Anjel aşıklarının biriyle İstanbul'a gelmiş bir Pa-
de bu ilişkiyi köle Beşir'den öğrenmesi işleri büsbütün ka-
rislidir. İki ay sonra yüzüstü bırakılır. Fransız bir ailenin yar-
rıştırır. Behlül kaçar. Bihter ise çaresiz, intihar eder.
dımıyla Dehr-i Efendi'nin konağına girer ve çocukları Ne-
Bu parçada sözü edilen eser hangisidir? zahat ve Nazmi'ye öğretmenlik yapmaya başlar. Bir süre
A) Mai ve Siyah sonra ailenin erkeklerini baştan çıkarma planları yapan
Anjel, aptal torun Sami'den başlayarak ailenin reisi Dehri
B) Aşk-ı Memnu
Efendi'ye kadar tüm erkekleri baştan çıkarır.
C) Kırık Hayatlar
D) Nemide dir?
E) Ferdi ve Sürekası
A) Mürebbiye
B) Aşk-ı Memnu
C) Şık
D) Eylül
E) Genç Kız Kalbi
10. İstanbul'da orta halli bir ailenin çocuğu olan Ahmet Cemil,
mülkiyeyi bitireceği sırada babasını kaybeder, ailesinin ge-
çimini sağlayabilmek için dersler vermeye başlar. Bu arada 13. Süreyya Bey ve Suat Hanım beş yıldan beri evlidir. Sürey-
büyük ümitler verdiği eserini tamamlamaya çalışmaktadır. ya'nın arkadaşı Necip aile dostlarıdır. Necip Suat'a çok de-
Ümitleri bir süre sonra ümitsizliğe döner. Kız kardeşi İkbal ğer vermektedir. Bu değer veriş zamanla sevgiye dönüşür.
kocasının eziyetleri sonucunda ölür. Sevdiği kadın Lamia Bu sevgi karşılıksız değildir. Ancak her ikisi de Süreyya'ya
başkasıyla nişanlanır. Eseri beklediği ilgiyi görmez. Ah- ihanet edebilecek yaratılışta değillerdir. Zamanla bu aşk
met Cemil kitabını yakar annesini de alıp bir gemiyle İs- şiddetlenir. Bir gün köşkte çıkan bir yangında Suat içerde
tanbul'dan ayrılır. Yemen'de bir ilçe kaymakamlığı görevini kalır. Necip onu kurtarmak için evin içine girer ve her ikisi
kabul eder ve oraya gider. de yangında ölür.
Bu parçada aşağıdaki eserlerden hangisinden söz Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
edilmektedir? hangisidir?
A) Aşk-ı Memnu A) Halit Ziya Uşaklıgil

B) Mai ve Siyah B) Hüseyin Cahit Yalçın
C) Kırık Hayatlar C) Mehmet Rauf
D) Eylül D) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
E) Mürebbiye E) R. Mahmut Ekrem
13. C 12. A 11. D 10. B 9. B 8. B 7. B 6. A 5. B 4. D 3. E 2. C 1. E Cevaplar

Genel Özellikler
17
Kazanım: Servetifünun edebiyatını etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın yapısını açıklar. Servetifünun Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve
düşünce akımlarını açıklar. Servetifünun edebiyatının Tanzimat edebiyatından ayrılan yönlerini açıklar.
hhGENEL ÖZELLİKLER hh Dergi kapatılınca topluluk dağılmıştır.
hh Servetifünun topluluğunda en önemli tür, şiirdir.

hh Servetifünun (Fenlerin Zenginliği) adlı bir dergi çevresinde
hh Şiirde bireysel konular işlenmiştir.
toplandıkları için bu sanatçılara Servetifünuncular denilmiştir.
hh Recaizade Mahmut Ekrem'in "Güzel olan her şey şiirin konu-
hh Bu döneme "Edebiyat-ı Cedide" de denilmektedir. Bunun
su olabilir." görüşünü "Her şey şiirin konusu olabilir." şeklinde
nedeni topluluk üyesi kişilerin yeni edebiyatı (Batı edebiyatı
değiştirmişlerdir.
geleneğini örnek alan edebiyat) temsil etmeleridir.
hh Aşk, doğa, ölüm, yalnızlık gibi temalar işlenmiştir.
hh Topluluğun kuruluşuna Recaizade Mahmut Ekrem öncülük
hh Siyasal, toplumsal, ideolojik konulara değinilmemiştir.
etmiştir.
hh Divan şiiri nazım biçimleri bırakılmıştır.
hh Tanzimat II. Dönem'de yaşanan edebi tartışmalar özellikle
abes-muktebes tartışması bu topluluğun oluşmasına zemin hh Servetifünuncular şiirlerinde:
hazırlamıştır. hh a) B
atı'dan aldıkları sone, terzarima, triyole, balad gibi nazım
Not biçimlerini kullanmışlardır.
hh "Abes-muktebes" tartışması edebiyatımızdaki kafiye hh b) D

ivan şiirinden aldıkları "müstezat"ı serbest müstezat şek-
tartışmasıdır. Bu tartışmada eski (divan) edebiyat yan- linde kullanmışlardır.
lıları göz için kafiye anlayışını savunurken yeni (Batı)
hh c) S
adece kendilerine özgü ve denedikleri nazım biçimlerini
edebiyat taraftarları kulak için kafiye anlayışını savun-
kullanmışlardır.
muştur.
hh Muallim Naci eskiyi savunanların, R. Mahmut Ekrem Müstezat, divan şiirinde kullanılan nazım biçimidir. Bir uzun bir
yeniyi savunanların lideri konumundadır. kısa dizelerden oluşan nazım şeklinde kısa dizeler uzun dizeleri
anlam bakımından tamamlar. Kısa dizeler uzun dizelerde kulla-
hh Servetifünun topluluğunu oluşturan gençler, Batılı tarzda eği- nılan aruz kalıbının ilk ve son kısımları ile yazılır.
tim veren kurumlarda yetişmiştir. Örnek:
hh Batı edebiyatlarını ve kültürünü yakından tanıyan kişilerdir. Bir beyaz lerze bir dumanlı uçuş
hh Tevfik Fikret'in derginin başına geçtiği 1896 yılı Servetifünun Eşini gaip eyleyen bir kuş
Dönemi'nin başlangıcı alınır. Gibi kar
hh Servetifünun dergisi 1901 yılında Hüseyin Cahit Yalçın'ın yaz- Geçen eyyam-ı nubahar-ı arar
dığı "Edebiyat ve Hukuk" adlı makale nedeniyle kapatılmıştır.
Cenap Şahabettin
Sorusu
Öğretmen
Servetifünun topluluğu neden dağılmıştır?
Cevap: Hüseyin Cahit Yalçın'ın yazdığı makale nedeniyle dergi kapatılınca

topluluk dağılmıştır.

SERVETİNÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Genel Özellikler
hh Nazım, nesre yaklaştırılmıştır.

Örnek 1:
hh Anlamın bir dizede tamamlanması anlayışı yerine, dizeler Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi ile ilgili
arası anlam geçişine imkan veren bir anlayışı (anjambımant) olarak söylenemez?
benimsemişlerdir. A) Topluluğun lideri Tevfik Fikret'tir.

B) II. Abdülhamit'in istibdatı topluluğu ve sanat anlayışları-
hh Şiirde sembolizm ve parnasizm akımları örnek alınmıştır.
nı etkilemiştir.
hh Romanda realizm ve naturalizm akımları etkilidir. C) Fransız edebiyatı ve Batı edebi akımları örnek alınmış-
tır.
hh Batı-özellikle Fransız-edebiyatları örnek alınmıştır.
D) Şiirde aşk, doğa, kadın gibi bireysel konular istenmiştir.
hh Alışılmadık bağdaştırmalara yer verilmiştir. E) Halkın anlayacağı bir dil kullanılmıştır.
hh Ağır, süslü, sanatlı bir dil kullanmışlardır. Servetifünun topluluğuna mensup sanatçılar eserlerinde ağır, süslü ve sanatlı
bir dil kullanmışlardır. Bu dil, halktan kopuk ve uzak bir dildi. Cevap: E
hh Yüksek zümreye hitap etmişlerdir.
hh Halktan kopuk bir anlayışı temsil etmişlerdir. hh Roman ve hikâyede teknik gelişmiş, Batılı standartlara ulaş-
mıştır.
hh Romanlarda genellikle ev, aile içi konular işlenmiştir.

Not
hh Romanlarda mekan olarak İstanbul'un aydın ve yüksek züm-
II. Abdülhamit'ten nefret etmişler ve bu nefret özel hayat-
renin oturduğu Boğaz ve çevresi, yalılar, köşkler, konaklar
larına da yansımıştır.
kullanmıştır.
hh Roman kahramanları aydın kesimden seçilmiştir.
hh Karamsar ve umutsuzdurlar. İstanbul'dan kaçmayı, uzaklaş-

mayı düşünmüşler ama yapamamışlar. Not
Servetifünuncuların romanlarında topluluk üyelerinin
Not yaşadığı dünyanın yansıması vardır. Realizmden gelen
gözlem ve gerçeğe uygunluk anlayışı gereği sanatçılar
Yeni Zelanda'ya gitme fikri ortaya atılmış, Manisa'da bir
eserlerini çevrelerinde gözlemlediği olay ve kişilerden ha-
çiftliğe kaçma düşüncesi konuşulmuştur.
reketle kurgulamışlardır.
hh Eserlerde hayal-hakikat çatışması vardır, hakikatın acımasız

hh Bazı hikâyelerde mekan olarak Anadolu coğrafyası kullanıl-
yüzüyle karşılaşırlar.
mıştır.
hh Tiyatro önemsenmemiştir.
hh Topluluk üyesi sanatçılardan Hüseyin Suat tiyatro ile en çok
ilgilenen isimdir.

Not Not
Servetifünuncular tiyatro eserleri vardır. Halit Ziya'nın, Servetifünun Dönemi'nden önce Tanzimat'ta eleştiri es-
Cenap Şahabettin'in, topluluk üyesi sanatçılar 1908 II. ki-yeni tartışması şeklindedir.
Meşrutiyet'ten sonra tiyatro ile ilgilenmişlerdir.
Not Servetifünun Edebiyatı ile Divan Edebiyatının

Karşılaştırılması
Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ahmet Rasim bu dönemin hh Divan edebiyatının kökeni Arap-Fars edebiyatlarıdır.
bağımsız sanatçılarıdır.
hh Servetifünun edebiyatını kaynağı Fransız edebiyatıdır.
hh Divan edebiyatında şiirde parça güzelliği vardır.
Örnek 2: hh Servetifünun şiirinde bütün güzelliği bulunur.
Servetifünun Dönemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi hh Divan edebiyatçıları topluluk değildir.
söylenemez?
hh Servetifünuncular ortak hareket etmişlerdir.
A) Roman ve hikâyede realizmden etkilenilmiştir.
B) Mauppassant tarzı hikâye anlayışı benimsenmiştir. hh Divan edebiyatında şiirlerde başlık yoktur.
C) Türk edebiyatı Anadolu'ya açılmış, konular Anado-
hh Servetifünun şiirinde şiirlerde başlık vardır.
lu'dan alınmıştır.
D) Roman kişilerinin tanıtılmasında sanatçı tarafsızdır. hh Divan edebiyatında roman, hikâye vb. türler yoktur.
E) Tiyatro türü çok gelişememiştir.
hh Servetifünun edebiyatında Batı'dan alınan bu türlere önem
Servetifünun Dönemi'nde edebiyat İstanbul dışına çıkmamıştır. Mekan İstan- verilmiştir.

bul'un elitlerinin yaşadığı çevredir. Türk edebiyatı Milli Edebiyat Dönemi'nde
Anadolu'ya açılacaktır. Cevap: C hh Servetifünun'da Batılı nazım biçimleri kullanılmıştır.
hh Divan edebiyatında Doğulu nazım biçimleri kullanılmıştır.
hh Eleştiri türü gelişmiştir. hh Divan şiirinde göz için uyak anlayışı vardır.
hh Eski-yeni tartışmalarına girmemişler, eser merkezli eleştiri hh Servetifünun şiirinde kulak için uyak anlayışı vardır.
anlayışı gelişmiştir.
hh Divan edebiyatında noktalama işaretleri yoktur.
hh Ahmet Şuayb, sadece eleştiri ile ilgilenmiştir.

hh Servetifünun edebiyatında vardır.
hh Her iki anlayışta da şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
hh Her iki anlayışın da dili çok ağırdır.

hh Her iki anlayışta da "sanat için sanat"anlayışı egemendir. hh Servetifünun dergi çerçevesinde gelişmiştir.
hh Her iki anlayışta da yüksek zümreye hitap edilmiştir. hh Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem,
A. Hamit Tarhan, Sami Paşazade Sezai Tanzimat Dönemi

hh Her iki anlayışta da şiir daha önemlidir.
sanatçılarıdır.
Tanzimat Dönemi ile Servetifünun Dönemi'nin
Karşılaştırılması hh Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Cenap Şahabettin, Mehmet
Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Süleyman Nazit Servetifünun

hh Tanzimat'ta sanat toplum içindir.
Dönemi sanatçılarıdır.
hh Servetifünun'da sanat, sanat içindir.
hh Tanzimat Dönemi'nde klasisizm ve romantizm akımları etki-
hh Tanizmat Dönemi'nde gazete ve tiyatro önemlidir.
lidir.
hh Servetifünun'da önemsizdir.
hh Servetifünun Dönemi'nde şiirde sembolizm ve parnasizm, ro-
hh Tanzimat Dönemi'nde divan edebiyatı nazım biçimleri kulla- man-hikâyede realizm ve naturalizm akımları etkilidir.
nılmıştır.
hh Tanzimat Dönemi'nde eleştiriler daha çok eskiyi kötüleme,
hh Servetifünun Dönemi'nde yeni nazım biçimleri kullanılmıştır. yeniyi savunma ya da eskiyi savunma, yeniyi kötüleme şek-
hh Tanzimat Dönemi sanatçıları divan şiiri geleneği ile yetişmiş- lindedir.
lerdir. hh Servetifünun Dönemi'nde eleştiriler daha çok sanat anlayışı
hh Servetifünuncular, yeni anlayışla yetişmişlerdir. ile ilgilidir ve Batılı anlayışa yaklaşmıştır.
hh Tanzimat'ta roman, hikayede teknik kusurludur; sanatçı olaya
duygularını katar, olayın akışını kesip bilgi verir.
hh Servetifünun'da teknik gelişmiştir. Sanatçı esere duygularını Örnek 3:

katmaz. Aşağıdakilerden hangisi servetifünunculardan değildir?
hh Tanzimat'ta eski-yeni tartışmaları çoktur. A) Hüseyin Cahit Yalçın
B) Tevfik Fikret
hh Servetifünun'da bundan uzak durmuşlardır.
hh Tanizmat'ta dilde sadeleşme amaçlanmıştır. D) A. Hamit Tarhan
E) Hüseyin Suat Yalçın
hh Servetifünuncuların dili ağırdır.
hh Bazı Tanzimatçılar hece ölçüsünü de kullanmıştır. A. Hamit Tarhan Tanzimat Dönemi sanatçısıdır.
Cevap: D
hh Servetifünun Dönemi'nde hece ölçüsü kullanılmamıştır.
hh Tanzimat edebiyatı gazete çevresinde gelişmiştir.
Örnek Cevapları
1. E 2. C 3. D

SERVETİNÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Genel Özellikler Konu Testi - 1
1. Servetifünun Dönemi Türk edebiyatı ---- yılında başlamış 4. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun topluluğuna da-
---- yılında bitmiştir. hil sanatçılardan biri değildir?
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki- A) Tevfik Fikret
lerden hangisi getirilmelidir?
A) 1839 – 1860 B) 1860 – 1878 C) Mehmet Rauf
C) 1878 – 1896 D) 1896 – 1901 D) Tahsin Nahit
E) 1901 – 1908 E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var- 5. I. Klasisizm

dır?
II. Realizm
A) Servetifünun topluluğunun kuruluşuna R. Mahmut Ek- III. Naturalizm
rem öncülük etmiştir.
IV. Sembolizm
B) "Servetifünun" topluluğu, adını toplandıkları dergiden
V. Parnasizm
almıştır.
Numaralanmış edebi akımlardan hangisi Servetifünun
C) Servetifünun dergisi, Tevfik Fikret'in yazısı nedeniyle
Dönemi'nde sanatçıları etkilememiştir?
kapatılmıştır.
D) Servetifünun Dönemi edebiyatına "Edebiyatı Cedide" A) I B) II C) III D) IV E) V
de denilmektedir.
E) Servet-i Fünun dergisini Ahmet İhsan Tokgöz çıkar-
mıştır.
6. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun topluluğu ile il-

3. I. II. Abdülhamit'in yönetim şekli gili söylenemez?
II. Batı edebiyatlarındaki gelişmeler
A) Batı edebiyatlarını -özellikle Fransız- örnek almışlardır.
III. Tanzimat II. döneminde yaşanan eski-yeni tartışmaları
B) Sanat için sanat anlayışını benimsemişlerdir.
IV. Tanzimat'tan sonra açılan Batılı okullar
C) Aydın kesime hitap etmişlerdir.
V. Osmanlıcılık ve İslamcılık düşünceleri
D) Süslü, sanatlı ve ağır bir dil kullanmışlardır.
Yukarıdaki numaralanmış yargılardan hangisi Serveti-
E) Ahmet Mithat Efendi'nin sanat anlayışını takip etmiş-
fünun Dönemi edebiyatının oluşmasında ve şekillen-
lerdir.
mesinde etkili olmamıştır?

7. I. Divan edebiyatı nazım biçimleri bırakılmıştır. 10. I. II. Abdülhamit'in istibdatı nedeniyle de toplumsal konu-
II. Serbest şiir anlayışı benimsenmiştir. lardan uzak durmuşlardır.
III. Roman, teknik yönden gelişmiştir. II. Eserlerde genel olarak hayal-hakikat çatışması görü-
lür.
IV. Halktan uzak bir anlayış benimsemişlerdir.
III. Karamsar bakış eserlere yansımıştır.
V. Yönetimle ve sarayla ilişkileri sorunlu olmuştur.
IV. Tiyatroya özel önem verilmiştir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Serve-
tifünun Dönemi ile ilgili söylenemez?
V. Edebiyat dergi çevresinde gelişmiş, gazeteye önem
verilmemiştir.
tifünun topluluğu sanatçıları ve sanat anlayışları ile il-
gili söylenemez?
8. Servetifünun dergisi --- tarafından yazılan --- adlı makale

nedeniyle kapatılınca topluluk dağılmış ve Servtifünun Dö-
nemi sona ermiştir. 11. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun sanatçılarından
Bu cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda ve- biri değildir?
rilenlerin hangisindekiler getirilmelidir?
A) Tevfik Fikret – Sis B) Halit Ziya Uşaklıgil
B) Halit Ziya – Aşk-ı Memnu C) Hüseyin Cahit Yalçın
C) Hüseyin Cahit Yalçın – Edebiyat ve Hukuk D) Mehmet Rauf
D) Cenap Şahabettin – Nesr-i Harb E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
E) Süleyman Nazif – Kara Bir Gün
12. (I) Servetifünun Dönemi'nde şiirin önemli bir tür olarak ön

plana çıkmasında topluluk liderinin şair olmasının da et-
9. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun topluluğuna da- kisi olsa gerektir. (II) Bu dönemde şiirde, divan edebiyatı
hil bir sanatçının eseri değildir? nazım biçimleri bırakılmıştır. (III) Batı'dan sone, terzarima,
triyole gibi yeni nazım biçimleri alınmıştır. (IV) Divan ede-
A) Hac Yolunda biyatındaki müstezat, serbest müstezat haline getirilmiştir.
B) Mürebbiye (V) Halk şiiri nazım biçimlerinden yararlanılma yoluna da
C) Siyah İnciler gidilmiştir.
D) Haristan ve Gülistan Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde
E) Kavgalarım bir bilgi yanlışı yapılmıştır?
12. E 11. A 10. D 9. B 8. C 7. B 6. E 5. A 4. D 3. E 2. C 1. D Cevaplar

1. Servetifünuncuları "Dekadan"lara benzetip "dekadanlık" 4. Servetifünuncular içerisinde sanatını bireysel görüşlerini

tartışmasını başlatan kimdir? açıklamada araç olarak kullanan tek sanatçı olan ---- için-
de bulundukları karamsarlığı doğrudan II. Abdülhamit'e
A) Muallim Naci
bağlamıştır. Sultan'dan nefret eden şair, ona düzenlenen
B) Recaizade Mahmut Ekrem bir süikastın başarısız olmasına bile üzülmüş ve suikastçı-
C) Ahmet Mithat Efendi ları öven şiir yazmıştır.
D) Ömer Seyfettin Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
E) Ahmet Rasim getirilmelidir?
A) Halit Ziya Uşaklıgil

B) Süleyman Nazif
C) Tevfik Fikret
D) Cenap Şahabattin
E) Mehmet Rauf
2. I. Roman kahramanları aydın kesimden seçilmiştir.

II. Romanda mekan İstanbul'un yalıları, konaklarıdır.
III. Aile içi ilişkiler ele alınmıştır.
IV. Dil ağır ve süslüdür.
5. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünunculardan biri de-
V. Yazar esere duygularını katmıştır.
ğildir?
A) Hüseyin Cahit
tifünun romanı için söylenemez?
B) Hüseyin Suat
A) I B) II C) III D) IV E) V C) Ahmet Şuayb
E) Hüseyin Rahmi Gürpınar
3. Aşağıdakilerden hangisinde Servetifünun Dönemi ile 6. Aşağıdakilerden hangisi divan edebiyatı ile Servetifü-
ilgili verilen yargı yanlıştır? nun edebiyatında ortak değildir?
A) Nazım, nesre yaklaştırılmıştır. A) Sanat için sanat yapılması
B) Mensur şiirin bizdeki ilk örnekleri verilmiştir. B) Yüksek zümreye hitap edilmesi
C) Şiirde sembolizm ve parnasizm akımları etkilidir. C) Halktan kopuk olunması
D) Aruz ölçüsü kullanılmıştır. D) Ağır ve süslü bir dil kullanılması
E) Vatan, millet, hak, adalet gibi kavramlar işlenmiştir. E) Dönemin sosyal-siyasal yapısından etkilenilmesi

7. I. Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

HAN-I YAĞMA
II. Edebiyat dergi çevresinde gelişmiştir.
Bu sofracık, efendiler -ki iltikaçma muntazır
III. Tiyatro önemsizdir. Huzurunuzda titriyor- şu milletin hayatıdır
IV. Toplumsal konulara değinilmemiştir. Şu millet ki mustarip, şu milletin ki muhtasır
V. Batı edebiyatları örnek alınmıştır. Fakat sakın çekinmeyin, yiyin, yutun hapır hapır....
Numaralanmış yargılardan hangileri Servetifünun ve
Tanzimat I. Dönemi için ortaktır? Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) II ve IV E) I ve V Efendiler pek açsınız, bu çehrenizde bellidir
Yiyin, yemezseniz bugün, yarın kalır mı kim bilir
Şu nadi-i niam, bakın kudumunuzla müftehir
Bu hakkıdır gazanızın, evet o hak da elde bir...
(Tevfik Fikret)
10. Bu dizeler Servetifünun şiirinde,

I. Nazım, nesre yaklaştırılmıştır.
8. I. Kulak için uyak anlayışı benimsenmiştir.
II. Dizeler arası anlam geçişi vardır.
II. Bireysel konular işlenmiştir.
III. Alışılmadık bağdaştırmalara yer verilmiştir

III. Ahenk unsurları önemsenmiştir.
IV. Her şey şiire konu olabilir, anlayışındadırlar. IV. Divan edebiyatı nazım biçimleri terk edilmiştir.
V. Hece ölçüsü ve serbest ölçü kullanılmıştır. yargılarından hangisi ya da hangilerine aykırıdır?
Numaralanmış yargılardan hangisi Servetifünun şiiri A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

ile ilgili söylenemez? D) II ve III E) I, II, III ve IV
11. Servetifünun dergisinin başına 1896 yılında ---- geçmiştir
ve yeni edebiyatı savunan gençler bu dergide toplanmıştır.
Dergi 1901 yılında ---- tarafından yazılan bir makale nede-
niyle yönetim tarafından kapatılınca topluluk dağılmıştır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Recaizade Mahmut Ekrem – Ali Suavi

B) Hüseyin Cahit Yalçın – Hüseyin Suat
9. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi ile ilgili C) Tevfik Fikret – Hüseyin Cahit Yalçın
söylenemez? D) Halit Ziya Uşaklıgil – Tevfik Fikret
A) Roman ve hikâyede realizm etkilidir. E) Ahmet Rasim – Ahmet Hikmet Müftüoğlu
B) Tiyatro türüyle ilgilenilmemiştir.
C) Eleştiri, eski-yeni tartışmasından çıkıp esere yönel- 12. Servetifünun Dönemi bağımsız sanatçıları aşağıdaki-
miştir. lerden hangisinde bir arada verilmiştir?
D) Bu dönemde eser verip de topluluğa dahil olmayanlar
A) Mehmet Akif Ersoy – Ahmet Mithat Efendi
da vardır.
B) Hüseyin Rahmi Gürpınar – Ahmet Rasim
E) Sanatçılar divan edebiyatı geleneği ile yetiştiklerinden
Batı'yı tam yansıtamamışlardır. C) Recaizade Mahmut Ekrem – Muallim Naci
D) Tevfik Fikret – Cenap Şahabettin
E) Halit Ziya – Mehmet Rauf
12. B 11. C 10. B 9. E 8. E 7. E 6. E 5. E 4. C 3. E 2. E 1. C Cevaplar

Servetifünun Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
18
Kazanım: Şairin - yazarın fikri ve edebi yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
hhSERVETİFÜNUN DÖNEMİ SANATÇILARI Not

VE ESERLERİ
Mehmet Akif de manzum öyküler yazmıştır.
Tevfik Fikret
hh Servetifünun topluluğunun lideri ve en önemli şairidir.
hh Sanat hayatı Servetifünun Dönemi ve sonrası olarak ikiye
hh Nazmı, nesre yaklaştırmıştır. ayrılır.
Not Not
M. Akif Ersoy da nazmı nesri yaklaştırmıştır. Yahya Ke-
Tevfik Fikret, 1900'de dergiden ayrılır ve "Aşiyan" adını
mal Beyatlı nazım ile nesirin farklı olduğunu savunmuş
verdiği evinde toplumdan uzak, içine kapanık bir hayat
ve nazmı nesirden uzaklaştırıp nazmı kendi dünyasına
yaşar. 1908'de kadar süren bu dönemde yazdığı şiirleri el
döndürmüştür.
altından okuyucularına ulaşır.
hh Aruzu Türkçeye ustalıkla uyarlamıştır.

hh Servetifünun dergisinde bulunduğu dönemde bireysel konu-
larda yazmıştır.
Not
hh Topluluk dağıldıktan, dergi kapatıldıktan sonra sanatını kişi-
Tevfik Fikret, M. Akif Ersoy ve Yahya Kemal aruzu Türk-
sel düşüncelerini açıklamak için araç olarak kullanmıştır.
çeye ustalıkla uygulayan şairlerdir.
hh II. Abdülhamit'in saltanatı nedeniyle aşırı karamsardır.
hh Tablo altı şiirler yazmıştır. hh "Sis" adlı şiirinde İstanbul'a nefretini dile getirmiştir. (II. Abdül-
hh Batılı nazım biçimlerini kullanmıştır. hamit'ten duyduğu nefretin yansımasıdır.)
hh Anlamın dizede tamamlanması geleneği kırmış, dizeler arası hh Hasta Çocuk adlı manzum öyküsünde sözü edilen çocuk
anlam geçişini sağlamıştır.
oğlu Halûk'tur.
hh Parnasisizm'den etkilenmiş, şiirin şekil mükemmelliğini
hh "Bir Lahza-i Taahhür", şiirinde 1905 yılında II. Abdülhamit'e
önemsemiştir.
karşı düzenlenen ve başarısızlıkla sonuçlanan suikast olayı-
hh Manzum öyküler yazmıştır.
nın başarılı olamamasından duyduğu üzüntüyü yansıtmış ve
Ermeni suikastçileri övmüştür.
Sorusu
Öğretmen
Tevfik Fikret ile Mehmet Akif'in temel farkı nedir?
Cevap: Sanatları birbirine çok benzeyen bu iki ismin temel farkı "dine"
bakış açılarıdır.

SSERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünun Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
hh Tarih-i Kadim, geçmişten gelen bazı değerlerin -din gibi- eleş- hh Promethe
tirildiği şiirdir. Bu şiir Tevfik Fikret'in dine yaklaşımını verir ve
hh Sancağı Şerif Huzurunda
dinden uzaklaştığını gösterir.
hh Millet Şarkısı
Not hh Ramazan Sadakası
Bu şiir Tevfik Fikret ile Mehmet Akif Ersoy'un tartışmaları- hh Verin Zavallılara
nı alevlendirir. Tevfik Fikret M. Akif'i "Molla Sırat"; Akif de
hh Sis
Fikret'i "Zangoç" olarak adlandırmıştır.
hh Yağmur
Not hh Ömr-i Muhayyel
hh Aveng-i Şuhur (Her aya bir şiir gelecek şekilde yazılmış şiir,
Mehmet Akif'in Tarih-i Kadim'e karşılık eleştirilerine cevap
şiirin yanına o ayı temsilen bir de resim vardır.)
olarak Tevfik Fikret "Tarih-i Kadim'e Zeyl" eserini yazmış-
tır. hh Gayyâ-yı Vücut (Kötümserliğinin yansıması bir şiirdir.)
hh Çocuklar için yazdığı şiirleri hece ile yazmış ve bunları "Şer- Örnek 1:
min" adıyla kitaplaştırmıştır.
• Rübab-ı Şikeste (Kırık Saz) ilk şiir kitabıdır (1899)
hh "Doksan Beş'e Doğru" adlı şiirinde İttihat ve Terakki partisinin
• Rübab'ın Cevabı: Servetifünun tarzındaki şiirlerin yer
Meclis-i Mebusan'ı kapatmasını eleştirmiştir. aldığı eseridir.
hh "Han-ı Yağma" şiirinde devleti yağmalayan İttihatçıları eleş- • Şermin: Hece vezniyle çocuklar için yazdığı şiirleri yer
tirir. alır. (1915)
• Tarih-i Kadim: Sanatçının, Mehmet Akif Ersoy ile edebi-
hh İttihat ve Terakki partisinin uygulamalarını eleştirmiştir.
yatımızdaki o meşhur tartışmayı alevleyen şiiridir.
Eserleri Yukarıda açıklamaları verilen eserler aşağıdaki sanatçı-
lardan hangisine aittir?
hh Rübab-ı Şikeste
hh Haluk'un Defteri A) Cenap Şahabettin B) Mehmet Rauf

C) Tevfik Fikret D) Faik Ali Ozansoy
hh Rübabın Cevabı
E) Süleyman Nazif
hh Şermin
hh Tarih-i Kadim Soru kökünde verilen eserler Tevfik Fikret ile ilgilidir. Cevap C
Bazı Önemli Şiirleri

hh Balıkçılar hh Tevfik Fikret, 1900 yılında Servetifünun dergisinden ayrılmış-
hh Ramazan Sadakası tır. "Aşiyan" adını verdiği evinde 1908'e kadar küskün olarak
yaşamıştır.
hh Nesrin

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünun Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
hh Fransız cümle yapısını kullanmıştır.

Örnek 2:
Aşağıdakilerden hangisi Tevfik Fikret'le Mehmet Akif'te hh Romanlarında o güne kadar kullanılmayan özel isimler kul-
ortak değildir? lanmıştır: Behlül - Bihter...
A) Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulama
hh "Sanat sanat içindir." ilkesine bağlıdır.
B) Manzum öyküler yazma
C) Dini duyarlılıkla sanat yapma hh Hayal-hakikat çatışması, karamsarlık ve yakınmanın yer aldı-
D) Nazmı, nesre yaklaştırma ğı eserleri genellikle mutsuz sonla biter.

E) Toplum sorunlarına değinme
Mehmet Akif'te dini duyarlılıkla sanat yapma anlayışı varken Tevfik Fikret'te
yoktur. Cevap C Eserleri
hh Aşk-ı Memnu
hh Mai ve Siyah
Halit Ziya Uşaklıgil hh Ferdi ve Şürekâsı
hh Servetifünun topluluğunun en önemli nesir yazarlarındandır. hh Bir Ölünün Defteri hh roman

hh Kırık Hayatlar
hh Edebiyat yaşamına çeviriler ve şiirle başlamıştır. hh Sefile
hh İzmir'de Hizmet gazetesini ve Nevruz dergisini çıkarmıştır. hh Nesl-i Ahir
hh 1901'den 1908'e kadar yazarlığı bırakmıştır.

Hikâye
hh Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk romanları yazan sanatçı
hh İzmir Hikâyeleri
kabul edilir.
hh Bir Yazın Tarihi
hh Türk romanının standartlarını yükseltmiştir. hh Solgun Demet
hh Romanlarında konularını İstanbul'dan almıştır. hh Hepsinden Acı
hh Sepette Bulunmuş
hh İstanbul'un aydın kesimi, Boğaz ve çevresini eserlerinde iş-
hh Aşka Dair
lemiştir.
hh Kadın Pençesi
hh Realisttir.
hh Bir Muhtıranın Son Yaprakları
hh Dili son derece ağır ve sanatlıdır.
hh Bir Acı Hikâye
hh Cumhuriyetin ilk yıllarında eserlerinin dilini sadeleştirmiştir. hh Kırk Yıl hh Anı
hh Saray ve Ötesi
hh İlk mensur şiiri yazmıştır.
hh Mensur Şiirler
hh Hikâyelerinin dili daha sadedir ve bazı hikâyelerinde konuları hh Mensur Şiir
hh Mezardan Sesler
İstanbul dışından almıştır.

hh Fare hh Sanat için saat anlayışıyla yazmıştır.
hh Kabus hh Oyun hh Serbest müstezatı kullanmıştır.

hh Füruzan
hh Aruz ölçüsünü kullanmıştır.
Örnek 3: hh Şiirlerinde aşk, doğa gibi bireysel konuları işlemiştir.
(I) Münakaşa ve edebi çalışmalarını 1910 yılında yayınladı- hh Şiirlerinde anlama değil, musikiye önem vermiştir.
ğı "Kavgalarım" adlı eserinde toplamıştır. (II) "Mai ve Siyah"
hh Şiirlerinde sosyal, siyasal konulara hiç değinmemiştir.
Batılı teknikte yazılmış ilk Türk romanı, "Aşk-ı Memnu" ise
ilk büyük Türk romanı kabul edilir. (III) Mensur şiir türünün hh Şairliğinin yanında düzyazılarıyla da tanınır.
edebiyatımızda ilk temsilcisidir. (IV) Hikayelerini Maupas- hh Dilde sadeleşmeye karşı çıkmıştır.
sant tarzında kaleme almıştır. (V) Hayal-gerçek çatışması
hh "Elhan-ı Şita" adlı şiiri ünlüdür.
karamsarlık ve yakınmanın yer aldığı eserleri genellikle
mutsuz sonla biter. Not
Numaralanmış cümlelerin hangisinde Halit Ziya hakkın-
1911 yılında Ömer Seyfettin'in yazdığı "Yeni lisan" maka-
da bilgi yanlışı yapılmıştır?
lesinde dile getirilen sade Türkçe ve milli edebiyat anlayı-
A) I B) II C) III D) IV E) V şına karşı çıkmıştır.
I. cümlede verilen bilgiler Hüseyin Cahit'le ilgilidir. Cevap A
Eserleri
Cenap Şahabettin hh Tamat hh Şiir
hh Servetifünun topluluğunun Tevfik Fikret ile birlikte önemli şa-

hh Tiryaki Sözleri hh Öz deyiş
irlerindendir.
hh Hac Yolunda
hh Şiir, gezi, makale, özdeyiş gibi farklı türlerde yazmıştır.
hh Avrupa Mektupları
hh Gezi
hh Şiirlerinde parnasizm ve sembolizmin etkileri vardır. hh Suriye Mektupları
hh Şiirdelerinde ağır, süslü bir dil kullanılmıştır. hh Afak-ı Irak
hh Şiirlerinde duyulmamış tamlamalar kullanmıştır. hh Evrak-ı Eyyam

hh Nesr-i Harp hh Düz yazı
hh Alışılmadık bağdaştırmalara yer vermiştir.
hh Nesr-i Sulh
hh "Saat-i semenfâm-nay-i zümürrüt, lerze-i rûşen şiirlerinde ge-
hh Yalan
çen alışılmadık bağdaştırmalara örnektir.
hh Körebe hh Tiyatro
hh Küçük Beyler

Örnek 4: hh İntizar
Cenap Şahabettin ile ilgili olarak aşağıdakilerden han-
gisi söylenemez? hh Son Emel
A) Servetifünun topluluğunun Fikret ile birlikte en önemli

hh Bir Aşkın Tarihi
şairlerindendir.
B) Şiir, gezi, öz deyiş gibi farklı türlerde yazmıştır.
hh Üç Hikâye
C) Bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.
hh Aşk Kadını
D) Milli edebiyat döneminde sade dili savunmuştur.
hh Eski Aşk Geceleri
E) Şiirlerinde alışılmadık bağdaştırmalara yer vermiştir.
hh Aşıkane
Cenap Şahabettin, sade dili hiçbir zaman savunmamıştır Sade dil anlayışını da
hh Hanımlar Arasında
en fazla eleştiren kişidir. Cevap D
hh Kadın İsterse
hh Gözlerin Aşkı
Mehmet Rauf
hh Servetifünun topluluğunun iki önemli nesir yazarından biridir.
hh Siyah İnciler hh Mensur Şiir
hh Halit Ziya Uşaklıgil'in etkisi altındadır.
hh Pençe
hh Romanlarında psikolojik tahlillere önem vermiştir. hh Cidal hh Oyun
hh Çevre ve kişi betimlemelerine pek önem vermemiştir. hh Sansar
hh Realizm ve naturalizmden etkilenmiştir.
hh Türk edebiyatının ilk psikolojik romanını yazmıştır. Örnek 5:

hh Hikaye ve mensur şiirler yazmıştır. Mehmet Rauf hakkında aşağıda verilen seçeneklerden
hangisi söylenemez?
hh Tiyatrolar da yazmıştır.
A) Romanlarında, psikolojik tahlillere önem vermiş ve bun-
hh Eserlerinde "kadın" konusuna fazlaca yer vermiştir.
da başarılı olmuştur.
Eserleri B) Halit Ziya Uşaklıgil'in etkisinde kalan yazar, gerek ro-
hh Eylül man tekniği gerek dil ve anlatımının sağlamlığı bakı-

hh Ferda-yı Garam mından onun kadar başarılı olamamışsa da sade bir dil
hh Karanfil ve Yasemin kullanmıştır.
hh Genç Kız Kalbi C) Çevre ve kişi tasvirlerine eserlerinde yer vermemiştir.

hh Böğürtlen D) Romancılığa başladığında Ahmet Mithat Efendi'nin et-
hh Son Yıldız hh Roman kisindedir.
hh Tuba
E) Ferdi ve Şürekası adlı oyunu; Halit Ziya'nın aynı adlı
hh Halas romanından aktarmadır.
hh Ceriha Mehmet Rauf, Halit Ziya'nın etkisindedir. Ahmet Mithat'tan etkilenmemiştir.
hh Kan Damlası Cevap D
hh Darandem
hh Bir Zanbak Hikâyesi hh (Bu hikâyesi nedeniyle
ordudan atılmıştır.)

Hüseyin Cahit Yalçın (1874–1957) Örnek 6:

hh 1896'da Servet-i Fünun topluluğuna katılmış, Servetifünun
I. Tevfik Fikret'ten sonra Servetifünun dergisini başına
dergisinde öyküler, fıkralar, makaleler ile roman yazmıştır. Bir geçmiştir.
yandan da değişik gazetelerde yeni edebiyatı savunan ma- II. "Edebiyat ve Hukuk" adlı makalesi nedeniyle Servetifü-
kaleler yazmıştır. nun dergisi kapatılmıştır.
hh Realist bir görüşle birtakım gözlemlere dayanarak oluşturdu- III. Eleştirilerini "Kavgalarım" adlı eserde toplamıştır.
ğu "Hayal içinde" ve "Nadide" romanlarıyla tanınmıştır. IV. Servetifünun dağıldıktan sonra Fecriâti topluluğuna ka-
tılmıştır.
hh Dili oldukça sade, anlatımı özenti ve süsten uzaktır.
V. Roman ve hikâye türünde de eserler vermiştir.
hh Özellikle yeni edebiyatı ve Doğu kültürüne karşı Batı kültürü- Numaralanmış cümlelerden hangisi Hüseyin Cahit Yal-
nü savunan makaleleriyle tanınmıştır. çın ile ilgili söylenemez?
hh Fransızca'dan çevirerek yayımladığı "Edebiyat ve Hukuk"
adlı makalesi II. Abdülhamit yönetimi tarafından kışkırtıcı bu-
lunuş, bu durum Servetifünun dergisinin kapatılmasına se- H. Cahit Yalçın, Fecriâti topluluğuna katılmamıştır. Cevap D
bep olmuştur.
hh Servetifünun Dönemi'nin en önemli eleştiri (tenkit) yazarıdır.

Ali Ekrem Bolayır
hh Servetifünun'un savunucucusu olarak yazdığı eleştiri ve ma-
kalelerini "Kavgalarım" adlı eserinde toplamıştır. hh Namık Kemal'in oğludur.
hh Gazetecilik yönü de vardır "Tanin" gazetesini çıkarmıştır. hh Servetifünun topluluğunun şairlerindendir.
hh Romancılığa başladığında Ahmet Mithat'ın etkisindedir. hh "Ayın Nadir" takma adını kullanmıştır.
hh Hikâyeleri teknik açıdan pek başarılı değildir, ancak olayların hh "Şiirimiz" adlı yazısında Servetifünun'nun sanat anlayışını
anlatımında yazar başarılıdır. eleştirmiştir.
Eserleri hh "Vasiyet" şiirini Yunan Savaşı sırasında yazmıştır.
hh "Ordunun Defteri" adlı eserinde vatan sevgisi ve kahramanlık

Hikaye:
gibi milli duyguları dile getirdiği hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri
hh Hayat-ı Muhayyel vardır.
hh Hayat-ı Hakikiye Sahneleri
hh Niçin Aldatırlarmış Eserleri
Roman hh Kaside-i Askeriye
hh Hayal içinde hh Kırmızı Fesler (hiciv)
hh Nadide hh Vicdan Alevleri

Eleştiri, Makale hh Şiir Demeti
hh Kavgalarım hh Ruh-i Kemâl
Anı hh Zilâl-i İlhâm
hh Edebi Hatıralar
hh Malta Adası'nda
hh Meşrutiyet Hatıraları
Örnek Cevapları
1. C 2. C 3. A 4. D 5. D 6. D

SERVETİFÜNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Servetifünun Dönemi Sanatçıları ve Eserleri Konu Testi
1. Sanatçı, ele aldığı kahramanların iç dünyasına yönelir ve 4. Servet-i Fünün Edebiyatı döneminde yaygınlaşan "mensur
burada psikolojik tahlillerde bulunur. Bu çalışmaları ona şiir" türünün en önemli eserlerinden birisi Mehmet Rauf'un
edebiyatımızda ilk psikolojik rorman olan "Eylül'ü yazdır- ---- adlı eseridir. Aşka, güzelliğe, sanata olan tutkusunu
mıştır. Eserlerinde şahıs kadrosunu dar tutmuş ve olay içinden geldiği gibi kağıda döküveren yazar, bu eserde as-
örgüsünü ikinci plana atmıştır. Sanatçının bir diğer önemli lında bir anlamda kendi dramını yazmıştır.
eseri ise mensur şiirlerinin yer aldığı "Siyah İnciler"dir. Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi-
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- dir?
gisidir?
A) Okun Ucundan
A) Süleyman Nazif B) Siyah İnciler
B) Mehmet Rauf C) Mezardan Sesler
C) Ahmet Şuayb D) Erenlerin Bağından
D) Halit Ziya Uşaklıgil E) Mensur Şiirler
5. Tevfik Fikret'ten sonra Servetifünun dergisinin başına ge-

2. Türk edebiyatında ilk mensur şiir denemesini -----, ---- adlı çen ---, "Edebiyat ve Hukuk" adlı makaleyi yazmıştır. Dergi
eseriyle vermiştir. Özellikle Edebiyat-ı Cedide, Fecr-i Ati ve bu makale nedeniyle kapıtılınca topluluk dağılmıştır. Yaza-
Milli Edebiyat devirlerinde bu türde çok sayıda eser veril- rın roman ve hikâyelerinin yanında --- adlı bir de eleştirile-
miştir. rini, tartışma yazılarını topladığı eseri vardır.
Parçada boş bırakılan yere sırasıyla aşağıdakilerden Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda ve-
hangisi getirilmelidir? rilenlerden hangisindekiler getirilmelidir?
A) Halit Ziya Uşaklıgil – Mensur Şiirler A) Hüseyin Suat Yalçın – Nadide

B) Mehmet Rauf – Siyah İnciler B) M. Rauf – Eylül
C) Halit Ziya Uşaklıgil – Aşk-ı Memnu C) Hüseyin Cahit Yalçın – Kavgalarım
D) Cenap Şahabettin – Elhan-ı Şita D) Ahmet Şuayb – Hayat ve Kitaplar
E) Süleyman Nazif – Gizli Figanlar E) Süleyman Nazif – Kara Bir Gün
6. I. "Sis", II. Abdülhamit rejimi dönemi İstanbul'una duyu-

lan nefretin şiiridir.
3. Mehmet Rauf'un ---- adlı eseri Halit Ziya'ya "İlk Eserim II. Hece ölçüsüyle ve sade bir dille çocuklar için yazdığı
Son Üstadıma" diye ithaf ettiği eseridir. Bu da onun önceki şiirleri "Şermin" adlı kitapta toplamıştır.
eserlerini pek önemsediğini gösterir. Eserin kahramanları III. "Hayat-ı Muhayyel", serbest müstezat şeklinde kaleme
Suat, Süreyya ve Necip'tir. alınmış uzun bir şiirdir.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden han- IV. Haluk'un Amentüsü adlı şiirinde bilimin önemini vurgu-
gisi getirilmelidir? lamıştır.
V. Tevfik Fikret'in "Han-ı Yağma" adlı eseri Şinasi'nin
A) Eylül
akılcı yaklaşımına uygun dini bir şiirdir.
B) Son Emel Bu cümlelerin hangisinde Tevfik Fikret ile ilgili yanlış
C) Genç Kız Kalbi bilgi vardır?
D) Kadın İsterse A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

E) Kan Damlası

7. Aşağıda verilen seçeneklerin hangisinde Tevfik Fikret 10. Hemşirem İçin, Uzletgeh-i Mader-i Ziyaret, Haluk'un Bay-
hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır? ramı, Haluk İçin, Yine Haluk, Yarın, aile temasını işlediği
şiirleridir. Yarattığı konu zenginliği ile Türk şiirinin ufkunu
A) Fransız şiirinden alınan "Sone"yi kullanan ilk şairler-
açan, boyutlarını genişleten ve yeni bir şekil ve söyleyiş
dendir.
kurgusu oluşturmaya özen gösteren çabalarıyla kendisin-
B) Şiirlerinde "biçim"e önem veren Fikret, "Parnasizm" den sonra gelen kuşaklara başta Yahya Kemal ve Ahmet
akımından etkilenmiştir. Haşim'e şiir sanatı bakımından, Cumhuriyet kuşağına ise
C) Manzum hikâye türünde şiirleri vardır: Balıkçılar, Nes- fikri yönden büyük ölçüde örneklik etmiş bir sanatçıdır.
rin, Ramazan Sadakası, Hasta Çocuk... Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
D) Divan edebiyatıyla bütün bağlarını koparmış; Batı ede- gisdir?
biyatını, özellikle de Fransız edebiyatını örnek almıştır.
A) H. Ziya Uşaklıgil
E) Elhân-ı Şita adlı şiiri hem sone tarzındadır hem de ilk
B) Süleyman Nazif
alegorik şiirdir.
C) Mehmet Rauf
E) Tevfik Fikret
11. "Bir Yazın Tarihi" de hatıra defteri kurgusuyla yazılmış bir

8. (I) "Sis" şiirini toplumu sıkan hürriyetsizliğe karşı yazmış- hikâyedir. Defterin sahibi İhsan, iznini geçirmek üzere bir
tır, İstanbul'u olumsuz yönleriyle anlatmıştır. (II) "Tarih-i akrabasının yalısına gider. Orada kendisinden başka akra-
Kadim" şiirinde din kurumunu ve tarihini eleştirir. (III) "Ba- balarından beş kız daha vardır. İhsan defterine bu kızlarla
lıkçılar" adlı şiiri yoksulluğu anlatan manzum hikâye türün- ilgili izlenimlerini yazar. Ancak bu kızların içinde öksüz ve
dedir. (IV) Tabiat konulu en meşhur şiiri "Elhân-ı Şita"dır. veremli olan Meliha'ya ilgi duyar. Meliha ise ona olan ilgisi-
(V) "Hasta Çocuk" adlı manzum öyküsü kulağa göre kafiye ni ancak ölürken ortaya koyar.
tartışmalarının yaşandığı dönemde kaleme almıştır.
Bu parçada sözü edilen hikâye aşağıdaki sanatçılar-
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisindeki bilgi dan hangisine aittir?
Cenap Şahabettin ile ilgilidir?
A) Süleyman Nazif
B) Ahmet Rasim
D) Mehmet Rauf
12. Yazarın bazı hikâyelerinde kaçış temasına yer verildiği gö-

9. İstanbul'u tüm kötülüklerin kaynağı olarak gören Tevfik Fik- rülmektedir. "Bir Muhtıranın Son Yaprakları" nın içine ka-
ret "----" adlı şiiri aynı zamanda bir ekolü de başlatmış olur. panık, karamsar karakterli Necip ile Heyhat hikâyesindeki
İstanbul'un ahlaki çöküntüsünü anlatan Yakup Kadri'nin genç şair, birbirlerine karakter yapıları bakımından yakın-
"Sodom ve Gomore" adlı eseri ve Mithat Cemal Kuntay'ın dırlar. İkisi de yaşadıkları ortamdan şikâyetçidir. İnsanlar-
"Üç İstanbul" adlı eseri bu şiirin yolundan giden eserlerdir. dan uzak, köylere sığınmışlardır.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden han- Bu parçada sözü edilen hikâye aşağıdaki sanatçılar-
gisi getirilmelidir? dan hangisine aittir?
A) Şermin A) Halit Ziya Uşaklıgil

B) Rübab-ı Şikeste B) R. Mahmut Ekrem
C) Haluk'un Defteri C) Ahmet Şuayb
D) Sis D) Mehmet Rauf
E) Hasta Çocuk E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
12. A 11. E 10. E 9. D 8. D 7. E 6. E 5. C 4. B 3. A 2. A 1. B Cevaplar

TARAMA
19
1. Aşağıdaki eserlerden hangisi türü bakımından diğerle- 4. Yazarın son romanı "Nesl-i – Ahir" sabah gazetesinde tefri-
rinden farklıdır? ka edilmesine karşın çeşitli sebeplerden dolayı sağlığında
kitaplaştırılamamıştır. Romanda, Abdülhamit'in istibdat dö-
A) Nemide
nemi İstanbul'undan sosyal ve siyasal manzaralar yansıtır.
B) Bir Ölünün Defteri
C) Sefile hangisine aittir?
D) Kırk Yıl
A) Mehmet Rauf
E) Kırık Hayatar
B) Süleyman Nazif
C) Tevfik Fikret
D) İsmail Safa
2. Aşağıdaki eserlerden hangisi Halit Ziya'ya ait değildir?

5. Maupassant tarzı hikâye seçilmiş olay ve kişiler arasında
A) Ferdi ve Şürekası gerilimi esas alan ve okuyucularda gerçeklik duygusu uyan-
B) Son Emel dıran, şaşırtıcı bir sonla sonuçlanan ve bizim edebiyatımız-
da "olay hikâyesi olarak adlandırılan bir hikâye tarzıdır.
C) Solgun Demet
D) Aşka Dair
Maupassant tarzı hikâyeyi edebiyatımıza getiren ilk
isimlerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
E) Hepsinden Acı
A) Hüseyin Siret Özsever
C) Faik Ali Ozansoy
E) Mehmet Rauf
3. Edebiyatımızda Batılı anlamda ilk romanı o yazmıştır. Ro-

manlarında kullandığı dil oldukça ağırdır. Romanlarının 6. Yazarın "Nakil" adlı kitabında Maupassant'tan tercüme et-
konusu İstanbul'da geçer,roman kahramanlarını aydın kişi- tiği hikâyeler bulunmaktadır. O, Flaubert'i tanıdığı gibi Guy
lerden seçmiştir. Eserlerinde gözleme dayalı betimlemeleri, de Maupassant'ı da eserleriyle çok iyi tanımaktadır. Yirmin-
eserini süslemek için değil, özellikle kişileri ve olayları daha ci yüzyılda Türk hikâyeciliğinin gelişmesinde önemli rolü
iyi anlatmak için kullanmıştır. olan bu tarz hikâye yazarımız ile edebiyatımıza gelmiştir.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisi- Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir? dir?
A) Mehmet Rauf A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu

B) Süleyman Nazif
C) Namık Kemal
D) Ahmet Reşit Bey
D) Recaizâde Mahmut Ekrem

Tarama
7. 1946'da basılan bu roman Türk edebiyatındaki ilk psikolojik 9. Aveng-i Tesâvir portre şiir türünün yeni Türk edebiyatındaki
romandır. Yazar, karı-koca âşık üçlü ilişkisini bu romanda ilk başarılı örneğidir. Bu şiirlerde şair önemli olarak gördüğü
sade ve akıcı bir dille,ruhsal çözümlemelerle yansıtmıştır. 12 edebiyatçıyı ele almıştır. Fuzûli, Cenap, Nedim, Hamit,
Süreyya ile Suat birbirlerini severek evlenmiştir. Necip ise Üstad Ekrem, Rıza Tevfik, İsmail Safa, Ahmet Mithat ele alı-
bu karı kocanın mutluluğuna hayran bir aile dostudur. Sü- nan bazı sanatçılardandır. Ahmet Mithat bu şiirlerde "Tim-
reyya her gün balığa çıkmakta, Boğaziçindeki güzel kiralık sâl-i Cehalet" başlığı altında ele alınmıştır.
yalıda Necip'le Suat sık sık yalnız kalmaktadır. Arkadaşlık- Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan
ları dostlukları sevgi dolu bakışmalardan öteye geçmez. hangisine aittir?
Suat, piyano çalar, Necip onu dinler, birbirleriyle tatlı tatlı
sohbet ederler. Ancak bu arada dedikodular çıkar. Bunun A) Halit Ziya Uşaklıgil
üzerine Necip yalıya seyrek gitmeye başlar, tifodan yatağa B) Tevfik Fikret
düşer. Sayıklamalar sırasında kadının (Suat) eldivenini te- C) İsmail Safa
kini çaldığını ağzından kaçırır. Bunu duyan Suat eldivenin
D) Faik Ali Ozansoy
öbür tekini verince gizli aşkları açığa çıkmış olur. Kış ge-
E) Cenap Şahabettin
lince konağa taşınmışlardır. Konakta yangın çıkar. Suat'ın
kurtuluşu olanaksızdır; Necip onu kurtarabilmek için kendi-
sini ateşe atar, birlikte yanarak can verirler.
Bu parçada sözü edilen eser ve yazarı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Zehra – Nabizade Nazım

B) Kırık Hayatlar – Halit Ziya Uşaklıgil 10. "Sis" şiiri hakkında aşağıdakilerden hangisi söylene-
C) Eylül – Mehmet Rauf mez?
D) Nadide – Hüseyin Cahit Yalçın A) İstanbul, kötü bir kadına benzetilmiştir.

E) Şıpsevdi – Hüseyin Rahmi Gürpınar B) Sis, II. Abdülhamit rejimi dönemi İstanbul'a duyulan
nefretin şiiridir.
C) Sis, İstanbul'dan hareketle dönemin çürümüşlüklerini
hicveden/eleştiren ilk örnektir.
D) Sis adlı şiir büyük tepki görünce şair bir anlamda özür
niteliğinde "Rücu" adlı şiirini kaleme almıştır.
E) Cenap Şahabettin'in şiiridir.
8. Aveng-i Şuhur yazarın önemli bir eseridir. Bu eser aslında

bir seri olarak kaleme alınmıştır. Yılın her bir ayı için şiir-
ler yazmıştır. Bu şiirler dergide yayımlanırken aynı zaman- 11. Tarih-i Kadim, yazarının 1905'te yazdığı dinî inançları inkâr
da şiirin yanına o ayı temsilen bir resim de konulmuştur. eden manzumesidir. Mehmet Akif, bu şiirinde dini değerle-
Aveng-i Şuhur serisi François Coppee'nin "Aylar" adlı şiirin- ri kötüleyen yazarı "Süleymaniye Kürsüsü" adlı eserinde
den etkilenilerek kaleme alınmıştır. şiddetle eleştirmiştir. Yazar ise daha sonra "Tarih-i Kadime
Zeyl" ile Âkif'e cevap vermiştir.
hangisine aittir? Bu parçada sözü edilen eserler aşağıdaki sanatçılardan
hangisine aittir?
A) Tevfik Fikret
A) Tevfik Fikret
B) Ali Ekrem Bolayır
B) M. Akif Ersoy
C) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
C) Hüseyin Siret
D) Mehmet Rauf
D) Ahmet Rasim
E) Süleyman Nazif

Tarama
12. Hân-ı Yağma; Yağma sofrası demektir. Yazar bu şiirinde, 15. Şairin kötümserlik temasını işlediği şiirlerinden biri de Gay-
yolsuzluklara bulaşan, keselerini doldurmaktan başka bir yâ-yı Vücût'tur. Varlığın cehennem kuyusu demektir. Gay-
şey düşünmeyen İttihatçıları hicvetmiştir yâ, cehennemde bir kuyudur. Şair "Gayyâ'yı Vücûd" şiirinde
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan dünyayı içinde sülük, yılan ve solucanların bulunduğu su
hangisine aittir? dolu bir cehennem kuyusuna benzetmektedir. Şairin bu
yıllardaki kötümser ruh hâlini ve hayata bakışını en net
A) Faik Ali Ozonsoy ortaya koyan şiirlerinden biridir.
B) Tevfik Fikret Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan
C) İsmail Safa hangisine aittir?
E) Hüseyin Siret Özsever
C) Süleyman Nazif
E) Tevfik Fikret
13. Doksanbeşe Doğru, yazarın İttihat ve Terakki hükümetini

eleştirdiği şiiridir. Şair şiirine "Doksanbeşe Doğru" adını
vererek, hicri 1295 yılına gönderme yapmıştır. Hicri 1298,
Miladi 1878 yılında Meclis-i Mebusân II. Abdülhamit tarafın-
dan kapatılmıştır. 16. Tevfik Fikret'in hece ölçüsüyle ve sade bir dille çocuk-
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan lar için yazdığı şiirlerini bir araya getirdiği eseri aşağı-
hangisine aittir? dakilerden hangisidir?
A) Süleyman Nazif A) Şiir Demeti
B) Cenap Şahabettin B) Rübab-ı Şikeste
C) Tevfik Fikret C) Çocuk Bahçesi
D) Hüseyin Cahit Yalçın D) Haluk'un Defteri
E) Mehmet Rauf E) Şermin
14. Ömr-i Muhayyel, hayalî ömür demektir. Yazarın ünlü hayal 17. Aşağıdakilerin hangisinde eser-yazar eşleştirilmesi
şiirlerindendir. Şair bu şiirinde, göklerde herkesten uzakta, yanlıştır?
kimsenin bilmediği bir yerde yalnızca sevgilisi, kendisi ve A) Henüz On Yedi Yaşında – Tevfik Fikret
şiir perisiyle birlikte bir hayat geçirmeyi hayal eder.
B) Vuslat – Recaizade Mahmut Ekrem
Yukarıda sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan han-
C) Hasan Mellah – Ahmet Mithat Efendi
gisine aittir?
D) Siyah İnciler – Mehmet Rauf
A) Mehmet Rauf
E) O Belde – Ahmet Haşim
D) Tevfik Fikret

Tarama
18. Servetifünun devri şairlerindendir. İlk şiirleri Mirsâd dergi- 21. Servetifünun Edebiyatı'nın en tanınmış yazarları arasında
sinde yayınlamıştır. İlk yazılarında İlhan takma adını kul- bulunan ---- zamanının Fransız edebiyatını Türk edebiya-
lanan şair sonraları "Ayın Nadir" ismini kullanmıştır. Asıl tına aktarmakla kalmaz, realizm ve natüralizm akımlarını
şöhretini Servet-i Fünun dergisinde yayımladığı şiirleriyle tanıtır. Eleştirilerle güçlü bir senteze gider. Eleştiri türü ile
elde etmiştir. Yunan Harbi sırasında yazdığı "Vasiyet" şiiri ilgilenmiştir.
bunlardan en dikkat çekicidir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- hangisi getirilmelidir?
dir?
A) Süleyman Nazif
A) Ali Ekrem Bolayır B) Ahmet Rasim
B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu C) Cenap Şahabettin
C) İsmail Safa D) Tevfik Fikret
D) Faik Ali Ozonsoy E) Ahmet Şuayb
E) Süleyman Nazif
19. • Vatan şairi Namık Kemal'in oğludur. 22. Yazar II. Meşrutiyet'ten sonra, zamanın modasına uyarak
• İlk şiirleri Servet-i Fünun dergisinde yayımlamıştır. Turancılık edebiyatı akımına uymuştur. Bu akıma bağlı ola-
• Şiirlerinde toplumsal konulara yönelmiş, heceyi ilk kul- rak yazdığı yazıların büyük bir kısmını "Çağlayanlar" adlı
lananlar arasındadır. eserinde toplamıştır. Bu eserinde yazar arı Türkçeciliğe yö-
nelmiş, fakat bu defa da kelime uydurma ve Servet-i Fünun-
Yukarıda sözü edilen şairimiz aşağıdakilerden hangisi-
dan kalma hayalcilikten kendini kurtaramamıştır.
dir?
A) Faik Ali Ozansoy dir?
A) Ahmet Rasim
C) İsmail Safa
D) Süleyman Nazif
C) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
D) H. Ziya Uşaklıgil
20. Ali Ekrem'in 1921'de basılan, vatan sevgisi ve kahraman-

23. Gönül Hanım adlı romanı Tasvir-i Efkar Gazetesinde tefrika
lık gibi milli duyguları dile getiren hece vezniyle yazılmış
edilmiş ve 1970'de kitap olarak bastırılmıştır. Yazar yazıla-
manzumelerinin bulunduğu şiir kitabıdır. Askerlere dağıtıl-
rında daha ziyade kelime bulmaya ve üsluba dikkat ettiği
mak amacıyla kaleme alınan bu eserdeki şiirlerin çoğunda
için, konulara dikkat etmemiş ve bu yüzden zamanındakile-
Kurtuluş Savaşı'ndaki kahramanlıklar anlatılmaktadır.
rin ayarında bir edebiyatçı olamamıştır.
dir?
dir?
A) Yağmur
A) M. Akif Ersoy
B) Gizli Figanlar
B) Hüseyin Rahmi Gürpınar
C) Hürriyet Kasidesi
D) Ordunun Defteri
E) Zafer Yolunda
E) Mehmet Rauf

Tarama
24. Yazarın yazdığı iki roman birbirinden çak farklıdır. Gençlik 28. Elhan-ı Şita adlı eser, tabiatta kar yağarken duyulan gizli
devrinin eseri olan ilk romanı "Nadide" A. Mithat Efendi'yi musikiyi kelimelerle terennüme çalışan bir söyleyiştir. Şiir-
taklit eden acemice yazılmış, cinayetlerle örülü bir eserdir. de yer yer söylenen küçük mısralardan sonra tekrar uza-
İkinci romanı "Hayal İçinde" bir gencin aşkını konu almakta- yan sözlerde, karların arada bir duraklar gibi olup tekrar
dır. Romanın hareket noktasını yazarın yaşadığı bir macera yağmalarındaki ahenge benzer bir hareket görülür. Şiirin
oluşturur. geniş müstezad'la söylenen birinci bölümünde sonra vezin
Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakiler- değişir. Yeni vezinle şair, karların, kendi içinde uyandırdığı
den hangisidir? duygulara bir ses vermeye çalışır. Şiirin yine aynı vezinle
yazılan son bölümünde ise, rüzgarın temposuna uyan kar-
A) Mehmet Rauf ların, uzun ve devamlı dökülüşündeki ahenk duyulur.
B) Cenap Şahabettin Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan
C) Hüseyin Cahit Yalçın hangisine aittir?
D) Süleyman Nazif
A) Tevfik Fikret
D) Ahmet Şuayb
25. Aşağıdaki eserlerden hangisi Hüseyin Cahit Yalçın'a ait E) Mehmet Rauf
değildir?
A) Nadide
B) Niçin Altadırlarmış
C) Kavgalarım
D) Genç Kız Kalbi
E) Hayal İçinde 29. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun Dönemi'nin ba-
ğımsız sanatçılarındandır?
26. 18 manzumeden oluşur. Gençlik şiiridir. Sanat değeri yok- A) Ali Ekrem Bolayır
tur. Cenap Şahabettin'in ilk şiir denemelerini içerir . Bu
B) Hüseyin Suat Yalçın
eserdeki tüm şiirleri Abdülhak Hamit ve Recaizade Mahmut
C) Süleyman Nazif
Ekrem'i taklit ederek oluşturmuştur.
Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
E) Ahmet Rasim
A) Sis B) Tamat
C) Elhan-ı Şita D) Siyah İnciler
E) Safahat
27. Körebe adlı tiyatro oyunu Milli Talim Terbiye Cemiyeti'nin

açtığı bir yarışmada birincilik kazanmıştır. Görücü usulüy-
le evlenmeyi konu alan ve tenkitlerde bulunan bir eserdir.
1917 yılında Tepebaşı Tiyatrosunda sahnelenmiştir.
Yukarıda sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan han-
30. Aşağıdaki eserlerden hangisi farklı bir yazara aittir?
gisine aittir?
A) Hacle
B) Kırık Hayatlar
B) Süleyman Nazif
C) Mai ve Siyah
D) Mezardan Sesler
E) Nemide
E) Tevfik Fikret

