‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪...

2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪ 2021‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪1‬‬
‫ﺳﯿﺎﻣﮏ ﺷﻬﺮﮐﯽ‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪﯾﺪي ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ در ﺑﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و ﺟﻬﺎن ﺳﻮم رواج ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي واﺣﺪ‬
‫و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎن ﺧﻄﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺄﻣﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﭘﺮورش‬
‫ﺗﺮورﯾﺴﺖ و ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪه ﭘﺲ از دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ 2001‬و ﭘﺲ از ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺳﺎل ‪ 2021‬و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ دوﻟﺖ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ دوﺑﺎره ﻃﺎﻟﺒﺎن از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﻪ روش‬

‫‪71‬‬
‫ﮔﺮدآوري دادهﻫﺎ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﺑﻮده و ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺗﺤﻮﻻت ‪ 2021‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺣﻀﻮر دو دﻫﻪاي اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻧﺎﺗﻮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺰاع و درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن و‬
‫اﻟﻘﺎﻋﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﮑﺎر ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮس از ﺳﺨﺘﮕﯿﺮيﻫﺎ و ﻋﺬابﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﻗﻮﻣﯿﺖﮔﺮاﯾﯽ و اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻦ‬
‫ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي روﺑﺮو ﺑﻮده و ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﻮق ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬دوﻟﺖ ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي‪ ،‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪ 1‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽارﺷﺪ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ و ﻣﺪرس درس ﺗﺎرﯾﺦ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش زاﻫﺪان ‪siyamakshahraki@gmail.com‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﺤﺎط ﺑﺮ ﺧﺸﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ در ﻧﯿﻤﮑﺮه ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬در ﻣﺤﺪوده آﺳﯿﺎي‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﻣﺮوزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1857‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﺎﻫﺪه ﭘﺎرﯾﺲ رﺳﻤﺎ از اﯾﺮان ﺟﺪا‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ وﻟﯽ اﺳﺘﻘﻼل آن از ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1919‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آداب و رﺳﻮم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﻄﺢ آﻣﻮزشﻫﺎ و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ آﻣﻮزشﻫﺎي‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ و ﻓﻨﯽ از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺮدم ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان‬
‫اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻮاد در آن ﺣﺪود ‪ 31‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺣﺪود ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻓﻐﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﯾﺮان‬
‫و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ آداب و رﺳﻮمﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم آن ﮐﺸﻮرﻫﺎ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﻗﻮمﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬اﻗﻮام ﻣﻬﻢ آن ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺟﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺰارهﻫﺎ‪ ،‬ﺷﯿﻌﯿﺎن و ازﺑﮏﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺤﻮل ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺮدﯾﺪه و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﺣﺎﮐﻢ‪ :‬اﻗﻮام و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺮدم را از‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ )ﺧﻮﺑﺪل و ﻫﻤﮑﺎران‪.(191 :1382 ،‬‬
‫ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎ دوﻟﺖ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪهاي را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از دوﻟﺖ اﻓﺮاﻃﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان و رو ﺑﻪ‬
‫اﺿﻤﺤﻼل را ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺧﻼء ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰي ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺪﻋﯿﺎن ﻗﺪرت در ﺑﯿﻦ اﻗﻮام‪ ،‬ﻣﻠﯿﺖﻫﺎ و ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﻋﺮﯾﺎن و ﻧﺎﻣﺸﺮوع و ﺟﻨﮓ‬
‫‪٧٢‬‬
‫داﺧﻠﯽ روي ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎي ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داﺧﻠﯽ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ آﺳﯿﺐ ﺟﺪي وارد ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه اﻣﻨﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ‬
‫و ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﺳﺎل ‪1923‬‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰي و دوﻟﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺼﻮرت ارﺑﺎب‪-‬‬
‫رﻋﯿﺘﯽ ﺑﻮد و ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺎﻧﻮن و ﻧﻈﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺪرن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ )ﺳﺮدارﻧﯿﺎ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.(40 :1393 ،‬‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮد دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي‬
‫دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻗﺪرتﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ از‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻗﺪرتﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻗﻮﻣﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﻤﻮاره ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﺷﻮروي ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و‬
‫ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﺑﻮدن‪ ،‬ﭼﻨﺪي ﻃﻮل ﻧﮑﺸﺪ ﮐﻪ از ﯾﮏ دوﻟﺖ ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪه ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺷﻮد )زرﮔﺮ‪ .(154 :1386 ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي‪ ،‬درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺮارﮔﯿﺮي آن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎرﺗﻠﻨﺪ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻣﻦ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﺗﺮورﯾﺴﺖ‬
‫و ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺪول ‪ 1‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪاي ﻣﺨﺘﺼﺮ از‬
‫روﯾﺪادﻫﺎ و درﮔﯿﺮيﻫﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1839‬ﺗﺎ ‪ 2021‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﯿﺪ )ﺣﮑﻤﺖﻧﯿﺎ‪.(76 :1383 ،‬‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫ﺟﺪول ‪ (1‬ﮔﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫روﯾﺪادﻫﺎ‬ ‫ﺳﺎل )ﻣﯿﻼدي(‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪ 1839‬ﺗﺎ ‪1842‬‬
‫دوﻣﯿﻦ ﺟﻨﮓ اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪ 1878‬ﺗﺎ ‪1880‬‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺧﺎن‬ ‫‪ 1880‬ﺗﺎ ‪1901‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻂ ﻣﺮزي دﯾﻮرﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺸﺘﻮﻧﺸﯿﻦ‬ ‫‪1893‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪ 1901‬ﺗﺎ ‪1919‬‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺟﻨﮓ اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪1919‬‬
‫ﺟﮓ داﺧﻠﯽ و اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﭽﻪ ﺳﻘﺎ‬ ‫‪1929‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪن ﻧﺎدرﺷﺎه‪ ،‬ﭘﺪر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه‪.‬‬ ‫‪ 1929‬ﺗﺎ ‪1933‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه در ﭘﯽ ﻗﺘﻞ ﭘﺪر‬ ‫‪1933‬‬
‫ﺟﺪاﯾﯽ و اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬ ‫‪1947‬‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﺒﺶ ﻟﯿﺒﺮال »ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﯿﺪار«‬ ‫‪ 1947‬ﺗﺎ ‪1952‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮي ﻣﺤﻤﺪ داوود‪ ،‬ﻋﻤﻮي ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه‬ ‫‪ 1953‬ﺗﺎ ‪1963‬‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي داوود و آﻏﺎز ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬ ‫‪1973‬‬
‫‪73‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﯿﺪن ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن داوود‬ ‫‪ 27‬آورﯾﻞ ‪1978‬‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي ﺣﻔﯿﻆاﻟﻪ اﻣﯿﻦ و ﻗﺘﻞ ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫‪ 17‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪1979‬‬
‫ﮐﻮدﺗﺎي ﺑﺒﺮك ﮐﺎرﻣﻞ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﻣﯿﻦ‬ ‫‪ 27‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1979‬‬
‫درﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮژﻧﻒ‪ ،‬ﺻﺪر ﻫﯿﺄت رﺋﯿﺴﻪ ﺷﻮروي ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺻﺎدر ﮐﺮده ﺑﻮد و‬
‫‪1980‬‬
‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ آﻧﺪروﭘﻮف‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎري ﮐﺎرﻣﻞ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن ﻧﺠﯿﺐاﻟﻪ )ﮐﻮدﺗﺎي ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي(‬ ‫ﻣﻪ ‪1984‬‬
‫درﮔﺬﺷﺖ آﻧﺪروﭘﻮف و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪن ﭼﺮﻧﯿﻨﮑﻮ‬ ‫ﻓﻮرﯾﻪ ‪1984‬‬
‫درﮔﺬﺷﺖ ﭼﺮﻧﯿﻨﮑﻮ و ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﯿﺪن ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ‬ ‫‪1985‬‬
‫آﻏﺎز ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪1988‬‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪن ﻧﺠﯿﺐاﻟﻪ ﭼﻨﺪﻣﺎه ﭘﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪن ﺷﻮروي و ﺗﺼﺮف ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ‬ ‫‪1992‬‬
‫ﺗﺼﺮف و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﻓﺮاد در ﮐﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﺠﯿﺐاﻟﻪ ﮐﻪ در دﻓﺘﺮ‬
‫‪1996‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬ ‫‪ 1996‬ﺗﺎ ‪2001‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ و ﻧﺎﺗﻮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن و اﯾﺠﺎد دوﻟﺖ‬
‫‪ 2002‬ﺗﺎ ‪2021‬‬
‫ﻣﻘﺘﺪر ﻣﻠﯽ‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫‪ -1‬ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﻋﺪهاي ﻇﻬﻮر ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﺧﻮدﺟﻮش ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺮﮐﺖ آنﻫﺎ را واﮐﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﻫﺮج و ﻣﺮج‪ ،‬ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﻓﻘﺪان‬
‫دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰي ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از دزدي‪ ،‬ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﻌﻮدي‪ ،‬اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ آن را ﭘﺪﯾﺪهاي‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ »ﻃﺎﻟﺒﺎن« را ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﯾﻌﻨﯽ‬
‫)آي‪.‬اس‪.‬آي( و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي »ﺳﯿﺎ« و »اﯾﻨﺘﻠﯿﺠﻨﺖ‬
‫ﺳﺮوﯾﺲ« ﺑﻪ وﺟﻮد آوردهاﻧﺪ )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.(551 :1391 ،‬‬
‫ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻗﻮﻣﯿﺘﯽ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد‪ .‬از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮر‬
‫را ﻣﯽﺗﻮان در اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﺣﯿﺎي ﻣﺪل ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺧﻼﻓﺖ؛‬
‫ب( ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻣﺪﻧﯿﺖ ﻏﺮﺑﯽ و ﻧﻔﯽ ﻣﻄﻠﻖ آن؛‬
‫ج( ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دوران ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺠﺪد و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﺨﺖﮔﯿﺮاﻧﻪ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ دﯾﻨﯽ؛‬
