ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΙΣ

ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

XΡΥΣΟΥΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟΝ
ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΝΑΥΤΙΛΙΑ Ι

ΠΛΟΙΑΡΧΩΝ
ΧΡΗΣΤΟΥ Ε. ΝΤΟΥΝΗ – ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ε. ΔΗΜΑΡΑΚΗ
Επιμέλεια β' έκδοσης Διονυσίου Δ. Ρασσιά

β ΄ έκδοση
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Γενικά

1.1 Η τέχνη και η επιστήμη της ναυσιπλοΐας – Η σημασία της για τον ναυτίλο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 Γενικά περί κύριων οργανισμών που ασχολούνται με τη ναυσιπλοΐα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η Γη

2.1 Ορισμοί στη Γη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.2 Γεωγραφικές συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.3 Διαφορά πλάτους και διαφορά μήκους μεταξύ δύο τόπων, τελικό στίγμα και μέσο πλάτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.4 Ναυτικός υπολογισμός 1ος: Εύρεση διαφοράς πλάτους και μήκους μεταξύ δύο τόπων, τελικό στίγμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.5 Ορισμοί και εξήγηση – Γραμμική μέτρηση της απόστασης και της ταχύτητας στη ναυσιπλοΐα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.6 Ορισμός απόστασης και ταχύτητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Κατευθύνσεις (πορείες και διοπτεύσεις)

3.1 Κατευθύνσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3.2 Ανεμολόγιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.3 Πορεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
3.4 Ορισμός διόπτευσης – Απόλυτες και σχετικές διοπτεύσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.5 Μετατροπές πορειών – διοπτεύσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Γενική περιγραφή ναυτικών οργάνων

4.1 Περιγραφή μαγνητικής πυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.2 Περιγραφή γυροπυξίδας και επαναληπτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
4.3 Διόπτρα ή παλινώριο – Περιγραφή και χρήση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
4.4 Περιγραφή δρομομέτρων – Γενικά – Έννοια των ενδείξεων ταχύτητας και απόστασης που δείχνουν τα δρομόμετρα . . . . . . . . 42
4.5 Περιγραφή βυθομέτρων – Γενικά – Ενδείξεις βυθομέτρων – Βάθος υπό την τρόπιδα και από την επιφάνεια της θάλασσας . . . 44
4.6 Γενικά περί ηλεκτρονικών χαρτών ναυσιπλοΐας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
4.7 Σκαντίλιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4.8 Διόφθαλμα ή κιάλια – Χαρακτηριστικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4.9 Στιγμόμετρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4.10 Διπαράλληλος κανόνας και ναυτικός διαβήτης – Άλλα όργανα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Διορθώσεις κατευθύνσεων (πορειών και διοπτεύσεων)

5.1 Μαγνητική απόκλιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

5.2 Παρεκτροπή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
5.3 Παραλλαγή ή σφάλμα (μαγνητικής) πυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
5.4 Ναυτικός υπολογισμός 3ος. Απόκλιση – Παρεκτροπή – Παραλλαγή μαγνητικής πυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
5.5 Σφάλμα (ή παραλλαγή) γυροπυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
5.6 Διορθώσεις πορειών – διοπτεύσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
5.7 Ναυτικός υπολογισμός 4ος. Διορθώσεις πορειών-διοπτεύσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
5.8 Υ
 πολογισμός της παραλλαγής και παρεκτροπής όταν είναι γνωστή η αληθής κατεύθυνση ή διόπτευση και
η κατεύθυνση ή διόπτευση πυξίδας (μαγνητικής ή γυροσκοπικής) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
 xiii

5.9 Υπολογισμός του σφάλματος/παραλλαγής της μαγνητικής ή της γυροσκοπικής πυξίδας και
της παρεκτροπής χρησιμοποιώντας ευθυγραμμίσεις επίγειων σταθερών αντικειμένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
5.10 Σύγκριση ενδείξεων δύο μαγνητικών πυξίδων (ή της γυροσκοπικής με την μαγνητική πυξίδα) και
προσδιορισμός παραλλαγής της μίας όταν είναι γνωστή η παραλλαγή της άλλης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Γεωδαισία

6.1 Ορισμός γεωδαισίας – Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

6.2 Οι επιφάνειες της Γης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
6.3 Απόκλιση της κατακορύφου, γεωδαιτικό ύψος, ύψος του γεωειδούς, ορθομετρικό ύψος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
6.4 Γεωδαιτικό και γεωκεντρικό πλάτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
6.5 Γεωδαιτικό και γεωκεντρικό μήκος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
6.6 Γεωδαιτικές συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
6.7 Γεωδαιτικά Συστήματα Αναφοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
6.8 Γενικά περί Παγκόσμιου Γεωδαιτικού Συστήματος Αναφοράς 1984 (World Geodetic System 1984 – WGS 84) . . . . . . . . . . . . . . . . 80
6.9 Διαφορές στις συντεταγμένες που δίνονται από τα διάφορα ΓΣΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Προβολές χαρτών

7.1 Προβολές χαρτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

7.2 Περιγραφή απαιτήσεων ναυτικού χάρτη κατάλληλου για ναυσιπλοΐα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
7.3 Γενικά περί των εννοιών λοξοδρομία και ορθοδρομία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
7.4 Κωνική προβολή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
7.5 Αζιμουθιακή προβολή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
7.6 Κυλινδρική προβολή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
7.7 Μερκατορική προβολή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
7.8 Ναυτικός υπολογισμός 7ος. Κατασκευή μερκατορικού χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.9 Έννοια εγκάρσιας μερκατορικής προβολής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
7.10 Έννοια ισαπέχουσας κυλινδρικής προβολής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: Ναυτικός χάρτης

8.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

8.2 Κατηγορίες ναυτικών χαρτών ανάλογα με την κλίμακα και τον σκοπό τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
8.3 Περιγραφή ναυτικού χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
8.4 Οργάνωση και φροντίδα ναυτικών χαρτών – Ταξινόμηση χαρτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
8.5 Χρήση καταλόγου ναυτικών χαρτών και της ηλεκτρονικής μορφής του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
8.6 Επιλογή και χρήση του ναυτικού χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
8.7 Ενημέρωση/διόρθωση ναυτικών χαρτών και ευρετηρίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Βοηθήματα ναυσιπλοΐας (ΑtoΝs) οπτικά και ηχητικά βοηθήματα ναυτιλίας

9.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

9.2 Πηγές πληροφοριών πυρσών-lights (χάρτες, φαροδείκτες, πλοηγοί) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
9.3 Χαρακτηριστικά και κατηγορίες πυρσών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
9.4 Ορολογία φάρων και φανών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
9.5 Παράγοντες που επηρεάζουν την εμβέλεια και την εμφάνιση των χαρακτηριστικών των πυρσών
(φάρων, φανών, φωτοβόλων σημαντήρων) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
xiv

9.6 Παραδείγματα υπολογισμού απόστασης εμφάνισης φάρων και φανών με διάφορες καταστάσεις
ορατότητας χρησιμοποιώντας τα σχετικά διαγράμματα των εκδόσεων Φαροδεικτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
9.7 Σχέση μεταξύ φωτιστικής φωτοβολίας και μετεωρολογικής ορατότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.8 Εύρεση μετεωρολογικής ορατότητας χρησιμοποιώντας το διάγραμμα φωτιστικής ακτινοβολίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.9 Ηχητικά σήματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
9.10 Φαροικίες και φαρόπλοια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
9.11 Σημαντήρες (buoys) – Τύποι σημαντήρων – Σταθερά ενδεικτικά σημεία – Αλεώρια (beacons) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
9.12 Σύστημα ναυτιλιακής σήμανσης IALA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
9.13 Φ αροδείκτες Βρετανικού Ναυαρχείου (ALLFS), Ελληνικοί και Αμερικανικοί Φαροδείκτες,
περιλαμβανομένης και της ηλεκτρονικής τους μορφής (digital publications) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
9.14 Ραδιοσημάνσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Γραμμή θέσης και στίγμα με επίγειες παρατηρήσεις

10.1 Έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

10.2 Έννοια της γραμμής θέσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
10.3 Μέθοδοι λήψης γραμμής θέσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
10.4 Μέθοδοι προσδιορισμού στίγματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
10.5 Σήμανση/χάραξη γραμμών θέσεων και στίγματος στον ναυτικό χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
 ναγνώριση, επιλογή και χρήση των διαφόρων οπτικών αντικειμένων για προσδιορισμό στίγματος και
10.6 Α
γραμμών θέσης με το μικρότερο σφάλμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
10.7 Προσαρμογή των διοπτεύσεων/στιγμάτων λόγω του σφάλματος της πυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
10.8 Παράλλαξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
10.9 Σφάλματα στις ΓΘ με παρατηρήσεις επίγειων αντικειμένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ασκήσεις / εργασίες στον ναυτικό χάρτη

11.1 Μέτρηση συντεταγμένων σημείου – Υποτύπωση σημείου σε γνωστές συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

11.2 Χάραξη πορείας μεταξύ δύο σημείων και σημείωση του κατάλληλου συμβολισμού – Έλεγχος ασφαλείας . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
11.3 Μέτρηση κατευθύνσεων (πορειών και διοπτεύσεων) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
11.4 Μέτρηση απόστασης μεταξύ δύο σημείων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
11.5 Χάραξη πορείας που διέρχεται σε συγκεκριμένη απόσταση από σημείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
 ποτύπωση στίγματος DR στον έντυπο χάρτη. Εύρεση πορείας και απόστασης που πραγματοποιήθηκε
11.6 Υ
μεταξύ δύο στιγμάτων, καθώς και της μέσης ταχύτητας όταν είναι γνωστός ο χρόνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
11.7 Μεταφορά στίγματος από χάρτη σε χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
11.8 Α
 ναγνώριση και επίδειξη της χρήσης συμβόλων, συντμήσεων στον ναυτικό χάρτη, ειδικότερα φάρων,
σημαντήρων, αλεωρίων, ραδιοσημάνσεων και άλλων ναυτιλιακών ενδεικτικών σημείων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
11.9 Αναγνώριση των χαρακτηριστικών των πυρσών (lights) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
11.10 Αναγνώριση και ερμηνεία των συμβόλων για τα βάθη στον χάρτη – ισοβαθών – ποιότητα βυθού και
εξήγηση της χρήσης των βολισμάτων (soundings) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
11.11 Αναγνώριση και ερμηνεία των ακτογραμμών, υπεράκτιων εγκαταστάσεων, χαρακτηριστικά ακτών και
στόχων που ανταποκρίνονται στην συσκευή RADAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
11.12 Αναγνώριση και ερμηνεία κινδύνων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
11.13 Αναγνώριση και ερμηνεία συστημάτων διαχωρισμού θαλάσσιας κυκλοφορίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
11.14 Κατασκευή γραμμής θέσης για την ασφαλή διέλευση από έναν ναυτιλιακό κίνδυνο σε καθορισμένη απόσταση . . . . . . . . . 304

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: Λοξοδρομικά προβλήματα

12.1 Γενικά περί λοξοδρομικών προβλημάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

 xv

12.2 Ορισμός αποχώρησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

12.3 Πλους επί παραλλήλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
12.4 Επίπεδο τρίγωνο πλεύσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
12.5 Πίνακες υπολογισμού για την επίλυση λοξοδρομικής απόστασης/πορείας των πινάκων NORIE’S –
Αναφορά στην διάταξη και χρήση των πινάκων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
12.6 Σύνθετο λοξοδρομικό πρόβλημα – Επίλυση σύνθετων λοξοδρομικών προβλημάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
12.7 Υπολογισμός με την μέθοδο του τριγώνου αυξομερών πλατών ή μερκατορικού πλου (ακριβής μέθοδος) . . . . . . . . . . . . . . . . 315