Tarama
31. Aşağıdakilerden hangisi Mehmet Rauf'un eserlerinden 35. 1896'da Mektep dergisinde yayınlanan "Terane-i Mehtab"
biri değildir? şiirinde kullandığı "Saat-ı semen-fâm" tabiri büyük bir edebi
münakaşa çıkmasına sebebiyet verir. A. Mithat Efendi'nin
A) Körebe B) Kadın İsterse
kaleme aldığı "Dekadanlar" makalesine yazar "Dekaizm
C) Eylül D) Karanfil ve Yasemin Nedir?" makalesiyle karşılık verir.
E) Kan Damlası Bu parçada bahsedilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir?
32. Halit Ziya'nın mensur şiirlerini topladığı kitapları aşağı-
A) Hüseyin Cahit Yalçın
A) Saray ve Ötesi – Siyah İnciler B) Süleyman Nazif
B) Mezardan Sesler – Kırk Yıl C) Mehmet Rauf
C) Zemzeme – Çağlayanlar D) Halit Ziya Uşaklıgil
D) Mensur Şiirler – Mezardan Sesler E) Cenap Şahabettin
E) Pervaneler Gibi – Siyah İnciler
33. Şiir yazmaya daha çocuk yaşta başlayan yazarın yetişme- 36. Öykü, roman, edebi fıkra, fikri makale ve tercüme alan-
sinde babası Namık Kemal'in ciddi bir etkisi vardır. On yedi larında eseler veren --- daha çok fikir adamı ve gazeteci
yaşından itibaren yayımlanabilir şiirler yazan yazar'ın ilk olarak tanınmıştır. Yazı hayatına edebiyatla başlamış za-
neşredilen yazısı "Dağ" adlı mensuredir. 1891'de Resimli manla fikir ve siyaset sahnesinde karar kılmıştır. Yazarın
Gazete'de yayımlanan bu eseri, aynı yıl Mirsad'da neşredi- kaleme aldığı iki romanı birbirinden çok farklıdır. Gençlik
len ve İsmail Safa'ya nazire olarak yazdığı bir manzumesi döneminin bütün acemiliklerini ilk romanı "Nadide" Ahmet
izler. Başlangıçta "İlham", daha sonra "A(yın) Nadir" takma Mithat Efendi'nin zayıf bir taklididir. "Hayal İçinde" adını ta-
adlarını kullanmıştır. şıyan ikinci romanı aşk konusu işlemektedir.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
dir? getirilmelidir?
A) Ali Ekrem Bolayır B) Süleyman Nazif A) Hüseyin Cahit Yalçın

C) Tahsin Nahit D) Cenap Şahabettin B) Hüseyin Rahmi Gürpınar
E) Faik Ali Ozansoy C) Ahmet Rasim
D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Mehmet Rauf
34. – Bugün biraz daha rahattı, çok şükür
Elbet;
Geçer, bu korkulacak şey değil.
37. Türk edebiyatının hikâye türünün ilk örneğidir; 24 kitaplık
– Fakat nevbet
bir hikâye dizisidir; bu eserdeki hikâyelerin bazıları Ba-
Zavallı yavrucuğun halini harâb ediyor. Vücudu ateş içinde
tı'dan adapte edilmiştir. Hikâyelerde abartılı bir romantizm
dalıp dalıp gidiyor. İlaçların da mı te'siri kalmamış acaba?
etkisi görülür, olması mümkün gözükmeyen olayların hikâ-
Sekiz gün oldu. ye edildiği bu eserler sürükleyiciliği yönüyle kendini okut-
– Merak etmeyin, hanım, hummâ muştur.
– Hayır, Hudâ'ya emanet, neden merâk edeyim? Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisi-
---- dir?
Bu metnin, şekil, yapı, içerik, dil ve anlatım özellikle-
ri yönünden incelendiğinde aşağıdaki sanatçılardan A) Letaif-i Rivayat
hangisine ait olduğu söylenir? B) Avrupa'da Bir Cevelan
C) Henüz On Yedi Yaşında
A) Cenap Şahabettin B) Halit Ziya Uşaklıgil
D) Hasan Mellah
C) Tevfik Fikret D) Mehmet Rauf
E) Küçük Şeyler
E) Süleyman Nazif

Tarama
38. Yazarın yazı faaliyetinin bugün için en önemli cephesi ro- 42. Tanzimat edebiyatında dil, sözlük ve ansiklopedi alanında
man ve hikayeciliğidir. Ahbar-ı Asara Tamim-i Enzar adlı yaptığı çalışmalarıyla tanınan bir yazarımızdır. Kamus-i
kitabında Batı'da roman türünün ortaya çıkışını, gelişimini Türkî adlı sözlük, yazarın dilimize kazandırdığı en önemli
mevcut durumunu ve özellikle de tenkidin hangi bağlamlar- eseridir. Ayrıca Kamus-ı Fransevî, Kamus-î Arabi gibi söz-
da olması gerektiğini çok yönlü bir bakış açısıyla ele almış- lüklerle, ilk ansiklopedi sayılabilecek Kamusu'l-A'lam adlı
tır. Devri içinde "hace-i evvel" ünvanı ile anılan yazar, geniş altı ciltlik büyük yapıtı oluşturmuştur. İlk yerli romanımız
halk kitlesini gözeterek didaktik eserler verme yoluna gittiği olan Taaşuk-ı Talat ve Fitnat onun eseridir.
için halkın rahatlıkla anlayabileceği "sade dil" kullanmayı Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
tercih etmiştir. gisidir?
Parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıdakiler-
A) Samipaşazade Sezai
den hangisidir?
B) Nabizade Nazım
C) Şemsettin Sami
D) Şinasi
E) Namık Kemal
E) Nabizade Nazım
39. ---- şair olmaktan çok, 19.yüzyıl Batı dünyasının yaptığı

teknolojik hamleler karşısında hayretini gizleyemeyen ve
43. Celalettin Harzemşah yazarın 15 perdelik tarihi bir oyu-
bütün bu gelişmelerin öznesi olarak gördüğü pozitivist dü-
nudur; eser oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır.
şünceyi tanzim eden aydın bir Osmanlı bürokratı kimliği
Yazarın en beğendiği yapıtı olarak bilinir; oyun Moğollara
ile karşımıza çıkar. Onun 19.Asır adlı manzumesi, çağın
karşı İslam dünyasını koruyan Celalettin Harzemşah'ın ki-
ruhunu çok iyi kavradığını göstermektedir.
şiliği çevresinde gelişir, bu eserde yazar İslam birliği dü-
Yukarıdaki boşluğa aşağıdaki sanatçılardan hangisi şüncesini kapsamlı bir biçimde sergilemiştir.
getirilmelidir?
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki yazarlardan
A) Sadullah Paşa B) Namık Kemal hangisine aittir?
C) Şinasi D) Ziya Paşa A) Şinasi
E) Münif Paşa B) Namık Kemal
40. Aşağıdakilerden hangisinde Tanzimat sanatçıları bir C) Recaizade Mahmut Ekrem

arada verilmiştir? D) Direktör Ali Bey
A) Nedim – Şeyh Galip – Nef'i E) Mizancı Murat
B) Namık Kemal – Ziya Paşa – Şinasi

C) Tevfik Fikret – Muallim Naci – Ömer Seyfettin
D) Halit Ziya – A. Mithat – Keçecizade İzzet Molla
E) Şinasi – Mustafa Reşit Paşa – Agah Efendi 44. I. Tanzimat Edebiyatının en popüler ve üretken yazarıdır.
II. Türk edebiyatında ilk öykü örneklerini vermiştir. (Leta-
41. Türk edebiyatında Batı tarzı ilk romanın ----'nin Taaşşuk-ı if-i Rivayat)
Talat ve Fitnat adlı eseri olduğu kabul edilir. Eserin öykü- III. "Halk için roman" çığırını edebiyatımızda açmıştır.
den romana doğru yaklaşan karakteriyle bir yenilik getirdiği
söylenebilir. Fakat ilk deneyim olduğu için teknik bakımın-
aittir?
dan bazı acemilikleri de içinde barındırır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılardan A) Ahmet Mithat Efendi
hangisi getirilmelidir? B) Muallim Naci
A) Şemsettin Sami B) Şinasi C) Ziya Paşa
C) Namık Kemal D) Yusuf Kamil Paşa D) Şemsettin Sami
E) Nabizade Nazım E) Namık Kemal

Tarama
45. Namık Kemal'in ikinci tiyatro eseridir. Oyunun asıl adı 48. Aşağıdakilerden hangisi Ziya Paşa için söylenemez?
Râz-ı Dil'dir. Beş perdelik bir piyestir. Oyunun esas konusu
A) Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısıyla eski-
zalim bir yöneticiye karşı girişilen halk hareketidir. Oyunun
ye bağlı bir sanatçı olan Ziya Paşa'daki tezat ve ikilik
başkarekterleri zalim yönetici Kaplan Paşa'dır. Olayın geç-
hem yaşantısına hem de yapıtlarına yansımıştır.
tiği zaman Tanzimat öncesidir. Eserin dili sade bir yapıya
sahiptir. B) En ünlü şiiri "Terkib-i Bent" döneminin sosyal bir eleş-
tirisidir.
dir? C) Zafernamesi Tanzimat Dönemi'nin en başarılı hiciv ör-
neğidir.
A) Zavallı Çocuk
D) Recaizade ile girdiği kafiye tartışmasında göz için kafi-
B) Akif Bey ye anlayışını savunmuştur.
C) Kara Bela E) Şinasi ve Namık Kemal'le birlikte Tanzimat'la başlayan
D) İçli Kız yeni Türk edebiyatının ilk aşamasını oluşturan üç sa-
E) Gülnihal natçıdan biridir.
46. Rüya; yazarın siyasi eleştiri niteliği taşıyan düz yazı tü-
ründeki eseridir. Türk edebiyatında ilk mülakat (röportaj)
sayılabilecek eser karşılıklı konuşma tarzında yazılmıştır.
Yazar eserinde çocukluk anılarını anlatmış ayrıca yine bu
49. 19. yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen sanatçılarından
eserinde Sadrazam Ali Paşa'yı eleştirmiş onun kötü bir yö-
biri olan yazar özellikle Batı edebiyatından yeni değer yar-
netim göstermesinden ötürü görevinden alınması gerektiği
gılarının bize tanıtılmasında ve kazandırılmasında emeği
üzerinde durmuştur.
geçen bir sanatçıdır. Türkçenin kaygısını taşıyan sanatçı
Rüya adlı eser aşağıdaki sanatçılardan hangisine ait- olarak şiir dilinden gazete diline, tiyatrodan fikri yazılara
tir? kadar her türde "safi Türkçe" görüşünü uygulamaya çalış-
A) Namık Kemal mıştır.
B) Ziya Paşa Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-

gisidir?
D) Şemsettin Sami A) Şinasi
E) Samipaşazade Sezai B) Namık Kemal
C) Ziya Paşa
D) Ahmet Mithat Efendi

E) Şemsettin Sami
47. "Cezmi" Türk edebiyatının ilk tarihi romanıdır; Türk-İran
savaşları anlatılır; taht kavgası konu edilir. Roman, Kırım
Şehzadesi Adil Giray'ın yaşadığı aşk ve Cezmi'nin onu kur-
tarmak isterken geçirdiği serüvenleri anlatır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki sanatçılardan 50. (I) Batılı anlamda ilk tiyatro eseri olan Şair Evlenmesi'ni
hangisine aittir? yazdı. (II) Roman, öykü alanında sayısız eser yazmıştır.
A) Namık Kemal (III) Noktalama işaretlerini kullanan ilk yazardır. (IV) Batılı
anlamda ilk fabl örneklerini yazmıştır. (V) İlk makale olan
Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi'ni yazmıştır.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde Şina-
D) Samipaşazade Sezai si hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır?
E) Yusuf Kamil Paşa
26. B 27. C 28. C 29. E 30. A 31. A 32. D 33. A 34. C 35. E 36. A 37. A 38. B 39. A 40. B 41. A 42. C 43. B 44. A 45. E 46. B 47. A 48. D 49. A 50. B
Cevaplar
9. B 10. E 11. A 12. B 13. C 14. D 15. E 16. E 17. A 18. A 19. B 20. D 21. E 22. C 23. D 24. C 25. D 8. A 7. C 6. C 5. B 4. E 3. B 2. B 1. D

Servetifünun Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
20
hhSERVETİFÜNUN EDEBİYATI Tiyatro:
SANATÇILARI VE ESERLERİ hh Deva-yı Aşk
hh Şehbal yahut İstibdadın Son Perdesi

Ahmet Şuayp (1876 – 1910) hh Ahirette Bir Gün
hh Servetifünün edebiyatının eleştiri ile ilgilenen ismidir. Sadece
hh Yamalar
eleştiri ile ilgilenmiş, bilimsel eleştiriyi edebiyatımıza kazan-
dırmıştır.
Eserleri Süleyman Nazif (1869–1927)

Eleştiri: hh Servetifünun edebiyatında şiir ve nesir alanında eserleriyle
tanınan Süleyman Nazif, Doğu ve Batı edebiyatlarına hakim-
hh Hayat ve Kitaplar
dir.
hh Esmar-i Matbuat,
hh Hem şiir hem de nesir alanında Namık Kemal ekolünün en
Hüseyin Suat Yalçın önemli temsilcisidir.
hh Servetifünun'a Cenap Şahabettin'in önerisiyle girmiş. hh Servetifünun topluluğuna katıldıktan sonra bireysel konuları
hh II. Meşrutiyet'ten sonra mizah ve hicivle uğraşmıştır. işlemiştir.
hh Oyun yazarlığı ve oyun çevirileri yapmıştır. hh Meşrutiyet'ten sonra toplumsal konuları işlemiştir. "Toplum
için sanat" anlayışını benimsemiştir.
hh Bazı tiyatroları Darülbedayi'de Şehir Tiyatrosu'nda oynan-
mıştır. hh İtilaf Devletleri tarafından İstanbul'un işgal edilmesi üzerine
yazdığı "Kara Bir Gün" adlı yazısından dolayı Malta'ya sü-
hh Yunus Nadi ile "Kalem" dergisini çıkarmıştır.
rülmüştür
hh Edebiyat-ı Cedide'nin en önemli tiyatro yazarlarındandır.
hh Daussıla şiirinde milli duyguları ve ıstırapları anlatmıştır.
hh Şiirlerinde topluğun sanat anlayışına bağlıdır.
hh Malta'da sürgündeyken yazdığı "Vatan" konulu şiirleriyle ün-
hh "Gave-i Zalim", "Dahhak-ı Zalim" takma isimleriyle siyasi ve
lenmiştir.
sosyal hicivler yazmıştır.
hh Eserlerinde vatan, millet, hürriyet konularını işlemiştir.
Eserleri:
hh Edebi karakteri kadar hazır cevaplığı ve nükteleri ile de üne
Şiir: kavuşmuştur.
hh Lane-i Melal hh Servetifünun'a bağlı olduğu zamanlar, onların görüşü olan

"sanat sanat içindir" anlayışına uyarak yazdığı şiirlerinde, hü-
hh Gave Destanı
zünlü duygular, mat bir aydınlıktaki hayalleri işlenmiştir.
Sorusu
Öğretmen
Servetifünuncular içerisinde sanatıyla "Namık Kemal'e benzetilen

kimdir?
Cevap: Süleyman Nazif

Eserleri hh Yazarlığı Servetifünun dönemi ve Milli Edebiyat Dönemi'nde

birbirinden farklı iki çizgide sürmüştür.
Şiir: hh Milliyetçilik hareketinin sadece edebi yönü değil, sosyal ve
hh Gizli Figanlar, siyasi yönüyle de uğramıştır.
hh Fırak'ı Irak hh Yazdığı ilk eserlerde bulunduğu topluluğa uygun süslü bir dil
kullanmış, sonraları ise sade bir dile yönelmiştir.
Şiir – Nesir
hh "Haristan ve Gülistan" hikayesinde içinde kadın bulunmayan
hh Batarya ile Ateş bir adayla, sadece kadınların yaşadığı bir adayı konu olarak
hh Malta Geceleri almış ve saadeti bu iki ülkenin birleşmesinde görmüştür. Eser
diken ve gül bahçesi anlamına gelmektedir.
Makale hh Diğer önemli eseri "Çağlayanlar" ise 16 hikâyeden oluşan bir
hh Çal Çoban Çal, kitaptır. Eserde Doğu'nun masal özellikleri ile Batı'nın tekniği
kaynaştırılmıştır.
hh Malum-ı İlam, Tarihin Yılan Hikâyesi
hh Yazarın tek romanı "Gönül Hanım"da aşk olaylarıyla süslen-
Monografi mişi bir Türkçülük ideali anlatılmıştır.
hh Namık Kemal, Mehmet Akif, Fuzuli Eserleri

Örnek 1: hh Haristan ve Gülistan (Hikâye)
hh Çağlayanlar (Hikâye)
Servetifünuncular içerisinde yer alan sanatçının eserlerin-
deki üslup Namık Kemal'i andırmaktadır. Topluluk dağıl- hh Leyla Yahud Bir Mecnunun İntikamı
dıktan sonra toplumsal konulara değinen sanatçı yazdığı hh Bir Tesadüf
"Kara Bir Gün" adlı eseri nedeniyle işgal kuvvetleri tarafın-
hh Beliren Simalar
dan Malta'ya sürülmüştür.
hh Bir Safha-i Kalb
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangi-
sidir? hh Bir Damla Kan
A) Süleyman Nazif hh Alparslan

B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu hh Gönül Hanım (Roman)
C) Ali Canip Yöntem
Örnek 2:
D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Ali Ekrem Bolayır Aşağıdaki sanatçı-eser eşleştirmelerinden hangisi yan-
lıştır?
Parçada verilen bilgiler, Süleyman Nazif'e aittir. Cevap A
A) Süleyman Nazif – Gizli Figanlar
B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Haristan ve Gülistan
C) Hüseyin Cahit Yalçın – Gönül Hanım
Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1870–1927)
D) Tevfik Fikret – Ramazan Sadakası
hh Öykü ve roman yazarıdır. E) Mehmet Rauf – Siyah İnciler
hh İlk yazıları Servetifünun dergisinde yayımlanmıştır.
"Gönül Hanım" adlı eser Ahmet Hikmet Müftüoğlu tarafından yazılmış bir ro-
hh Yeni Lisan ve Türkçülük akımlarını benimsemiş Türk Yurdu mandır. Cevap C
dergisinin ve Türk Derneği'nin kurucuları arasında yer almıştır.

Servetifünun Dönemi Bağımsız Sanatçılar Eserleri
Ahmet Rasim (1864–1932) Fıkra

hh Eşkâl-i Zaman, Muharir Bu Ya, Şehir Mektupları,
hh Şiir ve hikâyeler, okul kitapları, tarih ve bilim konularında türlü
hh Gülüp Ağladıklarım, Cidd ü Mizah
eserler yazan, çeviriler de yapan Ahmet Rasim'in asıl değeri
canlı bir anlatımla çocukluk, ilk-orta öğrenim ve basın haya- Anı
tını, İstanbul'un gündelik yaşayışını yansıtan fıkra, makale, hh Falaka, Gecelerim,
anılarında görülür.
hh Muharrir-Şair-Edip
hh O, hayatını kalemi ile kazanan çok yönlü yazarlarımızdandır.
Gezi
hh Yazılarında halk diliyle gelenek ve görenekleri işlemiştir. Kısa hh Romanya Mektupları
ve canlı bir cümle yapısı vardır.
Monografi
hh Fıkra türünün edebiyatımızdaki ilk önemli ustasıdır.
hh İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi
hh Hüseyin Rahmi Gürpınar ile "Boşboğaz" isimli mizah dergisi-
Tarih
ni çıkarmıştır.
hh Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi
hh En önemli özelliği sohbet tarzında yazması ve okuru daha ilk
Öykü
cümleden itibaren sarıp sarmalamasıdır.
hh Güzel Eleni, Meyl-i Dil, Ülfet, İki Günahkar
hh Ahmet Mithat Efendi'nin yolundan gitmiş, toplum için sanat
Roman
anlayışını benimsemiştir.
hh İlk Sevgili, Askeroğlu, Tecrübesiz Aşk
hh Yaşama hep iyimser bakmış, en acı olayları bile gülümseye-
rek mizahi bir üslupla anlatmıştır. Sohbet
hh Ramazan Sohbetleri
hh Başarılı bir gözlemcidir. Gözlemlerini bir ressam gibi tasvir
etmiştir.
Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864–1944)
hh Cep romanları adıyla yayımlanan birçok romanı vardır.
hh Servetifünuncuların etkili olduğu bir dönemde bu topluluğa
hh Zekai Dede'den müzik dersleri almıştır, altmış kadar bestesi
katılmamış, sanat hayatına bağımsız olarak devam etmiştir.
vardır.
hh Tercüman-ı Hakikat (Ahmet Mithat'ın) gazetesinde yazın ya-
hh Hiçbir edebi topluluğa katılmamış, sanat yaşamını bağımsız
şamına başlamıştır.
olarak devam ettirmiştir.
hh İlk romanı "Şık" Tercüman-ı Hakikat'te yayımlanmıştır.
hh "Şehir Mektupları"nda II. Abdülhamit Döneminin İstanbul'unu
hh Yapıtlarında İstanbul mahallerindeki yaşam tarzını gerçekçi
büyük bir gözlem yeteneği ile sade ve kıvrak bir üslupla an-
biçimde dile getirmiştir. Bu yönüyle "sokağı edebiyata getiren
latmıştır.
sanatçı" olarak kabul edilmiştir.
Sorusu
Öğretmen
Servetifünuncular II. Abdülhamit'in baskısı nedeniyle toplumsal konu-

lara değinmemişken Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi nasıl değinebil-
miştir?
Cevap: Bağımsız sanatçılar olan Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi, ülkenin

dağılmasına yol açabilecek konulardan uzak durdukları için yönetimin
takibinde olmamışlardır.

hh Yapıtlarında Tanzimat'tan Cumhuriyet sonrasına kadar top- Eserleri

lumsal değişimin bütün evrelerini İstanbul'un gündelik yaşa-
Roman
mını temel alarak işlemiştir.
hh Şık, İffet, Mutallaka, Mürebbiye, Bir Muadele-i Sevda, Met-
hh Alafranga yaşama özenen züppe tipleri, şöhret meraklılarını,
res, Tesadüf, Şıpsevdi, Nimetşinas, Kuyruklu Yıldız Altında
batıl inançlara düşkün insanları mizahi bir üslupla eleştirmiş-
Bir İzdivaç, Gülyabanı, Cadı, Sevda Peşinde, Hayattan Say-
tir.
falar, Hakka Sığındık, Toraman, Son Arzu, Tebessüm-i Elem,
hh Edebiyatımızda natüralizmin temsilcisi sayılmıştır.
hh Cehennemlik
hh İkinci Meşrutiyet döneminde Ahmet Rasim ile birlikte "Boşbo- hh Efsuncu Baba, Meyhanede Hanımlar, Ben Deli miyim,
ğaz ve Güllâbî" adlı mizah dergisini çıkarmıştır.
hh Tutuşmuş Gönüller
hh Yapıtlarında A. Mithat geleneğini sürdürmüş, anlatımın akışı-
hh Billur Kalp,
na karışarak kendi duygu ve düşüncelerini aktarmıştır.
hh Evlere Şenlik, Mezarından Kalkan Şehit
hh Eski İstanbul yaşamının geleneklerini yansıtan belge değe-
hh Kokotlar Mektebi Şeytan İşi,
rindeki romanlarında; "Şık", "Şıpsevdi", "Gülyabani", "Müreb-
biye", "Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç" ince bir mizah da hh Utanmaz Adam, Eşkiya İninde, Kesik Baş, Ölüm Bir Kurtuluş
göre çarpar. mudur, Diren İskelet, Dünyanın Mihveri, Para mı Kadın mı,
hh Deli Filozof
hh Yapıtların önemli başka bir yönü de yoksul çevrelerin kadın
yaşamını dile getirmesi, onların çilesini işlemesidir. hh Kaderin Cilvesi,
hh "İffet, Tesadüf, Nimetşinas, Sevda Peşinde" adlı yapıtları bu- hh İnsanlar Maymun muydu
nun en güzel örnekleridir. hh Can Pazarı, Ölüler Yaşıyor mu, Namuslu Kokotlar
hh Yapıtlarını herkesin kolayca okuyup anlayabileceği bir dille Öykü

yazmıştır.
hh Kadınlar Vaizi,
hh Romanlarında döneminin İstanbul'unun her kesiminden, sı-
hh Namusla Açlık Meselesi, Katil Buse, İki Hödüğün Seyahati,
nıftan insana yer vermiştir. Tünelden İlk Çıkış, Gönül Ticareti, Melek Sanmışım Şeytanı,
hh Külhanbeyler, züppeler, hayat kadınları, hanım efendiler, hh Eti Senin Kemiği Benim
mahalle kadınları, paşalar, memurlar mestaneler, imamlar,
Oyun
esnaf.--- Çevre betimlemeleri üzerinde durmaktansa karak-
terleri güçlendirmeyi tercih etmiştir. hh Hazan Bülbülü, Kadın Erkekleşince,
hh Emile Zola'nın deneysel roman yöntemini benimsemiş ve uy- hh Tokuşan Kafalar, İki Damla Yaş, Gülbahar Hanım
gulamıştır. Tartışma
hh Ömrünün son otuz yılını Heybeliada'daki köşkünde yazarak hh Cadı Çarpıyor, Şekavet-i Edebiye Tartışmaları; Sanat ve
geçirmiştir. En çok ürün veren, en çok okunan ve sevilen ya- Edebiyat
zarlardan biri olmuştur.

hh Naturalist sanatçılar, insanın fizyolojik özellikleri üzerinde

Örnek 3:
durur; insanı soyaçekim ve genetik özellikleriyle ele alırlar.
Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Rasim ile Hüseyin Rah-
mi Gürpınar'ın ortak özelliklerinden biri değildir? Çünkü kişinin sahip olduğu erdemlerin soylarından geldiğine
A) Servetifünun Dönemi'nde topluluğa katılmayan, bağım- inanırlar.

sız sanatçılar olmaları
hh İnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul eden na-
B) Toplum için sanat anlayışını benimsemeleri
C) Ahmet Mithat Efendi'nin etkisinde olmaları türalistler, eserlerinde kahramanların fiziksel özelliklerini çok
D) Eserlerinde halkın yaşayışına yer vermeleri ayrıntılı olarak verirler. Buna bağlı olarak da betimleme, do-
E) Mensur şiirlerini sade dille yazmaları
ğalcı eserlerin en önemli anlatım biçimi olarak dikkat çeker.
Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi Gürpınar mensur şiir yazmamıştır. Cevap E hh Natüralistler, sosyal çevrenin insan üzerinde yaptığı etkileri
de derinlemesine araştırmışlar, bir anlamda kendilerini bilim
Natüralizm adamı, toplumu laboratuvar, insanı da deneme, inceleme
19. yüzyılın sonlarında Fransa’da ortaya çıkmış bir sanat akımı- aracı olarak ele almışlardır.
dır. Natüralizmin kurucusu olarak Emile Zola kabul edilir. Natü- hh Natüralist yazarlar, insanı belli koşulların içinde kabul edip
ralizm, hayatı bilimsel bir nesnellikle ele alan, gerçeği anlatmayı onun duygu ve düşünce dünyasını, yetiştiği doğal ve toplum-
aşırılığa vardıran bir sanat akımıdır. Natüralizme, realizmin daha
sal çevrenin etkisi doğrultusunda çizerler. Onların eserlerinde
ileri düzeye ulaşmış biçimi de denebilir. Natüralizm. doğayı anla-
insan, kendi yazgısını biçimlendirici, çevre üzerinde değiştiri-
tırken deney yöntemine başvurması nedeniyle realizmden ayrılır.
ci bir güç taşımaz.
Natüralistler kişi ve olaylara, bir bilim adamı gözüyle yaklaşırlar.
hh Natüralizmde toplumsal nedenler bir yana bırakılır, yalnızca
yaşananlar nesnel bir biçimde aktarılır.

Natüralist akım, özellikle Darwinci doğa anlayışının ilke ve yön-
temlerinin sanata uyarlanmasıyla gelişmiştir. Hippolyte Taine’in hh Realistlerdeki biçim güzelliği, üslup kaygısı natüralistlerde
“Determinizm“in anlayışının yazınsal alana yansımasıdır. Bu an- yoktur.

layışa göre, aynı nedenler aynı sonuçları doğuracağından, bir
hh Fakat natüralistler de halkın kolayca anlayabileceği yalın ve
insanın çevresini incelemek, onu anlamanın en iyi yoludur.
anlaşılır bir dil kullanırlar.
hh Tiyatroda, kostüm ve dekora önem veren natüralistlerin eser-

Natüralizm Akımının Özellikleri
lerine genel olarak bir kötümserlik havası hakimdir.
hh Natüralistler, pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye çalışır. Po-
zitivist kurallara dayanarak doğayı taklit etme çabası içinde-
dirler.

Dünya Edebiyatının Önemli Natüralistleri Örnek 4:

hh Goncourt Kardeşler • Kurucusu ve en önemli temsilcisi Emile Zola'dır.
• Kişilere ve olaylara bir bilim adamı gibi bakılır.
hh Emile Zola
• Gözleme ve deneye önem verirler.
hh John Steinbeck • İnsan davranışlarının nedeni olarak soyaçekimi alınır.
Yukarıda verilen özellikler hangi edebi akıma aittir?
hh Alphonse Daudet
A) Realizm B) Klasisizm
hh Guy de Maupassant
C) Romantizm D) Naturalizm
hh Henrik lbsen
E) Sembolizm
Verilen özellikler naturalizm akımıyla ilgilidir. Cevap D
Türk Edebiyatında Natüralizm

hh Edebiyatımıza Natüralizmi tanıtan yazar Beşir Fuad'dır.
hh Beşir Fuad, Natüralizmi kurgusal eserlerde kullanmak yerine
direk anlatım olarak kullanmıştır.
hh Doğacılık akımını yazıları ile edebiyat dünyasına tanıtmıştır.

Örnek 5:
hh Bilimsel yöntemlerin edebiyatta kullanılmasını savunan Beşir
Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir sanatçı-
Fuad sayesinde ülkemizde roman ve öykü türleri Natüralizm ya aittir?
ile buluşmuştur. A) Gizli Figanlar

B) Çal Çoban Çal
hh Bu buluşmanın ilk örneği Ahmet Mithat Efendi tarafından ya-
C) Deva-yı Aşk
zılan Müşahedat adlı eserdir. 1891de yazılan bu roman ede-
D) Malta Geceleri
biyatımızın ilk naturalist romanı olarak anılmaktadır.
E) Batarya ile Ateş
hh Türk edebiyatının en önemli natüralist yazarı Hüseyin Rah-
Gizli Figanlar, Çal Çoban Çal, Malta Geceleri ve Batarya ile Ateş adı eserler Süley-
mi Gürpınar'dır. Edebiyat-ı Cedîde dönemi bağımsızlarından man Nazif'e aittir. "Deva-yı Aşk" adlı eser Hüseyin Suat Yalçın'a aittir.
olan Hüseyin Rahmi Gürpınar, naturalizm akımını romanla- Cevap: C
rında etkin bir şekilde uygulamıştır. Toplumu tüm yönleri ile
ele alan Gürpınar, Mürebbiye adlı romanında kahramanların-
dan birinin cümleleri ile Natüralizm'i okuyucuya anlatma gibi
dikkat çekici bir yol da kullanmıştır.
Örnek Cevapları
1. A 2. C 3. E 4. D 5. C

1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde Süleyman Nazif 4. Servetifünun Devrin'de İkdam ve Servetifünun dergilerin-
ile ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır? de yazdığı hikâye ve nesirlerini 1901 yılında "Haristan ve
Gülistan" adlı eserlerinde toplamıştır. Bu iki eserinde ya-
A) Servetifünun topluluğuna katıldıktan sonra bireysel ko-
zar, daha iyi tesir yapmak gönülleri heyecanlandırmak için
nuları işlemiştir.
mübalağalı bir üslub kullandığını, ağır ve anlaşılması güç
B) İtilaf Devletleri tarafından İstanbul'un işgal edilmesi Servetifünun dilini işlediğini ve hayal mahsulü konular an-
üzerine "Kara Bir Gün" adlı yazısının yayımlanmasın- lattığını bizzat kendisi söylemiştir.
dan dolayı Malta'ya sürülmüştür.
C) "Daüssıla" şiirinde milli duyguları ve ıstırapları anlat- dir?
mıştır.
A) Hüseyin Siret Özsever
D) Şiirlerinde Namık Kemal'i örnek alan sanatçı toplumcu
bir anlayışa sahiptir. B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
E) Gazetecilik yönü de vardır, "Tanin" gazetesini çıkar- C) Mehmet Emin Yurdakul

mıştır. D) Ahmet Şuayb
E) Süleyman Nazif
2. (I) Hikâye, roman ,anı, makale türlerinde eser veren sanat-

çı gazeteciliği ve eleştiriyle tanınan fikir adamıdır. (II) Rea-
lizm akımının etkisinde kalan Hüseyin Cahit'in eserlerinde
5. Servetifünun Dönemi bağımsız sanatçıları aşağıdakile-
iç ve dış gözlem önemli yer tutar. "Hayal İçinde" romanın-
rin hangisinde bir arada verilmiştir?
da realizmin izlerini görebiliriz. (III) Servetifünun dergisinde
Fransızcadan çevirdiği, Fransız İhtilali'ni öven "Edebiyat A) Mehmet Emin Yurdakul – Süleyman Nazif
ve Hukuk" makalesi 1901 yılında derginin kapanmasına B) Hüseyin Rahmi Gürpınar – Ahmet Rasim
sebep olmuştur. (IV) Sembolizmin Türk edebiyatındaki en
C) Tevfik Fikret – Halit Ziya Uşaklıgil
büyük temsilcisidir. (V) Özellikle yeni edebiyatı ve Doğu
D) Ahmet Haşim – Yahya Kemal Beyatlı
kültürüne karşı Batı kültürün savunan makaleleriyle tanın-
mıştır. E) Mehmet Akif Ersoy – Tahsin Nahit
Yukarıda numaralanmış yargılardan hangisi Hüseyin
Cahit Yalçın'a ait değildir?

3. Dehri Efendi, küçük çocukları için, Anjel isminde Paris'ten 6. Servetifünun şairleri arasında lirik şiirleriyle tanınmıştır. Bu
gruba arkadaşı Cenap Şahabettin'in önerisiyle girmiştir.
İstanbul'a gelmiş, düşük ahlaklı bir kadını bakıcı olarak alır.
Şiirde lirizmde II. Meşrutiyet'ten sonra uzaklaşmış, yerine
Kadın yalıda Dehri Efendi'nin büyük oğlu Şemi'yi, Dehri
hiciv ve mizah koymuştur. Oyun yazarlığı ve oyun çevirileri
Efendi'nin on sekiz yirmi yaş küçüğü olan "Amca Bey"i,
yapmıştır. Bunların bazıların Darülbedayi'de "Şehir Tiyat-
Dehri Efendi'nin kızı Melâhatin kocası Sadri'yi paraların-
rosu'nda oynamıştır. 1921'de Yunus Nadi ile birlikte Kalem
dan yararlanmak için baştan çıkarır ve bu üçünü yalı için-
dergisini çıkarmıştır.
de büyük bir ustalıkla idare eder.
Bu parçada sözü edilen eser ve yazar aşağıdakilerden
Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir?
hangisidir?
A) Hüseyin Cahit Yalçın
A) Kiralık Konak – Yakup Kadri
B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
B) Şıpsevdi – Hüseyin Rahmi Gürpınar
C) Süleyman Nazif
C) Handan – Halide Edip Adıvar
D) Hüseyin Suat Yalçın
D) Falaka – Ömer Seyfettin
E) Mürebbiye – Hüseyin Rahmi Gürpınar
7. Tanzimat edebiyatının özellikle Namık Kemal'in etkisinde 10. Yazarın romanlarında ve hikayelerinde ele aldığı başlıca
kalarak şiirler yazan yazar, ilk dönem şiirlerinde toplum- konu, yanlış Batılılaşmadır. Bunun yanında toplumun dini
sal içerikli ve özgürlükçü bir düşünceyi savunmuştur. İs- konulardaki yanlış bilgi ve inanışlarını ele alır. Halkın batıl
tanbul'un düşmanlarca işgal edilmesine karşılık yazdığı inanışlardan dolayı, sergiledikleri komik davranışları mi-
"Kara Bir Gün" adlı yazısı çeşitli kesimlerin tepkisine ne- zahı bir dille romanlarına konu eder. Böylelikle doğruları
den olmuş ve Malta'ya sürgüne gönderilmiştir. İstanbul'a öğrenmelerini amaçlar. Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç,
döndüğünde Resmi Gazete'de çalışmaya başlamıştır. Efsuncu Baba, Muhabbet Tılsımı, Dirilen İskelet gibi ro-
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- manlarında bu tür konuları işlemiştir.
dir? Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
A) Ahmet Rasim dir?
B) Faik Ali Ozansoy A) Ahmet Rasim

C) Süleyman Nazif
B) Refik Halit Karay
C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
E) İsmail Safa
D) Hüseyin Rahmi Gürpınar
E) Reşat Nuri Güntekin
8. Diplomatik olarak görev yaparken bir yandan da edebiyatla

uğraşmış olan yazar, başlangıçta Servetifünun topluluğu 11. I. "İffet" adlı romanında yoksul çevrelerin kadın yaşamını
içinde yer almış, daha sonra bu toplulukla bağlarını kopa- dile getirmiştir ve onların çilesini işlemiştir.
rarak Türkçülük akımını benimsemiştir. Hikâyelerini topla- II. "Gulyabani" yazarın karşı olduğu peri, gulyabani gibi
dığı "Çağlayanlar" adlı kitabı, uyandırdığı milliyetçilik duy- batıl inançlarla saf ve namuslu insanların nasıl kandı-
guları ile milli edebiyatta önemli yere sahiptir. rıldığını anlatan eseridir.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- III. "Mürebbiye"de ülkesi Fransa'da dikiş tutturamayarak
dir? İstanbul'a gelen ve bir ailenin konağına mürebbiye ola-
rak giren Anjelin hikâyesini anlatmıştır.
A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
B) Süleyman Nazif
IV. "Şık" adlı romanında yanlış Batılılaşma konusunu işle-
miştir.
V. "Nur Baba"dan tekkelerin toplumda yol açtığı yıkıntıları
D) Ahmet Rasim
ve yozlaşmayı anlatılır.
Bu cümlelerin hangisinde sözü edilen yapıt Hüseyin
Rahmi'ye ait değildir?
9. Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Rasim ile ilgili söyle-

nemez?
12. Edebiyat tarihimizde mektup tarzında ilk roman sayıla-
bilecek "Mutallaka" kimin eseridir?
A) Servetifünün Dönemi'nin bağımsız sanatçılarındandır.
A) Ahmet Rasim
B) Ahmet Mithat Efendi'nin sanat anlayışını benimsemiş,
B) Reşat Nuri Güntekin
toplum için sanat yapmıştır.
C) Yakup Kadri
C) Gazeteci kimliği ve gazete yazılarıyla tanınmıştır.
D) Refik Halit Karay
D) Döneminin sosyal hayatına eserlerinde yer vermiştir.
E) Şiirlerinde sembolizmden etkilenmiştir.
12.E 11. E 10. D 9. E 8. A 7. C 6. D 5. B 4. B 3. E 2. D 1. E Cevaplar

Fecriati Topluluğu
21
Kazanım: Fecri Ati topluluğunun oluşmasını hazırlayan sosyal, siyasi ve kültürel sebepleri belirler. Fecr-i Âti Beyannamesi'nin altında imzası olan şair
ve yazarların isimlerini belirler. Fecriati şair ve yazarlarının Milli Edebiyat Dönemi ve sonrasında farklı gruplar içinde yer aldıklarını açıklar.
hhFECRİATİ TOPLULUĞU hh İzzet Melih
hh Ali Canip (Yöntem)

hh 1901 tarihinde dağılan Servetifünun topluluğu ile II. Meşru-
tiyetin ilanına kadar geçen yıllarda edebiyatta bir topluluk hh Fazıl Ahmet (Aykaç)
yoktur. hh Mehmet Behçet
hh II. Meşrutiyet'in ilanıyla oluşan özgürlük ortamını fırsat bilen hh Mehmet Fuad (Köprülü)
genç sanatçılar, Şahabettin Süleyman'ın önerisiyle bir araya
hh Müfit Ratib
gelirler.
hh Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)
hh 1909 yılından toplanan genç sanatçılar kuracakları toplulu-
ğun adını "Fecr-i Âti" olarak kabul ederler. hh Celal Sahir (Erozan)
hh Fecriâti (geleceğin şafağı) ismini Faik Ali önermiştir. hh Emin Lâmi
hh Türk edebiyatında kurulan ilk edebi topluluktur. hh Tahsin Nahit
hh Topluluk sanat anlayışını ve ideallerini bir beyanname ile du- hh Abdulhak Hayri
yurmuştur.
hh Ali Süha
hh Türk edebiyatında beyanname yayımlayan ilk topluluktur.
hh Beyanname, Fecriâti'nin kuruluşundan bir yıl sonra 24 Şu-
hh Beyannamede söylediklerinin çok azını yapmışlardır. bat 1910 tarihinde Servetifünun dergisinde tam sayfa olarak
hh Topluluk üyesi sanatçıların birçoğu 1911 yılında başlayan Mil- çıkmıştır.
li edebiyat anlayışını benimsemiştir.
hh Topluluğun yayın organı Servetifünun dergisidir. Örnek 1:

hh Beyannamede imzası bulunanlar: Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Fecriâti topluluğuna
hh Ahmet Haşim katılmamıştır?
hh Ahmet Samim A) Ahmet Haşim

B) Emin Bülent
hh Emin Bülend (Serdaroğlu)
C) Tahsin Nahid
hh Hamdullah Suphi (Tanrıöver) D) Aka Gündüz
hh Refik Halit (Karay) E) Ömer Seyfettin
hh Şahabettin Süleyman
Ömer Seyfettin, Fecriâti topluluğuna katılmamıştır. Milli Edebiyat'ın önemli
hh Faik Ali (Ozonsoy) temsilcilerindendir. Cevap E

SERVETİFÜNUN EDEBEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Fecriati Topluluğu
hh Bildirinin içeriğinde hh Edebiyata yetenekli gençleri bir araya getirerek fikir tartışma-
ları yapacaklarını ve yetenekli bu gençleri kazanma yoluna

hh "Sanat şahsi ve muhteremdir" sözüyle sanat anlayışlarını
gideceklerini açıklamışlardır.
açıklamışlardır.
hh Halka açık kitaplıklar kuracaklarını söylemişlerdir.

hh Bu söz "sanat için sanat" anlayışının ifadesidir.
hh Oluşturdukları edebiyat ile ilgili halkı bilgilendireceklerdir.
Not
Not
Fecriâti topluluğunun bir topluluk gibi hareket edememe-
sinin temel nedenlerinden biri de bu slogan cümlesidir. Bu
Fecriâticiler, Servetifünuncuları eleştirmişler ama onların
cümle ile kimsenin kimseye karışamayacağını söyleyerek
devamı olmuşlardır.
bir toplulukta olması gereken ortak niteliklerden uzak dur-
muşlardır.
Fecriâti Topluluğunda Şiir

hh Edebiyatın hoş vakit geçirmek için kullanılan bir araç olmadı-
ğını, ciddiye alınması gerektiğini söylemişlerdir. hh Şiirde bireysel konular işlenmiştir.
hh Bu yönüyle Servetifünuncuları takdir etmişlerdir. hh Aruz ölçüsü kullanılmıştır
hh Servetifünuncuları "geçmiş" olarak nitelendirmişler, onların hh Serbest müstezat geliştirilmiştir.
söyleyecek sözlerinin kalmadığını, eskidiklerini öne sürmüş- hh Dil ağır ve süslüdür.
lerdir.
hh Amaçlarının Türk edebiyatının geleceğini yaratmak olduğu- hh Batı edebiyatları örnek alınmıştır.
nu belirterek, kendilerinden önceyi eski olarak kabul etmişler,
hh Fransız sembolizminden etkilenilmiştir.
farklı ve yeni bir edebiyat ortamı oluşturmak istemişlerdir.
hh Faik Ali, Fazıl Ahmet, Hamdullah Suphi, Celal Sahir sırasıyla
hh Dilde, sanatta, edebiyatta, sosyal bilimler alanında farklı ve başkanlık eden isimlerdir.
yeni bir çalışma yapmak istediklerini açıklamışlardır.
hh Batı'daki gelişmeleri ve Batı edebiyatlarını geriden değil,
günü gününe izleyeceklerini söyleyerek Batı'nın önemli eser-

Not
lerini Osmanlıcaya, Türk edebiyatının önemli eserlerini de
Ahmet Haşim, Tahsin Nahit ve Emin Bülent dışındaki top-
Batı dillerine tercüme edeceklerini, böylece Batı ile Doğu ara- luluk üyeleri Milli Edebiyat'a geçmişlerdir.
sında bir kültür köprüsü kurmak istediklerini açıklamışlardır.

hh Şair ne bir gerçek habercisi ne güzel konuşmayı sanat hali-

Örnek 2:
ne getirmiş bir kişi ne de bir yasa koyucudur. Şairin dili nesir
Fecriati edebiyatı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangi-
(düzyası) gibi anlaşılmak için değil, fakat duyulmak üzere var
si söylenemez?
olmuş, müzik ile söz arasında, sözden çok müziğe yakın or-
A) Tabiat, betimlemelerinde sembolizmin etkisiyle gerçek-
talama bir dildir. "Denilebilir ki şiir düzyazıya çevrilemeyen bir
likten uzaklaşmış, tabiattaki kavramlar duyguların yan-
sıtılmasında birer sembol olarak kullanılmıştır. nazımdır... Anlam araştırmak için şiiri deşmek şakıması yaz
B) Aşk, tabiat, yalnızlık, melal, hüzün temaları işlenmiştir. gecelerinin yıldızlarını ürperten zavallı bir kuşu, eti için öldür-
C) Yönetimin baskısından dolayı toplumsal konulardan mekten farklı olmasa gerek. Et zerresi, susturulan o büyüleyi-
uzak durulmuştur.
ci sesin yerini doldurabilir mi?
D) Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalardan oluşan ağır
bir dil kullanılmıştır. Şiirde her şeyden önce önemli olan, sözcüğün anlamı değil, tüm-
E) Müzikalite önemsenmiş, sözcükler arasındaki ses uyu- cedeki söyleniş değeridir. Şiirin gereği her sözcüğün tümcedeki
muna dikkat edilmiştir. yerini, diğer sözcüklerle olacak ilişkilerden, kaynaşmalardan et-
kileyici bir anlatım bulmaktır.
Fecriâti Dönemi'nde yönetimin edebiyatçılar üzerinde bir baskısı yoktur. Fecri-
aticilein bireysel konuları ele almalarının nedeni sanat anlayışlarıdır.
hh Özetle şiir, peygamberlerin sözleri gibi, çeşitli yorumlara elve-
Cevap C
rişli bir anlam genişliği taşımalıdır.
Ahmet Haşim
Ahmet Haşim'in Eserleri
Fecr-i Âti topluluğunun en güçlü şairidir.
hh Göl Saatleri
Şiir kitapları
hh A. Haşim olmasa Fecriâti'den söz etmeye gerek bile kalmaz- hh Piyale
dı.
Şiirleri
hh Şiirlerinde bireysel duygulara yer vermiştir.
hh Merdiven
hh O Belde
hh Bütün şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır.
hh Havuz
hh Sembolizm ve empresyonizm akımlarından etkilenmiştir.
hh Karanfil
hh Serbest müstezatı kullanmıştır.
hh Ağaç
hh Toplum sorunlarına, dönemin olaylarına sanatında yer ver- Şiirleri
hh Bir Yaz Gecesi Hatırası
memiştir.
hh Bülbül
hh "Şiir anlaşılmak için değil, duyulmak için yazılır." görüşünü
hh Gece
savunmuştur.
hh Şafakta
hh "Piyale" adlı şiir kitabının önsözünde "Şiir Hakkında Bazı Mü-
lahazalar" başlığı altında şiirle ilgili görüşlerini açıklamıştır.
Sorusu
Öğretmen
Ahmet Haşim olmasaydı Fecriati'den söz edilmezdi, neden?
Cevap: Ahmet Haşim gibi büyük bir şair diğer topluluk üyesi sanatçılar
gibi Milli Edebiyat anlayışını benimsememiştir. Diğer önemli isimler milli
edebiyata katılmıştır.

Diğer Eserleri hh Firar
hh Osman-ı Sani
hh Bize Göre Düz yazılar
hh Gurabahane-i Laklakan Gezi Yazıları hh Talak
hh Frankfurt Seyahatnamesi Gezi Yazıları
Adapteler (Uyarlamalar)
hh Rakibe
Emin Bülent Serdaroğlu hh Bir Çiçek Bir Böcek
hh Fecriâti topluluğunun üyesidir. hh Bursalı Hale
hh "Kin" ve "Hisarlara Karşı" şiirleri önemlidir.
hh Victor Hugo'nun "Mavi Gözlü Yunan Çocuğu" adlı şiirine kar-

şılık yazdığı "Kin" şiiri ile tanınmıştır.
Örnek 3:
hh Balkan Savaşı'na kendi atıyla katılan, I. Dünya Savaşı'nda
Çanakkale Cephesi'nde çarpışan şair Milli Edebiyat çığırının Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir sanatçı-
habercisi kabul edilir. ya aittir?
A) Karanfil
Tahsin Nahit
B) Elhan-ı Şita
hh Sanat hayatının ilk yıllarında şiirle ilgilenmiştir.
C) O Belde
hh Şiirlerinde Ahmet Haşim etkisi vardır.
D) Ağaç
hh Genellikle aşk üzerine şiirler yazmıştır.
E) Havuz
hh "Adalar, Kamer ve Zühre" şiiri ünlüdür.
Karanfil, O Belde, Ağaç, Havuz adı şiirler Ahmet Haşim'e aittir. Elhan-ı Şita Cenap
hh Fecriâti topluluğunda tiyatro ile ilgilenen sanatçılardandır. Şahabettin'e aittir.
Cevap: B
hh Şahabettin Süleyman ile "Kösem Sultan" adlı tarihi piyesi
yazmıştır.
hh Onu asıl tanıtan eseri üç perdelik "Rakibe" adlı oyundur.
Eserleri
Şiir
Rûh-i Bikayd
Oyun
hh Jön Türk
hh Hicranlar
hh Kösem Sultan
Örnek Cevapları
1. E 2. C 3. B

SERVETİFÜNUN EDEBEBİYATI VE FECRİATİ TOPLULUĞU / Fecriati Topluluğu Konu Testi - 1
1. Aşağıdakilerden hangisi farklı bir yazara aittir? 4. Şair olarak Fecrâti topluluğu kurucularından biridir. Top-
lumsal ve milli konularda şiirler yazmıştır. "Kin" ve "Hisar-
A) Piyale
lara Karşı" eserleriyle Milli Edebiyat'ın habercisi olmuştur.
B) Göl Saatleri Ahmet Haşim onun şiiri için "Türk şiirinin üstünden bir kuy-
C) Frankfurt Seyahatnamesi ruklu yıldız geçti, ondan ağzımızda tamamlanmamış bir
D) Kendi Gök Kubbemiz lezzet kaldı." demiştir. Ayrıca "Kin" adlı şiirini Atatürk ez-
berleyip toplantılarda okumuştur.
E) Bize Göre
gisidir?
A) Tahsin Nahit
B) Emin Bülent Serdaroğlu
C) Ahmet Haşim
D) Yakup Kadri
2. Şiir ile ilgili görüşlerini "Şiir anlaşılmak için yazılmaz; du- E) Ömer Seyfettin
yulmak, hissedilmek için yazılır. Şiirde anlam aramak, eti
için bülbülü öldürmeye benzer." şeklinde açıklayan sanatçı
Fecriâti topluluğundan başladığı sanat hayatına topluluk
5. ---- Galatasaray Spor Kulübü'nün 9 numaralı kurucu üyesi-
dağıldıktan sonra da bağımsız çizgide sürdürmüştür. Dö-
dir. Hukuk eğitimi almıştır. "Adalar Şairi" olarak tanınmış bir
nemindeki birçok şairin hece ölçüsüne meyletmesinden
şair ve oyun yazarıdır. Fecriâti akımının bir üyesidir. Şiirle-
etkilenmemiş, aruzdan vazgeçmemiştir.
rini önce "Sisler ve Hisler" ile "Kırlar ve Denizler" adları al-
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- tında iki cilt halinde toplamışken daha sonra "Ruh-i Bikayd"
gisidir? adı altında yayımlamıştır.
A) Yahya Kemal Beyatlı Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi

getirilmelidir?
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Ahmet Haşim A) Faik Ali
D) Tahsin Nahit B) Şahabettin Süleyman
E) Süleyman Nazif C) Tahsin Nahit
D) Fuad Köprülü
E) Ali Canip Yöntem
6. Yazarın Meşrutiyetten sonra Fecr-i Ati'nin kadın yazarların-

3. ---, Türk futbolcu, şair Galatasaray'ın ilk Türk kaptanıdır ve dan Ruhsan Nevvare ile yazmış oldukları üç perdelik "Jön
önemli bir futbolcusudur. Fecr-i Ati Topluluğu kurucuları Türk" (1908) piyesi dikkat çekmiştir. Ruhsan Nevvare ile
arasında yer alır. Victor Hugo'nun "Mavi Gözlü Yunan Ço- "Aşkımız" ve "Sanatkârlar" isimli basılmamış birer perdelik
cuğu" şiirine karşılık yazdığı "Kin" adlı şiiri ile o dönemde iki komedisi daha vardır. Yazar Şahabettin Süleyman ile de
çok geniş yankılar uyandırmıştır. ortak eserler vermiştir. Bu piyeslerin en önemlisi "Kösem
Sultan" (1910) isimli tarihi piyestir.
dir?
A) Emin Bülent Serdaroğlu
A) Ahmet Haşim
B) Ahmet Haşim
C) Tahsin Nihat
C) Mehmet Rauf
D) Ali Canip
D) Tahsin Nahit
E) Faik Ali
E) Süleyman Nazif

7. Aşağıdaki eserlerden hangisi Şahabettin Süleyman'a 11. (I) Servetifünun dergisinde 1910'da bir bildiri yayımlayarak
aittir? kendilerini kamuoyuna duyuran bir edebiyat topluluğudur.
A) Nirvana B) Piyale C) Fırtına (II) Türk edebiyatına herhangi bir yenilik getirememişler-
dir. (III) Servetifünunculardan farklı bir sanat anlayışı
D) Şermin E) Kin benimsemişlerdir. (IV) Sanatlı söyleyişlere ve imgelere sık-
ça yer vermişlerdir. (V) Fecriâticilerin çoğu Milli Edebiyat
akımına katılmış; bu dönem bir tek Ahmet Haşim'le anılır
olmuştur.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde Fecriâti toplulu-
ğu ile ilgili bilgi yanlışı vardır?
8. Aşağıdakilerin hangisinde eser-yazar eşleştirilmesi A) I B) II C) III D) IV E) V

yanlıştır?
A) Emin Bülent – Frankfurt Seyahatnamesi

B) Mehmet Rauf – Siyah İnciler 12. Fecriâti topluluğu için aşağıda yapılan açıklamaların
hangisinde bilgi yanlışı vardır?
C) Şahabettin Süleyman – Çıkmaz Sokak
D) Hüseyin Rahmi Gürpınar – İffet A) Edebiyatımızda bildiri yayımlayan ilk topluluktur.
E) Ahmet Haşim – Göl Saatleri B) Şiirlerinde aruz ölçüsü kullanmışlar.
C) Şiirlerinde ağır, süslü bir dil kulanmışlardır; Arapça,
Farsça sözcük ve tamlamalara sıkça yer vermişlerdir.
D) 1911 yılında "Yeni Lisan" makalesinde fikirlerinı açıkla-
mışlardır.
E) Topluluk üyeleri şiirde sembolizm, parnasizm ile em-
peryonizmden; roman ve hikâyede realizm ile natüra-
9. (I) Servetifünun edebiyatına tepki olarak doğmuştur. (II) lizmden etkilenmişlerdir.
Aruz veznini kullanarak serbest müstezat türünü daha da
geliştirmişlerdir. (III) Fecriâti'nin en önemli temsilcisi Ahmet
Haşim'dir. (IV) Fecriâti, Edebiyatıcedide ile Milli Edebiyat
arasında bir köprü görevi görür (V) Servetifünun gibi Batı 13. Aşağıdakilerden hangisi Fecriâti topluluğunda yer
edebiyatını değil halk edebiyatını örnek almışlardır. alan sanatçılardan biri değildir?
Numaralanmış yerlerin hangisinde Fecriâti topluluğu A) Emin Bülent Serdaroğlu
hakkında bir bilgi yanlışı yapılmıştır?
B) Ahmet Rasim
A) I B) II C) III D) IV E) V C) Celâl Sahir Erozan
D) Yakup Kadri
10. Fecriâti ile ilgili aşağıdaki verilenlerin hangisinde bilgi

14. Aşağıdakilerden hangisi, Fecriâti topluluğunda yer
yanlışı yapılmıştır?
alan sanatçılardan biri değildir?
A) Edebiyatımızda ilk edebi bildiri yayınlayan topluluktur.
A) Ahmet Haşim
B) "Sanat şahsi ve muhteremdir" görüşüne bağlıdırlar.
B) Hamdullah Suphi Tanrıöver
C) Özellikle şiirde sade dil ve hece ölçüsü kullanılmıştır.
C) Şahabettin Süleyman
D) Batı özellikle Fransız edebiyatını örnek almışlardır.
D) Tahsin Nahit
E) Fecriâti'nin isim babalığını Faik Ali yapmıştır.
14. E 13. B 12. D 11. C 10. C 9. E 8. A 7. C 6. D 5. C 4. B 3. A 2. C 1. D Cevaplar

1. Aşağıdakilerden hangisi Fecriâti edebiyatının özelikle- 4. ------ 1909 yılında yirmi otuz yaşlarındaki genç edebiyatçı-
ri arasında yer almaz? ların birleşmesiyle oluşmuştur. Bu grupta yer alan sanat-
çılar, üslupta söyleyişte ve içerikte tam bir Batı hayranlığı
A) Divan edebiyatı nazım biçimlerini geliştirmişlerdir.
ile Servetifünun edebiyat hareketinin ilerisine geçmek iste-
B) Serbest müstezat geliştirilerek serbest nazma yakla- mişlerdir. Topluluğun isim babalığını Faik Ali üstlenmiştir.
şılmıştır.
C) "Sanat şahsi ve muhteremdir" ilkesiyle hareket edilmiş getirilmelidir?
sanata sosyal bir işlev yüklenmemiştir.
A) Yedi Meşaleciler
D) Şairleri şiire bir yenilik getirmemiş, Servetifünun şiiri-
nin devamı olmaktan öteye gidememiştir. B) Milli Edebiyat
E) Aruz ölçüsünü kullanmışlardır. C) Beş Hececiler

D) Fecriâti Topluluğu
E) Garipçiler
2. Aşağıdakilerden hangisi Fecriâti Dönemi ile ilgili bilgi

yanlışı vardır?
A) Bireyci bir anlayış benimsenmiştir.