‫د( ﺧﻮد ﺣﻖﭘﻨﺪاري و ﺗﮑﻔﯿﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺬاﻫﺐ و ﻓﺮق اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬
‫‪٧٤‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن در رﯾﺸﻪﮐﻨﯽ ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﻣﻬﺎر ﺑﯽﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺳﺎﺧﺖ ﺟﺎدهﻫﺎي اﻣﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر روﻧﻖ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ زﯾﺎدي روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ زﻣﺎن زﯾﺎدي دوام ﻧﯿﺎورد و‬
‫ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻠﯿﻪ زﻧﺎن و ﯾﺎ اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﻋﺪام در ﻣﻼء ﻋﺎم و ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﮐﺮدن ﻣﺮدان ﺑﻪ رﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ) ‪Amini & Arifani,‬‬
‫‪.(2021: 66‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﻮﻣﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺸﺘﻮن‪ ،‬ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزشﻫﺎي ﻗﻮﻣﯽ و‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪاي در آن ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺸﻪدار و ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ از آداب و‬
‫رﺳﻮم ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﮋادي ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن داراي ﻧﻮﻋﯽ آداب و رﺳﻮم ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺸﺘﻮن وال ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺸﺘﻮن‬
‫واﻟﯽ در ﻋﺮف ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺸﺘﻮن‪ ،‬آن ﻫﻢ از دل ﻣﺮدﻣﺎن روﺳﺘﺎﯾﯽ و ﻏﯿﺮﺷﻬﺮي ﮐﻪ داراي ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺳﻨﺘﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺒﯿﻠﻪاي ﺑﻪ دور ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺸﻮﻧﺖ و اﻧﻌﻄﺎفﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ دو وﯾﮋﮔﯽ‬
‫ﺑﺎرز ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاري ﻃﺎﻟﺒﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻨﺘﯽ ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد )ﺑﺨﺸﺎﯾﺸﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ و‬
‫رﺿﺎ ﻣﯿﺮﻟﻄﻔﯽ‪.(34 :1390 ،‬‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﯿﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫در ‪ 25‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1979‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ ﺷﻮروي اﺷﻐﺎل ﺷﺪ‪ ،‬در دﻫﻪ ‪ 1980‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ‪،‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻓﻐﺎن ﺑﺎ ارﺗﺶ ﺷﻮروي آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺣﻀﻮر‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1989‬ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ )ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪.(211 :1390 ،‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﺳﻼمﮔﺮا ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﺗﺎﺟﯿﮏﻫﺎ و اﺋﺘﻼف ﺷﻤﺎل در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫‪ 1989‬ﺗﺎ ‪ 1996‬ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ )ﺳﺮدارﻧﯿﺎ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ .(44 :1393 ،‬در ﻃﯽ اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ و ﭘﺲ از‬
‫ﺧﺮوج ﺷﻮروي ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ و رژﯾﻢ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻧﺠﯿﺐاﻟﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ در آورﯾﻞ ‪ ،1992‬اﯾﻦ رژﯾﻢ‬
‫ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﻗﺪرت در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﯾﻦ رﺑﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي ﺟﻨﮓ‬
‫داﺧﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻗﻮام ﭘﺸﺘﻮن‪ ،‬ﺗﺎﺟﯿﮏ‪ ،‬ازﺑﮏ‪ ،‬ﻫﺰاره و ﺗﺮﮐﻤﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ و اوﺿﺎع اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن در‬
‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،1994‬ﺟﻨﺒﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﻼم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ دوﻟﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫رﺑﺎﻧﯽ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﮐﺎﻣﻼ از ﺑﯿﻦ ﻧﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اواﺧﺮ ‪ 1996‬در واﻗﻊ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺻﻠﯽ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫را در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ )ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪ .(213 :1390 ،‬ﭘﺲ از آن در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ ،2002‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺘﺒﺪاديﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺨﻮفﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻋﺼﺮ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن و اﻟﻘﺎﻋﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ‪75‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دوﻟﺖ ﻣﺪرن در ﺳﺎﺣﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اوﻟﯿﻪ ﻣﺪرنﺳﺎزي در ﻋﺮﺻﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻠﻤﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺤﻮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎرﯾﮏاﻧﺪﯾﺸﯽ و اﺳﺘﺒﺪاد ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن و اﻟﻘﺎﻋﺪه‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از رده ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﻪ رده دوﻟﺖﻫﺎي ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪه ﺗﻨﺰل ﯾﺎﻓﺖ و وارد ﺟﻨﮓ‬
‫داﺧﻠﯽ ﺗﻤﺎمﻋﯿﺎر ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوران اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﺗﺮورﯾﺴﺖﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2001‬ﺗﺎ ‪ 2005‬و ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﻪ ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در ﺑﻦ آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﮐﺜﺮ رﻫﺒﺮان ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮرﮐﺎر اﺻﻠﯽ آن ﺷﺎﻣﻞ دوﻟﺖ –‬
‫ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﺷﮑﻞ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺪرن و ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ و‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻮد )ﺳﺮدارﻧﯿﺎ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.(46 :1393 ،‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﻗﺪرتﯾﺎﺑﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬وﺣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل آﻧﻬﺎ در ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫‪ -1-1‬ﺷﻮراي ﮐﻮﯾﺘﻪ‬
‫ﻣﻘﺮ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه در ﮐﻮﯾﺘﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﺳﺖ و رﻫﺒﺮ آن ﻣﻼﻋﻤﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﺤﺼﻼن‬
‫ﻣﺪارس ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دوره ﺟﻬﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎدي ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﻣﻮﻟﻮي ﻣﺤﻤﺪﻧﺒﯽ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ زﯾﺮ ﭼﺘﺮ ﺷﻮراي ﮐﻮﯾﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ درﺑﺎره ﺷﻮراي ﮐﻮﯾﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺷﻮرا ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪ اﻟﻘﺎﻋﺪه دارد‪ .‬اﻋﻀﺎي اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺧﻮاﻫﺎن اﺳﺘﻘﺮار ﯾﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮي اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﺑﻄﻮر ﺟﺪي ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻓﻌﻠﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﻨﺪ و آن‬
‫را دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪه ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-1‬ﺷﻮراي ﻣﯿﺮاﻧﺸﺎه‬
‫ﻣﻘﺮ اﯾﻦ ﺷﻮرا از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻮرا زﯾﺮﻧﻈﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻣﻌﺪود ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻫﺒﺮي ﺑﺨﺸﯽ از ﻃﺎﻟﺒﺎن را در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي وﻓﺎدار ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻮرا‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ دارﻧﺪ و ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از اﻋﻀﺎي اﯾﻦ ﺷﻮرا ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻀﻮر در ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﺟﻨﮓ را ﺑﻌﻨﻮان ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮاي ﮐﺴﺐوﮐﺎر ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٧٦‬‬
‫‪ -3-1‬اردوﮔﺎه ﺷﻤﺸﺎﺗﻮ و ﺷﻮراي ﺑﺎﺟﺎوا‬
‫ﻫﺮ دو زﯾﺮﻧﻈﺮ ﺣﺰب اﺳﻼﻣﯽ ﺣﮑﻤﺖﯾﺎر در ﻣﻘﺮ اﯾﺎﻻت ﺳﺮﺣﺪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻬﺎد‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻋﻠﯿﻪ روسﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺨﺸﯽ از ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻗﻠﻤﺪاد‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻋﻠﯿﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )ﺷﻔﯿﻌﯽ‪،‬‬
‫‪.(110 :1388‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺘﺸﮑﻞ از اﻓﺮادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎ اﺻﻠﯽ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪارس ﻣﺬﻫﺒﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻮده و ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﺑﯿﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ‬
‫ﭘﺸﺘﻮن ﯾﺎرﮔﯿﺮي ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آي‪.‬اس‪.‬آي‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ و‬
‫ﺛﺒﺎت و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﯽﺑﻨﺪ و ﺑﺎريﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪن‬
‫ﮐﺎروان اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺠﺎر ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮدﺳﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ آﺳﯿﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ‬
‫در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن از ﻣﺮز ﭼﻤﻦ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن وارد ﺳﭙﯿﻦ ﺑﻮﻟﺪك در ﺧﺎك اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ و در ﻣﺮاﺣﻞ آﻏﺎزﯾﻦ‬
‫وﻻﯾﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎر را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در آوردﻧﺪ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 90‬درﺻﺪ ﺧﺎك اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد‬
‫درآوردﻧﺪ و از ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ 2001‬در ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﻘﺎﻋﺪه اﺟﺎزه دادﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ در ﺧﺎك اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اردوﮔﺎهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ راهاﻧﺪازي ﮐﻨﻨﺪ و آزاداﻧﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺣﻤﻼت‬
‫ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن از درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﻮﯾﻞ دادن‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦﻻدن‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﭘﯿﺸﯿﻦ اﻟﻘﺎﻋﺪه ﮐﻪ ﻃﺮح ﺣﻤﻼت را رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ در ﻫﻔﺘﻢ اﮐﺘﺒﺮ ﺳﺎل‬
‫‪ ،2011‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﮐﺰي )ﺳﯿﺎ( و ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ »ﻋﻤﻠﯿﺎت آزادي ﭘﺎﯾﺪار« زدﻧﺪ ﺗﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻤﻼت ﯾﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ؛ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ در ﻧﻬﻢ دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 2001‬آنﻫﺎ را از ﻗﺪرت ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻘﻮط آﻧﻬﺎ از ﻗﺪرت ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدي اﯾﻦ ﮔﺮوه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺪ )ﺷﻔﯿﻌﯽ و ﻋﯿﺪوزاﯾﯽ‪.(102 :1392 ،‬‬

