345 Ayt Fizik

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.
Korsan kitapla mücadele kapsamında 2023 - 2024 eğitim ve öğretim döneminde tüm kitaplarımızın kapaklarında
aşağıda tarif edilen hologram yer alacaktır.
Bu kitapların hazırlanması ve size ulaştırılması için çok büyük emek ve organizasyon gerekmektedir.
Bu konuda bize yardımcı olmak isterseniz aldığınız kitabın hologramını kontrol ediniz. Kitapların orijinal baskı olmadığını anladığınız
durumlarda yayınevimize bilgi vermenizden çok müteşekkir olacağız.
Aşağıda gösterilen hologramın hareketli görselini www.ucdortbes.com sayfamızdan bulabilirsiniz.
HOLOGRAM 2 cm
Geri planda derinlik
ÖZELLİKLERİ algısı içinde
2 cm
Ön planda derinlik
algısı içinde
Hologramlarda bulunduğunuz ortama göre değişen farklı renkler göreceksiniz.
AYT Fizik Soru Bankası

YAZAR İLETİŞİM
Ümit AKINCI info@ucdortbes.com
www.ucdortbes.com
ISBN
978-605-69590-2-8 Copyright © ÜçDörtBeş Yayıncılık ve Dağıtım Ltd. Şti.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı ÜçDörtBeş Yayıncılık
ve Dağıtım Ltd. Şti.’ne aittir. Bu kitabın baskısından
5846 ve 2936 “Fikir ve Sanat Eserleri Yasası”
DİZGİ - GRAFİK TASARIM hükümleri gereğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı
yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, genel ağ
ÜçDörtBeş Dizgi ve Grafik
ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz.
BASIM YERİ
Çıkmış sorular başlığı ile kitap içinde yer alan
Birleşik Matbaacılık soruların her hakkı ÖSYM’ye aittir. Hangi amaçla
Pancar Organize, 14. Cad. No:3 olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya
edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir
Torbalı/İZMİR
yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması
Sertifika No: 47989 ÖSYM’nin yazılı izni olmadan yapılamaz.
Temmuz 2023 Yayınevimiz telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.
VİDEOLARA ULAŞMAK İÇİN

1. ADIM 2. ADIM 3. ADIM
uygulama linki GERİ
QR kodu
345 Dijital Hesap Oluştur
Adınız
5,0 H 1 mn +
10 B yorum 14 mb İndirme Soyadınız
Yükle
Telefon Numaranız
Bu uygulama hakkında
T.C. Kimlik Numaranız
345 Dijital ÜçDörtBeş Dijital Uygulama
E-posta Adresiniz
Eğitim DEVAM ET
Kullanıcı oyları ve yorumlar KAYITLI HESABIM VAR
Uygulama linkine ulaşabilmek 345 Dijital uygulamasını 345 Dijital uygulamasında

için ön kapak üzerinde veya yükleyiniz. istenen bilgileri girerek hesap
yukarıda bulunan QR kodunu oluşturunuz.
okutunuz.
4. ADIM 5. ADIM
Kitaplığım
AYT Soru Bankaları
M ****** K ******
AYT Matematik Soru AYT Edebiyat Soru
Bankası Bankası
KİTAPLIĞIM
KİTAP EKLE
AYT Fizik Soru AYT Kimya Soru
Bankası Bankası
KONU ANLATIMI
İLETİŞİM
AYT Biyoloji Soru AYT Tarih Soru
Bankası Bankası
Menüdeki KİTAPLIĞIM linkine Aktif hâle gelen kitabın içine

tıklayarak bir sonraki adıma girerek çözüm videolarını
geçiniz. izleyebilirsiniz.
VEKTÖRLER ..................................................................................................................................6
BAĞIL HAREKET ............................................................................................................... 14
NEWTON’IN HAREKET YASALARI ....................................................26
İ
BİR BOYUT TA SABİT İVMELİ HAREKET ............................... 44
Ç
İKİ BOYUT TA HAREKET .......................................................................................68
İ
ENERJİ ................................................................................................................................................94
N
İTME VE ÇİZGİSEL MOMENTUM ......................................................... 118 D
TORK .................................................................................................................................................... 146
E
K
DENGE .............................................................................................................................................. 148
İ
KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ .................................................................. 152
L
BASİT MAKİNELER .................................................................................................... 168 E
ELEKTRİK ....................................................................................................................................184
R
MANYETİZMA .......................................................................................................................208
ALTERNATİF AKIM VE TRANSFORMATÖRLER ....... 232

ÇEMBERSEL HAREKET ......................................................................................246
BASİT HARMONİK HAREKET ..................................................................280
DALGA MEKANİĞİ ....................................................................................................... 302
İ
ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE ................ 326
Ç
MODERN FİZİK .................................................................................................................. 352
İ
MODERN FİZİĞİN TEKNOLOJİDEKİ
N UYGULAMALARI .............................................................................................................380
D
E
K
İ
L
E
R
VEKTÖRLER
BAĞIL HAREKET
NEWTON’IN HAREKET YASALARI
BİR BOYUTTA SABİT İVMELİ HAREKET
İKİ BOYUT TA HAREKET

1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR VEKTÖRLER
Bileşke Vektör (ÂR) 1. Aynı düzlemde bulunan ÂK, ÂL, ÂM, ÂN vektörleri şekildeki
Birden fazla vektörün toplanması ile oluşturulan yeni vektöre gibidir.
bileşke vektör denir. Uç uca eklenerek bileşke vektör şekildeki ÂK
gibi oluşturulabilir. Vektörün önüne “–” işareti gelmesi yönünün
ters dönmesi anlamına gelir. ÂL
ÂM
Örnek: Şekil - 1’deki Âa, Âb, Âc vektörlerini kullanarak 2Âa – Âb + Âc

ÂN
vektörünü Şekil - 2’deki alana çizelim.
Buna göre;
Áb
I. ÂK + ÂL = –2ÂN
Áa 2Áa –Áb
Ác II. ÂM = ÂN + 2ÂK
ÁR
Ác III. ÂN – 2ÂL = 2ÂK
Şekil 1 Şekil 2
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
Paralel Kenar Yöntemi ve Cosinüs Teoremi (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
Vektörlerin başlangıçları aynı noktaya getirilerek, uç A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II

noktalarından, bir paralel kenar oluşturacak şekilde doğrular
çizilip kesiştirilerek bileşke vektör oluşturulabilir. D) II ve III E) I, II ve III
ÁR
2 2 2
R = a + b + 2 • a • b • cosa
Áa
Áb
Özel Durumlar 2. Eşit bölmelendirilmiş bir düzlemde, ÂK + ÂL ve ÂK – 2ÂL

vektörleri şekildeki gibidir.
Eşit büyüklükteki vektörlerin arasındaki açılar bazı değerleri
aldığında özel durumlar kullanılır.
R=a 3 R=a 2 ÂK  ÂL
a a ÂK – 2ÂL
60q
a a Buna göre, L vektörü aşağıdakilerden hangisidir?
R=a A) B) C)
a
D) E)
120°
a
1.C 2.D
6
1.
Önce Konuyu bölüm
Tanımak
Lazım VEKTÖRLER KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Aynı düzlem üzerinde bulunan dört kuvvet şekildeki gibidir. 5. M noktasına etki eden kuvvetler şekildeki gibidir.
3F 10 N
2F
60°
60°
120° 3F
120°
5N
M 60°
4F
Buna göre, kuvvetlerin bileşkesi kaç F’dir? 2N

3 1
(sin60° = , cos60° = ) 2 N ve 10 N büyüklüğündeki kuvvetlerin doğrultuları
2 2
A) 3 B) 2 C) 3 D) 2 E) 1 çakışık olduğuna göre, üç kuvvetin bileşkesinin değeri
kaç N olur?
1
(cos120° = – )
2
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
4. Cenk, ÂF1 ve ÂF2 kuvvetlerini bir düzlem üzerinde birbirine

dik konumda şekildeki gibi çiziyor. Bu durumda kuvvetlerin
bileşkesinin büyüklüğü R1 dir.
I
ÂF 1 ÂR 1
60°
ÂF2
ÂF 2 II 6. Bir düzlem üzerine üç adet özdeş eşkenar üçgen çizilmiş

olup, bu üçgenler üzerine, büyüklükleri 1 birim olan Âa, Âb, Âc,
Cenk daha sonra F1 kuvvetini I ve II konumuna ayrı ayrı Âd, Âe vektörleri şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
getirdiğinde bileşke kuvvetlerin büyüklüğünü sırasıyla R2
Ác
ve R3 olarak hesaplıyor.
Buna göre, R1, R2, R3 arasındaki ilişki nedir? Áb Ád

Áa
A) R2 > R1 > R3 B) R1 > R2 > R3 Áe
C) R1 = R2 = R3 D) R1 > R2 = R3 Buna göre, bu beş vektörün bileşkesi kaç birimdir?
E) R3 > R2 > R1 A) 1 B) 2 C) 3 D) 2 E) 2 2
3.E 4.A 5.C 6.C
7
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR VEKTÖRLER
Üç Boyutlu Vektörler 1. Koordinat düzlemi üzerinde bulunan ÂF1 ve ÂF2 kuvvetleri

şekildeki gibidir.
Vektörler 2 ya da 3 boyutlu sistemlerde gösterilebildiği gibi, bir
vektör koordinat sisteminde bileşenlerine de ayrılabilir.
+y
ÂF1 = 30 N
Soru: ÂA(3, 5, 2) vektörünü, 3 boyutlu koordinat sisteminde
gösteriniz.
53°
Çözüm: −x +x
37°
+y
5
ÂF2 = 30 N
ÁA(3,5,2)
−y
Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesi kaç N’dir?

O +x
3 (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
2
A) 6 B) 6 2 C) 3 D) 3 2 E) 12
+z
Soru: x, y, z koordinatları üzerine yerleştirilen sırasıyla 3 N, 4N

ve 5 N büyüklüğündeki kuvvetin bileşkesi nedir?
+y
4N
O +x
3N
5N
+z
R2 = 32 + 42 + 52, R = 5ñ2 N’dir.

2. Aynı düzlem üzerinde bulunan ÂA, ÂB, ÂC vektörleri şekildeki
gibidir.
Vektörün Dik Koordinatlarda Bileşenlerine Ayrılması +y
Kuvvetin ucundan itibaren x ve y koordinatlarına paralel olacak ÂB

şekilde, şekildeki gibi doğrular çizilerek bileşenler oluşturulur.
+y ÂA
ÁFy ÁF −x +x
1 birim ÂC
1 birim −y
a
+x
0 ÁF x Buna göre, vektörlerin bileşkesi kaç birimdir?
Fx = F • cosa, Fy = F • sina A) 3 B) 2 C) 2 2 D) 3 3 E) 4
1.B 2.A
8
2.
Tanımak
Lazım VEKTÖRLER KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Aynı noktadan başlayan ÂA(3,5,0) ve ÂB(2,–1,3) 5. Koordinat sistemi üzerine yerleştirilmiş şekildeki ÂF1, ÂF2 ve
vektörlerinin bileşkesi aşağıdakilerden hangisinde ÂF3 kuvvetlerinin büyüklükleri sırasıyla 40 N, 50 N ve
doğru olarak gösterilmiştir?
80 N’dur.
A) +y B) +y
+y
ÂF1 = 40 N ÂF2 = 50 N
ÂR +x +x
ÂR −x 53° 53° +x
0
+z +z
ÂF3 = 80 N
C) +y D) +y
−y
Buna göre, bu üç kuvvetin bileşkesi kaç N’dir?

ÂR ÂR (sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
+x
+x A) 3 B) 3 2 C) 6 D) 6 2 E) 10
+z +z
E) +y
ÂR
+x
+z
4. Aynı düzlemde bulunan ve başlangıç noktaları orijin olan 6. x, y, z dik koordinatları üzerindeki ÂF1, ÂF2, ÂF3 kuvvetleri
şekildeki gibidir.
ÂA(4,2), ÂB(–1,–3) ve ÂC(x,y) vektörlerinin bileşkesi
ÂR şekildeki gibidir. +y
+y
F1 = 5 N
+x
F2 = 8 N
ÂR F3 = 6 N
+z
+x
0
Buna göre, ÂC vektörünün bitiş noktasının koordinatı
(x,y) aşağıdakilerden hangisidir? A) 10 2 B) 15 C) 10
A) (1,2) B) (4,–1) C) (–3,–4) D) (–1,4) E) (3,–2) D) 5 E) 5 5
3.E 4.D 5.E 6.E
9
1 VEKTÖRLER
1. Aynı düzlemde bulunan ÂX, ÂY, ÂZ, ÂT vektörleri şekildeki 3. Aynı düzlemde bulunan Âa, Âb, Âc, Âd, Âe vektörleri şekildeki
gibidir. gibidir.
ÂX Áb
Ác
Áa
ÂY
Áe
Ád
ÂZ ÂT
Buna göre hangi vektörün yönü tersine çevrilirse,
Buna göre,
vektörlerin bileşkesi Âc’ye eşit olur?
I. ÂZ + ÂX + 2ÂT = ÂY
A) Âa B) Âb C) Âc D) Âd E) Âe
II. 2ÂZ + ÂT = ÂX
III. ÂY – 3ÂX = 3ÂZ
eşitliklerinden hangileri doğrudur?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II
D) II ve III E) I, II ve III
4. Aynı düzlemde bulunan dört kuvvetin etkisindeki K

noktasal cismi, d doğrultusunda harekete başlıyor.
ÂF 1
2
d 1
K
ÂF 3 3
2. Aynı düzlemde bulunan ve aynı noktaya uygulanan üç 4
ÂF 2
kuvvet şekildeki gibi verilmiştir. 5
2F
Şekil 1 Şekil 2
Kuvvetlerden ÂF1, ÂF2, ÂF3 Şekil 1’deki gibi olduğuna
120° göre, dördüncü kuvvet, Şekil 2’dekilerden hangisi

2F 60° 4F
olabilir?
Buna göre, bu üç kuvvetin bileşkesi kaç F’dir? (Bölmeler eşit aralıktadır.)
A) 1 B) 3 C) 2 D) 3 E) 4 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1.B 2.C 3.D 4.D
10
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki noktasal L cismine aynı
düzlemdeki ÂF1, ÂF2, ÂF3 kuvvetleri etki ettiğinde, bileşke
kuvvetin büyüklüğü sıfır oluyor. 7. Sürtünmelerin önemsenmediği ve üstten görünüşü
şekildeki gibi olan yatay bir zeminde duran bir koliyi,
+y Ahmet elleriyle ileri doğru iterken Ali de bir ip yardımıyla
kendisine doğru çekmektedir.
ÂF1
Al
ÂF 2
a II
–x +x İp I III
b L
Ahmet Kol
ÂF 3
ÇIKMIŞ SORU
–y
Ahmet ve Ali aynı anda kuvvet uygulamaya başlarsa
ÂF1, ÂF2, ÂF3 kuvvetlerinin büyüklükleri F1, F2, F3 koli; şekildeki I, II ve III yönlerinden hangilerine
doğru harekete geçebilir?
olduğuna göre,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
I. F1 > F2
II. F >F
3 1 AYT - 2022
III. F3 > F2
ilişkilerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

(a < b)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
8. Aynı düzlem üzerinde bulunan vektörler şekildeki gibidir.
6. Bir dikdörtgen prizma üzerinde bulunan kuvvetler şekildeki 10 N

gibidir.
37° K çizgisi
2N
2N
20 N 18 N
6N
53° L çizgisi
8N
K ve L çizgileri paralel olduğuna göre, kuvvetlerin
Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesi kaç N’dir? bileşkesi kaç N’dir? (sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
A) 5 B) 6 2 C) 8 D) 10 E) 12 A) 2 B) 4 C) 4 2 D) 8 E) 2 2
5.E 6.D 7.D 8.C
11
2 VEKTÖRLER
1. Aynı düzlemde bulunan ÂA, ÂB, ÂC, ÂD, ÂE vektörleri şekildeki 3. Aynı düzlemdeki ÂF1, ÂF2 ve ÂF3 kuvvetlerinden ÂF1 + ÂF2,
gibidir. ÂF3 + ÂF1 toplamları ve ÂF3 kuvveti şekildeki gibidir.
ÂB
ÂA
ÂC
ÂF3 + ÂF1
ÂE ÂF1 + ÂF2
ÂD
Buna göre, bu vektörlerin bileşkesinin doğrultusu, ÂF3

hangi vektör ile aynıdır?
(Bölmeler eşit aralıktadır.)
Buna göre, ÂF2 kuvveti aşağıdakilerden hangisidir?
A) ÂA B) ÂB C) ÂC D) ÂD E) ÂE A) B) C)
D) E)
2. Aynı düzlem üzerindeki ÂK ve ÂL vektörlerinden oluşan

ÂK + ÂL ve ÂK – ÂL vektörleri şekildeki gibi olup bu vektörlerin
bileşkesinin +y yönünde olduğu biliniyor.
+y
ÂK + ÂL
ÂK – ÂL
a b 4. Bir düzlem üzerindeki ÂA, ÂB, ÂC ve ÂD vektörlerinin bileşkesi

–x +x
sıfırdır.
ÂA
ÂC
–y
a
a > b olduğuna göre, 4a 3a
a
I. ÂK vektörü +y yönündedir.
II. ÂL vektörü –x yönündedir.
III. ÂK + ÂL vektörünün büyüklüğü, ÂK – ÂL ninkine eşittir. ÂB
ÂD
yargılarından hangileri doğrudur?
ÂC ve ÂD vektörlerinin büyüklükleri E ise, ÂA + ÂB
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II vektörünün büyüklüğü kaç E’dir?
D) II ve III E) Yalnız III A) 1 B) 2 C) 2 D) 3 E) 3
1.C 2.A 3.B 4.A
12
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Aynı düzlemde bulunan ÂF1, ÂF2, ÂF3 kuvvetleri şekildeki gibi 7. Bir paralelkenarın üzerine 12 N, 6 N, 6 N büyüklüğündeki
verilmiştir. kuvvetler ile ÂF ve ÂE kuvvetleri şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
12 N
ÂF1 = 20 N
60°
6N
ÂF 3
ÂF
ÂF = 15 N
2
53°
6N ÂE
60°
(sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
Buna göre, bu beş kuvvetin bileşkesi kaç N’dir?
A) 40 B) 40 2 C) 20 D) 25 2 E) 25
A) 3 B) 6 C) 12 D) 24 E) 36
8. Ahmet’in bahçedeki kulübesinden kaçan köpeği önce

100 m kuzeydoğu (KD) yönüne, sonra 60 m batı yönüne
yatay düzlemde doğrusal olarak gidiyor. Köpeğinin
kaçtığını gören Ahmet ise bu sırada onu aramak için
kulübenin bulunduğu noktadan 60 m batı yönüne doğru
koşarak vişne ağacının yanında duruyor.
Kuzey
KB KD
45°
Batı 45° Doğu
6. Paralel iki doğru arasına yerleştirilen kuvvetler şekildeki

gibidir. GB GD
Güney
4N
Şekilde verilen yön okuna göre yatay düzlemde
hareket eden Ahmet’in, köpeğinin gittiği noktaya
N ulaşması için vişne ağacının yanından koşması
gereken en yakın mesafe ve yön aşağıdakilerin
4N hangisinde doğrudur?
2N A) 50ñ2 m; Kuzey
ÇIKMIŞ SORU
B) 60 m; Kuzeybatı (KB)
5N
C) 60ñ2 m; Kuzeydoğu (KD)
D) 100 m; Kuzeydoğu (KD)
Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesi kaç N’dir? E) 100ñ2 m; Kuzeydoğu (KD)

AYT - 2023
A) 6 B) 9 C) 12 D) 15 E) 20
5.A 6.D 7.E 8.D
13
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BAĞIL HAREKET
Bağıl Hareket 1. Aynı doğrultuda hareket eden P ve R araçlarının

• Hareket eden iki cismin birbirine göre hareketine bağıl hareket, birbirlerine göre hızlarının büyüklüğü ϑ’dir.
cisimlerden birinin diğerine göre hızına da bağıl hız denir. Buna göre, P ve R araçlarının hızlarının büyüklüğü,
Âϑbağıl = Âϑgözlenen – Âϑgözlemci
P’nin hızı R’nin hızı
• K ve L araçlarının hareket yönleri ve hızları Şekil 1’deki gibi I. ϑ ϑ
olsun.
II. 2ϑ ϑ
ÂJK Kuzey
III. 3ϑ 4ϑ
K
Batı
ile verilenlerden hangileri olabilir?
ÂJL
L
Doğu A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Güney
Şekil 1
K aracının L aracına göre hızı;
Âϑbağıl = ÂϑK – ÂϑL
Bir başka deyişle gözlemcinin hız vektörü (ÂϑL) ters çevrilip

gözlenenin hız vektörüyle (ÂϑK) toplanır.
Kuzey
– ÂJL
ÂJK
ÂJbağıl
Batı Doğu
2. Birbirine paralel yollarda sabit büyüklükteki hızlarla hareket
eden K ve L araçlarından K aracı yere göre batı yönünde
60 km/sa hızla hareket etmektedir.
Güney
• Aynı doğrultuda hareket eden K, L ve M araçlarının hareket
yönleri ve hız büyüklükleri Şekil - 2’deki gibi olsun.
J= 60 km/sa
K
ÂJK = 3J Batı Doğu
K
L
–x ÂJL = 5J
L +x
ÂJM = J
M K aracının şoförü L aracını doğu yönünde 20 km/sa
hızla hareket ediyormuş gibi gördüğüne göre, L
Şekil 2 aracının yere göre hızı ve hareket yönü için ne
söylenebilir?
K aracının L aracına göre hızı;
ÂJK = 3J Yön Hız (km/sa)
ÂJbağıl = 2J
–ÂJL = 5J
Sonuç:
–x
A) Doğu 40
B) Batı 80
L aracının M aracına göre hızı;
C) Batı 40
ÂJL = 5J
D) Doğu 80
ÂJbağıl = 6J +x
Sonuç:
– ÂJM = J E) Batı 20
1.E 2.C
14
1.
Tanımak
Lazım BAĞIL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Aynı düzlemde hareket eden P, R ve S araçlarının yere 5. Doğu yönünde 2ϑ hızıyla hareket eden bir band üzerindeki
göre hız vektörleri şekildeki gibidir. Nuray, batı yönünde sabit ϑ hızıyla hareket etmekte olan
Erhan’ı duruyor olarak görmektedir.
Kuzey
JR Nuray
JP
Batı Doğu
2J
Erhan
JS J
Güney
Batı Doğu
Buna göre, R aracının P ve S araçlarına göre hareket
yer
yönleri için ne söylenebilir?
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) Buna göre, Nuray’ın banda göre hızı, hangi yönde kaç
ϑ’dir?
P’ye göre S’ye göre
A) Doğu Güney Yön Büyüklük
B) Güneydoğu Kuzey A) Doğu 3ϑ
C) Batı Güney B) Doğu ϑ
D) Batı Kuzey C) Batı ϑ
E) Doğu Kuzey - batı D) Batı 3ϑ
E) Batı 2ϑ
6. Batı - doğu doğrultusunda hareket eden K, L ve M

araçlarının hız - zaman grafikleri şekildeki gibi olup K aracı
batıya gitmektedir.
Hız
JK K
JL L
4. Aynı düzlemde hareket eden X, Y, Z araçlarından X ve Z
araçlarının yere göre hız vektörleri ÂϑX ve ÂϑZ ile Y aracının 0 Zaman
t
X aracına göre hız vektörü ÂϑYX Şekil 1’deki gibidir. –JM M
ϑYX
1 2
Buna göre; 0 - t zaman aralığında,
ϑX 3
I. K aracı L aracını doğuya doğru hareket ediyor görür.
4
II. K aracının L’ye göre hızı, M aracına göre hızından
ϑZ 5 küçüktür.
Şekil 1 Şekil 2 III. M aracı, L aracını kendisiyle zıt yöne hareket
Buna göre, Y aracının Z aracına göre hız vektörü, ediyormuş gibi görür.
Şekil 2’de verilen 1, 2, 3, 4, 5 numaralı vektörlerden
hangisidir?
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III
3.D 4.A 5.D 6.E
15
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BAĞIL HAREKET
Bileşik Hareket (Nehir Problemleri) 1. Akıntı hızının ÂϑA olduğu bir nehirde, suya göre hızı ÂϑM
Bir yüzücünün durgun bir sudaki yüzme hızına suya göre hız, olan bir motor, kıyıya paralel KL doğrusu boyunca hareket
yüzücünün nehirde olduğu durumda suya göre hız ile akıntı ederek K’den L’ye 2t sürede gidip hızının büyüklüğünü
hızının vektörel toplamına ise yere göre hız (yerde duran bir
değiştirmeden L’den K’ye 3t sürede geri dönüyor.
gözlemciye göre hız) denir.
1- Akıntı İle Aynı Doğrultuda Hareket: K L
Bir yüzücünün suya göre hızı ϑ, akıntı hızı sabit ve ϑA olsun.

ÂJM ÂJA
JA
J J Nehr
K L
X Motor ve akıntının hız büyüklükleri ϑM ve ϑA olduğuna

j
M
göre, oranı kaçtır? (Motorun boyutları önemsizdir.)
Yüzücü K’den L’ye giderken; j
A
X = (ϑ + ϑA) • t1 A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
Yüzücü L’den K’ye dönerken
X = (ϑ – ϑA) • t2
bağıntılarından, yüzücünün gidiş ve dönüş süreleri 2. Sabit hızla akmakta olan bir nehrin kıyısındaki O
hesaplanabilir. noktasından yüzmeye başlayan K yüzücüsünün yere göre
hızı ϑK, L yüzücüsünün suya göre hızı ϑL ve akıntı hızı ϑA
şekildeki gibidir.
2- Akıntıyla Farklı Doğrultuda Hareket:
P R S T U
Genişliği d olan bir nehirde O noktasından suya giren bir
yüzücü, L noktasından karşı kıyıya çıkar. JA
X
K L
ÁJL ÁJ K
ÂJA L K
d ÂJ
r
ye
ÂJ
O
O
• Yüzücünün sürüklenme miktarı; Buna göre, yüzücüler hangi noktadan karşı kıyıya
çıkar?
|KL| = X = ϑA • tçıkış
• Yüzücünün karşı kıyıya çıkış süresi;
d
tçıkış = K yüzücüsü L yüzücüsü
j
bağıntılarıyla hesaplanabilir. A) S R
• Buradaki J, yüzücünün suya göre hızının akıntıya dik olan B) U P
bileşenidir. C) S P
• Yüzücünün karşı kıyıya çıkma süresi, akıntı hızından
D) T R
bağımsızdır.
E) T S
1.B 2.C
16
2.
Tanımak
Lazım BAĞIL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Akıntı hızının ϑA olduğu bir nehirde suya göre hızı 5. K ve L yüzücüleri şekildeki nehrin O noktasından suya
şekildeki gibi ϑ olan bir yüzücü karşı kıyıya t sürede göre ÂϑK ve ÂϑL hızları ile aynı anda yüzmeye başlıyorlar.
çıkmaktadır. K yüzücüsü bir süre sonra A noktasına ulaşmaktadır.
A E
ÁJA
d D F
ÁJ ÁJ K C
B
ÁJL
Nehrin genişliği d olduğuna göre, t süresi;
O
I. d
Buna göre, K yüzücüsü A noktasına ulaştığı anda L
II. ϑA
yüzücüsü hangi noktada bulunur?
III. ϑ (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) F B) B C) C D) D E) E
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
4. Akıntı hızının ÂϑA olduğu bir nehirde suya göre hızları

Âϑ , Âϑ ve Âϑ olan P, R ve S kayıkları şekildeki
P R S
konumlardan aynı anda harekete başlamıştır.
ÁJA
6. Akıntı hızının doğuya doğru 6 m/s olduğu bir nehire
ÁJR
O noktasından şekildeki gibi giren bir yüzücünün suya
göre hızı 5 m/s’dir.
ÁJP ÁJS
K
ÂJA = 6 m/s
d = 24 m ÂJ = 5 m/s
Kayıkların karşı kıyıya çıkış süreleri sırasıyla tP, tR ve
tS olduğuna göre, bu nicelikler arasındaki ilişki nedir? 37o
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) O
Buna göre, yüzücü, K noktasından kaç m uzaklıkta
A) tR > tS > tP B) tP > tS > tR
karşı kıyıya çıkar?
C) tP = tS = tR D) tP = tS > tR (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
E) tR > tP = tS A) 12 B) 16 C) 18 D) 20 E) 24
3.C 4.D 5.C 6.B
17
1 BAĞIL HAREKET
1. Bir otoyolda sabit hızlarla doğuya doğru hareket etmekte 3. Aynı düzlemde hareket eden K ve L araçlarının yere göre
olan şekildeki P, R, S araçlarından S aracı, P aracını hız vektörleri Şekil 1, 2 ve 3’teki gibidir.
doğuya R aracını ise batıya hareket ediyormuş gibi JK
görüyor. JK
JK
JL
Batı Doğu
JL
P JL
Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3
R K aracının L aracına göre hızının büyüklüğü, Şekil 1, 2

ve 3’te sırasıyla ϑ1, ϑ2, ϑ3 olduğuna göre, bu
S nicelikler arasındaki ilişki nedir?
Buna göre,
A) ϑ1 > ϑ2 = ϑ3 B) ϑ2 > ϑ3 > ϑ1
I. S aracının yere göre hızı, P aracınınkinden
C) ϑ3 > ϑ1 > ϑ2 D) ϑ1 > ϑ3 > ϑ2
küçüktür.
II. R aracının yere göre hızı, S aracınınkinden E) ϑ1 > ϑ2 > ϑ3
büyüktür.
III. P aracı, R aracını batıya hareket ediyormuş gibi
görür.
yargılarından hangileri doğrudur? 4. Merkezinden tavana bağlı olan bir makaranın etrafına
sarılmış bir ipe bağlanan K, L ve M cisimleri şekildeki
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
konumlarda hareketsiz tutulmaktadır. Cisimler serbest
D) I, II ve III E) I ve II bırakıldıktan t süre sonra K cisminin hızı Âϑ olmaktadır.
2. A ve B araçların yere göre hız vektörleri ile C aracının K

B aracına göre hız vektörü ÂϑCB Şekil 1’deki gibidir.
M
ÂJA 1
2
Buna göre, t anında K’nin L’ye göre hızı ile L’nin M’ye
ÂJB 3
göre hızı için ne söylenebilir?
4
ÂJCB 5 K’nin L’ye göre hızı L’nin M’ye göre hızı
Şekil 1 Şekil 2 A) –2ϑ 0
Buna göre, A aracının C aracına göre hız vektörü B) 2Âϑ ϑ

Şekil 2’de verilenlerden hangisidir? C) 2Âϑ 0
D) 0 2Âϑ
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 E) –2Âϑ –2Âϑ
1.B 2.A 3.E 4.C
18
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Akıntı hızının yatay doğrultuda ϑ olduğu bir nehirde, suya 7. Bilgi: Akıntı hızının sabit olduğu bir nehirde yüzmekte
göre 1 m/s ve 9 m/s sabit hızlarla şekilde verilen olan bir yüzücünün yere göre hızı, suya göre hızı ile akıntı
konumlardan yüzmeye başlayan iki yüzücü O hizasında hızının vektörel toplamına eşittir.
karşılaşıyorlar.
d d Akıntı hızının ÂϑA olduğu bir nehirde, O noktasından suya
JA = J
giren K yüzücüsünün yere göre hızı ile L yüzücüsünün
suya göre hızı şekildeki gibidir.
J1 = 1m/s J2 = 9 m/s Kuzey
ÂJA
ÂJL ÂJK
Batı
O
Doğu
Buna göre, akıntı hızının büyüklüğü kaç m/s’dir? L K
(Yüzücülerin boyutları önemsizdir.) O
Güney
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Buna göre, K yüzücüsü L yüzücüsünü hangi yöne kaç
birim hızla hareket ediyormuş gibi görür?
(Bölmeler eşit aralıklı ve 1 birimdir.)
Yön Büyüklük
A) Batı 1 birim
B) Doğu 1 birim
C) Batı 2 birim
D) Doğu 2 birim
E) Kuzey 1 birim
6. Akıntı hızının sabit ve ÂϑA olduğu bir nehirde, O

noktasından suya giren K ve L yüzücülerinin suya göre
hızları şekildeki gibidir.
ÂJA 8. Aynı yatay düzlemde bir tren yere göre batı yönünde
15 m/s’lik sabit hızla, bir motosiklet ise yere göre kuzey
ÂJK yönünde 15 m/s’lik sabit hızla hareket etmektedir.
Â JL Bu bilgiye dayanarak, motosiklet sürücüsüne göre

K
trenin hızının büyüklüğü ve yönü aşağıdakilerden
ÇIKMIŞ SORU
L
hangisidir?
O
A) 15 m/s; güneybatı B) 30 m/s; kuzeybatı
K yüzücüsünün karşı kıyıya çıktığı noktanın P
noktasına uzaklığı d ise, L yüzücüsünün karşı kıyıya C) 15ñ2 m/s; güneybatı D) 15ñ2 m/s; kuzeydoğu
çıktığı noktanın P noktasına uzaklığı kaç d’dir?
E) 30 m/s; kuzeydoğu
AYT - 2019
3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2
5.C 6.B 7.A 8.C
19
2 BAĞIL HAREKET
1. Durgun bir su birikintisinde yüzmekte olan K ve L 3. Rüzgarın batıdan doğuya doğru sabit hızla estiği bir
ördeklerinin yere göre hızları ve hareket yönleri şekildeki ortamda, birbirine doğru sabit hızlarla hareket eden K ve L
gibidir. uçakları şekildeki konumlardan geçtikten t süre sonra
karşılaşıyor.
Batı Doğu
Kuzey
Rüzgar Yönü
K
45o
ÂJK= 3 2 m/s
Batı L Doğu
K L
ÂJL = 1 m/s
Güney
Buna göre, t süresinin bulunabilmesi için;
I. K uçağının havaya göre hızı

II. L uçağının havaya göre hızı
Buna göre, K ördeği L ördeğini kaç m/s hızla hareket
ediyormuş gibi görür? III. Rüzgarın hızı
1 1 IV. Uçaklar arası yatay uzaklık
(sin45° = , cos45° = )
2 2 V. Uçakların birbirine göre hızı
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gerekli ve

yeterlidir?
A) I, II ve IV B) III, IV ve V C) III ve V
D) IV ve V E) I, II, III ve IV
2. Bir doğru boyunca hareket eden K ve L araçlarının hız -

zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Hız
K
K
4. Bilgi: Sabit hızlarla aynı yöne doğru hareket eden iki
0 Zaman aracın birbirine göre hızları en küçük, zıt yöne hareket
t 2t
eden iki aracın ise birbirlerine göre hızları en büyük
L değerindedir.
L
Buna göre, aynı düzlemde sabit 10 m/s ve 20 m/s
Buna göre, K aracının şoförü, L aracını 0 - t ve t - 2t hızlarla hareket eden iki aracın birbirine göre
zaman aralıklarında nasıl hareket ediyor görür? hızlarının büyüklüğü;
I. 8 m/s
0-t t - 2t
II. 16 m/s
A) Hızlanıyor Hızlanıyor
III. 32 m/s
B) Yavaşlıyor Yavaşlıyor
C) Sabit hızlı Hızlanıyor ile verilenlerden hangisi olamaz?
D) Hızlanıyor Sabit hızlı A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

E) Sabit hızlı Yavaşlıyor
D) Yalnız I E) II ve III
1.B 2.E 3.D 4.C
20
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Düzgün altıgen biçimindeki bir pistin aynı noktasından eşit 7. Akıntı hızının ÂϑA olduğu bir nehirde, P, R, S ve T
büyüklükteki sabit hızlarla geçen P ve R araçları, oklar yüzücüleri şekildeki konumlardan suya göre ÂϑP, ÂϑR, ÂϑS ve
yönünde hareket ederek 3t süre sonra S noktasında
ÂϑT hızlarıyla aynı anda harekete geçmektedir.
karşılaşıyorlar.
Kıyı
P ÂJT T ÂJA
R O
ÂJP ÂJS
ÂJR
P R S
S Kıyı
Buna göre, Buna göre;
I. t - 2t zaman aralığında, P aracı R aracını duruyor I. P ve T yüzücüleri O noktasında karşılaşırlar.

görür. II. P yüzücüsünün yere göre hızı en büyüktür.
II. Araçların 0 - t ve 2t - 3t zaman aralıklarında III. P ve R yüzücüleri aynı noktadan karşı kıyıya çıkar.
birbirine göre hızları eşit büyüklüktedir.
III. Araçların karşılaşana kadar geçen sürede birbirine
göre hızlarının büyüklüğü değişmez.
A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III
(Araçların boyutlarını önemsemeyiniz.) D) I ve II E) I, II ve III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
6. Akıntı hızının yatay doğrultuda ve sabit 4 m/s olduğu bir

nehire, akıntıya dik olacak şekilde giren bir kayığın suya
göre hızı 10 m/s’dir.
ÂJA = 4 m/s
ÂJ = 10 m/s
d = 60 m
Buna göre, kayık, O noktasından kaç metre uzakta

karşı kıyıya çıkar?
(Kayığın boyutları önemsizdir.)
A) 18 B) 20 C) 24 D) 32 E) 40
5.B 6.C 7.E
21
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 BAĞIL HAREKET
1. Doğrusal bir yolda sabit hızla hareket etmekte olan bir 3. Akıntı hızının doğu yönünde sabit 2 m/s olduğu bir nehirde
otomobilin şoförü yan dikiz aynasına baktığında bulunan kayığın suya göre hızı, doğu yönünde 1 m/s,
arkasından gelen otobüsü kendisine yaklaşıyor, kamyonu kayık üzerinde yürüyen Murat’ın kayığa göre hızı ise batı
ise kendisinden uzaklaşıyor görmektedir. yönünde 1 m/s büyüklüğündedir.
ÂJM = 1 m/s Murat
ÂJA = 2 m/s
ÂJK = 1 m/s
Otomobil, otobüs ve kamyonun hız büyüklükleri Batı Doğu
sırasıyla ϑ1, ϑ2 ve ϑ3 olduğuna göre, bu nicelikler
Buna göre, yerde duran bir gözlemciye göre, Murat’ın
arasındaki ilişki nedir? hızının büyüklüğü kaç m/s’dir?
A) ϑ2 > ϑ1 > ϑ3 B) ϑ3 > ϑ2 > ϑ1 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
C) ϑ2 > ϑ3 > ϑ1 D) ϑ1 > ϑ2 > ϑ3
E) ϑ1 > ϑ3 > ϑ2
4. Bir uçak, havaya göre sabit ϑU hızıyla şekildeki gibi

batıdan doğuya doğru uçmaktadır. Uçak K şehrinden L
şehrine gidip tekrar aynı hız büyüklüğü ile uçarak K
şehrine geri dönmektedir.
Batı Doğu
2. Akıntı hızının kıyıya paralel ve sabit ϑ büyüklüğünde ÂJR
olduğu bir ırmakta, K ve L kayıklarının suya göre hızlarının
büyüklükleri sırasıyla 2ϑ ve ϑ’dir.
ÂJU ÂJU
K L
ÂJA = J
4J Rüzgarın hızı, doğudan batıya doğru olup hız
büyüklüğü sabit ve ϑR olduğuna göre,
2J J
K L I. Uçağın L şehrine doğru giderken yere göre hızı, K
yatay şehrine doğru dönerken yere göre hızından
büyüktür.
II. Uçağın L şehrine gidiş süresi, K şehrine dönüş
süresinden büyüktür.
Bu anda, sabit 4ϑ hızıyla köprüden geçmekte olan bir
III. Rüzgarın hızı daha büyük olsaydı, uçağın L şehrine
aracın, K kayığına göre hızının büyüklüğü ϑK′, L
gidiş süresi azalırdı.
kayığına göre hızının büyüklüğü ϑL′ olduğuna göre,
j l yargılarından hangileri doğrudur?
K
oranı kaçtır?
j l A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
L
5 5
A) 5 B) 4 C) D) 2 E) D) II ve III E) I, II ve III
2 4
1.A 2.E 3.B 4.A
22
22
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Doğu yönünde 3Âϑ hızıyla hareket etmekte olan bir 7. Yağmurun düşey olarak sabit ϑ hızıyla yağdığı bir
kamyonun kasasında bulunan Ali’nin, kamyona göre hızı ortamda, birbirine doğru yürümekte olan Çisem ve Kaan’ın
şekildeki gibi batı yönünde –2Âϑ dir. yere göre hızlarının büyüklükleri sırasıyla ϑ ve 2ϑ’dir.
Batı – 2ÁJ Doğu

3ÁJ
yer
Batı Doğu
2J
Buna göre, Ali’nin yerde duran bir gözlemciye göre J
Çisem Kaan
hareket yönü ve hızı için ne söylenebilir?
yer
Yön Hız büyüklüğü
A) Doğu 2ϑ Buna göre,
B) Batı 5ϑ I. Çisem’in, Kaan’a göre hızının büyüklüğü, bir yağmur

C) Doğu 5ϑ damlasına göre hızının büyüklüğünden fazladır.
II. Yağmur damlasının Kaan’a göre hızının büyüklüğü,
D) Batı ϑ
ñ5ϑ’dir.
E) Doğu ϑ
III. Çisem, Kaan’ı batıya hareket ediyormuş gibi görür.

6. Akıntı hızının doğuya doğru 6 m/s olduğu bir nehirde, suya
göre hızı 10 m/s olan bir yüzücü, şekildeki yönde hareket A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
etmektedir.
Kuzey
ÂJ = 10 m/s
Batı Doğu 8. Durgun bir denizin kıyısında bisiklete binen Cansu’nun
yere göre hızı, doğu yönünde 5 m/s’dir. Kıyıya yakın
ÂJA = 6 m/s 53° yüzmekte olan bir gemi batı yönünde 10 m/s hızla gitmekte
iken üzerinde bulunan Ahmet, gemiye göre doğuya doğru
2 m/s hızla yürümektedir.
ÂJ = 6 m/s Doğu
Güney ÂJA = 2 m/s
Buna göre, kıyıda, akıntıyla aynı yöne 6 m/s hızla Batı

Ahmet
ÂJC = 5 m/s
hareket etmekte olan bir aracın şoförü, yüzücüyü
hangi yöne kaç m/s hızla hareket ediyormuş gibi
ÂJG = 10 m/s
görür?
Cansu
A) Kuzey - Doğu arası, 10 m/s

B) Kuzey, 6 m/s
Buna göre, Cansu’nun Ahmet’e göre hızının büyüklüğü
C) Güney, 8 m/s
kaç m/s’dir?
D) Kuzey - Batı arası, 10 m/s
E) Güney, 14 m/s A) 3 B) 6 C) 9 D) 10 E) 13
5.E 6.A 7.E 8.E
23
23
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Akıntı hızının yatay doğrultuda olduğu bir nehire 2. Birbirine paralel yollarda duruştan harekete geçen K ve L
O noktasından giren bir yüzücünün suya göre hız araçlarının ivme - zaman grafikleri şekildeki gibidir.
vektörünün doğrultusu kesikli çizgiler ile gösterilmiştir.
X Y Z T İvme İvme
a a
0 t 2t 0 t Zaman
Zaman
2t
–a –a
K aracı L aracı
O
Akıntı hızı, yüzücünün suya göre hızından büyük Buna göre, K aracının L aracına göre hızının zamana
olduğuna göre, yüzücü karşı kıyıya hangi nokta ya da bağlı değişim grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi
noktalardan çıkamaz? olabilir?
A) Hız B) Hız
A) Yalnız X B) X ve Y C) Yalnız Y J
t 2t
D) Z ve T E) Yalnız Z 0 0
t 2t Zaman Zaman
–J
C) Hız D) Hız
J
t 2t
0 0
t 2t Zaman Zaman
–J
E) Hız
J
t 2t
0
Zaman
–J
1.B 2.C
24
Orıjinal
® Sorular 1
3. Akıntı hızının sabit ve yatay doğrultuda olduğu bir nehirde 4. Doğrusal bir yolda aynı yöne doğru düzgün hızlanan
A ve B noktalarından aynı anda yüzmeye başlayan iki hareket yapan P ve R araçlarının ivmeleri birbirinden
yüzücünün suya göre hızları şekildeki gibidir. farklıdır. P aracının R aracına göre hızı 1. s sonunda
doğuya doğru 60 m/s, 4. s sonunda batıya doğru
30 m/s’dir.
X Y Z U T Buna göre; yukarıda verilen bilgilere dayanılarak,

A B
Â -A Â -B
I. 2 s sonunda araçlar arası uzaklık
II. Araçların kaçıncı saniye sonunda birbirine göre
hızlarının sıfır olduğu.
Buna göre, yüzücüler hangi nokta ya da noktalarda III. 6. s sonunda araçların birbirine göre hızının
karşılaşamaz? büyüklüğü
niceliklerinden hangileri kesinlikle bulunabilir?
A) X ve Y B) Y ve Z C) Yalnız X
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) U ve T E) Yalnız U
3.E 4.E
25
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR NEW TON’IN HAREKET YASALARI
Sürtünme Kuvveti ve Net Kuvvet 1. Veli, kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu yatay bir
düzlemde durmakta olan 10 kg kütleli koliyi, büyüklüğü
Bulundukları sürtünmeli yüzeylerde oklar yönünde hızlanarak
sabit ve 80 N olan yatay bir kuvvetle şekildeki gibi itiyor.
hareket eden m kütleli cisimlerin serbest cisim diyagramı
çizilerek, üzerine etki eden sürtünme kuvvetleri ile net kuvvetler
m = 10 kg
aşağıdaki gibi gösterilmiştir. (ÂN: tepki kuvveti, Âfs: sürtünme
kuvveti) F = 80 N
1. ÂN hareket yönü
Âf ÁF

Yatay (yer)
ÂG = m • g k = 0,5
Sürtünme kuvveti; Buna göre, koliye etki eden net kuvvetin büyüklüğü
kaç N’dir? (g = 10 m/s2 alınız.)
fs = k • N = k • m • g
Net kuvvet; A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
Fnet = F – fs
2. F • snà ÁF
hareket yönü
ÂN
a
F • cosà
2. Sürtünmeli, eğik bir düzlemde, ağırlığı ÂG olan bir cisim ÂF
Âf kuvveti ile şekildeki yönde harekete geçirilmiştir.
s
G=m•g ÁF
Hareket
Sürtünme kuvveti; yönü
fs = k • N = k • (m • g – F • sina)
Net kuvvet;
Fnet = F • cosa – fs
a
3. hareket yönü
ÂN Buna göre, cisme ait serbest cisim diyagramı
K
Tp K cismi için, aşağıdakilerden hangisi gibidir?
Âfs Fnet = Tip – fs (ÂN: yüzey tepkisi, ÂFs: sürtünme kuvveti, hava direnci
önemsizdir.)
Tp L cismi için,
GK = m • g
F = m • g – Tip ÂN ÂN ÂN
net ÂF ÂF
L A) B) C)
ÂF
ÂFS ÂFS
GL = m • g ÂFS
ÂG ÂG
ÂG
4. ÂN Sürtünme kuvveti;
Âf ha
s
re fs = k • N = k • m • g • cosa D) ÂN E) ÂN ÂF
ÂF
ke
ty ÂF S
m
m gs ön Net kuvvet;
gc à n
à ü
os
à Fnet = m • g • sina – fs G sina
G = m•g ÂFS G cosa
à ÂG
1.C 2.D
26
1.
Tanımak
Lazım NEW TON’IN HAREKET YASALARI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Sürtünmeli düşey duvarda bulunan m kütleli bir cisme, 5. Sürtünmeli yatay düzlemde birbirine iple bağlı ağırlıkları
büyüklüğü 3 mg olan yatay bir F kuvveti şekildeki gibi sırasıyla ÂGK ve ÂGL olan K ve L cisimlerinden oluşan
uygulanıyor.
sisteme bir ÂF kuvveti yatay olarak şekildeki gibi
Düşey duvar uygulanıyor.
p
m K L ÂF
F = 3mg Yatay
Yatay
Cisimler harekete geçebildiğine göre, K cisminin
serbest cisim diyagramı aşağıdakilerden hangisinde
doğru çizilmiştir? (ÂN: düzlemin tepki kuvveti, Âfs: sürtünme
kuvveti, ÂT: ipteki gerilme kuvveti)
Duvar ile cisim arasındaki sürtünme katsayısı 0,5
olduğuna göre; A) ÂN B) C) ÂN
I. Cisme etki eden sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, ÂF ÂT

cismin ağırlığından büyüktür. Âfs ÂT Âf s Âfs
GK
II. Cisim serbest bırakıldığında düşey yukarıya doğru ÂGK
hareket eder.
D) ÂN E)
III. Cisme etki eden net kuvvet sıfırdır.
yargılarından hangileri doğrudur? ÂT ÂF

Âf s Âf s
GK
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
6. O noktasından geçen sürtünmesiz

mil etrafında dönen ve kütlesi
önemsiz sabit bir makaradan
O
p geçirilen ipin uçlarına bağlı kütleleri
2 kg ve 5 kg olan K ve L cisimleri
L 5 kg şekildeki konumlardan serbest
2 kg K
4. Kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu eğik düzlemde bırakılıyor.
bulunan 5 kg kütleli bir cisim, serbest bırakıldığında aşağı Buna göre,
doğru hızlanmaya başlıyor.
I. Sisteme etki eden net kuvvet 30 N’dur.
m
=
5
kg II. İpte oluşan gerilme kuvveti K cisminin ağırlığına
eşittir.
k=
0,
5 III. K ve L cisimlerine etki eden net kuvvetlerin yönleri
zıttır.
37°
Yatay
Buna göre, cisme etki eden net kuvvetin büyüklüğü (g = 10 m/s2 alınacak.)
kaç N’dir? (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2, hava
direnci önemsizdir.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
3.B 4.B 5.D 6.C
27
2.
bölüm
Sürtünmesiz Yüzeylerde Net Kuvvetin Etkisinde Hareket 1. Kütleleri 2 kg ve 6 kg olan X ve Y cisimleri bir iple birbirine
Newton’un ikinci hareket yasasına göre, bir cisim net kuvvetin bağlanıp sürtünmesiz bir düzlemde 50 N büyüklüğündeki
etkisinde kalırsa ivmeli hareket yapar. Cisme etki eden net F kuvveti ile şekildeki gibi çekiliyor.
kuvvetin cismin ivmesine oranı cismin kütlesini verir. F = 50 N
Fnet 37°
m= = sabit (a: ivme) X Y
a Yatay
2 kg 6 kg
Şekil 1 ve 2’deki düzeneklerde sistemin ivmesi ve ipte oluşan
gerilme kuvveti hesaplanmıştır. Buna göre, cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme
Sistemin ivmesi; kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir?
Fnet = Mtop • a (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
O
60 – 30 – 10 = 10 • a A) 8 B) 10 C) 12 D) 16 E) 20
S1 p
3 kg a = 2 m/s2
T1
30 N S1 ipinde oluşan gerilme kuvvetinin
S2 p
6 kg
büyüklüğü,
T2
1 kg Fnet = m • a
60 N
10 N 60 – T = 6 • 2
1
Şekl 1 T = 48 N
1
S2 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü
F
net
=m•a
T2 – 10 = 1 • 2
T2 = 12 N
3 kg
Sistemin ivmesi;
S1 p Fnet = Mtop • a
S2 p
T2 T1
6 kg
1 kg
30 – 10 = 10 • a 2. Kütleleri 2 kg, 3 kg ve 5 kg olan P, R, S cisimleri ile
2 hazırlanan şekildeki düzenekte R ve S cisimleri ok
10 N 30°
30 N a = 2 m/s
yönünde hareket etmektedir.
1
(sn30° = (
2
Şekl 2
S1 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü,

Fnet = m • a R 3 kg
ok
30 – T1 = 6 • 2
2 kg P
T1 = 18 N S 5 kg
S ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü,

2 Sürtünmeler önemsenmediğine göre R ve S cisimlerini
Fnet = m • a birbirine bağlayan ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü
kaç N’dir? (g = 10 m/s2 alınız.)
T2 – 10 = 1 • 2
T2 = 12 N A) 10 B) 20 C) 25 D) 30 E) 40
1.B 2.B
28
2.
Tanımak
3. Kütleleri 1 kg, 2 kg ve 3 kg olan K, L ve S cisimleri ile 5. Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki düzenekte

oluşturulan sürtünmesiz düzenek şekildeki konumdan birbirine iple bağlı K ve L cisimlerinin kütleleri 5 kg ve 15
serbest bırakılıyor. kg’dır.
1 kg 2 kg
K L
15 kg
5 kg L
K
53° 37°
S 3 kg yatay
Buna göre, cisimler serbest bırakıldığında K cisminin

Buna göre, sistemin ivmesinin büyüklüğü kaç m/s 2 ivmesi kaç m/s2 olur?
dir? (g = 10 m/s2 alınız.) (sin37° = 0,6, sin53° = 0,8, g = 10 m/s2alınız.)
5 15
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) 2 B) C) 3 D) 5 E)
2 2
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği Şekil 1’deki düzenekte

kütleleri m ve 3m olan K ve L cisimleri serbest bırakılıyor.
Bu durumda cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme
kuvveti T, sistemin ivmesinin büyüklüğü a olarak ölçülüyor.
m
K
L 3m
6. Kütleleri 4 kg ve 6 kg olan K ve L cisimleri bir iple birbirine
m K L 3m bağlanıp büyüklüğü sabit ve 120 N olan bir ÂF kuvvetiyle
şekildeki gibi düşey olarak yukarı doğru çekilmektedir.
Şekl 1 Şekl 2 Düşey
Buna göre, Şekil 1’deki düzenek Şekil 2’deki hale ÂF = 120 N

getirilirse a ve T nicelikleri ilk durumuna göre nasıl
değişir? 4 kg
K
a T
6 kg
A) Değişmez Değişmez L
B) Artar Azalır Buna göre, cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme

C) Azalır Artar kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir?
D) Azalır Azalır (Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2 alınız.)
E) Artar Artar A) 72 B) 80 C) 90 D) 96 E) 100
3.D 4.B 5.B 6.A
29
3.
bölüm
Sürtünmeli Yüzeylerde Net Kuvvetin Etkisinde Hareket 1. Kinetik sürtünme katsayısının 0,4 olduğu buzlu, yatay bir
• Kütlesi 2 kg ve 3 kg olan K ve L cisimleri birbirine iple yolda Ali, kızak üstünde durmakta olan Hamza’yı yola
bağlanarak kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu yatay paralel ve büyüklüğü 200 N bir kuvvetle şekildeki gibi
bir yolda büyüklüğü 40 N olan bir ÂF kuvvetiyle şekildeki gibi itmektedir.
çekilirse;
2 kg 3 kg
p
K L ÁF = 40 N F = 200 N
fs1 fs2 Yatay
k = 0,5
Sistemin ivmesi;
k = 0,4 Yol (yatay)
fs = k • N = 0,5 • 20 = 10 N
1
fs2 = k • N = 0,5 • 30 = 15 N Hamza’nın kütlesi 20 kg olduğuna göre, ivmesinin
Fnet = mtop • a büyüklüğü kaç m/s2 dir?
40 – 25 = 5 • a (g = 10 m/s2 ve kızağın kütlesi önemsizdir.)
2
a = 3 m/s olur.
İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü; A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 8
Fnet = m • a
T – fs = m • a
1
T – 10 = 2 • 3
T = 16 N olur.
• Kinetik sürtünme katsayısının 0,25 olduğu şekildeki eğik

düzlemde kütleleri 5 kg olan özdeş iki cisim ok yönünde
hareket etmektedir.
ok
p
k= G • snà = 50 • 0,6 = 30 N
0,
25 fs
5 kg
2. Yalnız yatay bölümünün sürtünmeli olduğu şekildeki
G = 50 N 37° düzenekte birbirine iple bağlı 2 kg ve 3 kg kütleli iki cisim
ok yönünde hareket etmektedir.
Sistemin ivmesi;
2 kg
fs = m • g • k • cosa = 5 • 10 • 0,25 • 0,8 = 10 N ok
Yatay p 3k
Fnet = mtop • a g
k = 0,5
50 – 30 – 10 = 10 • a
30° Yatay
a = 1 m/s2 olur.
İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü Yatay bölümün kinetik sürtünme katsayısı 0,5
olduğuna göre, sistemin ivmesi kaç m/s2 dir?
Fnet = m • a
(sin30° = 0,5, g = 10 m/s2 alınız.)
50 – T = 5 • 1
3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
T = 45 N olur. 2 2
1.D 2.A
30
3.
Tanımak
3. Kütlesi 5 kg olan bir cisme 50 N büyüklüğündeki ÂF kuvveti 5. Sürtünmeli eğik düzlemin K noktasında duran m kütleli bir
şekildeki gibi uygulanıyor. buz parçası, serbest bırakıldıktan bir süre sonra
L noktasına ulaşıyor.
ÂF = 50 N
m Buz
5 kg 37° Yatay
Yatay K
k = 0,5
k
¹
0
Yol ile cisim arasındaki kinetik sürtünme katsayısı 0,5
L
olduğuna göre, cismin ivmesi kaç m/s2 dir?
(sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2) Buz, hareketi sırasında sürekli eridiğine göre,
K noktasından L noktasına giderken buza ait;
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
I. üzerine etki eden net kuvvet,
II. üzerine etki eden sürtünme kuvveti,
III. ivme
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü azalır?

(Yol boyunca sürtünme katsayısı sabittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
4. Sürtünmeli bir yüzeyde durmakta olan özdeş K ve L

cisimleri büyüklüğü sabit bir ÂF kuvvetiyle şekildeki gibi
çekilerek hareket ettiriliyor.
p
K L ÂF 6. Kinetik sürtünme katsayısının 0,2 olduğu şekildeki eğik
Yatay düzlemde kütlesi 5 kg olan bir koli, büyüklüğü 53 N olan
bir ÂF kuvvetiyle yukarıya doğru çekilmektedir.
Buna göre,
ÂF
I. ÂF kuvvetinin büyüklüğü, K cismine etki eden =
53
sürtünme kuvvetinden fazladır. N
II. İpte oluşan gerilme kuvveti, L cismine etki eden k= m = 5 kg

sürtünme kuvvetinden büyüktür. 0,
2
III. K ve L cisimlerine etki eden net kuvvetler eşittir.
37°
Buna göre, kolinin ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 dir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8 ve g = 10 m/s2 alınız.)
D) II ve III E) I, II ve III A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7
3.E 4.E 5.C 6.B
31
1 NEWTON’IN HAREKET YASALARI
1. Sürtünmeli yatay düzlemde birbirine ip ile bağlı K ve L 3. Sürtünmesiz masa üzerine kurulan şekildeki sistem
cisimlerine büyüklüğü sabit ÂF kuvveti şekildeki gibi serbest bırakılıyor.
uygulandığında cisimler ok yönünde Âa ivmesi ile hareket
S1 p S2 p
ediyor.
K L
Áa S3 p
p
K L ÂF
Yatay M
Buna göre, L cismine etki eden kuvvetlerin serbest

cisim diyagramı aşağıdakilerin hangisinde doğru
olarak gösterilmiştir? Buna göre,
(ÂG: L cisminin ağırlığı. ÂT: ip gerilmesi I. S2 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü

Âfs: sürtünme kuvveti S1 ipindekine göre daha büyüktür.
ÂN: düzlemin tepki kuvveti) II. M cisminin ağırlığı, S1 ipinde oluşan gerilme
kuvvetinden büyüktür.
A) ÂN B) C) ÂN
III. L cisminin ivmesi, K cismininkine göre daha
ÂT ÂF ÂF ÂT ÂF
Âfs büyüktür.
Âfs Âf
s
G
D) E) ÂN
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
ÂT
ÂF ÂF
Âfs Âfs
ÂG
4. Sürtünmelerin ve makara kütlesinin ihmal edildiği bir

ortamda kütleleri m, 2m ve m olan K, L ve S cisimleri ile
şekildeki düzenek hazırlanıyor.
2. İçindeki yükler ile beraber toplam kütlesi 10 kg olan bir

kızak, şekildeki gibi Sibirya kurdunun uyguladığı 80 N
büyüklüğündeki bir kuvvetle çekilmektedir.
F = 80 N m K L 2m
Yol (yatay)
k = 0,6 S m
Yol ile kızak arasındaki kinetik sürtünme katsayısı 0,6 Sistem serbest bırakıldığında makarayı tavana
bağlayan ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü
olduğuna göre, kızağın 5 s’de aldığı yol kaç metredir?
kaç mg’ye eşittir? (g = yer çekimi ivmesi)
(g = 10 m/s2 ve kızak başlangıçta durgundur.)
3 5 7
A) 15 B) 20 C) 25 D) 40 E) 50 A) B) C) 3 D) E) 2
2 2 2
1.A 2.C 3.B 4.C
32
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Kütlesi 2 kg olan bir cisim F büyüklüğünde sabit bir 7. Sürtünmeli yatay bir düzlemde aynı yönde hareket
kuvvetin etkisinde aşağı doğru ok yönünde sabit hızla etmekte olan kütleleri eşit P ve R cisimlerinin hız - zaman
kaymaktadır. grafikleri şekildeki gibidir.
Duvar Hız
3J P
2 kg
2J R
ÂF
ok Yatay J
Zaman
0 t

Düşey duvar ile cismin arasındaki kinetik sürtünme
I. P cisminin ivmesi, R cismininkinden büyüktür.
katsayısı 0,2 olduğuna göre, F kuvveti kaç N’dir?
II. P ve R cisimlerine etki eden net kuvvetlerin
(g = 10 m/s2 alınız.) büyüklükleri eşittir.
A) 40 B) 50 C) 80 D) 100 E) 200 III. P cismine etki eden sürtünme kuvveti,

R cismininkinden küçüktür.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız II
8. Düşey kesiti verilen şekildeki düzenekte birbirine iple bağlı

olan K ve L cisimlerinin kütleleri 4 kg ve 6 kg’dır.
4 kg
6. Kütlesi m olan bir araba yatay bir yolda ok yönünde F = 50 N
K
hareket ederken fren yapıp kayarak bir süre sonra
Yatay
duruyor. 6 kg
L
ok
30°
yatay
Yatay (yer)
Yol ile lastikler arasındaki kinetik sürtünme katsayısı K cismi, büyüklüğü sabit ve 50 N olan bir F kuvvetiyle
k, yer çekimi ivmesi g olduğuna göre, arabanın
şekildeki gibi çekildiğine göre, sistemin ivmesinin
yavaşlama ivmesini veren bağıntı nedir?
1
büyüklüğü kaç m/s2 dir? (sin30° = , g = 10 m/s2
k•g 2
m
A) B) g • k C) m alınız. Sürtünmeler önemsizdir.)
g•k
g k 3 5
D) E) g A) 1 B) C) 2 D) E) 3
k 2 2
5.D 6.B 7.C 8.C
33
1. Bilgi: Bir cisme etki eden net kuvvet, cismin kütlesi ile 3. Kinetik sürtünme katsayısının sabit olduğu yatay bir
ivmesinin çarpımına eşittir. düzlemde birbirine iple bağlı 1 kg ve 3 kg kütleli K ve L
demir kasaları büyüklüğü sabit ve 20 N olan bir ÂF
Fnet = m • a
kuvvetiyle çekildiğinde ok yönünde sabit hızla hareket
Yatay düzlemde durmakta olan bir cisme etki eden net ediyor.
kuvvetin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. musluk
Net kuvvet ok
0
2t 3t
Zaman
ÁF = 20 N
t K L
–F
Yatay (yer)
mK = 1 kg m L = 3 kg
Buna göre,
I. Cismin 0 - t zaman aralığındaki hız değişiminin Buna göre; K demir kasası, musluk altından geçerken
büyüklüğü, 2t - 3t zaman aralığındakine eşittir. kasaya 1 kg kütleli su dolarsa bu andan itibaren
II. Cisim, t - 2t zaman aralığında düzgün doğrusal sistemin hareket ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 olur?
hareket yapmıştır. (Kasa su sızdırmıyor ve g = 10 m/s2 dir.)
III. Cismin 0 - t zaman aralığındaki hareket yönü,
2t - 3t zaman aralığındakine zıttır. A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 3 E) 5
D) II ve III E) I, II ve III 4. Şekildeki sürtünmesi önemsiz düzenekte, bir buz kütlesine

bağlı K cismi ok yönünde hızlanarak hareket etmektedir.
Bu durumda K cismine etki eden net kuvvet F, ipte oluşan
gerilme kuvvetinin büyüklüğü T’dir.
2. Etrafına sarılmış ipin uçlarına kütlesi 2 kg ve 8 kg olan iki
cisim bağlı ağırlıksız bir makara, kütlesi önemsiz bir ip Buz
yardımıyla tavana şekildeki gibi bağlanmıştır.
ok
Tavan p
p K
Hareket sırasında buzun bir kısmı eridiğine göre, F ve

T niceliklerinin değişimi için ne söylenebilir?
8 kg
2 kg
F T
A) Azalır Azalır
Buna göre, sistem hareket ederken makarayı tavana B) Artar Azalır
bağlayan ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü C) Azalır Artar
2
kaç N’dir? (Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s ) D) Artar Artar
A) 30 B) 40 C) 64 D) 72 E) 75 E) Değişmez Değişmez
1.B 2.C 3.A 4.B
34
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Kütleleri 2 kg ve 4 kg olan X ve Y cisimleri sürtünmesi 7. Şekildeki çıkrık sisteminde özdeş K ve L cisimleri şekildeki
önemsiz eğik düzlem üzerinde düzleme paralel ÂF konumlarında tutulmakta iken aynı anda serbest
kuvvetiyle şekildeki gibi çekildiğinde ok yönünde hareket bırakılıyor.
etmektedir.
ÂF
4 kg
ok Y
2 kg
X S1 p S2 p
53°
K L
Cisimleri birbirine bağlayan ipte oluşan gerilme
kuvvetinin büyüklüğü 20 N olduğuna göre, ÂF Buna göre; cisimler hareket ederken,
kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir?
I. L cisminin ivmesi, K cismininkinden büyüktür.
(sin53° = 0,8, cos53° = 0,6, g = 10 m/s2)
II. S1 ipinde oluşan gerilme kuvveti, S2 ipindekinden
A) 50 B) 56 C) 60 D) 64 E) 80
büyüktür.
III. S2 ipinde oluşan gerilme kuvveti, K cisminin

ağırlığından büyüktür.

(Sürtünmeleri önemsizdir.)
6. Hava sürtünmesinin ihmal edildiği bir ortamda

bir kamyon yatay ve doğrusal bir yolda doğu yönünde
sabit hızla yol almaktadır. Bir sandık, bu kamyonun
yatay düzlem olan kasasının üzerindedir ve
kamyona göre durgun hâldedir.
8. Yatay bir yolda durmakta olan bir kamyonetin kasasında
Bu durumda yere göre durgun bir gözlemciye göre,
bulunan 4 kg kütleli bir koli şekildeki gibi dengededir. Kasa
I. Kamyon, sandığa yatay doğrultuda doğu yönünde yüzeyi ile koli arasındaki kinetik sürtünme katsayısı k dir.
bir kuvvet uygulamaktadır. ok
II. Sandık, kamyona düşey doğrultuda aşağıya doğru 4 kg

bir kuvvet uygulamaktadır.
ÇIKMIŞ SORU
III. Sandığın üzerine etkiyen net kuvvet sıfırdır.

Yatay
Kamyonet, ok yönünde sabit 5 m/s2 ivme ile
hızlandığında koli, uzunluğu 8 m olan kasanın arka
ucuna 4 s’de ulaştığına göre, k kaçtır? (Kolinin
boyutları önemsizdir. g = 10 m/s2)
AYT - 2022
A) 0,2 B) 0,3 C) 0,4 D) 0,5 E) 0,6
5.C 6.D 7.B 8.C
35
1. Bilgi: Birbirinin etki alanında bulunan iletken, yüklü iki 3. Serkan, kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu
cismin birbirine uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü, sürtünmeli yatay yolda duran 5 kg kütleli bir sandığı
yük miktarlarıyla doğru, aralarındaki uzaklığın karesiyle şekildeki gibi büyüklüğü sabit ve F olan bir kuvvetle
ters orantılıdır. çekmektedir.
İletken ve pozitif elektrikle yüklü K ve L cisimleri şekilde

verilen konumda tutulmakta iken L cismi serbest
F
bırakılıyor. m = 5 kg
K L p
++ ++ 37°
Yatay
++ ++
Yalıtkan zemn
Yatay (yer)
Buna göre, L cisminin hareketi süresince,
I. üzerine etki eden net kuvvet, Cismin yatayda hareket etmeye başladıktan 4 s
II. ivme, sonraki hızı 24 m/s olduğuna göre, F kuvvetinin
III. hız büyüklüğü kaç N’dir?

(sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2 alınız.)
(Sürtünmeler önemsizdir.) A) 30 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
4. Burak, yaptığı bir deneyde, kütlesi 2 kg olan bir cisim,

sürtünmeli eğik düzlem ve ağırlığı önemsiz makaralar
kullanarak şekildeki düzeneği hazırlıyor. Daha sonra
Burak, hareketli makaranın merkezine bağlı ipi düşey
aşağı 56 N kuvvet uygulayıp çektiğinde cismin harekete
2. Sürtünmeli yatay bir yola 20 m/s ilk hızla giren 4 kg kütleli geçtiğini gözlemliyor.
bir cisme yol boyunca hareketi yönünde büyüklüğü 12 N
olan bir ÂF kuvveti uygulanıyor. Cismin, bu yoldaki hız -
zaman grafiği şekildeki gibidir.
Hız (m/s)
20 m = 2 kg
k = 0,5
F = 56 N
12
37°
yatay
0 Zaman (s)
4 Cisim ile eğik düzlem arasındaki kinetik sürtünme
katsayısı 0,5 olduğuna göre, cismin hareket ivmesinin
Buna göre, yolun kinetik sürtünme katsayısı kaçtır?
büyüklüğü kaç m/s2 dir?
(g = 10 m/s2)
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
20 10 5 4 2 A) 2 B) 4 C) 5 D) 8 E) 10
1.B 2.E 3.C 4.B
36
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Şekildeki sistemde K ve L cisimleri arasındaki kinetik 7. Şekildeki gibi yerleştirilmiş 4 kg ve 1 kg kütleli P ve R
sürtünme katsayısı 0,2’dir. L cismi, büyüklüğü sabit olan cisimleri sürtünmesiz yatay düzlemde durmaktadır.
bir ÂF kuvveti ile çekildiğinde K cisminin ivmesi 5 m/s2 Cisimler, büyüklüğü 20 N olan bir ÂF kuvveti uygulanarak
olmaktadır. harekete geçirilince R cisminin P cismi üzerindeki yerinin
değişmediği gözlemleniyor.
mK = 2 kg
K R
L ÂF
Yatay P
mL = 4 kg ÂF = 20 N
Yatay
Yatay düzlem sürtünmesiz olduğuna göre, Sürtünme yalnız cisimler arasında olduğuna göre,
ÂF kuvvetinin büyüklüğü kaç Newton’dir? sürtünme katsayısının en küçük değeri kaçtır?
(g = 10 m/s2 alınız.) (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 24 B) 28 C) 34 D) 38 E) 40 A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4 D) 0,6 E) 0,8
6. Yatay bir yolda ok yönünde sabit bir ivmeyle hareket

etmekte olan aracın içindeki cisim, araca göre şekildeki
konumdadır.
ok
ip
45°
m
Düşey
Yatay
Buna göre,
I. Cisme etki eden net kuvvet, arabanın hareketi

yönündedir. 8. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemde durmakta olan
II. Yerde duran bir gözlemciye göre cisim 4 kg kütleli cisme düzleme paralel, büyüklükleri sırasıyla
dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. 2 N, 4 N, 8 N, 12 N olan ÂFK, ÂFL, ÂFM, ÂFN kuvvetleri
III. Cisme etki eden net kuvvet, ipte oluşan gerilme uygulanıyor. Bu kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır.
kuvvetinden küçüktür.
Buna göre, cisme uygulanan kuvvetlerden herhangi
yargılarından hangileri doğrudur? biri yok edilirse diğer üç kuvvetin etkisiyle harekete
geçen cisim 2 saniye içinde en fazla kaç metre yol
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III alabilir?
5.D 6.E 7.C 8.B
37
1. Bilgi: İvme, birim zamandaki hız değişimidir. 3. Kütleleri 2m, 4m, 3m ve 3m olan P, R, S ve T cisimleriyle
oluşturulmuş şekildeki sistem düzgün doğrusal hareket
Yatay sürtünmesiz bir düzlemdeki noktasal K cismi, aynı yapmaktadır.
düzlemdeki ÂF1, ÂF2 ve ÂF3 kuvvetlerinin etkisiyle hareket
2m P
ederken t sürede hız değişimi DJ kadar oluyor.
4m R
ÂF1
Hareket
yönü
S 3m
ÂF3
K
T 3m
ÂF2 Buna göre; P ve T cisimleri aynı anda sistemden

çıkartılırsa,
Buna göre, cisme, ÂF3 kuvveti etki etmeseydi aynı
I. Sisteme etki eden net kuvvetin büyüklüğü artar.
sürede cismin hız değişimi kaç DJ olurdu?
II. S cisminin birim zamanda aldığı yol azalır.
3 4
A) 3 B) 2 C) D) E) 1 III. R cismi düzgün yavaşlar ve durur.
2 3
2. Üzerindekilerle birlikte kütlesi 0,8 kg olan tepsi ile kütlesi

0,4 kg olan meyve suyu kutusu, sürtünmesi ihmal edilen
yatay bir masa üzerinde şekildeki gibi bitişik
durmaktadır. Ali, eliyle tepsiye yatay ve sabit bir kuvvet
uygulayarak onu sola doğru iter. Bu kuvvetin etkisiyle
tepsi ve meyve suyu kutusu birlikte hareket eder.
4. Şekildeki sistemde yalnız cisimler arası sürtünmeli olup

sürtünme katsayısı 0,5’dir.
ÂF = 8 N
K 2 kg
ÇIKMIŞ SORU
L 6 kg
2
Meyve suyu kutusunun 5 m/s ivmeyle hareket ettiği Yatay
bilindiğine göre Ali’nin tepsiye uyguladığı kuvvetin
büyüklüğü kaç newtondur? K cismi, büyüklüğü 8 N olan ÂF kuvvetiyle itildiğinde
A) 12 B) 8 C) 6 D) 5 E) 4 L cisminin ivmesi kaç m/s2 olur? (g = 10 m/s2 alınız.)
AYT - 2023
1 3
A) B) 1 C) D) 2 E) 3
2 2
1.D 2.C 3.E 4.B
38
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki sistem ok 7. Makara kütlesinin ve sürtünmelerin önemsenmediği
yönünde hareket ederken N cismine etki eden net kuvvet şekildeki düzenekte, kütleleri m, 2m ve 3m olan K, L ve P
6 N’dir. cisimleri serbest bırakıldıklarında L cismi ok yönünde
2 kg 6 kg
hareket etmeye başlıyor.
S1 p S2 p ok
K L M ok
2m
L
m
N 3 kg K P 3m
Buna göre,
Buna göre, S1 ve S2 iplerindeki gerilme kuvvetlerinin
I. K cismine etki eden net kuvvet, ağırlığından
büyüklüğü için ne söylenebilir? (g = 10 m/s2 alınız.)
büyüktür.
S ipi (N) S2 ipi (N) II. L cismine etki eden net kuvvet, P cisminin
1
ağırlığından küçüktür.
A) 2 4
III. Sisteme etki eden net kuvvetin büyüklüğü,
B) 8 16 L cisminin ağırlığına eşittir.
C) 4 12
D) 2 8
E) 4 16 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) Yalnız II
8. Kütleleri sırasıyla m, 2m ve 3m olan küp şeklindeki

K, L ve M blokları sürtünmesiz yatay düzlem üzerinde
şekilde gösterildiği gibi uygulanan yatay kuvvete
rağmen hareketsiz durmaktadır.
6. Yalnız yatay düzlemin sürtünmeli olduğu sistemde üst
üste konulan 8 kg ve 2 kg kütleli iki cisim şekildeki gibi
Duvar
büyüklüğü 90 N olan bir kuvvet ile düzleme paralel
M
çekilmektedir. Bu durumda ipte oluşan gerilme kuvvetinin
L
büyüklüğü 12 N’dir. K
3m
2 kg Engel Kuvvet 2m
m
p
yatay
ÇIKMIŞ SORU
F = 90 N
8 kg
Yatay
Buna göre K bloğunun L bloğuna uyguladığı temas
kuvvetinin büyüklüğü F ise düşey doğrultudaki
duvarın M bloğuna uyguladığı temas kuvvetinin
Cisimler başlangıçta durgun olduğuna göre, yatay büyüklüğü kaç F’dir?
düzlem ile cisim arasındaki kinetik sürtünme katsayısı
A) 1/4 B) 1/2 C) 1 D) 3/2 E) 2
kaçtır? (g = 10 m/s2, engelin kütlesi önemsizdir.)
AYT - 2020
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,6
5.E 6.C 7.D 8.C
39
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 NEWTON’IN HAREKET YASALARI
1. Serhan, yeni aldığı 30 kg kütleli bulaşık makinesini mutfak 3. Sürtünmesiz doğrusal bir rayda hareket etmekte olan
tezgahının altındaki bölüme iterek yerleştirmek istiyor. 3000 kg kütleli bir lokomotife kütlesi 1000 kg olan bir yük
vagonu çeki demiri yardımıyla şekildeki gibi bağlanmıştır.
m = 3000 kg
F = 210 N m = 1000 kg F = 6000 N
çek Yatay
demr
Yer (yatay)
Vagon Lokomotf
Tren motorunun lokomotife uyguladığı kuvvetin

büyüklüğü sabit ve 6000 N olduğuna göre, vagona etki
eden net kuvvet kaç N’dur? (Çeki demirinin ve
Serhan’ın makineye uyguladığı kuvvet zemine paralel
tekerleklerin kütlesi önemsiz olup g = 10 m/s2 dir.)
ve 210 N, makine ile zemin arasındaki kinetik sürtünme
katsayısı 0,5 olduğuna göre, makinenin ivmesi kaç A) 1000 B) 1500 C) 2000
2 2
m/s dir? (g = 10 m/s , makine bir doğru boyunca hareket
D) 3000 E) 4000
etmektedir.)
3
A) 1 B) C) 2 D) 3 E) 5
2
2. Hava sürtünmelerinin önemsenmediği bir ortamda bulunan

vinç, birbirine iple bağlı olan 20 kg ve 30 kg kütleli iki koliyi 4. Kütlesi 40 kg olan bir kayakçı, kinetik sürtünme katsayısı
büyüklüğü 600 N olan F kuvveti uygulayarak şekildeki gibi 0,5 olan şekildeki pistin K noktasından ilk hızsız harekete
düşey olarak yukarı kaldırıyor. başlamaktadır.
Ó=0
F = 600 N m = 40 kg
Yatay
K 20 kg K
p
h = 15 m
L 30 kg
37°
Yatay
Yer (yatay) L
Buna göre, hareket sırasında cisimleri birbirine Buna göre, kayakçının K noktasından L noktasına
bağlayan ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü gelme süresi kaç s’dir? (g = 10 m/s2, sin37° = 0,6,
kaç N’dur? (g = 10 m/s2 alınız.) cos37° = 0,8)
5
A) 240 B) 320 C) 360 D) 400 E) 480 A) 2 B) C) 4 D) 5 E) 10
2
1.C 2.C 3.B 4.D
40
40
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Van Gölü’nün yüzeyinde bulunan 300 kg kütleli bir motorlu 7. Kızak üstünde bulunan Taner, düşey kesiti şekilde verilen
tekneye motorunun uyguladığı kuvvet doğu yönünde 1200 sürtünmesiz rayın K noktasından kendini serbest
N olarak kabul edilmektedir. bıraktığında a ivmesiyle hareket ederek t sürede
L noktasına ulaşıyor.
Kuzey
F = 1200 N
Batı Doğu
L
à
Yatay
Güney
Su
Buna göre, Taner’in kütlesi daha büyük olsaydı a ve t
nicelikleri ilk durumuna göre nasıl değişirdi?
Kuzeye doğru esmekte olan rüzgarın tekneye
(Taner’in boyutları önemsizdir.)
uyguladığı kuvvet 900 N olduğuna göre, teknenin
ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 dir? (Sürtünmeler a t
önemsizdir.) A) Değişmez Azalır
A) 3 B) 4 C) 5 D) 10 E) 15 B) Azalır Artar
C) Artar Artar
D) Değişmez Değişmez
E) Azalır Azalır
6. Emre, kütlesi 5 kg olan bir kutuyu bir tahta üzerinde, 8. Havada hareketsiz duran bir helikopterin merdivenine bir ip
büyüklüğü sabit ve 75 N olan bir ÂF kuvvetiyle iterek yardımıyla kütlesi 20 kg olan bir yardım paketi
kamyonetin kasasına yerleştiriliyor. bağlanmıştır.
m=
5 kg
ÂF = 7
5N
Tahta
p
53°
m = 20 kg
Kutu ile tahta arasındaki sürtünme katsayısı 0,5
Helikopter, şekildeki konumundan düşey yukarı doğru
olduğuna göre, kutunun tahta üzerindeki hareket
sabit 6 m/s2 büyüklüğünde bir ivmeyle hareket etmeye
ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 dir?
başlarsa, paketi tutan ipte kaç N’luk bir gerilme kuvveti
oluşur? (g = 10 m/s2 ve hava sürtünmeleri önemsizdir.)
3
A) 1 B) C) 2 D) 4 E) 5 A) 120 B) 200 C) 240 D) 300 E) 320
2
5.C 6.D 7.D 8.E
41
41
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Birbirine iple bağlı olan K, L, N ve S cisimlerinin kütleleri 2. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan bir makaraya
sırasıyla 1 kg, 1 kg, mN ve mS dir. Cisimler sürtünmesi şekildeki gibi bağlanmış 1 kg ve 3 kg kütleli K ve L
önemsiz düzenek üzerinde şekilde verilen konumda cisimleri, makaraya uygulanan 24 N büyüklüğündeki bir
kuvvet etkisiyle hareket etmeye başlıyor.
tutulmakta iken serbest bırakıldığında S cismi ok yönünde
4 m/s2 ivme ile hareket etmeye başlıyor.
x
F = 24 N K
N
1 kg
L
1 kg
3 kg
L Yatay düzlem
S
1 kg
K K cisminin, L cismi ile aynı hizaya geldiğinde hızının
büyüklüğü 18 m/s olduğuna göre, başlangıçta cisimler
30°
arası yatay x uzaklığı kaç m’dir?
Buna göre; sisteme etki eden net kuvvetin büyüklüğü, (Cisimlerin boyutları ve makaranın ağırlığı önemsizdir.)
I. 16 N A) 3 B) 6 C) 9 D) 12 E) 15
II. 20 N
III. 24 N
ile verilenlerden hangisi olabilir?

(sin30° = 0,5, g = 10 m/s2 alınız.)
1.B 2.C
42
Orıjinal
® Sorular 1
3. Bir ucundan yere sabitlenmiş ağırlığı önemsiz bir yayın
diğer ucuna takılan m kütleli bir cisim şekildeki
konumundan serbest bırakılıyor. Cismin K seviyesinden
geçerken anlık ivmesinin büyüklüğü 3a, L seviyesinden
geçerken anlık ivmesinin büyüklüğü 2a’dır.
m
J=0
X
K sevyes
X
L sevyes
X
M sevyes
yer
Buna göre; cismin, M seviyesinden geçerken anlık

ivmesinin büyüklüğü kaç a’dır? (Sürtünmeler önemsizdir.
Başlangıçta yay serbest hâlindedir.)
2 3 6 3
A) B) C) 1 D) E)
3 4 5 2
3.C
43
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BİR BOYUT TA SABİT İVMELİ HAREKET
1. Düzgün hızlanan doğrusal hareketin denklemleri 1. İlk hızı 10 m/s olan bir araç düzgün doğrusal bir yolda
İlk hızı ϑ0 olan bir araç sabit a ivmesiyle düzgün hızlanan 5 m/s2 ivme ile 4 saniye hızlanıyor.
hareket yapsın. Buna göre, aracın bu sürede aldığı yol kaç metredir?
-0 - A) 60 B) 80 C) 90 D) 100 E) 120
Yatay
x
• Aracın t sürede aldığı yol,
1
x = ϑ0 • t + • a • t2
2
• Aracın t süre sonundaki hızı,
ϑ = ϑ0 + a • t veya
ϑ2 = ϑ02 + 2 • a • x bağıntılarıyla hesaplanır.
• Hesaplamalar hız - zaman grafiği çizilerek yapılırsa,
Hız Grafiğin eğimi ivmeyi verir.

- j-j
Tj 0
a= =
Tt t
-0
Taralı alan alınan yolu verir.
0 t Zaman
` j + j0 j • t
x=
2
2. Düzgün yavaşlayan doğrusal hareketin denklemleri
İlk hızı ϑo olan bir araç sabit a ivmesiyle düzgün yavaşlayan

hareket yapsın.
-0 -
Yatay
x
• Aracın t sürede aldığı yol,
2. Yatay bir yolda sabit 60 m/s hızla hareket etmekte olan bir
1
x = ϑ0 • t – • a • t2 aracın şoförü, kendisinden 240 m uzakta bulunan kırmızı
2
ışığı gördüğü an frene basarak yavaşlamaya başlıyor.
• Aracın t süre sonundaki hızı,
ϑ = ϑ0 – a • t veya
ϑ2 = ϑ02 – 2 • a • x bağıntılarıyla hesaplanır.

- = 60 m/s
Grafiğin eğimi ivmeyi verir.
Hız yatay
-0
j-j 240 m
Tj 0
a= =
Tt t
Araç kırmızı ışığın hizasında durduğuna göre,
- Taralı alan alınan yolu verir.
yavaşlama ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 dir?
0 Zaman ` j + j0 j • t
t
x=
2 A) 7,5 B) 10 C) 12,5 D) 15 E) 20
1.B 2.A
44
1.
Tanımak
Lazım BİR BOYUT TA SABİT İVMELİ HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Yatay bir yolda durmakta olan iki araçtan biri sabit a 5. Doğrusal bir yolda sabit ivme ile harekete başlayan bir
ivmesiyle hızlanarak t sürede x1 yolunu, diğeri ise sabit aracın konumunun zamana bağlı değişimini gösteren tablo
şekildeki gibidir.
2a ivmesiyle hızlanarak 2t sürede x2 yolunu alıyor.
x Konum (m) 0 4 16 36
1
Buna göre, x oranı kaçtır?
2 Zaman (s) 0 2 4 6
1 1 1 1
A) B) C) D) E) 1 Buna göre, aracın 6 saniye sonundaki hızı kaç m/s’dir?
16 8 4 2
A) 8 B) 9 C) 12 D) 15 E) 18
6. Yatay bir yolda 30 m/s sabit hızla hareket etmekte olan P

aracı d1 doğrusuna geldiğinde, d2 doğrusunda durmakta
olan R aracı sabit 2 m/s2 ivme ile hızlanmaya başlıyor.
d1 d2 d3
4. Yatay bir yolda 80 m/s sabit hızla hareket etmekte olan 50 m

uzunluğundaki bir tır, yolu üzerinde bulunan 500 m J = 30 m/s
uzunluğundaki bir tünele girdiği an sabit ivme ile P
yavaşlamaya başlıyor. J=0
x
50 m 500 m R a = 2 m/s2
J = 80 m/s
Yatay
25 m
Yatay P aracı, R aracına d3 doğrusunda yetiştiğine göre,
Tır; tüneli, 10 s’de tamamen terkettiğine göre, bu başlangıçta araçlar arası uzaklık kaç metredir?
andaki hızının büyüklüğü kaç m/s’dir? (Araçların boyutları önemsizdir.)
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 A) 50 B) 75 C) 90 D) 100 E) 125
3.B 4.C 5.C 6.E
45
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÜZGÜN HIZLANAN DOĞRUSAL HAREKET
Grafikler 1. Aynı yatay ve doğrusal yolda hareket eden K ve L

• Düzgün hızlanan hareket, hızı, eşit zaman aralıklarında eşit araçlarının konum - zaman grafikleri şekildeki gibidir.
miktarda artan cismin hareketidir.
Konum
İlk hızları sıfır olan K ve L araçları oklar yönünde düzgün
hızlanan hareket yapsın. Araçların konum - zaman, hız - zaman K
ve ivme - zaman grafikleri aşağıdaki gibi olur.

L K 0 Zaman
t
J=0 J=0
–x +x
O Yatay yol
L
1. Konum - Zaman Grafikleri
Konum Konum Buna göre; 0 - t zaman aralığında,
K t I. Araçlar birbirinden uzaklaşmıştır.

x 0 Zaman
a II. K aracı sabit hızlı, L aracı ise hızlanan hareket
B
A yapmıştır.
a III. L aracı ivmeli hareket yapmıştır.
0 Zaman –x
t L
• Grafiğin eğimi (tana), araçların A ve B noktalarındaki anlık
hızlarını verir. A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve II
2. Hız - Zaman Grafikleri
Hız Hız D) II ve III E) I ve III
K
J t
0 Zaman
0 Zaman –J
t L
• Hız - zaman grafiğinin alanı yer değiştirmeyi verir.

• Alanın pozitif olması aracın +x yönünde yer değiştirdiğini,
negatif olması –x yönünde yer değiştirdiğini gösterir.
j•t
K aracı için, Dx = (+x)
2
-j • t
L aracı için, Dx = (–x)
2
2. Yatay bir yolda duruştan harekete başlayan sabit ivmeli bir
3. İvme - Zaman Grafikleri
aracın konum - zaman grafiği şekildeki gibidir.
İvme İvme
Konum (m)
t 20
K
a 0 Zaman
0 Zaman (s)
–a 5
0 Zaman L
t –10
• İvme - zaman grafiğinin alanı hız değişimini verir.

Buna göre, aracın 5 saniye sonundaki hızı kaç m/s’dir?
K aracı için, Dϑ = a • t
L aracı için, Dϑ = –a • t A) 4 B) 6 C) 10 D) 12 E) 24
1.B 2.D
46
2.
Tanımak
Lazım DÜZGÜN HIZLANAN DOĞRUSAL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Yatay bir yolda hareket eden bir aracın hız - zaman grafiği 5. Doğrusal bir yolda t = 0 anında aynı noktadan ilk hızsız
şekildeki gibidir. harekete başlayan P ve R araçlarının ivme - zaman
grafikleri şekildeki gibidir.
Hız (m/s)
İvme
J
P
2a
10
0 Zaman (s) 0 Zaman
4 t
–a
R
Aracın 0 - 4 s zaman aralığında aldığı yol 80 m
olduğuna göre, ivmesi kaç m/s2 dir?
R aracının 0 - t zaman aralığında aldığı yol d olduğuna
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 göre, t anında araçlar arası uzaklık kaç d’dir?
3
A) 1 B) C) 2 D) 3 E) 4
2
6. Doğrusal bir yolda duruştan harekete geçen bir aracın

ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir.
4. Doğrusal bir yolda hareket etmekte olan bir aracın hız -
zaman grafiği şekildeki gibidir. İvme
a
Hız
2J
0 Zaman
t 2t 3t
J
Buna göre, aracın hız - zaman grafiği aşağıdakilerden

0 Zaman
t 2t 3t hangisi gibidir?
Buna göre,
A) Hız B) Hız C) Hız
I. Araç, 0 - 3t zaman aralığında sürekli aynı yöne 3J

hareket etmiştir.
II. Araç 0 - 3t zaman aralığında aldığı yolun ilk yarısını J J J
Zaman Zaman Zaman
2t sürede almıştır. 0 0 0
t 2t 3t t 2t 3t t 2t 3t
III. Aracın 0 - t ve 2t - 3t zaman aralığındaki ivmesi
eşittir. D) Hız E) Hız

2J
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I, II ve III J J
Zaman Zaman
0 0
D) II ve III E) I ve II t 2t 3t t 2t 3t
3.D 4.C 5.D 6.E
47
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÜZGÜN YAVAŞLAYAN DOĞRUSAL HAREKET
Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket 1. Doğrusal bir yolda sabit ivme ile hareket eden bir aracın
konum - zaman grafiği şekildeki gibidir.
İlk hızı ϑo olan K ve L araçları oklarla gösterilen yönlerde
düzgün yavaşlayan hareket yapsın. Araçların konum - zaman, Konum (m)
hız - zaman ve ivme - zaman grafikleri şekildeki gibi olur.
54
L K
J0 J0
–x +x 0 Zaman (s)
6
O Yatay yol
Araç 6 s sonunda durduğuna göre, aracın ilk hızı ve
Konum Hız İvme
L ivme büyüklüğü için ne söylenebilir?
x K J0 K a
Zaman Zaman Zaman
0
t
0
t
0 t İlk hız (m/s) İvme (m/s2)
–x –J0 L –a
L K A) 18 6
B) 24 8
Konum - zaman grafiği verilen bir araç, düzgün yavaşlayarak 5 C) 36 3

s’de hızını 40 m/s’den ϑ’ye düşürsün. Araca ait hız-zaman ve
D) 18 3
konum-zaman şekildeki gibi olsun.
E) 36 6
Hız (m/s) Konum (m)
40 150
0 Zaman (s) 0 Zaman (s)

5 5
2. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın konum - zaman

• Hız - zaman grafiğinin altında kalan alan aracın yer grafiği şekildeki gibidir.
değiştirmesini verir.
Konum
] 40 + j g • 5
Alan = Tx = = 150 +x
2
bağıntısından aracın son hızı 0 Zaman

t 2t 3t
ϑ = 20 m/s bulunur. –x
• Aracın yavaşlama ivmesi, Buna göre, aracın 0 - 3t zaman aralığındaki hareketi ile
ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
j -j
Tj son ilk
a= = 'den
Tt t A) 0 - t zaman aralığında hızı azalmıştır.
20 - 40 2 B) t - 3t zaman aralığında aynı yöne hareket etmiştir.
a= = - 4 m/s bulunur.
5 C) t - 2t zaman aralığında harekete başladığı noktaya
yaklaşmıştır.
D) 2t anında hızı sıfırdır.
E) 2t - 3t zaman aralığında hız vektörü ile ivme vektörü
zıt yönlüdür.
1.D 2.D
48
3.
Tanımak
Lazım DÜZGÜN YAVAŞLAYAN DOĞRUSAL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Yatay bir yolda hareket eden bir aracın konum - zaman 4. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın hız - zaman
grafiği şekildeki gibidir. grafiği şekildeki gibidir.
Hız
Konum 2J
x
t 2t 3t
0 Zaman
0 Zaman
t 2t 3t
–J
–x
Buna göre,
Buna göre, aracın hız - zaman grafiği aşağıdakilerden
hangisi gibi olabilir? I. Araç 0 - 3t zaman aralığında bir kez yön
değiştirmiştir.
A) Hız B) Hız II. Aracın 0 - t zaman aralığındaki ivmesi, t - 2t zaman
aralığındakine göre daha büyüktür.
J J
III. Aracın 2t - 3t zaman aralığında hızı azalmıştır.
3t
0 0
t 2t Zaman t 2t 3t Zaman yargılarından hangileri doğrudur?
–J –J
A) I ve II B) I, II ve III C) I ve III
D) II ve III E) Yalnız I
C) Hız D) Hız
J J
2t 3t
0 0
t 2t 3t Zaman t Zaman
–J –J
E) Hız
2J
0
t 2t 3t Zaman
5. İlk hızı 20 m/s olan bir hareketlinin ivme - zaman grafiği
şekildeki gibidir.
İvme (m/s2)
5
2 4 6
0 Zaman (s)
–5
Buna göre, aracın 6 saniye sonundaki hızı kaç m/s’dir?
A) 0 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20
3.A 4.B 5.C
49
1 BİR BOYUTTA SABİT İ VMELİ HAREKET
1. Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının konum 3. Yatay bir yolda hareket eden R ve T araçlarının hız -
- zaman grafiği şekildeki gibidir. zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Konum
Hız (m/s)
x
J T
K
0 Zaman
t 0 Zaman (s)
t 2t
–x L
–J R

Araçlar t = 0 anında aynı konumda olduğuna göre,
I. Araçlar zıt yöne hareket etmektedir.
I. t anında araçlar yanyanadır.
II. K aracının hızı azalmaktadır.
II. 2t anında araçlar yanyanadır.
III. Araçların aldıkları yollar eşittir.
III. 0 - 2t zaman aralığında araçların ivme büyüklükleri
yargılarından hangileri doğrudur? birbirine eşittir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız I
D) Yalnız III E) II ve III
2. Bilgi: Hızlanan hareket yapan bir cismin hız vektörü ile 4. Yatay bir yolda hareket eden bir aracın hız - zaman grafiği
ivme vektörü aynı yönlüdür. şekildeki gibidir.
Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın konum -

Hız (m/s)
20
Konum
x 10
M S
0 Zaman 0 Zaman (s
2 4 6
K L
–x –10
Buna göre, aracın hangi bölgede hız vektörü ile ivme

vektörü aynı yönlüdür? Aracın 0 - 6 saniye aralığında yavaşlarken aldığı yol
x
2
A) Yalnız L B) K ve M C) Yalnız M x1, toplam yol x2 olduğuna göre, x oranı kaçtır?
1
D) K ve S E) L ve S A) 9 B) 8 C) 7 D) 6 E) 5
1.E 2.A 3.E 4.C
50
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Yatay bir yolda 30 m/s hız ile gitmekte olan şekildeki araç, 7. Yatay bir yolda K aracı A noktasından sabit 3ϑ hızıyla
sabit ivme ile yavaşlayıp 90 m yol alarak duruyor. geçtiği anda L aracı B noktasından sabit ϑ hızıyla
geçmektedir.
J = 30 m/s
J=0 3J
K
L -
Yatay
90 m Yatay
A B C
Buna göre, aracın son iki saniyede hızı kaç m/s
değişmiştir? Araçlar bu andan itibaren düzgün yavaşlayarak aynı
anda C noktasında durduklarına göre, AB yolunun
A) 2 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20 uzunluğu BC yolunun uzunluğunun kaç katıdır?
(Araçların boyutları önemsizdir.)
3
A) 4 B) 3 C) 2 D) E) 1
2
8. Durgun halden doğrusal bir yolda harekete geçen bir

6. Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının hız - aracın ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir.
zaman grafikleri şekildeki gibidir. K aracının t ve 3t
anlarındaki ivmesinin büyüklüğü a ve a , L aracının ise İvme
1 2
2t anındaki ivmesinin büyüklüğü a tür. a
3
Hız 0 Zaman
t 2t 3t
4J
–a
3J
Buna göre,
2J K
I. Aracın t ve 3t anlarındaki hızı eşittir.
J
L II. Araç t - 2t zaman aralığında düzgün doğrusal
0 Zaman hareket yapmıştır.
t 2t 3t 4t
III. Araç 0 - 3t zaman aralığında sürekli aynı yöne
Buna göre, a1, a2 ve a3 arasındaki ilişki nedir? doğru hareket etmiştir.
A) a3 > a1 > a2 B) a1 > a3 > a2 yargılarından hangileri doğrudur?
C) a3 > a1 = a2 D) a1 = a2 > a3 A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
E) a2 > a3 > a1 D) II ve III E) I, II ve III
5.C 6.C 7.C 8.D
51
1. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın konum - 3. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın konum -
zaman grafiği şekildeki gibidir. zaman grafiği şekildeki gibidir.
Konum
Konum
2x
t 2t x
0 Zaman
–x 0 Zaman
t 2t
Buna göre, aracın 0 - t ve t - 2t zaman aralığındaki Buna göre, aracın hız - zaman grafiği aşağıdakilerden
hareketi için ne söylenebilir? hangisi gibi olabilir?
A) Hız B) Hız C) Hız

0-t t - 2t
J J J
A) Yavaşlayan Yavaşlayan Zaman t Zaman Zaman
0 0 0
t 2t 2t t 2t
B) İvmeli İvmesiz –J –J –J
C) Hızlanan Hızlanan
D) Yavaşlayan Hızlanan D) Hız E) Hız

J J
E) Hızlanan Yavaşlayan t Zaman Zaman
0 0
2t t 2t
–J –J
2. Bilgi: Doğrusal bir yolda düzgün hızlanan veya düzgün

yavaşlayan bir cismin ortalama hızının büyüklüğü,
j +j
ilk son
j =
ort 2
bağıntısıyla hesaplanabilir.
Doğrusal bir yolda duruştan sabit ivme ile harekete 4. Doğrusal bir yol üzerinde t = 0 anındaki konumları aynı
başlayan bir aracın konum - zaman grafiği şekildeki olan K ve L araçlarının hız - zaman grafikleri şekildeki
gibidir. gibidir.
Konum (m) Hız
80 K
J
K
0 Zaman
20 L t L 2t
0 Zaman (s) –J
t 2t
Aracın t - 2t zaman aralığındaki ortalama hızı 30 m/s t anında araçlar arası uzaklık d olduğuna göre, 2t
olduğuna göre, ivmesinin büyüklüğü kaç m/s2 dir? anında araçlar arası uzaklık kaç d’dir?
7 5 3
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30 A) B) 3 C) D) 2 E)
2 2 2
1.D 2.B 3.D 4.C
52
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Doğrusal bir yolda hareket eden ve t = 0 anında aynı 7. Doğrusal bir yolda 0 – 6 s zaman aralığında düzgün
yerde bulunan P ve S araçlarının hız - zaman grafikleri hızlanan, 6 – 8 s zaman aralığında düzgün doğrusal, 8 –
şekildeki gibidir. 12 s zaman aralığında düzgün yavaşlayan bir hareketlinin
hızının zamana bağlı değişimini gösteren tablo şekildeki
Hız
gibidir.
P
J
m
S Hız ( ) 0 10 20 30 30 15 0
s
0 Zaman
t 2t Zaman (s) 0 2 4 6 8 10 12
–J Buna göre,
Buna göre 0 - t ve t - 2t zaman aralığında araçlar arası I. Hareketlinin 0 - 6 saniye aralığında aldığı yol, 8 - 12
uzaklık için ne söylenebilir? s aralığında aldığı yoldan fazladır.
II. Hareketlinin 6 - 8 saniye aralığında ivmesi sıfırdır.
0-t t - 2t
III. Hareketlinin 4. s’deki ivmesi 10. s’deki ivmesinden
A) Artar Artar büyüktür.
B) Artar Azalır yargılarından hangileri doğrudur?
C) Değişmez Artar
D) Azalır Azalır
E) Değişmez Azalır
8. Yatay ve doğrusal bir yolda aynı yöne gitmekte olan

K ve L araçları, aynı yatay hizadan sırasıyla 2v ve v
6. Doğrusal bir yolda düzgün yavaşlayan hareket yapan bir hızları ile geçtikleri an frene basarak sırasıyla 2t ve t süre
aracın t = 0 ve t = 2 s anlarındaki üstten çekilen fotoğrafı sonra duruyorlar.
şekildeki gibidir.
Araçlar sabit ivmeli hareket yaptığına göre, hareket
t = 0 anı t = 2 s anı
süresince K aracına ait;
I. ivme,
J = 60 m/s J = 20 m/s II. ortalama hız,
III. yer değiştirme
niceliklerinden hangilerinin değeri L aracınınkine göre

daha büyüktür? (Araçların boyutları önemsizdir.)
Buna göre; araç, durana kadar kaç metre yol almıştır? A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II
A) 80 B) 90 C) 100 D) 120 E) 150 D) Yalnız III E) II ve III
5.A 6.B 7.B 8.E
53
1. K, L ve M araçlarına ait bazı grafikler şekildeki gibidir. 3. Bir fizik öğretmeni “sabit ivmeli hareket” ünitesini
öğrencilerine anlattıktan sonra doğrusal yolda hareket
Konum Hız İvme
eden P ve R araçlarına ait hız - zaman grafiklerini
L şekildeki gibi tahtaya çizip öğrencilerine “Grafikteki ϑ ve t
Zaman Zaman Zaman bilinenleriyle, araçlara ait hangi nicelikler kesinlikle
0 0 0
bulunur?” sorusunu soruyor. Öğrencilerden bazılarının
K
soruya verdiği cevaplar aşağıdaki gibidir.
M
Hız
Buna göre, hangi aracın t = 0 anındaki hızı sıfır P
J
olamaz?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L R
D) K ve M E) L ve M 0 Zaman
t
Gül: R aracının 0 - t zaman aralığında aldığı yol
Mehmet: t anında P aracının R aracına uzaklığı
Feyza: R aracının 0 - t zaman aralığındaki ortalama hızı
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği cevaplar

doğrudur?
A) Yalnız Gül B) Yalnız Feyza
C) Gül ve Feyza D) Gül ve Mehmet

2. Bilgi: Fizik biliminde, yer değiştirme ve ivme, vektörel
büyüklüklerdir, alınan yol ise skaler bir büyüklüktür. E) Mehmet ve Feyza
Doğrusal bir yolda hareket eden S ve R araçlarının hız -

zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Hız
4. Doğrusal bir yolda t = 0 anında aynı noktada bulunan X
ve Y araçlarının hız zaman grafikleri şekildeki gibidir.
S
Hız
a
0 Zaman J
t X
R X Y
a
0 Zaman
t 2t 3t 4t
Buna göre, 0 - t zaman aralığında S ve R araçlarına
ait;
–J Y
I. aldıkları yol
II. yer değiştirme
Buna göre, araçlar hangi anlarda tekrar yan yana
III. ivme gelmiştir?
niceliklerinden hangileri birbirine eşittir?
A) t ve 2t B) 2t ve 3t
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III C) t ve 3t D) 2t ve 4t
D) I ve III E) I ve II E) 3t ve 4t
1.C 2.D 3.C 4.D
54
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Doğrusal bir yolda duruştan hareket geçen bir araç sabit 7. t = 0 anında durmakta olan bir cismin ivme - zaman grafiği
ivmeli hızlanan hareket yaparak 3t sürede 180 m yol şekildeki gibidir.
alıyor.
İvme
Buna göre, aracın t-2t zaman aralığında aldığı yol kaç
metredir?
a
K N
A) 40 B) 50 C) 60 D) 80 E) 100 t 2t 3t 4t
0 Zaman
L M
–a
Buna göre, cismin hızı hangi bölgelerde azalmıştır?
A) L ve M B) M ve N C) L ve N
D) K ve N E) K ve L
6. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen sürtünmesi önemsiz bir

yolun K noktasından ϑ hızıyla geçen bir oyuncak araba M
noktasında duruyor. Arabanın KL yolunu alma süresi t, LM
yolunu alma süresi 2t’dir. 8. Bilgi: İvme - zaman grafiğinin alanı hız değişimini verir.
J=0 Doğrusal bir yolda duruştan harekete geçen bir aracın

ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir.
M
İvme
a
J
K L Yer (Yatay) 0 Zaman

t 2t
Buna göre, KL yolunun uzunluğu, LM yolunun kaç Aracın 0 - t zaman aralığında aldığı yol 10 m ise, 0 - 2t
katıdır? (Arabanın boyutları önemsizdir.) zaman aralığında aldığı yol kaç m’dir?
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 3 A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
3 2
5.C 6.C 7.C 8.B
55
1. Aynı doğrultuda hareket eden otomobil ve tırın 3. Doğrusal bir yolda düzgün hızlanan hareket yapan bir
hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir. Araçların kamyon aralarında 400 metre mesafe bulunan iki yeşil
t = 0 anında aralarındaki uzaklık 200 m’dir. ışığı 30 m/s ve 50 m/s hızla geçmektedir.
Hız (m/s) J2 = 50 m/s

40 otomobil
20 tır
J1 = 30 m/s
0 Zaman (s)
30 400 m
Buna göre, 30 s sonunda araçlar arası uzaklık en fazla
kaç m olabilir?
A) 600 B) 800 C) 900 yatay
D) 1000 E) 1200 Buna göre, kamyonun hızlanma ivmesi kaç m/s2 dir?
3
A) 1 B) C) 2 D) 3 E) 5
2
2. Başlangıçta (t = 0 anında) yan yana durmaktayken

doğrusal yatay bir yolda harekete başlayan K ve L
otomobillerine ait hız-zaman grafiği şekilde
görülmektedir.
Hız (m/s)
20
L
15 K
10
5
Zaman (s)
0 5 10 15 20 25 30
4. İvme - zaman grafiği şekildeki gibi olan bir aracın
K ve L otomobillerinin hareketi ile ilgili,
2. saniye sonundaki hızı sıfırdır.
I. K otomobili önce hızlanmış daha sonra yavaşlayıp
durmuştur. İvme (m/s2)
II. K otomobili 30. saniyede başlangıç konumuna geri
dönmüştür. 4
ÇIKMIŞ SORU
III. 30. saniyede L otomobili K otomobilinden daha

ileridedir. 0 Zaman (s)
2 4 6
–4
Buna göre, aracın 6. saniye sonundaki hızının
D) I ve II E) I ve III
büyüklüğü kaç m/s’dir?
AYT - 2023
A) 8 B) 12 C) 16 D) 20 E) 24
1.B 2.A 3.C 4.C
56
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Doğrusal bir yolda hareket eden bir kamyonetin hız - 7. Bir hareketliye ait hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.
Hız
Hız
2J
J
J 4t
0 Zaman
t 2t 3t
3t 4t –J
0 Zaman
t 2t
–J
Buna göre, hareketlinin ivme - zaman grafiği
aşağıdakilerden hangisi gibidir?
Buna göre, kamyonetin 0 - 4t zaman aralığındaki
A) İvme B) İvme
hareketi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
2a
A) Araç t –4t zaman aralığında ivmeli hareket yapmıştır. a
t
B) Araç bir kez yön değiştirmiştir. 0 0
t 2t 3t 4t Zaman 2t 3t 4t Zaman
C) Aracın ortalama sürati, ortalama hızından büyüktür. –a
D) Araç 4t anında t = 0 anındaki konumundadır. –2a
E) Aracın t - 2t ve 3t - 4t zaman aralığındaki ivme C) İvme D) İvme

büyüklüğü eşittir.
a a
3t 4t
0 0
t 2t 3t 4t Zaman t 2t Zaman
–a –a
–2a
6. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın hız - zaman E) İvme
grafiği şekildeki gibidir.
a
Hız 2t 3t 4t
J 0
t Zaman
–2a
0 Zaman
t
I. ÀDx, yer değiştirme
II. ÀDϑ, hız değişimi
III. Âa, ivme
vektörlerinden hangilerinin yönü, hareket yönüyle

aynıdır?
5.D 6.A 7.D
57
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 BİR BOYUT TA SABİT İVMELİ HAREKET
1. Aşağıda bazı araçların yaptıkları hareketlere ait bilgiler 3. Son 390 metresi doğrusal olan Şekil - 1’deki koşu pistinde
verilmiştir. koşmakta olan bir atın bu bölümdeki hız - zaman grafiği
Şekil - 2’deki gibidir.
I. Doğrusal bir yolda sürekli aynı yöne hareket eden
bir kamyon hareketinin her saniyesinde eşit yollar
almaktadır.
Bitiş çizgisi
II. Doğrusal bir yolda ilerlemekte olan bir tren,
hareketinin, ardışık ilk üç saniyesinde sırasıyla 10 m,
30 m, 50 m almıştır. 390 m
III. Doğrusal bir yolda ilerleyen bir tırın birim saniyedeki Şekil 1
hız değişimi sıfırdan farklıdır.