B) Roman, hikâyede olayın akışı kesilmiş, okuyucuya bil-
gi verilmiştir. 5. İkinci ve son şiir kitabı "Piyale"nin girişinde "Şiir Hakkında
Bazı Mülahazalar" bölümünde şiirle ilgili görüşlerini açık-
C) Müzikalite önemsenmiş, sözcükler arasındaki ses uyu-
lar: Şair ne bir gerçek habercisi ne güzel konuşmayı sanat
muna dikkat edilmiştir.
haline getirmiş bir kişi ne de bir yasak koyucudur. Şairin
D) Sanatlı söyleyişlere ve imgelere yer verilmiştir dili, düzyazı gibi anlaşılmak için değil, hissedilmek için ya-
E) Fransız edebiyatı ve sembolist şairleri örnek almışlar- ratılmış, müzik ile söz arasında, ama sözden çok müziğe
dır. yakın ortalama bir dildir.
Yukarıda sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Falih Rıfkı Atay

B) Mehmet Emin Yurdakul
C) Yahya Kemal Beyatlı
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Fecriâti topluluğu ile D) Aka Gündüz
ilgili bir bilgi yanlışı vardır? E) Ahmet Haşim
A) Fecriâti Beyannamesine imza atan sanatçılardan ba-
zıları; Ahmet Haşim, Yakup Kadri, Emin Bülent, Refik
Halit'tir.
B) Servetifünun'u eleştirmelerine rağmen, şiir sahasında
bu edebiyatın özelliklerini sürdürür.
C) Beyannamede yapacaklarını söyledikleri şeylerin he-
men hepsini gerçekleştirmişlerdir. 6. Aşağıdaki eserlerin hangisi Ahmet Haşim'e ait değil-
dir?
D) Şiirde özellikle sembolizmin etkisi söz konusudur, hi-
kayede Maupassant, tiyatroda ise Henrich İbsen örnek A) Siyah İnciler
alınır. B) Bize Göre
E) Dağılmalarında özellikle Ömer Seyfettin ve Ziya Gö- C) Piyale
kalp'ın çıkardıkları Genç Kalemler dergisi etkilidir.
D) Göl Saatleri
E) Frankfurt Seyahatnamesi

7. Ahmet Haşim'le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi 10. Ahmet Haşim'le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez? söylenemez?
A) Hece ölçüsünü hiç kullanmamıştır, hatta bu ölçüyü A) Fecriâti topluluğunun en güçlü şairidir.
"Köylü vezni" olarak nitelemiştir. B) "Uçun Kuşlar" adlı şiiriyle geniş kesimlerce sevilmiştir.
B) Serbest müstezatı kullanmıştır. C) "Piyâle" şairin olgunluk dönemi şiirlerini kapsamakta-
C) "Üç İstanbul" adlı önemli bir romanı vardır. dır.
D) Empresyonizm ve sembolizmin etkisiyle şiirler yazmış- D) Şiirlerinde musiki de vardır, ona göre şiir, anlamın ve
tır. ahengin uyumundan doğar.
E) "Merdiven", "O Belde" tanınmış şiirlerindendir. E) Ona göre şiir, musiki ile söz arasında fakat sözden çok
musiki yakın bir dildir.
8. Cenap Şahabettin Gizli Figanlar

Ahmet Haşim Son Emel
Hüseyin Rahmi Gürpınar Sis
Mehmet Rauf Elhan-ı Şita 11. Aşağıdakilerden hangisi Fecriâti topluluğunda yer al-
mış sanatçılardan biri değildir?
Süleyman Nazif Mürebbiye
Yukarıdaki eser ve yazar adları eşleştirilirse hangi ya- A) Recaizade Mahmut Ekrem
zar ve eser dışta kalır? B) Ahmet Haşim
A) Hüseyin Rahmi Gürpınar – Mürebbiye C) Faik Ali Ozansoy
B) Cenap Şahabettin – Elhan-ı Şita D) Mehmet Fuat
C) Mehmet Rauf – Son Emel E) Emin Bülent
D) Ahmet Haşim – Sis

E) Süleyman Nazif –Gizli Figanlar
9. Yazarın 1921'de basılan ilk şiir kitabı "Göl Saatleri"nin ba- 12. Aşağıdakilerden hangisi Fecriâti topluluğunda yer al-
mış sanatçılardan biri değildir?
şındaki küçük manzumeler, bu dönemin asıl eserleridir.
İzlenimci ressam etüdlerini andıran bu şiirlerle yazar, do- A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
ğanın özünü sızdırmak ister gibidir.
B) Hamdullah Suphi
C) Ziya Paşa
dir?
D) Şahabettin Süleyman
A) Ahmet Haşim E) Celal Sahir
B) Ziya Gökalp
C) Mehmet Emin Yurdakul
D) Yahya Kemal Beyatlı
E) Tevfik Fikret
12. C 11. A 10. B 9. A 8. D 7. C 6. A 5. E 4. D 3. C 2. B 1. A Cevaplar

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ
Millî Edebiyat Döneminin Oluşumu
22
Kazanım: XIX. yy. sonu ile XX. yy. başlarında siyasi, sosyal ve düşünce hayatında tartışılan Batılcılık, Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük cereyanlarının
ortaya çıkış sebeplerini, amaçlarını, temsilcilerini, kaynaklarını, temel düşüncelerini açıklar. 1911 sonrası Türk edebiyatının millî devlet ve
milletleşme çevresinde ileri sürülen fikirler, başvurulan anlatım ve metin türleri etrafında geliştiğini açıklar. Sosyal, tarihi, fikri ve ilmî tema-
ların sade bir dille doğal bir söyleyiş ve anlatımla ifade edildiğini açıklar. Milli Edebiyat Dönemi'nin bir dönemin adı olduğunu kavrar; milliyetçi
edebiyat ile milli edebiyatın farklılığını açıklar. Milliyetçi edebiyatın sade dil, hece vezni ve Türkçülük hareketi çevresinde oluştuğunu açıklar.
hhMİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ'NİN OLUŞUMU hh Bu akımlar sadece siyasî özellik göstermemiş, sanat ve ede-
biyatı da etkilemiştir.
hh Millete ait özelliklerin yansıtıldığı, kaynağını ve ruhunu millet-
hh Bu akımlardan İslamcılık, Osmanlıcılık ve Batıcılık tam ve
ten alan edebiyata Millî Edebiyat denir.
yaygın bir hareket hâline gelememiş, Türkçülük akımı ise
hh Bu kavram, Türk edebiyatı için bütüncül bir anlam taşıma- hem Millî Edebiyatın doğmasını sağlamış hem de yeni Cum-
makla birlikte daha çok, 1911-1923 yıllarını arasını kapsayan huriyetin kurulmasında ve devamında önemi rol oynamıştır.
dönemi ifade eder.
hh Edebiyat tarihçileri, Millî Edebiyat'ın başlangıç tarihi olarak

Osmanlıcılık
Selanik'te çıkan Genç Kalemler dergisinde Ömer Seyfettin'in
hh Osmanlıcılık, o günkü İmparatorluk sınırları içindeki bütün va-
"Yeni Lisan" makalesinin yayımlandığı 1911 yılını kabul eder-
tandaşları din, dil, kültür ayrılıklarına bakmaksızın bir bayrak
ler.
altında yaşatma politikasıydı.
hh Millî Edebiyat dönemi ürünlerinde de dönemin yaygın fikir
hh Öteden beri devletin politikası da buydu.
akımları etkili olmuştur.
hh İmparatorluk içindeki Türk ve Müslüman olmayan unsurlara
da aynı eşit hakları tanımış olan devlet daha sonraları Tan-
Bu akımlar Şunlardır zimat Fermanı ile bu hakkı bütün açıklığı ile Batı’ya karşı da
hh Osmanlıcılık ilan etmiştir.
hh İslamcılık hh Osmanlı’nın devlet anlayışında Müslüman olmayanlara karşı
hh Batıcılık adil davranmamak diye bir şey yoktu.
hh Türkçülük hh Onlarla tarih boyunca aynı İmparatorluk çatısı altında be-

raber yaşamış olmamıza rağmen kendi kültür ve inançları
içerisinde serbest bırakmış olmamız, belki devletin kuvvetli
olduğu dönemlerinde ciddi bir problem arz etmiyordu ama
hh Bu düşünce akımları dünyadaki gelişme ve değişme karşı- zayıf düştüğümüz zamanlarda bunların bir ayrılık ve gayrilik
güdecekleri doğaldı.
sında devletin bütünlüğünü korumak için ortaya çıkmıştır.
Sorusu
Öğretmen
II. Abdülhamit hangi ideoloji (fikir akımı) ile ülkeyi kurtarmaya çalış-
mıştır?
Cevap: İslamcılık

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ / Milli Edebiyat Dönemi'nin Oluşumu
hh Bu devlet anlayışı birçok fikir adamımız tarafından eleştiril- İslamcılık

miştir.
hh Bu fikir akımı da İmparatorluk dahilindeki Müslümanları bir
hh Osmanlıcılık anlayışının, İmparatorluğu parçalatmamayı he- devlet halinde muhafaza etme düşüncesine dayanır.
def tutmuş olması bakımından zamanına göre haklı bir devlet hh Özellikle Balkan bozgunundan sonra yani, Müslüman olma-
politikası olduğu kabul edilir. Bu anlayış Meşrutiyet yıllarına yan unsurların bizimle aynı devlet içinde yaşamama konu-
kadar hemen hemen bütün devlet adamları ve edebiyatçıla- sunda kesin bir tavır almaları üzerine bu anlayış birçok aydın
rımızın ortak fikridir. tarafından ortaya atılmış bir siyasi harekettir.
hh Tanzimat I. Dönem sanatçıları bu ideolojiye bağlıdır. hh Fikriyatını Cemaleddin-i Efgani ve Şeyh Abduh’tan alan bu
hareket, Meşrutiyet öncesi yıllarda devlet tarafından da kıs-

hh Gayrimüslimlere karşı uygulanan bu politika, önceleri devle-
men himaye görmüştür.
tin kudret ve kuvvetinin görünmesidir.
hh Sultan Abdülhamid’in Efgani’yi gözetim ve denetim altında
hh Tanzimat’la bunun Batı ülkelerine karşı bir taahhütname ha- tuttuğu, halifelik kurumu aracılığıyla Müslüman unsurlar üze-
line getirilişi doğrudan doğruya devletin güçsüzlüğünün bir rindeki devlet hakimiyetini pekiştirme konusunda gayret gös-
göstergesidir. terdiği bilinmektedir.
hh İslamcılık hareketi şahsi çıkarları bakımından İmparatorluğun

hh Birçok fikir adamı, imparatorluktaki gayrimüslim unsurların
dağılmasını gerekli gören dış düşmanların tahrik ve yardım-
varlığımız içinde eritememiş olmamızın yanlış bir politika ol-
ları ile bağımsızlıklarını kazanan Balkan devletlerinden sonra
duğunu savunmuştur.
geniş ilgi görmüş fakat aynı şekilde milliyetçilikten etkilenen
Arnavut ve Arapların Birinci Dünya Savaşı ile artık İmpara-

hh II. Meşrutiyet'ten sonra başlayan Balkan Savaşları daha ön- torluğun bir parçası olmaktan çıkmaları karşısında önemini
ceki ihmalin sonucu olarak kabul edilir. yitirmiştir.
hh Meşrutiyet Dönemi'nde önemini yitirmiş Pan-İslavizm,
hh Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa gibi sanatçılar bu anlayışa Pan-Germanizm, Pan-Latinizm, gibi cereyanlar Osmanlı
Devleti’ndeki Hristiyanları kışkırtmaktaydı.

bağlıdır.
hh Bu Hristiyan unsurların er geç bizden kopacağını anlayan
devlet, Osmanlıcılık siyasetini mecburi olarak gütmekle bir-
likte İslam Birliği ülküsünü de bir kuvvet dengesi sağlamak
adına benimsemiştir.
hh İslamcı hareketin başlıca yayın organı Sıratımüstakim der-
gisidir.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Millî Edebiyat Dönemi'nin Oluşumu
hh Bu dergi sonra Sebilürreşad adı ile çıkmıştır. Batıcılık

hh Bu akımın tanınmış imzaları M. Akif, Eşref Edip, Elmalılı Ham-
hh Bu akımın bazı izleri Tanzimat öncesine kadar uzanır.
di, Babanzade Ahmed Naim, M. Şemseddin (Günaltay)’dir.
hh III. Selim, II. Mahmut devirlerinde ve daha önceleri devlet
hh İslamcılık cereyanı, yeryüzündeki Müslümanları bir bayrak
bünyesinde yapılan bazı yenilik hareketleri ve reformlar da
altında toplamayı hedef tutmak bakımından, Türkleri de içine
hep Batı’yı esas tutarak yapılmıştır.
aldığından, bir bakıma Türkçülük akımını da içine almaktadır.
hh 1839 Tanzimat sonrası yapılan yeniliklerde hep Batı model
İslamcıların İmparatorluk döneminde yakın idealleri, ancak
alınmıştır.
İmparatorluğa dahil Müslüman toplulukları hedef tutmuştur.
hh Tanzimat’ın kurucusu Mustafa Reşit Paşa ve arkadaşlarının
hh İslamcılık, önceleri şiddetle karşı olduğu ırk mefhumuna ge-
Batıcılık anlayışı ile Meşrutiyet dönemi Batıcılarının anlayışları
lişen ve değişen şartlar gereği sonradan sahip çıkmış, İslam
arasında, Batı’ya daha derinden bir hayranlık duyma ve onu
yurdu tabiri ile de Anadolu’yu anlar olmuştur. Bu nokta Akif’in
her alanda benimseme bakımından bazı farklılıklar vardır.
şiirlerinde açıklığı ile görülmektedir.
hh Tanzimat hareketi daha ılımlı bir anlayışa sahiptir.
hh Geri kalışımızın sebebini, dini layığı olduğu şekilde anlama-

Örnek 1: makta ve uygulamamakta görür.
Osmanlıcılık düşüncesi, gayrimüslim unsurların impara-

hh Tanzimat Fermanı’na hakim olan anlayış budur.
torluktan ayrılmasıyla önemini yitirmiştir. Bu düşüncenin
yerine İmparatorluk'ta bulunan bütün Müslümanları tek bir hh Devlet bünyesinde yapılması gereken operasyonda, Batı’nın
devlet halinde tutup İslam inancı ortaklığından birlikte hare-
ket etmeyi öngören İslamcılık ideolojisi getirilmiştir. Bu fikrin esas alınmış olmasına rağmen, onu İslam’a uygun bir şekilde
yayın organı ---- dergisidir. Bu fikrin edebiyat dünyasındaki düzenleme ve uygulama gayreti ve temennisi vardır.
en önemli temsilcisi ---.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler- hh Meşrutiyet Dönemi Batıcılarında ise bu dini anlayış en aza
den hangisinde verilenler getirilmelidir? indirilmiş; bizden üstün oldukları kesin olarak kabul edilen
A) Sebilürreşad – Mehmet Akif Ersoy'dur. Batı dünyasının, bütün sosyal kurumlarının ayniyle bizde de
B) Çocuk Bahçesi – Mehmet Emin Yurdakul'dur.
uygulanması kurtuluşumuz için şart görülmüştür.
C) Genç Kalemler – Ömer Seyfettin'dir.
D) Servetifünun – Tevfik Fikret'tir. hh Batı’nın kurumlarının, yani düzen şeklinin, Batı’nın kendi kül-
E) Sıretımüstakim – Namık Kemal'dir. tür ve medeniyetine uygun olarak oluştuğunu da göz önünde
Sebilürreşad dergisi İslamcılık fikrini savunanların yayın organıdır. M. Akif bu

tutarak, bu kurumların ayniyle bizde de uygulanmasında her-
fikrin en önemli temsilcidir. Cevap: A hangi bir başarısızlığa uğranılmaması için, topyekûn toplu-
mumuzun kültür ve medeniyet bakımından da Batı dünyası
içerisinde yer almasını şart görmüşlerdir.

hh Yani her sahada bizden üstün gördükleri Batı’nın, mevcut hh Tanzimat Dönemi'ne kadar Türk sözünden yalnız Osmanlı
özellikleriyle çelişmesiz bir bütün oluşturduğu, memleketimi- Türkleri anlaşılıyordu.
zin kurtulması için kendimizi o dünyaya dahil etmemiz gerek-

hh Tanzimat Devri'nde Türk kelimesinin anlamı birdenbire geniş-
tiğini savunmuşlardır.
ledi ve "Türk" sözü dünyadaki bütün Türkler için kullanılır hale
hh Batıcılık bu sebeple menşei olarak en belirli şekilde Tanzi- geldi.
mat’la başlar.
hh Ahmet Vefik Paşa'nın Şecere-i Türkî tercümesi vardır.
hh Fakat bir bakıma sistemleşmesi Meşrutiyet dönemindedir.

hh Bursalı Tahir, Necib Asım, Şemsettin Sami gibi yazarların
Batıcılık her bakımdan köklü reformları öngörür.
Türkçülükle ilgili çalışmalarının yanı sıra Yusuf Akçura'nın
hh Onun ancak ilim ve fennine ihtiyacımızın olduğu düşüncesine Üç Tarz-ı Siyaset (Osmanlıcılık -İslamcılık - Türkçülük) eseri
sahip olan; örfümüzden, kültürümüzden fedakârlık yapmaya vardır.
yanaşmayan İslamcı ve Türkçü akımla Batıcılık temelde bü-
hh Türkçülük düşüncesi sadece Türkiye'de yaşayanları değil,
yük aykırılık içerisindedir.
dünyanın her yerindeki Türkleri kapsayan, "Bütün Türkçülük"
hh Aile düzeninden, ekonomik yapıya, yargı kurumlarından kılık fikrini canlandırmaya çalışan bir harekettir.
kıyafete, kültür ve medeniyet anlayışından dini müessesele-
hh Türk sözü anlamı genişleyerek, yalnız Osmanlı Türkleri için
re kadar topyekûn bütün millet ve devlet bünyesinde Batılı-
değil, dünyada çeşitli adlar altında yaşamış, devlet kurmuş ve
laşmamızı şart gören bu asrilik akımı, devir devir Tanzimat,
yaşayan bütün Türkler için kullanılmaya başlanmıştır.
Meşrutiyet ve özellikle Cumhuriyet inkılaplarıyla bir ölçüde
hh Milliyetçilik hareketi 1908'den sonra önce kültürel bir akım
gerçekleşmiş bulunmaktadır.
olarak başlamıştır.
hh Öncülüğünü İctihat dergisiyle Dr. Abdullah Cevdet'in yaptı-
ğı bu akımın diğer ileri gelenleri Celal Nuri ve Terbiyeci Satı hh Bu hareket, Balkan Savaşları'ndan sonra dernekler ve yayın
Beylerdir. organları oluşturmak yoluyla siyasi bir nitelik kazanmış, teş
kilatlanmaya başlamıştır.
hh Rusya'dan kaçarak İstanbul'a gelen bazı Türklerin kurduğu

Türkçülük
"Türk Derneği", bu hareketin merkezi olmuştur.
hh Osmanlıcılık ve İslamcılık düşünceleri siyasi alanda ortaya
hh Bu derneğin kapanmasından sonra önce "Türk Yurdu Cemi-
çıkıp sonra edebiyata geçtikleri halde, Milliyetçilik - Türkçü-
yeti" daha sonra da "Türk Ocağı" kurulmuştur.
lük ideolojisi önce edebiyat ve fikir adamları tarafından ortaya
atılmış, sonra siyaset alanına geçmiştir. hh Türk Yurdu Cemiyeti, Türk Yurdu dergisini çıkarmıştır. Türk
Ocağı derneğinin kurucuları Mehmet Emin Yurdakul, Ağaoğlu

hh Türkçülükle ilgili çalışmaların geçmişi Tanzimat Dönemi'ne
Ahmet ve Dr. Fuat Sabit'tir.
uzanır.
hh Türk Ocağı milliyetçi dernekler içinde en sürekli olanıdır.

hh Türkçülük akımı, Osmanlıcılık düşüncesinin Balkan Savaşla- Millî Edebiyat Dönemi'nde Dernekler
rı'nda başarısız olmasıyla ortaya çıkmıştır.
Türk Derneği
hh Türkçülük akımının amaçları şöyle sıralanabilir:
hh Türk Derneği, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’da ku-
hh Bilinçsiz şekilde yaşayan Türkleri bilinçlendirip milliyetini id- rulmuş bir dernektir.
rak ettirmek
hh İlk milliyetçi kuruluş olarak kabul edilir.
hh Türk milletini İslam dünyasında yeniden etkili kılmak
hh 25 Aralık 1908'de kurulan derneğin kurucuları arasında Ne-
hh Modernleşmek ancak körü körüne Batı'yı taklit etmemek cip Asım Bey (Yazıksız), Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Hikmet
hh Türk milletini Batı medeniyeti çerçevesinde sürekli ilerleyen, Bey (Müftüoğlu), Rıza Tevfik Bey (Bölükbaşı), Bursalı Meh-
hiçbir milletten geri kalmayan bir seviyeye yükseltmek met Tahir Bey, Veled Çelebi (İzbudak), Akçuraoğlu Yusuf,
Fuat Raif Bey, Emrullah Efendi yer alır.

hh Millî bir iktisat politikası izlemek
hh Dernek, kurs ve konferanslar düzenlemiş, kendi adı ile bir
hh Dilde sadeleşmeye gitmek
dergi çıkarmıştır.
hh Tarih bilincini aşılamak
hh Derneğin amacı 1909 yılında çıkartılan Türk Dili Dergisi’nde
hh Son hedef olarak bütün dünyadaki Türkleri tek bayrak altında açıklanmıştır.
toplamak (Turancılık)
hh Amaç, “Türk diye anılan bütün kavimlerin mâzisi, hâli ve eser-
lerini öğrenmek ve öğretmek”tir.

Örnek 2:
hh Üyeleri dil ve kültür arasındaki ilişkiyi kavramış olan dernek,
Milli edebiyat ---- yılında ---- çıkarılan ---- dergisi ile başla-
tılır. dilde yalınlaşma hareketi için çalışmıştır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han- hh Bu cemiyetin çatısı altında Rus bilimadamı Gordlevski, Dok-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
tor Karaçun Efendi, Alman bilimadamı Martin Hartmann ile
A) 1896 – İstanbul'da – Servetifünun
Türkçü yazarlardan İsmâil Bey Gasprinski, Hüseyinzâde Ali
B) 1909 – İzmir'de – Fecriâti
Bey, Mehmed Emin Bey (Yurdakul), Köprülüzâde Mehmed
C) 1911 –Selanik'te – Genç Kalemler
D) 1923 – Ankara'da Varlık Fuâd Bey, Ispartalı Hakkı Bey, Hüseyin Cahit Bey (Yalçın),
E) 1911 – Selanik'te – Çocuk Bahçesi Hâlit Ziya Bey (Uşaklıgil) ve Ermeni mebuslardan Agop Bo-
yacıyan ve Tıngır Efendiler de vardı.

Milli edebiyat 1911 yılında Selanik'te çıkarılan "Genç Kalemler" dergisi ile baş-
latılır. Cevap: C
hh Derneğin aylık yayın organı, kendi adını taşıyan"Türk Derne-
ği Dergisi" idi.
hh Dergi, 1911'de altı, 1912'de bir sayı olmak üzere yedi sayı
çıktıktan sonra kapanmıştır.

Sorusu
Öğretmen
Osmanlı milletleri içinde milliyetçilik akımından en son Türkler etkilen-

miştir, neden?
Cevap: Türkler, devletin asıl sahipleri olarak kendilerini görmüşler, bu

nedenle milliyetçiliğin önüne geçmeye çalışmışlardır.

hh Dergide, Türk tarihi ve Osmanlı toplumu üzerine yazılmış ma- hh Daha sonra bunlara; Ahmed Hikmet, Akil Muhtar, Hüseyinza-
kaleler yayımlanmış makalelerde esas olarak dil sorunu ele de Ali, Mehmed Ali Tevfik, Köprülüzade Mehmed Fuad, Ham-
alınmıştır. dullah Suphi gibi yeni isimler katılmıştır.
hh Dernek, 1912 yılına kadar devam ettikten sonra dağılmış; hh 1912 senesinde ilk toplantı yapılmış ve geçici bir tüzük ha-
kalan elemanları yeni kurulan Türk Yurdu adlı cemiyete ka- zırlanmıştır.
tılmış; Türk Ocağı Cemiyeti kurulunca Türk Yurdu Cemiyeti hh Fuad Sabit’in teklifiyle derneğe “Türk Ocakları” adı verilmiştir.
elemanları olarak oraya devrolmuşlardır. hh Başkanlığına Ahmed Ferid (Tek), İkinci başkanlığına Yusuf
Akçura, genel sekreterliğe Mehmed Ali Tevfik getirilmiştir.
hh Kısa bir süre içinde faaliyetlerini hızla geliştiren Türk Ocak-

Türk Ocakları
larının ertesi yıl başkanlığına Hamdullah Suphi (Tanrıöver)
hh Türk Ocakları Türkiye'de Osmanlı Devleti'nde ve Cumhuriyet
seçilmiştir.
Dönemi'nde faaliyet gösteren Türk kültür dernekleridir.
hh Kısa zamanda Türk aydınları ve gençleri arasında hızla be-
hh İlk defa 1912 yılında kurulmuştur. nimsenmiştir.
hh Asrın başlarında Osmanlı Devleti içinde yaşayan azınlıklar, hh Ülkenin her tarafında şubeler açılmıştır.
devlete karşı birtakım bölücü faaliyetlere girişmişlerdi.
hh Derneğin 1923 yılında 43 şubesi vardı, Ocak, yayın faaliyet-
hh Dış devletler de onlara destek olmuştur. lerine Türk Yurdu dergisiyle başlamış ve 1923 yılında Yeni
hh Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek’i topraklarına katmış; Mecmua ocağın resmi yayın organı olmuştur.
Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiş ve Girit 1908’de Yuna-

nistan’a katmıştır.
Millî Edebiyat Akımının Gelişmesini Sağlayan Dergi
hh Böylece bir tarafta Osmanlı Devletinden kopmalar, diğer ta- ve Gazeteler
rafta iç karışıklıklar başlamıştır.
Çocuk Bahçesi:
hh Hedef, Türk devletini yıkmaktır. İşte Türk Ocakları, bu tür fa-
hh Edebiyat-ı Cedide'nin yayın organı olan Servetifünun dergisi
aliyetleri önlemek, birlik ve beraberliği sağlamak gayesiyle
kapatılınca, İstanbul'daki baskıdan bunalan gençlik, Sela-
kurulmuştur. nik'te "Çocuk Bahçesi" dergisini çıkarmıştır (1905).
hh Türk Ocaklarının kuruluşunda tıbbiyeli gençler faal rol oyna- hh Dergide Mehmet Emin Yurdakul'un arı dille ve hece ölçüsüyle
mışlardır. yazılmış şiirleri yayınlanmıştır.
hh Bu tıbbiyeli gençlere mülkiyeli gençler de katılmışlardır. hh Aynı dergide Tevfik Fikret ve Rıza Tevfik'in yazılarına da yer
hh İlk kuruluşunda; Mehmed Emin, Yusuf Akçura, Ahmed Ferit verilmiştir.
(Tek), Ağaoğlu Ahmed, Fuad Sabit, Emin Bülent gibi yazarlar

ve fikir adamları yer almıştır.

2. Genç Kalemler: 6. Yeni Mecmua:
hh "Çocuk Bahçesi" kapanınca, bu derginin yerini "Genç Kalem- hh 1917'de İttihat ve Terakki Fırkasınca çıkarılan bu dergiyi Ziya
ler" almıştır (1911). Gökalp yönetmiştir.
hh İlk sayısında "Yeni Lisan" başlıklı imzasız bir yazı yayımlan-
hh Yahya Kemal, Yakup Kadri, Refik Halit gibi sanatçılar da bu
mıştır.
dergide yazmışlardır.
hh Ömer Seyfettin tarafından kaleme alındığı anlaşılan bu yazı-
hh Yeni Mecmua, yayımını 1923'e kadar sürdürmüştür.
da milli bir dil ve edebiyattan söz edilmektedir.
7. Dergâh:
hh Ziya Gökalp, Ali Canip, Hamdullah Suphi, Faik Ali, Celal Sa-
hir... derginin diğer yazarlarıdır. hh 1921'de Mustafa Nihat (Özön) tarafından çıkarılan dergide,
3. Türk Derneği: Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Yakup Kadri, Falih Rıfkı'nın ya-
zıları yayımlanmıştır.
hh Yusuf Akçura, Necip Asım, Rıza Tevfik gibi yazar ve düşü-
nürlerce kurulan Türk Derneği, (1909) aynı adla bir de dergi hh Yahya Kemal'in başyazar olduğu bu dergide Kurtuluş Sava-
çıkarmıştır. şı'nın savunması yapılarak Anadolu insanının sorunlarına
hh Kültürel çalışmalara öncelik verileceğini ilan eden bu dergi- ışık tutulmuştur.
nin yazarları arasında Mehmet Emin, Hüseyin Cahit, Ahmet
hh Ahmet Kutsi (Tecer), Nurullah Ataç, Ahmet Hamdi (Tanpınar),
Ağanoğlu, Fuat Köprülü de vardır.
Abdülhak Şinasi (Hisar) dergide yazan gençlerdir.
4. Türk Yurdu:
hh Bunlar ilerideki yıllarda ün kazanacaklardır.
hh Bu dergi, Yusuf Akçura, Ahmet Hikmet (Müftüoğlu) ve Ahmet
Ağaoğlu'nun kurduğu Türk Yurdu Derneğinin yayın organıdır.
1911'de çıkarılan dergi, Türkçülük düşüncesini savunmuştur; Örnek 3:

hh I. Dünya Savaşına kadar yayımını sürdürmüştür. Türk Derneği'nin kurucuları arasında aşağıdakilerden
hangisi yoktur?
5. Halka Doğru ve Türk Sözü :
A) Necip Asım
hh Halka Doğru (1913) ve Türk Sözü (1914) dergileri Türk Yurdu B) Rıza Tevfik
dergisine dayalı olarak haftalık çıkmıştır. C) Yusuf Akçura

D) Ahmet Hikmet
hh Dergileri Celal Sahir (Erozon) yürütmüştür. E) Ömer Seyfettin
hh Türk Sözü dergisinin başyazarlığını Ömer Seyfettin yapmış- Ömer Seyfettin, Türk Derneği'nin kurucuları arasında yer alan bir isim değildir.
tır. . Cevap: E
hh Geniş bir yazar kadrosu olan bu dergiler, I. Dünya Savaşının
sürdüğü yıllarda kapanmıştır.

hh İçlerinde Necip Asım, Ahmet Midhat, Emrullah, Ahmet Hik-

Örnek 4:
met, Rıza Tevfik, Bursalı Tahir, Fuat Köseraif, Velet Çelebi'nin
1909 yılında çıkarılan bu derginin yazarları arasında Meh-
met Emin, Fuad Köprülü, Hüseyin Cahit gibi önemli isimler bulunduğu aydınlar, 1908 yılının sonlarında Türk Derneğinin
vardır.
temellerini atarlar.
Bu cümlede sözü edilen dergi aşağıdakilerden hangi-
sidir?
hh Hazırladıkları "Nizamname"nin daha ilk maddelerinde dilimi-
A) Çocuk Bahçesİ
zin açık, sade, güzel, bilim dili olabilecek şekilde geniş ve
B) Genç Kalemler
C) Servetifünun uygarlığa elverişli bir dereceye gelmesine çalışılacağı ve im-
D) Türk Derneği lasının buna göre inceleneceği hükmü yer almaktadır.

E) Türk Sözü
Verilen cümlede Türk Derneği ile ilgili bilgi verilmiştir. Cevap: D hh Çıkardıkları Türk Derneği dergisinin başında yayımladıkları
"beyanname"de de benzer düşünceler dile getirilir.
hh Milli Edebiyat Selanik'te çıkarılan Genç Kalemler, dergisinde hh Dil konusunda farklı düşüncelerin tartışıldığı, farklı önerilerin
yayımlanan "Yeni Lisan" makalesi ile başlatılır. sunulduğu böyle bir dönemde Türk kültür ve düşünce hayatı-
nın önemli bir merkezi durumunda olan Selanik'te aydınlar da
bir arayış içerisindeydi.

Türk Derneği
hh Selanik, öteden beri Türk kültür ve düşünce hayatında yeri

hh Bazı tartışmaların sürdüğü bir ortamda, Mehmet Emin'in
olan bir merkezdi.
sade bir Türkçeyle yazdığı "Cenge Giderken" başlıklı şiiri bü-
yük bir yankı oluşturmuştur. hh 1905'te çıkan Çocuk Bahçesi, başlangıçta bir okul dergisi
iken Ali Ulvî, Âkil Koyuncu, Celâl Sahir ve takma adla yazan
hh "Ben bir Türk'üm dinim cinsim uludur" dizesiyle başlayan ve
pek çok yazar ile birlikte gittikçe bir edebiyat dergisi kimliği-
1897 Yunan Savaşı dolayısıyla yazılan bu şiir, edebiyatta ol-
ne bürünmüştü.
duğu kadar dilde de yeni bir akımın başlangıcı olacaktır.
hh Hüsün ve Şiir dergisi de 1910 yılında Selanik'te yayımlanma-
hh Böyle bir ortamda, Türkçecilik hareketi daha örgütlü, daha
ya başlamıştı.
düzenli, daha bilimsel ve her şeyden önemlisi daha kararlı
hh Sadece sekiz sayı yayımlanabilmiş olan dergide Ali Canip
atılımlarla gelişmeye başlayacaktır.
başyazı yazıyordu.

hh Ancak Ali Canip derginin adını beğenmemekte ve değiştirme- bir hâl kesp etmiş. Fakat nasılsa yine aslım, esası olan fiiller
ye niyetli görülmektedir. ve sigaların istiklâlini muhafaza etmiştir. İşte bu istiklaldir ki
bugün bize Türkçeyi tekrar eski safiyet ve sühuletine, tabiili-

hh Sonunda dergiye Genç Kalemler adını verir, İttihat ve Terakki
ğine irca etmek ümidini veriyor."
Umumî Merkezi kâtibi Nesimî Sarım da sorumlu müdürlüğü-
ne getirilir. hh Yazıda edebiyatımızdaki akımların diline değinilerek bu ede-
bî eserlerde kullanılan dil eleştirilmekte, kullanılan dilin halk

hh Derginin yayın hayatında yeni bir döneme girilirken, Türkçeci-
tarafından anlaşılmaz oluşu yüzünden çoğunluğun edebiya-
lik tarihinde de yeni bir dönem başlamaktadır.
ta, kültüre ve bilime kayıtsız kaldığı yazılmaktadır.
hh Derginin birinci cildi, altıncı sayının yayımlanmasıyla sonra
hh Bu yüzden kitaplar satılmamakta, otuz milyonluk bir ülkede
erer.
en büyük gazete bile otuz bin basılmamaktadır.
hh Genç Kalemler dergisinin ikinci cildinin 19 Mart 1327 tarihli
hh Dilde yapılması gereken değişiklikler nelerdir, Yeni lisan han-
ilk sayısında imza yerinde büyük bir soru işareti bulunan Yeni
gi esaslara göre kurulacaktır? Bu soruların cevabı da bu ilk
Lisan başlıklı bir yazı yer almaktadır.
yazıdan başlayarak verilmiştir.
hh Gazetenin adının hemen üzerinde ise "Yeni lisanın tamimine
hh "Konuştuğumuz lisan, İstanbul Türçesi en tabiî bir lisandır.
hizmet eder." sözü yer almaktadır.
hh Klişe olmuş terkiplerden başka lüzumsuz zinetler asla mükâ-

hh Ömer Seyfettin tarafından yazıldığı bilinen bu yazıda önce
lememize girmez.
eski dil üzerinde durulmaktadır.
hh Yazı lisanıyla konuşmak lisanını birleştirirsek edebiyatımızı

hh "Eski lisan: Nedir? Asla konuşulmayan, Lâtince ve İbranice
ihya, yahut icat etmiş olacağız."
gibi yalnız kendisiyle meşgul olanların zevk ve idrakine taal-
lük eden bir şey!... Size bunun tarihini çabucak çizelim. Biz hh Yeni Lisan'da tamlamaların Türkçe kurallara göre kurulma-
asya'dan Garba, Anadolu'ya hicret etmişiz. Din ve edebiyat sıyla, Arapça, Farsça gereksiz sözler kendiliklerinden Türk-
bize Arabi ve Farisî öğretmiş. Hatta bir zamanlar resmî ve çeden 'savuşacak'lardır.
millî bir lisan olarak kabul ettirmeye kalkışmış. Hicretimizin ilk hh Ancak "ilmî, fennî ve edebî ıstılahlara" şimdilik dokunulma-
asırlarında Arabi ve Farisî birçok kelimeler lisanımıza girmiş. yacaktır.
Bunun katiyen zararı yok. Lakin edebiyat, sanat ve dolayısıy-
hh Bu terimler birer söz gibi kabul edilecektir.
la tezeyyün-i fikrî, Arabi ve Farisî kaideler de getirmiş. Türkçe
muvazenesini kaybetmiş. Tabiata muhalif ve son derece suni

hh Tamlamalarla ilgili ilkeler şöyle sıralanmıştır: hh Genç Kalemler dergisinin izleyen sayılarında da Yeni Lisan
yazı dizisi olarak sürmüştür.

hh Arapça ve Farsça kurallarla yapılan fevkalâde, hıfzısıhha,
darbımesel, sevkitabıî gibi tamlamalar dışındaki bütün tam- hh Bu yazıların bir bölümü imza yerinde "?" ile, bir bölümü de
lamalar terk edilecektir. "Genç Kalemler Tahrir Heyeti" imzasıyla yayımlanmıştır.
hh Türkçe çokluk ekinden başka ecnebi çokluk ekleri, edatları hh Bu yazıların büyük bir bölümü Ömer Seyfettin tarafından ve
kullanılmayacaktır. Kâinat, inşaat, maâliyat, ahlâk, Müslüman Ali Canip, Ziya Gökalp tarafından yazılmıştır.
gibi kalıplaşmış biçimdeki çokluklar kalacaktır.

hh Bu yazılarda dilin adı, kökeni, eskiliği; Arapça, Farsça kökenli
hh Türkçeleşmiş olan ama, şayet, teşke, lâkin, henüz, yani gibi sözler ve dil bilgisi kuralları, imla gibi konular üzerinde durul-
edatlar dışındaki diğer Arapça ve Farsça edatlar bırakılacak- muştur.
tır.
hh Ziya Gökalp Genç Kalemler'in 5. sayısında "Yeni Lisanın
hh Bütün bunlardan ortaya çıkan amacın "millî bir lisan, millî bir Güzelliği" başlıklı yazısında dilde ikili bir şekilde kullanılan
edebiyat vücuda getirmek" olduğuna değinilmekte ve genç Türkçe, Arapça, Farsça kökenli sözlerle diğer ecnebi diller-
kuşaklara, "Ey gençler! Hepiniz yeni lisanı ihya ve icada ça- den geçen sözlerin söyleşi özelliklerine değinmektedir. Âlim-
lışınız. Zekânızı, maharetinizi dünküleri körü körüne taklide lerin sözleri söyleyişleriyle, avamın bu sözleri söyleyişlerini
değil yeni lisanı vaz ve tesise sarf ediniz. Yazdığınızı herkes karşılıklı olarak değerlendiren Gökalp, âlimlerin kangı, kanı,
anlarsa, severse; kitaplarınız çok satılacak, zengin olacak, dürlü,; ruze, nerdüban, kûşe,; ebdal, suret, avret; bank, post,
sa'yinizin mükâfatını göreceksiniz..." diye seslenilmektedir. vapör biçiminde kullandığı sözleri avamın hangi, hani, türlü;
hh Yeni Lisancılar Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça ve oruç, merdiven, köşe; abdal, suret, arvat; banka, posta, vapur
Farsça dil bilgisi kurallarının kullanımına son verilmesi ve biçimlerinde kullandığını yazar.
konuşma dilinde Türçe karşılığı bulunan Arapça Ve Farsça hh Avamın kullanışında bir uyum olduğunu belirten Ziya Gökalp
sözlerin dilden ayıklanması çağrısında bulunmaktaydılar. "Yeni Türkçenin eski Türkçeden hem daha güzel, hem daha
hh Öte yandan Eski Türkçe kökenli sözlerin canlandırılması, faydalı olduğu şimdiye kadar gösterilen misallerden tama-
diğer Türk lehçelerinden sözler alınması, Türkçe köklerden mıyla anlaşıldı. İlmin, felsefenin bütün bu teminlerine istinat
yapay yeni sözler türetilmesine de karşı çıkıyorlardı. ederek biz şiddetle iddia ediyoruz: istikbal yeni lisanındır!" di-
yerek hükmünü verecektir.

hh Dergi, "Yeni Lisan" ile ilgili ilkeleri bu şekilde ortaya koyarken,

Örnek 6:
bu ilkelere uygun yazı ve şiirlere de yer vermeye başlamıştır.
II. Abdülhamit hangi siyasi akımı benimsemiştir?
hh İkinci cildin birinci sayısında H. Hüsnü'nün, Ömer Seyfettin'in A) Türkçülük
yazıları "Yeni Lisanla" notu ile yayımlanmıştır. B) İslamcılık

C) Batıcılık
hh Yeni Lisan ilkelerine uymayan kimi şiir ve yazılar için de "Yeni D) Adem-i merkeziyetçilik
Lisandan Evvel" açıklaması yapılmıştır. E) Osmanlıcılık
II. Abdülhamit, İslam birliği fikrini savunmuştur. Cevap: B

hh Genç Kalemler dergisiyle başlayan Yeni Lisan hareketi bir
anda kültür ve düşünce dünyamızı etkilemiştir. Özellikle Bal- Milliyetçi şiir örneği;
kanlarda yayımlanan gazete ve dergilerde yer alan yazı ve Ey Türk vur, vatanın bakirlerine
Günahkar gömleği biçenleri vur
şiirler büyük ölçüde sade bir Türkçe ile çıkmaya başlamıştır.
Kemikten taslarla şarap yerine
Şehitler kanını içenleri vur
hh Yeni Lisan hareketi üzerine yapılan tartışmalar Balkan Sa-
vaşı'nın çıkmasıyla sona ermiştir. Ancak Genç Kalemler'in

Vur güzel aşıklar cenazesinden
başlattığı Yeni Lisan akımı, Türçenin sadeleşmesi yolunda
Kırmızı meşaleler yakanları vur
önemli bir adım olmuştur. Yeni Lisan hareketinin çekici yanı, Şehvetin raksına yetim sesinden
Besteler şarkılar yapanları vur
düşüncenin uygulama alanına aktarılmasıdır. Genç Kalem-
ler'de dile getirilen ilkelerin bazıları daha önce başka kişile-

Vur o katlin kızıl sapanlarıyla
re tarafından ifade edilmiş olabilir ama bunları uygulamaya Dünyaya ölümler ekenleri vur
Vur zulmün o kanlı urganlarıyla
geçiren Yeni Lisancılar olmuştur. Dergide Yeni Lisan ilkeleri-
Bir kavmi iplere çekenleri vur
ne göre yazılan yazı ve şiirler, özellikle de Ömer Seyfettin'in
eserleri, sade bir Türkçe ile her türlü edebî eserin yazılabile-
Vur aşkın ve hakkın zaferi için
ceği düşüncesinin Türk aydınları arasında yaygınlaştırmıştır. Vur dünya bak senden bunu istiyor
Vur yerde bak tarih senin seyircin
Vur gökten bak Allah sana vur diyor
Örnek 5:
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Osmanlıcılık akımın-
dan etkilenmemiştir? Vur çelik kolların kopana kadar
Olanca aşkınla şiddetinle vur
A) Şinasi B) Ziya Paşa Son düşman son kızıl ölene kadar
C) Agah Efendi D) Namık Kemal Olanca aşkınla kuvvetinle vur
E) Mehmet Âkif
Mehmet Emin Yurdakul
Mehmet Âkif İslamcılık hareketinden etkilenmiştir. Cevap: E
Örnek Cevapları
1. A 2. C 3. E 4. D 5. E 6. B

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Millî Edebiyat Dönemi'nin Oluşumu Konu Testi - 1
1. Milli edebiyat, Selanik'te çıkarılan Genç Kalemler dergisiy- 4. Milli edebiyat ---- dergisinde yayımlanan ---- makalesi ile
le başlatılır. Bu derginin kadrosu içerisinde Türkçülük dü- başlatılır.
şüncesini sistemli olarak ele alıp açıklayan bir sosyolog, Bu cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda ve-
bir bilim adamı da vardır. Türkçülük düşüncesinin fikri ba- rilenlerden hangisindekiler getirilmelidir?
balığı ona aittir.
A) Genç Kalemler – Yeni Lisan
gisidir? B) Servetifünun – Edebiyat ve Hukuk
C) Hürriyet – Şiir ve İnşa
A) Ömer Seyfettin
D) Türk Yurdu – Türkçülüğün Esasları
B) Yusuf Akçura
E) Fecriâti – Piyale
C) Necip Asım
D) İsmail Gaspıralı
E) Ziya Gökalp
5. Aşağıdaki tarihi olaylardan hangisinin Milli Edebiyatı'n

2. Osmanlıda Türkçülük düşüncesinin gelişmesinde Rus-
temeli olan Türkçülük düşüncesinin gelişmesine katkı-
ya'dan gelen Türk aydınlarını önemli etkileri olmuştur. ----
sı en azdır?
bu aydınlardan biridir ve "Dilde, fikirde, işte" birlik sloganıy-
la Türklerin ortak hareket etmesi gerektiğini vurgulamıştır. A) Trablusgarp Savaşı
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi B) I. Balkan Savaşı
getirimelidir? C) 1897 Osmanlı – Yunan Savaşı
A) Ziya Gökalp D) II. Dünya Savaşı
B) İsmail Gaspıralı E) II. Balkan Savaşı
D) Ömer Seyfettin
E) Hüseyin Cahit
6. Aşağıdakilerden hangisi Türkçülük düşüncesiyle ilgili

bir yargı içermemektedir?
3. Milli edebiyat ---- yılından ---- yılına kadar süren dönemi
kapsamaktadır. A) Ahmet Vefik Paşa Şecere-i Türkî adlı eseri çevirmiştir.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler- B) Şemsettin Sami, Kamus-i Türki adlı Türkçe bir sözlük
den hangisi getirilmelidir? hazırlamıştır.
A) 1901 – 1908 B) 1909 – 1911 C) Tevfik Fikret, Servetifünun dergisinin başına geçmiştir.
C) 1911 – 1923 D) 1896 – 1901 D) Mehmet Emin, 1897 Osmanlı – Yunan Savaşı sırasın-
da "Cenge Giderken" adlı şiiri yazmıştır.
E) 1787 – 1896
E) 1908 yılında Türk Derneği kurulmuştur.

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ / Milli Edebiyat Döneminin Oluşumu Konu Testi - 1
7. Bir akım, Osmanlı içerisindeki Müslümanları bir devlet ha- 10. Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşayan herkesin müs-
linde bir arada tutma düşüncesine dayanır. Bu fikrin alt ya- lim, gayrimüslüm ayrımı yapılmadan eşit haklara ve yü-
pısını Cemaleddini Efgani ve Şeyh Abduh yapmıştır. Ede- kümlülüklere sahip olması gerektiğini savunan bir fikir ha-
biyattaki en önemli temsilcisi Mehmet Akif'tir. reketidir. Tanzimat Dönemi sanatçılarından özellikle Namık
Bu parçada sözü edilen fikir akımı aşağıdakilerden Kemal'de bu fikrin etkileri görülür.
hangisidir? Bu parçada sözü edilen fikir hareketi hangisidir?
A) Batıcılık B) İslamcılık C) Osmanlıcılık A) Batıcılık B) İslamcılık C) Osmanlıcılık
D) Turancılık E) Milliyitçilik D) Türkçülük E) Turancılık
8. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 11. Osmanlıcılık-İslamcılık-Türkücülük, anlayışlarının de-

ğerlendirildiği "Üç Tarz-ı Siyaset" adlı eser aşağıdaki
A) Tevfik Fikret – Batıcılık
hangi yazara aittir?
B) Namık Kemal – Osmanlıcılık
A) İsmail Gaspıralı
C) Mehmet Emin Yurdakul – Türkçülük
B) Yusuf Akçura
D) Mehmet Akif Ersoy – İslamcılık
C) Ziya Gökalp
E) Fuad Köprülü – Osmanlıcılık
D) Ömer Seyfettin
E) Mehmet Emin Yurdakul
12. "Dilde, fikirde, işte birlik" sözüyle Türkçülük anlayışını

açıklayan fikir adamı kimdir?
9. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat Akımı'nın geliş-
mesini sağlayan dergilerden biri değildir? A) İsmail Gaspıralı
B) Ömer Seyfettin
A) Çocuk Bahçesi B) Genç Kalemler
C) Halide Edip Adıvar
C) Türk Yurdu D) Halka Doğru
D) Yahya Kemal Beyatlı
E) Sebülürreşad
E) Necip Fazıl Kısakürek

13. 1897 Osmanlı - Yunan Savaşı sırasında yazdığı "Cenge 16.

Giderken" adlı şiiriyle tanınmıştır. Türkçülük düşüncesini I
sanat ideali hâline getirmiştir. Millî edebiyatın onunla baş-
Ey Türk, senin köyün hür bir yuvadır
ladığını söyleyenler de vardır.
Çiftlik değil, yoktur beyi ağası
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- Her köylünün var bir çifti tarlası
gisidir? Öz evinde o hem bey hem ağadır
A) Ömer Seyfettin
B) Yusuf Akçura II
C) İsmail Gaspıralı Çekil bu gölgeli yolda gezinme
D) Mehmet Emin Yurdakul Bahar bakışların yine pek sarhoş
Yanılıp gönlüme misafir inme
E) Ziya Gökalp
Kapısı kilitli, mihrabı bomboş
Aşağıdakilerden hangisi I. ve II. dizeler için söylene-
mez?
A) Her ikisi de sade bir dil ile yazılmıştır.

B) Her ikisi de hece ölçüsü ile yazılmıştır.
14. Tanzimat Dönemi'nde dilde sadeleşme amaçlamışsa da
C) Her ikisi de dörtlük nazım birimi ile yazılmıştır.
bu konuda başarıya ulaşılamamıştır, bu konuda başarıya
---- hareketi sonucunda ulaşılmıştır. D) Her ikisi de milliyetçi şiire örnektir.
Bu cümlede boş bırakılan yer aşağıdakilerden hangisi E) Her ikisinde de redif ve uyak vardır.
getirilmelidir?
A) Yeni Lisan
B) Servetifünun
C) Fecriâti
D) Beş Hececiler 17. Aşağıdaki dizelerden hangisi Türkçülük düşüncesinin
sanattaki yansımasıdır?
E) Maviciler
A) Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı
Şevk akşamında endülüs üç defa kırmızı
Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir
İspanya neş'esiyle bu akşam bu zildedir.
B) Bir ülke ki çarşısında dönen bütün sermaye
San'atına yol gösteren ilimle fen Türk'ündür
15. Mehmet Akif Ersoy ----- düşüncesinin sanattaki temsilcisiy- Hirfetleri birbirini daim eder himaye
ken, Ömer Seyfettin ----- düşüncesini benimsemiştir. Tevfik Tersaneler, fabrikalar, vapur, tren Türkündür
Fikret ise ----- düşüncesine bağlıdır. C) Efendiler pek açsınız, bu çehrenizden bellidir
Bu cümlede boş bırakılan yere sırasıyla aşağıdakiler- Yiyin, yemezseniz bugün, yarın kalır mı kim bilir?
den hangisi getirilmelidir? Bu nadi-i niam, bakın kudumunuzla müftehir
Bu hakkıdır gazanızın, evet, o hak da elde bir
A) Türkçülük – Osmanlıcılık – İslamcılık
D) Naz ile aşıka kılmazsın dad
B) Batıcılık – Türkçülük – İslamcılık
Hey ela gözlüm elinden feryad
C) Osmanlıcılık – Türkçülük – Batıcılık Yürü ey şerri-i şer-efraz yürü
D) İslamcılık – Türkçülük – Batıcılık Kad-i balana erişmez şimşad
E) Turancılık – Batıcılık – İslamcılık E) Şimdi sen kalkıp gidiyorsun. Git.
Gözlerin durur mu onlar da gidiyorlar
Gitsinler
17. B 16. D 15. D 14. 13. D 12. A 11. B 10. C 9. E 8. E 7. B 6. C 5. D 4. A 3. C 2. B 1. E Cevaplar

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ / Milli Edebiyat Dönemi'nin Oluşumu Konu Testi - 2
1. Aşağıdakilerden hangisi Genç Kalemler dergisinin ya- 4. "Genç Kalemler" aşağıdaki dergilerden hangisinin yeri-
zarları arasında yer almaz? ni almıştır?
A) Mehmet Akif Ersoy A) Çocuk Bahçesi

B) Ömer Seyfettin B) Servetifünün
C) Ziya Gökalp C) Tük Dili
D) Ali Canip Yöntem D) Varlık
E) Hamdullah Suphi E) Meşale
2. 1921 yılında Mustafa Nihat Özen tarafından çıkarılan 5. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi'nde
ve Yahya Kemal'in başyazar olduğu dergi hangisidir? oluşan Türkçülük akımının amaçları arasında sayıla-
maz?
A) Genç Kalemler
B) Servetifünun A) Türk milletine, millet bilinci vermek
C) Dergah B) Türk milletini yeniden etkin kılmak
D) Türk Derneği C) Tarih bilincini aşılamak
E) Sırat-ı Müstakim D) Bütün Türkleri bir bayrak altında toplamak

E) Osmanlıyı eski güçlü günlerine döndürmek
3. Aşağıdakilerden hangisi Türk Derneği'nin kurucuları 6. Osmanlı Devleti'nde kurulan ilk milliyetçi kuruluş aşa-
arasında yer almaz? ğıdakilerden hangisidir?
A) Ahmet Mithat Efendi A) Servetifünun topluluğu
B) Necip Asım Bey B) Fecriâti topluluğu
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı C) Türk Derneği
D) Ziya Gökalp D) Türk Yurdu Cemiyeti
E) Yusuf Akçura E) Türk Ocakları

7. Aşağıdakilerden hangisi Yeni Lisan makalesinde dile 10. Edebiyatla Türkçülüğün, milliyetçiliğin başlangıcı ---- tara-
getirilen görüşlerden biri değildir? fından 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında yazılan ----
adlı şiir gösterilir.
A) Yazı dili ile konuşma dili aynı olmalıdır.
B) İstanbul ağzı yazı dili olmalıdır.
sinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
C) Arapça ve Farsça kurallarla yapılan tamlamalar bazı-
ları dışında terk edilmelidir. A) Ömer Seyfettin – Yeni Lisan
D) Terimler dahil bütün yabancı kelimeler atılmalıdır. B) Ziya Gökalp – Lisan
E) Çoğul eki olarak Türkçe çokluk ekinden başka, yaban- C) Mehmet Emin Yurdakul – Cenge Giderken
cı ekler kullanılmamalıdır. D) Tevfik Fikret – Sis
E) Namık Kemal – Hürriyet Kasidesi
8. I. Dilin adı 11. Dilde sadeleşme anlayışı ilk defa sistemli olarak ne za-
man dile getirilmiştir?
II. Dilin Kökeni
III. İmlâ kuralları A) Divan edebiyatında
IV. Dil bilgisi B) Tanzimat Döneminde
V. Konu seçimi C) Servetifünun Döneminde
Yukarıdakilerden hangisi Yeni Lisan makalesinin üze- D) Genç Kalemler dergisinde
rinde durduğu konulardan biri değildir? E) Fecriâti Topluluğunda
9. Aşağıdakilerden hangisi milliyetçilik düşüncesini be-

12. Aşağıdakilerden hangisi Türkçülük düşüncesinin tem-
nimsemiş sanatçılardan biri değildir?
silcilerinden biridir?
A) Ziya Gökalp
A) Mehmet Akif Ersoy
B) Ahmet Haşim
B) Şemsettin Günaltay
C) Namık Kemal
D) Ömer Seyfettin
D) Yusuf Akçura
E) Abdullah Cevdet
12. D 11.D 10. C 9. B 8. E 7. D 6. C 5. E 4. A 3. D 2. C 1. A Cevaplar

Öğretici Metinler
23
Kazanım: Milli Edebiyat Dönemi öğretici metinlerinden hareketle metnin oluşmasına imkan sağlayan zihniyeti belirler. Milli Edebiyat Dönemi öğretici
metinlerinin yapısını çözümler. Milli Edebiyat Dönemi öğretici metinlerinin ana düşüncesini bulur. Milli Edebiyat Dönemi öğretici metinle-
rinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar. Metnin merkezi otorite ve halkla ilişkisini açıklar. Metinde ikiliğin (eski-yeni) temada, dilde, ifade
biçiminde varlığını hissettirdiğini açıklar. Metnin hangi geleneğe bağlı kalarak yazıldığını belirler. Gazetenin öğretici metinler başta olmak
üzere kültür ve edebiyatımızda yüklendiği işlevleri belirler. Metinde somuta yönelik ifadelerden nasıl yararlanıldığını açıklar. Yazarın fikri ve
edebi yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
hhÖĞRETİCİ METİNLER hh Ali Canip Yöntem: Yeni edebiyatın savunmasını yapmış,

edebiyat ve edebiyat tarihi konularında yaptığı çalışmalarla
hh Milli Edebiyat Dönemi'nin öğretici metinlerinde sosyal ve si- tanınmıştır. Türk Yurdu’nda yayımlanmış olan makalelerini
yasi şartlar dolayısıyla dil, siyaset konuları, milliyetçilik, tarihi “Milli Edebiyat Meseleleri ve Cenap Bey’le Münakaşalarım”
konular ve bilimsel konular işlenmiştir. adlı kitaplarında toplamıştır.
hh Yalın ve doğal bir dil kullanılmıştır. hh Ziya Gökalp: Türkçülüğün dilde, sanatta, bilimde, hukukta,
dinde, ahlakta, siyasette, felsefede ve iktisatta nasıl gerçek-
hh Türklük, Anadolu kültürü coğrafyası ele alınmıştır.
leştirileceğini makaleleriyle ortaya koymuştur.
Makale
Fıkra
hh Bir konu hakkında bilgi vermek bir fikir veya konuya açıklık
hh Gazete veya dergilerin belli bir bölümünde yayınlanır. Baş-
kazandırmak üzere belli bir uzunlukta kaleme alınan makale
langıçta siyasi olan fıkra yazıları zamanla konu bakımından
türü, bizde Tanzimat’ı takip eden yıllarda görülür.
genişlemiştir. Fıkralar zaman içinde günlük, sosyal konuları
hh Tanzimat Dönemi makale yazarları: Namık Kemal, Şinasi, işleyen, hak ve hukuk konularına da değinen, bir kişi ya da
Ahmet Mithat, Ziya Paşa'dır. edebi konuları da tartışan yazılara dönüşmüştür.
hh Servetifünun Dönemi makale yazarları: Hüseyin Cahit Yalçın, hh Milli Edebiyat Dönemi'nde ise günlük sosyal konuların yanın-
Süleyman Nazif, Cenap Şahabettin. da bir kişiyi ya da edebi bir konuyu tartışan fıkralar da yazıl-
hh Bu tür Milli Edebiyat Dönemi'nde daha fazla yaygınlık kazan- mıştır.
mıştır. hh Edebiyatımızdaki bazı fıkra yazarları: Ahmet Rasim, Hüseyin
hh Yazarlar düşüncelerini ortaya koymak için makaleye ağırlık Cahit Yalçın, Ahmet Haşim, Refik Halit Karay, Falih Rıfkı Atay,
vermiştir. Halide Edip Adıvar'dır.
hh Bu çerçevede Milli Edebiyat yazarları Türkçülük akımını tüm hh Ahmet Rasim: Şehir Mektupları, Eşkal-i Zaman, Muharrir Bu
yönleriyle ortaya koymak, yeni dil anlayışını benimsetmek, ya
halkı eğitmek ve yönlendirmek, siyaseti yönlendirmek için hh Ahmet Haşim: Bize Göre, Guraba-hâne-i Laklakan
düşüncelerini makale türü ile ortaya koymuşlardır.
hh Refik Halit Karay: Bir Avuç Saçma, Bir İçim Su, Ay Peşinde,
hh Ömer Seyfettin “Genç Kalemler” dergisinde Türk dilinin sa-
Guguklu Saat, Kirpinin Dedikleri
deleştirilmesi için makaleler yazmış, bu yazılar “Yeni Lisan”
hh Orhan Seyfi Orhon: Kulaktan Kulağa
hareketinin yayılmasında ve Milli Edebiyat Akımı'nın yayılma-
sında etkili olmuştur.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Öğretici Metinler
hh Yusuf Ziya Ortaç: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Gün Doğmadan. Sohbet
hh Falih Rıfkı Atay: Eski Saat, Çile edebiyatımızın fıkra türünde
hh Sohbet kelime anlamı "görüşüp konuşmak, yârenlik etmek"
yazılmış eserleridir.
demektir. Türk toplumunda öteden beri köylerde ocak baş-
larında, şehir ve kasabalarda eşraf evlerinde, konak ve kah-
Haspaya Yaraşır/Fıkra velerde toplanan kişiler arasında sohbet geleneği oluşmuş-
Hoca, kadın kıyafetleri ve düzgünleri aleyhinde vazediyor- tur. Esas itibarı ile yazıdan daha çok şifahî bir yapıya sahip
muş. Cemaatten bir kadın: olan edebiyatımızda bu sohbetlerin büyük tesiri olmuştur. Hz.
Senin karın da süsleniyor, düzgün sürüyor hoca efendi! de- Peygamber'in ashabı ile yaptığı sohbetler daha sonraları ta-
miş.
savvuf terbiyesi ile tekkelerde, yer yer camilerde, dergâhlar-
Fakat Hoca, derhal cevap vermiş:
da devam ettirilmiştir. Sûfiyye ıstılahları arasında hizmet ve
Öyle ama haspaya yaraşıyor.
sohbet başta gelen unsurlardandır. Yunus Emre bir şiirinde;
Bu hikâyeyi bana hatırlatan İngiliz gazetesi, Japonya’nın
Çin’deki emperyalist siyaseti aleyhine yazıyordu. Japon- Dün ü gün riyazet çekip
ya’nın teşkilatçılığından, ihtirasından bahsettikten sonra
Kuzey Çin'i alırsa iki yüz milyon insanı istismar edeceğini, Halvetlerde diz çöküp
bunun hak ve adalete ne kadar zıt olacağını yana yakıla
anlatıyordu. Eğer makalenin yazıcısı karşımda olaydı, so-
racaktım: Sohbetlerde baş çatup
İngiliz emperyalizminin 350 milyon Hintliye tahakküm edi- Yanmayan âşık mıdır
şine ne dersin?
O da mutlaka Hoca’nın cevabını verecekti: hh demektedir. Eskiler sohbetten hoşlanır, hoşsohbet denilen
Öyle ama ona yaraşır... kişilerin yanında bulunmaktan zevk alırlardı. Bu meclislerde
(Halide Edip Adıvar) nükteler, şiirler, kıssalar, fıkralar anlatılır; hem eğlenilir hem
de öğrenilirdi. Ramazan ayında, sarayda padişahın huzurun-
da yapılan huzur dersleri de bir tür sohbettir.
Yergi ve Mizah hh Tanzimat'tan sonra sayıları artan, bir tür "kıraathane" olan
kahvelerde yapılan sohbetlere devrin yazar ve şairleri katılır-
hh Milli edebiyat döneminde daha çok sosyal ve siyasi içerikli
dı. Bu âdet altmışlı yıllara kadar gelmiştir.
hicivler yazılmıştır.
hh Son dönem Türk kültür hayatında Yahya Kemal, Mükrimin
hh Servetifünun ve Fecriâti dönemindeki bireysellikten büyük öl-
Halil Yınanç, İbnülemin Mahmut Kemal İnal gibi yazarlar
çüde sıyrılma, siyaset ve sosyal konulara yöneliş, bu türde sohbetleri ile çevrelerinde geniş bir halka oluşturmuşlardır.
yeni bir çizgiye gelindiğini gösterir. hh Sohbet, aynı zamanda deneme türüne yakın bir yazı şekline
de isim olmuştur. Okuyucularla karşılıklı konuşma havasında
hh Ayrıca yergi ve gülmece için gerekli olan düşünce yapısı, ince
yazılan bu yazılar temelde samimiyete dayanır. Eskiden aynı
buluşlar ve nüktenin de bu dönemde gülmece ve yergiye yan-
anlamda "musahabe" kelimesi kullanılırdı; yakın zamanlarda
sıdığını görüyoruz. söyleşi de aynı mânada kullanılmıştır.
hh Bu dönemde Neyzen Tevfik Kolaylı, Halil Nihat Boztepe, İh- hh Bu tür yazı yazanlar arasında Şevket Rado (Eşref Saati) şöh-
san Hamami, Refik Halit Karay yergi alanında öne çıkmış ya- ret kazanmıştır.
zarlarımız arasındadır. hh Fıkra gibi sohbet yazı türü de Millî Edebiyat Dönemi'nde şah-
sî unsurlardan oldukça arınmış, sosyal ve siyasal konulara
yönelmiş, nükte ve konu çeşitliliği bakımından zenginleşmiş-
tir. Sosyal ve siyasal eleştiri ön plana çıkmıştır.

sı gibi dergilerde ve çeşitli gazetelerde zaman zaman aynı

Kavuklu Hamdi/Sohbet maksada hizmet eden yazılar yazdığı gibi; Ali Canip'in Millî
Meşhur Kavuklu Hamdi Efendi’yi pek sever, onunla pek sa- Edebiyat hareketine şiddetle muhalif olan Cenap Şahabettin
mimi görüşür idim. Bizzat ta Eyyüp’e kadar giderek Mer- ile yaptığı münakaşalarda (Millî Edebiyat Meselesi ve Cenap
hum’u aradım, buldum. Biçare ortaoyunlarının önemini
Bey'le Münakaşalarım, 1918) bu devrin en çok ilgi uyandıran
yitirerek yerini sahne oyunlarına bırakması üzerine işi kah-
veciliğe dökmüş, kıt kanaat geçinir idi. edebî polemikleri arasındadır.
Beni görünce ziyadesiyle sevindi. Kendi eliyle pişirdiği hh Bu tarihten sonra şiirle ilgisini keserek kendini edebî incele-
şekerli, üstü inci inci tabir olunan köpük kabarcıklı kahve- melere veren Ali Canip'in, edebî bilgilerden bahseden Ede-
rengine devetüyü isimi ne kallavi dedikleri ağzı yayvan, içi
geniş bir fincan ile getirerek oyunda mirasyedi karşılarken biyat (1926) ve Epope ve Edebî Nevilerle Mesleklere Dair
Pişe-kar’ın “Pati çâk!’’ der demez dizine kadar indirip kavu- Malûmat (1927) adlı iki eseri daha vardır.
ğundan aşırmak üzere salladığı temennayı (eli alnına götü-
rerek selâmlama işareti yapma) müteakip (sonrasında) bir hh Ali Canip gibi önceden Fecriâti'ye girdikleri halde sonraları
iskemle çekerek yanı başıma oturdu idi. Millî Edebiyat cereyanına katılanlar arasında bulunanlardan
Nasılsın, iyi misin? Hamdullah Suphi'nin, Serveti Fünûn dergisinde, Fecriâti ha-
reketinin müdafaası ve Safahât'ın ilk kitabı ile ilgili makale-
den başlayan bir hoş beşten sonra dedim ki:
lerini;
Hamdi Efendi, sen bu oyunculuğa kimin yanında başladın?
hh Yakup Kadri'nin yine Fecriâti'nin müdafaasına, Handan'a,
Yüzüme baktı. Hamdi’nin en kahkahaferma olan (güldüren)
mimik hareketlerinden biri de böyle bakışlarıydı. Hafif, ela Yeni Lisan'a ve genellikle çeşitli edebî konulara dair polemik
göz bebeği dairesi üst kapağının altına doğru çekilir, beyazı ve tenkitlerini;
çoğalır, bu art arda yaptığı hareket ile siması güldürücü bir
şaşkınlık halini alırdı. hh Köprülüzade Mehmet Fuat'ın yine Fecriâti'ye, Edebiyâtı Ce-
Dedi ki: dîde'ye, Yeni Lisan'a, Millî Edebiyat'a ve bu devrin tanınmış

yazar ve şairleri ile ilgili polemik ve tenkitleri (Bunların bir
Kimsenin yanında çalışmadım.
kısmı: Bugünkü Edebiyat, 1924) ile edebî bilgiler hakkındaki
Ya senin için Kör Mehmet'in çırağı derler...
Ma'lûmâtı Edebiyye (Şahabettin Süleyman ile birlikte, 1914-
Hayır! Kör Mehmet diye bir kavuklu olduğunu sonradan işi- 1915) ve Batı edebiyatına dair makalelerini toplayan Hayâtı
tir idim. Fakat ben çocuk idim.
Fikriyye (1910) adlı eserlerini;
O hâlde bu oyunculuğa nasıl girdin?
hh Râif Necdet'in Fecriâti aleyhine ve çeşitli şahsiyetlerle edebi-
Biz mahallede birkaç arkadaş nereden görmüş isek görmü-
yat meseleleri üzerine olup Hisler ve Fikirler (1901-1910) ve
şüz. Bir araya gelir, oynar idik. Kimi ondan eski bir ferace
giyerek, kimi oyuncakçıdan bir havan ister, döğe döğe ge- kısmen Hayâtı Edebiyye (1909-1922) adlı eserlerinde topla-
lirdi. Mesela ben amcamın kavukluğundan kavuğunu aşırır, nan polemik ve tenkitlerini de bu devrin edebî tenkit çalışma-
giyer idim. Biz oynarken şu, bu da etrafımızda toplanırdı. ları arasına koymak gerekir.
İşte biz, böyle azıttık. Bir gün önümüze biri düştü, dedi ki:
“Gelin şu tahta havalı yerde oynayın. Ben kapısında dura- hh Türk edebiyatı tarihi konusunda verimli çalışmalar Milli Edebi-
yım. Girenlerden beşer onar para alırsak pay ederiz. Olur
mu olur! Biz tahta havaleden içeri girdik. Hâlâ o giriş! yat Dönemi'nde başladı.
(Ahmet Rasim) hh Fuat Köprülü, Türk edebiyatını, şuara tezkireleri anlayışından

kurtararak destanlar çağından bugüne kadar olan dönemi bir
Eleştiri (Tenkit) bütün halinde ele almıştır. (Türk Edebiyatı Tarihi I, II [1920-
1921]). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1918) adlı ese-
hh Her yeni ve iddialı topluluğun ortaya çıkma ve gelişme aşa-
rinde Ahmed Yesevi ve Yunus Emre'yi bütün yönleriyle belge-
maları gibi, Millî Edebiyat Akımı da polemik ve edebî tenkit
lere dayanarak tanıtmıştır.
bakımından çok hareketli geçmiştir. Genç Kalemler'in çıktığı
hh Türk medeniyet ve kültür tarihi, Türk dili, dini, sanatı, musikisi
sürece, daha çok Ömer Seyfettin ve Ali Canip tarafından he-
gibi konularda çeşitli eserler meydana getirmiştir.
men her sayıda yayımlanan polemik ve tenkitler, Yeni Lisan
hareketinin ve Millî Edebiyat anlayışının açıklanması ve sa- hh Ali Canip Yöntem, edebiyat ve edebiyat tarihi konularında
vunulmasındaki ilk önemli yazılardır. yaptığı çalışmalarıyla tanınmıştır.
hh Ömer Seyfettin, derginin kapanmasından sonra, Türk Yurdu, hh Mithat Cemal ve İbrahim Alâaddin de monografik incelemeler
Yeni Mecmua, Büyük Mecmua, Tâlim ve Terbiye Mecmua- yapmışlardır.