‫‪ -2‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي‬

‫ﻣﺎﺑﯿﻦ روﻧﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي و ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و روﺷﻨﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺘﯽ‬
‫آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي ﮐﺸﻮرﻫﺎي از ﻧﻈﺮ روﻧﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ اﯾﻦ روﻧﺪ را ﻣﯽﺗﻮان در اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﯽ و ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در زﻣﺮه‬
‫دﻧﯿﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي‬
‫از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺳﺎزهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻠﺖ و دوﻟﺖ ﭘﯿﻮﻧﺪ و ارﺗﺒﺎط ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺪل دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﭼﻨﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮔﺴﺘﺮدهاي داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ دوﻟﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮔﻮﺷﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺟﻬﺎن ﺳﻮم وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬روﻧﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در وﺿﻌﯿﺖ ‪77‬‬

‫ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ دوﻟﺖﻫﺎي ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ )زرﮔﺮ‪.(100 :1386 ،‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺗﺎرﯾﺦ دﯾﺮﯾﻨﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮﯾﮋه ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم رﺷﺪ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬در ﻓﻀﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‬
‫ﺳﺮد‪ ،‬در ﮔﻮﻧﻪ ﺟﺪﯾﺪي از دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﺗﺠﺎرب دﻫﻪ ‪ 1990‬ﻣﯿﻼدي در ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬ﻋﺮاق و‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﺧﻮد روﻧﺪ‬
‫دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي را در ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮي ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع را ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد آﻟﻤﺎن و ژاﭘﻦ ﭘﺲ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻗﺪام‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺳﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ‪-‬‬
‫ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ )اﻣﯿﻨﯿﺎن‬
‫و ﮐﺮﯾﻤﯽ ﻗﻬﺮودي‪.(73 :1391 ،‬‬
‫در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪» ،‬دوﻟﺖﺳﺎزي« داراي ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻟﻔﻪ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﻓﺰاﯾﺶ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ )اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻗﺪرت‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و اراده ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ(؛‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫ب( ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻣﻠﯽ و ﮐﺎرﮐﺮدي )اﻣﻨﯿﺖﺳﺎزي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از زور ﻣﺸﺮوع‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﻣﺪيﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و رﻓﺎﻫﯽ دوﻟﺖ(؛‬
‫ج( ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎدي و ﺑﺮوﮐﺮاﺗﯿﮏ‪.‬‬
‫»ﻣﻠﺖﺳﺎزي« در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺸﺘﺮك در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻏﺮور‪ ،‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﻠﺖﺳﺎزي داراي اﺑﻌﺎد ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻟﻒ( ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺣﺲ ﻫﻤﺪﻟﯽ‬
‫در ﺑﯿﻦ ﻣﻠﺖ و ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺪﻟﯽ اﻋﻀﺎي آن ﺑﺎ دوﻟﺖ‪ ،‬ب( ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﮔﺮوهﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻗﻮﻣﯽ‪-‬‬
‫ﻧﮋادي و زﺑﺎن‪ ،‬ج( ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺗﻌﻬﺪات و ﻋﻠﻘﻪﻫﺎي ﻓﺮوﻣﻠﯽ و ﭘﺬﯾﺮش ﻋﻠﻘﻪﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ – ﻣﻠﯽ و اﻗﺘﺪار‬
‫ﻣﻠﯽ‪ ،‬د( ﺗﻮﺳﻌﻪ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻗﺼﯽ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‬
‫)ﺳﺮدارﻧﯿﺎ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪.(49 :1393 ،‬‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﻠﺖ – دوﻟﺖﺳﺎزي ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﯾﺎ دوﻟﺖﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻗﺪرتﻫﺎي‬
‫اروﭘﺎﯾﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول و دوم ﻣﻮﺟﺐ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺟﻬﺎن ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖﺳﺎزي در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داﺧﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻮﻋﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‬
‫‪٧٨‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻗﺸﺮﺑﻨﺪيﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮ زﯾﺎدي در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻗﻮﻣﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻫﻤﮕﻮﻧﯽ زﯾﺎدي ﻧﺪارﻧﺪ و دوﻟﺖﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺣﺴﺎس آﺳﯿﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺎدي ﺑﺮاي دوﻟﺖﺳﺎزي ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ )ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪،‬‬
‫‪.(549 :1391‬‬
‫ﻣﻠﺖﺳﺎزي و دوﻟﺖﺳﺎزي در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ زور اﺳﻠﺤﻪ اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي آن‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﺳﺖﮐﻢ در ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﻣﺪت و ﻣﯿﺎن ﻣﺪت از راه ﻗﺪرت ﻧﺮم اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﻔﮑﺮ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻗﺪرت ﻧﺮم و ﺳﺨﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪات ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮔﺮدد در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت ﺳﺨﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﻧﻬﺎد‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰي اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و‬
‫ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد اﻟﮕﻮﻫﺎ و رواﯾﺖﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده و رواﯾﺖﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ‬
‫را ﻣﻨﺴﻮخ و ﻫﻮﯾﺖﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي رﻓﺘﺎر آﺣﺎد ﻗﺒﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫اﯾﻦ ﺳﺎزوﮐﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻮﯾﺖ ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن رﻓﺘﺎر ﻣﻄﻠﻮب در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد )اﻣﯿﻨﯿﺎن و ﮐﺮﯾﻤﯽ‬
‫ﻗﻬﺮودي‪.(73 :1391 ،‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺴﯿﺮ و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻓﺎﻗﺪ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري را ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب روﻧﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در آن ﮐﺸﻮر داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﻘﺶ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ‬
‫در ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري دوﻟﺖﺳﺎزي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻨﮓ ﻫﺮات در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺮاد ﻣﯿﺮزاي ﺣﺴﺎماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ و ﺑﻪ دﺳﯿﺴﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻫﺮات و ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﺧﺎك اﯾﺮان‬
‫ﺟﺪا ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺰرگ )ﺑﻠﺦ‪ ،‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮات‪ ،‬دوﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺧﻮارزم‪ ،‬ﻗﻨﺪﻫﺎر و‬
‫ﺑﺨﺎرا( ﺑﻮد‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در دوراﻧﯽ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﮐﻨﻮن‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻧﺎﺗﻮ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻣﻌﻀﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري دوﻟﺖﺳﺎزي را ﯾﺪك ﻣﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﻤﺎن وزﯾﺮﺳﺘﺎن‪ 1‬ﺑﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل در آوردن ﻣﻨﺎﻃﻖ دور اﻓﺘﺎده ﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﺧﺘﻔﺎي‬
‫ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﯿﮑﺎر ﻣﺸﺘﺮك ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻓﻐﺎن و ﻧﺎﺗﻮ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﻣﺴﻠﺢ در ﻧﻮاﺣﯽ دوردﺳﺖ آن ‪79‬‬

‫ﮐﺸﻮر ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري دوﻟﺖ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در‬
‫ﻣﺠﺎورت ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن از ﻣﻌﻀﻞ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﻗﻮﻣﯽ وزﯾﺮﺳﺘﺎن و ﻣﻨﺎﻃﻖ دوراﻓﺘﺎده ﻣﺠﺎور ﺑﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫اﻟﻘﺎﻋﺪه و ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﺪﯾﺪا رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري دوﻟﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻟﮕﻮي دوﻟﺖ‬
‫– ﻣﻠﺖ در آن ﮐﺸﻮر از ﺣﯿﺚ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎﻟﺒﺪﺷﮑﺎﻓﯽ اﺳﺖ )ﻫﺎدﯾﺎن‪.(140 :1388 ،‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﺖﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻧﺒﻮد ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺎﻃﻊ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺧﺎص ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﺷﮑﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪ ﻗﻮمﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﻠﺖﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺸﺪن ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻠﺖﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﻘﺪان ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ‪ ...‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻨﻮز‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ارﮔﺎﻧﯿﮑﯽ )وﺟﺪان ﺟﻤﻌﯽ( در آن ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻣﻮج‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺘﻘﺮار دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﺗﻼش ﻧﯿﺮوﻫﺎي روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﻤﺎﻣﯿﺖﺧﻮاه و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‪ .‬در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ دو ﻣﻮج دو ﺟﺮﯾﺎن اﺻﻠﯽ ﻧﯿﺰ در‬