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13: Ρεύμα

13.1 Ορισμός ρεύματος και είδη ρευμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

13.2 Κατεύθυνση και ένταση ρεύματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
13.3 Ανυσματική πρόσθεση ρευμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
13.4 Ορισμοί – Ανύσματα ταχύτητας και πορείας του πλοίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
13.5 Τρίγωνο ρεύματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
13.6 Έκπτωση λόγω ανέμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
13.7 Υ πολογισμός του στίγματος κατ΄ εκτίμηση (ΕP) όταν δοθούν: 1) η πορεία της πυξίδας και το σφάλμα της,
2) η απόσταση δρομομέτρου ή η εκτιμώμενη ταχύτητα του πλοίου, 3) οι πληροφορίες ρεύματος και έκπτωσης
λόγω ανέμου (leeway) και δ) το αρχικό στίγμα του πλοίου σε φ και λ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
13.8 Μ έθοδοι μεταφοράς γραμμής θέσης και υπολογισμός εκτιμώμενου στίγματος, κατά την οποία
λαμβάνεται υπόψη η επίδραση του ρεύματος και του ανέμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
13.9 Ε ύρεση στοιχείων ρεύματος (όχι παλιρροϊκών) από τον ναυτικό χάρτη, τους χάρτες πορειογράφησης ή
τους πλοηγούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
13.10 Ρεύμα και άνεμος στην ηλεκτρονική ναυσιπλοΐα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
13.11 Ασκήσεις στον χάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14: Ναυτικές εκδόσεις

14.1 Γενικά περί ναυτικών εκδόσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

14.2 Ευρετήριο ναυτικών χαρτών και εκδόσεων (Catalogue of Charts and Publications) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
14.3 Πλοηγοί ή ναυτιλιακές οδηγίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
14.4 Ocean Passages of the world – NP136 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
14.5 The Mariner’s Handbook (ΝP100) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
14.6 Ραδιοεκδόσεις UKHO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
14.7 Άλλες σημαντικές εκδόσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
14.8 Εκκενώσεις ναυτικών εκδόσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15: Το Σύμπαν και το Ηλιακό σύστημα

15.1 Γενικά περί Σύμπαντος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359

15.2 Ταξινόμηση των απλανών (αστέρων) ανάλογα με το φαινόμενο μέγεθός τους (λαμπρότητα) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
15.3 Σύνθεση και διαστάσεις του Ηλιακού συστήματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
15.4 Νόμοι του Kepler για τις πλανητικές κινήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
15.5 Π εριγραφή και εξήγηση της ελλειπτικής τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο – Περιήλιο, αφήλιο, εκκεντρότητα,
γραμμή αψίδων, ημερομηνίες περιηλίου και αφηλίου και προσεγγίζουσες αποστάσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
15.6 Φ αινόμενη ετήσια περιφορά του Ήλιου γύρω από τη Γη – Έννοια της εκλειπτικής – Άξονας
και λόξωση του επιπέδου της εκλειπτικής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
15.7 Γ ραμμή των ισημεριών και γραμμή των ηλιοστασίων – Ισημερινά σημεία και ηλιοστάσια – Ημερομηνίες των
ισημεριών και των ηλιοστασίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
15.8 Μετάπτωση των ισημεριών και κλόνηση του άξονα του κόσμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
xvi

15.9 Αποτελέσματα μετάπτωσης και κλόνησης του άξονα του κόσμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
15.10 Εποχές του έτους – Επίδραση των Νόμων του Kepler στη διάρκεια των εποχών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
15.11 Κλίση του άξονα της Γης ως προς το επίπεδο της τροχιάς της και η επίδρασή της στη δημιουργία των εποχών . . . . . . . . . . . 371
15.12 Η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της και η δημιουργία του φαινομένου της ημέρας και της νύχτας . . . . . . . . . . . 372
15.13 Λόγοι μεταβολής της διάρκειας της ημέρας κατά το διάστημα ενός έτους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373
15.14 Διάρκεια ημέρας και νύχτας στα διάφορα πλάτη, στις ισημερίες και στα ηλιοστάσια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
15.15 Περιγραφή της σημασίας των τροπικών του Καρκίνου και του Αιγόκερω, του Αρκτικού και του Ανταρκτικού κύκλου . . . . 376
15.16 Ορισμοί αστρικού, τροπικού και πολιτικού έτους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
15.17 Ζωδιακός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
15.18 Εκλειπτικές συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16: Η ουράνια σφαίρα και οι ουράνιες συντεταγμένες

16.1 Ορισμός και περιγραφή της ουράνιας σφαίρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379

16.2 Ορισμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
 ουράνιος ισημερινός ως σταθερό επίπεδο αναφοράς και η κατεύθυνση του εαρινού ισημερινού σημείου
16.3 Ο
ως κατεύθυνση αναφοράς (χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μετάπτωση των ισημεριών) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
16.4 Μαθηματικός ορίζοντας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
16.5 Κάθετοι κύκλοι, πρώτος κάθετος κύκλος και κύριος κάθετος κύκλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
16.6 Κύρια σημεία ορίζοντα – Μεσημβρινή γραμμή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
16.7 Ουράνιες συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
16.8 Ισημερινές συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
16.9 Οριζόντιες (ή τοπικές) συντεταγμένες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383
16.10 Απόδειξη ότι το ύψος του επάνω πόλου είναι ίσο με το πλάτος του παρατηρητή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
16.11 Αίτια μεταβολής των ισημερινών συντεταγμένων των απλανών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17: Ωρική γωνία και τρίγωνο θέσης

17.1 Περιγραφή της έννοιας της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της και μεταβολή της
ωρικής γωνίας των ουράνιων σωμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
17.2 Ορισμός τοπικής ωρικής γωνίας και ωρικής γωνίας Greenwich, και εξήγηση των σχέσεων μεταξύ τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
17.3 Μετατροπές ωρικών γωνιών όλων των ουράνιων σωμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
17.4 Αστρονομικό τρίγωνο θέσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18: Πλανήτες

18.1 Κύριοι πλανήτες που χρησιμοποιεί ο ναυτιλλόμενος στους ναυτικούς υπολογισμούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
18.2 Αποχή πλανητών και στοιχεία περιφοράς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .391
18.3 Φαινόμενη ημερήσια κίνηση των πλανητών στην ουράνια σφαίρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19: Σελήνη

19.1 Τροχιά της Σελήνης σχετικά με τη Γη – Αστρικός μήνας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

19.2 Απόγειο και περίγειο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
19.3 Δ
 εσμοί της τροχιάς της Σελήνης και όρια μεταξύ των οποίων κυμαίνεται η απόκλισή της –
Αναδρομή των δεσμών και κλόνηση του άξονα της σεληνιακής τροχιάς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
19.4 Συνοδικός μήνας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
19.5 Επιβράδυνση της Σελήνης – Διαφορά σεληνιακής ημέρας και μέσης ηλιακής ημέρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
19.6 Φάσεις της Σελήνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398
 xvii

19.7 Αυξηφαές και τεφρώδες χρώμα της Σελήνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400

19.8 Εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης και οι απαραίτητες συνθήκες για να συμβούν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20: Χρόνος και συστήματα χρόνου

20.1 Ηλιακός χρόνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

20.2 Εξίσωση του χρόνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
20.3 Αστρικός χρόνος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
20.4 Γενικά περί συστημάτων χρόνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
20.5 Διεθνής Γραμμή αλλαγής ημερομηνίας και η θέση της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
20.6 Επίσημη ώρα, θερινή ώρα και τοπική ώρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
20.7 Ώρα πλοίου − Εξήγηση ότι το πλοίο αλλάζει ώρα κατά την διάρκεια του ταξιδιού όταν κινείται ανατολικά ή δυτικά. . . . . . . . 418
20.8 Διεθνής ατομικός χρόνος (TAI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
20.9 Συντονισμένος παγκόσμιος χρόνος (UTC). Σχέσεις UTC με UT1 και ΤΑΙ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
20.10 Χρόνος GPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
20.11 Μετατροπές χρόνου − Μετατροπή από UT(GMT) ή UTC σε ΖΤ και αντίστροφα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
20.12 Γενικά περί ναυτικών χρονομέτρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21: Ναυτικό αλμανάκ

21.1 Πληροφορίες που περιέχονται γενικά στο ναυτικό αλμανάκ και στις ημερήσιες σελίδες του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
21.2 Χρησιμοποίηση πινάκων αυξήσεων και διορθώσεων του ναυτικού αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
21.3 Ε ύρεση της τοπικής ωρικής γωνίας (LHA), της GHA και της κλίσης του Ήλιου από το ναυτικό αλμανάκ,
όταν δοθεί η ημερομηνία, ο χρόνος UT και το μήκος του παρατηρητή − Έννοια της διόρθωσης d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
21.4 Εύρεση της LHA και της GHA του εαρινού ισημερινού σημείου από το ναυτικό αλμανάκ
όταν δοθεί η ημερομηνία, το UT/GMT και το μήκος του παρατηρητή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
21.5 Εύρεση της αστρικής ωρικής γωνίας (SHA) και της κλίσης (δ) απλανούς από τις ημερήσιες σελίδες και
τον γενικό πίνακα απλανών του ναυτικού αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
21.6 Ε ύρεση της LHA, της GHA και της απόκλισης απλανούς από το ναυτικό αλμανάκ όταν δοθεί η ημερομηνία,
το UT/GMT και το μήκος (λ) του παρατηρητή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434
21.7 Ε ύρεση της LHA, της GHA και της κλίσης πλανητών όταν δοθεί η ημερομηνία, το UT/GMT και
το μήκος του παρατηρητή − Χρήση και έννοια των διορθώσεων v και d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
21.8 Ε ύρεση LHA, GHA, κλίσης και οριζόντιας παράλλαξης Σελήνης όταν δοθεί η ημερομηνία, το UT/GMT και
το μήκος του παρατηρητή – Χρήση και έννοια των διορθώσεων v και d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
21.9 Αντίστροφη είσοδος στις αστρονομικές εφημερίδες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
21.10 Πρόγραμμα Η/Υ αστρονομικής ναυτιλίας UKHO «DP330 - NavPac and Compact Data» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22: Ανατολή και δύση ουράνιων σωμάτων - λυκαυγή και λυκόφωτα

22.1 Αληθής και φαινόμενη ανατολή και δύση Ήλιου, Σελήνης και άλλων ουράνιων σωμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
22.2 Αληθές ύψος του Ήλιου και της Σελήνης την στιγμή της φαινόμενης ανατολής ή δύσης τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
22.3 Ύψος του Ήλιου και της Σελήνης την στιγμή της αληθούς ανατολής ή δύσης τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
22.4 Γενικά περί χρόνων φαινόμενης ανατολής και δύσης του Ήλιου και της Σελήνης που παρέχονται στο ναυτικό αλμανάκ . . . 447
22.5 Ώρα φαινόμενης ανατολής και δύσης του Ήλιου από το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
22.6 Χρησιμοποίηση Πίνακα xxxii «Table I, Table for interpolating Sunrise, Moonrise etc.» του ναυτικού αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . 448
22.7 Υ
 πολογισμός της ώρας ζώνης φαινόμενης ανατολής ή δύσης του Ήλιου σε ορισμένο στίγμα, ώρα και ημερομηνία,
με χρήση των πληροφοριών που παρέχει το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
22.8 Ώρα φαινόμενης ανατολής και δύσης της Σελήνης από το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
22.9 Υ
 πολογισμός της ώρας ζώνης φαινόμενης ανατολής ή δύσης της Σελήνης σε ορισμένο στίγμα
και ημερομηνία, με χρήση των πληροφοριών που παρέχει το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
xviii

22.10 Ορισμός λυκαυγούς και λυκόφωτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453