Gezi Yazısı hh Anılar, çoğu zaman, onları yazan kişinin de karışıp rol aldığı
olaylara dayanan yazılardır. Bu nedenle anının anlatımı birin-
hh Bir yazarın yurt içinde ve yurt dışında gezip gördüğü yerlerin
ilgi çekici özelliklerini anlattığı yazı türüdür. Gezi yazıları ge- ci kişinin ağzından yapılır.
zip görmenin, iyi bir gözlemin ürünüdürler. Gezi yazılarının hh Anı, yaşanmakta olanı değil; yaşanmışı konu alır.
tarihi çok eskidir. İnsanlar hep uzak ülkeleri, uzak ülkelerin hh Anı; tarihî gerçeklerin öğrenilmesine katkı sağlar. Yazarın,
doğasını, insanlarını, bu insanların yaşayış biçimlerini ve ya-
unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar. Anı türünde;
rattıkları kültür eserlerini merak etmişlerdir. Bir nedenle başka
gelecek kuşaklara ders vermek, tarih ve kamuoyu karşısında
ülkelere giden kişilerle karşılaştığımızda, onları soru yağmu-
runa tutmamız bundandır. Günümüzde televizyon görüntüleri hesaplaşmak amacı da vardır.
dünyanın birçok kültürünü yanıbaşımıza getirdiği halde, hâlâ hh Milli Edebiyat Dönemin'de yazılmış örnekleri şunlardır:
gezi anılarını dinlemenin ya da okumanın tadı başkadır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu:
hh Anadolu Notları'nda, Reşat Nuri Güntekin'in, Anadolu'nun hh Zoraki Diplomat
sosyal ve kültürel hayatıyla ilgili çeşitli gözlemleri yer alır.
hh Anamın Kitabı
hh Yazar, Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişliği sırasında (1930'lu hh Vatan Yolunda
yıllar), uzun yıllar boyu Anadolu'da yaptığı gezilerin sağladığı
hh Politika 45 Yıl
gözlemlerinden bir bölümünü bu kitapta toplamıştır.
Halide Edip Adıvar
hh Özellikle Anadolu'da sık sık rastlanan tuluat tiyatrolarına da
hh Türk'ün Ateşle İmtihanı
değinilen kitap, yazarın çeşitli yazılarından oluşuyor.
hh Mor Salkımlı Ev
Refik Halit Karay
Anadolu Notları'ndan hh Bir Ömür Boyunca
hh Minelbab İlelmihrab
Bazen tenha bir istasyonda saatlerce tren, bazen güneşle
beraber uyumuş bir küçük kasabanın otelinde uyku bekle-
rim. Fazla bir yağmur yahut kar fırtınası beni bir iki gün bir
Not
köye hapsederse, arayıp soranım bulunmaz. Ömer Seyfettin'in günlükleri (Ruznâme) hem dönemin
edebiyat dünyasını hem de Balkan Savaşı'nın acı ger-
Gün olur ki bomboş bir ovanın ortasında otomobil bozulur;
çeklerini yansıtır.
şoför yoldan geçen kamyonlardan pompa, tel, meşin ve
lastik parçaları tedarik edip makine veya tekerleğini tamir
edinceye kadar etrafta dolaşırım yahut eski taşbasması Not
Muhammediyeler'deki cennet bağı resimlerini andıran cılız
bir ağacın altında otururum. Millî Edebiyat Dönemi'nde Necip Kürkçü'nün de hatıraları
önemlidir.
Bu saatlerde vakit öldürmek için icat ettiğim çarelerden biri
de elime geçen bir kâğıt parçasına yollarda gördüğüm öte-
beriyi karmakarışık not etmektir.
Not
Hatıra (Anı) Edebiyat tarihi çalışmaları Fuad Köprülü ve Şahabettin
hh Toplumda belli bir yer edinmiş kişilerin başından geçen ya Süleyman ile başlamıştır.
da tanık oldukları olayları anlattıkları yazı türüne hatıra (anı)
denir.
Sorusu
Öğretmen
Batılı anlamda ilk edebiyat tarihçimiz olan bilim adamı kimdir?
Cevap: Fuad Köprülü

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ / Öğretici Metinler Konu Testi - 1
1. Bir sanat eserinin tüm yönleriyle anlaşılmasını sağlamak, 4. "Yeni Lisan" adlı metnin türü nedir?
olumlu ve olumsuz yönlerini göstererek eseri okura tanıt- A) Makale B) Fıkra C) Sohbet
mak amacıyla yazılan yazılardır. Yazar eserinde siyaset-
ten, sosyolojiden ve psikolojiden yararlanabilir. D) Deneme E) Mizah
Bu parçada sözü edilen öğretici metin türü aşağıdaki-

lerden hangisidir?
A) Eleştiri B) Makale C) Deneme
D) Mizah E) Anı
2. Bir yazarın kendi isteğine göre seçtiği herhangi bir konuda 5. Aşağıdaki öğretici metinlerden hangisinin türü yanlış
kesin yargılara varmadan, kişisel düşüncelerini kendi ken- verilmiştir?
disiyle konuşuyormuş havası taşıyan bir üslupla kaleme A) Saray ve Ötesi (H. Ziya) – Anı
aldığı yazılara --- denir.
B) Hac Yolunda (C. Şahabettin) – Gezi Yazısı
C) Muharrir Bu Ya (A. Rasim) – Fıkra
getirilmelidir?
D) Guguklu Saat (R. Halit Karay) – Gezi
A) Sohbet B) Makale C) Deneme
E) Frankfurt Seyahatnamesi – (A. Haşim) – Gezi
D) Hiciv E) Fıkra
3. Aşağıdakilerden hangisi edebiyat tarihi ile ilgili çalış- 6. Aşağıdaki öğretici metinlerden hangisinin türü yanlış
malarıyla tanınan bir bilim adamıdır? verilmiştir?
A) Ömer Seyfettin A) Hayat ve Kitaplar (A. Şuayp) – Roman
B) Fuad Köprülü B) Edebi Hatıralar (H. Cahit Yalçın) – Anı
C) Ziya Gökalp C) Nesr-i Harp (C. Şahabettin) – Makale
D) Refik Halit Karay D) Eşkal-i Zaman (A. Rasim) – Fıkra
E) Yusuf Akçura E) Kirpi'nin Dedikleri (R. Halit Karay) – Mizah

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Öğretici Metinler Konu Testi - 1
7. Millî Edebiyat Dönemi "Fıkra" yazarları arasında aşağı- 10. Gezilip görülen yerlerin doğal ve tarihi güzelliklerinin, ya-
dakilerden hangisi yer almaz? şam tarzının gelenek ve göreneklerini kısacası o yerle ilgi-
li izlenimlerin aktarıldığı yazılara denir. Yazar izlenimlerine
A) Falih Rıfkı Atay
kendi yorumlarını katabilir. "Anadolu Notları" adlı eser bu
B) Faruk Nafiz Çamlıbel türe örnektir.
C) R. Halit Karay Bu parçada sözü edilen öğretici metin aşağıdakilerden
D) Ahmet Rasim hangisidir?
E) Yusuf Ziya Ortaç
A) Biyografi B) Anı
C) Gezi yazısı D) Hiciv
E) Makale
8. Türk Edebiyatı'nda ilk örneğini Tanzimat Dönemi'nde Şi- 11. Aşağıdakilerden hangisi "sohbet" türünün özellikleri
arasında yer almaz?
nasi tarafından verilen bu tür, Tanzimat, Servetifünun ve
Fecr-i Âti Edebiyatlarında edebi görüşlerin açıklaması ve A) Sohbetlerde hatıralardan, nuktelerden, özlü sözlerden
çeşitli konulardaki fikirlerin ispatı için kullanılmıştır. Ziya yararlanılır.
Gökalp, Fuad Köprülü bilimsel çalışmalarında bu türün
B) Sohbet bilimsel içerik taşıdığından işlediği konuya
özelliklerini yansıtmıştır. "Yeni Lisan" adlı metin de bu türe
göre terim anlamlı sözcükler kullanılır.
örnektir.
C) Cümleler genellikle konuşmada olduğu gibi devriktir.
Bu parçada sözü edilen öğretici metin aşağıdakilerden
D) Yazar sorulu cevaplı cümleler kurarak bir konuşma ha-
hangisidir?
vası yaratır.
A) Gezi Yazısı B) Eleştiri E) Sohbet yazılarında herkesi ilgilendiren konular seçilir.
C) Fıkra D) Deneme
E) Makale
12. I. Yazar, sorulu cevaplı cümlelerle konuşuyormuş hissi

verir.
II. Gazete ve dergi yazılarıdır.
9. Yazarın herhangi bir konu veya günlük olaylar hakkındaki
görüşlerini ayrıntılara inmeden gazete ve dergilerde anlat-
III. Yazar okuyucu ile senli benli konuşur.
tığı kısa fikir yazılarına --- denir. Refik Halit Karay'ın "Gu- IV. Üslup, süslü sanatlı bilimsel bir dildir.
guklu Saat" eseri bu türün özelliklerini yansıtmaktadır. V. Daha çok yazarın kişisel düşüncelerine yoğunla-
Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden şır.
hangisi getirilmelidir? Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi sohbet
türünün özellikleri arasında gösterilemez?
A) Biyografi B) Anı
C) Gezi Yazısı D) Fıkra A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Makale
12.D 11. B 10. C 9. D 8. E 7. B 6. A 5. D 4. A 3. B 2. C 1. A Cevaplar

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ / Öğretici Metinler Konu Testi - 2
1. Milli Edebiyat Dönemi öğretici metinleri ile Servetifü- 5. Mor Salkımlı Ev, yazarın çocukluk günlerinden başlaya-
nun Dönemi öğretici metinlerinin karşılaştırıldığı aşa- rak otuz altı yaşına kadar ki hayat hikayesini anlattığı bir
ğıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? anı kitabıdır. Yazar kendi çocukluğunu, yetişme yıllarını,
ilk yazılarını, ilk evliliğini ve ayrılığını Mor Salkımlı Ev'de
A) Servetifünun'daki dil, Milli Edebiyat'a göre daha ağır-
anlatırken bir yandan da Milli Mücadele Döneminin ve
dır.
imparatorluğunun son dönemlerinin panaromasını ortaya
B) Milli Edebiyat'ta sosyal ve toplumsal bir nitelik varken, koymaktadır.
Servetifünun'da yoktur.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki yazarlardan
C) Servetifünun'da Anadolu ve Türklük yokken, Milli Ede- hangisine aittir?
biyat'ta vardır. A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
D) Servetifünun'da dil ağırdır. Milli Edebiyat'ta sadedir. B) Refik Halit Karay
E) Servetifünun'da Batı edebiyatları örnek alınmışken C) Falih Rıfkı Atay
Milli Edebiyat'ta divan edebiyatı örnek alınmıştır. D) Mithat Cemal Kuntay
E) Halide Edip Adıvar
2. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi öğreti- 6. "Türk'ün Ateşle İmtihanı" yazarın Birinci Dünya Savaşı
ci metinleri ile ilgili söylenemez? sonrasından Cumhuriyetin ilan edilinceye kadarki yaşadığı
A) Sade ve doğal bir dil kullanılmıştır. anılarını içeren kitaptır.
B) Anadolu insanı,coğrafyası ve kültürü ile birlikte milli

dir?
kimlik ele alınmıştır.
A) Ahmet Rasim
C) Yakup Kadri, Reşat Nuri, Halide Edip gibi yazarların
B) Halide Edip Adıvar
öğretici metin türünde eserleri vardır.
D) Türkçülük düşüncesinin etkisinde olan türler vardır.
D) Aka Gündüz
E) Üslüp kaygısı öğreticiliğin önüne geçmiştir.
E) Refik Halit Karay
7. Aşağıdaki eserlerden hangisi Falih Rıfkı Atay'a ait de-

3. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat sanatçılarınca ğildir?
yazılmış öğretici metinlerden biri değildir? A) Zeytindağı
A) Yeni Lisan B) Deniz Aşırı
C) Çankaya
B) Zoraki Diplomatik
D) Babamız Atatürk
C) Anadolu Notları
E) Dikmen Yıldızı
D) Eşref Saati
E) Kırk Yıl
8. Yazar bütün yazı örneklerini değerlendiren tutumuyla önce
gazetecidir. Gördüğü,yaşadığı, izlediği olayları kendine
4. I. Yeni Lisan anlayışının savunucusu olmuştur. özgü yer ve zaman koşullarıyla birlikte özel bir anı, röpor-
II. Polemikçidir. Cenap Şahabettin ile edebiyat ve dil an- taj, gezi notları biçiminde dönüştürerek ilk başarıyı kazanır.
layışı üzerine tartışmıştır. Askerlik yaptığı Küdus cephesinden ilginç izlenimler; Ateş
ve Güneş (1918) Zeytindağı (1932) eserlerini kaleme al-
III. Şiirlerini "Geçtiğim Yol"da kitaplaştırmıştır.
mıştır.
aittir?
dir?
A) Ziya Gökalp A) Rıza Tevfik Bölükbaşı
B) Mehmet Emin Yurdakul B) Musahipzade Celal
C) Hamdullah Suphi C) Aka Gündüz

D) Falih Rıfkı Atay
D) Ali Canip Yöntem
E) Mithat Cemal Kuntay
E) Musahipzade Celal

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Öğretici Metinler Konu Testi - 2
9. Yakup Kadri'ye ait aşağıdaki eserlerden hangisi türü 13. İki ay evvel diyorlardı ki yakında başına gün doğacak!
bakımından diğerlerinden farklıdır? Kalpten dua ettim, dedim ki;
A) Zoraki Diplomat B) Anamın Kitabı – Ey geleceğin güneşi, sakın buraları cayır cayır yakma.
C) Nirvana D) Vatan Yolunda dediler
E) Politikada 45 Yıl – Başına gün doğdu!...

Vapurda tesadüf ettiğim yeni yetişmelerden birine sordum:
– Doğacak dediğiniz gün bu mu idi?
– Ne yapalım? Bize doğan günler de böyle olur.
Yeni sermayeli gazete çıkacak. Bizim ücretler fırlıyor
10. Şiir dışında edebiyat araştırmalarıyla da ilgilenen sanatçı Bu parçada aşağıdaki edebi türlerden hangisine özgü
Türk Yurdun'da yayımlanmış olan makalelerini Milli Edebi- nitelikler görülmektedir?
yat meselesi ve "Cenap Bey'le Münakaşalarım" adlı kitapta A) Makale B) Fıkra C) Biyografi
toplamıştır. "Epope" ile Ömer Seyfettin Hayatı ve Eserleri"
D) Nutuk E) Eleştiri
diğer önemli iki kitabıdır.
dir?
A) Aka Gündüz B) Hamdullah Suphi

14. Türk edebiyatına ilk siyasi örneği Orhun Yazıtları kabul edi-
C) Ali Canip Yöntem D) Ziya Gökalp lir. Halide Edip Adıvar'ın özellikle Mondros Mütarekesinden
E) Mehmet Akif Ersoy sonra İstanbul ve İzmir'in işgal edildiği sıralarda 16 Mayıs
1919'da Sultanahmet'te düzenlenen protesto mitingin-
deki konuşması, Hamdullah Suphi Tanrıöver'in 30 Mayıs
1919'da İkinci Sultanahmet Mitingi'nde İzmir'in Yunanlılar
tarafından işgalini protesto konuşması bu türe örnektir.
Bu parçada sözü edilen tür aşağıdakilerden hangisi-
dir?
11. Aşağıdakilerden hangisi gezi yazısı örneği değildir?
A) Söylev B) Anı C) Röportaj
A) Taymis Kıyıları
D) Eleştiri E) Günlük
B) Defter-i Amal
C) Canım Anadolu
D) Anadolu Notları
E) Frankfurt Seyahatnamesi
15. Kişinin; yaşadıkları, gördükleri ve işittiklerini, üzerinden

belli bir zaman geçtikten sonra hatırlaması ve hatırladıkla-
rını kendi algı ve bakış açısına göre yazmasıdır. Bu yazılar
kişinin bütün bir hayatını kapsayabileceği gibi, hayatının
sadece bir dönemine ait herhangi bir olay ve gözlemleriyle
de sınırlı olabilir. Buna bağlı olarak hacmi belirlenecek olan
bu türün uzunluğu ve kısalığı hakkında belli bir ölçü söz ko-
12. Aşağıdakilerden hangisi edebi tür yönünden diğerle- nusu değildir. Yakup Kadri'nin "Zoraki Diplomat" adlı eseri
rinden farklıdır? bu türe örnektir.
A) Türk'ün Ateşle İmtihanı B) Nutuk Bu parçada sözü edilen metin türü aşağıdakilerden
C) Vatan Yolunda D) Eşref Saati hangisidir?
E) Çankaya A) Mektup B) Günlük C) Biyografi

D) Anı E) Deneme
15. D 14. A 13. B 12. D 11. B 10. C 9. C 8. D 7. E 6. B 5. E 4. D 3. E 2. E 1. E Cevaplar

TARAMA
24
1. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat sanatçıları ara- 4. Cenap Şahabettin ve Hüseyin Suat'ın beraber yazdıkları bir
sında yer almaz? vodvildir. Darülbedayi'de oynanmıştır. Daha sonra Hüseyin
Suat tarafından "Züppeler" adıyla opera biçimine getirilmiş-
A) Ömer Seyfettin
tir. İlk defa Ferah tiyatrosunda sergilenmiştir.
B) Yakup Kadri
C) Ahmet Haşim dir?
D) Reşat Nuri Güntekin
A) Küçük Beyler B) Afife Anjelik
C) Çok Bilen Çok Yanılır D) Vatan
E) Şair Evlenmesi
5.
Ziya Paşa – Karanfil ve Yasemin
2. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat romanının özellikle- Abdülhak Hamit – Ateşpare
rinden biri değildir?
Muallim Naci – Şehir Mektupları
A) Konular genellikle gerçek yaşamdan veya tarihten alın- Cenap Şahabettin – Defter-i Amal
mıştır. Mehmet Rauf – İçli Kız
B) Hikaye ve romanlar teknik yönden ve kompozisyon yö- Yukarıdaki eser-yazar adları eşleştirilirse hangi eser-ya-
nünden ilk olmanın eksikliğini taşır. zar dışta kalır?
C) Gereksiz betimlemelere yer verilmiştir.
A) Muallim Naci – Ateşpare
D) Kahramanlar aydın kesimden alınmıştır.
B) Cenap Şahabettin – Şehir Mektupları
E) Olayların akışında rastlantılara geniş yer verilmiştir.
C) Mehmet Rauf – Karanfil ve Yasemin
D) Ziya Paşa – Defter-i Amal
E) Abdülhak Hamit – İçli Kız
3. I. Dönem Tanzimat edebiyatıyla ilgili olarak aşağıda ve-

rilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
6. Yetişme tarzı bakımından, divan edebiyatı ile kendi döne-
A) Divan edebiyatını eleştirmelerine rağmen onun etkisin- minin tanınmış edebiyatçıları olan Ahmet Mithat ve Muallim
den kurtulamamışlardır. Naci etkisinde kalmış; bu nedenle Servetifünun edebiyatına
B) Vatan, millet, hak, adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk ve kökten Batılılaşma hareketlerine karşı çıkmıştır. Eşkâl-i
defa bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır. Zaman, Gülüp Ağladıklarım, Muharrir Bu Ya adlı kitapların-
C) Toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak da fıkra ve makaleleri vardır. Şarkıları da olan yazarın pek
görmüşlerdir. çok bestesi vardır. "Romanya Mektupları" gezi yazısı türün-
deki eseridir.
D) Edebiyat dergi çevresinde gelişmiş, gazete önemsen-
memiştir. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir?
E) Batılı anlamda ilk eserler bu dönemde verilmeye baş-
lanmıştır. A) Hüseyin Rahmi Gürpınar B) Süleyman Nazif
C) Mehmet Rauf D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Ahmet Rasim

Tarama
7. Eserlerinde ele aldığı kişilerin geleneklerinden, görenek- 10. Tipik bir "genç kız romanı" olan "Son Arzu", üç genç kızın
lerinden, inançlarından bahsetmiştir. Yapıtlarında sohbet sevgilileriyle olan ilişkilerini anlatıyor. Zişan, Vicdan ve Nu-
havası vardır. Servetifünun'dan uzak durmuştur. Ahmet Mit- ruyezdan bambaşka karakterlere sahiptirler. Aşık olurlar
hat Efendi'nin edebi çizgisini izlemiştir. Kadın-erkek ilişkile- ancak ilişkileri toplumun ve özellikle yaşlıların geleneksel
ri konusunu, eserlerinde katı ahlakçı bir tutumla işlemiştir. baskılarıyla şekillenen hayatları yüzünden mutlu olamazlar.
Bizzat benimsediği ve sevdiği mekanlarda, benimsediği ve Bu parçada sözü edilen romanın yazarı aşağıdakiler-
sevdiği insanların hayatına iştirak eder, yaşar ve anlatır. den hangisidir?
Onun "Şehir Mektupları" adlı eseri İstanbul'un gizli kalmış
köşelerinin zengin ve renkli hayatını anlatır. A) Hüseyin Rahmi Gürpınar
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- B) Ahmet Rasim

dir? C) Halit Ziya
D) Mehmet Rauf
A) Ahmet Rasim B) Süleyman Nazif
E) Hüseyin Cahit
C) Mehmet Rauf D) İsmail Safa
8. Cumhuriyet romanının önemli motiflerinden olan efsuncu 11. "Şık" romanı yazarın kendi ifadesiyle matbuat caddesine
hocalar, hurafeler, dini bilgileri çepeçevre saran yalanlardır. attığı ilk adımdır. Ahmet Mithat Efendi'nin onayıyla ilk kez
Yazar "Efsuncu Baba"da bu tipleri yine keskin bir mizahla Tercüman-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilen Şık, 1889'da
birlikte anlatır. Toplumu çürüten, uyuşturan, yalanlarla avu- yani yazar 25 yaşındayken yazılmış. Klasik bir alafranga
tan bu eski geleneğin çözülemeyişini tahkiye eder. tip eleştirisi Araba Sevdası'ndan 10 yıl kadar önce yazılmış
olması da yazarın algılarının ne kadar güçlü olduğunu gös-
terir.
hangisine aittir?
Bu parçada sözü edilen romanın yazarı aşağıdakiler-
A) Ahmet Rasim B) Ahmet Haşim den hangisidir?
C) Hüseyin Rahmi Gürpınar D) Ziya Gökalp
A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
E) Ömer Seyfettin
B) Hüseyin Rahmi Gürpınar
D) Ömer Seyfettin
E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
9. Türk edebiyatındaki popüler roman anlayışının en büyük

temsilcisidir. "Halk için roman" geleneği etkisi ile halkın an-
layacağı konuları mizah unsurlarını da katarak kaleme alır.
Romanlarında örf, adet, gelenek ve göreneklere bağlı kalır 12. I. Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler
ve halk deyimlerini kullanır. Servetifünun'un çağdaşı olduğu yoktur.
halde Servetifünun topluluğuna girmemiştir. II. Verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- III. Daha çok nesnel cümleler kullanılır.
sidir? IV. Noktalama işaretleri kullanılmıştır.
V. Divan edebiyatı nesir anlayışının devamı niteliğindedir.
A) Tevfik Fikret
Numaralanmış yargılardan hangisi Tanzimat Dönemi
öğretici metinlerin özelliği değildir?
C) Ali Canip Yöntem A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
D) Hüseyin Rahmi Gürpınar
E) Reşat Nuri Güntekin

Tarama
13. Servetifünun Dönemi'nde öğretici metinlerin genel 16. I. "Sanat için sanat" ilkesine bağlıdırlar.
özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? II. Cümlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını
A) Türkçülük ile ilgili çalışmalara ağırlık verilmiştir. yıkmışlar ve cümleyi özgürlüğüne kavuşturmuşlardır.
B) Bireysel ve edebi konular işlenmiştir. III. Aruz ölçüsünü kullanmışlar, ancak aruzun dizeler üze-
C) Edebi tenkit daha çok kendilerine yapılan eleştirilere rindeki egemenliğini de yıkarak, bir şiirde birden çok
cevap verme ve Servetifünun edebiyatının tanıtılması kalıba yer vermişlerdir.
yönlerinde yoğunlaşmıştır.
IV. Onlar "her şey şiirin konusu olabilir" görüşünü benim-
D) Ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır. semişler fakat dönemin siyasi baskıları nedeniyle aşk,
E) Servetifünun dönemi öğretici metinler gezi yazısı, ede- doğa, aile hayatı ve gündelik yaşamın basit konularına
bî tenkit ve anı türünde yoğunlaşmıştır. eğilmişlerdir.
V. Tiyatroya özel bir önem vermişler, tiyatroyu oynanmak
için yazmışlardır.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisi, Serveti-
fünun edebiyatı için söylenemez?

14. Servetifünun Dönemi öğretici metinlerle ilgili aşağıda-
kilerden hangisi söylenemez?
A) Gezi yazısı, mizah, hiciv ve fıkra türünde de eserler
verilmiştir. 17. I. Şiirde ilk defa bu dönemde konu bütünlüğü sağlanmış-
B) Halkın anlayacağı açık ve sade bir dil kullanılmıştır. tır.
C) Hüseyin Cahit Yalçın, Cenap Şahabettin, Halit Ziya II. "Sanatkârâne üslup" ve yeni bir "vokabüler" (sözvarlı-
Uşaklıgil, Ahmet Şuayp, Hüseyin Suat Yalçın öğretici ğı) yaratma kaygısıyla oldukça ağır bir dil kullanmışlar-
metin alanında eser veren sanatçılardır. dır.
D) Oluşturulan ürünler halkın sorunlarından uzaktır. III. "Kafiye kulak içindir" görüşünü benimsemişlerdir.
E) Edebiyat tarihi ve felsefe alanında çalışma yoktur.
IV. Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları
nedeniyle) sosyal konulardan uzak dururlar.
V. Romanlarında İstanbul'un kenar mahallelerini ve sıra-
dan insanlarının yaşamlarını ele alırlar.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde Ser-
vetifünun edebiyatı ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

15. I. Bu dönemde Tanzimat dönemindeki öğretici metinler
gibi sosyal, siyasi konular değil; bireysel ve edebi ko-
nular işlenmiştir.
18. Edebiyatıcedide ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
II. Servetifünun Dönemi öğretici metinleri gezi yazısı,
yanlıştır?
eleştiri ve anı türünde yoğunlaşmıştır.
III. Anadolu coğrafyası, kültürü ve insanı ele alınmıştır. A) Divan edebiyatından her yönden farklı bir edebiyat
IV. Servetifünun Dönemi'nde eleştiri türündeki yazılar ço- oluşturmuşlardır.
ğunlukla Servetifünun'a dönük eleştirileri (anlaşılmaz- B) Yazarlar daha çok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna
lık, Batı taklitçiliği vb.) yanıtlama ve topluluğun edebi- gittikleri için konular, İstanbul'un çeşitli kesimlerinden
yat anlayışını ortaya koyma amacı taşır. alınmıştır.
V. Ahmet Şuayp, Servetifünun Dönemi'nde eleştiri türün- C) Betimlemeler gözleme dayalıdır ve nesneldir.
deki yazılarıyla tanınır. D) Bu dönem sanatçıları devrin siyasal baskıları nedeniy-
Yukarıdaki numaralanmış yargılardan hangisi Serveti- le gazetecilik, tiyatro gibi alanlara pek fazla eğilmemiş-
fünun Dönemi öğretici metinlerin özelliği arasında yer lerdir.
almaz?
E) Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ve Batı'nın ilim, sanat ve edebiyatından yararlanmaya
çalışmışlardır.

Tarama
19. Aşağıdakilerden hangisi, Servetifünun Dönemi ile ilgili 22. Aşağıdakilerin hangisi Servetifünun şiirinin genel
söylenemez? özelliklerinden biri değildir?
A) Şiir, hikâye, roman, edebi tenkit, makale ve mensur A) Türk edebiyatını kesin olarak modernleştiren Serveti-
şiire çok önem verilerek bu türlerde Batılı örneklere fünuncuların büyük bir hızla sonuç aldığı ilk edebi tür
ulaşılmış. şiirdir.
B) Göz için uyak anlayışı benimsenmiş, şiirde anlama B) Topluluğun genelinin şair olması ve Tevfik Fikret'in
önem verilmiştir. güçlü bir şair olması şiir konusunda hızlı bir netice al-
C) Bu dönem şairleri, divan edebiyatı nazım şekillerinin mayı sağlamıştır.
pek çoğuna yer vermemişler, verdiklerinde ise çok bü- C) Şiirin ahenk özelliklerini önemsemediklerinden ahenk
yük değişiklik yapmışlardır. unsurlarını kullanmamışlardır.
D) Hece vezni önemsenmemiş, bu vezinle sadece çocuk D) Servetifünuncular ilk zamanlarında divan edebiyatının
şiirleri yazılmıştır, aruza önem verilmiştir. nazım şekillerini kullandılar, ancak toplu olarak hareket
E) "Sanat, sanat içindir" anlayışı ile hareket ettikleri için etmeye başladıkları zaman bu şekilleri terk etmişlerdir.
konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile E) Şiirin konusu sınırsızlaşmış, her şeyin şiire konu olabi-
süslü, yapmacık bir söyleyişe yönelmişlerdir. leceğini kabul etmişlerdir.
23. I. Şiirlerde aşk ve doğa gibi bireysel konular işlenmiş, sı-

fatlara ve doğa tasvirlerine bolca yer verilmiştir.
20. Edebiyatıcedide şiiri hakkında aşağıdakilerden hangi- II. Eserlerinde dini duyarlılıkta hareket etmişler, mistik
si söylenemez? anlayışla yazmışlardır.
III. Tanzimat sanatçılarından olan Recaizade Mahmut
A) Serbest şiir benimsenmiştir.
Ekrem'in "Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir." an-
B) Nazım nesre yaklaştırılmıştır. layışıyla hareket edilmiştir.
C) Konu birliğine, bütün güzelliğine önem verilmiştir. IV. Sanat sanat içindir, anlayışına uygun bireysel şiirler
D) Konu ile vezin arasında ahenk ilgisi aranmıştır. yazılmıştır.
E) Şiirde müsikiye önem verilmiştir. V. Sadece Tevfik Fikret bireysel şiirler yazdığı ilk döne-
minden sonra toplumcu şiirler yazmıştır.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisi Serveti-
fünun dönemi sanatçılarının bir özelliği değildir?
21. I. "Sanat için sanat" ilkesi benimsenmiştir. 24. Aşağıdakilerden hangisi Edebiyatıcedîde şiirinin özel-
II. Sembolizm ile parnasizmin etkisinde kalınmıştır. liklerinde biri değildir?
III. Siyasal ortamın da etkisi ile toplumsal konular ele alın- A) 19. yy. Fransız şiirinin romantizminden sembolizmine
mamıştır. kadar her merhalesini tanımışlardır.
IV. En çok işlenen konular günlük yaşam, aşk, doğa gö- B) Nev-Yunanilik olarak da adlandırılan bir anlayışın ilk
rüntüleri, karamsarlık, düş kırıklıkları ve ölümdür. temsilcileri olmuşlardır.
V. Roman ve hikâyede romantizm akımı etkilidir. C) Şiirde Arapça ve Farsça kelimelerin sayısını haddin-
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde Ser- den fazla çoğaltmışlardır,
vetifünun Dönemi ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır? D) Teknik bakımdan başarıyı yakalamışlardır.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Kafiyede ses benzeyişlerine fazla titizlik göstermedik-

leri için söyleyişte kolaylık sağlamışlardır.

Tarama
25. Yazarın en önemli yönü şüphesiz Servetifünun edebiyatı- 28. Tanzimat Dönemi öğretici metinlerin genel özellikleri
na kazandırdığı bilimsel eleştiri bakış açısı ve Servetifü- arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
nun edebiyatının içinden yaptığı eleştirilerdir. Servetifünun A) Eleştiri Batılı bir anlayışla yapılmıştır.
yazarlarını eski edebiyat yandaşlarına karşı savunurken B) Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir.
kendi arkadaşlarının bireyci tutumunu, kötümser dünya C) Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgii Batılı kav-
görüşünü eleştirmekten de çekinmemiştir. ramlar konu olarak işlenmiştir.
Bu parçada sözü edilen yazarımız aşağıdakilerden D) "Sanat toplum içindir." anlayışı benimsenmiştir.
hangisidir? E) Öğretici metinler toplum için, toplumun anlayacağı bir
A) Hüseyin Cahit Yalçın dille yazılmıştır.
B) Tevfik Fikret
29. Öğretici metinlerin genel özellikleri arasında aşağıda-
C) Ahmet Şuayb
kilerden hangisi yoktur?
A) Amaç; öğretmek, bilgi vermektedir.
E) Mehmet Rauf
B) Kurmaca bir anlayışla oluşturulur.
C) Öğreticiliğin amaçlandığı metinlerde dil, göndergesel
26. Cezmi, ilk tarihi romanımızdır. Karabibik ilk Türkçe
işlevde kullanılır.
I II
D) Dilin açık ve anlaşılır olması çok önemlidir.
köy romanı olarak kabul edildiği için Türk edebiyatın-
E) Yazar, metni oluştururken sözcükleri gerçek anlamla-
rıyla kullanır ve düşsel ögelere, imgelere mümkün ol-
da önemli bir yeri vardır. Zehra Türk edebiyatının ilk duğunca az yer verir.
III
psikolojik roman denemesi kabul edilir. Araba Sevdası 30. Öğretici metinler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söy-
IV lenemez?
Türk edebiyatında ilk realist roman örneği olarak ka- A) Açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla yazılır.
bul edilmektedir. Sergüzeşt Nabizade Nazım'ın kale- B) Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
V C) Yoruma açık, çok anlamlı metinlerdir.
me aldığı ilk eseridir. D) Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için oku-
yucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip
Yukarıdaki parçada altı çizili numaralı bölümlerin han-
olması gerekir.
gisi yanlış açıklanmıştır?
E) Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. verilmez.
31. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?

27. "Eyvah! Ne yer, ne yar kaldı
A) Sıfatlara, benzetmelere, abartmalara sıkça yer veren
Gönlüm dolu ah-u zar kaldı Namık Kemal, romanda anlatılan olaya göre üslûbunu
Şimdi buradaydı, gitti elden değiştirmiştir, savaş betimlemelerinde coşkuludur, di-
Gitti ebede gelip ezelden yaloglarda ise sakindir.
Ben gittim, o haksar kaldı B) Şemsettin Sami, dili kullanmada başarısızdır, Karabi-
bik romanında yer yer dil bilgisi bozukluklarına rastlan-
Bir köşede tarumar kaldı
maktadır; yazar, kişilerin kendi ağızlarına göre konuş-
Baki o enis-i dilden turulmasında başarılıdır.
Eyvah, Beyrut'ta bir mezar kaldı..." C) Samipaşazâde Sezai, Sergüzeşt'teki betimleme ve
Bu dizeler aşağıdaki sanatçılardan hangisine ait olabi- analizlerde, Türkçeden uzaklaşmıştır, eserde özensiz
lir? bir üslûp görülür.
D) Recaizâde Mahmut Ekrem, Araba Sevdası'nda çoğun-
A) Namık Kemal
lukla Osmanlıca terkip ve tamlamalar kullanmıştır, ro-
manın dili bu yüzden sade değildir.
C) Ziya Paşa E) Nabizade Nazım, Farsça ve Arapça kelimelerden ve
D) Ziya Gökalp tamlamalardan mümkün olduğu kadar uzaklaşarak,
E) Mehmet Emin Yurdakul ortalama bir dil kurmuştur.

Tarama
32. Tanzimat Dönemi "tiyatro" türü ile ilgili aşağıdakilerden 36. Milli Edebiyat Dönemi öğretici metinleri ile ilgili olarak
hangisi söylenemez? aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Batılı anlamda tiyatro ilk defa bu dönemde görülmeye A) Milli Edebiyat Dönemi'nin öğretici metinlerinde devrin
başlanmıştır. sosyal ve siyasi şartları dolayısıyla "dil, siyaset konula-
B) Geleneksel Türk halk tiyatrosundan izlere rastlanmaz. rı milliyetçi, tarihi ve bilimsel konular" işlenmiştir.
C) İlk tiyatro örneği Şinasi'nin Şair Evlenmesi'dir. B) Öğretici metinlerde; Servetifünun dönemi gibi ağır ve
süslü bir dil değil, yalın ve doğal bir dil kullanılmıştır.
D) İlk dönemin sanatçıları tiyatroyu bir eğitim aracı olarak
görmüşlerdir. C) Ziya Gökalp, Ali Canip Yöntem, Mehmet Fuat Köprülü,
Halide Edip Adıvar, Yusuf Akçura, Yahya Kemal gibi
E) İkinci Dönemin sanatçıları da tiyatroyu eğlence olarak
isimler öğretici metinler (fıkra, makale, sohbet, anı vb.)
görmüşler fakat onların tiyatroları oynanmak için değil,
kaleme almışlardır.
okumak için yazılmıştır.
D) Öğretici metinlerde Ziya Gökalap, İslamiyet öncesi,
Yahya Kemal, İslamiyet sonra Türk tarihini ve kültürü-
nü ön plana çıkarmıştır.
E) Bu dönem metinlerinde kompozisyon kuralları pek
önemsenmemiştir.
33. Türk edebiyatında yazılmış ilk makale ve yazarı aşağı-
dakilerin hangisinde bir arada verilmiştir?
A) Şiir ve İnşa – Ziya Paşa

B) Mukaddime – Şinasi
C) Harabat – Ziya Paşa
D) Tahrib-i Harabat – Namık Kemal 37. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat şiiri ile ilgili
E) Zemzeme – R. Mahmut Ekrem söylenemez?
A) Sade bir dil kullanılmıştır.

B) Hece vezni kullanılmıştır.
C) Halk şiirinden yararlanılmıştır.
34. Aşağıdaki gazete-sahibi eşleştirmelerden hangisi yan- D) Batı edebiyatı örnek alınmıştır.
lıştır? E) Halkın ve ülkenin sorunları işlenmiştir.
A) Muhbir – Ali Suavi
B) Bedir – A. Mithat Efendi
C) Tercüman-ı Hakikat – Şinasi
D) Sabah – Şemsettin Sami
E) İbret – Namık Kemal
38. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi şiiri ile

ilgili söylenemez?
A) Divan şiirinin etkisi devam etmiştir.

35. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi'nde yazıl- B) Öğretici niteliği ağır basan şiirler yazılmıştır.
mış öğretici metinlerden değildir? C) Milliyetçilik ve Türkçülük fikrini işleyen, milli coşkuyu
A) Şiir ve İnşa artırıcı şiirler yazılmıştır.
B) Tahrib-i Harabat D) Şiirlerde yalnız dörtlük değil, değişik dize kümeleri kul-
lanılmıştır.
C) Seyahat Jurnali
E) Şiirin içeriği noktasında ortak hareket söz konusu de-
D) Hürriyet Kasidesi
ğildir.
E) Defter-i Amal

Tarama
39. Aşağıdakilerden hangisinde Tevfik Fikret hakkında bil- 42. Şair olduğu kadar bir nesir ustasıdır. Hareketli değişik ve
gi yanlışı vardır? zengin bir nesir oluşturan sanatçı özellikle gezi yazısının
edebiyatımızdaki en önemli temsilcilerindendir. Şiirinde ol-
A) "Doksan Beşe Doğru" adlı şiirinde İttihat ve Terakki'nin
duğu gibi nesrinde de nükteye önem veren sanatçı, herkes
Meclis-i Mebusan'ı kapatmasına gösterdiği tepkiyi dile
gibi yazmamak amacıyla yoğun bir uğraş vererek oluştur-
getirir.
duğu nesirlerinde sağlam bir üslup kullanır.
B) Sembolizm'den etkilenmiş, alışılmadık bağdaştırmala-
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisi-
ra yer vermiştir.
dir?
C) Çocuklar için hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerini "Şermin"
de toplamıştır. A) Faik Ali Ozansoy
D) "Ferda" adlı şiirinde gençlere seslenmiştir. B) Tevfik Fikret
E) Han-ı Yağma, Promete, Millet Şarkısı önemli şiirlerin- C) Cenap Şahabettin

dendir. D) Ali Ekrem Bolayır
E) Süleyman Nazif
43. Edebiyatıcedide içinde Batı şiirini yakından tanıyan bir şa-

40. (I) Halit Ziya'dan sonra Servetifünun romanının en önemli irdir. Eğitim için gittiği Paris'ten yeni bir şiir anlayışı ile dön-
ismidir. (II) Türk edebiyatında ilk mensur şiir örneklerini ver- müş, alışılmamış kelime ve imgelerle tartışmalara neden
miştir, mensur şiir tarzının öncülüğünü yapmıştır. (III) Türk olmuş, şiirle resim ve musiki arasında münasebetler kur-
edebiyatında ilk psikolojik roman sayılan "Eylül" en ünlü muş, dekadanlar, sembolizm gibi edebiyat akımları üzeri-
romanıdır. (IV) Eserlerinde Servetifünun anlayışına uygun ne yazılar kaleme almış, şiirde dilin imkanlarını zorlayarak
romantik aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin iç dünyasını, yeni bir şiir dili oluşturmaya çalışmıştır. Yazar, şiirlerini ha-
hüzün ve karamsarlık konularını işlemiştir. (V) Realizm ve yattayken Evrâk-ı Leyâl" adı altında bir kitapta toplamak
natüralizmden etkilense de aşk, sevgi konularını işlediği istemişse de bunu yapamamıştır.
için eserlerinde romantizmin de etkisi vardır. Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisi-
Yukarıda numaralanmış yerlerin hangisinde Mehmet dir?
Rauf ile ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır? A) Süleyman Nazif
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. B) Hüseyin Cahit Yalçın
C) Ahmet Rasim
E) Tevfik Fikret
41. "Aşk-ı Memnu" ilk büyük Türk romanı kabul edilir. Sağlam
bir kurgusu ve tekniği olan bu romanda genç ve güzel bir 44. Ahmet Mithat tarzını sürdürmüştür. Hayatın komik ve ibret
kadının, zengin ama yaşlı kocasına sadık kalma kararı- verici taraflarını anlatır. Yüz otuzu aşkın eseri vardır. Aynı
na karşın, elinde olmaksızın yasak bir aşka sürüklenmesi, zamanda bestecidir, altmışa yakın bestesi vardır. Hatıra tü-
olayın psikolojik nedenleri üzerinde de durularak gerçekçi ründeki eserleri: Gecelerim, Falaka, Muharir, Şair Edip İn-
bir yaklaşımla anlatılır. Romanda olay, kişiler arasındaki celeme ve Gözlüm Eserleri: Gülüp Ağladıklarım, Muharrir,
maddi ve manevi bağlantılarla ustaca örülmüş; hareket, Bu Ya, Şehir Mektupları Romanları: İlk Sevgi, Güzel Eleni,
betimleme ve ruh çözümlemeleri ölçülü ve dengeli olarak Endişe-i Hayat, İki Günahsız Sevda
işlenmiştir. Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden gisidir?
hangisidir? A) Ahmet Rasim
A) Hüseyin Cahit Yalçın B) Halit Ziya Uşaklıgil
B) Halit Ziya Uşaklıgil C) Ali Ekrem Bolayır
C) Ahmet Rasim D) Süleyman Nazif
D) Hüseyin Rahmi Gürpınar E) Mehmet Rauf
E) Mehmet Rauf

Tarama
45. Yazar 1909 tarihinde kurulan Fecr-i Ati'nin kurucularından- 48. Tanzimat I. Dönem şiiri ile ilgili aşağıdakilerden hangi-
dır. Topluluğun içinde tiyatro, hikâye mensur şiir ve eleştiri si söylenemez?
yazılarıyla yayımladı. "Şiir ve Tefekkür" ile "Jale" mecmua-
A) Kulak için uyak anlayışı benimsenmiştir.
larını yayımladı. Edebiyatımızda yayımlandığı dönemlerde
oldukça popüler olan "Rübab" dergisini çıkardı ve yönet- B) Nazım birimi olarak genel anlamda beyit kullanılmıştır.
ti. "Kösem Sultan", "Fırtına", "Çıkmaz Sokak", "Tenkidat-ı C) Divan şiirindeki parça güzelliği yerine bütün güzelliği
Edebiyye: Namık Kemal" eserlerinden bazılarıdır. benimsenmiş, anlam şiirin bütününe sindirilmiştir.
Bu parçada bahsedilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- D) Hece ölçüsüyle yazma isteğine karşın genellikle aruz
sidir? ölçüsü kullanılmıştır.
E) Gazel, kaside, murabba, terkib-i bent, terci-i bent gibi
A) Süleyman Nazif
nazım biçimlerinin yanında yeni nazım biçimleri de de-
nenmiştir.
C) Şahabettin Süleyman
E) Necmettin Halil Onan
46. ---- ilk gerçek Türk romancısıdır. Tanzimat Dönemi'nde

49. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem şiiri ile ilgi-
Fransız edebiyatının çevirisi ve taklidi olarak başlayan
li söylenemez?
Türk romancılığı, acemilik döneminden onunla kurtuldu.
Gerçek bir romancı olmasına rağmen yazarın dili ve üslu- A) Fransız İhtilali ile dünyaya yayılan kanun, adalet, va-
bu çok süslü ve ağdalıdır. Yazar; halkın anlayamadığı bu tan, millet, hak, hukuk gibi kavramlar şiire konu olmuş-
dili, romanlarının yeni basımı sırasında sadeleştirmek ge- tur.
reğini duymuştur. B) Nazım nesre yaklaştırılmış anlamın dizede tamamlan-
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden sanat- ması anlayışı terk edilmiştir.
çılardan hangisi getirilmelidir? C) Divan şiirinin soyut özellikleri bırakılmış ancak biçim
özelliklerine bağlı kalınmıştır.
A) Halit Ziya Uşaklıgil B) Muallim Naci
D) Divan şiirindeki parça güzelliği yerine bütün güzelliği
C) Şemsettin Sami D) Yakup Kadri
benimsenmiş, anlam şiirin bütününe sindirilmiştir.
E) Mehmet Rauf
E) Dilde sadeleşme fikri savunulmuş fakat bunda başarılı
olunamamıştır.
47. Yazar, Halit Ziya'nın tesirinde kalmıştır fakat dil yönünden
aralarında çok farklılık vardır. Halit Ziya'ya göre daha sade
bir dil kullanmıştır. Romanlarında daha çok aşk, kadın ve
ihtiras görülür. Bu çeşit kadın mecmuası sayılabilecek
mecmualar yayınlamıştır. Mensur şiirler, hikâyeler ve tahlil
romanları yazmıştır. Hikâye ve romanlarında kendi haya- 50. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem ile ilgili
tından da izler bulunmaktadır. söylenemez?
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangi-
A) Sanatçılar çok yönlüdür; şair, yazar, çevirmen, siyaset-
sidir?
çi ve devlet adamıdır.
A) Namık Kemal B) Tiyatrolar okunmak için yazılmıştır.
B) Mehmet Rauf C) Bu dönemdeki eserler taklit olduğu için teknik bakım-
C) Hüseyin Cahit Yalçın dan zayıftır.
D) Ahmet Hikmet Müftüoğlu D) Olaylar genellikle günlük yaşamdan alınmıştır.
E) Reşat Nuri Güntekin E) Eserlerde mekan İstanbul'dur.
50.B 49.B 48.A 47. B 46. A 45. C 44. A 43. D 42. C 41. B
40. B 39. B 38. A 37. D 36. E 35. D 34. C 33. B 32. B 31. B 30. C 29. B 28. A 27. B 26. E 25. C 24. B 23. B 22. C 21. E Cevaplar
20. A 19. B 18. A 17. E 16. E 15. C 14. B 13. A 12. E 11. B 10. A 9. D 8. C 7. A 6. E 5. B 4. A 3. D 2. D 1. C

Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir
25
Kazanım: Zihniyeti belirler. Şiirin yapısın çözümler. Şiirin temasını bulur. Şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirler.. Şiirin ahenk ögelerini belirler. Şiirin
gelenekle ilişkisini belirler. İncelediği şiiri Edebiyat-ı Cedide Dönemine ait şiirlerle karşılaştırır. Şiirin fikri ve edebi yönüyle ilgili çıkarımlarda
bulunur.
hhSADE DİL VE HECE ÖLÇÜSÜYLE hh Dergide bir yandan millî bir dil ve edebiyat anlayışının ku-
ramsal çerçevesi çizilmiş, bir yandan da ileri sürülen görüşler
YAZILMIŞ ŞİİR yaşama geçirilmiştir.
hh Ziya Gökalp çevresinde sade bir dille ve hece vezni ile yazı- hh O yıllarda milliyetçilik, toplumun gündemindeki en önemli ko
lan bu şiir hareketinin oluşmasında ve gelişmesinde, "Genç nularından biridir.
Kalemler" dergisi önemli bir işlev görmüştür.
hh 1911'den sonra, "Yeni Lisan" hareketiyle birlikte milliyetçilik
hh O dönemde "Genç Kalemler" dergisinde "Yeni Lisancılar" düşüncesinin bir ürünü olarak Türkçülük fikri, Türk aydınları
olarak bilinen şairler sade bir dille ve hece ölçüsüyle şiirler arasında hızla yayılmıştır.
yazmışlardır.
hh Çok geçmeden Genç Kalemler, Türk Yurdu, Yeni Mecmua ve
hh "Genç Kalemler", 1910-1912 yıllarında Selanik'te yayınlanan
diğer yayınlarla Türkçülük, dil ve edebiyatta bir akım haline
milliyetçi bir fikir dergisidir.
gelmiştir.
hh "Hüsün ve Şiir" adı altında yayın hayatına başlayan dergi, 8.
hh Akımın öncülüğünü Ziya Gökalp ile Mehmet Fuat Köprülü
sayıdan itibaren "Genç Kalemler" adını almıştır.
yapmıştır.
hh Derginin başyazarı ise Ali Canip (Yöntem) Bey'dir.
hh Türkçülük fikri edebî yaşamı da etkilemiş ve bu fikrin bir ürü-
hh Dergide, 1911 yılı Nisan ayında Ömer Seyfettin tarafından nü olan Millî Edebiyat akımı, I. Dünya Savaşı yıllarında İstan-
"Yeni Lisan" adlı bir makale yayımlanmıştır. bul başta olmak üzere tüm ülkede yaygınlaşmıştır.
hh Makalenin altında yazarın adı yerine büyük bir soru işareti hh Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin ve onlara sonradan katılan
vardır. ama etkisi daha büyük olan Ziya Gökalp'in öncülüğünde yeni
bir edebiyat, yeni bir dil ve yeni bir şiir anlayışı kendisini hızla
hh Bu makaleyle birlikte Yeni Lisan hareketi de başlamış sayılır.
kabul ettirmiştir.
hh Yeni Lisan hareketinin özünü, dilde sadeleşmenin gerçekleş-
mesi, Türkçeden yabancı kuralların çıkarılması ve yazı dili ile Ziya Gökalp'in;
konuşma dili arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması oluştu- Aruz sizin olsun hece bizimdir,
rur.
Halkın söylediği Türkçe bizimdir;
hh Bu hareket, dilde birliği ve ulusallaşmayı savunmuş; Millî
Leyl sizin, şeb sizin, gece bizimdir,
Edebiyat Akımı'nın öncülüğünü yapmıştır.
Değildir bir mana üç ada muhtaç.
Sorusu
Öğretmen
Milli Edebiyat başlamadan önce hece ölçüsü ve sade dille Türkçülük

fikrini şiire taşıyan kimdir?
Cevap: Mehmet Emin Yurdakul

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir
dizeleriyle özetleyerek ortaya koyduğu bu anlayış, artık bir ilke hh Milliyetçilik ve Türkçülük fikrini işleyen, millî coşkuyu artırıcı
haline gelmiş; hece ölçüsüyle şiir yazmak, aruzla şiir yazan şa nitelikte şiirler yazılmıştır.
irleri de etkileyecek şekilde edebiyatta yer etmiştir.
hh Şiirlerde yalnız dörtlük değil, değişik dize kümeleri kullanıl
mış, Batı edebiyatı kaynaklı nazım şekillerinden yararlanıl
Örnek 1:
mıştır.
Aruz sizin olsun hece bizimdir
hh Bu genel bilgilerden sonra Millî Edebiyat Dönemi'nde sade bir
Halkın söylediği Türkçe bizimdir
dil ve hece ölçüsüyle yazılan şiirlere daha yakından bakalım.
Leyl sizin, şeb sizin, gece bizimdir
Değildir bir mana üç ada muhtaç
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-

Şiirlerde Ahengi Sağlayan Unsurlar:
lenemez? hh Şiirde ahenk, ölçü, durak, uyak ve redif gibi unsurlarla sağ-
A) 11'li hece ölçüsü ile yazılmıştır. lanır.
B) Koşma tipi uyaklanmıştır.
hh Ahenk, kelimelerin söylenişleriyle konu arasında kurulan
C) Redif vardır.
ilişkiden doğar.
D) Yarım uyaklıdır.
E) İmgesel bir anlatımı vardır. hh Millî Edebiyat Akımı şairleri şiirde ölçü ve uyağa önem ver-
mişler, çoğu zaman doldurma uyaklarla ahengi sağlama yo-
Çözüm= Verilen dizeler "aaab" şeklinde koşma tipi uyaklıdır. "bizimdir" kelime-
luna gitmişlerdir. Hece ölçüsünü kullanmaları da şiirde ahengi
si redifi oluşturmaktadır. "-e" sesleri yarım uyaktır.
Dizelerde anlam kapalılığı, söz sanatları yani imgesel bir anlatım yoktur.
sağlamaya yönelik bir adımdır.
Cevap E
Şiirlerde Ritim Özellikleri:

hh O dönemde bu anlayışla şiir yazan şairler arasında, Ali Ca
hh Şiirde ritim, ses özelliklerinin ve duraklarının belli bir düzende
nip Yöntem, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Celal Sahir Erozan,
tekrarlanmasından doğan uyumdur.
Necmettin Halil Onan, Halide Nusret Zorlutuna, Şükûfe Nihal
ile Beş Hececiler olarak bilinen Yusuf Ziya Ortaç, Enis Be- hh Bu ses özellikleri, hecelerdeki vurgu, uzunluk, kısalık, kalın-
hiç Koryürek, Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon, Halit lık, incelik ve yüksekliktir.
Fahri Ozansoy sayılabilir. Ziya Gökalp çevresinde gelişen bu hh Ritim, seslerin zamana göre bölünmesiyle ve yükseltilip
şiirin özellikleri şöyledir: azaltılmasıyla elde edilir.
hh Sade bir dil kullanılmıştır. hh Ritim, vezin içinde oluşan 4+3, 4+4+3, 6+5 gibi duraklarla
hh Hece vezni kullanılmıştır. sağlanır.
hh Halk şiirinden yararlanılmıştır. hh Şiirde ölçü, güzel ve ahenkli söyleyişe ulaşmaya yardım eden
hh Halkın ve ülkenin sorunları işlenmiştir. bir unsurdur.

hh Millî Edebiyat akımı sanatçılarının şiirde ritmi, duraklarla, ses
hh Öğretici niteliği ağır basan şiirler yazılmıştır.
ve sözcük tekrarlarıyla sağladıkları görülür.

Şiirlerde, Şiiri Meydana Getiren Birimler ve Şiirdeki Şiirlerde Ses ve Söyleyiş Özellikleri:
Her Birimin Diğer Birimlerle İlişkisi:
hh Şiirde ses ve söyleyiş özellikleri son derece önemlidir.
hh Şiiri oluşturan birimler vardır.
hh Bunun, seçilen konuyla da yakından ilgisi vardır.
hh Bu birimlere dize, beyit, dörtlük, kıta, bend ya da şiir cümlesi
hh Örneğin insanlara kahramanlığın öğütlendiği bir şiirde yiğitçe
adı verilmiştir.
bir söyleyiş gözlenirken, bireysel duyguların anlatıldığı bir şi-
hh Şiirde birimler, diğer birimlerle içerik, üslup ve biçim yönün- irde içli bir anlatımla karşılaşılır.
den ilişki içindedir.
hh Millî Edebiyat Akımı şairlerinin, özellikle gençleri vatan sa-
vunmasına teşvik edici şiirlerinde ve Türklük fikrinin aşılandı-
Örnek 2:
ğı manzumelerinde coşkulu bir söyleyiş göze çarpar.
Aşağıdaki dizelerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi'nde
sade dil ve hece ölçüsüyle yazılan şiire örnek değildir? hh Ancak onların, Servetifünûn şairleri gibi bireysel duyarlılıkları
anlattıkları duygusal şiirleri de vardır.
A) Lisanda sayılır öz
Herkesin bildiği söz
B) Ben bir Türk'üm dinim cinsim uludur
Şiirlerde Yapı
Sinem, özüm ateş ile doludur.
hh Şiirin yapısı, şekilsel özellikleridir. Şiirin türü, nazım birimi, na
C) Ve mâi gölgeci bir beldeden cüdâ kalarak
zım biçimi, ölçüsü, redifi, uyak düzeni onun yapısını oluşturur.
Bu nefy ü hicre müebbed, bu yerde mahkûmuz.
D) Mazlumların intikamı olmak için doğmuşum hh Yapısal yönden Millî Edebiyat akımı şairleri, Halk edebiyatın
Volkan söner, lâkin benim alevlerim eksilmez. dan esinlense de heceyle yeni kalıplar denemekten, hatta
E) Durma, Yunan, durma kibrini arttır! Batı kaynaklı sone gibi şekilleri kullanmaktan geri durmamış-
Türklüğün başına hakaret yağdır! lardır.
C seçeneğinde verilen dizelerde Arapça, Forsça sözcükler ve dil kuralları oldu-

ğundan bir dizeler Milli edebiyat dönemi sade dil ve hece ölçüsü ile yazılan
şiire örnek gösterilemez. Cevap: C Şiirlerde Söz Sanatları ve İmge
hh Şiirde söz sanatları ve imgeler çok önemlidir. Çünkü söz
hh Millî edebiyat Akımı'nda hem halk şiiri nazım birimi olan dört-
lük kullanılmış hem de üçlük, beşlik gibi değişik kümelerden sanatları sözün etki gücünü artırır.
oluşan birimler kullanılmıştır. hh Millî Edebiyat akımı şairleri, şiirlerini söz sanatlarıyla süsleme
hh Millî Edebiyat Akımı şairlerinin şiirlerinde şiiri oluşturan birim- gibi tavır içine girmemişlerdir.
ler, birbiriyle konu ve söyleyiş bakımından uyum içindedir.
hh Ancak benzetme, teşhis, tekrir gibi halk şiirinde de sıkça
hh Biçimsel açıdan, yani uyak ve ölçü açısından da pek çok şiir- kullanılan sanatlara şiirlerinde yer vermişlerdir.
de bir uyumun sağlandığı söylenebilir.
hh Onların şiirleri, imgeler açısından da çok zengin değildir.
hh Aynı şiirde farklı uyak türlerinin kullanılması karışık nazım şe-
Çünkü onlar olabildiğince açık, yalın, anlaşılır, düz şiirler yaz-
killerinin denenmesi, biçimsel yönden şiiri oluşturan birimler
mışlardır.
arasında kopukluğun olduğunu göstermektedir.

hh Şiirlerinin önemli bir kısmında kuru bir didaktizm karşımıza Elhan-ı Şita
çıkar.
Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş
CENGE GİDERKEN
Eşini gaib eyleyen bir kuş gibi kar
Ben bir Türk'üm dinim, cinsim uludur
Sinem, özüm ateş ile doludur Geçen eyyâm-ı nevbahâr-ı arar
İnsan olan vatanının kuludur Ey kulûbün sürûd-i şeydası
Türk evlâdı evde durmaz, giderim.
Ey kebüterlerin neşideleri
Yaradanın kitabını kaldırtmam
O baharın bu işte ferdâsı
Osmancığın bayrağını aldırtmam
Düşmanımı vatanıma saldırtmam Kapladı bir derin sükûta yeri karlar
Tanrı evi viran olmaz giderim.
Ki hamûşane dem-be-dem ağlar
Bu topraklar ecdâdımın ocağı Ey uçarken düşüp ölen kelebekler

Evim köyüm hep bu yurdun bucağı
Bir beyaz rişe-i cenâ-ı melek gibi kar
İşte vatan! İşte Tanrı kucağı!
Ata yurdun evlât bulmaz, giderim. Seni solgun hadikâlarda arar
-----
Tanrım şâhid duracağım sözümde
Milletimin sevgileri özümde Cenap Şahabettin
Vatanımdan başka şey yok gözümde
Yâr yatağın düşman almaz, giderim.
hh Mehmet Emin Yurdakul'un Cenge Giderken şiirini Servet-i
Ak gömlekle gözyaşımı silerim
Fünun şiirleriyle karşılaştırırsak
Kara taşla bıçağımı bilerim
Vatanımçün yücelikler dilerim hh Cenge Giderken şiirinde sade bir dil kullanılmıştır.
Bu dünyada kimse kalmaz, giderim.
Mehmet Emin Yurdakul hh Servet-i Fünun şiirlerinde örneğin Elhan-ı Şita şiirinde süslü,
Türk Sazı
sanatlı ve ağır bir bir dil kullanılmış.
hh Cenge Giderken şiirinde,
Şiirin Ahenk Özellikleri hh Halk şiirinin biçim özellikleri kullanılmış.
hh Ses tekrarları : ulu, dolu, kulu (Örnek olarak ilk dörtlükten hh Halk şiiri nazım şekli olan koşma tarzı uyak düzeni ve 11’li
alınmış, dize sonlarındaki ses tekrarları) Sözcük tekrarı var. hece ölçüsü kullanılmış.
Her dörtlüğün sonunda “giderim” sözcüğü tekrar edilmiş.
hh Koçaklamalara benzer yiğitçe bir söyleyiş görülüyor.
hh Redif :ilk dörtlükte–dur, ikinci dörtlükte –dırtmam, üçüncü
hh Şair halk söyleşini vermeye çalışmış.
dörtlükte “ -ı” , dördüncü dörtlükte –ümde … ve Her dörtlüğün
son dizesinde yer alan ” –maz giderimler” rediftir. hh Şair, imgelere yer verse de şairde aşırı sanat yapma endi-
şesi yoktur.
hh Ölçü : Hece ölçüsü
hh Milli duyguyu yansıtmaya çalışmış toplum için sanat anlayı-
hh Uyak düzeni : aaab, cccb, dddb, eeeb…
şıyla yazmıştır şiiri.

hh Elhan-ı Şita şiirinde ise Cenap Şahabettin, karın yağışıyla hh Batı dillerinden alınan sözcüklerin karşılığı olarak yeni söz-
ilgili duygularını ortaya koymuştur. cükler bulmuştur.
hh Bireysel bir konu işlenmiş, dil yabacı kelime ve kavramlarla hh Dil konusundaki düşüncelerini "Lisan" adlı şiirinde açıklamış-
yüklü , aruz ölçüsü kullanılmış. tır.
hh Elhan-ı Şita şiirinde hayal unsurları oldukça fazla yer alıyor. hh Beş Hececiler üzerinde etkili olmuş, aruzu bırakarak hece öl-
Elhan-ı Şitâ şiiri serbest müstezat nazım şekliyle yazılmıştır. çüsüne geçmelerini sağlamıştır.
hh Atatürk'ün "Bedenimin babası Ali Rıza Efendi, duygularımın

babası Namık Kemal, fikirlerimin babası ise Ziya Gökalp'tir."
Ziya Gökalp (1876 – 1924)
sözleri Ziya Gökalap'in fikirlerinden etkilendiğini gösterir.
hh Genç kalemler dergisinde yayımladığı "Turan" şiiri ile Turan-
hh Düşüncelerini Emile Durkheim'in dayanışmacılık teorisi etra-
cılık düşüncesini benimsediğini ortaya koymuştur.
fında şekillendirmiştir.
hh Bu hareketin öncüsüdür.
hh Milli Edebiyat'ın düşünce temelini atmıştır.

Eserleri
hh Aynı zamanda ilk Türk sosyologlarındandır.
hh Sosyoloji ile ilgili önemli makaleler yazmıştır. Şiir
hh Türkçülük düşüncesini sistemleştirmiş ve eserlerinde işlemiş- hh Kızıl Elma,
tir. hh Altın Işık
hh "Türkçülüğün Esasları" adlı yapıtında Türkçülük ve milliyetçi- hh Yeni Hayat

lik hareketinin ilkelerini sistemli bir biçimde açıklamıştır.
Düzyazı
hh Edebiyatı ve şiiri düşüncelerini açıklamada bir araç olarak
hh Malta Mektupları (Mektup)
görmüştür.
hh Türkçülüğün Esasları (araştırma)
hh "Şiir için değil, şuur için ifadesini kullanarak "toplum için sa-
nat" anlayışını benimsemiştir. hh Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak (Makale)
hh Bir dönem aruz ölçüsünü kullanmışsa da şiirlerinde genellikle hh Türk Medeniyeti Tarihi,
hece ölçüsünü kullanmıştır.
hh Türk Töresi,
hh Dili oldukça sadedir, sanatlardan uzak bir dil kullanmıştır.
hh Türk Ahlakı,
hh Lirizmden uzak bir söyleyişi vardır.
hh Makaleler (10 cilt)
hh Daha çok didaktik şiirler yazmıştır.
hh Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri
hh Masal niteliği taşıyan şiirleri ve manzum destanları vardır.
hh Dile büyük önem vermiştir.

hh Hece ölçüsünün uzun kalıplarını kullanmıştır. Şiiri düz yazıya

Örnek 3:
yaklaştırmıştır.
Milli Edebiyat'ın en önemli isimlerinden olan sanatçının asıl
önemi edebi eserlerinde değil, fikir adamı kimliğinden gelir. hh Batı'dan alınan nazım biçimlerini de kullanmıştır
Türkçülük düşüncesini sistemleştiren bir sosyolog olan sa-
natçı, Genç Kalemler ekibinin de üyesidir.
Eserleri
Bu parçada sözü edilen kimdir? Şiir

A) Ömer Seyfettin hh Türkçe Şiirler
B) Mehmet Akif Ersoy hh Tan Sesleri
C) Ziya Paşa
hh Turana Doğru
D) Ziya Gökalp
hh Ey Türk Uyan
hh Türk Sazı
Türkçülük düşüncesini sistemleştiren ve sosyolog olan sanatçı Ziya Gökalp'tır.
Cevap: D hh Ordunun Destanı
hh Zafer Yolunda
hh Dicle Önünde
Mehmet Emin Yurdakul (1869 – 1944) hh Mustafa Kemal
hh Eserlerinden dolayı "Türk Şairi" diye anılır.