‫‪ ١‬وزﯾﺮﺳﺘﺎن ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ آزاد و ﻫﻢ ﻣﺮز ﺑﺎ اﯾﺎﻟﺖ ﺧﻮﺳﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ‪ ،‬داراي درهﻫﺎﯾﯽ ﻋﻤﯿﻖ و ﮐﻮهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻠﻨﺪ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي‬
‫ﮔﺮﯾﺰ از ﻣﺮﮐﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮورﯾﺴﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﯾﺎ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﻣﻮج ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ ﺑﺴﺘﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻪ اﻏﻠﺐ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻏﯿﺮدﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﺮش آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﻮاج‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻼﺣﻈﺎت و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎ و در‬
‫ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪﮔﯽﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬از اﺑﺘﺪاي ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي دوﻟﺖ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻠﺖ‪ -‬دوﻟﺖﺳﺎزي در اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهاي ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ )ﺷﻔﯿﻌﯽ و اﻗﺪﺳﯽ‪.(218 :1389 ،‬‬
‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻠﺖ – دوﻟﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﮑﺎف در ﻧﺎﺗﻮ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰان ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در درون ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن وﺣﺪت وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺿﺪﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺎف دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺷﮑﺎف ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1-3‬ﺷﮑﺎف ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎي ﻧﺎﺗﻮ‬

‫آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﮐﺎﻧﺎدا در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺧﺘﻼف‬
‫اﻏﻠﺐ ﻧﺎﺷﯽ از اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ اﯾﻦ دو ﮔﺮوه از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻧﺎﺗﻮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺗﻮ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻋﻤﻠﯿﺎت آزادي ﭘﺎﯾﺪار وارد ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺜﻞ آﻟﻤﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻧﺎﺗﻮ ﺷﺮﮐﺖ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺛﺒﺎتﺳﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫‪ ٨٠‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﺎﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺛﺒﺎتﺳﺎزي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﯽ؛‬
‫‪ -‬ﻧﺎﺗﻮ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮاي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ -‬اداره اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دوﻟﺘﻤﺮدان اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﭙﺮده ﺷﻮد؛‬
‫‪ -‬ﺑﺎ اﺳﺮاي ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻮازﯾﻦ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد؛‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺟﺪي ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -2-3‬ﺷﮑﺎف ﺑﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ و دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮوه ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ اﻟﻘﺎﻋﺪه در ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﺑﻪ ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﺎ دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺑﺮاز ﻫﻤﺪردي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮ ﺑﻌﺪ از ‪ 50‬ﺳﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﺎده )‪ (5‬ﺧﻮد‪ -‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﻧﺎﺗﻮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎ را ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻋﻀﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮر ﯾﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ‪ -‬از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺷﻮراي‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ در ﭘﺮوژه دوﻟﺖ –‬
‫ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﺳﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻮاره از ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ را ﺗﺤﺖ ﺳﺎﯾﻪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ )اﻣﯿﻨﯿﺎن و ﮐﺮﯾﻤﯽ ﻗﻬﺮودي‪ .(73 :1391 ،‬ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﻌﻀﯽ‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫از ﺣﻮزهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺿﺪﻃﺎﻟﺒﺎن و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﻗﺪرتﯾﺎﺑﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﻤﺒﺎران ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ :‬وﻗﻮع ﺣﻮادث ﭘﯽدرﭘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺮدم ﻋﺎدي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دوﻟﺖ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺪﺑﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ :‬ﺑﺤﺚ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻫﻢ ﺑﺮاي آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻫﻢ ﺑﺮاي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺠﯿﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﯾﺮاد دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن وارد ﻣﺬاﮐﺮه ﻣﯽﺷﻮد و دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺬاﮐﺮات ﻗﺮار ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﺪم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ :‬ﺑﺮاي دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﯾﻦ ﺳﻮال ﺑﻄﻮرﺟﺪي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﭼﺮا واﺷﻨﮕﺘﻦ اﻗﺪام ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪه ﺟﺪي را ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻮء ﻇﻦ دوﻟﺖ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎزﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ :‬دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻊ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﻋﺘﻘﺎد دارد‪ .‬در اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻨﮓ و درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد )ﺷﻔﯿﻌﯽ‪.(203 :1388 ،‬‬
‫‪81‬‬

‫‪ -4‬ﺗﺤﻮﻻت ‪ 2021‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺎل ‪ 2021‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺮوع ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ ﮐﻮوﯾﺪ ‪ 19‬ﻧﮕﺎه ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ در ﻣﺎهﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺷﺮوع ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ ﭼﻬﺎر ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﮐﻠﻤﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺗﺎﯾﻠﻨﺪ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺰاع و درﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻮاﻓﻖ ﺻﻠﺢ ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2020‬ﺑﯿﻦ‬
‫اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻃﺎﻟﺒﺎن اﯾﻦ روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﯽ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻮوﯾﺪ‪ 19-‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺣﻤﻼت را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داد ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ واﮐﻨﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺤﺮان ﻫﻤﻪﮔﯿﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮي‬
‫دﯾﮕﺮ اﺑﺘﻼ در ﻣﯿﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي دوﻟﺖ ﺑﺮاي آﺗﺶﺑﺲ‬
‫را رد ﮐﺮد‪ .‬از اواﺧﺮ ﻣﺎه ﻣﺎرس و ﭘﺲ از ﺣﺪود ﺳﻪ ﻣﺎه از ﻫﻤﻪﮔﯿﺮي‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﭘﺮﺳﻨﻠﯽ را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻮوﯾﺪ‪-‬‬
‫‪) 19‬ﺑﺠﺎي ﺣﻤﻼت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ(‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻤﭙﯿﻦﻫﺎي اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺎﻻﻫﺎ و اﺟﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ‪ ،‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰهاي اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻠﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﻨﺪ ) ‪Ide,‬‬
‫‪.(2021: 750‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دوم اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن در ‪ 20‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2021‬ﺟﻮ ﺑﺎﯾﺪن آﻏﺎز ﺑﮑﺎر‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﺑﺎﯾﺪن وﻋﺪه ﺗﺮاﻣﭗ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ دوﺣﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺮوج‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﯾﮏ ﮔﺮوه ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاي اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ 2001‬ﺑﺮ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬در ‪ 14‬اوت‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﮐﻨﺘﺮل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﻨﻬﺎ دو ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻗﺮار‬
‫ﺑﻮد ﭘﺲ از ﯾﮏ درﮔﯿﺮي دو دﻫﻪاي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ ﺳﺮﯾﻊ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻓﻐﺎنﻫﺎ را ﻧﮕﺮان ﻫﺮج و ﻣﺮج ﮐﺸﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺣﻤﻼت‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻣﯽ را ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﯾﺎ دوﻟﺖ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧﻮع ﺳﺨﺘﮕﯿﺮاﻧﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ را ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ 2001‬ﺑﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻓﻐﺎنﻫﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺪود ‪ 4500‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ )‪.(Purkwoko & Cahyono, 2021: 313‬‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺗﻼشﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﻮاﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ زﯾﺎدي را در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ‬
‫)ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪات داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦ دوﻟﺘﯽ(‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﯽ اﺳﻼمﮔﺮا و ﺗﺮورﯾﺴﻢ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﻓﺮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ AQ‬و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ )داﻋﺶ( اﺣﺘﻤﺎ ًﻻ‬
‫‪٨٢‬‬
‫در ﭘﯽ ﺧﺮوج آﺷﻔﺘﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺟﻨﻮب‬
‫آﺳﯿﺎي ‪ AQ ،AQ‬در ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ )‪ ،(AQIS‬ﯾﮏ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻠﯿﺪي ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬داراي ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﮔﺴﺘﺮده در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ و از ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺣﯿﺎت دوﺑﺎره ﺳﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن )‪ (IS-K‬در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺮاي رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﺣﻮزه ﺟﻬﺎدي‬
‫اﺳﺖ )‪.(Bashar, 2021: 23‬‬