Hız (m/s)
Buna göre, verilenlerin hangilerinde araçlar ivmeli
hareket yapmaktadır? 25
20
D) I ve III E) II ve III Zaman (s)

15 t
Şekil 2
Buna göre, at, yarışın son 150 metresini kaç saniyede

koşmuştur?
(Atın boyutları önemsizdir.)
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
2. Uzunluğu 50 m olan bir pistin en üst ucundan kendini

serbest bırakan bir kaykaycı düzgün hızlanarak pistin en
alt ucuna 5 s’de ulaşıyor.
4. Hızı 108 km/h olan bir yolcu treni istasyona yaklaşınca,
sabit yavaşlama ivmesi ile 360 m yol alarak duruyor.
50 m
J = 108 km/h İstasyon
L
Yer (yatay) Yatay
2
Buna göre, kaykaycının ivmesinin büyüklüğü kaç m/s
Buna göre; trenin yavaşlama ivmesinin büyüklüğü kaç
dir?
(Kaykaycının boyutlarını önemsemeyiniz.) m/s2 dir?
A) 2 B) 4 C) 5 D) 8 E) 10 A) 1 B) 1,25 C) 1,8 D) 2 E) 2,5
1.E 2.B 3.D 4.B
58
58
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Eğimi sabit olan bir yokuştaki bisikletli şekildeki konumdan 7. Şekildeki gibi paralel raylarda birbirine doğru sabit ϑ hızları
2
geçtiği an, sabit 2 m/s ivme ile hızlanarak 5 s hareket ile hareket eden T1 ve T2 trenleri tünele aynı anda
ediyor. girmektedir. Trenler bu andan itibaren sırasıyla büyüklüğü
sabit a ve 2a ivmeleri ile hızlanarak tüneli aynı sürede
tamamen terkediyor.
T1 J
Tünel
J T2
Buna göre,
Yokuş
I. T1 treninin boyu, T2 treninin boyundan küçüktür.
Bisikletlinin 5 s sonundaki hızı 30 m/s olduğuna göre, II. Trenler tüneli tamamen terkettiği an, T treninin hızı
2
bu süre içinde aldığı yol kaç m’dir?
T1 treninkine göre daha büyüktür.
A) 75 B) 100 C) 125 D) 150 E) 200 III. T2 treninin boyu tünelin boyundan fazladır.
6. Yatay bir yolda sabit 20 m/s ve 40 m/s hızlarla birbirine

doğru hareket etmekte olan K ve L araçları, aralarında
400 m varken aynı büyüklükteki ivme ile yavaşlamaya
başlıyor.
JL = 40 m/s
JK = 20 m/s L
400 m
Her iki araç da durduğunda ön uçları aynı hizada

olduğuna göre, yavaşlama ivmelerinin büyüklüğü
kaç m/s2 dir?
5
A) 2 B) C) 4 D) 5 E) 8
2
5.C 6.B 7.C
59
59
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 BİR BOYUT TA SABİT İVMELİ HAREKET
1. t = 0 anında durağa göre konumu +50 m olan bir halk 3. Doğrusal bir yolda bisiklet kullanan İhsan ve Ali, t = 0
otobüsünün ilk hızı 30 m/s’dir. Halk otobüsü bu andan anında aynı konumdan şekildeki gibi 2ϑ ve ϑ hızları ile
geçtikleri an, frene basarak sabit ivme ile yavaşlayıp aynı
itibaren sabit 5 m/s2 ivme ile hızlanarak 10 s hareket
anda duruyor.
ediyor.
İhsan
J = 30 m/s
2J
–x +x
Ali
J
0m 50 m
Buna göre, 10 s sonunda halk otobüsünün durağa Yol (yatay)

göre konumu kaçtır?
Buna göre,
(Durak ve otobüsün boyutları önemsizdir.)
I. Yavaşlayıp durana kadar geçen sürede, İhsan’ın
A) 450 B) 500 C) 550 D) 600 E) 750 aldığı yol Ali’ninkinden fazladır.
II. Ali’nin yavaşlama ivmesi İhsan’ınkinden büyüktür.
III. Yavaşlayıp durana kadar geçen sürede İhsan’ın
ortalama hızı, Ali’ninkinden fazladır.
2
2. Havalanmak için pistte bekleyen bir uçak sabit 20 m/s
ivme ile hızlanarak 1000 m yol aldıktan sonra havalanıyor.
J=0
Pist
Yatay
Buna göre,
I. Uçak havalanana kadar 10 s geçmiştir.

II. Uçağın havalandığı an hızı 200 m/s’dir.
III. Uçağın harekete başladıktan 2 s sonraki hızı 40
m/s’dir.
A) Yalnız II B) I ve III C) I, II ve III
D) I ve II E) II ve III
1.D 2.C 3.D
60
60
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
4. Sabit 20 m/s ve 10 m/s hızlarla birbirine doğru uçmakta 6. Yatay bir yolda birbirine doğru sabit ϑK ve ϑo hızları ile
olan K ve L kargaları arasındaki yatay uzaklık 100 m hareket etmekte olan kamyon ve otobüs şekildeki
konumlardan geçtikleri an, otobüs sabit a ivmesi ile
olduğu anda L kargası sabit 2 m/s2 ivme ile yavaşlamaya
hızlanmaya, kamyon ise sabit a ivmesi ile yavaşlamaya
başlıyor. başlıyor. Daha sonra araçlar, t süre sonra O noktasında
JL = 10 m/s karşılaşıyor.
L
yatay
JK = 20 m/s
K JO
yatay
JK O
100 m d
Buna göre, bu andan itibaren 3 s sonra kargalar arası

yatay uzaklık kaç m’dir? yatay
A) 12 B) 14 C) 16 D) 19 E) 26 Araçlar şekildeki konumdan geçerken aralarındaki

uzaklık d olduğuna göre, t süresi;
I. ϑK
II. ϑo
III. a
IV. d
A) I ve II B) I, II ve IV C) III ve IV
5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz KLMN yolunun D) I, II, III ve IV E) I, II ve III
K noktasından ilk hızsız harekete başlayan bir kaykaycı,
kesikli çizgilerle gösterilen yörüngeyi izleyerek
N noktasına ulaşıyor.
L M N
yatay (yer)
Kaykaycı; KL yolunu t sürede aldığına göre, LN yolunu

kaç t sürede almıştır?
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir. Kaykaycı hareket
sırasında vücut şeklini değiştirmemektedir.)
1 1 3
A) B) C) 1 D) E) 2
3 2 2
4.D 5.C 6.B
61
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. İlk hızı ϑo olan bir araç, doğrusal bir yolda hareket ederken 2. Katları arası mesafenin aynı olduğu bir gökdelenin
sabit a ivmesiyle yavaşlayarak t sürede duruyor. Bu 1. katında durmakta olan arızalı bir asansör
çalıştırıldığında, 1. ve 5. katlar arasında sabit a ivmesi ile,
harekete ait alınan yolun zamana bağlı değişim denklemi,
5. ve 9. katlar arası ise sabit 2a ivmesiyle hızlanan hareket
1 yaparak 9. kata ulaşıyor.
x = 20 • t – • 5 • t2 dir.
2
Buna göre, araç yavaşlamaya başladıktan sonra kaç m

9. kat
yol alarak durmuştur?
A) 16 B) 20 C) 24 D) 36 E) 40
5. kat
1. kat J=0
Buna göre,
I. Asansörün 9. kattaki hızı 5. kattakine göre daha

küçüktür.
II. Asansörün 1. ve 5. katlar arasını alma süresi,
5. ve 9. katlar arasını alma süresinden büyüktür.
III. Asansörün 1. ve 5. katlar arasındaki ortalama hızı,
5. ve 9. katlar arasındakine göre daha küçüktür.
1.E 2.E
62
Orıjinal
® Sorular 1
3. Emre’nin sürekli x doğrultusunda hareket eden bir aracın
hareketi ile ilgili yaptığı gözlemler aşağıdaki gibidir.
• Aracın 0 - 3t zaman aralığındaki hareketini

gözlemledim.
• Araç sadece bir kez yön değiştirdi.
• Araç 3t anında başlangıçtaki konumunda değildir.
Emre’nin gözlemlerine göre,
Konum Hız İvme

J
a
Zaman 2t Zaman Zaman
0 0 0
t 2t 3t t 3t t 2t 3t
–J
(I) (II) (III)
I, II ve III ile verilen grafiklerden hangileri bu araca ait

olabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ya da II
D) I ya da III E) II ya da III
3.D
63
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BİR BOYUT TA HAREKET
Serbest Düşme 1. Özelliği her yerde aynı olan bir hava ortamında buluttan
düşen m kütleli bir yağmur damlası bir süre sonra limit
Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, yerden belli bir
hıza ulaşıyor.
yükseklikten ilk hızsız bırakılan bir cismin yaptığı harekete
“serbest düşme” denir. Cisme yere düşene kadar geçen sürede
etki eden net kuvvet mg, cismin ivmesi ise yer çekimi ivmesine
eşittir.
J=0
t=0s
5 m (h)
t=1s
10 m/s 15 m (3h)
t=2s
Buna göre, limit hıza ulaşan yağmur damlası ile ilgili,
h tuçuş = t
20 m/s 25 m (5h) I. Düzgün doğrusal hareket yapar.
t=3s II. Üzerine etki eden net kuvvet sıfırdır.
30 m/s 35 m (7h) III. Hareket süresince üzerine etki eden hava direnç
Yer t=4s kuvveti, en büyük değerindedir.
J yargılarından hangileri doğrudur?

40 m/s
1 2
h= •g• t A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
2
j = g• t D) II ve III E) I, II ve III
2
j = 2•g•h
Hava Direnç Kuvveti 2. Hava direncinin ihmal edilmediği bir ortamda, eşit kütleli
kesik koni biçimindeki K ve silindir şeklindeki L cisimleri,
Hava direncinin olduğu bir ortamda, K noktasından ilk hızsız
şekildeki konumlardan serbest bırakılıyor.
bırakılan bir cisim, L noktasına kadar hızlandıktan sonra bu
noktada sahip olduğu hızla düzgün doğrusal hareket yaparak 2r 2r
yere çarpsın.
J=0 K
L
K  G > fs
G = m • g Hız ® Artar

r
Cismin 2r
 İvme ® Azalır
hızlandığı aralık
 Net kuvvet ® Azalır
fs  Hava direnç kuvveti ® Artar Cisimler yere gelmeden limit hıza ulaştıklarına göre,
L
 G = fs
I. K cisminin limit hızının büyüklüğü, L cismininkine
G = m • g  Hız ® Sabit
Cismin düzgün eşittir.
doğrusal hareket  İvme ® Sıfır
yaptığı aralık II. L cismine etki eden hava direnç kuvvetinin
 Net kuvvet ® Sıfır
maksimum değeri, K’ninkinden büyüktür.
 Hava direnç kuvveti ® Sabit
Yer III. Limit hıza ulaştıktan sonra, K ve L’nin ivmeleri
Hava direnç kuvveti, sıfırdır.
k : Cisim ile hava arasındaki sürtünme katsayısı yargılarından hangileri doğrudur?

(Hava sürtünme katsayısı, her iki cisim içinde aynıdır.)
A : Hareket doğrultusuna dik en büyük kesit alanı
J: Limit hız, olmak üzere A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
f = k • A • J2, bağıntısıyla hesaplanır.

s D) II ve III E) I, II ve III
1.E 2.C
64
1.
Tanımak
Lazım BİR BOYUT TA HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Hava sürtünmelerinin önemsenmediği bir ortamda K 5. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda K
noktasından serbest bırakılan bir cisim, KL ve LM yollarını, noktasından serbest bırakılan bir cisim, L noktasından
sırasıyla t ve 2t sürede alarak yere çarpıyor. 20 m/s, M noktasından 30 m/s büyüklüğündeki hızla geçip
N noktasına 40 m/s hızla çarpmaktadır.
J=0
K K J= 0
hKL
L
L
hLM
hLM J = 20 m/s
L
M
M
Yer (yatay) hMN
JM = 30 m/s
N
h Yer
KL
Buna göre, oranı kaçtır?
h JN = 40 m/s
LM
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E) h
2 4 5 7 8 LM
h
MN
(g = 10 m/s2 alınız.)
4 4 5 1
A) B) 1 C) D) E)
3 5 7 2
4. Hava direncinin önemsiz olduğu bir ortamda m, 4m, m

kütleli üç bilye şekildeki konumlarından serbest bırakılıyor.
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda h yüksekliğinden

4m m serbest bırakılan bir top, hareketinin son saniyesinde 45 m
4h
yol alarak yere çarpıyor.
h h
Buna göre; topun havada kalma süresi ve yere çarpma
Yer (yatay) hızı nedir?
J1 J2 J3
Bilyelerin tam yere çarptığı andaki hızlarının

Süre (s) Hız (m/s)
büyüklüğü J1, J2, J3 olduğuna göre, bu hızlar
A) 3 15
arasındaki ilişki nedir?
B) 3 30
A) J1 = J2 > J3 B) J1 > J2 = J3 C) 5 50
C) J3 > J2 > J1 D) J2 = J3 > J1 D) 5 40
E) J3 > J1 > J2 E) 4 40
3.E 4.B 5.D 6.C
65
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BİR BOYUT TA HAREKET
Düşey Atış Hareketi 1. Bir bilye, sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda şekildeki
gibi yerden düşey yukarı doğru 40 m/s hızla atılıyor.
a) Aşağıdan yukarıya düşey atış
J= 0
t=4s
10 m/s 5m
g = 10 m/s2 t=3s t=5s
20 m/s 10 m/s 15 m J = 40 m/s

tçıkış = t
t=2s t=6s Yer (yatay)
hmax
tiniş = t 20 m/s 25 m
30 m/s
Buna göre, bilyenin atıldıktan 7 saniye sonra hızının
t=1s t=7s
J0 30 m/s büyüklüğü ve yerden yüksekliği nedir?
35 m
40 m/s
Yer t= 0 s t=8s
J 40 m/s
Hız büyüklüğü (m/s) Yerden yükseklik (m)
A) 20 35
1 2
h=j • t – • g • t (cismin t anýndaki yerden yüksekliði) B) 30 45
0 2
2 C) 20 30
j
0 D) 30 35
h = (cismin çýkabileceði en büyük yükseklik)
max 2 • g
E) 10 45
2. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, K

b) Yukarıdan aşağıya düşey atış:
noktasından J büyüklüğündeki hızla düşey olarak aşağı
doğru atılan bir cisim, L noktasından 3J hızıyla geçerek
t=0s
10 m/s
4J hızıyla M noktasında yere çarpıyor.
J0 15 m
t=1s
K
g = 10 m/s2 20 m/s 25 m
h J
t=2s
30 m/s
L
35 m
3J
Yer t=3s
J
M
40 m/s Yer
4J
Cismin yere çarpma süresi t ise, cismin yere çarpana kadar
Buna göre,
aldığı yol;
1 I. Cismin, KL arasını alma süresi, LM arasını alma
h = J0 • t + • g • t2 ile
2 süresinden fazladır.
yere çarpma hızı, II. KL arası düşey uzaklık, LM arası düşey uzaklıktan
büyüktür.
J2 = J02 + 2 • g • h bağıntılarıyla hesaplanabilir.
III. Cisim, sabit ivmeli hareket yapmaktadır.
1.D 2.E
66
2.
Tanımak
Lazım BİR BOYUT TA HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda yerden düşey 5. Hava direncinin göz önünde bulundurulmadığı bir ortamda,
olarak yukarı doğru J hızıyla atılan bir cismin K’den L’ye aynı anda K cismi 10 m/s hızla düşey olarak aşağıya
ve L’den M’ye gelme süreleri eşittir. doğru, L cismi ise 50 m/s hızla düşey olarak yukarıya
doğru atılıyor.
Ó=0
yatay
K
d1
JK = 10 m/s
L M
yatay
h
d2 JL = 50 m/s
Ó L
Yer
Yer (yatay)
K
Cisimler atıldıktan 3 saniye sonra karşılaştıklarına
d göre, h yüksekliği kaç metredir?
2
d
1 (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 16 B) 12 C) 8 D) 4 E) 3 A) 180 B) 160 C) 150 D) 120 E) 90
6. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda, 40 metre

yüksekliğindeki bir apartmanın K noktasından 10 m/s hızla
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, yerden h kadar
düşey olarak yukarı atılan bir taş, şekildeki yörüngeyi
yükseklikten düşey olarak aşağıya doğru atılan bir cismin
izleyerek L noktasında yere düşüyor.
hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.
Hız (m/s)
J = 10 m/s
3 K
0 Zaman (s)
–Ó
h = 40 m
–40
L
Yer (yatay)
Cisim, atıldıktan 3 s sonra yere ulaştığına göre,
h yüksekliği kaç m’dir? Buna göre; taş, yere kaç m/s hızla çarpar?
2
(g = 10 m/s alınız.) (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 45 B) 50 C) 60 D) 75 E) 80 A) 20 B) 25 C) 30 D) 40 E) 50
3.C 4.D 5.A 6.C
67
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İKİ BOYUT TA HAREKET
İki Boyutta Hareket 1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda bir okçu,
kendisinden 40 m uzaklıkta bulunan bir hedefe okunu,
Yatay Atış Hareketi
yatay olarak J büyüklüğündeki hızla şekildeki gibi fırlatıyor.
Yerden belli bir yükseklikten ÂJX hızıyla yatay olarak atılan bir Hedef
cismin yaptığı harekete yatay atış hareketi denir. J
ÂÓx (sabit) 80 cm
yatay
Yer (yatay)
40 m
h
Ok, nişan alınan yerin 80 cm altında hedefe çarptığına

ÂÓx göre, J hızının büyüklüğü kaç m/s’dır?
Yer (yatay)
X (g = 10 m/s2 alınız.)
ÂÓy ÂÓ
A) 40 B) 50 C) 60 D) 80 E) 100
• Cisim a = g ivmesiyle, düşey doğrultuda hızlanan hareket
yapar.
• Cismin havada kalma süresi t ise, h yüksekliği
1 2
h= • g • t , bağıntısıyla hesaplanır.
2
• Cisim yatay doğrultuda sabit hızla hareket ettiğinden, X yolu
X = J • t, bağıntısıyla hesaplanır. 2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, h yüksekliğindeki

x
bir binanın tepesindeki A noktasından ÂJ yatay hızıyla
• Cismin t anındaki düşey hızı, atılan bir cisim, t sürede yatayda x yolunu alarak
B noktasında yere düşüyor.
Jy = g • t bağıntısıyla hesaplanır.
A ÂÓ
yatay
• Cismin t anındaki hızının büyüklüğü,
J2 = Jx2 + Jy2 bağıntısıyla hesaplanır. h
Yerden 45 m yükseklikten yatay olarak 30 m/s hızla atılan bir B

cismin düşey ve yatayda aldığı yollar ile yörüngesi üzerindeki Yer (yatay)
x
düşey ve yatay hız büyüklükleri şekildeki gibidir.
Buna göre, cisim aynı noktadan 2ÂJ yatay hızıyla
Óy = 0 Ó = 30 m/s
x atılırsa, x ve t niceliklerinin değişimi için ne
t=0s
5m
söylenebilir?
Óx = 30 m/s
t=1s
15 m Óy = 10 m/s x t
Óx = 30 m/s
t=2s A) Değişmez Artar
Óy = 20 m/s B) Artar Azalır

25 m
Óx = 30 m/s C) Değişmez Değişmez
t=3s
Óy = 30 m/s D) Artar Değişmez
E) Artar Artar
1.E 2.D
68
3.
Tanımak
Lazım İKİ BOYUT TA HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda, K ve L 5. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, yerden
noktalarından J ve 3J yatay hızlarıyla atılan cisimler 500 metre yükseklikte, 60 m/s hızla yatay olarak uçmakta
şekildeki gibi aynı noktada yere çarpıyor. olan bir helikopter şekildeki konumdan geçerken,
helikopterin altındaki bir paket serbest bırakılıyor.
K Ó
h1
Ó = 60 m/s
L 3Ó
yatay
h2
h = 500 m
Yer (yatay)
h
1 Yer (yatay)
h
2 Buna göre, paketin yere düştüğü noktanın bırakıldığı
A) 12 B) 9 C) 8 D) 6 E) 3 noktaya olan yatay uzaklığı kaç m’dir?

A) 400 B) 500 C) 600 D) 800 E) 900
4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda şekildeki

konumdan ÂJ hızıyla yatay atılan bir cisim, atıldıktan t süre
sonra K noktasından geçerek hareketine devam ediyor.
ÂÓ
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda şekildeki eğik

Yer (yatay)
düzlemin K noktasından 20 m/s hızla yatay atılan bir cisim
P R S T U bir süre sonra L noktasına çarpıyor.
Ó = 20 m/s
Buna göre, cisim, atıldıktan kaç t süre sonra ve hangi K yatay
noktada yere çarpar? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
Süre Nokta
A) 3t T M L
Yer (yatay)
B) 2t S
C) 3t S Buna göre, KM yüksekliği kaç metredir?
D) 4t U
E) 2t R A) 20 B) 45 C) 60 D) 80 E) 100
3.C 4.C 5.C 6.D
69
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İKİ BOYUT TA HAREKET
Eğik Atış Hareketi 1. K noktasından ÂJ0 hızıyla eğik atılan bir cisim şekildeki
yörüngeyi izleyerek 6 s'de L noktasında yere çarpmaktadır.
Yatayla bir açı yapacak şekilde atılan bir cismin, yer çekimi
ivmesiyle yaptığı harekettir.
ÂÓ0 hmax
Óy = 0
Ó0x K 37° L
Ó0y = Ó • sina Yer (yatay)
hmax xm
Ó
a Ó0x
Hava sürtünmeleri ihmal edildiğine göre, hmax ve xm
Ó0x = Ó • cosa a
Yer (yatay)
niceliklerinin büyüklüğü kaç m'dir?
X (menzil) Ó
Óy (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2 alınız.)
• Cismin hızının yatay bileşeni, J0x = J • cosα olup hareket hmax xm
boyunca sabittir. A) 180 300

B) 45 180
• Cismin hızının düşey bileşeni, J0y =J • sinα olup önce
C) 80 240
azalarak sıfır olur, sonra ters yönde artmaya başlar.
D) 20 120
• Cismin, herhangi bir t anında düşey hızının büyüklüğü, E) 45 240
Jy = J0y – g • t bağıntısıyla bulunur.
• Cismin, herhangi bir t anında hızının büyüklüğü,
J2 = Jy2 + J0x2 bağıntısıyla bulunur.
• Cismin maksimum yüksekliğe çıkış ve iniş süreleri birbirine

j
0y
eşittir. tçıkış = tiniş = g , bağıntısıyla bulunur.
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, K noktasından
• Cismin havada kalma süresi,
J büyüklüğündeki hızla eğik atılan bir cisim şekildeki
2j yörüngeyi izleyerek P noktasında yere çarpmaktadır.
0y
tuçuş = tçıkış + tiniş = g , bağıntısıyla bulunur.
M
• Cismin yerden çıkabileceği maksimum yükseklik, N
2
j
0y Ó
h = , bağıntısıyla bulunur. K à P
max 2g Yer (yatay)
x x x x
• Cismin yatayda aldığı menzil,
Harekete ait; x, yer çekimi ivmesi ve MN arasında
Xmenzil = Vox • tuçuş, bağıntısıyla bulunur.
geçen süre bilindiğine göre,
Eğik Atış Hareketinde Özel Durumlar I. Cismin havada kalma süresi,
• J1 ve J2 hız büyüklükleri ile yerden eğik atılan iki cismin II. M noktasının yerden yüksekliği,
yatay ile yaptıkları açıların toplamı 90° ise, menzil III. Cismin M noktasındaki hızı
uzaklıklarının oranı, niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?

2
X j A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
11
= dir.
X 2
2 j D) II ve III E) I, II ve III
2
1.E 2.E
70
4.
Tanımak
Lazım İKİ BOYUT TA HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda K noktasından 5. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda K ve L
50 m/s hızla şekildeki gibi eğik atılan bir cismin, yörüngesi cisimleri, şekildeki gibi J büyüklüğündeki hızlarla eğik
üzerinde bulunan L noktasından geçerken, hızının düşey
atıldıklarında, çıkabilecekleri maksimum yükseklikler hK ve
bileşeni 20 m/s'dir.
hL; havada kalma süreleri tK ve tL; yatayda aldıkları yollar
L
X ve X olmaktadır.
Ó = 50 m/s K L
hmax
Óy = 20 m/s
K 37° Ó
Yer (yatay) Ó
M K 53° L 37°
Yer (yatay)
Buna göre, K - M noktaları arası uzaklık kaç m’dir?
Buna göre,
I. tK > tL
A) 240 B) 200 C) 180 D) 160 E) 140
II. hK > hL
III. XK = XL
karşılaştırmalarından hangileri doğrudur?
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, yerden Âϑ1 ve Âϑ2

hızlarıyla şekildeki gibi eğik atılan cisimlerin havada kalma
süreleri sırasıyla t1, t2; çıkabilecekleri maksimum
yükseklikler h1, h2; yatayda aldıkları yollar X1 ve X2
olmaktadır.
6. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda,

h yüksekliğindeki bir binanın K noktasından 40 m/s
ÂÓ1 ÂÓ2 büyüklüğündeki hızla eğik atılan bir cisim, şekildeki
yörüngeyi izleyerek L noktasında yere çarpıyor.
Ó = 40 m/s
Yer (yatay) K 30° yatay
Buna göre,
h
I. t >t
1 2
II. h1 > h2
L
III. X1 > X2 Yer (yatay)
karşılaştırmalarından hangileri doğrudur? Cismin havada kalma süresi 6 s olduğuna göre, h

(Bölmeler eşit aralıklıdır.) yüksekliği kaç m’dir?
3
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (sin30° = 1/2, cos30° = , g = 10 m/s2 alınız.)
2
3.B 4.B 5.E 6.C
71
1 BİR ve İKİ BOYUT TA HAREKET
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda K noktasından 3. Hava direncinin olmadığı bir ortamda yerden J hızıyla
serbest bırakılan bir cisim, K - L arasını t, L - M arasını 3t düşey olarak yukarı doğru atılan bir cisim, atıldıktan 4 s
sürede alarak yere çarpmaktadır. ve 6 s sonra aynı noktadan geçiyor.
K Ó=0 Buna göre; cismin, atıldıktan 7 s sonra yerden
h1 yüksekliği kaç m'dir?

L 2
(g = 10 m/s alınız.)
A) 75 B) 90 C) 105 D) 120 E) 135

h2
M
Yer (yatay)
h
2
h
1
A) 25 B) 20 C) 16 D) 15 E) 12
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, yerden 75 m

yükseklikteki A cismi, 10 m/s hızla düşey olarak aşağıya
doğru atıldığı anda, yerdeki B cismi de J hızıyla düşey
olarak yukarıya doğru şekildeki gibi atılıyor.
2. Hava sürtünmesinin önemsenmediği bir ortamda h
yükseklikliğinden serbest bırakılan m kütleli cisim, t A
sürede J hızı ile yere çarpmaktadır. ÓA = 10 m/s
Cisim aynı yükseklikten hava sürtünmesinin ihmal

h = 75 m
edilmediği bir ortamda serbest bırakılırsa t ve J
niceliklerinin büyüklüğü için ne söylenebilir? Ó
B
Yer (yatay)
t J
A) Artar Artar Cisimlerin yere çarpma hızlarının büyüklükleri eşit
B) Artar Azalır olduğuna göre, B cisminin havada kalma süresi kaç
C) Azalır Değişmez s'dir?
D) Değişmez Değişmez (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
1.D 2.B 3.C 4.C
72
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda yerden belli bir 7. Yerden 1125 metre yükseklikte sabit 400 m/s hızla
yükseklikteki K noktasından J hızıyla düşey olarak yukarı uçmakta olan bir savaş uçağı, kendisinden 40 m/s sabit
doğru atılan bir cismin yörüngesi şekildeki gibidir. Cisim hızla uzaklaşmakta olan bir tankı vurmak istiyor.
K’den L’ye 6t, L’den M’ye 3t sürede gelmektedir.
Ó = 400 m/s
yatay
Ó h1
L
K h = 1125 m Ó0 = 40 m/s
h2
M Yer (yatay)
Yer (yatay)
h Buna göre; uçak, tanka kaç m yatay uzaklıkta iken

2
Buna göre, oranı kaçtır? bombayı serbest bırakmalıdır?
h
1
(g = 10 m/s2 ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) 7 B) 6 C) 5 D) 3 E) 2
A) 2400 B) 3600 C) 4200
D) 5400 E) 6600
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, 9h ve h

yüksekliklerinden 2J ve J hızlarıyla yatay olarak atılan K 8. Yüksekliği 35 m olan bir binanın tepesindeki A
ve L cisimleri şekildeki gibi aynı noktada yere noktasından 50 m/s hızla eğik atılan bir taş, şekildeki
çarpmaktadır. yörüngeyi izleyerek B noktasında yere düşüyor.
J = 50 m/s
K 2Ó
A 37°
Yatay
h = 35 m
9h L Ó
h C B Yer (yatay)
Yer (yatay)
x Sürtünmeler önemsiz olduğuna göre, CB uzaklığı kaç
Buna göre, cisimlerin atıldıkları noktaların arasındaki metredir?

yatay uzaklık kaç x'dir? (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2 alınız.)
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 A) 200 B) 240 C) 280 D) 300 E) 320
5.D 6.C 7.D 8.C
73
1. h yüksekliğindeki bir binanın en üst noktasından serbest 3. Hava sürtünmelerinin önemsiz olduğu bir ortamda 20 m/s
bırakılan bir taş KL arasını 1 saniyede, LM arasını 2 sabit hızla düşey olarak yukarı doğru hareket eden bir
saniyede, MN arasını 1 saniyede geçip N noktasında yere gezi balonu, şekildeki gibi yerden 60 m yükseklikte iken
çarpmaktadır. bir taş balona göre serbest bırakılıyor.
Taş J = 20 m/s
K
M 60 m
Yer
N
Yer (Yatay) Buna göre; taş yere çarptığında balonun yerden
Buna göre; h yüksekliği, L-M noktaları arası düşey yüksekliği kaç m’dir?
uzaklığın kaç katına eşittir? (g = 10 m/s2 alınız.)
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2)

A) 120 B) 150 C) 180 D) 200 E) 240
A) 8 B) 4 C) 3 D) 2 E) 3/2
4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda aynı anda

düşey olarak yukarıya doğru fırlatılan K, L ve M
cisimlerinin hızları J, 2J ve 4J’dir.
4Ó
2. Bilgi: Dünya yüzeyindeki yerçekimi ivmesi, Ay 2Ó
Ó
yüzeyindekinin yaklaşık altı katına eşittir.
Yer (yatay)
Burak, Dünya yüzeyinde yaptığı bir deneyde, kütlesi m K L M
olan bir cismi h yüksekliğinden serbest bıraktığında cismin
yere çarpma süresini t, hızını J olarak ölçüyor. Buna göre,
Buna göre, Burak, başka bir değişiklik yapmadan I. K cismi yere çarptığı anda, L cismi çıkabileceği
deneyi Ay yüzeyinde yapsaydı, t ve J niceliklerinin maksimum yüksekliktedir.
ölçüm sonuçlarını ilk durumuna göre nasıl bulurdu? II. L cismi yere çarptığı anda, M cisminin ivmesi
sıfırdır.
t J III. K cismi çıkabileceği maksimum yükseklikte iken, L
A) Küçük Büyük cismi ile aynı yatay hizadadır.
B) Eşit Eşit
C) Büyük Küçük
D) Büyük Büyük
E) Küçük Küçük D) I ve III E) II ve III
1.D 2.C 3.C 4.A
74
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, bir 7. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda, yerden J
apartmanın 4. katından 20 m/s hızla yatay olarak atılan bir hızıyla eğik olarak atılan bir cismin izlediği yörünge
cisim, şekildeki yörüngeyi izleyerek yere düşüyor.
şekildeki gibidir. Cismin K noktasından geçerken hızının
8. kat düşey bileşeni JK, L noktasından geçerken hızının yatay

bileşeni J′L, düşey bileşeni ise JL dir.
J = 20 m/s
4. kat ÓK
K yatay
L
Yer (yatay)
Ó Óc L
à ÓL
Buna göre, bir başka cisim, aynı apartmanın 8. Yer (yatay)
katından kaç m/s hızla yatay olarak atılırsa, diğer
Buna göre, aşağıda verilen karşılaştırmalardan
cisimle aynı noktada yere düşer?
hangisi kesinlikle yanlıştır?
(Katlar arası uzaklıklar eşittir.)
A) J > JK B) JL > J′L C) JK > JL

A) 10 B) 10ñ2 C) 20 D) 20ñ2 E) 40
D) JK > J′L E) J > JL
6. Hava sürtünmesinin ihmal edildiği bir ortamda bulunan

şekildeki eğik düzlemin K noktasından 20 m/s hızla yatay
olarak fırlatılan bir cisim, L noktasında yere çarpmaktadır.
Ó = 20 m/s 8. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda yerden eğik

K
olarak atılan bir cisim, XY arasının 5 s’de almaktadır.
X Y yatay
Z
A Yer (yatay)
37° L
Yer (yatay) 180 metre
Buna göre, cismin L noktasına çarptığı anda hızının Cismin çıkabileceği en büyük yükseklik 45 m
düşey bileşeni kaç m/s'dir? olduğuna göre, A - Z arası uzaklık kaç m’dir?
2
(g = 10 m/s alınız. sin 37° = 0,6, cos 37° = 0,8) (g = 10 m/s2 alınız)
A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 40 A) 180 B) 208 C) 216 D) 232 E) 248
5.B 6.D 7.C 8.C
75
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda h yüksekliğinden 3. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden
serbest bırakılan bir cismin yere çarpana kadar geçen düşey olarak aşağı doğru atılan bir cismin yere
sürede ortalama sürati 30 m/s'dir. çarpmadan önceki son 1 saniyede aldığı yol x kadardır.
Buna göre, h yüksekliği kaç m'dir? Buna göre, x uzaklığı;

(g = 10 m/s2)
I. Cismin kütlesi
A) 245 B) 200 C) 180 D) 125 E) 45 II. Yer çekimi ivmesi

III. Cismin ilk hızı
niceliklerinden hangisinin artmasıyla artar?
2. Bilgi: Çekim ivmesinin 10 m/s2 kabul edildiği bir ortamda

yerden yeterince yükseklikten serbest bırakılan bir cismin
hızı, her 1 s'de 10 m/s artar.
Yerden h kadar yükseklikten düşey olarak aşağıya doğru

4. Yatay bir yolda sabit hızla hareket etmekte olan bir aracın
6 m/s hızla atılan bir cisim, şekildeki gibi yere 36 m/s hızla
içindeki Berk, elindeki topu kendisine göre düşey olarak
çarpmaktadır.
yukarıya doğru fırlatıyor.
Top; araca ve yerde hareketsiz duran İrfan’a göre

Ó = 6 m/s
hangi atış hareketini yapmaktadır?
h
(Sürtünmeler önemsizdir.)
Yer (yatay) Araç İrfan

Ó = 36 m/s A) Düşey atış Yatay atış
B) Eğik atış Düşey atış
Buna göre, h yüksekliği kaç m'dir? C) Düşey atış Eğik atış
2
(g = 10 m/s ve sürtünmeler önemsizdir.) D) Eğik atış Eğik atış
E) Yatay atış Serbest düşme
A) 40 B) 48 C) 52 D) 63 E) 70
1.C 2.D 3.D 4.C
76
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, aynı yükseklikten 7. Hava direncinin önemsenmediği ortamda bulunan bir
A cismi J büyüklüğündeki hızla düşey olarak yukarı futbolcu, yerde duran topa şekildeki gibi J hızıyla
doğru, B cismi J büyüklüğündeki hızla yatay olarak vurduğunda top, yatayda düşebileceği en uzak noktaya
şekildeki gibi atılıyor. düşüyor.
J
J J=0
Yatay
A B C
hmax
Ó
Yer (yatay)
à
x
Buna göre, aynı yükseklikten serbest bırakılan C
cismi, yere düşene kadar geçen sürede, A ve B Topun, yerden çıkabileceği maksimum yükseklik
cisimlerinin hareket yönlerini nasıl görür?
h
(Cisimler aynı anda harekete başlayıp yere düşene kadar max
hmax, yatayda aldığı yol x ise, x oranı kaçtır?
birbiriyle çarpışmamaktadır.)
1 1 1 1
A) B) C) A) B) C) D) E) 1
A B 8 4 3 2
A B Yatay A B Yatay Yatay
D) E) A B
Yatay
A B Yatay
8. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda noktasal K ve

L cisimleri yerden sırasıyla 2h ve h yüksekliklerinden
yatay doğrultuda vK ve vL ilk hızları ile atıldıklarında,
şekildeki yolları izleyerek P noktasına düşüyor.
K vK
L vL
2h
6. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda yerden
şekildeki gibi eğik atılan bir taş, K noktasını geçtikten 6 s h
sonra L noktasına ulaşıyor.
P yer
M (yatay)
K L
yatay
ÇIKMIŞ SORU
Buna göre, K ve L cisimlerinin ilk hızlarının

hmax v
büyüklükleri oranı K kaçtır?
vL
Yer (yatay)
Cismin M noktasındaki hızı 40 m/s olduğuna göre, K 1 1 1

noktasındaki hızı kaç m/s’dir? A) B) C) D) 1 E) ñ2
4 ñ2 2
AYT - 2019
A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80
5.A 6.B 7.B 8.B
77
1. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda yerden 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, K noktasından
belli bir yükseklikten serbest bırakılan bir cismin havada serbest bırakılan bir cismin L noktasına gelme süresi t,
kalma süresi biliniyor. yere düşme süresi t0 dır.
Buna göre, cisme ait; J=0

K
I. bırakıldığı noktanın yerden yüksekliği, 3m
II. yere çarpma hızı, L
III. ivme
72 m
niceliklerinden hangileri bulunabilir?
(g = 10 m/s2 olduğu biliniyor.) M
Yer
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III t
0
t
A) 16 B) 12 C) 10 D) 8 E) 5
2. Bilgi: Hava sürtünmesinin olduğu bir ortamda atış

4. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda sabit
hareketi yapan bir cismin hızı artıkça, üzerine etki eden
30 m/s hızla düşey olarak aşağı doğru giden gezi
hava direnç kuvvetinin büyüklüğü de artar.
balonundaki Metin, elindeki topu balona göre serbest
Şekildeki cisim hava sürtünmesinin olduğu bir ortamda bırakıyor.
yerden J büyüklüğündeki hızla düşey olarak yukarı doğru
atıldığında, en fazla M noktasına kadar çıkabiliyor.
Jb = 30 m/s
L
J
K
Yer
Buna göre, cisim ile ilgili,

Yatay
I. L noktasından ilk geçişinde üzerine etki eden hava
direnç kuvveti, ikinci geçişindekine göre daha h
küçüktür.
II. M noktasında iken üzerine etki eden hava direnç Yer (yatay)
kuvveti sıfırdır.
III. K noktasından L noktasına giderken ivmesi azalır. Top, bırakıldıktan 3 saniye sonra yere düştüğüne
göre, top yere ulaştığı anda balonun yerden yüksekliği
kaç metredir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (g = 10 m/s2 alınız.)
1.E 2.D 3.E 4.C
78
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, yerden h kadar 7. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda yerden eğik
yükseklikteki X noktasından J hızıyla yatay olarak atılan olarak atılan K ve L cisimlerinin izledikleri yörüngeler
bir cismin yörüngesi şekildeki gibidir. şekildeki gibidir.
Yatay
X J
Yatay
JY
Y K a L q
h
Z
Yer (yatay)
JZ
Yer (yatay) Buna göre, K ve L cisimlerine ait;
Cismin Y noktasındaki hızının yatay bileşeninin I. havada kalma süresi,
büyüklüğü JY, Z noktasındaki hızının düşey II. atıldıkları andaki hızlarının yatay bileşeni,
bileşeninin büyüklüğü JZ olduğuna göre, aşağıda III. yatayda aldıkları yol
verilenlerden hangisi kesinlikle doğrudur? niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü kesinlikle

eşittir?
A) JZ > J B) JZ > JY C) JY > JZ
D) J = JY E) JZ = J
8. Yatay bir yolda sabit 15 m/s hızla ok yönünde ilerleyen bir

arabanın içindeki taş, arabaya göre 20 m/s hızla düşey
olarak yukarıya doğru atılıyor.
J = 20 m/s ok
J = 15 m/s
Gözlemci
6. Hava direncinin önemsiz olduğu bir ortamda, K
noktasından yatay olarak J hızıyla atılan cisim, düşey
duvarın P noktasına esnek olarak çarparak R noktasında Yer (yatay)
yere düşmektedir.
Buna göre, cisim atıldıktan 3 s sonra yerde duran bir

K J gözlemciye göre cismin hızının yatay ve düşey
Yatay
bileşenleri nasıldır?
4h (g = 10 m/s2 alınız.)
24 h P
Duvar
A) 10 m/s B) 10 m/s C) 10 m/s
5h
R
Yer (yatay) 20 m/s 15 m/s 25 m/s
Buna göre; cismin, yere düşme anına kadar toplam D) 15 m/s E) 15 m/s
yer değiştirmesinin büyüklüğü kaç h’dir?
A) 9 B) 12 C) 15 D) 20 E) 30 20 m/s 10 m/s
5.D 6.C 7.A 8.E
79
1. Bilgi: Hava sürtünmesinin ihmal edilmediği bir ortamda, 3. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, K cismi
serbest düşmeye bırakılan bir cisim için hava direnç yerden 80 m yükseklikten düşey olarak yukarıya doğru
kuvvetinin değeri, 40 m/s hızla, L cismi ise düşey olarak aşağıya doğru
30 m/s hızla şekildeki gibi atılıyor.
k : Sürtünme katsayısı
A : Hareket yönüne dik en büyük kesit alanı
J: Hız, olmak üzere, JK = 40 m/s L
Yatay
fs = k • A • J2 K JL = 30 m/s
bağıntısıyla hesaplanır.
h = 80 m
Serbest düşmeye bırakılan m kütleli bir cismin yere
düşene kadar geçen sürede hız - zaman grafiği şekildeki
gibidir. Yer (yatay)
Hız
Buna göre, L cismi yere çarptığı anda, K cisminin
t1 t2 t3 yerden yüksekliği kaç m'dir?
0 Zaman
–J
A) 100 B) 120 C) 140 D) 150 E) 160
–2J
Buna göre, t1 anında cisme etki eden hava direnç

kuvvetinin büyüklüğü kaç mg'dir?
4. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda K noktasından
(Cisim t2 anında limit hıza ulaşmıştır.)
3J büyüklüğündeki hızla yatay olarak atılan bir cisim L
1 1 3 5 noktasından 3ñ2J, M noktasından ise 5J büyüklüğündeki
A) B) C) D) 1 E)
4 2 4 4 hızla geçerek hareketine devam ediyor.
3J
K
2. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, bir cisim P L

P Yatay
noktasından serbest bırakıldığı anda, başka bir cisim R 3ñ2J
noktasından J hızıyla düşey olarak yukarıya doğru
atılıyor.
R T M
P J=0 Yatay
5J
h1 = 45 m
S
Buna göre,
h2 = 105 m I. Cismin KL arasını alma süresi, LM arasını alma

J süresinden büyüktür.
R II. PL arası uzaklık, TM arasındaki uzaklıktan büyüktür.
Yer
III. LT arası uzaklık, KP arası uzaklıktan küçüktür.
Cİsimler, S noktasında karşılaştığına göre, J hızının
büyüklüğü kaç m/s'dir?
(g = 10 m/s2 alınız.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1.A 2.C 3.C 4.E
80
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda bir kulenin 7. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda, h
tepesindeki noktalardan A ve B cisimleri, büyüklükleri yüksekliğinden J0 büyüklüğündeki yatay hızla atılan m
J olan hızlarla şekildeki gibi atılıyor. kütleli bir cisim, şekildeki gibi J büyüklüğündeki hızla yere
Düşey çarpmaktadır.
A B J
Yatay Ó0
J
Yer (yatay) Yer (yatay)

a
Cisimler aynı anda atıldığına göre, x J
I. A cismi, B cisminden daha önce yere çarpar. Yer çekimi ivmesi, J ve α açısının trigonometrik
II. A cisminin yere çarpma hızının büyüklüğü, B değerleri bilindiğine göre, harekete ait;
cismininkine eşittir.
I. h, yükseklik
III. A cisminin ivmesi, B cismininkinden büyüktür.
II. x, yatay uzaklık
yargılarından hangileri doğrudur? III. J0, atış hızı
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III IV. t, uçuş süresi
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IV
D) I, II, III ve IV E) III ve IV
6. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, P cismi

hP yüksekliğinden serbest bırakılırken, R cismi hR
yüksekliğinden J büyüklüğündeki hız ile düşey olarak
aşağı doğru atılıyor.
P
J=0
R
hP
J
hR
Yer (yatay)
P cisminin yere çarpma hızının büyüklüğü 3J, R

h
P
cismininki de 2J olduğuna göre, oranı kaçtır?
h
R
9
A) 5 B) 4 C) 3 D) E) 2
4
5.B 6.C 7.D
81
1. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda evinin
K noktasından serbest bırakılan bir cisim, L noktasından balkonunda bulunan Oğuz, elindeki topları 1 s aralıklarla
geçerek M noktasında yere çarpıyor. şekildeki gibi 20 m/s hızla düşey olarak yukarıya doğru
atıyor.
K J=0
L
J = 20 m/s
M Yatay
Yer (yatay)
L - M arası uzaklık, K - L arasındaki uzaklıktan büyük 25 m

olduğuna göre, cisme ait;
I. hareket süresi, Yer (yatay)
II. ortalama hız, Buna göre 1. top yere çarptığı anda 3. topun yerden
III. ivme
yüksekliği kaç m'dir?
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü, KL ve LM (g = 10 m/s2 alınız.)
noktaları arasında birbirine eşit olabilir?
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 40
2. Bilgi: Bir öğrenci yaptığı bir deneyde, yerden h kadar

yükseklikte bulunan bir cismin t sürede yere çarptığını
gözlemliyor. Daha sonra cismin atıldığı yüksekliği,
2
h=5•t
bağıntısıyla hesaplıyor.
Buna göre; öğrenci, yaptığı deneyde;

4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden J
I. h yüksekliğini hesaplarken sürtünmeleri ihmal hızıyla eğik atılan bir cismin yere düşene kadar geçen
etmiştir. sürede hız değişiminin büyüklüğü 60 m/s’dir.
II. Cismi, düşey yukarıya doğru atmıştır.
III. Cismi, yere paralel doğrultuda yatay olarak atmıştır.
J
yargılarından hangileri doğru olabilir? 45°
Yer (yatay)
2
(Yapılan deneyde yerçekimi ivmesi 10 m/s olarak
Buna göre, cismin, atıldıktan 4 s sonra yerden
alınmıştır.)
yüksekliği kaç m’dir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II (g = 10 m/s2 alınız.)
D) I ve III E) II ve III A) 105 B) 75 C) 60 D) 50 E) 40
1.C 2.D 3.E 4.E
82
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, yerden 7. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, A
45 m yükseklikten J hızıyla yatay olarak atılan bir cisim noktasından J hızıyla eğik olarak atılan bir cisim atıldıktan
yere düştüğünde, hareketine ait yer değiştirme büyüklüğü t süre sonra B noktasından geçiyor.
75 m oluyor.
C
Ó
E
D
F
h = 45 m
B
G
Yer (yatay)
J
Buna göre, cismin, yere çarpana kadar geçen sürede
Yer (yatay)
hız değişimi kaç J’dir?
(g = 10 m/s2 alınız.) Buna göre, cisim atıldıktan 4t süre sonra hangi
3 1 noktada bulunur?
A) 3 B) 2 C) D) 1 E)
2 3 (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) C B) D C) E D) F E) G
6. Bilgi: Bir fizik öğretmeni, yerden Jo hızıyla eğik olarak

atılan bir cisme ait hız - zaman grafiğini şekildeki gibi
tahtaya çiziyor. 8. Bir öğrenci hava direncinin ihmal edildiği ortamda,
yerden belirli bir açıyla yukarıya doğru fırlatılan noktasal
bir cismin fırlatma sonrası hareketi hakkında topladığı
Hız
bilgilerden yararlanarak aşağıdaki tabloyu hazırlamıştır.
J Yatay hız
Cisim Cisim
0 Zaman Değişkenler
Yükselirken Alçalırken
cismin ivme
I yukarı aşağı
Düşey hız vektörünün yönü
cismin hızının yatay
II değişmez değişmez
Buna göre, çizilen grafikle ilgili aşağıda verilen bileşeninin büyüklüğü
öğrenci yorumlarından hangisi yanlıştır? cismin hızının düşey
III artar azalır
(Sürtünmeler önemsizdir.) bileşeninin büyüklüğü
cismin toplam
IV değişmez değişmez
A) Cisim yerden maksimum yükseklikte iken, kinetik ve mekanik enerjisi
potansiyel enerjileri eşittir.
ÇIKMIŞ SORU
B) Cismin hareketi boyunca sahip olduğu en küçük Öğrencinin hazırladığı tablodaki değişkenler ve bu
değişkenlerle ilgili bilgileri içeren satırlardan
hızının büyüklüğü, atıldığı andaki düşey hızının
hangileri doğrudur?
büyüklüğüne eşittir.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV
C) Cisim sabit ivmeli hareket yapmıştır.
D) Cisim düşebileceği en uzak noktaya düşmüştür. D) III ve IV E) I, II ve III
E) Cismin çıkabileceği maksimum yükseklik, menzil AYT - 2020
uzaklığına eşittir.
5.C 6.E 7.C 8.C
83
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 BİR ve İKİ BOYUT TA HAREKET
1. Uludağ’da teleferiğe binen Aslı, teleferik yerden h kadar 3. Yerden 2000 m yükseklikte 100 m/s hızla yatay giden bir
yükseklikte asılı ve hareketsiz iken elindeki cep telefonunu uçak ile yerde 10 m/s sabit hızla hareket eden tank
yere düşürüyor. Telefon, hareketinin son iki saniyesinde şekildeki gibi zıt yönlere doğru hareket etmektedir.
60 m düşerek yere J hızıyla çarpıyor.
Uçak JU = 100 m/s
Yatay
h = 2000 m
Tank
JT = 10 m/s
h
Yer (yatay)
Uçak şekildeki konumdayken uçağa göre serbest

bırakılan bir bomba tanka isabet ettiğine göre, bomba
Yer (yatay)
bırakıldığı anda uçak ile tank arası yatay uzaklık kaç
Buna göre, h ve J niceliklerinin büyüklüğü nedir? m’dir?
(g = 10 m/s2 alınız)
(Sürtünmeler önemsizdir. Tankın ve uçağın boyutunu
h (m) J (m/s) önemsemeyiniz. g = 10 m/s2 alınız.)
A) 125 50 A) 2200 B) 2400 C) 3000

B) 80 80
D) 3600 E) 4200
C) 180 60
D) 80 40
E) 75 40
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda golf oynayan

2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda cirit atan Mesut,
Metin, golf topunu, 45 m/s hızla, yatayla 37° açı yapacak
ciriti, yatayla 53° açı yapacak şekilde 10 m/s hızla havaya
şekilde fırlatıyor.
doğru şekildeki gibi fırlatıyor.
J = 10 m/s 53°
Yatay
J = 45 m/s
h = 1,8 m
37°
Yer (yatay)
Yer (yatay)
Buna göre, cirit atıldıktan kaç s sonra yere düşer? Buna göre, topun, fırlatıldıktan 4,9 s sonra düşeceği
2 noktaya olan yatay uzaklığı kaç m’dir?
(g = 10 m/s , sin53° = 0,8, cos53° = 0,6 ve ciritin boyutu
önemsizdir.) (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, g = 10 m/s2)
A) 1 B) 1,2 C) 1,5 D) 1,8 E) 2 A) 8 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20
1.D 2.D 3.A 4.D
84
84
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Bir kayak merkezinde kayak sporu yapan Ali, kayak pistini 7. Bir tatbikatta polis helikopteri şekildeki gibi havada asılı
J yatay hızıyla terkederek yere düşmektedir. iken mermilerini düşey olarak aşağı doğru 2J hızıyla
atıyor. Atılan mermiler bir süre sonra J limit hızına
ulaşarak yere düşüyor.
J
Yatay
J=0
mermi
2J
Yer (yatay)
Yer (yatay) Buna göre,

Buna göre; Ali’nin pisti terkedip, yere düşene kadarki I. Limit hıza ulaşana kadar geçen sürede mermilere
geçen sürede, etki eden hava direnç kuvveti ağırlıklarından
I. İvme vektörü ile hız vektörü arasındaki açı azalır. büyüktür.
II. Mermiler, önce yavaşlayıp sonra sabit hızla hareket
II. Ali’nin birim saniyede yaptığı yer değiştirmenin
eder.
büyüklüğü artar.
III. Limit hıza ulaşana kadar geçen sürede mermiler
III. Ali’nin düşey hızı ile yatay hızının büyüklüğü bir an
ivmeli hareket yapar.
için birbirine eşit olur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
6. Sürtünmesiz bir ortamda bulunan Gökhan, bir kamyonetin

kasasında bulunan karpuzları yerde duran arkadaşına
5 m/s hızla şekildeki gibi eğik atıyor.
Gökhan
J = 5 m/s
37°
h = 35 cm
Yer (yatay)
Gökhan’ın karpuzları elinden bıraktığı nokta ile

arkadaşının tuttuğu nokta arası düşey uzaklık 35 cm
ise karpuzların yatayda aldıkları yol kaç cm’dir?
A) 200 B) 240 C) 280 D) 300 E) 360
5.C 6.C 7.E
85
85
GUNLUK HAYAT
1. Yerden h kadar yükseklikte bulunan arızalı bir musluk, 2 3. Günlük hayatta gerçekleşen bazı olaylar aşağıdaki gibi
saniye aralıklarla su damlatmaktadır. Musluk, üçüncü ifade edilmiştir.
damlayı ürettikten sonra 1 saniye aralıklarla su
damlatmaya başlıyor. I. Yerde duran bir trambolin üzerinde zıplayan bir
çocuk
II. Dalından koparak yere düşen bir elma
III. Limit hıza ulaşan bir meteor taşının yeryüzüne
h düşmesi
Yer (yatay) Buna göre, bu olayların hangilerinde cisimlerin hız

vektörü ile ivme vektörü aynı doğrultuda olabilir?
Birinci su damlaması yere çarptığı anda musluk
beşinci su damlasını ürettiğine göre, h kaç m’dir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2
(g = 10 m/s ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) 20 B) 100 C) 140 D) 160 E) 180
2. Uçaktan atlayan şekildeki paraşütçü, yerçekimi kuvvetinin

etkisiyle yere doğru hızlanmaya başlar. Paraşütçü hava
direnç kuvveti nedeniyle bir süre sonra limit hıza ulaşır.
4. Bir kayak sporcusu, düşey kesiti şekildeki gibi olan bir
kayak pistini yatay doğrultuda 20 m/s hızla terkediyor.
J = 20 m/s
h = 45 m
Buna göre, limit hıza ulaşan paraşütçünün bu andan
itibaren yere düşene kadar geçen sürede,
I. ivme,
II. hız, Yer (yatay)
III üzerine etki eden net kuvvet Kayakçının yere düştüğü noktanın, pisti terkettiği
noktaya olan düşey uzaklığı 45 m olduğuna göre,
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişmez?
kayakçının yere düşene kadar geçen sürede yapmış
(Atmosfer homojen olarak düşünülecektir.)
olduğu yer değiştirmenin büyüklüğü kaç m'dir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2)
1.E 2.E 3.C 4.C
86
86
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Kaan, elindeki basketbol topunu şekildeki gibi yerde 7. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, yukarı doğru
zıplatıyor. Top yere ilk çarptığında, yerden 4 m/s hızla yükselmekte olan bir gezi balonun içinde bulunan Mesut,
sıçrayıp bu andan itibaren Kaan’ın eline tekrar 0,4 s sonra balon yerden 100 metre yükseklikte iken, elinde bulunan m
geliyor. kütleli cep telefonunu elinden kaçırıyor.
Yatay
J = 4 m/s Yatay
Yer
100 m
Buna göre, Kaan’ın elinin yere olan düşey uzaklığı kaç
Yer (yatay)
cm’dir?
2
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s alınız.)
Telefon serbest düşme hareketi yaptığına göre, yerden
A) 40 B) 60 C) 80 D) 90 E) 120 10 m yükseklikte iken telefonun hızı kaç m/s'dir?
A) 20 B) 20ñ2 C) 30 D) 30ñ2 E) 40
6. Bir voleybol maçında sporculardan biri, karşı takımdan
gelen topa şekildeki gibi vurarak topu rakip bölgeye tekrar
gönderiyor. Topun yaptığı eğik atış hareketinin yörüngesi
şekildeki gibidir.
J
a
Yer (zemin)
Buna göre, topun yaptığı hareket ile ilgili,
I. Yerden maksimum yükseklikte iken ivmesi sıfırdır.

II. Top, iki boyutta hareket yapmıştır.
III. Topun yere çarpma hızı, vurulma anındaki hızından
büyüktür.

5.C 6.D 7.D
87
87
GUNLUK HAYAT
1. Yer çekimi ivmesinin 10 m/s2 kabul edildiği ve hava 3. Masa tenisi oynayan iki arkadaştan Emre, üzerine gelen
direncinin olmadığı bir ortamda gösteri hareketi yapan bir topa raketiyle vurduğunda top, raketten J büyüklüğündeki
uçak, düşey olarak yukarı doğru 50 m/s sabit hızla hareket hızla yatay olarak ayrılıyor.
ederken uçaktan bir parça kopuyor.
3m
Düşey
J = 50 m/s
h = 20 cm
h
Topun raketten ayrıldığı noktanın masa üzerine olan
Yer
düşey uzaklığı 20 cm ve tenis masasının uzunluğu 3 m
Kopan parça yere 15 s'de çarptığına göre, parça olduğuna göre, topun masa üzerine düşmesi için
koptuğunda uçağın yerden yüksekliği kaç m'dir? J hızının en büyük değeri kaç m/s olmalıdır?
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2 alınız.)
A) 225 B) 300 C) 375 D) 400 E) 450
A) 15/2 B) 10 C) 12 D) 15 E) 30
2. Yerden yeterince yüksekte uçmakta olan bir uçaktan

kendini aşağı doğru bırakan bir paraşütçü bir süre sonra
limit hıza ulaşıyor. Limit hıza ulaşan paraşütçü bu andan
itibaren paraşütünü açıp hareketine devam ediyor.
4. Bir futbolcu, yerde durmakta olan m kütleli bir topa

ayağıyla vurarak topun eğik atış hareketi yapmasını
sağlıyor.
Buna göre, paraşütçünün yaptığı hareket ile ilgili,
Buna göre; topun, hareketi sırasında en küçük kinetik
I. Paraşütçü limit hıza ulaşana kadar sisteme etki
enerjiye sahip olduğu noktayla ilgili,
eden hava direnç kuvvetinin büyüklüğü artar.
II. Paraşütçü, paraşütünü açtıktan hemen sonra I. Topun hız vektörü, ivme vektörüne diktir.
sisteme etki eden net kuvvetin yönü yerçekimi II. Topa etki eden kütle çekim kuvvetinin yönü, hız
kuvvetine zıttır. vektörünün yönüyle aynıdır.
III. Paraşütçü limit hızına ulaşana kadar ivmeli hareket III. Top bu andan itibaren iki boyutta hareket yaparak
yapar. yere düşer.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?

(Atmosfer homojen olarak düşünülecektir.) (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
1.C 2.E 3.D 4.D
88
88
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 3
5. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir yerde golf oynayan 6. Uzun atlama sporu yapan Ali, katılacağı bir yarışmadan
Efe, golf topuna farklı açılarla vurarak beş değişik atış önce yaptığı bir antremanda, kendini yatayla 53° açı
denemesi yapıyor. yapacak şekilde 10 m/s hızla yukarıya doğru fırlatıyor.
Düşey
1
2 53°
Kum
3
Yer (yatay)
4
Buna göre, Ali'nin, ivme vektörü ile hız vektörü
5 arasındaki açının 45° olduğu noktanın yerden
yüksekliği kaç metredir?
(sin53° = 0,8, cos53° = 0,6, g = 10 m/s2, sürtünmeler ve
Yer (yatay) Ali'nin boyutları önemsizdir.)
A) 1,2 B) 1,4 C) 1,5 D) 2 E) 2,4

Top, her denemede golf sopasından eşit büyüklükte
hız ile ayrılıp eğik atış hareketi yaptığına göre,
I. Golf topu, 1. ve 5. atış denemesinde, aynı noktada

yere düşer.
II. Golf topunun 3. atış denemesinde yatayda aldığı
yol, 4. atış denemesindekine göre daha fazladır.
III. Golf topunun, 2. ve 4. atış denemesinde havada
kalma süreleri eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? 7. Bir sporcu elindeki topu, yere göre 10 m/s’lik bir süratle
(Tüm atışlarda top aynı düşey düzlemde hareket ve yatayla 53° açı yapacak hızla şekildeki gibi atıyor.
etmektedir.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III v
53° yatay
yer
(yatay)
Bu sporcu, topu yere düşmeden ve attığı

ÇIKMIŞ SORU
pozisyonda yakaladığına göre, sporcunun topu atma

ve tutma anları arasındaki ortalama hızının
büyüklüğü kaç m/s’dir?
(Hava sürtünmesi ihmal edilecektir. Yer çekimi ivmesini
2
10 m/s alınız. sin53° = 0,8 ; cos53° = 0,6)
A) 2,4 B) 4,8 C) 6 D) 8 E) 10
AYT - 2021
5.B 6.B 7.C
89
89
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Bir öğrenci, hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda farklı 2. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda, aynı anda K,
yüksekliklerde değişik hızlarla yatay atılan K ve L L, M ve N noktalarından atılan dört cismin hızları ve
cisimlerinin izlediği yörüngeleri Şekil 1, 2 ve 3’teki gibi hareket yörüngeleri şekildeki gibidir.
çiziyor.
Ó 2Ó N
K J K 2J L yatay
M
K yatay
Ó Ó
L 3J L 2J

Şekil 1 Şekil 2 Yer (yatay)
K 2J
Buna göre, L, M ve N cisimlerinden hangileri yere
düşerken, K cismi ile havada çarpışabilir?
L J
A) Yalnız L B) Yalnız M C) Yalnız N
D) L ve N E) M ve N
Yer (yatay)
Şekil 3
Buna göre, öğrencinin hangi şekilde yaptığı çizimler

doğru olamaz?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
D) 1 ve 2 E) 2 ve 3
1.E 2.A
90
Orıjinal
® Sorular 1
3. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, aynı anda 4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda, J hızıyla
bir binanın tepesinden J hızıyla düşey olarak yukarı doğru şekildeki gibi eğik olarak atılan bir cisim şekildeki kesikli
atılan S cismi ile yerden 36 m/s hızla düşey olarak yukarı çizgilerle gösterilen yörüngeyi izleyerek K noktasında
doğru atılan T cismi, atıldıktan t süre sonra binanın tepe duvara çarpıyor.
hizasında yan yana geliyorlar.
J
40 m
S
Ó
à
yatay
T
JT = 36 m/s
T
Yer (yatay)
Cisimler yan yana geldiklerinde hız büyüklükleri eşit K

olduğuna göre, J hızı kaç m/s’dir?
(g = 10 m/s2 alınız.) Cisim atıldığı yerden maksimum yüksekliğe 1 s'de
çıktığına göre, T - K arasındaki düşey uzaklık kaç
A) 8 B) 12 C) 16 D) 18 E) 20
m’dir?
A) 30 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
3.B 4.B
91
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
5. Sürtünmesiz bir ortamda K noktasından 50 m/s hızla eğik

olarak atılan bir cismin izlediği yörünge şekildeki gibidir.
Cisim M noktasını geçtikten 1 s sonra çıkabileceği
maksimum yüksekliğe ulaşmaktadır.
M
Ó = 50 m/s hmax
K 37°
Yer (yatay)
KL ve LM noktaları arası uzaklıklar sırasıyla

dKLve dLM, cismin çıktığı maksimum yükseklik ise
hmax olduğuna göre,
I. dKL > hmax
II. dKL > dLM
III. d LM > hmax
karşılaştırmalardan hangileri doğrudur?

(g = 10 m/s2, sin 37° = 0,6, cos 37° = 0,8)
D) II ve III E) I,II ve III
5.B
92
ENERJİ
İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM

1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İŞ ve ENERJİ İLİŞKİSİ
İş - Enerji İlişkisi 1. Sürtünmeli yatay bir yolda durmakta olan bir cisme, yola
j =0 Âj paralel bir ÂF kuvveti uygulandığında, cismin x yolu
sonunda hızı J kadar olmaktadır.
m ÂF m ÂF
yer (yatay) J
J=0
x
m ÁF ÁF
• Yatay düzlemde yapılan net iş, cismin kinetik enerji
değişimine eşittir. Yer (yatay)
X
Wnet = DEK = EK(son) – EK(ilk)
Buna göre, deney tekrarlandığında, cismin son hızının
1 J'den daha büyük olması için;
F•x= • m • ϑ2 (sürtünmesiz yatay düzlemde)
2
I. Cismin kütlesini azaltmak
1 ÂF kuvvetinin büyüklüğünü artırmak
(F – fs) • x = • m • ϑ2 (sürtünmeli yatay düzlemde) II.
2
III. Yol ile cisim arasındaki kinetik sürtünme katsayısını
1
(F – m • g • k) • x = • m • ϑ2 azaltmak
2
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
• Yer çekimine karşı yapılan iş, potansiyel enerji değişimine
eşittir.
W = DEP
h2
h1 F h
h
W = m • g • (h2 – h1) W=m•g•h
İş - Enerji Grafikleri
Kuvvet Kuvvet - konum grafiğinin

alanı, net işi verir.
F1
W1 Wnet = W1 – W2
x1 x2
0 Wnet = DEK
Konum
–W2
−F2 W1: pozitif iş
W2: negatif iş
Kinetik Enerji 2. Büyüklüğü sabit olan bir ÂF kuvveti, kütlesi 4 kg olan durgun
E2 Kinetik enerji - konum grafiğinin bir cisme düşey doğrultuda uygulanarak, cisim 10 m
eğimi, net kuvveti verir. yükseltiliyor.
E -E Cismin bu yükseklikteki hızı 20 m/s olduğuna göre,

2 1
E1
a Eğim = tana = =F ÂF kuvvetinin bu olayda yaptığı iş kaç J’dur?
x net
(g = 10 m2 alınız. Hava direnci önemsizdir.)
0 x Konum
A) 400 B) 800 C) 1000
D) 1200 E) 1600
1.E 2.D
94
1.
Tanımak
Lazım İŞ ve ENERJİ İLİŞKİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan bir cisme 5. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan m kütleli bir cismin
uygulanan net kuvvetin yola bağlı değişim grafiği şekildeki kinetik enerji - konum grafiği şekildeki gibidir.
gibidir.
Kinetik enerji
Net kuvvet 2E
F
E
0 Yol Konum
x 2x 3x 4x 0 x 2x
–F Buna göre,
Cismin, x konumundan geçerken kinetik enerjisi I. Cismin x = 0 konumundaki hızı sıfırdan farklıdır.
E olduğuna göre, 4x konumundan geçerken kinetik II. 0 – x konumları arasında cisme, sabit büyüklükte bir
enerjisi kaç E'dir? kuvvet etki etmiştir.
III. x – 2x konumları arasında cismin ivmesi sıfırdır.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde sabit 6 m/s hızla hareket

etmekte olan 2 kg kütleli bir cisme uygulanan kuvvetin yola 6. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki düzenekte m kütleli
bağlı grafiği şekildeki gibidir. cisim ÂF kuvveti ile sabit hızla h kadar aşağı çekiliyor.
Kuvvet (N) 2m
32
16 4m
m
6 8
0 Yol (m)
2 4
ÁF
–16
Yer (yatay)
Buna göre, ÂF kuvvetinin yaptığı iş kaç mgh'dir?

Buna göre, 8 m sonunda cismin hızı kaç m/s'dir? (g: yer çekimi ivmesi)
A) 8 B) 10 C) 12 D) 16 E) 20 A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7
3.D 4.B 5.E 6.B
95
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ESNEKLİK POTANSİYEL ENERJİSİ
Hooke Yasası 1. Esnek bir yayın kuvvet - uzama grafiği şekildeki gibidir.
Esnek bir yayın uzama miktarı yaya uygulanan kuvvet ile doğru Kuvvet (N)
orantılıdır.
80
denge
konumu
40
x
ÂF 0 Uzama (m)
0,4 0,8
Buna göre, yay 0,2 m sıkıştırıldığında, yayda

Kuvvet depolanan esneklik potansiyel enerjisi kaç joule olur?
2F
A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 4 E) 8
F
a
0 x 2x Uzama Miktarı
F
eğim = tana = x = k
F=k•x
(k: yayın esneklik sabitidir.)
Esneklik Potansiyel Enerji

2. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen bir düzenekte, yay sabiti
• Esneklik (yay) sabiti k olan bir yay, ÂF kuvveti ile çekilerek x
k olan bir yayın önüne m kütleli bir cisim konulmuştur. Yay
kadar uzatılsın.
cisim ile birlikte x kadar sıkıştırılıp serbest bırakıldığında
Yayda depolanan esneklik potansiyel enerjisi;
cisim, eğim açısı a olan eğik düzlem üzerinde en fazla h
1 2 yüksekliğine kadar çıkabilmektedir.
Ep = •k • x
2
x
Yayların Bağlanması k m h
a
Seri Paralel Yer (yatay)
k1 k1 k2 Buna göre, h yüksekliği;
• k
k2 • x
• m
• a
Şekil 1 Şekil 2
niceliklerinden hangilerinin tek başına değişiminden
• Şekil 1’deki seri bağlı yay • Şekil 2’deki paralel
etkilenmez?
sisteminde eş değer yay bağlı yay sistemlerinde
sabiti: eş değer yay sabiti:
1 1 1 A) Yalnız m B) Yalnız a C) k ve x
= + keş = k1 + k2
k k k
eþ 1 2
D) m ve a E) k ve a
1.C 2.B
96
2.
Tanımak
Lazım ESNEKLİK POTANSİYEL ENERJİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ağırlıkları önemsiz özdeş K ve L yayları ile kütleleri 2m ve 5. Ağırlıkları önemsiz özdeş P ve R yaylarından oluşan
m olan X ve Y cisimleri birbirine bağlanarak şekilde verilen sistemler, yayların ucuna bağlı 2m ve 4m kütleli cisimler ile
sistem hazırlanmıştır. Bu durumda K ve L yaylarında Şekil 1 ve Şekil 2'deki gibi dengededir.
depolanan esneklik potansiyel enerjiler EK ve EL dir.
P P R
K
4m
X 2m
R
L 2m
Şekil 1 Şekil 2
Y m
Şekil 1 ve Şekil 2'de, yaylarda depolanan toplam
E
K
E
L
esneklik potansiyel enerjileri E1 ve E2 olduğuna göre,
9 3 E
1
A) 9 B) 4 C) D) E) 1 oranı kaçtır?
4 2 E
2
(Yayları bağlayan çubukların ağırlığı önemsizdir.)
1
A) 8 B) 4 C) 2 D) 1 E)
2
4. Birer uçlarından duvara sabitlenmiş özdeş K ve L

yaylarının diğer uçlarına, tam ortasından yere sabitlenmiş
demir çubuk, şekildeki gibi bağlanmıştır. Bu durumda K
yayında gerilme, L yayında sıkışma gözlenmektedir.
K Demir çubuk L 6. Sürtünmesiz eğik düzlemde bulunan bir yayın ucuna bağlı
4 kg kütleli cisim şekildeki konumda dengededir.
Yer (yatay)
m = 4 kg
Buna göre, demir çubuğun sıcaklığı artırılıp bir miktar
genleşmesi sağlanırsa, son durumda
I. K yayında depolanan esneklik potansiyel enerjisi

azalmıştır.
II. L yayında depolanan esneklik potansiyel enerjisi
53°
artmıştır. (yatay)
III. K yayında depolanan esneklik potansiyel enerjisi

artmıştır. Ağırlığı önemsiz yayın esneklik sabiti 64 N/m olduğuna
göre, yayda depolanan esneklik potansiyel enerjisi kaç
yargılarından hangileri doğru olabilir?
joule’dür?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III (g = 10 m/s2, sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
3.A 4.E 5.D 6.C
97
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR SÜRTÜNMESİZ ORTAMDA ENERJİ KORUNUMU
Sürtünmesiz Ortamlarda Enerji Korunumu 1. Hava sürtünmelerinin önemsenmediği bir ortamda, kütleleri
Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, m kütleli K, L m, 2m ve 3m olan K, L ve S cisimleri J büyüklüğündeki
ve S cisimleri, şekilde verilen yön ve hızlarla atıldığında yere hızlarla şekildeki konumlarından fırlatılıyor.
çarpma hızları ϑK, ϑL ve ϑS olsun. m 2m J 3m
J yatay
J K L S
J
J
m a m m yatay
K L S
h J
yer (yatay)
Yer (yatay)
Buna göre, enerji korunumundan, cisimlerin atıldıkları an sahip
oldukları kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamı, yere çarptığı Cisimlerin yere çarpma hızlarının büyüklükleri sırasıyla
andaki kinetik enerjilerine eşit olur. JK, JL ve JS olduğuna göre, bu hızlar arasındaki ilişki
• EK(1) + EP(1) = EK(2) nedir?
1 2 1 2
• m •j + m •g•h= • m •j A) JS > JK = JL B) JK = JL > JS
2 2 son
• Denkleminde görüldüğü gibi cisimlerin yere çarpma hızı C) JS > JL > JK D) JK > JL > JS
ϑson, g ve h niceliklerine bağlı olup m ve a niceliklerine E) JK = JL = JS
bağlı değildir. Dolayısıyla cisimlerin yere çarpma hızları eşit
büyüklüktedir.
Sürtünmesiz bir rayın K noktasından E kinetik enerjisi ile atılan
m kütleli bir cisim en fazla P noktasına kadar çıkabilsin.
J=0 P
E 2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz rayın K

m noktasından serbest bırakılan 2 kg kütleli oyuncak bir
K N 2h
araba, kesikli çizgilerle gösterilen yörüngeyi izlemektedir.
h
m = 2 kg
yer
L M K
L
Buna göre; enerji korunumundan,
• Cismin K noktasındaki kinetik enerjisi,
E + m • g • h = 2 • m • g • h (K - P arası için) h = 24 m r=2m
E = m • g • h’dir.
• Sistem sürtünmesiz olduğu için, cismin, K, L, M, N ve P
noktalarındaki mekanik enerjileri eşittir. Yer (yatay)
Emekanik = E + m • g • h (K için)
K noktasının yerden yüksekliği 24 m, çembersel rayın
= m • g • h + m • g • h = 2 • m • g • h’dir.
yarıçapı 2 m olduğuna göre, oyuncak arabanın
EK = EL = EM = EN = EP = 2 • m • g • h’dir. (Tümünde aynı
L noktasından geçerken hızının büyüklüğü kaç
mekanik enerji)
m/s'dir?
• Cismin N noktasından geçerken sahip olduğu kinetik enerji,
(g = 10 m/s2 . Arabanın boyutları önemsizdir.)
E + m • g • h = EN + m • g • h (K - N için)
E = EN = m • g • h’dir. A) 10 B) 18 C) 20 D) 24 E) 30
1.E 2.C
98
3.
Tanımak
Lazım SÜRTÜNMESİZ ORTAMDA ENERJİ KORUNUMU KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir yolun K noktasından ilk 5. Sürtünmesiz yatay bir yolda J süratiyle hareket etmekte
hızsız kaymaya başlayan 60 kg kütleli bir kaykaycı, kesikli olan m kütleli bir cisim, doğal halinde bulunan ve esneklik
çizgilerle gösterilen yolu izliyor. sabiti k olan bir yayı en fazla x kadar sıkıştırarak yayda
E kadar esneklik potansiyel enerji depolanmasını sağlıyor.
K
J m
yatay
M
4h Yer (yatay)
3h
Buna göre, yayın esneklik katsayısı daha büyük
olsaydı, x ve E nicelikleri ilk durumuna göre nasıl
L Yer (yatay) değişirdi?
(Yayın ve ucuna bağlı takozun kütlesi önemsizdir.)
Kaykaycının L noktasındaki mekanik enerjisi EL, M
E
L x E
noktasındaki kinetik enerjisi EM olduğuna göre,
E
M A) Artar Artar
oranı kaçtır? B) Artar Değişmez

(Sürtünmeler önemsizdir. Kaykaycının boyutlarını C) Azalır Azalır
önemsemeyiniz.) D) Azalır Değişmez
3 E) Değişmez Azalır
A) 4 B) 3 C) 2 D) E) 1
2
6. Ağırlığı önemsiz bir makara ile kütleleri m ve 3m olan

K ve L cisimleri ile kurulmuş düzenek şekildeki konumdan
4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan rayın K noktasından E serbest bırakıldığında L cismi aşağıya doğru hareket
kinetik enerjisiyle geçen bir cisim, en fazla L noktasına etmeye başlıyor.
kadar çıkabiliyor.
Tavan
M yatay
h
L yatay
h
E
yatay K
K m
2h
L
3m
yatay
Yer (yatay)
h
Buna göre, aynı cisim K noktasından 4E kinetik

Yer (yatay)
enerjisiyle atılırsa, cismin M noktasından geçerken
kinetik enerjisi kaç E olur? Buna göre, L cismi yere çarptığı anda, K cisminin
(Sürtünmeler önemsizdir. Aracın boyutlarını kinetik enerjisi kaç mgh’dir?
önemsemeyiniz.) (Sürtünmeler önemsizdir.)
3 1 1 1 2 3
A) 3 B) 2 C) D) 1 E) A) B) C) D) 1 E)
2 2 3 2 3 2
3.A 4.B 5.D 6.B
99
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR SÜRTÜNMELİ ORTAMDA ENERJİ KORUNUMU
Sürtünmeli Ortamlarda Enerji Korunumu 1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir yolun yalnız MS bölümü
Düşey kesiti şekildeki gibi olan ve yalnız LM bölümünün sürtünmeli olup sürtünme kuvvetinin büyüklüğü her iki
sürtünmeli olduğu KLMN yolunun K noktasından E kinetik cisim içinde eşittir. L noktasından serbest bırakılan 2m
enerjisiyle atılan m kütleli bir cisim, en fazla N noktasına kadar kütleli bir cisim P noktasında durmaktadır.
çıkıp, geri dönüşünde L noktasında duruyor. J=0
J =0 K m
N
h J=0
E
m 2m
K 2h L
h h
Yatay M N P R S Yatay
L M
• Cismin K noktasındaki mekanik enerjisinin bir kısmı LM Buna göre, K noktasından serbest bırakılan m kütleli
arasında ısıya dönüşür. cisim nerede durur? (MS yolu eşit aralıklıdır.)
• E + m • g • h – Eısı = 2 • m • g • h (K - N için)
A) M - N arasında B) N noktasında
2 • m • g • h – Eısı = 0 (N - L için)
C) P noktasında D) R noktasında
Eısı = 2 • m • g • h’dir.
• Bu değer birinci denklemde yerine yazılırsa, E) S noktasında
• E+m•g•h–2•m•g•h=2•m•g•h
E = 3 • m • g • h bulunur.
Yalnız LM bölümünün sürtünmeli olduğu KLM yolunun K 2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir yolun K noktasından ilk
noktasından serbest bırakılan m kütleli bir cisim kesikli çizgilerle hızla atılan bir cisim kesikli çizgilerle gösterilen yolu
gösterilen yörüngeyi izleyip M noktasında dursun. izleyerek en fazla T noktasına kadar çıkabiliyor. T'den geri
J =0 dönen cisim, karşı taraftaki L noktasına tekrar gelip
K buradan geri dönerek hareketine devam ediyor.
h
K
J =0 h
L
Yatay L M T
2h
h
M
• Cismin K noktasındaki mekanik enerjisi LM arasında ısıya S
h
dönüşür. N
R
• m • g • h – Eısı = 0 (K - M için) h
Yatay
Eısı = m • g • h’dir. P
• L - M arasındaki sürtünme kuvveti; Buna göre,

E
ısı
= fs • x (L - M için) I. Yolun KL bölümü sürtünmelidir.
m • g • h = fs • 2h II. Yolun PT bölümü sürtünmelidir.
m•g III. Cismin, M noktasından birinci ve ikinci kez
fs = ’dir.
2 geçişlerinde sahip olduğu kinetik enerji birbirine eşittir.
• L - M yolunun sürtünme katsayısı;
fs = m • g • k
m•g A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
=m•g•k
2
k = 0,5’dir. D) II ve III E) I, II ve III
1.C 2.C
100
4.
Tanımak
Lazım SÜRTÜNMELİ ORTAMDA ENERJİ KORUNUMU KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düşey kesiti verilen KLMN yolunun K noktasından E 5. Sürtünme kuvvetinin sabit ve mg şiddetinde olduğu
kinetik enerjisiyle atılan bir cisim, karşı taraftaki N şekildeki eğik düzlemin K noktasında durmakta olan m
noktasına kadar çıkarak geri dönüyor. Cisim geri kütleli bir cisim, büyüklüğü sabit ve şiddeti 3mg olan bir ÂF
dönüşünde L noktasına kadar gelip burada duruyor. kuvveti ile L noktasına kadar çekilmektedir.
E L
N
K
h
4h
3h m ÁF
30° yatay
K
Yatay
L M Buna göre, cismin L noktasında iken sahip olduğu
kinetik enerji kaç mgh’dir?
Yolun yalnız LM bölümü sürtünmeli olduğuna göre, (g: yer çekimi ivmesi)
E kaç mgh’dir?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir yolun K noktasından

kızağa binerek ilk hızsız harekete başlayan Berk, kesikli 6. Düşey kesiti verilen KLM yolunun K noktasından serbest
çizgilerle gösterilen yolu izleyerek R noktasında duruyor. bırakılan m kütleli bir cisim, kesikli çizgilerle gösterilen yolu
izleyerek M noktasında duruyor. Yolun yalnız LM bölümü
K sürtünmeli olup sürtünme katsayısı sabittir.
J=0
m
4h K
yatay
P R
h
3h
Yer (yatay) J=0
L M N
37° Yatay
LM, MN ve PR bölümleri sürtünmeli olup sürtünme L M
kuvveti sabit olduğuna göre, Berk’in M noktasındaki
kinetik enerjisi, R noktasındaki potansiyel enerjisinin Yolun KL ve LM bölümlerinin uzunlukları eşit olduğuna
kaç katıdır? göre, cisim ile LM yolu arasındaki sürtünme katsayısı
(Kızağın kütlesi ve Berk’in boyutları önemsizdir. kaçtır?
LM = MN = PR’dir.) (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
3
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,8
2
3.C 4.C 5.C 6.D
101
1 ENERJİ
1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir düzenekte, yolun K 3. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda h
noktasında durmakta olan m kütleli bir cisim, büyüklüğü yüksekliğindeki bir kulenin tepesinden E kinetik enerjisiyle
sabit ve yola paralel bir ÂF kuvveti ile N noktasına kadar yatay olarak atılan bir cisim, yere 3E kinetik enerjisiyle
çekiliyor. çarpıyor.
ÁF E
ÁF yatay
M N
J=0
ÁF K
m 30°
Yer (yatay) h yatay
K L
h
2
Cismin N noktasından geçerken sahip olduğu kinetik
enerji, yere göre potansiyel enerjisine eşit olduğuna
Yer (yatay)
göre, ÂF kuvvetinin büyüklüğü kaç mg’ye eşittir? 3E
(Sürtünmeler önemsiz olup noktalar arası uzaklıklar eşittir.
Buna göre cisim, yörüngesi üzerinde bulunan K
g: yer çekimi ivmesidir.)
noktasından geçerken, kinetik enerjisi kaç E olur?
1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1
4 3 2 3 3 5
A) ñ2 B) C) 2 D) ñ5 E)
2 2
2. Bir elektrik tesisatçısı bir evin tavanına spot lambaları

bağlarken lambalardan bir tanesini elinden düşürüyor.
Daha sonra lamba K noktasından J hızıyla geçerek 2J
hızıyla L noktasında yere çarparak kırılıyor.
4. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda m kütleli bir
cisim, h yüksekliğinden serbest bırakıldığında özdeş iki
Yatay yaydan oluşan sistem x kadar sıkışmaktadır.
m Ó= 0
h1
h
K
Yatay
Yatay
h2
L Yatay
Yer (Yatay)
2Ó Buna göre, x miktarının artması için,
Lambanın K noktasından geçerken yere göre I. Yayların arasına özdeş bir yay daha bağlamak
II. h yüksekliğini artırmak
potansiyel enerjisi EP, L noktasına çarptığı andaki
III. Cismin kütlesini artırmak
mekanik enerjisi EM olduğuna göre EP/EM oranı
kaçtır? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
(Sürtünmeler önemsizdir. Lambanın boyutlarını (Yayların ve ucuna bağlı engelin kütlesi önemsizdir.)
önemsemeyiniz.)
3 2 1 1 1
A) B) C) D) E)
4 3 2 3 4 D) I ve III E) II ve III
1.B 2.A 3.C 4.E
102
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz KLMNPR 7. Sinan Bey, evden çıktığında anahtarını evde unuttuğunu
yolunun K noktasından J hızıyla geçen m kütleli bir cisim, farkeder ve oğlunu arayarak anahtarı balkondan aşağı
kesikli çizgilerle gösterilen yörüngeyi izleyerek yolun atmasını ister. Oğlu da anahtarı K noktasından 10 m/s
P noktasında duruyor. hızla düşey olarak aşağı doğru fırlatır.
P K
J = 10 m/s
J
m Yatay L
K N
M
h
Yer (yatay)
Yatay
L M
Anahtar L noktasından 10ñ2 m/s hızla geçip M
Buna göre; cismin, R noktasına kadar çıkabilmesi noktasında 20 m/s hızla Sinan Bey’in eline çarptığına
için, göre, K - L arası düşey uzaklık, L - M arası düşey
uzaklığın kaç katıdır? (Sürtünmeler önemsizdir.)
I. m
1 1 1 2
II. J A) B) C) D) E) 1
4 3 2 3
III. h
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü tek başına

artırılabilir?
6. Ali yaptığı bir deneyde, özdeş iki yayı birer uçlarından 8. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun sadece L - N bölümü
sabit bir engele bağlamış, diğer uçlarını ise eşit miktarda sürtünmelidir. K noktasından serbest bırakılan bir cisim P
sıkıştırarak uçlarına kütleleri m ve 2m olan P ve R noktasına kadar çıkıp geri dönüyor.
cisimlerini yerleştirmiştir.
Engel K
m 2m h
P R
h
Yer (yatay)
h P
Buna göre, Ali yayları serbest bıraktığında, cisimlerin
h
yaylardan ayrılma enerjileri EP ve ER; hız büyüklükleri
Yer (yatay)
JP ve JR nicelikleri arasındaki ilişkiyi nasıl ölçer? L M N
(Sürtünmeler ve yayların ağırlıkları önemsizdir.) Buna göre; cismin M noktasından ilk geçişinde sahip
olduğu kinetik enerji, ikinci geçişinde sahip olduğu
A) EP = ER, JP > JR B) EP = ER, JR > JP
kinetik enerjisinin kaç katına eşittir?
C) ER > EP , JR > JP D) EP > ER, JP > JR (LM ve MN arasında ısıya dönüşen enerjiler eşittir.)
3
E) ER > EP , JP = JR A) 4 B) 3 C) 2 D) E) 1
2
5.E 6.A 7.C 8.B
103
2 ENERJİ
1. Kütleleri m, 2m, m, 3m olan K, L, S, P cisimleri ile 3. Makara ağırlıklarının ve sürtünmelerin önemsenmediği

hazırlanan Şekil 1 ve 2'deki düzeneklere büyüklükleri şekildeki düzenekte, 2m ve m kütleli X ve Y cisimleri
sabit F ve 2F kuvvetleri x yolu boyunca etki ediyor. verilen konumlarda tutulmaktadır. Cisimler serbest
bırakıldıktan t süre sonra Y cisminin potansiyel enerji
m 2m m 3m
değişimi E kadar olmaktadır.
K L F S P 2F

Şekil 1 Şekil 2
Buna göre; x yolu sonunda,
I. K cisminin kinetik enerjisi, P cismininkinden

küçüktür.
X
II. L cisminin kinetik enerjisi, S cismininkinden
büyüktür. 2m
III. S cisminin hızı, K cismininkinden büyüktür.

Y
yargılarından hangileri doğrudur? m
Buna göre, 0 - t zaman aralığında X cisminin
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III potansiyel enerji değişimi kaç E olur?
4. Ağırlıkları önemsiz makaralar ve özdeş P ve R yayları

2. Sürtünmesiz yatay bir yolda hareket etmekte olan bir kullanılarak hazırlanmış şekildeki düzenekte, K ve L
cismin kinetik enerjisinin yola bağlı değişim grafiği cisimleri dengededir. Bu durumda P ve R yaylarında
şekildeki gibidir. depolanan esneklik potansiyel enerjileri EP ve ER dir.
Kinetik enerji Tavan
2E
E
K L M
0 Yol P yayı
x 2x 3x
Buna göre,
K R yayı
I. K bölgesinde cisme etki eden net kuvvet sıfırdır.
II. L bölgesinde cisme hareketi yönünde net bir kuvvet
L
etki etmiştir.
III. Cismin L bölgesindeki hız değişimi, M Yer
bölgesindekine göre daha büyüktür.
E
P
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, oranı kaçtır?
E
R
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (Yayların ağırlıkları önemsizdir.)
1.E 2.C 3.D 4.C
104
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda özdeş K, L ve 7. Bilgi: Esnek bir yayın gerilme kuvveti,
M yayları ve özdeş üç cisim ile oluşturulan düzenekler
Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi dengededir. k: yay sabiti
x: uzama miktarı
K
olmak üzere,
M
F=k•x
L
Yay sabiti 200 N/m olan bir yayın ucuna bağlı 2 kg kütleli
bir cisim, şekildeki gibi dengededir.
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre,
I. K yayındaki uzama miktarı, L yayındakine eşittir. k = 200 N/m
II. K yayında depolanan esneklik potansiyel enerjisi, M

yayındakinden büyüktür.
2 kg
III. L ve M yaylarında depolanan esneklik potansiyel
enerjiler eşittir.
Buna göre, yayda depolanan esneklik potansiyel
yargılarından hangileri doğrudur? enerjisi kaç Joule'dur?
(Yayların ağırlıkları önemsizdir.)
(g = 10 m/s2 alınız. Yayın ağırlığı önemsizdir.)