22.11 Πολιτικό, ναυτικό και αστρονομικό λυκαυγές ή λυκόφως και η διάρκειά τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
22.12 Παράγοντες που επιδρούν στη διάρκεια του λυκαυγούς και του λυκόφωτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
22.13 Απαραίτητες συνθήκες ώστε τα ουράνια σώματα να είναι αειφανή ή αφανή ή αμφιφανή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
22.14 Απαραίτητες συνθήκες ώστε το λυκόφως ή το λυκαυγές να διαρκεί όλη τη νύχτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
22.15 Υπολογισμός ΖΤ έναρξης λυκαυγών, λήξη λυκοφώτων, καθώς και της διάρκειάς τους σε ορισμένο στίγμα,
με χρήση των πληροφοριών που παρέχει το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
22.16 Υπολογισμός της ώρας ανατολής και δύσης του Ηλίου και της Σελήνης, καθώς και της διάρκειας
των λυκαυγών και των λυκοφώτων σε πολικές περιοχές (φ>65˚ Β) από το ναυτικό αλμανάκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
22.17 Υπολογισμός του χρόνου ZT ανατολής και δύσης του Ήλιου, της Σελήνης και άλλων ουράνιων σωμάτων,
έναρξης λυκαυγών, τέλους λυκοφώτων με χρήση προγράμματος Η/Υ αστρονομικής ναυτιλίας UKHO
«DP330 – NavPac and Compact Data» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23: Παραλλαγή πυξίδας κατά την αληθή ανατολή ή την αληθή δύση Ηλίου

23.1 Φαινόμενη (ορατή) και αληθής ανατολή ή δύση του Ήλιου. Παρατηρούμενο ύψος Ήλιου, όταν το
αληθές ύψος του είναι μηδέν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
23.2 Επίδραση του πλάτους στην ακρίβεια του παρατηρούμενου αζιμούθ κατά την αληθή ανατολή ή
την δύση του Ήλιου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
23.3 Χρησιμοποιώντας πληροφορίες από το ναυτικό αλμανάκ, με δεδομένη την θέση του παρατηρητή,
εύρεση του αληθούς αζιμούθ του Ήλιου κατά την αληθή ανατολή ή την δύση: 1) τριγωνομετρικά
(με την βοήθεια επιστημονικού υπολογιστή χειρός), 2) με τους πίνακες «true azimuth at rising or setting»
των πινάκων NORIE’S. Εύρεση παραλλαγής (σφάλματος) της μαγνητικής και της γυροσκοπικής πυξίδας. . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
23.4 Ε ύρεση αληθούς αζιμούθ κατά την αληθή ανατολή ή την δύση του Ήλιου, καθώς και της
αντίστοιχης προβλεπόμενης ώρας (ZT ή UT), χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα NavPac (DP330) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468
23.5 Εγγραφές στο βιβλίων παραλλαγών (compass error book) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
23.6 Π ινακίδια διορθώσεων NORIES στην περίπτωση που παρατηρηθεί το αζιμούθ κατά την φαινόμενη ανατολή ή
την δύση του Ήλιου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24: Παραλλαγή πυξίδας με την ώρα

24.1 Στοιχεία του τριγώνου θέσης που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του αληθούς αζιμούθ με την ώρα . . . . . . . . . . . . . . . 473
24.2 Υ
 πολογισμός αληθούς αζιμούθ με πληροφορίες από το ναυτικό αλμανάκ με δεδομένα τον χρόνο/ημερομηνία
παρατήρησης και την θέση του παρατηρητή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
24.3 Υ
 πολογισμός αληθούς αζιμούθ πολικού αστέρα με χρήση των ειδικών πινάκων του ναυτικού αλμανάκ
(Polaris tables) – Υπολογισμός παραλλαγής γυροσκοπικής και μαγνητικής πυξίδας και παρεκτροπής
μαγνητικής πυξίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
24.4 Π
 αρατήρηση του αζιμούθ για εύρεση της παραλλαγής των πυξίδων – Απαιτούμενες συνθήκες για την ακρίβεια
της παρατήρησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
24.5 Εύρεση αληθούς αζιμούθ ουράνιων σωμάτων με την βοήθεια προγράμματος «DP330 – NavPac and Compact Data» . . . . . 481
24.6 Υπολογισμός παραλλαγής της γυροσκοπικής ή της μαγνητικής πυξίδας και παρεκτροπής της
μαγνητικής πυξίδας με παρατήρηση οποιουδήποτε σώματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
24.7 Παραδείγματα εγγραφών στο βιβλίο παραλλαγών πυξίδας (Compass error book) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
 22

Βόρειο τεταρτοκύκλιο Σημείωση

1880 Παλαιότερα, στο ανεμολόγιο η κατεύθυνση των

ανέμων ή καιρών σημειωνόταν από τους ανεμόρ-
ρομβους ή κάρτες (points). Η γωνιακή απόσταση
μεταξύ δύο διαδοχικών ανεμόρρομβων είναι 11° 15’.

)
3o35’E 2014 (5’E

500
Μεταξύ δυο ρόμβων έχουμε τα ημιρόμβια ή μετζο-
64 κάρτες (half points), τα οποία απέχουν μεταξύ τους
2120
γωνία 5° 37.5΄. Επίσης μεταξύ δύο ημιρόμβων έχου-
Δυτικό τεταρτοκύκλιο

με δύο τεταρτορόμβια ή καρτίνια (quarter points),

Ανατολικό τεταρτοκύκλιο
που απέχουν μεταξύ τους κατά 2°48’45”. Ολόκληρο
το ανεμολόγιο περιλαμβάνει 32 ανεμόρρoμβους, 64
ημιρόμβια και 128 τεταρτορόμβια. Στο σχήμα 3.9
παριστάνονται με τις κατευθύνσεις των βελών οι 32
ανεμόρρομβοι.
2410

Ο συμβολισμός της επίσημης ορολογίας και η κοι-

νή-ναυτική ορολογία παρουσιάζονται και στο σχήμα
2735
3.9. Ο συμβολισμός της επίσημης ορολογίας Β-ΒΒΑ-
ΒΑ..., προέρχεται από τα αρχικά γράμματα της ορολο-
Νότιο τε γίας που χρησιμοποιείται στη Μετεωρολογία και στο
ταρτοκύκλιο
Πολεμικό Ναυτικό, κατά την οποία έχουμε: βόρειος,
βόρειος-βορειοανατολικός, βορειοανατολικός κ.ο.κ.
Στον πίνακα 3.1 οι καιροί με περιττό αριθμό, Β,
Σχ. 3.8 ΒΑ, Α, ΝΑ, Ν, ΝΔ, Δ, ΒΔ χαρακτηρίζονται ως κύριοι ή
Ανεμολόγιο έντυπου ναυτικού χάρτη
πρωτεύοντες. Δύο διαδοχικοί κύριοι καιροί σχηματί-
έκδοσης UKHO
ζουν γωνία μεταξύ τους 45° και είναι οκτώ συνολικά.

ΒΟΡΡΑΣ ΜΕΣ
Σ
ΡΡΑ ΟΒ
ΒΟ ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ ΟΡ
ΙΡΟ ΑΝΑ ΓΡΕΓ ΡΑ
ΥΝ Τ Ο
ΤΡΑ
ΣΚ ΟΤ
ΡΑ
ΜΟ 0ο ΜΟ
ΥΝ
Σ
Ρ ο
ΪΣΤ ,5 22, ο ΤΑΝΑ
Ν
ΜΑ 337 Β 5 Μ
Ε
Ω Σ
ΒΒΔ ΒΒΑ ΓΡ
ΣΗ
ΙΡ

ΡΟ Ε
ΣΚ

ο
Σ

4
ΓΟ
ΣΤ

15
ΑΪ

Σ
Μ

ΒΔ ΒΑ
ο
3

ΜΕ
ΟΣ
Σ

Σ
ΡΟ
Ρ

ΓΡ

ΑΠ
ΦΥ
ΪΣΤ

ΕΓ
5ο
ΜΑ

ΟΛ

ΗΛ
ΟΖΕ

67,
ΕΒΑ
ΝΤΟ

ΔΒΔ ΑΒΑ
292

ΙΩΤΗ
ΣΚΙΡ

5
ΝΤΕ
ΝΕ

ο
ΠΟΥ

Σ
ΑΠΗΛΙΩΤΗΣ
ΖΕΦΥΡΟΣ
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ

ΛΕΒΑΝΤΕΣ
70ο

Δ Α
90 ο
2
Σ

ΣΟ
ΜΠΗ

ΕΥΡΑ
Σ

ο
ΥΡΟ

Ρ
,5

ΔΝΔ ΑΝΑ
112
ΑΡ

ΚΟΛ
247
ΟΓ

ΠΗ
ΕΦ

,5 ο
ΕΒ
ΝΤ

Λ
ΑΝ
ΝΕ
ΟΖ

ΙΩ
ΤΕ
ΟΥ

Τ
ΛΙΒ

Σ
Π

ΗΣ

ΝΔ ΝΑ
ο
25

35
ΣΟ
ΗΣ

2
ΡΟ

ο
Π

ΚΟ
ΕΥ
ΙΨ

ΡΜ Σ
ΝΝΔ ΝΝΑ
Λ ΓΑ ΡΟ
157 Σ
,5 ο
202 Ν ,5 ΟΣ
Σ ο ΤΡ
ΠΗ 180ο ΙΑΣ
ΡΜ ΟΡ
Σχ. 3.9
Σ Ρ ΙΑ
ΓΑ ΟΣ ΟΚ ΕΥ
ΤΟ ΟΣΤ ΡΟ
ΝΟ ΟΣΤΡΙΑ ΝΟ
Ανεμολόγιο με την κοινή
ΤΟΣ
ΛΙΒΟ
ΝΟΤΟΣ
ναυτική ορολογία
 33

Στην πρώτη σχέση, αν προκύψει άθροισμα μεγα-
λύτερο από 360ο, το μειώνουμε κατά 360ο. Στη δεύτε-
ρη σχέση, αν HDG>Αζ, αυξάνουμε την Aζ κατά 360ο.
Είναι φανερό ότι κατά τις μετατροπές αυτές χρησιμο-
ποιούμε ομοειδείς Αζ και HDG κατά ζεύγη, δηλαδή
Αζλ και T HDG ή Αζπ(Μ) και C HDG ή Αζπ(Γ) και Gy HDG.
Για παράδειγμα:
Εάν T HDG = 010° και Σχ 5° κόκκινο, τότε Αζλ =
010ο + (360ο – 5ο) = 010ο + 355ο = 365ο ⇒ 005°.
Εάν C HDG = 280° και Αζπ (M) = 170°, τότε Σχ (ολο-
κυκλική) = 170ο – 280ο = (360ο + 170ο) – 280° = 530°
– 280° = 270° ή Σχ (ημικυκλική) = 360° – 270° = 090°
κόκκινο/αριστερά.

– Ναυτικός υπολογισμός 2ος: Μετατροπές πορειών – διοπτεύσεων

Παράδειγμα 1

Ζητείται η μετατροπή των παρακάτω τεταρτοκυκλικών πορειών (ή διοπτεύσεων) σε ολοκυκλικές:

α) Β 40ο Δ, β) Ν 30ο Α, γ) Ν 50ο Δ.