‫‪ -5‬ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫در زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ ،2002‬ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﻠﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺑﺼﻮرت ﻗﻮﻣﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ و اداره ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﮐﻪ رﯾﺸﻪ آﻧﻬﺎ از ﻣﺪارس ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎه‪-‬‬
‫ﺷﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ‪ 90‬درﺻﺪ ﮐﺸﻮر را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺸﺘﻮنﻧﺸﯿﻦ در‬
‫ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﺪ )ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪ .(222 :1390 ،‬در ﻃﯽ ﺳﺎلﻫﺎي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﺣﻮزهﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺪل ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ درآﻣﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ در دﻫﻪ ‪ 90‬ﻣﯿﻼدي و ﺑﺎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﻓﺮاطﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪآوري‪ ،‬ازدواج ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺮدان ﺑﺎ زﻧﺎن و ازدواج دﺧﺘﺮان ﮐﻢ ﺳﻦ ﺑﺎ ﻣﺮدان‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻘﺮ را در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﯾﺎد ﮐﺮد و ﻣﺮدم‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﻫﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻮد و در‬
‫زﻣﯿﻦﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﺧﺸﺨﺎش ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻣﺮگ و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﺘﯽ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ در ازاي درﯾﺎﻓﺖ ﯾﮏ وﺟﻪ ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﮐﺎرﺗﻞﻫﺎي ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ روﻧﺪ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻣﯿﻦﻫﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ )‪.(Smith, 2020: 27‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﯿﺰ در ﺷﻤﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﮋادي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎدي ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮدﮐﻔﺎ ﻣﺒﺪل ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و‬
‫ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ 85‬درﺻﺪ ﻫﻤﻪ ﮐﺸﺘﺰارﻫﺎي ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺨﺪر در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻪ درآﻣﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻتاش ﺑﯿﻦ ‪ 14-12‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺮآورده ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ در اﺧﺘﯿﺎر‬
‫آﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬رژﯾﻢ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻄﻮر ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺮ ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫اﺟﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﻪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼم و ﺷﺮﯾﻌﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1999‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﻓﺘﺎر ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ دﯾﺮي ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه اﻟﻘﺎﻋﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ‪83‬‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦﻻدن ﺷﺪ و ﭼﻮن ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از وي ﺑﺮﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺋﺘﻼف ﻧﺎﺗﻮ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن از ﻗﺪرت ﺧﻠﻊ ﯾﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫)ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪ .(223 :1390 ،‬ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻃﺎﻟﺒﺎن زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪارس‪،‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺮق‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت آﺑﯿﺎري و ارﺗﺒﺎﻃﺎت از راه دور ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ دﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﺪون ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻻزم و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ و در رأس‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎي زﺧﻢ ﺧﻮرده از ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺑﻦ در‬
‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﺳﺎزي ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ‪ 20‬دﺳﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،2001‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 1368‬ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻤﮏﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﺎﯾﺶ‬
‫ﺗﻮﮐﯿﻮ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 2002‬ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬اروﭘﺎﯾﯽ و ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﺳﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﯿﺰان ﮐﻤﮏﻫﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ در ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻟﻨﺪن در ‪ 31‬ژاﻧﻮﯾﻪ و ‪ 1‬ﻓﻮرﯾﻪ‬
‫ﺣﺪود ‪ 10-5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2010‬ﺑﺮاي ﺑﺎزﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶﻫﺎ ﻣﯿﺰان‬
‫ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و آن را ﻗﺪرت ﺑﺮ ﺣﻖ ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد‬
‫ﻧﻈﻢ و ﺛﺒﺎت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﺮد )اﻣﯿﻨﯿﺎن و ﮐﺮﯾﻤﯽ ﻗﻬﺮودي‪.(74 :1391 ،‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫در ﺳﺎل ‪ 2004‬دوﻟﺖ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﭘﺮوﯾﺰ ﻣﺸﺮف ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺸﺎر اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ارﺗﺶ ﺧﻮد را رواﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ وزﯾﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن و اﻟﻘﺎﻋﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ در‬
‫وزﯾﺮﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ در ﺳﺎل ‪ 2004‬آﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫اﻟﻘﺎﻋﺪه و ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽﮐﺮد و در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﻗﺪرتﮔﯿﺮي دوﺑﺎره‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺸﻬﻮد ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻧﻪ رﻫﺒﺮان ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻗﺪاﻣﯽ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫اﯾﻦ روﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﺑﯿﻦ واﺷﻨﮕﺘﻦ و اﺳﻼمآﺑﺎد در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮد‬
‫ﺗﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ارﺗﺶ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﻃﺎﻟﺒﺎن در‬
‫ﺟﻨﻮب اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات اﻫﺪاف‬
‫ﺧﻮد را داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻪرﻏﻢ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺸﺘﻮن‪ ،‬ﭘﺮوﯾﺰ ﻣﺸﺮف ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺤﻠﯽ و ﻋﺸﯿﺮهاي ﻗﺪرت روﺑﺮو ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ وي در ﺟﻬﺖ ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻮﯾﻦ ﻫﺮم ﻗﺪرت و ﺣﻀﻮر‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ارﺗﺶ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺮ ﻣﯽﭘﺮوراﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻢ وﺿﻌﯿﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﮔﺬﺷﺖ و ﻫﻤﮑﺎري ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﻮب ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺸﺘﻮن در ﻣﺮز دﯾﻮرﻧﺪ ﺑﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﺑﻮﯾﮋه ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﺣﺎل در ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را در ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ دوﺑﺎره ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫‪٨٤‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن را در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﺧﻮد در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﺳﻼحﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮي و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي اﻧﺘﺤﺎري ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮه‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ آﻣﻮزش ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺣﻤﻼت اﻧﺘﺤﺎري‪،‬‬
‫ﺑﻤﺐﮔﺬاري و ﺗﺨﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﺎﺗﻮ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ ﺑﯿﺶ از ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 2007‬و ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ‪ 75‬ﻧﯿﺮوي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺎﺗﻮ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن دوﺑﺎره در ﺣﺎل ﻗﺪرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺳﺖ )ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪.(218 :1390 ،‬‬
‫ﭘﺲ از آن در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2011‬ﺗﺎ ‪ 2016‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺮﺑﺎزان در ﺳﺎل ‪ 2014‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺮك ﻧﻤﻮده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر در ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺳﺎل ‪ 2014‬رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻇﻬﺎرات اوﺑﺎﻣﺎ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ ادوات و ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺎﺗﻮ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل‬