A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 4 E) 8
8. Kütlesi 2 kg olan bir cisim, K noktasından serbest

bırakıldığında doğal halinde bulunan esnek bir yayı en
fazla 0,2 m sıkıştırabiliyor.
2 kg
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, kütleleri m ve 3m K
olan K ve L cisimleri, eğik düzlem üzerinde şekildeki
konumlarda tutulmaktadır.
h=5m
Yatay
3m L M
m K 2m
L
Yolun yalnız LM bölümü sürtünmeli olup sürtünme
kuvvetinin büyüklüğü 25 N olduğuna göre, yayın
D
Yatay esneklik sabiti kaç N/m’dir?
Cisimler serbest bırakıldıktan bir süre sonra K cismi h (g = 10 m/s2 alınız. Yayın ve yayın ucuna bağlı takozun
kadar yükseldiğine göre, bu anda K cisminin kinetik kütlesi önemsizdir.)
enerjisi kaç mgh’dir?
A) 1000 B) 1250 C) 1500
3 2 1 1
A) 1 B) C) D) E)
4 3 2 4 D) 2000 E) 2500
5.C 6.D 7.B 8.E
105
3 ENERJİ
1. Sürtünmeli yatay düzlemde durmakta olan bir cisme, 3. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda bulunan 3m ve
büyüklüğü sabit bir F kuvveti şekildeki gibi m kütleli K ve L cisimleri, şekildeki makara düzeneğinde
uygulandığında, x yolu sonunda cismin kinetik enerjisi E hareketsiz tutulmaktadır.
olarak ölçülüyor.
J=0 ÁF ÁF
a a
yatay yatay
Yer (yatay)
L m
x
Buna göre, h
K 3m
I. F kuvvetini yatay doğrultuda uygulamak Yer (yatay)
II. Cismin kütlesini artırmak

Makaraların ağırlıkları önemsenmediğine göre, K
III. ÂF kuvvetinin büyüklüğü artırmak cismini h kadar yükseltmek için yapılması gereken
işin en küçük değeri kaç mgh’dir?
işlemlerinden hangileri tek başına yapılarak deney
(g: yer çekimi ivmesi)
tekrarlanırsa, E’nin değeri kesinlikle artar?
(Yol boyunca sürtünme katsayısı sabittir.) 1 1 3
A) B) C) 1 D) E) 2
3 2 2
4. Bilgi: Sürtünmesiz yatay bir yolda duruştan harekete

geçen bir cisme etki eden kuvvetin yola bağlı değişim
grafiği şekildeki gibidir. Verilen bu grafiğin alanı cismin
kinetik enerji değişimine eşittir.
2. Kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu yatay bir yolda
durmakta olan 5 kg kütleli bir cisme şekildeki gibi 50 N Kuvvet
büyüklüğünde ÂF kuvveti uygulanıyor.
F
F = 50 N
3x 4x
53° 0 Yol
yatay x 2x
m = 5 kg
–F
Yer (yatay)
K k = 0,5 L
KL yolunun uzunluğu 4 m olduğuna göre; cismin, Cismin, x yolu sonundaki hızı J1, 4x yolu sonundaki
j
L noktasından geçerken kinetik enerjisi kaç 1
hızı J2 olduğuna göre, oranı kaçtır?
Joule’dur? j
2
(sin53° = 0,8, cos53° = 0,6, g = 10 m/s2)
1 1
A) B) C) 1 D) ñ2 E) 2
A) 80 B) 96 C) 100 D) 104 E) 120 2 2
1.A 2.C 3.C 4.D
106
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, 2 kg kütleli bir 7. Düşey kesiti verilen şekildeki rayın K noktasından ÂJ hızıyla
cisim K düzeyinden serbest bırakıldığında, L seviyesinden harekete başlayan bir cisim, K - L - M yolunu izleyerek M
10 m/s hızla geçerek yayı en fazla M düzeyine kadar noktasına kadar çıkabiliyor. Cisim daha sonra M
sıkıştırabiliyor. noktasından geri dönerek rayın K noktasında duruyor.
2 kg J = 0
K düzeyi M
h
Denge düzeyi h
1m ÁJ
L düzeyi
1m
K
M düzeyi
h
Yer (yatay)
L Yer (Yatay)
Buna göre, yayın esneklik sabiti kaç N/m’dir?
(g = 10 m/s2. Yayın ağırlığı önemsizdir.) Buna göre,
I. Cismin hareketinin tamamında ısıya dönüşen enerji,

A) 40 B) 60 C) 80 D) 120 E) 160
cismin ilk harekete başladığı andaki kinetik enerjisine
eşittir.
II. Cismin L noktasından ilk geçişinde sahip olduğu kinetik
enerji, M noktasındaki potansiyel enerjisine eşittir.
III. Cismin harekete başladığı andaki kinetik enerjisi,
M noktasındaki yere göre potansiyel enerjisinden
küçüktür.

6. İrem çocuk parkında oynarken ray üzerinde duran (Kaybolan mekanik enerjinin tamamının ısıya dönüştüğü
yeterince küçük bir oyuncak arabayı iterek hedefteki varsayılmaktadır. Cismin boyutlarını önemsemeyiniz.)
balonu patlatmaya çalışıyor. Oyunda ucunda iğne
bulunan arabanın, İrem’in verdiği ilk hızla, önce 1 metre
çaplı çembersel rayda bir tam tur atması ve sonra 2,4
metre yükseklikteki balona ulaşması gerekmektedir.
Balon
2,4 m
1m Araba
Yer
(yatay)
Balonun patlaması için arabanın en az 1 m/s hızla

ÇIKMIŞ SORU
balona çarpması gerektiğine göre, İrem’in oyuncak

arabaya kazandırması gereken ilk hızın büyüklüğü
en az kaç m/s olmalıdır?
(Yer çekimi ivmesi 10 m/s2 dir, sürtünmeler ihmal
edilmektedir.)
A) 4 B) 5 C) 4ñ2 D) 7 E) 3ñ6
AYT - 2020
5.C 6.D 7.A
107
4 ENERJİ
1. Bilgi: Sürtünme kuvvetinin sabit ve fs olduğu yatay bir 3. Bilgi: Özkütlesi sudan küçük olan katı bir cisim suya
düzlemde f kuvveti uygulanarak X yolu boyunca çekilen bırakıldığında, hacminin bir kısmı suyun dışında kalacak
bir cisim üzerinde yapılan net iş, şekilde dengede kalır.
Düşey kesiti şekilde verilen su dolu kabın tabanına,
W = (f – fs) • X
özkütlesi suyun özkütlesinin yarısı kadar olan türdeş bir
bağıntısıyla hesaplanır. küp şekildeki gibi ip yardımıyla bağlanmıştır. Bu durumda
kübün yere göre potansiyel enerjisi E'dir.
Yatay düzlemde durmakta olan bir cisme, 0 - 3t süresi
boyunca yola paralel olan bir F kuvveti uygulandığında,
Küp
cismin hız - zaman grafiği şekildeki gibi olmaktadır. h
Hız
2J 2h ip
Su
Yer (yatay)
J
Buna göre, ip kesilip küpün yüzeye çıkması
sağlanırsa, küp tekrar dengeye geldiğinde, yere göre
0 Zaman potansiyel enerjisi için ne söylenebilir?
t 2t 3t
Cisme, yalnız t süre boyunca sürtünme kuvveti etki A) E - 3E/2 arası B) 3E/2
ettiğine göre, cismin 0 - 3t zaman aralığında kazandığı C) 3E/2 - 2E arası D) 2E
kinetik enerji, sürtünmeye harcanan enerjinin kaç
katıdır? E) 2E'den büyük
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
4. Kuvvet - uzama grafikleri Şekil 1’deki gibi olan K ve L

yaylarına, kütleleri m olan iki cisim Şekil 2’deki gibi
bağlanmıştır.
2. Bir motor, 80 kg kütleli bir sandığı K noktasından L

noktasına sabit hızla 5 s'de çekebiliyor.
Kuvvet K
Motor K
L m
Sandık
ip 80 kg
L
Yer (yatay)
L 10 m K
Uzama m
0
Şekil 1 Şekil 2
Yatay düzlem sabit sürtünmeli ve kinetik sürtünme
katsayısı 0,5 olduğuna göre, motorun bu olayda K ve L yaylarında depolanan esneklik potansiyel
harcadığı güç kaç watt'tır? E
K
2 enerjisi EK ve EL olduğuna göre, oranı kaçtır?
(g = 10 m/s alınız.) E
L
A) 400 B) 500 C) 800 (Yayların ağırlıkları önemsizdir.)
1
D) 1000 E) 1200 A) 8 B) 4 C) 2 D) 1 E)
2
1.E 2.C 3.A 4.C
108
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Şekildeki yaylı sistemde P, R ve S yaylarının esneklik 7. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki düzenekte, K, L ve
katsayıları 2k, 2k, k’dir. m kütleli cisim şekildeki konumda M cisimleri verilen konumlarda dengededir.
tutulmakta iken yavaşça bırakılarak yayların tekrar
dengeye gelmesi bekleniyor.
Yatay
2k 2k
K yatay
P R
h
Yatay L M yatay
m
h
Yer (yatay)
k L cismi ile özdeş makaraların ağırlıkları birbirine eşit

olduğuna göre, cisimleri tutan ipler kesildiğinde,
S
Yer (Yatay)
I. K cisminin yere çarpma hızı, L'ninkinden büyüktür.
Son durumda S yayında depolanan esneklik potansiyel II. L ve M cisimlerinin yere çarpma kinetik enerjileri
enerjisi W olduğuna göre, yay sisteminde depolanan eşittir.
toplam esneklik potansiyel enerji kaç W’dir?
III. K cisminin yere çarpma kinetik enerjisi, M'ninkinden
(Yayların ağırlıkları önemsizdir. Deney sırasında yayları
büyüktür.
birbirine bağlayan bağlantı çubuğunun yatay konumu
değişmemektedir.) yargılarından hangileri doğrudur?
3
A) B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
2
6. Şekildeki gibi bükülmüş kütlesi önemsiz bir çubuğun

üzerine boyutları önemsenmeyecek kadar küçük olan
2m, m, m kütleli K, L, R cisimleri yapıştırılmıştır. Çubuk,
O noktası etrafında düşey düzlem üzerinde rahatça
dönebilmektedir.
8. Bir su pompası, derinliği 6 m olan bir kuyudan 20 kg su
çıkarıp suyu, 2 m/s hızla dışarı fırlatıyor.
J = 2 m/s
K
O
2m
ok
L R Su
m 6m
m
Pompa
KUYU
Yer (yatay)
Çubuk, ok yönünde 90° döndürüldüğünde L cisminin

yere göre potansiyel enerji değişimi E olduğuna göre, Pompa bu işlem sırasında 6200 joule enerji
sistemin yere göre potansiyel enerjisi değişimi harcadığına göre, pompanın verimi yüzde kaçtır?
kaç E olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) (g = 10 m/s2)
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 A) 10 B) 20 C) 40 D) 50 E) 80
5.E 6.B 7.E 8.B
109
5 ENERJİ
1. Bilgi: Durmakta olan bir cisim, büyüklüğü sabit a 3. Bir ucundan şekildeki gibi duvara sabitlenmiş ağırlığı
ivmesiyle, doğrusal bir yolda t süre boyunca hızlanarak önemsiz esnek bir yay doğal halindedir. Yayın uç noktası,
hareket ederse, bu süre içinde aldığı yol, ok yönünde uygulanan bir kuvvet sayesinde A
noktasından B noktasına t sürede, B noktasından C
1 2
X= •a•t noktasına 2t sürede, C noktasından D noktasına da 5t
2
sürede, yayın doğrultusu bozulamayacak şekilde
bağıntısıyla hesaplanır. getiriliyor.
Duvar
Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemde durmakta olan m
ok
kütleli noktasal bir cisme, aynı düzlemde bulunan
ÂF1 ve ÂF2 kuvvetleri şekildeki gibi etki ediyor. Cisim t süre Yer (yatay)
D C B A
boyunca hareket ettiğinde kuvvetlerin yaptığı net iş W
kadar oluyor. Yaya uygulanan kuvvetlerin AB, BC ve CD noktaları
arasında harcadığı güçler sırasıyla PAB, PBC, PCD
olduğuna göre, bu güçler arasındaki ilişki nedir?
F1
(Noktalar arası uzaklıklar eşit ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) PCD > PBC > PAB

F2
B) PAB > PBC > PCD
C) PBC > PAB = PCD

Buna göre, cisme yalnız ÂF2 kuvveti 2t süre etki
etseydi, kuvvetin yaptığı iş kaç W olurdu? D) PAB > PBC = PCD
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) E) PBC > PCD > PAB
A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16
2. Yatay ve doğrusal bir yolda durmakta olan m kütleli bir

cisme yol boyunca, büyüklüğü 2F olan yatay bir kuvvet
etki etmektedir. Bu durumda cisme etki eden net kuvvetin
yola bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Net kuvvet
2F
2x 3x
0 Yol
x
–F
(0 - 3x) yolu boyunca sürtünme kuvvetinin yaptığı işin
büyüklüğü W, net kuvvetin yaptığı iş E olduğuna göre,

W
oranı kaçtır?
E
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
1.A 2.A 3.C
110
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
4. Ağırlığı önemsiz esnek bir yayın ucuna bağlı m kütleli 6. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz eğik
cisim Şekil 1'deki gibi dengededir. Bu durumda yayda düzlemlerin üst noktalarının birleştiği K noktasından,
depolanan esneklik potansiyel enerji E kadardır. kütleleri 3m ve m olan iki cisim aynı anda serbest
bırakılıyor.
K m
3m
m
m
Şekil 1 Şekil 2 à q
Yer (yatay)
Yay tam ortadan ikiye bölünüp, yay parçaları ile
a > q olduğuna göre; cisimlere ait;
Şekil 2'deki sistem oluşturulursa, sistemin denge
durumunda depolanan esneklik potansiyel enerjisi I. Yere ulaştığı andaki hızları
kaç E olur?
II. Herhangi bir anda yere göre potansiyel enerjileri
(Bağlantı çubuklarının ağırlığı önemsizdir.)
III. Yere ulaştığı andaki kinetik enerjileri
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 4
8 4 2 niceliklerinden hangilerinin büyüklükleri kesinlikle
birbirine eşittir?
(Cisimlerin boyutları önemsizdir.)
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki düzenekte,
K noktasından E kinetik enerjisiyle geçen m kütleli bir D) I ve III E) II ve III
cisim, L noktasına kadar çıkıp bu noktadan geri dönüyor.
Cisim dönüşte K noktasından tekrar geçerek hareketine
devam ediyor. 7. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, yerden
h kadar yükseklikten bir oyun hamuru üzerinde serbest
L bırakılan m kütleli demir bir bilye, hamur içinde
h
E d kadar ilerleyip duruyor.
m h
m
K
h
h
h
Yatay
d
Buna göre; cismin, K - L noktaları arasında yaptığı
d
hareket süresince kazandığı en büyük kinetik enerjisi,
Yer
I. 4mgh Buna göre, oyun hamurun bilyeye gösterdiği direnç
II. 2E kuvvetinin ortalama değeri aşağıda verilenlerden
hangisi ile hesaplanabilir?
III. E + 2mgh
(g: yer çekimi ivmesidir. Hamurun şekil değişikliği ve
ile verilenlerden hangilerine eşit olabilir? sürtünmeden kaynaklanan kayıplar ihmal edilecektir.)
(g: yer çekimi ivmesidir.)
mg (h + d)
A) mg(h – d) B) C) mgh
d
mg (h - d) mg (h - 2d)
D) II ve III E) I, II ve III D) E)
d d
4.B 5.E 6.A 7.D
111
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 ENERJİ
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda yukarıya doğru 3. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda, motorsikletiyle
atılarak hareketlendirilen m kütleli maket uçağın, akrobasi gösterisi yapan m kütleli sporcu, bir şov için
K noktasından geçerken hızının büyüklüğü 50 m/s’dir. hazırlanmış rampanın K noktasından şekildeki gibi
Uçak, kesikli çizgilerle gösterilen doğrusal yolu izleyerek, 25 m/s hızla fırlayarak karşıda bulunan platformun
L noktasından J büyüklüğündeki hızla geçip hareketine L noktasına 15 m/s hızla düşüyor.
devam ediyor.
Ó
L
Ó1 = 25 m/s
ÓK = 50 m/s Ó2 = 15 m/s
L
K
K
h = 35 m Yer (Yatay)
Yer (yatay)
Buna göre, K ve L noktaları arasındaki düşey uzaklık
Uçağın, L noktasından geçerken sahip olduğu kinetik kaç m’dir?
enerji, yere göre potansiyel enerjisine eşit ise, J hızı (g = 10 m/s2, sporcunun ve motorsikletin boyutları
kaç m/s’dır? önemsizdir.)
2
(g = 10 m/s alınız. Uçağın hareketlendirilmesinden sonra
A) 5 B) 7,5 C) 10 D) 15 E) 20
sisteme enerji giriş ve çıkışı olmamaktadır.)
A) 45 B) 40 C) 30 D) 20 E) 10
2. Kızgın bir tava içinde bulunan bir mısır taneciği aniden 4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir platformun
patlayarak şekildeki gibi düşey olarak yukarıya doğru K noktasından J hızıyla geçen m kütleli bir kaykaycı
fırlıyor. Mısır taneciğinin patlamadan hemen sonraki sahip L noktasından 2J hızıyla geçerek platformun P noktasında
olduğu kinetik enerji, K noktasından geçerken yere göre duruyor.
potansiyel enerjisinin üç katına eşittir.
Düşey
L Ó
K Ó=0
h
K 2Ó
h Yer (yatay) L M N P
Platformun yalnız yatay bölümü sürtünmeli olup

Yer (yatay)
sürtünme katsayısı sabit olduğuna göre, kaykaycının
N noktasından geçerken sahip olduğu kinetik enerji,
Buna göre, mısır taneciğinin L noktasından geçerken K noktasındaki yere göre potansiyel enerjisinin kaç
yere göre potansiyel enerjisi, kinetik enerjisinin kaç katına eşittir?
katına eşittir? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir. Kaykaycının boyutları
(Sürtünmeler önemsizdir.) önemsizdir.)
1 2 3 3 2 4 1
A) B) C) 1 D) E) 2 A) B) 1 C) D) E)
2 3 2 2 3 9 3
1.B 2.E 3.E 4.D
112
112
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Emre, elindeki oku, karşısında duran hedef tahtasının orta 6. Hava sürtünmesinin olduğu bir ortamda, K noktasından
noktasına doğru nişan alıp attığında, okun orta noktadan h J hızıyla geçen bir paraşütçü, L noktasından 2J hızıyla
kadar aşağıda hedef tahtasına çarptığını gözlemliyor. geçtiği an limit hıza ulaşıyor ve hızını değiştirmeden
Daha sonra Emre, yaptığı atış ile ilgili gözlemlerini M noktasında yere düşüyor.
aşağıdaki gibi ifade ediyor.
Yatay
h
K Yatay
Ó
3h
L
Yer (yatay) Yatay
h 2Ó
M
• Okun hedef tahtasına çarpana kadar geçen sürede
Yer (Yatay)
potansiyel enerji değişimi, tahtaya çarpma kinetik
enerjisine eşittir.
Buna göre,
• Okun elinden çıktığı andaki kinetik enerjisi, tahtaya
çarpma kinetik enerjisinin üç katıdır. I. KL bölümünde sistemde kaybolan mekanik enerji,
paraşütçünün bu aralıktaki potansiyel enerji
Okun hedefe ulaşması sırasında hava sürtünmesi değişiminden küçüktür.
sebebiyle enerji kaybı olduğuna göre, Emre’nin
II. LM bölümünde sistemde kaybolan mekanik enerji,
ifadelerine dayanılarak, bu olayla ile ilgili,
paraşütçünün bu aralıktaki potansiyel enerji
I. Okun tahtaya çarpana kadar geçen sürede değişimine eşittir.
kaybettiği enerji, potansiyel enerji değişimine eşittir. III. LM bölümünde sistemin kaybettiği mekanik enerji,
II. Okun atılma hızı, tahtaya çarpma hızından büyüktür. KL bölümünde kaybettiğinden daha büyüktür.
III. Okun atıldığı andaki kinetik enerjisi, tahtaya çarpana yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
kadar geçen sürede kaybettiği enerjiye eşittir.
5.D 6.C
113
113
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 ENERJİ
1. Aylin, boş bir market arabasını, büyüklüğü sabit olan yatay 3. Bir vinç, yerde durmakta olan 20 kg kütleli bir koliyi 30 m
bir kuvvetle K noktasından L noktasına kadar itiyor. Market yüksekliğe çıkartıp aynı anda ona 10 m/s hız kazandırıyor.
arabasının L noktasındaki kinetik enerjisi E, hızı J olarak
ölçülüyor.
Ó = 10 m/s
20 kg
h = 30 m
K L Yer (yatay)
Yer (yatay)
Buna göre; Aylin, aynı eylemi içi dolu bir market
arabasıyla tekrarlarsa, E ve J niceliklerinin değişimi Buna göre; vincin, bu olayda yaptığı iş kaç joule'dur?
için ne söylenebilir? (g = 10 m/s2 ve sürtünmeler önemsizdir.)
(Araba ile yatay düzlem arasındaki sürtünmeler
önemsizdir.) A) 6000 B) 7000 C) 8000
E J D) 12000 E) 15000
A) Artar Artar
B) Azalır Değişmez
C) Azalır Azalır
D) Değişmez Azalır
4. Hava direncinin ihmal edildiği ortamda bir golf oyuncusu,
E) Değişmez Artar
basamağın kenarına yerleştirdiği topa şekilde
gösterildiği gibi K, L ve M doğrultularında ilk hız
kazandıracak biçimde vurmaktadır.
2. Ahmet, kütlesi 5 kg olan durgun bir koliyi bir kalas

üzerinde, büyüklüğü sabit ve 90 N olan kalas düzlemine
paralel bir kuvvet uygulayarak kamyonete yüklemeye K
çalışıyor. Kalasın kinetik sürtünme katsayısı 0,2’dir. L
yatay
M
yer
(yatay)
m = 5 kg
5m
F = 90 N
Oyuncunun, topa verdiği ilk hızın üç durumda da
aynı büyüklükte olduğu bilindiğine göre K, L ve M
37° doğrultularında fırlatılan topun yere çarpma anındaki
ÇIKMIŞ SORU
Yer süratleri vK, vL ve vM arasındaki ilişki aşağıdakilerin

hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Buna göre, kolinin 5 metre hareketi sonunda sahip
A) vK > vL > vM B) vM > vL > vK C) vL > vK > vM
olduğu kinetik enerji kaç Joule'dür?
(g = 10 m/s2, sin37° = 0,6, cos37° = 0,8 ve kolinin
D) vK > vM > vL E) vK = vL = vM
boyutları önemsizdir.)
AYT - 2021
A) 200 B) 220 C) 240 D) 260 E) 280
1.D 2.D 3.B 4.E
114
114
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Hava sürtünmelerinin önemsenmediği bir ortamda m kütleli 6. Düşey kesiti verilen şekildeki rayın K noktasından E kinetik
bir kayakçı, hızlanma rampasının K noktasından kendini enerjisiyle geçen bir kaykaycı, kesik çizgilerle gösterilen
serbest bıraktığında, rampanın L noktasından J hızıyla yolu izleyerek L noktasına kadar çıkabiliyor. L noktasından
geçip 2J hızıyla M noktasında yere çarpıyor. geri dönen kaykaycı M noktasında tekrar duruyor.
L h
Yatay K
K
E h
h
Ó h
Yatay
L h
h Yatay
M
M
Yer (Yatay)
2Ó Noktalar arası ısıya dönüşen enerjiler eşit ve W
E
olduğuna göre, oranı kaçtır?
Buna göre, W
(Kaykaycının boyutları önemsizdir. Sürtünmeden dolayı
I. Kayakçının K ve L noktalarındaki mekanik enerjileri kaybolan enerjinin tamamının ısıya dönüştüğü
eşittir. varsayılacaktır.)
II. Kayakçının L noktasından geçerken sahip olduğu
kinetik enerji, yere göre potansiyel enerjisinden A) 10 B) 8 C) 6 D) 5 E) 4
küçüktür.
III. Kayakçının M noktasındaki kinetik enerjisi, rampa
üzerinde iken kaybettiği mekanik enerjinin iki katına
eşittir.

(Kayakçının boyutları önemsizdir.)
D) I ve II E) II ve III 7. Arızalı bir musluk, eşit zaman aralıklarıyla şekildeki gibi su

damlatmaktadır. Birinci damla yere düştüğü an, dördüncü
damla musluğun ucundan kopmaktadır.
Yer (yatay)
Buna göre, birinci damla yere çarptığı an, ikinci

damlanın kinetik enerjisi, yere göre potansiyel
enerjisinin kaç katına eşittir?
(g = 10 m/s2 Hava sürtünmeleri ve damlaların boyutları
önemsizdir.)
4 3 1
A) 2 B) 1 C) D) E)
5 4 2
5.E 6.B 7.C
115
115
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Kütlesi m, boyu 2h olan düzgün, türdeş bir çubuk su içinde 2. Kütlesi m olan türdeş bir çubuk, bir ucundan duvara
şekildeki gibi dengededir. menteşelendikten sonra, orta ve uç kısmına doğal halde
bulunan özdeş X ve Y yayları şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
ÂF
Çubuk bu durumda yatay konumda tutulmaktadır.
h Duvar
yatay
h
X Y
su
Yer
Yer (yatay)
Buna göre, çubuk ÂF kuvveti yardımıyla düşey olarak
Çubuk serbest bırakıldığında, yayları bir miktar sıkıştırarak
yukarı doğru çekilip, su içinden tamamen çıkarıldığı
tekrar dengeye geliyor.
ana kadar kuvvetin yerçekimine karşı yaptığı minimum
iş için ne söylenebilir? Yeni denge durumunda X yayında depolanan esneklik
(g: yer çekimi ivmesi) potansiyel enerjisi 10 joule olduğuna göre, çubuğun
potansiyel enerji değişimi kaç Joule'dur?
A) mgh'den küçük (Yayların ağırlıkları önemsiz olup, esneklik sabitleri
3mgh değişmemektedir. Yayların çubuğa bağlı uçlarının yalnız
B) mgh – arası düşey doğrultuda sıkıştığı kabul edilmiştir.)
2
3mgh A) 12,5 B) 15 C) 20 D) 40 E) 50
C)
2
D) 2mgh
E) 2mgh’den büyük
3. Boyutları aynı olan türdeş P, R ve S küpleri, O ve O

1 2
noktalarından birbirine menteşeli olup bir ip yardımıyla
şekildeki gibi dengededir.
ip
P R
Yatay
O1 O2
S
Yer (yatay)
P ve S cisimlerinin yere göre potansiyel enerjileri eşit

olduğuna göre, R cisminin yere göre potansiyel
enerjisi, S cismininkinin kaç katıdır?
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir. Sürtünmeler önemsizdir.)
A) 12 B) 8 C) 6 D) 4 E) 2
1.A 2.E 3.E
116
Orıjinal
® Sorular 1
4. Sürtünmesiz yatay bir yolda durmakta olan Şekil 1’deki 5. Güray'ın karşılaştığı bir fizik sorusu ve sorunun
K ve L cisimlerine, büyüklükleri değişken ÂFK ve ÂFL çözümünde izlediği yol aşağıdaki gibidir.
kuvvetleri uygulandığında, cisimlerin kinetik enerjilerinin SORU: Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir rayın
zamana bağlı değişim grafiği Şekil 2’deki gibi oluyor. K noktasından serbest bırakılan m kütleli bir cisim, en fazla
T noktasına kadar çıkabiliyor.
FK FL
K L m
Yer (yatay) Ó=0
K
Şekil 1
L
Kinetik enerji Kinetik enerji
M
EK N
T
EL P
à q R
0 Zaman 0 Zaman Yer (yatay)
tK tL S
Şekil 2
Cismin noktalar arasında kaybettiği mekanik enerjiler eşit
a > q olduğuna göre, K cismine ait; olduğuna göre, T noktasından geri dönen cisim en fazla
nereye kadar çıkabilir? (Yatay çizgiler arası düşey
I. kütle, uzaklıklar eşittir.)
II. ortalama hız,
GÜRAY'IN ÇÖZÜMÜ
III. üzerine uygulanan güç
6h’den bırakılan cisim ® 3h’ye kadar çıkabiliyorsa
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü L’ninkinden
kesinlikle büyüktür? 3h’den geri dönen cisim ® x’e kadar çıkabilir.
3h
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III x= • 3h (P - R arası)
6h
D) I ve II E) II ve III Buna göre; Güray, aynı soruda K noktasından serbest

bırakılan cismin, ray üzerinde üçüncü kez durana
kadar geçen sürede kaybettiği enerjinin, o andaki yere
göre potansiyel enerjisine oranını kaç bulur?
(Güray soru çözümünde hata yapmamıştır.)
A) 13 B) 11 C) 10 D) 8 E) 7
4.C 5.E
117
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM
İtme (ÂI) 1. Sürtünmesiz yatay düzlemde bir doğru boyunca J hızıyla

hareket etmekte olan m kütleli bir cisme, hareket yönünde
Bir cisme uygulanan net kuvvetin uygulanma süresi ile
büyüklüğü sabit olan bir F kuvveti 2t süre etki ediyor.
çarpımına eşittir. Vektörel bir büyüklüktür. Birimi N • s'dir.
Cismin, bu süre sonunda hızının büyüklüğü 2J
ÂFnet ÂFnet
m olduğuna göre, cisme uygulanan itmenin büyüklüğü;
Yer
ät I. m • 2J
ÂI = ÂF • Dt II. F • 2t
III. m • J
Çizgisel Momentum (ÂP) ile verilen bağıntılardan hangileriyle hesaplanabilir?
Bir cismin kütlesi ile çizgisel hızının çarpımına eşittir. Vektörel
kgm A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
bir büyüklüktür. Birimi s dir.
ÂÓ
m
Yer
ÂP = m • ÂJ
Çizgisel Momentum Değişimi (DÂP)
Bir cismin son momentumu ile ilk momentumunun vektörel

farkına eşittir.
DÂP = ÂPson – ÂPilk
DÂP = m • DÂJ = m • (ÂJson – ÂJilk)
Kütlesi m olan bir tenis topu, şekildeki gibi 2ÂJ hızıyla duvara
çarpıp –ÂJ hızıyla duvardan geri yansımış olsun.
Duvar
– +
m 2ÂÓ –ÂÓ
Yer
ÂPilk = 2mÂJ, ÂPson = –mÂJ 2. Kütlesi 3 kg olan bir top, 30 m/s hızla hareket ederek
DÂP = ÂPson – ÂPilk = (–mÂJ) – 2mÂJ = –3mÂJ duvara çarptıktan sonra şekildeki gibi aynı büyüklükteki
hızla geri dönüyor.
Tenis topunun momentum değişimi (–) yönde –3mÂJ dir. Duvar
İtme ve Çizgisel Momentum Değişimi İlişkisi

Ó = 30 m/s Ó' = 30 m/s
Bir cisme uygulanan net itme, o cismin momentum değişimine 3 kg
Yer (yatay)
eşittir.
Topla duvarın etkileşme süresi, 0,6 s olduğuna göre,
ÂInet = DÂP
duvarın topa uyguladığı tepki kuvveti kaç N'dur?
ÂFnet • Dt = m • DÂJ (Yatay düzlem sürtünmesizdir.)
ÂFnet • Dt = m • (ÂJson – ÂJilk) A) 100 B) 150 C) 180 D) 240 E) 300
1.E 2.E
118
1.
Tanımak
Lazım İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden 20 m 5. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay bir düzlemde kütlesi
yükseklikten serbest bırakılan 3 kg kütleli bir cisme yere 1 kg olan bir top, düz bir engele 3 m/s hızla çarpıp
çarpana kadar geçen sürede uygulanan itmenin büyüklüğü şekildeki gibi hareket doğrultusunu değiştirerek yoluna
I kadardır. devam ediyor.
3 kg Kuzey
Ó=0
Düz engel
h = 20 m
45° Ó = 3 m/s
Batı Doğu
45° 1 kg
Yer
Buna göre, I kaç N • s'dir? (g = 10 m/s2 alınız.) Ó = 3 m/s
A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 120 Güney
Buna göre; topun momentum değişiminin yönü ve

büyüklüğü için ne söylenebilir?
Yön Büyüklük (kg m/s)

A) Kuzeybatı 3ñ2
4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda h B) Güney 3
yüksekliğindeki bir kulenin üstünden J hızıyla yatay atılan
C) Kuzeybatı 0
m kütleli bir cisim, kesikli çizgiler ile gösterilen şekildeki
yörüngeyi izleyerek yere düşüyor. D) Güneydoğu 3ñ2
m J E) Güneydoğu 0
yatay
6. Sürtünmesiz doğrusal bir yolda durmakta olan 5 kg kütleli

Yer (yatay)
bir cisme etki eden net kuvvetin zamana bağlı değişim
Buna göre; cisim yere düşene kadar geçen sürede, grafiği şekildeki gibidir.
cismin;
Net kuvvet (N)
I. Momentumunun yatay bileşeninin büyüklüğü
değişmez.
20
II. Momentumunun büyüklüğü artar.
III. Üzerine etki eden itme vektörünün yönü yer çekimi 4 6
0 Zaman (s)
ivmesiyle aynı yönlüdür. 2
–10
Buna göre; cismin 6. saniye sonundaki hızının
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III büyüklüğü kaç m/s'dir?
3.C 4.E 5.D 6.B
119
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM
İç patlamalar 1. Yatay bir düzlemde başlangıçta Şekil 1’deki gibi durmakta

olan 4 kg kütleli bir cisim iç patlama geçirip Şekil 2'deki
Bir cisim iç patlama geçirip bir kaç parçaya ayrıldığında
gibi iki parçaya ayrılıyor. Kütlesi 1 kg olan parça +x
sistemin momentumu korunur fakat kinetik enerji korunmaz.
yönünde 6 m/s hızla fırlıyor.
Başlangıçta durmakta olan m kütleli bir cisim iç patlama geçirip
4 kg 3 kg 1 kg
şekildeki gibi m ve m kütleli iki parçaya ayrılsın. Ó=0 Ó = 6 m/s
1 2
–x +x
m1 m2
Ó=0
m –ÂÓ1 ÂÓ2 Şekil 1 Şekil 2
Yer
Buna göre, kütlesi 3 kg olan parçanın patlama anında
kazandığı kinetik enerji kaç joule'dür?
ÂPönce = ÂPsonra
0 = m2 • J2 – m1 • J1
A) 6 B) 8 C) 12 D) 24 E) 27
m1 • J1 = m2 • J2
Hareketli bir arabanın üzerinden yere göre J1 hızıyla atılan bir

cisim veya yere göre atlayan çocuk da iç patlama olayına
benzer.
m1
Ó1 Ó1
m1 a
mA Ó mA Ó
Yer Yer
Şekil 1 Şekil 2
(mA + m1) • J = m1 • J1 • cosa + mA J′ (Şekil 1 için)
(mA + m1) • J = m1 • J1 + mA • J′ (Şekil 2 için)
bağıntılarından, olay sonrası arabanın son hızı (J′)

hesaplanabilir.
Roketler 2. Eşit bölmelere ayrılmış şekildeki sürtünmesiz yatay

düzlemde, O noktasında durmakta olan m kütleli bir cisim
Bir roketin motoru yüksek basınçlı gazı büyük bir hızla roketin
arka kısmından dışarı attığında gazın tepki kuvveti sayesinde iç patlama sonucu üç parçaya ayrılıyor. Parçalardan
roket, ileri doğru itilmiş olur. ikisinin momentum vektörleri ÂP1 ve ÂP2 dir.
m : Roketin gaz atıldıktan sonraki kütlesi, ÂP1
mg : Dışarı atılan gazın kütlesi, 1
J : Dışarı atılan gazın hızı, Ó=0

2
g m
3
DJ : Roketin hız değişimi O
O
4
olmak üzere,
5
Pilk = Pson ÂP2 ÂP2 5
0 = m • DJ – mg • Jg
Buna göre; üçüncü parçanın momentum vektörü, 1, 2,
m • DJ = mg • Jg 3, 4 ve 5 ile verilenlerden hangisidir?
bağıntısından roketin hız değişimi hesaplanabilir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1.A 2.C
120
2.
Tanımak
Lazım İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Eşt bölmelere ayrılmış yatay düzlemn O noktasında 5. O noktasından düşey yukarı atılan br csm, çıkableceğ
durmakta olan br csm ç patlama geçrp üç eşt parçaya maksmum yükseklğe ulaştığında patlayarak kütleler
ayrılıyor. Parçalardan ks t süre sonunda X ve Y
mP , mR ve mS olan üç parçaya ayrılıyor. Daha sonra
noktalarında bulunuyor.
parçalar yatay olarak fırlayarak P, R ve S noktalarına
X düşüyor.
O 2
4 3
Y
5 Yer (yatay)
P R O S
Noktalar arası uzaklıklar eşt olduğuna göre,

Buna göre; üçüncü csm, aynı süre sonunda 1, 2, 3, 4
ve 5 le gösterlen noktaların hangsnde bulunur? I. mS > mP
II. mS > mR
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
III. mR > mP
karşılaştırmalarından hangler kesnlkle doğrudur?

(Hava sürtünmelern önemsemeynz.)
4. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden düşey

yukarı atılan bir cisim, yörüngesinin en üst noktasına
ulaştığı anda iç patlama geçirerek iki parçaya
6. Üzernde 2m kütlel çocuk bulunan 4m kütlel br oyuncak
ayrılmaktadır. Parçalardan biri, patlamadan hemen sonra
araba şekldek gb ok yönünde 4J sabt hızıyla hareket
düşey yukarı hareket ederek bir süre sonra yere
etmektedr.
düşmektedir.
2m
Yer çekimi ivmesinin büyüklüğü sabit olduğuna göre,
diğer parçanın yere düşene kadar geçen sürede 2Ó
yaptığı hareketle ilgili aşağıdakilerden hangisi

söylenemez? ÓA = 4Ó
(Patlama süresi ihmal edilecek kadar küçüktür.) 4m
A) Çizgisel momentumu artmıştır. Yer (yatay)

B) Üzerine etki eden itme kuvveti artmıştır.
Çocuk, yere göre 2J hızla gerye doğru atlarsa, bu
C) Bir boyutta hareket yapmıştır.
andan tbaren arabanın son hızı kaç J olur?
D) Sabit ivmeli hareket yapmıştır.
E) Kinetik enerjisi artmıştır. A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
3.E 4.B 5.C 6.C
121
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ÇARPIŞMALAR
1. Esnek Olmayan Merkezi Çarpışmalar 1. Sürtünmesiz yatay düzlemde hareket etmekte olan K ve L
Momentumun korunduğu fakat kinetik enerjinin korunmadığı cisimlerinin kütleleri 3 kg ve 2 kg; hız büyüklükleri 20 m/s
çarpışmalardır. m1 ve m2 kütleli iki cisim, Şekil 1'deki gibi ve 10 m/s dir. Cisimler şekildeki konumlarından geçtikten
merkezi esnek olmayan çarpışma yapıp Şekil 2'deki gibi bir süre sonra çarpışarak birbirine kenetleniyor.
birbirine yapışarak hareketlerine devam ediyor. 3 kg 2 kg
ÓK = 20 m/s ÓL = 10 m/s
– + K L
– +
m1 m2 m1 m2 Yer (yatay)
Ó1 Ó2
Óortak = Ó
Buna göre, kenetlenen cisimlerin ortak hızının
Çarpışma öncesi Çarpışma sonrası büyüklüğü kaç m/s'dir?
Şekil 1 Şekil 2
A) 5 B) 8 C) 10 D) 12 E) 15
• Buna göre,
ÂPönce = ÂPsonra olduğundan;
m1 • J1 – m2 • J2 = (m1 + m2) • J
bağıntısından cisimlerin ortak hız büyüklükleri hesaplanabilir.
• Çarpışma sırasında ısıya dönüşen enerji,
Eısı = EK1 + EK2 – EKortak
1 1 1
Eısı = • m1 • J12 + • m2 J22 – • (m1 + m2) • J2
2 2 2
bağıntısına göre hesaplanabilir.
2. İki Boyutta Esnek Olmayan Çarpışmalar
x – y koordinat düzleminde hareket eden m1 ve m2 kütleli iki

cisim orijin (O) noktasında çarpıştıktan sonra birlikte
hareketlerine devam etsin.
+y
Ó
2. Kütleleri eşit olan X ve Y cisimleri sürtünmesiz yatay

=k
ta
düzlemde 3J ve J hız büyüklükleri ile zıt yönlerde hareket

or
Ó
(m1 + m2) ederken çarpışarak birbirine kenetleniyorlar.

X Y
m1 Ó1 3Ó Ó
–x à +x
O Yer (yatay)
Ó2 Buna göre; çarpışma sonrasında,
m2 I. X cisminin kinetik enerjisi, Y cismininkine eşittir.
–y II. Y cisminin kinetik enerjisi azalmıştır.

III. X cisminin çarpışma sonrasındaki momentumunun
Yatay momentumların korunumundan,
büyüklüğü, Y cisminin çarpışmadan önceki
m1 • J1 = (m1 + m2) • J • cosa momentumunun büyüklüğüne eşittir.
Düşey momentumların korunumundan,
m2 • J2 = (m1 + m2) • J • sina
bağıntıları kullanılarak cisimlerin ortak hız büyüklüğü
hesaplanabilir. D) II ve III E) I, II ve III
1.B 2.C
122
3.
Tanımak
Lazım ÇARPIŞMALAR KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Doğrusal ve sürtünmesiz bir yolda, kütlesi 8 kg olan bir 5. Sürtünmesiz yatay düzlemde şekilde verilen yönlerde
oyuncak araba 12 m/s hızla hareket etmekte iken kütlesi hareket etmekte olan P ve R cisimlerinin kütleleri sırasıyla
2 kg olan bir macun 5 m/s hızla arabaya çarpıp yapışıyor.
2m ve 3m, hızlarının büyüklüğü JP ve JR dir. Cisimler O
yatay 2 kg noktasında çarpışarak birbirine yapışıyor.
53°
J = 5 m/s
+y
JA = 12 m/s Ortak
kütle
8 kg
Yer (yatay) 2m ÓP
–x 37° +x
P O
Buna göre, macun ve arabadan oluşan ortak kütlenin
hızı kaç m/s'dir? (sin53° = 0,8 , cos53° = 0,6) ÓR
3m
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10 R
–y
Ortak kütlenin hareket yönü kesikli çizgi ile

j
P
gösterildiğine göre, oranı kaçtır?
j
R
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8)
4
A) 4 B) 3 C) 2 D) E) 1
3
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda m kütleli bir mermi

J hızıyla hareket ederek duran bir takoza saplanıyor ve
takozla beraber, şekildeki gibi en fazla h kadar
yükselebiliyor. 6. Sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki konumlarda
durmakta olan m, 2m, 3m kütleli cisimler aynı anda sabit
büyüklükteki J hızıyla harekete başlıyor.
2m 1
ip 2
Ó 3
m h
J
Ó
m 4
O
Buna göre; h yüksekliğinin artması için,
I. Merminin kütlesini artırmak

Ó
II. Merminin hızını artırmak 5
3m
III. Takozun kütlesini azaltmak
Cisimler, O noktasında çarpışıp birbirlerine yapıştıktan
sonra kesikli çizgilerle verilen 1, 2, 3, 4, 5 numaralı
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III yollardan hangisini izleyebilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
3.D 4.E 5.C 6.B
123
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ÇARPIŞMALAR
3. Merkezi Esnek Çarpışmalar 1. Yatay sürtünmesiz bir yolda zıt yönlerde hareket eden K ve
Hem momentum hem de kinetik enerjinin korunduğu L cisimlerinin kütleleri sırasıyla 4 kg ve 2 kg; hız
çarpışmalardır. büyüklükleri 4 m/s ve 8 m/s dir.
– + – +
K J = 4 m/s J = 8 m/s L
ÂÓ1 ÂÓ2 m1 m2 4 kg K L 2 kg
m1 m2 ÂÓ1' ÂÓ2' –x +x
Yer (yatay)
Çarpışmadan önce Çarpışmadan sonra
Cisimler merkezi esnek çarpışma yaptıktan sonra
• Momentum korunumuna göre; K cisminin hızının büyüklüğü kaç m/s dir?
ÂPönce = ÂPsonra
3
A) 1 B) C) 2 D) 3 E) 4
2
m1 • ÂJ1 + m2 • ÂJ2 = m1 • ÂJ1' + m2 • ÂJ2' dir.
• Kinetik enerji korunumu ve momentum korunumu

birleştirilerek;
ÂJ1 + ÂJ1' = ÂJ2 + ÂJ2' elde edilebilir.
Denklemler vektörel olarak yazıldığı için cisimlerin hareket

yönlerine dikkat edilmelidir.
Özel durumlar
• Cisimlerin kütleleri birbirine eşit ise çarpışma sonrası
cisimler hızlarını değiştirir.
2Ó Ó Ó 2Ó 2. Sürtünmesiz ve eşit bölmeli yatay düzlemde K ve L
m m m m
cisimleri Şekil 1'deki konumlardan aynı anda geçtikten t
Çarpışmadan önce Çarpışmadan sonra süre sonra O noktasında merkezi esnek çarpışma yapıyor.
Cisimler çarpışmadan t süre sonra Şekil 2'de verilen
• Çarpışmadan önce cisimlerin momentumları eşit ve zıt yönlü
konumlardan geçmektedir.
ise çarpışma sonrası cisimler aynı hızlarla geri dönerler.
2m m 2m m K L
Ó 2Ó Ó 2Ó
Çarpışmadan önce Çarpışmadan sonra O

Şekil 1
4. Merkezi Olmayan Esnek Çarpışma
K L
J1'
O
Şekil 2
m1 J1 m2 J = 0
a
x
q
Buna göre,
Çarpışmadan önce
J2 '
I. K cisminin kütlesi, L cismininkinden küçüktür.
II. K cisminin çarpışmadan önceki hızı, L
Çarpışmadan sonra
cismininkinden büyüktür.
Yatay momentum korunumuna göre;
III. K cisminin çarpışmadan önceki momentumu
m1 • J1 + 0 = m1 • J1' • cosa + m2 • J2' • cosθ L cismininkinden büyüktür.
Düşey momentum korunumuna göre;
m1 • J1' • sina = m2 • J2' • sinθ
bağıntıları çözülerek, cisimlerin çarpışma sonrası hızları
hesaplanabilir. D) II ve III E) I, II ve III
1.E 2.D
124
4.
Tanımak
Lazım ÇARPIŞMALAR KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Yatay sürtünmesiz bir yolda şekilde belirtilen yönlerde 5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz rayın K ve P
hareket etmekte olan X, Y, Z cisimlerinin kütleleri noktalarından serbest bırakılan özdeş A ve B cisimleri O
m, m, 2m; hızları 4ÂJ, –2ÂJ, –2ÂJ dir. Cisimlerden önce noktasında merkezi esnek çarpışma yapıyor.
X ile Y sonra Y ile Z merkezi esnek çarpışma yapıyor. A
X Y Z K T
4ÁJ –2ÁJ –2ÁJ
m m 2m
Yer (yatay) L S
Buna göre, bu çarpışmalar sonunda cisimlerin hızları M R

B
için ne söylenebilir?
N P
X'in hızı Y'nin hızı Z'nin hızı O

A) –4ÂJ –2ÂJ 2ÂJ Buna göre, çarpışmadan sonra cisimler en fazla hangi
B) –2ÂJ 0 0 noktalara kadar yükselebilirler?
(Noktalı çizgiler arası düşey uzaklıklar eşittir.)
C) 4ÂJ 4ÂJ –2ÂJ
D) –2ÂJ –4ÂJ –2ÂJ A cismi B cismi
E) –2ÂJ –4ÂJ 2ÂJ A) K noktası P noktası
B) M noktası R noktası
C) N noktası T noktası
D) N noktası P noktası
E) K noktası T noktası
6. Sürtünmesiz yatay düzlemde kütlesi mK olan K cismi
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde şekilde belirtilen yön ve ÂJK hızıyla hareket ederken, kütlesi mL olan durgun
hızlarla hareket etmekte olan özdeş K ve L cisimleri O L cismiyle merkezi olmayan çarpışma yapıyor.
noktasına geldiklerinde merkezi esnek çarpışma yapıyor. 2J
K L K
3J J
Yer (yatay) mK ÂJK mL J = 0

O L 37°
yatay
30°
Buna göre; çarpışma sonrasında, K L
3J
I. K cisminin momentumunun büyüklüğü azalmıştır. L
II. L cisminin kinetik enerjisi artmıştır.
Cisimler çarpışmadan sonra 2J ve 3J hızlarıyla
III. K cisminin kinetik enerjisi değişmemiştir.
m
K
şekilde gösterilen yönlerde saçıldıklarına göre, m
L
oranı kaçtır? (sin30° = 0,5, sin37° = 0,6)
4 6 3 5
A) B) C) 1 D) E)
D) II ve III E) I, II ve III 3 5 4 4
3.E 4.B 5.C 6.E
125
1 İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM
1. Bir futbolcu durmakta olan 400 g kütleli bir topa vurarak 3. Bir cismin, momentumunun zamana bağlı değişim grafiği
şekildeki gibi yatay doğrultuda 50 m/s hız kazandırıyor. şekildeki gibidir.
Momentum
P
m = 400 g J = 50 m/s
J=0
Yer (zemin) I II
0 Zaman
t 2t
Futbolcunun ayağının topla etkileşme süresi 0,2 s
olduğuna göre, futbolcunun topa uyguladığı ortalama Buna göre, cisme, I ve II aralıklarında etki eden net
kuvvetin büyüklüğü kaç N'dur? kuvvetlerin büyüklüğü için ne söylenebilir?
I II
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 400
A) Artan Sıfır
B) Artan Sabit
C) Sıfır Artan
D) Sabit Artan
E) Sabit Sıfır
2. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda K

noktasından serbest bırakılan m kütleli bir top, L ve M
noktalarından geçerek yere çarpıyor.
m J=0
yatay 4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda m kütleli mermi
K
h durmakta olan 49m kütleli takoza yatay doğrultuda
yatay
L çarparak saplanıyor.
8h
yatay
M ip
Yer (yatay)
m J = 500 m/s J=0
yatay
Dünya’nın K - L noktaları arasında cisme uyguladığı
49m
itme IKL, L - M noktaları arasında ise ILM olduğuna Merminin takoza çarpmadan önceki hızı 500 m/s
I olduğuna göre, takoz ile mermi çarpışmadan sonra
KL
göre, oranı kaçtır?
I birlikte en fazla kaç m yükselebilir?
LM
1 1 1 1
A) B) C) D) E) 1 A) 1 B) 2 C) 5 D) 10 E) 20
6 4 3 2
1.B 2.D 3.E 4.C
126
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Aşağıda bazı cisimlerin yaptığı hareketlere örnekler 7. Özdeş P ve R cisimleri, eşit bölmelere ayrılmış bir çubuk
verilmiştir. üzerinde sabit JP ve JR süratleriyle aynı anda şekildeki
I. Bir otomobilin yatay bir yolda düzgün doğrusal konumlardan geçtikten t süre sonra O noktasında merkezi
hareket yapması esnek çarpışma yapıyorlar.
II. Bir meteor taşının limit hızla Dünya'ya düşmesi JP JR
III. Bir taşın belli bir yükseklikten yatay doğrultuda P R

atılması
O
IV. Dalından kopan elmanın yere düşmesi
Buna göre, cisimlerin çarpışmadan t süre sonra
Buna göre, verilen bu örneklerin hangilerinde çubuk üzerindeki konumları hangisi gibi olur?
cisimlerin hareket süresince momentum büyüklükleri
değişmez? A) P R
O
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV B) P R
O
D) II ve III E) I ve IV
C) P R
O
D) P R
O
6. Şekildeki kavşakta batıya 3J süratiyle gitmekte olan m
E) P R
kütleli arabayla, kuzeye 4J süratiyle gitmekte olan m
kütleli başka bir araba O noktasında çarpışıyor. O
Kuzey
3J
Batı O Doğu
4J 8. Doğrusal bir yolda durmakta olan P ve R cisimlerine

uygulanan net kuvvetin zamana bağlı değişim grafiği
şekildeki gibidir.
Net kuvvet
2F
Güney
P
Arabalar çarpışma sonrası kenetlenip birlikte hareket F
ettiğine göre, arabaların hareket yönleri ve ortak R
hızlarının büyüklüğü için ne söylenebilir?

0 Zaman
(Araçların hızları sabittir.) t
Hareket Yönü Hız Büyüklüğü Buna göre, t anında P cisminin momentumunun
A) Kuzey ile Batı arası 5J

büyüklüğü PP, R cismininkinin büyüklüğü PR
B) Kuzey 5J/2 P
P
C) Batı 10J olduğuna göre, oranı kaçtır?
P
R
D) Kuzey ile Batı arası 5J/2
E) Güney ile Batı arası 5J A) 2 B) 3 C) 3\Ş D) 1 E) 1\Ş
5.A 6.D 7.C 8.C
127
1. Bilgi: Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden 3. Bazı cisimlerin yaptığı hareketler aşağıdaki gibi ifade
belli bir yükseklikten serbest bırakılan bir cisme yere edilmiştir.
düşene kadar geçen sürede yalnız yerçekimi kuvveti etki
eder. I. Bir otobüsün kırmızı ışığı gördüğünde yavaşlayarak
durması
Kütlesi 2 kg olan bir cisim şekildeki gibi yüksekliği 80 m
II. Bir meteor taşının limit hızla yere düşmesi
olan bir kulenin üstünden serbest bırakılıyor.
III. Düşey yukarı atılan bir topun atıldıktan bir süre
2 kg
J=0 sonra durması
Buna göre, bu hareketlerden hangilerinde cisimler,

net kuvvet etkisiyle bir itmeye maruz kalmıştır?
Yer (yatay) D) I ve III E) II ve III
Buna göre; cisme, yere çarpana kadar geçen sürede

etki eden itmenin büyüklüğü kaç N • s'dir?
A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 100
4. Kaan, kaykay üzerinde durmakta iken elindeki topu ok

yönünde yere göre J büyüklüğündeki yatay hızla şekildeki
gibi fırlatıyor.
Top
2. Yatay sürtünmesiz bir yolda sabit 20 m/s hızla hareket

Yer (yatay)
eden şekildeki otomobil, bir süre sonra duvara çarparak 4
saniyede duruyor. Buna göre, Kaan topu fırlattıktan sonra,
Duvar I. Kaykay topun atıldığı yönün tersine doğru hareket

etmeye başlar.
II. Kaykay ve Kaan’dan oluşan sistemin yatay
400 kg
momentumu korunur.
J = 20 m/s
III. Kaykay’ın hız büyüklüğü J’den küçüktür.
Yer (yatay)
Buna göre, arabanın çarpışma sırasında duvara (Sürtünmelerden dolayı oluşan enerji kayıpları önemsizdir.
uyguladığı ortalama kuvvetin büyüklüğü kaç N’dir? Kaan’ın kütlesi topunkinden büyüktür.)
A) 8000 B) 6000 C) 1000 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) 2000 E) 10000 D) II ve III E) I, II ve III
1.D 2.D 3.D 4.C
128
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Sürtünmesiz yatay bir yolda 10 m/s süratle hareket 7. Kütlesi m olan bir mermi 400 m/s büyüklüğündeki bir
etmekte olan 4 kg kütleli bir oyuncak arabanın içine hızla, yatay düzlemde duran 100m kütleli bir takoza
kütlesi 1 kg olan bir macun şekildeki gibi düşüyor. şekildeki gibi merkezi olarak çarpıyor.
1 kg 100m
Macun J=0 J = 400 m/s J=0 J' = 100 m/s
m
J = 10 m/s
4 kg Mermi, takozu delerek aynı yönde 100 m/s
büyüklüğündeki hızla takozdan çıktığına göre, bu
Yer (yatay) olaydan sonra takozun kazanacağı hızın büyüklüğü ne
olur?
Araba yeterince uzun olduğuna göre, macun arabaya (Sürtünmeler önemsizdir. Takozda kütle kaybı yoktur.)
yapıştıktan sonra süratinin büyüklüğü kaç m/s olur?
A) 2 B) 3 C) 6 D) 8 E) 10
A) 5 B) 6 C) 8 D) 9 E) 12
8. Sürtünmelerin ihmal edildiği bilardo masasında bulunan

özdeş kırmızı, sarı ve mavi topların hareket yönleri ve
hızları şekilde verildiği gibidir. Toplardan önce kırmızı ile
6. Özdeş iki yumurtayla iki ayrı deneme yapılmıştır. İlk sarı sonra sarı ile mavi top birkez merkezi esnek
denemede belirli bir yükseklikten bırakılan yumurta sert çarpışma yapıyor.
zemine çarpıp zıplamadan kırılmıştır. İkinci denemede
ise diğer yumurtanın, etrafı yumuşak bir ambalaj
köpüğüyle sarılıp aynı yükseklikten, aynı zemine ve aynı
şekilde bırakıldığında, zıplamadan durduğu ve
kırılmadığı görülmüştür.
2ÁJ –ÁJ –3ÁJ
Hava sürtünmesi ve köpüğün kütlesi önemsiz
olduğuna göre ikinci denemedeki çarpışma
sırasında;
I. yumurta ile zemin arasındaki etkileşme süresi,
II. yumurtanın momentumundaki değişim, Buna göre, çarpışma sonrası topların hızları,
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
III. zeminin yumurtaya uyguladığı ortalama kuvvet
ÇIKMIŞ SORU
Kırmızı top Sarı top Mavi top

niceliklerinden hangileri ilk denemeye göre
artmıştır? A) –ÂJ –3ÂJ –2ÂJ
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) ÂJ 3ÂJ –2ÂJ
C) –2ÂJ –ÂJ 3ÂJ
AYT - 2022 D) –ÂJ –3ÂJ 2ÂJ
E) 2ÂJ 2ÂJ –ÂJ
5.C 6.A 7.B 8.D
129
1. Bir bilardo masasında, 400 g kütleli bilardo topu, masanın 3. Bilgi: Birbirinin etki alanında bulunan iki yüklü cismin,
kenarına 6 m/s hızla esnek çarparak yoluna hareket birbirine uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü,
doğrultusunu değiştirerek şekildeki gibi devam ediyor. cisimlerin yük miktarları ile doğru, aralarındaki uzaklığın
karesiyle ters orantılıdır.
30° 30°
J = 6 m/s Aynı cins elektrikle yüklü özdeş K ve L iletken küreleri
400 g şekildeki konumlarda tutulmakta iken serbest bırakılıyor.
400 g
J = 6 m/s K L
Yalıtkan zemin
(yatay)
Topun, çarpışma sırasında masanın kenarıyla Buna göre, hareket süresince K ve L kürelerine ait;
etkileşme süresi 0,3 s olduğuna göre, masanın topa
I. birim zamanda birbirine uyguladıkları itme
uyguladığı ortalama kuvvet kaç N'dur?
II. momentum büyüklüğü
1 3
(sin30° = , cos30° = ) III. kinetik enerji
2 2
A) 6 B) 6ñ3 C) 8 D) 8ñ3 E) 16 niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar?

4. Kütlesi 400 gram olan bir oyun hamuru 50 m/s hız

büyüklüğü ile yatay düzlemde duran 1600 gram kütleli bir
oyuncak arabanın içine şekildeki gibi atılıyor.
m = 400 g
yatay
2. Bir çarpışma testi için cansız manken emniyet kemeri 37°
takılmadan otomobilin sürücü koltuğuna yerleştirilmiştir. J = 50 m/s
Bu otomobil, yatay bir yolda 10 m/s’lik sabit hızla J=0
giderken duvara çarptığında 0,1 saniyede
durabilmektedir. Bu esnada, kütlesi 80 kg olan manken,
direksiyonun kollarına uyguladığı tepki kuvveti ve m = 1600 g
vücuduna etkiyen sürtünme kuvvetleri yardımıyla
ÇIKMIŞ SORU
durabilmektedir.
Yer (yatay)
Mankenin çarpışma esnasında otomobile göre
hareketsiz kalabilmesi için, ortalama itme (impuls) Buna göre, oyun hamuru arabanın içine düştüğünde
kuvveti en az kaç newton olmalıdır? hamur ve arabadan oluşan sistemin ortak hızı kaç m/s
A) 8 B) 80 C) 800 D) 8000 E) 80000 olur?
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8, sürtünmeler önemsizdir.)
AYT - 2019
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
1.C 2.D 3.D 4.C
130
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Bir kaykay üzerinde 20 m/s hızla hareket etmekte olan 7. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde kütleleri mK, mL, mS
Mesut, başka bir kaykay üzerinde durmakta olan olan K, L, S cisimleri Şekil 1’deki hızlarla hareket ederek
Mehmet'e çarpıyor
esnek çarpışma gerçekleştiriyor. Cisimlerin çarpışma
Mesut Mehmet sonrası hızları Şekil 2’deki gibidir.
J=0
J = 20 m/s 6J 2J J 6J J 2J
K L S K L S
Şekil 1 Şekil 2
Yer (yatay) Buna göre,
I. mL > mK
Mesut ve Mehmet'in kütleleri sırasıyla 60 kg ve 40 kg
olup, çarpışmadan sonra birlikte hareket ettiklerine II. mL = mS
göre, ortak hızlarının büyüklüğü kaç m/s'dir?
III. mK > mS
(Kaykayların kütlesi ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) 18 B) 16 C) 15 D) 12 E) 10
6. Yatay sürtünmesiz bir düzlemde +x yönünde 10 m/s hızla

hareket etmekte olan 6 kg kütleli bir cisim O noktasına
geldiğinde, iç patlama sonucu üç parçaya ayrılıyor.
Parçalardan ikisinin hareket yönleri ve hızları şekildeki
gibidir.
J1 = 15 m/s
2 kg
6 kg 60°
J = 10 m/s
–x +x
O 60°
8. Kütleleri 4m ve m olan X ve Y cisimleri sürtünmesiz yatay

1 kg düzlemde, zıt yönlerde JX ve JY hız büyüklükleri ile
J2 = 30 m/s
hareket ederken merkezi esnek çarpışma yapıyor.
Buna göre, üçüncü parçanın hareket yönü ve hız Çarpışmadan sonra cisimlerin hız büyüklüklerinin
büyüklüğü için ne söylenebilir? değişmediği gözlemleniyor.
4m m
Yönü Hız Büyüklüğü (m/s) JX JY
X Y
A) +x 30
Yer (yatay)
B) –x 15
C) +x 10 Buna göre, çarpışma öncesi Y cisminin kinetik enerjisi
X cismininkinin kaç katıdır?
D) –x 10
E) +x 15 A) 16 B) 8 C) 4 D) 2 E) 1
5.D 6.C 7.C 8.C
131
1. Bir buz pistinde durmakta olan 40 kg ve 60 kg kütleli Ali 3. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda yerden belli bir
ve Selim, birbirlerini aynı anda ittiklerinde zıt yönlere yükseklikten yatay olarak atılan K ve L cisimlerinin
hareket etmeye başlıyor. kütleleri 1 kg ve 4 kg; hız büyüklükleri 20 m/s ve
10 m/s’dir.
Ali Selim
JK = 20 m/s 1 kg 4 kg JL = 10 m/s
40 kg 60 kg
K L
Buz pisti
Buna göre, bu olay ile ilgili,

Yer (yatay)
I. Ali’nin harekete başladığı andaki ivmesi,
Selim’inkinden büyüktür. Buna göre, cisimlerin momentumlarının yatay ve
II. Ali’nin harekete başladığı andaki kinetik enerjisi, düşey bileşenlerinin büyüklüklerinin birbirine eşit
Selim’inkinden büyüktür. olduğu anda bulundukları noktaların birbirine olan
III. Ali’nin momentum büyüklüğü, Selim’inkine eşittir. düşey uzaklığı kaç m’dir?
A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 40
2. Doğrusal bir yolda duruştan harekete geçen bir cisme ait

kuvvet - zaman grafiği şekildeki gibidir.
Kuvvet
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki düzenekte kütleleri

m ve 2m olan K ve L cisimleri arasındaki yay bir miktar
F
sıkıştırılıp serbest bırakıldığında K cismi en fazla
X noktasına kadar çıkabiliyor.
0 Zaman X U
t 2t 3t
T
Buna göre,
Z
I. 0 - t zaman aralığında cismin hızı artmıştır.
Y
II. t - 2t zaman aralığında cismin kinetik enerjisi m 2m
K L
sabittir. Yatay
III. 2t - 3t zaman aralığında cismin momentumu
Buna göre, L cismi en fazla hangi nokta yada noktalar
azalmıştır.
arasına kadar çıkabilir?
yargılarından hangileri doğrudur? (Noktalı çizgilerin aralıkları eşittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Y noktası B) Y - Z noktası C) Z noktası
D) I ve III E) II ve III D) Z - T arası E) U noktası
1.E 2.A 3.B 4.A
132
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Eşit bölmelere ayrılmış şekildeki düzlemde durmakta olan 7. Sürtünmesiz yatay düzlemde J hızıyla ilerleyen K cismi
m, 2m ve 2m kütleli üç cisim, aynı anda O noktasına ile durmakta olan L cismi, merkezi esnek çarpışma
doğru sabit hızla hareket etmeye başlıyor. yapıyor. Çarpışmadan sonra L cismi, doğal halinde
2m bulunan esnek yayı en fazla x kadar sıkıştırabiliyor.
K L
J J=0
Yer (yatay)
O
m 1 K ve L cisimleri özdeş olduğuna göre,
I. Yayda depolanan maksimum potansiyel enerji,

2 K cisminin ilk kinetik enerjisine eşittir.
2m 3 II. K cismi, çarpışma sonrasında hareketsiz kalır.
III. L cisminin çarpışma sonrası kinetik enerjisi,
5 4
K cisminin çarpışma öncesi kinetik enerjisine eşittir.
Cisimler O noktasında çarpışıp birbirine yargılarından hangileri doğrudur?
kenetlendikten sonra kesikli çizgilerle gösterilen (Yaya bağlı takozun kütlesi önemsizdir.)
1, 2, 3, 4, 5 numaralı yollardan hangisini izler?
(Sürtünmeler önemsizdir.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
6. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde, kütleleri 2m ve 6m olan

P ve R oyuncak arabalarının arasına esnek bir yay
sıkıştırılarak arabalar şekildeki konumlarda tutuluyor.
Arabalar serbest bırakıldığında P arabası A noktasından
3J hızıyla geçiyor.
8. Birkaç kişi, ağırca bir sandığı birlikte taşımaktadır.
2m 6m
P R
Taşıma sırasındaki belli bir zaman aralığı içerisinde
sandığa uygulanan kuvvetlerin bileşkesinin sıfır olduğu
bilinmektedir.
A B C D E F G H K L
Bu zaman aralığı içinde;
Buna göre, P arabası A noktasında iken R arabasının
bulunduğu nokta ve hızının büyüklüğü için ne I. sandığın kütle merkezinin ivmesi,
söylenebilir?
(Yay, arabalara bağlı değildir. Noktalar arası uzaklıklar eşittir.) II. sandığa uygulanan toplam tork,
ÇIKMIŞ SORU
Nokta Hız Büyüklüğü III. sandığın çizgisel momentumu
A) K 2J niceliklerinden hangileri kesinlikle sıfırdır?

B) H 3J A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
C) L 3J
D) H J AYT - 2019
E) L J
5.C 6.D 7.E 8.A
133
1. Yatay ve sürtünmesiz bir ortamda kütlesi 4 kg olan bir 3. Özdeş K ve L bilyeleri eşit boydaki iplerle şekildeki gibi
cisim esnek ve doğal halde bulunan bir yaya şekildeki gibi tavana bağlı iken K bilyesi bulunduğu konumdan serbest
2J hızıyla çarpıp yaydan J hızıyla ayrılıyor. bırakıldığında L bilyesiyle merkezi esnek çarpışma
gerçekleştiriyor.
m
2J
Yer (yatay) J=0

K
yatay
Cismin yay ile etkileşim süresi 0,02 s ve yayın cisme
h
uyguladığı ortalama itme kuvvetinin büyüklüğü 1800 N A J=0
olduğuna göre, J kaç m/s’dir? yatay
(Yayın ucuna bağlı takozun kütlesi önemsizdir.) L
A) 1 B) 2 C) 3 D) 6 E) 12 K bilyesi, A konumundan P büyüklüğündeki

momentumla geçtiğine göre, çarpışmadan hemen
sonra L cisminin momentumunun büyüklüğü ve
çıkabileceği maksimum yükseklik için ne söylenebilir?
Momentum Çıkabileceği Yükseklik

A) P kadar h
B) P'den fazla 4h
C) P'den fazla h
2. Sabit bir makaranın etrafına sarılmış bir ipin uçlarına
D) P'den az h/4
bağlanmış K ve L cisimleri şekildeki konumlarda
tutulmaktadır. E) P kadar 4h
ok
4. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda yatay zeminde

K birbirine doğru hareket eden 3 kg ve 2 kg kütleli X ve Y
cisimlerinin hız büyüklükleri şekildeki gibidir.
L
em
Sistem serbest bırakıldığında ok yönünde harekete

zl
dü
geçtiğine göre K cismine ait;

ik
Eğ
JX = 20 m/s JY = 5 m/s
I. kütle 3 kg 2 kg
Yer (yatay)
II. hız X Y
III. momentum
Cisimler çarpıştıklarında birbirine kenetlendiğine göre,
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü L cismininkine
ortak kütle eğik düzlem üzerinde yerden en fazla kaç
eşittir?
m yüksekliğe çıkabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II (g = 10 m/s2. Eğik düzlem yeterince uzundur.)
1.C 2.A 3.C 4.C
134
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir yatay düzlemde sabit ÂJ 7. Kütlesi 2m olan bir tenis topu 4J hızıyla rakete çarparak
hızı ile hareket etmekte olan 3m kütleli bir cisim K şekilde gösterildiği gibi 4J hızıyla doğrultusunu
noktasına geldiğinde iç patlama geçirip m1 ve m2 kütleli değiştirerek yoluna devam ediyor.
iki parçaya ayrılıyor.
2m Kuzey
m1 ÁJ1 4J
53°
Batı Doğu
ÁJ K 53°
3m
2m
m2
4J
ÁJ2
Güney
Parçalar, patlamadan bir süre sonra şekildeki
Buna göre, bu olayla ilgili;
konumlardan J1 ve J2 hız büyüklükleri ile geçtiğine
m I. Raketin topa uyguladığı itme kuvveti batı
1
m
2 yönündedir.
II. Raketin topa uyguladığı itmenin büyüklüğü 8mJ’dir.
A) 2ñ5 B) 3ñ2 C) 4 D) 1 E) 2
III. Raketin topa uyguladığı itme, topun momentum
değişimine eşittir.

(sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)

6. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden
şekildeki gibi eğik atılan bir cismin, atıldığı andaki D) II ve III E) I, II ve III
momentumunun büyüklüğü P1, maksimum yükseklikteki
momentumunun büyüklüğü P2, atıldığı nokta ile düştüğü
nokta arasındaki momentum değişiminin büyüklüğü P3 tür.
J
53°
Yer (yatay)
Buna göre,
I. P >P
3 1
II. P3 > P2
III. P1 > P2
5.D 6.E 7.C
135
1. Odak noktası F olan bir çukur aynaya O noktasından 3. Sürtünmesiz yatay düzlemde Şekil 1, 2 ve 3’teki gibi
geçerek gelen I ışınının momentumunun büyüklüğü P'dir. hareket eden K, L ve P cisimlerinin kütleleri m, 2m, 2m;
hızlarının büyüklükleri 2J, J, 2J dir. Cisimlere, hareket
yatay
60° yönlerine zıt yönlerde büyüklükleri FK, FL ve FP olan
Asal eksen kuvvetler uygulandığında, cisimler sırasıyla t, 2t, 4t sürede
F O
I ışını duruyor.
m
K 2J
Buna göre, I ışınının aynada yansıdıktan sonra Şekil 1
momentum değişiminin büyüklüğü kaç P'dir? 2m
L J
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.) Şekil 2
2m
A) 1 B) ñ2 C) ñ3 D) 2 E) 0 2J
P
Şekil 3
Buna göre, FK, FL ve FP arasındaki ilişki nedir?
A) FK = FL = FP B) FK > FL = FP
C) FP > FL = FK D) FP > FL > FK
E) FK > FL > FP
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde birbirine doğru hareket eden

K ve L cisimlerinin kütleleri sırasıyla 2 kg ve 1 kg; hız
büyüklükleri 8 m/s ve 4 m/s'dir.
JK = 8 m/s JL = 4 m/s
K L
Yer (yatay)
mK = 2 kg mL = 1 kg
Buna göre, cisimlerin tam esnek çarpışma yaptıktan

2. Esnek olmayan çarpışmalarla ilgili yapılan bir deneyde sonra hareket yönleri aşağıdakilerden hangisinde
oyun hamurundan yapılmış 1 kg’lık bir blok doğru olarak gösterilmiştir?
kullanılmıştır. Yatay zeminde duran bu bloğa doğru
ÇIKMIŞ SORU
yatay olarak 3 m/s ilk hızla özdeş 0,1 kg’lık demir

bilyeler aynı anda atılmış ve bu bilyeler bloğa K'nin hareket yönü L'nin hareket yönü
saplanmıştır. İçindeki bilyelerle beraber blok sürtünmesiz A) ¬ ®
yatay zeminde 2 m/s hızla harekete geçmiştir.
B) ® ®
Buna göre bloğa kaç adet demir bilye saplanmıştır?
C) Hareket etmez ®
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
D) ¬ Hareket etmez
AYT - 2023
E) Hareket etmez ¬
1.D 2.D 3.B 4.C
136
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda birbirine 7. Bir buz pistinde hareketsiz duran 10m kütleli bir çocuk,
şekildeki gibi bağlanmış 2 kg ve 4 kg kütleli X ve Y elinde tuttuğu m kütleli bir topu yere göre J hızıyla
cisimleri başlangıçta durgundur. şekildeki gibi fırlattığında top yatayda x yolunu alarak yere
çarpıyor.
4 kg
2 kg F = 30 N 10m
Y m J=0
X J
Yer (yatay) yatay
Buna göre, büyüklüğü sabit ve 30 N olan bir F kuvveti,

Y cismine 6 s boyunca etki ederse X cisminin bu süre
sonunda momentumunun büyüklüğü kaç kg m/s olur?
(Makara ağırlığı önemsizdir.) x
Buz pisti
A) 60 B) 80 C) 90 D) 100 E) 120
Buna göre;
I. Çocuk topu fırlattığı an, topla zıt yöne hareket

etmeye başlar.
II. Top yere çarptığı an, çocuğun yatayda aldığı yol
x’ten küçüktür.
III. Çocuk ve toptan oluşan sistemin yatay momentumu
korunur.

6. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan m kütleli bir cisim O
noktası etrafında düzgün çembersel hareket yapmaktadır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
t = 0 anında A noktasında bulunan cismin, momentum
değişiminin büyüklüğü B - F noktaları arası P1, C - G
noktaları arası P2, E - H noktaları arası P3 tür.
D B
-
O
E A
F H
Buna göre, P1, P2, P3 arasındaki ilişki nedir?

(Noktalar eşit aralıklıdır.)
A) P1 = P2 = P3 B) P1 = P2 > P3
C) P3 > P1 = P2 D) P2 > P1 > P3
E) P > P > P
1 2 3
5.A 6.B 7.E
137
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM
1. Kütlesi 400 kg olan bir top arabası, 2 kg kütleli mermiyi 3. Bir boksör, spor salonunda çalışırken tavana asılı olan
yere göre 400 m/s hızla şekildeki gibi fırlatıyor. 2 kg kütleli bir kum torbasına, büyüklüğü sabit 20 N olan
bir kuvvetle şekildeki gibi vuruyor.
m = 2 kg Tavan
J = 400 m/s
37°
m = 400 kg
F = 20 N
Yer
Buna göre, top arabasının mermi fırladıktan sonra geri

tepme hızı kaç m/s'dir?
Yer
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8, Sürtünmeleri ihmal ediniz.)
Boksörün uyguladığı kuvvet kum torbasına, 0,2 s
A) 0,8 B) 1 C) 1,2 D) 1,6 E) 2 boyunca etki ettiğine göre, kum torbasının kütle
merkezi, ilk bulunduğu yerden en fazla kaç cm
yüksekliğe çıkabilir? (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 40
2. Kütlesi m olan bir golf topuna golf sopasıyla vurulduğunda

top eğik atış hareketi yaparak şekilde gösterilen kesikli
yörüngeyi izliyor.
L 4. Yol yapım çalışmaları yapan bir grup işçi, Şekil 1’deki gibi
yol üzerinde bulunan 800 kg kütleli bir kaya parçasını
dinamitle patlatarak Şekil 2’deki gibi 200 kg, 200 kg ve 400
kg kütleli üç parçaya ayırıyor.
J=0
K M 400 kg
800 kg 200 kg 200 kg
Yer (yatay)
Buna göre, Yer (yatay) Yer (yatay)

Şekil 1 Şekil 2
I. Topun K - M noktaları arasındaki momentum
değişimi, topa K - L noktaları arasında uygulanan Buna göre, kaya parçalarının ilk hareket yönleri ve hız
itmenin iki katına eşittir. büyüklükleri, aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
II. Topun hareketi boyunca yatay momentumu
değişmez. 200 kg kütleli 200 kg kütleli 400 kg kütleli
kaya parçası kaya parçası kaya parçası
III. Topun L noktasından geçerken momentumu sıfırdır.
A) ¬ 30 m/s Hareket etmez ® 20 m/s
B) ¬ 20 m/s ª 10 m/s ® 20 m/s
(Hava direnci önemsizdir.)
C) ® 30 m/s ¬ 10 m/s ¬ 20 m/s
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) ¬ 20 m/s ¬ 10 m/s ® 15 m/s
E) ª 20 m/s ¬ 20 m/s ® 30 m/s
1.D 2.C 3.C 4.D
138
138
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Beyzbol oynayan Hakan, –ÂJ hızıyla hareket eden m kütleli 7. Bilgi: Buluttan ayrılan bir yağmur damlası aşağı doğru
bir topa beyzbol sopasıyla vurduğunda top, 3ÂJ hızıyla düşerken bir süre sonra limit hıza ulaşır. Limit hıza ulaşan
şekildeki gibi hareket etmeye başlıyor. yağmur damlası bu andan itibaren düzgün doğrusal
hareket yaparak yere düşer.
–ÁJ m 3ÁJ
yatay K
M
Yer (yatay)
Yer (yatay)
Şekildeki yağmur damlası L seviyesinde limit hıza
ulaştığına göre,
Top, beyzbol sopasıyla t süre etkileştiğine göre, vurma
işlemi sırasında topa uygulanan itme kuvvetini veren I. K - L arasında yağmur damlasının momentumu
ifade nedir? artmıştır.
(Yer çekimi ivmesi önemsizdir.)
II. L - M arasında yağmur damlasına etki eden net itme
mj 2mj 3mj sıfırdır.
A) B) C)
t t t III. K - L arasında yağmur damlasına etki eden net itme
4mj vektörünün yönü, hız vektörüne zıttır.
D) 4mJt E)
t
6. Burak, kütlesi m olan durgun bir market arabasını, yatay A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
doğrultuda büyüklüğü sabit bir ÂF kuvvetiyle ittiğinde, t süre
sonunda arabanın hızının büyüklüğü J, momentumunun D) II ve III E) I, II ve III
büyüklüğü P oluyor.
ÁF
Yer (yatay)
Buna göre; Burak, arabanın içine m kütleli bir malzeme

koyup arabayı aynı kuvvetle duruştan itibaren 2t süre
iterse, bu süre sonunda hızının ve momentumunun
büyüklüğü için ne söylenebilir?
(Yatay düzlem ile araba arasındaki sürtünmeler
önemsizdir.)
Hız Momentum
A) J 2P
B) J/2 P
C) 2J P
D) J/2 P/2
E) 2J 2P
5.E 6.A 7.B
139
139
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 İTME ve ÇİZGİSEL MOMENTUM
1. Hava direncinin önemsenmediği bir ortamda yerden 60 3. Kütlesi m olan Fatih, durgun su üzerinde şekildeki gibi
m/s hızla düşey yukarı atılan bir havai fişek 5 s sonra durmakta olan 4m kütleli bir kayığın ön ucundan arka
patlayarak 1 kg, 2 kg ve 3 kg kütleli üç parçaya ayrılıyor. ucuna doğru kayığa göre sabit hızla yürümeye başlıyor.
J1 = 30 m/s J2 = 10 m/s m
yatay
3 kg 1 kg
4m
Su
J = 60 m/s
Kayığın uzunluğu 5 metre olduğuna göre, Fatih,
6 kg kayığın arka ucuna geldiğinde kayık suya göre
Yer (yatay)
kaç m yer değiştirmiş olur?
1 kg ve 3 kg kütleli parçalar şekilde verilen yönlerde (Su ile kayık arasındaki sürtünmeler önemsizdir.)
yatay atış hareketi yaptığına göre, 2 kg kütleli parçanın
hızı kaç m/s’dir? A) 0,8 B) 1 C) 1,25 D) 1,5 E) 2
A) 20 B) 40 C) 50 D) 80 E) 100
4. Atlantik Okyanusu’nda şekildeki gibi yatay doğrultuda sabit

10 m/s büyüklüğündeki hızla yüzmekte olan 48 kg kütleli
bir köpek balığı, kendisine doğru sabit 4 m/s ve 6 m/s
büyüklüğündeki hızlarla yaklaşmakta olan her biri 1 kg
kütleli iki küçük balığı tek hamlede yutuyor.
2. Bir futbol müsabakasında penaltı atışı kullanan bir oyuncu,

m kütleli topa vurduğunda top, kale direğinin üstüne J
büyüklüğündeki hızla çarpıp şekildeki gibi J büyüklüğünde
hızla havaya fırlıyor.
v = 4 m/s v = 6 m/s
v = 10 m/s yatay
J
30°
Buna göre, kale direğinin topa uyguladığı itmenin Buna göre, köpek balığının küçük balıkları yuttuğu
büyüklüğü kaç mJ’ye eşittir? andaki hızı kaç m/s’dir?
A) 1 B) ñ2 C) 2 D) ñ3 E) 3 A) 9,6 B) 9,8 C) 9,1 D) 9,5 E) 9,4
1.C 2.A 3.B 4.E
140
140
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Ali, hava direncinin önemsenmediği bir ortamda elinde 7. Bir iskeleden d kadar uzakta bulunan özdeş üç kayığın
tuttuğu 2 kg kütleli bir taşı 80 cm yükseklikten içinde içinde, kütleleri eşit Ali, Hasan ve Sinan şekildeki gibi
yeterince su bulunan havuza serbest bırakıyor. hareketsiz durmaktadır. Çocuklar aynı anda oklar yönünde
sırasıyla 2J, 2J, J hız büyüklükleriyle t süre hareket
2 kg ederse bu süre sonunda kayıkların iskeleye uzaklıkları
J=0 sırasıyla d1, d2 ve d3 oluyor.
h = 80 cm
İskele
2J
d
Ali
Yer (yatay)
J=0
Su
su
İske le
Taş, su içinde bir miktar yol alarak durduğuna göre, 2J
d
taşa su içinde uygulanan net itme kaç N • s’dir? Hasan
2
(g = 10 m/s , cismin boyutları önemsenmeyecek kadar
Su
küçüktür.)
A) 2 B) 8 C) 18 D) 10 E) 12 İskele J
d
Ali Sinan
Su
6. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda bir kaykay

Buna göre,
üzerinde duran Ahmet, elinde tuttuğu balonun ağzını
gevşeterek balon içindeki havanın şekildeki gibi dışarı I. d2 > d1
çıkmasını sağlıyor.
II. d2 > d3
III. d > d
1 3

hava
Yer (yatay)
Buna göre; balonun ağzı gevşetildikten hemen sonra

Ahmet ve kaykaydan oluşan sistemin;
I. Kinetik enerjisi artar.

II. Momentumu artar.
III. Hızı artar
5.B 6.E 7.B
141
141
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Sürtünmesiz yatay bir yolda ok yönünde sabit J süratiyle 2. Eşit bölmelere ayrılmış sürtünmesiz yatay bir düzlemde,
hareket eden oyuncak bir su tankerinin hareketi sırasında ÂPK ve ÂPL momentumlarıyla hareket eden K ve L cisimleri
deposunun altında bulunan su vanası açılıyor. O noktasında esnek çarpışma yaparak ÂPK′ ve ÂPL′
momentumlarıyla hareketlerine şekildeki gibi devam
J
ediyorlar.
Su deposu
+y
ÂP K '
Vana
Yer (yatay) K
ÂPK
Hava sürtünmeleri önemsiz olduğuna göre, vanadan
su akışı bitene kadar geçen sürede,
–x +x
O
I. Su tankerinin kinetik enerjisi artar. ÂPL
II. Su tankerinin momentumu azalır.
III. Su tankerine etki eden net itme sıfırdır.
ÂPL'
yargılarından hangileri doğrudur? L

(Su, tankerin kütlesine dahil değildir.)
–y
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II m

K
Cisimlerin kütleleri mK ve mL olduğuna göre,
m
D) I ve III E) II ve III L
oranı kaçtır?
(Birim kareler özdeştir.)
3 1
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
2 2
1.B 2.D
142
Orıjinal
® Sorular 1
3. Yeterince dayanıklı bir tahtanın orta noktasından aynı anda 4. Yatay sürtünmesiz bir yolda boyutları aynı, kütleleri m ve
zıt yönlere doğru sabit hızlarla harekete başlayan Çağlar 4m olan K ve L cisimleri, şekildeki konumlardan aynı anda
oklar yönünde JK ve JL sabit süratiyle geçerek yolun O
ve Kuzey’in kütleleri sırasıyla 60 kg ve 20 kg; kinetik
noktasında karşılaşıyor.
enerjileri EÇ ve EK dir. Çağlar, A desteğine ulaşıncaya
m 4m
kadar geçen sürede A desteğinin tahtaya uyguladığı tepki JK JL
K O L
kuvvetinin büyüklüğü artarken B desteğininki azalıyor. Yer (yatay)
Çağlar
Cisimlerin çarpışmasına kadar geçen sürede sistemin
60 kg
ortak kütle merkezinin yeri değişmediğine göre. K ve L
Kuzey
cisimlerine ait;
20 kg
I. Hız
II. Momentum
III. Kinetik enerji
A B
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü kesinlikle
eşittir?
Yer (yatay)
E A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Ç
Buna göre, oranı kaç olabilir?
E
K D) I ve II E) II ve III
A) 1\â B) 1\á C) 1\à D) Á/ğ E) 1\Ş
3.E 4.B
143
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
5. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda m kütleli K ve L

cisimleri eğim açısı a olan bir eğik düzlemin alt ve üst
uçlarından JK ve JL hızlarıyla şekildeki gibi atılıyor.
Cisimlerin çarpışana kadar geçen sürede momentum
değişimlerinin büyüklüğü DP ve DP dir.
K L
JL
JK
K a
DP
K
Buna göre; oranı,
DP
L
I. m
II. JK
III. JL
IV. a
niceliklerinden hangilerine bağlı değildir?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III
D) I ve IV E) I, II, III ve IV
5.E
144
TORK
DENGE
KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
BASİT MAKİNELER
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR TORK
Tork 1. ÁF1 Sayfa düzleminde

Bir kuvvetin, bir cismi sabit bir nokta etrafında döndürebilme durmakta olan eşit bölmeli
etkisine tork denir. Vektörel bir büyüklüktür. Âτ ile gösterilir. levha O noktası etrafında
Örneğin kapının menteşe etrafında dönmesi, bir şişenin ÁF2 rahatça dönebilmektedir.
kapağının dönmesi ve vidanın çevrilmesi, kuvvetin döndürücü O Levhaya ÂF1 ve ÂF2
etkisine örnek olarak verilebilir. kuvvetleri aynı anda
şekildeki gibi uygulanıyor.
Buna göre,
Torkun Büyüklüğü ve Yönü:
I. ÂF1 ve ÂF2 kuvvetlerinin O noktasına göre torklarının
O noktası etrafında dönebilen bir çubuğa K noktasından bir
büyüklükleri eşittir.
ÂF kuvveti uygulansın.
II. Levha dönmez.
Fsina ÁF = F III. ÂF1 kuvvetinin O noktasına göre torkunun yönü sayfa
düzlemine dik içeri doğru ÂF2 kuvvetininki ise sayfa
Ád a
O Fcosa düzlemine dik dışarı doğrudur.
K
Tork, Âd ile ÂF vektörünün çarpımıdır. F’nin yalnızca çubuk
doğrultusuna dik olan bileşeni tork etkisi yapar. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
τ = F • d • sina
Torkun yönü sağ el kuralına göre bulunur. Sağ elin avuç içi O
noktasına bakacak şekilde ve dört parmak sistemin dönme
yönünde tutulursa, baş parmak O noktasındaki torkun yönünü 2. K noktası etrafında rahatça dönebilen ağırlığı önemsiz bir
gösterir. çubuğa büyüklükleri F, F ve 2F olan üç kuvvet şekildeki
gibi uygulanıyor.
Dönüş ÁF 2F
yönü
t
d
O O K
t
Dönüş
yönü ÁF
F
t F
Dönüş O Dönüş O
yönü Kapak yönü Kapak d
t d
Buna göre, bu kuvvetlerin K noktasına göre bileşke

torkunun büyüklüğü kaç F • d’dir?
Kavanoz Kavanoz
A) 3 B) 7 C) 8 D) 9 E) 13
1.E 2.A
146
1.
Tanımak
Lazım TORK KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Yatay bir düzlemde O noktası etrafında rahatça dönebilen 5. O noktası etrafında dönebilen 2d uzunluğundaki bir
eşit bölmeli bir çubuğa büyüklükleri F, 2F ve 3F olan ÂF1, çubuğa, büyüklükleri F ve 5F olan ÂF1 ve ÂF2 kuvvetleri
ÂF2 ve ÂF3 kuvvetleri şekildeki gibi uygulanmaktadır. şekildeki gibi uygulanmaktadır.
ÁF1 = F ÁF1 = F
1
d d
O P ÁF3 = 3F O
37°
ÁF2 = 5F
2
ÁF2 = 2F
Kuvvetlerin O noktasına göre torklarının büyüklükleri
x
Buna göre, çubuğun dönmemesi için P noktasına τ1 ve τ2 olduğuna göre, x1 oranı kaçtır?
uygulanacak dördüncü kuvvetin yönü ve büyüklüğü 2
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8)
3F 3F 3 2
A) 1 yönünde, B) 2 yönünde, A) 2 B) C)
2 2 2 3
C) 1 yönünde, 2F D) 2 yönünde, 2F 1
D) E) 1
2
F
E) 1 yönünde,
2
6. Kaan, tahta bir zemin üzerine sıkışmış bir civatayı anahtar

kullanarak açmak istiyor. Fakat Kaan, anahtar üzerindeki
K noktasına şekildeki gibi F kuvveti uygulamasına rağmen
civatayı döndüremiyor.
4. Mehmet, metal bir zemine batmış olan bir vidayı tornavida
kullanarak ok yönünde döndürüyor.
Metal zemin M K L
Civata
Anahtar
ok
ÂF
Vida
Buna göre,
I. Kaan, aynı kuvveti M noktasına uygularsa civata

Buna göre, vidaya uygulanan kuvvetin, vidayı dönebilir.
döndürme yönü ile torkunun yönü için ne söylenebilir? II. Kaan, L noktasına F’den daha küçük bir kuvvet
Döndürme Yönü Tork Yönü uygulayarak civatayı döndürebilir.
Saatin dönme III. K noktasına uygulanan F kuvvetinin civatanın
A) Saatin dönme yönünün tersi
yönünün tersi dönme eksenine göre torku sıfırdır.
B) Saatin dönme yönünde
C) Saatin dönme yönünde
D) Saatin dönme yönünün tersi A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
E) Saatin dönme yönünün tersi D) I ve III E) II ve III
3.A 4.E 5.C 6.A
147
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DENGE
Kuvvet Dengesi Şartı 1. P ağırlığındaki bir cisim özdeş ve ağırlığı önemsiz K, L ve

M yaylarıyla şekildeki gibi dengelendiğinde yaylardaki
Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim
uzama miktarları sırasıyla XK, XL ve XM oluyor.
dengededir. Aşağıda kesişen üç kuvvetin dengesi anlatılmıştır.
a a
T1 T2
T1 . sina T2 . sinq K L
a
a q
yatay
O T1 . cosa O T2 . cosq
P
P M
T1 • cosa = T2 • cosq (yatayda denge)

P
T • sina + T • sinq = P (düşeyde denge)
1 2
Buna göre, XK, XL ve XM arasındaki ilişki nedir?
60° 60° 45° 45° 30° 30°

A) XM > XK = XL B) XK = XL > XM
T T T 120° T
T T
60° C) XK = XL = XM D) XM > XK > XL
E) XK > XL > XM
P1 P2 P3
T . ñ3 = P1 T . ñ2 = P2 T = P3
2. P ağırlığındaki bir cisim, ağırlığı önemsiz makara ve içi su
dolu kova ile hazırlanan düzenek şekildeki gibi dengededir.
• Kesişen kuvvetlerin Lami Teoremine göre çözümü aşağıdaki

gibidir.
a Y ipi
X ipi
T1 T2 P
q
b a
P
Buna göre, kova üzerine bir delik açılıp bir miktar
suyun dışarı çıkması sağlanırsa,
ÂT1 + ÂT2 + ÂP = 0 I. X ipindeki gerilme kuvveti artar.
T T II. Y ipindeki gerilme kuvveti değişmez.

1 2 P
sin a
= = III. a açısı artar.
sin b sin i
1.A 2.D
148
2.
Tanımak
Lazım DENGE KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Özdeş K ve L cisimleri, S1, S2, S3 ve S4 ipleri ile Şekil 1 5. K, L cisimleri ve ağırlığı önemsiz bir yay kullanılarak
ve Şekil 2’deki gibi dengededir. hazırlanan düzenek şekildeki gibi dengededir.
S1 ipi S3 ipi
60° 90°
S2 ipi S4 ipi
K
K L
Şekil 1 Şekil 2 L
Buna göre, Buna göre, yayda oluşan gerilme kuvvetini bulmak

için,
I. S2 ipindeki gerilme kuvveti, S3 ipindekinden
I. K cisminin ağırlığı
büyüktür.
II. L cisminin ağırlığı
II. S1 ipindeki gerilme kuvveti, S3 ipindekinden
III. Yayın esneklik sabiti
küçüktür.
IV. a açısı
III. S4 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü K cisminin
niceliklerinden hangilerini bilmek gerekli ve yeterlidir?
ağırlığına eşittir.
(Makaraların ağırlıkları önemsizdir.)
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
D) I, III ve IV E) I ve IV
6. Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki sistemde, P ve 3P

ağırlıkları ile PX ve PY ağırlığındaki X ve Y cisimleri
şekildeki gibi dengededir. Bu durumda A ipindeki gerilme
kuvveti 6P’dir.
4. Ağırlığı P olan türdeş bir küre şekildeki gibi dengede iken
duvarın küreye uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklüğü N, 37°
ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T olmaktadır.
A ipi
37° P
T
Y X
N
yatay
3P
P
X
T Buna göre, oranı kaçtır?
Buna göre, oranı kaçtır? P
N Y
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8)
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8)
10 5 5 3 1 7
A) B) 3 C) D) E) 1 A) 2 B) C) 1 D) E)
3 3 4 7 7 3
3.E 4.C 5.A 6.C
149
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DENGE
Denge ve Denge Şartları 1. Eşit bölmeli ağırlığı önemsiz çubuklar üzerine bağlanmış
K, L ve M cisimleri, Şekil 1 ve 2’deki gibi dengededir.
Bir sistemin dengede olabilmesi için iki şart vardır.
1. şart: Sistemdeki kuvvetlerin herhangi bir noktaya göre
bileşke torkları sıfır olmalıdır. (Âτbileşke = 0 ) X ipi Y ipi
2. şart: Sisteme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır olmalıdır.

(ÂFbileşke = 0 ) yatay yatay
Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli düzgün bir çubuk, üzerine bağlı P

K L K M
ve 2P ağırlığındaki cisimlerle şekildeki gibi dengededir.
Şekil 1 Şekil 2
T1 T2 Buna göre,
O1 O2 I. X ipindeki gerilme kuvveti, Y ipindekine göre daha

yatay büyüktür.
II. L cisminin ağırlığı, M cismininkinden büyüktür.
P 2P
III. Y ipindeki gerilme kuvveti, L cisminin ağırlığından
• T1 ip gerilmesini bulmak için O2 noktasına göre tork küçüktür.
alınırsa;
3P yargılarından hangileri doğrudur?
P • 5 + 2P • 2 = 6 • T1, T1 = ’dir.
2
• T2 ip gerilmesini bulmak için O1 noktasına göre tork A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
alınırsa;
3P D) II ve III E) I, II ve III
P • 1 + 2P • 4 = T2 • 6, T2 = ’dir.
2
• T1 ip gerilmesi bulunduktan sonra T2 ip gerilmesi;
T1 + T2 = P + 2P
3P 3P
+ T2 = 3P, T2 = işlemleri ile de
2 2
bulunabilir.
O noktası etrafında dönebilen P ağırlığındaki eşit bölmeli
düzgün türdeş bir çubuk bir ip yardımıyla şekildeki gibi dengede
olsun.
2. Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli düzgün bir çubuk üzerine
bağlı X ve Y cisimleri, şekildeki gibi dengededir. Bu
T 37°
durumda S1 ve S2 iplerindeki gerilme kuvvetleri eşittir.
d
d
d
S1 ipi S2 ipi
d 53°
37°
O yatay yatay
P
İpte oluşan gerilme kuvvetini bulmak için, O noktasına göre tork

alınırsa, X Y
P • 2d • sin53° = T • 4d • sin37°
X cisminin ağırlığı 2P olduğuna göre, Y cisminin
P • 2d • 0,8 = T • 4d • 0,6 ağırlığı kaç P’dir?
2P 1 1 3
T= bulunur. A) B) C) 1 D) E) 2
3 3 2 2
1.E 2.C
150
3.
Tanımak
Lazım DENGE KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ağırlıkları PK ve PL olan eşit bölmeli düzgün türdeş 5. O noktası etrafında serbestçe dönebilen 5P ağırlığındaki
çubuklar şekildeki gibi dengededir. eşit bölmeli düzgün türdeş bir çubuk, ucuna bağlı 10P
ağırlıklı cisim ile şekildeki gibi dengededir.
ip
K
yatay
ip
ip
L
yatay
10P
P
K 53°
Buna göre, oranı kaçtır? O yatay
P
L
1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1 Sistem dengede olduğuna göre, ipte oluşan gerilme
4 3 2 3
kuvvetinin büyüklüğü kaç P’dir?
(sin53° = 0,8 , cos53° = 0,6)
A) 10 B) 12 C) 15 D) 20 E) 25
4. Ağırlığı önemsiz düzgün bir çubuk, üzerine bağlı P

ağırlığındaki bir cisim ile şekildeki gibi dengededir. Bu
durumda ipteki gerilme kuvvetinin desteğe göre torku τ,
desteğin çubuğa uyguladığı tepki kuvveti N olmaktadır.
6. Uzunluğu 5l, ağırlığı önemsiz düzgün türdeş bir çubuk
şekildeki gibi bükülerek O noktasından yere
ok ip menteşelendikten sonra X noktasına ağırlığı 12 N olan bir
cisim asılıyor.
yatay  
X
Destek P 
Yer Y 12 N

Cisim ve destek ok yönünde eşit miktar hareket
ettirilirse τ ve N niceliklerinin büyüklükleri için ne ip
söylenebilir? 
37°
τ N Yatay
O
A) Artar Artar
B) Değişmez Artar Çubuk, Y noktasına bağlanan ip yardımıyla şekildeki
gibi dengelendiğine göre, ipte oluşan gerilme kuvveti
C) Azalır Azalır
kaç N’dur?
D) Artar Değişmez (sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8)
A) 15 B) 20 C) 30 D) 40 E) 60
3.D 4.B 5.C 6.A
151
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
Kütle ve Ağırlık Merkezi 1. Kütleleri mP , mR ve mS olan P, R ve S cisimleri eşit
• Cisimler sabit bir yer çekimi alanı içinde olduğu sürece kütle bölmeli düzleme şekildeki gibi yerleştirildiğinde sistemin
merkezleri ile ağırlık merkezleri çakışıktır. Büyük ortak kütle merkezi O noktası olmaktadır.
gökdelenlerde ise yukarı doğru çekim ivmesi azaldığından P
ağırlık merkezi, kütle merkezinden daha aşağıdadır.
• Bir cisim ağırlık merkezinden geçecek doğrultuda asılır veya

destek üzerine konulursa dengede kalır. O
S
ip ip
O1 O2
X R
Y
O1 X Y
Z Buna göre, mP, mR ve mS arasındaki ilişki nedir?
Z
A) mS > mP = mR B) mP = mR > mS
C) mR > mP = mS D) mP = mR = mS
İpin düşey doğrultularının kesim yeri olan Y noktası, cismin E) mS > mR > mP
ağırlık merkezidir.
İp
K L M N P K L M N P 2. K noktasından tavana asılan dikdörtgen bir levha şekildeki

gibi dengededir.
Tavan
Yukarıdaki iki şekilde de çubuğun ağırlık merkezi L noktasıdır.