Düz Yazı
hh Milli Edebiyat akımının öncü şairleri arasında yer almıştır. hh Fazilet ve Asalet
hh Ulusçu, halkçı görüşleri savunan şiirler yazmıştır. hh Türk'ün Hukuku
hh Türk Yurdu Cemiyeti ve Türk Ocağı'nın kurucuları arasında hh Kral Corc'a
yer alan sanatçı, döneminin şiir anlayışının dışına çıkmış ve hh Dante'ye
hece ölçüsüne dayalı yalın bir Türkçe kullanarak eserlerini Beş Hececiler
meydana getirmiştir. hh Beş Hececiler şiirlerini aruz ölçüsüyle yazan bazı genç şair-
hh Mehmet Emin, Osmanlıcılık ve İslamcılık akımlarına karşı ler Ziya Gökalp'in etkisiyle Şairler Derneği'nin 1917 yılındaki
toplantısından sonraki tavsiyesinden sonra hece ölçüsünü
Türkçülüğü savunan şiirler yazmıştır.
kullanmaya başlamışlardır.
hh "Cenge Giderken" adlı şiiriyle tanınmış ve "Milli Şair" unva-
Faruk Nafiz Çamlıbel (1898 – 1974)
nını almıştır.
hh Beş Hececilerin en önemli ismidir.
hh Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.
hh Aruz ölçüsüyle yazdığı ilk şiirlerden sonra heceyi kullanmaya
hh Edebiyatı düşüncelerini aktarmada bir araç olarak görmüştür. başlamıştır.
hh "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiş ve kişisel duygula- hh Aruzu tamamıyla terk etmeyen şair her iki vezni de ustaca
kullanmıştır.
rına şiirlerinde yer vermemiştir.
hh "Sanat" adlı şiiriyle "memleketçi edebiyat" anlayışının öncü-
hh Didaktik bir söyleyişi benimsemiştir.
lüğünü yapmıştır.
Sorusu
Öğretmen
Ziya Gökalp'in şiirlerinde lirizmden ziyade, didaktiklik olmasının nede-

ni nedir?
Cevap: Ziya Gökalp, temelde bir şair değildir, O bir fikir adamıdır. Şiir
düşüncelerini yaymada bir araç olarak kullanmıştır. Sanatı toplum için
yapmıştır.

hh "Şarkın Sultanları" şiiri ile edebiyat dünyasında tanınmıştır. hh Suda Halkalar, Han Duvarları, Zindan Duvarları, Şarkın Sul-
tanları, Mustafa Kemal, Son Âşık
hh Hem bireysel duygularını hem de memleket konularını şiirle-
rinde işlemiştir.
hh Şiirlerinde başlıca temalar aşk, hasret, tabiat, ölüm, kahra- Tiyatro Oyunları
manlık ve ihtirastır. hh Canavar
hh O gün,
hh Realist-romantik özellikler taşır.
hh Akın, Özyurt, Kahraman
hh "Han Duvarları" şiiri çok ünlüdür.
hh Yayla Kartalı, İlk Göz Ağrısı, Hudekoğlu
hh Düş ile gerçeği kaynaştırdığı epik ve lirik özellikteki şiirler
yazmıştır. Roman
hh Yıldız Yağmuru,
hh "Anayurt" adında haftalık bir sanat dergisi çıkartmıştır.
hh Ayşe'nin Doktoru
hh Bu dergide türünün en başarılı örneği sayılacak "Canavar"
adındaki manzum oyununu yayınlamıştır. Mektep Temsilcileri
hh Faruk Nafiz, Akbaba ve Karikatür dergilerinde hh Bir Demette Beş Çiçek
hh Yangın, Belki Birgün

Çam Deviren ve Deli Ozan takma adlarıyla gülmece şiir türünde
eserler vermiştir.
hh "Sanat" şiirinde görüldüğü gibi eserlerindeki ana konu Anado- Yusuf Ziya Ortaç (1895 – 1967)
lu, millet, memleket sevgisidir. hh Türk şiirinde Beş Hececiler olarak adlandırılan gruptandır.
hh "Dinle Neyden" ve "Gönülden Gönüle" kitapları aruzla yazdı- hh Türk edebiyatının önemli mizah yazarlarındandır.
ğı şiirlerinin toplanmasıyla oluşmuştur.
hh Şiirleri Türk Yurdu, Servetifünun ve Büyük Mecmua'da yayın-
hh "Yolcu" ve "Ârabacı" şiirlerindeki kişileştirmeleri oldukça ba- lamıştır.
şarılıdır.
hh Akbaba dergisinde akıcı bir dille rahat okunur bir tarzda yaz-
hh Behçet Kemal Çağlar ile "Onuncu Yıl Marşı"nı yazmıştır. dığı fıkralarında siyasal mizahın özgün örneklerini vermiştir.
hh Şiirin yanı sıra, yurt ve ulus sevgisini işlediği veya toplumsal hh Edebiyatla da yakından ilgili olan Yusuf Ziya Ortaç 1916 yılın-
gerçeklere yöneldiği oyunlar da yazmıştır. da "Akından Akına" adlı eserini yayımlamıştır.
hh Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nda da etkili bir isimdir. hh 1935 yılında Orhan Seyfi Orhan ile birlikte Ayda Bir ve Her Ay
dergilerini çıkarmıştır.
Eserleri
hh Mizah yazılarını Çindik takma adı ile Diken İnci, Ayna ve Ay-
Şiirleri dede dergilerinde yayımlamıştır.
hh Çoban Çeşmesi, Dinle Neyden, Gönülden Gönüle, Bir Ömür hh Üç Katlı Ev 1951 yılında ulus gazetesinde tefrika edilen ro-
Böyle Geçti,
manıdır.
Sorusu
Öğretmen
Milli Edebiyat Dönemi'nde hece ile yazan beş kişi mi vardı da "Beş
Hececiler" adı kullanılmıştır?
Cevap: Bu beş isim aruz ölçüsünü bırakıp heceye geçmişlerdir. 1917 Şairler
Derneği toplantısından sonra yayımlanan metinde geçen tavsiyeye ve
Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin gibi isimlerden etkilenerek aruzdan heceye
geçmişlerdir.

hh Roman Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar yaşanan sosyal Enis Behiç Koryürek (1891 – 1949)
değişimleri ve bu değişmelerin sebep olduğu kuşaklar arası
hh Hecenin beş şairinden biridir.
çatışmaları konu edinir.
hh Türk denizciliğini şiire sokan şair olarak bilinir.
hh Şirlerinde Faruk Nafiz'in etkisi vardır.
hh Servetifünun etkisi taşıyan ilk şiirleri 1912'de "Şehbal" dergi-
hh Heceyle yazdığı "Binnaz" adlı oyun başarılı ilk manzum pi-
sinde yayınlamıştır.
yestir.
hh Ziya Gökalp'in etkisiyle hece veznini benimsemiş ve Milli
hh Orhan Seyfi Orhan'la birlikte Çınaraltı dergisini çıkarmıştır.
Edebiyat Akımı'na katılmıştır.
hh Düzyazılarında sade ve akıcı bir dil kullanmıştır.
hh 1946'dan sonra mistik şiire yönelmiştir. Bir mevlevinin ruhuy-
hh Türkçe ile güzel ifadenin sırrını keşfetmiş yazarlardandır. la bağlantı kurduktan sonra yarattığını öne sürdüğü tasavvufi
hh Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nda da etkili bir isimdir. şiirler yazmıştır.
hh "Gemiciler" şiiri başta olmak üzere, Türk denizciliğiyle ilgili

şiirleriyle tanınmıştır.
Eserleri
Şiir
hh Akından Akına, Cenk Ufukları, Aşıklar Yolu

Eserleri
hh Yanardağ, Kuş Cıvıltıları (Çocuk şiirleri) Şiir

hh Miras
Anı
hh Güneşin Ölümü
hh Portreler,
hh Varidat-ı Süleyman (Tasavvufi)
hh Bizim Yokuş (Gazetecilik anıları)
Roman
Halit Fahri Ozansoy (1891 – 1971)
hh Göç,
hh Hece'nin beş şairinden biridir.
hh Üç Katlı Ev
hh Başta şiir olmak üzere tiyatro ve roman türlerinde pek çok
Fıkra eser vermiştir.
hh Beşik, Ocak, hh Fecriati'nin etkisinde kaldığı ilk şiirleri 1912'de "Rübâb" ve

"Şehbal" dergilerinde yayınlamıştır.
hh Sarı Çizmeli Mehmet Ağa
hh Şiirlerini bir süre aruz vezniyle yazmıştır.
Gezi Yazısı
hh "Aruza Veda" şiiriyle bu kalıbı bırakmış, hece ölçüsüne yalın
hh Göz Ucuyla Avrupa
Türçe'ye yönelmiştir.
hh "Nedim" adında bir edebiyat dergisi çıkarmıştır.

hh Şiirleri Yarın, Hayat, Aydabir, Yarımay, Çınaraltı, Varlık, Hisar hh 10 Yılın Destanı,
gibi dergilerde yayınlamıştır. hh Nedim
hh Serveti Fünun dergisinde yazı işleri müdürlüğü yapmıştır.
hh Şiirlerinde aşk ve ölüm konularına, hüzünlü melankolik duy- Orhan Seyfi Orhon (1890 – 1972)
gulara yer vermiş; yer yer kahramanlık konularına değinmiş
hh Gazetecilik, öğretmenlik ve milletvekilliği yapmıştır.
içli bir şairdir.
hh Şiire aruzla başlamış sonraları heceyle yazmıştır.
hh Manzum olarak aruz ölçüsü ile yazdığı "Baykuş" adlı tiyatro-
hh Bireysel duyguları işleyen ahenkli zarif şiirlerinde temiz, duru
su ile tanınmıştır.
bir Türkçe vardır.
hh Milli Edebiyat döneminde ortaya çıkan topluluklardan olan
hh Hece ölçüsüyle gazel biçiminde şiirler de yazmıştır.
Nayiler'e de kısa bir süre katılmıştır.
hh "Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi" adlı manzum masalıyla sevil-
miştir.
Eserleri
hh Yusuf Ziya Ortaç'la Papağan, Güneş, Ayda Bir, Çınar altı der-
Şiir
gilerini çıkarmıştır.
hh Rüya, Cenk Duyguları, Efsaneler, Zakkum,
hh Mizah çalışmaları da yapmıştır.
hh Bulutlara Yakın, Gülistanlar ve Harabeler, Paravan, Balkonda
hh Şiirlerinde daha çok kişisel konuları işlemiştir.
Saatler, Sulara Dalan Gözler, Hep Onun İçin, Sonsuz Gece-
lerin Ötesinde. hh Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler, O Beyaz Bir Kuştu adlı eser-
Anı leri de vardır.
hh Edebiyatçılar Geçiyor hh İlk şiirlerini arkadaşlarıyla birlikte çıkardıkları Hiyaban isimli
dergide yayınlanmıştır.
hh Eski İstanbul Ramazanları
Roman
hh Sulara Giden Köprü

Eserleri
hh Çocuk Adam (Roman)
hh Aşıklar Yolunun Yolcuları
hh Düğün Gecesi (Öykü)
Oyun hh Dün Bugün Yarın (Düz yazı)
hh Baykuş, hh Kulaktan Kulağa (Fıkra)
hh İlk Şair hh Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi (Manzum masal)
hh Üç Dünya
hh Sönen Kandiller

hh Sadâbâd Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869 – 1949)

hh Anadolu Toprağı hh Felsefeye merakı nedeniyle "Filozof Rıza" olarak tanınmıştır.
hh Veda Ayrıca "Feylozof" ünvanını da almıştır.
hh Fırtına ve Kar (Şiir) hh Servetifünuncuların çağdaşıdır ancak onlara katılmamıştır.
hh Gönülden Sesler hh Hareketli bir siyaset hayatı vardır. Sevr Antlaşmasını imzala-
yan delegeler arasında yer almıştır.

hh O Beyaz Bir Kuştu
hh Başlangıçta Abdülhak Hamit ve Tevfik Fikret etkisinde aruz
hh Kervan
vezniyle şiirler yazmıştır.
hh İşte Sevdiğim Dünya
hh Daha sonra aşık ve tekke şiiri geleneğinden yararlanarak
hh Gidiyor
duygulu, içten koşma ve nefesler yazmıştır.
Düzyazılar hh Felsefe, edebiyat tarihi konularında da eserleri vardır.
hh Fiskeler
hh Mehmet Emin Yurdakul'daki lirizm ve ahenk eksikliğini kapat-
hh Asri Kerem mış, bir bakıma onun şiirlerindeki kuru didaktizmin ötesine
geçmiştir.
hh Gençlere Açık Mektup
hh Rıza Tevfik; şiir, anı, eleştiri, edebi inceleme, felsefi nesir, çe-
hh Çakırların Derinliği
viri türlerinde kalem oynatmıştır.
hh Samimiyeti onun şiirlerindeki en önemli özelliğidir.

Örnek 4:
hh "Uçun Kuşlar" şiiri ünlüdür.
1917 Şairler Derneği toplantısından sonra yayımlanan bil-
diride yer alan "Hece ölçüsü kullanılmalıdır." tavsiyesinden hh Yazılarında günlük konuşma dili ve üslubunu benimsemiştir.
sonra aruzla yazan bazı şairler aruzdan hece ölçüsüne
geçmiştir. Bu şairlere edebiyatımızda "Beş Hececiler" de- hh Zamanın "hece-aruz", "Türkçe-Osmanlıca" tartışmalarında
nilmiştir.
hece ve Türkçe tarafını tutmuş ancak aruzu da kullanmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen şair-
lerden biri değildir? hh Şiirlerinde heceyi başarılı bir şekilde kullanmıştır.
A) Fazıl Hüsnü Dağlarca Eserleri

B) Enis Behiç Karyürek
Şiir
C) Orhan Seyfi Orhan
D) Yusuf Ziya Ortaç hh Serab-ı Ömrüm
E) Halit Fahri Ozansoy
Çeviri Şiir
Fazıl Hüsnü Dağlarca Beş hececilerden biri değildir. Cevap: A
hh Ömer Hayyam ve Rubaileri

Düzyazı Sade dil ve hece ölçüsüyle yazılmış şiir örnekleri:
hh Felsefe Dersleri
UÇUN KUŞLAR
hh Mufassal Kaamus-ı Felsefe
Uçun kuşlar uçun, doğduğum yere
hh Abdülhak Hamit ve Mülahazat-ı Felsefiyyesi
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır
Halide Nusret Zorlutuna
Ormanlar koynunda bir serin dere
hh Şiirlerinde Mütareke Dönemi'nin ortak duyuş ve üslubunu Dikenler içinde sarı gül vardır
yansıtan lirik şiirler yazmıştır.
hh "Git Bahar" şiiriyle şöhret kazanmıştır.

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem
hh Şiirden önce savaş izlenimlerini de yansıtan "Küller" ve "Sisli Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem
Geceler" adlı romanlarını bastırmıştır.
Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem
hh İlk şiirlerini "Geceden Taşan Dertler"de toplamıştır. Yüce dağ başında siyah tül vardır
hh "Bir Devrin Romanı" adlı hatırası vardır.
Eserleri Orda geçti benim güzel günlerim

O demleri anıp bugün inlerim
Geceden Taşan Dertler
Destan-ı ömrümü okur dinlerim
Yayla Türküsü
Şiir İçimde oralı bir bülbül vardır
Ellerim Bomboş
Yurdumun Dört Bucağı

Uçun kuşlar uçun, burda vefa yok
Küller Öyle akarsular, öyle hava yok
Sisli Geceler Feryadıma karşı aks-i sada yok
Gül'ün Babası Kim? Bu yangın yerinde soğuk kül vardır
Beyaz Selvi Roman
Aşk ve Zafer Hey Rıza kederin başından aşkın
Büyük Anne Bitip tükenmiyor elem-i aşkın

Sende derya gibi daima taşkın
Aydınlık Kanı
Daima çalkanır bir gönül vardır
Benim Küçük Dostlarım
Hatıra Rıza Tevfik Bölükbaşı
Bir Devrin Romanı
Hanım Mektupları Mektup

ARUZA VEDA
SANAT
İlk hasretiyle gençliğimin ilk elemleri
Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek,
Ey paslı tellerinde gülen, ağlayan aruz
Bizim diyârımız da binbir baharı saklar!
Ey eski dost yâd edelim eski demleri
Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek,
Madem ki son sadânı dağıtmış, yorulmuşuz!
İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar.
Anlat alevli bir çölün üstünde ansızın

Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da
Billur sesinle hıçkırarak doğduğun günü.
Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini.
Binbir diyarda binbir ilahi güzel kızın
Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda,
Anlat nasıl terennümün inletti gönlünü.
Bize heyecan verir bir parça yeşil çini…
Neydin gönülde, şimdi ne oldun zavallı sen

Sen raksına dalarken için titrer derinden
Hıçkır benim de bari bu son gizli nalemi.
Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin;
Timsalin asumanda ziyalarla işlenen
Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden
Bir pembe gül mü, yoksa bir altın piyale mi?
Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin.
Akşam gruba karşı tüten bir buhurdanın

Fırtınayı andıran orkestra sesleri
Hüznüyle şahit olma nihayet zevaline.
Bir ürperiş getirir senin sinirlerine,
İran yoluyla Zühre tâcın, nağme kervanın
Istırap çekenlerin acıklı nefesleri
Şâhane geldiğin gibi şâhane git yine.
Bizde geçer en hazin bir musikî yerine!
Biz şimdi başka bir ahenge bağlıyız:

Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Aşk sazıyla geldi erenler bu meclise
Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Yalnız bugün senin gibi ölgün sadâlıyız
Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Zira bu saz da parçalanır gülmek istese.
Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini...
İncitmeden rübabını insafsız ellerin

Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Zalim temaslarıyla zamanın sitemleri
Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Ah ayrılırken, inleyerek paslı tellerin
Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Ey eski dost, yad edelim eski demleri...
Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz.
Halit Fahri Ozansoy
Faruk Nafiz Çamlıbel
Örnek Cevapları
1. E 2. C 3. D 4. A

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir Konu Testi - 1
1. I. Türkçülük akımını sistemleştirmiş ve Türk milliyetçiliği 4. Yazar Türkçülük düşüncesini sistemleştirmiştir ve eser-
fikrini "Türkiyecilik", Oğuzculuk ve Türkmencilik" "Tu- lerinde işlemiştir. "Türkçülüğün Esasları" adlı yapıtında
rancılık" devrelerine ayırmıştır. Türkçülük ve milliyetçilik hareketinin ilkelerini sistemli bir
II. Türk sosyolojisinin kurucusu olarak görülmüştür. biçimde açıklamıştır.
III. Konuşma dilinin aynı zamanda yazı dili olmasını, edebi Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
eserlerde İstanbul ağzının esas alınmasını ve heceyi hangisidir?
kullanmak gerektiğini savunmuştur. A) Mehmet Akif Ersoy
Yukarıdaki bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine B) Yahya Kemal Beyatlı
aittir?
C) Ziya Gökalp
A) Mehmet Emin Yurdakul D) Ömer Seyfettin
B) Ziya Gökalp E) Ali Canip Yöntem
D) Ömer Seyfettin
5. Hecenin Beş şairinden biridir. Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde

2. Aşağıdaki eserlerden hangi Ziya Gökalp'e ait değildir? aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra kurtu-
luş savaşı yıllarında milli duyguları ve tarihi kahramanlıkla-
A) Milli Savaş Hikayeleri
rı işleyen heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır. Eserlerinden
B) Malta Mektupları bazıları Miras ve Güneşin Ölümü adlı şiir kitabı vardır.
C) Kızıl Elma Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
D) Altın Işık gisidir?
E) Türkçülüğün Esasları
A) Enis Behiç Koryürek
B) Orhan Seyfi Orhon
C) Yusuf Ziya Ortaç
D) Faruk Nafiz Çamlıbel
3. "Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak" diye özetledi-

ği bu yaklaşımın kültürel ögesi Türkçülük, ahlakı ögesi de
İslam'dı. Uluslararası kültürün yapıcı ögesinin ulusal kül- 6. Hecenin beş şairinden biridir. Türk denizciliğini şiire sokan
türde olduğunu savunmuştur. Saray edebiyatının karşısına şair olarak bilinir. Türk-Macar dostluğunun gelişmesinde
halk edebiyatını koymuştur. Batı'nın teknolojik ve bilimsel Gül Baba Türbesinin yeniden ziyaretgâh ve müze haline
gelişmesini sağlayan pozitif bilim anlayışını benimsemiş- getirilmesinde büyük hizmetleri geçmiş bir diplomattır. İşçi
tir. Dini, toplumsal birliğin sağlamasında yardımcı bir öge meselelerine ciddi olarak yaklaşan ve çözüm yolları için
olarak değerlendirmiştir. Toplumsal ve siyasi görüşlerini kurumlaşma yollarını açan ilk bürokratlardandır.
anlattığı sayısız makale yazarak "Türkçülük" düşüncesini
sistemleştirmiştir.
dir?
Parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
dir? A) Orhan Seyfi Orhon
B) Enis Behiç Koryürek
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
B) Ziya Gökalp
D) Halit Fahri Ozansoy
D) Ali Canip Yöntem
E) Enis Behiç Koryürek

7. I. Beş Hececilerin en önemli ismidir. 10. Yazar güçlü bir mizahçıdır. Birçok kişi onu şiirleri ile değil
II. Şiire, aruz ölçüsüyle başlamış daha sonra Milli edebi- yazdığı siyasi fıkralar ile anar. Mizah ve hiciv alanındaki
yat anlayışıyla hareket ederek hece ölçüsünü kullan- yazıları da oldukça iyidir. Mizah yazılarını Çindik takma adı
mıştır; her iki ölçüde de çok başarılı kabul edilir. ile Diken, İnci, Ayna ve Aydede dergilerinde yayımlar. Tür-
kiye'nin en iyi mizah dergilerinden sayılan Aydede'yi uzun
III. "Han Duvarları" ve "Sanat" şiirleri onun Anadolu sevgi-
yıllar boyunca idare etmiştir.
sini dile getirdiği önemli şiirleridir.
Numaralanmış bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangi-
dir?
sine aittir?
A) Faruk Nafiz Çamlıbel
B) Orhan Seyfi Orhan
C) Halit Fahri Ozansoy
D) Enis Behiç Koryürek
E) Halit Fahri Ozonsoy
8. I. Çoban Çeşmesi
II. Akın
III. Yıldız Yağmuru
IV. Dinle Neyden
11. Aşağıdaki eserlerden hangisi Rıza Tevfik'e aittir?
Yukarıda Faruk Nafiz'in eserleri verilmiştir. Numaralı eser-
lerden hangilerin türü aynıdır? A) Zafer Yolunda
A) I. – II. B) I. – IV. C) II. – III. B) Yeni Hayat

C) Küfe
D) II. – IV. E) III. – IV.
D) Geçtiğim Yol
E) Serab-ı Ömrüm
9. Şair, yazar, edebiyat öğretmeni, yayımcı, siyasetçidir, Türk

şiirinde Beş Hececiler olarak adlandırılan gruptandır. Türk
edebiyatının önemli mizah yazarlarındandır. Şiire aruzla
başlamıştır. Ziya Gökalp'in etkisiyle hece ölçüsünü benim-
semiştir, bu türün başarılı örneklerini vermiştir. Heceyle
yazdığı "Binnaz" adlı oyun başarılı ilk manzum piyestir.
12. Aşağıdaki sanatçı-eser eşleştirmelerinden hangisi
dir?
yanlıştır?
A) Ziya Gökalp – Yeni Hayat
B) Orhan Seyfi Orhan
B) Faruk Nafiz Çamlıbel – Yayla Kartalı
C) Halit Fahri Ozansoy
C) Enis Behiç Koryürek – Gemiciler
D) Yusuf Ziya Ortaç
D) Orhan Seyfi Orhan – Sanat
E) Faruk Nafiz Çamlıbel
E) Mehmet Emin Yurdakul – Türk Sazı
12. D 11. E 10. E 9. D 8. B 7. A 6. B 5. A 4. C 3. B 2. A 1. B Cevaplar

1. Aşağıdaki dizelerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi'n- 3. Arzu Veda

de sade dil ve hece ölçüsüyle yazılmış şiire örnek gös- İlk hasretiyle gençliğimin ilk elemleri
terilemez?
Ey paslı tellerinde gülen, ağlayan aruz
A) Bana aşk elinden efsane söyler Ey eski dost yâd edelim eski demleri
Aşka inanmayan yalan gözlerin Mademki son sadânı dağıtmış, yorulmuşuz.
B) Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek -----
Bizim diyarımız da bin bir baharı saklar Biz şimdi başka bir ahenge bağlıyız.
C) Senelerce sana hasret taşıyan Aşık sazıyla geldi erenler bu meclise
Bir gönülle kollarına atılsam Yalnız bugün senin gibi ölgün sedâlıyız
D) Sorma bana oymağımı, boyumu Zira bu saz da parçalanır gülmek isterse
Beş bin yıldır millet gibi yaşarım ----
E) Sana aid lebimdeki buse Bu dizeler "Aruza Veda" şiirinin 1. ve 5. dörtlüğüne aittir.
Lebi'nin surh-ı bizevali benim Bu dizelerden hareketle aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez?
A) Şair ilk şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır.

B) Şair aruz ölçüsü bırakıp hece ölçüsüne geçmiştir.
C) Şair şiirlerinde hüzünlü, melankolik temaları tercih et-
mektedir.
D) Şair halk şiirinin etkisine girmiştir.
E) Şair, milliyetçi edebiyatın örneklerini vermiştir.
Uçun Kuşlar
2. Uçun kuşlar uçun, doğduğum yere
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır 4. Aşağıdakilerden hangisi Ziya Gökalp'e ait değildir?
Ormanlar koynunda bir serin dere A) Kızıl Elma
Dikenler içinde sarı gül vardır B) Altın Işık
C) Yeni Hayat
O çay ağır akar, yorgun mu bilmem D) Ey Türk Uyan
Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem E) Türkçülüğün Esasları
Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem
Yüce dağ başında siyah tül vardır
----

Bu dizelerden hareketle bu dizelerin şairi ile ilgili aşa- 5. Aşağıdaki sanatçı-eser eşleştirmelerinden hangisi
ğıdakilerden hangisi söylenemez? yanlıştır?
A) Sade dil anlayışını benimsemiştir. A) Rıza Tevfik Bölükbaşı – Serab-ı Ömrüm
B) Halk şiirinden etkilenmiştir. B) Enis Behiç Koryürek – Varidat-ı Süleyman
C) Hece ölçüsünü kullanmıştır. C) Faruk Nafiz Çamlıbel – Göz Ucuyla Avrupa
D) Şiirin ahenk ve yapı unsurlarını önemsemiştir. D) Yusuf Ziya Ortaç – Portreler
E) Sembolizmden etkilenmiştir. E) Halit Fahri Ozansoy – Baykuş

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / – Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir Konu Testi - 2
6. Beş Heceliler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi 10. Uydurma söz yapmayız
söylenemez? Yapma yola sapmayız
A) İlk şiirlerini aruzla yazmışlar, Ziya Gökalp'in fikirlerin- Türkçeleşmiş Türkçedir
den etkilenmişlerdir. Eski köke tapmayız
B) Şairler Derneği toplantısından sonra hece ölçüsünü Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
kullanmaya başlamışlardır. nemez?
C) Sade dil anlayışını benimsemişlerdir.
A) Sade dille yazılmıştır.
D) Anadolu'ya yönelmişlerdir.
B) Mani tipi uyaklanmıştır.
E) Sanat için sanat, anlayışına bağlıdırlar.
C) 7'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.
D) İmgeler kullanılmıştır.
7. Aşağıdakilerden hangisi Beş Hececilerden biri değil-
E) Redif ve uyağa yer verilmiştir.
dir?

C) Enis Behiç Koryürek
D) Ziya Osman Saba
8. Ben bir Türk'üm, dinim, cinsim uludur

Sinem, özüm ateş ile doludur 11. Aşağıdakilerden hangisi Mehmet Emin Yurdakul'a ait
İnsan olan vatanının kuludur değildir?
Türk evladı evde durmaz giderim
A) Türk Sazı
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle-
B) Ey Türk Uyan
nemez?
C) Cenge Giderken
A) Milliyetçi edebiyat anlayışına örnektir. D) Kızıl Elma
B) Koşma tipi uyaklanmıştır. E) Ordunun Destanı
C) Sade dille ve hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Redif ve uyağa yer verilmiştir.
E) Mehmet Akif'in şiir anlayışını yansıtmaktadır.
9. 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında yazdığı "Cenge

Giderken" adlı şiiriyle tanınmıştır. Sade Türkçe ve hece
ölçüsüyle Türkçülük idealini sanata taşıyan şair milli edebi-
12. I. Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
yatın habercisi olmuştur. II. Toplum için sanat anlayışı benimsenmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- III. Ağır, süslü sanatlı bir dil kullanılmıştır.
gisidir? IV. Bireysel konular işlenmiştir.
A) Ömer Seyfettin V. Batı'dan alınan nazım biçimleri kullanılmıştır.
B) Ziya Gökalp Yukarıda numaralanmış yargılardan hangisi Servetifü-

nun şiiri ile ilgili söylenemez?
C) Mehmet Akif Ersoy
D) Mehmet Emin Yurdakul A) I B) II C) III D) IV E) V
12. D 11. D 10. D 9. D 8. E 7. D 6. E 5. C 4. D 3. E 2. E 1. E Cevaplar

Saf Şiir
Halkın Yaşayış Tarzını ve Değerlerini Anlatan Şiir 26
Kazanım: Saf şiirin özelliklerini belirler – Şiirin ahenk unsurlarının yapı özelliklerini belirler – Sanatçılarını tanır
hhSAF ŞİİR hh Kısacası bu şairler şiirde anlama fazla önem vermezler.
hh Anlaşılmak için değil; duyulmak, hissedilmek için şiir yazarlar.

hh Türk edebiyatında "Saf Şiir" eğilimi Ahmet Haşim'in "Şiir Hak-
kında Bazı Mülahazalar" adlı makalesiyle (Türk edebiyatında hh Şiirde biçim endişesi duyan bu şairlerde dize ve dil baş ta-
ilk poetika örneği kabul edilir.) başlar. cıdır.
hh Sanatın bir form sorunu olduğuna inanan bu şairler için hh Disiplinli çalışarak mükemmele varan halis şiir yazma endişe-
önemli olan iyi ve güzel şiir yazmaktır. si kendini hissettirir.
hh Bu anlayışla kendilerine özgü özel bir imge düzeni oluştu- hh Gizemsellik, simgecilik, bireysellik, ruh, ölüm, masal, rüya,
rurlar. mit temalarının yoğunca işlendiği bu şiirler zekâ ve bilincin
hh Özgün ve yaratıcı olan bu imgeler, dilin mantığına uygun ve disipliniyle bütünleştirilerek yazılmıştır.
dilin anlam alanını genişletip dile yeni olanaklar sunacak bir

yapıya sahiptir. Milli Edebiyat Dönemi'nde Saf (Öz) Şiirin
Özellikleri
hh Dilde saflaşma düşüncesi, kendini rahat şiir yazma şeklinde
başat öğe olarak gösterir. hh Bu şiir anlayışında şairin amacı, duygu ve hayallerini anlat-
mak, bilinçaltındaki düşüncelerini şiirde ifade etmektir.
hh Şiirsel söylemin zirvesine ulaşmak düşüncesiyle dilin yücelişi
paralellik gösterir. hh Şiir duyulmak ve hissedilmek için yazıldığından saf şiir, imge-
hh Şiirde her türlü ideolojik sapmanın dışında kalarak sadece lerle yüklü ve kapalı anlatıma sahiptir.
okuyucuda estetik haz uyandıran şiir yazma eğilimi, bu şair-
hh Dil anlayışları, Servetifünun Edebiyatı'na göre daha sadedir,
leri her türlü mektepleşme eğiliminin dışında kalıp bağımsız
gerekmedikçe yabancı kelimelere başvurmazlar.
sanatçılar olarak şiir yazmaya yöneltmiştir.
hh Şiiri soylu bir sanat olarak kabul eden bu şairlerde düşsel (ha- hh Şairler tema bakımından sınırlandırılamaz ancak şiiri şiir ol-
yali) ve bireysel yön ağır basar. maktan çıkaran ve bir düşüncenin anlatılmasına imkân veren
hh İçsel ve bireyci bir yaklaşımla evrensel insan tecrübesini dile temalar da işlenmez.
getirirler. hh Şiirde ahenk ve ritim önemsenmiş, şiirler aruz ölçüsüyle ya-

hh Saf şiir anlayışında estetik tavır ön plandadır. zılmıştır.
hh Bu anlayıştaki şairler didaktik bilgiden uzak durup; bir şey öğ- hh Yahya Kemal ve Ahmet Haşim bu şiir anlayışının Milli Edebi-
retmeyi değil, musikiyle ya da musikinin çağrıştırdığı, uyan- yat Dönemi'ndeki temsilcileridir.
dırdığı imgelerle insanın estetik duyarlılığını doyurmayı amaç
edinirler.
Sorusu
Öğretmen
Saf şiir yazanlar hangi akımlardan etkilenmiştir?
Cevap: Sembolizm ve parnasizm

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Saf Şiir – Halkın Yaşayış Tarzını ve Değerlerini Anlatan Şiir
Örnek 1: Yahya Kemal Beyatlı (1884 – 1958)
Aşağıdakilerden hangisi saf şiirin özelliklerinden biri hh Milli Edebiyat Dönemi'nin bağımsız isimlerindendir.
değildir?
hh Birçok resmi görevde bulunan sanatçı şiire Servetifünun et-
A) Şiirde ideoloji, siyaset yoktur. kisiyle başlamıştır.
B) Amaç sadece güzel şiir yazmaktır.
hh Asıl adı Ahmet Agâh'tır.
C) Şairlerin kendilerine özgü bir imge dünyası vardır.
D) Şiirin ahenk unsurları önemsenmemiştir. hh Şiirleri ve şiir anlayışı Milli Edebiyat akımının sosyal içerik-
E) Sembolizm akımı ile gelişmiştir. li çizgisine uymasa da makale ve konferanslarıyla bu akımı
desteklemiştir.
Saf şiir anlayışında şiirin ahenk unsurları önemsenmiştir. Cevap: D
hh Fransa'ya gitmiş, Fransız şiirinden etkilenmiştir.
hh Ahmet Haşim'i şiir anlayışı, saf şiire uygundur. Aşağıdaki yazı
hh Neo-klasizm anlayışıyla eser vermiş, çağdaş Batı şiiriyle di-
Haşim'in şiir ile ilgili görüşlerini içermektedir.
van şiirini kaynaştırmaya çalışmıştır.
Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar
hh Tarih ve kültürel değerlere bağlı, özgün bir şiir tarzı oluştur-
hh Her şeyden önce şunu itiraf edelim ki şiirde anlamdan ne
muştur.
kastedildiğini bilmiyoruz. "Düşünce" dedikleri bayağı görüşler
yığını mı, öykü mü, mazmun mu ve "açıklık" bunların sıra- hh Fransız tarihçi Albert Sorel'in fikirlerinden etkilenmiştir.
dan kavrayışa göre anlaşılması mı demektir? Şiir için bunları
gerekli sayanlar, şiiri tarih, felsefe, söylev, güzel ve etkileyici hh Sembolizm etkisiyle şiirde ahenk ve müsikiye büyük önem
konuşma (belagat) gibi bir sürü "söz" sanatları ile karıştıran- vermiştir.
lar ve onu gerçek yüzü ve belirtileriyle seçip tanımayanlardır.
hh Parnasizm etkisiyle şiirde biçim mükemmelliğini yakalamaya
Şiirin bu biçimde anlaşılması resim, müzik ve heykelcilik gibi
sanatların kendilerine özgü fırça, boya, nota ve kalem gibi, çalışmıştır, sözcük seçiminde çok titiz davranmıştır.
kullanılması güç bir beceriye bağlı araçlara sahip olmalarına
hh Eserlerinde divan şiirini temel kaynak olarak seçmiştir.
karşılık, şiirin bu gibi özel araçlardan yoksun olmasından ve
anlatımını konuşulan dilden ödünç almak zorunda kalmasın- hh Divan şiiri nazım şekilleriyle ve "Ok" dışındaki bütün şiirlerini
dandır. Bundan dolayıdır ki parmaklarının tutmasını bilmediği
aruzla yazmıştır.
fırçaya ve gözlerinin okumasını bilmediği notaya karşı çe-
kingen ve saygılı olan yetersiz kimseler, kendi kullandıkları hh Bir dönem Nev-yunanilik akımından etkilenmiştir.
sözcüklerden oluşmuş gibi gördükleri şiiri sıradan "dil" du-
hh Nazım-nesir yakınlaşmasına karşı çıkmıştır.
rumunda sayarak, sırf bu görüş açısından bakarak başkaca
hazırlıklı olmaya hiç gerek görmeksizin, onu küstahça bir hh O tam bir İstanbul aşığıdır.
laubalilikle yargılamak hakkını kendilerinde bulurlar. Halbuki
şair ne bir hakikat habercisi, ne bir belâgatli insan, ne de bir hh Tevfik Fikret'in "Sis" adlı İstanbul'u tahkir ettiği şiirine karşı
vâzı-ı kanundur. Şairin lisanı "nesir" gibi anlaşılmak için değil "Siste Söyleniş" adlı şiiriyle cevap vermiştir.
fakat duyulmak üzere vücut bulmuş, mûsikî ile söz arasında,
sözden ziyade mûsikîye yakın mutavassıt bir lisandır. "Ne- hh Osmanlı tarihi, aşk, ölüm, sonsuzluk musiki ve İstanbul sev-
sir"de üslubun teşekkülü için zaruri olan anâsırın hiçbiri şiir gisi en fazla işlediği temalardır.
için mevzubahis olamaz. Şiir ile nesir, bu itibarla yekdiğeriyle
hh Nedim'den sonra İstanbul'u en fazla işleyen şairdir.
nisbet ve alâkası olmayan ayrı nizamlara tâbi', ayrı sahalarda
ayrı ebâd ve eşkâl üzere yükselen ayrı iki mimâridir.

Eserleri hh Kaçış , hayali bir âleme sığınma şiirlerinde dikkat çeken diğer
önemli konulardır.
Şiir
hh Sembolizmden etkilenmiştir. Sembolistlerin genellikle tercih
hh Kendi Gök Kubbemiz
ettiği "akşam, gurup, şafak, gece, mehtap, yıldızlar, ormanlar,
hh Eski Şiirin Rüzgarlarıyla
güller" gibi simge ve imgeler üzerinden şiirlerini yazmıştır.
hh Rubailer ve Hayyam Rubailerinin Türkçe Söyleyişi
hh Türk Edebiyatında "akşam şairi" olarak da tanınır.
Nesir
hh Empresyonizm akımından da etkilenmiştir.
hh Aziz İstanbul
hh "Sanat için sanat" anlayışını benimsemiş, toplumsal konular-
hh Eğil Dağlar
la ilgilenmemiştir.
hh Siyasi ve Edebi Portreler
hh Şiirlerinde daha çok serbest müstezat nazım biçimini kullan-
hh Siyasi Hikâyeler
mıştır.
hh Edebiyata Dair
hh Bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.
hh Çocukluğum-Gençliğim-Siyasi ve Edebi Hatıralarım
hh "Köylü vezni" olarak nitelendirdiği heceyi şiirin müzikalitesi
açısından yetersiz bulmuştur.
Örnek 2:
hh Şiirlerinde anlaşılmak gibi bir kaygısı olmamıştır.
Yahya Kemal Beyatlı ile ilgili olarak aşağıda verilen yar-
gılardan hangisi yanlıştır? hh Nesirlerindeki dil, şiirlerine göre sadedir, Bazen nukteli ve
A) Divan şiiri ile modern şiir anlayışın birleştirmiştir. alaylı bir üslup kullanmıştır.
B) "Sanat için sanat" anlayışına bağlıdır. hh Şiirle ilgili görüşlerini, poetikasını "Piyale" adlı şiir kitabının
C) "Ok" şiiri dışındaki şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır. ön sözünde "Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar"da açıklamıştır.
D) Parnasizm ve sembolizmden etkilenmiştir.
hh "Merdiven", "O Belde" en ünlü şiirleridir.
E) Bir dönem Nev-Yunanilik anlayışın benimsemiştir.
hh Dili ağır ve ağdalıdır, Arapça, Farsça sözcükler ve tamlama-
Yahya Kemal şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmış sadece "Ok" şiirini hece ölçü- larla yüklü bir dil kullanmıştır.
sü ile yazmıştır. Cevap: C
hh Son dönem şiirlerinde ise dili sadedir.
Eserleri
Ahmet Haşim (1884 – 1932)
Göl Saatleri
hh Fecr-i Âti'nin en önemli temsilcisi olan şair, topluluk dağıldık-
Şiir
tan sonra hiçbir edebi topluluğa katılmamıştır. Piyale
Frankurt Seyahatnamesi Gezi

hh Sanat anlayışını hiçbir şekilde değiştirmeden eser vermeye
devam etmiştir.
Deneme – Fıkra
hh İlk şiiri Hayal-i Aşkım'ı 1905'te yayımlanmıştır.
hh Gurabahane-i Laklakan
hh Şiirlerinin başlıca konuları: çocukluk anıları, aşk ve tabiattır.
hh Bize Göre (Türk Edebiyatında deneme türünün ilk örnekleri
olarak değerlendirilir)

hh Manzum hikâye, şiirden farklıdır.

Örnek 3:
hh Çünkü manzum hikâyede bir olay şiir biçiminde, yani ölçü-
Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Haşim'in eserlerinden
lü uyaklı olarak anlatılır. Oysa şiir, duyguların, izlenimlerin
biri değildir?
uyumlu bir ses ve söz düzeni içinde anlatılması, ses ve söz
A) O Belde güzelliğinin bir arada bütünleşmesidir.
B) Bir Günün Sonunda Arzu
hh Bu anlayışın temsilcisi Mehmet Akif'tir.
C) Merdiven
hh Şair, yazdığı şiir ve manzumelerde halkın dinî ve millî değer-
D) Eğil Dağlar
leri, yaşama tarzı üzerinde durur.
E) Piyale
hh Millî Edebiyat yıllarında Mehmet Akif, daha önce Tevfik Fik-
"Eğil Dağlar" adlı eser Y. Kemal Beyatlı'ya aittir. Cevap: D ret'te gördüğümüz "nazmı nesre yaklaştırma" anlayışını sür-
dürüp geliştirmiştir.
hhHALKIN YAŞAYIŞ TARZINI VE hh Şiirde Tevfik Fikret'ten devraldığı "gerçekçiliği" geliştirmiş,
DEĞERLERİNİ ANLATAN ŞİİR "hayal ile alışverişi olmadığını, her ne demişse görüp de söy-
lediğini, en beğendiği mesleğin hakikat olduğunu" bildirmiştir.
hh Millî Edebiyat Dönemi'nde, halkın yaşama tarzı ve değerleri
hh Manzumelerinde halkın yaşama biçimini gerçekçi biçimde
üzerine anlaşılır bir dille manzumeler yazılmıştır.
yansıtmıştır.
hh Halkın yaşam tarzını ve değerlerini anlatan bu manzumeler-
hh Mehmet Akif, halkın yaşamını yansıtmasına karşın, hece öl-
de ahengi sağlayan unsurların başında vezin ve uyak gelir.
Bu iki öğeye çok önem verilmiştir. çüsünü değil, aruz veznini kullanmıştır.
hh Millî Edebiyat Dönemi'nde halkın yaşama tarzını ve değerle-

rini anlatan manzumelerde konuşma dilinin tüm sıcaklığının
şiir diline yansıdığı görülür. Örnek Metin
hh Millî Edebiyat Dönemi'nde halkın yaşama tarzını ve değer- Seyfi Baba

lerini anlatan manzumelerde bir olay, manzum olarak hikâye
Şimdi anlat bakalım, neydi senin hastalığın?
edilir.
hh Bu manzumelerin teması doğrudan halkın yaşamıdır. Nezle oldum sanırım, çünkü bu kış pek salgın,
hh Millî Edebiyat Dönemi'nde halkın yaşama tarzını ve değer- Mehmed Ağa'nın evi akmış. Onu aktarmak için
lerini anlatan manzumeler o dönemde toplumun içinde bu-
Dama çıktım, soğuk aldım, oluyor on beş gün.
lunduğu sosyal, siyasal ve ekonomik problemler etrafında
oluşmuştur. Ne işin var kiremitlerde a sersem desene
hh Bu manzumelerin yazılış amacı, halkı aydınlatmak, onun için- İhtiyarlık mı nedir, şaşkınım oğlum bu sene.
de bulunduğu kötü durumdan çıkmasını sağlamak, ona yol
göstermektir. Hadi aktarmıyayım. Kim getirir ekmeğimi?
hh Millî Edebiyat Dönemi'nde halkın yaşama tarzını ve değerle- Oturup kör gibi, nâmerde el açmak iyi mi?
rini anlatan manzumeler yazıldığı dönemle bire bir ilişkilidir. Kim kazanmazsa bu dünyâda bir ekmek parası:
hh Gerçekten de o dönemde halkın ve İslam dünyasının durumu
Dostunun yüz karası; düşmanının maskarası!
manzumelerde anlatıldığı gibidir.
Sorusu
Öğretmen
Ahmet Haşim hece ölçüsünü kullanmış mıdır? Neden?
Cevap: Kullanmamıştır. Bütün şiirlerini aruzla yazmıştır. A. Haşim

hece ölçüsünü köylü vezni olarak görmüş, ahenk oluşturma nokta-
sında yetersiz olduğunu düşünmüştür.

hh Bu dizeler Türk edebiyatında manzum hikâye türünün en ba- hh Sosyal-mistik ve dini-mistik dikkatle yazılmış şiirlerinde de
şarılı örneklerini veren Mehmet Akif'in Seyfi Baba şiirinden lirizmi ihmal etmemiştir.
alınmıştır. hh Mehmet Akif'in dili, sokakla camiyi, mekteple kahveyi birleş-
hh Bu dizelerde şairle Seyfi Baba'nın arasında geçen diyaloglar tirir.
yer almaktadır. Şiirde gerçeklik duygusu ön plandadır. Meh- hh Manzumelerini ise daha çok mesnevi tarzı denilen ikili dizeler
met Akif, bu şiirinde de gördüğünü, yaşadığını anlatmıştır. den oluşan biçimi kullanmıştır.
hh Mehmet Akif'in toplumu bilinçlendirme, ona mesaj verme ça- hh Uyak bulmadaki ustalığı ile şiirine akıcılık kazandırmıştır.
bası da özellikle son beyitte açıkça görülmektedir. hh Mehmet Akif, serbest müstezatla hikâyeyi birleştirerek
gerçekçi ve canlı bir anlatıma ulaşmıştır.
Mehmet Akif Ersoy (1873 -1936) hh "Hasta", "Köse İmam", "Seyfi Baba", "Mahalle Kahvesi", "Ha-
sır" gibi çok bilinen şiirlerini manzum hikâye şeklinde kaleme
hh Millî Edebiyat ve Millî Mücadele Dönemleri'nde yaşadığı hal-
alır.
de, bu edebiyat akımlarının içinde yer almayan, ancak Millî
Mücadele'ye bazı şiirleriyle destek veren Mehmet Akif Ersoy, hh Toplum sorunlarını gerçek yaşamı gerçekçi bir bakış açısıyla
gözler önüne sermiştir.
dönemin bağımsız sanatçılarındandır.
hh Şiirlerinde hayale değil, gözleme ve geçeğe, dolayısıyla da
hh Mehmet Akif Ersoy "İstiklâl Marşı" şiirinde Kurtuluş Sava-
gerçekçiliğe yaslanır.
şı'nın bütün millette uyandırdığı coşkuyu dile getirmiş, bu
şiirini bütün şiirlerini aldığı "Safahat" adlı kitabına almamış; Bunu şu dizelerinde açık biçimde ifade etmiştir.
gerekçesini de "İstiklal Marşı benim değil, milletimindir." diye- "-Hayır, hayâl ile yoktur benim alış verişim;
rek açıklamıştır.
İnan ki: her ne demişsem görüp de söylemişim.
Mehmet Akif şiirlerinde Türkçeyi başarıyla kullanmış, özellikle
Şudur cihanda benim en beğendiğim meslek:
manzum hikâyelerinde halk söyleyişlerine ve deyimlere bol bol
yer vererek konuşma dilinin özelliklerini şiirimize yerleştirmiştir. Sözüm odun gibi olsun; hakikat olsun tek!"
hh Serbest müstezatla hikâyeyi birleştirerek gerçekçi ve canlı bir Onun sanattaki amacı, acı da olsa 'doğru'yu söylemektir.
anlatıma ulaşmıştır.
hh Edebiyatımızda konuları halkın gündelik yaşamından alan
hh Aruz veznini, Türkçeye en iyi uygulayan şairlerimizdendir. manzum hikâyelerin ilk örneklerini veren şair Tevfik Fikret'tir.
hh O, sanatını, dolayısıyla da şiirini toplumun hizmetine adamış hh Mehmet Akif, İslâm tarihinden ve Kur'ân'dan aldığı konuları da
bir şairdir. manzum olarak yeni bir üslupla okurun hizmetine sunmuştur.
hh Hassas, kendi içinde çatışmalar yaşayan bir ruh hali vardır. hh Şiiri dua, duayı şiir hâline getirmiş bir şairdir.
hh Kendinden çok, toplumun dertleriyle dertlenmiş bir şairdir. hh İslamcılık idealinin şairidir.
hh O, hem Batıcılara hem de Türkçülere karşıdır. Çünkü o, İs-

hh Manzum hikâyelerinde hep toplumun sorunları ve yaşamı
lamcılık ideolojisine bağlıdır.
vardır.
hh Hem o dönemde Batıcılığın en güçlü temsilcisi Tevfik Fikret'in
hh Realist toplum tablolarını şiirleştirerek bu yolla toplumu uyan-
rasyonalizm ve determinizmle beslenen düşüncelerini eleşti-
dırmaya çalışmıştır. rir hem de kavim fikrinden hareketle Türkçüleri.
hh Mahalle Kahvesi, Seyfi Baba, Meyhane, Küfe gibi manzu hh O, şiirlerinde, görmek istediği ideal genci Asım'ın kişiliğinde
melerinde gerçek sosyal realizmi yansıtmıştır. canlandırmış; ona öğütler vermiştir.
hh Halkın yaşamına gerçekçi bir tutumla bakmıştır.
hh Mehmet Akif'in Asım'ı, Tevfik Fikret'in Haluk'unun karşısına
hh Onun şiirlerinde duygudan çok düşünce egemendir. çıkarılmış bir genç gibidir.
hh Fakat zaman zaman yoğun duyguların yansıdığı dizelere de hh Mehmet Akif'in şiiri her bakımdan yerlidir.
rastlamak mümkündür.

hh Tevfik Fikret gibi, Mehmet Akif'in şiirlerinde de dize bütünlüğü Eserleri

kırılmış, şiir düzyazıya yaklaştırılmış, birkaç dizeden oluşan
hh Yedi şiir kitabı vardır. Bunlar daha sonra I. kitabının adı olan
cümleler halinde yazılmıştır. Safahat başlığı altında tek bir kitapta toplanmıştır. Safahat'ı
hh Hatta bazen bir dizede karşılıklı konuşma şeklinde birkaç oluşturan yedi kitap şunlardır:
cümle bile kullanılmıştır. Ancak bu, şiirdeki ölçüyü yani aruzu I. hh Safahat V. hh Hâtıralar
hiç etkilememiştir. II. hh Süleymaniye Kürsüsünde VI. hh Asım
III. hh Hakkın Sesleri VII. hh Gölgeler
hh Realist bir biçimde anlattığı olaylar, karşımıza getirdiği canlı IV. hh Fatih Kürsüsünde
tablolar, gerçekte o dönemde toplumda yaşanan acı gerçek- hh En güzel şiirlerinden birisi olan "Çanakkale Şehitleri" Safa-
lerdir. hat'ın altıncı kitabı olan "Âsım"da yer almaktadır.
hh Safahat
hh Şiirlerinin çoğu bir sosyal çevreyi aktarır:
hh Şiirlerini bu eserde toplamıştır. 7 bölümden oluşur.
hh Örneğin, Küfe şiirinde okumayı çok isteyen, ancak babası
hh Safahat (1911)
ölünce ailesine bakmak zorunda kalan bir çocuğun dramı
hh Osmanlı toplumunun meşrutiyet yıllarındaki durumunu anla-
anlatılır. tır.
hh "Mahalle Kahvesi"nde o dönemde bütün vaktini kahve köşe- hh Süleymaniye Kürsüsünde:
lerinde pinekleyerek geçiren insanlar eleştirilir. hh Osmanlı aydınları ile halk arasındaki ilişkiyi gözler önüne se-
rer.
hh "İstihdafta haksız yere hapse atılan bir adamın eşinin fakirlik-
hh Hakkın Sesleri (1913)
ten düştüğü acı verici durumlar anlatılır. "
hh Her şiirin başında bir ayet vardır. Bu ayetler o zamanın top-
hh Seyfi Baba"da eski ve ışıksız İstanbul sokaklarından geçip, lumsal ve siyasi olaylarını aydınlatır.
hasta ve fakir bir yaşlının evine giden şairin gözlemleri ak- hh Fatih Kürsüsünde (1914)
tarılır. hh Yeni kuşaklara mücadele ve çalışma ruhu kazandırmayı

amaçlayan düşünceler yer alır.
hh "Köse İmam"da şeriatın emrini yanlış anlayarak karısını bo-
hh Hatıralar (1917)
şamak isteyen acımasız ve cahil bir erkek anlatılır.
hh Her şiirin başında hadis yer alır. İslam birliği ülküsü vurgula-
hh O, şiirin her şeyden önce bir gönül işi olduğuna inanmıştır. nır.
hh Asım (1924)
hh Akılla ulaşılamayan şiirle ilgilidir.
hh I. Dünya Savaşı'ndan tablolar yer alır. İdeal gençlik tipini or-
hh Şiirin toplumun ihtiyaçlarına cevap vermesi gerektiğini vur- taya koyar.
gulamıştır. hh Gölgeler (1933)
hh Dini şiirler ve dörtlükler vardır.

hh Ona göre şiir, öncelikle bugünü anlamak için vardır.
hh Amaçsız bir şiir olmaz.
Örnek Cevapları
1. D 2. C 3. D

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Saf Şiir – Halkın Yaşayış Tarzını ve Değerlerini Anlatan Şiir Konu Testi
1. Aşağıdakilerden hangisi saf (öz) şiir anlayışının özel- 4. Herhangi bir edebi topluluğa katılmamış. Ümmetçi şair ola-
liklerinden biri değildir? rak bilinir. "İstiklal Marşı'nın şairidir. İstiklal Marşı'nı Safa-
hat'a almamış kahraman Türk ordusuna armağan etmiştir.
A) Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, yaşama arzusu gibi temalar
Bu şiiri 1921'de yazmıştır. Türk şiirine gerçek realizmi ge-
işlenirken içsel ve bireysel bir yaklaşımla evrensel in-
tirmiştir. "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiştir.
san tecrübesi dile getirilmiştir.
B) İçten gelen heyecanları coşkulu bir dille anlatan duy-
gisidir?
gusal şiir türüdür.
C) Milli Edebiyat Dönemi'nde sadaleşen dil, şiir dili olarak A) Ali Canip Yöntem
benimsenmiş, bireysel duyarlıkları ifade yolunda Türk- B) Mehmet Akif Ersoy
çe daha da zenginleştirilmiştir. C) Yahya Kemal Beyatlı
D) Toplum için sanat anlayışı benimsenmiş, eserler bu D) Tevfik Fikret
amaca yönelik oluşturulmuştur.
E) Estetik tavır öne çıkarılmıştır, didaktik tutumdan uzak
durulmuştur.
2. Yahya Kemal ve Ahmet Haşim hakkında verilen aşağı-

daki yargıların hangisinde yanlışlık yapılmıştır? 5. Düşünceleriyle, tarih-coğrafya ve millet arasında kurduğu
münasebetle de kendisinden sonrakilere yol göstermiş-
A) Yahya Kemal; Türk tarihinin şanlı geçmişinin yanı sıra tir. ----, şiirin günün heyecan ve düşüncelerini daha kolay
"aşk ölüm, İstanbul sevgisi" gibi temaları işlerken Ah- anlatma vasıtası sayıldığı günlerde, şiir üzerinde sadece
met Haşim, "karamsarlık ve hüzün duygusu oluşturan sanat olarak ölümsüzlüğün ifadesi olarak durmuş şahsi-
akşam, karanlık gece gurbet ve tabiat manzaralarını yetlerdendir.
işlemiştir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki isimlerden
B) Her iki sanatçı da hece ölçüsü yerine aruz ölçüsünü hangisi getirilmelidir?
kullanmıştır.
A) Ziya Gökalp
C) Ahmet Haşim sembolizm, Y. Kemal Beyatlı ise parna-
sizm akımının etkisinde şiirler yazmıştır. B) Mehmet Emin Yurdakul
D) Her ikisi de içinde bulundukları dönemin siyasi, sosyal C) Faruk Nafiz Çamlıbel
sorunlarını sanatlarına taşımıştır. D) Yahya Kemal Beyatlı
E) Ahmet Haşim serbest müstezat, sone gibi biçimler kul- E) Tevfik Fikret
lanırken Yahya Kemal Beyatlı divan edebiyatı nazım
şekillerinden yararlanmıştır.
3. Divan şiiri anlayışı ile modern Batı şiirini birleştirmeyi ba-

şarmış Neo-klasik bir şairidir. Milli Edebiyat Dönemi'nde
rağbet edilen hece ölçüsüne rağbet göstermemiştir. Bir şiiri
dışındaki şiirlerini aruz ölçüsü ile yazan şair son dönem
6. Mehmet Akif bütün şiirlerini "Safahat" adı altında ve yedi
Türk şiirinin en büyük isimlerinden biri olarak gösterilmiştir.
ciltte toplamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi "Safahat'ın" içinde yer almaz?
gisidir?
A) Aziz İstanbul
B) Süleymaniye Kürsüsünde
B) Emin Bülent Serdaroğlu
C) Hakkın Sesleri
D) Hatıralar
E) Asım
E) Tevfik Fikret

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Saf Şiir – Halkın Yaşayış Tarzını ve Değerlerini Anlatan Şiir Konu Testi
7. (I) Fecr-i Âti topluluğu dağıldıktan sonra hiçbir edebi toplu- 10. İstanbul'u çok seven şair; tarihi güzelliklerini bugüne nakle-
luğa katılmamıştır. (II) Şiirlerinde daha çok serbest müste- den bir şehir olarak İstanbul'a bakar. İstanbul bütün semt-
zat nazım biçimini kullanmıştır. (III) "Merdiven", "O Belde" leri, insanları ve tarihi ile şiirine girer. Osmanlı kültürünü
en ünlü şiirleridir. (IV) Şiirlerinde anlaşılmak gibi bir kaygısı teşkil eden bütün unsurlar bu şiirlerde yer alır. "Eski Şiirin
olmamıştır, dili ağır ve ağdalıdır. (V) Fecr-i Âti döneminde Rüzgarıyla"daki şiirlerde divan şiirinin mazmunlarını par-
"destansı" yönü ağır basan epik şiirler kaleme almıştır. çalamış, onların havasından yararlanmıştır. Böylece divan
şiirine karşı Namık Kemal'den itibaren başlamış olan olum-
Numaralanmış cümlelerden hangisi Ahmet Haşim için
suz tavrı da göğüslemiştir.
söylenemez?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. gisidir?
A) Yahya Kemal Beyatlı

B) Ahmet Haşim
C) Enis Behiç Koryürek
8. Piyale adlı şiir kitabının ön sözünde şiir anlayışını şöyle
D) Mithat Cemal Kuntay
açıklar: "Şiirin asıl özelliği duyulmak"tır. Şiirin dili musiki ile
söz arasında ve sözden ziyade musikiye yakındır. Yani bu E) Mehmet Akif Ersoy
dil, bir açıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıta-
sıdır ve şiirde musiki anlamdan önce gelir. Bu bakımdan 11. Şair birçok şiirinde sosyal sorunlara da yer vermiştir. Söz-
kelimeler, şiire, anlam değerlerinden çok musiki değerle- gelimi "Küfe" şiirinde yetim kalan bir çocuğun dramını,
riyle girerler. Şiirin anlam bakımından açık olması zaruri "Mahalle Kahvesi"nde zamanını kahvelerde öldüren tem-
değildir. Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır. Konu ise sadece bel kişileri, "Köse İmam"da İslâmı yanlış anlayarak karısını
terennüm için bir vesiledir." boşamak isteyen acımasız, cahil bir adamı anlatmıştır.
Bu parçada ifade edilen sözler aşağıdaki sanatçılardan Bu parçada sözü edilen eserler aşağıdaki sanatçılar-
hangisine aittir? dan hangisine aittir?
A) Ahmet Haşim A) Ziya Gökalp

B) Yahya Kemal Beyatlı B) Faruk Nafiz Çamlıbel
C) Şahabettin Süleyman C) Mehmet Emin Yurdakul
D) Tahsin Nahit D) Yahya Kemal Beyatlı
E) Mehmet Akif Ersoy E) Mehmet Akif Ersoy
9. Yazar özlediği gençliği "Asım"da simgeleştirmiştir. Ona 12. Yeni konuları, eski nazım biçimleriyle ifade etmeyi bilen
göre gençlik İslâm inancı ile Batı'nın bilimini sentezleye- önemli bir sanatçıdır. Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulamış-
bilirse görevini yapmış olacaktır. Fransız sanatçı Emile tır. "Ok" şiiri dışındaki bütün şiirlerinde aruz veznini kullan-
Zola'nın gerçekçiliğine hayrandır. Bu bakımından da na- mıştır. Şiirde kelimelerin seçimi ve yerinde kullanılması
turalisttir. Gerçeği olduğu gibi, bütün çirkinliği ve kusurlu onun için son derece önemlidir. Parnasizm'in bizdeki en
yanlarıyla anlatması onu natüralistlere yaklaştırmıştır. önemli temsilcisidir. Şekil mükemmelliği, ahenk ve kafiye-
Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden hangisidir? ye çok önem vermiştir.

gisidir?
B) Halit Fahri Ozansoy
C) Yahya Kemal Beyatlı A) Ahmet Haşim
D) Ahmet Haşim B) Yahya Kemal Beyatlı
E) Yusuf Ziya Ortaç C) Mehmet Akif Ersoy

E) Orhan Seyfi Orhon
12. B 11. E 10. A 9. A 8. A 7. E 6. A 5. D 4. B 3. C 2. D 1. D Cevaplar

Tarama
27
1. "Nedim" adında bir edebiyat dergisi çıkardı. Şiirleri Yarın, 3. Gazetecilik, öğretmenlik ve milletvekilliği de yapmıştır. Şi-
Hayat, Aydabir, Yarımay, Çınaraltı, Varlık, Hisar gibi dergi- ire aruzla başlamış, sonraları heceyle yazmıştır. Hece öl-
lerde yayınlandı. Servetifünun dergisinin yazı işleri müdür- çüsüyle gazel biçiminde şiirler de yazmıştır. "Peri Kızı İle
lüğünü yaptı. Fecriati'nin etkisinde kaldığı ilk şiirleri 1912'de Çoban Hikâyesi" adlı manzum masalıyla sevilmiştir. Birey-
"Rübab" ve "Şehbal" dergilerinde yayınladı. Anılarından ba- sel duyguları işleyen ahenkli zarif şiirlerinde temiz, duru bir
zıları "Edebiyatçılar Geçiyor" ve "Eski İstanbul Ramazanla- Türkçe vardır.
rı"dır. Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisi-
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
dir?
A) Yusuf Ziya Ortaç
A) Eni Behiç Koryürek B) Halit Fahri Ozansoy
B) Halit Fahri Ozansoy C) Orhan Seyfi Orhon
C) Orhan Seyfi Orhon D) Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Yusuf Ziya Ortaç E) Enis Behiç Koryürek
4. Aşağıdaki eserlerden hangisi Orhan Seyfi Orhon'a ait

değildir?
A) Gönülden Sesler B) Fırtına ve Kar

C) Fiskeler D) Çoban Çeşmesi
E) Düğün Gecesi
2. Aşağıdakilerden hangisi Beş Hececiler'in şiir anlayışı

ve özellikleri arasında yer almaz? 5. I. "Binnaz" hece vezniyle yazılmış üç perdelik trajedidir
A) Şiirde sade ve özentisiz olmayı ve süsten uzak olmayı II. "Şairin Duası" kahramanlık, vatan ve millet sevgisi te-
tercih etmişlerdir. malarını işleyen sekiz şiir içermektedir.
B) Hecenin beş şairi adıyla da anılan bu sanatçılar milli III. "Akından Akına" Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın talebi
edebiyat akımından etkilenmiştir. üzerine yazılıp bastırılan kitap 1914-1916 yılları arasın-
da ordu için yazdığı yirmi iki şiiri ihtiva eder.
C) Şiirlerinde hece veznini kullanmışlardır.
IV. "Gemiciler" şiiri başta olmak üzere, Türk denizciliğiyle
D) Fransız sembolistlerinden etkilenmişlerdir.
ilgili şiirleriyle tanınmıştır.
E) Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denemiş-
V. "Şen Kitap"ta dönemin sosyal hayatını eleştiren yirmi
lerdir.
kadar mizahi manzume yer almaktadır.
Yukarıdaki numaralanmış hangisinde sözü edilen yapıt
Yusuf Ziya Ortaç'a ait değildir?

Tarama
6. Aşağıdakilerden hangisi "Beş Hececiler" arasında yer 10. Aşağıdaki eserlerden hangisi Faruk Nafiz'e ait değildir?
almaz?
A) Sanat B) Çoban Çeşmesi
A) Yusuf Ziya Ortaç B) Falih Rıfkı Atay C) Akından Akına D) Yayla Kartalı
C) Faruk Nafiz Çamlıbel D) Orhan Seyfi Orhon E) Şarkın Sultanları
11. Hecenin beş şairinden biridir. TBMM'de İstanbul Milletveki-

7. I. Hecenin beş şairinden biridir. li olarak görev yapmış bir siyasetçidir. En ünlü eseri "Han
II. Akbaba adlı mizah dergisini çıkarmıştır. Duvarları" adlı uzun şiiridir. Behcet Kemal Çağlar ile birlikte
"Onuncu Yıl Marşı"nın sözlerini yazmıştır.
III. "Akından Akına, Bir Rüzgar Esti ve Yanardağ" eserle-
rinden bazılarıdır. Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
Numaralanmış ifadeler aşağıdaki sanatçılardan hangi- A) Yusuf Ziya Ortaç B) Orhan Seyfi Orhon
siyle ilgilidir? C) Faruk Nafiz Çamlıbel D) Halit Fahri Ozansoy
A) Yusuf Ziya Ortaç B) Faruk Nafiz Çamlıbel E) Enis Behiç Koryürek
C) Orhan Seyfi Orhon D) Halit Fahri Ozansoy
12. Faruk Nafiz Çamlıbel ile ilgili aşağıda verilenlerin han-

gisinde bilgi yanlışı yapılmıştır?
8. Aşağıdaki eserlerden hangisi Yusuf Ziya Ortaç'a ait de- A) Realist-romantik özellikleri taşır, "Han Duvarları" şiiri
ğildir? çok ünlüdür.
A) Nikahta Karamet B) Han Duvarları B) Düş ile gerçeği kaynaştırdığı epik ve lirik özellikteki şiir-
ler yazmıştır.
C) Şeker Osman D) Gök
C) "Sanat" adlı şiiriyle "memleketçi edebiyat" anlayışının
E) Üç Katlı Ev
öncülüğünü yapmıştır.
D) Akbaba adlı mizah dergisini çıkarmıştır.
E) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nda da etkili bir
isimdir.
9. Türk şiirinde "Hecenin Beş Şairi" diye bilinen şairlerden bi-
ridir. Yenilikçi edebiyatımızın geçiş döneminde dili, tekniği
ve romantik İstanbullu kişiliğiyle de olsa, Anadolu gerçeği-
ne açıldı. Türkçenin gelişmesine büyük katkı sağladı. Milli
Edebiyat Akımı'na verdiği güçle kendisinden sonra gelen
kuşaktaki birçok şairi etkiledir. Yahya Kemal ve Ahmet Ha- 13. I. Felsefeye olan ilgisinden dolayı "Feylosof" ünvanını
şim şiirinin yanında üçüncü bir kümenin oluşmasına neden aldı.
oldu. "Çoban Çeşmesi", "Canavar" eserlerinden bazılarıdır.
II. Bütün şiirlerini bir arada topladığı eserinin adı Serab-ı
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- Ömrüm'dür.
sidir?
III. Servetifünuncuların çağdaşıdır ancak onlara katılma-
A) Orhan Seyfi Orhon mıştır.
B) Faruk Nafiz Çamlıbel Bu bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine aittir?
C) Enis Behiç Koryürek A) Rıza Tevfik Bölükbaşı B) Falih Rıfkı Atay
D) Yusuf Ziya Ortaç C) Enis Behiç Koryürek D) Aka Gündüz
E) Halit Fahri Ozansoy E) Mehmet Akif Ersoy

Tarama
14. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerle tanınan yazar felsefeye me- 17. Yazar daha çok destansı şiirler kaleme almıştır. Çocuklar
rakı nedeniyle "feylesof" diye anılır. Tıp eğitimi gören yazar için masalsı tarzda yazdığı şiirleri de vardır. Bu amaçla zen-
Osmanlı Döneminde milletvekilliği, Milli Eğitim Bakanlığı gin bir kaynak olan Türk mitolojisine eserlerinde sıkça yer
da yapan çok yönlü bir kişilikti. Politikadaki tutarsızlıkları vermiştir. Deli Dumrul'dan Alparslan'a kadar ulusal değer-
ve ateşli kişilik yapısı nedeniyle olaylarla dolu bir ömür sür- lerimizi "Altın Işık" adlı eserinde ele almıştır. Türk milletinin
dü. Sevr Antlaşması'nı imzalayan Osmanlı Delegesi olarak geleceği olarak gördüğü çocuklarımızı da bu şuurla aydın-
"Yüzellilikler" arasında yer aldığı için uzun yıllar sürgünde latmaya çalışmıştır.
yaşadı, gurbet acısını şiirlerinde dile getirdi. Sürgünde iken Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
yazdığı "Uçun Kuşlar" isimli eserinde sıla özlemini dile geti- sidir?
rir.
A) Rıza Tevfik Bölükbaşı
sidir? B) Ziya Gökalp
A) Mehmet Emin Yurdakul
D) Mehmet Emin Yurdakul
B) Rıza Tevfik Bölükbaşı
C) Falih Rıfkı Atay
D) Musahipzade Celal
E) Aka Gündüz
18. Dile büyük önem vermiştir. Batı dillerinden alınan sözcükle-

rin karşılığı olarak yeni sözcükler bulmuştur. Türkçe karşı-
lığı olan Arapça ve Farsça sözcüklerin atılması gerektiğini
15. Turancılık düşüncesinden Türkiye Türkçülüğüne ulaşan savunmuş ve halk diline yerleşmiş olanları "Türkçeleşmiş
sanatçıya göre dil, din, sanat ve toplumu ilgilendiren her Türkçe" olarak kabul etmiştir. Dil konusundaki düşünceleri-
alanda Türkleşme gereklidir. "Kızıl Elma"daki Turancılık ül- ni "Lisan" adlı şiirinde açıklamıştır. Beş Hececiler üzerinde
küsü yerini zamanla "Yeni Hayat"taki Türkiye Türkçülüğüne etkili olmuş, aruzu bırakarak hece ölçüsüne geçmelerini
bırakır. sağlamıştır.
Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakiler- Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi-
den hangisidir? sidir?
A) Ziya Gökalp A) Yusuf Ziya Ortaç

B) Refik Halit Karay B) Rıza Tevfik Bölükbaşı
C) Ali Canip Yöntem C) Ziya Gökalp
D) Reşat Nuri Güntekin D) Ömer Seyfettin
E) Ömer Seyfettin E) Mehmet Akif Ersoy
16. Aşağıdakilerden hangisi Ziya Gökalp'a aittir? 19. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Milli edebiyat sanatçı-
ları arasında yer almaz?
A) Yeni Hayat
B) Panaroma A) Rıza Tevfik Bölükbaşı
C) Asım B) Aka Gündüz
D) Hançer C) Ali Canip Yöntem
E) Zoraki Diplomat D) Yahya Kemal Beyatlı

E) Ziya Gökalp

Tarama
20. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat sanatçıları ara- 23. I. Başka sanat bilmeyiz karşımızda dururken
sında yer almaz? Yazılmamış bir destan gibi Anadolumuz
A) Yusuf Akçura II. Türk yurdu uykuda ey düşman sakın!
B) Orhan Veli Kanık Uyuyan ülkeye yapılmaz akın
C) Mehmet Emin Yurdakul III. Hulya tepeler, hayal ağaçlar
D) Faruk Nafiz Çamlıbel Durgun suda dinlenen yamaçlar
E) Enis Behiç Koryürek IV. Ben bir Türküm dinim cinsim uludur.
Sinem, özüm ateş ile doludur.
V. Vatanımdan başka şey yok gözümde
Yâr yatağın düşman olmaz giderim.
Numaralanmış dizelerden hangisi diğerlerinden farklı
bir şiir anlayışını örneklemektedir?
21. Sanatçı; "Türk Şairi", "Milli Şair" diye anılır. Milli edebiyat A) I B) II C) III D) IV E) V
akımının öncü şairleri arasında yer almıştır. Ulusçu, halkçı
görüşleri savunan şiirler yazan şair İstanbul milletvekilliği
de yapmıştır. "Cenge Giderken" adlı şiiriyle tanınmıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerde hangisi- 24. Balkan şehirlerinde geçerken çocukluğum
dir? Her lâhza bir alev gibi hasretti duyduğum

Kalbimde vardı "Byron"u bedbaht eden melâl
Gezdim o yaşta dağları, hulyâm içinde lâl
C) Ziya Gökalp
E) Yusuf Ziya Ortaç Aldım Rakofça kırlarının hür havasını
Duydum, akıncı cedlerimin ihtirasını
Bu dizeler, şekil, içerik ve yansıttığı şiiri anlayışı yönüy-
le aşağıdaki şairlerden hangisine ait olabilir?