‫‪ 2014‬از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺪود ‪ 13000‬ﺳﺮﺑﺎز از ﺟﻤﻠﻪ ‪ 9800‬ﺳﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﺸﺎوره و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﺮﺑﺎزان اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻨﺪ )‪ .(Smith, 2020: 18‬ﭘﺲ‬
‫از آن در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 29‬ﻓﻮرﯾﻪ ﺳﺎل ‪ ،2020‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺤﯽ را در دوﺣﻪ ﻗﻄﺮ اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻤﺎ ﻋﻨﻮاﻧﺶ »ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ آوردن ﺻﻠﺢ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﺎد اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ »ﺧﺮوج ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و ﻧﺎﺗﻮ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪» ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻟﻘﺎﻋﺪه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮلﺷﺎن«‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫و »ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﯿﻦ ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن« ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 5000‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﻪ آزاد ﺷﺪﻧﺪ؛ ﮐﻪ ‪ 400‬ﻧﻔﺮ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮراي اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺪاﻧﯿﺎن آزاد ﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫»ﻣﺘﺨﺼﺺ« ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ ،2021‬رﻫﺒﺮان ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن‬
‫و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﮐﺎﺑﻞ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺎﯾﺪن ﺑﻪ‬
‫اراده ﻣﺪاوم ﺗﺮاﻣﭗ ﺑﺮاي ﺧﺮوج اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد ﻃﻮري ﮐﻪ در آن ﺣﻤﺎﯾﺖ داﺋﻤﯽ‬
‫اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از رﻫﺒﺮي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي اﻣﻮر ﮐﺸﻮر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﻮاﻓﻖ دوﺣﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را در ﺳﺮاﺳﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺧﺮوج‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﮔﺴﺘﺮده ﺧﻮد را در ﺳﺮاﺳﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن آﻏﺎز و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻘﻮط ﮐﺎﺑﻞ‬
‫و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪ )‪.(Khurshid Khan, 2020: 67‬‬
‫از دﯾﺪﮔﺎه اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ دو دﻫﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮاي دوﻟﺖ‬
‫– ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن رﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﮕﯽ ﭘﻨﺒﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﻐﺎن در‬
‫ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﭼﻪ زن و ﭼﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﮐﺎر ﮐﺮدن آزاداﻧﻪ زﻧﺎن در ﺑﯿﺮون از ﻣﻨﺰل‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫و رﻓﺎﻫﯽ و ‪ ...‬اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ذﺑﯿﺢاﻟﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﻼل ‪85‬‬
‫زﻧﺎن ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪ ،‬در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﭘﺲ از آن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻬﺮ ﮐﺎﺑﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻫﺰاران اﻓﻐﺎن ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﮐﺸﻮر ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﺗﻼش اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﺮﺳﯿﺪه اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اداﻣﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻓﺮآﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻗﻮل دادﻧﺪ ﮐﻪ وﺣﺸﺖ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻣﺪادي ﺧﺎرﺟﯽ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد«‪ .‬ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ در‬
‫ﻣﻮرد وﺿﻌﯿﺖ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن و آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در زﻣﺎن ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻢ زﻧﺎن و ﻫﻢ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎرت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﻣﺘﻌﻬﺪ اﺳﺖ« )‪.(Amini & Arifani, 2021: 6‬‬
‫ﺑﻌﺪ از دو دﻫﻪ ﺗﻼش ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻧﺎﺗﻮ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫دوﺑﺎره ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ دوره ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺤﺮان‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ ﮐﻮوﯾﺪ ‪ 19‬ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدي وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر دوﺑﺎره ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن اﯾﻨﺒﺎر ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎرات ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻗﺪرت و اﺑﺰارﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ از ﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﻃﺎﻟﺒﺎن دوﺑﺎره اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻗﻮﻣﯿﺘﯽ‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﮑﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و آن را ﻧﻤﺎدي از ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر وارد ﺗﻌﺎﻣﻼت‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﺪول ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﮕﻮﻧﻪاي دوﻟﺖ‬
‫– ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﻮزش‪ ،‬ﺗﺮوﯾﺞ و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﺻﻮل ﻧﻮﯾﻦ ﮐﺸﻮرداري‪،‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﺣﺲ ﻫﻤﺪﻟﯽ و ﯾﮑﺮﻧﮕﯽ از ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺗﺸﺎﺑﻬﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ )‪.(Ghairat, 2021: 27‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎرﺗﻠﻨﺪ آﺳﯿﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه و از ﺣﯿﺚ ﺻﺎدرات‪ ،‬واردات‪ ،‬ﺗﺠﺎرت و‬
‫اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﺮﺑﺎز اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ‬
‫ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده و ﻗﻮﻣﯿﺖﮔﺮاﯾﯽ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻮﻣﯿﺖﮔﺮاﯾﯽ و‬
‫روﺳﺘﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮدن اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺳﺎل ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از دﮔﺮﺳﻮ اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﮔﺮوه ﻃﺎﻟﺒﺎن و اﻟﻘﺎﻋﺪه ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮروي ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺳﻠﻄﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮوه‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1996‬ﺗﺎ ‪ 2001‬ﻗﺪرت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺳﯿﻤﺎي ﻣﺤﺒﻮب و ﺟﺬاﺑﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺣﺎﻣﯽ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﻣﺮدم در ﺟﻬﺖ اﺣﯿﺎي ﺣﻖ و آﺑﺎداﻧﯽ ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻤﯽ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﺟﺒﺎر ﺑﻪ رﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ ،‬اﺟﺒﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻞ در ﻣﺪارس دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻫﻤﺴﺮي ﻣﺮدان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن زﻧﺎن و ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ دﺧﺘﺮان‬
‫ﺑﺎﻻي ‪ 10‬ﺳﺎل و ﺧﯿﻠﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻠﯿﺘﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در‬
‫داﺧﻞ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2001‬ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺮجﻫﺎي دوﻗﻠﻮي ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻦﺑﺎب ورود ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﺑﺪو ورود ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻤﻮاره‬
‫از دوﻟﺖﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﮐﺮدن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬درﯾﻎ از آﻧﮑﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺼﺎﺣﺐ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺶ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك و ﺳﯿﺴﺘﻢ‪-‬‬
‫ﻫﺎي دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎي اﻧﺘﺤﺎري‪ ،‬ﻣﻌﺪوم ﻧﮑﺮدن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن از ﺳﻮي‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮات ﭘﺸﺖ ﭘﺮده آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎنﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺪ دل و ﺑﺪﺑﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﺗﻼﺷﯽ‬
‫ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاي ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي زﯾﺎدي از ﺳﻮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦﺣﺎل ﻃﯽ دو دﻫﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﺪارس ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺷﻐﻞ‪ ،‬آزادي زﻧﺎن‪ ،‬آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت ‪... 2021‬‬ ‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،73‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬

‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﻣﺮي ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺮأت‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﻦ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي در ﺟﻬﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺎﺗﻮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ‬
‫دوﺣﻪ ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﮑﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫اﻗﺪام اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﺎﻧﻪاي ﻋﻠﯿﻪ دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2021‬دوﻟﺖ ﺟﻮ ﺑﺎﯾﺪن اﻋﻼم ﮐﺮد ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ‪11‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2021‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دو ﻫﻔﺘﻪ ﭘﯿﺶ از ﺧﺮوج آﻣﺮﯾﮑﺎ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و وﺣﺸﺖ ﻣﺮدم‪،‬‬
‫اﻓﮑﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻤﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺎ روي ﮐﺎر آﻣﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ دوران‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻣﺪرن ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬دوﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره دﺧﺘﺮان اﺟﺎزه ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮدان‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﯿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮﻋﯽ و ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزادي ﻋﻤﻞ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻠﺖ ﻧﮕﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺪ در دوﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺷﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ روﻧﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺧﻼف ﻋﻘﺮﺑﻪﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺮﺧﯿﺪ و ﻫﻤﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ از ﻫﻢ ﻓﺮو ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺴﯽ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد را رد ﮐﺮده و اﻋﻼم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺰ آن‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪87 .‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﻮاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ واﺿﺤﯽ داد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻄﺮح ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺎل ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﻀﻮر ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﻣﯿﻨﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺎدر و ﮐﺮﯾﻤﯽ ﻗﻬﺮودي‪ ،‬ﻣﺎﺋﺪه )‪» ،(1391‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي »دوﻟﺖ‪-‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي« آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪،‬‬
‫دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ داﻧﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬س ‪ ،8‬ش ‪.1‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺨﺸﺎﯾﺸﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ و رﺿﺎ ﻣﯿﺮﻟﻄﻔﯽ‪ ،‬ﭘﺮوﯾﺰ )‪» ،(1390‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ«‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ‬
‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬دوره ‪ ،4‬ش ‪.14‬‬
‫‪International Journal of Nations Research‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ‬