 τεταρτοκυκλική Β 40˚ Δ Ν 30˚ Α Ν 50˚ Δ

~ ~ +
360˚ 180˚ 180˚
ολοκυκλική 320˚ 150˚ 230˚

Παράδειγμα 2

Ζητείται η μετατροπή των παρακάτω (ολοκυκλικών) πορειών και διοπτεύσεων σε τεταρτοκυκλικές:

ολοκυκλική ζλ = 310˚ ζπ(Μ) = 125˚ Αζλ = 044˚ Αζπ(Μ) = 202˚

~ ~ –
360˚ 180˚ 180˚

 τεταρτοκυκλική ζλ = Β 50˚Δ ζπ (Μ) = Ν 55˚ Α Αζλ = Β 44˚ Α Αζπ(Μ) = Ν 22˚ Δ

Παράδειγμα 3

Μετρήσαμε τις σχετικές (ημικυκλικές) διοπτεύσεις τριών στόχων ως εξής: φανού Α 025ο κόκκινο, ση-
μαντήρας 172ο πράσινο, φάρου 005° πράσινο. Την στιγμή της μέτρησης η αληθής κατεύθυνση που ήταν
στραμμένη η πλώρη του πλοίου (true heading) ήταν 350ο. Ποιες είναι οι αντίστοιχες απόλυτες αληθείς
διοπτεύσεις;
Φανός Σημαντήρας Φάρος
 Σχ (ολοκυκλική) 335˚ 172˚ 005˚
+ + +
True heading 350˚ 350˚ 350˚
 Αζλ 685˚ 522˚
~ ~
360˚ 360˚
 Αζλ 325˚ 162˚ 355˚
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ
4
4.1 Περιγραφή μαγνητικής πυξίδας
Παλινώριο
H μαγνητική πυξίδα (magnetic compass), σύμφω-
να με τον ΙΜΟ1, είναι ένα όργανο κατασκευασμένο να
προσανατολίζεται σε μια ορισμένη κατεύθυνση (κατά
το οριζόντιο επίπεδο) και να διατηρεί μόνιμα αυτή την
κατεύθυνση. Η κατεύθυνσή της εξαρτάται από τον μα-
γνητισμό της Γης.
Είναι από τα παλαιότερα όργανα προσανατολισμού
των πλοίων. Χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, αφού
κατ’ απαίτηση της ΔΣ SOLAS (κεφ. V/19) τα πλοία πρέ-
πει να είναι εφοδιασμένα με πυξίδα ικανή να λειτουργεί ΚΟΝΤΡΑ ΓΕΦΥΡΑ
(εξωτερικός χώρος)
χωρίς εξωτερική πηγή ενέργειας. Η μαγνητική πυξίδα Standard
compass
έως και σήμερα είναι η μόνη τεχνολογία που ικανοποι-
εί αυτή την απαίτηση. Είναι ένα απλό σχετικά όργανο,
που στην απλή του έκδοση αποτελείται από μία μαγνη-
τική βελόνα, που επηρεάζεται τόσο από τον μαγνητι-
Κατάστρωμα
σμό της Γης, όσο και από το σιδερένιο πλοίο. Για τον
λόγο αυτό ενδέχεται να μην προσανατολίζεται ακρι-
βώς στην κατεύθυνση του μαγνητικού βορρά, αλλά να
παρεκτρέπεται κατά μία γωνία, είτε αριστερότερα, είτε ΓΕΦΥΡΑ
δεξιότερα από αυτήν που ονομάζεται παρεκτροπή
(βλ. κεφ. 5). Εμφανίζει σπάνια βλάβες, ακόμα και υπό
δυσμενείς συνθήκες πλου, ενώ το κόστος συντήρησής
της είναι μικρό.
Ο ΙΜΟ, ανάλογα με τον σκοπό που εξυπηρετούν,
διακρίνει δύο είδη μαγνητικών πυξίδων με τις οποίες
Κονσόλα
απαιτείται να είναι εξοπλισμένο ένα πλοίο: πηδαλιουχίας
1) Την διοπτήρια μαγνητική πυξίδα (standard
compass) (σχ. 4.1), που χρησιμοποιείται για σκοπούς
ναυσιπλοΐας, τοποθετημένη σε κατάλληλη θήκη με κα-
τάλληλους διορθωτές παρεκτροπών και εξοπλισμένη
με παλινώριο για την λήψη διοπτεύσεων και
2) την μαγνητική πυξίδα πηδαλιουχίας ή ιθυντή-
ρια μαγνητική πυξίδα (steering compass), που χρησι-
μοποιείται για σκοπούς πηδαλιουχίας, τοποθετημένη
σε μια κατάλληλη θήκη που περιέχει τους απαιτούμε- Σχ. 4.1
νους διορθωτές παρεκτροπών. Ναυτική μαγνητική πυξίδα με παλινώριο

1
Ορισμός κατά IMO RES. A.382(X) «Magnetic compasses carriage and performance standards».
92

80ο

60ο
Β

Άνισες ου
κύκλ
γωνίες ου
40ο ιστ
μέγ
- τόξο
μία ο

14 δρο ομ
ία Ίσες 0
0ο Ορθο οδρ γωνίες
Α Λοξ
ο
20ο 20
12 ός
0ο
40
ο
ε ριν
100 ο Ισ ημ
80ο 60ο

Σχ. 7.6
Ορθοδρομία και λοξοδρομία. Η ορθοδρομία τέμνει τους μεσημβρινούς
με διαφορετικές γωνίες, ενώ η λοξοδρομία με σταθερές γωνίες

διαφέρει τον ναυτιλλόμενο είναι αυτή που ενώνει τα
σημεία απευθείας χωρίς να περιστρέφεται γύρω από
τη Γη. Ο ισημερινός και οι μεσημβρινοί είναι μέγιστοι
κύκλοι-ορθοδρομίες, αλλά μπορούν να θεωρηθούν
ως ειδικές περιπτώσεις λοξοδρομιών. Η απόσταση
δύο τόπων που μετριέται επάνω στη λοξοδρομική
καμπύλη αποτελεί τη λοξοδρομική απόσταση των
τόπων αυτών. Η σταθερή γωνία με την οποία τέμνο-
νται οι μεσημβρινοί από την καμπύλη αυτή αποτελεί
τη λοξοδρομική ή μερκατορική πορεία.
7.3.2 Ορισμός, ιδιότητες και χρησιμότητα της ορθο-
δρομίας
Η συντομότερη απόσταση μεταξύ δύο σημείων
της επιφάνειας της σφαίρας είναι το τόξο μέγιστου
κύκλου, το οποίο συνδέει τα σημεία αυτά και το οποίο
είναι μικρότερο από 180ο. Ο πλους επί μέγιστου κύ-
κλου της επιφάνειας της Γης –την οποία θεωρούμε για
την περίπτωση σφαίρα– καλείται ορθοδρομικός ή
ορθοδρομία (great circle sailing – GC) (σχ. 7.6). Δύο
σημεία στην επιφάνεια της Γης συνδέονται μεταξύ
τους με μοναδικό ορθοδρομικό τόξο, εκτός αν τα ση-
μεία είναι αντιδιαμετρικά (σημείο και αντίποδας δια-
φέρουν κατά 180°), οπότε άπειρος αριθμός μέγιστων
κύκλων διέρχεται απ’ αυτά. Έτσι το ορθοδρομικό τόξο
δύο σημείων που βρίσκονται πάνω στον ίδιο μεσημ-
βρινό της Γης συμπίπτει με τον μεσημβρινό τους,
εκτός αν τα σημεία είναι αντιδιαμετρικά. Αν τα δύο
σημεία είναι οι πόλοι, όλοι οι μεσημβρινοί – μέγιστοι
κύκλοι διέρχονται απ’ αυτούς. Το μέτρο του ορθοδρο-
μικού τόξου σε πρώτα μοίρας δίνει την ορθοδρομική
απόσταση σε ν.μ. Χαρακτηριστικό της ορθοδρομίας
είναι ότι στρέφει το κυρτό της προς τους πόλους και
το κοίλο της προς τον ισημερινό. Οι μεσημβρινοί της
Γης δεν είναι παράλληλοι μεταξύ τους, αλλά συγκλί-
νουν και τέμνονται στους πόλους. Έτσι η ορθοδρομία
τέμνει τους διαδοχικούς μεσημβρινούς με διαφορετι-
κές γωνίες συνεχώς, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις
διαδοχικές ορθοδρομικές πλεύσεις. Κατά συνέπεια,
για να ακολουθήσουμε τον ορθοδρομικό πλου από Α
σε Β θα πρέπει να μεταβάλλουμε συνεχώς την πορεία
του πλοίου. Στο σχήμα 7.6 η ΑΒ (τόξο μέγιστου κύ-
κλου) είναι ορθοδρομία μεταξύ των τόπων Α και Β. Οι
 107

φξ → 48ο = 3274,13 49ο = 3364,41

φξ → 44ο = 2929,55 – → = 2929,55 –
Δφξ → 344,58 μ 434,86 μ

δ) Αποστάσεις παραλλήλων από παράλληλο 44°:

φ 45ο → 83,83 × 1,5 = 125,7 mm
φ 46ο → 169,15 × 1,5 = 253,7 mm
φ 47ο→ 256,04 × 1,5 = 384,0 mm
φ 48ο → 344,58 × 1,5 = 516,8 mm
φ 49ο → 434,86 × 1,5 = 652,3 mm
ε) Το ολικό γραμμικό ύψος του χάρτη είναι 652,3 mm, όση δηλαδή είναι η απόσταση των παραλλήλων
44° και 49ο Β πλάτος.
στ) Χαράσσουμε ορθογώνιο που οι ακραίες οριζόντιες διαστάσεις είναι 1080 mm και οι κάθετες 652,3
mm (σχ. 7.19). Την κατώτερη οριζόντια γραμμή του τη χαρακτηρίζουμε ως παράλληλο 44οΒ και την ανώ-
τερη 49ο Β πλάτος. Τη δεξιά κάθετη γραμμή του ορθογώνιου τη χαρακτηρίζουμε ως μεσημβρινό 156ο Δ
μήκους και την αριστερή ως μεσημβρινό 168ο Δ μήκους. Σημειώνεται ότι τα ανατολικά μήκη αυξάνουν
προς τα δεξιά και τα δυτικά προς τα αριστερά, ενώ τα βόρεια πλάτη αυξάνουν προς τα πάνω και τα νότια
πλάτη προς τα κάτω.

168o 167o 166o 165o 164o 163o 162o 161o 160o 159o 158o 157o 156oΔ
49oΒ 49oΒ

48oΒ 48oΒ

47oΒ 47oΒ

652,3mm

516,8mm
46oΒ 46oΒ

384,0mm

253,7mm
45oΒ 45oΒ

90mm 125,7mm

44oΒ 44oΒ
168oΔ 167o
166 o
165 o
164o
163 o
162 o
161 o
160 o
159 o
158o
157o
156 Δ
o

Σχ. 7.19
Κατασκευή φύλλου υποτύπωσης μερκατορικής προβολής μέσω των αυξομερών πλατών
(δεν φαίνεται σωστά η απομάκρυνση των παραλλήλων στο σχήμα λόγω της μικρής κλίμακας)
122

Σχ. 8.17
Σχηματική διάταξη ενός διεθνούς (ΙΝΤ) έντυπου ναυτικού χάρτη έκδοσης UKHO
 129

ENC για να δείξουν την ακρίβεια των θέσεων και των
βαθών καθώς και την κάλυψη πληροφοριών του βυ-
θού της θάλασσας που απεικονίζονται στον χάρτη.
Εξασφαλίζουν πιο ακριβή καθοδήγηση όσον αφο-
ρά στην ακρίβεια θέσης και βάθους σχετικά με τα τυ-
πικά διαγράμματα πηγών δεδομένων, τα οποία συχνά
ερμηνεύονται υποκειμενικά από τον ναυτίλο.
H ποιότητα των υδρογραφικών δεδομένων σύμ-
φωνα με τον IHO όπως φαίνεται στον πίνακα 8.1 εκτι-
μάται σύμφωνα με 6 κατηγορίες (Categories of Zone

Πίνακας 8.1
Πίνακας με Ζώνες εμπιστοσύνης [Zones Of Condidence (ZOC)]

1 2 3 4 5 6

Σύμβολο
Ακρίβεια Ακρίβεια Κάλυψη Τυπικά χαρακτηριστικά έρευνας
ΖΟC στους
θέσης βάθους έρευνας βυθού (βυθομετρήσεων)
χάρτες ENC

= 0.50 + 1% βάθους
Ελεγχόμενη συστηματική έρευνα. Έχει
Έχει ερευνηθεί όλη
Βάθος (m) Ακρίβεια (m) επιτευχθεί υψηλή ακρίβεια προσδιορι-
η θαλάσσια περιοχή.
σμού θέσης χρησιμοποιώντας DGPS ή
± 5 m + 5% Έχουν εντοπιστεί και
A1 του βάθους 10 ± 0.6 μετρηθεί σημαντικά
με τουλάχιστον τρεις υψηλής ακρίβειας
30 ± 0.8 γραμμές θέσης (LOP) και βυθόμετρο
χαρακτηριστικά του
100 ± 1.5 πολλαπλής δέσμης ή μηχανικό σύστη-
βυθού.
1000 ± 10.5 μα σάρωσης με σύρσιμο σύρματος.