B) Ziya Gökalp
22. Milli Edebiyat Akımı'nın öncü şairleri arasında yer almıştır. D) Yahya Kemal Beyatlı
Türk Yurdu Cemiyeti ve Türk Ocağı'nın kurucuları arasında E) Rıza Tevfik Bölükbaşı
yer alan sanatçı döneminin şiir anlayışının dışına çıkmış ve
hece ölçüsüne doğal yalın bir Türkçe kullanarak eserlerini
meydana getirmiştir. "Tan Sesleri", "Ey Türk Uyan", "Türk
Sazı" şiirlerinden bazılarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- 25. • Türk şiirine gerçek realizmi getirmiştir.
sidir? • "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiştir.

• Lirik-epik özelliği gösteren şiirleriyle tanınmıştır, Ça-
nakkale Şehitlerine, Bülbülü lirik-epik şiirlerinden en
B) Yusuf Ziya Ortaç
ünlülerdir.
Yukarıda bazı özellikleri verilen şair aşağıdakilerden
D) Ziya Gökalp hangisidir?
A) Tevfik Fikret B) Yahya Kemal Beyatlı
C) Ahmet Haşim D) Mehmet Emin Yurdakul
E) Mehmet Akif Ersoy

Tarama
26. "Sanat, toplum içindir" görüşüyle toplumu aydınlatmak için 29. Güzel dil Türkçe bize
şiirler yazan usta bir şairdir. İyi bir din eğitimi görmüş ve Başka dil gece bize
eserlerine bunu tüm çıplaklığıyla yansıtmıştır. Aruzu usta-
İstanbul konuşması
lıkla kullanan ve nazmı nesre yaklaştıran bir şairdir. Milli
Mücadele yıllarında Sebil'ür-Reşad dergisinde yazdığı ya- En sâf, en ince bize
zılarla ve Anadolu'yu dolaşarak yaptığı vaazlarla halkı bi- Bu dizelerden hareketle Milli Edebiyat Dönemi ile ilgili
linçlendirmeye çalışmıştır. aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- A) İstanbul konuşması kullanılmıştır.
sidir?
B) Dilde sadeleşme amaçlanmıştır.
A) Mehmet Akif Ersoy C) Halk şiiri nazım biçimlerinden yararlanılmıştır.
B) Rıza Tevfik Bölükbaşı D) Hece ölçüsü kullanılmıştır.
C) Yahya Kemal Beyatlı E) Türk tarihi, kahramanlıkları işlenmiştir.
30. "Saf şiir" ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlış-

27. Uydurma söz yapmayız tır?
Yapma yola sapmayız A) Şiirde siyasal, toplumsal konulara değinilmemiştir.
Türkçeleşmiş Türkçedir B) Şiir dili her şeyin üzerindedir.
Eski köke sapmayız C) Şiir bir biçim (form) sorunudur, ahenk söyleyiş tarzı ri-
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? tim, kafiye ile sağlanır.
D) Amaç iyi ve güzel şiir yazabilmektir.
A) Hece ölçüsü ile yazılmıştır.
E) Destansı özellikler gösteren şiirler yazılmıştır.
B) Redife yer verilmiştir.
C) Tam uyaklıdır.
D) Mani tipi uyaklıdır.
E) Kapalı, imgesel bir anlatımı vardır.
31. (I) Bir düşünceyi, bir bilgiyi aktarmak amacıyla yazılan şi-
irlerdir. (II) Şairlerin kendilerine özgü bir imge düzenleri
28. Ben bir Türk'üm dinim, cinsim uludur
vardır. (III) Şiirler ideolojinin esiri olmamalıdır. (IV) İçsel bir
Sinem, özüm ateş ile doludur yaklaşımla insan anlatılır. (V) Dilde saflaşma, sadeleşme
İnsan olan vatanının kuludur görülür.
Türk evladı evde durmaz, giderim Numaralanmış cümlelerden hangisinde "Saf şiir" hak-
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle- kında bilgi yanlışı yapılmıştır?
nemez? A) I B) II C) III D) IV E) V
A) Milliyetçi edebiyata örnektir.
B) 11'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.
C) Redif ve uyak vardır.
D) Koşma tipi uyaklıdır.
E) Yahya Kemal'in şiir anlayışını yansıtmaktadır.

Tarama
32. Öz (saf) şiir, Paul Valery'nin şiirde, dili her şeyin üstünde 35. I. Kendi Gök Kubbemiz
tutan görüşünden hareketle; bazı şairlerimizde görülen or- II. Siyasi ve Edebi Portreler
tak zevk ve anlayıştır. Şiirde her türlü ideolojinin dışında
III. Eski Şiirin Rüzgarlarıyla
kalarak sadece okuyucuda estetik haz uyandıran bu anla-
yış, temsilcilerini her türlü eğiliminin dışında tutup bağım- IV. Edebiyata Dair
sız kişilikler olarak şiir yazmaya yöneltmiştir. Türk edebiya- Yukarıda Yahya Kemal'in eserleri verilmiştir.
tında Öz Şiir eğilimi ---- in/ın" ---- adlı makalesiyle başlar. Numaralı eserlerden hangilerinin türü aynıdır?
Bu parçada, boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden han- A) I. ile II. B) I. ile III. C) II. ile III.
D) II. ile IV. E) III. ile IV.
A) Ahmet Haşim – "Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar"
B) Tevfik Fikret – "Rubab-ı Şikeste"
C) Yahya Kemal Beyatlı – "Siste Söyleniş"
D) Ziya Gökalp – "Kızıl Elma"
E) Mehmet Emin Yurdakul – "Ey Türk Uyan"
33. "Saf (öz)" sözcüğü, var olan bir şeyin katıksız, arı halis, has 36. Milli Edebiyat döneminin bağımsız isimlerindendir. Sanatçı
olma haline denir. Saf şiire ise "şiirin şiirsel olmayan unsur- hayatı boyunca hiç eser yayımlamamış; en çok eleştiriyi bu
larından ayıklanarak saflaştırılmış bir duruma getirilmesi" konuda almıştır ve görüşlerine muhalif olan kesim tarafın-
demektir. Türk edebiyatında saf şiirin ilk ve en önemli tem- dan "esersiz şair" olarak nitelendirilmiştir. Eserleri, yazarın
silcileri ---- ve ---- adlı sanatçılardır. adını taşıyan enstitüsü tarafından yayınlanmıştır.
Parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki seçenekler- Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
den hangisi getirilmelidir? gisidir?
A) Mehmet Akif Ersoy – Ahmet Haşim A) Ziya Gökalp
B) Yahya Kemal Beyatlı – Mehmet Emin Yurdakul B) Yahya Kemal Beyatlı
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı – Ali Canip Yöntem C) Mehmet Akif Ersoy
D) Tevfik Fikret – Ziya Gökalp D) Ali Canip Yöntem
E) Ahmet Haşim – Yahya Kemal Beyatlı E) Aka Gündüz
34. Sanatçı, lirik şiirlerinin yanında epik şiirler de yazmıştır. 37. Yahya Kemal Beyatlı – Bugünün Saraylısı
"Akıncı, Mohaç Türküsü" gibi şiirlerinde kahramanlık ko-
Mehmet Akif Ersoy – Hep O Şarkı
nusunu işlemiştir. "Sessiz Gemi, Süleymaniye'de Bayram
Sabahı" şiirleri ünlüdür. İstanbul'un doğa güzelliklerini yan- Recaizade Mahmut Ekrem – Küfe
sıtan şair olarak tanınmıştır. "İstanbul Şairi" olarak tanın- Yakup Kadri – Cenge Giderken
mıştır. İstanbul'un semtleri şiirlerinin adı olmuştur. Refik Halit Karay – Saime
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- Yukarıda eser-yazar adları eşleştirilirse hangi eser-ya-
gisidir? zar dışta kalır?
A) Mehmet Akif Ersoy A) Yahya Kemal Beyatlı – Cenge Giderken

B) Yahya Kemal Beyatlı B) Mehmet Akif Ersoy – Küfe
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı C) Recaizade Mahmut Ekrem – Saime
D) Aka Gündüz D) Yakup Kadri – Hep O Şarkı
E) Falih Rıfkı Atay E) Refik Halit Karay – Bugünün Saraylısı

Tarama
38. Fransız edebiyatından ve bilhassa şairlerinden büyük il- 41. I. Milli Edebiyat Dönemi bağımsız yazarlardandır.
ham alan sanatçı birçok edebi kimlikle bir araya gelme II. Şiir anlayışını "Öz şiir", Halis şiir" tabiriyle ifade eder.
fırsatı buldu. Şiirlerini, biçimsel bütünlük ve sembolizm
III. "Ok" şiiri hariç bütün şiirlerini aruzla yazmıştır.
ögeleriyle zenginleştirmek suretiyle divan şiiri geleneğinin
kalıplaşmış ağır kaidelerinden sıyrıldı. Böylece Servetifü- Bu bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisine aittir?
nun sanatçılarıyla da yollarını ayırdı. Sanatçı Türkçeyi aru- A) Falih Rıfkı Atay
za başarıyla uygulamış ve bir şiiri dışındaki tüm şiirlerini
B) Yahya Kemal Beyatlı
aruz ölçüsüyle yazmıştır.
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı
gisidir? D) Aka Gündüz
A) Rıza Tevfik Bölükbaşı
B) Falih Rıfkı Atay
42. Cumhuriyet dönemi, Türk şiirinin en büyük temsilcilerinden
D) Aka Gündüz biridir. Şiirleri divan edebiyatı ve modern şiir arasında köp-
E) Mehmet Emin Yurdakul rülük görevi üstlenmiştir. Türk edebiyatı tarihi içinde "Dört
Aruzcular"dan biri olarak kabul edilir.
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisi-
39. Eski şiiri tekrar yaşatmış bir şairdir. Divan şiirini çağdaş bir dir?
yorumla veren şiirleri vardır. Şarkı, rubai, murabba ve ga- A) Yahya Kemal Beyatlı
zel gibi nazım biçimlerinin yanında Batılı nazım biçimlerini
de kullanmıştır. "Türkçe ağzımda annemin sütüdür" diyen
şair şiirlerinde konuşulan Türkçeyi başarıyla kullanmıştır. C) Ahmet Haşim
Eski tarzdaki şiirlerinde dil biraz ağırdır. Ölümünden sonra D) Ziya Gökalp
şiir ve düzyazıları kitap haline getirilmiştir. E) Mehmet Akif Ersoy
gisidir? 43. Aşağıdaki eserlerden hangisi farklı bir yazara aittir?
A) Mehmet Akif Ersoy A) Aziz İstanbul
B) Ziya Gökalp B) Seyfi Baba
C) Mehmet Emin Yurdakul C) Eğil Dağlar
D) Yahya Kemal Beyatlı D) Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım
E) Rıza Tevfik Bölükbaşı E) Sessiz Gemi
40. ---- ile ---- benimsedikleri bu eğilime eski Akdeniz uygarlığı 44. I. Şiirlerinde bireysel duygulardan ziyade billi değerlerin
ile ilgili olduğu için Havza Edebiyatı ya da Nev-Yunanilik
şekillendirdiği bir hayat anlayışını dile getirir.
adını vermişlerdir. Bu eğilim örnekleri "Sicilya Kızları ve
Biblos Kadınları adlı şiirleri ile sınırlı kalmıştır. Nayilik gibi
II. Şiirlerinde parnasizm akımının etkileri vardır, bu akı-
mın edebiyatımızdaki en önemil temsilcisidir.
Nev-Yunanilik de dönemini etkileyen bir gelişme gösterme-
miştir. III. Belli bir süre Nev-Yunanilik akımının etkisinde kalmış-
tır.
Parçada boş bırakılan yere sırasıyla aşağıdaki sanatçı-
lardan hangileri getirilmelidir? IV. "Cenge Giderken" adlı şiiriyle tanınmış ve "Milli Şair"
unvanını almıştır.
A) Yahya Kemal – Yakup Kadri
V. Eserleri arasında Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin
B) Yakup Kadri – Mehmet Emin Yurdakul Rüzgarıyla, Aziz İstanbul, Eğil Dağlar sayılabilir.
C) Yahya Kemal – Mehmet Akif Ersoy Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Yahya
D) Rıza Tevfik Bölükbaşı – Aka Gündüz Kemal Beyatlı ile ilgili söylenemez?
E) Ziya Gökalp – Ali Canip Yöntem A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Tarama
45. Eserlerini Milli Edebiyat Akımı zamanında vermiştir ama 48. Mehmet Akip Ersoy'a ait aşağıdaki eserlerin hangisi-
eserlerinin birkaç türü hariç diğerleri bu akının özelliklerini nin açıklamasında yanlışlık yapılmıştır?
yansıtmaz. Şiir anlayışında geçmişe bağlılık önemli bir yer
A) "Süleymaniye Kürsüsünde": Osmanlı aydınları ile halk
tutar. Aruza adeta milli bir yön verir. Yazar, tam bir İstanbul
arasındaki ilişki gözler önüne serilmiştir.
aşığıdır. Tevfik Fikret'in "Sis" adlı, İstanbul'u tahkir ettiği şi-
irine karşı "Siste Söyleniş" adlı şiiriyle cevap vermiştir. B) "Hatıralar" (1917): Her şiirin başında bir hadis yer al-
mıştır. İslam birliği ülküsü vurgulanmıştır.
dir? C) "Asım" (1924): I. Dünya Savaşı'ndan tablolar çizilmiştir,
ideal gençlik tipi ortaya konmuştur.
D) "Gölgeler" (1933): Dini şiirler ve dörtlükler vardır. Son
B) Enis Behiç Karyürek dönem yazdığı şiirleri içerir.
C) Mehmet Akif Ersoy E) "Safahat": Yeni kuşaklara mücadele ve çalışma ruhu
D) Rıza Tevfik Bölükbaşı kazandırmayı amaçlayan fikirler kaleme almıştır.
E) Yahya Kemal Beyatlı
46. "O Belde" şiirinde canlandırdığı ideal beldeyi "sefil iştiha

ve kirli nazar"dan uzak tutmaya çalışan şairin, bütün şi-
irleri aynı beldeye aittir. Batı şiirini iyi tanıması, mitolojiyi
iyi bilmesinin yanı sıra Japon şiiriyle de ilgilenen yazar, bu
Uzak Doğu ülkesine hayranlığını da belirtir. Dikkatin tek bir
noktaya toplandığı, bütün ayrıntının silindiği bir desen ha-
lindeki şiir onu cezbetmiştir. Yazar Cumhuriyet'ten sonra
genel eğilime uyacak ve çok sade bir dili yazacaktır.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- 49. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat I. Dönem romanları
dir? için söylenemez?
A) Şahabettin Süleyman A) Tesadüflere çok yer verilmiştir.

B) Yahya Kemal Beyatlı B) Yazarların kişiliği gizlenmemiş; iki de bir okuyucuya
"Ey Kâri!" (okuyucu) diye seslenilmiş olaylar okuyucuy-
C) Emin Bülent Serdaroğlu
la konuşa konuşa yürütülmüştür.
D) Ahmet Haşim
C) Kişilerin iç dünyaları, psikolojisi ayrıntılı olarak ele alı-
E) Tahsin Nahit
nır, tanıtılır.
D) Roman aracılığı ile bireyi eğitme ve toplumu düzeltme
47. Mehmet Akif Ersoy ile ilgili aşağıdaki yargılardan han- amacı gözetilmiş; bunun için de siyaset, din, ahlak,
gisi yanlıştır? felsefe ile ilgili düşünce ve bilgiler ya olayın yürüyüşü
A) Herhangi bir edebi topluluk içinde yer almamıştır. durdurulup ya da olayların örülüşü içinde dolaylı olarak
okuyucuya aktarılmıştır.
B) Mektepten memlekete dönen adam olarak tanımlanır.
E) Kahramanlar çoğunluklu bir görüşte aşık olurlar.
C) İttihad-İslam / İslam Birliği anlayışına uygun eserler
vermiştir.
D) Divan edebiyatı nazım biçimlerini kullanmıştır, özellikle
de mesnevi nazım biçimini tercih etmiştir.
E) Şiirlerinde aruz ölçüsünü Türkçe'ye son derece başa-
rılı bir şekilde uygulamıştır.
49. C 48.E 46. D 47. B 45. E 44. D 43. B 42. A 41. B 40. A 39. D 38. C 37. A
36. B 35. B 34. B 33. E 32. A 31. A 30. E 29. E 28. E 27. E 26. A 25. E 24. D 23. C 22. A 21. B 20. B 19. D Cevaplar
18. C 17. B 16. A 15. A 14. B 13. A 12. D 11. C 10. C 9. B 8. B 7. A 6. B 5. D 4. D 3. C 2. D 1. B

Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler (Roman – Hikaye)
28
Kazanım: Metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler. Metnin yapı özelliklerini çözümler. Metnin temasını bulur. Dil ve anlatım özelliklerini
belirler. Metnin eğitici yönünün olup olmadığını belirler. Metni yorumlayarak güncelleştirir. Metinde yerli ve mahalli olan ögeleri ayırır. Ön-
ceki metinlerle karşılaştırır.
hhOLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ Millî Edebiyat Dönemi Romanının Özellikleri:

METİNLER (Roman – HİkÂye) hh Bu dönem romanı hikâyede olduğu gibi sosyal konulara eğil-
miş ve vatan, millet, Anadolu, bağımsızlık… gibi milli konular-

Milli Edebiyat Dönemi Roman Hikâye
da eserler verilmiştir.
hh 1911 ile 1923 yılları arasında etkili olan Milli Edebiyat Dönemi
hh Milli Mücadele ve Kuruluş Savaşı yıllarında yaşananlar bu
aynı zamanda Türk toplumunun en çalkantılı yıllarına denk
dönem romanlarının en önemli konularını oluşturmuştur.
gelir. Bu dönem içerisinde ülke Balkan Savaşlarında büyük
toprak kayıpları yaşamış, I. Dünya Savaşı'na katılıp birçok hh Milli Edebiyat romanlarında realizm ve natüralizm akımlarının
cephede savaşmış, işgaller ve sürgünlerle çok sıkıntılı yıllar etkisi vardır.
geçirmiştir.
hh Sanatçılar özellikle gözleme önem vermişler ve eserlerinde
hh Romancı yaşadığı toplumun aynasıdır, görüşüyle yola çıkan gözlemlerini kullanmışlardır.
Milli Edebiyat romancıları, bu dönemde yaşanan büyük sa-
hh Dil, hikâyede olduğu gibi sade ve konuşma diline yakındır.
vaşları ve kurtuluş mücadelesini tüm gerçekliğiyle anlatırlar.
hh Sanatçılar, özellikle de tasvirlerde sanatlı söyleyişlere, ben-
hh Romanlarda en belirgin konuların başında Milli Mücadele ge-
zetmelere başvursalar da bunu konuşma dilinin imkânları
lir.
çerçevesinde yaparlar.
hh Birçoğu bu mücadeleye katılmış olan sanatçılar, yaptıkları

hh Sanatçılar eserlerinde İstanbul dışına da açılmış, özellikle
gözlemleri başarıyla romanlarına aktarırlar.
Anadolu hakkında birçok eser yazmışlardır.
hh Bu durum Servetifünun Edebiyatının bireysel roman anlayışı- hh Bu dönemin önemli romancıları, Halide Edip Adıvar, Yakup
nın konu ve tema olarak tam zıddıdır. Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay ve Reşat Nuri Gün-
hh Hikâyede olduğu gibi romanda da İstanbul dışına çıkılıp Ana- tekin’dir.
dolu işlenmiş ve bu dönemde yaşananlar realist bir bakış açı-
sıyla anlatılmıştır.
hh Milli Edebiyat romancısı, kendini, dönemini yansıtmakla gö-
revlendirmiş ve sanatçılar bu dönemde yaşanan siyasî müca-
deleyi ve halkın kurtuluş mücadelesini anlatmıştır.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler (Roman – Hikaye)
hh Bu yönüyle Millî Edebiyat Dönemi romanları realist özellik ta-

Örnek 1:
şımaktadır.
I. Sosyal konular, Kurtuluş Savaşı ele alınmıştır.
Milli Edebiyat Dönemi Hikayesinin Özellikleri
II. Realizm akımına uygun eserler yazılmıştır.
III. Dil sadedir. hh Millî Edebiyat Dönemi hikâyelerinin ortak özellikleri; ülke
IV. İdealist tipler oluşturulmuştur. sorunlarına ağırlık vermek, bunların üstesinden gelebilecek
V. Kahramanlar aydın kesimden seçilmiştir. kahramanlar ve düşünceler geliştirmek, betimleme ve çö-
zümlemede gerçekçiliğe doğru gitmek şeklinde özetlenebilir.

Numaralanmış cümlelerden hangisi Milli Edebiyat Dö-
nemi romanları için söylenemez? hh Fakat her sanatçı, kendi kişilik ve yolunu kendisi belirlemiş,
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. eserlerini de bu doğrultuda vermiştir.
Milli Edebiyat Dönemi'nde roman kahramanları halktan kişilerden seçilmiştir. hh Bu dönemde sade dil anlayışı dönemin bütün yazarlarınca
Cevap: E
benimsenmiş ortak bir tutum olarak göze çarpar.
Milli Edebiyat Dönemi Romanının Dil ve Anlatım
hh Batı hikâyeleriyle olan sıkı ilişki devam ederken Türk hikâ-
Özellikleri
yecileri de ustalaşıp özgün eserler vermeye başlamışlardır.
hh Ömer Seyfettin tarafından "Genç Kalemler" dergisinde ya-
yımlanan "Yeni Lisan" adlı makalede Türkçenin; Arapça, hh Bunun sonucunda şöhretini Cumhuriyet Dönemi'nde sürdü-
Farsça ve Fransızcanın etkisinden kurtarılması, İstanbul recek olan usta hikâyeciler yetişmiştir.
Türkçesinin esas alınması, eserlerin günlük konuşma diliyle hh Bu dönemde Refik Halit, sade bir Türkçe ve sağlam cümle
yazılması gerektiği benimsemiştir. yapısıyla dikkat çekmiş "Karay Türkçesi" dedirtecek kadar di-
hh Bu anlayış, dönemin romancıları tarafından benimsenmiştir. limizi, İstanbul Türkçesini başarıyla kullanmıştır.
Eserlerinde memleketi ve memleket insanını konu alan sa-
hh Ziya Gökalp, "Türkçeyi en iyi kullanan yazar Refik Halit'tir."
natçılar, romanlarının dilini de yine memlekette konuşulan
sözleriyle bu yazarımızı övmüştür.
sade dille yazmışlardır.
hh Bu dönem hikâyecilerinin, eserlerini genellikle realist bir tu-
Not tumla, bir bölümünün de natüralist bir tutumla yazdığı görülür.
hh Yakup Kadri, Ömer Seyfettin, Refik Halit, Halide Edip, Reşat

hh Halide Edip, Handan adlı romanını mektup tarzında
Nuri gibi sanatçılar eserlerini realizmin ilkelerine uygun olarak
yazmıştır.
yazmıştır. Selahattin Enis ve kimi hikâyeleriyle Fahri Celalet-
tin Göktulga natüralizmin etkisinde kalmıştır.

Milli Edebiyat Dönemi Romancılarının
Etkilendikleri Edebî Akımlar hh Bu dönem sanatçıları, hikâyelerini Maupassant tekniğine
hh Bu dönem romanlarını temaları, genel olarak sanatçıların ya- göre yazmış ve bu konuda kendilerinden sonra gelen hikâye-
şadığı dönemin toplumsal gerçekliğinden hareketle kurgulan-
cilere de örnek olmuştur.
mıştır. Bu eserler, iyi bir gözlem sonucunda yazılmıştır.

hh Milli Edebiyat'ın en önemli iki hikâye yazarı Ömer Seyfettin ile

Not Refik Halit Karay’dır.
hh Hikâyede Maupassant ve Çehov tarzı olmak üzere iki

yazma tekniği vardır. Örnek 2:
hh Maupassant tarzı klasik hikâye: Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyatçılar tarafından
yazılmış olay çevresinde gelişen metinlerden değildir?
hh Bu hikâye türünde olay esastır. Olay; serim, düğüm ve
çözüm bölümlerinden oluşan bir plan içinde anlatılır. A) Yaprak Dökümü
Hikâye etkileyici bir biçimde tamamlanır. B) Eğil Dağlar
hh Çehov tarzı modern hikâye: C) Kiralık Konak
hh Çehov tarzı hikâye, durum hikâyesi olarak da adlan- D) Pembe İncili Kaftan
dırılır. Bu hikâye tarzında olaydan çok, insanın belli E) Memleket Hikâyeleri
bir zaman dilimi içindeki durumu anlatılır. Edebiyatı-
mızdaki en önemli temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve ""Eğil Dağlar" Yahya Kemal Beyatlı tarafından yazılmış öğretici metin örneği-
Memduh Şevket Esendal'dır. dir. Cevap: B
hh Hikâyeler, bu dönem sanatçılarının halka inme çabasının bir Kısaca Özetleyecek Olursak, Roman ve Hikâye;
sonucu olarak Yeni Lisan makalesinde ortaya konulan dil an-
hh Yurdun her yöresinde yaşanmış olay ve kişiler ele alınmıştır.
layışıyla yazılmıştır.
hh Konular, kendi yaşamımızdan alınmış; bunlar, çevre ola-
hh Hikâyelerde özellikle Arapça ve Farsça tamlamalardan kaçı-
rak genişlemiş; ülkenin değişik yerleri anlatılmıştır. Böylece
nılmıştır.
“memleket edebiyatı” çığırı açılmıştır.
hh Sanatçılar “memleket edebiyatı” anlayışıyla hikâyelerinin ko-
hh Roman ve öykünün konu haritası genişlemiş, her kesimden
nularını Anadolu’dan ya da milli tarihten seçmişlerdir
insan, özellikle de köylerde ve taşrada yaşayan insanlar konu
hh Sanatçılar yaşadıkları dönemin soysal hayatını yansıtmayı
alınmıştır. Anadolu mekân olarak seçilmiştir.
amaçlamışlar, özellikle halkın yaşayışına eserlerinde yer ver-
mişlerdir. hh “Halka doğru” ilkesiyle hareket edilmiştir.
hh Bu dönem hikâyeleri realizm akımının etkisiyle yazılmıştır. hh Memleketi ve memleket gerçeklerini yansıtmayı amaçlayan
Anlatımda gerçeklikten kopmamışlardır. Milli Edebiyat Dönemi roman ve öyküsünün anlatımı, gözlem-
ci gerçekçiliğe dayanır. Ömer Seyfettin, Yakup Kadri Karaos-
hh Realizmin bir sonucu olarak da hikâyelerde güçlü bir gözlem
manoğlu, Refik Halit, Reşat Nuri realizm (gerçekçilik) akımı-
vardır.
na bağlı kalmıştır. Kimileri de (Selahattin Enis, F. Celalettin
hh Bu gözlem özellikle betimlemelerde ön plana çıkar.
Göktulga, Osman Cemal Kaygılı) natüralizm akımına bağlı
hh Sanatçılar, hikâyelerde betimlemelere önem vermiş, gerek kalmıştır.
mekânı gerekse kahramanların iç dünyalarını betimlemelerle
hh Bu dönem roman ve öyküsünün belirleyici bir başka özelliği
okuyuculara tanıtmışlardır.
de toplumsal sorunlara yönelik olmasıdır.

hh Konuşma dili yazı diline aktarılmıştır. Cümleler, Türkçenin ya- Milli Edebiyat Dönemi Tiyatro
pısına uygun ve kısa cümlelerdir.
hh 1914’te Darülbedayi'-i Osmani adı ile Türkiye'de ilk resmi şe-
hh Teknik yönden başarılı roman ve hikâyeler yazılmıştır.
hir tiyatrosu kurulmuştur.
hh Eserlerde; Kurtuluş Savaşı, Anadolu, aşk ve sosyal konular
işlenmiştir. hh Darülbedayi, perdesini ancak 20 Ocak 1916'da açarak, ilk
hh Roman ve hikâyede toplumsal, milli konulara realist bir bakış- temsilini Hüseyin Suad'ın "Çürük Temel" adaptasyonu ile ve-
la yer verilmiştir. rebilmiş ve bunu Halid Fahri'nin "Baykuş" adlı manzum piyesi
hh Türkçe karşılığı olan Arapça ve Farsça sözcükler kullanılma- takip etmiştir.
mıştır.
hh Savaşın gün geçtikçe artan sıkıntıları içinde Darülbedayi de
hh Roman ve hikâyelerde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
güç durumlara düşmüş, fakat - aralıklı da olsa - çalışmala-
hh İstanbul Türkçesi kullanılmıştır.
rını sürdürebilmiş ve Cumhuriyet'in ilanından sonra İstanbul
hh Bu dönemle birlikte hikâye ve romanlarda İstanbul dışına çı-
Şehir Tiyatrosu'nun kuruluşuna (1926) kadar varlığını kendi
kılmış ve Anadolu anlatılmıştır.
imkanları ile korumuştur.
hh “Yurt” ve “köy” sorunlarına yönelim başlamıştır.
hh Yerli piyesler yazılmasını teşvik suretiyle Türk tiyatro edebi-
hh Köy ve taşra insanının yaşayışını anlatan ilk başarılı örnekler,
Reşat Nuri’nin “Çalıkuşu”, Ebubekir Hazım’ın “Küçük Paşa” yatına da hizmet edeceği belirtilen Darülbedayi, Türk tiyatro
adlı yapıtı bu dönemde verilmiştir. yazarları için ciddi bir teşvik kaynağı olmuştur.
hh Anadolu’nun edebiyata girmesiyle birlikte “memleket edebi-
hh Bu devirde de daha çok, şiir, roman ve hikayeye rağbet gös-
yatı” da başlamıştır.
teren genç Türk yazarları, ancak 1915'den sonra piyes yaz-
hh Arapça ve Farsça tamlamalardan kaçınılmıştır.
maya başladılar.
hh Maupassant tarzı (olay hikâyesi) hikâyeler yazılmıştır.
hh Hikâyelerde gözlem öne çıkmıştır. hh Halkın tiyatroya ilgisini arttırmak için ilk zamanlar repertua-
Örnek 3: rında hafif Fransız komedilerine yer veren Darülbedayi'in te-
sirinde kalmış olan bu genç yazarların piyeslerinin mühim bir

Milli Edebiyat roman ve hikayesi ile ilgili aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez? kısmı hafif komediler ve vodvillerdir.
A) Konular yurttan yaşanmış olay ve kişilerden alınmıştır.

hh Bir kısmı da, yazarlarının şair olması sebebiyle, manzum
B) Halka doğru ilkesi ile hareket edilmiştir.
dramlar halindedir.
C) Olayın akışı kesilmiş, bilgi verilmiştir.
D) Konuşma dili, yazı dili haline getirilmiştir. hh Böylece, o zamana kadar daha çok Abdülhak Hamid'in temsil
E) Realist bir anlayış benimsenmiştir.
ettiği, "manzum dram" geleneğine yeniden dönülmüş oluyor-
Milli Edebiyat Dönemi roman ve hikayelerinde olayın akışını kesip okura bilgi du.
verilmesi gibi bir anlayış yoktur, bu anlayış Tanzimat I. Dönemin anlayışıdır.
Cevap: C

hh Uzun ve sağlam bir geçmişe sahip bulunmadığı için bu devir- Kiralık Konak (Yakup Kadri)
de de teknik bakımdan yine mükemmelliğe erişememiş olan
Eski nazırlardan Naim Efendi, kızı Sekine damadı Servet to-
Türk tiyatro eserlerinin en başarılı yönü, dil ve üslubun tabiili-
ğinde varılan merhaledir. runları Seniha ve Cemil ile aynı konakta yaşamaktadır. Damadı
lükse düşkün bir adam, Seniha serbest yetişmiş bir kızdır. Seni-
hh Bu devirde yalnız tiyatro ile uğraşan iki yazardan birisi İbnür-
ha'nın çevresinde Faik ve Hakkı Celis adlı iki genç vardır. Seniha
refik Ahmed Nuri, ötekisi de Müsahibzade Celal'dir.
Faik'ten hamile kalır. Naim Efendi sarsılır. Hakkı Celis cepheye
hh Tiyatroda bu dönemle birlikte canlanmalar görülür.
gider. Seniha ise Avrupa'ya gider. Hakkı Celis şehit olur. Bunu
hh Özel ve resmi tiyatrolar kurulmuştur.
öğrenen Naim Efendi hızla çöken bir dünyada yapayalnız kalır.
hh Tiyatro eğitimi verilen Darülbedayi’nin yanında Türk ope
rasının temelini kurmak amacıyla Darülelhan adı ile müzik
bölümü açılmıştır. Sodom ve Gomore (Yakup Kadri)
hh Bu dönemde tamamen Batılı bir tiyatro anlayışının temelleri hh Mütareke yıllarında işgal altındaki İstanbul'un daha çok işbir-
atılmıştır.
likçi kesimini yansıtan bu romanda cömertçe açılan "Salon"-
hh Doğal ve sade bir dil ve üslup kullanılmıştır. lardaki içki alemleri gönül ilişkileri ve havandalıklar sergilenir.
hh Uzun ve sağlam bir geçmişe sahip bulunmadığı için bu devir- Tanzimat'tan sonra gelişen işbirlikçi burjuvazi'nın kimi birey-
de de teknik bakımdan yine mükemmelliğe erişememiş olan leriyle (Leylâ) karşılaşırız. Bu gibiler işgalci subaylarla içli dışlı
Türk tiyatro eserlerinin en başarılı yönü, dil ve üslubun doğal-
olmuşlar bireysel ahlak ilkelerin bile dışına çıkmışlardır. Yazar,
lığında ulaşılan aşamadır.
düşün yönünden ulusal değerlere bağlı olduğu halde düşünce-
hh Bu dönemde İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci ve Musahipzade lerinin eylem adamı olamayan bir kişilikle (Necdet) bu dönemin
Celal sadece tiyatro eserleri vermişlerdir.
acılı yaşamına ışık tutar. Romanın son bölümlerinde Ankara'dan
İstanbul'a gelen bir savaşı (Cemal Kami) ise direncin simgesi

Millî Edebiyat Dönemi'nin Bazı Eserleri durumundadır. Roman 30 Ağustos 1922 den sonraki atılımların
Yaprak Dökümü (Reşat Nuri) İstanbul'da yarattığı coşku ve değişme havasını yansıtarak son-
ra erer.
Suriye ve Anadolu'da 25 yıl çalışan daha sonra işine son verilen
memur Ali Rıza Bey karısı, üç kızı ve oğluyla, İstanbul'da geçim
zorlukları içinde yaşamaktadır. Sırasıyla oğlu Şevket kızları Nec-
Çalıkuşu (Reşat Nuri)
la ve Leyla yaşadıkları olumsuz olaylar sonucu aileden koparlar.
Leyla'nın iffetsiz bir hayat yaşadığını öğrenen Ali Rıza Bey felç Feride, küçük yaşta anasını babasını kaybeder. Teyzesinin yar-
geçirir. Babasının hastaneden Leyla çıkarır ve yaşadığı eve gö- dımıyla yatılı okula gider. Çok haşarı olduğu için ona Çalıkuşu
türür. Ali Rıza Bey Leyla'nın yanında için için bir utancı ve kendi adı takılır. Yazları teyzesinin yanına gider. Zamanla teyzesinin
kırık hayatını yaşamaya başlar. oğlu ile aralarında aşk başlar. Evliliğe kısa bir süre kala Kamu-
ran'ın başka bir kızla ilişkisi olduğunu öğrenir. Her şeyi bırakıp
Sorusu
Öğretmen
"Sodom ve Gomore" kelimeleri size neyi çağrıştırıyor?
Cevap = Lut kavminin aşırı ahlaksızlıkları nedeniyle helak olmuş iki şehrinin
adıdır.
kaçar. Anadolu'nun değişik yerlerinde öğretmenlik yapmaya baş-

Örnek 5:
lar. Daha evvel tanıştığı ihtiyar Doktor Hayrullah Bey'le Kuşada-
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi realizm akımına bağlı
sın'da yine karşılaşırlar. Aralarındaki dostluk dedikodulara neden olarak eser vermemiştir?
olunca formalite bir evlilik yaparlar. Hayrullah Bey Feriden'nin
A) Ömer Seyfettin
günlüğünü okur ve saklar. Kendisi ölünce Kamuran'a verilmek B) Yakup Kadri
üzere bir zarfı Feride'ye verir. Hayrullah Bey ölünce Feride zarfı C) Refik Halit
götürür. Kamuran zarfı alır ve her şeyi öğrenir. Bir daha ayrılma- D) Reşat Nuri Güntekin
mak üzere Feride'yle evlenir. E) Mehmet Emin Yurdakul
Mehmet Emin Yurdakul, sadece şiirle ilgilenmiş ve şiirlerinde romantizm akı-

mına özgü nitelikler vardır. Ayrıca realizm şiirde etkili olan bir akım değildir.
Yaban (Yakup Kadri) Cevap: E
hh Birinci Dünya Savaşı'nda bir kolunu kaybeden Yedek Su-
bay işgal altındaki İstanbul'da yaşayamayacağını anlayınca
emir eri Mahmut Ali'nin çağrısına uyar Haymana Ovası'nda
Pamuk Çayı kenarındaki Mehmet Ali'nin evine gider. Köylü-
lerle dost olmak istediği zanma köylülerin ona yabancı gö-

Örnek 6:
züyle baktığını anlar. Köylüler ona Yaban adını takmışlardır.
Aşağıdaki eser - kahraman eşleştirmelerinden hangisi
Mehmet Ali yeniden askere alınır. Köy Yunan işgaline uğrar, yanlıştır?
Ahmet Celal köyde geçen günlerini yazdığı defterini Mehmet
A) Yaban - Ahmet Cemil
Ali'nin yengesi Emine'ye teslim ederek oradan ayrılır. Bu def- B) Kiralık Konak - Naim Efendi
ter daha sonra kenarları yanmış bir biçimde yıkıntılar arasın- C) Çalıkuşu - Feride
da bulunur. D) Yaprak Dökümü - Ali Rıza Bey
E) Sodom ve Gomore - Leyla
"Yaban" adlı eserin kahramanı Ahmet Celal'dir.

Örnek 4: Cevap: A
Musahipzade Celal, aşağıdaki türlerden hangisi ile ilgi-

lenmiştir?
A) Roman B) Hikâye C) Tiyatro

B) Makale E) Şiir
Musahipzade Celal, sadece tiyatro ile ilgilenmiştir. Cevap: C
Örnek Cevapları
1. E 2. B 3. C 4. C 5. E 6. A

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler (Roman – Hikaye) Konu Testi
1. Naim Efendi: Çok zengin ve zengin olduğu kadar da 4. Toplumsal yönü ağır basan bu romanda, medresede yeti-
hesaplı bir kişidir. Çok önemli yerlerde çalışmış ve çok şen, ancak sonra öğretmen okulunu bitirerek Ege Bölge-
önemli bir kariyere sahip olmuştur. Ama devamlı bir deği- si'ndeki bir kasabada, gerici ve çıkarcı bir takım güçlerle
şim içerisinde olan bir ülkede eskiden kalma bir şahsiyet savaşan, idealist bir gencin serüveni ele alınıyor. Atatürk
olduğu için bazı konulara uzak kalmıştır. Devrimi'nin o coşkulu havası içinde, çok güçlü sezgi ve
Seniha Hanım: Körpe, ince, çevik, ipekböceği gibi sürekli gözlemlerle kaleme alınmış bu kitapta, toplumumuzun o
bir değişim halindedir. İlk başlarda cıvıl cıvıl bir kız olması- günkü büyük sorunları, yürekli biçimde tartışılıyor. Roma-
na rağmen zamanla çok değişir. nın en önemli kahramanı Şahin Hoca'nın kişiliğini oluştu-
ran nitelikler mücadelesi ve uğradığı yenilgilerin öyküsü
Faik Bey: Aileyi uçuruma sürükleyen kişidir. Zevklerine
sayılabilir.
göre yaşayan ve insanların umrunda olmadığı varlıklı bir
ailenin oğuludur. Bu parçada sözü edilen roman, aşağıdakilerden hangi-
sidir?
Hakkı Celis: Seniha'yı sevmiştir fakat karşılık bulamayın-
ca içine kapanmıştır. Kimseye sır vermeyen birisidir. İnsan- A) Hüküm Gecesi B) Panorama
lardan kaçmaya çalışmaktadır, yalnız kalmak ister. C) Sodom ve Gomore D) Ateşten Gömlek
Yukarıda verilen şahıs kadrosu hangi romanımızın E) Yeşil Gece
kahramanlarıdır?
A) Mai ve Siyah B) Kiralık Konak

C) Yaban D) Mürebbiye 5. Roman, işgal yıllarında işgalci İngilizlerle işbirliği yapan
saltanatı, ülkenin idari ve siyasi varlığında hiçbir rolü kal-
E) Handan
mamış felçli bir hükümet merkezini anlatır. Catain Jockson
Re'ed, Leyla ve Necdet arasındaki ilişki üzerine kurulmuş-
tur. Reed ve Leyla İstanbul'da yaşanan sosyetik hayatın,
2. Anadolu'nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında büyük Necdet ise henüz uyanmakta olan milli bilincin temsilcisi-
önem taşıyan tekkelerin toplum için zararlı bir hale dönüş- dir. Leyla'nın babası Sami Bey ise yaşam tarzını korumak
melerini ele alır. Yakup Kadri'nin en çok eleştirilen eseridir. adına her türlü milli değerini kaybetmiş işbirlikçi insanları
Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir? temsil eder. Reed ile Necdet arasındaki çatışma, iki ayrı
milli gururun karşılaşması olarak ele alınabilir.
A) Ankara B) Nur Baba Bu parçada sözü edilen roman aşağıdakilerden hangi-
C) Panorama D) Yaban sidir?
E) Hüküm Gecesi
A) Sodom ve Gomore B) Bir Sürgün
C) Hep O Şarkı D) Nur Baba
3. Sessiz ve sakin bir yerde hayatın, sürdürmek isteyen Ah-
E) Kiralık Konak
met Celal, gittiği yerde, yabancı olduğundan, yaban olarak
tanınmaktadır. Köydekilerle hiçbir bağlantısı olmamasına
ve subay olmasına rağmen ona düşman gözüyle bakıl- 6. Çok başarılı ve sert bir başöğretmen olan Zehra, babasın-
maktadır. Ülkenin tamamı işgal altında olmasına rağmen dan nefret edecek şekilde yetiştirilmiştir. Babasının ölüm
köylülerin bunu umursamaması, sonuçta; evlerin kundak- döşeğinde olduğunu duyunca onun yanına gider ama ba-
lanması, yiyeceklerinin yağmalanması, kadın ve kızlarına bası ölmüştür. Babasının hatıra defterinden gerçekleri öğ-
tacizde bulunulması onların akıllarını başlarına getirir. Bu renir; aslında kötü olan annesi ve anneannesidir. Babasını
durumu gören Ahmet Celal sevgilisini yanına alıp kaçma- aldatmışlar, onun alkolik olmasına neden olmuşlardır. Zeh-
ya çalışır. ra'yı yatılı okula yazdırarak hayatını kurtaran ise babasıdır.
Bu parçada sözü edilen romanın yazarı aşağıdakiler- Yukarıda kısaca tanıtılan roman aşağıdakilerden han-
den hangisidir? gisidir?
A) Aka Gündüz A) Yeşil Gece

B) Halide Edip Adıvar B) Acımak
C) Ahmet Rasim C) Akşam Güneşi
D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu D) Çalıkuşu
E) Refik Halit Karay E) Dudaktan Kalbe

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler (Roman – Hikaye) Konu Testi
7. ---- romanında liseden mezun olan genç bir kızın -Feri- 10. I. Tanzimat ve Servetifünun döneminde İstanbul'un dı-
de'nin- evleneceği sırada nişanlısının başka birini sevdi- şında hemen hemen hiç çıkmayan roman ve hikâye bu
ği dedikoduları yüzünden öğretmen olarak, Anadolu'nun dönemde Anadolu'ya da açılmıştır.
değişik yerlerini dolaşması, burada yaşadığı sıkıntılar ve II. Bu dönem roman ve hikâyecileri eserlerinde yurt so-
sonunda sevdiği adama kavuşması anlatılır. runlarını gözleme dayalı olarak anlatmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi III. Yakup Kadri ile Refik Halit'in Milli Edebiyata katılması
getirilmelidir? ile bu dönemin hikâye ve romanı daha da güçlenmiştir.
A) Dudaktan Kalbe B) Çalıkuşu IV. Romanlarda, olayın akışı kesilip okuyucuya bilgi veril-
C) Hüküm Gecesi D) Acımak miştir.
E) Handan V. Roman ve hikâyenin teknik bakımdan son derece ge-

liştiği bu dönemde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmış-
tır.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgii
yanlışı yapılmıştır?
8. Aşağıdakilerden hangisi, Milli Edebiyat hikâye ve ro-

manını özelliklerinden biri değildir?
A) Yakup Kadri, Refik Halit, Halide Edip ve Reşat Nuri'nin

öncülüğünde "Memleket edebiyatı" çığırı açılmıştır.
B) Eserlerde kahramanlık, vatan sevgisi, aşk ve Kurtuluş
11. Balkan Savaşı sırasında, Bulgar asıllı bir binbaşının Türk
köylerinde yaptığı zulümleri anlatır. Bağımsız bir Bulgar
Savaşı'nın zorlukları anlatılmıştır.
Devleti oluşturma amacıyla Türklere yapılan işkenceleri
C) Servetifünûn ve Fecriâti dömeninin aksine, eserlerde
konu alır bu eser Ömer Seyfettin tarafından yazılmıştır.
toplumun anlayabileceği sade bir dil kullanılmıştır
Yukarıdaki eser aşağıdakilerden hangisidir?
D) Bu dönemde roman ve hikâye, ulusal bir nitelik taşır.
E) En çok işlenen konu aydın kesim ve elitlerin yaşamıdır. A) Yüksek Ökçeler B) Beyaz Lale
C) Yalnız Efe D) Kaşağı
E) Falaka
9. Mektup tarzında yazılmış psikolojik bir romandır. Handan

sevdiği adam Nazım'a kızıp Hüsnü Paşa'yla evlenir. Nazım
buna dayanamayıp intihar eder; Handan, Hüsnü Paşa'dan 12. Romanlarında yalın ve duru bir anlatım vardır. Gözlemleri
ayrılır, bunalıma girerek hafızasını kaybeder arkadaşı Ne- çok güçlüdür. Dudaktan Kalbe adlı romanında Hüseyin Ke-
riman'ın kocası Refik Cemal'e aşık olur. Handan iyileşince nan ile Lamia arasındaki aşkı konu etmiştir.
Neriman'a ihanet ettiğini anlar, üzüntüsünden ölür.
Yukarıda sözü edilen roman yazarı aşağıdakilerden
Bu parçada sözü edilen romanın yazarı aşağıdakiler- hangisidir?
den hangisidir?
A) Ömer Seyfettin
A) Halide Edip Adıvar
B) Yakup Kadri
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Aka Gündüz
C) Reşat Nuri Güntekin
D) Ömer Seyfettin
E) Halide Edip
E) Refik Halit Karay
12. D 11. B 10. D 9. A 8. E 7. B 6. B 5. A 4. E 3. D 2. B 1. B Cevaplar

Sanatçıları ve Eserleri
29
hhSANATÇILARI VE ESERLERİ hh "Yeni Lisan" başlıklı yazısı "Milli Edebiyat" akımının başlangıç
bildirgesidir.
Ömer Seyfettin (1884 –1920)
hh Ömer Seyfettin kendi edebiyat dünyasını değerlendirdiği bir
hh Ömer Seyfettin olay ya da Mauppassant tarzı öykücülüğün yazısında gerçekçiliği Baha Tevfik'ten, sade dili ise Mauppas-
kurucu ismidir. sant ve Türkçü Necip'ten öğrendiğini dile getirmiştir.
hh Hikâyeciliği meslek olarak gören ilk sanatçıdır. hh "Ashab-ı Kehfimiz" ve "Hürriyet Bayrakları" adlı eserleri Os-
mancılık ideolojisinin iflas ettiği fikrine dayanmaktadır.
hh Realist bir yazardır.
hh Öykülerindeki kahramanlar için çok yönlü derin bir psikolojik
hh Türk tarihi, toplum sorunları, çocukluk anıları ve Balkanlarda-
çözümleme yapmamıştır.
ki Türkler, başlıca konulardır.
hh Hikâyelerinde milli bilinci uyandırma ve güçlendirme amacı
hh Hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve ta-
taşımıştır.
rihten yararlanmıştır.
hh Hikâyelerinin konularını; milli tarih, çocukluk anıları, askerlik
hh Hikâyeleri teknik açıdan zayıftır, tasvirlere psikolojik tahlillere
anıları ve günlük hayat oluşturur.
önem vermez, daha çok olayı ön plana çıkarır.
hh Hikayelerinde eğiticilik de vardır.
hh Bir subay olan yazar, Balkan Savaşları sırasında Yunanlılara
esir düşmüştür. hh Hikayelerinde bireyin değil, toplumun menfaatlerinin önemli
olduğunu mesajını verir.
hh Mizahtan da yararlanarak toplumdaki aksayan yönleri eleştir-
miştir. Bu bakımdan hikâyeleri toplumsal hiciv karakteri taşır. hh Kısa ömründe birçok hikâye yazmıştır.
hh Selanik'te yayımlanan "Genç Kalemler" dergisindeki yazıla-

Eserleri
rıyla ünlenmiştir.
hh Harem Yüksek Ökçeler, Gizli Mabet, Beyaz Lale, Asilzadeler,
hh İnceleme kitaplarında "Tarhan", "Ayın Sin" rumuzlarını kullan-
İlk Düşen Ak, Mahcupluk İmtihanı, Dalga, Nokta, Tarih Ezeli
mıştır. Bir Tekerrürdür, Bomba, Forsa, And, Primo Türk Çocuğu, Fa-
hh Çağdaş Türk öykücülüğünün ve Milli Edebiyatın Akımı'nın ku- laka, Diyet, Üç Nasihat...
rucularındandır.
hh Milli Edebiyat akımın öncülüğünü Ziya Gökalp ve Ali Canip'le İnceleme

birlikte sürdürdü. hh Milli Tecrübelerden çıkarılmış Ameli Siyaseti
hh Yarınki Turan Devleti, Türklük Mefkuresi, Türklük ülküsü

Sorusu
Öğretmen
Ömer Seyfettin, "Yeni Lisan" makalesini neden isimsiz yazmış olabi-

lir?
Cevap: Daha fazla etki göstermesi için...

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Sanatçıları ve Eserleri
Günlük Örnek 2:
hh Ruznâme
Sanatçının "Küçük Paşa" adlı romanı edebiyatımızın ger-
Örnek 1: çek manasıyla ilk köy romanı kabul edilir.
Türk edebiyatında Mauppassant hikâyeciliğin en önemli Bu cümlede sözü edilen eser kime aittir?
temsilcilerinden biri olan sanatçı, kısa ömrüne onlarca eser A) Ebubekir Hazım Tepeyran
sığdırmayı başarmıştır. Dilde sadeleşme hareketinini ön-
B) Fuad Köprülü
cülerindendir. Yeni Lisan makalesinde savunduğu sade dil
anlayışına hikâyelerinde bağlı kalmıştır. C) Rıza Tevfik Bölükbaşı
D) Peyami Safa
gisidir? E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
A) Ziya Gökalp B) Ömer Seyfettin Verilen eser Ebubekir Hazım Tepeyran'a aittir. Cevap; A
C) Ali Canip Yöntem D) Halit Ziya Uşaklıgil

Mithat Cemal Kuntay (1885 – 1956)
hh İlk şiiri "Elhamra" Resimli Kitap'ta yayınlanmıştır.
Verilen parçada sözü edilen sanatçı Ömer Seyfettin'dir. Cevap: B
hh II. Meşrutiyet'e kadar çeşitli dergilerde yayınlanan ve aruzun
ustaca kullanıldığı, ulusal duyguların ön plana çıkarıldığı şiir-

Ebubekir Hazım Tepeyran (1864 – 1947)
leriyle tanınmıştır.
hh Yazı hayatına şiirle başlayan sanatçının Konya Vilayet gaze-
tesinde yayımlanan şiirleri bazı çevreleri rahatsız ettiği için hh Milli Edebiyat Akımının değerlerini benimsemiştir.
şiiri bırakmıştır.
hh "Üç İstanbul" adlı romanında canlandırdığı Mehmet Akifle ta-
hh Yarım yüzyıl süren devlet adamlığı süresince gözlemlerini nışması, sanatı ve düşünceleri üzerinde etkili olmuştur.
birer öykü niteliğinde anlatmıştır. Bunlardan bazılarını "Eski
hh Çınaraltı dergisinde yayınlanan son dönem şiirlerinde Yahya
Şeyler" adı altında toplamıştır.
Kemal Beyatlı'dan etkilendiği görülür.
hh Türkçe, Fransızca şiir, anı, öykü kitapları yayımlayan yazar,
asıl ününü tek romanı "Küçük Paşa" ya borçludur. Bu eser hh Yalın bir dil kullandığı "Kemal", "Yirmi Sekiz Kanun-ı Evvel"
taşıdığı edebi değerden çok, konusuyla dikkat çeker. gibi oyunlarında yurt sevgisi konusunu işlemiştir.
hh Tepeyran, yıllar sonra, bıraktığı şiire yeniden başlamış ve hh Edebiyat araştırmaları yapan Kuntay, inceleme ve araştır-
Türkçe şiirler yazmıştır. malarını 1913'te yayınlanan "Hitabat ve Münazara Dersleri"
Eserleri 1914'te yayınlanan "Hitabet Dersleri" kitaplarında toplamıştır.
hh Roman  Küçük Paşa

hh "Acem Şahına" adlı şiiri Mehmet Akif ile birlikte yazmıştır.
hh Hikâye  Eski Şeyler
hh Epik şiirleriyle tanınan sanatçının lirik şiirleri de vardır.
hh Anı  Canlı Tarihler
hh Yaşam Öyküsü  Zalimane Bir İdam Hükmü

Eserleri hh Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı alanlarında çok verimli

çalışmalar yapan Fuat Köprülü, ardında 1500'ü aşkın kitap ve
Roman  Üç İstanbul
makale bırakmıştır.
Monografi hh Hece ölçüsüyle duygu yüklü şiirler yazmıştır.
hh Namık Kemal, İstiklal Şairi
hh Asıl önemi bilim adamı kişiliğinden kaynaklanır.
hh Mehmet Akif, Sarıklı İhtilalci Ali Suavi
Eserleri
Şiir
Araştırma-İnceleme Eserleri:
hh Türk'ün Şehnamesi, Acem Şahına
hh Tiyatro: Kemal, Yirmi Sekiz Kanun-ı Evvel hh Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar
Mehmet Fuat Köprülü (1890 – 1966) hh Türk Edebiyatı Tarihi
hh Ordinaryüs profesördür. Türkolog, Dışişleri Bakanlığı yapmış hh Türk Saz Şairleri

siyasetçi ve edebiyat araştırmacısı bilim insanıdır.
hh Divan Edebiyatı Antolojisi
hh 1909 yılına kadar Servet-i Fünun dergisinde şiirleri yayımlan-
hh Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar
mıştır.
hh Bu yıllarda "Milli Edebiyat" ve "Yeni Lisan" akımlarına karşı hh Milli Edebiyat Cereyanını İlk Mübeşşirler ve Divan-ı Türk-i
çıkmıştır. Ziya Gökalp'le tanıştıktan sonra Milli Edebiyat akı- Basit

mını benimsemiştir.
hh Türkiye Tarihi
hh Türkçülük akımının da etkisiyle Türk tarihinin ilk dönemlerine
hh Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu
kadar inmiş ve ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını
incelemiştir."Türk Edebiyatı Tarihinde Usul" adlı bir makale
yayımlayarak tarih inceleme metodlarını açıklamıştır. Örnek 3:
hh İlk önemli eseri olan "Türk Edebiyatı'nda İlk Mutasavvıflar"ı Edebiyatçı kimliğinden çok bilim adamı kimliği ile öne çıkan
yayımladıktan sonra Edebiyat fakültesi dekanı olmuştur. ---, Türk edebiyatını bilimsel yöntemlerle inceleyen bir ede-
biyat tarihçisidir. Türk edebiyatını dönemlere ayıran bilim
"Türkiye Tarihi" adlı kitabını çıkarmıştır..
adamı dışişleri bakanlığı da yapmıştır.
hh 1925'te Türkiyat Mecmuası'nı çıkarmaya başlamıştır.
hh 1928'de Türk Tarih Encümeni başkanlığına seçilmiştir. getirilmelidir?
hh Genç Kalemler dergisinin başyazarlığını yapmıştır. A) Mehmet Fuad Köprülü B) Ziya Gökalp
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı D) Refik Halit Karay
hh 1931'de Türk Hukuk Tarihi Mecmuası'nı çıkarmaya başla-
mıştır. 1932-34 arasında o döneme kadar ihmal edilen bir
araştırmasının sonucu olarak "Divan Edebiyatı Antolojisi"ni
Parçada verilen bilgiler Fuad Köprülü ile ilgilidir. Cevap: A
çıkarmıştır.