K
Düzgün ve Türdeş Cisimlerin Ağırlık Merkezi:

a M
L L Tel Kare O
2 2 halka levha
r a L
Çubuk
G
G G
Daire Üçgen Buna göre,

levha levha Silindir
r
r h/2 h/2
I. Levha türdeş değildir.
II. Levhanın ağırlık merkezi M noktasıdır.
G G G III. Levhanın ağırlık merkezi KL doğrusu üzerindedir.
• Aynı maddeden yapılmış ve kalınlıkları aynı olan cisimlerin yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
ağırlıkları, tel ve çubuklarda uzunlukları, levhalarda alanları,
üç boyutlu cisimlerde ise hacimleri ile doğru orantılıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1.D 2.D
152
4.
Tanımak
Lazım KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düzgün türdeş ve özdeş dört çubuk şekildeki gibi birbirine 5. Eşit bölmelere ayrılmış bir düzleme aynı levhadan kesilmiş
eklenmiştir. kalınlıkları aynı olan türdeş X, Y ve Z parçaları şekildeki
tavan gibi konulmuştur.
L X
K
M L
M O Z
Buna göre, levhalardan oluşan bu sistemin ağırlık

merkezi neresidir?
Buna göre, bu çubuklar hangi nokta ya da noktalar
(π = 3 alınız.)
arasından tavana asılırsa şekildeki konumda dengede
kalabilir?
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) K - L arası B) L noktası
C) L - M arası D) M noktası
A) K noktası B) K - L arası
E) O - L arası
C) L noktası D) L - M arası
E) M noktası
6. Farklı maddelerden yapılmış eşit kalınlıktaki A ve B

levhaları yanyana yapıştırılarak iple tavana asıldığında
şekildeki gibi dengede kalıyor.
4. Kalınlıkları aynı olan özdeş ve türdeş dört levha, koordinat
Tavan
düzlemine şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
ip
y
A B
7 O
6
5
4 Buna göre,
3
I. A levhasının kütlesi, B levhasınınkinden büyüktür.
2
II. Levha sisteminin ağırlık merkezi O noktasıdır.
1
0 x III. İpteki gerilme kuvveti, B levhasının ağırlığından
1 2 3 4 5 6 7 büyüktür.
Buna göre, levhaların ortak kütle merkezinin yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
koordinatları (x, y) aşağıdakilerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıktadır.)
A) (5, 4) B) (4, 4) C) (3, 4) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) (3, 5) E) (4, 3) D) I ve III E) II ve III
3.B 4.B 5.C 6.B
153
5.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
Parça Kesilen ve Eklenen Levhaların Ağırlık Merkezi: 1. Özdeş ve türdeş karelerden oluşan levha düşey düzlemde
iple asıldığında şekildeki gibi dengede kalıyor. Daha sonra
Kütle merkezi O noktası olan şekildeki eşit bölmeli türdeş
levhadan taralı parçalar kesilip çıkartılıyor.
levhadan, taralı parçalar kesilip çıkarılsın.
ip
K O K' L
N S M
• Çıkarılan parçaların ortak kütle merkezi K noktasındadır.

Buna göre, levhanın dengesinin bozulmaması için,
• Levhanın kütle merkezinin yerinin değişmemesi için ortak
kütle merkezi K′ noktasında olan parçalar kesilip atılmalıdır. I. K ve L parçaları da kesilip çıkarılmalıdır.
Yarıçapı 2r olan türdeş bir dairesel levhadan r yarıçaplı dairesel II. M ve S parçaları da kesilip çıkarılmalıdır.
levha kesilip kesikli çizgilerle gösterilen yere yapıştırılsın. III. L ve N parçaları da kesilip çıkarılmalıdır.
G2 = G
Çıkarılıyor ok
x
r r r
–x +x
O O'
2. Özdeş ve türdeş karelerden oluşan şekildeki levhadan

taralı parçalar kesilip çıkartılıyor.
G1 = 4G G2 = G
K
Bu işlem sonunda, levhanın ağırlık merkezi ok yönünde x kadar
yer değiştirmiş olsun. N
4G • x = G • (r + x) + G • (3r – x) M S
x = r olarak bulunur. L
Türdeş bir kare levhadan pembe boyalı bölüm kesilip sağ tarafa
yapıştırılsın. Buna göre, levhanın kütle merkezinin yerinin
değişmemesi için,
a Yapıştırılıyor
I. K ve L
Çıkarılıyor G
G G II. K ve S
O O
III. M ve N
G ile verilen parça çiftlerinden hangileri kesilip
çıkarılmalıdır?
2G 2G
4G A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
Ağırlık merkezi sağ tarafa doğru a\Ş kadar yer değiştirir. D) I ya da III E) II ya da III
1.B 2.D
154
5.
Tanımak
Lazım KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Şekildeki türdeş kare levhanın ağırlık merkezi O noktasıdır. 5. Merkezi O noktası olan r yarıçaplı dairesel türdeş bir
levhadan pembe boyalı parça kesilerek şekildeki gibi yana
4
ekleniyor.
1 O 2
45° O r
45°
5 3
Buna göre, levhadan taralı parçalar kesilip çıkarılırsa Buna göre, levhanın ağırlık merkezi önceki durumuna
levhanın ağırlık merkezi 1, 2, 3, 4 ve 5 ile gösterilen göre kaç r yer değiştirir?
yönlerden hangisine doğru yer değiştirir?
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 8 6 4 3 2
4. Özdeş ve türdeş karelerden oluşan şekildeki levhanın

ağırlık merkezi O noktasıdır. Levhadan pembe boyalı
bölüm kesilerek kesikli çizgilerle gösterilen bölüme
yapıştırılıyor.
6. Eşit bölmeli karelere bölünmüş, düzgün ve türdeş şekildeki
levhanın ağırlık merkezi O noktasıdır.
Levha
O
K
L O
M K L M N
N
Levhadan taralı bölümler kesilip çıkarılırsa yeni şeklin

ağırlık merkezi hangi nokta ya da noktalar arasında
olur?
Buna göre, oluşan yeni şeklin ağırlık merkezi hangi
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
nokta ya da noktalar arasındadır?
A) O - K arası B) K noktası
A) K noktası B) K - L arası C) L noktası C) K - L arası D) L noktası
D) M noktası E) M - N arası E) L - M arası
3.B 4.A 5.E 6.B
155
1 T ORK, DENGE, KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
1. Ağırlığı P olan düzgün türdeş bir çubuk, üzerine 3. Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli türdeş bir çubuk üzerine asılı
uygulanan beş kuvvetin etkisiyle şekildeki gibi dengededir. PX ve PY ağırlıklı X ve Y cisimleri, şekildeki gibi
dengededir. Bu durumda makaraya bağlı ipte oluşan
Duvar 1m
gerilme kuvvetinin büyüklüğü T dir.
K
1m
1N
1N T T
2N
Y
3N X
1N
Buna göre, PX, PY ve T nicelikleri arasındaki ilişki
Çubuk K noktasındaki bir mil etrafında rahatça
nedir?
dönebildiğine göre, çubuğun ağırlığının K noktasına
göre torku kaç N • m’dir? A) PY > PX > T B) T > PX > PY
C) PX > PY > T D) T > PY > PX
A) 13 B) 15 C) 16 D) 17 E) 20
E) PX > T > PY
4. O noktası etrafında rahatça dönebilen ve ağırlığı 5P olan

eşit bölmeli türdeş bir çubuğa, ağırlığı 2P olan düzgün ve
2. Eşit bölmelere ayrılmış bir masa yüzeyine kütleleri m, 2m, türdeş bir resim çerçevesi şekildeki gibi asılmıştır.
3m ve 12m olan dört cisim şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
K ipi
2m
m
T O
U S
R 12m L ipi
3m P
Resim
Çubuk dengede olduğuna göre, K ipindeki gerilme

Buna göre, cisimlerin ortak kütle merkezi hangi kuvvetinin büyüklüğü L ipindeki gerilme kuvvetinin
noktadadır? kaç katına eşittir?
A) P B) R C) S D) T E) U A) 12 B) 8 C) 6 D) 4 E) 3
1.D 2.A 3.E 4.C
156
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Sürtünmelerin önemsenmediği sistemlerde, ağırlıkları 7. Düzgün ve türdeş bir tel çeşitli uzunluklarda kesilip
birbirinden farklı P, R ve S cisimleri, birbirine bağlı iplerin birleştirilerek I, II, III cisimleri oluşturulmuştur.
uçlarına Şekil 1, 2 ve 3’teki gibi bağlanmıştır.
O a a O O
a a
a a
Şekil 1 2a
30° 30° a a
yatay a
a
S R
P I II III
Bu cisimler düşey düzlemde iken O noktasından

tavana asıldıklarında, hangileri asıldığı gibi dönmeden
Şekil 2
30° 60° dengede kalabilir?
R yatay P

S
Şekil 3 45° R
S
düşey
Buna göre, sistemler serbest bırakıldığında hangi

şekillerdeki cisimler verilen konumda dengede
kalabilir?
8. P noktasından geçen bir mil etrafında sürtünmesiz yatay
A) Yalnız 1 B) Yalnız 3 C) 1 ve 2 düzlemde kolayca dönebilen, eşit bölmelendirilmiş ve
ağırlığı ihmal edilen katı çubuk, şekilde gösterildiği gibi,
D) 1 ve 3 E) 2 ve 3 kendisine dik olarak uygulanan FK ve FL kuvvetlerinin
etkisiyle dengede durmaktadır.
FL
6. Eşit bölmeli ve ağırlığı önemsiz bir çubuğa, ağırlıkları

şekildeki gibi olan cisimler asılmıştır. FK
K L M N S FK kuvvetinin P noktasına göre çubuğa uyguladığı

yatay torkun büyüklüğü t olduğuna göre, FL kuvvetinin P
ÇIKMIŞ SORU
noktasına göre çubuğa uyguladığı torkun büyüklüğü

kaç t’dur?
P 2P 3P 12P
1 2 3
A) B) C)
3 3 2
Buna göre, çubuğun yatay olarak dengede kalabilmesi
için hangi noktadan asılması gerekir? D) 3 E) 1
AYT - 2018
A) K B) L C) M D) N E) S
5.E 6.D 7.A 8.E
157
1. Özgür ve Murat, masa üzerindeki civata üzerine 3. M, P, R ve S cisimleri ile hazırlanan şekildeki düzenek
oturtulmuş bir somunu, bir anahtar ile döndürmek istiyor. dengede iken K ve L iplerindeki gerilme kuvvetlerinin
büyüklüğü TK ve TL olmaktadır.
10 cm 10 cm
FM = 15 N
37° Somun K ipi
FÖ = 30 N M S
Özgür ve Murat’ın elleriyle anahtara uyguladıkları P
kuvvetler 15 N ve 30 N olduğuna göre, somunun L ipi

R
dönme eksenine göre oluşan net torkun yönü ve
büyüklüğü nedir?
Yer
( sayfa düzlemine dik, içeri doğru, sayfa düzlemine
dik, dışarı doğru. sin 37° = 0,6; cos 37° = 0,8) Buna göre, P ve R cisimleri arasındaki ip kesildiğinde
TK ve TL için ne söylenebilir?
Yön Büyüklük (N • m)
TK TL
A) 5,1
A) Değişmez Değişmez
B) 2,1
B) Artar Artar
C) 5,1
C) Azalır Artar
D) 2,1
D) Değişmez Azalır
E) 2,6
E) Azalır Azalır
2. Bilgi: Kütlesi m, hacmi V olan bir cismin özkütlesi, 4. Kütleleri 30 kg ve 60 kg olan Ali ve İhsan, K ve L
m destekleri üzerine konulmuş 10 m uzunluğundaki bir
d= , bağıntısıyla hesaplanır.
V kalasın üzerinde şekildeki gibi dengededir.
Merkezleri O1 ve O2 noktası olan türdeş K ve L küreleri İhsan

60 kg
birbirine yapıştırılarak tavana asıldığında şekildeki gibi
Ali
dengede kalıyor. 30 kg
K ip
L
O2
O1 3m 6m 1m
K L
Yer
K ve L kürelerinin özkütleleri dK ve dL olduğuna göre, Buna göre, L desteğinin kalasa uyguladığı tepki
d kuvveti, K desteğininkinden kaç N fazladır?
L
d
oranı kaçtır? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.) (g = 10 m/s2 alınız, kalasın ağırlığı önemsizdir.)
K
A) 16 B) 8 C) 4 D) 2 E) 1 A) 240 B) 300 C) 320 D) 360 E) 420
1.D 2.A 3.A 4.D
158
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Bir binanın dış cephesini boyamak isteyen 60 kg kütleli bir 7. Eşit bölmeli X - Y ve K - L çubukları Şekil 1 ve Şekil 2’deki
işçi, ağırlığı 1250 N olan düzgün türdeş bir kalas ve en gibi dengede iken ipte oluşan gerilme kuvvetinin
fazla 1000 N gerilmeye dayanabilen bir ip kullanarak büyüklüğü, desteğin tepki kuvvetine eşit olmaktadır.
şekildeki düzeneği oluşturuyor.
X Y
ip
Duvar
Destek
Yer K L
İp
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre; çubuklar birbirine yapıştırılıp asıldığında,
yatay
O
K L M N ip ip ip
K L L K Y X
Kalas, O noktasına etrafında rahatça dönebildiğine
göre, işçi, kalas üzerinde güvenli bir şekilde en fazla X Y X Y K L
(1) (2) (3)
hangi nokta ya da noktalar arasına kadar hareket
edebilir?
1, 2 ve 3 ile verilenlerden hangisi gibi dengede
(Kalas eşit bölmelidir, g = 10 m/s2 alınız)
kalabilir?
A) K noktası B) K - L arası C) L noktası
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) 1 ve 2
D) M noktası E) M - N arası
D) 1 ve 3 E) 2 ve 3
6. Düzgün ve türdeş K, L, M levhaları yapıştırılarak elde 8. Eşit bölmelere ayrılmış düzgün

edilen cismin kütle merkezi O noktasıdır. türdeş kare bir levha şekildeki
TK TL
M
gibi dengede iken iplerde
oluşan gerilme kuvvetlerinin
büyüklükleri TK ve TL
K L olmaktadır.
O Buna göre, levhadan taralı

dairesel parçalar kesilip
çıkartılırsa TK ve TL
büyüklükleri için ne
söylenebilir?
T TL
Levhaların kütleleri sırasıyla mK, mL, mM olduğuna K
göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) Azalır Artar

B) Artar Değişmez
A) mL > mK = mM B) mK > mM > mL
C) Artar Artar
C) mL > mK > mM D) mK > mL > mM D) Değişmez Değişmez
E) mK = mL = mM E) Azalır Değişmez
5.C 6.D 7.C 8.E
159
1. Mehmet, yatay zemin üzerinde durmakta olan 20 kg 3. Esnemeyen P ve S ipleri ile gerilmiş bir yaya bağlanmış
kütleli dikdörtgen prizma şeklindeki türdeş bir kasayı ÂF türdeş bir çubuk, üzerine asılı K cismi ve bir buz parçası
kuvveti uygulayarak devirmek istiyor. ile şekildeki gibi yatay konumda dengededir.
P ipi
30 cm
40 cm
Buz S ipi
Yer (yatay)
K
Buna göre, Mehmet en az kaç N büyüklüğündeki bir

kuvvetle kasayı devirebilir?
(g = 10 m/s2 alınız. Kasa yer üzerinde kaymıyor.) Buna göre, buzun bir kısmı erirse, erime süresince,
FY : Yayda oluşan gerilme kuvveti

A) 60 B) 80 C) 90 D) 100 E) 150
TP : P ipinde oluşan gerilme kuvveti
TS : S ipinde oluşan gerilme kuvveti
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar?

(İpler başlangıçta gergindir.)
A) Yalnız TP B) Yalnız TS C) TP ve TS
D) FY ve TS E) FY ve TP
2. Ağırlığı 50 N olan bir cisim ve ağırlığı önemsenmeyen bir

yay kullanılarak hazırlanan düzenekte cisim şekilde
verilen konumda tutulmaktadır. Cisim serbest bırakılıp
dengelendiğinde S ipinde oluşan gerilme kuvveti 12 N
olmaktadır.
Tavan (yatay)
37° 53°
S ipi
4. A noktasında duran ve ağırlığı G olan oyuncak bir araba
ile ağırlığı 4P olan düzgün, türdeş bir çubuk şekildeki gibi
ancak dengede kalabiliyor.
Cisim
A
K L
Yer (yatay)
Buna göre, son durumda yayda oluşan kuvvet kaç Buna göre, K desteğinin çubuğa uyguladığı tepki
N’dir? kuvveti kaç P’dir?
(sin37° = 0,6 , cos37° = 0,8. Sürtünmeler önemsizdir.) (Arabanın boyutları önemsizdir. Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) 20 B) 24 C) 30 D) 36 E) 40 A) 12 B) 10 C) 8 D) 6 E) 4
1.A 2.C 3.B 4.C
160
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Ağırlığı önemsenmeyen eşit bölmeli bir çubuk, üzerine 7. Aynı maddeden yapılmış boyları ve kalınlıkları eşit olan
bağlı K, L, T cisimleri ile masa üstünde şekildeki gibi türdeş A, B ve C levhaları şekildeki gibi birbirine
dengededir. yapıştırılmıştır. A levhası 1 katlı, B levhası 4 katlı,
C levhası ise 3 katlıdır.
A B C
K L Masa T
K N
Yer M
L
K ve L cisimlerinin kütleleri sırasıyla 2m ve 3m

olduğuna göre, T cisminin kütlesi en fazla kaç m’dir? Buna göre, levha sisteminin ağırlık merkezi hangi
nokta ya da noktalar arasındadır?
A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12 (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
A) K-L arası B) L noktası
C) L-M arası D) M noktası
E) M-N arası
6. Birbirine yapıştırılan boyutları aynı türdeş K, L, M kare

levhaları, S1 ve S2 ipleriyle tavana asıldığında şekilde
verilen konumda dengede kalmaktadır. Bu durumda
S1 ipinde oluşan gerilme kuvveti S2 ipindekine göre
daha büyüktür.
Tavan
S1 ipi S2 ipi
K L M
yatay 8. Düşey düzlemde, bir destek üzerine konulan P ağırlıklı

türdeş bir levha, şekildeki konumda bir iple dengelenmiştir.
ip Duvar
Buna göre aynı levhalar,
Levha
ip ip ip
M
K L L M K
Destek
(I) (II) (III)
I, II, III ile verilen konumlardan hangilerinde de Buna göre, levhayı duvara bağlayan ipteki gerilme
dengede kalabilir? kuvvetinin büyüklüğü kaç P’ye eşittir?
A) 1\à B) 1\ß C) 1\Ş D) 2\ß E) 1
5.D 6.E 7.C 8.B
161
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 TORK, DENGE, KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
1. Güray’ın arabasının direksiyonuna uyguladığı ÂF1 ve ÂF2 2. Eşit bölmelere ayrılmış bir duvar üzerinde bulunan çivilere,
kuvvetleri şekildeki gibidir. ağırlığı P olan bir resim çerçevesi şekildeki gibi asılmıştır.
Bu durumda X ve Y iplerinde oluşan gerilme kuvvetlerinin
ÁF 1 = F
büyüklüğü TX ve TY dir.
O r çivi çivi
X ipi Y ipi
ÁF2 = 3F
Kuvvetler direksiyon düzlemine paralel olduğuna göre,

O noktasına etki eden net torkun yönü ve büyüklüğü
Yön Büyüklük Buna göre,

Direksiyon
A) düzlemine dik içeri 2F • r I. X ipinde oluşan gerilme kuvveti, Y ipindekinden
doğru küçüktür.
Saatin dönme II. Çerçevenin ağırlığı, Y ipinde oluşan gerilme
B) 2F • r
yönünün tersine kuvvetinden büyüktür.
Direksiyon
III. X ipinde oluşan gerilme kuvveti, çerçevenin
C) düzlemine dik dışarı F•r
doğru ağırlığından küçüktür.
Saatin dönme yargılarından hangileri doğrudur?

D) 4F • r
yönünde
Direksiyon A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) düzlemine dik içeri 4F • r
doğru
1.A 2.E
162
162
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
3. 2P ağırlığındaki düzgün türdeş bir kalas, ağırlıkları 6P ve 5. Sürtünmesiz düşey duvar ile sürtünmeli yatay zemin
4P olan Selin ve Metin ile birlikte şekildeki konumda arasına şekildeki gibi yerleştirilen ağırlığı önemsiz bir
dengededir. merdivenin üzerinde kütlesi m olan bir çocuk dengede
durmaktadır.
d
Selin
x
Metin
ok
Duvar
(düşey)
1
Merdiven
Destek
Destek, kalasın ağırlığının uygulama noktasının altında

olduğuna göre,
I. Kalasın uzunluğu 2d’den büyüktür.

II. Desteğin kalasa uyguladığı tepki kuvveti, Selin’in
Zemin (yatay)
ağırlığının iki katına eşittir.
III. Metin 1 yönüne bir miktar hareket ederse kalas ok Buna göre çocuk, ok yönünde sabit hızla hareket
yönünde döner. etmeye başlarsa hareketi süresince,
yargılarından hangileri doğrudur? I. Düşey duvarın merdivene uyguladığı tepki kuvveti

artar.
II. Zemin ile merdiven arasındaki sürtünme kuvveti
artar.
III. Yatay zeminin merdivene uyguladığı tepki kuvveti
azalır.

4. Yere sabitlenmiş bir vinç ve yük sistemi şekildeki gibi
dengededir. Vincin tüm parçaları ile birlikte ağırlık merkezi A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A noktasındadır.
Yer (yatay)
Ağırlığı önemsiz makaranın ucuna bağlı yükün ağırlığı

2P olduğuna göre, vincin ağırlığı en az kaç P’dir?
(Noktalar arası yatay uzaklıklar eşittir. Tüm iplerin ağırlığı
önemsizdir.)
A) 9 B) 8 C) 7 D) 6 E) 5
3.B 4.A 5.B
163
163
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 TORK, DENGE, KÜTLE ve AĞIRLIK MERKEZİ
1. Bir inşaat işçisi, tahta zemine saplanmış olan ağırlığı 3. Ağırlık merkezi K noktası olan 10 kg kütleli bir el
önemsiz bir çiviyi, düşey kesiti şekildeki gibi olan bir alet arabasının içine ağırlık merkezi L noktası olan 1,5 kg
kullanarak saplandığı yerden çıkarmak istiyor. kütleli bir çuval konulmuştur.
F = 80 N
Düşey Düşey
ÁF
20 cm
L
çivi K
O
4 cm O
Tahta zemin Yer (yatay)
İşçinin, aletin sapına uyguladığı kuvvetin büyüklüğü
20 cm 10 cm 30 cm
80 N olduğuna göre, çivinin alete gösterdiği tepki
kuvveti kaç N’dir? Ali, el arabasını, sapına toplamda ÂF kadar bir kuvvet
(Alet, O noktası etrafında dönmektedir.) uygulayarak şekildeki gibi dengede tuttuğuna göre, ÂF
kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dur?
A) 120 B) 200 C) 360 D) 400 E) 800 (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 40 B) 60 C) 80 D) 90 E) 120
2. Ayhan ve Kutay gittikleri bir spor salonunda kollarını Şekil 1

ve Şekil 2’deki gibi açarak barfiks çekmektedir.
4. Bir iş yerinde bulunan ağırlığı önemsiz bir elbise askılığına
a a çalışanlardan bazıları montlarını şekildeki gibi asmıştır.
Ayhan Kutay M1, M2 ve M3 montlarının ağırlıkları sırasıyla 2P, P ve P’dir.
O
M1
Yer (yatay)
Şekil 1 Şekil 2
M3
Buna göre,
M2
I. Ayhan’ın kollarına düşen bileşke kuvvetin büyüklüğü
kendi ağırlığından küçüktür. Yatay
II. Kutay’ın ağırlığı, bir koluna düşen kuvvetten büyüktür. düzlem
d d d d d d
III. Ayhan kollarını biraz kapatırsa kollarına düşen 2 2 2 2
kuvvetin büyüklüğü azalır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Buna göre, askılık devrilmeden O noktasına, ağırlığı en
fazla kaç P olan bir mont daha asılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (Montların ağırlık merkezi kesikli çizgiler üzerindedir.)
1.D 2.E 3.B 4.E
164
164
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Yatay düzlemde durmakta olan şekildeki forklifte, ağırlığı 7. Aşağıda bir otomobile ait parçalar verilmiştir.
4P, boyutları a ve 4a olan dikdörtgen şeklinde türdeş bir
kasa yerleştirilmiştir. I. Açılır - kapanır yan dikiz aynaları
II. Tekerlekler
a III. Yolcu kapısı
a
Koli Buna göre, bu parçaların hangilerinin çalışmasında
tork prensibi kullanılmaktadır?
Kasa
Kasa
a 3a
Yer (yatay)
Buna göre, kasanın forklift üzerinden düşmemesi için
kasa üzerine ağırlığı P, boyutları a olan küp
biçimindeki türdeş kolilerden en az kaç tane
yerleştirilmelidir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
8. Bilgi: Yeryüzünden yukarı çıkıldıkça çekim ivmesinin

değeri azalır.
6. Çiğindirik; eski yıllarda su ve yoğurt satıcılarının kullandığı Her bakımdan birbirinin aynısı olan katlardan oluşan P ve
iki ucuna su veya yoğurt kaplarının asıldığı ağaçtan R gökdelenlerinden P’nin katlarının sayısı R’ninkinden
yapılan bir alettir. Bir yoğurt satıcısı, uçlarına 5 N, 2 N ve fazladır.
4 N ağırlıktaki yoğurt kapları asılı olan bir çiğindiriği P
omzuna alarak şekildeki gibi yatay konumda dengede
tutuyor.
R
düşey
2d 2d
d
K
düşey
Yer (yatay)
5N 4N
Buna göre,
2N I. P gökdeleninin kütle merkezinin yere olan düşey

uzaklığı R gökdeleninkinden fazladır.
II. P gökdeleninin kütle merkezi ile ağırlık merkezi
arasındaki düşey uzaklık R gökdeleninkine göre
Yer (yatay)
daha büyüktür.
Satıcı koluyla yalnızca K noktası üzerine, düşey ve III. Her iki gökdelenin de kendi kütle merkezleri, ağırlık
aşağı doğru bir kuvvet uygulayarak denge sağladığına merkezlerine göre, yere daha yakındır.
göre, yoğurt satıcısının uyguladığı düşey kuvvetin
büyüklüğü kaç N’dir? yargılarından hangileri doğrudur?
(Yoğurt kaplarının kütle merkezi kesikli çizgiler üzerindedir
ve çiğindiriğin dönme noktası satıcının ense hizasındadır.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5.E 6.C 7.E 8.B
165
165
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Bir fizik öğretmeni tork ve denge ünitesini öğrencilerine 3. O noktası etrafında dönebilen ağırlığı önemsiz eşit bölmeli
anlattıktan sonra onlardan, etki ettiği cisim üzerinde tork bir çubuk, üzerine asılı P ağırlıklı cisimler ve esnemeyen ip
etkisi oluşturabilecek kuvvetlere örnekler vermesini ister. yardımıyla Şekil 1’deki gibi dengededir. Bu durumda ipte
oluşan gerilme kuvveti 3P kadardır.
Öğrencilerden de,
Duvar Duvar
Merve: Kaldırma kuvveti O2 O2
Berna: Sürtünme kuvveti

ip
Alp : Kütle çekim kuvveti
gibi örnekler verir. O1 ip O1 P
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnekler doğru

P
olabilir? P
P
O yatay O yatay
A) Yalnız Merve B) Yalnız Berna Şekil – 1 Şekil – 2
C) Merve ve Berna D) Berna ve Alp Buna göre, ipin boyu değişmeden çubuk Şekil 2’deki
E) Merve, Berna ve Alp gibi O2 noktasından duvara bağlansaydı ipte oluşan

gerilme kuvveti kaç P olurdu?
A) 1\ß B) 1\Ş C) 2\ß D) 1 E) 3\Ş
2. Özdeş P, R, S cisimleri ve ağırlığı önemsiz makaralar ile

kurulan düzenek şekilde verilen konumda hareketsiz 4. Kalınlığı her yerinde aynı olan düzgün, türdeş bir levha, bir
tutulmaktadır. Bu durumda P ve S cisimlerinin bağlı olduğu ip yardımıyla tavana asıldığında şekildeki gibi dengede
ipler arasındaki açı 70° dir. kalıyor.
Tavan
İp
70°
2
P S
3
R
4 1
Yer (yatay)
Buna göre, düzenek serbest bırakıldıktan sonra ipler Levhadan taralı parça kesilip atıldığında levhanın
arasındaki açı 50° değişene kadar geçen sürede, R dengesinin bozulmaması için;
cismine ait;
I. 1 ve 3
I. üzerine etki eden net kuvvet II. Yalnız 4
II. hız III. 1, 2 ve 4
III. yere göre potansiyel enerji
ile verilen parçalardan hangisi kesilip atılmalıdır?
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü sürekli artar? (Ardışık noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) Yalnız I E) I, II ve III
1.E 2.E 3.D 4.E
166
Orıjinal
® Sorular 1
5. Bilgi: Kalınlığı her yerinde aynı olan m kütleli türdeş bir 6. Bilgi: Aynı maddeden kesilmiş kalınlıkları eşit, türdeş üç
üçgen levhanın kütle merkezinin yerinin, kenarortaylarının çembersel telin birleştirilmesiyle oluşan şekildeki sistemin
kesim noktası olduğunu bilmeyen bir öğrenci, aşağıdaki ağırlık merkezi aşağıdaki gibi bulunabilir.
yolları izleyerek levhanın kütle merkezini doğru olarak
buluyor.
K
• Levhanın kütlesini üç çeşit parçaya ayırıyor r r r r r r r
A B
d n
m m m
, , 6r 6r
3 3 3
m
• Daha sonra üçgenin köşelerinde, kütleleri olan Ağırlık
3
merkezi
üç noktasal cisim varmış gibi düşünüyor.
• Son olarak da bu üç noktasal cismin ortak kütle
• Çembersel tellerin yarıçapları toplanır
merkezini bularak levhanın kütle merkezine ulaşıyor
2r + r + 3r = 6r
(O noktası)
• Sistemin ağırlık merkezi A veya B noktasından 6r
m
3 kadar yatay uzaklıktadır.
(K noktası)
Buna göre, yarıçapları dışında diğer tüm özellikleri aynı

O m olan türdeş beş çembersel telin birleştirilmesiyle
oluşturulan sistem iplerle tavana bağlı olup şekildeki gibi
yatay konumda dengededir.
m 2m m Tavan
3 3 3
ip ip
Kalınlığı her yerinde aynı olan türdeş bir levha,
P noktasından duvara menteşelenmiş olup ÂF kuvveti
yardımıyla şekildeki gibi dengededir. r r
yatay
2r
5r 4r
Duvar
ÁF
P İplerde oluşan gerilme kuvvetleri birbirine eşit
olduğuna göre, K cisminin ağırlığı, bir ipte oluşan
gerilme kuvvetinin kaç katına eşittir?
A) 6 B) 3 C) 2 D) 3\Ş E) 1
Levhanın ağırlığı 48 N olduğuna göre, ÂF kuvvetinin

büyüklüğü kaç N’dir?
A) 22 B) 24 C) 26 D) 28 E) 32
5.D 6.D
167
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KALDIRAÇ ve MAKARALAR
Basit Makineler 1. İdeal bir kaldıraç sistemi ile ilgili,
• Günlük hayatta kolay iş yapmamızı sağlayan aletlere basit I. Kuvvetten kazanç kadar yoldan kayıp vardır.
makineler denir. Bu kolaylığı, kuvvetten ya da yoldan kazanç II. Yükün yaptığı iş, kuvvetin yaptığı işe eşittir.
sağlayarak gerçekleştirebilirler.
III. Kuvvet kazancı, kuvvet kolunun yük koluna oranı ile
• İşten kazanç sağlamazlar. bulunur.
• Bir basit makinede kuvvet kazancı,
Yük P
Kuvvet Kazancý = = bağıntısıyla hesaplanabilir.
Kuvvet F A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
• Bir basit makinede verim,
Yükün kazandýðý enerji
Verim = ile bulunur.
Kuvvetin yaptýðý iþ
• İdeal bir basit makinede verim %100’dür.
Kaldıraçlar
Bir nokta etrafında dönebilen çubuk şeklindeki aletlerdir.

P F
x y
• F • y = P • x (Çubuk ağırlıksız)
P y
• Kuvvet kazancı = = x 'dir. 2. Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli bir çubuk üzerindeki P ağırlıklı
F
• y > x ise kuvvetten kazanç vardır. cisim ve K noktasına uygulanan F kuvvetiyle şekildeki gibi
dengededir.
• Makas, el arabası, cımbız, pense birer kaldıraçtır.
F
P
Sabit Makaralar yatay
K L
T • F = P’dir. Yer
• T = P + F = 2P’dir. (Makara ağırlıksız)

ip F kuvvetini kaldırıp çubuk L noktasından uygulanan
F
• İp, F kuvetinin olduğu uçtan h kadar bir kuvvet ile yatay doğrultusu değişmeyecek şekilde
aşağı çekilirse, P yükü h kadar tekrar dengelenirse, uygulanan kuvvetin büyüklüğü ve
P
yükselir. sistemin kuvvet kazancının değişimi için ne
söylenebilir?
Hareketli Makara (Sürtünmeler önemsizdir.)
• F = T’dir.
Kuvvetin Kuvvet
F
T büyüklüğü kazancı
ip • P = 2F = 2T’dir. (Makara ağırlıksız)
A) Azalır Azalır
• İp, F kuvetinin olduğu uçtan h kadar
h B) Azalır Artar
yukarı çekilirse, P yükü kadar
2 C) Artar Azalır
yükselir.
P D) Artar Artar
E) Azalır Değişmez
1.E 2.B
168
1.
Tanımak
Lazım KALDIRAÇ ve MAKARALAR KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ahmet, ağırlığı önemsiz, eşit bölmeli bir çubuk ve P 5. P ağırlığındaki cisimler F1 ve F2 kuvvetlerinin etkisiyle
ağırlığındaki bir cisim ile şekildeki gibi kurduğu kaldıraç Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi dengededir.
düzeneğinde, kuvvetten kazanç sağlamak istiyor.
P
M K L
F
F2
yer(yatay)
Buna göre, Ahmet,

F1
P P
I. Cismi L noktasına taşıma
Şekil 1 Şekil 2
II. Desteği K noktasına taşıma
III. Kuvveti M noktasından uygulama F
1
eylemlerden hangisini yaparsa amacına ulaşabilir? F
2
(Makara ağırlıkları ve sürtünmeler önemsizdir.)
1 1
A) 4 B) 3 C) 2 D) E)
2 3
D) I ya da II E) II ya da III
6. Ağırlığı 4P olan bir cisim ve ağırlığı önemsiz makaralar ile

4. Eşit bölmeli türdeş bir çubuk şekildeki gibi dengededir. kurulan şekildeki düzenekte, F kuvvetinin uygulandığı ip
h kadar çekilerek 4P yükünün bir miktar yükselmesi
sağlanıyor.
P
4P ÂF
Yer 4P
F kuvvetinin büyüklüğü 2P olduğuna göre, bu basit

Buna göre, çubuğun ağırlığı kaç P’dir?
makine sisteminin verimi % kaçtır?
(Sürtünmeler ve makara ağırlıkları önemsizdir.)
A) 6 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 A) 25 B) 40 C) 50 D) 75 E) 80
3.B 4.D 5.B 6.C
169
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR PALANGA - EĞİK DÜZLEM ve ÇIKRIK
Palangalar 1. Sürtünmelerin ve makara ağırlıklarının önemsiz olduğu

şekildeki palanga düzeneğinde 80 N ağırlığındaki yük
Çok sayıda makaradan oluşan sistemlere palanga denir.
dengededir.
T
• Makara ağırlıkları sıfır ise 4F = P’dir.

F F
F • T = 3F’dir.
2F F • İpin ucu h kadar yukarı çekilirse, P
h
yükü yükselir.
4
P
80 N yay
Eğik Düzlem Yer
Buna göre, ağırlığı önemsiz yayda oluşan gerilme

kuvveti kaç N’dir?
h s A) 8 B) 10 C) 16 D) 20 E) 24
F
P
• F • s = P • h dir
• s > h olduğundan F < P dir. Bu nedenle kuvvetten kazanç,

aynı zamanda yoldan kayıp vardır.
Çıkrık
R
kol 2. Sürtünmesiz eğik düzlem üzerinde bulunan P ağırlıklı
r
cisim, düzleme paralel olarak uygulanan F kuvvetiyle
şekildeki gibi dengededir.
P yük
F
kuyu
h d
R: Kol uzunluğu P
r : Çıkrık silindirinin yarıçapı

h 1
P: Yükün ağırlığı = olduğuna göre, F kuvvetinin büyüklüğü kaç
d 4
F: Çıkrık koluna dik uygulanan kuvvet P’dir?
• Çıkrık dengede ise, F • R = P • r’dir. (Makara ağırlığı önemsizdir.)
• Kol n kez döndürülürse P yükü, h = 2 • π • r • n kadar yer 1 1 1 1

değiştirir. A) B) C) D) E) 1
16 8 4 2
1.D 2.B
170
2.
Tanımak
Lazım PALANGA - EĞİK DÜZLEM ve ÇIKRIK KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ağırlığı önemsiz makaralar ve eğik düzlem kullanılarak 5. Eğik düzlem ve çıkrık ile oluşturulmuş bir düzenekte
hazırlanan şekildeki düzenekte X ve Y cisimleri verilen ağırlıkları PK ve PL olan K ve L cisimleri şekildeki gibi
dengededir.
r r
Y L
X h h
30° s
Yer K
Cisimler serbest bırakıldığında Y cismi hareket ederek yatay
yere çarptığına göre, Y cismi yere çarptığı anda, P

h 1 K
s = olduğuna göre, oranı kaçtır?
X cisminin yerden yüksekliği kaç h’dir? 2 P
L
1 (Sürtünmeler önemsizdir.)
(sin30° = )
2
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
1 1 4 2
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
8 4
4. Bir bahçede bulunan su kuyusunun üstüne kurulu şekildeki

çıkrık sisteminde P yükü F kuvvetiyle dengededir. 6. Düşey kesiti verilen şekildeki çıkrığın koluna ÂF kuvveti
F uygulanarak çıkrığa n devir yaptırıldığında, çıkrık silindirine
x
L kol bağlı yük yerden h kadar yükseliyor.
r
L r
P F
kuyu yük
Yer
Çıkrığın devir sayısı azaltılarak deney tekrarlandığında

Buna göre, sistemin kuvvet kazancının artması için, yükün yine h kadar yüksekliğe çıkarılabilmesi için,
I. x, çıkrık silindirinin boyu, I. L, kol uzunluğunu artırmak

II. L, kol uzunluğu, II. r, çıkrık silindirinin yarıçapı artırmak
III. r, çıkrık silindirinin yarıçapı III. F kuvvetini artırmak
niceliklerinden hangileri tek başına azaltılmalıdır? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
3.C 4.B 5.C 6.A
171
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KASNAKLAR - DİŞLİ ÇARKLAR ve VİDA
Dişli Çarklar 1. Bir mekanik saate ait K, L ve M dişlilerinin üstten

n1 görünümü şekildeki gibidir. Bu dişlilerin diş sayıları
n1 sırasıyla 60, 40 ve 20 olup dişliler, merkezleri etrafında
n2
rahatça dönebilmektedir.
n2
r2 K
r1
O ok L
Şekl 1 Şekl 2
20 dş
• Dönme yönleri aynıdır. • Dönme yönleri zıttır.
40 dş
• Tur sayıları eşittir. n1 = n2 • Tur sayıları,
60 dş
• Diş sayıları yarıçapları ile n1 • r1 = n2 • r2
doğru orantılıdır. K dişlisi ok yönünde döndüğüne göre,
I. K ile M dişlisinin dönüş yönleri zıttır.
II. L ile M dişlilerinin tur sayıları aynıdır.
Kasnaklar
III. K dişlisinin tur sayısı, M dişlisininkinden fazladır.
n1 • Tur sayıları,
n2
n •r =n •r
1 1 2 2
r1 r2
bağıntısıyla hesaplanır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
n1
n2
r1 r2
2. Merkezlerinden geçen dik eksenler etrafında dönebilen r,

4r, 2r ve r yarıçaplı X, Y, Z ve P dişlilerinin görünümleri
Vida şekildeki gibidir.
L Y
n F
kol Z
P
a 4r
r r
Tahta h
X r
R
ok
F•2•π•L=R•a Buna göre X dişlisi ok yönünde 1 tur dönerse P

dişlisinin görünümü nasıl olur?
h=n•a
A) B) C)
n : Tur sayısı L : Kol uzunluğu
a : Vida adımı F : Kuvvet
R : Tahta bloğun bileşke tepki kuvveti D) E)
h : Vidanın yüzeye batma miktarı
1.B 2.B
172
3.
Tanımak
Lazım KASNAKLAR - DİŞLİ ÇARKLAR ve VİDA KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Merkezleri etrafında rahatça dönebilen K, L ve M 5. Merkezlerinden tavana asılmış eş merkezli K ve L

dişlilerinin yarıçapları sırasıyla 3r, r ve 2r’dir. K dişlisi ok tekerlerinin yarıçapları 2r ve r’dir. K tekeri ok yönünde 1 tur
yönünde n kez döndürüldüğünde M dişlisi de dönmektedir. dönerse makaraya bağlı yük h kadar yer değiştirmektedir.
K
M
ok
L
3r r 2r K
L
ok r r
Buna göre, L dişlisi sistemden çıkarılarak K ve M

dişlileri birbirine değecek şekle getirilip deney
tekrarlanırsa, M dişlisinin dönme yönü ve tur sayısı
için ne söylenebilir? yük
Dönme yönü Tur sayısı Buna göre, h kaç πr’ye eşittir?

A) Değişir Azalır 3
A) B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
B) Değişmez Değişmez 2
C) Değişir Değişmez
D) Değişir Artar
6. Adımı a olan bir vida, b uzunluğundaki kolun ucuna

uygulanan F kuvvetiyle n kez döndürüldüğünde ucu tahta
zeminde h kadar ilerlemektedir.
b
F
kol
4. Merkezleri etrafında rahatça dönebilen şekildeki K, L, M ve

N tekerleklerinin yarıçapları sırasıyla 4r, 2r, 3r ve r’dir.
Tahta h
K
M
ok L N
4r r
Buna göre, h miktarının artması için,
2r 3r
I. b
II. F
P R
yatay III. a
IV. n
K tekerleği ok yönünde 1 tur döndürülürse başlangıçta
aynı yatay hizada olan P ve R cisimleri arasındaki niceliklerinden hangileri tek başına artırılmalıdır?
düşey uzaklık kaç πr olur?
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III
(K ile L ve M ile N eş merkezlidir.)
A) 4 B) 8 C) 12 D) 16 E) 20 D) II ve IV E) I, III ve IV
3.C 4.D 5.C 6.B
173
1 BASİT MAKİNELER
1. Serkan, şekildeki kaldıraç düzeneğini kullanarak 200 N 3. Her bir makara ağırlığının P olduğu şekildeki düzenekte
ağırlığındaki bir yükü kaldırmak istiyor. ağırlıkları 2P, P ve P olan X, Y ve Z cisimleri dengededir.
Bu durumda K ve L iplerinde oluşan gerilme kuvvetlerinin
K
büyüklüğü TK ve TL olmaktadır.
200 N
O K L
Yer (yatay)
L 2P X Y P
Kaldıracın kütlesi önemsiz olup, |KO| = 60 cm,

|OL| = 30 cm olduğuna göre, Serkan’ın amacına
ulaşması için kaldıracın K ucuna uygulaması gereken
en küçük kuvvet kaç N olmalıdır?
A) 50 B) 60 C) 80 D) 100 E) 120
Z P
T
K
T
L
3 2
A) 3 B) 2 C) D) 1 E)
2 3
2. Eşit bölmeli, düzgün, türdeş K ve L çubukları iplerle 4. Can, eğik düzlem ve ağırlıksız makaralar kullanarak
şekildeki gibi dengede durmaktadır. hazırladığı şekildeki düzenekte ağırlığı 20 N olan bir koliyi
sabit hızla hareket ettirmek istiyor.
N
K L 20
=
P
37°
K ve L çubuklarının ağırlıkları PK ve PL olduğuna Yer (yatay)
P
K
göre, oranı kaçtır? Buna göre, Can’ın amacına ulaşması için tuttuğu ipe
P
L
uygulaması gereken düşey kuvvet kaç N olmalıdır?
(Makara ağırlıkları ve sürtünmeler önemsizdir.)
(sin37° = 0,6, cos37° = 0,8 sürtünmeler önemsizdir.)
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2 A) 3 B) 6 C) 12 D) 24 E) 48
8 4 2
1.D 2.C 3.C 4.C
174
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir saatin içindeki dişlilerin üstten görünümü ve diş 7. Bilgi: Merkezinden sabit bir noktaya bağlı olan makaralar
sayıları şekildeki gibidir. yalnız dönme hareketi yapabilirken merkezinden sabit bir
40 dş noktaya bağlı olmayan makaralar hem dönme hem de
öteleme hareketi yapabilir.
10 dş Yarıçapları 2r ve r olan K ve L makaraları ve ip ile kurulan

20 dş şekildeki düzenekte, ÂF kuvvetinin uygulandığı ip 8πr kadar
L düşey olarak aşağı doğru çekiliyor.
K
ok
20 dş
K
Buna göre, K dişlisi ok yönünde 1 tur attığında L 2r
dişlisinin dönüş yönü ve tur sayısı için ne
söylenebilir?
ÁF r
L
Dönüş yönü Tur sayısı
yük
A) Ok yönüyle aynı 2
B) Ok yönüne zıt 1 Buna göre, K ve L makaralarının tur sayıları için ne
C) Ok yönüyle aynı 1 söylenebilir?
D) Ok yönüne zıt 4
E) Ok yönüyle aynı 4 K L
A) 1 2
B) 2 2
C) 2 1
D) 4 1
E) 1 4
6. Bir atölyede çalışan işçi, vida adımı a olan vida kullanarak

şekildeki gibi K ve L demir bloklarını birbirine bağlamak
istiyor.
L = 50a
F
kol
8. Merkezleri etrafında dönebilen r ve 2r yarıçaplı K ve L
dişlilerinin başlangıçtaki görünümü şekildeki gibidir. 4r
uzunluğundaki kol, K dişlisine perçinli olup, K dişlisi ile
K beraber dönebilmektedir.
L
L
K
Vida üzerine bağlı kolun uzunluğu 50a, kola
kol r
uygulanan kuvvetin büyüklüğü 8 N olduğuna göre, 2r
4r
demir blokların vidaya uyguladığı bileşke kuvvetin
değeri kaç N’dir?
(π = 3 alınız.)
Buna göre kol, en az kaç tur döndürülürse L dişlisi
A) 1200 B) 1600 C) 2000 ilk kez başlangıçtaki görünümünde olur?
1 1
D) 2400 E) 3600 A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4
5.E 6.D 7.B 8.B
175
2 BASİT MAKİNELER
1. Makara ağırlıklarının ve sürtünmelerinin önemsenmediği 3. Ağırlığı 200 N olan Ali, ağırlığı 40 N olan bir platformun
şekildeki düzeneklerde PK ve PL ağırlığındaki K ve L üzerinde şekildeki gibi dengededir.
cisimleri, büyüklükleri eşit ÂF1 ve ÂF2 kuvvetleriyle

dengededir.
ÂF1 S3
S1 S2 p
37°
53°
ÂF 2
Platform
K L
Makara ağırlıkları ve sürtünmeler önemsiz olduğuna
S1, S2 ve S3 iplerindeki gerilme kuvvetlerinin göre, Ali’nin tuttuğu ipe uyguladığı düşey kuvvetin
büyüklüğü T1, T2 ve T3 olduğuna göre, büyüklüğü kaç N’dir?
I. PK > PL A) 60 B) 80 C) 90 D) 100 E) 120
II. T >T
1 2
III. T3 > T1

(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8; sin53° = 0,8; cos53° = 0,6)
2. Kütlesi önemsenmeyen, eşit bölmeli bir çubuk K ve L 4. Berk, makaralar ile kurulan şekildeki düzenekte, 120 N
cisimleri ile şekildeki gibi yatay dengededir. ağırlığındaki bir yükü 160 N büyüklüğünde bir ÂF kuvveti
uygulayarak sabit hızla hareket ettirmektedir.
İp
yatay ip
ÁF = 160 N
K 5m
Makara
L 3m
120 N
K ve L cisimlerinin kütleleri sırasıyla 5m ve 3m Yer

olduğuna göre, makaranın kütlesi kaç m’dir? Buna göre, sistemin verimi % kaçtır?
3 1
A) 3 B) 2 C) D) 1 E) A) 10 B) 20 C) 25 D) 40 E) 50
2 2
1.E 2.D 3.A 4.C
176
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Birbirine iplerle bağlı özdeş üç cisim sürtünmesiz eğik 7. Ağırlığı 100 N olan bir yük, şekildeki çıkrık düzeneğinde F
düzlem üzerinde ÂF kuvvetiyle şekildeki gibi dengededir. kuvveti yardımıyla sabit hızla 3 m yükseltiliyor.
S1
ÁF F
40 cm
r = 20 cm 30 cm
S2
yatay 30°
yük
Buna göre, Yer
I. ÂF kuvvetinin büyüklüğü bir tane cismin ağırlığına

Buna göre, çıkrığın tur sayısı kaçtır?
eşittir.
(π = 3 alınız.)
II. S ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü, bir tane
1
cismin ağırlığına eşittir. 5 15
A) B) 5 C) D) 10 E) 15
2 2
III. S1 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü,
S2 ipindekinden büyüktür.

1
(sin30° = )
2
D) I, II ve III E) II ve III
8. Burak, merkezleri etrafında rahatça dönebilen r, 2r, 3r
yarıçaplı dişli çarklar ve P yükü kullanarak şekildeki
düzeneği hazırlıyor. Daha sonra Burak, eliyle tuttuğu
zinciri h kadar aşağı çektiğinde yükün hareket ettiğini
gözlemliyor.
3r 2r r
6. Şekildeki düzenekte yarıçapı 2r olan X dişlisi ile yarıçapı r
olan Y makarası eş merkezlidir. zincir
X
1 tur r zincir
r
Y
P
Yer
Buna göre,
I. Burak, kuvvetten kazanç sağlamıştır.

II. P yükü h kadar yer değiştirmiştir.
yük
III. P yükünün yerden yüksekliği artmıştır.
Buna göre, X dişlisi ok yönünde 1 tur yargılarından hangileri doğrudur?

döndürüldüğünde yük kaç πr yer değiştirir?
(X dişlisi dönerek kaymadan ilerlemektedir.) A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 D) II ve III E) Yalnız II
5.D 6.C 7.A 8.D
177
3 BASİT MAKİNELER
1. Bilgi: Kaldıraçlar, desteğin, yükün ve kuvvetin birbirine 3. P ağırlıklı cisim ve makaralar ile kurulan düzenek şekildeki
göre konumlarına bakılarak türlere ayrılır. gibi dengede iken K ipinde oluşan gerilme kuvvetinin
büyüklüğü P kadar olmaktadır.
Buna göre,
K p L p
Pense Maşa X
(I) (II)
P
El arabası Ceviz kıracağı
(III) (IV)
Buna göre,
ile gösterilenlerden hangileri aynı tür kaldıraçtır?
I. X ve Z makaralarının ağırlıkları eşittir.
A) I ve III B) II ve IV C) II ve III II. Y makarasının ağırlığı, Z makarasınınkinden

büyüktür.
D) I ve IV E) III ve IV III. L ipindeki gerilme kuvveti, K ipindekinin iki katına
eşittir.
2. Ağırlığı önemsiz makaralardan oluşan palanga üzerine A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

bağlı K ve L cisimleri şekildeki gibi dengededir.
D) II ve III E) I ve III
X
K
Y
Buna göre, 4. Sürtünme ve makara ağırlıklarının önemsenmediği

şekildeki düzenekte P ağırlığındaki cisim ÂF kuvvetiyle
I. K cisminin ağırlığı L cismininkinden küçüktür. dengelenmiştir.
II. X ipindeki gerilme kuvveti Y ipindekinden büyüktür.
III. X ipindeki gerilme kuvveti K cisminin ağırlığından
büyüktür. ÁF
P
3h h 2h
Buna göre, ÂF kuvvetinin büyüklüğü kaç P’dir?

1 1 1 1
A) B) C) D) E) 1
D) II ve III E) I, II ve III 12 8 6 3
1.E 2.E 3.A 4.A
178
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Bilgi: Basit makineler ile ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir. 7. Özdeş K ve L dişlilerine yarıçapları 2r ve r olan X ve Y
kasnakları eş merkezli olacak şekilde perçinlenmiştir.
• Tork veya iş prensibine göre çalışırlar.
K L
Yük 1 tur
• Kuvvet kazancı, oranından hesaplanır.
Kuvvet ok
X Y
Yarıçapları 3r, r ve 2r olan silindirler ile oluşturulan 2r r
şekildeki çıkrık sisteminde ağırlığı P olan bir yük, 6r
uzunluğundaki kolun ucuna uygulanan ÂF kuvvetiyle
dengede durmaktadır.
3r ÁF
2r kol
r yatay
cisim cisim
6r
Buna göre, K dişlisi ok yönünde 1 tur döndürülürse
başlangıçta aynı yatay hizada bulunan cisimler arası
P düşey uzaklık kaç πr olur?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8
Buna göre, sistemdeki kuvvet kazancı kaçtır?
(Kolun ağırlığını ihmal ediniz.)
A) 18 B) 12 C) 9 D) 6 E) 3
8. P ağırlıklı özdeş makaralar ile kurulan düzenekteki K ve L

cisimleri şekildeki gibi dengededir.
Y
X
K
6. Birbirine kayışla bağlı şekildeki kasnak sisteminde
K kasnağı ok yönünde n tur döndürüldüğünde yük h kadar L
yer değiştirmektedir.
K M P
n L N R L cisminin ağırlığı P olduğuna göre,
I. K cisminin ağırlığı 5P’dir.

II. X ipindeki gerilme kuvveti, Y ipindekinden küçüktür.
III. L cismi h kadar aşağı çekilirse, K cismi h kadar
yük yükselir.
Buna göre, n sabit kalmak şartıyla hangi kasnakların yargılarından hangileri doğrudur?
yarıçapının değişmesi h miktarını etkilemez? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız K B) L ve M C) P ve R A)Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) N ve R E) K, N ve R D) II ve III E) I,II ve III
5.C 6.A 7.A 8.B
179
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 BASİT MAKİNELER
1. Aşağıda günlük hayatta kullanılan basit makinelere 3. Ali, ağırlık merkezi O noktası olan 20 N ağırlığındaki bir el
örnekler verilmiştir. arabasını şekildeki gibi düşey olarak yukarı doğru
uyguladığı bir kuvvetle kaldırıyor.
• Fındık kıracağı
• El arabası
• Pense
• Cımbız O
• Maşa
Yer (yatay)
Verilen bu makinelerden n tanesinde kuvvetten 3d d
1
kazanç, n tanesinde yoldan kazanç olduğuna göre,
2 Buna göre, bu sistemle ilgili,
n
1
oranı kaçtır?
n
2 I. Kuvvet kazancı 4’tür.
II. Ali’nin el arabasına uyguladığı düşey kuvvetin en
2 3
A) 1 B) C) 2 D) E) 4 küçük değeri 5 N dur.
3 2
III. Ali, işten kazanç sağlamıştır.
2. Mehmet, adımı a = 1 cm, üst kısmının yarıçapı 2 cm olan

bir vidayı tornavida kullanarak tahta bir zeminde ilerletmek
4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bir makasta,
istemektedir.
L
1
oranı 3’tür.
L
tahta 2
K L M
 = 8 cm
a = 1 cm
r = 2 cm
L1 L2
Buna göre Mehmet, vidaya 2 tur yaptırırsa vidanın ucu Makas kullanan kişinin parmaklarının uyguladığı
tahta zeminde kaç cm ilerler? kuvvetin doğrultusu K olduğuna göre, makastaki
(l: vidanın boyudur.) kuvvet kazancı en az kaçtır?
1
A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 4 E) 6 A) 9 B) 6 C) 3 D) 1 E)
3
1.D 2.C 3.C 4.C
180
180
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Bir inşaat işçisi, şekildeki makara sistemini kullanarak 7. Şekilde bir bisikletin arka tekerleği ve pedalının
yerde duran P ağırlığındaki bir yükü inşaatın 5. katına oluşturduğu sistem görülmektedir. Pedala bağlı dişlinin diş
çıkarmak istiyor. sayısı 50, tekerleğe bağlı dişlinin diş sayısı 10’dur.
Tekerlek
7. kat Pedal
6. kat
5. kat 10 diş 50 diş
4. kat
Yer
3. kat
2. kat
Tekerleğin yarıçapı 0,3 m olduğuna göre, pedal 2 kez
1. kat döndürüldüğünde tekerlek kaç m yol alır?
P
Zemin kat (π = 3, tekerlek kaymadan ilerlemektedir ve dişliler gerçek
değerini göstermemektedir.)
Katlar arası düşey uzaklık h olduğuna göre, işçinin
amacına ulaşması için ipi kaç h kadar aşağı çekmesi A) 6 B) 9 C) 18 D) 24 E) 36
gerekir? (Kutunun boyutları önemsizdir.)
5
A) B) 5 C) 10 D) 20 E) 40
2
6. Bir mobilya işçisi, matkap kullanarak bir vidayı tahtaya

8. Şekilde bir bisikletin arka tekerleği ve pedalının
monte etmektedir.
oluşturduğu sistem görülmektedir. Bisikletin pedallarının
toplam uzunluğu 20 cm, pedala bağlı dişlinin yarıçapı
4 cm, arka tekerleğe bağlı dişlinin yarıçapı 2 cm ve
tekerleğin yarıçapı 50 cm’dir. Bisikletin pedalına ÂF kuvveti
uygulandığında tekerlek kaymadan ilerlemektedir.
Matkap
Tekerlek
Pedal
20 cm
r =4 cm
Tahta zemin
Yer
Buna göre; işlem sırasında vidanın tahtaya batma Buna göre; bu sistem ile ilgili,
miktarı,
I. Kuvvetten kayıp vardır.
I. Tahtanın kalınlığı II. Yoldan kazanç vardır.
II. Vida adımı III. Tekerlek ve üzerine takılı dişlinin dönme yönleri
III. Vidanın tur sayısı aynıdır.
ile verilenlerden hangisine bağlıdır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
5.A 6.D 7.C 8.E
181
181
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Tepe yarıçapı r olan bir vida, uzunluğu L olan kolun ucuna 2. Kapı kilitlerini açmak veya kapamak için kullanılan bir
uygulanan ÂF kuvveti yardımıyla n kez döndürüldüğünde anahtarın boyutları şekildeki gibi verilmiştir.
makaraya bağlı yük h kadar yükseliyor. A F
ÁF 4d
L
r 2d
d
C B F
Tahta
Anahtarın AB noktalarına uygulanan zıt kuvvetlerin

sayesinde kilitli bir kapı açıldığına göre, sistemin
kuvvet kazancı kaçtır?
(Kilit mekanizmasının tepki kuvvetinin C noktasına
uygulandığı varsayılacak.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 8
yük
Buna göre, vidanın adım aralığını veren bağıntı

aşağıdakilerden hangisidir?
(Tahta, işlem sırasında hareket etmemektedir.)
L•h•r 2h
A) n B) 2rr • h • L C) n
L•h h 3. Yarıçapları 2r ve r olan eş merkezli kasnakların ucuna
D) E) r • r • n
2n bağlı 4P ve P ağırlıklı K ve L cisimleri şekildeki gibi
dengededir.
Tavan
O r r
4P K P L
yay çengel
Yer
Buna göre, L cismine bağlı çengele kaç P ağırlığında

bir yük asılırsa sistem dengeye geldiğinde yayda
oluşan kuvvetin büyüklüğü değişmez?
(O noktası kasnakların merkez noktasıdır. Yayın ve
çengelin ağırlığı önemsizdir.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 5 E) 7
1.C 2.A 3.B
182
ELEKTRİK
MANYETİZMA
ALTERNATİF AKIM ve
TRANSFORMATÖRLER
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ELEKTRİKSEL KUVVET ve ELEKTRİK ALANI
Elektriksel Kuvvet 1. Yarıçapları r ve 2r olan X ve Y iletken kürelerinin elektrik

yükleri –q ve +2q’dur. Bu kürelerin, şekildeki konumda iken
• Aynı cins elektrikle yüklü cisimler birbirine itme kuvveti, zıt
birbirlerine uyguladıkları elektriksel kuvvetin büyüklüğü
cins elektrikle yüklü cisimler ise birbirine çekme kuvveti
F’dir.
uygular. Bu kuvvetlere coulomb kuvveti de denir.
+q1 +q2 +q1 –q2 Y
X
–q +2q
ÂF1 ÂF 2 ÂF1 ÂF 2 r 2r
d d
Şekil 1 Şekil 2 d
Buna göre, küreler birbirine dokundurulup birbirinden

• Şekil 1 ve 2’deki q1 ve q2 yüklerinin birbirine uyguladıkları
d
elektriksel kuvvetler zıt yönlü olup eşit büyüklüktedir. kadar uzaklığa konulursa, birbirine uyguladıkları
3
q • q elektriksel kuvvetin büyüklüğü kaç F olur?
1 2
ÂF = –ÂF ve F = F = k ’dir.
2 1 1 2 2 1 4 3
d A) B) C) 1 D) E) 2
9 9 2
• Burada, q ve q cisimlerin yük miktarı, d cisimlerin kütle
1 2
merkezleri arasındaki uzaklık, k ise coulomb sabitidir.
• εo boş uzayın elektriksel geçirgenliği olup
1 9 2 2
k= , 9 • 10 N • m /C dir.
4r • f
o
Elektrik Alan
• Yüklü bir cismin elektrik kuvvet etkisini gösterdiği alana
“elektrik alan” denir.
• Bir başka deyişle, pozitif bir birim (+1 C) yüke etki eden
elektriksel kuvvete elektrik alanı denir. Vektörel bir büyüklük 2. Elektriksel yükleri +q, +3q, –q ve +q olan K, L, M, N
olup ÂE ile gösterilir. Birimi N/C’dir. noktasal cisimleri O merkezli çembersel düzlemin etrafına
şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Bu durumda M cisminin O
F
E = q ’dir. noktasındaki +q yüküne uyguladığı elektriksel kuvvet F
kadardır.
• Noktasal +q yükünün kendisinden d kadar uzakta
qM = –q
oluşturduğu elektrik alan şiddeti:
+q +1 C
ÁE
d
O +q
q qK = +q qL = +3q
E=k bağıntısıyla hesaplanır.
2
d
• Noktasal bir –q yükünün kendisinden d kadar uzakta
oluşturduğu elektrik alan şiddeti;
qN = +q
–q ÁE +1 C
d Buna göre, O noktasındaki yüke etki eden bileşke
elektriksel kuvvetin büyüklüğü kaç F’dir?
q
E=k bağıntısıyla hesaplanır.
2 A) 1 B) 2 C) 2 D) 2 2 E) 4
d
1.C 2.D
184
1.
Tanımak
Lazım ELEKTRİKSEL KUVVET ve ELEKTRİK ALANI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Elektrik yükleri qK ve qL olan noktasal cisimlerin O 5. Elektrik yükleri sırasıyla +q, –q ve –q olan noktasal K, L ve
noktasındaki +q yüküne uyguladıkları bileşke elektriksel M cisimleri, ağırlık merkezi O noktası olan bir eşkenar
kuvvet ÂF şekildeki gibidir. üçgenin köşelerine şekildeki gibi yerleştirildiğinde K
cisminin O noktasında oluşturduğu elektrik alan şiddeti E
ÁF
oluyor.
qK = +q
K
qK
+q
qL O
qL = –q qM = –q
q L M
K
Buna göre, q oranı kaçtır?
L Buna göre, O noktasında oluşan bileşke elektrik alan
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) şiddeti kaç E’dir?
1 3
1 A) 0 B) C) 1 D) E) 2
A) –4 B) 4 C) 2 D) –2 E) 2 2
2
4. Pozitif elektrikle yüklü K noktasal cismi ile negatif elektrikle

yüklü noktasal L cismi yatay bir doğru üzerine şekildeki
6. Elektrik yükleri +q, +q ve –q olan P, R, S küreleri yatay bir
gibi yerleştirilmiştir.
doğru üzerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Bu durumda S
K O1 L O2 cismine etki eden bileşke elektriksel kuvvetin büyüklüğü F,
Yatay yüklerin O noktasında oluşturduğu bileşke elektrik alan
şiddeti E olmaktadır.
Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğuna göre,
qP = +q qR = +q qS = –q ok
I. K ve L cisimlerinin O1 noktasında oluşturdukları O
P R S
elektrik alan vektörlerinin yönleri zıttır.
Buna göre, S cismi ok yönünde bir miktar hareket
II. K cisminin O1 noktasında oluşturduğu elektrik alanın ettirilirse, F ve E nicelikleri için ne söylenebilir?
büyüklüğü O2 noktasındakinden küçüktür.
III. L cisminin O1 ve O2 noktasında oluşturduğu elektrik F E

alanların büyüklükleri eşittir. A) Azalır Azalır
yargılarından hangileri doğrudur? B) Artar Artar

C) Azalır Artar
A) Yalnız III B) I ve II C) Yalnız II
D) Artar Azalır
D) II ve III E) I, II ve III E) Değişmez Değişmez
3.C 4.A 5.E 6.A
185
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ELEKTRİK POTANSİYEL ENERJİ ve ELEKTRİK POTANSİYELİ
Elektrik Potansiyel Enerji 1. Elektrik yükleri +q ve –4q olan noktasal iki cisim birbirinden
d kadar uzaklığa şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
Şekildeki gibi yükü q1 olan bir noktasal cismin d kadar
uzağında, yükü q2 olan noktasal bir cisim bulunsun. +q –4q
d
q1 q2
Buna göre, cisimler arası uzaklık 4d yapılırsa sistemin
d elektrik potansiyel enerjisi için ne söylenebilir?
2
Bu iki noktasal cismin bulunduğu sistemde elektrik potansiyel k•q
enerjisi, A) kadar artar.
q •q d
1 2
Ep = " k , bağıntısıyla hesaplanır.
d 2
k•q
B) kadar azalır.
• Elektrik potansiyel enerji skaler bir büyüklüktür. Sistemin d
potansiyel enerjisi, aynı tür işaretli yükler için (+), zıt işaretli
2
yükler için (–) işaretli olur. Burada (+) enerji değeri (–) enerji 3k • q
C) kadar artar.
değerinden büyüktür. d
• İkiden fazla noktasal cismin bulunduğu sistemde toplam 2
3k • q
elektrik potansiyel enerjiyi bulmak için sistem ikişerli D) kadar azalır.
d
parçalara ayrılır.
q1 2
4k • q
E) kadar artar.
d
d1 d2
q2 q3
d3
q •q q •q q •q
1 2 1 3 2 3
E (sistem) = " k "k "k 'dir.
pot d d d
1 2 3
Elektrik Potansiyel
Pozitif bir birim yük (+1 C) başına düşen elektrik potansiyel

enerjiye “elektrik potansiyeli” denir. Skaler bir büyüklüktür. Birimi
volttur.
E 2. Elektrik yükleri +q, +q ve –q olan noktasal üç cisim bir
pot
V= q , bağıntısıyla hesaplanır. eşkenar üçgenin köşelerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
+q
• ±q noktasal yükünden d kadar uzakta oluşan elektrik
potansiyeli;
+q d d
V
d
q +q –q
V = "k , bağıntısıyla hesaplanır. d
d
• Elektrik potansiyelin pozitif veya negatif olması noktasal Buna göre, sistemin elektrik potansiyel enerjisi kaç
cisimlerin yük işaretine bağlıdır. 2
k•q
• Bir A noktasının elektrik potansiyeli 2 volt, B noktasının ’dir?
d
elektrik potansiyeli –5 volt ise VA > VB dir.
A) –1 B) 1 C) 2 D) –3 E) 3
1.C 2.A
186
2.
Tanımak
Lazım ELEKTRİK POTANSİYEL ENERJİ ve ELEKTRİK POTANSİYELİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Elektrik yükleri +q ve +3q olan noktasal iki cisim bir doğru 5. Elektrik yükleri +2q ve –q olan noktasal K ve L cisimleri O
üzerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Bu durumda yüklerin merkezli çembersel düzlem üzerine şekildeki gibi
K ve L noktalarında oluşturdukları toplam elektrik
sabitlenmiştir. Bu durumda sistemin elektrik potansiyel
potansiyelleri VK ve VL dir.
enerjisi Ep, O noktasında oluşan toplam elektrik potansiyeli
K +q L +3q V kadardır.
A
d d d
V
K
Buna göre, oranı kaçtır? K O L
V qK = +2q qL = –q
L
1 1
A) B) 0 C) D) 1 E) 2
3 2
Buna göre, L cismi bulunduğu konumdan A noktasına

getirilirse Ep ve V nicelikleri için ne söylenebilir?
Ep V
A) Artar Değişmez
B) Azalır Azalır
C) Artar Artar
D) Azalır Değişmez
4. Düzgün bir elektrik alan içinde bulunan A, B, C noktalarının 6. Elektrik yükleri qK ve –q olan noktasal K ve L cisimleri bir
elektrik potansiyelleri, doğru üzerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Bu durumda
O noktasında oluşan toplam elektrik potansiyeli sıfır,
VA = +5 volt L cisminin O noktasında oluşturduğu elektrik alan ÂE dir.
VB = –2 volt
qK qL = –q
O
VC = +2 volt’tur.
K L
Buna göre, bu değerler arasındaki ilişki nedir? 2d d
A) VA > VB = VC B) VB > VA > VC Buna göre, O noktasındaki bileşke elektrik alan kaç
C) VC = VB > VA D) VA > VB > VC ÂE dir?
3 1 1 3
E) VA > VC > VB A) - B) - C) D) E) 2
2 2 2 2
3.C 4.E 5.D 6.D
187
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR İKİ NOKTA ARASI POTANSİYEL FARK ve ELEKTRİKSEL İŞ
İki Nokta Arası Potansiyel Fark: 1. Bir doğru üzerine yerleştirilen +q noktasal yükünün L
noktasında oluşturduğu elektrik potansiyeli 12 volt’tur.
Elektrik yükü q olan noktasal bir cisim kendisinden farklı
uzaklıklarda farklı elektrik potansiyelleri oluşturur.
+q K L
K
dK
2d d
q L
dL
Buna göre, K - L noktaları arasındaki potansiyel fark
VKL kaç volt’tur?
q
K noktasının elektrik potansiyeli, V = k • A) –8 B) 8 C) –6 D) 6 E) 2
K d
K
q
L noktasının elektrik potansiyeli, V = k •
L d
L
olmak üzere,
K – L noktaları arası potansiyel fark,
q q
VKL = VL – VK = k • –k• ’dir.
d d
L K
Elektriksel İş
• Bir sistemin elektrik potansiyel enerjisindeki değişime

“elektriksel iş” denir.
• Elektrik yükü q0 olan noktasal bir cisim K noktasından L

noktasına taşınsın.
dL
q q0
2. Elektrik yükleri eşit ve +q olan K ve L noktasal cisimleri bir
K L doğru üzerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
dK
qK = +q qL = +q ok
K – L arası yapılan iş, sistemin elektrik potansiyel enerjisindeki K L
W = Epot(son) – Epot(ilk) Buna göre; L cismi ok yönünde bir miktar hareket

ettirildiğinde,
q•q q•q
=q f p
0 0 k•q k•q
W = k• -k• - I. Sistemin elektrik potansiyel enerjisi azalır.
d d 0 d d
L K L K
II. Elektriksel kuvvetler iş yapar.
W = q0 • (VL – VK) = q0 • DVKL’dir. III. Cisimlerin birbirine uyguladıkları elektriksel kuvvet

azalır.
• Elektriksel işin (+) işaretli olması, sistemin potansiyel yargılarından hangileri doğrudur?
enerjisinin artması anlamına gelirken elektriksel işin (–)
işaretli olması ise sistemin potansiyel enerjisinin azalması A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve III
anlamına gelir.
D) II ve III E) I ve II
1.C 2.B
188
3.
Tanımak
Lazım İKİ NOKTA ARASI POTANSİYEL FARK ve ELEKTRİKSEL İŞ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düzgün ÂE elektrik alanı içinde bulunan X ve Y noktalarının 5. Elektriksel işin birimi joule, yük miktarının birimi coulomb
elektrik potansiyelleri sırasıyla 50 volt ve 20 volt’tur. olmak üzere,
joule
ÂE
coulomb
VX = 50 V VY = 20 V ifadesi, aşağıdaki niceliklerden hangisinin birimini

X Y verir?
A) Elektrik alan
Buna göre, yük miktarı +0,5 coulomb olan noktasal bir
B) Elektriksel kuvvet
cisim X noktasından Y noktasına götürüldüğünde, kaç
C) Yük miktarı
joule büyüklüğünde iş yapılır?
D) Elektrik potansiyeli
A) 60 B) 45 C) 30 D) 15 E) 5 E) Sığa
4. –q yüklü noktasal bir cisim K noktasından L noktasına

taşındığında sistemin elektrik potansiyel enerjisi azalırken,
K noktasından M noktasına taşındığında ise sistemin 6. Elektrik yükleri qX ve qY olan X ve Y noktasal cisimleri bir
elektrik potansiyel enerjisi artmaktadır. doğru üzerine, aralarındaki uzaklık d olacak şekilde
yerleştirildiğinde sistemin elektrik potansiyel enerjisi W
Buna göre, K, L, M noktalarının elektrik potansiyelleri
oluyor.
ile ilgili,
I. VM > VK
qX qY
II. VL > VK X Y
III. VL > VM d

Buna göre, cisimler arası uzaklığı 2d yapmak için
yapılması gereken elektriksel iş kaç W’dir?
A) Yalnız III B) II ve III C) I ve III
1 1 1
A) - B) C) - D) –1 E) 2
D) Yalnız II E) I ve II 4 2 2
3.D 4.B 5.D 6.C
189
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR YÜKLÜ PARÇACIKLARIN DÜZGÜN ELEKTRİK ALANDA HAREKETİ
Yüklü Parçacıkların Düzgün Elektrik Alanda Hareketi 1. Yatay sürtünmesiz bir düzlemde bulunan iletken K ve L
levhaları, gerilimi V olan bir üretece şekildeki gibi
Yatay sürtünmesiz bir düzlemde bulunan iki iletken levhayı
bağlanmıştır. K levhası üzerinden serbest bırakılan +q yüklü
üreteçe bağlayıp m kütleli bir +q yükünü (+) ile yüklenen
bir cisim ok yönünde hareket ederek L levhasına çarpıyor.
levhanın üzerinden serbest bırakalım.
d
K L
d
+ – ÁE
J=0 ok
+ – J=0
+q ÁF = q • ÁE +q
+ –
+ +q ÁF –
J
+ m – ÁF = q • ÁE –q
J=0
+ – V
+ –
ÁE Buna göre, L levhası ok yönünde bir miktar hareket
V ettirilip deney tekrarlanırsa,
I. cismin üzerine etki eden elektriksel kuvvet,

• İletken levhalar arası elektrik alan;
II. levhalar arası elektrik alan
V
E= bağıntısıyla hesaplanır. III. cismin hareket ivmesi
d
• Yüke etki eden elektriksel kuvvet; niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü azalır?
V
F=q•E=q• bağıntısıyla hesaplanır. A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve III
d
• Yükün ivmesi;
q• V
F = m • a, a = bağıntısıyla hesaplanır.
d•m
• Yükün karşı levhaya çarpma süresi; 2. Yatay, sürtünmesiz bir düzlemde bulunan iletken levhalar
gerilimi sabit bir üretece şekildeki gibi bağlanıyor. Daha
1
d= • a • t2 bağıntısıyla hesaplanır. sonra kütleleri eşit, elektrik yükleri +q ve –4q olan noktasal
2
K ve L cisimleri şekildeki konumlardan serbest bırakılıyor.
• Levhalar arası yapılan elektriksel iş;
+q
W = q • DV = q • V bağıntısından hesaplanır. K
J=0
J=0
• Levhalar arası yapılan elektriksel iş, yükün kinetik enerji L
–4q
W = DEK = EK(son) – EK(ilk)
1
q•V= • m • ϑ2 V
2
Buna göre, L cismine ait;
bağıntısından yükün karşı levhaya çarpma hızı (ϑ)
hesaplanabilir. I. elektriksel kuvvet
d II. karşı levhaya ulaşma süresi
• Yük, serbest bırakılıp kadar yol aldığında,
2
III. karşı levhaya çarpma hızı
V V
E= ’den, DV = olur.
d 2 niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü, K cismininkine
V 1 göre daha büyüktür?
q• = • m • ϑ2son
2 2
bağıntısından yükün o konumdan geçerken hızı
hesaplanabilir. D) I ve III E) II ve III
1.A 2.D
190
4.
Tanımak
Lazım YÜKLÜ PARÇACIKLARIN DÜZGÜN ELEKTRİK ALANDA HAREKETİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düşey kesiti verilen d aralıklı iki iletken levha, gerilimi V 5. Düşey düzlemde bulunan birbirine paralel iki iletken levha,
olan bir üretece bağlandıktan sonra levhalar arasına gerilimi sabit bir üretece şekildeki gibi bağlanmıştır.
kütlesi m, elektrik yükü –q olan noktasal bir cisim şekildeki
gibi konulmuştur.
+q
J
V0 = 0
d m, –q V
Cisim dengede olduğuna göre, üretecin V gerilimini Buna göre, levhalar arasına ilk hızsız bırakılan bir +q
veren bağıntı nedir? yükünün karşı levhaya çarpma hızı (ϑ);
(g: yer çekimi ivmesidir ve sürtünmeler önemsizdir.)
I. üretecin gerilimi
m•g m•q II. cismin yük miktarı
A) B)
q• d g•d III. levhalar arası uzaklık
m•g•d m•g•q
C) D) niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
q d
m• q• d A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) g
4. Kütlesi 1 • 10–15 kg, yükü 2 • 10–19C olan bir parçacık, 6. Kütlesi m, yükü +q olan noktasal bir cisim şekildeki paralel
5 N levhalar arasına ilk hızsız bırakılıyor. Cismin P ve S
elektrik alanın 10 olduğu bir bölgede yalıtkan ve
C noktalarından geçerken sahip olduğu kinetik enerjiler EP
ağırlığı önemsiz bir ip yardımıyla şekildeki gibi asılmıştır. ve ES dir.
d d d d
+ + + + + + +
J=0
ip +q
P S
m, q
ÁE
– – – – – – –
Cisim dengede olduğuna göre, ipte oluşan gerilme

kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir? Yer çekimi kuvveti ve sürtünmeler önemsiz olduğuna
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2) E
P
E
A) 1 • 10–14 B) 2 • 10–14 C) 3 • 10–14
S
1 1 4 2
–15 –15 A) B) C) D) E) 1
D) 3 • 10 E) 2 • 10 4 3 9 3
3.C 4.C 5.B 6.D
191
5.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR SIĞAÇLAR
Sığaçlar (Kondansatörler) 1. Bir düzlem kondansatörünün sığası,

• Aralarında boşluk ya da yalıtkan madde bulunan iki iletken
I. Levhaların yüzey alanı,
levhadan oluşan alete “sığaç” denir. Görevi bir elektrik
devresinde yük ve enerji depolamaktır. Bilgisayar II. Levhalar arası konulan yalıtkan maddenin cinsi,
klavyesinde, fotoğraf makinesinin flaşında sığaç kullanılır. III. Depoladığı yük miktarı,
Sığa (Kapasite) IV. Levhalar arası uzaklık
Bir sığacın üzerinde elektrik yükünü depo edebilme yeteneğine
“sığa” veya “kapasite” denir. Birimi farad’dır ve C ile sembolize edilir.
d A) I ve IV B) I, III ve IV C) II ve III
e D) I, II ve IV E) Yalnız III
A A
A A
• ε: dielektrik katsayısı (F / m)
• A: levhaların yüzey alanı (m2)
• d: levhalar arası uzaklık (m) olmak üzere,
• Bir kondansatörün sığası,
f•A
C=
d
Yük ile Gerilim Arasındaki İlişki:

+q –q
+ – Yük
+ –
+ – 2q
+ –
C
q
Gerlm
V 2V
V
q
= C = sabit
V
q = V • C’dir.
• Paralel levhalı bir sığaç Şekil 1’deki gibi pille yüklendikten
sonra pilden ayrılsın. Daha sonra Şekil 2’deki gibi levhaları
arasına yalıtkan bir madde yerleştirilsin. 2. İletken levhaları arasında yalıtkan olarak hava kullanılan
Buna göre, bir sığacın sığası C iken 4C yapılmak isteniyor.
+ –
+ – Buna göre; istenilen amaca ulaşmak için,
+ –
+ –
I. dielektrik katsayısı havanınkinin 8 katı olan bir
e
+ – maddeyi iletken levhalar arasına yerleştirmek.
+ –
+ – II. levhaların alanlarını iki katına çıkarmak.
+ –
Yalıtkan madde
V III. levhalar arasındaki uzaklığı iki katına çıkarmak.
Şekl 1 Şekl 2
işlemlerinden hangileri yapılabilir?
1- ε > εhava olduğu için sığacın sığası artar.
2- Sığacın depoladığı yük miktarı değişmez. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
3- Uçları arası potansiyel fark azalır.
1.D 2.C
192
5.
Tanımak
Lazım SIĞAÇLAR KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Aralarında boşluk bulunan ve yüzey alanları eşit iletken 5. Bir sığaç, Şekil 1’deki gibi üreteçe bağlanıp yüklendikten
levhalardan oluşan K, L ve M sığaçlarının yük - gerilim sonra üreteçten ayrılıp Şekil 2’deki gibi iletken levhaları
grafikleri şekildeki gibidir. arasındaki uzaklık artırılıyor.
Yük d
K
+ –
L
+ – 2d
M
+ –
+ –
0 Gerlm
Sığaçların levhaları arasındaki uzaklıklar dK, dL ve dM Şekl 1 Şekl 2
olduğuna göre, bu nicelikler arasındaki ilişki nedir?

Buna göre, bu işlem sonunda sığaca ait;
A) dK = dL = dM B) dL > dK > dM I. sığa
C) dK > dM > dL D) dK > dL > dM II. yük

III. levhalar arası potansiyel fark
E) dM > dL > dK
4. Sığası C olan bir kondansatör, gerilimi V olan bir üretece

şekildeki gibi bağlanmıştır. Bu durumda kondansatörün 6. Özdeş K ve L iletken levhalarından oluşan yüksüz bir
depoladığı yük q, voltmetrenin gösterdiği değer VC dir. sığaç, gerilimi sabit bir üreteçe şekildeki gibi bağlanmıştır.
d K L
+ –
+ –
+ –
+ –
VC
Buna göre yük akışı bittiğinde,

Buna göre, kondansatörün levhaları arasına dielektrik
katsayısı havanınkinden büyük olan yalıtkan bir madde I. K ve L levhaları üzerinde depolanan yük miktarları
yerleştirilirse C, q, V nicelikleri için ne söylenebilir? eşittir.
C
II. K ve L levhalarının toplam yükü sıfırdır.
C q VC
III. Sığacın depoladığı yük miktarı, bir levhada
A) Azalır Değişmez Azalır depolanan yük miktarına eşittir.
B) Artar Artar Azalır
C) Azalır Azalır Değişmez
D) Azalır Değişmez Azalır
E) Artar Artar Değişmez D) I, II ve III E) I ve III
3.E 4.E 5.A 6.D
193
1 ELEKTRİK
1. Aynı düzlemde bulunan K, L ve M noktalarına, elektrik 3. Elektrik yükleri +q, +3q, –q ve –3q olan noktasal K, L, M
yükleri +q, +4q ve –q olan noktasal üç cisim şekildeki gibi ve P cisimleri bir karenin köşelerine şekildeki gibi
yerleştirilmiştir. Bu durumda +q yükünün –q yüküne yerleştirilmiştir.
uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü F’dir. qK = +q
+q –q K
d
M
K 120°
1 2
2d
M 3 P
qM = –q O qP = –3q
L +4q 5 4
Buna göre, –q yüküne etki eden bileşke elektriksel

kuvvetin büyüklüğü kaç F’dir? L
qL = +3q
A) 1 B) 3 C) 2 D) 2 2 E) 2 3
Buna göre, O noktasında oluşan bileşke elektrik
alanının yönü 1, 2, 3, 4 ve 5 ile gösterilenlerden
hangisidir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
4. Bir doğru üzerine yerleştirilen pozitif elektrikle yüklü P, R

ve S noktasal cisimlerinin yük miktarları sırasıyla qP , qR
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda yalıtkan iplerle ve qS dir.
birbirine bağlı özdeş K ve L iletken küreleri şekildeki gibi
dengede iken, S ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü qP qR
O
qS
1
30 N, S2 ipindeki 9 N olmaktadır.
P R S
Cisimlerin O noktasında oluşturduğu bileşke elektrik

T1 = 30 N S1 ipi alan sıfır olduğuna göre,
K I. qS > qR
II. qS > qP
T2 = 9 N S2 ipi
III. qP > qR
L
karşılaştırmalarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Buna göre, kürelerin birbirine uyguladığı elektriksel
kuvvetin büyüklüğü kaç N’dir?
(İplerin ağırlığı önemsizdir.)
A) 6 B) 10 C) 12 D) 21 E) 24
1.A 2.A 3.B 4.A
194
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Elektrik yükleri –15q ve +8q olan K ve L noktasal cisimleri 7. Serkan yaptığı bir deneysel çalışmada plakaları arasında
bir üçgenin köşelerine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. hava bulunan bir sığacın sığasını C olarak ölçüyor. Daha
sonra Serkan aşağıda verilen işlemleri sırasıyla yapıyor.
K –15q
I. Sığacın levhaları arasındaki uzaklığı 4 katına
çıkartıyor.
3d
II. Sığacın levhalarının yüzey alanlarını yarıya
düşürüyor.
O
L III. Sığacın levhaları arasına, dielektrik katsayısı
+8q 4d
havanınkinin iki katı olan yalıtkan bir madde
Buna göre, yerleştiriliyor.
I. K cisminin O noktasında oluşturduğu elektrik Buna göre; Serkan, yaptığı bu işlemler sonunda
potansiyeli L cismininkinden büyüktür. sığacın sığasını kaç C ölçer?
II. O noktasının elektrik potansiyeli negatif işaretlidir. (Ölçmede hata yoktur.)
III. L cisminin O noktasında oluşturduğu elektrik 1 1 1

A) B) C) D) 1 E) 4
potansiyeli, O noktasındaki toplam elektrik 8 4 2
potansiyelinden büyüktür.
A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III 8. Yer çekiminin ihmal edildiği bir ortamda, sayfa
düzleminde sağ tarafa doğru yönlenmiş düzgün bir
D) I ve II E) I, II ve III
elektrik alan oluşturulmuştur. Pozitif yüklü qK parçacığı
ile negatif yüklü q parçacığı şekillerde gösterildiği gibi
L
alana dik bir şekilde Âv hızıyla gönderilmiştir.
E E
v v
+ –
qK qL
6. Bilgi: Sürtünmelerin önemsiz olduğu durumlarda bir Buna göre, bu parçacıkların elektrik alan içerisindeki
sistemin mekanik (kinetik + potansiyel) enerjisi korunur. hareketleri aşağıdakilerin hangisinde doğru
Elektrik yükleri +q olan K ve L cisimleri bir doğru üzerinde gösterilmiştir?
şekildeki konumlarda tutulmaktadır.
A) B)
qK = +q qL = +q + – + –
O qK qL qK qL
K L
d d C) D)
ÇIKMIŞ SORU
+ – + –
Buna göre, L cismi serbest bırakıldığında O qK qL qK qL
2
q E)
noktasından kaç k kinetik enerjisiyle geçer?
d
+ –
qK qL
(k: coulomb sabiti)
AYT - 2020
1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1
4 3 2 3
5.C 6.C 7.B 8.A
195
2 ELEKTRİK
1. Bir eşkenar üçgenin üzerine yerleştirilen K ve L noktasal 3. Elektrik yükleri +2q ve –q olan noktasal iki cisim bir doğru
cisimlerinin yük miktarı qK ve qL dir. Bu cisimlerin O üzerine şekildeki gibi sabitlenmiştir.
noktasında bulunan +q yüküne uyguladıkları bileşke +2q –q

elektriksel kuvvet ÂF’dir. P R S
O +q ÁF
Buna göre, doğru üzerindeki P, R ve S noktalarından
hangilerinde bileşke elektrik alan sıfır olamaz?
d
qK K A) Yalnız P B) Yalnız R C) Yalnız S
2d
d D) P ve R E) P ve S
L
qL
q
K
Buna göre, q oranı kaçtır?
L
1 1 1 1 1
A) – B) – C) D) – E)
8 4 4 2 2
2. Eşit bölmelere ayrılmış bir düzleme yerleştirilen elektrikle

yüklü X ve Y noktasal cisimlerinin O noktasında
oluşturduğu bileşke elektrik alan vektörü ÂE şekildeki
gibidir.
X 4. Yalıtkan ve eşit boydaki iplerle tavana asılmış, yükleri +q
ve +2q olan kütleleri eşit K ve L iletken cisimlerin ÂE
elektrik alanındaki denge durumları şekildeki gibidir. Bu
durumda K ve L cismine etki eden bileşke elektriksel
O ÁE
kuvvetlerin büyüklüğü FK ve FL; cisimleri tavana bağlayan
iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü SK ve SL’dir.
Y ÁE
SK SL
Buna göre,
K L
I. Cisimlerin elektrik yüklerinin işareti aynıdır.
q 2q
II. X cisminin yük miktarı Y’ninkinden küçüktür.
III. X cisminin O noktasında oluşturduğu elektrik alanın
şiddeti Y cismininkinden büyüktür. Buna göre, FK, FL ve SK, SL arasındaki ilişki nedir?
yargılarından hangileri doğrudur? A) FL > FK, SK > SL B) FK = FL, SK > SL
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) FL > FK, SL > SK D) FK > FL, SK > SL
E) FK > FL, SK = SL
1.B 2.B 3.D 4.C
196
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Bir karenin iki köşesine yerleştirilen +q yüklü, noktasal 7. Bilgi: Bir yükün çevresindeki eş potansiyel eğrilerinden
cisimlerinin O noktasında oluşturdukları bileşke elektrik aynı eğri üzerinde bulunan noktaların elektrik
alan şiddeti E, toplam elektrik potansiyeli V’dir. potansiyelleri birbirine eşittir.
+q Pozitif yüklü K ve L cisimlerinin çevresindeki eş potansiyel
A
eğrileri şekildeki gibidir.
D
O +q A +q
K L
B
B C
+q C
Buna göre, B noktasındaki cisim C noktasına taşınırsa Buna göre,
E ve V nicelikleri için ne söylenebilir?
I. +q yüklü bir cismi A’dan B’ye taşımak için yapılan
E V elektriksel iş sıfırdır.
A) Artar Azalır II. –q yüklü bir cisim A’dan C’ye taşınırsa elektriksel
kuvvetlere karşı iş yapılır.
B) Artar Artar III. +q yüklü bir cisim C’den D’ye taşınırsa elektriksel
kuvvetler iş yapar.
C) Değişmez Değişmez
D) Azalır Azalır
6. Yer çekimi ve sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda

iletken paralel levhalar, gerilimi V ve 3V olan üreteçlere
şekildeki gibi bağlanmıştır. Levhalar arasına ilk hızsız
bırakılan +q yüklü noktasal bir cisim X noktasından
ϑX hızıyla geçip ϑY hızıyla Y noktasına çarpıyor.
3d d 8. Bir sığaca ait yük - gerilim grafiği Şekil 1’deki gibidir.
Yük Yük
1 2 3
J=0
+q Y
X
4
5
0 0
Gerilim Gerilim
V 3V Şekil 1 Şekil 2
j
X Buna göre, bu sığacın levhaları arasındaki uzaklık
j yarıya düşürülürse, sığaca ait yük - gerilim grafiği
Y
Şekil 2’de verilenlerden hangisi gibi olur?
1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1
4 3 2 3 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5.E 6.C 7.C 8.B
197
3 ELEKTRİK
1. Birbirine dokundurulan K ve L iletken küreleri yük dengesi 3. Elektrik yüklü K, L, M ve P noktasal cisimleri şekildeki
sağlandıktan sonra yalıtkan ve eşit uzunluktaki iplerle konumlarında sabit iken O noktasındaki bileşke elektrik
tavana asıldığında şekildeki gibi dengede kalıyor. alan ÂE olmaktadır.
Tavan L
aa
ip ip
ÁE
K L K P
O
+q +2q
Düşey
Cisimlerin son yükleri şekildeki gibi olduğuna göre, M
I. K küresinin özkütlesi, L küresininkinden büyüktür. Buna göre,

II. Küreleri tavana bağlayan iplerde oluşan gerilme
kuvvetlerin büyüklüğü eşittir. I. K ve P cisimlerinin yük işaretleri aynıdır.
III. Kürelerin birbirine uyguladıkları elektriksel II. M cisminin yük miktarı, L cismininkinden fazladır.
kuvvetlerin büyüklüğü eşittir. III. P cisminin yük miktarı, L cismininkinden fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
(O noktası dairesel düzlemin merkezidir.)
A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve II
2. Köşegen uzunluğu 40 cm olan bir karenin K, L, M ve N

köşelerine yerleştirilen noktasal cisimlerin elektrik yükleri
sırasıyla +q, +q, –3q, +4q’dur. K noktasındaki yükün O 4. Sürtünmesiz yatay düzlemde birbirinin etkisi altında
noktasında oluşturduğu elektrik potansiyeli 1 volt’tur. bulunan K, L ve M noktasal cisimlerinin elektrik yükleri
sırasıyla +q , +q ve –2q’dur.
K M
+q –3q
d d
K L M
O
+q +q –2q
+q +4q
L N Buna göre, M cismini sonsuza götürmek için
2
Buna göre, O noktasındaki bileşke elektrik alanın q
yapılması gereken elektriksel iş kaç k ’dir?
N d
şiddeti kaç ’dur? (k:coulomb sabiti)
C
A) 10 B) 20 C) 25 D) 40 E) 50 A) –3 B) 3 C) –2 D) 2 E) 1
1.E 2.C 3.A 4.B
198
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Yatay düzlemde bulunan birbirine paralel iletken levhalar 7. Bilgi: Bir bölgedeki elektrik alan kuvvet çizgilerinin
X ve Y üreteçlerine şekildeki gibi bağlanmıştır. Levhalar yoğunluğu artıkça elektrik alan şiddeti de artar.
arasına konulan +q ve –q elektrik yüküne sahip iki cismin
Bir bölgedeki elektrik alan kuvvet çizgileri şekildeki gibidir.
serbest bırakıldıklarında, ivme vektörleri Âa1 ve Âa2
olmaktadır.
–q P R
A Á a1 Áa2
X üreteci
+q
Buna göre,
B I. P noktasından serbest bırakılan +q yükü, R

Y üreteci noktasına doğru hareket eder.
Buna göre; II. P ve R noktalarına bırakılan +q yüklü özdeş iki
cisimden P’dekinin harekete başladığı andaki
I. X üretecinin A kutbu pozitiftir.
ivmesi daha büyüktür.
II. Y üretecinin B kutbu negatiftir.
III. R noktasındaki elektrik alan şiddeti, P
III. X üretecinin A kutbu negatiftir.
noktasınınkinden küçüktür.
(Bölgede yalnız elektriksel kuvvet etkili olup, yer çekimi
etkisi önemsizdir.)
D) II ve III E) Yalnız III
6. Yer çekimi ve sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda
bulunan iletken levhalar, gerilimleri V ve V olan iki pile
1 2
şekildeki gibi bağlanmıştır.
8. Bilgi: Yarıçapı r olan iletken bir kürenin depoladığı yük
miktarı q olduğunda
J=0 K kürenin yüzeyindeki elektrik potansiyeli,

+q q
V=k r ,
kürenin sığası;
q
C=
V
V1 V2 bağıntısıyla hesaplanır.
Buna göre; iletken bir kürenin sığası;
Levhalar arasında serbest bırakılan bir +q yükü I. yük miktarı

II. yarıçap
harekete başladıktan sonra, K noktasında tekrar
III. yük işareti
V
1
durduğuna göre, oranı kaçtır?
V niceliklerinden hangilerine bağlıdır? (k: coulomb sabiti)
2
1 1
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4 D) I ve III E) II ve III
5.D 6.E 7.E 8.B
199
4 ELEKTRİK
1. Sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki gibi tutulmakta

olan A, B ve C noktasal cisimlerinin yükleri sırasıyla +q,
+q ve –q’dur.
3. Elektrik yüklü X, Y ve Z cisimleri eşit bölmeli karelerden
D oluşan bir düzlem üzerine şekildeki gibi yerleştirildiğinde
Y ve Z tarafından X’e uygulanan elektriksel kuvvetlerin
d bileşkesi F olmaktadır.
+q d d +q
A B X F
O
d
Y Z
–q
C
Buna göre, X ve Z tarafından Y’ye uygulanan
Buna göre, yükü –q olan bir cisim düzlem üzerinde elektriksel kuvvetlerin bileşkesinin yönü
hangi nokta ya da noktalar arasına bırakılırsa dengede aşağıdakilerden hangisi olabilir?
kalabilir? A) B)
ÇIKMIŞ SORU
A) A - O arası B) O - C arası
C) O - D arası D) O - B arası C) D)
E) O noktası
E)
2. İletken levhaları arasında hava bulunan bir sığaç, gerilimi AYT - 2021
sabit olan bir üretece Şekil 1’deki gibi bağlanmıştır.
e0 4. Yük miktarları +q ve –q olan özdeş K ve L noktasal

cisimleri, koordinat düzlemi üzerinde şekildeki konumlarda
tutulmaktadır.
+y
K +q
V: Sabt V: Sabt
Şekl - 1 Şekl - 2 –x O +x
Buna göre, yalnız sığacın levhaları arasına Şekil 2’deki

gibi dielektrik katsayısı ε0 olan daha yalıtkan bir L –q
madde yerleştirilirse, iletken levhalar arasında oluşan –y
elektrik alan şiddeti ve levhaların birinde toplanan yük Buna göre; düzleme +y yönünde düzgün elektrik alan
miktarı ilk durumuna göre nasıl değişir? uygulanıp cisimler aynı anda serbest bırakılırsa,
I. Cisimler arası uzaklık artar.

Elektrik alan şiddeti Yük miktarı
II. Her iki cisim de hareket etmez.
A) Azalır Artar
III. Cisimlerin birbirine uyguladıkları elektriksel kuvvetin
B) Artar Değişmez büyüklüğü artar.
C) Değişmez Değişmez yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve II
E) Değişmez Artar
1.C 2.E 3.B 4.B
200
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Birbirine paralel yüklü iletken levhalar arasına asılan 7. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan doğrular üzerine
kütlesi m, yükü q olan noktasal bir cisim şekildeki gibi yerleştirilen K ve L noktasal cisimlerinin yük miktarları qK
dengededir.
ve qL dir. Yalnız K cisminin O noktasında oluşturduğu
+ d – elektrik alan ÂEK, yalnız L cisminin O noktasında
+ – oluşturduğu elektrik alan ÂE şekildeki gibidir.
L
ip
+ 45° –
d
+ –
E qK ÁEK
+ –
K O
Levhalar arasında oluşan elektriksel alan E olduğuna ÁEL d

göre, cismin q yükü, aşağıda verilen bağıntılardan
hangisiyle hesaplanır? L
(g: yer çekimi ivmesidir.) qL
E
A) m • g B) m • g • E • d Buna göre, yüklerin O noktasında oluşturduğu toplam
elektrik potansiyeli veren bağıntı nedir?
m•g•d m•g (EK , EL ; elektrik alanların büyüklükleridir.)
C) D)
E E
A) –d • (EK + EL) B) d • (EK + EL)
m•g
E)
E•d E +E
K L
C) D) d • (EK – EL)
d
E +E
K L
E) –
d
6. Sürtünmesiz yatay bir düzleme yerleştirilen iletken paralel 8. Fizik laboratuvarında metallerin elektriksel olarak
levhalar, gerilimi 5 volt olan bir pile şekildeki gibi yüklenmesi ile ilgili deneyler yapan bir öğrenci,
bağlanmıştır. yarıçapları birbirinden farklı olan nötr iki demir bilyeyi,
yalıtkan bir eldiven kullanarak tutmaktadır. Öğrenci, sağ
elinde tuttuğu bilyeyi elektriksel olarak yükleyerek sol
K elindeki bilyeye dokundurur.
L
Pil
Bilyeler arasında yük transferi bittikten sonra
bilyeler için;
M
I. Üzerlerindeki net yük miktarları birbirine eşittir.
II. Yüzeylerindeki elektriksel potansiyeller birbirine

K noktasındaki +q yüklü noktasal bir cismi L eşittir.
ÇIKMIŞ SORU
noktasına götürmek için yapılan iş WKL, M noktasına III. Aynı cins elektriksel yükle yüklenmişlerdir.
W
KL
götürmek için yapılan iş WKM olduğuna göre, yargılarından hangileri doğrudur?
W
KM
oranı kaçtır?
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) D) II ve III E) I, II ve III
AYT - 2019
1 1 1 2
A) B) C) D) E) 1
6 3 2 3
5.D 6.B 7.A 8.D
201
5 ELEKTRİK
1. Yük miktarları birbirinden farklı olan K, L ve S noktasal N

3. Şiddeti 20 olan düzgün bir elektrik alan bölgesinde
cisimleri eşit bölmelere ayrılmış yatay bir düzleme C
şekildeki gibi sabitlenmiştir. bulunan P ve R noktalarından P noktasının elektrik
2 potansiyeli 10 volt’tur.
N
3 ÁE = 20
C
1
P 20 cm R
K ÁE
S
4
L P - R noktaları arası uzaklık 20 cm olduğuna göre, R
noktasının elektrik potansiyeli kaç volt’tur?
Buna göre, S cismine etki eden bileşke elektriksel

A) 4 B) –6 C) 6 D) 11 E) 14
kuvvet, 1, 2, 3 ve 4 ile verilenlerden hangileri olamaz?
A) Yalnız 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 4
D) 1 ve 2 E) 3 ve 4
4. Bilgi: Kondansatör, elektriksel yükü depolayan, iki iletken

levha arasına yalıtkan bir madde yerleştirilerek oluşturulan
temel elektronik bir alettir.
Şekil 1’deki kondansatörün sığası C, bir levhası üzerinde

biriken yük miktarı q’dur.
2. Yatay sürtünmesiz bir düzlemde birbirinin etki alanında

bulunan yük çiftleri Şekil 1, 2 ve 3’te gösterilen
+q –q
V V
Yatay
Şekl 1 Şekl 2
Şekil 1
+q +q
Buna göre, iletken levhalardan biri Şekil 2’deki gibi bir
Yatay miktar düşey aşağı hareket ettirilirse, C ve q nicelikleri
Şekil 2 için ne söylenebilir?
–q –q
C q
Yatay
Şekil 3
A) Azalır Azalır
Buna göre, yük çiftleri serbest bırakıldığında hangi B) Artar Artar

şekildeki sistemin elektrik potansiyel enerjisi azalır? C) Azalır Değişmez
A) Yalnız 2 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3 D) Değişmez Değişmez
D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3
1.A 2.E 3.C 4.A
202
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan q1 ve q2 yüklerinin 7. Bilgi: • Güç, birim zamandaki enerji değişimidir.
O noktasında oluşturduğu bileşke elektrik alan vektörü
• Durgun halden harekete başlayan ve sabit ivmeli
şekildeki gibidir.
hareket eden bir cismin t sürede aldığı yol,
q2 1 2
X= •a•t
2
Bileşke bağıntısıyla hesaplanır.