= 1.00 + 2% βάθους
Ελεγχόμενη συστηματική έρευνα με
Έχει ερευνηθεί όλη
Βάθος (m) Ακρίβεια (m) η θαλάσσια περιοχή. την οποία έχει επιτευχθεί ακρίβεια θέ-
σης και βάθους μικρότερη (χειρότερη)
Έχουν εντοπιστεί και
A2 ± 20 m 10 ± 1.2 μετρηθεί σημαντικά
απ’ την κατηγορία ZOC A1 και χρησιμο-
30 ± 1.6 ποιώντας ένα σύγχρονο ηχοβολιστικό
χαρακτηριστικά του
100 ± 3.0 και μια συσκευή σόναρ ή μηχανικό σύ-
βυθού.
1000 ± 21.0 στημα σάρωσης με σύρσιμο σύρματος.

= 1.00 + 2% βάθους Δεν έχει επιτευχθεί Ελεγχόμενη συστηματική έρευνα που

πλήρης έρευνα περιο- έχει επιτευχθεί παρεμφερής ακρίβεια
Βάθος (m) Ακρίβεια (m)
χής. Δεν αναμένονται βάθους με την κατηγορία ZOC A2, αλλά
αχαρτογράφητα χαρα- μικρότερης (χειρότερης) ακρίβειας
Β ± 50 m 10 ± 1.2 κτηριστικά επικίνδυνα στη θέση, χρησιμοποιώντας σύγχρονο
30 ± 1.6 για τη ναυσιπλοΐα ηχοβολιστικό, αλλά χωρίς σόναρ ή
100 ± 3.0 επιφάνειας, αλλά ενδέ- χωρίς μηχανικό σύστημα σάρωσης με
1000 ± 21.0 χεται να υπάρχουν. σύρσιμο σύρματος.

= 2.00 + 5% βάθους
Δεν έχει επιτευχθεί
Βάθος (m) Ακρίβεια (m) πλήρης έρευνα Έρευνα χαμηλής ακρίβειας ή με
στοιχεία που συλλέχθηκαν ευκαιρια-
C ± 500 m 10 ± 2.5 περιοχής. Μπορεί να
κά, όπως είναι τα βυθίσματα κατά τη
30 ± 3.5 υπάρχουν ανωμαλίες
διάρκεια πλου.
100 ± 7.0 στα βάθη.
1000 ± 52.0

Δεν έχει επιτευχθεί

Δεδομένα χαμηλής ποιότητας ή δεδο-
Μεγαλύτερο πλήρης έρευνα
Μεγαλύτερο (χειρότερο) μένα που δεν μπορεί να αξιολογηθεί
D (χειρότερο)
από το ZOC C
περιοχής. Μπορεί να
η ποιότητά τους λόγω ανεπαρκών
από το ZOC C υπάρχουν μεγάλες
πληροφοριών.
ανωμαλίες στα βάθη.

U U Δεν έχει εκτιμηθεί. Η ποιότητα των βαθυμετρικών δεδομένων δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί.
154
7) Ενημέρωση έντυπων ναυτικών χαρτών με προαγ-
γελίες για τους ναυτιλλόμενους (navigational warn-
ings)
Οι πληροφορίες που λαμβάνονται από τα μηνύμα-
τα προαγγελιών για τους ναυτιλλόμενους θα πρέπει
να σημειωθούν με μολύβι στους χάρτες που τους
αφορούν και να σβηστούν εφόσον τα σχετικά μηνύ-
ματα ακυρωθούν ή αντικατασταθούν από τις Αγγελί-
ες προς τους ναυτιλλόμενους. Οι ναυτικοί χάρτες που
αναφέρονται στα μηνύματα είναι οι πιο κατάλληλοι,
ενώ ενδέχεται και να επηρεάζονται και άλλοι χάρτες
που δεν αναφέρονται στα μηνύματα. Οι Πλοίαρχοι και
οι ΑΦ/Γ θα πρέπει να μεριμνούν, ώστε όλες οι προαγ-
γελίες για τους ναυτιλλομένους που αφορούν στο τα-
ξίδι να λαμβάνονται υπόψη πριν την έναρξη και κατά
την διάρκεια του ταξιδιού και να διαβάζονται με την
λήψη τους.
Για τους σκοπούς της παγκόσμιας υπηρεσίας δι-
ασποράς προαγγελιών για τους ναυτιλλόμενους η
υδρόγειος χωρίζεται σε 21 θαλάσσιες περιοχές γνω-
στές ως NAVAREAs, που χαρακτηρίζονται από λατινι-
κούς αριθμούς από το Ι έως το ΧΧΙ και μία υποπεριοχή
(Βαλτική). Για κάθε περιοχή υπάρχει συντονιστής, που
είναι επιφορτισμένος με την συλλογή και έκδοση των
αγγελιών της περιοχής NAVAREA. Για την περιοχή της
Μεσογείου (NAVARΕA III) συντονιστής είναι η Ισπανία
(σχ. 8.56).
Υπάρχουν τέσσερα είδη προαγγελιών για τους
ναυτιλλόμενους:
Σχ. 8.56
Όρια θαλάσσιων περιοχών NAVAREAs
α) Προαγγελίες περιοχής NAVAREA.
β) Προαγγελίες υποπεριοχής.
γ) Παράκτιες προαγγελίες.
δ) Τοπικές προαγγελίες.
Οι προαγγελίες για τους ναυτιλλόμενους παραμέ-
νουν σε ισχύ έως ότου ακυρωθούν από τον συντονι-
στή που τις μετέδωσε. Πολλές από αυτές έχουν προ-
σωρινό χαρακτήρα. Εκπέμπονται για όλη την περίοδο
που είναι σε ισχύ. Ωστόσο εάν είναι διαθέσιμες στους
ναυτιλλόμενους με τις Aγγελίες για τους ναυτιλλόμε-
νους (ΝΜs), τότε μετά από περίοδο 6 εβδομάδων μπο-
ρεί να μην εκπέμπονται ως προαγγελίες. Πληροφορί-
ες για τα συστήματα προαγγελιών περιέχονται στις
ναυτικές εκδόσεις του UKHO «Admiralty list of radio
signals Vol 3 και 5» (βλ. § 14.6).
Η γλώσσα που χρησιμοποιείται τόσο στις Προαγ-
γελίες περιοχής NAVAREA, στις Προαγγελίες Υποπε-
ριοχής όσο και στις Παράκτιες Προαγγελίες είναι η
αγγλική σε διεθνείς συχνότητες, μπορούν όμως επι-
πρόσθετα να μεταδοθούν και σε εθνική γλώσσα. Οι
Τοπικές Προαγγελίες μπορούν να μεταδοθούν σε το-
πική γλώσσα σε εθνικές συχνότητες.
Οι προαγγελίες για τους ναυτιλλόμενους λαμβάνο-
νται στο πλοίο με:
α) Τον δέκτη NAVTEX. Είναι ηλεκτρονικό όργανο-
δέκτης που λαμβάνει αυτόματα μηνύματα ναυτιλια-
κής ασφάλειας για παράκτιες περιοχές μέχρι 400 ν.μ.
από τις ακτές που μεταδίδονται ασύρματα (μεσαία
κύματα) από παράκτιους σταθμούς. Τα μηνύματα εμ-
180

9.4.15 Περιγραφή κατασκευής φάρων και φανών

Η κατασκευή στην οποία τοποθετούνται οι φάροι
και οι φανοί ποικίλλει. Στο πάνω μέρος της κατασκευ-
ής τοποθετείται η συσκευή του φωτός. Η συνοπτική
περιγραφή της κατασκευής περιλαμβάνεται στους
Φαροδείκτες και στους χάρτες ENC για να βοηθήσει
την αναγνώρισή της από τους ναυτιλλόμενους. Μερι-
κοί συχνοί τύποι κατασκευών είναι:
1) Οι γνωστές φαροικίες. Συνήθως τσιμεντένια
(concreted) ή λιθόκτιστα (mansory) μεγάλα κτίσματα
(οικίες) στο πάνω μέρος των οποίων υπάρχει πύργος (α) (β)
(tower) κυκλικός ή τετράγωνος, στην κορυφή του Σχ. 9.24
οποίου εγκαθίσταται ο φάρος (βλ. σχ. 9.34 και 9.35). Μεταλλική κατασκευή όπου τοποθετείται φάρος ή φανός
2) Σιδηρόπλεκτες ψηλές κατασκευές ή πυλώνες
συνήθως τετράγωνες ή κυκλικές ή κωνικές διαφόρων
μεγεθών και ύψους (σχ. 9.24). Στο επάνω μέρος μπο-
ρεί να υπάρχει εξώστης (gallery)[σχ. 9.24(α)]. Εφόσον
η δομή της κατασκευής απαρτίζεται από διασταυρω- Ύψος Εστιακό
κατασκευής Ύψος
μένα μεταλλικά ελάσματα με ανοιχτούς χώρους με- (height) (elevation)
ταξύ τους, περιγράφεται στους Φαροδείκτες ή στους
χάρτες ENC ως δικτυωτή (latticed), [σχ. 9.24(β)].
3) Κυκλικά κτίσματα (round buildings) ή πυργία
(σχ. 9.25).
4) Επιμήκης ξύλινος (wooden) ή μεταλλικός (met-
al) ή τσιμεντένιος ή από συνθετικά υλικά (π.χ. ενισχυ- Σχ. 9.25
μένο πλαστικό) στύλος ή κολόνα ή κοντάρι ή πάσσα- Κυκλικό κτίσμα με κολόνες (φανός Άγιοι Θεόδωροι)
λος (pole, post, column) τοποθετημένος στο έδαφος
[σχ. 9.26(α)] ή άλλες απλές κατασκευές μικρού ύψους
[σχ. 9.26(β)].
5) Κυκλικοί (ή τετράγωνοι) πύργοι (beacon towers)
συνήθως από συνθετικά υλικά ή μεταλλική κατασκευή
(σχ. 9.27) .
6) Μικρές απλές κατασκευές ή θυλάκια (huts), συνή-
θως κυκλικής, τετραγωνικής ή εξαγωνικής κατασκευής
διαφόρων υλικών (λιθόκτιστα, τσιμεντένια, μεταλλικά)
στο επάνω μέρος των οποίων φέρουν ή σιδερόπλεκτες
κατασκευές ή στύλους (με ή χωρίς εξώστη) όπου τοπο-
θετείται η συσκευή του φωτός (σχ. 9.28).
7) Μακρύς βαρύς ξύλινος κορμός (pile beacon)
καρφωμένος στον βυθό της θάλασσας (ή κατασκευ-
ασμένος από άλλο υλικό όπως μέταλλο ή τσιμέντο)
(σχ. 9.29) ή τεμάχια κορμών στα οποία στερεώνεται
βάθρο όπου τοποθετείται η συσκευή του φωτός.
Συσκευές εκπομπής φωτεινών σημάτων μπορούν
να τοποθετηθούν όπως έχουμε αναφέρει και επί άλ- (α) (β)
λων σταθερών κατασκευών, π.χ. καμινάδες, πλατφόρ-
Σχ. 9.26
μες πετρελαίου, ανεμογεννήτριες, γέφυρες, υπέργεια (α) Φανός επί μεταλλικής κατασκευής σχήματος στύλου (β)
καλώδια κ.λπ. απλή κατασκευή φανού στην είσοδο λιμενίσκου που στον
Το ύψος της κατασκευής του φάρου ή φανού χάρτη ENC απεικονίζεται με το σύμβολο του «beacon»
 199

Προτιμώμενος δίαυλος
Δευτερεύων δίαυλος
Η πλευρική σήμανση που σημαίνει τους διαύλους
είναι χρώματος ερυθρού στα αριστερά, και
σχετίζεται με την συμβατική διεύθυνση της
σήμανσης. Μακριά από τις ακτές η διεύθυνση της
σήμανσης σε αυτή την περιοχή είναι από Α(Ε) προς
Δ(W), ενώ μέσα στις εκβολές του ποταμού είναι η
κατεύθυνση που ακολουθείται από τον ναυτίλο
καθώς έρχεται από την ανοιχτή θάλασσα. Το ναυάγιο είναι ένας νέος
κίνδυνος, πάρα πολύ πρόσφατος
για να χαρτογραφηθεί.