Ali Canip Yöntem (1887 – 1967) İnceleme

hh Ömer Seyfettin, Epope
hh Milli Edebiyat'ın kurucuları arasında yer alır.
hh Genç Kalemler dergisinin kurucuları arasındadır. Antoloji

hh Türk Edebiyat Antolojisi
hh Bazı yazılarında Yekta Bahir, Gökalp, Celal Sakıp imzalarını
da kullanmıştır. Aka Gündüz (1886 – 1958)
hh Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp ile birlikte Yeni Lisan hareketi- hh Servevtifünun tarzında yazdığı şiirlerle edebiyat dünyasında
nin ve Milli Edebiyatın üç önemli teorisyenindendir. ismini duyurmuştur.
hh Önce Fecriati'de, sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer al- hh Yazılarında Enis Safvet, Enis Avni, Aka Gündüz, Muallim,
mıştır. Serkenkebin gibi takma isimler kullanmıştır.
hh Aruzdan heceye geçmiş, sade dille şiirler yazmıştır. hh Rumeli'nin düşman işgaline uğramasından duyduğu derin
acıyı ve millet sevgisini eserlerinde işlemiştir.
hh Lise edebiyat programlarının düzenlenmesinde çalışmış ve
hh Saf bir Türkçeyle Milli Edebiyat Akımına bağlı eserler kaleme
ders kitapları hazırlamıştır.
almıştır.
hh Makaleleri ve edebiyat tarihçiliğiyle tanınmıştır.
hh Popüler yazarlardandır.
hh Polemikçidir. Cenap Şahabettin ile edebiyat anlayışı üzerine
hh Romanlarının konuları gerçek hayattan alır ve kahramanları
tartışmıştır.
kendi çevresindendir.
hh Edebiyata şiirle başlamış, hece ölçüsüyle ve yalın bir dille
hh Onun için iyiler en iyi, kötüler en kötüdür.
yazdığı şiirlerini Yeni Mecmua'da yayımlamıştır.
hh Yapıtlarında mekân İstanbul ve Anadolu'dur.
hh "Epope" adlı kitap çalışması ile Ömer Seyfettin Hayatı ve
hh Milli Mücadele, Kurtuluş Savaşı, Atatürk, Cumhuriyet roman-
Eserleri" adlı eserleridir.
larında işlenen konulardandır.
hh Tek şiir kitabı "Geçtiğim Yol" adını taşır. Çoğu Türk Yurdun-
da yayımlanmış olan makalelerini "Milli Edebiyat Meselesi ve Eserleri
Cenap Bey'le Münakaşalarım" adlı kitapta toplamıştır.
Tiyatro:
hh Muhterem Katil, Beyaz Kahraman, Yandım Osman, Mavi Yıl-
Eserleri dırım
Şiir Hikâye:
hh Geçtiğim Yol (tek şiir kitabı) hh Türk Kalbi, Bu Toprağın Kızları, Hayattan Hikâyeler, Sarı Zeybek
Eleştiri Roman:
hh Milli Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey'le Münakaşalarım hh Dikmen Yıldızı, Odun Kokusu, İki Süngü Arasında, Yaldız,
Aşkın Temizi, Mezar Kazıcıları, Üvey Ana, Yayla Kızı, Bebek,
Bir Şoförün Gizli Defteri, Eğer Aşk, Sansaros

Reşat Nuri Güntekin Hikâye

hh Roçild Bey,
Reşat Nuri Güntekin 1889 yılında İstanbul doğmuştur. Milli Ede-
biyat’ın ve Cumhuriyet Döneminin önemli romancılarından biri hh Eski Ahbap, Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar, Leyla ile Mec-
nun, Olağan İşler
olan sanatçı, roman dışında öykü ve tiyatroyla da uğraşmış, gezi
türünde de eserler vermiştir. Edebiyat hayatına I. Dünya Savaşı Oyun
yıllarında başlayan Reşat Nuri, Çalıkuşu eseriyle geniş kitleler hh Hançer, Eski Rüya, Ümidin Güneşi
tarafından tanınmış ve sevilmiştir. Eserin asıl konusu aşk olma-
hh Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (üç
sına rağmen eser, Anadolu’nun birçok kasaba ve köyünde geçen oyun), Taş Parçası, Yeşil Gece, İstiklâl Hülleci, Yaprak Dö-
olay örgüsüyle Anadolu’daki sosyal hayatı başarıyla yansıtır. Sa- kümü, Eski Şarkı, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti,
natçı 1956 yılında vefat etmiştir. Bir Köy Öğretmeni, Çalıkuşu, Kavak Yelleri
Edebi Kişiliği Gezi
hh Güçlü bir gözlemciliği vardır. Anadolu Notları
hh Anlatımda ve psikolojik tahlillerde başarılıdır. hh Reşat Nuri Güntekin'in Anadolu'nun sosyal ve kültürel haya-
tıyla ilgili çeşitli gözlemleri, Yazar, Milli Eğitim Bakanlığı Müfet-
hh Sade bir dil kullanmış, konuşma dilinin canlılığını yansıtmayı
tişliği sırasında, uzun yıllar boyu Anadolu'da yaptığı gezilerin
başarmıştır. Diyalogları canlıdır.
sağladığı gözlemlerinden bir bölümünü bu kitap'ta toplamış-
hh Eserlerinde yurdun çeşitli yerlerindeki olumlu-olumsuz görü- tır. Özellikle Anadolu'da sık sık rastlanan tuluat tiyatrolarına
nümleri, yanlış Batılılaşmayı, batıl inanışları kişisel duygula- da değinilen kitap, yazarın çeşitli yazılarından oluşuyor.
rıyla birleştirerek anlatmıştır.
hh Bozulan insani değerleri ve ahlak yapısını işlemiştir.
hh Eserlerinde mizah öğesi ve ince espriler de yer alır. Örnek 4:

hh Eleştirdiği tipleri acımasızca eleştirir. I. Servetifünun tarzında yazdığı şiirlerle edebiyat dünya-
sında adını duyurmuştur.
hh Romanlarında güçlü bir gözleme dayanan realizm vardır.
II. Yazılarında Enis Safvet, Enis Avni, Serkenkebir gibi
hh 20. yüzyıl Türk edebiyatının büyük romancılarındandır. takma isimler kullanmıştır.
III. "Dikmen Yıldızı" bir şoförün Gizli Defteri, İki Süngü Ara-
Eserleri sında romanlarından bazılarıdır.
Yukarıda kısaca tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden han-
Roman gisidir?
hh Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Acımak, Damga,
A) Ziya Gökalp B) Falih Rıfkı Atay
Kızılcık Dalları, Eski Hastalık, Miskinler Tekkesi, Yaprak Dö-
kümü, Ateş Gecesi, Bir Kadın Düşmanı, Gökyüzü, Değirmen, C) Enis Behiç Koryürek D) Yusuf Ziya Ortaç
Yeşil Gece, Gizli El, Harabelerin Çiçeği, Kan Davası, Kavak E) Aka Gündüz
Yelleri, Son Sığınak
Metinde verilen bilgiler Aka Gündüz'e aittir. Cevap: E

Bazı Eserlerin Özeti Miskinler Teknesi
Acımak Kahramanımız köklü bir ailenin üyesidir. Yapısı gereği kafasının
vücuduna oranla büyük olmasından dolayı hicap duyar. Bu duy-

İlkokul öğretmeni Zehra’nın babası ölmüştür. Zehra yaşlı ada-
gu gençlik çağlarında daha da artar. Rüştiye son sınıfa kadar
mın bıraktığı anı defterini sabaha kadar okur. Annesinin olumsuz
sınıfları hat’tının çok iyi olmasından dolayı geçer. Son sınıfta
tavırları yüzünden ailenin dağıldığını, babasının bu yüzden onu
da okul müdürü tarafından bir el yazması divanı çoğaltması ile
öğretmen okuluna gönderdiğini öğrenir. İç yüzünü bilmeden düş-
görevlendirilince işi garantiye alır. Oturdukları konak yanar , fa-
man olduğu babasının acılarını anlar. Zehra,artık bağışlamayı ve
kat yanan konakta oturmaya devam ederler. Komşularının kızı
acımayı öğrenmiştir.
Mesrure’ye aşık olur. Sırf onun için ud çalmayı öğrenir , babası
olan paşanın gözüne girebilmek için meclis içinde söylenebile-

Damga cek sözler ezberler. Meşruyet inkılabı ile ailesinden bazı fertler
ile komşusu olan paşa sürgüne yollanır , konak dağılır 31 Mart

2. Abdülhamit devri paşalarından birinin oğlu olan İffet babasıyla
ile İttihatçılara karşı gözüktüğü için Sinop’a sürülür. Balkan Mu-
birlikte Midilli’ ye gider. Babası ölünce İstanbul’ a döner ve hukuk
harebesi ile İttihatçılar düşer ve üç yıl sonra İstanbul’a geri dö-
eğitimi almaya başlar. Çocuklarına ders verdiği Cemil Kerim Bey’
ner. Selanik Hukuku mezunlarından Şefkati Bey’in Galatasaray
in karısı Vedia ile aralarında aşk başlar. Bir gece yakalanınca
Sultanisi’ne rakip olarak açtığı Nur-I İrfan okulunda öğretmenlik
eve hırsızlık için geldiğini söyleyen İffet , mahkum olur. Hapis-
yapar. Birinci Dünya Harbi’nde Halep'te yazıcı neferliği yapar. Bir
ten çıkınca sabıkasından ötürü işsiz kalır. Bu arada kocasından
levazım katırı , sağ bileğiyle kolunu birkaç yerinden kırar. Sağ
ayrılan Vedia ile karşılaşır ve evlenme teklif eder. Vedia hırsız
kolundaki çarpıklık onun yadigarıdır. Bozgundan sonra zor bela
damgası yemiş biriyle evlenemeyeceğini söyler. Roman İffet’ in
vatana döner ve kazara dilenciliğe başlar. İzmir Temaşalık’a ge-
bir itirafıyla son bulur. lir. Dilencilik yapmasına rağmen zengin olduğu zannedilip evinin
etrafı gömü var diye kazılmaya başlanınca ve asıl sebep olan
tanımadığı bir kadı tarafından kendisine bırakılan İsmail’den kur-

Yaprak Dökümü
tulmak için İstanbul’a gelirler. İsmail Darüşşafaka’ya verirler. Ne-
Suriye ve Anadolu’ da 25 yıl çalışan daha sonra işine son verilen
redeyse bir ömrü sadaka almak ile geçmiştir. Yine o sadakalarla
memur Ali Rıza Bey , karısı , üç kızı ve oğluyla , İstanbul’ da
büyüttüğü , okuttuğu , mimar olmuş olan İsmail’den sadakaların
geçim zorlukları içinde yaşamaktadır. Sırasıyla oğlu Şevket , kız-
en muhteşemini alır.
ları Necla ve Leyla yaşadıkları olumsuz olaylar sonucu aileden
koparlar. Leyla’ nın iffetsiz bir hayat yaşadığını öğrenen Ali Rıza
Bey felç geçirir. Babasını hastaneden Leyla çıkarır ve yaşadığı
eve götürür. Ali Rıza Bey Leyla’ nın yanında için için bir utancı ve
kendi kırık hayatını yaşamaya başlar.
Örnek Cevapları
1. B 2. A 3. A 4. E

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Sanatçıları ve Eserleri Konu Testi
1. Yazar Anadolu insanını yaşantısını sorunlarını, kişisel duy- 4. Ziya Gökalp'ın çıkardığı "Yeni Mecmua'da hece vezniyle,
gularını inançlarını süssüz yapmacıksız konuşulan Türk- milli konuları işleyen şiirler yazmıştır. Şairlerimiz ve şiirleri
çe'nin tüm yalınlığı ve açıklığıyla dile getiren bir yazardır. üzerine yaptığı tanıtma ve incelemelerini daha çok "Yeni
Onu ünlendiren "Çalıkuşu" romanına gelinceye kadar yaz- Mecmua'da" yayımlamıştır. Özellikle edebiyat tarihi konu-
dığı küçük öyküler, tiyatro eleştirileri, piyesler, gezi izlenim- sunda yaptığı çalışmalarıyla tanına sanatçı, Türk Edebiyatı
leri de dikkati çeker. tarihinin kurucusu sayılmış edebiyatımızı "tarih-eser-şahıs"
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- üçgeninde modern ve bilimsel yöntemlerle incelemiştir.
dir? Yukarıda sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Ömer Seyfettin
B) Reşat Nuri Güntekin A) Mehmet Fuat Köprülü
C) Halide Edip Adıvar B) Yahya Kemal Beyatlı
D) Refik Halit Karay C) Mehmet Akif Ersoy
E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu D) Ziya Gökalp

E) Ömer Seyfettin
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Reşat Nuri hakkın-

da bilgi yanlışı yapılmıştır? 5. I. Çağdaş Türk öykücülüğünün ve Milli Edebiyat Akı-
mı'nın kurucularındandır.
A) Yıllarca Anadolu'nun birçok yerini gezmiş; bu geziler
sayesinde Anadolu'nun sosyal ve kültürel yaşamıyla II. Selanikte yayımlanan "Genç Kalemler" dergisindeki
ilgili gözlemler yapmış bu gözlemlerini "Anadolu Not- yazılarıyla ünlenmiştir.
ları" adlı yapıtında toplamıştır. III. Dergi'de yayımlanan "Yeni Lisan" başlıklı yazısı "Milli
B) Çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan öykü, roman Edebiyat" akımının başlangıç bildirgesidir.
ve oyunlarında kendi adının yanı sıra "Hayrettin Rüştü, Numaralanmış bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangi-
Mehmet Ferit, Sermet Ferit" gibi takma adlar kullan- sine aittir?
mıştır.
A) Ömer Seyfettin
C) Kahramanları genellikle tek boyutludur, ruh tahlillerin-
B) Ziya Gökalp
de başarılıdır.
D) Romanlarında güçlü bir gözlemciliğe dayanan realizm
ve canlı bir üslup vardır. D) Yusuf Akçura
E) Aydede isimli mizah dergisini çıkarmıştır. E) Mehmet Emin Yurdakul
3. Edebiyat tarihçisi, araştırmacı ve siyasetçidir. Sanat ha- 6. O olay ya da Mauppassant tarzı öykücülüğün kurucu ismi-
yatına Fecr-i Âti topluluğunda şiir yazarak başlamış, daha dir. Öykülerinde büyük oranda realizm etkisinde olduğu gö-
sonra Milli edebiyat hareketine katıldıktan sonra edebiyat rülmektedir. Öykülerindeki kahramanlar için çok yönlü ve
ve edebiyat tarihi ile ilgili önemli çalışmalar yapmış; Bu derin bir psikolojik çözümleme yapmamıştır. Öykülerinde
doğrultuda "Türk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar", "Türk anlatımı daha etkili kılmak için efsanelerden, atasözlerin-
Edebiyat Tarihi", "Divan Edebiyatı Antolojisi", "Türk Saz den deyimlerden ve halk hikayelerinden sık sık faydalanır.
Şairleri" gibi eserleri kaleme almıştır. Öyküleri genellikle sürpriz bir sonla bitmektedir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir? gisidir?
A) Ziya Gökalp A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu B) Ömer Seyfettin
C) Mehmet Emin Yurdakul C) Aka Gündüz
D) Ali Canip Yöntem D) Ziya Gökalp
E) Mehmet Fuat Köprülü E) Reşat Nuri Güntekin

7. Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp'le birlikte Yeni Lisan ha- 10. Edebiyata şiirle başlamış, hece ölçüsüyle ve yalın bir dille
reketinin ve Milli Edebiyatın üç önemli teorisyenindendir. yazdığı şiirlerini 1917-1918'de Yeni Mecmua'da yayımla-
Edebiyata şiirle başlamıştır. Makaleleri ve edebiyat tarihçi- mıştır. Şiirlerini Milli Edebiyat anlayışına göre sade bir dille
liğiyle tanınır. ve hece ölçüsüyle yazan şairin tek şiir kitabı "Geçtiğim Yol"
Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- adlı eseridir.
dir? Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Mehmet Fuat Köprülü
B) Reşat Nuri Güntekin A) Ziya Gökalp
C) Musahipzade Celal B) Ali Canip Yöntem
D) Ali Canip Yöntem C) Aka Gündüz
E) Ziya Gökalp D) Hamdullah Suphi

E) M. Emin Yurdakul
8. Aşağıdaki eserlerden hangisi farklı bir yazara aittir? 11. Eserlerinde çocukluk anılarından ve askerilik hayatında
yaşadıklarından yola çıkan yazar, hikâyelerini Genç Ka-
A) Ömer Seyfettin Hayatı ve Eserleri lemler ve Türk Yurdu dergilerinde yayımlamıştır. Sanatçı
B) Milli Edebiyat Meseleleri ve Cenap Bey'le Münakaşa- eserlerinde serim, düğüm ve çözüm bölümlerine önem ve-
larım rerek Maupassant tarzı olay hikâyeciliğinin de edebiyatı-
C) Epope mızda en önemli temsilcisi olmuştur.
D) Geçtiğim Yol Yukarıda sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi-

dir?
E) İlk Düşen Ak
A) Reşat Nuri Güntekin
B) Aka Gündüz
C) Ömer Seyfettin
D) Y. Kadri Karaosmanoğlu
9. I. Fecr-i Âti topluluğundan Genç Kalemler dergisine geç-

miştir.
II. Hem aruzu hem de heceyi kullanmıştır. 12. Sanatçı Efruz Bey adlı eserinde Batı kültürünü yanlış de-
III. Eleştirileri, makaleleri ve edebiyat tarihi araştırmalarıy- ğerlendiren ve her döneme ayak uydurmaktan çekinmeyip
la tanışmıştır. aydın geçinen insanları işlemiştir.
Parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
Numaralanmış cümlelerde tanıtılan sanatçı aşağıdaki-
hangisidir?
lerden hangisidir?
A) Ziya Gökalp
A) Ali Canip Yöntem
B) M. Fuat Köprülü
B) Ömer Seyfettin
C) Refik Halit Koray
D) Ömer Seyfettin
E) Falih Rıfkı Atay
E) Ziya Gökalp
12.D 11. C 10. B 9. A 8. E 7. D 6. B 5. A 4. A 3. E 2. E 1. B Cevaplar

Sanatçıları ve Eserleri
30
hhSANATÇILAR VE ESERLERİ hh "Sürgün" de Yüzbaşı Hilmi Efendi'ye atılan bir iftira yüzünden
onun Beyrut'a sürgün edilişini ve burada yaşadığı sıkıntıları

Refik Halit Karay anlatmıştır.
hh Önce Fecriati, daha sonra Milli Edebiyat'ta yer almıştır.
hh Bugünün Saraylısı'nda İstanbul'da kendi halinde bir aileye
hh Deneme, fıkra, mizah, hiciv, roman ve hikaye türlerinde eser- katılan sonradan görme bir akraba kızın ailenin değerlerini alt
ler vermiştir. üst etmesini anlatmıştır.
hh Sürgün hayatında tanıdığı Anadolu'yu ve Anadolu dışındaki hh Yaptığı çalışmalar ile Türk edebiyatının pek çok önemli eseri
yerleri anlatmıştır. kazanmasını sağlamıştır.
hh Aydede adlı mizah dergisini çıkarmıştır. hh Öykü ve romanlarında insanların kurnazlık ve çıkarcılık yön-
lerini ortaya koymuştur.

hh "Kirpi" takma adıyla mizahi hicivler yazmıştır.
Eserleri:
hh Memleket edebiyatının asıl temsilcisidir.
Roman
hh Realizmden etkilemiştir.
hh Yezidin Kızı
hh Türkçeyi büyük bir ustalıkla kullanmıştır.
hh Sürgün
hh Türk edebiyatında bir yazarın Anadolu'yu yakından tanıya-
hh Bugünün Saraylısı
rak, içinde bulunarak Anadolu'yu anlattığı ilk hikâyeler olan
hh Kadınlar Tekkesi
"Memleket Hikâyeleriyle" tanınmıştır.
hh Yeraltında Dünya var
hh Romanlarının çoğunda aile kavramını ele almıştır.
hh İstanbul'un İçyüzü
hh "İstanbul'un İç Yüzü" adlı eserinde Meşrutiyet'le zenginleşen
hh Çete
insanları anlatmıştır.
hh Nilgün
hh "Çete" adlı romanında Türk çetecilerin Fransızlarla olan mü-
hh Anahtar
cadelesini kaleme almıştır.
hh Dişi Örümcek
hh "Yezid'in Kızı" adlı eserinde Güneydoğu Anadolu'da yaşayan
hh İki Bin Yılın Sevgilisi
Yezidilerin hayatlarını anlatmıştır.
Sorusu
Öğretmen
"150'likler Listesi" nedir?
Cevap: Kurtuluş Savaşı'ndan sonra sürgüne gönderilen kişilerdir. R. Halit

de 10 yıl süreyle yurt dışına sürülmüştür.

hh İki Cisimli Kadın hh İzmir'in kurtuluşundan sonra tanıştığı Mustafa Kemal'in dost-
luğunu kazanmıştır ve bu döneme ilişkin anılarını "Atatürk'ün
hh Karlı Dağdaki Ateş
Bana Anlattıkları", "Çankaya" ve "Atatürk Ne İdi?" adlı kitap-
Hikâye larda toplamıştır.
hh Memleket Hikayeleri
hh Sağlam, çekici anlatımı ve duru Türkçesiyle basının en usta
hh Gurbet Hikâyeleri
kalemlerinden olmuştur.
Mizah – Hiciv
hh Kirpi'nin Dedikleri
Eserleri:
hh Guguklu Saat
hh Ateş ve Güneş
hh Sakın İnanma – Kanma – Aldanma
hh Zeytindağı Anı
Anı – Deneme – Fıkra
hh Çankaya
hh Bir Avuç Saçma
hh Batış Yılları
hh Agop Paşa'nın Hatıraları
hh Tanıdıklarım hh Deniz Aşırı
hh Ay Peşimde hh Bizim Akdeniz
Gezi
Oyun hh Taymis Kıyıları
hh Deli hh Tuna Kıyıları
Falih Rıfkı Atay (1884 – 1971) Örnek 1:

hh Aslında fıkra ve makale yazarı olmasına rağmen edebiyatı- I. Dünya Savaşı sırasında Anadolu'ya sürgüne gönderilen
mızda gezi yazılarıyla tanınmıştır. sanatçı burada gördüklerini gerçekçi bir yaklaşımla hikâ-
yelerine taşımıştır. Türk öykücülüğünü Anadolu'ya açan,
hh Meşrutiyet'te Ziya Gökalp'çı Kurtuluş Savaşı yıllarında Ana-
Anadolu'yu öykümüzün malzemesi haline getiren sanatçı
dolucu, savaştan sonra Atatürk'çüdür.
hicivlerinde "Kirpi" mahlasını kullanmıştır.
hh Başlangıçtan beri; Türkiye'nin Batılılaşması ve Atatürk dev-
Bu parçada sözü edilen sanatçı kimdir?
rimlerinin yayılıp korunmasına çalışır.
A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
hh Türkçemizin her düşünceyi aydınlatabilecek bir kıvraklık bir
B) Ömer Seyfettin
zenginlik kazanmasında emeği büyüktür.
C) Refik Halit Karay
hh Özellikle anılarında canlı bir üslubu yeni bir yazı mimarisiyle
destekler.
E) Halidi Edip Adıvar
Verilen parçada sözü edilen sanatçı Refik Halit Karay'dır. Cevap: C

Musahipzade Celal (1870 – 1959) İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci (1874 – 1935)
hh Millî Edebiyat dönemi oyun yazarıdır. Türk edebiyatında ti- hh Kaba çizgili güldürü ve töre komedyalarında daha çok aile
yatro alanında eserlerin verilmeye başlandığı II. Meşrutiyet
kurumunu ele alarak kadın-erkek, karı-koca, ana-baba ve
döneminde yetişmiş ve sadece tiyatro alanında eser vermiş
çocuk ilişkilerini güldürüyü ön planda tutan bir yönelimle ver-
önemli yazarlardandır.
meye çalışmıştır.
hh Osmanlı toplumunda yozlaşan değerleri hicveden komedi
tarzında eserler vermiştir. hh Darülbedayi'nin yönetim kurulu üyeliğine seçilmiş, Ankara
hh Sosyal tenkide büyük önem vermiş, bu hicivlerle eserleri Halkevi'nde tiyatro yönetmeni olarak çalışmıştır.
daha çok töre komedisi halini almıştır.
hh Fransızcadan birçok adaptasyon da yapan sanatçının eserle-
hh İlk oyunu 1913'te sahneye konulan "Köprülüler"dir. rinde o dönemin Fransız komedilerinin etkisi vardır.
hh Oyunları siyasal ve belgesel niteliğindedir.
hh Çalışmalarına Cumhuriyet Dönemi'nde de devam eden sa-
hh Yakın tarih ve Türk dünyası işlediği konular arasındadır. natçı, Cumhuriyet tiyatrosunun oluşmasında ve gelişmesinde
hh Oyunları teknik yönden başarılı değildir. büyük katkıda bulunmuştur.
hh Kişileri döneminin dil özellikleriyle konuşturmuştur. hh Ahmet Nuri, Mahmut Yesari ve Reşat Nuri Güntekin'le birlikte
hh Üsküdar'daki tiyatro onun adını taşımaktadır. Kelebek adlı bir mizah dergisi çıkarmıştır.
hh "İstanbul Efendisi" adlı eseri ile Musahipzade ilk büyük oyu-
hh Aynı zamanda bir spor adamı olan Ahmet Nuri 1918-1919
nunu ortaya koymuştur. Bu oyunla yazarlık konusunda artık
yılları arasında Fenerbahçe spor kulübü başkanlığı yapmıştır.
piştiğini göstermiştir.
Eserleri:
Eserleri:
hh Alemdar, Sivrisinekler, Ceza Kanunu
Oyun
hh Dört Cihan, Nurbaba,
hh Türk Kızı
hh Hisse-i Şayia, Seriye Mahkemesinde, Belkıs, Himmetin Oğlu,
hh Köprülüler, İstanbul Efendisi
Son Ateş, Aşk-Atik, Cereme, Dengi Dengine, Tecdid-i Nikâh,
hh Lale Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, De-
Gücü Gücüne Yetene, Fırsat Yoksulu, Kadın Tertibi, Açık
mirbaş Şarl, İtaat İlamı, Moda Çılgınlıkları,
Bono, Nakış, İki Bebek, İki Ateş Arasında, İzdivaç Projesi,
hh Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı Ferda ve Yeni Dünya'dır.
hh Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Pazartesi --- Perşembe,
Gül ve Gönül, Balaban Ağa
hh Selma, Genç Osman

Hamdullah Suphi Tanrıöver (1885 – 1966) Eserleri:

hh 1909 yılında Fecr-i Ati'nin başkanlığını yapan sanatçı toplu- Düz yazı
lukla aralarındaki huzursuzluktan dolayı 1910'da bu topluluk-
tan ayrılmıştır. hh Üç Tarz-ı Siyaset,
hh Sanatçı; şiir, öykü, mizah, eleştiri türünde eserler vermiş ama hh Mevkufiyet Hatıraları, Rusya'daki Türk Tatar Müslümanların
onun en önemli yanı hatipliğidir. Şimdiki Vaziyeti ve Emelleri, Osmanlı İmparatorluğunun Da-
ğılma Devri, Türk Yıllığı
hh 1920-1930 yılları arasındaki konuşmalarının halk diliyle ve
halka yakın olduğu görülür. Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889 – 1974)
Hayatı
hh Şiirlerinde de nutuklarında da resmi bir üslup takınmıştır.
hh Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 1889’da Kahire’de doğmuştur.
hh İstiklal Marşı için açılan yarışmada Mehmet Akif'in yazdığı
marşın kabul edilmesi konusunda TBMM'de büyük çaba gös- hh İzmir’de eğitimini sürdürürken babasının ölümü üzerine
termiştir. 1905’te annesiyle Mısır’a dönmek zorunda kalmıştır.
hh Türkçülük ülküsünün en ateşli savunucularındandır. hh Mısır’da Jön Türkler’le tanışmıştır.

hh Söylevleriyle Milli Edebiyat hareketine güç katmıştır. İzmir'in hh Fransız ve İsviçre okullarında Fransızcayı öğrenmiştir.
işgal edilmesi üzerine İstanbul mitinglerindeki konuşmalarıyla
Milli Mücadele ateşini ilk yakanlar arasında yer almıştır. hh Flaubert, Maupassant, Daudet gibi sanatçıların eserlerini
okumuştur. 1908’de İstanbul’a gelmiştir. Hukuk Mektebindeki
hh "Tanrıöver" soyadını Atatürk'ten almıştır.
eğitimini üçüncü sınıfta bırakmıştır.
hh Fecri Ati'den sonra 1911'de Genç Kalemler çevresinde geli-
şen Milli Edebiyat Akımına katılmıştır. hh Çocukluk arkadaşı Şahabettin Süleyman’ın davetiyle Fecr-i
Âti topluluğuna katılmıştır.
hh 1912'de Milliyetçilik akımının İstanbul'daki merkezi olan Türk
Ocağı'na girerek başkan seçilmiştir. hh Henrik İbsen’den etkilenerek “Nirvana” adlı tiyatrosunu yaz-
mıştır.
Eserleri:
hh Yahya Kemal’le Nev-Yunanîlik akımını başlatmak isteseler
hh Namık Kemal Bey Magosa'da
de gerekli ilgiyi görmemişlerdir.
hh Dağ Yolu
hh “Nur Baba” adlı eserini yazmış ancak tepkilerden çekindiği
hh Günebakan
için yayımlamamıştır.
hh Seçmeler
hh 1913’te “Bir Serencam” adındaki ilk hikâyesini yazmıştır.
hh Anadolu Milli Mücadelesi
hh 1916’da yakalandığı tüberküloz hastalığının tedavisi için İs-
Yusuf Akçura (1876 – 1935)
viçre’ye gitmiştir.
hh Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerinden olan Tatar
asıllı Türk yazar ve siyasetçidir. hh Mütareke yıllarında yurda dönmüştür. Yaşanılan mücadeleler
millî edebiyata katılmasını ve sanat anlayışının toplumcu bir
hh Türk Tarih Kurumunun kurucu üyelerindendir.
şekil almasını sağlamıştır.
hh 1904 yılında yayımladığı "Üç Tarz-ı Siyaset" adlı makalesi
Türkçülük akımının manifestosu kabul edilmiştir. hh İkdam gazetesinde Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılar
hh Yusuf Akçura sanatçı kimliğinden çok, siyaset adamı kimli- yazmıştır. “Kiralık Konak” romanını İkdam gazetesinde, “Nur
ğiyle öne çıkmıştır. Baba”yı ise Akşam gazetesinde yayımlamıştır.

hh Ankara’ya gitmiş ve Tetkik-i Mezalim Komisyonu’na katılarak hh Onun romanlarında Türk toplumundaki değişimleri görmek
Kütahya, Eskişehir, Sakarya civarında incelemelerde bulun- mümkündür.
muştur.
hh Türk edebiyatına tezli roman düşüncesini getirmiştir.
hh Mardin milletvekili olarak Meclis’te görev almıştır.
Eserleri:
hh 1925’te Anadolu Ajansı’nın kurucuları arasında yer almıştır.
Yaban
hh 1931’de Manisa milletvekili seçilmiştir.
hh Milli Mücadele sırasındaki gözlem ve izlenimleri sonucu yaz-
hh Kadro dergisinde yazdıklarının aşırı bulunması yüzünden Ti- maya karar verdiği ancak çeşitli sebeplerle ertelenen Yaban
ran’a elçi tayin edilmiştir. romanı, yazarın yeni bir sanat anlayışı ve dünya görüşünü
hh Prag, Lahey, Bern, Tahran elçilikleri de yapmıştır. benimsediği Kadro dergisinin çıktığı günlerde kaleme alın-
mıştır. (1932)
hh “Zoraki Diplomat” adlı eserinde elçilikleri esnasında yaşadık-
larını yazmıştır. hh İstanbullu bir aydın olan Ahmet Celal’in gözüyle Kurtuluş Sa-
vaşı sırasında Porsuk Irmağı yakınlarındaki bir Orta Anadolu
hh Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 1974’te tedavi gördüğü Anka-
köyünde yaşananlar anlatılmaktadır.
ra’da hayata veda etmiştir.
hh Roman, Ahmet Celal’in tuttuğu günlükler biçiminde yazılmış-
tır.
Edebi Kişiliği
hh Romanda aydın ve halk arasındaki “sosyal ve kültürel mesa-
hh Önce Fecriati’de sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer almış- fenin” nelere mal olabileceği konusu ele alınmıştır.
tır. hh Ahmet Celal, Mehmet Ali, Emine, İsmail romanın önemli ka-
rakterleridir.
hh Cumhuriyet Döneminde de eser vermiştir.
hh “Kadro” dergisinde yazdığı yazılarında halk yararını gözeten Kiralık Konak

bir yazar olarak ön plana çıkmıştır. hh Tanzimat yıllarından II. Meşrutiyet öncesi yıllara kadar olan
dönemde yaşanan değer çözülmesinin yarattığı kuşaklar ara-
hh Romancılığıyla öne çıkmış; hikâye, anı, mensur şiir, makale, sı çatışma ele alınmıştır.
deneme ve tiyatro türlerinde de eser vermiştir.
hh Seniha, Faik, Naim Efendi, Hakkı Celis romanın önemli ka-
hh Fecriati’den kısa bir süre sonra Yahya Kemal ile birlikte rakterleridir.
Nev-yunanilik (neo-klasisizm) akımına yönelmiştir. hh Romandaki Hakkı Celis, bir şairdir. Romanda Hakkı Celis’in
edebiyat konusundaki değişim çizgisi, Yakup Kadri ile ben-
hh Eserlerinde güçlü bir gözleme dayanan realizm vardır. Başa- zerlikler taşımaktadır.
rılı bir gözlemcidir. Karakterleri yansıtmada başarılıdır.
Sodom ve Gomore
hh Romanlarındaki başlıca tema, Türk toplumunun yaşam tarzı
hh İşgal altındaki İstanbul’u Kutsal Kitap’ta geçen Tanrı’nın gaza-
ve sorunlarıdır.
bına uğramış Filistin’deki tarihi Sodom ve Gomore şehirlerine
hh Romanlarında Tanzimat Dönemi'nden Cumhuriyet Döne- benzetmiş ve şehrin ahlaken çökmüş çevrelerini eleştirmiştir.
mi'ne kadar Türk toplumunda ortaya çıkan değişimleri konu hh Leyla, Necdet, Sami Bey romanın önemli karakterleridir.
edinmiştir. hh Araştırmacılar, bu romanda yer yer Nev-Yunanilik etkisinden
bahsetmişlerdir.

Bir Sürgün Panoroma

hh 1938 yılında yayımlanan bu romanda 1. Dünya Savaşı sıra- hh Son romanlarından biri olan Panoroma, iki cilt halinde kaleme
sında daha yakından tanıma fırsatı bulduğu Batı uygarlığının alınmıştır.
arkasındaki çürük ve değersiz yanları anlatılmıştır. “Amaçsız
hh Nehir/ırmak roman olarak kabul edilmektedir .
ihtilalci tip” yergisi olarak kurgulanmıştır .
hh Ankara romanından sonraki inkılapların bilançosu ele alın-
Nur Baba mıştır.
hh Toplumun çok önemli bir kurumundaki (tekkeler) yozlaşma hh 1933- 1953 yılları arasındaki değişimin analizi niteliğinde bir
ele alınmıştır. Anadolu’nun Türkleşme sürecinde büyük bir eserdir.
önem taşıyan tekkelerin amaçlarından sapması sonucunda
toplum için ne denli zararlı hale geldiği tezine dayanmaktadır. Hep O Şarkı
hh Ziba Hanım, Nigar Hanım, Süheyla, Nur Baba romanın hh Yakup Kadri’nin roman türündeki son eseridir .
önemli karakterleridir. hh Diğer eserleri kadar ilgiyle karşılanmamıştır.

hh Roman tahrip edilen Bektaşilik anlayışının güçlü bir yergisidir. hh Eserde Abdülaziz Devri işlenmiştir .
hh “Bektaşi sırrı”nın ifşa edildiği gerekçesiyle birçok eleştiriye
hedef olmuştur.
Bir Serencam
Hüküm Gecesi
hh Yakup Kadri’nin Fecr-i Ati yıllarına aittir.
hh Meşrutiyet sürecinde özellikle İttihad ve Terakki içerisinde
hh Ferdi konular ele alınmış olup toplam 8 öyküden ibarettir.
yaşanan kavgalar ele alınmıştır. Meşrutiyet Dönemi'ndeki ba-
sın ve siyaset kurumunun içinde bulunduğu durum, güçlü bir hh Sosyal baskı-fert çatışması ekseninde bireyin mutsuzlukları
gözlemcilikle okurun dikkatine sunulmuştur. işlenmiştir.
hh Romanda İttihat ve Terakki ile Hürriyet ve İtilaf Fırkaları ara- Milli Savaş Hikayeleri
sındaki görüş ayrılıkları ve kavgalar anlatılmıştır.
hh Toplumsal problemlere eğilen öykülerden oluşmuş eserlerdir.
hh Ahmet Kerim, Ahmet Samim, Samiye romanın önemli kah-
ramanlarıdır. İzmir’den Bursa’ya
hh Roman, Ahmet Kerim’in ağzından nakledilmiştir. hh Halide Edip, Falih Rıfkı, M. Asım ile birlikte ortaklaşa kaleme
aldıkları bir eserdir.
Ankara
Hatıra
hh Cumhuriyet’in onuncu yıl dönümünün hemen ardından ya-
yımlanan romanda savaş günlerinden başlayarak Cumhuri- hh Zoraki Diplomat, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Anamım Ki-
yet dönemi Ankara’sı, inkılapların bu on yıllık süreçteki uy- tabı, Vatan Yolunda, Polikitada 45 Yıl
gulanışında gelinen nokta ele alınmıştır. Romanın sonunda
Tiyatro
gelecekteki Türkiye’nin mutlu bir tablosu çizilmiştir.
Sağanak, Nirvana
hh Selma Hanım, Nazif Bey, Binbaşı Hakkı Bey, Neşet Sabit ro-
manın önemli kahramanlarıdır.

Mensur Şiir hh Kurtuluş Savaşı’nda cephede Mustafa Kemal’in yanında gö-
hh Erenlerin Bağından, Okun Ucundan rev yapmış, Savaş yıllarında Anadolu Ajansı’nın kurulmasın-
da rol alarak gazetecilik de yapmıştır.

Örnek 2:
hh Savaşta yaptıklarından dolayı İstiklal Madalyası’na layık gö-
Sanat yaşamına Fecriâti topluluğunda başlayan sanatçı
daha sonra Milli Edebiyat anlayışını benimsemiştir. Tanzi- rülmüştür.
mat'tan Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar uzanan zaman dili-
hh Edebî hayatına II. Meşrutiyet’le başlayan Halide Edip,
minde Türk toplumunun geçirdiği siyasal-sosyal değişimle-
rin her birini ayrı ayrı romanlarında işlemiş yakın tarihimizin 1908’de gazetelerde kadın haklarıyla ilgili yazılar yazmaya
panoramasını çakırmıştır. Romanları nehir roman özelliği başlamıştır.
taşımaktadır.
hh Eserlerinde kadının eğitilmesine ve toplum içindeki konumu-
gisidir? na özellikle yer vermiş, yazıları ile kadın hakları savunuculu-
A) Reşat Nuru Güntekin ğu yapmıştır.

B) Ömer Seyfettin
hh Romanlarında, o döneme kadar Türk roman ve hikâyesinde
C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
ikinci planda kalan kadınları idealize etmiştir.
D) Halide Edip Adıvar
E) Refik Halit Karay hh Onun eserlerindeki kadınlar, ana kahraman olmaları dışında
aynı zamanda karakter olarak da güçlüdürler.

Verilen parçada sözü edilen sanatçı Yakup Kadri Karaosmanoğlu'dur.
Cevap: C hh Millî Edebiyat Akımı'nın ünlü kadın romancısıdır.
hh Halide Edip Adıvar, edebiyatın birçok türünde eser vermesine

Halide Edip Adıvar karşın romancı olarak tanınmıştır.
hh Halide Edip Adıvar, 1884 yılında İstanbul’da doğmuştur.
hh Eserleri romantizmden realizme doğru bir gelişme gösterir.
hh Milli Edebiyat'ın önemli romancılarından biridir.
hh Romanlarında ilk başta aşk temasını, kadın psikolojisini ele
hh İşgal yıllarında Milli Mücadele’nin içerisinde aktif rol oynamış,
almıştır. Daha sonra Türkçülük, milliyetçilik ve memleketçilik
ülkenin işgaline karşı halkı harekete geçirmek için yaptığı ko-
konularına yönelmiştir. Kişileri yaşadıkları olay çevresinde,
nuşmalarıyla, özellikle de Sultanahmet Mitinglerinde yaptığı
gelenek ve göreneklere bağlayarak anlatmıştır.
konuşmalarla, öne çıkmıştır.
hh Romanlarında canlı, kuvvetli kadın karakterler yaratmıştır.
hh Bu konuşmalar sonucunda hakkında idam kararı çıkmış, Ha-
lide Edip bunun üzerine Anadolu’ya geçerek Milli Mücade- hh Yazar, üslubu genellikle ikinci plana itmiştir. Eserlerinde basit
le'ye katılmıştır.
cümle yanlışlarından, anlatım bozukluğuna kadar birçok ek-
hh Sanatçı, sivil olmasına rağmen rütbe alarak bir savaş kahra- siklik göze çarpmaktadır.
manı sayılmıştır.

Eserleri Vurun Kahpeye
Roman Roman, idealist İstanbullu Öğretmen Aliye’nin Anadolu’da bir

hh Handan hh Sinekli Bakkal kasabaya gidişini ve burada Milli Mücadele düşüncesine destek
hh Ateşten Gömlek hh Yolpalas Cinayeti faaliyetlerini anlatır. Aliye’nin bu desteğine, din ve namusu baha-
hh Zeyno'nun Oğlu hh Seviye Talip ne eden yobaz Hacı Fettah, kasaba halkını da arkasına alarak
hh Vurun Kahpeye hh Raik'in Annesi karşı çıkar ve Aliye Öğretmen’i linç ettirir. Romanda bölge halkı-
hh Kalp Ağrısı hh Tatarcık nın Milli Mücadele'ye bakışı, söz konusu mücadelenin sembolü
hh Yeni Turan
konumuna gelmiş Kuvayı Milliye oluşumunu algılayışının yanı
hh Sonsuz Panayır
sıra, çözülen Osmanlı Devlet mekanizmasının temsilcileri ve
eski düzen karşıtları yansıtılır.
Öykü
hh Harap Mabetler hh Dağa Çıkan Kurt
hh İzmir'den Bursa'ya
Sinekli Bakkal
Tiyatro Roman ilk olarak “Soytarı ve Kızı” adıyla İngilizce yayımlan-
hh Kenan Çobanları hh Maske ve Ruh mıştır. Romanda II. Abdülhamit Döneminin toplumsal yaşamı
yansıtılmıştır. Romanın kahramanı Rabia ile Türk toplumundaki
Anı
değişim süreci anlatılmıştır. Abdülhamit devrinde, Sinekli Bak-
hh Mor Salkımlı Ev hh Türk'ün Ateşle İmtihanı
kal Mahallesi’nin imamının kızı Emine, aynı mahallede bakkallık
yapan karagöz ve orta oyuncu Tevfik’le babası istemediği hal-
Ateşten Gömlek de evlenir. Tevfik orta oyununda zenne rolüne çıktığı için “Kız
Tevfik” diye tanınmaktadır. İmam, çok bağnaz bir adamdır. Onun
hh Kurtuluş Savaşı sırasında yazılan ilk romandır. Romanın he-
eğitimiyle yetişen Emine, kocasıyla geçinemeyerek ayrılır. Tevfik
men hemen tamamı Peyami’nin hatıra defterinden ibarettir.
ünlü bir orta oyuncu olur. Bir oyununda karısının taklidini yaptığı
Peyami, Ankara’da Cebeci Hastanesi’nde yatarken kırk üç
için İstanbul’dan sürülür. Emine’nin Tevfik’ten bir kızı olur, adını
gün zarfında hatırladıklarını bir deftere yazmıştır. İzmir’in iş-
Rabia koyarlar. İmam, Rabia’yı dini bir eğitimle yetiştirip hafız
galinde kocası ve oğlu Yunanlar tarafından öldürülen Ayşe,
yapar. Muhteşem bir sese sahip olan Rabia’ya Selim Paşa’nın
İstanbul’a akrabası Peyami’nin yanına gider. Ayşe, Peyami
konağına gidip gelen Mevlevi Şeyhi Vehbi Dede, alaturka der-
ve onun arkadaşı Binbaşı İhsan, Kuvayımilliye’ye katılmak
si verir. Paşa’nın oğlu Hilmi’ye piyano dersi vermek için konağa
için Anadolu’ya geçer. Peyami ve İhsan, Ayşe’yi içten içe sev-
gelen İtalyan Piyanist Peregrini, Rabia’nın sesine hayran olur.
mektedir. Bu aşk, her ikisi için de “ateşten gömlek” olmuştur.
Rabia’nın ünü tüm şehri sarmıştır. Kur’an okumak için cami cami
Ana babası Yunanlılar tarafından öldürülen köylü kızı Kezban
dolaşmakta ve bütün kazancını imama vermektedir. Kızın baba-
da İhsan’ı çok sevmekte ve Ayşe’yi kıskanmaktadır. İhsan ile
sı Tevfik sürgünden döner, Sinekli Bakkal’daki eski bakkal dük-
Ayşe ölür, bacaklarından ve başından yaralanan Peyami de
kânını yeniden açar. Eserin sonunda Rabia, kendisine âşık olan
Ankara’da Cebeci Hastanesi’nde hayata veda eder.
İtalyan Peregrini ile evlenir.

Handan Yeni Turan

Mektup biçiminde yazılmış bir romandır. Romanda aşk konusu Yurt sorunlarına eğilmiş, Türkçülük düşüncesini işlemiştir.
ele alınmış ve kadın psikolojisi yansıtılmıştır. Refik Cemal, Neri-
Türk’ün Ateşle İmtihanı
man’la evlidir. Handan Neriman’dan üç yaş büyüktür ve kardeş
Halide Edip Adıvar’ın Birinci Dünya Savaşı sonrasından Cumhu-
çocuklarıdır. II. Abdülhamit Dönemi'nde ihtilalci gençlerden olan
riyetin ilanına kadarki yaşadığı anılarını içeren kitaptır.
Nazım, Handan ile evlenmek ister ama Handan, Hüsnü Paşa adlı
biriyle evlenir ve Londra’da yaşar. Nazım tutuklanmış, Handan’a
iki mektup bırakarak intihar etmiştir. Refik Cemal, Handan’a âşık
Kalp Ağrısı
olur. Handan, beyin hummasına tutulur. Refik Cemal onun ba-
hh Eserin kahramanı, bir doktor kızı olan ve annesinin babası
şından ayrılmaz, Handan iyileşince Refik Cemal’e sevgisini dışa
Kürt olduğu için babası tarafından Zeyno diye adlandırılan
vurur fakat çektiği vicdan azabından ölür.
Zeynep'tir. Roman sportmen, kafaca çok gelişmiş, tabiî, güzel
ve bir doktorla (Dr. Safvet) nişanlı Zeyno'nun Hasan adlı bir
Tatarcık subayla aralarındaki aşkın yarattığı kalp ağrılarının hikâyesi-
dir. Hasan, kafaca kendisinden çok üstün bulduğu Zeyno'ya
Halide Edip’in, fakir bir köyün fakir insanlarını anlattığı romanıdır.
âşıktır ve onları birbirine bağlayan duygu, daha ziyade mad-
Halkın yaşamını ve sıkıntılarını bütünüyle göstermeyen sadece
dîdir. Hasan'ı seven ve delicesine kıskanan Azize ise Zey-
hayatın üst yüzünü gösteren “Tatarcık”, Halide Edip’in bütün ro-
no' nun çocukluk arkadaşıdır. Bir kıskançlık buhranı sonun-
manlarında hayalini kurduğu; Batı kültürüyle Doğu geleneklerini
da Azize, Boğaz'da kendini denize atarak intihara teşebbüs
biçimsel olarak birleştiren kadın tipidir. Tatarcık’ta olaylar, Bo-
edince, ciğerlerinden rahatsızlanır. Azize'nin hayata dönme-
ğaz’ın Karadeniz yakınlarındaki Poyraz köyünde geçmektedir.
si, iyileşmesi Hasan'la evlenmesine bağlıdır. Zeyno kendi-
Romanın asli tipi, asıl adı Lale olan Tatarcık’tır. Eserde İmpa-
sine bir fedakârlık düştüğünü görür. Ancak o, bir başkasını
ratorluk Türkiye’sinden Cumhuriyet Devrine geçişte, eski-yeni
severken nişanlısı Safvet'le evlenemeyecek tipte bir kızdır
çatışmasında bilginin önemine inanan Lale’nin şahsında yeninin
ve nişan yüzüğünü iade eder. Safvet Avrupa'ya gider. Zeyno
zaferi üzerinde durulur.
hem kendisine kafaca denk, hem de kuvvetli bir şahsiyete sa-
hip, babasının arkadaşı kurmay subay Muhsin Bey’le evlenir.
Yolpalas Cinayeti Muhsin Bey adeta Zeyno'nun maddî ve manevî iki cephesine
Kitap, 1900’lerin başında Şişli’de bir konakta işlenen cinayeti, o cevap veren Safvet ve Hasan'ın birleşmesinden vücuda gel-
yılların İstanbul’una dair gözlemleri anlatır. Dönemin İstanbul’u- miştir. Azize ise Hasan'ın hayatını dolduramaz, Avrupa'daki
nu, aydınların Türkiye’ye ve Avrupa’ya bakışlarını, yeni yeni bi- tedavi günlerinde Hasan, Dora'yı sevmekten kendini alamaz.
lincine varılan sınıf çatışmalarını gözler önüne sermesi bakımın- Dora birçok bakımlardan Zeyno'yu andırmaktadır. Roman,
dan önemlidir. Babası memur olan Sacide kıt kanaat geçinen bir Azize'nin çocuğunu dünyaya getirirken ölmesiyle son bulur.
aile kızıdır. Bir gün babasından gizli gezmeye gitmiştir ve Murat Romanın büyük kısmı Zeyno'nun ağzından anlatılır, Azize'nin
isimli zengin bir adamla karşılaşır. Birbirlerine âşık olup evlenir- Avrupa macerası da onun mektuplarından verilir.
ler. Fakat Sacide evlendikten sonra çok değişmiştir, büyüdüğü

semti ve çevreyi çok aşağılar.

Zeyno'nun Oğlu ve karısıyla çocuğunu başka bir kimlikle İstanbul’a gönderir.

Ama Kasım bir daha babasını göremeyecektir. Kerim Usta,
hh Romanda, Kalp Ağrısı adlı aşk romanının kahramanı İstan-
onlardan ayrıldıktan bir ay sonra şehit düşmüştür. Babası-
bullu Zeyno’nun, eski sevgilisi Binbaşı Hasan ile birlikte dok-
nın vasiyeti üzerine, insanların dertlerine “derman“ -babası-
tor olan eşi Muhsin Bey’in görev yaptığı Diyarbakır’a gidişi;
nın ona verdiği soyadıdır bu- olmak için çok çalışır, eğitimini
karargahın yanındaki konakta yaşayan Kürt Zeyno ve oğlu
Amerika’da tamamlar ve yurduna dönerek başarılı bir doktor
Haso (Hasan) Çocuk ile ilgilenmesi; Haso Çocuk’un, daha
olur. İstanbul yaşamı, savaşın perde arkası, eğitim hayatı,
önce Diyarbakır’da görev yapan Binbaşı Hasan’ın o dönem-
meslek edinme telaşı... Halide Edib, o yıllara ait kısa ama
de birlikte olduğu Kürt güzeli Zeyno ile ilişkisinden olma oğlu
capcanlı bir Türkiye manzarası çizmiş.
olduğunun öğrenilmesi ve Kürt Zeyno ile Binbaşı Hasan’ın
evlenmesi şeklinde gelişen olaylar aktarılırken kaçakçılar, Döner Ayna
baskınlar, çatışmalar ve yöredeki isyan öncesi karışıklığına hh Hanife adında küçük bir kız bir katır kafilesi ile birlikte baba-
dair izlenimler yansıtılır. sının yanına geliyordu. Hanife babasını hiç görmemişti. Çok
Heyula merak etmektedir. Yolda gelirken bir kulübede konakladılar
Burada katırcı çırağı Mürsel, Hanife’ye tecavüz etmeye kal-
hh Halide Edip Adıvar tarafından kaleme alınan, 1909 yılında
basılan roman, 1983'te Kerim Usta'nın Oğlu ile birlikte ba- kıştı. Fakat patronu Kamil onu hemen yakalayıp dövmeye
sılmıştır. başlar. Yumruklar, tekmeler, tokatlar. Bu arada Hanife’de
Mürsel’i çimdikler, ıssırır, ufak ufak tokatlar. Bunlar Mürsel’in
Örnek 3:
hafızasına işlemiştir. Daha sonra Samananbarı’na geldiler.
Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir sanat- Kamiller kızı evine bıraktılar. Orada kızı üvey annesi karşı-
çıya aittir? ladı Babasının huzuruna çıkardı. Babası Hacı Murat kızına
A) Ateşten Gömlek hafif hafif gülümser. Karısına Hanife’yi güzelce yıkayıp giy-
B) Handan dirmesini söyler. Kız küçük erkek kardeşi Hasan ile tanışır.
C) Sinekli Bakkal Onu çok sever daha sonra üvey ablası Huriye ile karşılaşır.
D) Mor Salkımlı Ev Huriye Hanife’yi hiç sevmemiştir. Sonra Hacı Murat’ın büyük
E) Kiralık Konak oğlu Macit, Hasan ve Huriye şehre gittiler. Orada film seyret-
tiler. Hanife filmden çok korkmuştu. Yıllar geçti, gitti. Hanife
"Kihalık Konak" adlı eser Yakup Kadri'nindir. Diğer eserler Halide Edip daıvar'a genç kız olmuştu. Burada yaşadıkları ona güven vermişti. Fa-
aittir. Cevap: E
kat Mürsel’de buraya gelip Hacı Murat’ın yanında çalışmaya
başlamıştı. Mürsel onların içine girip Hanife’nin kendisine on
Kerim Usta'nın Oğlu yıl önce yaptıklarının öcünü almak için planlar yapar. Karısı
hh Halide Edib Adıvar’ın son romanlarından biri. İşgal ve Kur- ile yaptığı plan işe yarar. Hanife’yi düğününde kaçırır. Çok
tuluş Savaşı yıllarının sosyal hayatına odaklanan, yazarın uzun süre bir arkadaşı Hanife ile dağlarda yürüdüler. Bir olay
hemen hemen bütün eserlerinde ortaya koyduğu Doğu-Batı sonucu Hanife’nin gözleri önünde arkadaşını uçuruma attı.
çelişkisini gözlemleyen bir eser. Romanın anlatıcısı meşhur Sonra bir kasabaya geldiler. Orada bir ana oğulun evinde
doktor Kasım Derman, zor bir hayat yaşamış ve bir gün yaşa- dinlendiler. Buradan ana oğulun yardımı ile İstanbul’a geldi-
dıklarını yazmaya karar vermiştir. Doktor Kasım, muhallebici ler. İstanbul’da kuytu bir daireye yerleştiler. Burada bir süre
Kerim Usta’nın oğludur. Kurtuluş Savaşı başlarken çetecile- kaldılar. Bu süre içerisinde polisler orayı basarlar. Kızı bulur-
re katılan Kerim Usta, dükkânını bir arkadaşına teslim eder lar fakat kıza yapılan işkenceler ve zorbalar sonucu polisler

elleri boş dönerler. Bunlar daha sonra oradan kaçarlar fakat leket meselelerini yakından takip etmeye başlar. Macide’de-
Hanife’nin ağabeyisi peşlerini bırakmaz. Onları arayıp bulur. ki değişimlere rağmen Fahir, Seviyye’ye aşık olur. Cemal ile
Mürsel ve arkadaşları eroin kaçakçılığı yapmaktadırlar. Macit nikahsız yaşadığı için toplum içinde çok zor duruma düşen
bütün bunlara son verir. Hanife’yi o kaçakçıların elinden kur- Seviyye, sonunda kocası boşanmaya razı olunca sevgilisi
tarır. Artık Hanife kurtulmuştur. Bilal adında bir adamla evle- Cemal ile evlenir. Fahir, Seviyye’ye olan aşkı yüzünden karısı
nir. Olaylar sona erer Hanife kurtulur. Mürsel belasını bulur, Macide’yi kaybedince savaşa katılıp ölmeyi ve bir kahraman
Macit sevinir, Hasan’da istediğine kavuşur… olarak anılmayı tercih eder
Raik'in Annesi Mev'ud Hüküm

hh Raik’in Annesi, Halide Edip Adıvar tarafından kaleme alınan, hh Konusu, tahsilini Avrupa’da yapan bir doktorun, Kasım Şina-
1909 yılında basılan roman. Yazarın ilk romanlarındandır. si’nin İstanbul’a döndükten sonraki yaşayışının hikâyesidir.
1909 yılında ilk kez Resimli Roman Mecmuası'nda yayım- Avrupai metotları çalışma sahasına tatbik ederek başarı-
lanmıştır. İkinci baskısı 1924'te, üçüncü baskısı 1967'de, ya ulaşan doktor, tedavi ettiği hastası Sara ile evlenir. Sara
dördüncü baskısı 1973'te yapılmıştır. Romanın konusu, iste- yengesinin üvey kardeşidir ve annesi çıldırmıştır. Sara’nın,
mediği bir kızla evlenmek endişesiyle evinden ayrılıp Hey- kocası Sururi’den aldığı bir zührevî hastalığı Kasım tedavi
beliada'da bir otele yerleşen Siret'in bu tatil esnasında, şahit eder. Süruri’nin sefih hayatı ve hastalığı sonucu, feci bir şe-
olduğu bir aile faciasıdır. Romanda Doğu-Batı meselesi bir kilde ölmesi üzerine, Sara’da bir endişe başlar: Ya Süruri gibi
problem olarak mukayeseli bir şekilde kendisini göstermeye ölürse veya annesi gibi çıldırırsa? Kasım, böyle bir durumda,
başlar. sevdiği Sara’yı “ani ve kati bir ölümle” öldürmeye söz verir.
Sara ile Kasım’ın evlenmeleri, Sara’nın üvey kardeşi Behi-
Seviye Talip
re’nin hoşuna gitmez. Fakat Sara, kızı Atife ve Kasım me-
hh Batı kültürü ile yetişmiş, sıradışı, güçlü bir kadın olan Se- sutturlar. Balkan Savaşı’na katılmak üzere Edirne’ye giden
viyye, aşık olarak evlendiği kocası Talip Bey ile aralarındaki Kasım Şinasi’nin saadeti, Sara’nın saadetini çekemeyen Be-
aşkın bittiğini ve Macar asıllı müzik öğretmeni Cemal’e aşık hire’nin uyandırdığı ve beslediği kıskançlık duygularıyla yıkı-
olduğunu keşfeder. Ortak zevkleri olan batı müziği, Seviyye lır. Karısının, asistan ve Sara’nın ölen kocası Süruri’nin kar-
ile Cemal’i birbirine daha da bağlar. Seviyye, kocası kendisi- deşi Kami ile seviştiğine ve kendisine ihanet ettiğine inanan
ni boşamayı reddedince onu terk edip Cemal ile yaşamaya Kasım, Sara’yı öldürmeye karar verir. Bu bir cinayet değil, bir
başlar; evli olmadığı bir adamla yaşamanın tüm zorlukları- vaadin yerine getirilmesidir. Kasım, sukut etmiş bir kadının
na karşı mücadele eder. İngiltere’de felsefe okumuş Avrupaî ölmesi gerektiğine inandığından, meseleyi tahkike bile lüzum
bir aydın olan Fahir, geleneksel bir kadın olan halasının kızı görmeden, vaadini yerine getirir, Sara’ya uykusunda yüksek
Macide ile evlidir. Fahir’e göre Macide, bıktırıcı bir şekilde dozda morfin şırınga eder.
ev işleriyle uğraşan, memleket meselelerine ilgisi olmayan,
Akile Hanım Sokağı
eşine yeterli derecede arkadaş olamayan bir kadındır. Fahir,
İngiltere’den döndükten sonra karısını değiştirmeye, Batılı Halide Edib Adıvar'ın 1958 yılında yayımladığı Âkile Hanım So-
kültüre göre şekillendirmeye çalışır. Fahir’in yenilik arzusu kağı, 1950'lerin İstanbul yaşamının canlı, eğlenceli bir panora-
ve annesinin eski düzeni arasında çatışma yaşayan. Maci- masını çiziyor. Nermin ve Tarık, daha birkaç yıl önce evlenmiş,
de, kocasını memnun etmek ve vatanını modern bir kadın Ankara'da sakin bir evlilik sürmektedirler. Tarık bir yurtdışı görevi
olarak temsil etmek adına hızlı bir değişim gösterir; örneğin
nedeniyle Roma'ya gidince Nermin de İstanbul'a, eniştesinin Be-
kendi kendine İngilizce öğrenir, piyano dersleri alır ve mem-
yazıd Âkile Hanım Sokağı'ndaki konağına gidip onu orada bek-

lemeyi uygun bulur. Âkile Hanım'ın konağıyla komşu olan bu ev, Bir gün Vedat'ın muayenesinde Hüseyin Kenan'la Lamia karşı-
içinde birbirinden ilginç sayısız hikâye barındırmaktadır. Çağdaş laşır. Hüseyin Kenan Lamia'yı sevdiğini geç fark etmiş evlilik ha-
Türkiye'nin değişen yüzü; modern yaşamın getirdiği yeni ilişkiler, yatında muylu olmamıştır. Vedat'ın Lamia ile evleneceğini duyan
dünyada fırtınalar estiren ve Türkiye'ye yeni yeni giren Rock'n Hüseyin Kenan intihar eder ve Lamia'ya kavuşamaz.
Roll, striptiz, kadınların özgürleşmesi, kuşak farkları, giyim ku- Kan Davası
şam; modernizmin iyi yanlarına övgü, kötü yanlarına eleştiri.
Kurtuluş Savaşı yıllarında sokak çocuğu olarak büyüyen ve bu-
Dudaktan Kalbe lundukları yerden işgaller yüzünden diyar diyar dolaşan ve en
Saip Paşa İzmir'in önde gelen tanınmış kişilerinden, belediye sonunda Çocuk Esirgeme Kurumunda büyüyen, okuyup öğret-
başkanlığı yapmış birisidir. Saip Paşa' nın yeğeni Hüseyin Ke- men olan, öğretmenlik yaparken cepheye alınan ve hayatının
nan dayısının zoruyla mühendis olmuş daha sonra annesinin büyük çoğunluğu cephelerde geçen Ömer adında bir öğretmenin
dükkanını satıp Avrupa'ya müzik eğitimi almaya gitmiştir. Güzel başından geçen bir kan davasını anlatmaktadır.
keman çalan Hüseyin Kenan müzikteki yeteneğini batı dünya-
Olay Bozova ilçesinde geçmektedir. Ömer askere giderken daha
sına kabul ettirmiştir. Dayısının ısrarıyla çocukluğunun geçtiği
önce buradan geçmiş ve dönüşte burada yaşamaya karar ver-
şehre, İzmir'e gelir. Saip Paşa vaktiyle haylaz bir oğlan diye bil-
miş. Burada eskiden cephede tanıştığı Deli Murat lakaplı bir
diği Hüseyin Kenan'la şimdi övünmekte, ziyafetler düzenleyerek
bu ünlü besteciye yakınlığını göstermekten zevk duymaktadır. mühendisle birlikte yaşamaya başlar. Bozova’nın bir köyünde
Bütün bu kalabalıktan ve şatafattan sıkılan Hüseyin Kenan öğretmenlik yapmak için istekte bulunur,tayini Aşağı Sazan kö-
Bozkaya'ya giderek dinlenmek ister. Bozkaya'da küçük "kınalı yüne çıkar. Buraya geldiği akşam bir soygun olur ve bunu sokak
yapıncakla tanışır". Lamia'ya hafif çilli yüzünden dolayı Hüse- çocuklarının yaptığı anlaşılır ve yakalanırlar ve bu çocuklar Yu-
yin Kenan kınalı yapıncak ismini takmıştır. Hüseyin Kenan evli karı Sazan köyünün gençleridir. Aşağı ve Yukarı Sazan köyleri
bir kadın olan Nimet Hanıma kur yapmaktadır. Burası küçük bir arasında bir kan davası vardır. Bunun üzerine Ömer öğretmeni
kasaba olduğu için dedikodulardan kurtulmak için de Lamia'ya ve okulu bulunmayan Yukarı Sazan köyünde çalışmaya ve ço-
yakınlık gösterir gibi görünmektedir. cukları da yannına almaya karar verir.
Hüseyin Kenan yaz bitince İstanbul'a döner. Niyeti Prenses Ca- Bir Kadın Düşmanı
vidan'la evlenmektir. Hüseyin Kenan prensesin Mısır'a gittiği sı-
rada tekrar İzmir'e döner. Orada Lamia ile aralarında yakınlaşma Kitap, İskender adlı orta yaşlı bir adamın başından geçenleri an-
başlar ve Lamia'ya sahip olur. Daha sonra Lamia ile evlenmek latmaktadır. İskender, ilk öğrenimini Ankara‘da, orta öğrenimini
istediğini söyler. Fakat Lamia, bunu vazife icabı yaptığını düşü- Amasya ve Niğde ‘de yapmıştır. Babasının mesleği nedeniyle
nerek evlenme teklifini kabul etmez. Lamia hamileliğini üç ay birçok yere gitmiş ve çeşitli insanlarla tanışmıştır. Okul yılların-
sonra öğrenir ve intihar etmek ister. İntihardan kurtarılır, Kütah- da genellikle sakin bir yapıya sahip olan İskender askere gidip
ya'ya akrabasının yanına gönderilir. Lamia kızı Mekrube'yi orada geldikten sonra tanıştığı Zeynep adlı kadın yüzünden sert, sinirli
doğurur. Hayli maceralı geçen günlerden sonra birisiyle evlenir.
bir kişiliğe bürünür. Bunun böyle olmasının sebebi kadınla yaşa-
Bu sırada kocasının yeğeni Doktor Vedat Kütahya'ya gelir. La-
dıkları değişik olaylardır.
mia Hüseyin Kenan'ın Prenses ile evlendiğini Doktor Vedat'tan
duyar. Lamia kocasından ayrılır. Vedat onunla evlenmek istese Zeynep ile İskender mutlu bir ilişkiye sahiptiler fakat daha son-
de reddeder. Kızıyla İstanbul'a gelir. Kısa bir süre sonra Vedat raları Zeynep, İskender‘i Mesut adlı bir gençle aldatır. Zeynep
da İstanbul'a gelir. eve geç gelmeye, İskender‘ e karşı ilgi göstermemeye başlar.