‫‪ -3‬ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ‪ ،‬ﮐﯿﺎﻣﺮث و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﻪ )‪» ،(1391‬دوﻟﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در رﻫﯿﺎﻓﺖ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮا«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬دوره ‪ ،44‬ش ‪.3‬‬
‫‪ -4‬ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻟﻬﺎم )‪» ،(1390‬اﻣﻨﯿﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺪرتﯾﺎﺑﯽ دوﺑﺎره ﻃﺎﻟﺒﺎن«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪،‬‬
‫ش ‪.16‬‬
‫‪ -5‬ﺣﺴﯿﻦﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻟﻬﺎم )‪» ،(1391‬روﯾﮑﺮد ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺤﻠﯽ و ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ش ‪.19‬‬
‫‪ -6‬ﺣﮑﻤﺖﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺣﺴﻦ )‪» ،(1383‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﺎرﺗﻠﻨﺪ آﺳﯿﺎ«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﯿﮏ ﻧﻮر‪ -‬ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬دوره ‪ ،2‬ش‬
‫‪.1‬‬
‫‪ -7‬ﺧﻮﺑﺪل‪ ،‬ﻣﻬﺪي و ﻫﻤﮑﺎران )‪» ،(1382‬ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﻃﺐ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ش ‪.5‬‬
‫‪ -8‬زرﮔﺮ‪ ،‬اﻓﺸﯿﻦ )‪» ،(1386‬ﻣﺪلﻫﺎي دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي؛ از ﻣﺪل اروﭘﺎﯾﯽ ﺗﺎ ﻣﺪل اوراﺳﯿﺎﯾﯽ«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬س ‪ ،4‬ش ‪.7‬‬
‫‪ -9‬ﺳﺮدارﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞاﻟﻪ و ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺪي )‪» ،(1393‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دوﻟﺖﺳﺎزي ﻣﺪرن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬دوره ‪ ،3‬ش ‪.3‬‬
‫‪ -10 ٨٨‬ﺷﻔﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻧﻮذر )‪» ،(1388‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺪرت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ :‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻗﺪرتﯾﺎﺑﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن«‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوراﺳﯿﺎي‬
‫ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬س ‪ ،2‬ش ‪.4‬‬
‫‪ -11‬ﺷﻔﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻧﻮذر و اﻗﺪﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺒﺎل )‪» ،(1389‬ﻣﻌﻤﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ش ‪.3‬‬
‫‪ -12‬ﺷﻔﯿﻌﯽ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و ﻋﯿﺪوزاﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻌﯿﻢ )‪» ،(1392‬ﻧﻘﺶ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﺎرﺟﯽ در اﺣﯿﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن«‪،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺷﺒﻪ ﻗﺎره‪ ،‬س ‪ ،5‬ش ‪.16‬‬
‫‪ -13‬ﻫﺎدﯾﺎن‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪ )‪» ،(1388‬ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري دوﻟﺖ‪ -‬ﻣﻠﺖﺳﺎزي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ :‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ﻗﻮﻣﯿﺖ«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬
‫راﻫﺒﺮد‪ ،‬س ‪ ،18‬ش ‪.51‬‬

‫ﻻﺗﯿﻦ‪:‬‬
‫‪14- Amini, Ma’ruf and Arifani, Devina (2021). The Taliban & Afghanistan:‬‬
‫‪Conflict & Peace in International Law Perspective. International Journal of Law‬‬
‫‪Recontruction, Vol. 5, No. 2.‬‬
 ... 2021 ‫واﮐﺎوي ﻧﻘﺶ ﻃﺎﻟﺒﺎن در دوﻟﺖ – ﻣﻠﺖﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻮﻻت‬ 1400 ‫ اﺳﻔﻨﺪ‬،73 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫دوره ﻫﻔﺘﻢ‬

15- Bashar, Iftekharul (2021). Rise of Taliban in Afghanistan: Security

Implications for Bangladesh, Counter Terrorist Trends and Analyses, Vol. 13,
No. 4.
16- Ghairat, Noorullah (2021). Defense, Development and Diplomacy in Hybrid
State-building Interventions. A local perspective on the outcomes of Provincial
Reconstruction Teams in Afghanistan. Linnaeus University Sweden.
17- HJP, Purwoko and Cahyono, SPC (2021). The title of your paper: Language
of Evaluation in President Joe Biden’s Statement on Afghanistan. Proceeding
Aiselt, Annual International Seminar on English Language Teaching.
18- Ide, Tobias (2021). COVID-19 and armed conflict, World Development,
Volume 140.
19- Khurshid Khan, Mohammad (2020). Afghanistan at the Cross-Roads after
Doha Agreement, CISS Insight, Vol.VIII, No.2.
20- Smith, Graeme (2020). Resource flows and political power in Afghanistan, Lessons
for Peace: Afghanistan.

89