Σχ. 9.53
Παράδειγμα τρόπου σήμανσης περιοχής Α

Σχ. 9.54
Παράδειγμα τρόπου σήμανσης περιοχής Α όπως απεικονίζεται στον έντυπο ναυτικό χάρτη
214

ψηφιακή μορφή με τίτλο Admiralty List of Lights and τις απαιτήσεις του πλοίου. Στο τέλος της περιόδου θα
Fog Signals – ALLFS. Περιέχουν για όλη την υδρό- πρέπει να ανανεωθεί η άδεια, προκειμένου να παρα-
γειο επιπρόσθετες πληροφορίες –που δεν παρουσι- μείνει η πρόσβαση στα δεδομένα του Φαροδείκτη.
άζονται στους έντυπους ναυτικούς χάρτες– για τους Προκειμένου να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα,
φάρους, τους φανούς και για σημαντικές πλωτές κα- πρέπει να εγκαταστήσουμε σε H/Y στο πλοίο το ειδι-
τασκευές που φέρουν φωτεινά σήματα (φαρόπλοια, κό πρόγραμμα ψηφιακών εκδόσεων που διανέμεται
ναύδετα SPM). Στην περίπτωση που στην κατασκευή με DVD από τον διανομέα ναυτικών χαρτών και εκδό-
των φάρων, των φανών και των φαρόπλοιων υπάρ- σεων του UKHO. Το DVD περιέχει και τις ενημερώσεις
χουν AtoNs (ηχητικά σήματα και ραδιοσημάνσεις), μέχρι την εβδομάδα που αναγράφεται επάνω σε αυτό
παρέχονται πληροφορίες και γι’ αυτά. Στους Φαροδεί- (σχ. 9.76).
κτες δεν περιέχονται οι φωτοσημαντήρες. Η ψηφιακή Μετά την εγκατάσταση, προκειμένου να έχουμε
μορφή προτιμάται πλέον στα πλοία. πρόσβαση στα δεδομένα του Φαροδείκτη, ζητείται το
κλειδί ενεργοποίησης. Ο ψηφιακός Φαροδείκτης δί-
1) Ψηφιακές εκδόσεις – Admiralty Digital List of νει την δυνατότητα να εγκατασταθεί και σε έναν δεύ-
Lights and Fog Signals (ADLLFS)
Ο ψηφιακός Φαροδείκτης του UKHO εκδίδεται
για εννέα (9) θαλάσσιες περιοχές που καλύπτουν την
υδρόγειο. Στο σχήμα 9.75 φαίνονται τα όρια των πε-
ριοχών. Για κάθε μία από τις εννέα περιοχές (οι περιο-
χές 1 και 2 θεωρούνται μία περιοχή) πρέπει να εκχω-
ρηθεί άδεια πριν την χρησιμοποίησή της. Την άδεια
συνοδεύει κλειδί ενεργοποίησης. Το πλοίο μπορεί να
αγοράσει μία άδεια που να περικλείει μία ή και περισ-
σότερες περιοχές στις οποίες επιθυμεί να έχει πρό-
σβαση. Η άδεια χορηγείται από τον εγκεκριμένο δια-
νομέα ναυτικών χαρτών και εκδόσεων του Admiralty Σχ. 9.76
για χρονική διάρκεια 3, 6, 9 ή 12 μηνών, ανάλογα με DVD Ψηφιακών εκδόσεων και ενημερώσεων UKHO

Σχ. 9.75
Ψηφιακός Φαροδείκτης UKHO όπου φαίνονται οι περιοχές κάλυψης
 223

Data Updating Wizard α

β
γ

1
2

Ι
ΙΙ

Σχ. 9.92
Διόρθωση Ψηφιακού Φαροδείκτη UKHO

Η εγκατάσταση του αρχείου ενημέρωσης στις

(β) και (γ) υποεπιλογές γίνεται αυτόματα, εφόσον
πατήσουμε διπλό κλικ σε αυτό ή εναλλακτικά με
την διαδικασία που περιγράφεται παρακάτω στον
δεύτερο τρόπο.
Δεύτερος τρόπος: Εγκατάσταση αρχείου ενη-
μερώσεων. Στην περίπτωση που επιλέξουμε την 2η
επιλογή «apply updates you’ve already download-
ed……….update DVD» (σχ. 9.92), εμφανίζεται νέο
παράθυρο με δύο επιλογές:
Ι) Εγκατάσταση αρχείου ενημέρωσης που περιέ-
χεται στο εβδομαδιαίο DVD διορθώσεων, το οποίο
μας το προμηθεύει ο διανομέας ναυτικών εκδόσε-
ων του UKHO (μέσω της ναυτιλιακής εταιρείας).
ΙΙ) Εγκατάσταση αρχείου ενημέρωσης που μας Σχ. 9.93
αποστάλθηκε από το UKHO με e-mail μετά από Αρχείο ενημέρωσης ψηφιακού Φαροδείκτη μέσω e-mail
αίτημά μας σύμφωνα με την υποεπιλογή (β) πα-
ραπάνω ή που κατεβάσαμε από τον ιστότοπο ψη- αυτόν για εγκατάσταση.
φιακών ενημερώσεων του UKHO σύμφωνα με την Η πορεία εγκατάστασης ενημερώσεων φαίνε-
υποεπιλογή (γ) παραπάνω. Το αρχείο ενημέρωσης ται στο παράθυρο του σχήματος 9.94(α), ενώ μετά
σε περίπτωση που το έχουμε λάβει ή το έχουμε κα- από την επιτυχή ενημέρωση, στο παράθυρο του
τεβάσει (download) σε άλλο υπολογιστή από αυ- Φαροδείκτη βλέπουμε ότι οι περιοχές 1, 2 και 4 για
τόν που έχουμε τον Φαροδείκτη, εννοείται ότι το τις οποίες έχουμε άδεια χρήσης ενημερώθηκαν μέ-
μεταφέρουμε με μέσο αποθήκευσης (στικάκι) σε χρι και την τελευταία εβδομάδα 33/22 [σχ. 9.94(β)].
 297

επιλεκτικής ρύθμισης της συσκευής ECDIS (dangers
in shallow waters ΟΝ) από τον ναυτίλο (σχ. 11.32).
Σε κάποιες περιπτώσεις το σύμβολο μπορεί να
εμφανίζεται όταν οι παραπάνω κίνδυνοι έχουν άγνω-
στο βάθος. Εφόσον δεν έχουν όλοι οι κίνδυνοι καθο-
ρισμένο γνωστό βάθος και επειδή το σύμβολο είναι
γενικό θα πρέπει να συμβουλευόμαστε τις πληροφο-
ρίες του ΠΠΧ για να επιβεβαιώσουμε την φύση του
κινδύνου (ναυάγιο, εμπόδιο, ύφαλος) και κατά πόσο
το χαρακτηριστικό που απεικονίζει είναι ένας πραγ-
ματικός
(α) κίνδυνος για το πλοίο.
Στο σχήμα 11.33 απεικονίζονται επιλεκτικές συ-

Μεμονωμένος κίνδυνος
σε μη ασφαλή νερά

(α) (β)

Σχ. 11.32
Το ΕCDIS έχει ρυθμιστεί, (α) ώστε να εμφανίζεται το σύμβολο του μεμονωμένου κινδύνου σε (β) χάρτη ENC
δηλαδή σε
Μεμονωμένος βάθη μικρότερα της ισοβαθούς ασφαλείας
κίνδυνος
σε μη ασφαλή νερά

Ύφαλος Ύφαλος (βράχος) Ύφαλος (βράχος) Ύφαλος (βράχος) Ύφαλος (βράχος) Ύφαλος (βράχος) Σκόπελος (βράχος) Σκόπελος
(βράχος) κάτω από το νερό κάτω από το νερό κάτω από το νερό κάτω από το νερό κάτω από το νερό που καλύπτεται ή (νησίδα)
κάτω από με γνωστό βάθος, γνωστού βάθους, με γνωστό βάθος με γνωστό βάθος, με άγνωστό βάθος αποκαλύπτεται που δεν
το νερό με μεγαλύτερο από μεγαλύτερο της μικρότερο από μεγαλύτερο από αλλά επικίνδυνο από το νερό ή καλύπτεται
άγνωστο την ισοβαθή ισοβαθούς την ισοβαθή το βάθος ασφαλείας για την ναυσιπλοΐα είναι ξενερισμένος από το νερό
βάθος ασφαλείας και ασφαλείας ασφαλείας και μικρότερο (εντός της στην αμπώτιδα
μικρότερο από και των 20 m από 20 m ισοβαθούς (εντός της ισοβα-
20 m ασφαλείας) θούς ασφαλείας)
(β) 152 22 93 +

HW Datum

Ισοβαθής 0 m

Ασφαλές βάθος 8 m

Ισοβαθής 10 m όπου απεικονίζεται

στην οθόνη ως ισοβαθής ασφαλείας

Ισοβαθής 20 m

Σχ. 11.33
Ύφαλοι (βράχια). Η ρύθμιση της τιμής του ασφαλούς βάθους και της ισοβαθούς ασφαλείας σε σχέση με το βάθος της θάλασ-
σας επηρεάζει τον τρόπο απεικόνισης του συμβολισμού των υφάλων. Το ECDIS έχει ρυθμιστεί: (α) σε απεικόνιση 4 χρωμάτων,
(β) να μην εμφανίζεται το σύμβολο του μεμονωμένου κινδύνου στα μη ασφαλή νερά (isolated dangers in shallow waters OFF)
και (γ) το ασφαλές βάθος και η ισοβαθής ασφαλείας στα 8 m. Επειδή δεν υπάρχει στον χάρτη του παραδείγματος ισοβαθής 8
m απεικονίζεται ως ισοβαθής ασφαλείας η επόμενη διαθέσιμη ισοβαθής των 10 m
324

Το τρίγωνο ΑΒΓ αποτελεί το τρίγωνο ρεύματος, στο οποίο η πλευρά ΑΓ είναι η προτιθέμενη διαδρομή
του πλοίου. Η αληθής κατεύθυνσή της (090ο) παριστάνει την προτιθέμενη αλλά και εκτιμώμενη πορεία ως
προς τον βυθό του πλοίου (course of advance ή course to made good, COA4) για να αφιχθεί στη θέση Θ.
Η κατεύθυνση ΒΓ μεταφερόμενη στο πλησιέστερο ανεμολόγιο δίνει την τιμή της αληθούς πορείας που
προτίθεται να τηρήσει το πλοίο, προκειμένου να αντισταθμίσει το ρεύμα και να κινηθεί με COA=090° για
να βρεθεί στο σημείο Θ. Δηλαδή η κατεύθυνση ΒΓ είναι η πορεία αντιστάθμισης και ισούται με 082ο. Το
μήκος του ανύσματος ΑΓ είναι η εκτιμώμενη (ωριαία) ταχύτητα του πλοίου ως προς τον βυθό (speed of
advance – sOA) κατά μήκος της ΑΘ και είναι 13,5 kn.
H απόσταση από το στίγμα Α στην θέση Θ (distance to go – DTG) είναι 22.5 ν.μ. Ο χρόνος που απαιτεί-
ται για να φτάσει το πλοίο στη θέση Θ (time to go – TTG) ισούται:
DTG 22,5
TTG = = h
SOA 13,5
ή 1 ώρα και 40 λεπτά και άρα η ΕΤΑ στο σημείο Θ είναι 0940 ώρα. Η θέση Θ είναι το εκτιμώμενο στίγμα
(ΕΡ) για ώρα 0940.