2d
elektrik alan
vektörü
Sürtünmelerin ve yer çekiminin önemsenmediği bir
q1
d 37° ortamda, birbirine paralel ve iletken K ve L levhaları
O gerilimi V olan bir üretece şekildeki gibi bağlanmıştır. K
q levhasından ilk hızsız bırakılan +q yüklü cisme L
1
Buna göre, q oranı kaçtır? (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8) levhasına çarpana kadar geçen sürede elektriksel
2 kuvvetin harcadığı güç P’dir.
1 1 1
A) - B) - C) D) 2 E) –3
6 3 3
K L
J=0
+q
6. Lamba ve sığaç ile oluşturulan Şekil 1’deki elektrik V

devresinde açık olan S anahtarı kapatıldığında, devre
Buna göre,
akımının zamana bağlı değişim grafiği Şekil 2’deki gibi
oluyor. I. V gerilimini artırmak
II. q yük miktarını artırmak
Akım
 III. Levhalar arası uzaklığı azaltmak
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa P’nin

değeri artabilir?
S
0 Zaman
t
Şekl 1 Şekl 2
Buna göre, D) II ve III E) I, II ve III
I. Anahtar kapatıldıktan sonra zamanla lambanın ışık

şiddeti azalır.
t
II. anında sığacın levhalarının birinde biriken yük
2
miktarı, t anındakine göre daha küçüktür.
III. t anında sığacın uçları arasındaki potansiyel fark,

üretecin uçları arasındaki potansiyel farka eşittir.
5.B 6.E 7.E
203
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 ELEKTRİK
1. Yerden yükseklikleri 8d ve 5d olan iki bulutun elektrik 3. Tesisatçılar, duvar arkasına çivi çakmak için önceden
yükleri sırasıyla +q ve –2q’dur. yerleştirdikleri takozu bulmak amacıyla elektronik takoz
bulucuları kullanırlar. Bu cihazlar, sığanın dielektrik
+q
malzemenin cinsine göre değişimi mantığıyla çalışırlar.
Tesisat ustası elinde tuttuğu cihazı duvar üzerinde
gezdirirken cihaz, hava yerine tahta olan kısma geldiğinde
cihazdaki sığacın sığasında meydana gelen değişiklik
8d –2q cihazın sinyal üretmesine sebep olur ve böylece takozun
yeri bulunur.
6d
5d
Yer 78,9
Buna göre, yerden 6d yükseklikte uçmakta olan bir
uçağın bulunduğu yerde bulutlardan kaynaklanan

q
toplam elektrik potansiyeli kaç k ’dir?
d
(k: coulomb sabiti, bulutların boyutları önemsizdir.)
3 5
A) –3 B) –2 C) - D) 1 E)
2 2
Buna göre elektronik takoz bulucu, takoz üzerinden

geçerken;
I. Cihazdaki sığacın sığası artar.

II. Cihazdaki sığacın depoladığı yük miktarı artar.
III. Takoz ile sığacın levhaları arasında elektron geçişi
olur.
2. Fotoğraf makinelerinde fotoğraf çekerken ışık ihtiyacını
bir anlık karşılamak için flaş sistemi kullanılır. Flaş yargılarından hangileri doğrudur?
sistemi bir pil, bir sığaç, bir anahtar ve özel bir ampulden
oluşan bir elektrik devresidir. Anahtar kapatıldığında pil A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
tarafından sığaçta depolanmış enerji çok kısa bir sürede
ampulün üzerinden geçer ve çok kısa süre şiddetli bir D) II ve III E) I, II ve III
ışık üretir.
Buna göre,
I. Flaş sistemindeki pilin potansiyel farkı artırılırsa
sığacın sığası azalır.
II. Flaş sisteminde sığası daha büyük tam dolu bir
sığaç kullanılırsa ampulde daha şiddetli ışık üretilir.
ÇIKMIŞ SORU
III. Flaş ışığının patlamasıyla birlikte sığaçta

depolanan yük azalmaya başlar.
AYT - 2023
1.C 2.E 3.B
204
204
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
4. Bilgi: Trimer kondansatör, sığa değeri bir tornavida 5. Yapısında sığaç bulunan şekildeki bilgisayar klavye
aracılığıyla değiştirilebilen bir kondansatör çeşitidir. tuşunun üzerine basıldığında hareketli iletken levha aşağı
Üzerinde bulunan vida şeklindeki mil, tornavida ile doğru hareket ederek levhalar arasına yerleştirilen
çevrilerek kondansatörün iletken levhalarının birbirine yumuşak yalıtkan maddeyi sıkıştırır ve üzerine basılan
yaklaşması veya uzaklaşması sağlanır. harfin ekranda görüntüsü oluşur.
Ali, sabit bir gerilime bağlı olan şekildeki Trimer Tuş

kondansatörün vidasını tornavida ile çevirip iletken
levhalarının birbirinden uzaklaşmasını sağlıyor.
Hareketl
levha
Yumuşak
letken uçlar yalıtkan madde
Buna göre, tuşa basıldığında
I. Sığacın sığası artar.

II. İletken levhada biriken yük miktarı artar.
Buna göre; Ali, yaptığı uygulama ile kondansatöre ait; III. Sığacın depoladığı enerji artar.
I. sığa yargılarından hangileri doğrudur?

(Sığacın uçları arası gerilim sabittir.)
II. depoladığı yük miktarı
III. levhaları arası potansiyel fark A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve II
niceliklerinden hangilerini azaltmış olur? D) II ve III E) I ve III
6. Günlük hayatta bazı olayların gerçekleşmesi için elektrik

yüklerinin bir elektrik alan içinde hareket ettirilmesi, elektrik
yükleri üzerinde iş yapılması gerekir.
Buna göre; bu duruma,
I. Televizyonda ses ve görüntü elde edilmesi

II. Çamaşır makinesiyle çamaşır yıkamak
III. Pilli oyuncak arabaların hareket etmesi
ile verilenlerden hangileri örnek olarak gösterilebilir?
4.B 5.B 6.D
205
205
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Yük miktarı birbirine eşit yedi noktasal cisim, bir dairenin 3. Bir üretece bağlanıp yüklendikten sonra üreteçten çıkarılan
üzerine şekildeki konumlara sabitlenmiştir. Bu durumda bir sığaç şekildeki gibidir.
O noktasında bulunan yüke etki eden bileşke elektriksel
kuvvet ÂF’dir.
hava
ÁF Buna göre, sığaç bu durumda iken
I. Levhalar arası uzaklık artırılırsa, elektriksel kuvvetler

iş yapmaz.
Buna göre, bu cisimlerden en fazla kaç tanesi pozitif II. Levhalar arasına havadan daha yalıtkan bir madde
elektrikle yüklüdür? konulursa elektriksel kuvvetlere karşı iş yapılır.
III. Levhalar arası uzaklık azaltılırsa, elektriksel
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
kuvvetler iş yapar.
2. Şekil 1’deki değişken elektrik alan bölgesinde bulunan

K, L, M noktalarından K’nin elektrik potansiyeli 5 volt’tur.
Elektrk alan ( N)
C
6
Değşken
elektrk alan 5
bölges yatay
Uzaklık (m)
K L M N
0
0,3 0,7 0,9
–4
K noktasından N noktasına gidildikçe elektrik alanın

uzaklığa bağlı değişim grafiği Şekil 2’deki gibi
oluyorsa, N noktasının elektrik potansiyeli kaç
volt’tur?
A) –3 B) –7 C) 2 D) 3 E) 7
1.C 2.D 3.E
206
Orıjinal
® Sorular 1
4. Atilla, silindir şeklindeki bir su bardağının dış kısmının bir 5. Birbirine paralel özdeş iki K ve L iletken levhaları
bölümünü Y metal şeridiyle, içinin bir bölümünü de X metal Şekil 1’deki gibi bir üretece bağlanıyor. Daha sonra
şeridiyle şekildeki gibi sıkıca kaplıyor. Daha sonra metal levhalar üreteçten ayrılıp Şekil 2’deki gibi L levhası iletken
şeritlerden çıkardığı iletken uçları bir üretece bağlayarak tel ile toprağa bağlanıyor.
bir kondansatör elde ediyor. K L K L
letken
tel
X
toprak
Y
Buna göre; Şekil 2’deki durumda yük dengesi

sağlandıktan sonra,
I. Levhalar arasında elektrik alan oluşmaz.

II. K levhasındaki yük miktarı, L levhasınınkinden
+ – fazladır.
III. K levhasının üzerindeki bir noktanın elektrik
potansiyeli, L levhasınınkinden büyüktür.
Yaptığı kondansatörün kapasitesinin yeterli olmadığını
düşünen Atilla, kondansatörün kapasitesini arttırmak yargılarından hangileri doğrudur?
için,
I. X metal şeridini biraz yukarıya kaydırmak
II. Y metal şeridini biraz yukarıya kaydırmak D) II ve III E) I, II ve III
III. Bardağın içini su ile tamamen doldurmak
işlemlerinden hangisini yapabilir?
4.B 5.D
207
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR MANYETİZMA
Manyetik Alan 1. Eşit karelere bölünmüş bir düzlem üzerindeki A, B, C

noktaları ve bu düzlemde, içinden akım geçen sonsuz
• Düz bir telden akım geçirilirse, telin etrafında manyetik alan
uzunluktaki teller şekildeki gibidir.
oluşur. Bu manyetik alanın yönü sağ el kuralı ile bulunur.
B
Telin sonsuz uzunlukta olduğu düşünülürse A noktasındaki
manyetik alan şiddeti: 2i
i B C
d
A
A i
K  2i
B= 4i
d
Başparmak : Akım yönü
–7 T  m Buna göre, A, B, C noktalarındaki bileşke manyetik
K = 10 Dört parmak : Manyetik
A alan yönü alanların şiddetleri BA, BB, BC arasındaki ilişki nedir?
A) BA = BB = BC B) BA > BC > BB
C) BC > BB > BA D) BB > BA > BC

• İçinden akım geçen düzgün bir halkanın merkezindeki
manyetik alanı bulmak için sağ el kuralından yararlanılır. E) BC > BA > BB
i
B
d
Dört parmak: Akım yönü

2K  S  i
B= Başparmak: Manyetik
d
alan yönü
Halkanın merkezindeki
manyetik alan şiddeti
2. Aynı düzlemde bulunan ve içinden i ve 2i akımları geçen

sonsuz uzunluktaki teller şekildeki gibidir.
• Bir selenoidin merkezindeki manyetik alanın yönünü
d K d L
bulurken halka için kullanılan sağ el kuralının aynısı
kullanılır. 2i d d
i
d
K4. p . i . N
B=
 M
i Selenoidin merkezindeki Buna göre, K, L ve M noktalarındaki bileşke manyetik

manyetik alan şiddeti
alan şiddetleri BK, BL ve BM arasındaki ilişki nedir?
V N : Sarım sayısı
 : Sarım uzunluğu A) BK > BL > BM B) BK > BM > BL
C) BM > BL > BK D) BL > BM > BK
E) BK = BL = BM
1.B 2.A
208
1.
Tanımak
Lazım MANYETİZMA KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Sayfa düzlemine dik olarak yerleştirilmiş sonsuz 5. Aynı düzlemde bulunan çembersel tel ile sonsuz
uzunluktaki X ve Y tellerinden geçen akımlar şekilde uzunluktaki düz telden geçen akımlar şekildeki gibidir.
belirtilmiştir.
2i
X d O
i O r r
2d 2i
Düz telin O noktasında oluşturduğu manyetik alan ÂB

ise O’daki toplam manyetik alan kaç ÂB’dir?
Y 4i
(π = 3 alınız.)
X telinin O noktasında oluşturduğu manyetik alanın
şiddeti B olduğuna göre O’daki bileşke manyetik alan A) –4ÂB B) 6ÂB C) 8ÂB D) –6ÂB E) –8ÂB


A) → 2ÂB B) ñ5ÂB C) ñ5ÂB

→
→
D) 2ÂB E) ñ5ÂB

6. Sarım sayısı N, sarım uzunluğu L olan bir bobin şekildeki

gibidir. Bobinden i şiddetinde akım geçmekte olup bobinin
4. Aynı düzlemde bulunan ve içlerinden i ve 4i akımları geçen
merkezindeki manyetik alan şiddeti B’dir.
X ve Y telleri şekildeki gibidir. Bu durumda O’daki bileşke
manyetik alanın büyüklüğü B’dir. L
i
4i
1 N
r r
O
2
V
X
Y Bobinin sarım sayısı 4 katına, sarımın uzunluğu iki
katına çıkarılırsa, bobinin merkezindeki manyetik alan
Buna göre, Y telindeki akımın yönü ters çevrilirse,
şiddetinin değişmemesi için, akımın kaç i olması
O’daki bileşke manyetik alanın büyüklüğü kaç B olur?
gerekir?
(π = 3 alınız. Y telinin sonsuz uzunlukta olduğunu
(Bobinin boyu yarıçapından oldukça büyüktür.)
varsayınız.)
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 4 2
3.C 4.C 5.E 6.B
209
2.
bölüm
İçinden Akım Geçen Tele Uygulanan Manyetik Kuvvet 1. Sayfa düzlemine dik bir ÂB manyetik alanında bulunan
sayfa düzlemindeki X, Y, Z tellerinden geçen akımlar
• Kuvvetin yönü sağ el kuralı ile bulunur.
şekildeki gibidir.
B B
i X i
B Başparmak : İ
Dört parmak : B Z
F Y
i l Avuç içi : F i 2i
53°
F = Bil F: Kuvvet
Tellerin boyları eşit olduğuna göre, X, Y, Z tellerine
uygulanan manyetik kuvvetlerin büyüklüklerinin
sıralaması hangisi gibidir?
• Manyetik alan ile tel arasında açı varsa bu formüle eklenir. (sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
B
A) FZ > FX = FY B) FZ > FX > FY
C) FZ > FY > FX D) FX > FY > FZ


D E) FX = FY = FZ
F = B  i  l  sinD
• Manyetik alan içinde, bir eksen etrafında dönebilen bir

çerçeveden akım geçirilirse, manyetik alan, tork etkisi yapar.
Dönme
ekseni
B
X i T
2. Şekilde manyetik alan yönleri, bu manyetik alanlar içinde
bulunan X ve Y tellerine ait akım, uzunluk ve açı değerleri
F F t = B.i.l.d gösterilmiştir.
i i
l
t : Tork
B 2B
X Y
i L i 2L
Y d Z 2i
30° 53°
XY kısmına uygulanan kuvvet sağ el kuralına göre

yönündedir. Buna göre, X ve Y tellerine bu manyetik alanlar
F
TZ kısmına uygulanan kuvvet sağ el kuralına göre X
tarafından uygulanan manyetik kuvvetlerin oranı
yönündedir. F
Y
kaçtır?
(sin30° = 0,5, sin53° = 0,8)
1 5 8 2
A) 2 B) C) D) E)
2 8 5 3
1.A 2.C
210
2.
Tanımak
3. Bir U mıknatısının kutupları arasında sayfa düzlemine dik 5. Birbirine paralel olarak duran sonsuz uzunluktaki K, L ve M
olacak şekilde tutulan bir telden i akımı geçmektedir. tellerinden geçen akımlar şekildeki gibidir. Bu durumda
tellerin oluşturduğu manyetik alan sebebiyle teller birbirine
2 kuvvet uygulamaktadır.
K L M
3 1
5
N i S 4 6i 3i 2i
Buna göre, tel serbest bırakılırsa, 1, 2, 3, 4, 5

2d d
yönlerinden hangisine doğru harekete başlar?
(Telin ağırlığı önemsizdir.)
L telinin M’ye uyguladığı manyetik kuvvetin büyüklüğü
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 F olduğuna göre, L teline uygulanan bileşke kuvvet
kaç F’dir?
3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2
6. Cengiz, içinden akım geçen bir çerçeveyi d ekseni

4. Şekilde içinden akım geçen teller, ortamların manyetik etrafında manyetik kuvvetler etkisiyle döndürmek istiyor.
alanları ve bu tellere uygulanan manyetik kuvvetlerin
yönleri gösterilmiştir. i
I. II. d
i F i
i
F
B
B
Buna göre Cengiz bu çerçeveyi,
III. B
i B B
d d d
F B
I II III
Buna göre, bu gösterimlerden hangileri sağ el kuralına ile gösterilen manyetik alanlardan hangisine koyarsa
göre doğrudur? amacına ulaşabilir?
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız II A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II
D) Yalnız III E) Yalnız I D) I ve III E) Yalnız III
3.D 4.B 5.D 6.A
211
3.
bölüm
Bir Yüke Etki Eden Manyetik Kuvvet 1. Sayfa düzlemine dik bir manyetik alana giren +q yüklü
parçacığın yörüngesi şekildeki gibidir.
• Manyetik alan içerisinde hareket eden yüklü parçacığa,
manyetik kuvvet uygulanır. Bu kuvvetin yönü, hız vektörüne
dik olduğu için, kuvvet hızın büyüklüğünü etkilemez fakat
yönünü değiştirir. Parçacık, manyetik alan içerisinde düzgün
çembersel hareket yapar. Parçacığa etki eden kuvvet sağ el
kuralı ile bulunur. +q –q
- -
r
- Buna göre, manyetik alana şekildeki gibi dik olarak
Parçacığa etki
F = B•q• - giren –q yüklü parçacığın hareket yörüngesi hangisi
+q eden manyetik
F kuvvet
gibi olur?
A) B) C) D) E)
B
-
Başparmak : Hız vektörü
Dört parmak : Manyetik alan
F
Avuç içi : Kuvvet
Yükün işareti “–” olursa, uygulanan kuvvetin yönü, sağ el 2. x, y, z dik koordinat sisteminde +q yüklü bir cisim, şekildeki
kuralının gösterdiği yönün tersi yönündedir. gibi +y yönünde hareket etmektedir.
• Yükün çizdiği çembersel yörüngenin yarıçapı, +y
m•j
r=
B•q
-
formülü ile hesaplanabilir. +x
+q
• Elektrik ve manyetik alanın bir arada olduğu bir alanda

hareket eden parçacığa etkiyen kuvvet +z
ÂF = ÂFe + ÂFm Buna göre ortama ÂB manyetik alanı uygulandığı an,

yüke etki eden ÂF manyetik kuvvetinin yönü hakkında,
olup, bu kuvvete Lorentz kuvveti denir.
+ + + + +
ÂB ÂF
B
Fman = B•q•- I. –z –x
+q - II. +x –z
Fe = q•E III. –y +x
– – – – – ile verilen yönlerden hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

Eğer elektriksel ve manyetik kuvvetlerinin büyüklükleri eşitse,
şekildeki parçacık bir doğru boyunca hareket edebilir. D) I ve II E) Yalnız II
1.C 2.D
212
3.
Tanımak
3. Şekildeki düzgün manyetik alanlara, q1, q2, q3 yüklü 5. Paralel yüklü levhalar arasında ilk hızsız bırakılan +q yüklü
cisimler şekildeki gibi giriyor. parçacık, levhaları geçerek manyetik alana girdiğinde,
şekildeki yörüngeyi izleyerek M noktasından alanı
q2 terkediyor.
B B - B
+ –
- q3
- + – B
N
+ –
q1 +q
+ +x
+ –
Buna göre, bu cisimlerden hangileri, çembersel bir
yörüngede hareketine devam eder? + –
M
(Yerçekiminin etkisini önemsemeyiniz.) + –
A) Yalnız q1 B) Yalnız q2 C) Yalnız q3 Deney bir kez daha tekrarlanırsa, parçacığın

N noktasından alanı terkedebilmesi için,
D) q1 ve q2 E) q2 ve q3
I. B, manyetik alan şiddetini arttırmak.
II. E, levhalar arasındaki elektrik alanın şiddetini arttırmak.
III. B, manyetik alanın yönünü değiştirmek.
eylemlerinden hangileri yapılabilir?
A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız II
4. Birbirine dik olarak yerleştirilen elektrik ve manyetik
alanların olduğu ortama, alanlara dik olarak giren +q yüklü
parçacık şekildeki yörüngeyi izliyor.
6. X
Sayfa düzlemine dik
+ + + + + B
-X düzgün manyetik alan
B
içerisinde ϑX ve ϑY
- hızları ile hareket eden
+q
Y X ve Y tanecikleri
şekildeki yörüngeleri
-Y
izlemektedir.
– – – – –
Buna göre,
Yerçekimin etkisi önemsenmediğine göre, deney
tekrarlandığında parçacığın giriş doğrultusunu I. Şekildeki konumda iken taneciklere etki eden
değiştirmeden alanlardan çıkabilmesi için, manyetik kuvvetlerin yönü aynıdır.
II. Şekildeki konumda iken taneciklere etki eden
I. q, yük büyüklüğünü arttırmak manyetik kuvvetlerin yönü birbirine diktir.
II. ϑ, parçacığın giriş hızını arttırmak III. Taneciklerin elektrik yükleri aynı cinslidir.
III. B, manyetik alan şiddetini arttırmak
öncüllerinden hangileri doğrudur?
işlemlerinden hangileri yapılabilir? (Tanecikler manyetik alan dışına çıkmıyorlar.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) II ya da III B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III D) I ya da II E) Yalnız I
3.E 4.E 5.D 6.A
213
4.
bölüm
İndüksiyon Elektromotor Kuvveti 1. Sayfa düzlemine dik manyetik alanlar içerisinde manyetik
alanlara dik yönde çekilen X, Y, Z telleri şekildeki gibidir.
• Telde indüksiyon akımının oluşabilmesi için, telin manyetik
alan çizgilerini kesmesi gerekir. Bu durumda tel içerisindeki
B K B L
yüklerin hareketi sağ el kuralına göre bulunur.
X
Y
Telin hareketinden sonra yüklerin
+ Y B
hareketiyle oluşan indüksiyon
+ +
e.m.k sı
L - H = B • - •L
B
– –
– X M
Z
Sağ el kuralı
Başparmak : -
Buna göre, tellerin K, L, M uçlarının yük işaretleri nedir?
Dört parmak : B
Avuç içi : + yükün hareket yönü K L M

A) + – –
B) – + +
• Yüklerin hareketinden dolayı X’ten Y’ye doğru bir indüksiyon C) + + –
akımı oluşur. Eğer ϑ ve L vektörlerinin arasındaki açı, 90°
D) – + –
dışında bir açı olursa bu formüle eklenir.
E) + + +
-
D
L H = B •- •L •sinD
2. Sayfa düzlemine dik düzgün manyetik alan içerisinde
bulunan eşit bölmeli MN teli, O noktası etrafında w açısal
hızıyla dönmektedir.
B
Eğer çubuk manyetik alan
B
içerisinde dönüyorsa,
L ϑ ε = B• ϑ •L formülü
kullanılabilir. Burada O
ϑ, telin tam ortasındaki N
O ω
noktanın çizgisel hızıdır.
Eğer açısal hız biliniyorsa Z
formül,
M
2
ε = B• ω2•L şeklinde kullanılabilir.
) ϑ = ω2• L ) Telin NO kısmında oluşan indüksiyon emk’si 36 volt

ise, MN arasındaki toplam emk kaç volttur?
A) 4 B) 16 C) 20 D) 32 E) 52
1.C 2.C
214
4.
Tanımak
3. Şekildeki B1 ve B2 manyetik alanları sayfa düzleminde, B3 5. Şebnem, okulda yaptığı bir deneyde, iletken teller üzerinde
manyetik alanı ise sayfa düzlemine diktir. hareket edebilen X ve Y bakır telleriyle şekildeki düzeneği
bir masa üzerine kuruyor. Daha sonra masa düzlemine dik
B1 B2 ve içeri doğru olan ÂB manyetik alanını uyguluyor.
K 53°
B
-
L
- X
lamba Ok
B3 R 1
M - 2
R
53° Y
Manyetik alanlar içerisindeki K, L ve M tellerinin

uzunlukları eşit olup teller sayfa düzleminde ϑ hızı ile Şebnem deneyinde hem lambanın ışık vermesini, hem
çekildiklerine göre, tellerin uçları arasında oluşan de ampermetreden ok yönünde akım geçmesini
indüksiyon emk’ları εK , εM , εL arasındaki ilişki nedir? istediğine göre,
I. X telini 1 yönünde hareket ettirme

A) εK > εM = εL B) εK > εM > εL
II. X telini 2 yönünde hareket ettirme
C) εM > εK = εL D) εM > εL > εK III. Y telini 1 yönünde hareket ettirme
E) εM > εK > εL eylemlerinden hangilerini yapabilir?
A) I ya da III B) Yalnız I C) Yalnız II
D) II ya da III E) Yalnız III

4. İçinden i akımı geçen sonsuz uzunluktaki iletken telin
yanında bulunan iletken çubuk, hareket yönü tele paralel
olarak şekilde ϑ hızı ile çekildiğinde çubuğun uçları 6. Düzgün manyetik alanlar içerisindeki tellerden X teli,
arasında ε indüksiyon emksı oluşmaktadır. ϑ hızıyla şekildeki gibi çekilmekte, Y teli ise bir ucu O
noktasında olmak üzere, diğer ucunun hızı 4ϑ olacak
-
şekilde döndürülmektedir.
i
Çubuk 2B 3B 4-
Y teli 2L
2L
37°
Buna göre ε değerinin daha büyük olması için, -
O
I. Çubuğu daha hızlı çekme X teli
II. i akımının büyüklüğünü arttırma

III. Çubuğu aynı yönde ve iletken tele daha yakın X ve Y tellerinin uçları arasında oluşan elektromotor
olacak şekilde çekme f
X
kuvvetlerinin f oranı kaçtır?
eylemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? Y
(sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III
1 2 3 4
D) I ve III E) Yalnız I A) B) C) D) E) 1
5 5 5 5
3.C 4.A 5.A 6.A
215
5.
bölüm
Manyetik Akı - İndüksiyon Akımı ve Özindüksiyon Akımı 1. Yatay doğrultudaki ÂB manyetik alanında bulunan bir
çerçeve, alana dik konumda şekildeki gibi durmaktadır.
• Bir yüzeyden geçen toplam manyetik alan, manyetik akı olarak
tanımlanır. Alanı A olan bir yüzeye dik gelen manyetik akı,
B
φ=B•A
formülü ile hesaplanır. Eğer manyetik akı ile yüzeyin normali N I
arasında açı varsa, bu formüle,

φ = B • A • cosa 60°
30° II
şeklinde eklenir.
Çerçeve ok yönünde döndürülerek önce I konumuna,
• Bir çerçeveden geçen manyetik akı değişirse, çerçevede sonra II konumuna getiriliyor.
indüksiyon akımı oluşur. Lenz yasasına göre, oluşan
Çerçeve başlangıçtan I konumuna getirilirken,
indüksiyon akımının yönü, manyetik akı değişimine karşı
koyacak şekildedir. çerçeveden geçen manyetik akının değişimi Dφ1,
I konumundan II konumuna getirilirken Dφ olduğuna
2
N Tz
B D 'I 1
H= – göre, oranı kaçtır?
N 't Tz
2
indüksiyon
1 3
e  m  k sı (cos60° = , cos30° = , cos0° = 1, cos90° = 0)
2 2
I = B A I = B  A  cosD
1 2 1 3
A) B) 1 C) D) 2 E) 4
I
' =I –I 2 2
2 1
• Şekildeki bobine mıknatısı ok yönünde yaklaştırdığımızda,

bobinde, lenz yasasına göre şekildeki gibi bir indüksiyon
akımı oluşur.
(Lenz’e göre tepki manyetik alanı)
B
( manyetik )
S N Mıknatısın
2. İçinden i akımı geçen bir K teli ile iletken L halkası
B
ok alanı şekildeki konumda durmaktadır.
i
K
(Oluşan indüksiyon akımı)
Sağ el kuralı, tepki manyetik alanına göre uygulanır. 1 i 2
• İçinden akım geçen bir bobinde, akım arttırılır ya da azaltılırsa, L

bobinin içinde özindüksiyon akımı oluşur. Özindüksiyon akımı,
devredeki akım değişimine ters yöndedir. Halkada ok yönünde indüksiyon akımı oluşabilmesi
için,
i : Devre akımı I. i akımını arttırmak
ic ic : Özindüksiyon akımı II. L halkasını 2 yönünde çekmek

R ok
V
i + – III. K telini 1 yönünde çekmek

Şekildeki reosta kolu ok yönünde çekilirse direnç değeri
azalır, akım değeri artar. Bu sebeple, devre akımının tersi
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III
yönünde özindüksiyon akımı oluşur.
D) I ve II E) Yalnız I
1.B 2.E
216
5.
Tanımak
3. Bilgi: Bir halkada indüksiyon emk’sı oluşabilmesi için, 5. Şekil 1’de manyetik alana dik olarak konumlandırılan dört
halkadan geçen manyetik akının değişmesi gerekir. sarımlı bobinin sarımlarının birinden geçen manyetik akı
İndüksiyon akımının yönü, manyetik akının değişimine 30 weberdir.
bağlıdır.
B B
Bir çubuk mıknatıs ve iletken halkadan oluşan sistem
şekildeki gibidir.
3
2 1
–x S N +x
O ok
Şekil 1 Şekil 2
L
Sarımlardan iki tanesi 4 saniyede Şekil 2’deki konuma
Buna göre, getirilirse, bobinin uçları arasındaki ortalama
indüksiyon emk’sı kaç volt olur?
I. Mıknatısı 1 yönünde hareket ettirmek
II. Mıknatısı 2 yönünde hareket ettirmek A) 1 B) 5 C) 10 D) 15 E) 30
III. Mıknatısı O noktası çevresinde 3 yönünde 90°
çevirmek
işlemlerinden hangileri yapılırsa, halkadan ok yönünde

geçen bir indüksiyon akımı oluşur?
A) II ve III B) I ve III C) I ve II
D) Yalnız III E) Yalnız I 6. Yanyana duran şekildeki K ve L bobinlerinden K bobinine

bir üreteç şekildeki gibi bağlanmıştır.
K L
4. Düzgün ÂB manyetik alanı içerisinde bulunan bir bobin, i

1 2 ok
şekildeki gibi durmaktadır.
B Ok
R1 V R2
–x +x Bobinler birbirlerinin etki alanında olduğuna göre,
I. R1 reostasının kolu 1 yönünde çekilirse, K

bobininde, i akımına ters yönde özindüksiyon akımı
oluşur.
Buna göre,
II. R2 reostasının kolu 2 yönünde çekilirse,
I. Manyetik alanı arttırmak
ampermetreden ok yönünde indüksiyon akım geçer.
II. Bobini ok yönünde bir miktar çevirmek
III. R reostasının kolu 1 yönünde çekilirse,
III. Bobini –x yönüne doğru bir miktar hareket ettirmek 1
ampermetreden ok yönünde indüksiyon akım geçer.
işlemlerinden hangileri yapılırsa, bobinde indüksiyon
akımı meydana gelir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve III C) I, II ve III
D) I ve II E) II ve III D) Yalnız II E) II ve III
3.A 4.D 5.D 6.B
217
1 MANYETİZMA ve İNDÜKSİYON
1. Bir düzlem üzerinde bulunan sonsuz uzunlukta iletken 3. Düzgün B manyetik alanında, şekildeki gibi bükülmüş
tellerden 3i, ix ve i akımları geçmektedir. bir telden i akımı geçmektedir.
3i
B 3 i
1 2
1 i i
O ix
i 2
Telin 1, 2, 3 bölümlerine uygulanan manyetik kuvvetler

O noktasındaki manyetik alan şiddetinin bileşkesi sıfır
F1, F2, F3 arasındaki ilişki nedir?
olduğuna göre, ix akımının yönü ve şiddeti için
(Yerin manyetik alanı önemsenmeyecek.)
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) F2 > F1 > F3 B) F2 > F3 > F1
Yönü Şiddeti C) F1 = F2 > F3 D) F1 = F2 = F3

A) 1 2i E) F1 > F2 > F3
B) 1 i
C) 1 3i
D) 2 2i
4. Bir mıknatısın içerisinde şekildeki gibi bir DC kaynağına
E) 2 i bağlı sürtünmesiz ve yatay duran iletken rayların
üzerinde serbestçe hareket edebilen alüminyum çubuk
görülmektedir. Akı değişimlerinden dolayı meydana
gelen etkiler ihmal edilmektedir.
2. İçinden 2i akımı geçen çember şeklinde bükülmüş iletken
tel ve içinden 8i akım geçen sonsuz uzunluktaki düz tel
sayfa düzlemine şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Bu durumda N II Yönü I Yönü
O noktasındaki bileşke manyetik alan ÂB’dir.
8i
r r S
O
Alüminyum çubuk
2i
Anahtar kapatılınca alüminyum çubuğun ray
Buna göre, düz telden geçen akımın yönü tersine üzerindeki ilk hareketi ile ilgili aşağıdakilerden
çevrilirse, O noktasındaki bileşke manyetik alanın hangisi doğrudur?
yönü ve şiddeti hakkında ne söylenebilir? A) Hareket etmez.
(π = 3 alınız. Yerin manyetik alanını önemsemeyiniz.)
ÇIKMIŞ SORU
B) I yönünde hızlanarak hareket eder.

Yönü Şiddeti C) II yönünde hızlanarak hareket eder.
D) II yönünde sabit hızla hareket eder.
B) Değişmez Azalır
C) Değişmez Artar E) I yönünde sabit hızla hareket eder.
AYT - 2018
D) Değişir Artar
E) Değişir Azalır
1.A 2.C 3.A 4.C
218
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Elektrik ve manyetik alanların birbirine dik olarak 7. Sayfa düzlemine dik ÂB manyetik alanı içerisinde düzgün
konumlandırıldığı bir ortama, +q yüklü bir tanecik ϑ hızıyla altıgen şeklindeki iletken çerçeve şekildeki gibi
şekildeki gibi dik olarak girmektedir. çekilmektedir.
B
B
- - - -
+q
E
A B C
Buna göre, çerçeve A, B ve C konumlarında iken

Yüklü tanecik, noktalı çizgi ile gösterilen yolu izleyerek üzerinde oluşan indüksiyon akımının yönü için
alanı terkediyor. hangisi söylenebilir?
Buna göre,
A konumunda B konumunda C konumunda
I. ϑ hızını arttırmak
A) Akım oluşmaz Akım oluşmaz Akım oluşmaz
II. q yük miktarını arttırmak
B) Saat yönünde Saat yönünün Saat yönünde
III. Yükün işaretini değiştirmek
tersine
işlemlerinden hangileri yapılırsa, yükün doğrusal olan
C) Saat yönünde Akım oluşmaz Saat yönünün
yörüngesi değişmez? (Yer çekimi kuvveti önemsizdir.) tersine
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Saat yönünün Akım oluşmaz Saat yönünde
tersine
E) Saat yönünün Saat yönünde Saat yönünün
tersine tersine
8. Işık, bir masa üzerine şekildeki gibi koyduğu bir mıknatıs

ve çembersel Y teli ile deney düzeneği hazırlıyor. Bu
6. Sayfa düzlemine dik manyetik alanlar içerisinde boyları deneyde Y telinde indüksiyon akımı oluşturmayı
eşit X, Y ve Z iletken telleri şekildeki gibi eşit hızlarla amaçlıyor.
çekiliyorlar.
B 2B 2B
N S
30°
- - -
Masa Y
X Y Z
Buna göre Işık, aşağıdakilerden hangisini yaparsa

amacına ulaşılabilir?
Buna göre, X, Y ve Z çubuklarının uçları arasında
(Yerin manyetik etkisini önemsemeyiniz. Tel ve mıknatısın
oluşan indüksiyon emkleri εX, εY, εZ arasındaki ilişki kalınlıkları eşittir.)
nedir? (sin30° = 0,5)
A) Mıknatısı Y teline yaklaştırmak
A) εX = εY = εZ B) εX > εY > εZ B) Mıknatısı Y telinden uzaklaştırmak
C) εZ > εX = εY D) εZ = εY > εX C) Y telini olduğu yerde ok yönünde çevirmek

D) Y telini mıknatısa yaklaştırmak
E) εZ = εX > εY
E) Y telini masaya dik konuma getirmek
5.E 6.C 7.C 8.E
219
1. İletken bir tel, halka şeklinde 5 kez sarılmış olup içinden 3. Birbirine paralel sonsuz uzunluktaki iletken X ve Y
i akımı, şekildeki yönde geçirilmiştir. tellerinde zıt yönde akımlar geçmektedir.
i
i
O iX iY
i
r
r
Tellerin birbirlerine uyguladıkları kuvvetler ÂFX ve ÂFY
X teli
2 1 olduğuna göre,
Halkanın O merkezindeki bileşke manyetik alanın sıfır I. ÂFX ve ÂFY nin büyüklükleri eşittir.
olması için, X telinden geçirilmesi gereken akımın II. ÂFX ve ÂFY nin yönleri aynıdır.
yönü ve şiddeti hakkında hangisi doğrudur?
III. i ve i akımlarının büyüklükleri eşittir.
(π = 3 alınız.) X Y

A) 1 yönünde 15i B) 2 yönünde 15i
C) 2 yönünde 5i D) 1 yönünde 10i
E) 1 yönünde 30i D) I ve II E) II ve III
4. Sayfa düzlemine konulmuş halka şeklindeki iletkenden

şekildeki yönde i akımı geçmektedir. İçinden i akımı geçen
başka bir düz tel halkaya temas etmeyecek şekilde
halkaya yaklaştırılınca, düz tele manyetik bir kuvvet etki
ediyor.
+y
2. İçinden i akımı geçen Şekil 1’deki sonsuz uzunluktaki
iletken, düz bir telin d kadar uzağındaki O noktasına
yaptığı manyetik alan şiddeti B’dir. i
–x +x
i
O
d i d O d i
–y
i
Buna göre, düz tele etki eden kuvvetin yönü nedir?
Şekil 1 Şekil 2
A) +x yönünde
Tel, Şekil 2’deki gibi yarım çember şeklinde bükülürse,
O’daki manyetik alan şiddeti kaç B olur? B) sayfa düzleminden içeri doğru
(π = 3 alınız.) C) sayfa düzleminden dışarı doğru
3 5 D) +y yönünde
A) B B) B C) 2B D) B E) 3B
2 2 E) –y yönünde
1.E 2.B 3.A 4.E
220
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Şekildeki K, L, M manyetik alanlarından K’de yüklü bir X 7. Akif, sürtünmesi önemsiz bir düzlemde oluşturduğu deney
cismi serbest bırakılıyor, L ve M’de ise yüklü Y ve Z düzeneğinde iki adet mıknatıs ve yeterince uzun bir
cisimleri ϑ büyüklüğündeki hızlar ile fırlatılıyor. elektromıknatıs kullanmıştır. Düzeneğin yandan görünümü
şekildeki gibi olup bobin düzlem üzerinde sabitlenmiştir.
K L M
B B B X Y
Y N S N S
+q X +q +q Z
- -
Akif X mıknatısını bobine yaklaştırdığında Y mıknatısının
bobinden uzaklaştığını gözlüyor.
Buna göre, hangi cismin hız büyüklüğü manyetik alan
içinde bulunduğu sürece değişmez? Buna göre, deney tekrarlandığında Y mıknatısının
(Yerçekimi kuvvetini ve yerin manyetik alanını bobine yaklaşması için,
önemsemeyiniz.)
I. X mıknatısını bobinden uzaklaştırma
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y II. Bobinin sarım yönünü değiştirme
III. X mıknatısının kutuplarını ters çevirme
D) X, Y ve Z E) Y ve Z
işlemlerinden hangisi yapılabilir?
A) Yalnız I B) II ya da III C) Yalnız II
D) Yalnız III E) I ya da III
8. Reosta ve pilin bağlı olduğu bir devrenin yanında,

dikdörtgen şeklinde iletken bir çerçeve şekildeki konumda
durmaktadır.
6. Düzgün B manyetik alanı içerisinde şekildeki hızlarla
çekilen X ve Y iletken tellerinin uçları arasında εX ve εY
indüksiyon e.m.k’leri oluşmaktadır. A C
B ok
B
X Reosta
2L
3L Y Buna göre, çerçevede bulunan ampermetreden ok
37°
yönünde akım geçebilmesi için,
37° 4-
2-
I. Reosta kolunu A yönünde çekmek
II. Reosta kolunu B yönünde çekmek
f III. Çerçeveyi C yönünde çekmek
X
Buna göre, f oranı kaçtır?
Y işlemlerinden hangileri yapılabilir?
(sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da III
1 3 5
A) B) 2 C) D) 1 E) D) Yalnız III E) II ya da III
2 4 4
5.D 6.E 7.E 8.C
221
1. Birbirine dik konumda yerleştirilmiş bobinler şekildeki 3. Sayfa düzlemine dik ÂB manyetik alanında iletken PR teli,
gibidir. Bobinlerin sarım uzunlukları eşittir. bulunduğu yüzeye sabitlenmiş iletken raylar üzerine
şekildeki konumda bırakılıyor. Tel bırakıldığında oluşan
devreden 2A akım geçmeye başlıyor.
6N
B P
+y
8N
30 cm
d
+ –
d –x +x
–x +x
O
2A –y
R
Buna göre, bobinlerin O noktasından oluşturdukları Manyetik alanın şiddeti 5 • 10–4 T olduğuna göre PR
bileşke manyetik alanın yönü hangisi gibidir? teline etki eden manyetik kuvvetin yönü ve büyüklüğü
nedir?
A) B) C)
+x +x
37° 37° Yön Büyüklük (N)
53°
+x
A) –x 3 • 10–4
D) E) B) +x 6 • 10–4
6 • 10–4
+x
C) –x
53° 37°
+x D) +x 3 • 10–4
E) –x 10 • 10–4
2. B1 ve B2 manyetik alanları içerisindeki K, L ve M iletken

çerçevelerinden K ve M, y ekseni çevresinde, L ise x
ekseni çevresinde dönebilmektedir.
+y
i
B1
K i L 4. Düzgün bir manyetik alanın içerisinde manyetik alana dik
+x
doğrultuda hareket eden parçacığın hız vektörü ile üzerine
etki eden manyetik kuvvet vektörünün yönü şekildeki
gibidir.
+y
B2 +y
M i F
-
–x +x
+q
Buna göre, çerçevelerden şekildeki gibi i akımları

geçirilirse, hangisi dönmeye başlar? +z
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M Buna göre, manyetik alanın yönü nedir?
D) L ve M E) K ve M A) +y B) –x C) +x D) +z E) –z
1.B 2.A 3.A 4.D
222
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Manyetik alanın sayfa düzlemine dik, içeri doğru ve 7. Sayfa düzlemine dik ve dışarı doğru olan düzgün bir
B şiddetinde olduğu bir bölgede düşey kesiti şekilde manyetik alanın içerisindeki iletken rayın üzerinde bulunan
verilen yolun K noktasından j büyüklüğündeki hız ile iletken XY teli, rayın üzerinde rahatça hareket
harekete geçen pozitif yüklü bir deney yükünün kütlesi m, edebilmektedir.
yük miktarı q’dur.
X K B
B
q I II Direnç
deney j
yükü m
V
K L yatay Y
Buna göre; K anahtarı kapatıldığında, XY telinin ray

Çukur
üzerindeki hareketi ile ilgili,
I. I yönünde hareket etmeye başlar

II. II yönünde hareket etmeye başlar
III. Tele etki eden kuvvet sürekli artar
Deney yükü, yolu üzerinde bulunan çukura düşmeden
L noktasına ulaştığına göre, manyetik alan şiddetini yargılarından hangileri doğrudur? (Rayın ve XY telinin
veren bağıntı aşağıdakilerden hangisidir? direnci önemsizdir.)
(g: yer çekimi ivmesidir. Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I
m:j q:j q:j

A) B) m : g C) D) I ve III E) II ve III
q:g m
m:j m:g
D) q E)
q:j
8. Düzgün bir manyetik alanda bulunan çerçeve şekildeki

gibi yatay konumda durmaktadır.
2 d
B
6. Aynı düzlemde bulunan X, Z telleri ve Y iletken halkası 1

şekildeki gibidir. X ve Z tellerinden şekildeki yönde akım
2d
geçmektedir.
ok
i i Çerçevede indüksiyon akımı oluşabilmesi için,
X Y Z I. Çerçeveyi 2d kadar 1 yönünde çekme

sağ II. Çerçeveyi 2d kadar 2 yönünde çekme
Y halkasından ok yönünde indüksiyon akımı geçmesi III. Çerçeveyi düşey konuma getirme
için, tellerden hangisi sağ tarafa doğru hareket
ettirilebilir? işlemlerinden hangileri yapılabilir?
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ya da Y A) Yalnız I B) II ya da III C) Yalnız II
D) X ya da Z E) Yalnız Z D) I ya da III E) Yalnız III
5.E 6.D 7.D 8.B
223
1. Sayfa düzlemindeki X teli ile sayfa düzlemine dik Y 3. Sayfa düzlemine paralel ÂB manyetik alanında bulunan
telinden geçen akımların şiddetleri şekildeki gibi verilmiştir. iletken bir çerçevenin üzerinden şekilde verilen yönde
i akımı geçmektedir.
d
O +y
60° 60°
B A B
i
d
60° +x
i
X Y C i D
Y telinin O noktasında oluştuğu manyetik alan şiddeti

B olduğuna göre, X ve Y tellerinin O noktasında Buna göre, çerçeveye etki eden manyetik kuvvetlerin
oluşturdukları bileşke manyetik alan şiddeti kaç B’dir? oluşturduğu torkun yönü hangisidir?
3 1
(sin60° = , cos60° = ) A) +x
2 2
B) –x
A) 1 B) 2 C) 3 D) 2 E) 5 C) +y
D) –y
E) Sayfa düzleminden dışarı doğru
2. Şekildeki P alanı, 1, 2, 3, 4 kare bölgelerinden oluşup her
bölgede eşit büyüklükte manyetik alan vardır. Manyetik
alanların yönleri şekildeki gibi olup, 1 bölgesine dik olarak
giren +q yüklü bir cisim, 4 bölgesinden P alanını
terketmektedir.
- 4. Bir selenoid, reosta ve üreteç ile kurulan elektrik devresi

+q 1 2 P alanı
şekildeki gibidir.
3 4
ok
Cismin P alanını 1 bölgesinden terkedebilmesi için,

V
I. 1 bölgesindeki manyetik alanın yönünü tersine Reosta kolu ok yönünde bir miktar çekilirse,
çevirme
II. 3 bölgesindeki manyetik alanın yönünü tersine I. Selenoidin merkezindeki manyetik alan şiddeti artar.
çevirme II. Selenoidin merkezindeki manyetik alan şiddeti
III. 4 bölgesindeki manyetik alanın yönünü tersine azalır.
çevirme III. Devre akımının tersi yönünde bir özindüksiyon
akımı oluşur.
(Noktaların aralıkları eşittir.) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ya da II C) Yalnız II A) Yalnız I B) I ve III C) Yalnız II
D) Yalnız III E) I ya da III D) II ve III E) Yalnız III
1.B 2.E 3.B 4.B
224
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Sayfa düzlemine dik düzgün bir manyetik alana dik olarak 7. Düzgün B manyetik alanı içerisinde, O noktası
giren X, Y ve Z yüklü parçacıklarının izlediği yol şekildeki çevresinde, sabit açısal hızla dönen eşit bölmeli çubuk
gibidir. şekildeki gibidir.
-
X
B P
R
-
Y M
Z O
-
Z
Parçacıklar manyetik alandan dik olarak çıktıklarına Telin RO noktaları arasındaki indüksiyon emksı 12
göre, volt ise, PN arasındaki indüksiyon emksı kaç volttur?
I. X ve Y parçacıklarının yük büyüklükleri eşittir. A) 12 B) 16 C) 24 D) 30 E) 32

II. Manyetik alanın yönü sayfa düzleminden içeridir.
III. Y ve Z parçacıklarının yük işaretleri aynıdır.

(Yerin manyetik alanı önemsizdir.)
8. Düz bir K teli ve dikdörtgen şeklindeki L çerçevesinden

elektrik akımları geçmekte olup bu akımların oluşturduğu
D) II ve III E) I ve III manyetik kuvvet sebebiyle K teli ve L çerçevesi birbirine
yaklaşmaktadır.
1 L
çerçevesi
K
teli
6. Şekilde bir üretece bağlı X bobini, içinden i akımı geçen Y

2
ve Z telleri gösterilmiştir.
Y i Buna göre K telinden ve L çerçevesinin K’ye yakın
i kenarından geçen akımların yönleri hakkında,
X
K’den geçen L’den geçen
+x
O
akımın yönü akımın yönü
Z I. 1 1
II. 1 2
Buna göre, X bobini, Y ve Z tellerinden hangilerinin O III. 2 2
noktasında oluşturduğu manyetik alanın yönü +x
yönündedir? ile verilenlerden hangileri doğru olabilir?
A) X ve Y B) Y ve Z C) X ve Z A) I ve III B) Yalnız II C) II ve III
D) Yalnız Z E) Yalnız X D) Yalnız III E) Yalnız I
5.C 6.A 7.C 8.A
225
1. Sayfa düzlemine dik X ve Y tellerinin her ikisinden de i 3. Mehmet, laboratuvarda yaptığı bir deneyde sayfa düzlemi
akımı geçmektedir. Tellerin O noktasında oluşturdukları üzerinde bulunan manyetik alanın içine doğru, içinden
bileşke manyetik alan şiddeti B’dir. akım geçen şekildeki çerçeveyi yavaşça ilerlettiğinde
çerçevenin d ekseni etrafında dönmeye başladığını
gözlemliyor.
L
d d B A i B
Hareket
O yönü
i
ok d
d d
i i
C i D
X Y
Y teli, doğrultusu değiştirilmeden, çembersel yörünge Buna göre, Mehmet’in bu deneyi ile ilgili,
üzerinde ok yönünde hareket ettirilerek L noktasına
I. Çerçevenin dönmesinin sebebi, çerçeveden
kadar getirilirse, B’nin değişimi hakkında ne
manyetik akı geçmesidir.
söylenebilir?
II. Çerçevenin dönmesinin sebebi, AB ve CD
A) Azalır kenarlarına uygulanan manyetik kuvvetlerdir.
B) Artar III. Manyetik alanın çerçeveye uyguladığı torkun

büyüklüğü, çerçeveden geçen akım ile doğru
C) Değişmez
orantılıdır.
D) Önce artar sonra azalır
E) Önce azalır sonra artar yargılarından hangileri doğrudur?
2. 5T büyüklüğündeki düzgün bir manyetik alanda bulunan

dikdörtgen X teli Şekil 1’deki konumda iken, manyetik
alana dik OO′ ekseni çevresinde 0,1 saniyede
döndürülerek Şekil 2’deki konuma getiriliyor.
4. Sayfa düzlemine dik iletken X, Y, Z ve T tellerinden
B = 5T şekildeki yönlerde akımlar geçmektedir.
X Oc
Oc X T
2d
60° N 4i
37°
2i
X d 53°
O Y
d
O
5i
Şekil - 1 Şekil - 2 Z
3i
X telinin çerçevelediği yüzeyin alanı 2 m2 olduğuna
X, Y ve Z telleri sabit olduğuna göre, T teline etki eden
göre, telin dönmesi sürecinde oluşan ortalama
bileşke manyetik kuvvetin yönü hangisi gibidir?
indüksiyon emk’sının mutlak değeri kaç volttur?
(sin37° = 0,6, cos37° = 0,8, sin53° = 0,8, cos53° = 0,6)
3
(cos60° = 0,5, sin60° = )
2 A) B) C) D) E)
A) 5 B) 10 C) 25 D) 50 E) 100
1.D 2.D 3.D 4.E
226
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Fatih, okulda yaptığı bir deneyde, dirençler, demir 6. Sayfa düzlemine dik manyetik alana gönderilen noktasal
çekirdekli bir bobin, üreteç ve ampermetre ile Şekil 1’deki bir cisim manyetik alanda şekildeki yörüngeyi izleyerek
düzeneği kuruyor. sayfa düzlemine paralel bir elektrik alana giriyor.
R
R Şekil 1
K
E
Sol Sağ
V
Daha sonra Fatih, belli zaman aralıklarıyla K anahtarını

kapatıp açarak ampermetredeki okunan değeri ölçüyor ve Taneciğin elektrik alanın içerisinde bulunduğu süre
bunun grafiğini çiziyor. içerisinde ona uygulanan elektriksel kuvvetin yönü ve
Akım hızının büyüklüğü hakkında aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
Şekil 2
Kuvvetin yönü Hızının büyüklüğü

Zaman A) Sağ Azalır
0 t1 t2 t3
B) Sol Artar
Deney sürecinin t1 - t3 zaman diliminin akım - zaman C) Sol Azalır
grafiği Şekil 2’deki gibi olduğuna göre, Fatih’in deney D) Sağ Artar
sırasında yaptığı eylemler ve K anahtarının konumu
E) Sol Değişmez
ile ilgili hangisi doğrudur?
A) t1 - t2 zaman aralığında K anahtarı açıktır.
B) t2 anında Fatih K anahtarını kapatmıştır.
C) t2 - t3 zaman aralığında K anahtarı açıktır.
D) t1 - t2 zaman aralığında devreden özindüksiyon

akımı geçmektedir.
E) t2 - t3 zaman aralığında özindüksiyon akımının yönü,

üretecin akım yönüne terstir.
5.C 6.B
227
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 MANYETİZMA ve İNDÜKSİYON
1. Tarık bir elektrik motoru yapmak istiyor. Bunun için düzgün 3. Ahmet Can, evindeki bir masanın üzerinde bir oyun
ince bir teli bobin haline getirip iletken ayakların üzerine düzeneği kuruyor. Oyunda, A noktasından gönderilen
şekildeki gibi yerleştiriliyor. Daha sonra iletken ayaklara demir bir bilyenin, bobinlerin manyetik alanlarından
üreteç bağlayarak bobinden akım geçmesini sağlıyor. etkilenerek 1, 2 ya da 3 nolu kutucuklara girmesi
amaçlanıyor. Ahmet Can’ın, ilk denemesinde gönderdiği
Bobin
bilye 1 nolu kutuya giriyor.
1 2 3
Düzlem
+ –
Tarık, bobinin tam altındaki düzlem üzerine bir mıknatıs

koyduğunda, bobin dönmeye başlıyor.
K R 1
Buna göre Tarık, mıknatısı, J 2
I. II. III. Bilye

N S A
N S
S N
Ahmet Can ikinci denemesinde bilyenin 3 nolu kutuya
girmesini istediğine göre,
ile verilenlerden hangisi gibi koymuş olabilir?
I. K anahtarını açmak
II. Reosta kolunu 1 yönünde çekmek
D) I ya da II E) I ya da III III. Reosta kolunu 2 yönünde çekmek
seçeneklerinden hangisini deneyebilir?
2. Plastikten yapılmış O noktası etrafında dönebilen bir fırıldağın A) Yalnız I B) I ya da II C) Yalnız II

üzerine K, L ve M iletken telleri şekildeki gibi yapıştırılmıştır.
Fırıldak, yatay düzleme dik bir manyetik alanda sabit hızla D) II ya da III E) Yalnız III
döndürüldüğünde K, L, M tellerinde emk indükleniyor.
B Z
Tellerde oluşan emk’ler sırasıyla εK, εL, εM olduğuna

göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
(Çembersel çizgilerin aralıkları eşittir.)
A) εM > εK > εL B) εM > εL > εK
C) εK > εL > εM D) εL = εM > εK
E) εK > εL = εM
1.E 2.A 3.B
228
228
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
4. Meryem yaptığı bir deneyde şekildeki çerçeveyi OO′ 5. Kütleleri ve uzunlukları aynı olan bir mıknatıs ile manyetik
ekseninde çevirirken çerçevenin uçlarına bağlı alan ile etkileşmeyen tahta, F kuvvetleriyle aynı anda
pabuçlardan aldığı indüksiyon akımı ile lambanın ışık çekilmeye başlanıyor. Cisimlerin hareketi sırasında metal
vermesini istiyor. halkada bir akım oluştuğu gözleniyor.
O
w
F F
K L ip ip
bölgesi bölgesi
Metal
halka
Yalıtkan
Lamba ayak
O′ Mıknatıs Tahta
Yer (yatay)
Buna göre Meryem, amacına ulaşabilmesi için Cisimlerin, ip doğrultusundaki yolunda hareket
çerçevenin yanlarındaki K ve L bölgelerine, ederken, halkayı geçtikten hemen sonraki yerden
K L yükseklikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
doğrudur? (Sürtünmeler ve Yerküre’nin manyetik alanı
I. Mıknatıs Mıknatıs
ihmal edilecektir.)
II. Mıknatıs Demir
III. Demir Demir A) Mıknatısa göre tahta daha yüksektedir.
B) Tahtaya göre mıknatıs daha yüksektedir.
ile verilenlerden hangilerini koyabilir?
C) Mıknatıs ve tahtanın hacmine göre değişir.
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) Mıknatısın kutuplarının durumuna göre sonuç değişir.
E) Mıknatıs ve tahta aynı yüksekliktedir.
4.B 5.A
229
229
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Sayfa düzleminde bulunan bir P bölgesine sayfa 3. İçinden i akım geçen bir telin altında bisikletini süren
düzlemine dik ÂB manyetik alanı uygulanıyor. Daha sonra Sinan, şekildeki direğin yanından harekete başlayıp yolun
bu alana giren bir elektron, şekildeki gibi manyetik alanı 1, 2, 3 bölümlerini geçerek karşı direğin yanına geliyor.
terkediyor. Bisikletin jantı metalden yapılmış olup bağlantı çubukları
iletken olmayan malzemeden yapılmıştır.
ÂB
i
P
bölgesi
e– Â-
1 3
Buna göre, elektronun P bölgesine girdikten sonra
çıkamaması için,
2
I. Elektron manyetik alana girdikten bir süre sonra Buna göre, Sinan’ın sürüşü sırasında hangi bölümü
manyetik alanın şiddetini arttırmak geçerken, bisikletin ön tekerleğinin jantında oluşan
II. Elektron manyetik alana girdikten sonra manyetik indüksiyon akımının yönü, tekerleğin dönüş yönü ile
alan şiddetini azaltmak aynıdır?
III. Manyetik alanı, elektron P bölgesine girdikten bir
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
süre sonra uygulamak
işlemlerinden hangisi yapılabilir? D) 1, 2 ve 3 E) 1 ve 3
A) II ve III B) Yalnız II C) Yalnız I
D) I ve III E) Yalnız III
4. Sayfa düzleminden içeriye doğru ÂB manyetik alanında

çembersel hareket yapan +q yükünün bir anlık konumu ve
2. Sayfa düzlemine dik B manyetik alanı içerisinde şekildeki
hız vektörü şekilde gösterilmiştir.
gibi birbirine dik doğrultudan ok yönünde hareket başlayan
X ve Y iletken çubukları t süre sonra ilk kez aynı B
doğrultuya geliyor. Bu sırada lambadan i şiddetinde akım -
geçiyor.
+q
B
X L Y
45° O
2L Buna göre, yükün hareketinden dolayı çembersel

45°
K yörüngenin merkezinde oluşan manyetik alanın yönü
O′ hakkında hangisi doğrudur?
A) ÂB manyetik alanı yönündedir.

B) ÂB manyetik alanının tersi yönündedir.
2t anında X çubuğunun ucu K noktasına değdiğine
C) Âϑ hız vektörü yönündedir.
göre, bu anda lambadan geçen akım kaç i’dir?
D) Saatin dönme yönündedir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 E) Saatin dönme yönünün tersinedir.
1.D 2.D 3.A 4.B
230
Orıjinal
® Sorular 1
5. Düzgün manyetik alanda, iletken tel ile birbirine bağlanmış 7. Özdeş sığaçlar ve R direnci ile kurulan devre şekildeki
dirençler ve ampermetreden oluşan düzenek şekildeki gibidir. gibidir.
B
ÂB
L
1 ok
K
X teli
R
Düzenek ok yönünden çekilerek manyetik alandan
tamamen çıkarılıyor. ok
Buna göre, düzeneğin manyetik alandan çıkarılması

Şekildeki X teli, devrenin bağlantı tellerine temas etmekte
sürecinde ampermetreden geçen akımın yönü
olup, K hizasından L hizasına kadar sabit hızla çekildikten
hakkında hangisi doğrudur?
sonra L hizasına geldiği an sistemden kaldırılıyor.
A) Akım geçmez. X telinin hareketinin başlangıcında telde kısa süreli bir
B) Önce 1 yönünde, sonra 2 yönünde geçer. indüksiyon akımı oluştuğuna göre,
C) Önce 2 yönünde, sonra 1 yönünde geçer. I. Hareket sırasında R direncinden ok yönünde akım
D) Sürekli 1 yönünde geçer. geçmiştir.
E) Sürekli 2 yönünde geçer. II. X telinin bağlantı telleri üzerindeki hareketinin
sonunda sığaçlarda biriken yükler eşittir.
III. X teli kaldırıldıktan sonra R direncinden okun tersi
yönünde akım geçmiştir.
6. Düzgün ve sayfa düzlemine dik manyetik alan ve iletken
raylar üzerinde hareket edebilen X ve Y bakır çubukları yargılarından hangileri doğrudur?
şekildeki gibidir.
A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız III
B X Y
D) Yalnız II E) II ve III
R ok
sol sağ
Çubukların ortasında bulunan R direncinden ok

yönünde akım geçmesi için,
I. X ve Y’yi sağa doğru hareket ettirme

II. X ve Y’yi sola doğru hareket ettirme
III. Yalnızca X’i sola doğru hareket ettirme

(Bakır çubukların dirençleri sıfır kabul edilecek.)
5.B 6.B 7.A
231
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ALTERNATİF AKIM
Alternatif Akım 1. Alternatif akım ve alternatif akım devreleri ile ilgili,

• Büyüklüğü ve yönü periyodik olarak sürekli değişen akımdır.
• Santrallerde bulunan jeneratörlerde indüksiyon yoluyla elde I. Alternatif akımın büyüklüğü sabittir.
edilir. II. Alternatif akım devrelerinde akımın frekansı artarsa
• Nakledilmesi doğru akıma göre daha kolay ve ekonomik olduğu devrenin ohmik direnci değişmez.
için günümüzde doğru akıma göre daha çok tercih edilir. III. Barajlarda elde edilen alternatif akım, şehirlerdeki
Alternatif Akımın Değerleri: ana trafoya iletilirken gerilim yükseltilir, akım
• Bir dirençten alternatif akım geçtiğinde doğru akımda olduğu düşürülür.
gibi dirençte ısı enerjisi açığa çıkar. Alternatif akımın etkin yargılarından hangileri doğrudur?
değeri, bir dirençte eşit sürede, eşit miktarda ısı enerjisi
açığa çıkaran doğru akımın değerine eşittir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
i V
max max
i = V =
etkin 2 etkin 2 D) II ve III E) I, II ve III
• Ampermetrede ve voltmetrede okunan değerler alternatif
akımın etkin değerleridir.
Dirençli Devre
Bir direnç doğru akıma ne kadar direnç gösterirse alternatif
akıma da o kadar direnç gösterir.
R
R
0 f
Vetkn
Bobinli Devre
Bobinin, açısal hızı w olan bir alternatif akıma gösterdiği
dirence indüktif reaktans denir. XL ile gösterilir.
XL = w • L = 2 • π • f • L
(L: bobinin özindüksiyon katsayısı)
(f: Akım frekansı)
XL XL
2. Günümüzde alternatif akım doğru akıma göre daha fazla

f
Vetkn
0 tercih edilmektedir.
Buna göre; bunun nedeni olarak,

Sığaçlı Devre
Sığacın alternatif akıma gösterdiği dirence kapasitif reaktans I. Alternatif akımın yönünün sürekli değişmesi
denir. XC ile gösterilir.
XC
II. Bütün ev aletlerinde kullanılması
XC
III. Üretildiği yerden kullanılacağı yere taşınmasının
doğru akıma göre daha kolay olması
IV. Doğru akıma göre daha kolay depo edilmesi
0 f
Vetkn
ile verilenlerden hangileri gösterilebilir?
1 1
XC = =
~•C 2•r•f •C A) Yalnız III B) II ve III C) III ve IV
(C: sığacın sığası)
(f: akım frekansı) D) I ve IV E) II, III ve IV
1.D 2.A
232
1.
Tanımak
Lazım ALTERNATİF AKIM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ohmik direnci önemsiz bir bobin alternatif akım kaynağına 5. Bir sığaç alternatif akım kaynağına bağlandığında
şekildeki gibi bağlanmıştır. Bu durumda ampermetreden devreden geçen akıma gösterilen kapasitif reaktans
geçen akım 2 amper, voltmetrede okunan değer 100 XC olmaktadır.
volttur.
Buna göre; alternatif akımın frekansı artırıldığında
Voltmetre XC nin değişmemesi için,
I. Sığacın levhaları arasındaki uzaklığı artırmak

XL II. Sığacın levhalarının yüzey alanını artırmak
Ampermetre
III. Devrenin etkin gerilimini azaltmak
Buna göre; devrenin, etkin akım ve maksimum gerilim

değerleri nedir?
Etkin akım (amper) Maksimum gerilim (volt)
A) ñ2 100ñ2
B) 2ñ2 100ñ2
C) 2 100ñ2
D) 2 100
E) ñ2 100
6. K ve L lambaları, bobin ve sığaç kullanılarak oluşturulan

Şekil 1 ve 2’deki alternatif akım devreleri etkin gerilimi
sabit bir alternatif akım kaynağına bağlanmıştır.
K L
Ve Ve
4. Bobinli bir devreye alternatif gerilim uygulandığında
devreden geçen akıma gösterilen indüktif reaktans
XL olmaktadır.
Buna göre, alternatif akım frekansı artırılırsa K ve L
Buna göre; X nin artması için, lambalarının parlaklığı için ne söylenebilir?
L
(Bobinin ohmik direnci önemsizdir.)
I. Devreye uygulanan etkin gerilimi arttırma
II. Bobinin özindüksiyon katsayısını arttırma K L
III. Alternatif akım frekansını azaltma A) Değişmez Değişmez

B) Artar Artar
C) Azalır Azalır
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) Artar Azalır
D) I ve III E) II ve III E) Azalır Artar
3.C 4.A 5.A 6.E
233
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ALTERNATİF AKIM
Alternatif Akım Devresinde Rezonans Hali 1. Kapasitif reaktans indüktif reaktans ve ohmik direncin seri
bağlı olduğu bir devreye alternatif gerilim uygulanmaktadır.
Bir alternatif akım devresinde bobinin indüktif reaktansı ile
sığacın kapasitif reaktansı birbirine eşit ise o devre rezonans Bu devrede kapasitif ve indüktif reaktans değerleri eşit
halindedir. olduğuna göre,
R XL XC I. Devre rezonans halindedir.

II. Devredeki akım maksimum değerindedir.
III. Akımın frekansı artırılırsa, devrenin etkin akımı artar.
XL = XC
1
w•L=
~•C
1
2•π•f•L=
2•r•f •C
1
f= ’dir. Burada f, alternatif
2•r• L•C
akımın rezonans frekansıdır.
Doğru Akım ile Alternatif Akım Arasındaki Benzerlikler ve

Farklılıklar
• Doğru akımın büyüklüğü ve yönü değişmezken alternatif

akımın büyüklüğü ve yönü zamanla değişir.
• Pil, akü, dinamo doğru akım kaynağı iken, jeneratör
alternatif akım kaynağıdır.
2. Yüklü bir sığa ve bir A devre elemanı ile oluşturulan devre
• Doğru akımla elektroliz yapılır. Alternatif akımla elektroliz
şekildeki gibidir.
yapılamaz.
• Lamba ve bobin hem doğru akım hem de alternatif akıma
karşı direnç gösterir.
S
S anahtarı kapatıldığında devrede salınım hareketi

yapacak şekilde bir akım oluştuğuna göre, A devre
(I) (II)
elemanı,
I. sığaç
II. bobin
III. direnç
(III) (IV)
ile verilenlerden hangisi olabilir?
II, III ve IV numaralı devrelerde lambalar ışık verebilir.

I numaralı devrede lamba ışık vermez. (Kondansatörün devreye
ilk bağlandığı an hariç) D) I ve II E) II ve III
1.B 2.B
234
2.
Tanımak
Lazım ALTERNATİF AKIM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Direnç, bobin ve sığaç ile oluşturulan şekildeki alternatif 5. Aşağıda bazı cihazlara örnekler verilmiştir.
akım devresinde bobinin indüktif reaktansı, sığacın
kapasitif reaktansından büyüktür. I. Cep telefonu
II. Kol saati
R XL XC
III. Akkor telli lamba
Buna göre, bu cihazlardan hangileri hem doğru akım

hem de alternatif akım kaynakları ile çalıştırılabilir?

Buna göre, devrenin rezonans haline gelmesi için,
I. Bobinin özindüksiyon katsayısını azaltma D) I ve III E) II ve III
II. Sığacın sığasını azaltma

III. Alternatif akımın frekansını artırma
6. Kondansatör, akım makarası, direnç ve K, L, M

lambalarıyla oluşturulmuş devrelere, sürekli doğru ve
alternatif gerilim üretebilen kaynaklar şekildeki gibi
bağlanıyor.
L
4. Alternatif akım ve doğru akım ile ilgili,
K
I. Alternatif akım, çift yönlü iken doğru akım tek
yönlüdür.
II. Akü, doğru akımla şarj edilebilirken alternatif akımla
şarj edilemez.
M
III. Hem alternatif akım hem de doğru akım bir
dirençten geçince elektrik enerjisinin ısı enerjisine
dönüşmesine neden olur.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, hangi lambalar sürekli ışık verir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız K B) Yalnız L C) L ve M
D) II ve III E) I, II ve III D) Yalnız M E) K, L ve M
3.B 4.E 5.B 6.C
235
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR TRANSFORMATÖRLER
Transformatörler 1. İdeal ve yükseltici bir transformatörün sekonder (çıkış)

bobinine ait;
• Alternatif gerilimi yükselten ya da alçaltan devre elemanıdır.
• İndüksiyon prensibi ile çalıştığı için sadece alternatif akım ile I. gerilim
çalışırlar. Doğru akımla çalışmazlar. II. güç
• Telefon, şarj cihazı, bilgisayar adaptörü ve birçok elektrikli III. akım

küçük ev aletlerinde gerilimi düşürmek için kullanılırlar. IV. sarım sayısı
Demr çekrdek
ile verilenlerden hangilerinin değeri primer (giriş)
P NP NS S bobininkine göre daha büyüktür?
Grş Çıkış
VP VS
gerlm gerlm A) I, II ve IV B) I ve IV C) I, III ve IV
R
D) II ve III E) I, II, III ve IV
Prmer Sekonder
bobn bobn
• Sarım sayısı Np olan primer bobine Vp alternatif gerilimi

2. Şekil 1, 2 ve 3’teki ideal transformatörlerin çıkış uçlarına
uygulandığında sarım sayısı Ns olan sekonder bobininin özdeş K, L ve M lambaları şekildeki gibi bağlanmıştır.
uçlarında Vs alternatif gerilimi oluşur. Bu değerler arasındaki N 4N 2N N
ilişki;
N V V K V L
p p
= ’dir.
N V Grş Çıkış Grş Çıkış
s s
Şekl 1 Şekl 2
• Transformatörler yükseltici transformatörler ve alçaltıcı
N 6N
transformatörler olmak üzere ikiye ayrılır.
Yükseltici transformatörler’de M
V
Ns > Np ve Vs > Vp dir. Grş Çıkış
Şekl 3
Alçaltıcı transformatörler’de
Şekil 1 ve 2’deki transformatörlerin giriş ucuna V
Np > Ns ve Vp > Vs dir.
alternatif gerilimi, Şekil 3’teki transformatörün giriş
• İdeal transformatörlerde enerji ve güç kaybı yoktur. Verim ucuna ise V doğru akım gerilimi uygulandığına göre,
%100’dür. Primer bobinden çekilen güç, sekonder bobinden K, L, M lambaları ile ilgili
çekilen güce eşittir.
I. K lambasının ışık şiddeti, L lambasınınkinden
Pprimer = Psekonder büyüktür.
II. K lambasının ışık şiddeti, M lambasınınkinden
Vp • ip = Vs • is küçüktür.
• Amaç dışı ısıya dönüşen enerjinin olduğu transformatörlerde III. L lambasının ışık şiddeti, M lambasınınkinden
(ideal olmayan transformatör) primer bobinden çekilen güç, büyüktür.
sekonder bobinden çekilen güçten büyüktür.
Pprimer > Psekonder (N: Sarım sayısı. Bobinlerin sarım sayıları şekillerde verildiği
gibidir.)
Vp • ip > Vs • is
1.B 2.D
236
3.
Tanımak
Lazım TRANSFORMATÖRLER KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Şekildeki transformatör sisteminde X transformatörünün 5. Alternatif akım kaynağına bağlı şekildeki transformatörde
primer bobinine 5V gerilim uygulandığında Y sekonder bobinin ucundan elde edilen gerilim artmasını
transformatörünün sekonder bobininden V gerilimi elde isteniyor.
ediliyor.
NP NS
X Y
VP VS
R
5V V
Prmer Sekonder
bobn bobn
Buna göre, bu transformatörlerin türleri için,

Buna göre, istenilen amaca ulaşmak için,
X Y Np : primer bobinin sarım sayısı

I. Alçaltıcı Yükseltici Ns : sekonder bobinin sarım sayısı
II. Alçaltıcı Alçaltıcı V : primer bobinin uçlarındaki gerilim
p
III. Yükseltici Yükseltici
R : sekonder bobinine bağlı direnç
ile verilenlerden hangileri doğru olabilir? niceliklerinden hangileri tek başına artırabilir?
(Şekildeki sarımlar gerçek değerini göstermemektedir.)
A) Np ve Vp B) Np, Ns ve Vp C) Ns ve R
D) Ns, Np ve R E) Ns ve Vp
4. Şekildeki gibi bağlanmış X ve Y transformatörleri K, L, M,

P bobinlerinden oluşmuştur. K bobinine V alternatif gerilimi
uygulandığında bobinlerde sırasıyla VL, VM, VP gerilimleri 6. Bir transformatör ile ilgili,
ölçülüyor. I. İdeal olmayan bir transformatörde giriş ucunun

X Y gücü, çıkış ucunun gücünden küçüktür.
K L M P II. Transformatörler doğru akımla çalışmaz.
V III. Bir transformatör elektromanyetik indüksiyon ilkesine
göre çalışır.
IV. Şehir şebekesinden gelen gerilimle beslenen bir
Buna göre, yalnız M bobininin sarım sayısı evin mutfağında kullanılan led lambaların çalışması
değiştirildiğinde VL, VM, VP gerilimlerinden için alçaltıcı transformatöre ihtiyaç duyulur.
hangilerinin değeri değişir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız V B) Yalnız VM C) Yalnız VP A) I ve II B) III ve IV C) I, III ve IV

L
D) VL ve VM E) VM ve VP D) II, III ve IV E) II ve III
3.B 4.C 5.E 6.D
237
1 A LTERNATİF A KIM ve T RANSFORMATÖRLER
1. Saf direnci R olan lamba, indüktif reaktansı 2R olan bobin 3. Şehir şebekesinden gelen gerilimle beslenen bir evde
ve kapasitif reaktansı 3R olan sığaçtan oluşan alternatif kullanılan bazı cihazlar aşağıdaki gibidir.
akım devresi şekildeki gibidir.
I. Televizyon
R XL = 2R X3 = 3R
II. Dizüstü bilgisayar
III. Buzdolabı
IV. Cep telefonu
Buna göre, bu cihazlardan hangileri dönüştürücü

Ve (Sabt)
olmadan direk alternatif akımla çalışabilir?
Buna göre; lambanın parlaklığının maksimum
A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve III
olabilmesi için,
I. Alternatif akımın frekansını artırmak D) II ve IV E) I, II ve IV
II. Bobinin özindüksiyon katsayısını azaltmak

III. Sığacın kapasitesini artırmak
4. Boş bir sığaç, etkin gerilimi sabit olan bir alternatif akım
kaynağına şekildeki gibi bağlanmıştır. Başlangıçta açık
olan S anahtarı kapatıldığında sığaç yüklenmeye başlar
ve bir süre sonra maksimum yüke sahip olur. Daha sonra
2. İletken plakaları arasında hava bulunan bir sığaç, etkin
sığaç, tamamen boşalır ve ters yönde tekrar dolmaya
gerilimi sabit olan alternatif akım kaynağına şekildeki gibi
başlar. Sığaç üzerinde gerçekleşen bu olaylar bu şekilde
bağlanmıştır.
devam eder.
tahta + –
+ –
Ve = sabit
Vetkn (Sabt)
Buna göre; sığacın plakaları arasına tahta Buna göre, sığacın bu davranışına dayanılarak,
yerleştirilirse,
I. Alternatif akım devrelerinde iki yönde sürekli akım
I. Devrenin etkin akımı artar. geçişi gözlenir.
II. Sığacın uçları arasındaki etkin gerilim değişmez. II. Sığacın uçları arasındaki gerilim sürekli değişir.
III. Sığacın kapasitif reaktansı azalır. III. S anahtarı tekrar açıldığında kondansatör yüklü
olarak kalır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Tahtanın yalıtkanlığı
havanınkinden büyüktür.) sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
1.D 2.E 3.A 4.B
238
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Primer bobininin uçlarına sabit V alternatif gerilimi 7. Şekildeki gibi bağlanmış X, Y transformatörlerinin K, L, M,
uygulanan ideal bir transformatörün sekonder bobinine bir S uçlarının sarım sayıları sırasıyla NK, NL, NM, NS dir. X
R direnci şekildeki gibi bağlanmıştır.
transformatörünün girişine alternatif akımı uygulandığında
A - B noktaları arasındaki etkin gerilim Ve, C - D noktaları
arasındaki 3V , E - F noktaları arasındaki de 2V oluyor.
e e
VP = V R
X Y
K L C M S E
A
Prmer Sekonder
bobn bobn
Grş Ve 3Ve 2Ve Çıkış
Buna göre, sekonder bobininin sarım sayısı artırılırsa,

B D F
I. R direnci üzerinden geçen akım
II. Primer bobininden çekilen güç Buna göre,
III. Sekonder bobininin uçları arası gerilim
I. NL > NK
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar? II. NL > NS
(Şekildeki sarımlar gerçek değerini göstermemektedir.) III. NS > NM
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III karşılaştırmalarından hangileri kesinlikle doğrudur?

(Bobinlerin sarım sayıları gerçek değeri
D) II ve III E) I, II ve III göstermemektedir.)
6. Bilgi: Geçmiş yıllarda evlerde kullandığımız tüplü

televizyonlar, prizden 220 volt gerilim almalarına rağmen
televizyon devresinin yaklaşık 25 000 volt gerilim altında 8. Elektrik enerjisinin santrallerden mesken ve sanayi
çalışan kısımları vardı. bölgesi gibi tüketim alanlarına yüksek gerilim altında
Buna göre, tüplü televizyonlarda bu amaçta kullanılan taşınmasının temel nedeni aşağıdakilerden
ideal transformatörün özellikleri ile ilgili, hangisidir?
I. Primer bobinin sarım sayısı, sekonder bobininkine A) Enerji kaybını azaltmak

göre daha küçüktür.
B) Aktarım sırasında gerilim düşmelerini önlemek
ÇIKMIŞ SORU
II. Yükseltici transformatördür.

III. Sekonder bobindeki akım, primer bobininkine göre C) Enerjiyi daha kısa zamanda iletmek
daha büyüktür.
D) Enerjiyi trafolarda depolamak
E) Enerji talebini kısa sürede karşılamak
AYT - 2020
5.E 6.B 7.A 8.A
239
2 A LTERNATİF A KIM ve T RANSFORMATÖRLER
1. Bilgi: Ohmik direnci önemsiz olan bir bobin, alternatif 3. Bir sığaç ve K, L lambaları ile oluşturulan elektrik devresi
akım kaynağına şekildeki gibi bağlandıktan sonra bobinin gerilimi sabit doğru akım ve alternatif akım kaynaklarına
içine demir bir çubuk yerleştirildiğinde devrenin etkin Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi bağlanmıştır.
akımının azaldığı gözleniyor.
K L
Demr çubuk
S P
Şekl 1 Şekl 2
Buna göre; bobin içine demir çubuk yerleştirildiğinde;
Buna göre, başlangıçta açık olan S ve P anahtarları
I. Bobinin özindüksiyon katsayısı artmıştır. kapatılırsa,
II. Bobinin indüktif reaktansı artmıştır.
I. K lambası sürekli ışık verir.
III. Devrenin akım frekansı artmıştır.
II. L lambası sürekli ışık verir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. K lambasının uçları arasındaki gerilim zamanla
azalır.
D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Ohmik direnci R olan bir lamba, ohmik direnci sıfır olan bir
4. Saf direnci r olan bir bobin, bir alternatif akım kaynağının
bobin ve sığaç etkin gerilimi sabit bir alternatif akım
uçlarına şekildeki gibi bağlanmıştır. Başlangıçta
kaynağına şekildeki gibi bağlanmıştır.
S anahtarı açık durumdadır.
R L C
Bobn
Buna göre, bu devre çalışırken enerji harcayan ve

Üreteç
enerji depolayan devre elemanları aşağıdakilerden
Buna göre,
hangisinde doğru verilmiştir?
I. S anahtarı kapatıldığı andan itibaren bobinden
Enerji harcayan Enerji depolayan
geçen akımın yönü sürekli değişir.
devre elemanları devre elemanları
II. S anahtarı kapatıldığı andan itibaren üreteçten
A) Lamba ve bobin Sığaç çekilen akım sürekli artar.
III. S anahtarı kapatıldığı andan itibaren bobinin
B) Lamba Bobin ve sığaç
indüktif reaktansı artar.
C) Bobin ve sığaç Lamba yargılarından hangileri doğrudur?
D) Lamba ve sığaç Bobin A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Bobin Lamba ve sığaç

1.C 2.B 3.E 4.A
240
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Şehir şebekesinden gelen gerilimle beslenen bir evde 7. Üç öğrencinin alternatif akım devreleri ve
kullanılan prizlerde 220 V alternatif gerilim vardır. transformatörlerle ilgili ifadeleri aşağıdaki gibidir.
Buna göre, bu evde, prize takılarak kullanılan şarjlı Erhan: Gerilim, hem doğru akım devrelerinde hem de
elektrik süpürgesi ile radyo devre yapısında hangi tür alternatif akım devrelerinde sabit kalır.
transformatörler kullanılmıştır?
Nuray: Transformatörler alternatif akımı doğru akıma
çevirme devrelerinde kullanılabilir.
Elektrikli süpürge Radyo
A) Yükseltici Yükseltici Ecem: İdeal olmayan yükseltici bir transformatörde primer
bobininin akımı, sekonder bobininin akımdan büyüktür.
B) Yükseltici Alçaltıcı
Buna göre, hangi öğrencilerin ifadeleri doğrudur?
Tranformatör
C) Alçaltıcı
kullanılmaz.
A) Yalnız Ecem B) Erhan ve Nuray
D) Alçaltıcı Yükseltici
C) Erhan ve Ecem D) Nuray ve Ecem
E) Alçaltıcı Alçaltıcı
E) Erhan, Nuray ve Ecem
6. Elektrikli bir ev aleti, boşta olan 1 ve 2 numaralı

kablolarına 110 V değişken gerilim uygulandığında
çalışmaktadır. Bu ev aleti, boştaki 3 ve 4 numaralı
kabloları arasında etkin gerilim değeri 220 V olan
bir prize; K, L, M ve N uçları boşta olan bir transformatör
kullanılarak, uygun şekilde bağlanıp çalıştırılmak
isteniyor. Transformatörün sarım sayıları biri diğerinin iki
katı olacak biçimde şekildeki gibidir.
K
Elektrikli 1
ev aleti 2
L
N 8. Özdeş K, L, M dirençleri, bobinlerinin sarım sayıları
Priz üzerinde yazan transformatör devresine şekildeki gibi
bağlanmıştır. Bu durumda dirençlerin uçlarına bağlanan
voltmetrelerde okunan değerler sırasıyla V , V ve V dir.
K L M
3 4 M VK VL
Buna göre elektrikli ev aletinin doğru çalışabilmesi N 2N 4N N

için transformatörün K, L, M ve N kablo uçları;
K L
1, 2, 3 ve 4 kablolarının hangileriyle birbirine
M VM
bağlanmalıdır? V
K L M N
A) 1 2 3 4
ÇIKMIŞ SORU
B) 1 3 2 4 Buna göre, VK, VL, VM değerleri arasındaki ilişki
C) 3 1 4 2 nedir?
(Şekildeki sarımlar gerçek değerini göstermemektedir.)
D) 1 3 4 2
E) 3 1 2 4 A) VK > VL = VM B) VL = VM > VK
C) VK > VM > VL D) VL > VK = VM

AYT - 2022
E) VL > VK > VM
5.E 6.E 7.D 8.A
241
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 A LTERNATİF A KIM ve T RANSFORMATÖRLER
1. Türkiye ve Jamaika’da kullanılan alternatif akımın gerilim 3. Günlük hayatta kullanılan bazı cihazlar aşağıdaki gibi
değerleri sırasıyla 220 V ve 110 V olup frekans değerleri verilmiştir.
ise eşittir.
I. Otomobil farları
Buna göre; 110 volt ile çalışan bir mutfak robotu
II. Radyo alıcıları
Jamaika’dan Türkiye’ye getirilirse,
NS III. Çamaşır makinesi
I. Çalışması için değiştirme oranı = 1\Ş olan bir
NP Buna göre, verilen bu cihazlardan hangileri doğru
transformatör kullanılmalıdır.
akımla çalışır?
II. Çalışması için doğru akım kaynağı kullanılmalıdır.
NS A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
III. Çalışması için dönüştürme oranı = 2 olan bir
NP
transformatör kullanılmalıdır. D) II ve III E) I, II ve III
4. Elektronik bir müzik çalarda şarkı çalındığı esnada

müzik çaların ses sinyali çıkışında, farklı frekans
değerlerine sahip ve üst üste binmiş çok sayıda
2. Özdeş K ve L elektrikli sobaları, gerilimi 220 V olan bir alternatif gerilim oluşmaktadır. Böyle bir müzik çaların
doğru akım kaynağına ve maksimum gerilimi 220 V olan ses sinyali çıkışı ile hoparlör arasına A ve B uçları arası
boş bırakılacak biçimde bir devre şekildeki gibi
bir alternatif akım kaynağına Şekil 1 ve 2’deki gibi bağlanmıştır.
bağlanmıştır.
K L A B R
Müzik Hoparlör
çalar
V = 220 V Vmax = 220 V

Bu devrenin, bas sesleri oluşturan düşük frekanslı
sinyallere karşı daha büyük, tiz sesleri oluşturan yüksek
frekanslı sinyallere karşı daha küçük direnç oluşturarak;
Doğru Akım Alternatif Akım bas seslerin şiddetini tiz seslere göre daha yüksek
Kaynağı Kaynağı oranda azaltması istenmektedir. Bunun için devrenin A
Şekil 1 Şekil 2 ve B uçları arasına sadece bir devre elemanı
bağlanacaktır.
Buna göre,
Buna göre devrenin A ve B uçları arasına;
I. K sobasının üzerinden geçen akımın değeri
I. bobin,
L sobasınıdan geçen akımın etkin değerine eşittir.
II. K sobasından çekilen güç, L sobasınınkinden II. reosta,
ÇIKMIŞ SORU
büyüktür.
III. kondansatör
III. K sobasına uygulanan gerilim, L sobasına
uygulananınkinden daima büyüktür. devre elemanlarından hangileri bağlanabilir?
AYT - 2019
D) I ve III E) Yalnız II
1.A 2.E 3.B 4.C
242
242
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Sena, cep telefonunun bataryasını doldurmak için şekilde 7. Bir öğrenci, hidroelektrik santrallerde üretilen elektriğin
gösterildiği gibi şarj cihazı kullanıyor. evlere ulaştırılma basamaklarını gösteren modellemeyi
şekildeki gibi çiziyor.
Priz
Cep telefonu
Hidroelektrik
Şarj cihazı santral L
Buna göre, şarj cihazı içinde kullanılan ideal

transformatör ile ilgili, Ev
I. Primer bobininin sarım sayısı, sekonder bobininin

sarım sayısından fazladır. Buna göre, modellemede K ve L bölgelerine aşağıda
II. Primer ucundan çekilen güç, sekonder ucundan elde verilen transformatör türlerinden hangileri
edilen güçten büyüktür. yazılmalıdır?
III. Primer bobinindeki akım, sekonder bobinindeki K L

akımdan küçüktür.
A) Yükseltici Alçaltıcı
yargılarından hangileri doğrudur? B) Alçaltıcı Yükseltici
C) Sabit Alçaltıcı
D) Yükseltici Yükseltici
D) II ve III E) I, II ve III E) Alçaltıcı Alçaltıcı
6. Şekildeki bilgisayarı şarj etmek için kullanılan adaptörün

içinde ideal olmayan transformatör kullanılmıştır. 8. Bilgi: Radyo alıcıları, rezonans mantığına göre çalışan
sistemlerdir. Bobin ve sığaçtan oluşan bir alıcı devrede,
kapasitif reaktansın değeri değiştirilerek radyonun alıcı
Bilgisayar frekansı, istenilen kanalın frekansına eşitlenerek rezonans
Priz
hali oluşturulur.
Adaptör Özel otomobili ile seyahat etmekte olan Çisem, 98,7 Hz
frekansta yayın yapan radyo kanalını dinlerken, radyonun
ayar düğmesine basarak 92,5 Hz frekansında yayın yapan
Buna göre, kullanılan transformatör ile ilgili, radyo kanalını dinlemeye başlıyor.
Buna göre; Çisem, ayar düğmesine basarak,

I. Alçaltıcı bir transformatördür.
II. Primer ucunun gerilimi, sekonder ucunun I. Devrenin saf direncini azaltmıştır.
geriliminden büyüktür. II. Devredeki sığacın sığasını azaltmıştır.
III. Üzerinde enerji kaybı yoktur. III. Devredeki sığacın sığasını artırmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız I E) I ve III
5.C 6.C 7.A 8.C
243
243
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Enerji iletim problemi olmadığı varsayılırsa bir ülkenin 3. t = 0 anında yüksüz (boş) olan bir kondansatör etkin gerilimi
başka bir ülke ile elektrik alış verişi yapabilmesi için, sabit ve V olan bir alternatif akım kaynağına şekildeki gibi
ülkelerde kullanılan alternatif akıma ait; bağlanıyor. Başlangıçta açık olan S anahtarı kapatıldıktan 3t
süre sonra kondansatör ilk kez tamamen dolu hâle geliyor.
I. etkin gerilim,
II. etkin akım,
III. frekans S
ile verilenlerden hangilerinin değeri kesinlikle eşit

olmalıdır? V
Buna göre,
I. Kondansatörün uçları arasındaki gerilimin t anındaki
D) I ve II E) I ve III değeri 2t anındaki değerinden daha küçüktür.
II. t anındaki devre akımı 2t anındaki devre akımından
daha büyüktür.
III. 3t anında devreden geçen akım sıfırdır.
2. Bilgi: Şekildeki gibi modellenen bir oto transformatör, sabit D) II ve III E) I, II ve III
bir alternatif gerilimi, gezgin bir uç yardımıyla istenilen
değere dönüştürmeye yarar. Ortadaki gezgin uç 1 ve 2
yönünde hareket ettirilerek KL ve LM noktası arasından
elde edilen gerilimler değiştirilebilir.
4. Ohmik direnci önemsiz bir bobin ve sığaçtan oluşturulan
P K şekildeki alternatif akım devresinde S1 ve S2 anahtarı
40 başlangıçta açık durumdadır. Anahtarlar kapatıldıktan 2 s
sarım
L 1 Gezici uç sonra ilk kez sığacın yükü sıfır olmaktadır.
240 V
(AC) 2 L
80
sarım
S1 S2
R M
C
+ –
Buna göre, ideal olduğu varsayılan bu oto + –
transformatör ile ilgili,
I. PR noktaları arasından çekilen güç, KL noktaları Buna göre;

arasından çekilen güçten büyüktür.
I. 4s
II. Gezici uç 1 yönünde hareket ettirilirse LM noktaları
II. 6s
arasındaki potansiyel fark artar.
III. Gezici uç 2 yönünde hareket ettirilirse PR noktaları III. 8 s
arasındaki potansiyel fark artar.
anlarından hangilerinde sığaçta depolanan enerji
yargılarından hangileri doğrudur? (AC: alternatif akım) maksimum değerdedir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1.C 2.B 3.E 4.D
244
ÇEMBERSEL HAREKET
BASİT HARMONİK HAREKET

1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET
Düzgün Çembersel Hareket 1. Bir lunaparkta sabit bir eksen etrafında çembersel hareket
yapan bir dönme dolap, ayar düğmesine basılıp öncekine
r yarıçaplı çembersel yörüngede sabit büyüklükte J hızıyla
göre daha hızlı döndürülüyor.
dönen bir cismin yaptığı harekete düzgün çembersel hareket
denir. Buna göre, dönme dolabın, ayar düğmesine
B basıldıktan sonra yaptığı hareketin periyodu ve açısal
ÂJ ÂJ 1s hızı, ilk durumuna göre nasıl değişir?
ÂJ 1s ÂJ
Âa (Sürtünmeler önemsizdir.)
O Âr O
A
Âa Âa ÂJ
r=2m Periyot Açısal hız
ÂJ A) Artar Artar
1s 1s
B) Azalır Artar
Âr = konum vektörü ÂJ = hız vektörü Âa = vme vektörü
C) Azalır Azalır
A noktasından B noktasına 1 s’de gelen cisim için, D) Artar Azalır
• Periyot, T = 4 s E) Değişmez Değişmez
1 1 –1
• Frekans, f = = s
T 4
2r 1 3
• Açısal hız, ω = = 2rf = 2• 3 = rad/s
T 4 2
2rr 1
• Çizgisel hız, J = = 2rrf = 2• 3• 2 = 3 m/s
T 4
2
j 3 2
= ~ •r = d n •2 =
2 9 2 2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda O noktası
• Merkezcil ivme, a = r m/s dir.
2 2 etrafında yatay düzlemde ok yönünde sabit açısal hızla
Hareket boyunca, çizgisel hız vektörünün yönü yörüngeye dönen bir diskin üzerine m kütleli cisim şekildeki gibi
teğet, merkezcil ivme vektörünün yönü çemberin merkezine yapıştırılmıştır.
doğru olup büyüklükleri sabittir. düşey
ok
Yarıçapları şekilde verilen K, L ve M kasnakları, kendi
merkezleri etrafında dönerken, kasnaklar üzerindeki X ve Y
noktalarının açısal hızlarının büyüklüğü, kasnakların tur sayıları O
r m
ile doğru orantılıdır.
1 tur (Z)
1 tur (Z/2)
K 2
1 tur (Z)
r L M 2r Buna göre, cisim şekildeki konumdan geçerken cisme

ait çizgisel hız ve merkezcil ivme vektörlerinin yönleri
3r
X hangisine benzer şekilde gösterilebilir?
Y
Çizgisel hız vektörü Merkezcil ivme vektörü

Buna göre, X ve Y noktalarının çizgisel hızlarının büyüklüğü, A) ↑ ←
~
JX = ω • 3r, JY = • 2r dir. B) ↑ ↑
2
C) → →
Merkezcil ivmelerinin büyüklüğü,
2
D) ↑ →
2 ~
aX = ω • 3r, a =
Y
• 2r dir. E) ↓ ↑
4
1.B 2.A
246
1.
Tanımak
Lazım DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Ali, merkezi O noktası, yarıçapı 30 m olan şekildeki koşu 5. Yarıçapları 4r, r ve 2r olan K, L ve M kasnakları merkezleri
pistinde ok yönünde sabit hızla koşarak K noktasından L etrafında düzgün olarak döndürüldüğünde kasnaklar
noktasına ilk kez 60 saniyede geliyor. üzerindeki X ve Y noktalarının açısal hızları ωX ve ωY;
ok merkezcil ivmeleri aX ve aY olmaktadır.
K
M
2r
L 4r L
X Y
m
r
120°
30
r=
K O
~ a
X X
Buna göre, ~ ve a oranı kaçtır?
Y Y
~ a
X X
Buna göre, Ali’nin yaptığı hareketin periyodu ve ~ a
Y Y
çizgisel hızının büyüklüğü aşağıdaki seçeneklerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) 4 1
(π = 3 alınız.)
B) 1/2 2
C) 4 1/2
Periyot (s) Çizgisel hız (m/s)
D) 1/4 1/8
A) 360 4
E) 1 1
B) 360 2
C) 60 1
D) 180 1
6. K
E) 180 4
L
2r r
O1 O2
Şekildeki sistemde O1 ve O2 merkezli K ve L dişli çarkları

merkezleri etrafında rahatça dönebilmektedir.
Dişlilerin üzerinde P ve R noktalarının çizgisel

hızlarının büyüklüğü JP ve JR; açısal hızlarının
büyüklüğü ωP ve ωR olduğuna göre, bu nicelikler
4. Sabit süratle dönmekte olan bir helikopter pervanesinin
yarıçapı 3 m, pervanenin ucundaki bir noktanın çizgisel arasındaki ilişki nedir?
sürati 90 m/s’dir.
A) JP = JR , ωR > ωP B) JP = JR , ωP > ωR
Buna göre, pervanenin frekansı kaç s–1 dir?
(π = 3 alınız.) C) JP > JR , ωP = ωR D) JP > JR , ωR > ωP
A) 10 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3 E) JR > JP , ωP = ωR
3.D 4.C 5.D 6.A
247
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR MERKEZCİL KUV VET
Merkezcil Kuvvet 1. Kütlesi m olan bir otomobil, eğrilik yarıçapı r olan şekildeki
yatay virajı J hızıyla ancak dönebilmektedir.
Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay bir düzlemde bir ipin ucuna
bağlanan m kütleli cisme O noktası etrafında düzgün çembersel
hareket yaptırılırsa cismin ağırlığını masanın tepki kuvveti
dengeler. Cisme etki eden merkezcil kuvvet hareket boyunca J
merkeze doğru olup ipte oluşan gerilme kuvveti yörüngenin her
noktasında merkezcil kuvvetin büyüklüğüne eşittir. r
O
B
w
Â-
ÂFm Tp
O
C A
p
ÂFm
D Buna göre,
2 I. otomobilin kütlesi,
m•j 2
Tip = Fmerkezcil = m • ω • r = r II. otomobil ile yol arasındaki sürtünme katsayısı,
Sürtünmeli yatay bir tabla üzerinde kaymadan dönen bir cisme III. yolun eğrilik yarıçapı
uygulanan merkezcil kuvvet, sürtünme kuvvetine eşittir.
niceliklerinden hangileri tek başına azaltılırsa, aynı hız
N=m•g büyüklüğü ile viraja giren otomobil virajı güvenli bir
w şekilde dönemez?
F M
S
O
r A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
m•g
Eğer cisim tabla üzerinde ancak durabiliyorsa;
2
m•j
k • m • g = m • ω2 • r = r
(ω: Cismin en büyük açısal hızı, J = cismin en büyük çizgisel hızı)
Virajlı Yol
Eğrilik yarıçapı 100 m olan bir yatay virajda araç ile yol
arasındaki sürtünme katsayısı 0,4 olsun.
J
ÂJ
r = 100 m
2. Şekildeki yatay tabla O noktasından geçen düşey eksen
etrafında ω = 4 rad/s açısal hızla dönmektedir.
O O
ÂF ÂF
S S
Düşey
w
m
O
Aracın virajı güvenli bir şekilde dönebilmesi için hızının
50 cm
olabilecek en büyük değerini bulmak için;
m kütleli cisim tabla üzerinde kaymadan durabildiğine
2
m•j göre, cisim ile tabla arasındaki sürtünme katsayısı en
k •m• g= r alýnýr.
az kaçtır?
2 (g = 10 m/s2 alınız.)
j = k : r : g = 0, 4 : 100 : 10 = 400
j = 20 m/s bulunur. A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,8
1.D 2.E
248
2.
Tanımak
Lazım MERKEZCİL KUV VET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Kütleleri m ve 3m olan K ve L cisimleri, 3l ve l 5. Özgür, boyu 1 metre olan bir ipin ucuna bağladığı 2 kg
uzunluğundaki iplerin ucuna bağlı olarak yatay düzlemde kütleli cisme, yatay bir masa düzleminde düzgün
eşit frekanslarla döndürülmektedir. çembersel hareket yaptırıyor.
mK JK
JL
m = 2 kg  = 1 metre
L
3m
Buna göre, cisimlerin;
I. açısal hız
II. çizgisel hız Cismin periyodu 3 s olduğuna göre, ipte oluşan
gerilme kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir?
III. merkezcil kuvvet
(π = 3 alınız. Sürtünmeler önemsizdir.)
niceliklerinden hangilerinin büyüklükleri birbirine
eşittir? A) 4 B) 8 C) 9 D) 12 E) 15
6. Sürtünmesi önemsiz bir masanın ortasından delik açılarak

ip sarkıtılıyor. İpin uçlarına m ve M kütleli iki cisim
bağlanıp, m kütleli cisme düzgün çembersel hareket
yaptırılıyor.
J
Delik
r m
M
4. Kütlesi m ve 2m olan K ve L cisimleri, sürtünmesiz bir
çubuğun dönme eksenine, boyları L ve 2L olan iplerle
şekildeki gibi bağlanmıştır. Çubuk düşey eksen etrafında
sabit ω açısal hızıyla dönmeye başlarsa, iplerde oluşan
gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü TK ve TL oluyor. M kütleli cisim dengede kaldığına göre, m kütleli
cismin çizgisel hızını veren bağıntı nedir?
w L
K (g, yer çekimi ivmesidir.)
TK TL
m 2m
M•g m
A) m•r B)
L O 2L M• g•r
T M• g M• g•r
K C) 2r m•r D) m
T
L
M• g•r
E) 2r
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4 m
3.D 4.E 5.B 6.D
249
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÜŞEY DÜZLEMDE DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET
Düşey Düzlemde Düzgün Çembersel Hareket 1. Serkan, 50 cm uzunluğundaki bir ipin ucuna bağladığı 1 kg
kütleli cismi, düşey düzlemde 6 rad/s açısal süratle
Bir ipin ucuna bağlı olarak düşey düzlemde düzgün çembersel
şekildeki gibi döndürüyor.
hareket yapan m kütleli bir cismin, çizgisel hızının ve merkezcil
kuvvetinin büyüklüğü hareketi boyunca sabittir. İpte oluşan
gerilme kuvvetinin büyüklüğü ise merkezcil kuvvete ve
ağırlığına bağlı olarak değişir. Z = 6 rad/s Â-
L O p
1 kg
w
G
p T
L
p O p TK
M K
TM p a
TS
G TN G
S Buna göre, ipte oluşan gerilme kuvvetinin en küçük ve
N G en büyük değeri kaç N’dir?
G
2
mj
FK = FL = FM = FN = FS = r G = mg En küçük değer (N) En büyük değer (N)
İpte oluşan gerilme kuvveti, A) 8 30
2
mj B) 10
• Cisim K noktasında iken; TK = FK = r
18
C) 10 30
2
mj
• Cisim L noktasında iken; TL = FL – G = r – mg D) 8 28
2 E) 4 16
mj
• Cisim M noktasında iken; TM = FM = r
2
mj
• Cisim N noktasında iken; TN = FN + G = r + mg 2. Düşey düzlemde düzgün çembersel hareket yapan bir
cismin yörüngesi üzerindeki K, L ve M noktalarından
• Cisim S noktasında iken; geçerken ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklükleri
2 sırasıyla TK, TL ve TM olmaktadır.
mj
TS = FS + Gcosα = r + mg cosα
L
Şekildeki sürtünmesiz rayın K noktasından serbest bırakılan
m kütleli bir cismin, M noktasından geçerken raya uyguladığı
tepki kuvveti NM olsun. O
K
m M
K J=0 p
J
O L
h = 5r r M
Buna göre, ip gerilmelerinin büyüklükleri arasındaki

ilişki nedir?
m • g • 5r = m • g • 2r + 1\Ş • m • JM2 , JM2 = 6 • g • r
A) TK = TL = TM B) TM > TL > TK
2
m • JM m•6•g•r
NM = –m•g= –m•g=5•m•g C) TK > TL > TM D) TL > TK = TM
r r
E) T >T >T
M K L
1.D 2.E
250
3.
Tanımak
Lazım DÜŞEY DÜZLEMDE DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz rayda 5. Gösteri hareketi yapan bir uçak düşey düzlemde yarıçapı
çembersel hareket yapmakta olan m kütleli bir cisme rayın 320 metre olan bir yörüngede düzgün çembersel hareket
en üstündeki K noktasından geçerken rayın uyguladığı yapmaktadır.
tepki kuvveti sıfırdır.
K
r = 320 m
O O
Â- J
Yörüngenin en alt noktasından geçerken pilotun

Buna göre, cisim K noktasından geçerken,
oturduğu koltuğa, kendi ağırlığının üç katı kadar etki
I. Merkezcil ivmesi sıfırdır.
kuvveti uygulayabilmesi için uçağın hızı kaç m/s
II. Çizgisel hızı sıfırdır.
olmalıdır?
III. Ağırlığı, merkezcil kuvvetin büyüklüğüne eşittir.
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s2 alınız.)
A) 40 B) 60 C) 80 D) 120 E) 160
6. Kütlesi m olan bir cisim, düşey kesiti şekildeki gibi olan

4. Merkezi O noktası olan şekildeki yarım çember biçimindeki rayın K noktasından serbest bırakılıyor. Cismin P ve R
rayın K noktasından, m kütleli bir oyuncak tren ilk hızsız noktalarından geçerken raya uyguladığı etki kuvvetlerinin
bırakılıyor. büyüklüğü NP ve NR dir.
K O K m
r
R
r
L
O
P
r
r
Tren, L noktasından geçerken, rayın trene uyguladığı
tepki kuvveti aşağıdakilerden hangisine eşittir? yatay (yer)
(g: yer çekimi ivmesidir. Oyuncak trenin boyutları ve
N
sürtünmeler önemsizdir.) P
Sürtünmeler önemsiz olduğuna göre, oranı
N
kaçtır? R
A) 4mg B) 3mg C) 2mg
3mg
D) E) mg A) 6 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
2
3.B 4.B 5.C 6.B
251
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET
Eğimli Viraj: 1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesiz eğimli virajın
N N yarıçapı 30 metredir.
FM FM
r = 30 m
a O
G=m•g G=m•g
a
Yatay 37°
yatay
Sürtünmesiz eğimli bir virajda hareket eden bir aracın hızının
değeri, O noktası, çembersel yörüngenin merkezi olduğuna
göre, aracın hızı kaç m/s’dir?
2
F
m•j (g = 10 m/s2, cos37° = 0,8, sin37° = 0,6)
M r
• tan a = = m•g 'den
G A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30
j= tan a • g • r olarak bulunur.
Konik Sarkaç:
Bir ipin ucuna bağlı 2 kg kütleli bir cisim şekildeki gibi düzgün
çembersel hareket yapıyor. Cismin hızını bulalım.
Tp
Tavan
p 45° F
M
45° 2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda uzunluğu L olan
2 kg
40 cm O bir ipin ucuna kütlesi m olan bir cisim bağlanarak şekildeki
J G=m•g
gibi konik sarkaç oluşturuluyor. Daha sonra cisme
2 ϑ çizgisel hızıyla r yarıçaplı yörüngede düzgün çembersel
2 j
m•j 2 hareket yaptırılıyor.
r 0, 4 j
• tan a = m • g , tan 45° = , 1=
10 4 Tavan
j = 2 m/s olarak bulunur. a

L
Dönen Silindir İçindeki Cisim:

m r
Düşey Cismin, dönen bir silindir içinde Düşey
w düşmeden durabilmesi için,
r ağırlığının sürtünme kuvvetinden Yer çekimi ivmesi g olduğuna göre, ipin tavanın düşeyi
büyük olmaması gerekir. ile yaptığı α açısının artması için,
fs
Silindirin en küçük açısal hızının I. m’yi azaltmak
r
m değeri şu eşitlik durumundan II. g’yi artırmak
N
bulunabilir.
G=m•g III. ϑ’yi artırmak
r fs = k • N = k • FM = k • m • ω2 • r = G
2
k•m•ω •r=m•g
g
ω=
r.k D) II ve III E) I, II ve III
1.C 2.A
252
4.
Tanımak
Lazım DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Tavana bir iple bağlı m kütleli bir cisme, çizgisel hızı 2 m/s 5. Kütlesi m olan bir cisim, sabit ω açısal hızıyla bir koninin iç
olacak şekilde, düzgün çembersel hareket yaptırılıyor. yüzeyinde düşmeden düzgün çembersel hareket
yapmaktadır.
Düşey
w
53°
p
m r
O m
ÂJ düşey r
Buna göre, cismin hareket yörüngesinin yarıçapı r kaç 37° 37°

metredir? yatay
(g = 10 m/s2 alınız. sin53° = 0,8 ; cos53° = 0,6) Cismin yaptığı hareketin yörünge yarıçapı r = 30 cm
olduğuna göre, cismin açısal hızının büyüklüğü kaç
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5 rad/s’dir?
2
(Sürtünmeler önemsizdir. g = 10 m/s
sin37° = 0,6, cos37° = 0,8)
5
A) 1 B) 2 C) D) 5 E) 10
2
4. Özdeş K ve L cisimleri düşey eksen etrafında sabit ω 6. Sürtünme katsayısı k olan bir silindir içindeki m kütleli bir
açısal hızıyla dönmekte olan bir koninin iç yüzeyine cisim, silindir düşey eksen etrafında ω açısal hızıyla
şekildeki gibi yapıştırılmıştır. döndürüldüğünde, düşmeden ancak dengede kalabiliyor.
Düşey w Düşey
w
r
O
L
m
r
K
a a
O yer (yatay)
Buna göre,
Buna göre, K ve L cisimlerine ait;
I. silindirin açısal hızı
I. frekans II. cismin kütlesi
II. merkezcil kuvvet III. ortamın çekim ivmesi
III. yüzeye uyguladıkları tepki kuvveti
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü arttırılırsa, cisim
niceliklerinden hangilerinin büyüklükleri eşittir? aynı yörüngede düşmeden hareketine devam edebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) II ve III
3.C 4.A 5.D 6.D
253
5.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ
Dönerek Öteleme Hareketi 1. Şekildeki tekerlek ok yönünde ω açısal hızıyla kaymadan

dönerek öteleme hareketi yapmaktadır.
Sürtünmeli yatay düzlemde kaymadan dönerek öteleme
hareketi yapan bir cisim, bir tam tur yaptığında kütle merkezinin X
w
aldığı yol, çevre uzunluğuna eşittir.
w
Y ok
O
r
O - O J
Z
Buna göre, tekerlek şekildeki konumdan geçerken,

2pr
I. X noktasının yere göre anlık hızının büyüklüğü,
2rr Y noktasınınkine göre daha büyüktür.
Cismin kütle merkezinin hızı; JK = = ~ $r
T II. Z noktasının yere göre anlık hızı sıfırdır.
III. Y noktasının yere göre anlık hızı, O noktasınınkine
2rr
Çizgisel hız; J = = ~ $r eşittir.
T
Buna göre, kütle merkezinin hızı, çizgisel hızının büyüklüğüne (Tekerleğin merkezi O noktasıdır.)
eşittir. (JK = J)
Kütle merkezinin hızı sürekli aynı yöne olmasına rağmen, cisim
üzerindeki noktaların anlık hızı sürekli değişmektedir. D) II ve III E) I, II ve III
D J w
JK = J Hareket yönü
J
JK = J
O A
C JK = J
JK = J
J B JK = J Yatay
Buna göre: 2. Yarıçapı r olan bir tekerlek yatay düzlem üzerinde sabit ω
A noktasının yere göre anlık hızı; ϑA = 2j açısal hızıyla kaymadan dönerek öteleme hareketi yapıyor.
Buna göre,
B noktasının yere göre anlık hızı; ϑB = 0
I. Tekerleğin merkezi doğrusal hareket yapmaktadır.
C noktasının yere göre anlık hızı; ϑC = 2j
II. Tekerleğin merkezinin yere göre anlık hızı ωr
D noktasının yere göre anlık hızı; ϑD = 2J dir. bağıntısıyla hesaplanır.
III. Tekerlek ilerlerken üzerindeki tüm noktaların yer
değiştirme büyüklükleri her zaman eşittir.
1.B 2.C
254
5.
Tanımak
Lazım DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Merkezi O noktası, yarıçapı r olan bir tekerlek, yatay bir 5. Merkezi O noktası olan şekildeki tekerlek, ok yönünde
yolda sabit 4 m/s hızla kaymadan dönerek öteleme sabit ω açısal hızıyla dönerek kaymadan öteleme hareketi
hareketi yapmaktadır. yapmaktadır.
K A ok
w w
L
O J = 4 m/s B O D
Yatay C
Yatay
Buna göre, tekerlek şekildeki konumdan geçerken

Buna göre, tekerlek şekildeki konumdan geçerken,
üzerindeki K, L ve M noktalarının yere göre anlık
hızlarının büyüklüğü için ne söylenebilir? I. A ve D noktalarının öteleme hızları eşittir.
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.) II. B noktasının öteleme hızı, O noktasının yere göre
anlık hızına eşittir.
JK (m/s) JL (m/s) JM (m/s)
III. C noktasının yere göre anlık hızı, O
A) 4 4 4 noktasınınkinden küçüktür.
B) 4 3 1 yargılarından hangileri doğrudur?