Zaman içinde İskender buna katlanamaz ve boşanırlar. Böylece okumaya başlar. Babasının ilk memuriyet yıllarını, annesiyle ev-
İskender ‘ in kadınlara karşı bir fobisi oluşur. Her kadını Zeynep lenmesini, anneannesinin davranışlarını okur. Zehra daha önce
gibi görür ve hiçbirine güvenemez.. Kendine, bir daha kimseyi bildiği şeylerin hepsini tam tersi olduğunu öğrenir. Aslında bu
sevmeyeceğine dair söz verir. İki sene sonra İskender başka bir olaylarda bütün suçlunun annesi ve anneannesi olduğunu an-
yerde çalışmaya başlar. Çalıştığı ofiste yan masada çok güzel, lar. Bundan sonra içinde bir acıma duygusu oluşur. Hemen gidip
çalışkan ve çekici bir kadın vardır. Gittikçe bu kadına karşı bir babasının ayağını öper. Birkaç gün sonra okuluna tekrar döner
şeyler hissetmeye başlar fakat önceki deneyimi yüzünden uzun ve artık Zehra'nın hiçbir eksiği kalmamıştır. Acımayı öğrenmiştir.
süre kendini engeller. Kadına karşı soğuk davranır, hatta bazen
tersler ama bunları tamamen isteksiz olarak yapmaktadır. Kafa-
sındaki düşünceler onu bir kadın düşmanına çevirir. Kadınları Yeşil Gece
dünya için gereksiz görmeye başlar. Yan masada çalışan Belgin
Şahin Efendi Milli Eğitim Bakanlığına gider ve tayininin İstanbul
isimli güzel kız İskender’ e aşık olur ve onun garip tutumunu an-
layamaz. İskender de zamanla içindeki sevgiye karşı koyamaz dışında bir yere çıkartılmasını ister. Müdür de bunu seve seve
ve Belgin’ e hissettiklerini anlatır. kabul eder. Çünkü kimse Anadolu’ya gitmek istememektedir.
Kavak Yelleri Ama Şahin Efendi orada yararlı işler yapacağı inancındadır. Ta-
yini İzmir Sarıova’ya çıkmıştır. Giderken gözünü açtığı Somun-

Maarif Müdürü Tevfik Hayri ile Vekil Şerif Hayri Bey Zehra'nın
cuoğlu Medresesi’ne; Zeynel Hocayı, Boyabatlı Halil Hocayı
okulunu ziyarete giderler. Şerif Hayri Bey Zehra'ya babasının
hasta olduğunu, bu nedenle İstanbul'a gidip babasını görmesi- ziyarete gider. Ziyaretten sonra Sarıova’ya gitmek üzere yola
ni ister;fakat Zehra babasının olmadığını ,o kişinin başka birisi çıkar.

olabileceğini söyler.
Sarıova’ya geldiğinde diğer Anadolu gezintileri gibi sefalet ve
İki gün sonra Maarif Müdürü'ne bir telgraf gelir. Zehra'nın babası
geri kalmışlıkla karşılaşır. Sarıova’ya iner inmez tanışma töreni
Mürşit Efendinin ölmek üzere olduğunu, muallimin hemen yola
yapıldı . Bu tanışma töreninde okul müdürü ile yapmak istediği
çıkmasını bildirir. Müdür Zehra'yı çağırtarak hemen gitmesini is-
inkılabı konuştu. Önceleri bunu hoş karşılamadı okul müdürü.
ter. Fakat Zehra yine karşı gelir. Müdür fazla üstelemez. Biraz
Çünkü Şahin Efendinin sarığı bırakıp fes giydiğini biliyordur.
sonra hazırlanmış, elinde çantasıyla Zehra gelir ve gitmeye ka-
rar verdiğini söyler. hh Bu romanda “röportaj” dahil olmak üzere birçok anlatım tekni-
Zehra İstanbul yolunda babasının ailesine yaptıklarını annesini, ği bir arada kullanılmıştır.
ablasını ve anneannesini nasıl öldürdüğünü ve en sonunda da
kendisini bir yatılı okula verip hiç arayıp sormamasını düşünür.
İstanbul'a varır. Eski komşuları Vehbi Bey kendisini karşılar. Ni-
çin daha önce gelmediğini, babasının 'Zehra, Zehra' diye sayık-
layarak öldüğünü söyler. Eve vardıklarında babasının başında
birkaç kadın vardır. Babasını görmek istemez. Kendisine babası-
nın eşyalarının bulunduğu sandığın anahtarı verilir. Aslında bunu
hiç istemez fakat sandığı açar, içinde bir günlük vardır. Günlüğü

Örnek 6:
Örnek 4:
İstanbul Aksaray'da Sinekli Bakkal Sokağı'nda halle ima-
Savaş gazisi Ahmet Celal, İstanbul'un işgali üzerine emir
mının kızı Emine, babasının karşı çıkmasına rağmen orta
eri Mehmet Ali'nin Porsuk Çayı kenarındaki köyüne gider.
oyunlarında kadın kılığına girip oynayan Tevfik'le evlenir.
Ahmet Celal tek kolunu savaşta kaybetmiştir. Ahaliyi aydın-
Emine evlatlıktan reddedilir. Bu evlilikten bir kız çocuğu olur.
latmaya çalışır; fakta halk Salih Âğa'ya inanır. Ahmet Ce-
Kızın adı Rabia'dır. Rabia sesi güzel olan bir kızdır. Kur'an
lal'i "Yaban" olarak niteler. Yunanlılar bir gün köyü kuşatır.
ve mevlit okur. Zaptiye Nazırı Selim Paşa'nın konağına bu
Köylü mücadele etme yerine kaçmayı tercih eder. Ahmet
amaçla gider. Sesine hayran olan Paşa, İtalyan müzisyen
Celal, köylü Emine'yle kaçarken Emine yaralanır. Ahmet
Pregrini'den Rabia'ya ders aldırır. Daha sonra Pregrini
Celal Emine'nin eline anı defterini sıkıştırır ve ortadan kay-
Müslüman olur ve Rabia'yla evlenir. Rabia'nın babası Tevfik
bolur. Sakarya Savaşı'ndan sonra bölgeye gelenler bu anı
Milli Mücadele'ye katılır. Rabia'nın bir çocuğu olur. Tevfik
kitabını bulur.
dönünce baba kız Sinekli Bakkal'da yaşamaya başlarlar.
Bu paragrafta sözü edilen eser ve yazarı aşağıdakiler-
Sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
den hangisinde bir arada verilmiştir?
A) Y. Kadri Karaosmanoğlu
A) Yaban – Yakup Kadri
B) Aka Gündüz
B) Damga – Reşat Nuri Güntekin
C) Hamdullah Suphi
C) Seviye Talip – Halide Edip Adıvar
D) Yüksek Ökçeler – Ömer Seyfettin
E) Kızıl Elma – Ziya Gökalp
Verilen parçada "Sinekli Bakkal" adlı eserle ilgili bilgi verilmiştir. Romanın ya-
Verilen parçada sözü edilen eser "Yaban" romanıdır ve bu roman Yakup Kad- zarı Halide Edip Adıvar'dır. Cevap E
ri'ye aittir. Cevap A
Örnek 5:
Kitap, Aliye adındaki genç bir İstanbullu öğretmenin, kimse-
nin gitmek istemediği Anadolu topraklarında yaşadığı içler
acısı bir durdum anlatır. Ve vatanı uğruna namusundan fe-
dakarlık eden bu kızın acı ama bir o kadar da kahramanca
ölüme gidişinin öyküsüdür.
Yukarıda tanıtılan eser ve yazarı aşağıdakilerden han-

gisidir?
A) Kiralık Konak – Yakup Kadri
B) Beyaz Lale – Ömer Seyfettin
C) Vurun Kahpeye – Halide Edip Adıvar
D) Yezidin Kızı – Refik Halit Karay
E) Handan – Halide Edip Adıvar
Verilen parçada "Vurun Kahpeye" adlı romandan söz edilmiştir ve roman Hali-
de Edip Adıvar'a aittir. Cevap C
Örnek Cevapları
1. C 2. C 3. E 4. A 5. C 6. E

1. Aşağıdaki eserlerden hangisi roman türüne örnektir? 6. Yakup Kadri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Zoraki Diplomat B) Yaban
C) Okun Ucunda D) Anamın Kitabı A) Fecr-i Âti topluluğunda başladığı edebiyat yaşamını
milli edebiyatta "Sanat toplum içindir" düşüncesiyle
E) Erenlerin Bağından
sürdürmüştür.
B) Türk edebiyat tarihi alanında dünyaca ünlü bir bilim
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Yakup Kadri ile il- adamıdır.
gili bilgi yanlışı yapılmıştır?
C) Roman, hikâye, mensur şiir, anı, deneme ve makale
A) "Kadro" dergisinde yazdığı yazılarında halk yararını türünde eserler yazmıştır.
gözeten bir yazar olarak ön plana çıkmıştır. D) Balzac, Flaubert ve Zola gibi sanatçılardan etkilenmiş
B) Romanlarında başlıca tema, Türk toplumunun yaşam realist bir sanatçıdır.
tarzı ve sorunlarıdır. E) Bir tez etrafında geliştirdiği eserleri düşünce temellidir
C) "Kirpi" takma adıyla mizahi hicivler yazmıştır. ve "Yaban" adlı eseri bunun güzel bir örneğidir.
D) Önce Fecriati'de sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer
almıştır.
E) Fecriati'den kısa bir süre sonra Yahya Kemal ile birlikte 7. Sodom ve Gomore, Tevrat'ta bahsedilen ve yaşadığı ah-
Nev-yunanilik akımına yönelmiştir. laksızlıklar yüzünden lanetlenmiş şehirlerdir. Yazarın ese-
rine bu ismi vermesinin sebebi ise İstanbul'un işgal edildiği
yıllarda yaşanılan ahlaksızlıkların Sodom ve Gomore'yi
aratmamasıdır.
3. "Bir Sürgün" adlı eserde II. Abdülhamit Dönemi'nde Fran-
sa'ya kaçan bir Jön Türk'ün yaşadığı sıkıntılar ve yoksulluk Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdakilerden
yüzünden yakalandığı veremden, ölmesi anlatılır. hangisidir?
Parçada sözü edilen eser hangi yazarımıza aittir? A) Reşat Nuri Güntekin
A) Refik Halit Karay B) Halide Edip Adıvar
B) Ziya Gökalp C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Ömer Seyfettin D) Mithat Cemal Kuntay
D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu E) Mehmet Emin Yurdakul
4. Yakup Kadri Karaosmanoğlu eserlerinde belli tarihsel dö- 8. Naim Efendi, bir Osmanlı beyefendisidir. Kızı Sakine Ha-
nemleri ele almıştır. nım, damadı Servet, torunları Seniha ve Cemile'yle aynı
konakta yaşamaktadır. Damat Servet, Batılı yaşam özenti-
Aşağıdaki eserlerden hangisinde ele alınan tarihsel
sine kapılmıştır. Seniha da aynı anlayıştadır. Konağa gelen
dönem yanlış verilmiştir?
Hakkı Celis, Seniha'ya ilgi duyar ve bu ikilinin arasında ya-
A) Ankara – Cumhuriyet'in ilk on yılını sak bir aşk başlar. Seniha daha sonra kardeşinin arkadaşı
B) Panoroma I – I. Dünya Savaşı öncesi dönemi kumarbaz Faik'e de yönelir. Bu çalkantılar sonucu Seniha
Avrupa'ya kaçar. Servet konaktan taşınır. Hakkı Celis, Kur-
C) Yaban – Kurtuluş Savaşı yıllarını
tuluş Savaşı'na katılır ve şehit düşer. Naim Efendi konakta
D) Sodom ve Gomore – Mütareke dönemini
bir başına kalır.
E) Hüküm Gecesi – II. Meşrutiyet
Bu parçada sözü edilen eser ve yazarı aşağıdakilerden
hangisidir?
5. Aşağıdaki eserlerden hangisi Yakup Kadri'ye ait değil-
A) Kiralık Konak – Yakup Kadri Karaosmanoğlu
dir?
B) Yeşil Gece – Reşat Nuri Güntekin
A) Nur Baba B) Yeşil Gece
C) Beyaz Lale – Ömer Seyfettin
C) Yaban D) Sodom ve Gomere
D) Sinekli Bakkal – Halide Edip Adıvar
E) Ankara
E) Nur Baba – Yakup Kadri Karaosmanoğlu

9. Halide Edip ile ilgili aşağıdaki seçeneklerin hangisinde 12. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Refik Halit Karay
bilgi yanlışı yapılmıştır? hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır?
A) Milli Edebiyat akımının ünlü kadın romancısıdır. A) Aydede adlı mizah dergisinde Milli Mücadele aleyhi-
B) Edebiyatçılığının yanında bir asker gibi cephe gerisin- ne yazdığı yazılar nedeniyle Beyrut ve Halep'te 1+5 yıl
de mücadele vermiştir. sürgün kalmıştır.
C) "Üç İstanbul" romanı Abdülhamit Meşrutiyet ve Müta- B) Nabizade Nazım'ın Karabibik'inden sonra köyü konu
reke dönemleri İstanbul'unu konu edinir. edinen ikinci ceser olan "Küçük Paşa" romanıyla ta-
nınmıştır.
D) Halide Edip Adıvar, edebiyatın birçok türünde eser ver-
mesine karşın romancı olarak tanınmıştır. C) Yurt dışında sürgünde iken yazdığı öykülerini "Gurbet
Hikâyeleri" adıyla yayımlamıştır.
E) Kahramanların ruhsal durumları başarıyla çözümleyen
yazarın Seviye Talip, Handan, Kalp Ağrısı bu tür ro- D) Refik Halit'in ilk romanı "İstanbul'un İçyüzü" adlı eseri-
manlardandır. dir.
E) Sanatçının en bilinen eseri, yazarın 1908-1919 yılla-
rı arasında yazdığı ve 17 öyküden oluşan "Memleket
Hikâyeleri"dir.
10. Yazar özellikle son yıllarında İstanbul'da ve Anadolu'yu,
Anadolu'da yaşayan insanları konu alır. Doğu-Batı çelişki-
sini gündeme getirir, bu konuya bir cevap arar. Bunu yazar-
ken değişik yöreleri, törelerini de sergiler. Romanlarındaki
bazı olay ve izlenimler yazarın hayatından kaynaklanır. 13. Refik Halit'le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
Sinekli Bakkal, Tatarcık, Sonsuz Panayır bu türden roman- lenemez?
lardır.
A) Önce Fecriati'de sonra Milli Edebiyatı topluluğunda yer
almıştır.
dir?
B) Türk sosyolojisinin kurucusu olarak görülmüştür.
A) Hüseyin Rahmi Gürpınar C) Kahraman olarak "Anadolu kadınları, kasaba memur-
lar, köylüler ve köy imamları"nı seçmiştir.
B) Yakup Kadri
D) Siyasal mizah yazılarını "Kirpi'nin Dedikleri" adlı yapı-
C) Ahmet Rasim
tında toplamıştır.
D) Halide Edip Adıvar E) Mizah eserlerinde önemli yer tutmuş, toplumsal eleşti-
E) Mehmet Emin Yurdakul riye yer vermiştir.
11. I. 1909 yılında Fecr-i âti topluluğuna katılan yazar sanat

anlayışının zaman içinde değişmesiyle Milli Edebiyat 14. Refik Halit'e ait eserlerin hangisinin içeriği yanlış veril-
Dönemi özellikleri gösteren eserler kaleme almıştır. miştir?
II. Kalem dergisinde "Kirpi" imzasıyla mizahi yazılar yaz-
A) "İstanbul'un İçyüzü;" adlı eserinde Meşrutiyet'le zen-
mıştır.
ginleşen insanları anlatmıştır
III. Öykü, roman, anı, deneme, tiyatro, fıkra, mizah türle-
B) "Çete'de"; Türk çetecilerin Fransızlarla olan mücadele-
rinde eser veren sanatçı Türkçe'yi büyük bir başarıyla
sini anlatmıştır.
kullanmıştır.
C) Türk edebiyatına tezli roman düşüncesini özellikle "Ya-
Yukarıda numaralanmış bilgiler aşağıdaki sanatçılar-
ban"la getirmiştir.
dan hangisine aittir?
D) "Yezidin Kızı" adlı eserinde Güneydoğu Anadolu'da
A) Refik Halit Karay B) Hamdullah Suphi Tanrıöver yaşayan Yezidilerin hayatlarını kaleme almıştır.
C) Falih Rıfkı Atay D) Aka Gündüz E) "Sürgün"de Yüzbaşı Hilmi Efendi'ye atılan iftira yüzün-
E) Ali Canip den onun Beyrut'a sürgün edilişini ve burada yaşadığı
sıkıntıları yazıya geçirmiştir.
14.C 13.B 12. B 11. A 10. D 9. C 8. A 7. C 6. B 5. B 4. B 3. D 2. C 1. B Cevaplar

Genel Özellikler
31
Kazanım: Milli Edebiyat Dönemi'ni etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını açıklar.
hhGENEL ÖZELLİKLER hh M. Emin Yurdakul, "Milli Edebiyat"ın çerçevesini üç mısrada

şöyle çizer:
hh Şiirde milli konuları ilk defa ele alan, işleyen şair Mehmet Biz o şiiri isteriz ki çifte giden babalar
Emin Yurdakul'dur.
Ekin biçen genç kızlarla odun kesen analar
hh Türk kültür tarihinde "Millî Edebiyat" ibaresini ilk defa "Âtî-i Yanık sesin dinlerlerken gözyaşların silsinler
Edebimiz" başlığıyla Genç Kalemler dergisinde Ali Canip
hh Şaire göre "Milli Edebiyat"ın temel ilkeleri şöyle sıralanabilir.
(Yöntem) kullanmıştır.
hh Halkın her kesiminin/Anadolu köylüsünün rahatlıkla anlaya-
hh Ali Canip, II. Meşrutiyet'ten sonra yaşanan değişim ve dönü-
bileceği bir milli dil.
şümden sonra özellikle gençlerin vicdanında güzel bir esinti
sonucunda ortaya çıkan bu düşünce için şöyle der"--- Bizim hh Halkın olumsuz anlamda yaşadıklarının konu olarak işlenme-
bir edebiyat-ı milliyemiz yoktur."--- si
hh Ziya Gökalp'in "Sanat" şiiri "Milli Edebiyat'ın asıl poetikası hh Halkın çektiği acıları yine onun konuştuğu Türkçeyle dile geti-
olarak düşünülebilir. ren bu metinler, Türk milletinin küllenmiş duygularını hareke-
te geçirmeli ve gözlerini yaşartmalıdır.
hh "Sanat" şiirinin dördüncü dörtlüğü, Türkçe sanat anlayışının
"öz"ünü içinde barındırır. hh Milli Edebiyat sade dille oluşturulmuş eserlere denilir. 1911-
1923 yıllarını kapsayan dönemin de adıdır.
Aruz sizin olsun hece bizimdir.
hh Milliyetçi ve Türkçü edebiyat, Türkçülük düşüncesi etkisiyle
Halkın söylediği Türkçe bizimdir.
oluşturulan edebiyat anlayışıdır.
Leyla sizin şeb sizin, gece bizimdir. hh Milli Edebiyat 1911-1923 yılları arasındaki dönemin adıdır.
Değildir bir mana üç ad'a muhtaç hh 1911 yılında Selanik'te çıkarılan Genç Kalemler dergisinde
yayımlanan "Yeni Lisan" makalesiyle başlatılır.
hh Ziya Gökalp, "Milli Edebiyat" döneminin ana prensiplerini şiir
kalıbına dökmüştür. hh Cumhuriyet'in ilanıyla yerini Cumhuriyet Dönemi'ne bırakır.
hh Aruzu terk edip heceyi tercih etmek, halkın konuştuğu ve an- hh Milli Edebiyat, Türkçülük düşüncesinin etkisiyle oluşan ede-
ladığı milli dille yazmak, başka lisanlardan dilimize geçmiş biyat anlayışıdır.
kelimeler yerine Türkçelerini tercih etmek. hh Milli Edebiyat bir topluluk ya da ortak hareket edenlerin oluş-
hh "Milli Edebiyat" Mehmet Emin'in 1897 yılından önce Sela- turduğu bir edebiyat değildir.
nik'te yayımlayıp bundan iki yıl sonra "Türkçe Şiirler" başlı-
hh Bu dönemdeki sanatçıların Milli Edebiyat anlayışı birbirinden
ğıyla kitaplaştırdığı şiirle de başlatılabilir.
farklılıklar göstermektedir.
Sorusu
Öğretmen
Aruz ölçüsü neden milli edebiyatçılarca hedef alınmıştır?
Cevap: Aruz ölçüsünün varlığı dildeki Arapça, Farsça kelimelerin varlığının

nedenlerindendir.
MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Genel Özellikler
hh Milli edebiyatta -özellikle- şiirin ne olduğu veya ne olması ge- hh "Yeni Lisan" tamamen edebi eserlerin dili ile ilgili görüşler içe-
rektiği ile ilglii farklı anlayışlar vardır. rir.
hh 1917 yılında toplanan "Şairler Derneği" milli edebiyatta şiirin hh Milli Edebiyatta şiirde hece ölçüsü kullanılmıştır.
ne olması gerektiği ile ilgili bir karar almak istemişse de ba- hh Eserlerde sade dil kullanılmıştır.
şarılı olamamıştır.
hh Türk edebiyatı ilk defa İstanbul dışına çıkıp Anadolu'ya açıl-
hh Dernek, tavsiye niteliğinde bir açıklama yayınlamıştır. mıştır.
hh Bu açıklamaya göre "Sade dil ve hece ölçüsü" tavsiye edil- hh Anadolu insanı, kültürü, coğrafyası edebiyatın malzemesi ol-
miştir. muştur.
hh İçerikle ilgili bir ortaklık söz konusu değildir. hh Halk edebiyatı kaynaklarından yararlanılmıştır.
hh Bazıları Osmanlı tarihinden, bazıları Orta Asya Türk tarihin- hh Ulusal kaynaklara ve yurt sorunlarına yönelmişlerdir.
den, bazıları Anadolu'nun Türkleşmeye başladığı ilk yıllardan
hh Roman, hikâyede sade bir dil kullanılmıştır.
söz etmişlerdir.
hh Anadolu yaşamı, Türklük bilinci, Kurtuluş Savaşı gibi konular
hh Bazı şairler de tamamen bireysel duygularını dile getirmiştir
işlenmiştir.
hh Yahya Kemal ve Mehmet Akif dillerinin sadeliğine rağmen
hh Milli Edebiyat Dönemi'nde tiyatro yeniden canlanmıştır.
hece ölçüsü ile yazmadıkları ve Türkçülük düşüncesini pay-
laşmadıkları için dönemin bağımsız isimleri olarak değerlen- hh İstanbul'da Darülbedâyi adıyla müzik ve tiyatro olmak üzere
dirilmiştir. iki bölümlü bir kurum meydana getirilmiştir.
hh Şiire aruzla başlayıp 1917 "Şairler Derneği" toplantısından hh Türk tarihi ile ilgili çalışmalar başlamıştır.
sonra heceye yönelen şairlere Beş Hececiler denilmiştir.
hh Halk kültürü, halk edebiyatı ile ilgili çalışmalar başlamıştır.
hh Milli Edebiyat öncelikle bir "dil" sorunu olarak ele alınmıştır.
hh Yeni Lisan makalesi tamamen dil ile ilgilidir.
Yeni Lisan İçeriği Örnek 1:

hh Konuşma diliyle yazı dili arasındaki fark kaldırılmalıdır. Aşağıdakilerden hangisi "Milli Edebiyat Akımı"nı belir-
leyen özelliklerden biri değildir?
hh İstanbul ağzı yazı dili olmalıdır.
A) Hece veznini kullanma
hh Dildeki Arapça-Farsça kelimeler -halka malolmuşlar dışında- B) Halk edebiyatından yararlanma
kiler- atılmalıdır. C) Memleket hayatını yansıtma
hh Yabancı kelimeler Türkçe dilbilgisi kurallarına göre yazılma- D) Anlatımda gerçekçilikten kaçınma
lıdır. E) Dilde sadeleşmeye gitme
hh Eş anlamlı kelimelerin Türkçesi kullanılmalıdır. Milli Edebiyat'ta gerçekçilikten kaçınma söz konusu değildir. Özellikle ro-
man-hikayede realist bir bakış söz konusudur. Cevap D
hh Diğer Türk lehçelerinden kelime alınmamalıdır.

Örnek 2: Milli Edebiyat Dönemindeki Diğer Şiir

Eğilimleri
Arapça, Farsça terkiplerin hiç lüzumu yoktur. Bunlar ancak
süs içindir. Kimin gösterecek, teşhir edecek fikri yoksa on- Nayilik-Nayiler
ları çok kullanmıştır. Eğer terkipler terk olunursa tasfiyede
büyük bir adım atılmış olmaz mı? Tabii lisan, konuşulan li- hh Bu görüşün temelinde, Türk edebiyatının Anadoludaki ilk dö-
sandır. nemlerine inerek, 13. yüzyılın büyük mutassavıflarından Yu-
Bu parça aşağıdaki zaman dilimlerinin hangisinde ya- nus Emre, Mevlana'nın şiirlerindeki içten söyleyişi; coşkulu,
zılmış olabilir?
gizemli havayı şiirlerinde yaşatmak yatar.
A) 1908-1923 B) 1860-1876 C) 1896-1901
hh Şahabettin Süleyman'ın "Nayiler - Yeni bir Gençlik Karşısın-
D) 1849-1860 E) 1950-1960
da" başlıklı makalesiyle tanıttığı bu topluluk, düşüncelerini
Verilen parçada "Yeni Lisan" makalesinde dile getirilen görüşler paylaşılmıştır. ortaya koyacak yapıtlar veremeden dağılmıştır.
Bu da bu parçanın 1911'de başlayan Milli Edebiyat Dönemi'nde yazılmış oldu-
ğunu gösterir. Cevap: A
hh Halit Fahri, Selahattin Enis, Hakkı Tahsin, Enis Behiç, Orhan
Seyfi, Yakup Salih gibi gençler ulusal edebiyatın oluşmasını,
ulusal geçmişe bağlanışta bulurlar.

Örnek 3:
1911 yılında, o zaman bizim olan Selanik'te, Ömer Seyfettin
ve Ali Canip'in çıkardıkları Genç Kalemler dergisinin edebi- Nev - Yunanilik (Havza Edebiyatı)
yat tarihimizde büyük bir önemi vardır.
hh Eski Yunan medeniyetini, klasik temellerden biri olarak se-
Bu derginin edebiyat tarihimizdeki önemi nereden kay-
naklanmaktadır? çerler.
A) Yazarlarının "Sanat toplum içindir." fikrini savunmala- hh Yahya Kemal "Sicilya Kızları", "Biblos Kadınları" ile Yakup
rından
Kadri'nin "Siyah Saçlı Yabancı" ile Berrak Gözlü Genç Kızın
B) Selanik gibi bir merkezde yayımlanmasından
Sözleri" yazısı bu anlayışa örnektir.
C) Milli Edebiyat Dönemi'nin ilk yayın organı olmasından
D) "Sade Türkçe"nin bir dava olarak ilk kez bu dergide ele hh Edebiyatımızda tek temsilcisi "Salih Zeki Aktay" olarak gö-
alınmış olmasından rülür.
E) Bu dergide önemli edebi eserlerin yayımlanmış olma-
sından hh Yunan hayranlığına dayanan bu anlayış -dönemin Yunan
düşmanlığı nedeniyle- fazla etkili olamamıştır.

Bu derginin önemi "Sade Türkçe" yi bir dava olarak ele almış olmasından kay-
naklanır. Cevap: D

Milli Edebiyat Sanatçıları Milli Edebiyat ile Milliyetçi Edebiyat Farkı

Ömer Seyfettin Yusuf Ziya Ortaç Milliyetçi edebiyat, Türkçülük düşüncesini milliyetçilik fikrini doğ-
rultusunda ele alan anlayıştır. Milli edebiyat ise sade dil ve hece
Ali Canip Yöntem Orhan Seyfi Orhan
ölçüsü ilkelerine bağlı olarak bireysel duyguların, halkın yaşa-
Ziya Gökalp Refik Halit Karay yışının ve Anadolu'nun kültürü ile coğrafyasının işlendiği mem-
Mehmet Emin Yurdakul Hamdullah Suphi Tanrıöver leket edebiyatı anlayışını temsil eder. Her ikisinin de kaynağı
Türkçülük akımıdır.
Fuad Köprülü Halide Edip Adıvar
Rıza Tevfik Bölükbaşı Halide Nusret Zorlutuna

Bazı Romanlar ve Kahramanları
Faruk Nafiz Çamlıbel Ruşen Eşret Ünaydın
Yaban Ahmet Celal, Emine
Halit Fahri Ozansoy Musahipzade Celal
Kiralık Konak Naim Efendi, Seniha
Enis Behiç Koryürek İbnürrefik Mehmet Nuri Sodom ve Gomore Sami Bey, Leyla
Ateşten Gömlek Ayşe, Peyami, Binbaşı İhsan
Mithat Cemal Kuntay Falih Rıfkı Atay Sinekli Bakkal Kız Tevfik, Emine, Rabia
Aka Gündüz Vurun Kahpeye Aliye, Uzun Hüseyin, Tahsin

Bey
Çalıkuşu Feride, Kâmran

Yeşil Gece Şahin Bey
Yaprak Dökümü Ali Rıza Bey, Fikret, Necla
Not
Mehmet Akif ve Yahya Kemal Milli Edebiyat Dönemi ba-
ğımsız sanatçılarıdır. Konusunu Kurtuluş Savaşı'ndan Alan Romanlar
Ateşten Gömlek Halide Edip Adıvar
Sodom ve Gomore Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Halas Mehmet Rauf
Not Esir Şehrin İnsanları Kemal Tahir
Milil edebiyat Dönemi 1923 yılında bitse de Milli edebiyat Kalpaklılar Samim Kocagöz
anlayışı Cumhuriyet'in ilk yıllarında da devam etmiştir. Doludizgin Samim Karagöz
Toz Duman İçinde Talip Apaydın
Sahnenin Dışındakiler Ahmet Hamdi Tanpınar
Allahın Süngüleri Attila İlhan
Şu Çılgın Türkler Turgut Özakman
Yaban Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Küçük Ağa Tarık Buğra
Küçük Ağa Ankara'da Tarık Buğra
Örnek Cevapları
1. D 2. A 3. D

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ / Genel Özellikler Konu Testi - 1
1. Milli Edebiyat Dönemi ile ilgili aşağıda verilenlerden 4.

hangisi yanlıştır? Refik Halit Karay – Yeni Hayat
A) Şiirde hece ölçüsü esas alınmıştır. Ali Canip – Sodom ve Gomore

Reşat Nuri – Ey Türk Uyan
B) Halk edebiyatı nazım biçimlerinden yararlanılmıştır.
Yakup Kadri – Geçtiğim Yol
C) Sade bir dil kullanılmıştır.
Ziya Gökalp – Çalıkuşu
D) Milli tarihten ve değerlerden yararlanılmıştır.
Yukarıdaki eserler ve yazarlar eşleştirilirse hangi yazar
E) Servetifünuncular örnek alınmıştır.
ve eser dışta kalır?
A) Yakup Kadri – Sodom ve Gomore

B) Refik Halit Karay – Ey Türk Uyan
C) Ali Canip – Geçtiğim Yol
D) Ziya Gökalp – Yeni Hayat
E) Reşat Nuri – Çalıkuşu
5. Yazar ilk yazılarında günlük hayatı dile getirmiştir; haya-

2. I. Konuşma dili ile yazı dili arasındaki fark ortadan kaldı-
tın gülünç yanlarını karikatürize ederek anlatmıştır. Bazı
rılmalıdır.
dergilerde de "Kirpi" takma adıyla siyasal mizah yazıları
II. İstanbul Türkçesi yazı dilinde kullanılmalıdır. yayımlamış bunları "Kirpinin Dedikleri" adlı yapıtında topla-
III. Dildeki bütün yabancı kelimeler atılmalıdır. mıştır. Bu yazılarından dolayı yaşamının büyük bir bölümü
IV. Eş anlamlı kelimelerin Türkçesi tercih edilmelidir. sürgünde geçmiştir
V. Diğer Türk lehçelerinden kelime alınmasına gerek yok- Yukarıdaki sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
tur. dir?
Numaralı cümlelerden hangisindeki yargı "Yeni Lisan" A) R. Nuri Güntekin

makalesinde savunulan görüşlerden biri değildir? B) Ali Canip Yöntem
A) I B) II C) III D) IV E) V C) Refik Halit Karay
D) Falih Rıfkı Atay
E) Aka Gündüz
6. I. Beş Hececi şairlerdendir, şiire aruzla başlar daha son-

ra heceyle devam eder.
3. Yahya Kemal Beyatlı'nın ve Yakup Kadri'nin bir dönem sa- II. Bireysel duyguları işleyen, ahenkli ve zarif şiirlerinde
vundukları bu anlayışın temelinde Antik Yunan kültürünü, temiz duru bir Türkçe kullanmıştır
medeniyetini örnek almak yatar. Akdeniz Havzası edebiya- III. Eserlerinden bazıları: Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler,
tı olarak da nitelendirilebilecek bu anlayış etkili olamamış- Peri Kızı ile Çoban, Beyaz Bir Kuştu
tır.
Bu parçada sözü edilen şiir anlayışı aşağıdakilerden aittir?
hangisidir?
A) Orhan Seyfi Orhon
A) Nayilik B) Nev-Yunanilik
B) Yusuf Ziya Ortaç
C) Servetifünuncular D) Fecriâticiler
E) Beş Hececiler

7. Türk edebiyatı tarihine Beş Hececiler olarak geçmiş edebi 11. I. Milli Edebiyat Akımı ve Türkçülüğün önde gelen tem-
yönelimin şairlerinden birisidir. Yirmiden fazla şiiri değişik silcileri arasında yer alır.
bestekarlar tarafından bestelenmiştir. Başta Akbaba mizah II. "Türkçe Şiirler" adlı kitabıyla edebiyat çevrelerinde se-
dergisi ve Çınaraltı fikir ve sanat dergisi olmak üzere pek sini duyurmuştur. Onun bu eseri ile Türkçülük edebiyat
çok dergi çıkarmış ve adı "Çınaraltı" dergisi ile özdeşleş- alanına girmiştir.
miş bir yayımcıdır.
III. 1897'de Türk-Yunan savaşı sırasında "Cenge Gider-
Parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi- ken" adlı şiiri yazmıştır. Bu şiirin ilk dizesi olan "Ben bir
dir? Türküm; dinim, cinsim uludur" sözüyle edebiyatımızda
A) Enis Behiç Koryürek yeni bir çığır açmıştır.
B) Cevdet Kudret Yukarıda verilen bilgiler aşağıdaki sanatçılardan han-

gisine aittir?
D) Halit Fahri Ozansoy A) Faruk Nafiz Çamlıbel
E) Faruk Nafiz Çamlıbel B) Ahmet Haşim

8. Hecenin Beş şairinden biridir. Şiire aruzla başlamıştır. D) Falih Rıfkı Atay
"Aruza Veda" adlı şiiriyle, aruz veznini bırakıp heceye E) Ziya Gökalp
yönelmiştir. Şiirlerinde konuşulan Türkçe'yi başarıyla kul-
lanmıştır. Şiir, roman ve tiyatro türlerinde eserleri vardır.
Eserlerinden bazıları: Baykuş, Efsaneler, Cenk Duyguları
ve Hayelet'tir.
Yukarıda sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- 12. Aşağıdakilerden hangisi "Yeni Lisan" makalesinde sa-
dir? vunulan görüşlerden biri değildir?
A) Yusuf Ziya ortaç A) Konuşma dilinin özünü teşkil eden İstanbul Türçesinin
yazı dili haline getirilmesi
B) Enis Behiç Koryürek
B) Bütün yabancı kelimelerin dilden atılması
C) Diğer Türk lehçelerinden kelime alınmaması
D) Orhan Seyfi Orhan
D) Unutulmuş Türkçe kelimelerin diriltilmeye çalışılma-
E) Halit Fahri Ozansoy ması
E) Arapça ve Farsçadan dilimize geçmiş ve halk tarafın-
9. Aşağıdakilerden hangisi Halit Fahri Ozansoy'a ait de- dan benimsenmiş kelimelerin korunması ve söylendiği
ğildir? gibi yazılması
A) Sulara Giden Köprü
B) Güneşin Ölümü
C) Baykuş
D) Nedim
E) Cenk Duyguları
13. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Milli Edebiyat sa-
natçıları bir arada verilmiştir?
10. Aşağıdaki eserlerden hangisi Mehmet Emin Yurdakul'a
ait değildir? A) Ziya Gökalp-Namık Kemal-R. Mahmut Ekrem
A) Türk Sazı B) Muallim Naci-Refik Halit-Aka Gündüz
B) Dicle Önünde C) Ömer Seyfettin-Yakup Kadri-Reşat Nuri Güntekin
C) Ordunun Destanı D) Halide Edip-Ahmet Hikmet-Mehmet Rauf
D) Kızıl Elma E) Halit Ziya-Ali Canip Yöntem-Hüseyin Cahit
E) Cenge Gederken
13.C 12. B 11. C 10. D 9. B 8. E 7. C 6. A 5. C 4. B 3. B 2. C 1. E Cevaplar

1. Yazarın ilk romanı olma özelliği taşır. "Kiralık Konak" eseri 4. Atatürk'e olan bağlılığı ve yakınlığı ile tanınan yazar Cum-
realist bir yaklaşımla kaleme almıştır. Roman; Tanzimat, huriyet dönemi Türk edebiyatında gezi yazı türünde en
Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi kuşaklarının farklılıkları- çok eser veren sanatçıdır. Cümleleri kısa akıcı ve etkilidir.
nı, çatışmalarını, özelliklerini yansıtması açısından önemli- Atatürk'e ilişkin anılarını "Çankaya" adlı eserinde bir araya
dir. getirmiştir.
Yukarıda kısa özetlenen roman'ın yazarı aşağıdakiler- Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
den hangisidir? dir?
A) Halide Edip A) Falih Rıfkı Atay

B) Mehmet Fuat Köprülü B) Mithat Cemal Kuntay
C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu C) Yusuf Akçura
D) Reşat Nuri Güntekin D) Hamdullah Suphi
E) Aka Gündüz E) Rıza Tevfik Bölükbaşı
5. Romanda verilen görevi başarabilmesi için yakınlarına

şehit olduğu söylenen Yüzbaşı Murat'ın nişanlısının ruh-
sal bunalım geçirişi hem Murat'ı hem de Murat'tan olduğu
sandığı ikizlerinden birini kendi babasının öldürttüğü çaba-
2. Önceleri "İstanbul Kızı" adıya dört perdelik oyun olarak dü- lar ve sonunda gerçeği öğrenip M. Kemal Paşa tarafından
şünülen eser, daha sonra romana dönüştürülmüştür. Yaza- sevgilisiyle evlendirilişi anlatılır. Roman'da Yıldız'ın birey-
rın ilk ve en önemli romanıdır. Anadolu'ya yönelen ve geniş sel serüveni çevresinde dönemin Ankara'sı ve Kurtuluş
etkiler yaratan ilk romanlarındandır. Savaşı yılları yüzeysel bir biçimde yansıtılmıştır.
Reşat Nuri'ye ait yukarıdaki eserin adı aşağıdakilerden Aka Gündüz'e ait yukarıda tanıtılan romanın adı aşağı-
hangisidir? dakilerden hangisidir?
A) Gizli El A) Türk Kalbi
B) Sönmüş Yıldızlar B) Yayla Kızı
C) Tanrı Misafiri C) Kurbağalar
D) Çalıkuşu D) Bir Şoförün Gizli Defteri
E) Kızılcık Dalları E) Dikmen Yıldızı
6. Dönemin tanınmış güldürü yazarlarındandır. Fransızcadan

yaptığı uyarlamalarla da tiyatromuza birçok oyun kazan-
3. "Zeydindağı" adlı eserde yazar Osmanlı saltanatının son dırmıştır. O yılların Fransız güldürülerinini etkisi sezilen
günlerinden Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk günlerine kadarki oyunlarında dili iyi kullandığı gibi oyun tekniği yönünden
bir zaman dilimini anlatmaktadır. oldukça başarılı sayılır. "Alemdar, Sivrisinekler, Ceza Ka-
Yukarıda kısaca tanıtılan eserin yazarı aşağıdakilerden nunu, Dört Cihar" eserlerinden bazılarıdır.
hangisidir? Parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Aka Gündüz
B) Falih Rıfkı Atay A) Orhan Seyfi Orhon
C) Rıza Tevfik Bölükbaşı B) Enis Behiç Koryürek
D) Mithat Cemal Kuntay C) Mithat Cemal Kuntay
E) Musahipzade Celal D) İbnurrefik Ahmet Nuri

E) Musahipzade Celal
7. (I) Belediye işlerine kadıların baktığı devri hicveden "İstan- 10. Aşağıdaki eserlerden hangisi Mehmet Fuat Köprülü'ye
bul Efendisi" adlı ilk müzikal oyunudur. (II) "Macun Hokka- aittir?
sı", baba parası yiyen mevki sahibi kimseler ile yaşamlarını
A) İsyan ve Dua
alın terleriyle kazanmaya çalışan emekçiler arasında kar-
şıtlığı işlemiştir. (III) Efruz Bey ve Yalnız Efe adlı eserleri B) Türk Saz Şairleri Antolojisi
"Uzun hikaye" olarak da değerlendirilmektedir. (IV) "Lale C) Altın Işık
Devri" adlı oyunu İstanbulda ilk defa kadınların tiyatroya D) Yüksek Ökçeler
gelmesini sağlayan oyun oldu. (V) İlk oyunu 1913'te sah-
E) Geçtiğim Yol
neye konulan "Köprülüler"dir.
Yukarıda numaralanmış yerlerden hangisinde Musa-
hipzade Celal hakkında bilgi yanlışı vardır?
11. Memleket Hikâyeleri ve Gurbet Hikâyeleri adlı yapıtlarında,

edebiyatımızda Anadolu'nun sesini ve ruhunu yansıtmış;
bu yönüyle bir çığır açmış, edebiyatımızda ulusal değerle-
8. Türk yazar, şair ve hukukçu. Yazdığı vatanseverlik şiirleri re yönelişin öncüsü olmuştur. Akıcı ve sürükleyici bir an-
onu Türk edebiyatının en tanınmış hamaset şairlerinden latıma sahip olan bu hikâyelerde tatlı bir lirizmle memleket
biri yaptı. Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılış dönemini konu gerçeklerini dile getirmiştir.
edinen "Üç İstanbul" adlı ilk ve tek romanı ile ünlendi. Bi- Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
yografi yazarlığı yönüyle de tanındı. dir?
Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi- A) Reşat Nuri Güntekin
dir?
B) Refik Halit Karay
A) Musahipzade Celal C) Orhan Seyfi Orhon
B) Aka Gündüz D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Mithat Cemal Kuntay E) Halide Edip Adıvar
D) Mehmet Emin Yurdakul
E) Ziya Gökalp
12. I. "Nur Baba" adlı eserinde tekkelerin toplumda yol açtığı

yıkıntılar ve yozlaşmalar anlatılır.
II. Sanatçı "Handan" romanında kahramanlarının birbir-
9. Şiire aruzla başlamış Ziya Gökalp'in etkisiyle heceyi kul- lerine yazdıkları mektuplarla gelişen olayları anlatır.
lanmaya başlamıştır. Milli heyecanlarla yüklü epik şirle- III. Selanik'te yayınlanan "Genç Kalemler" dergisindeki
riyle tanınmıştır. Heceyi kullanmada pek başarılı değildir. yazılarıyla ünlendi.
"Gemiciler" şiiri başta olmak üzere Türk denizciliğiyle ilglii IV. Sanatçının realist hikâye tarzının başarılı bir örneği
şiirleriyle tanınmıştır. Son yıllarında tasavvufi şiirler de yaz- olan "Memleket Hikâyeleri" adlı eseri bu sürgünlerdeki
mıştır. birikimin ürünüdür.
Parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisi- Aşağıdakilerden hangisi yukarıda sözü edilen sanatçı-
dir? lardan biri değildir?
A) Falih Rıfkı Atay A) Refik Halit Karay
B) Faruk Nafiz Çamlıbel B) Yakup Kadri
C) Enis Behiç Koryürek C) Reşat Nuri
D) Mehmet Emin Yurdakul D) Halide Edip
E) Yusuf Ziya Ortaç E) Ömer Seyfettin
12. C 11. B 10. B 9. C 8. C 7. C 6. D 5. E 4. A 3. B 2. D 1. C Cevaplar

Tarama
32
1. (I) Roman, öykü,tarih, coğrafya, gezi, fıkra, anı, dilbilgisi gibi 4. Ahmet Rasim ile ilgili aşağıdaki seçeneklerin hangisin-
pek çok alanda eserler vermiştir. (II) En önemli özelliği soh- de bilgi yanlışı yapılmıştır?
bet tarzında yazması ve okuru daha ilk cümleden itibaren
A) "Şehir Mektupları'nda II. Abdülhamit Döneminin İstan-
sarıp sarmalamasıdır. (III) Servetifünun topluluğunun sanat
bul'unu büyük bir gözlem yeteneği ile sade ve kıvrak bir
ideallerini paylaşmış, eserlerinde bunları yansıtmıştır. (IV)
üslupla anlatmıştır.
Aynı zamanda altmış kadar bestesi vardır, Zekai Dede'den
müzik dersleri almıştır. (V) Konuşma dilini ve İstanbul Türk- B) Şiirlerinde parnasizm ve sembolizmden etkilenmiş, ser-
çesini bütün incelikleriyle ustaca kullanmıştır; kısa cümleli, best müstezatı ustalıkla kullanmıştır.
yalın ve açık bir üslup kullanmıştır. C) Edebiyattaki Batılılaşmaya karşı çıkmış Servetifünun-
Yukarıda numaralanmış seçeneklerden hangisinde Ah- cuları eleştirmiştir.
met Rasim hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır? D) Cep romanları adıyla yayımlanan birçok romanı vardır,
romanları teknik açıdan pek başarılı değildir.
E) Fıkra türünün edebiyatımızdaki ilk önemli ustasıdır.
2. Aşağıdaki eserlerden hangisi Ahmet Rasim'e ait değil- 5. Türk yazar, gazeteci, tarihçi, milletvekili, kendine özgü bir
dir? tarzla kaleme aldığı eserleri geniş bir okur kitlesi tarafından
A) Ramazan Sohbetleri okunan mutlakiyet, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerine
tanıklık etmiş bir yazardır. Hüseyin Rahmi ile beraber "Boş-
B) Gülüp Ağladıklarım
boğaz" isimli bir mizah dergisi çıkarmıştır. Hiçbir edebi top-
C) Şehir Mektupları luluğa katılmamış, sanat yaşamını bağımsız olarak devam
D) Piyale ettirmiştir.
E) Eşkâl-i Zaman Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ahmet Rasim B) İsmail Safa

C) Hüseyin Suat Yalçın D) Süleyman Nazif

3. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Cenap Şahabettin

hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır? 6. (I) "Yakazat-ı Leyliye" (gece uyanıklıkları) önemli şiirle-
rindendir. (II) Hem şiir hem de düz yazı türlerinde eserleri
A) Tevfik Fikret'ten sonra Servetifünun topluluğunun en vardır fakat asıl önemli yanı şairliğidir. (III) Şiirin milli hayat
önemli şairidir. sahnelerini yansıtması gerektiği görüşünü savunmuştur.
B) Şiirlerinde müziğe önem vermiş ve sembolizmin etki- (IV) 1908'den sonra "Yeni Lisan"cılarla uzun ve sert tartış-
sinde kalmıştır. malara girişmiştir. (V) Sanatçı aynı zamanda bir düz yazı
C) "Sanat için sanat" anlayışına uygun eserler vermiştir. ustasıdır, düz yazılarında dil, şiirlerine göre sadedir.
D) Romanlarının bazılarının konularını İstanbul dışından Yukarıda numaralanmış yerlerden hangisinde Cenap
almıştır. Şahabettin hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır?
E) Elhan-ı Şita (Kış Ezgileri) şiirinde, karın yağışını okuyu- A) I B) II C) III D) IV E) V

cuya hissettirmiştir.
11. Sınıf
11.Türk
SınıfEdebiyatı
Edebiyat Planlı Ders Föyü 1
Tarama
7. Şiirleri Tanzimat'la Servetifünun edebiyatı arasında köprü 11. Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
olma özelliği taşır. Romantizm akımından etkilenen sanatçı
A) Namık Kemal "Lisan-ı Osmani'nin Edebiyatı Hakkında
duygu yönü ağır basan, ölçü-kafiye gibi biçimsel kurallara
Bazı Mülahazat-ı Şamildir" makalesinde dil ile ilgili gö-
bağlı şiirler yazmıştır. Peyami Safa'nın babasıdır.
rüşlerini açıklamıştır.
Parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
B) Ahmet Mithat'ın "Çengi" adlı eseri "Don Kişot" etkisinde
A) İsmail Safa B) Tevfik Fikret yazılmıştır.
C) Cenap Şahabettin D) Faik Ali C) Mehmet Rauf "Müşahedat" adlı romanı ile edebiyatı-
E) Şahabettin Süleyman mızdaki natüralist romanın ilk örneğini vermiştir.
D) Halit Ziya'nın "Mai ve Siyah" romanındaki Ahmet Cemil
karakteri Servetifünun sanatçısını temsil eder.
E) R. Mahmut Ekrem'in "Araba Sevdası" adlı eseri Türk
8. Aşağıdakilerden hangisi, Servetifünun sanatçıları ara-
edebiyatının ilk realist romanıdır.
sında yer almaz?
A) İsmail Safa
B) Muallim Naci
12. Yakup Kadri – Saray ve Ötesi
Mehmet Rauf – Elhan-ı Şita
H. Ziya Uşaklıgil – Jön Türk
Ahmet Mithat – Küfe
Cenap Şahabettin – Hep O şarkı
Yukarıdaki yazar-eser adları eşleştirilirse hangi ya-
9. Tevfik Fikret ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- zar-eser dışta kalır?
mez?
A) Cenap Şahabettin – Elhan-ı Şita
A) Şiirlerinde toplumsal konulara da değinmiş, dini duyar-
B) H. Ziya Uşaklıgil – Saray ve Ötesi
lılıkla şiirlerini yazmıştır.
C) A. Mithat Efendi – Jön Türk
B) Servetifünun Edebiyatı'nın kurucusu, şiir alanındaki en
büyük temsilcidir. D) Mehmet Rauf – Küfe
C) Şiirde beyit bütünlüğünü kırmış, anlamın bir beyitte ta- E) Yakup Kadri – Hep O Şarkı
mamlanması geleneğini ortadan kaldırmış, nazmı nes-
re yaklaştırmıştır. 13. ---- kitabının önemli özelliklerinden bir tanesi de zamanın ilk
D) Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanan sanatçı aruz ölçüsü- psikolojik romanı olmasıdır. Suat, Süreyya ve Necip'in aşk
nü Türkçeye başarılı bir şekilde uygulamıştır. üçgenini anlatan ünlü eser, Türk klasikleri arasındaki yerini
E) Hece ölçüsünü, sadece çocuklar için yazdığı şiirlerinde de almıştır.
kullanmıştır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden
A) Zehra B) Eylül
10. (I) Divan şiirinin müstezat nazım biçimini değiştirerek "ser- C) Nemide D) Son Emel
best müstezat" biçimini geliştirmiştir. (II) Şiirlerinde karam- E) Bir Ölünün Defteri
sarlık hakimdir. (III) Sembolizm ve empresyonizm akımının
etkisiyle kapalı şiirler yazmıştır. (IV) Şiirlerinde yabancı
sözcük ve tamlamalara çok yer vermiştir, dili konuşma bö- 14. Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinden hangisi yan-
lümlerinde sade, tasvirlerde oldukça ağırdır. (V) Portre-şiir lıştır?
yazma tarzını geliştirmiştir, "Aveng-i Tasvir" adlı şiirinde on A) Ahmet Mithat – Kıssadan Hisse
iki sanatçımızın tasvir ve tahlilini yapmıştır.
B) H. Ziya Uşaklıgil – Mezardan Sesler
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde Tevfik
C) Mehmet Rauf – Cenge Giderken
Fikret hakkında bilgi yanlışı yapılmıştır?
D) Muallim Naci – Ömer'in Çocukluğu
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Ziya Paşa – Rüya

Tarama
15. Edebiyat-ı Cedide topluluğunda uzun hikâyeler kaleme 19. Yazar, Servetifünun Dönemi'nin yazarlarından olmasının
alan ikinci isimdir. Yazarın uzun hikâye olarak nitelendire- yanı sıra, Cumhuriyetin ilanından sonra, ilk Cumhuriyet Dö-
bileceğimiz eserleri Garam-ı Şebab, Ferda-yı Garam ve nemi yazarları arasında da yer alır. O zamana kadar yaz-
Serap'tır. Garam-ı Şebab yazarın Edebiyatıcedide öncesi dığı eserlerin aksine eserlerini, Latin alfabesi ile yazmaya
kaleme aldığı ilk uzun hikâyesidir. Realist anlayışa uygun başlayan yazar, tiyatro oyunları için yazmaya başladığı se-
olarak olaylar kahraman anlatıcı Memduh'un gözünden ve- naryoların yanı sıra deneme ve anılar da yazmaya başla-
rilmiştir. mıştır.
Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakiler- Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisi-
den hangisidir? dir?
A) Tevfik Fikret B) Süleyman Nazif A) Mehmet Rauf B) Halit Ziya Uşaklıgil

C) Cenap Şahabettin D) Halit Ziya Uşaklıgil C) Süleyman Nazif D) Recaizade Mahmut Ekrem
E) Mehmet Rauf E) İsmail Safa
16. Yazar, sanat hayatı boyunca dördü İzmir'de, dördü istan-

bul'da olmak üzere sekiz roman yazmıştır. Bunlardan Sefi- 20. "Ferdi ve Şürekası" yazarın İzmir devresinin son romanıdır.
le, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı İzmir dö- Zenginlik-yoksulluk karşıtlığı içinde üçlü bir aşk öyküsünün
neminde, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl-i anlatıldığı roman yazarın sosyal meseleleri romana katma
Ahir İstanbul döneminde yazılmıştır. konusunda başarılı örneklerinden biridir.
Parçada sözü edilen eserlerin yazarı aşağıdakilerden Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki yazarlardan
hangisidir? hangisine aittir?
A) Mehmet Rauf B) Halit Ziya Uşaklıgil A) Recaizade Mahmut Ekrem B) Tevfik Fikret
C) Cenap Şahabettin D) Hüseyin Suat C) Halit Ziya Uşaklıgil D) İsmail Safa
E) Süleyman Nazif E) Ahmet Şuayb
17. Suat  Romandaki kadın baş kahramandır. Kocası ile mut-

lu bir evlilik sürdürken kocasının akrabası olan Necip ile bir
21. Mensur şiirin isim babası ve bu türün Türk edebiyatındaki
ilişkiye başlar ama bu ilişkide sapkınlık ya da çirkinlik yok-
ilk temsilcisi ---- Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayınla-
tur. Birbirlerine bir itiraf da olmaz.
nan "Aşkımın Mezarı" adlı yazısı mensur şiirdir. 1891'de
Süreyya  Romandaki erkek baş kahramandır. Suat'ın "Mensur Şiirler" ve "Mezardan Sesler" başlığıyla mensur
kocasıdır. Doğaya aşıktır, balık tutmaktan, yelkenli ile gez- şiirlerini yayımlamıştır.
mekten hoşlanır. Karısı ile mutlu bir evliliği vardır.
Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanat-
Necip  Süreyya'nın akrabasıdır. Suat ile aralarında ro- çılardan hangisi getirilmelidir?
mantik bir aşk başlayacaktır.
A) Halit Ziya Uşaklıgil'dir. B) Tevfik Fikret'tir.
Hacer  Suat'ın biraz da aklı havada kız kardeşidir. Ken-
disinin her istediğini yapan bir kocaya sahip olmasına rağ- C) Mehmet Rauf 'tur. D) Cenap Şahabettin'dir.
men Necip ile gönül eğlendirmektedir. E) Süleyman Nazif'tir.
Yukarıda kahramanları verilen eser aşağıdakilerden
hangisidir? 22. Serbest müstezad ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söy-
A) Son Emel B) Mor Salkımlı Ev lenemez?
C) Yaban D) Çalıkuşu A) Serbest müstezat, hem aruz, hem de hecenin çeşitli

E) Eylül kalıplarıyla yazılabilir.
B) Temeli Fransız şiiridir.
18. Aşağıdaki eserlerden hangisi Mehmet Rauf'a ait değil-
dir? C) Kafiye örgüsünün düzenlenişi de kurala değil, şairin is-
teğine bağlıdır.
A) Hac Yolunda B) Ferda-yı Garam
D) Müstezat'ın daha özgürce kullanılmış biçimdir.
C) Eylül D) Son Yıldız
E) Servetifünun ve Fecriati şairlerince kullanılmıştır.
E) Siyah İnciler

Tarama
23. "Mensur şiir" ile "şiir" arasındaki benzerlik ya da farklılık- 26. Dil birliğini, ulus devlet anlayışının temeli olarak gören ----
lara ilişkin aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış- Türkçeyi bilim ve sanat dili haline getirme, dil bilinci yoluyla
tır? milli bilinç oluşturma, halk kültürüne yönelme ve halkı eğit-
me gibi amaçlarına ulaşmak için dilde sadeleşmeye gitmiş-
A) Her iki türde de şairane, duygusal konular işlenir; tema-
lerdir.
lar benzerdir.
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
B) Dil ve üslup yönünden benzerlik vardır; dilin doğru gü-
getirilmelidir?
zel kullanımı iki türde de önemlidir.
C) Şiirde kafiye vardır, mensur şiirde de iç kafiyeler olabilir. A) Beş Hececiler B) Milli Edebiyatçılar
D) Şiirde söz sanatları vardır, mensur şiirde yoktur. C) Yedi Meşaleciler D) Maviciler
E) Şiirde dörtlük, beyit, bent gibi nazım birimleri vardır; E) Garipçiler

mensur şiirde böyle birimler yoktur.
27. Aşağıdakilerden hangisi Milli Edebiyat Dönemi'nin

özelliklerinden değildir?
24. Aşağıdakilerden hangisi "mensur şiirin" özellikleri ara- A) Halkın yaşamı ve sorunlarının yanı sıra bireysel konular
sında yer almaz? da işlenmiştir.
A) Duygu ve hayallerin düzyazı biçimiyle şiirsel anlatılma- B) Mizahî üslup önemsenmiş, mizah ve hiciv türünde
sıdır. eserler de verilmiştir.
B) "Mensure" olarak da adlandırılır. C) Edebiyatımızda bildiri yayımlayan ilk topluluktur.
C) Şiirde şairane konular, şairane bir üslupla işlenir. D) Eserlerinde her kesimden insanın sorunları dile getiril-
miş, Servetififünun Edebiyatında yapılan "sadece aydın
D) Mensur şiirler, başlıkları olan, bağımsız, kısa ve yoğun
insanların dertlerini anlatma" geleneğinden kaçınılmış-
yazılardır.
tır.
E) Beyit nazım birimiyle kaleme alınır.
E) Sanatçılar, kendilerine kaynak olarak kendi öz kültürle-
rini görmüşler ve milli öğelerden beslenmişlerdir.
25. Batıcılık, Osmanlıcılık ve İslamcılık gibi siyasi ve edebi

alanlarda etkili olmuş düşüncelerin etkisini kaybettiği bir
dönemde, Türkçülük düşüncesine sarılarak edebi ve siyasi
kimliklerini bulan Milli Edebiyat sanatçıları, kendilerinden
önceki dönemlerden farklı birçok yeniliğe de imza atmıştır.
1911 yılında ---- dergisi etrafında başlayan ve giderek kabul 28. Milli Edebiyat'la ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
gören Milli Edebiyat, 1923 yılında Cumhuriyet Dönemi'ne söylenemez?
kadar devam etmiş ve bu dönemden sonra da etkisini sür-
dürmüştür. A) Dil sadeleşmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi B) Konuşma dili olarak İstanbul Türkçesi benimsenmiş
getirilmelidir? yazı dili ile konuşma dili arasındaki fark kalkmıştır.
C) Türkçülük akımı önem kazanmıştır.
A) Genç Kalemler B) Dergah
D) Serbest şiir anlayışı benimsenmiştir.
C) Uyanış D) Varlık
E) Türkiye Türkçesine diğer Türk lehçelerinden sözcük
E) Ülkü
alınmamalıdır görüşü benimsenmiştir.

Tarama
29. Aşağıdakilerin hangisi Milli Edebiyat'ın dayandığı ilke- 32. Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinin hangisi yanlış-
lerden biri değildir? tır?
A) Türk dili ve tarihi çalışmaları başlatılacaktır. A) Faruk Nazif Çamlıbel – Şarkın Sultanları
B) Şiirde hece ölçüsü kullanılacaktır. B) Ziya Gökalp – Ordunun Destanı
C) Edebiyat toplumun hizmetinde olmalıdır. C) Enis Behiç Koryürek – Varidat-ı Süleyman
D) Milletin dertleri, sevinçleri, özlemleri esas alınmalıdır. D) Yusuf Ziya Ortaç – Şeker Osman
E) Batı edebiyatı özellikle de Fransız edebiyatı örnek alı- E) Mehmet Akif Ersoy – Safahat
nacaktır.
30. – Ömer Seyfettin – Kızıl Elma 33. Aşağıdakilerin hangisi Milli Edebiyat'ın temsilcilerin-
– Refik Halit Karay – Türk Sazı den biri değildir?
– Mehmet Emin Yurdakul – Mor Salkımlı Ev A) Mehmet Emin Yurdakul
– Halide Edip – İlk Düşen Ak B) Orhan Seyfi Orhon
– Ziya Gökalp C) Ali Canip Yöntem
Yukarıda verilen eserler ait oldukları sanatçılarla eşleş- D) Halit Fahri Ozansoy
tirilirse hangi sanatçı dışarıda kalır?
E) Mehmet Akif Ersoy
A) Ömer Seyfettin B) Ziya Gökalap
C) Mehmet Emin Yurdakul D) Refik Halit Karay
31. Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinin hangisi yanlış- 34. Aşağıdaki eserlerden hangisi farklı bir yazara aittir?
tır?
A) Han Duvarları B) Yıldız Yağmuru
A) Ömer Seyfettin – Yezidin Kızı
C) Çoban Çeşmesi D) Dinle Neyden
B) Yakup Kadri – Panorama
E) Yalnız Efe
C) Y. Kemal Beyatlı – Eğil Dağlar
D) Peyami Safa – Sözde Kızlar
E) Mehmet Emin Yukdakul – Ey Türk Uyan

Tarama
35. Fecriati topluluğu dağıldıktan sonra Milli Edebiyat ha- 38. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Milli edebiyat hak-
reketine katılmayan sanatçı aşağıdakilerden hangisi- kında bilgi yanlışı yapılmıştır?
dir?
A) Roman ve hikayede romantizm akımının etkisi vardır.
A) M. Fuat Köprülü B) Hamdullah Suphi B) Bu dönem edebiyatı toplumsal özellik göstermiş sa-
C) Şahabettin Süleyman D) Ahmet Haşim natçılar hem dönemine ayna tutmuş hem de yaşanılan
E) Yakup Kadri toplumsal sorunlara çözüm yolları göstermiştir.
C) Batı taklitçiliğinden kaçınarak milli konulara yönelme,
yeni ve milli bir edebiyat ortaya koyma amacı güdül-
müştür.
D) Türk kültürü ve tarihi el değmemiş bir hazine olarak
kabul edilmiştir.
E) "Toplum için sanat" anlayışı çerçevesinde eserler orta-
ya konmuştur.
36. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi hem Fecriati edebiya-

tının hem de Milli edebiyatın sanatçıları arasında gös-
39. Aşağıdakilerden hangisi "Beş Hececilerin" bir özelliği
terilemez?
değildir?
A) Refik Halit B) Ali Canip Yöntem
A) Anadolu insanını ve kültürünü realist bir bakışla eser-
C) Tahsin Nahit D) Hamdullah Suphi lerinde yansıtmışlardır.
E) M. Fuat Köprülü B) Hecenin beş şairi adıyla da anılan bu sanatçılar Mil-
li Edebiyat Akımı'ndan etkilenmiş ve şiirlerinde hece
veznini kullanmışlardır.
C) Şiirde sade ve özentisiz olmayı ve süsten uzak olmayı
tercih etmişlerdir.
D) Beş hececiler şiire Birinci Dünya Savaşı ve Milli Müca-
dele döneminde başlamışlardır.
E) Mısra kümelerinde dörtlük esasına bağlı kalmadılar
yeni yeni biçimler aradılar.
37. Aşağıdakilerin hangisinde Milli edebiyat hakkında bilgi 40. Aşağıdakilerden hangisi Beş Hececiler topluluğunun
yanlışı yapılmıştır? özelliklerinden biri değildir?
A) Milli edebiyat sanatçıları Batı'yı körü körüne taklit et- A) Nesir cümlesini şiire aktardılar ve düzyazıdaki söz di-
meye karşı çıkmıştır. zimini şiirlerde de görülmesi Beş hececilerde çok rast-
B) Batılı türler olan makale, fıkra, roman, hikaye... gibi tür- lanan bir özelliktir.
leri kullanmayı yanlış görmemişlerdir. B) Bu sanatçılar aruz ölçüsünü hiç kullanmamışlardır.
C) Sanatçılar, kendilerine kaynak olarak kendi öz kültürle- C) Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahra-
rini görmüşler ve milli öğelerden beslenmişlerdir. manlıklar ve yiğitlik gibi temaları işlemişlerdir.
D) Daha önceki dönemlerde yüzeysel işlenen Anadolu ve D) Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denediler.
Anadolu halkı bu dönem sanatçılarının birçok eserinde
E) Bir olay ya da hikâye anlatmak için beyit beyit uzun
işlenmiştir.
şiirler yazdılar.
E) Şiirde aruz ölçüsü kullanılmaya devam etmiştir.

Tarama
41. Şiire I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında başla- 44. Faruk Nafiz Çamlıbel – I. Miras
yan, Mütareke yıllarında şöhret kazanan yazarlar Anado- Orhan Seyfi Orhon – II. Çoban Çeşmesi
lu'yu ve vasat insan tipini şiire soktular. Memleket sevgisi,
Yusuf Ziya Ortaç – III. Fırtına ve Kar
yurt güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik işledikleri başlıca
konulardır. Enis Behiç Koryürek – IV. Akından Akına
Bu parçada sözü edilen edebi topluluk aşağıdakiler- Halit Fahri Ozansoy

den hangisidir? Yukarıda numaralanmış eserler ait olduğu sanatçıyla
eşleştirilirse hangi sanatçı dışta kalır?
A) Yedi Meşaleciler B) Neo-klasikler
C) Beş Hececiler D) Servetifünuncular A) Faruk Nafiz Çamlıbel
E) Maviciler B) Orhan Seyfi Orhon
42. Servetifünun dergisinde 1910'da bir bildiri yayımlayarak

kendilerini kamuoyuna duyuran bir edebiyat topluluğudur.
Edebiyatımızda bildiri (beyanname, manifesto) yayımla-
45. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun sanatçılarının
yan ilk topluluktur. "Sanat şahsi ve muhteremdir." görüşünü
en belirgin ortak özellikleri arasında yer almaz?
savunmuşlardır.
Bu parçada sözü edilen edebi topluluk aşağıdakiler- A) Hüzne ve hüzünlü manzaralara düşkünlük vardır.
den hangisidir? B) Hakikatten kaçarak hayale ve tabiata sığınma vardır.
A) Fecriâti B) Edebiyat-ı Cedide C) Sanat sanat içindir, görüşünü benimsemişlerdir.
C) Garipçiler D) Tanzimat D) Günlük hayatın ufak tefek meselelerini konu olarak be-
nimsemişlerdir.
E) Milli Edebiyat
E) Sanatı, bireysel düşüncelerini açıklamada araç olarak
kullanmışlardır.
43. Aşağıdaki sanatçılardan hangileri "Beş Hececiler" gru-

46. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun sanatçıları ara-
bunda yer alır?
sında yer almaz?
A) Yahya Kemal Beyatlı – Mehmet Akif Ersoy
A) Halit Ziya Uşaklıgil
B) Yusuf Ziya Ortaç – Orhan Seyfi Orhan
B) Süleyman Nazif
C) Tevfik Fikret – Mehmet Akif Ersoy
C) Ahmet Rasim
D) Yaşar Nabi Nayır – Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Tevfik Fikret
E) Ömer Seyfettin – Ziya Gökalp
E) Cenap Şahabettin

Tarama
47. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Tanzimat I. Dönem sa- 49. Hayat ve Kitaplar: Hippolyte Taine, Gustave Flaubert gibi
natçıları arasında yer alır? Batılı yazar ve düşünürlerin eserlerini incelediği makaleler-
den oluşan eser, bu devirde ilk derli toplu eleştiri kitabımız-
A) Beşir Fuat B) İsmail Safa
dır.
C) Fatma Aliye D) Şemsettin Sami
Bu parçada sözü edilen Servetifünun eleştirmeni aşa-
E) Mehmet Celal ğıdakilerden hangisidir?
A) Hüseyin Suat
B) Şahabettin Süleyman
C) Faik Ali Ozansoy
D) Ahmet Şuayb
50. Aşağıdakilerin hangisinde verilen eserler, Servetifü-

nun sanatçılarına aittir?
A) İntibah – Hasan Mellah

B) Sergüzeşt – Kukla Oyunu
48. Kaside-i Askeriye: Yazarın 1908'de basılan babası Namık
Kemal'in "Hürriyet Kasidesi"ne nazire olarak kalem aldığı, C) Yaban – Nirvana
Meşrutiyet'i ilan eden orduyu öven, vatan sevgisi, kahra- D) Henüz On Yedi Yaşında – Rüya
manlık ve hürriyet temalarını işleyen 41 beyitlik uzun bir E) Şermin – Siyah İnciler
manzumesi'dir.
hangisine aittir?
A) Süleyman Nazif
B) Tevfik Fikret 51. Aşağıdakilerden hangisi Fecr-i Ati topluluğunun amaç-
C) Ali Canip Yöntem larından biri değildir?
D) Yahya Kemal Beyatlı A) Toplum için sanat yapmak
E) Ali Erkem Bolayır B) Fecriati Kütüphanesi adı altında bir yayın serisi oluş-
turmak
C) Batı'nın değerli ve önemli eserlerini tercüme ederek
Türkçeye kazandırmak
D) Edebiyat ve fikir konuları ile ilgili konferanslar düzenle-
mek
E) Batı edebiyatını Türk edebiyatına tanıtmak
51.A 49.D 50.E 47. D 48. E 46. C 45. E 44. C 43. B 42. A 41. C
40. E 39. A 38. A 37. E 36. C 35. D 34. E 33. E 32. B 31. A 30. D 29. E 28. D 27. C 26. B 25. A 24. E 23. D 22. B 21. A Cevaplar
20. C 19. B 18. A 17. E 16. B 15. E 14. C 13. B 12. D 11. C 10. C 9. A 8. B 7. A 6. C 5. A 4. B 3. D 2. D 1. C

Sınıf Türk Edebiyatı PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sınıf Türk Edebiyatı PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11.

SINIF // TÜRK EDEBİYATI FÖY NO

hh Yeteneksiz ve yetersiz kişilerin tahta geçmesi

11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü 1

hh Asker kaçaklarının çoğalması, bunların Anadolu'da ve diğer Yenilikler ve Islahatlar

hh Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının değişmesinden kaynakla- Lale Devri Islahatları

kalınması, bunların fark edilmemesi mıştır.)

hh Değişen askeri ve teknik konuların anlaşılmaması

hh Yeniçeri Ocağı'nın bozulması, Ocağa asker alımında uygula-

hh Yeniçerilerin yönetime karışması, isyan etmesi, yönetimin

hh Lale Devri (1718-1730) devletin Batılılaşmaya başladığı dö-

Tanzimat edebiyatının başlangıcı neden Tercüman-ı Ahval gazetesi

III. Selim Dönemi Islahatları Tanzimat Fermanı'nın İlan Edilmesinin Nedenleri

hh İrad-i Cedid adıyla hazine kurulmuştur. ğini almak

hh Devlet memurlarına maaş bağlanmıştır.

hh Memurlara fes, ceket ve pantolon giyme mecburiyeti getiril- Örnek 1:

hh Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Adliye açılmıştır.

hh Avrupa'ya ilk kez öğrenciler gönderilmiştir. Tanzimat Fermanı'nın Sonuçları

Osmanlı Devletinde şehzadeler sancaklara neden gönderilmiştir?

Cevap: Yönetim tecrübesi kazanmaları için.

11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü 3

hh Osmanlı'da görülecek olan ikiliğin de temeli olacaktır.

hh Vergiler adaletli ve belirli ölçüler dahilinde alınacaktır. Vergi

hh Halkın can, mal, ırz ve namus güvenliği sağlanacaktır.

4 11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü

Örnek 2: hh İkdam  Ahmet Cevdet Paşa

Edebiyatta Tanzimat aşağıdakilerden hangisi ile başla- Dergiler

D) Islahat Fermanı'yla hh Diyojen  Teodor Kasap

hh İkinci özel gazete : Tasvir-i Efkar A) I B) II C) III D) IV E) V

hh Muhbir  Ali Suavi

hh Hadika  Namık Kemal (Burada yazıları

Tanzimat Fermanı'nı kim nerede okumuştur?

Cevap: Tanzimat Fermanı Gülhane Parkı'nda, Sadrazam Mustafa Reşit

11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü 5

hh Skolastik düşüncenin getirdiği (Kilisenin) insanın hiçliğine

6 11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü

A) Batılıların yaptıklarını gizlemesi C) Çiçek aşısı D) Topçu okulu

6. Osmanlı Devleti 19. yüzyılda

3. Aşağıdakilerden hangisi II. Mahmut ıslahatlarından biri

B) Ceride-i Havadis → İlk yarı resmi gazete

A) III. Ahmet B) III. Selim

C) Tercüman-ı Hakikat C) Tasvir-i Efkar

E) Vakit E) Tercüman-ı Ahval

13. Ethem Pertev Paşa'nın Victor Hugo'dan yaptığı .................

14. Avrupaî anlamda yokluk düşüncesini Türk edebiyatında

15. Yusuf Kamil Paşa'nın 1859'da Fenelon'dan çevirdiği

A) Telemak B) Emil C) Sefiller D) Lafontain Masalları

D) Tartüffe E) Atala E) Emile

15. C 14. C 13. B 12. A 11. A 10. A 9. E 8. D 7. D 6. E 5. B 4. B 3. D 2. C 1. C Cevaplar

8 11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü

hhÖĞRETİCİ METİNLER hh Şinasi'nin Tasvir-i Efkâr'da çıkan ilk yazısı da "Mukaddime"

hh Toplum için sanat anlayışıyla yazılmışlardır.

hh Gazete çevresinde gelişmiştir.

Ebüzziya Tevfik tarafından yayımlanmıştır.

11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü 1

hh Namık Kemal; "Renan Müdafâanamesi" adlı eserinde, Fran-

hh Talim-i Edebiyat'a Dair Risale

Eleştiri hh adlı yazılarında eleştirel görüşlerini ortaya koymuştur.

hh İlk eleştiriler bu dönemde yapılmıştır.

hh Bu dönem eleştirileri genellikle eski-yeni çatışması üzerinedir. duğunu söyler.

Tanzimat sanatçıları eleştiri türünde neden Batılı standartları

Cevap: Batı'yı sonradan tanıyan Tanzimat sanatçıları, Batı edebiyatına

2 11. Sınıf Türk Edebiyatı Planlı Ders Föyü