0800 Fix CTS=082

o
Γ CTS=082
o

προτιθέμενη διαδρομή (GT) Θ (ΕΡ)

Α
SOA = 13,5 kn/COA = 090o
+ 0900 EP
ΕΤΑ 0940
Ρε o /2,
14
ύμ 3

νών 12 kn
0

μηχα
/ταχύτητα
CTS=082
o
Β

Σχ. 13.7

Σημείωση

Ως πορεία αντιστάθμισης ή ακολουθητέα πορεία (course to steer – CTS 5) ονομάζουμε την (οριζόντια) κατεύ-
θυνση με την οποία ο ναυτίλος προτίθεται να πηδαλιουχεί το πλοίο και εκφράζεται ως δεξιόστροφη γωνία (000ο –
359ο) από τον αληθή βορρά. Είναι δηλαδή η αληθής πορεία με την οποία θα πρέπει να πηδαλιουχείται το πλοίο για να
φτάσει στον προορισμό του λαμβάνοντας μεταξύ των άλλων υπόψη την επήρεια ρεύματος, ανέμου και κυματισμού.

13.6 Έκπτωση λόγω ανέμου με ταχύτητα δρομομέτρου STW = 15 kn και υποθέ-

τουμε ότι επηρεάζεται μόνο από άνεμο. Στις 1100 το
Η έκπτωση λόγω ανέμου (leeway) είναι το αποτέ-
πλοίο βρίσκεται σε στίγμα Β, ενώ το στίγμα DR για την
λεσμα της πίεσης πλευρικού ανέμου στα έξαλλα του
ίδια ώρα βρίσκεται στη θέση Γ. Υπό την επίδραση του
πλοίου ενόσω ταξιδεύει μετατοπίζοντάς το προς την
ΒΔ ανέμου το πλοίο κινήθηκε επί της γραμμής ΑΒ, που
υπήνεμη πλευρά σε κάθετη γωνία προς την αληθή
είναι το (πραγματικό) ίχνος του πλοίου ως προς το
πορεία πηδαλιουχίας.
νερό (water track – WAT TRK)6 και εφόσον δεν επικρα-
Στο σχήμα13.8 το πλοίο έχει ξεκινήσει από στίγμα
τεί ρεύμα (ή άλλες επιδράσεις) είναι ταυτόχρονα και το
Α στις 1000 ώρα τηρώντας αληθή πορεία (TC) = 090ο
(πραγματικό) ίχνος ως προς την επιφάνεια του βυθού.

4
ISO 19018: 2020 § 6.1.13
5
ISO 19018: 2020 § 6.2.4
6
ISO 19018: 2020 § 6.2.2

14.6.5 ALRS Vol 5 NP 285 (Global Maritime Distress
and Safety System – GMDSS) και ADRS 5
Η έντυπη μορφή ALRS Vol. 5 εκδίδεται σε έναν
τόμο (σχ. 14.17). Περιέχονται στοιχεία του παγκόσμι-
ου ναυτιλιακού συστήματος κινδύνου και ασφάλειας
(GMDSS) με σχετικές πληροφορίες και διαγράμματα,
καθώς και διαδικασίες εκπομπής συναγερμού κινδύ-
νου από το πλοίο. Περιλαμβάνει αποσπάσματα από
σχετικούς κανονισμούς της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπι-
κοινωνιών (ITU) και SOLAS, λειτουργικές διαδικασίες
εξοπλισμού GMDSS πλοίων, χάρτη με όρια περιοχών
NAVAREAS, κατάλογο παράκτιων σταθμών GMDSS,
πρόγραμμα εκπομπών μηνυμάτων EGC MSI μέσω της
υπηρεσίας SafetyNet/SafeNet II των ναυτιλιακών δο-
ρυφόρων INMARSAT, κατάλογο και χάρτες με σταθ-
μούς που εκπέμπουν μηνύματα NAVTEX με πρόγραμ-
μα εκπομπών, κατάλογο με πληροφορίες επικοινωνίας
εθνικών υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, καθώς και
χάρτες με τα όρια.
H ψηφιακή έκδοση (ADRS 5) θα παρουσιαστεί
στην § 14.6.7.
14.6.6 ALRS Vol. 6 NP 286 (Pilot services, Vessel Traffic
Services and port operations) και ADRS 6
Περιέχει πληροφορίες για διάφορους λιμένες της
υδρογείου που αφορούν σε τρία θέματα:
1) PILOTS δηλαδή πλοηγικές υπηρεσίες όπου πα-
ρέχονται κανάλια επαφής VHF και θέση επιβίβασης
πλοηγού (pilot boarding position), ώρες διαθεσιμό-
τητας πλοηγού π.χ. 24 h, μεγέθη πλοίων που η πλοή-
γηση είναι υποχρεωτική κ.ά.,
2) Vessel Traffic Services, όπου παρέχονται τα γε-
Σχ. 14.18
Όρια περιοχών κάλυψης έντυπης έκδοσης ALRS Vol 6 NP 286
2
Οι περιοχές 1 & 2 απαιτούν μία άδεια χρήσης.
345
ωγραφικά όρια περιοχών VTS, στοιχεία επικοινωνίας
(κανάλια VHF, τηλέφωνα ή email), η διαδικασία υπο-
βολής αναφορών (report) που πρέπει να αποστείλει
το πλοίο στους σταθμούς VTS πριν την είσοδό τους
στα γεωγραφικά όρια των περιοχών VTS και κατά
πόσο η αναφορά είναι υποχρεωτική (mandatory) ή
εθελοντική.
3) PORT, όπου παρέχονται στοιχεία επικοινωνίας
λιμένος [harbor master και port authority (αρχή λιμέ-
νος), tugs (ρυμουλκά) κ.λπ.], καθώς και η διαδικασία
και τα χρονικά όρια που απαιτούνται για την ενημέ-
ρωση του λιμένα πριν την άφιξη του πλοίου (π.χ. 72 h
pre-arrival notice).
Η έντυπη έκδοση εκδίδεται σε 10 τόμους, ο κάθε
ένας εκ των οποίων καλύπτει μια συγκεκριμένη θα-
λάσσια περιοχή (σχ. 14.18). Για παράδειγμα ο τόμος
ΝP 286(3) αφορά στη Μεσόγειο και στην Μαύρη Θά-
λασσα (σχ. 14.19).
Η ψηφιακή έκδοση (ADRS 6) εκδίδεται για 10 δια-
φορετικές περιοχές της υδρογείου. Για κάθε περιοχή
θα πρέπει να έχουμε άδεια χρήσης. Στο σχήμα 14.20
απεικονίζεται η οθόνη της εφαρμογής ADRS 6, όπου
στον χάρτη της υδρογείου βλέπουμε ότι η περιοχή
4 αφορά στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα για
την οποία και υπάρχει άδεια χρήσης, ενώ οι υπόλοι-
πες περιοχές δεν έχουν άδεια χρήσης. Στο παράθυρο
της αριστερής πλευράς της οθόνης με την ονομασία
«geographical area» βλέπουμε ότι οι ονομασίες των
περιοχών 1 & 22, 4, 5, 6, 7, 8, 9 και 10 που δεν έχουν
άδεια χρήσης αναγράφονται με αχνά γράμματα, δεξιά
τους υπάρχει η φράση «Not Licenced» και αριστερά
τους ένα γκρι «X». Η περιοχή 4 αναγράφεται με μαύρα
Σχ. 14.19
Έντυπη έκδοση NP 286(3)
 367

ντρα του Ήλιου και της Γης), προεκτεινόμενο τέμνει
την ουράνια σφαίρα κατά μέγιστο κύκλο ΕΚ, ο οποίος
ονομάζεται εκλειπτική (σχ. 15.9).
Η κάθετη σε αυτήν διάμετρος της ουράνιας σφαί-
ρας ΧΨ καλείται άξονας εκλειπτικής. Τα σημεία Χ και
Ψ καλούνται βόρειος και νότιος εκλειπτικός πόλος
αντίστοιχα και βρίσκονται 90ο από το επίπεδο της
εκλειπτικής. Στη φαινόμενη περιφορά του ο Ήλιος
θεωρείται για τους επίγειους παρατηρητές ότι κινεί-
ται επί της εκλειπτικής κατά την ορθή φορά, διαγρά-
φοντας αυτή σε διάστημα ενός έτους.
Η γωνία την οποία σχηματίζει το επίπεδο της
εκλειπτικής με το επίπεδο του ισημερινού, ονομάζε-
ται γωνία λόξωσης της εκλειπτικής (ω) και ισούται με
περίπου 23ο 26΄ (≃ 23,5°) περίπου. Έτσι, ο άξονας της
εκλειπτικής, που είναι κάθετος στο επίπεδο αυτής,
σχηματίζει γωνία με τον άξονα της Γης ίση με περίπου
23,5ο όση και η γωνία λόξωσης (σχ. 15.10).
15.7 Γραμμή των ισημεριών και γραμμή των ηλι-
οστασίων – Ισημερινά σημεία και ηλιοστάσια –
Ημερομηνίες των ισημεριών και των ηλιοστασίων
Τα επίπεδα του ουράνιου ισημερινού (προέκταση
του γήινου ισημερινού) και της εκλειπτικής τέμνονται
κατά τη διάμετρο (), η οποία ονομάζεται γραμ-
μή των ισημεριών (line of equinoxes) και τα σημεία
 και  ισημερινά σημεία ή σημεία των τροπών
(equinoxes) (σχ. 15.9). Είναι φανερό ότι όταν ο Ήλιος
βρεθεί επί των δύο ισημερινών σημείων, η απόκλισή
του μηδενίζεται και έχουμε τότε τις χαρακτηριστικές
στιγμές της ισημερίας. Δηλαδή η διάρκεια της νύχτας
είναι ίση με τη διάρκεια της μέρας για όλους τους τό-
πους της Γης. Το σημείο  ονομάζεται εαρινό ισημε-

Β Β
τικός Ουράν
Εκ ιπ ς
λ ε
πόλος
ιος
π οόλ
Χ Π

ίρα ος
σφα κ ύκλ Ωρ
ι α ός ικό
άν ρι κ ς
υρ Ω
κύ
Ο

κλ

22 Σεπτεμβρίου
ος

Γραμμή των 21 Ιουνίου

I Κ Θερινό ηλιοστάσιο
Μετάπτωση ισημεριών
πών
ισημεριών
ασίω ν ή τρο
Μέγιστη Ν ηλιοσ τ Μέγιστη Β
απόκλιση ή τω ν απόκλιση
Ήλιου 23ο26’ Ν Γραμμ Ήλιου 23ο26’ Β