C) 8 8 8
D) 8 6 2
E) 0 3 2 D) II ve III E) I, II ve III
4. Bir traktör yatay bir yolda sabit süratle ok yönünde hareket

etmekte iken ön ve arka tekerleği üzerinde bulunan K, L ve
M noktalarının traktör şekildeki konumdan geçerken yere
göre anlık hızlarının büyüklüğü J , J ve J dir.
K L M
ok
K
3r
r M
L
r
Buna göre, JK, JL ve JM nicelikleri arasındaki ilişki

nedir?
A) JK = JL = JM B) JM > JK = JL
C) JK = JL > JM D) JK > JL > JM
E) JK > JL = JM
3.D 4.C 5.E
255
6.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR AÇISAL MOMENTUM
Açısal Momentum 1. Merkezi O noktası, yarıçapı r olan şekildeki pistte m kütleli

bir oyuncak araba, J çizgisel hızı ile düzgün çembersel
Sabit bir nokta etrafında bir ipin ucuna bağlı m kütleli cisme
hareket yapmaktadır.
yatay düzlemde düzgün çembersel hareket yaptırılıyor.
ÂL
Âw J
r
ÂP O
O Âr m
ÂP: Çzgsel
m momentum
vektörü
Â r : Yarıçap
vektörü
Buna göre, cismin O noktasına göre açısal
Cismin açısal momentumu, momentumunun büyüklüğü,
ÂL = Âr x ÂP dir. I. r, yarıçap
Açısal momentumunun büyüklüğü, II. m, kütle
L = m • J • r bağlantısıyla hesaplanır. III. J, çizgisel hız
Açısal momentum vektörel bir büyüklüktür. Yönü sağ el kuralına niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
göre bulunur. Sağ elin dört parmağı dönüş yönünü baş parmak
A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II
ise açısal momentumun yönünü gösterir.
Eylemsizlik Momenti - Dönme Kinetik Enerjisi:
Düşey bir eksen etrafında ω açısal hızıyla dönmekte olan

Şekil 1’deki silindir mekanizmasının kapalı olan kolları
Şekil 2’deki gibi açılsın. 2. Berkay, bir basketbol topunun üzerine özdeş K, L ve M
cisimlerini yapıştırıp topu parmağı ile şekildeki gibi düşey
Düşey Düşey
w wı eksen etrafında sabit ω açısal hızıyla döndürüyor.
Düşey
m m M
r r L
r r K
m m
Şekl 1 Şekl 2
Buna göre,
• Sisteme dışarıdan etki eden net tork sıfır olduğu için,

Yer
sistemin açısal momentumu değişmez.
• I = m • r2 den mekanizmanın kolları açıldığı için r artar Cisimlerin düşey eksene göre eylemsizlik momentleri
eylemsizlik momenti I artar. IK, IL ve IM olduğuna göre, bu nicelikler arasındaki
• L = I • ω’dan eylemsizlik momenti arttığı için silindirin açısal ilişki nedir?
hızı azalır.
1 2 A) IK = IL = IM B) IK = IL > IM
• Edönme = I • ~ den eylemsizlik momenti artar, açısal hız
2
C) IL > IK > IM D) IL > IM > IK
ise karesinden dolayı daha fazla azalır. Dolayısıyla silindirin
dönme kinetik enerjisi azalır. E) IL > IK = IM
1.E 2.C
256
6.
Tanımak
Lazım AÇISAL MOMENTUM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Kütles m olan br csm xy düzlemnde şekldek gb 5. Sürtünmenn yalnız çocuk ve tabla arasında olduğu br
ÂJ hızıyla düzgün çembersel hareket yapmaktadır. ortamda dsk şeklndek yatay br tabla O noktasından
geçen düşey eksen etrafında sabt ω açısal hızıyla
+y ÂJ dönerken, tabla üzerndek çocuk dönme eksenne doğru,
O
noktalı çzg le gösterlen doğrultuda lerleyerek br mktar
m
r yaklaşıyor.
+x Düşey
+z
Buna göre, csm, şekldek konumdan geçerken

çzgsel ve açısal momentumunun yönü çn ne O
söyleneblr?
Çzgsel momentum Açısal momentum

yönü yönü
A) +y +z
B) +y –z Buna göre, çocuk hareket ederken sstemn açısal
momentumu (L) le çocuğun dönme eksenne göre
C) +z –x
eylemszlk moment (I) çn ne söyleneblr?
D) +z +y
E) +x +z L I
A) Azalır Azalır
B) Azalır Değşmez
C) Değşmez Değşmez
4. Yarıçapları r ve 2r olan brbrne yapışık K ve L çarkları, O
noktasından geçen br eksen etrafında ok yönünde D) Değşmez Azalır
dönmektedr. E) Artar Artar
K ok
L
O r r
Çarkların, O noktasına göre eylemszlk momentler

eşt olduğuna göre, K çarkına at; 6. Sürtünmes önemsz yatay br düzlemde düzgün
çembersel hareket yapan br csmn;
I. açısal hız,
I. Çzgsel momentum
II. açısal momentum,
II. Merkezcl vme
III. dönme knetk enerjs
III. Açısal momentum
ncelklernden hanglernn büyüklüğü L çarkınınkne
eşttr? ncelklernden hanglernn yönü değşkendr?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
3.A 4.E 5.D 6.C
257
7.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ ve KEPLER YASASI
Kütle Çekm Kuvvet 1. Kütles m olan br uydu, Dünya etrafında r yarıçaplı br
yörüngede şekldek gb dolanmaktadır.
Dünya etrafında r yarıçaplı yörüngede düzgün çembersel
hareket yapan m kütlel br uydu, Dünya’dan uzaklaşarak 2r
yarıçaplı yörüngede hareketne devam etsn. Dünya
J
Dünya r
O
Md r uydu
m
2r
Buna göre,
• Dünya’nın, uyduya uyguladığı kütle çekm kuvvet, I. Dünya’nın uyduya uyguladığı kütle çekm kuvvet,
G•M •m uydunun Dünya’ya uyguladığı kütle çekm
d
F= le hesaplanır. kuvvetnden büyüktür.
2
r
II. Yörünge yarıçapı aynı kalmak şartıyla dönüş
Dünya le uydu arasındak uzaklık r ken 2r olduğunda, Dünya sırasında uydudan br parça koparsa Dünya’nın
ve uydunun brbrne uyguladığı kütle çekm kuvvet 4 kat azalır. uyduya uyguladığı kütle çekm kuvvet azalır.
III. Uydu, Dünya’dan uzaklaşarak dönüş hareketne
• Uydunun hızının büyüklüğü; devam ederse ağırlığı azalır.
G•M
d 2•r•r yargılarından hangler doğrudur?
j= r = = ~ • r , le hesaplanır.
T
Dünya le uydu arasındak uzaklık r ken 2r olduğunda uydunun
çzgsel hızı azalır, dönüş peryodu artar, açısal hızı azalır. D) II ve III E) I, II ve III
• Dünya le uydu arasındak uzaklık r ken 2r olduğunda

uydunun knetk enerjs ve bağlanma enerjs azalır, kütle
çekm potansyel enerjs artar.
2. Şekldek K ve L gezegenlernn kütleler sırasıyla M ve 4M
yarıçapları r ve 2r’dr. Kütleler 40 kg ve 80 kg olan Kuzey
Yer Çekm İvmes
ve Çsem’n şekldek konumlarda ken ağırlıkları GK ve GÇ
Dünyanın merkeznden yüzeyne doğru gdldkçe yer çekm dr.
vmes değer artarken yüzeyden uzaya doğru uzaklaştıkça yer
L gezegeni
çekm vmesnn değer azalır. K gezegeni Kuzey Çisem
40 kg 4M
Dünya 80 kg
M
L Yer çekimi ivmesi
Md r 2r
d O O
g
O K
r
uzaklık
–r O r G
K
G•M G•M G
d d Ç
g = , g = dir.
K L
r2 d2 (Gezegenlern merkezler O noktası olup, gezegenler küre
şeklndedr.)
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 4
8 4 2
1.D 2.C
258
7.
Tanımak
Lazım KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ ve KEPLER YASASI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Dünya etrafında yerleştrlen Turksat 3 - A uydusu şekldek 5. Kütleler sırasıyla m ve 2m olan K ve L uyduları, Dünya
gb r yarıçaplı br yörüngede dolanmaktadır. etrafındak yörüngelerde şekldek gb dolanmaktadır.
Dünya J
r JK J
L
O O m 2m
r r K L
2r
Dünya
Buna göre, uydu, 2r yarıçaplı yörüngeye geçerse Buna göre,

uyduya at;
I. K uydusunun bulunduğu yerdek çekm vmes, L
I. Bağlanma enerjs uydusunun bulunduğu yerdeknden fazladır.
II. Knetk enerj II. L uydusunun Dünya etrafında dolanma hızının

büyüklüğü K’nnknden küçüktür.
III. Dönme eksenne göre eylemszlk moment
III. K uydusunun Dünya etrafında dolanma peryodu,
ncelklernden hanglernn büyüklüğü, lk durumuna L’nnknden büyüktür.
göre artar?
yargılarından hangler doğrudur?
4. Dünya, merkez O noktası, yarıçapı r ve özkütles sabt br

küre olarak kabul edleblr. Dünyanın X noktasındak çekm
alanın şddet g , Y noktasındak g , Z noktasında g
X Y Z
kadardır.
Dünya
X Y Z
O
6. Dünya etrafındaki çembersel yörüngede sabit çizgisel

süratle dönmekte olan bir uydu ile ilgili;
I. uydunun merkezcil ivmesi,

Buna göre, gX, gY, gZ arasındak lşk nedr?
II. uyduya etki eden net kuvvet,
(Noktalar arası uzaklıklar eşttr.)
III. uyduya Dünya’nın merkezine göre etki eden net tork
niceliklerinden hangileri sıfırdan farklıdır?
A) gX > gY > gZ B) gY > gX > gZ
C) gZ > gY > gX D) gY > gZ > gX A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
E) gY > gZ = gX D) Yalnız I E) Yalnız III
3.C 4.B 5.B 6.B
259
8.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ ve KEPLER YASASI
Kepler Kanunları: 1. Johannes Kepler; Güneş etrafında dolanan gezegenlern

hareketn üç yasa le açıklamıştır.
1. Yörüngeler Kanunu: Gezegenler, odakların brnde Güneş
olan elptk yörüngelerde dolanır. Buna göre; bu yasalarda,
I. Gezegenler, odakların brnde Güneş olan elptk

Güneş yörüngelerde hareket eder.
Rmax
II. Güneş’e yaklaşan br gezegenn toplam enerjs
Â- Rmn
artar.
III. Güneş’e olan ortalama uzaklığı büyük olan
gezegenlern dolanım peryodu büyüktür.
2. Alanlar Kanunu: Br gezegen Güneş’e brleştren yarıçap le verlen blglerden hangs yer almaz?
vektörü eşt zaman aralıklarında eşt alanlar tarar. K noktasında

bulunan gezegenn K’den L’ye gelme süres M’den N’ye gelme
süresne eşt se, AKL = AMN dr. D) I ve III E) II ve III
M L
Güneş
AMN
F AKL
F 2
1
N
K
3. Peryotlar Kanunu: Güneş etrafında dolanan tüm

2. Güneş etrafında dönen br gezegenn K’den L’ye ve M’den
gezegenler çn,
N’ye gelrken, yarıçap vektörünün taradığı alanlar sırasıyla
3 A ve 3A oluyor.
R
ort
= sabit ’tr. N
2
T M
3A
R +R
min max
Burada Rort = dr. Güneş
2
T : Peryot A
K
• Dünya’nın Güneş’e olan ortalama uzaklığı azaldıkça çzgsel L
hızı ve knetk enerjs artar.
Buna göre,
• Dünya’nın Güneş’e olan ortalama uzaklığı arttıkça,
eylemszlk moment artar. I. Gezegen MN arasını KL arasından daha uzun
sürede almıştır.
• Dünya, Güneş etrafında dönerken açısal momentumu
korunur. Yan değşmez. II. Gezegenn hızı M’den N’ye gelrken azalır.
III. Güneşn gezegene uyguladığı kütle çekm kuvvet
• Dünya Güneş’e yaklaştıkça, Dünya’nın Güneş’e uyguladığı K’den L’ye gelrken azalır.
kütle çekm kuvvet artar.
1.A 2.C
260
8.
Tanımak
Lazım KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ ve KEPLER YASASI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Şeklde, Güneş’n etrafında dolanan br gezegen 5. Güneş etrafında dolanan bazı gezegenlern kütle ve
görülmektedr. Gezegen k ayda P’den R’ye, br ayda yörüngelernn ortalama yarıçapları aşağıda verlen
S’den T’ye gelmektedr. tablodak gbdr.
T Ortalama
P
Gezegen Kütle (kg)
Yarıçap (m)
Merkür 3 • 1023 5 • 1010
Jüpter 2 • 1027 8 • 1011
Uranüs 9 • 1025 3 • 1012

R S
Gezegenlern peryotları sırasıyla TM, TJ ve TU
Gezegenn ST arası aldığı yol, PR arasındakne göre
daha büyük olduğuna göre, olduğuna göre, bu peryotlar arasındak lşk nedr?
I. Gezegenn ST arasındak ortalama sürat, PR A) TJ > TU > TM B) TM > TU > TJ

arasındaknden büyüktür.
C) TM = TJ = TU D) TU > TJ > TM
II. ST arasında yarıçap vektörünün taradığı alan, PR
arasındaknden küçüktür. E) TM > TJ > TU
III. Gezegenn zledğ yörünge elpstr.
6. Güneş etrafında dolanmakta olan Dünya’nın, yörünges

üzerndek K ve L noktalarından geçerken, dönme
eksenne göre eylemszlk moment IK ve IL; öteleme
knetk enerjs EK ve EL dr.
4. Güneş etrafında elptk yörüngede dolanan Dünya’nın X ve
Y noktalarından geçerken sürat ϑX ve ϑY; açısal
momentumlarının büyüklüğü LX ve LY dr.
Dünya
K L
Dünya
X
Buna göre, ϑX, ϑY ve LX, LY ncelkler arasındak lşk Buna göre, IK, IL ve EK, EL ncelkler arasındak lşk
nedr? nedr?
A) ϑX > ϑY ve LX > LY A) IK = IL ve EL > EK
B) ϑX > ϑY ve LX = LY B) IL > IK ve EK > EL
C) ϑX = ϑY ve LX > LY C) IK > IL ve EL > EK
D) ϑY > ϑX ve LY > LX D) IK = IL ve EK > EL
E) ϑY > ϑX ve LX = LY E) I > I ve E = E
L K K L
3.E 4.B 5.D 6.B
261
1 ÇEMBERSEL HAREKET
1. Blg: Br csmn düzgün çembersel hareket yapablmes 3. Yarıçapları 2r ve r olan K ve L çarkları, merkezler
çn csm merkeze doğru ten br net kuvvete htyaç etrafında rahatça döneblmektedr.
vardır. Bu net kuvvetn büyüklüğü,
L
m: Kütle
K
ω: Açısal hız r 2r
r: Yörünge yarıçapı
A
olmak üzere,
B
2
Fnet = m • ω • r
Buna göre,
I. K ve L’nn açısal hızları
Sürtünmelern hmal edldğ br yatay düzlemde, boyu II. A ve B noktarının çzgsel hızları
50 cm olan br pn ucuna bağlı, kütles 2 kg olan br csme
III. A ve B noktalarının merkezcl vmeler
düzgün çembersel hareket yaptırılıyor.
Csme etk eden net kuvvetn büyüklüğü 16 N se, ncelklernden hanglernn büyüklüğü brbrne
eşttr?
hareketn frekansı kaç s–1 dr? (π = 3 alınız.)
3 2 1 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

A) B) 1 C) D) E)
2 3 2 6
4. Aşağıda düzgün çembersel hareket yapan csmlere

örnekler verlmştr.
1. örnek: Dünya etrafında dönen Turksat 4A uydusu
2. örnek: Yatay düzlemde hareket eden br otomobln

önüne gelen br vrajı güvenl br şeklde dönmes
Buna göre, bu örneklerde csmlern düzgün

çembersel hareket yapmasını sağlayan merkezcl
2. Düzgün çembersel hareket yapan br csmn merkezcl
kuvvetler aşağıdaklerden hangsnde doğru olarak
vmes le lgl,
verlmştr?
I. Yarıçap vektörüne dktr.
II. Büyüklüğü hareket boyunca değşmez. 1. Örnek 2. Örnek
III. Skaler br büyüklüktür. A) Sürtünme Sürtünme
B) Kütle çekm Kütle çekm
C) Sürtünme Kütle çekm
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) Kütle çekm Sürtünme
D) II ve III E) I, II ve III E) Manyetk Sürtünme
1.C 2.A 3.B 4.D
262
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Eğrlk yarıçapı 10 m olan ç boş br slndrn ç yüzeynde 7. Düzgün çembersel hareket yapan br csmn, br
motorskletle göster yapan Tamer, göstersn düşmeden peryotluk süre sonunda,
tamamlamak styor.
I. ortalama sürat
II. ortalama hız
III. merkezcl vme
ncelklernden hanglernn büyüklüğü sıfırdan

farklıdır?
Yatay (zemin)
Buna göre, Tamer’n slndrn tepe noktasından en az

kaç m/s hızla geçmes gerekr?
(g = 10 m/s2 alınız. Motorskletn ve Taner’n boyutları
önemszdr.)
8. Sürtünmelern hmal edldğ br ortamda dalında duran br
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 40 elma br süre sonra dalından koparak şekldek gb yere
düşmektedr.
6. Rahatça döneblen tabure üzerndek gösterc sabt ω

açısal hızıyla dönerken, açık olan ellern vücuduna
brleştrp kapatıyor.
Elma
Düşey
w
Yer (yatay)
Buna göre,
Yer (yatay) Yer (yatay) I. Elma yere düşerken Dünya’nın elmaya uyguladığı
Buna göre, gösterc yaptığı bu hareketle, kuvvetn büyüklüğü, dalında duruyorken uyguladığı
kuvvetn büyüklüğünden fazladır.
I. açısal hız, II. Elma yere düşüp durduğunda, Dünya elmaya
II. düşey eksene göre eylemszlk moment, kuvvet uygulamaz.
III. düşey eksene göre açısal momentum III. Elma yere düşerken Dünya’nın elmaya uyguladığı
kuvvetn büyüklüğü, elmanın ağırlığına eşttr.
ncelklernden hanglernn büyüklüğünü
değştrmştr? yargılarından hangler doğrudur?
(Yalnız çocuk ve tabure arası sürtünmeldr.) (Yern çekm vmes sabt kabul edlecek.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
5.B 6.B 7.D 8.C
263
1. Kütles m olan br csm, uzunluğundak pn ucunda, 3. Aynı yatay düzlemde düzgün çembersel hareket yapan
yatay düzlemde J hızıyla şekldek gb düzgün çembersel K ve L csmler Şekl 1’dek konumlarından aynı anda
hareket yapmaktadır. geçyor.
Tavan K
 L
O O L O
P
ÂJ
Buna göre, P noktasında csme etk eden kuvvet

K
dyagramı aşağıdaklerden hangsnde doğru olarak
gösterlmştr?
(g: yerçekm vmes, T: p gerlme kuvvet, F: merkezcl Csmler, oklar le gösterlen yönlerde lerleyerek br
kuvvet) süre sonra Şekl 2’de verlen konumlardan lk kez
A) B) T C) T geçtklerne göre,
F F
I. K csmnn peryodu, L csmnnknden küçüktür.
m•g m•g m•g II. K csmnn açısal hızının büyüklüğü, L
D) T F E) T csmnnknden büyüktür.
F III. K csmnn çzgsel hızının büyüklüğü, L
csmnnknden küçüktür.
m•g m•g
4. Hatasız çalışan br duvar saatnn sanye kadranının

uzunluğu şeklde görüldüğü gb 5 cm’dr.
2. Sürtünmesz yatay düzlemde br pn ucuna bağlı csm
çembersel hareket yapmaktadır.
Buna göre, harekete at,
I. merkezcl kuvvet le merkezcl vme, 5c

m
II. çzgsel hız le açısal hız,
III. merkezcl vme le yarıçap
vektör çftlernden hangler, hareket süresnce

brbrne dktr? Buna göre, sanye kadranının uç noktasının merkezcl
vmesnn büyüklüğü kaç cm/s2 dr?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II (π = 3 alınız.)
D) I ve III E) II ve III A) 0,05 B) 0,75 C) 1 D) 1,25 E) 1,50
1.C 2.A 3.B 4.A
264
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Blg: Yatay düzlemde hareket eden br aracın yatay br 7. Düzgün türdeş br dsk, O merkeznden geçen eksen
vrajı güvenl br şeklde döneblmes çn, aracın merkezcl etrafında sabt ω açısal hızıyla şekldek gb ok yönünde
kuvvetnn, arabanın tekerlekler le yol arasında bulunan döndürülmektedr.
sürtünme kuvvetnden büyük olmaması gerekr.
Buna göre, vraja gren br araç çn,

w
I. Aracın çzgsel hızının artması
II. Yolun sürtünme katsayısının azalması r
O
III. Aracın kütlesnn artması
durumlardan hangsnn tek başına gerçekleşmes,

aracın dışarı doğru savrulmasına neden olablr?
Buna göre, dışarıdan br kuvvet uygulanarak dskn
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II brm zamandak devr sayısı artırılırsa, dskn O
noktasından geçen eksene göre açısal
D) I ve III E) II ve III momentumunun büyüklüğü ve eylemszlk moment
nasıl değşr?
Açısal Momentum Eylemszlk Moment

A) Artar Artar
B) Artar Değşmez
C) Değşmez Değşmez
D) Azalır Artar
6. Kütleler 3m ve m olan K ve L csmler merkeznden
tavana bağlı olan br makaranın etrafına sarılmış pn E) Değşmez Azalır
uçlarına bağlanarak şekldek konumdan serbest
bırakılıyor.
İp
L m
3m K
Yer (yatay)
8. Ay’ın kütles şmdknden daha küçük olsaydı,
Buna göre, K csm yere çarpana kadar geçen sürede I. Dünya etrafında dolanım frekansı
aşağıda verlen durumlardan hangs gerçekleşmez? II. Dünya etrafında dolanım hızı
(İp yeternce uzundur.)
III. Dünya’nın Ay’a uyguladığı kütle çekm kuvvet
A) Makaranın dönme knetk enerjs artar. ncelklernden hanglernn büyüklüğü şmdkne göre
B) L csmnn mekank enerjs artar. değşrd?
C) Makaranın açısal momentumu değşmez.
D) K csmnn mekank enerjs azalır.
E) Makaranın brm zamandak devr sayısı artar. D) I ve III E) II ve III
5.C 6.C 7.B 8.B
265
1. Düzgün çembersel hareket yapan br csmn çzgsel 3. Hatasız çalışan br duvar saatnn sanye kadranının
hızının büyüklüğü J, açısal hızının büyüklüğü ω olsun. üzerne kütleler m ve 4m olan K ve L csmler şekldek
gb yapıştırılıyor.
Buna göre, csmn hareketnn frekansı
küçültüldüğünde, J ve ω ncelklernn büyüklüğü çn
ne söyleneblr?
KL
4m
J ω m
A) Değşmez Değşmez
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
Buna göre, sanye kadranının 0 - 60 sanye aralığında
D) Artar Artar
yaptığı hareketle lgl,
E) Azalır Azalır
I. K ve L csmlernn frekansları eşttr.
II. L csmnn merkezcl kuvvet, K csmnnknden
büyüktür.
III. K csmnn çzgsel hızının büyüklüğü, L
csmnnknden küçüktür.
4. Yatay ve sürtünmel br vraja, 50 m/s hızla gren br araç,

2. OO′ düşey eksen etrafında 2 rad/s sabt açısal hızıyla noktalı çzglerle gösterlen yörüngey zleyerek vrajı
dönmekte olan sürtünmel tabla üzerndek 1 kg kütlel kaymadan ancak döneblmektedr.
csm, şekldek gb tabla le brlkte kaymadan
dönmektedr.
O
w = 2 rad/s
1 kg J
r = 500 m
K
1 metre
Oc
Tabla yüzeyndek statk sürtünme katsayısı 0,6 Vrajın eğrlk yarıçapı 500 metre olduğuna göre, yol
olduğuna göre, dönüş sırasında csme etk eden le aracın tekerlekler arasındak sürtünme katsayısı
sürtünme kuvvetnn büyüklüğü kaç N’dr? kaçtır?
2
(g = 10 m/s alınız.) (g = 10 m/s2 alınız.)
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5
1.E 2.C 3.E 4.E
266
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Bir gezegenin Güneş etrafında dönme süresi,
I. Güneş’in kütlesi
II. Gezegenin kütlesi 7. Bir gezegenin halkaları kendi yörüngelerinde dolanan
birçok parçacıktan oluşmuştur. Şekilde bu gezegenin
III. Güneş ile gezegen arasındaki ortalama uzaklık etrafında dolanan özdeş K ve M parçacıklarından
gezegene daha yakın bir yörüngedeki K parçacığı ile
niceliklerinden hangilerine bağlıdır? daha uzak bir yörüngedeki M parçacığının konumları
gösterilmiştir. K ve M parçacıklarının yörüngeleri
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III çembersel kabul edilmiştir.
Buna göre K parçacığının aşağıdaki niceliklerinden

hangisi M parçacığınınkinden daha küçüktür?
A Çizgisel sürati
6. Çağrı, üzerinde m kütleli bir karıncanın bulunduğu
B) Yörünge periyodu
ÇIKMIŞ SORU
basketbol topunu, parmağı ile düşey eksen etrafında sabit

w açısal hızıyla şekildeki gibi döndürüyor. C) Açısal sürati
w D) Merkezcil ivmesinin büyüklüğü

L
Karınca E) Gezegenin uyguladığı kütle çekim kuvvetinin
K büyüklüğü
AYT - 2023
Çağrı
düşey
8. Bilgi: Yatay düzlemde kaymadan dönerek öteleme

hareketi yapan r yarıçaplı çembersel tekerleğin üzerinde
bulunan bir noktanın anlık hızı, o noktanın, tekerleğin yere
değdiği noktaya olan uzaklığı ile doğru orantılıdır.
Yer (yatay) Şekildeki tekerlek J büyüklüğündeki çizgisel hızla ok

yönünde kaymadan dönerek öteleme hareketi
Buna göre, karınca; dönüş sırasında K noktasından
yapmaktadır.
L noktasına doğru hareket etmeye başlarsa,
ok
I. Top ve karıncadan oluşan sistemin dönme eksenine
göre açısal momentumu korunur.
O J
II. Karıncanın, dönme eksenine göre eylemsizlik
momenti azalır. 60°
K
III. Topun dönme kinetik enerjisi artar. Yer (yatay)

(Sürtünmeler önemsizdir.) Buna göre, tekerlek şekildeki konumdan geçerken
K noktasının yere göre anlık hızının büyüklüğü kaç
A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve II J’dir? (O: merkez)
D) I ve III E) II ve III A) 1,2 B) ñ3 C) 2 D) ñ2 E) 1
5.C 6.A 7.B 8.E
267
1. Sürtünmelern hmal edldğ br ortamda yerden bell br 3. Kütleler 2m ve m olan K ve L csmler uzunluğundak
yükseklkte uçmakta olan br savaş uçağı, üzerne takılı pn ortasına ve ucuna bağlanıp, p sürtünmesz yatay
olan bombayı kendsne göre serbest bırakıyor. düzlemdek O noktasının çevresnde ω açısal hızıyla
döndürülüyor.
2m m
w / 2 /2
O
S1 ipi S2 ipi L
K
Yer (yatay)
Csmlere etk eden merkezcl kuvvetler FK, FL; S1 ve
Buna göre, bombanın yer yüzeyne düşme süres,
S2 plernde oluşan gerlme kuvvetlernn büyüklüğü
I. Dünya’nın kütles T1 ve T2 olduğuna göre, bu ncelkler arasındak lşk
II. Bombanın kütles
nedr?
III. Dünya’nın ortalama özkütles
A) FL > FK, T1 > T2 B) FL = FK, T2 > T1
ncelklernden hanglerne bağlıdır?
C) FL > FK, T1 = T2 D) FK = FL, T1 > T2
E) FK > FL, T2 > T1
2. Boyutları önemsenmeyecek kadar küçük olan 2m ve 3m

kütlel P ve R csmler, kütles önemsz br çubuğun
uçlarına şekldek gb bağlanmıştır. Çubuk, O noktasından
geçen düşey eksen etrafında yatay düzlemde rahatça
döneblmektedr. 4. Kütles m olan br csm br pn ucuna bağlı olarak düşey
düzlemde ok yönünde sabt w açısal hızıyla çembersel
Düşey
P R hareket yapmaktadır. Csm yörünges üzernde bulunan P
O
noktasından geçerken pte oluşan gerlme kuvvetnn
2m 3m büyüklüğü mg’dır.
P
Buna göre, hareketn herhang br anında csmlere
at;
I. çzgsel hız,
O p
II. açısal hız, m
III. merkezcl vme, 37°
IV. merkezcl kuvvet

R
ncelklernden hanglernn büyüklüğü brbrne
eşttr? Buna göre; csm aynı hareket sabt 2ω açısal hızıyla
(Noktalar arası uzaklıklar eşttr.) yaparsa R noktasından geçerken pte oluşan gerlme
kuvvetnn büyüklüğü kaç mg olur?
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV (g: yerçekm vmes, sn37° = 0,6, cos37° = 0,8)
D) I ve IV E) Yalnız II A) 2,6 B) 2,8 C) 4,8 D) 8,6 E) 8,8
1.C 2.C 3.D 4.E
268
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Genellkle sıcak havalarda kullanılan şekldek vantlatörün 7. Sürtünmesz yatay düzlemde düzgün çembersel hareket
ayar düğmesne basılarak daha yavaş dönmes yapan br csmn, t = 0 anındak merkezcl kuvvet vektörü
sağlanıyor.
ÂF, 2t anındak –Â F dr.
Csm, 0 – 2t zaman aralığında br turunu

tamamlamadığına göre, hareketn frekansı kaç 1\T’ye
eşttr?
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
8 6 4 3 2
Buna göre, vantlatör yavaş dönmeye başladığında,

vantlatöre at;
I. frekans,
II. dönme eksenne göre açısal momentum,
III. dönme eksenne göre eylemszlk moment
ncelklernden hangler lk durumuna göre azalır?
8. Sabt duran br konnn çndek br csm, J çzgsel hızıyla
şekldek yörüngede dönmektedr.
Düşey
a a
6. Blg: Sabt devrle çalışmakta olan br çamaşır maknes O Yer (yatay)
yıkama şlemn btrp sıkma şlemne geçtğnde kazanının

Buna göre, csmn çzgsel hızı artırılırsa,
dönüş peryodu azalır.
I. Csm, yukarı doğru hareket etmeye başlar.
Buna göre, maknenn kazanı le lgl,
II. Csm, kon çnde yen yörüngesne geldğnde,
I. Yıkama şlem sırasındak frekansı, sıkma şlem konnn csme uyguladığı tepk kuvvet,
sırasındaknden büyüktür. başlangıçtakne eşttr.
II. Yıkama ve sıkma şlem sırasında dönme eksenne III. Csmn dönme eksenne göre eylemszlk moment
göre eylemszlk moment eşttr. artar.
III. Sıkma şlem sırasındak açısal momentumu,
yıkama şlem sırasındakne göre daha büyüktür.
(Sürtünmeler önemszdr. Csm kon dışına
yargılarından hangler doğrudur? çıkmamaktadır.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
5.C 6.D 7.C 8.E
269
1. Snan, sürtünmelern hmal edldğ br ortamda br pn 3. Br buz patencs kolları göğsüne yapışık ken kend eksen
ucuna bağladığı taşı, düşey düzlemde sabt açısal süratle etrafında sabt ω açısal hızıyla Şekl 1’dek gb
şekldek gb döndürüyor. dönmektedr. Bu durumda yaptığı hareketn frekansı f,
dönme knetk enerjs E kadardır.
B
ip
C A
Şekil 1 Şekil 2
D Buna göre, buz patencs dönüş sırasında kollarını
Yer (yatay)
Şekl 2’dek gb açtığında f ve E ncelkler çn ne
söyleneblr? (Sürtünmeler önemszdr.)
Buna göre, Snan, taş hang noktadan geçerken pn
ucunu bırakırsa taş bu andan tbaren yere düşene f E
kadar k boyutta hareket eder?
A) Artar Artar
A) A ve C B) Yalnız B C) A ve D B) Azalır Azalır

C) Değşmez Azalır
D) B ve D E) C ve D D) Azalır Artar
E) Artar Değşmez
2. Yarıçapları sırasıyla r ve 4r olan türdeş K, L küreler, 4. Sürtünmelern hmal edldğ br ortamda m kütlel br csm
yarıçapı 5r olan çembersel rayın ç ve dış kısımlarında pn ucuna bağlanarak K - L noktaları arasında şekldek
şekldek konumlarından geçerken, raya uyguladıkları etk gb salınım hareket yapmaktadır.
kuvvetler sıfırdır. Tavan
4r Dq
L
-L
r
K m
-K
Ray L
K
S P
5r O düşey
O
Buna göre, csm S, O ve P noktalarından geçerken
pte oluşan gerlme kuvvetlernn büyüklüğü çn,
S O P
I 6N 10 N 8N
II 8N 12 N 14 N
Buna göre, K csmnn olablecek en büyük, L III 12 N 16 N 10 N
j
K
csmnn se en küçük süratlernn oranı kaçtır? le verlenlerden hangler doğru olablr? (α > q)
j
L
(O noktası rayın merkezdr.) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
3 2 1 1
A) B) 1 C) D) E) D) I ve III E) II ve III
2 3 2 4
1.D 2.C 3.B 4.A
270
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Sürtünmelern hmal edldğ br ortamda düzgün 7. Blg: Newton’un kütle çekm yasasına göre, Evrendek
çembersel hareket yapan br csme at; her csm, dğer csmlere kütle çekm kuvvet uygular. Bu
kuvvetn büyüklüğü csmlern kütleler le doğru orantılı,
• Peryot
aralarındak uzaklığın kares le ters orantılıdır.
• Merkezcl vme Kütleler m, 2m ve 3m olan Emne, Alper ve Hakan,
kütleler eşt olan K ve L gezegenlernn çekm alanında
ncelklernn büyüklüğü blnmektedr.
bulunan noktalarda, şekldek gb durmaktadır.
Buna göre, csme at,
K gezegeni
I. Üzerne etk eden merkezcl kuvvet m
II. Yörünge yarıçapı Emine
III. Çzgsel hız Alper
2m
ncelklernden hanglernn büyüklüğü bulunablr?
(π = 3 kabul edlecektr.)
Hakan
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 3m
L gezegeni
Buna göre, Emne, Alper ve Hakan’dan hanglernn

ağırlığı bulunduğu noktalarda sıfır ölçülür?
(Bölmeler eşt aralıklıdır. Dğer gezegenlern çekm kuvvet
önemszdr.)
6. Merkez O noktası olan br gezegenn çekm alanında
bulunan br K noktasındak çekm vmesnn yönü şekldek A) Yalnız Emne B) Yalnız Alper
gbdr. C) Emne ve Alper D) Alper ve Hakan
K
Âg E) Emne ve Hakan
M 2
3
1
4
L
5
Buna göre, gezegenn çekm alanında bulunan, L ve M 8. Yatay sürtünmesz br düzlemde düzgün çembersel
noktalarındak çekm vmesnn yönü, 1, 2, 3, 4, 5 le hareket yapan br csmn;
verlenlerden hangs gbdr? I. dönme eksenne göre açısal momentum
II. çzgsel momentum
L’dek yönü M’dek yönü
III. knetk enerj
A) 4 1
ncelklernden hanglernn büyüklüğü, br peryotluk
B) 5 3 süre çnde sabt kalır?
C) 4 3
D) 5 1
E) 4 2 D) II ve III E) I, II ve III
5.E 6.C 7.B 8.E
271
1. Eşt bölmelere ayrılmış yatay düzleme O noktasından 3. Blg: Merkez etrafında rahatça döneblen br kasnağın
perçnlenmş kare levha, br köşesne yapıştırılan P csm üzernde bulunan br noktanın açısal hızının büyüklüğü,
le brlkte şekldek gb ok yönünde sabt 3 rad/s açısal tur sayısı le doğru orantılıdır.
hızıyla döndürülmektedr. Yarıçapları 4r, r ve 2r olan K, L ve M kasnaklarının
2 cm
üzerne, noktasal X ve Y csmler şekldek gb
yapıştırılmıştır. En büyük kasnak ok yönünde dönmeye
2 cm
P başladığında csmlern çzgsel hızlarının büyüklüğü JX,

JY , merkezcl vmelernn büyüklüğü aX, aY olmaktadır.
w = 3 rad/s
K
ok
O 4r M
r L 2r
X
Buna göre, P csmnn çzgsel hızı le 0 - 1 sanye Buna göre JX, JY ve aX, aY ncelkler arasındak lşk
zaman aralığındak yer değştrmesnn büyüklüğü çn
nedr?
ne söyleneblr? (π = 3 alınız.)
A) JX > JY, aX = aY B) JX = JY, aX > aY

Çzgsel hız (cm/s) Yer değştrme (cm)
A) 6 4ñ2 C) JX > JY, aY > aX D) JX > JY, aX > aY
B) 6ñ2 4
E) JY > JX, aY > aX
C) 12ñ2 8ñ2
D) 12ñ2 4
E) 12 8ñ2
4. Çzgsel momentumu zamanla değşen fakat kütles

2. Kütles 1200 kg olan br otomobl, eğrlk yarıçapı 90 m ve knetk enerjsnn sabt olduğu blnen hareketl
olan br köprünün en üst noktasından geçerken, köprünün br csmle lgl,
araca tepks br an çn sıfır oluyor.
I. Üzerne etk eden net kuvvet sıfırdır.
J
II. Üzerne etk eden kuvvetlern yaptığı ş sıfırdır.
ÇIKMIŞ SORU
III. İvmes sıfırdır.

r = 90 m
yargılarından hangler kesnlkle doğrudur?
O
Yatay (yer)
Buna göre, aracın bu anda hızı en az kaç m/s olablr?
AYT - 2020
A) 20 B) 25 C) 30 D) 40 E) 60
1.C 2.C 3.D 4.B
272
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Dünya, Güneş etrafında eliptik yörüngede şekildeki gibi 7. Yatay düzlemde sabit açısal hızla ok yönünde kaymadan
dolanmaktadır. dönerek ilerleyen bir bisiklet tekerleğinin öteleme hızı ÂJ
dir. Tekerlek şekildeki konumda iken üzerindeki K
noktasının öteleme hız vektörü ÂJK, L noktasının yere göre
hız vektörü ÂJ dir.
L
ok
Dünya
K
Güneş
L ÂJ
Yer (yatay)
Kepler kanunlarına göre, dönüş sırasında Dünya’ya
ait hangi niceliğin büyüklüğü sabit kalabilir?
Buna göre, ÂJK ve ÂJL vektörlerinin yönü,
A) Dönme eksenine göre eylemsizlik momenti aşağıdakilerden hangisi gibidir?
B) Çizgisel hız
C) Güneş’in uyguladığı kütle çekim kuvveti ÂJ ÂJL
K
D) Yörünge yarıçapının birim zamanda taradığı alan A) → ↑
E) Kütle çekim potansiyel enerjisi B) ↑
C) →
D) ←
E) ↓
6. Yarıçapı r olan bir makaranın etrafına sarılmış, yeterince
uzun bir ipin ucuna, kütlesi m olan bir cisim asılmıştır.
8. Otoyollar inşa edilirken, seyahat eden araçların

virajları emniyetli bir şekilde dönebilmesi için;
ip
I. yol ile araçların tekerlekleri arasındaki sürtünme

kuvvetini azaltacak türden malzemelerin
kullanılması,
Buna göre, düzenek serbest bırakılırsa, II. virajların içe doğru uygun açıyla eğimli olarak inşa
edilmesi,
I. makaraya etki eden tork
III. virajların, yarıçapı mümkün olduğu kadar küçük
ÇIKMIŞ SORU
II. makaranın açısal ivmesi

olacak şekilde inşa edilmesi
III. makaranın periyodu
eylemlerinden hangileri yapılmalıdır?
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişmez?
(İpin kalınlığı önemsizdir.)
AYT - 2019
5.D 6.C 7.C 8.B
273
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 ÇEMBERSEL HAREKET
1. Bir buz patencisi kolları kapalı iken kendi ekseni etrafında 3. Bir gösteri uçağı, düşey düzlemde çembersel bir
sabit ω açısal hızıyla dönmektedir. yörüngede dönmektedir. Uçak yörüngesinin en üst
noktasından geçerken koltuğun pilota uyguladığı tepki
Buz pantencisi, gösterisine kollarını açarak devam
kuvveti sıfır olmaktadır.
ederse bu andan itibaren patenciye ait;
Buna göre, uçak yörüngesinin en alt noktasından
I. açısal hız
geçerken,
II. dönme eksenine göre eylemsizlik momenti
I. Merkezcil ivmesi, yer çekimi kuvvetiyle aynı yönlüdür.
III. dönme kinetik enerjisi
II. Merkezcil ivmesi, yer çekimi ivmesinden büyüktür.
III. Koltuğun pilota uyguladığı tepki kuvvetinin
büyüklüğü, pilotun ağırlığına eşittir.
D) I ve III E) II ve III (Sürtünmeler ihmal edilmiştir.)
4. Sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda, bir topaç, sabit

2. Bir lunaparkta çalıştırılan sarkaç, sabit ω açısal hızıyla ω açısal hızıyla düşey eksen etrafında şekildeki gibi
dönerek şekildeki gibi düzgün çembersel hareket yapıyor. dönmektedir.
w Düşey
w
K m
L
m
P
2m
Buna göre; sarkaç, daha küçük açısal hızla Topaç üzerine yapıştırılan K, L ve P cisimlerinin
döndürülürse, kütleleri m, m ve 2m olduğuna göre,
I. sarkacın periyodu, I. K cisminin çizgisel hızı, L cismininkinden küçüktür.

II. çocuklara etki eden merkezcil kuvvet, II. L cisminin merkezcil kuvveti, P cismininkinden
III. sarkacın dönme kinetik enerjisi büyüktür.
III. K cisminin frekansı, P cismininkinden büyüktür.
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü ilk durumuna
göre azalır? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1.D 2.D 3.A 4.A
274
274
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Bir traktör yatay yolda sabit süratle ilerlerken, ön ve arka 7. Güneş etrafında bulunan Dünya, Güneş ve Dünya’nın
tekerleğinin yüzeylerine, kütleleri m ve 2m olan K ve L birbirine uyguladıkları kütle çekim kuvveti nedeniyle
çamur parçaları yapışıyor. şekildeki gibi eliptik bir yörüngede dönmektedir. Bu dönüş
sırasında Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu gün 3 Ocak,
en uzak olduğu gün ise 4 Temmuz’dur.
Temmuz Güneş
Dünya
K
m
L
2m
Ocak
Yer (yatay)
Buna göre; 4 Temmuz’da, Dünya’ya ait;
Buna göre,
I. Güneş’e göre açısal momentum,
I. K ve L çamur parçalarının merkezcil ivmelerinin
büyüklüğü eşittir. II. çizgisel hız,
II. L çamur parçasının merkezcil kuvveti, K çamur III. Güneş’e göre eylemsizlik momenti
parçasınınkinden büyüktür. niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü, 3 Ocak’takine
III. K ve L çamur parçalarının frekansları eşittir. göre daha küçüktür?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız III
A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız I D) I ve III E) II ve III
6. Şekildeki çamaşır makinesinin kazanı, yıkama işlemi

sırasında dakikada 900 devir, sıkma işlemi sırasında
dakikada 1200 devir yapmaktadır. 8. İki kardeşten Emel ve Erhan, evlerinin balkonunda bulunan
bir teleskopla, Dünya etrafında dolanmakta olan bir uyduyu
gözlemliyor. Emel teleskopla uyduya saat 9:00’da, Erhan
ise aynı gün saat 12:00’de bakmasına rağmen her ikisi de
uydunun aynı konumda olduğunu gözlemliyor.
Buna göre; gözlemlenen bu olaya,
I. Dünya yüzeyindeki bir noktanın, uydunun çizgisel

hızına eşit olması
II. Dünya ve uydunun açısal hızlarının eşit olması
Yer (yatay) III. Dünya ve uydunun periyotlarının eşit olması
Buna göre, yıkama işleminden sıkma işlemine geçen ile verilenlerden hangileri sebep olarak gösterilebilir?
çamaşır makinesinin açısal hızı kaç rad/s değişmiştir?
(π = 3 alınız.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5.A 6.B 7.A 8.D
275
275
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 ÇEMBERSEL HAREKET
1. İki farklı pikaba takılan özdeş K ve L plakları, pikaplar 3. Motorsikleti ile gösteri hareketi yapan Burak, yarıçapı r
çalıştırıldığında düzgün çembersel hareket yapıyor. K olan bir virajı ancak dönebiliyor.
plağının birim zamanda taradığı açı, L plağınınkinden daha
fazladır.
K L
Pikap Pikap
a
Buna göre, K plağına ait; Yer (yatay)
Burak’ın kütlesi m, yer çekimi ivmesi g olduğuna göre,
I. açısal hız,
hareketin açısal hızı aşağıdakilerden hangisine eşittir?
II. merkez noktasının çizgisel hızı, (g: yerçekimi ivmesidir. Sürtünme kuvvetini önemsemeyiniz.)
III. dönme kinetik enerjisi
tan a • g
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü L plağınınkine A) r B) tan a • g•r
göre daha fazladır? tan a •m• g
C) tan a m• g•r D) r
E) tanα • g • r
4. Gamze, sabit açısal hızla çembersel hareket yapan bir

dönme dolabın en alttaki kabininde şekildeki gibi
oturmaktadır.
2. Çay ocağı işleten Alper, elinde tuttuğu çay tepsisini
şekildeki gibi düşey düzlemde sabit açısal hız ile M
döndürmektedir. Tepsinin yaptığı hareketin yörünge
yarıçapı 40 cm’dir.
L
Gamze
Yer (yatay)
Buna göre,
I. Gamze, K noktasından geçerken ağırlığını,

M noktasındakine göre daha büyük hisseder.
II. Gamze, L noktasından geçerken üzerine etki eden
Yer (yatay) yer çekimi kuvveti merkezcil kuvvete diktir.
III. Gamze’nin hareketi boyunca merkezcil ivmesinin
Buna göre, hareket sırasında tepsi üzerinde duran çay
büyüklüğü değişmez.
bardağının düşmemesi için, tepsi en az kaç rad/s
açısal hızıyla döndürülmelidir?
(g = 10 m/s2 alınız.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1.C 2.D 3.A 4.E
276
276
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
7. Sabit açısal hızla dönmekte olan şekildeki rüzgar türbininin
özdeş kanatlarının uzunluğu 30 m olup kanatlarının birinin
uç noktasının çizgisel hızının büyüklüğü 36 m/s’dir.
5. Ayşe izlediği bir gösteride cambazın, elindeki bir sırık
yardımıyla ip üzerinde yürüdüğünü fakat bazen
dengesini sağlamakta zorlandığını fark eder. Bu durumu
Kanat
fizik öğretmenine sorar ve öğretmeni bu durumun
eylemsizlik momentiyle ilişkili olarak açıklanabileceğini
söyler. m
Su damlası 25
Buna göre cambazın ip üzerinde yürürken dengesini
daha kolay sağlayabilmesi için; m
30
I. aynı kütleli ama daha uzun bir sırık kullanma,
II. aynı sırığın uç kısımlarına özdeş iki ağırlık
ÇIKMIŞ SORU
bağlama,
Yer (yatay)
III. aynı uzunlukta ama daha hafif bir sırık kullanma
değişikliklerinden hangileri yapılabilir? Buna göre, hareket sırasında bir kanatın üzerinde
düşmeden durabilen şekildeki su damlasının merkezcil
ivmesi kaç m/s2 dir?
A) 24 B) 25 C) 32 D) 36 E) 40
AYT - 2023
6. Yoyo, şekli makaraya benzeyen, ortasındaki boşluğa 8. Şekildeki sebze kurutucusunun içine ıslak marul yaprakları
yeterince uzun ip sarılmış bir oyuncaktır. Üzerine sarılan ipi konularak kurutucunun kolu sabit açısal hızla ok yönünde
elimizle sıkıca tutup, yoyoyu serbest bıraktığımızda, yoyo döndürüldüğünde, marul yapraklarının, kurutucunun yan
şekildeki gibi dönme ve öteleme hareketi yaparak aşağı ve yüzeylerine doğru hareket edip kurudukları gözlemleniyor.
yukarı yönde hareket eder.
Düşey Düşey
w w
Yoyo oyuncağı
Aşağı
marul marul
Yukarı
Yer (yatay) Buna göre, marul yaprakları yan yüzeye yapıştığında,

Buna göre, yoyo aşağı doğru inerken yoyoya ait; yapraklara ait;
I. çizgisel hız,
I. dönme eksenine göre eylemsizlik momenti,
II. düşey eksene göre eylemsizlik momenti,
II. periyot,
III. merkezcil kuvvet
III. açısal momentum
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü ilk durumuna
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artmış olabilir? göre artmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5.C 6.B 7.D 8.E
277
277
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda bir ucu duvara 3. Dünya yüzeyinde bulunan m kütleli bir cismi P noktasından
sabitlenmiş düzgün ve türdeş metal çubuğun altına özdeş R noktasına, R noktasından S noktasına ve S noktasından
P ve R tekerlekleri şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Metal T noktasına taşımak için yerçekimine karşı yapılan işler
çubuğun sıcaklığı bir miktar artırıldığında tekerlekler ok sırasıyla WPR, WRS ve WST dir.
yönünde dönerek hareket etmeye başlıyor.
Duvar
O r
Metal çubuk P R S T
P R
Buna göre,
Yer (Yatay)
I. WPR > WRS
Buna göre, hareket sırasında P ve R tekerleklerine ait; II. WPR > WST
I. periyot, III. WRS = WST
II. açısal hız,
III. çizgisel hız (O noktası Dünya’nın merkezi olup, noktalar arası
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü birbirinden uzaklıklar eşittir.)
farklıdır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) I ve III E) II ve III
2. Birbirine esnemeyen iple bağlı olan düzgün, türdeş prizma

şeklindeki K ve L cisimlerinin boyları 2d ve d kadardır.
Çubuk O noktasından geçen düşey eksen etrafında sabit
ω açısal hızıyla döndürüldüğünde cisimlerin çubuk
üzerindeki konumları değişmemektedir.
K L
ip
O
Çubuk
2d 3d d d
m
K
Cisimlerin kütleleri mK ve mL olduğuna göre,
m
L
oranı kaçtır?
A) 3 B) 2 C) 3/2 D) 1/2 E) 3/8
1.E 2.E 3.C
278
Orıjinal
® Sorular 1
4. Bilgi: Çamaşır makinelerinde yıkama işlemi bittikten sonra 5. Dünya, merkezi O noktası olan, yarıçapı R, özkütlesi sabit
sıkma işlemi başlar. Bu işlem sırasında çamaşırlara etki bir küre olarak kabul edilmektedir. Yer çekimi ivmesinin
eden merkezcil kuvvetten yararlanılır. Dünya’nın merkezinden olan uzaklığa bağlı değişim grafiği
Şekildeki çamaşır makinesinin kazanı düşey eksen şekildeki gibidir.
etrafında sabit ω açısal hızıyla dönerken çamaşırlar Yer çekimi ivmesi
kazanın yan yüzeyine yapışır ve çamaşırlar üzerindeki su
damlacıkları, kazan üzerindeki deliklerden geçerek
g
şekildeki gibi dışarı atılır.
Uzaklık
0 R
Kot Dünya’nın merkezi üzerinden geçen bir çizginin üzerine

Çamaşır pantolon
makinesi kütleleri m ve 2m olan noktasal K ve L cisimleri şekildeki
kazanı gibi konulmuştur.
Dünya
2m L
Düşey
O
m K D
C
Buna göre, kazanın yüzeyine yapışan çamaşırların B R
A
düşmeden dengede kalabilmesinde;
I. kazanın yarıçapı,
II. çamaşırların kütlesi, Buna göre, cisimlerin ortak ağırlık merkezi hangi nokta
ya da noktalar arasındadır?
III. kazanın açısal hızı
niceliklerinden hangilerinin bir etkisi yoktur?
A) B - C arası B) C noktası
C) C - O arası D) O noktası
D) I ve III E) II ve III E) O - D arası
4.B 5.C
279
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BASİT HARMONİK HAREKET
Basit Harmonik Hareket 1. Günlük hayatta gözlenen bazı hareketler aşağıdaki gibi
İki nokta arasında gidip gelme sırasında denge konumundan verilmiştir.
uzaklaştıkça geri çağırıcı kuvvetin doğru orantılı olarak arttığı
harekete basit harmonik hareket denir. Bir gidip gelme süresine I. Bir çocuğun salıncakta sallanması
periyot (T), bir saniyedeki gidip gelme sayısına frekans (f) denir. II. Notası çalınan bir gitar telinin iki nokta arasında
Bir yayın ucuna bağlı olarak K - L noktaları arasında basit titreşim hareketi yapması
harmonik hareket yapan bir cismin noktalar arasını alma süresi III. Sarkaçlı bir duvar saatinin sarkacının hareketi
Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibidir. (O: denge noktası)
Buna göre, bu hareketlerden hangisi basit harmonik
T T
4 4 harekete örnek olarak gösterilebilir?
Şekil 1
K O L
T T
4 4
T T T T
6 12 12 6
Şekil 2
K M O N L
T T T T
6 12 12 6
Hareketin Konum Denklemi:

Denge
noktası
2. K ve L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan bir

–r O +r
x
cisim, R noktasını ok yönünde geçtikten 20 saniye sonra O
x = rsinwt
noktasından ilk kez geçiyor.
Denklemde;
Denge
r: hareketin genliği (Denge noktasının uç noktalara
noktası
uzaklığı)
K P O R L
w: hareketin açısal hızı d ~ = n
2r
T
Buna göre, cismin yaptığı hareketin periyodu kaç
x: herhangi bir t anındaki konumdur.
saniyedir? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
Hız, İvme ve Kuvvet
Denge
noktası A) 36 B) 40 C) 48 D) 60 E) 80
J=0 Jmax J=0
–r O +r
Áa Áa = 0 –Áa
ÁF ÁF = 0 –ÁF
• Hız: Cismin denge noktasından geçerken hızı maksimum,

uç noktalardaki hızı sıfırdır.
2rr
ϑmax = ϑo = w • r = 3. K ve L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan bir
T
• İvme: Cismin uç noktalardaki ivmesi maksimum, denge cismin hareketi sırasında sahip olduğu en büyük hız
konumdaki ivmesi sıfırdır. İvme vektörünün yönü denge 8 cm/s dir.
noktasına doğrudur. Denge
2r 2
amax = w2 • r = d n •r noktası
T
K O L
• Kuvvet: Cisme, uç noktalarda etki eden kuvvet maksimum,
denge konumda etki eden kuvvet sıfırdır. Kuvvet O ve L noktaları arası uzaklık 4 cm olduğuna göre,
vektörünün yönü denge noktasına doğrudur. cisim K – O arasını kaç saniyede alır? (π = 3 alınız.)
2r 2
Fmax = m • w2 • r = m • d n •r A) 1 B) 0,75 C) 0,60 D) 0,50 E) 0,30
T
1.E 2.C 3.B
280
1.
Tanımak
Lazım BASİT HARMONİK HAREKET KAZANIM DAKLI SORULAR
4. Bir yayın ucuna bağlı m kütleli bir cisim K – L noktaları 6. Basit harmonik hareket yapan bir cismin konumunun
arasında basit harmonik hareket yapmaktadır. zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Denge Konum (m)

noktası
m
4
K O L
0 Zaman (s)
Buna göre, 2 4 6
–4
I. K noktasından O noktasına doğru giderken cismin
kinetik enerjisi artar.
II. O noktasından L noktasına giderken cismin ivmesi Buna göre,
azalır.
I. Hareketin periyodu 4 saniyedir.
III. L noktasından O noktasına doğru giderken yayın
geri çağırıcı kuvvetinin büyüklüğü azalır. II. 3 s anında cismin hızı sıfırdır.
III. 6 s anında cismin ivmesi 16 cm/s2 dir.
yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.)
5. Bir cisim, K – L noktaları arasında basit harmonik hareket

yapmaktadır.
Denge
noktası 7. Basit harmonik hareket yapan bir cismin uzanım denklemi,
π
K O S L x = 10 • cos t (cm) dir.
4
Buna göre, cisim S noktasından ok yönünde geçerken Buna göre, denklemdeki sayısal verilere bakarak,
harekete ait hız, ivme ve kuvvet vektörlerinin yönü harekete ait;
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?
I. Genlik
Hız vektörü İvme vektörü Kuvvet vektörü II. Frekans
A) ← ← → III. Maksimum hız
B) → → ←
niceliklerinden hangileri bulunabilir? (π = 3 alınız.)
C) → → →
D) → ← ← A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) ← → →
4.C 5.D 6.B 7.E
281
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR YAY SARKACI
Yay Sarkacı 1. K – L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan

şekildeki yay sarkacının periyodu T kadardır.
Kütlesi m olan bir cisim yay sabiti k olan bir yayın ucuna bağlı
olarak basit harmonik hareket yapsın.
k m
–r O +r K
r
Denge
• Hareketin periyodu; konumu
r
m
T = 2r L
k
bağıntısıyla hesaplanır. Buna göre, T’nin artması için,
• Periyot, cismin genliğine ve hareket düzleminin eğimine I. Cismin kütlesini artırmak.

bağlı değildir. II. Yayın esneklik katsayısını azaltmak.
• Şekil 1, 2 ve 3’teki sistemlerin yaptığı basit harmonik III. Hareketin genliğini artırmak.
hareketlerin periyotları T1, T2 ve T3 olsun. eylemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
(r: genlik)
k
k k
k
m
k
m
D

2. Sürtünmesiz bir ortamda kütleleri sırasıyla 2m ve 8m olan
X ve Y cisimleri özdeş yayların ucuna Şekil 1 ve
k •k Şekil 2’deki gibi asılmıştır. Cisimler biraz aşağı çekilip
1 2 k•k k serbest bırakıldığında yaptıkları titreşim hareketlerinin
Şekil 1 için; keş = = =
k +k k +k 2
1 2 periyotları T ve T olmaktadır.
X Y
m
T = 2r ’dir.
1 k/2
Şekil 2 için; k = k1 + k2 = k + k = 2k
eş
m X 2m
T = 2r ’dir.
2 2k
Y 8m
m
Şekil 3 için; T3 = 2r ’dir. Şekil 1 Şekil 2
k
TX
TY
1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 4
8 4 2
1.C 2.B
282
2.
Tanımak
Lazım YAY SARKACI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Esneklik sabiti 800 N/m olan bir yayın ucuna bağlı 2 kg 5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda özdeş yayların
kütleli bir cisme K – L noktaları arasında basit harmonik ucuna kütleleri sırasıyla 4m ve m olan P ve R cisimleri
hareket yaptırılıyor. bağlanmıştır. Cisimler L düzeyine kadar çekilip serbest
bırakılıyor.
Denge
noktası
k = 800 N/m m = 2 kg
K P O R L K
O
Buna göre, K noktasından harekete başlayan cisim Denge konumu
R noktasına ilk kez kaç saniyede gelir? P R

L
4m m
(π = 3 alınız. Noktalar eşit aralıklıdır.)
Cisimler K - L düzeyleri arasında basit harmonik
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,6 hareket yaptıklarına göre, P cismi K düzeyine ilk kez
geldiğinde, R cismi nerede olur?
(Düzeyler arası uzaklıklar eşittir.)
A) K düzeyinde
B) K - O düzeyleri arasında
C) O düzeyinde
D) O - L düzeyleri arasında
E) L düzeyinde
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda yay sabitleri

2k, 2k ve k olan esnek yayların ucuna, kütleleri mK ve mL
olan K ve L cisimleri Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi bağlanıp 6. Dünya yüzeyinde bulunan esnek bir yayın ucuna bağlı m
kütleli cisme, şekildeki gibi A – B noktaları arasında basit
cisimlere titreşim hareketi yaptırılıyor.
harmonik hareket yaptırılıyor.
2k 2k
Denge
K noktası
m
Şekil 1
A O B
k
Buna göre, bu hareketin frekansını artırmak için,
L I. Deneyi Ay’da yapmak
30°
II. Yayı ortadan ikiye bölüp, cismi parçalardan birinin
Şekil 2 ucuna bağlayarak deneyi tekrar etmek
III. Yaya, aynı özellikte başka bir yayı paralel bağlayıp
mK
Cisimlerin titreşim periyotları eşit olduğuna göre, deneyi tekrar etmek
mL
oranı kaçtır?
1 ñ3 (Sürtünmeler önemsizdir.)
(sin30° = , cos30° = )
2 2 A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
1
A) 4 B) 2 C) ñ2 D) 1 E)
ñ2 D) II ve III E) I, II ve III
3.A 4.A 5.E 6.D
283
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BASİT SARKAÇ
Basit Sarkaç 1. Kütleleri sırasıyla m, 2m, m olan K, L ve M sarkaç küreleri

uzunlukları 2M, M, M olan iplerin ucuna şekildeki gibi
l uzunluğundaki bir ipin ucuna m kütlesi bağlanarak şekildeki
bağlanıyor.
gibi basit sarkaç hazırlanmıştır.
• Periyodu T olan bir basit sarkaçta iki nokta arasında geçen

2æ æ æ
süreler Şekil 1 ve 2’deki gibidir. K L M
m 2m m
a a
Aynı ortamda bulunan bu cisimlerin yaptıkları basit

K L harmonik hareketlerin periyotları TK, TL, TM olduğuna
O göre, bu nicelikler arasındaki ilişki nedir? (Sürtünmeler
Denge
noktası
önemsizdir.)
T T A) TL > TK = TM B) TK > TL = TM
4 4
K' L' C) TL = TM > TK D) TK = TM > TL
O'
T T
4 4 E) TK = TL = TM
Şekil 1
K L
O
M N 2. Yeryüzünde basit harmonik hareket yapan Şekil 1’deki yay
Denge
noktası
sarkacı ile Şekil 2’deki basit sarkacın periyotları sırasıyla
T T T T TY ve TB dir.
6 12 12 6
K' L'
T M' T O' T N' T
æ
6 12 12 6
Şekil 2
m
m
•
a a Şekil 1 Şekil 2

Başka hiçbir değişiklik yapılmadan sistemler çekim
m g ivmesinin daha küçük olduğu bir yere götürülürse TY
ve TB nicelikleri ilk durumuna göre nasıl değişir?
TY TB
Şekildeki basit sarkacın periyodu;
A) Artar Değişmez
l
T = 2r g B) Azalır Azalır
bağıntısıyla hesaplanır. (g: yerçekimi ivmesi) C) Artar Artar
D) Değişmez Artar
• Sarkaçların periyodu, sarkaç küresinin kütlesine ve a
açısına bağlı değildir. E) Değişmez Azalır
1.B 2.D
284
3.
Tanımak
Lazım BASİT SARKAÇ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Şekildeki gibi 250 cm uzunluğundaki ipin ucuna bağlanan 5. Kütlesi m olan sarkaç küresi şekildeki gibi tavanın düşeyi
sarkaç küresi K – L noktaları arasında salınım hareketi ile a açısı yapacak biçimde K – L noktaları arası salınım
yapmaktadır. hareketi yapmaktadır. Bu durumda hareketin genliği d,
periyodu T, kürenin O noktasından geçerken sahip olduğu
hızın büyüklüğü J kadardır.
250 cm
à à
K L
Buna göre, hareketin frekansı kaç s–1 dir? K L

O
(g = 10 m/s2 ve π = 3)
Buna göre, başka bir değişiklik yapılmadan ipin
1 1 1
A) B) C) D) 3 E) 6 düşeyle yaptığı açı 2a yapılırsa, d, T ve J
6 5 3 niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü ilk durumuna
göre artar? (2a < 10°)
A) d ve T B) d ve J C) T ve J
D) Yalnız d E) Yalnız J
4. Boyu 4M, kütlesi m olan basit sarkaç K – L noktaları

arasında, boyu M, kütlesi 4m olan basit sarkaç ise P – S
noktaları arasında basit harmonik hareket yapmaktadır.
6. Kütlesi m olan bir sarkaç küresi K noktasından serbest

æ bırakıldığında O noktasına 2 saniyede geliyor. Sarkaç
4m
küresi O noktasını geçerken P noktasında bir çiviye
4æ takılıyor ve şekildeki gibi hareketine devam ediyor.
P S
R
m 3M
4M
K M N L
O Çivi
P
Cisimler K ve P noktalarından harekete başladıklarına m L

göre, bu andan itibaren 4m kütleli cisim ilk kez R K
noktasına geldiğinde m kütleli cisim nerededir? O
A) K – M arasında B) M noktasında Buna göre, hareketin tamamının periyodu kaç

saniyedir?
C) M – O arasında D) O noktasında
E) O – N arasında A) 9 B) 8 C) 6 D) 4 E) 3
3.C 4.A 5.B 6.C
285
1 BASİT HARMONİK HAREKET
1. Basit harmonik hareket yapan bir cisme etki eden geri 3. Bilgi: İki nokta arasında basit harmonik hareket yapan bir
çağırıcı kuvvetin büyüklüğü arttıkça cisme ait; cisme etki eden geri çağırıcı kuvvetin maksimum değeri,
I. Periyot m: cismin kütlesi
II. Hız w: açısal hız
III. İvme y: genlik
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar? olmak üzere

2
F=m•w •y
Kütlesi 2 kg olan bir cismin, yaptığı basit harmonik
hareketin geri çağırıcı kuvvetinin maksimum değeri
5 N, genliği 0,1 metre olduğuna göre hareketin
periyodu kaç s’dir? (π = 3 alınız.)
A) 0,8 B) 1 C) 1,2 D) 1,4 E) 1,6
2. Sürtünmesiz yatay düzlemde A – D noktaları arasında

4. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda K – L noktaları
basit harmonik hareket yapan bir cismin periyodu 12 s dir.
arasında basit harmonik hareket yapan bir cismin periyodu
Cisim, B noktasından ok yönünde geçtikten 8 s sonra 6 s dir.
harekete ait uzanım ve ivme vektörlerinin yönü
Denge noktası
Yatay
A B O C D
K L
A B
O
Uzanım Vektörü İvme vektörü
Düşey
A) ← ←
B) ← → Buna göre, cismin B noktasından ard arda iki kez
geçişi arasındaki süre en az kaç s dir?
C) → →
(Noktalar arasındaki uzaklıklar eşittir.)
D) → ←
1
E) ← Sıfır A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E)
2
1.B 2.B 3.C 4.C
286
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Kuvvet - uzanım grafiği Şekil 1’deki gibi olan özdeş K ve L 7. Basit harmonik hareket yapan bir cismin uzanımının
yayları Şekil 2’deki gibi bağlanarak uçlarına 4 kg kütleli zamana göre değişimi aşağıdaki gibidir.
cisim asılmıştır. Cisim denge noktasında 10 cm aşağı π
çekilip serbest bırakıldığında basit harmonik hareket x = 3 • sin t (cm)
3
yapmaktadır.
Buna göre, cismin hareketi sırasında kazanacağı en
2
Kuvvet (N) büyük ivme değeri kaç cm/s dir? (π = 3 alınız.)
K L A) 1 B) 3 C) 6 D) 9 E) 18
180
4 kg
Uzanım (cm)
0 10
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre, cismin maksimum hızı kaç m/s dir?

(π = 3 alınız. Sürtünmeler önemsizdir.)
A) 3 B) 4 C) 5 D) 10 E) 15
8. Bir öğrenci, laboratuvar ortamında yaptığı bir deneyde

P noktasından tavana bağladığı m kütleli bir sarkaç
küresine K-L noktaları arasında küçük genlikli salınım
hareketi yaptırıyor.
P
Tavan
6. Kütleleri 4m ve 6m olan K ve L cisimleri ile özdeş

yaylardan kurulan düzenekler Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi
dengededir. Cisimler bir miktar aşağı çekilip
bırakıldığında, periyotları TK ve TL olan basit harmonik K L
hareket yapıyorlar.
X
Y O
Düşey
Buna göre, öğrencinin deney sonunda bulduğu,
I. Kürenin X noktasından geçerken açısal hızı,

4m
K Y noktasındakine göre daha büyüktür.
II. Kürenin Y noktasından geçerken açısal ivmesi,
37°
X noktasındakine göre daha küçüktür.
6m L
III. Kürenin X noktasından geçerken P noktasına göre
torku, Y noktasındakine göre daha büyüktür.
Şekil 1 Şekil 2
sonuçlarından hangileri doğrudur?

TK
Buna göre, oranı kaçtır? (sin37° = 0,6, cos37° = 0,8 (İpin kütlesi önemsizdir.)
TL
alınız.)
A) II ve III B) I ve II C) I ve III
2 1 1
A) 3 B) 2 C) D) E)
3 2 3 D) Yalnız II E) Yalnız III
5.A 6.C 7.B 8.A
287
1. Genliği r olacak şekilde basit harmonik hareket yapan bir 3. K – L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan bir
cismin hızının konumuna bağlı değişim grafiği şekildeki cisim K noktasından N noktasına 4 s de gelmektedir.
gibidir.
Hız
K M O N L
J
Noktalar arası uzaklıklar eşit ve 2 cm olduğuna göre,

cismin M noktasındaki ivme büyüklüğü kaç cm/s2 dir?
Konum (π = 3 alınız.)
–r 0 +r
A) 0,25 B) 0,50 C) 0,75 D) 1 E) 2

Buna göre, grafikteki r ve ϑ bilinenleriyle cisme ait;
I. frekans
II. maksimum ivme
III. maksimum kuvvet
niceliklerinden hangileri bulunabilir?

(p = 3 alınız)
4. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda uzunluğu

60 cm olan bir ipin ucuna bağlı cisim, asansör içinde basit
harmonik hareket yaparken asansör yukarı yönde 5 m/s2
ivmeyle hızlanıyor.
à
2. Basit harmonik hareket yapan bir cisimle ilgili,
cm
60
I. Cisme etki eden geri çağırıcı kuvvet denge

konumundan uzaklaştıkça artar.
II. Cisim, hareketi boyunca düzgün doğrusal hareket
yapar.
III. Hareket boyunca cismin hız vektörü ile ivme
vektörü birbirine zıttır.

Buna göre, hareketin periyodu kaç saniyedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (g = 10 m\S2 ve π = 3 alınız.)
D) I ve III E) II ve III A) 0,4 B) 0,6 C) 0,8 D) 1 E) 1,2
1.C 2.A 3.B 4.E
288
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Kütlesi 2 kg olan bir cisim doğal halindeki boyu 50 cm 7. Kütlesi m olan şekildeki sarkaç küresi, K – L noktaları
olan bir yayın ucuna bağlandığında şekildeki gibi dengede arasında basit harmonik hareket yapmaktadır.
kalıyor.
à à
1
m
et
re
m
2 kg
K L
O
53°
Yatay Buna göre, sarkaç küresine, O ve L noktalarında etki
eden geri çağırıcı kuvvetler aşağıdakilerden
Cisim, denge konumundan 10 cm aşağı çekilip hangisinde doğru olarak verilmiştir?
serbest bırakıldığında yaptığı basit harmonik (Sürtünmeler önemsizdir.)
hareketin maksimum hızı kaç cm/s olur?
O noktası L noktası
(π = 3, g = 10 m/s2, sin53° = 0,8, cos53° = 0,6 alınız.)
A) 0 mgcosa
A) 10 B) 15 C) 30 D) 40 E) 60
B) mg 0
C) mg mgsina
D) mgsina mgcosa
E) 0 mgsina
6. Esnek bir yayın ucunda basit harmonik hareket yapan

2 kg kütleli bir cisme etkiyen kuvvetin uzanıma bağlı
Kuvvet (N)
20
8. Sürtünmelerin ihmal edildiği ve yer çekim ivmesinin
10
10 m/s2 olarak kabul edildiği ortamda, bir ucu tavana
Uzanım (cm) sabitlenmiş olan esnek yayın diğer ucuna 2 kg kütleli
0
–10 noktasal bir cisim asılarak düşey doğrultuda basit
harmonik hareket yapması sağlanıyor. Cismin titreşim
ÇIKMIŞ SORU
periyodunun, basit harmonik hareket yapan 1 m

–20
uzunluğundaki bir basit sarkacın salınım periyoduna eşit
olması isteniyor.
Buna göre, yayın esneklik sabiti kaç N/m olmalıdır?

Buna göre, cismin yaptığı hareketin frekansı kaç s–1
dir? (π = 3 alınız.) A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
3 5 2 3 AYT - 2018
A) 2 B) C) D) E)
2 3 3 5
5.D 6.C 7.E 8.B
289
1. Bilgi: Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay bir düzlemde iki 3. İp boyları eşit olan m ve 4m kütleli basit sarkaçlar
nokta arasında basit harmonik hareket yapan bir cismin şekildeki konumlardan serbest bırakılarak basit harmonik
maksimum ivmesi, harekete başlatılıyor.
a = w2 . d
à
maksimum hızı, àà à
ϑ=w.d 4m
bağıntılarıyla hesaplanır.
m
(d: hareketin genliği) O
Düşey
Buna göre, cismin frekansı aşağıdaki bağıntılardan
hangisi ile hesaplanır? Buna göre, sarkaçlara ait;
a 2π a I. Periyot
A) B) C)
π.ϑ J 2π.ϑ II. O noktasındaki hız
III. O noktasına gelme süresi
2πa
D) 2πϑa E)
J niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü eşittir? (a = 1° dir.)
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda özdeş yaylara

bağlı Şekil 1 ve Şekil 2’deki K ve L cisimleri, eşit frekansta
basit harmonik hareket yapmaktadır.
4. Özdeş yaylarla hazırlanmış Şekil 1 ve Şekil 2’deki yay
sarkaçlarının uçlarına m ve m kütleli K ve L cisimleri
K L
asıldığında yaylardaki uzama miktarları eşit olmaktadır.
K L
Yatay
Düşey
Şekil 1 Şekil 2 mL L
Buna göre, K ve L cisimlerine ait;

Şekil 2
mK
I. Kütle K
II. En büyük hız Şekil 1

III. En büyük net kuvvet
Cisimler bir miktar aşağı çekilip serbest bırakıldığında
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü kesinlikle cisimlerin yaptığı basit harmonik hareketlerin
eşittir? TK
periyotlarının oranı kaçtır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II TL
1 1 1
D) II ve III E) I ve III A) B) C) D) ñ3 E) 9
9 6 3
1.C 2.A 3.C 4.D
290
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda Şekil 1 ve 7. İki nokta arasında basit harmonik hareket yapan bir
Şekil 2’deki K ve L sarkaç küreleri sabit iki nokta arasında cismin bir periyotluk zaman içerisinde ortalama sürati
periyotları eşit olacak şekilde basit harmonik hareket 10 cm/s dir.
yapmaktadır.
Hareketin genliği 10 cm olduğuna göre; cisim,
hareketin uç noktasından denge noktasına kaç s’de
à1 à2 gelir?
A) 0,25 B) 0,50 C) 1 D) 1,50 E) 2

K L
Düşey Düşey
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre,
I. a ve a açıları eşittir.
1 2
II. K ve L sarkaç kürelerinin kütleleri eşittir.
III. Yapılan hareketlerin frekansları eşittir.
IV. K ve L sarkaç kürelerinin bağlı olduğu iplerin boyları
eşittir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (Ölçümler

aynı ortamda yapılmaktadır.)
D) II ve IV E) III ve IV
8. Basit harmonik hareket yapan bir cismin konum-zaman
grafiği şekilde verilmiştir.
x (cm)
8
6 9 12
t (s)
0 3 15 18
–8
6. Özdeş K, L ve M sarkaçlı duvar saatleri; Yerküre’nin Cismin hareketi ile ilgili,

merkezinden sırasıyla r, 2r ve 3r uzaklığındaki noktalarda
çalıştırıldıklarında yaptıkları salınım hareketlerinin I. Hareketin periyodu 12 s’dir.
frekansları fK, fL ve fM olmaktadır.
II. Hareketin genliği 16 cm’dir.
ÇIKMIŞ SORU
Buna göre, K, L ve M sarkaçlarının salınım frekansları;

fK, fL ve fM arasındaki ilişki nedir? III. Cisim 6. saniyede denge konumundadır.

(Yerküre’nin, yarıçapı r olan homojen yapıya sahip bir
küre olduğunu varsayınız.) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A) fK > fL > fM B) fK = fL = fM C) fM > fL > fK D) I ve III E) I, II ve III

AYT - 2021
D) fM > fK = fL E) fM > fK > fL
5.E 6.A 7.C 8.D
291
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda yalıtkan yatay 2. Genliği r, periyodu T, maksimum ivme büyüklüğü
zemin üzerinde bulunan +q yüklü iki cisim şekildeki
a olacak şekilde basit harmonik hareket yapan bir
konumlarda hareketsiz durmaktadır. Kütlesi m olan –q
T
yüklü başka bir cisim K noktasından serbest bırakıldığında cismin, denge konumundan geçtikten süre sonra
12
K – L noktaları arasında basit harmonik hareket
uzanımının ve ivmesinin büyüklükleri için ne
yapmaktadır.
söylenebilir?
K –q
m
Uzanım İvme büyüklüğü
+q +q
O A) r\Ş 2a
x x
B) r\Ş a\Ş
L
C) 0 0
Buna göre, – q yüklü cismin maksimum ivmesinin D) r a\Ş

büyüklüğünü artırmak için,
E) 0 a
I. +q yüklü cisimleri O noktasına eşit miktarda
yaklaştırmak
II. m kütlesini artırmak
III. +q yüklü cisimlerin yük miktarlarını aynı oranda
artırmak
(K - O arası uzaklık x mesafesine göre çok küçüktür. Kütle
çekim alanı önemsizdir.)
3. Bir öğrenci, iki nokta arasında basit harmonik hareket
yapan bir cismin hareketinin uç noktalardaki hızının değeri
sıfır olmasına rağmen ivmesinin maksimum değerde
olmasına şaşırıp bu durumun nedenini öğretmenine
sormuştur.
Buna göre; bu durumu öğrencisine açıklamak için

öğretmenden,
I. Uç noktalarda cisme etki eden kuvvet

maksimumdur.
II. Uç noktalarda hızın sıfır olması anlıktır, cisim bu
noktada bir anlık durup yön değiştirmiştir.
III. Cismin kütlesi çok küçüktür.
ile verilen açıklamalardan hangisini yapması beklenir?
1.C 2.B 3.C
292
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
4. Özdeş K ve L yaylarının ucuna bağlanmış A ve B cisimleri 6. Parklarda kullanılan şekildeki çöp kutusu denge
sürtünmesiz yatay düzlemde eşit genlikli basit harmonik konumundan bir miktar yukarı itilip serbest bırakıldığında
hareket yapmaktadır. Cisimler denge konumlarından üzerinde bulunan bir noktanın izdüşümü, A - D noktaları
geçtikten t süre sonra K yayında depolanan potansiyel arasında küçük genlikli salınım hareketi yapıyor.
enerji ilk kez maksimum, L yayında depolanan potansiyel
enerji ise ikinci kez maksimum olmaktadır.
Çöp kutusu
K L
A B
Yatay Yatay
Buna göre, A ve B cisimlerinin yaptığı hareketlerin

TA
periyotlarının oranı kaçtır?
TB
A B O C D
1 1 Denge
A) 4 B) 3 C) 2 D) E)
2 3 noktası
Buna göre; izdüşümün
I. O noktasından geçerken hızının büyüklüğü, B

noktasındakinin iki katına eşittir.
II. D noktasındaki ivmesinin büyüklüğü, C
noktasındakinin iki katına eşittir.
III. A - O arasını alma süresi, O - C arasını alma
süresinin üç katına eşittir.

(Noktalar arasındaki uzaklıklar eşittir.)

5. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde, bir ucu sabit olan
yayın diğer ucuna bağlanan cisim basit harmonik D) II ve III E) I, II ve III
hareket yapmaktadır.
Buna göre bu cisim için,
I. Süratinin en düşük olduğu anda ivmesi en büyük

değerini alır.
II. Süratinin en düşük olduğu anda yayın esneklik

potansiyel enerjisi en küçük değerini alır.
III. Yayın cisme uyguladığı kuvvet hareket boyunca

ÇIKMIŞ SORU
cismin hızı ile ters yönlüdür.

AYT - 2022
4.B 5.A 6.D
293
1. Basit harmonik hareket yapan bir cismin, hareketinin

herhangi bir anında genlik ve uzanımı ile ilgili,
I. Genliği, uzanımından büyüktür. 3. Sürtünmesiz yatay düzlemde bir ipin ucuna bağlı
düzgün çembersel hareket yapan bir cam bilye ile bir
II. Genliği, uzanımına eşittir. yayın ucuna bağlı basit harmonik hareket yapan bir
III. Genliği, uzanımından küçüktür. demir bilyenin hareketleri karşılaştırılmaktadır. Her iki
bilye de periyodik hareket yapmaktadır.
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? Buna göre bu iki bilyenin,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Süratleri daima sabittir.

II. İvmeleri daima hıza diktir.
ÇIKMIŞ SORU
D) I ve III E) II ve III III. Bir periyotluk zamanda net kuvvetin bilyeler
üzerine yaptığı iş sıfırdır.
AYT - 2023
4. Uzunluğu 3L olan bir yayın ucuna bağlı m kütleli bir cisim,

Şekil 1’deki gibi basit harmonik hareket yaparken frekansı
f olmaktadır. Daha sonra yay üç eşit parçaya bölünüp
uçlarına aynı cisim tekrar bağlanarak Şekil 2’deki sistem
2. K ve L yaylarının kuvvet - uzama grafikleri Şekil 1 ve
oluşturuluyor.
Şekil 2’deki gibidir.
Kuvvet (N) Kuvvet (N)

160 K 480 L
L L L
80 240 3L
Uzama (m) Uzama (m)

0 0 m
1 2 2 4
Şekil 1 Şekil 2
m
Buna göre, kütlesi 3 kg olan bir cisme, düşey Şekil 1 Şekil 2

düzlemde K ve L yayları birlikte kullanılarak yaptırılan
basit harmonik hareketin frekansının en küçük değeri Buna göre, Şekil 2’deki sistemin yaptığı basit
kaç s–1 dir? (π = 3 alınız.) harmonik hareketin frekansı kaç f’dir?
1 1
A) 3 B) 2 C) 3/2 D) 1 E) 2/3 A) 9 B) 3 C) 1 D) E)
3 9
1.C 2.E 3.C 4.B
294
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Sürtünmesiz yatay düzlemde esnek bir yayın ucuna bağlı 7. Yüklü ve iletken K ve L cisimlerinin yük miktarları sırasıyla
olarak basit harmonik hareket yapan bir cismin bir +q ve – q dur. Cisimler bir yay ve bir ipin ucuna
periyotluk süre içinde sürati iki kez sıfır olmaktadır. Şekil 1’deki gibi bağlanarak cisimlere basit harmonik
hareket yaptırılıyor.
Buna göre, bu anlardan birinde,
I. yayın cisme uyguladığı kuvvet

II. cismin momentumu
III. hareketin uzanımı –q
K +q L K L
niceliklerinden hangilerinin de büyüklüğü sıfırdır?
ÂE
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre, cisimler Şekil 2’deki gibi düzgün elektrik
D) Yalnız III E) II ve III alan bölgesine konulursa yapılan hareketlerin
periyotları ilk durumuna göre nasıl değişir?
K’nin periyodu L’nin periyodu

B) Artar Artar
C) Değişmez Azalır
D) Azalır Azalır
E) Azalır Artar
6. Şekildeki sarkaçlı bir duvar saatinin sarkaç boyu 8. Bilgi: Dünya etrafında farklı yörüngelerde düzgün
9 cm dir. çembersel hareket yapan iki uzay aracından K’nin çizgisel
hızı L ninkinden büyüktür.
Bu iki uzay aracında özdeş basit sarkaçların yaptığı

12 hareketlerin periyotları TK ve TL; maksimum geri çağırıcı
9 3
kuvvetlerinin büyüklükleri FK ve FL olmaktadır.
6
Sarkaçların salınım genlikleri eşit olduğuna göre,
TK, TL ve FK, FL nicelikleri arasındaki ilişki nedir?
cm
9
A) TK = TL, FK = FL
B) TK = TL, FK > FL
C) TK > TL, FL > FK

Buna göre, saatin sarkaç boyu 16 cm yapılırsa duvar
saati 1 günde kaç saat geri kalır? D) TL > TK, FK > FL
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 E) TL > TK, FK = FL
5.B 6.D 7.C 8.D
295
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda bulunan esnek 3. P – R noktaları arasında basit harmonik hareket yapan bir
yay, ucuna bağlı 2 kg kütleli cisimlerle şekildeki gibi doğal cismin M – O, N – S ve S – R noktaları aralıklarındaki
halinde durmaktadır. Cisimler oklar yönünde bir miktar ortalama süratleri sırasıyla J1, J2, J3 tür.
hareket ettirilip serbest bırakıldığında basit harmonik
Denge
hareket yapmaya başlamaktadır. noktası
2 kg 2 kg
P L M O N S R
Yatay
Yapılan basit harmonik hareketin periyodu 0,4 s Buna göre, J1, J2, J3 nicelikleri arasındaki ilişki
olduğuna göre, yayın doğal halindeki esneklik sabiti nedir? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
N
kaç dir? (π = 3 alınız.)
m A) J2 > J3 > J1 B) J2 > J1 > J3
A) 100 B) 225 C) 450 D) 600 E) 900 C) J1 = J2 = J3 D) J3 > J2 > J1
E) J1 > J2 > J3
4. Özdeş yaylar ve özdeş K, L cisimleri ile oluşturulmuş

şekildeki yay sarkaçları denge konumundan sırasıyla
2. Hava sürtünmesinin ihmal edildiği bir ortamda bir ipin
2r ve r kadar çekilip serbest bırakılıyor. Cisimlerin yaptığı
ucuna bağlanmış noktasal bir hedef A ve C noktaları
arasında basit harmonik hareket yapmaktadır. Hedef A titreşim hareketinin periyotları TK ve TL, cisimlerin hareket
noktasından harekete başladığı anda bir okçu şekildeki sırasında kazandıkları maksimum hızların büyüklüğü
oku yere paralel 50 m/s’lik sabit hızla fırlattığında ok, ϑ ve ϑ dir.
hedefi 100 m uzaktaki B noktasından ilk kez geçerken K L
vurmaktadır.
Denge
r Çizgisi
2r
L
K
Buna göre TK, TL ve ϑK, ϑL nicelikleri arasındaki ilişki

nedir? (Sürtünmeler ihmal edilmiştir.)
ÇIKMIŞ SORU
A) TK > TL , ϑK > ϑL
B) TK > TL , ϑK = ϑL
B noktası denge noktası olduğuna göre hedefin
salınım periyodu kaç saniyedir? C) TL > TK , ϑK > ϑL
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
D) TK = TL , ϑK = ϑL
AYT - 2023
E) T =T ,ϑ >ϑ
K L K L
1.B 2.D 3.E 4.E
296
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Şekildeki basit sarkaç K – L noktaları arasında basit 7. Bir fizik öğretmeni “Basit harmonik hareket” ünitesini
harmonik hareket yapmaktadır. Cismin K den M ye ve O öğrencilerine anlatırken aşağıdaki şekli tahtaya çiziyor.
dan N ye gelme süreleri sırasıyla t1, t2; cisim K ve N
noktalarından geçerken ipte oluşan gerilme kuvvetlerinin
büyüklükleri sırasıyla T ve T dir. à à
K N
p
ÂA
ÂC
Denge
noktası ÂB
K L
M N
O Buna göre, öğretmenin çizdiği şekilde ÂA ve ÂB
vektörleri, harekete ait hangi kuvveti anlatıyor
Buna göre t1, t2 ve TK, TN nicelikleri arasındaki ilişki
olabilir? (a < 5°)
nedir? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
ÂA vektörü ÂB vektörü
A) t1 > t2 , TN > TK
İpte oluşan gerilme
A) Geri Çağırıcı Kuvvet
B) t1 > t2 , TK > TN kuvveti
C) t2 > t1 , TN > TK B) Ağırlık Geri Çağırıcı Kuvvet
D) t2 > t1 , TK > TN C) Geri Çağırıcı Kuvvet Ağırlık
E) t1 = t2 , TK = TN D) Ağırlık İpte oluşan gerilme kuvveti
E) Geri Çağırıcı Kuvvet İpte oluşan gerilme kuvveti
8. K - L noktaları arasında basit harmonik hareket yapan

6. Dünya’daki periyotları T saniye olan bir yaylı sarkaç ile bir A ve B cisimleri şekildeki konumlardan oklar yönünde
basit sarkaç Mars gezegenine götürülüyor. geçerken A cisminin ivmesinin büyüklüğü a, B
cismine göre ivmesinin büyüklüğü 3a’dır.
Buna göre, yaylı sarkaç ve basit sarkacın
periyotlarının değişimi için ne söylenebilir? (Mars’taki Denge
çekim ivmesi Dünya’dakine göre daha küçüktür.) ok noktası
K A O L
Yaylı Sarkaç Basit Sarkaç B
A) Artar Değişmez ok
B) Değişmez Artar T
A
C) Değişmez Azalır Cisimlerin periyotları TA ve TB olduğuna göre,
T
B
D) Azalır Azalır oranı kaçtır? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
A) 8 B) 4 C) 2 D) 1 E) 1/2
5.A 6.B 7.C 8.C
297
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 BASİT HARMONİK HAREKET
1. Aşağıda günlük hayatta kullanılan bazı aletler verilmiştir. 3. Bir araç motorunun pistonu, frekansı f, genliği d olan basit
harmonik hareket yapmaktadır.
I. Lunaparkta çalıştırılan bir gondol
Buna göre, f ve d bilinenleri ile pistona ait;
II. Çembersel pistte dönen bir otomobil
III. Hareket eden bir trenin bir tekerleğinin hareketi I. Hareketi sırasında kazandığı en büyük sürat
II. Periyot
Buna göre, bu aletlerden hangilerinin yaptığı hareket
basit harmonik harekete örnek olarak gösterilebilir? III. Hareketi sırasında üzerine etki eden en büyük
kuvvet
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü hesaplanabilir?
(p = 3 alınız.)
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir yerde bungee jumping 4. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortama konulan
yapan bir sporcu hareketinin en alt noktasına şekildeki şekildeki hacıyatmaz, A noktasına kadar yatırılıp serbest
anda ulaşmıştır. bırakıldığında baş kısmındaki bir nokta A - D noktaları
arasında basit harmonik hareket yapmaya başlıyor.
Düşey
O
B C
A D
Yer (yatay)
Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğuna göre, noktanın

hareketi ile ilgili,
Buna göre, bu anda
I. O - D arasını alma süresi, B - O arasını alma
I. Sporcuya etki eden geri çağırıcı kuvvet süresinden büyüktür.
maksimumdur. II. D noktasındaki ivmesi sıfırdır.
II. Sporcunun hızı sıfırdır. III. A - B arasındaki ortalama sürati, O - C arasındaki
III. Sporcunun ivmesi sıfırdır. ortalama süratinden küçüktür.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1.A 2.B 3.B 4.C
298
298
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan O merkezli küresel bir rayın 6. Meliha, evinin duvarında asılı olan sarkaçlı saat ile kolunda
K noktasından kendini serbest bırakan 30 kg kütleli bir takılı olan dijital saate baktığında, sarkaçlı saatin geri
kaykaycı, K - L noktaları arasında sürekli salınım hareketi kaldığını gözlemliyor.
yapıyor.
12
K L
9 3
Buna göre, kaykaycının kütlesi 20 kg olsaydı,

Sarkaçlı saat Kol saati
hareketine ait;
I. Frekans Buna göre sarkaçlı saatin doğru zamanı göstermesi

için,
II. L noktasındaki ivme
III. P noktasındaki hız I. Sarkacın boyunu uzatmak
II. Sarkacın boyunu kısaltmak
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişmezdi?
III. Sarkaç küresinin kütlesini arttırmak
(Hareket sırasında kaykaycının vücut şekli değişmiyor.)
7. Şekildeki sarkaçlı saat 8:00 gösterdiği anda sarkacının

boyu onaltıda birine düşürülüyor.
12
11 1
10 2
9 3
8 4
7 5
6
Sarkaçlı saat
Buna göre, bu andan itibaren 3 saat sonra sarkaçlı

saat kaçı gösterir?
A) 6:45 B) 8:30 C) 11:00
D) 8:00 E) 8:45
5.E 6.B 7.D
299
299
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli düzgün bir çubuğa 3. Kütlesi m olan küp şeklindeki bir dolap, yay sabitleri k olan
esneklik sabitleri 200 N/m olan özdeş iki yay şekildeki gibi özdeş dört yayın üzerinde şekildeki gibi dengededir.
bağlanmıştır. Çubuk, orta noktasından tavana asılı olup m
dengededir.
m = 1 kg
ip
Yer (yatay)
Yer (yatay)
Dolap, aşağı doğru bir miktar bastırılıp serbest
Çubuğun bir ucuna kütlesi 1 kg olan bir cisim bırakılırsa yapacağı basit harmonik hareketin periyodu
şekildeki gibi yerleştirilip serbest bırakılırsa yapılan aşağıda verilen bağıntılardan hangisiyle hesaplanır?
basit harmonik hareketin perdiyodu kaç saniye olur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
(π = 3 alınız, ip ve yaylar düşey konumlarını değiştirmiyor.) m 4m
A) 2r B) 2r
k k
A) 0,1 B) 0,3 C) 0,6 D) 1 E) 1,2
2m m
C) 2r D) 2r
k 4k
m
E) 2r
2k
2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan düzeneğin yalnız taralı

bölümü sürtünmelidir. Yerden h kadar yükseklikteki
K noktasından serbest bırakılan m kütleli bir cisim yaya 4. Basit harmonik hareket yapan bir cismin hareketine ait
çarpıp yapışarak basit harmonik hareket yapmaya başlıyor. bazı değişkenler aşağıdaki gibi verilmiştir.
m y: Genlik
a: Maksimum ivme
h
F: Maksimum geri çağırıcı kuvvet
T: Periyod
Yatay (yer) Hız
Buna göre, yapılan basit harmonik hareket ile ilgili; J

3T
I. m artarsa, hareketin periyodu artar. 4
0 Zaman
T T T
II. h artarsa basit harmonik hareketin geri çağırıcı
4 2
kuvvetinin en büyük değeri artar.
–J
III. Taralı bölümün sürtünme katsayısı artarsa hareketin
periyodu azalır.
Bu cismin hız - zaman grafiği şekildeki gibi olduğuna
yargılarından hangileri doğrudur? göre, taralı bölgenin alanı aşağıdakilerden hangisine
eşittir?
y a
A) B) 2a C) 2F D) 2y E)
D) II ve III E) I, II ve III 2 2
1.B 2.B 3.D 4.D
300
DALGA MEKANİĞİ
ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ ve

R ADYOAKTİVİTE
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR SU DALGALARINDA KIRINIM ve GİRİŞİM
Su Dalgalarında Kırınım 1. Su derinliği sabit olan bir dalga leğeninde yarık genişliği w
• Derinliği her yerinde aynı olan bir su dalgası leğeninde, olan bir engele gelen düzlemsel dalgaların izlediği yol
dalga boyu λ olan doğrusal su dalgalarının, yarık genişliği w şekildeki gibidir.
olan iki engelin arasından geçerken uğradığı kırınım şekilde
gösterilmiştir. Engel
Z
Dalga kaynağı
Z
Engel
Su Su
O Buna göre,
Su leğeni
I. yarık genişliğini azaltmak
• Kırınımın gerçekleşme şartı;
II. dalga boyunu artırmak
λ ≥ w’dır.
III. dalgaların genliğini artırmak
• Kaynağın frekansının azalması ya da dalga leğenine su
eklemek, kırınımı artırır. işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa kırınım
gerçekleşebilir?
Su Dalgalarında Girişim
Derinliği her yerinde sabit olan bir su leğeninde aynı fazlı ve A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
frekansları eşit özdeş iki kaynaktan çıkan dalgalar
karşılaştıklarında dalganın birbirini güçlendirmesi veya D) II ve III E) I, II ve III
sönümlemesi olayına girişim denir. Şekildeki girişim deseninde
düz çizgiler dalga tepelerini kesikli çizgiler dalga çukurlarını
göstermektedir.
Merkez 2. Su derinliği sabit bir su dalgası leğeni ve yarık genişliği w
1.d.ç Doğrusu 1.d.ç
1.d.k 1.d.k olan bir engelin kullanıldığı bir kırınım deneyinde, dalga
2.d.ç 2.d.ç
2.d.k 2.d.k boyu λ olan düzlemsel dalgalar şekildeki gibi kırınıma
A
uğramadan yoluna devam ediyor.
B
Engel
K1 K2
: Düğüm çizgisi Engel
Su Su
: Dalga katarı
Buna göre,
Buna göre;
I. leğene biraz daha su eklemek
• A noktası: Tepe + çukur → Düğüm çizgisi üzerindedir.
II. kaynağın frekansını artırmak
B noktası: Çukur + çukur → Dalga katarı üzerindedir.
III. kaynağın periyodunu artırmak
• Desen üzerindeki bir noktanın kaynaklara olan uzaklıkları
eylemlerinden hangileri tek başına yapılırsa kırınım
farkı (DS) olmak üzere,
gerçekleşebilir?
DS = d n - n • m ise, o nokta düğüm çizgisi üzerinde,
1
2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
DS = n • λ ise, o nokta dalga katarı üzerindedir.
1.B 2.E
302
1.
Tanımak
Lazım SU DALGALARINDA KIRINIM ve GİRİŞİM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Derinliği her yerde aynı olan bir su leğeninde, özdeş ve 5. Su derinliğinin her yerinde aynı olduğu bir dalga leğeninde
aynı fazlı olan noktasal K1 ve K2 kaynakları ile şekildeki aynı fazda çalışan özdeş iki kaynak ile girişim deseni
gibi girişim deseni oluşturuluyor. oluşturuluyor.
Buna göre,
A B I. leğendeki su derinliğini azaltmak

II. kaynakları birbirinden uzaklaştırmak
III. kaynakların frekansını azaltmak
K1 C K2
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa, desende
gözlenen dalga katarlarının sayısı artabilir?
Kesikli çizgiler dalga çukurlarını, koyu çizgiler dalga
tepelerini gösterdiğine göre, D) II ve III E) I, II ve III
I. A noktası katar çizgisi üzerindedir.

II. B noktası düğüm çizgisi üzerindedir.
III. C noktası 1. düğüm çizgisi üzerindedir.
6. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde özdeş ve

aynı fazlı iki noktasal kaynak kullanılarak yapılan bir girişim
deneyine ait aşağıda verilen nicelikler bilinmektedir.
4. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde aynı fazlı d : kaynaklar arası uzaklık
ve özdeş K1 ve K2 kaynakları ile oluşturulan girişim ϑ : dalgaların yayılma hızı
desenindeki P noktası 2. düğüm çizgisi üzerindedir. f : kaynakların titreşim frekansı
Merkez Doğrusu Buna göre; yapılan deneyde,

P 2.d.ç
I. Ardışık iki dalga katarı arası en küçük uzaklık
II. Desende gözlenen düğüm çizgilerinin sayısı
III. Sıfırıncı dalga katarının kaynaklardan birine olan en
K1 K2 küçük uzaklığı
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?

|K1P| = 30 cm, |K2P| = 24 cm olduğuna göre, dalgaların
dalga boyu kaç cm’dir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
3.C 4.D 5.B 6.E
303
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ÇİFT YARIKTA GİRİŞİM ve TEK YARIKTA KIRINIM
Saçak Genişliği 1. Çift yarıkla yapılan girişim deneyinde, ekranda oluşan

Çift yarıkta girişim (Young Deneyi) ve tek yarıkta kırınım ardışık iki aydınlık çizgi arasındaki uzaklığa saçak genişliği
deneylerinde saçak genişliği, perdede oluşan ardışık iki aydınlık denir.
veya karanlık saçak arası uzaklığa eşittir. Buna göre, saçak genişliği;
(DX: saçak genişliği)
I. ışığın şiddeti,
II. ışığın dalga boyu,
K2
Işık III. yarıklar arası uzaklık
A1
K1 niceliklerinden hangilerinin değişiminden etkilenmez?
K1
d A0
K2 K1
A1 D) I ve II E) I ve III
O L
K2
fant Perde
L•m
DX = 'dir.
d
K2
Işık A1 2. Karanlık bir odada tek dalga boylu mavi ışık kullanılarak
K1 yapılan çift yarıkta girişim deneyinde ekran üzerinde
K1 oluşan girişim deseni şekildeki gibidir.
Z A0
K2
d1
K1
A1
O
L
K2
Mavi
fant Perde Işık
L•m d2
DX = w 'dir.
d3
fant
Girişim ve Kırınım Deneylerinin Özellikleri Perde
• Çift yarıkta merkezi aydınlık saçağın genişliği ile diğer Buna göre, d1, d2 ve d3 uzunlukları ile ilgili,
saçakların genişlikleri birbirine eşit iken tek yarıkta merkezi
aydınlık saçağın genişliği diğer saçakların genişliğinin iki I. d1 = d2
katına eşittir.
II. d1 > d3
• Işık kaynağı yarıklar düzlemine bir miktar yaklaşırsa aydınlık III. d2 > d3
saçakların parlaklığı artarken, saçak genişliği değişmez.
• Yarıklardan birinin önüne saydam olan bir cisim yerleştirilirse (Noktalı çizgiler, saçakların orta noktalarından
merkezi aydınlık saçak, önüne cisim konulan tarafa doğru geçmektedir.)
kayarken, saçak genişliği değişmez.
• Yarıklar düzlemi ile perde arasına sıvı doldurulursa saçak
genişliği azalır. D) II ve III E) I, II ve III
1.A 2.E
304
2.
Tanımak
Lazım ÇİFT YARIKTA GİRİŞİM ve TEK YARIKTA KIRINIM KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Tek renkli ışık kullanılarak yapılan bir Young 5. Karanlık bir odada tek dalga boylu yeşil ışık kullanılarak
deneyinde, ışık kaynağı yarık düzlemine bir miktar yapılan tek yarıkta kırınım deneyinde ekranda oluşan
yaklaştırılırsa, desen şekildeki gibidir.
I. Aydınlık saçağın parlaklığı artar.

II. Saçak genişliği azalır.
III. Aydınlık saçakların yeri değişmez.

d
Buna göre, d uzaklığının daha büyük olması için,
I. yarık düzlemi ile ekran arası uzaklık
II. ışığın frekansı
III. yarık genişliği
niceliklerinden hangileri tek başına arttırılabilir?

(Noktalı çizgiler, saçakların ortalarını göstermektedir.)
4. Tek yarıkta kırınım deneyinde, ekran üzerinde oluşan

aydınlık bölgelerin ışık şiddeti - açısal pozisyon grafiği
şekildeki gibi verilmiştir.
Işık şiddeti
açısal
X1 6. Tek yarıkta yapılan kırınım deneyinde ekran üzerindeki bir
X2 pozisyon
−Q +Q P noktası n. aydınlık saçak üzerindedir.
0 Q1 Q2 Q3
Buna göre, aynı P noktasının n. karanlık saçak
Buna göre, üzerinde olması için;
I. Merkezi aydınlık saçaktaki ışık şiddeti en büyüktür. I. Işık kaynağını yarık düzlemine yaklaştırma
II. X ışık şiddeti, X den büyüktür. II. Ekran ile yarık düzlemi arasındaki saydam ortamın
1 2
III. Merkezi aydınlık saçaktan uzaklaştıkça, aydınlık kırıcılık indisini azaltma
saçakların parlaklığı azalır. III. Dalga boyu daha büyük ışık kullanma
yargılarından hangileri doğrudur? eylemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
3.C 4.E 5.A 6.D
305
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ELEKTROMANYETİK DALGALAR ve DOPPLER OLAYI
Elektromanyetik Dalgaların Özellikleri 1. Elektromanyetik dalgaların özellikleri ile ilgili,

• Elektromanyetik dalgalar yüklü cisimlerin ivmeli hareketleri
I. Enine dalgadır.
sonucu oluşur.
II. Boşlukta ışık hızı ile yayılırlar.
• Dalgaları oluşturan elektrik ve manyetik alan bileşenleri ve
III. Elektrik ve manyetik alandan etkilenmezler.
dalgaların yayılma doğrultusu birbirine diktir. Bu niceliklerin
yönü sağ el kuralına göre bulunur. IV. Yüksüzdürler.

ÂE
Sağ elin dört parmağı, A) I ve II B) II ve IV C) I, III ve IV

elektrik alan vektörünü,
avuç içi, manyetik alan D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
Âc vektörünü, baş parmak,
ÂB ışık hızını gösterir.
E=c•B
• Enine dalgalardır ve yayılmaları için ortama ihtiyaç yoktur.
• Yüksüz oldukları için elektrik ve manyetik alanlardan

etkilenmezler.
• Yansıma, kırılma, girişim, kırınım olaylarını

gerçekleştirebilirler.
• Doğrular boyunca, boşlukta ışık hızıyla yayılırlar.
• Polarize edilebilirler.
Elektromanyetik Spektrum
Elektromanyetik dalgalar, frekansına bakılarak küçükten büyüğe
şu şekilde sıralanır. Radyo dalgaları, mikro dalgalar, kızılötesi
dalgalar, görünür ışık, morötesi dalgalar, X - ışınları, gama
ışınları.
Ses ve Işıkta Doppler Olayı

Dalga kaynağının hareketinden dolayı dalga boyunda veya
frekansında değişim oluşmasına doppler olayı denir.
Şekildeki ambulans siren çalarak A noktasına doğru
ilerlediğinde, A’dan işitilen sesin frekansı daha yüksek, B’den
işitilenin ise daha düşüktür. 2. Elektromanyetik dalga spektrumunda yer alan radyo
dalgaları, morötesi ışın ve gama ışınları ile ilgili,
I. Gama ışınlarının enerjisi, radyo dalgalarının

v
B
AMBULANS
A enerjilerinden büyüktür.
II. Morötesi ışınların frekansı, radyo dalgalarının
frekansından büyüktür.
III. Morötesi ışınların dalga boyu, gama ışınlarının dalga
Dünya’ya yaklaşan gök cisminden gelen ışınların frekansı, boyundan küçüktür.
normalden daha yüksektir.
Dünya
Gök cismi
1.E 2.B
306
3.
Tanımak
Lazım ELEKTROMANYETİK DALGALAR ve DOPPLER OLAYI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. +x yönünde ilerleyen bir elektromanyetik dalgaya eşlik 5. Günlük hayatta karşılaştığımız bazı olaylar aşağıdaki gibi
eden manyetik alan vektörü şekildeki gibi +y yönündedir. ifade edilmiştir.
+y I. Polislerin, radar cihazı kullanarak, hız ihlali yapan
araçları tespit etmesi
ÂB
II. Uçak radarı kullanılarak, uçmakta olan bir uçağın
Âc
konumunun tespit edilmesi
+x
III. Dünya’dan uzaklaşan yıldızların renk spektrum
çizgilerinin kırmızıya kayması
+z Buna göre, verilen bu olaylardan hangileri doppler

etkisiyle gerçekleşmiştir?
Buna göre, elektromanyetik dalgaya eşlik eden elektrik
alan vektörünün yönü ve büyüklüğü için ne A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
söylenebilir?
(B: manyetik alan şiddeti, c: ışık hızı) D) II ve III E) I, II ve III
Yönü Büyüklüğü
A) –z b\C
B) –z B•c
C) +z b\C
D) +z B•c
E) +y B•c
6. Özelliği her yerde aynı olan bir ortamda O noktasından
harekete geçen sabit frekanslı bir ses kaynağından yayılan
ses dalgalarının genliğinin değişimini gösteren modelleme
şekildeki gibidir.
Banu Serkan
4. Aşağıda bazı parçacıklara ait hareket durumları verilmiştir. Banu ve Serkan hareketsiz olduklarına göre,
I. Bir protonun yavaşlatılması I. Kaynak, Serkan’a doğru hareket etmiştir.

II. Bir nötronun iki nokta arasında titreşim hareketi II. Banu’nun duyduğu ses, Serkan’ın duyduğu sese
yapması göre daha kalındır.
III. Bir elektronun düzgün doğrusal hareket yapması III. Kaynaktan yayılan ses dalgaların frekansı zamanla
azalmıştır.
Buna göre, verilen hareket durumlarının hangilerinde
elektromanyetik dalga oluşabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
3.B 4.A 5.C 6.C
307
1 DALGA MEKANİĞİ
1. Derinliği sabit bir su leğeni ve yarık genişliği w1, w2 olan 3. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde,
engellerin kullanıldığı bir deneyde, λ dalga boylu doğrusal frekansları eşit ve aynı fazlı K1 ve K2 kaynakları
dalgaların yarıklardan geçişi şekildeki gibidir.
kullanılarak yapılan bir deneyde R noktası girişim deseni
üzerinde bir noktadır.
O
Z1
R
Z2
K1 K2
Buna göre,
Buna göre, R noktasının hangi girişim çizgisi üzerinde
I. λ > w1 olduğunu belirlemek için,
II. λ > w2
I. Kaynaklar arası uzaklık
III. w1 > w2
II. R noktasının kaynaklara olan uzaklıkları
karşılaştırmalarından hangileri doğrudur? III. Kaynaklardan üretilen dalgaların dalga boyu
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gerekir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
2. Derinliği her yerde aynı olan bir su leğeninde, aynı

periyotlu, özdeş iki noktasal kaynakla yapılan girişim
deneyinde girişim deseninin kaynakların tepe ürettiği bir 4. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde,
andaki görünümü şekildeki gibidir. periyotları aynı olan özdeş K ve K noktasal kaynakları
1 2
ile oluşturulan girişim deseni şekildeki gibidir.
Z
Y
Merkez doğrusu
X
K1 K2
d1 d3 d2
Su dalgalarının dalga boyu λ olduğuna göre,
K1 K2
I. X noktasının yol farkı 2λ dir.
II. Y noktası merkez doğru üzerindedir.
III. Z noktası 1. düğüm çizgisi üzerindedir.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, d1, d2 ve d3 uzaklıkları arasındaki ilişki

(Koyu çizgiler dalga tepelerini, kesikli çizgiler dalga aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?
çukurlarını göstermektedir.)
A) d1 = d2 > d3 B) d3 > d1 = d2
C) d1 > d2 = d3 D) d2 > d1 > d3
D) II ve III E) I, II ve III E) d3 = d2 > d 1
1.E 2.D 3.D 4.C
308
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bilgi: Çift yarıkta yapılan girişim deneyinde saçak 7. Elektromanyetik spektrumunda bulunan X - ışınları ile
genişliği artarsa ekranda oluşan saçakların sayısı azalır. kızılötesi ışınlarına ait;
Buna göre, yapılan deneyde ekranda oluşan I. ortalama sürat

saçakların sayısını artırmak için; II. frekans
I. yarıklar arası uzaklığın daha büyük olduğu deney III. dalga boyu
düzeneği kullanmak
niceliklerinden hangileri birbirine eşittir?
II. yarıklar düzlemini ekrana yaklaştırmak
III. deneyde kullanılan ışığın şiddetini artırmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? D) I ve II E) I ve III
8. Özelliği her yerde aynı olan bir ortamda bulunan Ahmet,

siren çalarak kendisine doğru gelen bir polis arabasının
sesini dinlemektedir.
6. Çift yarıkta yapılan girişim deneyinde, merkezi aydınlık J Ahmet
saçak genişliği, tek dalga boylu kırmızı ışık kullanıldığında POLİS
DX , yeşil ışık kullanıldığında DX , mavi ışık

K Y Yer (yatay)
kullanıldığında DXM olarak ölçülüyor.
Buna göre, DXK, DXY, DXM arasındaki ilişki Buna göre Ahmet, sesin;
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I. hız

II. frekans
A) DX = DX = DX
K Y M III. dalga boyu
B) DXK > DXM > DXY
ile verilen özelliklerinden hangilerini, gerçekte
C) DXM > DXY > DXK olduğundan daha farklı algılar veya ölçer?
D) DXK > DXY > DXM A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
E) DX > DX > DX D) II ve III E) I, II ve III

M K Y
5.B 6.D 7.A 8.D
309
2 DALGA MEKANİĞİ
1. Derinliği her yerde aynı olan bir su ortamında, hızı J, 3. Alaaddin, derinliği sabit bir dalga leğeninde, özdeş ve aynı
fazlı K1 ve K2 kaynakları kullanarak yaptığı bir deneyde,
dalga boyu λ olan doğrusal su dalgaları, yarık genişliği
m leğen üzerinde bulunan P ve R noktalarının, kaynaklara
olan engeli geçtikten sonra, hızı J1, dalga boyu λ1
3 olan uzaklıkları farkının birbirine eşit olduğunu
olacak şekilde hareketine devam ediyor. gözlemliyor.
Su Su
Merkez doğrusu
J J1
w= O
3
R
l1
l P
K1 K2
m j
Buna göre, ve oranı kaçtır?
m j
1 1
m j
m j
1 1
A) 1/3 1/3 Buna göre, Alaaddin'in yaptığı bu gözlemden
B) 1/3 1 I. P noktasının, kaynaklara olan yol farkının, dalga

C) 1 3 boyunun tam katı olduğu,
D) 3 3 II. P noktası ile R noktasının aynı girişim çizgisi

üzerinde olduğu,
E) 1 1
III. P noktasının bir dalga katarı üzerinde olduğu
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
2. Bazı cisimlerin yaptıkları hareketler aşağıdaki gibi ifade

ediliyor.
I. Hızlanmakta olan bir elektron

II. Yavaşlamakta olan bir nötron
III. Sürtünmesi önemsiz bir ortamda serbest düşme
hareketi yapan pozitif yüklü bir cisim
Buna göre, bu hareketlerin hangileri elektromanyetik

dalga oluşumuna neden olabilir?
1.E 2.C 3.A
310
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
4. Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde 6. Bir öğrenci, laboratuvar ortamında yaptığı tek yarıkta
periyotları eşit ve aynı fazlı olan özdeş iki kaynakla girişim kırınım deneyinde şekilde verilen deney düzeneğini
deseni elde ediliyor. Bu desende ard arda gelen düğüm kullanıyor.
çizgileri arası uzaklık ile ard arda gelen dalga katarları 2 1
arası uzaklık birbirine eşit olup dalga boyunun yarısı
kadardır.
Şekildeki girişim deseninde 2. düğüm çizgisi ile 1. dalga Işık

katarı arası uzaklık k kadar ölçülüyor. kaynağı
A0 Merkezi aydınlık
saçak
Merkez doğrusu
2. düğüm çizgisi 1. dalga katarı
k Yarık düzlemi Ekran

K1 K2
Öğrenci, yaptığı deneyde merkezi aydınlık saçağın

parlaklığını artırmak isterse, amacına ulaşmak için;
I. ekranı 2 yönünde çekmek
k II. yarık düzlemini 1 yönünde çekmek

m III. ışık kaynağını 1 yönünde çekmek
(λ: su dalgalarının dalga boyudur.)
işlemlerinden hangilerini tek başına yapabilir?
7 5 3
A) 2 B) C) D) 1 E)
4 4 4 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
5. Aşağıda bazı dalga çeşitlerine örnek verilmiştir.
1. Güneş’ten çıkıp Dünya’ya gelen görünür ışık

dalgaları
2. Radyo verici istasyonundan çıkıp alıcı antene
ulaşan dalgalar
3. Termal kameralarda görüntü elde etmek için
kullanılan dalgalar.
Buna göre, 1, 2 ve 3 ile verilen örneklerde kullanılan

dalgaların, elektromanyetik spektrumundaki yerlerine
göre düşünüldüğünde, sahip oldukları dalga boyları, λ1,
λ2, λ3 arasındaki sıralama aşağıdakilerden hangisi gibi
olabilir? 7. Bir radyo istasyonundan yayınlanan elektromanyetik
dalgaların dalga boyu 2 metredir.
A) λ1 = λ2 = λ3 B) λ2 > λ1 > λ3
Işığın hızı 3 • 108 m/s olduğuna göre, bu dalgaların
C) λ3 > λ2 > λ1 D) λ1 > λ3 > λ2 frekansı kaç megahertz’dir?
E) λ2 > λ3 > λ1
A) 60 B) 100 C) 150 D) 300 E) 600
4.C 5.E 6.C 7.C
311
3 DALGA MEKANİĞİ
1. Su dalgalarının ortam değiştirirken kırılmaya uğraması ile 3. Derinliği sabit bir su leğeninde, özdeş ve aynı fazlı iki
dar bir yarıktan geçerken kırınıma uğraması olaylarında noktasal kaynak ile girişim deseni elde ediliyor.
bazı ortak durumlar gerçekleşir.
Buna göre desen üzerinde meydana gelen düğüm
Buna göre, bu durumlar ile ilgili, çizgileri ve dalga katarları ile ilgili,
I. Her iki olayda da, dalgaların frekansları değişmez. I. Su dalgalarının dalga boyu artarsa, dalga
II. Her iki olayda da, dalgaların hızları değişmez. katarlarının sayısı azalır.
III. Her iki olayda da, dalgaların doğrultuları değişmez. II. Ard arda gelen bir düğüm çizgisi ile bir dalga katarı
arasındaki en kısa uzaklık, dalga boyunun tam
yargılarından hangileri doğrudur? katına eşittir.
III. Merkez doğrusu üzerinde sıfırıncı dalga katarı
oluşur.
D) II ve III E) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Bilgi: Derinliği sabit bir dalga leğeninde özdeş ve aynı

fazlı iki kaynakla oluşturulan girişim deseni üzerinde
seçilen bir noktanın kaynaklara olan uzaklıkların farkı,
dalga boyunun tam katlarına eşit ise bu nokta dalga
katarı, dalga boyunun yarısının tam katlarına eşit ise
düğüm çizgisi üzerindedir.
Yukarıda verilen şartlarda oluşan bir girişim deseninin

kaynakların tepe ürettiği bir andaki görünümü şekildeki
gibidir. Desende koyu çizgiler dalga tepelerini, kesikli 4. Tek yarıkta yapılan bir kırınım deneyinde yeterince küçük
çizgiler dalga çukurlarını göstermektedir. bir yarıktan geçirilen kırmızı lazer ışığı, düşürüldüğü ekran
üzerinde şekildeki gibi bir desen oluşturuyor.
A
B
K1 K2 Buna göre, bu deneyle ilgili,
Buna göre, desen üzerinde seçilen A ve B noktalarının I. Merkezi aydınlık saçağın genişliği, diğer aydınlık
bulundukları çizgi, aşağıdakilerden hangisinde doğru saçakların genişliğinden büyüktür.
olarak verilmiştir?
II. Merkezi aydınlık saçaktan uzaklaştıkça saçakların
parlaklığı azalır.
A noktası B noktası
III. Deney, kırmızı lazer ışığı yerine yeşil lazer ışığıyla
A) 1. dalga katarı 3. düğüm çizgisi yapılırsa, merkezi saçak genişliği artar.
B) 1. düğüm çizgisi 1. dalga katarı
C) 2. dalga katarı 2. düğüm çizgisi
D) 1. düğüm çizgisi 2. dalga katarı A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) 2. düğüm çizgisi 1. dalga katarı

1.A 2.B 3.D 4.B
312
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
5. Çift yarıkta yapılan girişim deneyinde ekran üzerindeki 7. Şekildeki çift yarıkta girişim deneyinde, perde üzerindeki
K ve L noktalarında aydınlık veya karanlık saçaklar
oluşuyor. A0: merkezi aydınlık saçağı
Ekran K1: 1. karanlık saçağı
göstermektedir.
K
Perde
L
Işık
kaynağı
K1
A0 Merkezi aydınlık Işık Yukarı
saçak kaynağı
A0
Aşağı
Buna göre, K ve L noktalarının girişim deseni

üzerindeki bulundukları saçakların isimleri, Buna göre, yarıklardan birinin önüne şekildeki gibi
aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? cam levha yerleştirilirse, A0 ve K1 saçaklarının
hareket yönleri için ne söylenebilir?
K L
A0 K1
A) 1. karanlık 1. aydınlık
A) Yukarı Yukarı
B) 2. karanlık 2. aydınlık
B) Aşağı Aşağı
C) 2. aydınlık 3. aydınlık
C) Aşağı Yukarı
D) 3. aydınlık 3. karanlık
D) Yukarı Aşağı
E) 2. aydınlık 3. karanlık
E) Hereket etmez Hereket etmez
8. Günlük hayatta kullanılan bazı cihazlar aşağıdaki gibidir.
I. Polis telsizleri
6. Elektromanyetik dalgalar ile gerçekleşen olaylara,
II. Radar
I. Girişim III. CD çalar
II. Kırınım IV. Sonar
III. Doppler
Buna göre, bu cihazların hangilerinde elektromanyetik
ile verilenlerden hangileri örnek olarak gösterilebilir? dalgalar kullanılmaz?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) I ve III B) II ve IV C) Yalnız IV
D) II ve III E) I, II ve III D) I, III ve IV E) II ve III
5.D 6.E 7.B 8.C
313
4 DALGA MEKANİĞİ
1. Bir dalga leğeni, derin ve sığ olarak şekildeki gibi iki 3. Çift yarıkla yapılan girişim deneyinde, yeşil renkli lazer
bölmeye ayrılıp ortamları ayıran çizgi üzerine özdeş ve ışığı kullanılarak, perdede şekildeki girişim deseni
aynı fazlı K1 ve K2 kaynakları yerleştirilmiştir. oluşturuluyor.
Sığ Derin
K1
K2 Buna göre, yapılan bu deney ile ilgili,
I. Işık dalgalarının birbirini söndürdüğü bölgelerde

karanlık saçaklar oluşur.
II. Bu olay, ışığın dalga modeliyle açıklanır.
Kaynaklar titreştiğinde leğende girişim desenleri
III. Işığın şiddeti artarsa merkezi aydınlık saçağın yeri
oluştuğuna göre, sığ ve derin ortamlarda oluşan
değişir.
girişim deseni ile ilgili,
I. Sığ bölgede oluşan düğüm çizgilerinin sayısı, derin
bölgedekine göre daha fazladır.
II. Derin bölgede girişim çizgilerinin arasındaki uzaklık,
sığ bölgedekine göre daha büyüktür. D) II ve III E) I, II ve III
III. Her iki bölmede de eşit sayıda dalga katarı oluşur.
2. Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde aynı

fazda çalışan özdeş K1 ve K2 kaynakları ile girişim deseni
4. Tek renkli ışık yayan bir ışık kaynağı kullanılarak çift
elde ediliyor. Desen üzerinde seçilen bir P noktası,
yarıkta girişim deseni elde ediliyor.
2. dalga katarı üzerindedir.
Buna göre, ışığın düştüğü yüzeyde oluşan 1. aydınlık
Buna göre, kaynakların periyotları aynı oranda saçağın yerini değiştirmek için,
azaltılırsa, P noktasına 2. dalga katarı yerine,
I. Işığın frekansını artırmak
I. 1. katar
II. Yarık düzlemi ile ışığın düştüğü yüzey arasına sıvı
II. 1. düğüm doldurmak
III. 3. katar III. Yarıklardan birinin önüne saydam olan bir cisim
IV. 3. düğüm yerleştirmek
çizgilerinden hangileri gelebilir? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) I ve II B) III ve IV C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve IV E) II, III ve IV D) I ve III E) I, II ve III
1.B 2.B 3.C 4.E
314
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Su dalgaları ile ışık dalgalarının bir çok ortak özelliği 7. Hava ortamından cam ortamına giren bir
vardır. elektromanyetik dalganın,
Buna göre, I. frekans
I. Yayılma hızları ortamın fiziksel özelliklerine bağlıdır. II. ortalama sürat
II. Birbirinin içinden geçip, hiç birşey olmamış gibi III. dalga boyu
yollarına devam ederler.
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişir?
III. Ortam değişikliklerinde doğrultularını
değiştirebilirler. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ile verilenlerden hangileri bu ortak özelliklere örnek D) I ve III E) II ve III

olarak gösterilebilir?
6. Cep telefonların çalışmasıyla ilgili,
I. İki cep telefonu, elektromanyetik dalga kullanmadan

bluetooth yardımıyla iletişim kurabilir.
8. Görünür ışık tayfında,
II. Cep telefonlarında kullanılan elektromanyetik
dalgaların frekansı, mor ötesi ışınlarınkine göre I. Dalga boyu en düşük olan mordur.
daha küçüktür. II. Kırmızı ışığın bir fotonunun enerjisi, yeşil ışığınkine
III. Cep telefonunda kullanılan elektromanyetik göre daha küçüktür.
dalgaların dalga boyu, gama ışınlarınınkine göre III. Boşlukta yayılan kırmızı ışığın ortalama sürati, mor
daha küçüktür. ışığınkine eşittir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
5.E 6.A 7.E 8.E
315
5 DALGA MEKANİĞİ
1. Derinliği her yerde sabit olan bir su dalgası leğeninde, 3. Kırmızı ve sarı lazer ışığı kullanılarak yapılan iki farklı tek
frekansları eşit ve aynı fazlı olan K1 ve K2 kaynaklarının yarıkta kırınım deneyinde, merkezi aydınlık saçağın, ekran
üzerinde Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi eşit genişlikte olduğu
oluşturduğu girişim deseni şekildeki gibidir.
gözleniyor.
M
L
K1 K2 Şekl 1 Şekl 2
Kırmızı ışığın dalga boyu sarı ışığın dalga boyundan

Buna göre, desen üzerindeki K, L ve M noktalarından
büyük olduğuna göre, saçakların eşit genişlikte
hangileri yapıcı girişim çizgisi üzerindedir?
olmasının nedenine,
(Kesikli çizgiler dalga çukurlarını, düz çizgiler dalga
tepelerini göstermektedir.) I. Sarı ışığın kullanıldığı deneyde, yarık genişliğinin
diğerine göre daha küçük olması
A) Yalnız K B) K ve L C) K ve M
II Kırmızı ışığın kullanıldığı deneyde, yarıklar
D) L ve M E) K, L ve M düzleminin ekrana, diğerine göre daha uzakta
olması
III. Sarı ışığın kullanıldığı deneyde, yarık düzlemi ile
ekran arasına su doldurulmuş olması
ile verilenlerden hangileri gösterilebilir?
2. Yeşil ışık kullanılarak ışığın çift yarıkta girişim deneyi

yapılıyor ve ekran üzerinde girişim deseni elde ediliyor.
Bu deney düzeneğinde sadece ışığın rengi kırmızı

olacak şekilde değişiklik yapıldığında, 4. Tek yarıkta yapılan kırınım deneyinde, 1. aydınlık saçağın
oluştuğu yerde 1. karanlık saçağın oluşması isteniyor.
I. Saçak genişlikleri artar.
Buna göre, istenilen amaca ulaşmak için,
II. Merkezî aydınlık saçağın yeri değişir.
I. Kullanılan ışığın dalga boyu artırılmalıdır.
ÇIKMIŞ SORU
III. Aydınlık ve karanlık saçaklar yer değiştirir. II. Kullanılan ışığın şiddeti azaltılmalıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Yarık genişliği azaltılmalıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

AYT - 2021
1.C 2.A 3.A 4.D
316
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
7. Işığın çift yarıkta girişim sonucu perdeye düşen ışık
dalgalarının izlediği yol ve perdede oluşturdukları yapıcı
ve bozucu girişimler şekildeki gibi modellenmiştir.
5. Bir kaynaktan çıkarak alıcıya ulaşan dalgalar dikkate
alındığında alıcıya ulaşan dalgaların frekansı, kaynaktan
çıkan ile her zaman aynı olmayabilir. Kaynaktan çıkan P
dalganın frekansının alıcıya farklı ulaşmasına
Doppler etkisi denilebilir.
Buna göre;
S
I. enine,
II. boyuna, Perde
III. elektromanyetik
ÇIKMIŞ SORU
Buna göre, P ve S noktalarında oluşan saçakların

özelliği aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
dalga türlerinin hangilerinde, uygun koşullar
sağlandığında Doppler etkisi gözlenebilir? verilmiştir?

P noktası S noktası
D) II ve III E) I, II ve III A) Aydınlık Saçak oluşmaz
AYT - 2022
B) Karanlık Aydınlık
C) Aydınlık Aydınlık
D) Karanlık Karanlık
E) Aydınlık Karanlık
6. Şekildeki gibi Dünya’ya yaklaşmakta olan bir gök

cisminden dalga boyu λ, frekansı f olan ışık yayılmaktadır.
Dünyadaki bir gözlemci ise bu ışığın dalga boyunu λ′,
frekansını f′ olarak ölçmektedir.
Dünya
Gök cismi
8. Aşağıda bazı elektromanyetik dalgalar ile kullanım alanları
eşleştirmeleri verilmiştir.
I. Kızılötesi ışınlar - Savunma sanayi

Buna göre, λ, λ′, ve f, f′ nicelikleri arasındaki ilişki II. Mikrodalgalar - Kablosuz internet
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? III. Gama ışınları - Cep telefonları
A) f = f′, λ = λ′ Buna göre, yapılan bu eşleştirmelerden hangileri

B) f > f′, λ′ > λ yanlıştır?
C) f′ > f, λ′ > λ
D) f′ > f, λ > λ′
E) f > f′, λ′ = λ D) I ve III E) II ve III
5.E 6.D 7.E 8.B
317
6 DALGA MEKANİĞİ
1. Günlük yaşamda araçların hızlarını tespit etmek için trafik 3. Şekil 1'deki çift yarıkta girişim deneyi ile Şekil 2'deki tek
polisleri radar cihazı kullanır. Bu cihazlarda hızı tespit yarıkta kırınım deneyinde, 1. karanlık saçakların merkezi
edilmek istenilen araca elektromanyetik dalgalar gönderilir aydınlık saçağa olan uzaklıkları eşit olarak ölçülüyor.
ve araçtan yansıyan dalgaların frekans değişikliğine
bakılarak aracın hızı tespit edilir.
1. KS 1. KS
Buna göre,
x x
K1 d K2 w
I. Kullanılan elektromanyetik dalgaların dalga boyu, A0 A0
d=w
morötesi ışınlarınınkinden büyüktür.
II. Kullanılan elektromanyetik dalgaların frekansı,
gama ışınlarınınkinden küçüktür. L L
III. Radar cihazları, doppler etkisi yardımıyla ölçüm Ekran Ekran
yapar. Şekl 1 Şekl 2
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, deneylerde kullanılan K1 ve K2

(Ölçüm yapılan ortamın özelliği her yerde aynıdır.) kaynaklarından çıkan ışıkların dalga boyları λ1 ve λ2,
frekansları f1 ve f2 arasındaki ilişki nedir?
(Deneyler aynı ortamda yapılmaktadır.)
A) λ1 > λ2, f2 > f1
B) λ1 < λ2, f2 < f1
C) λ1 = λ2, f1 = f2
D) λ1 > λ2, f1 > f2
E) λ2 > λ1, f2 > f1
2. Çift yarıkta yapılan girişim deneyinde yarık düzlemi

üzerine yeşil ve mavi renkli ışınlar aynı anda düşürülüyor.
Buna göre, girişimin oluştuğu perde üzerinde,

4. Derinliği her yerde aynı olan bir su leğeninde, frekansları
I. Yeşil eşit ve aynı fazlı kaynaklarla girişim deseni oluşturuluyor.
II. Beyaz Buna göre, kaynaklar arası uzaklık merkez doğrusuna
III. Cyan olan uzaklıkları eşit olacak şekilde arttırılırsa girişim
IV. Siyah deseninde aşağıda verilenlerden hangisi gözlenebilir?
renkli saçaklardan hangileri oluşabilir? A) Düğüm çizgilerinin arasındaki uzaklık artar.

B) Dalga katarlarının arasındaki uzaklık azalır.
A) I ve III B) II ve IV
C) Düğüm çizgilerinin sayısı azalır.
C) I, III ve IV D) I ve II D) Sıfırıncı dalga katarının yeri değişir.
E) I ve IV E) Dalga katarlarının sayısı artar.
1.E 2.C 3.A 4.E
318
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Işığın ikili doğasına göre; ışık, bir olayda ya tanecik ya da 7. Tek yarıkta kırınım deneyinde, yarıklar düzlemi ile ekran
dalga özelliğini, ya da her ikisini birden gösterebilir. arasında su varken ekranın belirli bir kısmında oluşan
toplam saçak sayısı N, saçak genişliği DX kadar ölçülüyor.
Buna göre,
Buna göre, yarıklar düzlemi ile ekran arasına su
I. Tek yarıkta kırınım yerine hava doldurulursa, N ve DX niceliklerinin
II. Işığın düzlem aynadan yansıması değişimi hakkında ne söylenebilir?
III. Sabun köpüğünün üzerinde renkli desenlerin
oluşması N DX
ile verilen olaylardan hangilerine tek başına A) Artar Değişmez
bakıldığında, ışığın tanecik ya da dalga özelliği B) Azalır Azalır
gösterdiği anlaşılamaz?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) Artar Artar
E) Azalır Artar
8. Derinliği her yerinde aynı olan durgun bir göl yüzeyine

özdeş taşlar iki farklı noktaya düşey doğrultuda aynı
anda atılarak periyodik su dalgaları oluşturulmaktadır.
Oluşan dairesel su dalgalarının yaptığı girişim deseninin
üstten görünüşü şekildeki gibidir. Çemberler genişleyen
desendeki dalga tepelerini temsil etmektedir.
II
I
6. Bir bilim insanı, laboratuvar ortamında yaptığı bir III

deneyde, dar bir aralıktan geçen mavi ışığın kırınıma
uğramadığını gözlemliyor.
Buna göre; bilim insanı, yaptığı deneyde,

Buna göre su yüzeyinin I, II ve III numaralı
I. Mor renkli ışın noktalarındaki suların titreşim genlikleri sırasıyla
AI, AII ve AIII ise bunlar arasındaki ilişki
ÇIKMIŞ SORU
II. Kırmızı renkli ışın

aşağıdakilerin hangisinde doğrudur?
III. Yeşil renkli ışın
A) AI = AII = AIII B) AII > AI > AIII
ile verilen elektromanyetik dalgalardan hangilerini
kullanırsa kırınım olayını gözleyebilir? C) AI = AIII > AII D) AII > AI = AIII
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III E) AIII > AI > AII

AYT - 2023
5.E 6.D 7.E 8.C
319
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 DALGA MEKANİĞİ
1. Aşağıda günlük hayatta gözlediğimiz bazı olaylara örnekler 3. İstanbul’da Kadıköy iskelesinde bulunan Kaan, iskeleden
verilmiştir. siren çalarak ayrılan bir feribottaki babasını, Beşiktaş
iskelesine yolcu etmektedir. Kaan ve babası bulundukları
I. Suyun içinde yüzen yeşil renkli bir balığın, dışarıdan konumlarda hareketsiz olup feribottan üretilen ses
siyah görünmesi dalgalarının frekansı sabittir.
II. CD yüzeylerinin renkli görünmesi
III. Tavus kuşlarının tüylerinin renkli görünmesi Hareket yönü
Buna göre, bu durumlardan hangilerinin gerçekleşme

Kaan Baba
sebebi, ışıkta gözlenen girişim olayıdır?
İskele Feribot
Buna göre, feribot ok yönünde giderken
I. Baba, üretilen ses dalgalarının frekansını

olduğundan daha küçük algılar.
II. Kaan, üretilen ses dalgalarının dalga boyunu
olduğundan daha büyük algılar.
III. Kaan, üretilen ses dalgalarını olduğundan daha tiz
algılar.
2. Askeri birliklerde, stratejik noktalarda, gece karanlığında

nöbet tutan askerler, canlı insan ve hayvanları tespit etmek
için gece görüş dürbünü kullanır. 4. TRT - FM’den yapılan bir yayın, vericiden dalgalar halinde
yayılarak alıcı antene ulaşır.
Buna göre, bu dürbünlerin duyarlı olduğu
elektromanyetik dalgalar ile ilgili, Buna göre, vericiden yayılan ve alıcı antene ulaşan bu
dalgalar ile ilgili,
I. Enerjileri, X-ışınlarınınkine göre daha küçüktür.
II. Frekansları, radyo dalgalarınınkine göre daha I. Elektromanyetik dalgadır.
büyüktür. II. Titreşim doğrultuları ile hareket doğrultuları birbirine
III. Boşluktaki yayılma süratleri, gama ışınlarınınkine diktir.
göre daha küçüktür. III. Yüklerin ivmeli hareketi sonucu oluşur.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1.D 2.B 3.A 4.E
320
320
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
7. Akciğer filmi çekilirken insan vücuduna verilen
elektromanyetik dalgalar ile ilgili,
5. Bir radyo istasyonundan yapılan bir yayın, vericiden I. Frekansları ortam değişikliğinden etkilenmez.
dalgalar hâlinde yayılarak alıcı antene gelir.
II. Hem enine hem de boyuna dalgalardır.
Radyo vericisinden yayılan ve alıcı antene kadar III. Dalga boyları, mikrodalgalarınkine göre daha
gelen bu dalgalar ile ilgili, küçüktür.
I. Ses dalgasıdır. yargılarından hangileri doğrudur?
II. Enine bir dalgadır.

ÇIKMIŞ SORU
III. Yayılması için maddesel ortam gerekir.

D) I ve III E) I, II ve III
AYT - 2018
8. Havalimanlarında güvenlik amaçlı yapılan üst ve bavul

aramalarında şekilde gösterilen X - ray cihazları kullanılır.
6. Özelliği her yerde aynı olan bir ortamda bulunan ve sarı

renkli ışık veren bir kaynak, ok yönünde yüksek hızda
hareket etmektedir.
ok
Serhan Aras
Sarı ışık
kaynağı
Yer (yatay)
Buna göre, şekildeki konumlarda hareketsiz duran

Serhan ve Aras, ışığın rengini aşağıdakilerden hangisi Buna göre, bu cihazlarda kullanılan elektromanyetik
gibi görebilir? dalga ile ilgili,
I. Yüklerin ivmeli hareketi sonucu oluşur.

Serhan Aras II. Frekansları, görünür ışığınkine göre daha büyüktür.
A) Mor Kırmızı III. Manyetik alandan etkilenmez.
B) Kırmızı Mavi
C) Kırmızı Turuncu
D) Yeşil Kırmızı A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
E) Mavi Turuncu
5.A 6.B 7.C 8.E
321
321
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 DALGA MEKANİĞİ
1. Günlük hayatta gerçekleşen bazı olaylar aşağıdaki gibi 3. Kenan, yatay düzlemde yan yana durmakta olan iki polis
ifade edilmiştir. arabasının arasında şekildeki gibi hareketsiz iken polis
arabalarının ürettiği, frekansları eşit ve aynı fazlı siren
1. olay: İki polisin telsiz yardımı ile iletişim kurması. seslerini duyamadığını fark ediyor.
2. olay: Mikrodalga fırında börek pişirilmesi
3. olay: Bir parmaktaki kırığı tespit etmek için röntgen

çektirilmesi. POLİS POLİS
Yer ata
Bu olaylarda kullanılan elektromanyetik dalgaların
frekansları sırasıyla f1, f2, f3 olduğuna göre, bunlar Buna göre, bu olayla ilgili,
arasındaki ilişki nedir?
I. Kenan'ın polis arabalarına olan yatay uzaklığı eşittir.
A) f1 > f2 > f3 B) f3 > f1 > f2 II. Kenan'ın bulunduğu nokta, minimum genlikli titreşim
yapan çizgi üzerindedir.
C) f1 = f2 = f3 D) f2 > f3 > f1
III. Kenan, polis arabalarından herhangi birine daha
E) f3 > f2 > f1 yakındır.
2. Durgun su ile dolu bir havuzda bulunan iki balık, yüzeye

yakın bir konumda suya göre hareketsiz durarak
ağızlarını periyodik hareketlerle açıp kapatmakta
4. Yiğit ve Derya, günlük hayatta karşılaştığı iki olayı
böylece şekildeki gibi eş fazlı ve eşit genlikli dairesel su
dalgaları oluşturmaktadır. Şekilde çizilen çemberler aşağıdaki gibi ifade etmiştir.
dalga tepelerini göstermektedir.
Yiğit: Güneş batarken gökyüzünün renginin turuncu -
kırmızıya dönüştüğünü gördüm.
A Derya: Radar ile bir aracın hızı tespit edilirken, radardan
B
gönderilen elektromanyetik dalgaların arabaya çarparak
geri dönmesinden yararlanıldığını öğrendim.
C Buna göre, bu olayların gerçekleşmesinde

elektromanyetik dalgaların hangi özelliği etkili
olmuştur?
ÇIKMIŞ SORU
Buna göre, su yüzeyindeki A, B ve C noktalarında Yiğit'in olayı Derya'nın olayı

yüzen hafif yem taneciklerinden hangileri oluşan
dalgalardan etkilenmeden hareketsiz kalabilir? A) Kırınım Soğurulma
A) Yalnız A B) Yalnız B C) Yalnız C B) Yansıma Saçılma
C) Kırınım Polarizasyon
D) A ve C E) B ve C
AYT - 2020 D) Girişim Kırınım
E) Saçılma Yansıma
1.E 2.A 3.E 4.E
322
322
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Üç öğrenci, günlük hayatta karşılaştıkları olayları aşağıdaki 7. Şekildeki gibi ok yönünde sabit hızla hareket etmekte olan
gibi ifade ediyor. bir yolcu uçağının yerini tespit etmek amacıyla radar
istasyonundan uçağa bir elektromanyetik dalga
Selin: Mikrodalga fırına koyduğum simidin kısa sürede
gönderiliyor.
ısındığını farkettim.
Caner: Bir yolculuğum sırasında, bir yüksek gerilim

Ok
hattının altından geçerken, aracımda çalan radyonun cızırtı
yaptığını gözlemledim.
Berna: Evimin hemen dışında çalan bir davulun sesinin,

evimin pencerelerini titreştirdiğini farkettim.
Buna göre; hangi öğrencilerin yaşadığı olaylar

elektromanyetik dalganın varlığı ile açıklanabilir?
Radar
A) Yalnız Berna B) Yalnız Selin
C) Selin ve Caner D) Yalnız Caner Yer
E) Selin, Caner ve Berna

Buna göre; uçağın pilotu radardan uzaklaşırken,
I. Elektromanyetik dalganın frekansını olduğundan

daha küçük algılar.
II. Elektromanyetik dalganın dalga boyunu olduğundan
daha büyük ölçer.
III. Elektromanyetik dalganın hızını olduğundan daha
küçük ölçer.

6. Serap hanım, güneşli bir günde, Şekil 1'deki gibi güneşi (Ortamın özelliği her yerinde aynıdır.)
önüne alıp oğlunun fotoğrafını çektiğinde, fotoğrafta net bir
görüntü elde edememiş, fakat Şekil 2'deki gibi güneşi
arkasına alıp oğlunun fotoğrafını tekrar çektiğinde ise
fotoğrafta net bir görüntü elde etmiştir.
Güneş Güneş
8. Günlük hayatta kullanılan uçak ve otomobil gibi

araçların hız tespitleri yapılırken,
I. Radyo dalgaları
Yer Yer
Şekil 1 Şekil 2 II. Mikro dalgalar
III. Kızılötesi ışınlar
Buna göre, ikinci durumda net bir fotoğrafın elde
edilebilmesinin nedeni, elektromanyetik dalgaların ile verilen elektromanyetik dalgalardan hangileri
hangi ışık olayını gerçekleştirmesinden kaynaklanır? kullanılamaz?
A) Yansıma B) Kırınım C) Kırılma A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Girişim E) Basınç D) II ve III E) Yalnız III
5.C 6.A 7.E 8.E
323
323
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Derinliği sabit bir dalga leğeninde, aynı fazda çalışan 3. Derinliği sabit bir dalga leğeninde oluşturulan düzlemsel su
özdeş S1 ve S2 kaynakları ile girişim deseni oluşturuluyor. dalgaları, dar bir engelden geçerken kırınıma uğrarlar.
Buna göre, kırınıma uğrayan su dalgalarının,

A C
I. yayılma doğrultusu
II. yayılma hızının büyüklüğü
III. genlik
B D
niceliklerinden hangileri değişir?
S1 S2
Desende B noktası 1. maksimum genlikte titreşen D) II ve III E) I, II ve III

nokta üzerinde olduğuna göre, A, C ve D noktalarından
hangileri 1. minimum genlikte titreşen nokta üzerinde
olabilir?
A) Yalnız A B) Yalnız C C) A ve C
D) A ve D E) C ve D
2. Derinliği her yerinde aynı olan bir dalga leğeninde eşit 4. Veli, derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeni ve eşit
frekanslı ve özdeş iki dalga kaynağı aynı anda çalıştırılarak frekanslı özdeş K1, K2 kaynakları kullanarak yaptığı bir
girişim deseni oluşturuluyor. Merkez doğrusu üzerinde
deneyde, kaynakları aynı anda çalıştırdıktan 7 saniye
bulunan K, L, M noktalarındaki çift tepeler, kaynaklar
sonra şekilde verilen girişim desenini elde ediyor. Elde
çalışmaya başladıktan tK, tL, tM süre sonra oluşmaktadır.
edilen bu desende P noktası çift çukur, R noktası düğüm
Merkez doğrusu çizgisi üzerinde bir nokta, S noktası ise çift tepedir.
K R
L
M S P
K1 K2
K1 K2
Buna göre; Veli, kaynakları çalıştırdıktan 10 saniye

Buna göre, tK, tL, tM nicelikleri arasındaki ilişki nedir? sonra deseni inceleseydi hangi noktaların
7. saniyedeki durumunu koruduğunu gözlemlerdi?
A) tK = tL = tM B) tL > tK = tM
A) Yalnız P B) Yalnız R C) Yalnız S
C) tK = tM > tL D) tM > tL > tK
E) tK > tL > tM D) P ve S E) R ve S
1.C 2.E 3.C 4.B
324
Orıjinal
® Sorular 1
5. Aşağıda bazı dalga türleri verilmiştir. 7. Ufuk, oturduğu sitenin otoparkından çıkarken uzaktan
kumandaya basarak otomatik kapıyı açıyor. Sonra
I. ışık dalgası otoparktan çıktığında kapı, arkasında kaldığı için
II. yay dalgası kumandaya basmasına rağmen otomatik kapının tekrar
III. ses dalgası kapanmadığını farkediyor. Daha sonra aracının yan dikiz
IV. su dalgası aynasında kapının görüntüsünü görüp kumandayı aynaya
doğru tutup bastığında ise otomatik kapının kapandığını
Buna göre, bu dalgalardan hangilerinin frekansı, gözlemliyor.
hareketli bir gözlemci tarafından gerçek değerinden
farklı büyüklükte algılanabilir?
A) I ve III B) III ve IV C) I, II ve IV
D) II ve III E) I, II, III ve IV
Buna göre, Ufuk, kapıyı tekrar kapatmak için

elektromanyetik dalgaların hangi özelliğinden
yararlanmıştır?
A) Girişim B) Kırılma
C) Polarizasyon D) Yansıma
E) Kırınım
6. Dalga tepelerinin ve çukurlarının üst üste binerek

oluşturduğu girişime yapıcı girişim denir.
Tek yarıkta yapılan kırınım deneyinde, perde üzerindeki

3.aydınlık saçağın merkezinden 1.aydınlık saçağın
merkezine gelince,
I. Yapıcı girişim yapan dalga sayısı

II. Aydınlık saçakların parlaklığı
niceliklerinin değişimi için ne söylenebilir?
I II
A) Değişmez Artar
B) Azalır Artar
C) Artar Artar
D) Artar Değişmez
5.E 6.C 7.D
325
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ATOM MODELLERİ
Milikan’ın Yağ Damlası Deneyi 1. Milikan, yaptığı yağ damlası deneyi ile,
Milikan, yaptığı bir deneyde, iki metal elektrot arasına yüklü yağ I. Elektronların elektrik yükünün kütlesine oranını
damlacıklarını püskürttü ve elektriksel kuvvet ve kütle çekim bulmuştur.
kuvvetinin eşitliğinden yararlanıp elektronun yük miktarını buldu.
II. Elektronların negatif elektrik yüküne sahip olduğunu
bulmuştur.
Rutherford Atom Modeli
III. Elektronların elektrik yük miktarını bulmuştur.
• Atomun merkezinde pozitif elektrikle yüklü ve atomun büyük
bir kısmını oluşturan çekirdek vardır. Çekirdekte bulunan yargılarından hangileri doğrudur?
pozitif yükler ile elektronların yük miktarları eşittir.
• Elektronlar, çekirdek etrafında dolanırlar.
• Çekirdek ile elektronlar arası büyük boşluklar vardır. D) II ve III E) I, II ve III
• Rutherford, uyarılan bir atomun elektronunun ışıma yaparak

temel hale dönmesini ve atomun çizgi spektrumunu
açıklamakta yetersiz kalmıştır.
Bohr Atom Modeli 2. Rutherford atom modeli,

h
• Elektronlar çekirdek etrafında, açısal momentumu ’nin I. Çekirdeğin pozitif elektrikle yüklü olduğunu
2r
tam katları olan yörüngelerde ışıma yapmadan dolanırlar. II. Uyarılan bir atomun elektronunun ışıma yaparak
taban enerji durumuna geri döndüğünü
• Bohr atom modeli, çok elektronlu atomlar için geçerli
değildir. III. Atomun çizgi spektrumunu
• Bohr atom modeli, bazı spektrum çizgilerinin daha parlak ile verilenlerden hangilerini açıklamakta yetersiz
olmasını, elektronların kendi ekseni etrafında dönmelerini, kalmıştır?
spektrum çizgilerinin kendi içinde alt çizgilere ayrıldığını
açıklayamaz. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
• Bohr atom modeline göre, n. enerji seviyesinde bulunan bir D) I ve II E) II ve III

atomun elektronunun açısal momentumu (L), yörünge
yarıçapı (r) ve toplam enerjisi (E),
2 2
h n Z
L=n• , r = a0 • , E = –R •
2r Z 2
n 3. Bohr atom modeline göre,
bağıntılarıyla hesaplanır. (a0: Bohr yarıçapı, R: Rydberg
I. Elektron çekirdeğe yaklaştıkça çizgisel momentumu
sabiti, Z: atom numarasıdır.)
artar.
Taban enerji durumunda bulunan bir atomun elektronu II. Elektronlar, çekirdek etrafında bazı seçkin
n. enerji seviyesine uyarılırsa, L, r ve E artar, çizgisel hız, yörüngelerde ışıma yapmadan dönme hareketi
kinetik enerji azalır. yaparlar.
III. Çekirdek etrafında dönen elektronlara etki eden
Modern Atom Teorisi
merkezcil kuvvetin büyüklüğü, elektriksel çekim
• Elektronlar hem tanecik hem de dalga doğasına sahiptir. kuvvetinden küçüktür.
• Elektronların dağılımı kuantum sayıları ile belirlenebilir.
• Heisenberg’in Belirsizlik İlkesi’ne göre, elektronların hızı ve
konumu aynı anda kesin olarak ölçülemez. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
1.A 2.E 3.B
326
1.
Tanımak
Lazım ATOM MODELLERİ KAZANIM DAKLI SORULAR
4. Bohr, 1913 yılında, Einstein’in foton teorisi ve Planck’ın 6. Bir hidrojen atomunun elektronu taban enerji seviyesinden
Kuantum modelinden yararlanarak yeni bir atom modeli (n + 1). enerji seviyesine getiriliyor.
geliştirmiştir.
Buna göre,
Buna göre, Bohr’un geliştirdiği bu atom modeli,
I. Elektron ışıma yapmıştır.
I. Bazı spektrum çizgilerinin diğerlerine göre daha II. Elektronun çizgisel momentumu azalmıştır.
parlak olmasını
III. Elektronun yörünge yarıçapı artmıştır.
II. Elektronların kendi ekseni etrafında yaptıkları dönüş
hareketini yargılarından hangileri doğrudur?
III. Tek elektronlu atomların davranışını
ile verilenlerden hangisini açıklamakta yetersiz
kalmıştır? D) II ve III E) I, II ve III
7. Modern atom teorisi, Bohr atom modelindeki

açıklanamayan bazı olayları açıklayabilmektedir.
Buna göre, Modern atom teorisi ile ilgili,
I. De Broglie hipotezine göre, elektronlar, hem tanecik

hem de dalga doğasına sahiptir.
5. Bohr atom modeline göre, elektron çekirdekten
uzaklaştıkça elektronun; II. Kuantum sayıları ile atomların elektron dağılımları
belirlenebilir.
I. Toplam enerjisi
III. Heisenberg Belirsizlik İlkesi’ne göre, elektrona
II. Açısal momentumu gönderilen ışınlar, elektronun hızını ve yerini
III. Çizgisel hızı değiştirdiği için aynı anda hız ve konum ölçülemez.
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü azalır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
4.C 5.B 6.D 7.E
327
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ATOMUN UYARILMASI ve ENERJİ SEVİYELERİ
Atomun Uyarılması Ve Enerji Seviyeleri 1. Hidrojen atomuna ait bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Aşağıda sezyum atomuna ait bazı enerji düzeyleri verilmiştir.
Enerji (eV)
Enerji (eV) iyonlaşma
13,60 n=f
iyonlaşma
3,87 n=f 13,06 n=5
2,30 n = 3 (2.uyarılma enerjisi) 12,75 n=4
n = 2 (1.uyarılma enerjisi) 12,09 n=3

1,38 K
10,20 n=2
L M
0 n=1 n=1
Temel hal 0 Temel Hal
Buna göre, temel haldeki hidrojen atomunu;

• Temel halde bulunan bir sezyum atomunun elektronlarla
uyarılabilmesi için elektronların enerjisi ya 1. uyarılma I. 8 eV enerjili elektronlar
enerjisine eşit ya da büyük olmalıdır. II. 12 eV enerjili fotonlar
• Temel halde bulunan bir sezyum atomunun fotonlarla III. 12,50 eV enerjili elektronlar
uyarılabilmesi için fotonların enerjisi, uyarılma enerjilerinden IV. 12,75 eV enerjili fotonlar
herhangi birine eşit olmalıdır.
ile verilenlerden hangileri uyarabilir?
• Temel halde bulunan bir sezyum atomu, enerjileri 3 eV olan
elektronlar ile bombardıman edilsin. A) I ve II B) III ve IV C) II, III ve IV
\ Atomdan ayrılan elektronların kinetik enerjileri,
D) Yalnız IV E) I, II ve III
3 – 1,38 = 1,62 eV,
3 – 2,30 = 0,70 eV,
1,62 – 1,38 = 0,24 eV, (Atom iki kez uyarılabilir.) 2. Sezyum atomuna ait bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Sezyum buharı içine, kinetik enerjileri 3 eV olan elektronlar
3 eV, (Elektronlar atomu uyarmazsa)
gönderiliyor.
değerlerini alabilir.
\ n. seviyeye uyarılan bir atom, temel hale dönerken, en fazla Enerji (eV)
n•] n-1 g iyonlaşma

tane farklı ışıma yapabilir. 3,87 n=f
2
\ Elektron temel hale dönerken K, L ve M ışımalarını yapabilir. 2,30 n=3

Yapılan bu ışımaların enerjileri arasında,
1,38 n=2
EM > EL > EK ilişkisi vardır.
n=1
Hidrojen Atomuna Ait Spektrum Serileri 0 Temel Hal
Buna göre, sezyum buharından çıkan elektronların

Enerji (eV) L: Lyman serisi kinetik enerjileri,
iyonlaşma (morötesi ışın)
13,60 n=f I. 0,24 eV II. 0,70 eV
13,06 n=5 H: Balmer serisi III. 2,30 eV IV. 3 eV
12,75 n=4 (Görünür ışın)
12,09 n=3 ile verilen değerlerden hangisi olamaz?
Pa Pb Pc P: Paschen serisi
10,20 Ha Hb Hc n=2 (kızılötesi ışın)
La Lb Lc A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III
n=1
0 Temel Hal D) I ve IV E) III ve IV
1.B 2.C
328
2.
Tanımak
Lazım ATOMUN UYARILMASI ve ENERJİ SEVİYELERİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Temel halde bulunan bir hidrojen atomunun üzerine bir 5. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
foton demeti gönderilerek 3. uyarılma enerji düzeyine
Enerji (eV)
kadar uyarılıyor.
iyonlaşma
13,60 n=f
Buna göre, uyarılan atom temel hale geri dönerken
dalga boyları birbirinden farklı en fazla kaç ışıma 13,06 n=5
yapabilir? 12,75 n=4

12,09 n=3
A) 10 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3 10,20 n=2
n=1
0 Temel Hal
Buna göre hidrojen atomları 13 eV enerjili elektronlarla

bombardıman edilirse, oluşan ışıma spektrumunda
Lyman ve Balmer serisinin hangi çizgileri oluşabilir?
Lyman serisi Balmer serisi

A) a, b a
B) a, b, γ a, b, γ
C) a, b a, b
D) a a, b
E) a, b, γ a, b
4. Hidrojen atomuna ait bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.

Temel haldeki hidrojen atomu uyarıldıktan sonra tekrar
temel hale dönerken Paschen serisinden yalnız bir ışıma
yapabilmektedir.
Enerji (eV) 6. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.

iyonlaşma
13,60 n=f
Enerji (eV)
13,06 n=5
iyonlaşma
12,75 n=4 13,60 n=f
12,09 n=3 13,06 n=5
10,20 n=2 12,75 n=4
12,09 n=3
n=1 10,20 n=2
0 Temel Hal
Buna göre, hidrojen atomu, n=1

0 Temel Hal
I. 12,80 eV enerjili foton,

II. 12,75 eV enerjili elektron, Buna göre, 4. enerji seviyesine uyarılan bir hidrojen
III. 13,06 eV enerjili foton h
atomunun açısal momentumu r kadar azaldığında,
ile verilenlerden hangileri ile uyarılmış olabilir? yaptığı ışımanın enerjisi kaç eV olur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) 0,31 B) 0,65 C) 2,55
D) II ve III E) I, II ve III D) 0,96 E) 12,75
3.B 4.A 5.E 6.C
329
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR BÜYÜK PATLAMA ve ATOM ALTI PARÇACIKLAR
Büyük Patlama Teorisi ve Atom Altı Parçacıklar 1. Bir fizik öğretmeni “Büyük patlama ve evrenin oluşumu”
• Büyük patlama teorisine göre; evrenin bir başlangıcı vardır, konusunu öğrencilerine anlattıktan sonra onlardan büyük
evren sürekli genişlemektedir ve evrenin sıcaklığı ile patlama teorisinin kanıtlarına örnekler vermesini istemiştir.
yoğunluğu azalmaktadır. Öğrencilerden de,
• Kızıla kayma olayı, mikrodalga fon ışınımı ve evrendeki İrem : Doppler etkisi ile, yıldızlardan gelen ışığın çizgi
hidrojen gazının helyum gazına oranı, bu teorinin kanıtlarına tayfının kızıla kayması
örnek olarak gösterilir. Kuzey: Kozmik ardalan (mikrodalga fon) ışınımı
Doğadaki Temel Kuvvetler Yağız : Evrendeki hidrojen gazının helyum gazına oranı
1- Güçlü Çekirdek kuvveti: Çekirdekteki proton ve nötronları
bir arada tutan kuvvettir. Bu kuvvete aracılık eden alan gibi örnekler vermişlerdir.
parçacığı gluon’dur. Kısa menzillidir. Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnekler
2- Elektromanyetik kuvvet: Atom ve moleküller arasında etkin doğrudur?
olan kuvvettir. Şiddeti güçlü kuvvete göre azdır. Bu kuvvetlere
eşlik eden alan parçacığı fotondur. Menzili sonsuzdur. A) Yalnız İrem B) İrem ve Kuzey
3- Zayıf kuvvet: Parçacık ya da çekirdek bozunmalarında
C) Kuzey ve Yağız D) İrem ve Yağız
etkilidir. Şiddeti elektromanyetik kuvvetten azdır. Bu kuvvete
aracılık eden alan parçacığı W, Z bozonlarıdır. Kısa menzillidir. E) İrem, Kuzey ve Yağız
4- Kütle çekim kuvveti: Yıldız ve gezegenler arasında etkili
olan kuvvettir. Şiddeti en az olan kuvvettir. Bu kuvvete
aracılık eden alan parçacığı graviton’dur. Menzili sonsuzdur.
Kuarklar
• Elektrik yükleri kesirli değerler alan temel parçacıklardır.
Doğadaki dört temel kuvvetle etkileşirler. Tek başına
bulunmazlar.
Hadronlar
• Kuarkların birleşerek oluşturdukları yapılara hadronlar denir.
Baryonlar ve mezonlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
1- Baryonlar:
• Üç kuarkın birleşiminden oluşurlar.
• Proton ve nötron bu gruptadır.
proton nötron 2. Aşağıda temel kuvvetler ile bu kuvvetlerin alan parçacıkları

u u u
eşleştirilmiştir.
d d d
Temel kuvvet Parçacık
• En hafif ve en kararlı baryon protondur. I. Elektromanyetik Foton
2- Mezonlar: II. Güçlü nükleer W, Z bozonları

• Bir kuark bir de antikuarkın birleşiminden oluşurlar. III. Kütle çekim Graviton
• Kütleleri proton ile elektronun kütlesi arasındadır. IV. Zayıf nükleer Gluon
Leptonlar Buna göre, yapılan bu eşleştirmelerden hangileri

• Temel parçacıklardır. Yapılarında kuark bulunmaz. doğrudur?
• Elektron (ē), elektron nötrinosu (ν ), müon (m), müon
e A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV
nötrinosu (νm) bu grupta yer alırlar.
1.E 2.A
330
3.
Tanımak
Lazım BÜYÜK PATLAMA ve ATOM ALTI PARÇACIKLAR KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Doğada bulunan dört temel kuvvetle ilgili, 6. Atom altı parçacıkların birleşimi ve atomu oluşturmasını
gösteren şema aşağıdaki gibi çizilmiştir.
I. Yeğin çekirdek kuvveti, proton ve nötronları bir
arada tutan kuvvetlerdir. L
Atom
II. Kütle çekim kuvvetinin menzili, zayıf nükleer Kuark
Çekirdek K
kuvvetlere göre daha uzundur.
III. Elektromanyetik kuvvetlerin şiddeti, kütle çekim
kuvvetlerine göre daha büyüktür.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre, şemada yer alan K parçacığının türü ve L

parçacığının adı, aşağıdakilerin hangisinde doğru
verilmiştir?
K L
A) Baryon Proton
B) Mezon Nötron
4. Atomaltı parçacıkların sınıflandırılmasında yer alan, C) Baryon Elektron
I. Proton D) Baryon Nötron

II. Nötron E) Mezon Elektron
III. Müon
IV. Elektron
parçacıklarından hangilerinin yapısında kuark yoktur?
A) I ve II B) III ve IV C) II, III ve IV
D) I ve IV E) II ve III
7. Günümüze kadar gelişmiş, deneylerle ispatlanmış ve atom

altı parçacıkları açıklayan en iyi teori standart model (SM)
adı verilen bir modeldir.
5. Parçacık ve bu parçacığın antiparçacığı ile ilgili olarak, Bu modele göre,
I. Yük işaretleri zıttır. I. Mezonlar, bir kuark ve bir antikuarktan oluşur.

II. Kütleleri farklıdır. II. Nötrinolar yüksüzdür.
III. Yük miktarları eşittir. III. Kuarklar ve leptonlar temel parçacıklardır.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
3.E 4.B 5.C 6.C 7.E
331
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR RADYOAKTİVİTE
Bozunmalar
1- Alfa(a) Bozunması: Bir çekirdek, alfa bozunması (24He)
yaparsa iki proton ve iki nötron kaybeder.
1. Radyoaktif çekirdekler ile kararlı (radyoaktif olmayan)
A
çekirdekler arasında belirgin bazı farklar olmasına
A-4 4
ZX Z-2Y + 2He rağmen ortak özellikler de bulunmaktadır.
(A: Kütle numarası, Z: atom numarası) Buna göre rastgele seçilen bir radyoaktif ve bir
kararlı çekirdek için;
2- Beta(b) Bozunması: I. dış etki olmaksızın kendiliğinden ışıma yapma,
a) b– Bozunması;
II. çekirdeklerindeki nötron sayısı, proton sayısından
Bir çekirdek beta (0–b) parçacığı yayımlarsa, bir nötronu, bir fazla olma,
protona dönüşür.
III. bozunmaya uğrayarak atom veya kütle numarası
ÇIKMIŞ SORU
A A 0 farklı olan başka çekirdeklere dönüşme
ZX Z+1Y + -1b
özelliklerinden hangileri ortak olabilir?
b) b+ Bozunması; A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Bir çekirdek beta (0+b) parçacığı yayınlarsa, bir protonu, bir
nötrona dönüşür. D) I ve II E) II ve III
AYT - 2021
A A 0
ZX Z-1Y + +1b
3- Gama(γ) Bozunması:
Gama ışıması yapan bir çekirdeğin atom numarası ve kütle

2. Radyoaktif bir element bozunmaya uğradığında,
numarası değişmez. Gama ışını elektromanyetik dalgadır.
I. Kütle numarası artışı
A * A
ZX ZX +J II. Atom numarası artışı
III. Nötron sayısı artışı
Fisyon ve Füzyon Reaksiyonları
durumlarından hangileri kesinlikle gerçekleşmez?
• Büyük kütleli atom çekirdeğinin parçalanarak daha küçük
kütleli atom çekirdeklerine bölünmesine fisyon denir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
235 1 92 141
92U + 0n 36Kr + 56Ba + 3 10n + enerji D) I ve III E) II ve III
• Küçük kütleli iki çekirdeğin birleşerek daha büyük kütleli bir

çekirdeğe dönüşmesine füzyon denir.
2 3 4 1 3. Alfa (a), beta (b) ve gama (γ) ışınları için;

1H + 1H 2He + 0n + enerji
I. Belli bir momentuma sahip olma
• Füzyon tepkimesinde açığa çıkan enerji fisyon
II. Elektrik yüküne sahip olma
tepkimesindekine göre daha fazladır.
III. Boşlukta ışık hızıyla hareket etme
• Her iki tepkimede de kütle azalır, elektrik yükü ve kütle
numarası korunur. ile verilenlerden hangileri ortak özelliktir?
• Nükleer santrallerde fisyon, yıldızlarda ise füzyon tepkimesi

gerçekleşir.
1.B 2.A 3.A
332
4.
Tanımak
Lazım RADYOAKTİVİTE KAZANIM DAKLI SORULAR
4. Bir atom çekirdeğinde oluşan tepkime; 6. Uranyum serisinin 238

92
U izotopu sırasıyla bir a ve bir b–
14 14 – parçası yayınlayarak başka bir çekirdeğe dönüşüyor.
6C ne
Buna göre, yeni oluşan X çekirdeğinin atom numarası
olarak gerçekleşiyor.
ile kütle numarası aşağıda verilenlerden hangisi gibi
Buna göre, bu tepkimeyle ilgili, olur?
I. Toplam nükleon sayısı değişmemiştir. A) 242 X B) 242 X C) 234 X

93 91 91
II. Beta bozunmasıdır.
III. Bir nötron, bir protona dönüşmüştür. D) 234
93
X E) 238
90
X
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 7. Nükleer fisyon ve füzyon tepkimeleri ile ilgili,
D) II ve III E) I, II ve III I. Her iki tepkimede de kütle korunur.

II. Her iki tepkimede de nükleon sayıları korunur.
III. Nükleer santrallerde fisyon tepkimesi gerçekleşir.
IV. Yıldızlarda füzyon tepkimesi gerçekleşir.
A) II ve III B) I ve III C) I, II ve IV
D) II, III ve IV E) III ve IV
5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kurşun tabaka içindeki

radyoaktif maddenin saçtığı ışınlar, elektrik alan
bölgesinden geçerken şekildeki gibi sapıyor. 8. Aşağıda iki çekirdek tepkimesi verilmiştir.
K tepkimesi:
           K 2 3 4 1
1H + 1H 2He + 0n + Enerji
L
L tepkimesi:
Kurşun Tabaka M
           235 1 141 92 1
92U + 0n 56Ba + 36Kr + 30n + Enerji
Perde
Buna göre, bu tepkimelerle ilgili,
Buna göre, K, L, M yolunu izleyen ışımaların türleri,
aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir? I. L tepkimesinde açığa çıkan enerji, K tepkimesinde
(Yer çekimi etkisi önemsiz.) açığa çıkan enerjiden fazladır.
II. K tepkimesinin gerçekleşmesi için 42He çekirdeğinin,
K L M 2
H çekirdeğinden daha kararlı olması gerekir.
1
+ –
A) b b a III. K birleşme, L ise parçalanma tepkimesidir.
+ + –
B) b b b
–
C) b a b+
D) a γ b– A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) b– γ b+ D) II ve III E) I, II ve III
4.E 5.D 6.C 7.D 8.D
333
1 ATOM F İZİĞİNE GİRİŞ ve R ADYOAKTİVİTE
1. Hadron sınıfında, 3. Standart modele göre, temel parçacıklar fermiyon ve

bozon olarak ikiye ayrılır.
I. Proton
Buna göre,
II. Pion
III. Nötrino I. Elektron nötrinosu
IV. Elektron II. Elektron
III. Foton
ile verilen parçacıklardan hangileri yer alır?
ile verilenlerden hangileri fermiyona örnek olarak
A) I ve II B) III ve IV C) I ve IV
gösterilebilir?
D) II ve III E) I, II ve IV
2. Cıva atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Enerji (eV)
iyonlaşma
10,40 n=5
8,84 n=4
6,67 n=3
4,86 n=2 4. Aşağıda bazı atom altı parçacıklara örnekler verilmiştir.
• Proton
n=1
0 Temel Hal • Müon
• Mezonlar
Buna göre, temel halde bulunan cıva atomları,
aşağıda verilenden hangisi ile bombardıman edilirse, Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi bu üç
2,17 eV enerjili foton yayabilir? parçacık için ortak özelliktir?
A) 9 eV enerjili fotonlarla A) Lepton olmaları

B) 8,90 eV enerjili elektronlarla B) İç yapılarında kuark bulunması
C) 7,50 eV enerjili elektronlarla C) Temel parçacık olmaları
D) 6,67 eV enerjili fotonlarla D) Yük işaretlerinin aynı cins olması
E) 1,13 eV enerjili elektronlarla E) Madde parçacığı olmaları
1.A 2.B 3.B 4.E
334
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bilgi: Bazı atom altı parçacıklar biraraya geldiklerinde 7. Radyoaktif bir elementin çekirdeği ile ilgili,
birbirlerini yok ederek tamamen enerjiye dönüşürler. Bu
olaya “çift yok olması” denir. I. Alfa (a) ışıması yaptığında proton ve nötron sayıları
arasındaki fark değişmez.
Buna göre,
II. Gama (γ) ışıması yaptığında kütle numarası
I. Elektron - pozitron değişmez.
II. Proton - karşıt proton III. Pozitron yayınladığında nötron sayısı azalır.
III. Aşağı kuark - yukarı kuark yargılarından hangileri doğrudur?

IV. Müon - proton
ile verilen parçacık çiftlerinden hangileri bu duruma
örnek olarak gösterilebilir? D) II ve III E) I, II ve III
A) I ve II B) I ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) II ve IV
8. Şekilde nükleer bir reaksiyonun oluşumu gösterilmiştir.

2 1
1H 0n
(Döteryum) (Nötron)
J Enerji
4
2He
6. Atom altı parçacıklar, madde parçacıkları ve alan 3 (Helyum)
1H
parçacıkları olmak üzere ikiye ayrılır. (Trityum)
Buna göre, Buna göre, bu reaksiyon ile ilgili,
I. proton, I. Füzyon reaksiyonudur.

II. elektron, II. Toplam kütle korunmuştur.
III. foton III. Reaksiyonun gerçekleşmesi için çok yüksek
sıcaklık ve yoğunluk gereklidir.
parçacıklarından hangileri, alan parçacıklarına örnek
olarak verilebilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) II ve III B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) Yalnız I D) II ve III E) I, II ve III
5.A 6.B 7.B 8.C
335
1. Bohr atom modeline göre çekirdek etrafında r yarıçaplı bir 3. Hidrojen atomunun spektrumunda bulunan bazı çizgiler
yörüngede dolanan elektronun çizgisel momentum aşağıdaki gibi verilmiştir.
vektörü ÂP, açısal momentum vektörü ÂL, kinetik enerjisi
E’dir. Enerji (eV)
Elektron iyonlaşma
j 13,60 n=f
13,06 n=5
12,75 n=4
r
12,09 n=3
10,20 n=2
Çekirdek
n=1
0 Temel Hal
Buna göre, bu çizgilerden kaç tanesi çıplak gözle

Buna göre, elektronun hareket süresince,
algılanabilir?
I. ÂP
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
II. ÂL
III. E
niceliklerinden hangileri değişmez?

(Elektronun hareket düzlemi değişmemektedir.)
2. Sezyum atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Enerji (eV) 4. Hidrojen atomunun spektrumunda görünen bazı serilere

ait çizgiler aşağıdaki gibidir.
iyonlaşma
3,87 n=f • La
2,30 n=3 • Hb
• Pa
1,38 n=2
Buna göre; bu çizgilere ait ışımaların,
n=1
0 Temel Hal I. Sürat
II. Enerji
Buna göre, temel haldeki sezyum atomları 3,50 eV III. Frekans
enerjili elektronlarla bombardıman edilirse, gönderilen
elektronlar ortamdan kaç eV’lik kinetik enerjiyle niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü birbirinden
kesinlikle çıkamaz? farklıdır?
A) 3,50 B) 2,12 C) 1,20 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) 0,87 E) 0,74 D) I ve III E) II ve III
1.D 2.D 3.B 4.E
336
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Bilgi: Bir galaksinin hızının uzaklığa bağlı değişim grafiği 7. n : Nötron
şekildeki gibidir. Bu grafiğin eğimi Hubble sabitini verir. H : Hidrojen
He: Helyum
Hız
olmak üzere, bir füzyon reaksiyonuna ait denklem
J
aşağıdaki gibidir.
3 4 1
1H +K 2He +
0
n + Enerji
Buna göre, denklemdeki “K” yerine aşağıda

Uzaklık verilenlerden hangisi gelmelidir?
0 d
A) 01H B) 31H C) 12H
Buna göre, Hubble sabitinin birimi ile aşağıda verilen
niceliklerden hangisinin birimi aynıdır? 2
D) 1H E) 11H
A) Enerji B) Dalga boyu
C) Periyot D) Frekans
E) Açısal momentum
8. Bilgi: Kararlı çekirdekler için nötron sayısının atom

numarasına bağlı değişimi gösteren grafik şekildeki gibidir.
Grafikte renkli bölgede bulunan izotoplar kararlıdır.
Nötron Sayısı (N)
X A=N
Bölgesi
6. Aşağıda K ve L temel kuvvetleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.
K: Bozunma işlemlerinde veya bir nötronun protona

dönüşümünde rol alan kısa menzilli bir kuvvettir. 0 Atom Numarası (A)
L: Yıldız ve gezegenler arasında etkin olan uzun Buna göre, renkli bölgenin üzerinde bulunan X
menzilli bir kuvvetir. bölgesindeki bir elementin,
Buna göre, K ve L temel kuvvetlerinin adı
I. Alfa (a) bozunumu
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
II. Beta (b–) bozunumu
K L
III. Gama (γ) bozunumu
A) Zayıf nükleer kuvvet Kütle çekim kuvveti
ile verilenlerden hangilerini yapması, elementin renkli
B) Zayıf nükleer kuvvet Güçlü nükleer kuvvet
bölgeye girmesini sağlayabilir?
C) Güçlü nükleer kuvvet Kütle çekim kuvveti
D) Güçlü nükleer kuvvet Elektromanyetik kuvvet A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Elektromanyetik kuvvet Güçlü nükleer kuvvet D) I ve III E) II ve III
5.D 6.A 7.D 8.B
337
1. Temel halde bulunan bir hidrojen atomunun üzerine bir 3. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
foton gönderiliyor.
Enerji (eV)
Buna göre; bu olayda,
iyonlaşma
13,60 n=f
I. Foton tüm enerjisini atoma aktarır ve yok olur.
13,06 n=5
II. Foton enerjisinin bir kısmını atoma verir ve kalan
12,75 n=4
enerjisiyle atomu terk eder.
12,09 n=3
III. Foton enerjisini kaybetmeden atomdan ayrılır. 10,20 n=2
ile verilen durumlardan hangileri gerçekleşebilir?

n=1
0 Temel Hal
Buna göre, temel durumunda bulunan hidrojen
D) II ve III E) I, II ve III atomunun, bir kez iyonlaşıp bir kez de uyarılması için
gerekli en küçük enerji kaç eV’dir?
A) 27,20 B) 25 C) 23,80
D) 24 E) 20,40
2. Bilgi: Bohr atom modeline göre bir atomun elektronunun

açısal momentumu,
4. Bilgi: Hidrojen atomunun spektrumunda görünen serilere
n: Enerji seviyesi ait bazı ışımalar şekildeki gibi verilmiştir. Bu ışımalardan
h: Planck sabiti dalga boyu en küçük olan Lγ ışımasıdır.
olmak üzere,
Enerji (eV)
h
L=n iyonlaşma
2r 13,60 n=¥
bağıntısıyla hesaplanır. 13,06 n=5
12,75 n=4
Aşağıda cıva atomuna ait bazı enerji seviyeleri verilmiştir.
12,09 n=3
Pa Pb
Enerji (eV) 10,20 Ha Hb Hc n=2
Lc Lb La
iyonlaşma
10,4 n=1
n=4 0 Temel Hal
8,84
6,67 n=3
Buna göre, verilen ışımalardan frekansı ve dalga boyu
4,86 n=2 en büyük ışımalar hangileridir?
0 Temel Hal
n=1 En büyük frekans En büyük dalga boyu
A) La Pa
Uyarılan bir cıva atomunun elektronu, temel hale
B) Lγ Pa
dönerken 2,17 eV’lik bir ışıma yaptığında açısal
momentumunun değişimi kaç h olur? C) Lγ Ha
π
D) Pa Lγ
1 1
A) B) 1 C) D) 2 E) 3 E) Pa Hγ
2 3
1.C 2.A 3.C 4.B
338
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
7 +1
5. 3
Li iyonunda bulunan baryon ve lepton sayısı 8. Bir elementin çekirdeğinde gerçekleşen radyoaktif bir
kaçtır? bozunmanın denklemi aşağıdaki gibidir.
–
n p + e– + ne
Baryon sayısı Lepton sayısı
Buna göre,
A) 10 4
I. Element, beta (b–) bozunumuna uğramıştır.
B) 4 3
II. Element, atom numarası bir fazla olan başka bir
C) 7 3
elemente dönüşmüştür.
D) 4 2
III. Elementin, bozunmadan önceki baryon sayısı,
E) 7 2 bozunmadan sonraki baryon sayısına eşittir.
6. Mezonlar ile ilgili,
I. Bir kuark ile bir karşıt kuarktan oluşur.

II. Hadron grubunda yer alır.
III. Kütleleri baryonlardan büyüktür.
9. Bir fizik öğretmeni, “Atom Fiziğine Giriş” konusunu

öğrencilerine anlatırken onlara aşağıdaki bilgiyi veriyor.
7. Standart modele (SM) göre, Bilgi: Isıtılan bir demir çubuk, bir süre sonra görünür
bölgede, yüksek enerjili ışıma yapar ve aydınlık bir
I. Elektron nötrinosu
ortamda bile bu ışıma görülebilir.
II. Müon
III. Yukarı kuark Buna göre, öğretmen verdiği bu bilgiyle, konunun
hangi kısmını anlatıyor olabilir?
IV. Nötron
parçacıklardan hangileri temel parçacık sınıfında yer A) Laser ışığının oluşumu

alır? B) Atomun uyarılması
C) Işığın kırınıma uğraması
A) Yalnız III B) I, II ve III C) Yalnız IV
D) Heisenberg’in Belirsizlik İlkesi
D) I ve II E) I ve IV E) De Broglie hipotezi
5.E 6.B 7.B 8.E 9.B
339
1. Uranyum elementinin bozunarak Toryum elementine 3. Enerjisi EK olan bir K elektronu ile enerjisi EL olan bir L
dönüşmesini gösteren çekirdek tepkimesinin denklemi fotonu temel haldeki cıva atomuna ayrı ayrı
gönderildiğinde, cıva atomunu birinci uyarılma seviyesine
238 234
kadar uyarabiliyor.
92 90
Cıva atomunun birinci uyarılma seviyesinin enerjisi
Bu tepkimeyle ilgili, 4,86 eV olduğuna göre, EK ve EL enerji değerleri için
ne söylenebilir?
I. Tepkime sonunda oluşan S parçacığı, Helyum
atomunun çekirdeğidir. EK EL
II. Uranyum atomu beta (b) bozunması
A) 4,86 eV’den büyük 4,86 eV’den büyük
gerçekleştirmiştir.
III. Tepkimede toplam kütle korunmuştur. B) 4,86 eV kadar 4,86 eV’den küçük
C) 4,86 eV’den küçük 4,86 eV kadar
D) 4,86 eV’den büyük 4,86 eV kadar
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II E) 4,86 eV’den küçük 4,86 eV’den büyük
D) I ve III E) Yalnız III
4. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
2. Frank - Hertz deneyinde, hidrojen gazının bulunduğu bir Enerji (eV)

tüpe elektron gönderildiğinde, atomun uyarılması
iyonlaşma
sonrasında yayılan ışığın renginin yeşil olduğu 13,60 n=f
gözlemleniyor. 13,06 n=5

12,75 n=4
Buna göre, yayımlanan ışığın renginin mor olması
12,09 n=3
için,
10,20 n=2
I. Tüpe gönderilen elektronların sayısını artırma
n=1
II. Elektronların kinetik enerjisini artırma 0 Temel Hal
III. de Broglie dalga boyu daha küçük elektron
4. enerji seviyesine uyarılmış bir hidrojen atomu temel
gönderme
hale dönerken Lyman serisinden en fazla n1 çeşit,
Balmer serisinden n2 çeşit ışıma yaptığına göre, n1/n2
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II oranı kaçtır?
D) I ve III E) II ve III A) 5 B) 2 C) 3\Ş D) 1 E) 2\ß
1.A 2.E 3.D 4.C
340
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
12
5. Bilgi: Atom altı parçacık olan nötronun yükü sıfır olup, 7. 6
C (karbon) atomu ile ilgili,
kuark yapısı aşağıdaki gibidir.
I. Çekirdeğinde bulunan yukarı kuark sayısı, aşağı
kuark sayısından fazladır.
II. Nükleonlarını bir arada tutan kuvvet, yeğin çekirdek
u d
kuvvetidir.
III. Toplam nükleon sayısı 6’dır.
d
Buna göre, bu bilgilere dayanarak, A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
I. u kuarkının yük miktarı, d kuarkının yük miktarından D) I ve III E) II ve III

büyüktür.
II. u ve d kuarklarının yük işaretleri zıttır.
III. Nötronun yapısında anti kuark yoktur.
sonuçlarından hangileri ulaşılabilir?

(Kuarkların yük miktarının sıfırdan farklı olduğu
bilinmektedir.)
8. Kararsız bir elementin çekirdeğinde gerçekleşen

radyoaktif bir bozunmanın denklemi aşağıdaki gibidir.
+
p → n + e + ne
6. Tek elektronu bulunan bir X atomunun elektronunun
yörüngesi değişerek, çizgisel hızının arttığı biliniyor. Buna göre, denklemin ürünler tarafında bulunan
baryon sayısı k1, lepton sayısı k2 olduğuna göre, k1
Bohr atom modeline göre, X atomu için,
ve k kaçtır?
2
I. Atom uyarılmıştır.
k1 k2
II. Atomun elektronunun toplam enerjisi azalmıştır.
III. Atomun elektronunun açısal momentumu artmıştır. A) 1 2
B) 1 1
C) 3 0
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) 2 1
E) 0 3
5.E 6.B 7.B 8.A
341
1. Bir fotoelektrik deneyinde, katot yüzeyinde kullanılan alkali 3. Uyarılmış hidrojen atomları, 3.enerji seviyesinden temel
metalin atomlarına ait bazı enerji seviyeleri şekildeki hale geçerken şekilde gösterilen K, L, M ışımalarını
gibidir.
yapıyor. Yapılan bu ışımaların dalga boyları λK, λL, λM;
Enerji (eV) frekansları fK, fL, fM; enerjileri EK, EL, EM dir.
iyonlaşma n=3
7 n=f
K L
6 n=3
n=2
4 n=2
M
n=1
n=1 Temel hal
0 Temel Hal
Buna göre,
Buna göre; yapılan deneyde, katot yüzeyinin üzerine
8 eV enerjili ışık düşürülürse, yüzeyden kopan I. fL > fM
elektronların kinetik enerjisi en fazla kaç eV olur?
II. EM > EK
A) 8 B) 7 C) 4 D) 2 E) 1
III. λM > λL
4. Atomun uyarılması ile ilgili araştırma yapan bir öğrenci

grubunun, konuyla ilgili ifadeleri aşağıdaki gibidir.
2. Radyoaktif bir elementin çekirdeğinde beta (b) bozunumu Atahan: Temel hâldeki bir atom uyarılırken, atom bir tek
gerçekleşiyor. foton soğurarak bir tek foton yayınlayabilir.
Serpil: Temel hâldeki bir atom uyarılırken, atom iki foton

Buna göre; bu tepkime ile ilgili,
soğurarak bir tek foton yayınlayabilir.
I. Bir proton bir nötrona dönüşmüştür. İrem: Temel hâldeki bir atom uyarılırken, atom bir foton
II. Bir nötron bir protona dönüşmüştür. soğurarak üç foton yayınlayabilir.
III. Elementin kütle numarası sabit kalmıştır.
Buna göre, yapılan yorumlardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız Atahan B) Atahan ve İrem
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Yalnız İrem D) Serpil ve İrem
D) I ve III E) II ve III E) Atahan ve Serpil
1.E 2.C 3.E 4.B
342
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
7. Bilgi: Bohr atom modelinde,
R : Rydberg sabiti
5. Temel parçacıklar ve bunlar arasındaki etkileşimleri Z : Atom numarası
açıklayan standart modelin öngördüğü ve keşfedilen
son parçacık Higgs bozonudur. Higgs bozonu ile n : Enerji seviyesi
etkileşen parçacıkların kütle kazandığı öngörülmektedir. a0 : Bohr yarıçapı
Bu modele göre; olmak üzere, uyarılan bir atomun elektronunun yörünge

yarıçapı,
I. foton,
2
n
II. elektron, r = a0 ,
Z
III. yukarı kuark toplam enerjisi ise,
ÇIKMIŞ SORU
2
parçacıklarından hangileri Higgs bozonu ile Z
etkileşir? E = –R
2
n
bağıntılarıyla hesaplanır.
Buna göre, açısal momentumu artan bir atomun
AYT - 2022
elektronunun r ve E niceliklerinin değişimi için ne
söylenebilir?
r E
A) Artar Artar
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
E) Artar Değişmez
6. 1925 yılında Werner Heisenberg elektronun hızının ve

yerinin dolayısıyla momentumunun aynı netlikte ve aynı
anda ölçülemeyeceğini ifade etmiştir.
Buna göre, Heisenberg’in bu ifadesi,
I. Rutherford
II. Bohr
III. Modern
ile verilen atom teorilerinden hangileriyle çelişir?
5.D 6.B 7.A
343
1. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir. 3. Temel halde bulunan bir K atomunun bazı enerji seviyeleri
şekildeki gibidir.
Enerji (eV)
iyonlaşma Enerji (eV)

13,60 n=f
iyonlaşma
13,06 n=5
6,8 n=¥
12,75 n=4
12,09 n=3 6,04 n=3
10,20 n=2
5,1 n=2
n=1
0 Temel Hal
n=1
0 Temel Hal
Buna göre, hidrojen atomları 13 eV enerjili
elektronlarla uyarıldığında, Buna göre, 2. uyarılma enerji seviyesinde bulunan bir
atomun elektronunun sahip olduğu toplam enerji kaç
I. Atom, 12,09 eV’luk enerji soğurur. eV’dir?
II. Atom, 0,91 eV enerjili foton yayınlar.
III. Atom, 2,55 eV enerjili foton yayınlar. A) –6,8 B) –2,7 C) –0,76
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? D) 0,76 E) 2,7
2. Bir atomun içerisinde bulunan durgun bir nötronun

protona dönüşümünü gösteren tepkime denklemi
verilmiştir.
–
n p + e– + ne 4. Bir elektrona eşlik eden dalga boyunun değiştiği biliniyor.
Buna göre, bu tepkime ile ilgili, Buna göre; elektron,
I. Atomun atom numarası artmıştır. I. Düzgün çembersel hareket yapmaktadır.

II. Tepkime sonunda iki tane lepton oluşmuştur. II. Düzgün doğrusal hareket yapmaktadır.
III. Toplam yük korunmuştur. III. Yüklü levhalar arasında ivmeli hareket yapmaktadır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1.B 2.E 3.C 4.B
344
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Standart modele (SM) göre, 7. Üç öğrencinin bazı reaksiyonlarla ilgili yazdığı denklemler
I. Hadronlar, baryonlar ve mezonlar olmak üzere iki
34 1 35
gruba ayrılır. Nezihe : 16S + 0n → 16S + γ
II. Proton ve nötronlar çekirdeğin içinde bulunur. –
Mehmet: 14 C → 14 N + e– + n
III. Leptonların iç yapısında kuark yoktur. 6 7 e
Ali : 147N → 147C + e– + n

yargılarından hangileri doğrudur? e
Buna göre, hangi öğrencinin yazdığı reaksiyon

denklemi doğrudur?
A) Yalnız Nezihe
B) Nezihe ve Mehmet
C) Nezihe ve Ali
D) Mehmet ve Ali
E) Nezihe, Mehmet ve Ali
6. Cıva atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
Enerji (eV)
8. p : Proton
iyonlaşma n : Nötron
10,40 n=5
8,84 n=4 e+: Pozitron
6,67 n=3 olmak üzere, aşağıda bir reaksiyona ait denklem
4,86 n=2 verilmiştir.
p n + e+ + A
n=1
0 Temel Hal
Buna göre, denklemdeki A parçacığı nedir?
Buna göre, üzerine gönderilen 8,84 eV enerjili fotonu
soğuran cıva atomundan, hangi enerjili fotonlar A) Nötron
salınamaz? B) Elektron
C) Müon
A) 4,86 B) 6,67 C) 8,84
D) Elektron nötrinosu
D) 2,17 E) 0,94 E) Elektron antinötrinosu
5.E 6.E 7.B 8.D
345
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 ATOM F İZİĞİNE GİRİŞ ve R ADYOAKTİVİTE
1. Bilgi: Yüksek bir sıcaklığa kadar ısıtılan şekildeki demir 3. Aşağıda verilen,
bilyeler belli bir sıcaklığa geldiğinde kızarıp ışıma yapmaya
başlıyor. I. Yoğurt
II. Silgi
Işık
III. Ispanak
yiyecek ve cisim türlerinden hangilerinin iç yapısında

hem baryon hem de lepton bulunur?
Buna göre, demir bilyeler ile ilgili,

I. Lyman serisinden ışıma yapar
II. Kızılötesi ışın bölgesinden ışıma yapar
III. Yaptığı ışımalardan bir kısmı çıplak gözle görülür.
2. İçinde küçük basınçlı gaz bulunan bir tüpün uçlarına

yüksek gerilim uygulandığında tüpte ışıma gözlenir.
Şekildeki reklam yazılarında yanan neon lambalar, bu
uygulamaya örnek olarak gösterilebilir. 4. Mehmet, sönük halde bulunan Şekil 1’deki can simidini
pompa kullanarak şişirdiğinde, can simidinin üzerinde
bulunan balık figürlerinin Şekil 2’deki gibi birbirinden
uzaklaştığını gözlemliyor.
Buna göre, bu olayla ilgili,

Şekil 1
I. Tüpteki gaz atomları çarpışmalar sonucu uyarılır ve
atomun elektronları normal hallerine dönerken ışıma
yaparlar. Şekil 2
II. Tüp içinde hareket eden pozitif iyonlar ışıma yapar. Buna göre, Mehmet’in gözlemlediği bu durum aşağıda
verilen olaylardan hangisini açıklamak için
III. Tüp içindeki gaz atomları yüksek gerilim etkisiyle
kullanılabilir?
birleşerek moleküller oluşturur ve bu sırada açığa
çıkan enerji ışıma olarak gözlenir.
A) Maviye kayma
yargılarından hangileri doğrudur? B) Büyük patlama
C) Özel görelilik
D) Heisenberg’in belirsizlik ilkesi
D) I ve III E) II ve III E) Atomun uyarılması
1.E 2.A 3.E 4.B
346
346
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Radyoaktif özellik gösteren maddeler, günlük hayatta 7. Bir kol saati ışıklı ortamda iken, rakamların altında bulunan
karşılaştığımız bir çok faydalı olayda kullanılır. noktalar, Şekil 1’deki gibi belirgin halde görünmezken,
ortamdaki ışık kesildiğinde noktaların yapıldığı madde,
Buna göre; bu duruma,
ortamda ışık varken soğurduğu enerjiyi ışıma yaparak
I. Bir hastanın beyin tomografisinin çekimi dışarı verdiği için, kısa süre de olsa Şekil 2’deki gibi
II. Üretilen malzemelerin kalite kontrol tespiti belirgin hale gelir.
III. Kanserli hücre dokularının yok edilmesi Işıklı Ortam Işıksız Ortam
durumlarından hangileri örnek olarak gösterilebilir?

12 12
9 3 9 3
6 6
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre, bu olayla ilgili,
I. Şekil 1’de, noktaların yapıldığı maddenin ortamdan

soğurduğu fotonların enerjisi, uyarılma
seviyelerindeki enerjilerden birine eşittir.
6. Carl Anderson’un yaptığı deneyde, kurşun levha üzerine II. Noktaların yapıldığı madde, fotonlarla uyarılmıştır.
gönderilen E enerjili gama ışınları, kurşun levhaya
III. Işıma sırasında noktaların yapıldığı maddenin
çarptıktan sonra, levhadan P ve R parçacıkları fırlıyor.
elektronu, taban enerji durumuna geri dönmüştür.
Levhadan fırlayan bu parçacıklar manyetik alanın sayfa
düzlemine dik ve içeri doğru ( ) olduğu bir bölgede yargılarından hangileri doğrudur?
şekilde gösterilen yolları izliyor.
Kurşun Levha
Gama
Işınları P
E
R
Buna göre, yapılan bu deneyle ilgili,
I. P parçacığının antiparçacığı R dir.
II. R parçacığının kinetik enerjisi E’dir.
III. P ve R parçacıklarının kütleleri eşittir.
5.E 6.C 7.E
347
347
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Eşit frekanslı fotonlardan oluşan bir ışın demeti, K ve L gaz 2. Aynı enerjili fotonlar, taban enerji durumunda bulunan
karışımının bulunduğu ortama gönderildiğinde K, L ve M atomlarına ayrı ayrı gönderildiğinde, K ve L
soğurulurken, L ve M gaz karışımının bulunduğu ortama atomlarını ikinci uyarılma düzeyine, M atomunu ise üçüncü
gönderildiğinde soğurulmadan ortamı terkediyor. uyarılma düzeyine uyarabiliyor.
Buna göre, Buna göre,
I. Fotonların enerjisi, K gazının uyarılma düzeylerinden I. K ve L atomlarının birinci uyarılma düzeylerinin

birinin enerjisine eşittir. enerjileri eşittir.
II. Fotonların enerjisi, M gazının uyarılma II. M atomunun üçüncü uyarılma düzeyinin enerjisi, K
düzeylerinden birinin enerjisine eşittir. atomunun ikinci uyarılma düzeyinin enerjisine eşittir.
III. Aynı ışın demeti, K ve M gazlarının karışımının III. L atomunun ikinci uyarılma düzeyinin enerjisi, M
bulunduğu ortama gönderilirse, soğurulmadan atomunun ikinci uyarılma düzeyinin enerjisinden
ortamı terkeder. büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
1.A 2.E
348
Orıjinal
® Sorular 1
3. Hidrojen atomunun spektrumunda görünen serilerin bazı 4. Tek elektronlu bir atoma ait enerji seviyeleri ve bir
ışımaları ile ilgili verilen bilgiler aşağıdaki gibidir. elektronun bu enerji seviyeleri arasında yaptığı ışımaların
dalga boyları şekildeki gibidir.
Buna göre;
n=3
I. La ışıması ile Lb ışımasının dalga boyları toplamı, °
O = 4800 A
Lγ ışımasının dalga boyuna eşittir.
n=2
II. H ışıması ile H ışımasının enerjilerinin toplamı, °
a b O = 2400 A
Hγ ışımasının enerjisine eşittir.
n=1
III. La ışıması ile Ha ışımasının frekansları toplamı Temel hal
Lb ışımasının frekansına eşittir. Buna göre; elektronun, n = 3 enerji seviyesinden temel

hale dönerken yapacağı bir ışımanın dalga boyu kaç Å
yargılarından hangileri doğrudur? olur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) 1200 B) 1500 C) 1600
D) II ve III E) I, II ve III D) 1800 E) 2000
3.A 4.C
349
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
5. Hidrojen atomunun spektrumunda bulunan serilerin bazı

ışımaları aşağıdaki gibidir.
I. Lb
II. H
a
III. La
Buna göre, bu ışımalardan hangilerinin enerjisi, temel

halde bulunan bir başka hidrojen atomunu
uyarabilmek için yeterlidir?
5.D
350
MODERN FİZİK
MODERN FİZİĞİN TEKNOLOJİDEKİ

UYGULAMALARI
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ÖZEL GÖRELİLİK TEORİSİ
Michelson - Morley Deneyi 1. Michelson - Morley deneyi ile
• Esir ortamının var olduğu görüşünün geçersiz olduğu I. Işık hızının tüm referans sistemlerinde aynı olduğu,
kanıtlanmıştır.
II. Işık hızının ölçülemeyeceği,
III. Işığın yayılması için bir ortama gerek olmadığı
durumlarından hangileri kanıtlanmıştır?

Özel Görelilik Kuramı
Einstein’in ortaya koyduğu bu kuramda iki temel kabullenme A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

vardır.
1. Tüm fizik yasaları, bütün eylemsiz referans sistemlerinde
geçerlidir.
2. Işık hızı, kaynağın ve gözlemcinin hareketlerinden bağımsız

olmak üzere sabittir.
• Eylemsiz referans sistemine, duran ya da sabit hızla hareket 2. Fizikte sistemler eylemli ve eylemsiz referans sistemleri
eden sistemler örnek olarak verilebilir. olmak üzere ikiye ayrılır.
Buna göre,
• Şekilde gösterildiği gibi 2ϑ hızıyla hareket eden bir polis
arabasının yaydığı ışığın hızını, doğu ve batı yönünde ϑ I. Sabit hızla hareket eden bir otobüsün koltuğunda
hızıyla hareket eden K ve L gözlemcileri ϑK ve ϑL olarak oturan bir yolcu
ölçsün.
II. Dağın zirvesinden aşağıya doğru hızlanarak kayan
K L bir kayakçı
ÁJ 2ÁJ – ÁJ
III. Durgun bir su yüzeyinde duran bir kayık
batı POLİS doğu
hareket durumlarından hangileri eylemsiz referans
Yer (yatay) sistemine örnek olarak gösterilebilir?
Bu durumda, (Dünyanın hareketini önemsemeyiniz.)
ϑK = ϑL = c dir. (c: ışık hızı)

• Einstein’in özel görelilik kuramına göre, ışık hızına yakın bir D) II ve III E) I, II ve III
hızla hareket eden silindir şeklindeki bir cismin;
h
r J@c
–x +x
3. Işık hızına yakın bir hızla hareket eden bir uzay

/ Hareket doğrultusuna paralel olan boyu (h) kısalır.
aracındaki,
/ Hareket doğrultusuna dik olan yarıçapı (r) değişmez.
I. Bir torba portakalın kütlesi,
/ Kütlesi değişmez. II. Salınım hareketi yapan sarkaç küresinin periyodu,
/ Hacmi azalır, özkütlesi artar. III. Bir masanın boyu
niceliklerinden hangileri Dünya’daki durgun olan

• Einstein’in özel görelilik kuramına göre, ışık hızına yakın gözlemciye göre farklı değerde ölçülür?
hızla giden bir araçtaki geçen zaman, durgun bir gözlemciye
göre daha yavaş akar. Yani zaman mutlak değildir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1.C 2.C 3.E
352
1.
Tanımak
Lazım ÖZEL GÖRELİLİK TEORİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
4. Einstein’ın özel görelilik kuramına göre, 6. Kenar uzunlukları a, b ve c olan bir prizma, ışık hızına
yakın bir hızla +x yönünde hareket etmektedir.
I. Işık tanecikli yapıdadır.
II. Newton’un hareket yasaları, sabit hızla hareket eden c
tüm referans sistemlerinde geçerlidir. –x +x
III. Işığın hızı, tüm referans sistemlerde gözlemcinin ve b
a
ışık kaynağının hızından bağımsızdır.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, Dünya’daki durgun bir gözlemciye göre,
prizmaya ait;
I. Kütle
D) II ve III E) I, II ve III II. Hacim

III. Özkütle
niceliklerinden hangisinin büyüklüğü artar?
5. Cansu, ışık hızına yakın bir hızla ok yönünde hareket eden

roketin içinde, Halil ise Dünya’da şekildeki gibi hareketsiz
durmaktadır.
7. Yatay bir yolda 3Âϑ hızıyla hareket etmekte olan bir polis
Cansu aracının üstünde bulunan lamba açık olup etrafına ışık
ok
yaymaktadır.
Ali Mehmet
–ÁJ 3ÁJ ÁJ
POLİS
Halil
Yer (yatay)
Yer (yatay) Buna göre, Âϑ ve –Âϑ hızlarıyla hareket eden Mehmet ve

Özel göreliliğe göre, Ali lambadan çıkan ışığın hızını nasıl algılar?
(c: ışık hızıdır.)
I. Halil, dalından kopan bir elmanın yere düşme
süresini, Cansu’ya göre daha kısa algılar.
Mehmet Ali
II. Cansu, ağacın enini, Halil’e göre daha kısa algılar.
III. Halil, roket içinde gerçekleşen bir olayın oluş A) c’den büyük c’den küçük
süresini uzun görür. B) c’den küçük c’den büyük
yargılarından hangileri doğrudur? C) c c
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) c’den büyük c’den büyük
E) c’den küçük c’den küçük

4.D 5.E 6.B 7.C
353
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR KUANTUM FİZİĞİNE GİRİŞ
Siyah Cisim Işıması 1. Siyah cisim ışımasının deneysel verileri, klasik fizik
• Siyah cisim, üzerine düşen bütün ışınları yutan ve bu öngörüsüyle şekilde gösterildiği gibi uyuşmamaktadır.
sayede kazandığı enerji ile ışıma yapan ideal bir cisimdir.
Işıma şiddeti
Aşağıda verilen grafik bir siyah cismin yaptığı ışımanın
şiddetinin sıcaklıkla nasıl değiştiğinin deneysel verilerini
göstermektedir.
Klasik fizik
öngörüsü
Işıma şiddeti
5000 K Deney
verisi
Dalga boyu
3000 K
2000 K Buna göre, bu grafiğe bakılarak

0 Dalga boyu
I. Siyah cismin sıcaklığı artarsa, toplam enerjisi de
artar.
Bu grafiğe göre;
II. Klasik fiziğe göre, siyah cisim ışımalarında dalga
1. Sıcaklığı arttıkça siyah cismin ışımasının tepe noktası, daha
boyu küçülürken ışıma şiddeti sonsuza yaklaşır.
kısa dalga boyuna doğru kayar.
III. Deneysel veriye göre, ışımanın dalga boyu
2. Wien yer değiştirme yasasına göre;
azalırken, ışıma şiddeti sürekli azalarak sıfıra
λmax • T = sabit’tir. yaklaşır.
Burada;
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
λmax : En yüksek ışıma yapan ışığın dalga boyu
T : Cismin sıcaklığı (K)
Planck Hipotezi:
• Siyah cisim ışımasında deneysel sonuç ile klasik teorik
öngörü arasındaki uyuşmazlık, Max Planck’ın ortaya attığı
hipotez ile çözüme kavuşmuştur. Bu hipoteze göre;
1. Bir cisim üzerinde yer alan moleküller belirli frekans

değerinde titreşirler ve sürekli olmayan kesikli yapıda
enerjileri vardır.
n : kuantum sayısı E : Enerji
h : Planck sabiti f : taneciklerin frekansı 2. Klasik fiziğin açıklamakta yetersiz kaldığı ve kuantum
fiziğinin gelişimine neden olan siyah cisim ışımasına
olmak üzere, E = n • h • f dir. göre,
2. Moleküller, kesikli paketler halinde enerji yayınlar ve
yutarlar. I. Bir cismin yaptığı ışımanın frekansı, cismin cinsine
ya da rengine bağlı değildir.
II. Bir cisim farklı dalga boyunda ışımalar yapabilir.
Foton enerjisi: III. Sıcaklığı 0 (sıfır) Kelvin’in üzerinde olan tüm cisimler
Bir ışık kaynağı n tane foton salıyorsa bu fotonların toplam ışıma yapar.
enerjisi;
n•h•c
E=n•h•f= ile hesaplanır.
m A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
(c: ışık hızı, λ: fotonun dalga boyu) D) II ve III E) I, II ve III
1.A 2.E
354
2.
Tanımak
Lazım KUANTUM FİZİĞİNE GİRİŞ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. K ve L cisimlerinin yaptığı ışımaların şiddetinin dalga 5. Bir cismin sıcaklığı artarsa;

boyuna bağlı değişim grafikleri şekildeki gibidir.
I. Cismin ışıma şiddeti artar.
Şiddet II. Işıma eğrisinin tepe dalga boyu artar.
K III. Cismin birim zamanda yayınladığı enerji artar.
L yargılarından hangileri doğrudur?

0 Dalga boyu
Buna göre, D) I ve III E) II ve III
I. K cisminin sıcaklığı, L cismininkinden küçüktür.

II. K cisminin maksimum şiddette yaydığı ışığın
frekansı, L cismininkinden büyüktür.
III. K cisminin maksimum şiddetle yaydığı ışık
fotonunun rengi yeşil ise, L’ninki kırmızı olabilir.
D) I ve III E) II ve III 6. Güneş’ten bir metal yüzeye düşen ışığın dalga boyu 1550
Å’dur.
Buna göre, metal yüzeye çarpan bir tane fotonun

enerjisi kaç eV’tur? (hc = 12400 eV • Å)
A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 1
4. Güçleri eşit K, L ve M lambaları Şekil 1, 2 ve 3’teki gibi

dalga boyu 3λ, 2λ, λ olan ışık yaymaktadır.
3l 2l l
K L M
7. Gücü P olan bir gece lambası, frekansı f olan fotonlar
yaymaktadır.
Gece lambasından t sürede yayılan foton sayısı n

olduğuna göre, f’yi veren bağıntı aşağıdakilerden
hangisidir?
Verimleri eşit olan bu lambaların birim zamanda
(h: planck sabiti, c: ışık hızı)
yaydıkları foton sayıları sırasıyla nK, nL ve nM
olduğuna göre, bu nicelikler arasındaki ilişki nedir? h•c •n• t P•t
A) B)
P h•n
A) nK = nL = nM B) nK > nL > nM h•n P•t
C) D)
P•t h•c •n
C) nM > nL > nK D) nM > nK > nL
P•t•n
E) n > n >n E)
K M L h
3.E 4.B 5.D 6.A 7.B
355
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR FOTOELEKTRİK OLAY
Fotoelektrik Olay 1. Nötr elektroskoba, elektronlarının eşik dalga boyu λo, eşik
frekansı fo olan bir metal, iletken tel yardımıyla şekildeki
• Fotoelektrik olay metal üzerine düşen bir ışığın o metalden
gibi bağlanmıştır. Metale, dalga boyu λ olan fotonlar
elektron sökmesi olayıdır. Işığın metalden elektron
düşürüldüğünde, elektroskobun yapraklarının açılmadığı,
sökebilmesi için enerjisinin, metalin eşik (bağlanma)
daha sonra frekansı f olan fotonlar düşürüldüğünde ise
enerjisine eşit ya da büyük olması gerekir.
yapraklarının açıldığı gözlemleniyor.
ışık
Katot
Anot l
e–
f
metal
Ampermetre
• Şekildeki fotoselin katotuna düşen ışığın enerjisi E, metalin

eşik (bağlanma) enerjisi E0, sökülen fotoelektronların karşı
levhaya çarpma maksimum kinetik enerjisi EK olduğuna
göre;
h•c h•c
E=E +E , h•f=h•f +E , = + E ’dir.
0 K 0 K m m K
0 Buna göre,
Burada
I. λ0 > λ
f : metalin eşik frekansını
0
λ0: metalin eşik dalga boyunu gösterir. II. f>f
0
• Bazı sorularda ise h • c = 12400 eV • Å olarak verilir. III. f0 > f
Üreteçe bağlı fotosellerde fotoelektrik denklemi: karşılaştırmalardan hangileri doğru olabilir?
E E A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Katot Katot
– +
– + + –
–
+ –
– e– + + e– –
– EK Anot + EK Anot
E0 E0
– + + –
V Şekl 1 V Şekl 2
Şekil 1 için; Şekil 2 için;

E+e•V=E +E E – e • V = E0 + EK
0 K
(V: hızlandırıcı gerilim) (V: yavaşlatıcı gerilim)
Enerji - Frekans Grafiği:

Maksmum Metal yüzeye düşen ışığın
knetk enerj
yüzeyden kopardığı 2. Bir fotoelektrik deneyinde eşik frekansı 3f olan bir metal
EK
fotoelektronların maksimum üzerine 4f frekanslı fotonlar düşürüldüğünde sökülen
kinetik enerjilerinin ışığın fotoelektronların maksimum kinetik enerji 5 eV olmaktadır.
a
0
f0 f frekansına bağlı değişim grafiği
Frekans Buna göre, aynı metal üzerine 6f frekanslı fotonlar
şekildeki gibidir.
–E0
düşürülürse, sökülen fotoelektronların maksimum
kinetik enerjisi kaç eV olur?
• Grafiğin eğimi sabit olup Planck sabitini verir. A) 20 B) 15 C) 12 D) 9 E) 8
1.A 2.B
356
3.
Tanımak
Lazım FOTOELEKTRİK OLAY KAZANIM DAKLI SORULAR
3. E enerjili fotonlar P metaline düşürüldüğünde, sökülen 5. Bir fotoelektrik olayda sökülen fotoelektronları
fotoelektronların maksimum kinetik enerjisi 10 eV, R durdurmak için gerekli olan kesme gerilimi,
metaline düşürüldüğünde ise 4 eV oluyor.
I. katota düşen ışığın şiddeti
Buna göre, P ve R metallerinin eşik enerjileri
II. metalin eşik dalga boyu
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
III. metal yüzeye düşen ışığın rengi
EP(eV) ER(eV) niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) 2 6 A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
B) 9 3
C) 4 12
D) 2 8
E) 6 8
6. K ve L metallerine ışık düşürüldüğünde, metalden sökülen

fotoelektronların maksimum kinetik enerjisinin ışığın
frekansına bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Knetk enerj
K L
a q
Frekans
f 2f
4. Dalga boyu 3100 Å olan fotonlardan oluşan bir ışın demeti,

eşik enerjisi 1 eV olan metale şekildeki gibi düşürülüyor.
ışın
demet
Buna göre,
I. K metalinin eşik enerjisi, L metalininkinden küçüktür.

Ampermetre II. a = q’dır.
III. K ve L metaline 3f frekanslı ışık düşürülürse, K
metalinden sökülen fotoelektronların maksimum
2 Volt
kinetik enerjileri, L’ninkinden daha büyük olur.
Buna göre, metalden kopan fotoelektronların karşı
levhaya çarpma kinetik enerjisi en fazla kaç eV’dir?
(h • c = 12400 eV.Å alınız.) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
3.D 4.E 5.D 6.E
357
4.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR ÜRETECE BAĞLI DEVRELER
Üretece Bağlı Olmayan Devrelerde Fotoelektrik Akım: 1. Her yöne ışık verebilen noktasal bir ışık kaynağı ile
Şekildeki fotosel devrede aydınlatılan bir metalden sökülen fotoelektronların
ışık
katot yüzeye düşen ışığın sayısı;
yüzeyden kopardığı
Katot
e–
Anot
I. Metale düşen foton sayısı
e– elektronların bir kısmı anot
yüzeye ulaşıp II. Metalin yüzey alanı
ampermetreden küçük bir III. Işığın şiddeti
akım (io) geçmesine neden
Ampermetre olur.
Bu fotoelektrik akım (io);
• Işığın şiddetinin artmasıyla artar. D) Yalnız III E) I, II ve III
• Yüzeye düşen foton sayısının artmasıyla artar.
• Katot ve anot yüzeyinin büyüklüğünün artmasıyla artabilir.
• Katot - anot levhalarının arasındaki uzaklığın artmasıyla
azalır.
• Noktasal ışık kaynağının katot yüzeyine olan uzaklığının
artmasıyla azalır.
Üretece Bağlı Devrelerde Fotoelektrik Akım:

• ışık
– Akım
– +
– +
–– max
Anot
Katot
A
0
0 Potansyel
Vdoyma fark
V 2. Bir fotosele şekildeki gibi ışık demeti düşürüldüğünde,
Devreye bağlı üreteç, katot yüzeyinden kopan fotoelektronların ampermetreden akım geçmediği gözleniyor.
anot yüzeyine daha hızlı, kolay ve daha çok çarpmasını sağlar. ışık demet
Gerilim arttıkça io akımı artar ve maksimum değerine ulaşır.
Gerilim doyma değerine ulaştığında tüm sökülen elektronlar
anota çarptığı için akım maksimum değerinde sabit kalır. Anot
Katot
• ışık
+ Akım
+
+ –
+ – Ampermetre
++ max
Anot
Katot
0
A Buna göre, ampermetreden akım geçmesi için,
Potansyel I. Işığın şiddetini artırmak

–Vkesme 0 Vdoyma fark
V
II. Işığın dalga boyunu azaltmak
Işığın düştüğü levha (+) yüklü olacağından, sökülen elektronlar III. Katot - anot arası uzaklığı azaltmak
levha tarafından çekilir ve anota ulaşmaları zorlaşır. Üreteç
potansiyeli arttıkça ampermetreden geçen akım azalır ve belli işlemlerinden hangileri yapılabilir?
bir potansiyel değerinde fotoelektrik akım kesilir. Fotoelektrik
akımı sıfır yapan bu değere kesme gerilimi denir ve değer; A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Ek = e • Vkesme denklemiyle gösterilebilir.
1.E 2.B
358
4.
Tanımak
Lazım ÜRETECE BAĞLI DEVRELER KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Şekildeki fotoselin katotuna ışık demeti düşürüldüğünde 5. Bir fotosele X, Y ve Z ışıkları ayrı ayrı düşürüldüğünde
devreye bağlı lamba ışık vermektedir. oluşan akım şiddetinin uygulanan gerilime bağlı değişim
grafikleri şekildeki gibi oluyor.
Akım
X
Y
Lamba Z
V
Gerlm
0
Buna göre, lambanın ışık şiddetini artırmak için;
Buna göre,
I. Katota düşen ışığın şiddetini artırmak
I. Y ve Z ışıklarının şiddetleri eşittir.
II. Üretecin gerilimini azaltmak
II. X ve Y ışıklarının frekansları eşittir.
III. Katotun yüzey alanını büyütmek
III. X ışığının dalga boyu, Z ışığınınkinden büyüktür.
4. Üzerine ışın demeti düşürülen bir fotosele ait akım - gerilim

Akım
max
0
6. Bir fotosele K, L ve M ışıkları ayrı ayrı düşürüldüğünde,
fotosel devresinin maksimum akım şiddetleri ve kesme
gerilimi tablosu aşağıdaki gibi olmaktadır.
Gerlm
V 0
Işın Akım Şddet Kesme Gerlm
Buna göre, başka hiçbir değişiklik yapılmadan ışığın K 3 V
düştüğü metal, eşik enerjisi daha küçük olan başka bir L 2 2V
metal ile değiştirilirse, grafikte verilen V, i0 ve imax M  3V
Buna göre,
V i imax
0 I. L ışığının ışık şiddeti, M ışığınınkinden büyüktür.
A) Azalır Azalır Azalır II. M ışığının frekansı, K ışığınınkinden büyüktür.
III. M ışığının dalga boyu K ışığınınkinden küçüktür.
B) Artar Değişmez Değişmez
C) Artar Artar Artar yargılarından hangileri doğrudur?
D) Artar Artar Değişmez A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Azalır Değişmez Artar

3.C 4.D 5.C 6.E
359
5.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR COMPTON SAÇILMASI
Compton Saçılması 1. Fotoelektrik olay ve Compton saçılmasının ortak

Yüksek enerjili X-ışınlarının fotonu ile bir karbon atomunun özelliklerine;
serbest elektronunun çarpıştırılması sonucu elektron ve fotonun
I. X ışınları ile gerçekleşmesi
şekildeki gibi saçılması olayına Compton saçılması denir.
II. Fotonun enerjisinin sabit kalması
Saçılan
foton III. Işığın tanecik modeliyle açıklanmaları
Gelen foton e– l', f'
q ile verilenlerden hangileri örnek olarak gösterilebilir?
a
l, f J=0
Saçılan
e– A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
elektron
Compton saçılmasına göre; D) Yalnız III E) I, II ve III
• Foton çarpışma sonucunda soğrulmaz, saçılır.
• Çarpışma esnek bir çarpışmadır. Dolayısıyla enerji korunur.
Egelen foton = Esaçılan foton + Ekinetik(e-)
h • f = h • f′ + EK(e-)
h•c h•c
= + Ekinetik(e-)
m ml
• Çarpışmada momentum korunur.
ÂP = ÂPsaçılan foton + ÂPe

gelen foton
• Gelen fotonun enerjisi, momentumu ve frekansı, saçılan

fotonunkinden büyüktür. E = P • c dir.
2. Bir Compton olayında foton, durgun bir elektrona çarparak
• Saçılan fotonun dalga boyu, gelen fotonunkinden büyüktür.
şekildeki gibi saçılıyor.
• Saçılma sonucunda fotonun hızı değişmez. Gelen ve
saçılan fotonun hızı ışık hızına eşittir.
Saçılan
De Broglie Dalga Boyu: foton
Bir parçacığa eşlik eden de broglie dalga boyu; Gelen foton 53°
m: parçacığın kütlesi P: parçacığın çizgisel momentumu e– 37°
ϑ: parçacığın hızı h: planck sabiti Saçılan

elektron
olmak üzere,
Buna göre,
h h
m= = bağıntısıyla hesaplanır.
P m•j I. Saçılan fotonun hızı, saçılan elektronun hızından
büyüktür.
Işığın İkili Doğası:
II. Saçılan fotonun enerjisi, saçılan elektronun
• Siyah cisim ışıması, fotoelektrik ve Compton saçılması gibi
enerjisinden büyüktür.
olaylar, ışığın yalnız tanecik modeliyle açıklanır.
III. Gelen fotonun dalga boyu, saçılan fotonun dalga
• Girişim, kırınım, ortam değiştiren ışığın aynı anda hem
boyundan büyüktür.
kırılma hem de yansıma yapması gibi olaylar ışığın yalnız
dalga modeli ile açıklanır. yargılarından hangileri doğrudur?
• Işınların birbiri içinden geçmesi, ışığın yansıması, doğrusal (sin53° = 0,8; cos53° = 0,6; sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
yolla yayılması, ışığın soğurulması, kırılma, aydınlanma,
gölge oluşması gibi olaylar, ışığın hem tanecik hem de A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
dalga modeliyle açıklanır.
1.D 2.C
360
5.
Tanımak
Lazım COMPTON SAÇILMASI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Bir γ fotonu ile bir serbest elektronun etkileşiminde 5. K ve L parçacıklarına eşlik eden De Broglie dalga boyları
gözlenen Compton olayı ile ilgili, birbirine eşittir.
I. Saçılan fotonun frekansı, gelen fotonun Buna göre, K ve L parçacıklarına ait;

frekansından küçüktür.
I. kütle
II. Saçılan fotonun ve saçılan elektronun momentum
II. kinetik enerji
vektörlerinin toplamı, gelen fotonun momentum
vektörüne eşittir. III. çizgisel momentum
III. Çarpışmada sistemin enerjisi korunur. niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü kesinlikle

eşittir?
4. Aşağıda bazı fiziksel olaylar verilmiştir. 6. Bir fotoelektrik olayda, metalden sökülen
fotoelektronlara eşlik eden de Broglie dalga boyunun
I. Işığın soğurulması
artması için;
II. Fotoelektrik olay
III. Compton saçılması I. Metal yüzeye düşen ışığın enerjisini azaltmak
IV. Çift yarıkta girişim deneyi II. Metalin eşik frekansını artırmak
III. Metal yüzeye düşen foton sayısını artırmak
Buna göre, bu olaylardan hangileri ışığın hem tanecik
hem de dalga modeliyle açıklanır? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve IV E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
3.E 4.A 5.C 6.C
361
1 MODERN F İZİK
1. Klasik fizik yasaları bazı fizik olaylarını açıklamakta 3. X, Y ve Z cisimlerinin sıcaklıkları aşağıdaki gibidir. ,
yetersiz kalır.
TX = 250 K
Buna göre, bu duruma
TY = 27°C
I. Yeryüzünden uzaklaşan bir cismin ağırlığının
azalması TZ = 310 K
II. Metal bir yüzeye düşen bir fotonun, yüzeyden Cisimlerin yaptığı ışımaların maksimum şiddette
sadece bir elektron sökmesi olduğu noktalarda, ışımaların frekansları fX, fY ve fZ
III. Uyarılmış bir atomun elektronunun taban enerji olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
durumuna dönerken sadece belli enerji değerlerine
sahip ışımalar yapması A) f > f > f B) fX > fY > fZ
Z Y X
ile verilenlerden hangileri örnek gösterilebilir? C) fX = fY = fZ D) fZ > fX > fY
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) fY > fX > fZ
4. Bilgi: Bir fotosel devresinde metal yüzeyinden kopan

fotoelektronların kinetik enerjisi (EK);
2. Modern fizik ve Einstein’in özel görelilik kuramına
E : metal üzerine düşen ışığın enerjisi,
göre,
E : metalin eşik enerjisi, olmak üzere,
0
• Tüm fotonların frekansları eşittir.
• Modern fiziğin gelişiminden sonra klasik fizik EK = E – E0
yasalarının yerini modern fizik yasaları almıştır.
• Uzunluk ve zaman değişimleri sadece görünürdedir,
Buna göre; EK enerjisinin artması için;
gerçekte değişmez.
• Birbirine göre ışık hızına yakın hızlarla hareket I. metal üzerine düşen ışığın frekansı
eden iki gözlemciden yalnızca birisi, diğer II. metalin eşik dalga boyu
gözlemcinin referans sistemindeki zamanı
III. metalin eşik frekansı
genişlemiş olarak görür.
• Maddesel parçacıklar ışık hızına ulaşamaz. niceliklerinden hangileri tek başına artırılabilir?
verilenlerden kaç tanesi yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) II ve III
1.D 2.D 3.A 4.D
362
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Bir fotoselin katoduna düşürülen ışığın frekansı artırılıyor. 7. Bir fotosel devresinde, fotoelektrik akımın devrede
uygulanan gerilime bağlı değişim grafiği A gibi çizilmiştir.
Buna göre,
Fotoelektrk akım
I. Metalin eşik enerjisi artar.
B
II. Metalin eşik dalga boyu artar.
A
III. Fotoelektronların maksimum hızı artar.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Gerlm

0
Buna göre, grafiğin B gibi oluşabilmesi için aşağıda
verilen işlemlerden hangileri yapılabilir?
A) Fotosele şiddeti daha büyük ışık göndermek

B) Fotosele dalga boyu ve şiddeti daha büyük ışık
göndermek
C) Fotosele frekansı ve şiddeti daha büyük ışık
göndermek
D) Fotoselde kullanılan metalin eşik enerjisini düşürmek
E) Fotosele dalga boyu ve şiddeti daha küçük ışık
göndermek
6. Katotunda eşik enerjisi 3,3 eV olan çinko metali kullanılan

fotosel, gerilimi 2 volt olan bir üretece şekildeki gibi
bağlanmıştır.
ışık
8. Compton saçılma deneyine göre, durgun elektrona

çarpan bir fotonun, çarpışmadan sonra;
I. enerji
V = 2 Volt II. momentum
III. hız
Buna göre, katoda dalga boyu 2480 Å olan ışık
düşürülünce katottan sökülen fotoelektronların niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişmez?
maksimum kinetik enerjisi kaç eV olur?
(hc = 12400 eV • Å alınız.) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A) 3 B) 3,7 C) 4 D) 4,2 E) 5 D) I ve III E) II ve III
5.B 6.B 7.C 8.B
363
2 MODERN F İZİK
1. Michelson - Morley deneyinin sonucunda ışık hızının 3. Einstein’in özel görelilik kuramına göre,
eylemli ve eylemsiz sistemler için aynı olduğu ortaya
çıkmıştır. I. Kütle görecelidir.
II. Uzunluk görecelidir.
Ortaya çıkan bu sonucun modern fiziğe en büyük
katkısı aşağıdakilerden hangisidir? III. Işık hızı mutlaktır.

A) Einstein’in özel görelilik teorisi
B) Lazer ışığının bulunuşu A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
C) Elektronun kütlesinin bulunuşu
D) Siyah cisim ışıması
E) Fotoelektrik olay
4. Bir Fizik öğretmeni, metal yüzeye düşen ışığın metal

yüzeyden elektron kopardığını ve kopan bu elektronların
metal yüzeyden belli bir kinetik enerji ile ayrıldığını
gösteren modellemeyi şekildeki gibi tahtaya çiziyor.
–
2. Bir siyah cismin ışıma gücünün dalga boyuna bağlı –
değişim grafiği şekildeki gibidir. –
Işıma şddet
– – – – –
I
– – – – –
0 Dalga boyu Buna göre; çizilen bu modellemeye dayanılarak,

l
I. Işığın enerjisinin, metalin eşik enerjisinden büyük
Buna göre, cismin sıcaklığı azalırsa, I ve λ
olduğu,
II. Işığın dalga boyunun, metalin eşik dalga boyundan
küçük olduğu,
I λ
III. Işığın frekansının, metalin eşik frekansına eşit
A) Artar Değişmez
olduğu
B) Azalır Azalır
sonuçlarından hangileri ulaşılabilir?
C) Değişmez Artar
D) Değişmez Azalır A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Azalır Artar
1.A 2.E 3.E 4.C
364
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Bir fotoelektrik olayda, yalnız metal üzerine düşürülen 7. Compton saçılma deneyinde, momentumu P, dalga boyu
ışığın rengi değiştiriliyor. λ olan bir foton, serbest elektrona çarptıktan sonra dalga
boyu 4λ olan foton olarak şekildeki gibi saçılıyor.
Buna göre, bu işlem sonunda,
I. Metalin eşik dalga boyu

4l Saçılan
II. Metalden sökülen fotoelektronların kesme
P, l foton
potansiyeli
Gelen foton e–
III. Metalden sökülen fotoelektronlara eşlik eden de
Saçılan
Broglie dalga boyu elektron
e–
niceliklerinden hangileri değişmez?

Buna göre, saçılan fotonun momentumunun
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II büyüklüğü kaç P’ye eşittir?
1 1 1 3
D) I ve III E) II ve III A) B) C) D) E) 1
4 3 2 4
6. Bilgi: de Broglie tezine göre, hareket eden bir parçacığa

eşlik eden dalganın dalga boyu,
h : Planck sabiti
m : kütle
ϑ : Hız
olmak üzere, 8. Bir fotosel devrede metal yüzeye düşen ışığın kopardığı
fotoelektronların en büyük kinetik enerjisi
h
λ= bağıntısıyla hesaplanır. 6 eV’dur.
m•j
Buna göre, bir fotoselin katotundan kopan Buna göre,
fotoelektronlara eşlik eden de Broglie dalga boyunun
I. 5 volt
azalması için;
II. 6 volt
I. Işığın dalga boyu artırılmalıdır.
III. 7 volt
II. Metalin eşik enerjisi azaltılmalıdır.
ile verilen gerilim değerlerinden hangileri fotoselin
III. Katoda düşen ışık sayısı azaltılmalıdır.
uçlarına uygulanırsa, fotoelektronların hareketleri
yargılarından hangileri doğrudur? durdurulabilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
5.A 6.A 7.A 8.E
365
3 MODERN F İZİK
1. Bilgi: Üzerinde bulunan çok küçük delikten içeri giren 3. Eşik enerjisi E olan bir metalden elektron sökülebilmesi
ışınları soğuran siyah bir cisim, aldığı enerji ile ışıma için gönderilmesi gereken ışığın eşik dalga boyu λ’dır.
yapar. Wien yer değiştirme yasasına göre, yapılan bu m
ışımanın maksimum dalga boyu sıcaklık ile ters orantılıdır. Aynı metalin yüzeyine boylu ışık düşürülürse,
6
Syah csm sökülen fotoelektronların maksimum kinetik enerjisi
kaç E olur?
5
A) B) 1 C) 3 D) 5 E) 6
6
Buna göre,
I. Sıcaklığı artan bir siyah cismin yaptığı ışımanın

enerjisi de artar.
II. Sıcaklığı azalan bir siyah cismin yaptığı ışımaların
hızı artar.
III. Bir siyah cismin yaydığı ışımanın tepe dalga 4. Bir fotoselin katotuna yeşil renkli ışık gönderildiğinde
boyunun rengi kırmızı ise, cisim ısıtıldığında tepe devreye bağlı lamba ışık verebilmektedir.
dalga boyu maviye doğru kayar.
Buna göre, aynı fotoselin katotuna başka hiçbir
yargılarından hangileri doğrudur? değişiklik yapılmadan mavi renkli ışık gönderilirse;
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III I. Lambanın parlaklığı

II. Katottan sökülen fotoelektronların kesme gerilimi
III. Katottan sökülen fotoelektronların sayısı
niceliklerinden hangileri kesinlikle artar?
2. Katotunda potasyum metali kullanılan bir fotoselin üzerine

X ve Y ışıkları ayrı ayrı gönderildiğinde X ışığı, metal
yüzeyden elektron sökebilirken, Y ışığı sökememektedir.
Buna göre,
I. X ışığının enerjisi, potasyum metalinin eşik

enerjisinden büyüktür.
II. Potasyum metalinin eşik dalga boyu, Y ışığının 5. Dalga boyu 3100 Å olan bir ışığın kullanıldığı fotoelektrik
dalga boyundan küçüktür. olay düzeneğinde, üzerine ışık düşen metalin eşik enerjisi
1 eV’dir.
III. X ışığının momentumu, Y ışığınınkinden büyüktür.
Buna göre, metalden sökülen fotoelektronların en
büyük kinetik enerjisi kaç eV’dir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (hc = 12400 eV • Å alınız.)
1.C 2.E 3.D 4.B 5.B
366
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
3
6. Bir fotoselin katoduna şekildeki gibi ışık demeti 8. Bir fotoselin katoduna ayrı ayrı gönderilen P, R ve S
düşürüldüğünde, katottan fotoelektronlar koparak ışınlarının dalga boyunu ve ışık şiddetlerini gösteren tablo
saçılıyor. şekildeki gibidir.
ışık Işık Dalga Boyu Işık Şddet

P l 2I
R 3l 2I
S 2l 3I
Buna göre, ışınların katotdan söktükleri

fotoelektronlara eşlik eden de Broglie dalga boyları
V
λP, λR, λS arasındaki ilişki nedir?
Buna göre, kopan fotoelektronların kinetik
enerjilerinin artması için, A) λP > λS > λR B) λS > λR > λP
I. Işığın şiddetini artırmak C) λR > λS > λP D) λR > λS = λP
II. Üretecin gerilimini artırmak E) λP = λS = λR

III. Fotoselin katodunda eşik enerjisi daha küçük alkali
metal kullanmak
D) I ve III E) II ve III 9. Serbest bir elektrona, yüksek enerjili fotonların çarpması

sonucu oluşan Compton olayında fotonun ve elektronun
saçılması şekildeki gibi oluyor.
Saçılan
foton
Gelen foton
37°
7. Einstein tarafından önerilen özel görelilik kuramının e– 53°
dayandığı bazı postülalar bulunmaktadır.
Saçılan
Buna göre, elektron
e–
I. Işık hızının büyüklüğü gözlemcinin hareketinden Buna göre, bu olayla ilgili;

bağımsızdır.
I. Saçılan fotonun momentumu, saçılan elektronun
II. Işık hızının büyüklüğü ışık kaynağının
momentumundan büyüktür.
hareketinden bağımsızdır.
II. Saçılan fotonun dalga boyu, elektrona eşlik eden
III. Fizik yasaları gözlemcinin hareketine göre değişir.
ÇIKMIŞ SORU
De Broglie dalga boyundan büyüktür.

III. Elektrona çarpan foton bölünmeye uğramıştır.
yargılarından hangileri özel görelilik kuramının
postülaları arasında yer almaktadır?
(sin53° = 0,8; cos53° = 0,6; sin37° = 0,6; cos37° = 0,8)
AYT - 2022
6.E 7.D 8.C 9.A
367
4 MODERN F İZİK
1. Bazı metallerin eşik enerji değerleri tablodaki gibidir. 3. Bir fotosele E enerjili fotonlar gönderildiğinde devrede
oluşan kesme gerilimi V, 2E enerjili fotonlar
Metal Eşk enerjs (eV) gönderildiğinde devrede oluşan kesme gerilimi 3V
Sezyum 2,1 olmaktadır.
Sodyum 2,3 Buna göre, aynı fotosele 3E enerjili fotonlar
Platn 6,4 gönderildiğinde devrede oluşan kesme gerilimi kaç V
olur?
Buna göre,
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
I. Frekansları eşit olan ışık demetleri metaller üzerine
ayrı ayrı düşürülürse, sezyum metalinden sökülen
fotoelektronların kinetik enerjisi en büyük olur.
II. Platin metalinin eşik frekansı, sodyum
metalininkinden büyüktür.
III. Enerjisi 8 eV olan bir foton metaller üzerine ayrı
ayrı düşürülürse, en fazla sezyum metalinden
elektron söker.
2. Bir fotosele düşürülen E enerjili fotonların metalden 4. Lityum ve çinko metallerinin eşik enerjileri sırasıyla 2,5 eV
söktükleri fotoelektronların maksimum kinetik enerjileri ve 4,2 eV’dir.
2 eV, 4E enerjili fotonların metalden söktükleri
fotoelektronların maksimum kinetik enerjileri 20 eV’dir. Buna göre, lityum ve çinkodan yapılmış levhaların
üzerine, enerjisi 10 eV olan bir foton ayrı ayrı
Buna göre, aynı fotosel üzerine, gönderilirse, levhalardan en fazla kaç fotoelektron
I. 3 eV enerjili fotonlar sökülebilir?
II. 4 eV enerjili fotonlar

Lityum metali için Çinko metali için
III. 5 eV enerjili fotonlar
A) 4 2
ile verilenlerden hangileri düşürülürse, fotosel
B) 1 1
devreye bağlı akımölçerden akım geçebilir?
C) 3 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) 4 3
E) 3 1
D) Yalnız III E) II ve III
1.B 2.D 3.B 4.B
368
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
4
5. Bir fotoselin katoduna P, R ve S ışıkları ayrı ayrı 7. Bir fotosel, üreteç ve bir lamba ile oluşturulan devre
düşürüldüğünde oluşan akımın gerilime bağlı grafiği şekildeki gibidir. Fotosel üzerine düşürülen ışığın metal
şekildeki gibi olmaktadır. yüzeyden söktüğü fotoelektronların sayısı n, lambanın ışık
şiddeti P kadardır.
Akım
P ışığı ışık
R ışığı
S ışığı
Gerlm
0
Buna göre, P, R ve S ışıkları ile ilgili aşağıdakilerden V

hangisi yanlıştır?
Buna göre, başka hiçbir değişiklik yapılmadan yalnız
A) P ışığının şiddeti, R’ninkinden büyüktür. pilin kutupları değiştirilirse n ve P niceliklerinin
değişimi için ne söylenebilir?
B) R ışığının enerjisi, S’ninkinden büyüktür.
C) S ışığının şiddeti, P’ninkinden küçüktür.
n P
D) P ışığının dalga boyu, S’ninkinden küçüktür.
A) Azalır Artar
E) R ışığının frekansı, P’ninkinden büyüktür.
B) Artar Değişmez
D) Artar Artar
E) Değişmez Artar
6. Emre, tüm dış etkilerden yalıtılmış havasız bir ortamda

yaptığı bir deneyde, yaprakları arasındaki açının 20°
olduğu bir elektroskobun topuzuna bir fener yardımıyla
ışık tutmuştur.
Emre, yaptığı işlem sonunda, elektroskobun

yaprakları arasındaki açıyı 10° ölçtüğüne göre, yapılan 8. Bilgi: Compton olayı, bir fotonun, serbest bir elektrona
bu deneyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? çarpmasını inceler. Çarpma sonucu foton ve elektron,
farklı yönlerde saçılır.
A) Fenerden yayılan fotonların enerjisi, elektroskobun
Buna göre, bu olay ile ilgili,
yapıldığı maddenin eşik enerjisinden büyüktur.
B) Başlangıçta elektroskobun elektriksel yükünün işareti I. Fotonun enerjisi olduğunu gösterir.
negatiftir. II. Fotonun momentumu olduğunu gösterir.
C) Fenerden yayılan fotonların frekansı, elektroskobun III. Işığın tanecikli yapıda olduğunu gösterir.
yapıldığı maddenin eşik frekansından büyüktür.
D) Fenerden yayılan ışığın dalga boyu, elektroskobun
yapıldığı maddenin eşik dalga boyundan küçüktür.
E) Başlangıçta elektroskobun elektriksel yükünün işareti
pozitiftir. D) II ve III E) I, II ve III
5.D 6.E 7.E 8.E
369
5 MODERN F İZİK
1. Fotoelektrik olay ile ilgili üç öğrencinin ifadeleri aşağıdaki 3. P ortamından L ortamına gönderilen bir fotonun izlediği
gibidir. yol şekildeki gibidir.
Zafer: Bir metalden elektron sökebilen foton, metal Normal

tarafından soğurulur.
Efe: Enerjisi 2 eV olan bir foton, üzerine düştüğü P ortamı Ayırma

metalden 1 tane elektron sökerse, enerjisi 4 eV olan foton L ortamı yüzey
aynı metalden 2 tane elektron söker.
Yiğit: Bir metalin eşik enerjisi, metalin cinsine bağlıdır.
Buna göre, hangi öğrencilerin ifadeleri doğrudur?

Buna göre,
A) Yalnız Zafer B) Yalnız Yiğit I. Fotonun P ortamındaki frekansı, L ortamındakine
C) Zafer ve Efe D) Zafer ve Yiğit eşittir.
II. Fotonun P ortamındaki enerjisi, L ortamındakine
E) Efe ve Yiğit göre daha büyüktür.
III. Fotonun L ortamındaki ortalama sürati, P
ortamındakine göre daha küçüktür.
2. Bir fotosel devresine bağlı üreteç, katot yüzeyinden kopan

fotoelektronların hızını artırarak ya da azaltarak anot
4. Şekildeki fotosele düşürülen E enerjili fotonların yüzeyden
yüzeyine çarpmasını sağlar. Şekildeki fotoselin katot
söktüğü fotoelektronların maksimum kinetik enerjisi
yüzeyine enerjisi 6 eV olan ışık gönderiliyor. Katot
8 eV’dir. Devreye bağlı üretecin kutupları ters çevrildiğinde
yüzeyinde kullanılan metalin eşik enerjisi 2 eV’dir.
ise yüzeyden sökülen fotoelektronların maksimum kinetik
ışık
enerjisi 2 eV olmaktadır.
Anot
Katot
V = 2 Volt
Buna göre, yüzeyden sökülen fotoelektronların karşıya V
çarptıklarındaki maksimum kinetik enerjileri kaç eV Buna göre, fotosele düşen fotonların E enerjisi kaç eV
dir? olamaz?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 10
1.D 2.B 3.C 4.A
370
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
5
5. Cenk, laboratuvar ortamında yaptığı fotoelektrik 7. Bir öğrenci grubu laboratuvarda yaptığı bir deneyde, bir
deneyinde, özdeş fotosellere, aynı frekansta ve aynı fotosele frekansları farklı ışıkları ayrı ayrı göndererek,
katotdan sökülen fotoelektronlar için kesme gerilimini ayrı
şiddette ışık düşürdüğünde, devreye bağlı A1, A2 ve A3
ayrı hesaplıyor.
ampermetrelerde i1, i2 ve i3 değerlerini ölçüyor.
Buna göre öğrenciler, deneyde buldukları değerleri
kullanarak deneye ait kesme gerilimi - frekans
grafiğini aşağıdakilerden hangisi gibi çizilebilir?
A) Kesme gerlm B) Kesme gerlm C) Kesme gerlm

V
V
Frekans Frekans Frekans

0 0 0
A1 A2
D) Kesme gerlm E) Kesme gerlm
Frekans Frekans
0 0
A3
Tüm ampermetrelerden akım geçtiğine göre,

ampermetrelerde ölçülen akım değerleri arasındaki
ilişki nedir?
A) i3 > i2 = i1 B) i1 = i2 > i3
C) i1 = i2 = i3 D) i1 > i3 > i2
E) i2 > i3 > i1
8. Bir serbest elektrona bir X ışını gönderildiğinde, elektrona

çarpan X ışını a açısıyla saçılırken hızı ϑ1, elektronun hızı
6. Bir fotosel devresinde, fotoelektrik akımının uygulanan Ó2 oluyor.
gerilime bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Deney g ışını ile tekrarlandığında, foton, elektrona
Akım (Amper) çarptıktan sonra yine aynı açı ile saçıldığına göre, ϑ1
0,8
ve ϑ2 niceliklerinin ilk deneye göre değişimleri için ne
0,6 söylenebilir?
ϑ1 ϑ2
Gerlm (Volt) A) Artar Artar
–2 0
B) Artar Değişmez
Fotoselin katoduna düşen ışığın dalga boyu 1550 Å
C) Değişmez Artar
olduğuna göre, metalin eşik enerjisi kaç eV’dir?
(hc = 12400 eV • Å alınız.) D) Değişmez Değişmez
E) Azalır Azalır
A) 8 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3
5.D 6.B 7.A 8.C
371
6 MODERN F İZİK
1. Negatif yüklü bir elektroskobun topuzu, iletken bir tel 3. Bir fotoelektrik devrede katot yüzeyinde kullanılabilecek
yardımıyla metal levhaya şekildeki gibi bağlanmıştır. metallerin eşik enerjisi ile bu metallerden elektron
sökebilecek görünür ışık renklerine ait dalga boylarını
gösteren tablolar Şekil - I ve Şekil - II’deki gibi verilmiştir.
Işık
– tel Metal Eşik enerjisi (eV) Işık rengi Dalga boyu (Å)
– –
– –
Kurşun 4,14 Kırmızı 6200
– – Demir 4,50 Yeşil 4900
– –
– –
Metal
levha Gümüş 4,70 Mavi 4000
Şekil – I Şekil – II
Buna göre, yapılan bir fotoelektrik deneyde metalden

Bu metal levha üzerine ışık düşürüldüğünde
sökülen fotoelektronların kinetik enerjilerinin en
elektroskobun,
büyük olması için hangi metal ve ışık renginin
I. Yaprakları arası açıklık değişmez. kullanılması diğerlerine göre daha uygun olur?
II. Yaprakları biraz kapanır.

Metal Işığın rengi
III. Yaprakları biraz daha açılır.
A) Gümüş Kırmızı
B) Kurşun Kırmızı
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II C) Kurşun Mavi
D) Demir Yeşil
E) Gümüş Mavi
4. Bir fotoelektrik düzeneğinde yüzeyden kopan

fotoelektronların maksimum kinetik enerjilerinin ışığın
frekansına bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Maksmum
knetk enerj
6E
2. Bir metal yüzeye ışık gönderildiğinde,

0 Frekans
f 4f
I. Metal yüzeyden elektron koparma
II. Kırılma
III. Soğurulma
Buna göre, aynı fotoelektrik düzeneğine frekansı 5f
olaylarından hangileri gözlenebilir? olan ışık düşürülürse, yüzeyden kopan
fotoelektronların maksimum kinetik enerjisi, metal
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III yüzeyin eşik enerjisinin kaç katı olur?
1.C 2.C 3.C 4.D
372
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
6
5. Şekildeki fotoselin katoduna ışık demeti düşürüldüğünde, 7. Bir fotoelektrik deneyinde, metalden sökülen
devreye bağlı ampermetreden akım geçtiği gözlemleniyor. fotoelektronların maksimum kinetik enerjilerinin gelen
ışığın frekansına bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.
Işık
Knetk enerj
0 Frekans
Ampermetre
Buna göre,
I. Metal yüzeye düşen ışığın şiddetini artırmak

Buna göre, çizilen bu grafiğe bakarak,
II. Metalin yüzeyine daha çok foton düşmesini
sağlamak I. Işığın frekansı arttıkça, fotoelektronların kinetik
III. Katot - anot arası mesafeyi azaltmak enerjileri de artar.
II. Metal yüzeye düşen her ışık, yüzeyden elektron
işlemlerinden hangilerinin tek başına yapılması,
sökebilir.
ampermetreden geçen akımın kesinlikle artmasına
neden olur? III. Metal yüzeye düşen her ışık, yüzeyden elektron
sökemez.
sonuçlarından hangilerine ulaşılır?
D) I ve III E) Yalnız II
6. Yüksek enerjili bir foton, serbest bir elektronun üzerine

Şekil 1’deki gibi gönderiliyor. Foton elektronla etkileştikten
sonra Şekil 2’deki gibi yansıyor.
Gelen foton e– Saçılan foton e–
Buna göre,
I. Elektron, çarpışmadan sonra saçılan fotonun tersi 8. Bir fotoselin katodundan sökülen fotoelektronların
yönünde hareket eder. kesme gerilimi,
II. Çarpışmadan sonra saçılan foton ile saçılan
elektronun momentum büyüklükleri eşittir. I. fotosele gelen ışığın şiddeti
III. Foton ile elektron, merkezi esnek çarpışma II. fotosele düşen ışığın momentumu
yapmıştır. III. fotosele düşen ışığın frekansı
yargılarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
5.C 6.C 7.D 8.E
373
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 MODERN F İZİK
1. Oğuz’un Dünya’dan, ışık hızına yakın hızlarla hareket 3. Sıcaklığı 0 K’nin üzerindeki tüm cisimler ışıma yapabilir.
eden boyları eşit K ve L uzay araçlarını gözlemleyip bazı
Buna göre,
nicelikleri ölçebildiğini varsayalım.
I. Ay
c c II. Eritilmiş demir
6 2
III. İnsan vücudu
K L ile verilen örneklerden hangileri ışıma yapabilir?
Dünya
Buna göre; Oğuz’un gözlemleri ile ilgili,
I. L aracının boyu, K’ninkinden kısadır.

II. K aracındaki astronot, L aracındakine göre daha
hızlı yaşlanır.
III. L aracında bulunan saat, K aracındakine göre daha
çok geri kalır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
4. Aynı ortamda bulunan üç öğrenciden Nuray, Erhan ve
Ecem’in vücut sıcaklıkları sırasıyla 36,5 °C, 37 °C ve 37,2 °C
dir.
Buna göre, öğrencilerin vücutlarından yayılan

elektromanyetik dalgalar için,
I. Nuray’dan yayılan elektromanyetik dalgaların

2. Aşağıda bazı hareket sistemleri verilmiştir.
maksimum ışıma yapanının dalga boyu,
I. Yukarı doğru hızlanarak hareket eden bir asansör Erhan’ınkine göre daha büyüktür.
II. Lunaparkta bulunan bir gondolun iki nokta arasında II. Erhan’dan yayılan elektromanyetik dalgaların
salınım hareketi yapması maksimum ışıma yapanının frekansı, Ecem’inkine
III. Yatay bir yolda düzgün doğrusal hareket yapan bir göre daha büyüktür.
tren III. Ecem’den yayılan elektromanyetik dalgaların
maksimum ışıma yapanının enerjisi, Nuray’ınkine
Özel görelilik teorisine göre, verilenlerden hangileri göre daha büyüktür.
eylemsiz referans sistemine örnek olarak gösterilebilir?
(Dünya’nın dönüş hareketi önemsizdir.) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1.E 2.B 3.E 4.C
374
374
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. Işık hızına yakın sabit ϑ hızıyla hareket eden uzay 7. Gülay ve Güray 30 yaşında ikiz kardeştir. Güray, bir uzay
aracındaki Serkan, Dünya üzerinden geçerken bir tünelin aracına binip ışık hızına yakın bir hızla uzaya gidip tekrar
uzunluğunu L, tencere içinde ısıtılan 0 °C’deki suyun Dünya’ya döndüğünde Dünya’da bekleyen ikizinin
kaynamaya başlaması için geçen süreyi t olarak ölçüyor. kendisine göre daha fazla yaşlanıp 60 yaşına geldiğini
gözlemlemiştir.
Buna göre bu olay, Einstein’in görelilik teorileri

J
yatay kapsamında değerlendirilirse,
I. Güray, uzay aracındaki hareketi boyunca eylemsiz

referans sistemindedir.
II. Gülay, Dünya’da eylemsiz referans sistemindedir.
III. Gülay’ın bulunduğu ortamda zaman genişlemiştir.
L
ile verilenlerden hangileri doğrudur?
tencere (Dünya’nın dönüş hareketi önemsizdir.)
Tünel
yatay yatay A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Buna göre, uzay aracının hızı ϑ’den daha büyük
olsaydı, Serkan’ın ölçtüğü L ve t niceliklerinin
büyüklüğü ilk durumuna göre nasıl değişirdi?
L t
A) Artar Artar
B) Azalır Artar
C) Değişmez Değişmez
D) Artar Azalır
E) Azalır Azalır
8. Günlük hayatta fotosel devrelerinin kullanıldığı bir çok alet

vardır.
6. Einstein’in özel görelilik kuramı, bazı fiziksel niceliklerin Buna göre; bu aletlere,
büyüklüğünün gözlenilen referans sistemine göre
I. Para sayma makineleri
değişkenlik gösterebileceğini söyler.
II. Akıllı evlerde, güneş ışığına göre açılıp kapanan
Buna göre, perdeler
I. Su damacanasının hacmi III. Elimizi altına tuttuğumuzda su akıtmaya başlayan

musluklar
II. Bir atletin katıldığı yarışı tamamlama süresi
IV. Gün ışığına göre ışık veren sokak lambaları
III. Bir kurşun kalemin uzunluğu
niceliklerinden hangilerinin ölçüm sonuçları,
gözlenilen referans sistemine göre değişebilir?
A) I ve III B) II, III ve IV
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III C) I, II, III ve IV D) III ve IV
D) II ve III E) I, II ve III E) I ve II
5.B 6.E 7.E 8.C
375
375
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2 MODERN F İZİK
1. Dünya’da durgun olan uzay aracının içinde bulunan bir 3. Işık hızına yakın bir hızla hareket eden uzay aracındaki
oyuncak arabanın boyutları şekildeki gibidir. bir astronot, aracında bulunan,
I. Bir küp şekerin hacmi

a J@c II. Bir bardak suyun özkütlesi
–x b +x
a III. Bir kitabın kütlesi
niceliklerinden hangilerini, Dünya’da bulunan

Uzay aracı, +x yönünde ışık hızına yakın bir hızla hareketsiz gözlemciye göre farklı değerde ölçer?
hareket ederken, Dünya’daki gözlemciye göre a, b
uzunlukları ve a açısı nicelikleri nasıl değişir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
a b a
A) Artar Artar Azalır
B) Değişmez Değişmez Artar
C) Azalır Değişmez Azalır
D) Azalır Azalır Artar
E) Artar Artar Değişmez
4. Yatay bir yolda sabit ϑ hızıyla doğuya doğru ilerleyen bir

aracın tavanında bulunan ışık kaynağından çıkan ışınların
hızını; doğuya doğru 3ϑ hızıyla hareket eden Selin ϑS,
2. Şekil 1’deki gibi duran bir arabanın zemininden tavanında
batıya doğru 2ϑ hızıyla hareket eden Can ϑC, araba içinde
bulunan bir düzlem aynaya gönderilen ışığın aynada
duran Hakan ϑH olarak ölçüyor.
yansıyıp tekrar zemine ulaşma süresi, arabanın dışında
Hakan ışık
duran Berk’e göre tB sürede, arabanın içindeki Aras’a göre
t sürede ölçülmektedir.
A Batı Doğu
ayna ayna J
Berk Aras Berk Aras ok
ışık ışık
2J 3J
Şekil 1 Şekil 2
Can Selin
Buna göre; araba, Şekil 2’deki gibi sabit ve ışık hızına
Buna göre,
yakın bir hızla ok yönünde hareket ederse, tB ve tA
niceliklerinin değişimi için ne söylenebilir? I. ϑC > ϑS
tB tA II. ϑH = ϑS
A) Değişmez Değişmez III. ϑC > ϑH

B) Değişmez Artar karşılaştırmalarından hangileri doğrudur?
C) Artar Değişmez
D) Artar Azalır
E) Azalır Azalır D) I ve II E) II ve III
1.D 2.C 3.C 4.B
376
376
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 2
5. Kadir, kendisine uzaklıkları eşit olan üç yıldızın ışınlarını 6. Dünya’da hareketsiz duran Cansu ile ışık hızına yakın bir
incelediğinde K yıldızının maksimum ışıma dalga boyunun hızla hareket eden uzay mekiğinde bulunan Ahmet, aynı
kırmızıya, L yıldızınınkinin sarıya, M yıldızınınkinin de anda saatlerini 9.00’a ayarlamıştır.
maviye eşdeğer dalga boyunda olduğunu tespit ediyor.
Özel görelilik kuramına göre, bu olayla ilgili,
I. Bir süre sonra Cansu’nun saati, Ahmet’in saatine

TK TL
göre geri kalır.
TM
II. Cansu, eylemsiz referans sisteminde bulunmaktadır.
III. Bir süre sonra Cansu saatine baktığında, Ahmet’in
saatine göre ileri gittiğini fark eder.

(Dünya’nın dönüş hareketi önemsizdir.)
A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız I
Yer
K, L ve M yıldızlarının yüzey sıcaklıkları sırasıyla
TK, TL ve TM olduğuna göre, bu sıcaklıklar arasındaki
ilişki nedir?
A) TK > TL > TM B) TM > TL > TK
C) TK = TL = TM D) TK > TM > TL
E) TM > TK > TL
5.B 6.D
377
377
Orıjinal BY
® Sorular 1
MAD
E
1. Fotosel ile çalışan şekildeki alarm sisteminde, fotoselin 2. Bir alkali metal üzerine gönderilen yeşil renkli ışık
üzerine morötesi ışınlar düşürülüp devrenin fotoelektrik metalden ancak elektron sökebilmektedir.
akım üretmesi sağlanır. Üretilen bu akım bobin üzerinden
Buna göre, aynı metal üzerine;
geçtiğinde bobin elektromıknatıs özellik kazanır ve
devredeki anahtarı kendisine doğru çeker. Bu sırada I. Radyo dalgaları
anahtar açık konuma gelmiştir ve zil çalışmaz. Fotosele II. Morötesi ışın
düşen bu ışık engellendiğinde ise fotoelektrik akım kesilir,
III. Röntgen ışını
bobin mıknatıs özelliğini kaybeder, başlangıçta gerilmiş
yay, anahtarı çeker, zil devresi kapanır ve zilden akım ile verilenlerden hangileri düşürülürse, metalden
geçtiği için zil çalmaya başlar. elektron sökülebilir?
Morötesi
ışık
+
+ +
+ +
Fotosel
Anahtar
lamba
Bobin
Zil
Buna göre; bu bilgilere dayanılarak,
I. Zil çalışırken fotosele düşen ışık, metal yüzeyinden

elektron sökmüştür.
II. Zil çalışmıyorken ışığın fotosel yüzeyinden söktüğü
elektronların kinetik enerjileri sıfırdan farklıdır.
III. Zil çalışmıyorken fotosele gönderilen ışığın enerjisi,
üzerine düştüğü metalin eşik enerjisinden büyüktür.
1.D 2.D
378
Orıjinal
® Sorular 1
3. Bir fotoselin katoduna foton düşürüldüğünde, devrede 4. Bir fotoselin katoduna foton düşürüldüğünde devrede
oluşan akımın, devreye uygulanan gerilime bağlı değişim oluşan akımın devreye uygulanan gerilime bağlı grafiği
grafiği şekildeki gibi olmaktadır. şekildeki gibi olmaktadır.
Akım
 Akım
max max
Gerlm (V)
–JK 0 Jd Gerlm (V)
–2 –1 0 1 2 3
Buna göre, çizilen bu grafiğe bakarak, Devreye uygulanan gerilim 0 (sıfır), 1 volt ve 2 volt
olduğunda karşı levhaya çarpan fotoelektronların
I. Devreye uygulanan gerilim sıfır olsa bile devreden
akım geçer. sayısı sırasıyla n1, n2, n3 olduğuna göre, bu sayılar
II. Fotonların çarptığı elektronlar metalden arasındaki ilişki nedir?

ayrılmalarına rağmen hareket edemezler.
A) n1 = n2 = n3 B) n2 = n3 > n1
III. Devreye uygulanan gerilim belli bir değere
ulaştığında sökülen elektronların tümü karşı levhaya C) n1 > n 2 > n3 D) n3 > n2 > n1
ulaşmıştır.
E) n3 > n1 = n2
3.C 4.D
379
1.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI
1 - Röntgen Cihazı: Vücudun tamamına veya bir bölümüne 1. Aşağıda bazı görüntüleme teknolojilerine örnekler
gönderilen X - ışınları, bu bölgedeki dokunun fiziksel verilmiştir.
yoğunluğuna göre geçerek röntgen filmine düşer ve görüntü
I. MR (Manyetik rezonans) cihazı
elde edilir.
II. Ultrason cihazı
X - Işınları
III. Röntgen cihazı
• Havası boşaltılmış bir tüpte elektronların uygulanan gerilimle
hızlandırılarak metal bir hedefe çarptırılıp durdurulması Buna göre, bu cihazların hangilerinde görüntü elde
sonucunda oluşan ışımalardır. edilirken X - ışınları kullanılır?
• Metal içinde yavaşlayarak duran elektronlar, farklı

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
frekanslarda ışımalar yapabildiğinden, bu yöntemle sürekli
X - ışını spektrumu elde edilebilir. D) I ve II E) II ve III
2 - Manyetik Rezonans (MR) Cihazı
• Güçlü manyetik alan içinde bulunan ve radyo dalgaları ile
uyarılan dokularda yer alan hidrojen atomları ivmeli hareket
yaptıkları için elektromanyetik ışıma yaparlar. Gerçekleşen bu
ışımalar alıcılar tarafından algılanarak vücutta incelenen alanın
kaliteli resmi elde edilir.
3 - PET (Pozitron Emisyon Tomografisi)

İnsan vücudundaki organ ve dokuların aktivitesini ölçen bir
cihazdır. Vücuda verilen glikoz çözeltisindeki pozitronlar,
dokulardaki elektronlarla birleşir ve bunun sonucunda yayılan
ışımalar dedektörler yardımıyla sayılarak görüntü oluşturulur.
4 - BT (Bilgisayarlı Tomografi) Cihazı

X - ışınları kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel
görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir.
Röntgen cihazından farklı olarak incelenen bölgenin üç boyutlu
görüntüsü elde edilir.
5 - Ultrason Cihazı
Yüksek frekanslı ses dalgaları, görüntüsü elde edilecek bölge
üzerine düşürülür. Bu dalgalar farklı dokularda farklı şekilde
yansır. Bu farkı algılayan cihazlar gerçek zamanlı görüntüyü
oluşturur. 2. Ultrason cihazının çalışma prensibi ve kullanım
alanları ile ilgili,
6 - Termal Kameralar
Cisimlerin sıcaklıklarına bağlı olarak yaydıkları kızılötesi ışınları I. Dokulardan yansıyan ses dalgaları, bilgisayar
farklı renklerle görüntüye dönüştürürler. ekranına düşürülerek görüntü elde edilir.
II. Görüntü, yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak
7 - Radar Cihazı
elde edilir.
Radarlar, gönderdiği mikrodalganın hedeften yansıması ile
III. Görüntü elde edilirken mekanik dalgalar kullanılır.
çalışan, cisimlerin yerlerini ve hızlarını tespit eden cihazlardır.
8 - Sonar Cihazı
Ses dalgalarının yansımasından yararlanılarak, okyanusların A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
derinlikleri ölçülürken ve deniz altında bulunan batık gemilerin
yerleri tespit edilirken bu cihazlar kullanılır. D) II ve III E) I, II ve III
1.B 2.E
380
1.
Tanımak
Lazım GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Görüntüleme teknolojisinde kullanılan bazı cihazlarda 5. Aşağıda verilen,

görüntü elde edilirken elektromanyetik dalgalardan
yararlanılır. I. Termal kamera
II. Sonar
Buna göre, bu duruma;
III. Ultrason
I. Sonar cihazı IV. MR (Manyetik Rezonans)
II. BT (Bilgisayarlı Tomografi) cihazı
görüntüleme cihazlarından hangilerinde, görüntü elde
III. Termal kameralar
etmek için ses dalgaları kullanılır?
ile verilen cihazlardan hangileri örnek olarak
verilebilir? A) I ve IV B) II ve III C) Yalnız III
A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve III D) II ve IV E) I ve III
6. Kaan, Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulama Alanları

konusu ile ilgili hazırladığı bir proje ödevinde, bir cihaz ile
ilgili aşağıdaki ifadeleri kullanıyor.
4. Bir doktor, hastasının vücudundan canlı görüntü elde “Bir tüp içinde bulunan gaza elektrik verilerek gazın
etmek istiyor. iyonlaşması sağlanır. İyonlaşan gazlar morötesi ışınlar
yayar. Yayılan bu ışınlar fosfor tabakaya çarparak görüntü
Buna göre doktor, amacına ulaşmak için; elde edilir.”
I. tomografi, Buna göre Kaan, ifadesinde aşağıda verilen

II. röntgen, cihazlardan hangisinin çalışma prensibini anlatmıştır?
III. ultrason
A) LCD ekran
cihazlarından hangilerini kullanabilir? B) Termal kamera
C) Plazma ekran
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
D) Bilgisayarlı Tomografi
D) Yalnız III E) II ve III E) Röntgen
3.D 4.D 5.B 6.C
381
2.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR YARI İLETKEN TEKNOLOJİSİ
Yarı iletkenler, son yörüngesinde 4 elektronu bulunan 1. Yarı iletken maddeler ile ilgili,
atomlardır. Normal şartlar altında yalıtkan olup, manyetik alan,
elektrik alan, ışık ve ısı gibi dış etkilerle iletken hale gelebilirler. I. Isı, ışık ve elektriksel etki ile iletkenlik özelliği
İçlerine konulan katkı maddeleri ile P tipi ve N tipi yarı iletkenler kazanabilirler.
elde edilir. II. Yarı iletkenlerin son yörüngelerinde 4 valans
1 - Diyot elektronu vardır.
• P tipi ve N tipi yarı iletken malzemelerin birleşiminden III. Yarı iletken maddeler normal şartlar altında
oluşan devre elemanına diyot denir. yalıtkandır.
• Diyotlar elektronik devrelerde tek yönlü akım geçirir. yargılarından hangileri doğrudur?
• Bir diyotun P tipi yarı iletken ucu güç kaynağının (+)
kutbuna; N tipi yarı iletken ucu (–) kutbuna bağlanırsa, A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
devrede yük hareketi oluşur ve devreye bağlı lamba yanar.
i i
+ P N –
P N N P
i i=0
i
2 - Transistör
• P ve N tipi yarı iletkenler kullanılarak elde edilen

elemanlardan biri de transistörlerdir.
• Elektronik devrelerde zayıf sinyalleri yükselterek akım ve
gerilim kazancı sağlarlar.
• Elektronik devrelerde anahtar görevi de görürler.
3 - LED
• Üzerinden elektrik akımı geçtiğinde ışık yayan diyotlara led
denir. Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürürler.
• Yapılarında yarı iletken malzeme bulunur.
4 - Güneş Pili
• Yüzeyine düşen Güneş ışınlarının enerjisini, elektrik
enerjisine dönüştüren sistemlerdir. 2. Elektronik devre elemanları ile ilgili,
Güneş ışınları I. Transistörler, elektronik devrelerde zayıf sinyalleri

e - e- i
yükselterek akım ve gerilim kazancı sağlarlar.
–
İletken üst
N tipi II. Bir diyotun P tipi yarı iletken bölgesi üretecin (–)
Deşik kontak
yarı iletken kutbuna, N tipi yarı iletken bölgesi üretecin (+)
P tipi kutbuna bağlanırsa, diyot elektrik akımını iletir.
Elektron
yarı iletken
İletken alt III. Güneş pillerinde, yüzeye düşen fotonlar, N tipi yarı
+
kontak iletkenden P tipi yarı iletkene doğru akım oluşmasını
i sağlarlar.
• Güneş ışığı, N tipi yarı iletken üzerine düşerek, bu
yüzeydeki elektronları söker. Bu durum, N tipi yarı iletkende
deşikler oluşmasına neden olur. Bunun sonucunda alttan
yukarı doğru elektron hareketi olacağından devrede elektrik
akımı oluşur ve lamba ışık verir. D) II ve III E) I ve II
1.D 2.C
382
2.
Tanımak
Lazım YARI İLETKEN TEKNOLOJİSİ KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Elektronik devrelerde ışık vermek amacı ile kullanılan led 5. Özdeş P, R, S ve T lambaları ile diyotlardan oluşan
ve akkor telli lambaların özellikleri ile ilgili, elektrik devresi şekildeki gibidir. Başlangıçta A
anahtarı açık iken hiçbir lamba ışık vermemektedir.
I. Led’ler yalnızca bir yönde akım geçirir.
II. Led’lerin ışık şiddetleri, akkor telli ampullerinkine P
göre daha fazladır.
III. Led’lerin verimleri, akkor telli ampullerinkine göre
S
daha düşüktür.
R T
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A
D) I, II ve III E) I ve III
Buna göre, anahtar kapatıldığında hangi lambalar ışık
verir?
A) R ve S B) P ve T C) P ve S
D) R ve T E) R, S ve T
4. Bir diyot ve bir dirençten oluşan devre parçalarının

uçlarına uygulanan gerilimler, Şekil 1 ve Şekil 2’deki
gibidir.
2V R=3:
R=2: K
L
6V
–3 V 3V
Şekil 1 Şekil 2 6. Aşağıda bazı elektronik devre elemanlarına örnekler
verilmiştir.
Buna göre, dirençlerin uçlarına bağlı K ve L
voltmetrelerinin gösterdiği değerler için ne • Transformatör
söylenebilir? (Diyotun ters bağlanması durumunda • Transistör
üzerinden akım geçmemektedir.) • Diyot
• Kondansatör
K voltmetresi (Volt) L voltmetresi (Volt)
• Led
A) 2 2
Buna göre, bu devre elemanlarının kaç tanesinin
B) 4 0 yapısında yarı iletken malzemeler kullanılır?
C) 4 6
A) Bir B) İki C) Üç
D) 2 0
E) 3 3 D) Dört E) Beş
3.A 4.B 5.A 6.C
383
3.
bölüm
KAZANIM DAKLI SORULAR SÜPER İLETKENLER, NANOTEKNOLOJİ ve LASER
Süper İletkenler 1. Süper iletken maddeler ile ilgili,

• Hollandalı fizikçi Onnes, yaptığı deneyde cıvanın sıcaklığı
I. Süper iletken olan bir maddenin sıcaklığı artsa bile
düştükçe direncinin de düştüğünü, sıcaklığı 4,2 K olduğunda
süper iletkenlik özelliği kaybolmaz.
direncinin aniden sıfıra doğru düştüğünü gözlemledi. Kritik
sıcaklık denilen bu sıcaklığın altında ise cıvanın akıma karşı II. Nükleer Manyetik Rezonans (NMR) cihazlarında
hiç direnç göstermediğini farketti. süper iletken mıknatıslar kullanılır.
III. Süper iletken maddeler, kritik sıcaklığın altında iken
Direnç (:) Direnç (:) akıma karşı direnç göstermezler.
0,150
0,125
0,100 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

0 Sıcaklık 0 Sıcaklık
4 4,2 4,3 4,5 (K) (K)
(Normal metal) D) I ve III E) II ve III
(Süper iletken madde)
• Kritik sıcaklık, süper iletken maddeler için ayırt edici bir

özelliktir.
• Süper iletkenlik günümüzde pek çok alanda kullanılır.
Bu alanlar;
1- CERN’de kullanılan parçacık hızlandırıcıları
2- Maglev Trenler
3- MR cihazında kullanılan süper iletken mıknatıslar.
Nanoteknoloji
• Nano, milyarda bir (10–9) anlamına gelir.
• Nano maddeler, özelliklerini, atomlardan ve bu atomların

diziliminden almaktadır.
Nano malzemelerin özelliklerine;
\ Nano boyutta maddelerin elektriksel, manyetik ve optik

özelliklerinin değişmesi,
\ Alüminyumun normalde yanıcı olmadığı halde nano boyutta

yanıcı olması,
\ Bakırın normal boyutta mat, nano boyutta ise saydam

olması,
2. Süper iletkenler ile ilgili,
gibi örnek verilebilir.
• Nanoteknolojinin kullanım alanlarına, leke tutmayan tekstil I. Oda sıcaklığında süper iletken bulunmaz.
ürünleri, hafif ve dayanıklı malzemeler, su ve kir tutmayan II. Süper iletken olmayan birden fazla metalin birleşimi
kumaşlar örnek olarak verilebilir. ile süper iletken yapılabilir.
Laser Işınları III. Herhangi bir metal, belli bir dereceye kadar
soğutulduğunda süper iletken olabilir.
• Uyarılmış emisyon yoluyla oluşur.
• Aynı fazda tek renkli bir ışıktır. yargılarından hangileri doğrudur?
• Çok uzaklara dağılmadan gidebilir.
• Verimleri düşüktür.
• Atmosfer olaylarından etkilenir. D) I ve II E) II ve III
1.E 2.D
384
3.
Tanımak
Lazım SÜPER İLETKENLER, NANOTEKNOLOJİ ve LASER KAZANIM DAKLI SORULAR
3. Süper iletkenlerin kullanım alanlarına, 5. Laser ışığı ile ilgili,
I. Parçacık hızlandırıcıları I. Uyarılmış emisyon yolu ile oluşur.

II. Maglev treni II. Aynı fazlı fotonlardan oluşur.
III. MR (Manyetik Rezonans) cihazı III. Bulut, sis, yağmur gibi atmosfer olaylarından
etkilenirler.
IV. Verimleri yüksektir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III A) I ve II B) I, II ve III C) I, II ve IV
D) II ve IV E) Yalnız III
4. Nanoteknoloji ve nano malzemelerinin kullanım

6. Laser ışığının günlük hayatta bir çok kullanım alanı vardır.
alanları ile ilgili;
Bu duruma;
I. Bazı malzemelerin nano boyutta elektrik ve
manyetik özellikleri değişir. I. Savaş uçaklarının vuracakları hedefleri tespit edip
II. Islanmayan ve kirlenmeyen kumaş üretiminde işaretlemesi
nanoteknoloji kullanılır. II. Sanayide metalleri kesme işlemleri
III. Güneş pilleri nanoteknoloji ürünüdür. III. Tıpta, bir çok hastalığın tedavisi
yargılarından hangileri doğrudur? ile verilenlerden hangileri örnek verilebilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
3.E 4.B 5.B 6.E
385
1 MODERN F İZİĞİN T EKNOLOJİDEKİ U YGULAMALARI
1. MR (Manyetik Rezonans) ve BT (Bilgisayarlı

Tomografi) görüntüleme cihazları arasındaki
farklılıklar ile ilgili,
3. Tedavileri sırasında kullanılan tıbbi görüntüleme
teknikleri hakkında konuşan üç arkadaşın arasında
I. MR cihazı zararlı radyasyon yaymaz, BT cihazı ise
aşağıdaki konuşma geçmiştir:
yayar.
II. MR cihazında görüntü elde edilirken radyo Zeynep: Doktorum bana, görüntüleme işlemi
dalgaları, BT cihazında ise X - ışınları kullanılır. esnasında üzerimde ve cihaza yakın yerlerde hiçbir
metal eşya bulundurmamam gerektiğini söyledi.
III. MR cihazında görüntü renkli, BT cihazında ise
görüntü siyah beyazdır. Ömer: Muayenemde kullanılan yöntemde, canlılar
için tehlikeli olabilecek bir ışık türü kullanılmaktaymış.
Şule: Doktorumun kullanacağı cihaz, görüntüleme
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III için vücudumda hiçbir elektromanyetik dalga
kullanmıyormuş.
Buna göre,
I. Zeynep, MR (manyetik rezonans) cihazına

girecektir.
II. Ömer, ultrason çektirecektir.

ÇIKMIŞ SORU
III. Şule, bilgisayarlı tomografi çektirecektir.

AYT - 2022
2. Günlük hayatta bir çok alanda kullanılan laser ışını ve 4. Süper iletken özellik gösteren bir maddenin sıcaklığı
X ışınlarıyla ilgili, 0 K’e yakın bir sıcaklığa kadar düşürülürse maddeye
ait,
I. Türdeş bir ortamda doğrusal yayılmaları
II. Boşlukta ışık hızıyla yayılmaları I. direnç
III. Yüksüz olmaları II. iletkenlik

III. özdirenç
ile verilenlerden hangileri, her ikisi için de ortak
özelliktir? niceliklerinden hangileri artar?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
1.B 2.E 3.A 4.B
386
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
1
5. Laser ışığının oluşumunu gösteren modelleme şekildeki 7. Şekildeki güneş pilinin üzerine ışık düşürüldüğünde lamba
gibidir. ışık vermektedir.
Uyarılmış
EK
atomlar Güneş
Yayınlanan fotonlar
Uyaran foton
N tipi yarı
EL Işık iletken İletken tel
Taban enerji
durumu 2
Lamba
Buna göre,
Elektron 1
I. Uyaran fotonun enerjisi, yayınlanan fotonlardan
herhangi birinin enerjisinden büyüktür.
P tipi yarı
II. Uyaran fotonun enerjisi, EK – EL bağıntısıyla iletken
Boşluk
hesaplanabilir.
III. Laser ışığı, elektromanyetik dalgadır. Buna göre,
yargılarından hangileri doğrudur? I. N tipi yarı iletkenin üzerine düşen foton sayısı
artarsa, devreye bağlı lambanın parlaklığı artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II II. Lambanın bağlı olduğu iletken telden 1 yönünde
akım geçmektedir.
III. Güneş pillleri, üzerine ışık düştüğünde akım
geçirebilen bir diyottur.
6. Bilgisayarlı tomografi cihazı (BT cihazı), X-ışınları

yardımıyla vücuttan yatay kesitler alarak çalışan bir tanı
ve teşhis cihazıdır. Bu cihazda hasta, cihazın “gantry” adı
verilen bölümüne sokulur ve hasta üzerine gönderilen
X-ışınlarının vücudu geçtikten sonra dedektörler
yardımıyla soğurulması sağlanır. Dedektörden gelen
bilgiler de cihazın görüntü bilgisayarında işlenerek
8. Laser ışınlarının elde edilişi sırasında atomda;
vücudun bir bölümünün kesitsel görüntüsü elde edilir.
Buna göre, bu cihazda insan vücuduna giren I. uyarılma,

X-ışınlarının;
II. foton ışıması (yayınlama),
ÇIKMIŞ SORU
I. frekans,
III. füzyon
II. ortalama sürat,
III. dalga boyu olaylarından hangileri gerçekleşir?
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü değişir?
A) I ve III B) Yalnız II C) Yalnız III AYT - 2021
D) Yalnız I E) II ve III
5.E 6.E 7.C 8.C
387
2 MODERN F İZİĞİN T EKNOLOJİDEKİ U YGULAMALARI
1. MR (Manyetik Rezonans) ve röntgen cihazlarında görüntü 3. Bilgi: Süper iletken özellik gösterebilen cıva elementinin
elde edilirken bazı fiziksel olaylar gerçekleşir. kritik sıcaklığı 4,2 K’dir.
Buna göre, Cıva elementinin, 3,5 K, 4 K ve 5 K sıcaklığında akıma

karşı gösterdiği direnç değerleri sırasıyla R1, R2 ve R3
I. Yüklü parçacıkların ivmeli hareket yapması olduğuna göre,
II. Manyetik alan uygulanması
I. R3 > R1
III. Atomun, yüklü parçacıklarla uyarılıp ışıma
yapmaları II. R2 > R3
ile verilenlerden hangileri, görüntü elde edilirken her III. R1 = R2

iki cihazda da gerçekleşen ortak fiziksel olaydır?
4. Bir süper iletken malzeme içerisinde, farklı sıcaklıklarda

oluşan manyetik alanlar Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibidir.
B B
Bz0 B=0
2. Bir fizik öğretmeni “yarı iletken teknolojisi” konusu ile ilgili
günlük plan hazırlarken, elektronik devrelerde
anahtarlama görevi yapan devre elemanlarına örnekler
Şekil 1 Şekil 2
yazmak istemektedir.
Buna göre, süper iletken malzemenin Şekil 1 ve
Buna göre, öğretmenden;
Şekil 2’deki sıcaklıkları için ne söylenebilir?
I. transistör
II. Güneş pili Şekil 1 için Şekil 2 için
III. direnç A) Kritik sıcaklığın altında Kritik sıcaklığın üzerinde
ile verilen devre elemanlarından hangilerini örnek B) Kritik sıcaklıkta Kritik sıcaklığın altında
olarak yazması beklenir?
C) Kritik sıcaklıkta Kritik sıcaklığın üzerinde
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Kritik sıcaklığın üzerinde Kritik sıcaklığın üzerinde
D) II ve III E) I, II ve III E) Kritik sıcaklığın üzerinde Kritik sıcaklığın altında
1.A 2.A 3.D 4.E
388
Sınavda
Bu Tarz
Sorarlar
2
5. Üç öğrenciden Miraç, Selin ve Rıdvan’ın günlük hayatta 7. Bilgi: Bir alternatif akım kaynağına diyot ve direnç
birçok alanda kullanılan görüntüleme cihazlarından elde Şekil 1’deki gibi bağlandığında dirençten geçen akımın
edilen görüntünün oluşma prensibi ile ilgili ifadeleri zamana bağlı değişim grafiği Şekil 2’deki gibi olurken,
aşağıdaki gibidir. aynı devreye sığaç da Şekil 3’teki gibi bağlandığında,
dirençten geçen akımın zamana bağlı değişim grafiği
Miraç : Cisimlerin sıcaklıklarına bağlı olarak yaydıkları Şekil 4’teki gibi olmaktadır.
kızılötesi ışınlar dedektörler yardımıyla
algılanıp cismin görüntüsü elde edilir. Akım
Selin : Vücudun bir bölgesine gönderilen X -

ışınlarının o bölgenin yoğunluğuna ve
kalınlığına göre maddeden geçerek bir film
üzerine düşürülmesi sonucu görüntü elde edilir. Zaman
0
Rıdvan: Yeri tespit edilmeye çalışılan bir cisimden geri Şekil 1 Şekil 2
yansıyan ultrasonik ses dalgalarının

Akım
dedektörler yardımıyla algılanıp cisimlerin
görüntüsü elde edilir.
Buna göre, öğrenciler; ifadelerinde hangi cihazlardan

bahsetmektedir? Zaman
0
Şekil 3 Şekil 4
Miraç Selin Rıdvan
Buna göre, sığacın dirence paralel bağlandığında
Bilgisayarlı
A) PET Sonar akım - zaman grafiğinin bu şekilde değişmesi, sığacın
Tomografi
hangi özelliğinden kaynaklanmıştır?
Termal
B) PET Ultrason
Kamera A) Yapısında yarı iletken malzemeler bulunması
C) PET MR Ultrason B) Tek yönlü akım geçirmesi
Bilgisayarlı Termal C) Yük depolayabilmesi
D) Röntgen
Tomografi Kamera
D) Devrelerde anahtar görevi görmesi
Termal
E) Röntgen Sonar E) Üzerine uygulanan gerilim yükseltmesi
Kamera
6. Laser ışığı ile ilgili,
I. Hem dalga hem de tanecik karakteri gösterir.

II. Girişim ve kırınım yapabilir.
III. Elektrik ve manyetik alandan etkilenmez.
5.E 6.E 7.C
389
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1 MODERN F İZİĞİN T EKNOLOJİDEKİ UYGULAMALARI
1. Bilgi: Modern tıpta hastalıkların tanısında ve tedavinde 3. Çocuklar ve hamileler, X - ışınlarına maruz kaldığında bu
kullanılan görüntüleme cihazlarına biyomedikal cihazlar durumdan olumsuz etkilenebilirken, aynı süre boyunca
denir. radyo dalgalarına maruz kaldıklarında, bu durumdan
olumsuz etkilenmeyebilirler.
Buna göre,
Buna göre, X - ışınlarının radyo dalgalarına göre daha
I. Termal kameralar fazla olumsuz etkisinin olması X - ışınlarına ait;
II. Bilgisayarlı tomografi
I. dalga boyu
III. MR (Manyetik Rezonans)
II. frekans
IV. Sonar
III. yük miktarı
V. PET (Pozitron Emisyon Tomografisi)
niceliklerinden hangilerinin, radyo dalgalarına göre
cihazlarından hangileri, biyomedikal cihazlara örnek
daha büyük olmasından kaynaklanır?
olarak gösterilebilir?

A) II ve III B) I ve IV C) II ve V
D) II, III ve V E) I, II ve V
4. İki arkadaşın aralarında geçen konuşmalar aşağıdaki

gibidir.
2. Günlük hayatta birçok uygulamada laser teknolojisi Gökhan: Biliyor musun? Kendini temizleme özelliğine
kullanılır. sahip duvar boyası icad edilmiş.
Buna göre, bu duruma; Ahmet : Evet duydum. Ayrıca aynı teknoloji ile
ıslanmayan kumaş da icad edilmiş.
I. Alışveriş merkezlerinde, barkot okuyucu kullanılarak
bir ürünün fiyatının tespit edilmesi Buna göre, iki arkadaş arasında geçen bu
II. Mesafe, alan ve hacim ölçümlerinin yapılması konuşmalara, hangi teknolojinin gelişimi neden
olmuştur?
III. Metal levhalara ve ahşap panellere baskı ve oyma
işlemi uygulanması A) LCD teknolojisi
ile verilenlerden hangileri örnek olarak verilebilir? B) Plazma teknolojisi
C) Yarı iletken teknolojisi
D) Nanoteknoloji
D) II ve III E) I, II ve III E) Süper iletken teknolojisi
1.D 2.E 3.B 4.D
390
390
GUNLUK HAYAT
UYGU LA MA LA RI 1
5. LCD görüntüleme teknolojisi, günümüzde dizüstü 7. Bir hastanede çalışan iki doktorun görüntüleme cihazları
bilgisayarlar, cep telefonları, televizyonlar, hesap kullanarak elde ettikleri görüntüler Şekil 1 ve 2’deki gibidir.
makineleri gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
1. görüntü 2. görüntü
Buna göre, LCD görüntüleme teknolojisi ile ilgili,
I. LCD ekranı, plastik bir tabaka içinde bulunan sıvı

kristalin ışığı yansıtması ilkesi ile çalışır.
II. LCD panellerde ışık polarize edilebilir.
III. Plazma monitör camı, LCD görüntüleme
teknolojisinde kullanılan katmanlardan biridir.

Şekil 1 Şekil 2
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre, doktorlar bu görüntüleri hangi cihazları
kullanarak elde etmiş olabilir?
1. görüntü 2. görüntü
A) Ultrason Röntgen
B) Röntgen Bilgisayarlı Tomografi
C) Bilgisayarlı Tomografi Ultrason
D) Ultrason Bilgisayarlı Tomografi
E) Bilgisayarlı Tomografi Röntgen
6. Şekilde gösterilen trafik lambalarında, kırmızı, sarı ve yeşil

ışık saçan ledler kullanılır.
Buna göre, bu ledler ile ilgili,
I. Yapımlarında yarı iletken maddeler kullanılmıştır.

II. Üzerine gelen akımı tek yönde geçirirler.
III. Led’den yayılan kırmızı ışığın boşluktaki sürati, yeşil
ışığınkine eşittir.
5.B 6.E 7.E
391
391

345 Ayt Fizik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

345 Ayt Fizik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T h e u n a u t h o r iz e d r e p r o d u c t io n o r d is t r ib u t io n o f a c o p y r ig h t e d w o r k is ille g a l.

Aşağıda gösterilen hologramın hareketli görselini www.ucdortbes.com sayfamızdan bulabilirsiniz.

Hologramlarda bulunduğunuz ortama göre değişen farklı renkler göreceksiniz.

AYT Fizik Soru Bankası

VİDEOLARA ULAŞMAK İÇİN

Kullanıcı oyları ve yorumlar KAYITLI HESABIM VAR

Uygulama linkine ulaşabilmek 345 Dijital uygulamasını 345 Dijital uygulamasında

AYT Soru Bankaları

Menüdeki KİTAPLIĞIM linkine Aktif hâle gelen kitabın içine

BAĞIL HAREKET ............................................................................................................... 14

NEWTON’IN HAREKET YASALARI ....................................................26

ALTERNATİF AKIM VE TRANSFORMATÖRLER ....... 232

ÇEMBERSEL HAREKET ......................................................................................246

BASİT HARMONİK HAREKET ..................................................................280

DALGA MEKANİĞİ ....................................................................................................... 302

NEWTON’IN HAREKET YASALARI

BİR BOYUTTA SABİT İVMELİ HAREKET

İKİ BOYUT TA HAREKET

Örnek: Şekil - 1’deki Âa, Âb, Âc vektörlerini kullanarak 2Âa – Âb + Âc

Vektörlerin başlangıçları aynı noktaya getirilerek, uç A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II

Özel Durumlar 2. Eşit bölmelendirilmiş bir düzlemde, ÂK + ÂL ve ÂK – 2ÂL

Buna göre, kuvvetlerin bileşkesi kaç F’dir? 2N

A) 3 B) 2 C) 3 D) 2 E) 1 çakışık olduğuna göre, üç kuvvetin bileşkesinin değeri

4. Cenk, ÂF1 ve ÂF2 kuvvetlerini bir düzlem üzerinde birbirine

ÂF 2 II 6. Bir düzlem üzerine üç adet özdeş eşkenar üçgen çizilmiş

Buna göre, R1, R2, R3 arasındaki ilişki nedir? Áb Ád

A) R2 > R1 > R3 B) R1 > R2 > R3 Áe

C) R1 = R2 = R3 D) R1 > R2 = R3 Buna göre, bu beş vektörün bileşkesi kaç birimdir?

3.E 4.A 5.C 6.C

Üç Boyutlu Vektörler 1. Koordinat düzlemi üzerinde bulunan ÂF1 ve ÂF2 kuvvetleri

Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesi kaç N’dir?

Soru: x, y, z koordinatları üzerine yerleştirilen sırasıyla 3 N, 4N

R2 = 32 + 42 + 52, R = 5ñ2 N’dir.

Kuvvetin ucundan itibaren x ve y koordinatlarına paralel olacak ÂB

Buna göre, bu üç kuvvetin bileşkesi kaç N’dir?

A) (1,2) B) (4,–1) C) (–3,–4) D) (–1,4) E) (3,–2) D) 5 E) 5 5

3.E 4.D 5.E 6.E

III. ÂY – 3ÂX = 3ÂZ

eşitliklerinden hangileri doğrudur?

4. Aynı düzlemde bulunan dört kuvvetin etkisindeki K

Kuvvetlerden ÂF1, ÂF2, ÂF3 Şekil 1’deki gibi olduğuna

120° göre, dördüncü kuvvet, Şekil 2’dekilerden hangisi

1.B 2.C 3.D 4.D

ilişkilerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

8. Aynı düzlem üzerinde bulunan vektörler şekildeki gibidir.

6. Bir dikdörtgen prizma üzerinde bulunan kuvvetler şekildeki 10 N

5.E 6.D 7.D 8.C

Buna göre, bu vektörlerin bileşkesinin doğrultusu, ÂF3

2. Aynı düzlem üzerindeki ÂK ve ÂL vektörlerinden oluşan

a b 4. Bir düzlem üzerindeki ÂA, ÂB, ÂC ve ÂD vektörlerinin bileşkesi

D) II ve III E) Yalnız III A) 1 B) 2 C) 2 D) 3 E) 3

1.C 2.A 3.B 4.A

8. Ahmet’in bahçedeki kulübesinden kaçan köpeği önce

6. Paralel iki doğru arasına yerleştirilen kuvvetler şekildeki

D) 100 m; Kuzeydoğu (KD)

Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesi kaç N’dir? E) 100ñ2 m; Kuzeydoğu (KD)

5.A 6.D 7.E 8.D

Bağıl Hareket 1. Aynı doğrultuda hareket eden P ve R araçlarının

Doğu A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

Âϑbağıl = ÂϑK – ÂϑL

Bir başka deyişle gözlemcinin hız vektörü (ÂϑL) ters çevrilip

6. Batı - doğu doğrultusunda hareket eden K, L ve M