22 Δεκεμβρίου Ου
E ρά ή S
Χειμερινό ηλιοστάσιο νιο τικ
ς ισ ειπ
ημε
ρινό Εκλ φορά
ς ’ Ορθ
ή
23ο26’ 23ο26’
υ
ου κόσμο

Νότια Βόρεια
απόκλιση Ήλιου 21 Μαρτίου απόκλιση Ήλιου
Άξονας τ

Π’ Ψ
Ν Ν
Ουράν τικός
ιος Εκ ιπ ς
λ ε
πόλος πό ολ
Σχ. 15.9
Εκλειπτική και στοιχεία της
398

λεπτά. Το δε χρονικό διάστημα που απαιτείται μεταξύ 19.6 Φάσεις της Σελήνης
δύο διαδοχικών διαβάσεων του κέντρου της Σελήνης
Η Σελήνη είναι ετερόφωτο ουράνιο σώμα, που φω-
από τον μεσημβρινό ενός τόπου καλείται σεληνιακή
τίζεται από τις προσπίπτουσες σε αυτήν ηλιακές ακτί-
ημέρα (lunar ή tidal day) και είναι κατά μέσο όρο 24
νες. Το φωτεινό τμήμα της Σελήνης που παρουσιάζεται
ώρες και 50 λεπτά (σχ. 19.6). Για τον λόγο αυτό οι ώρες
κάθε φορά εξαρτάται από τη σχετική θέση Σελήνης-
παλιρροιών σε έναν τόπο είναι σε μεταγενέστερο
Ήλιου (σχ. 19.7). Οι διάφορες όψεις της φωτισμένης
χρόνο (κατά περίπου 50λ) της προηγούμενης ημέρας.
επιφάνειας της Σελήνης όπως την βλέπει ο παρατηρη-
Τροχιά Μέσος Ήλιος τής στη Γη, κατά την διάρκεια ενός συνοδικού μήνα,
ονομάζονται φάσεις της Σελήνης. Οι κύριες φάσεις
της Σελήνης είναι: η νέα Σελήνη, το 1ο τέταρτο, η παν-
Τροχιά Σελήνης
σέληνος και το τελευταίο τέταρτο. Ειδικότερα:
1) Νέα Σελήνη. Όταν η Σελήνη βρίσκεται σε σύ-
νοδο, τότε φωτίζεται το προς τον Ήλιο τμήμα της,
ο
≃1 με αποτέλεσμα το προς τη Γη στραμμένο να μην
2ο φωτίζεται και να μην είναι ορατό (σχ. 19.7). Η φάση
≃1
αυτή ονομάζεται νέα Σελήνη (new moon). Σε αυτή τη
Μεσημβρινός τόπου
φάση η Σελήνη ανατέλλει και δύει συγχρόνως με τον
≃24ω50λ Σεληνιακή ημέρα
Ήλιο (ο Ήλιος και η Σελήνη έχουν την ίδια περίπου
Γη ορθή αναφορά).
24ω Μέση ηλιακή ημέρα 2) Πρώτο τέταρτο. Με την πάροδο των ημερών,
δηλαδή με την αύξηση της ηλικίας της Σελήνης όπως
λέμε, αφού αυτή κάθε μέρα αυξάνει τη γωνιακή της
Σχ. 19.6 απόσταση από τον Ήλιο λόγω της προχώρησής της
Σεληνιακή ημέρα και μέση ηλιακή ημέρα κατά 12° περίπου πάνω στην εκλειπτική, θα αρχίζει

Φέξη (γιόμηση)
1o τέταρτο
Αύξων Αύξων
αμφίκυρτος μηνίσκος
Τρ
οχι
άΣ

Σκοτεινή
πλευρά
ελήν

Πανσέληνος Νέα Σελήνη

ης

Ήλιος

Φθίνων αμφίκυρτος Φθίνων μηνίσκος

τελευταίο τέταρτο

Πηγή φωτογραφίας: Nasa Χάση

Σχ. 19.7
Φάσεις της Σελήνης. Οι εξωτερικές εικόνες είναι οι διάφορες όψεις της Σελήνης όπως τις βλέπουμε από τη Γη. Οι
εσωτερικές εικόνες είναι οι όψεις της Σελήνης όπως τις βλέπουμε από το Διάστημα υπεράνω του Βόρειου Πόλου.
406

20.1.10 Γεωγραφικό μήκος και χρόνος – Μετατροπές Πίνακας 20.1

μήκους σε χρόνο και το αντίστροφο Σχέση μήκους και ώρας
Κατά τη φαινομενική γύρω από τη Γη περιστροφή Διαφορά μήκους Διαφορά ώρας
του από ανατολικά προς δυτικά, ο μέσος Ήλιος διέρ-
360˚ 24ω = 1 ημέρα
χεται διαδοχικά επάνω από τους μεσημβρινούς της,
πραγματοποιώντας έτσι την μεσημβρινή διάβαση 15˚ 1ω = 60 λ
στους αντίστοιχους τόπους. Εφόσον δε η φαινόμενη 1˚=60’ 4s
κίνησή του είναι από ανατολάς προς δυσμάς, έπεται
15’ 1s
ότι οι τόποι που έχουν ανατολικότερο μήκος, έχουν
νωρίτερα μεσημβρινή διάβαση του Ήλιου σε σχέση 1’ 4s
με τόπους που βρίσκονται δυτικότερα. Ο μέσος Ήλι- 0.25’ 1s
ος διαδρομεί τις 360° του μήκους σε 24 ώρες, δηλαδή
σε μία ημέρα. Έτσι σε μία ώρα, ο μέσος ήλιος διαδρο-
μεί το 1/24 των μεσημβρινών της Γης, το οποίο είναι Βάσει των ανωτέρω σχέσεων έχουν συνταχθεί πι-
15° (360°x 1/24 = 15°). Σε ένα λεπτό ο μέσος Ήλιος νακίδια με την ονομασία «Conversion of Arc to Time2»,
καλύπτει το 1/60 των 15°, δηλαδή 15’ τόξου, και κα- που περιέχονται στο ναυτικό αλμανάκ και στους πί-
ταλήγει σε 4s να καλύπτει το 1' μήκους, ενώ στο 1s νακες Norie's, όπου μπορούμε να μετατρέψουμε από
καλύπτει τα 0.25’ του τόξου. Η σχέση απεικονίζεται τόξο σε χρόνο και το αντίστροφο (πίν. 20.2).
στον πίνακα 20.1.
Πίνακας 20.2
Πινακίδιο (ναυτικού αλμανάκ) μετατροπής τόξου σε ώρα και το αντίστροφο

2
Βλ. σελ. 51 «Αποσπάσματα Αστρονομικών Εφημερίδων», Ίδρυμα Ευγενίδου, Β' έκδοση 2020.
 443

τιλιακών σωμάτων που έχουν αναφερθεί στην προη-
γούμενη ενότητα, όπως και του . Επίσης υπολογίζει
την ημιδιάμετρο Ήλιου, την οριζόντια παράλλαξη της
Σελήνης, της Αφροδίτης και του Άρη, καθώς και τα
μεγέθη (mag) των 4 πλανητών και των 59 απλανών.
Η ακρίβεια της GHA, δ, ΗP και SD είναι μεγαλύτερη
από 0.1΄, εκτός από την Σελήνη που είναι μεγαλύτε-
ρη από 0.2΄. Για την Αφροδίτη, όταν βρίσκεται κοντά
στην κατώτερη Σύνοδο, το μέγιστο σφάλμα μπορεί
να φθάσει το 1΄ στην GHA και 0.3΄ στην απόκλιση2.
Για να λάβουμε τα ανωτέρω στοιχεία (σχ. 21.5) επι-
λέγεται το κουμπί «Almanac» (σημείο 1). Στο μενού

2
3

4
5

10
8
9
7

11

Σχ. 21.5
Οθόνη ναυτικού αλμανάκ «DP330 – NavPac and Compact Data»,
όπου παρουσιάζονται τα στοιχεία GHA, Dec, HP, SD και Mag.
για UT= 08ω14λ24δλ στις 15/4/2023

2
 ερισσότερες πληροφορίες για την ακρίβεια της GHA και δ που αφορούν στην Αφροδίτη για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους του
Π
έτους παρέχονται στον πίνακα Β του 1ου τμήματος του ψηφιακού εγχειριδίου «NavPac and Compact Data» που συνοδεύει το πρόγραμμα.
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ
Ελληνικό ευρετήριο
A Αρκτικός κύκλος, 376
Αγγελίες
για τους ναυτιλλόμενους, 121
Αειφανή (ουράνια σώματα), 455
Αεροπλοικοί φανοί, 179
Αζιμουθιακή γωνία, Ζ, 390
Αζιμουθιακή προβολή 94
Ακάθαρτη περιοχή, 299
Ακάθαρτος βυθός, 299
Αλεώρια, 191
Αληθές αζιμούθ Αζ λ, 384
Αληθές ύψος Ηλ, 383
Αληθής ανατολή και δύση, 445
Αληθής απόλυτη διόπτευση Αζ λ, 29
Αληθής Βορράς Βλ, 19
Αληθής ηλιακή ημέρα, 403
Αληθής κατεύθυνση που είναι
στραμμένη η πλώρη, 25
Αληθής ορίζοντας, 381
Αληθής πορεία ζλ, 24
Αληθής χρόνος, 403
Αμφιφανή ουράνια σώματα, 455
Ανάδρομη φορά, 369
Ανακλαστήρας ραντάρ, 191
Ανακλαστικό υλικό, 191
Αναμέτρηση, 229
Ανεμολόγιο, 21
Ανταρκτικός κύκλος, 376
Αντίθεση (πλανήτες), 391
Αντιστοιχία, 29
Άνω ουράνιος μεσημβρινός του
τόπου, 381
Άξονας της Γης, 7
Άξονας του κόσμου, 380
Απεικόνιση χάρτη, 89
Απλανείς (ή αστέρες), 359
Απλοποιημένος συμβολισμός, 170
Απόγειο (Ήλιου), 366
Απόγειο (Σελήνης), 395
Αποκαλυπτόμενα βάθη, 124
Απόκλιση(ουράνιου
σώματος), δ, 366
Απόκλιση μαγνητική Απ, 57
Αποσπερίτης, 392
Αποχή πλανητών, 391
Αποχώρηση, 309
Αστερισμοί, 359
Αστεροειδείς, 363
Αστρική ημέρα, 410
Αστρική ωρική γωνία, 383, 369
Αστρικό έτος, 376
Αστρικός μήνας, 395
Αστρικός χρόνος, 411
Αστρονομικές εποχές, 371
Αστρονομικές εφημερίδες, 425
Αστρονομική διάθλαση R, 445
Αστρονομική μονάδα, 360
Αστρονομικό λυκαυγές, 453
Αστρονομικό τρίγωνο θέσης, 389
Αστρονομικός μεσημβρινός του
τόπου (άνω και κάτω), 381
Ασφαλές βάθος, 287
Ασφαλή νερά, 287
Αυγερινός, 392
Αυξηφαές, 400
Αυξομερές πλάτος, 100
Αφανή, 455
Αφανή (ουράνια σώματα), 454
Αφήλιο, 365
Β
Βάθη, 284
Βέλτιστο σημείο διέλευσης
(γέφυρας), 204
Βιβλίο παραλλαγών πυξίδας, 489
Βιβλιοθήκη χαρτογραφικών
συμβόλων, 46
Βοήθημα ναυσιπλοΐας, 161
Βόρειο ημισφαίριο, 8
Βόρειος ουράνιος πόλος, 379
Βόρειος πόλος, 7
Βορράς γυροπυξίδας, 20
Βορράς μαγνητικής πυξίδας, 20
Βράχια (ύφαλοι), 296
Βυθόμετρο, 44
Βυθός (ποιότητα), 288
Γ Διόπτευση 29
Γέφυρες, 293
Γεωγραφικές συντεταγμένες, 9
Γεωγραφική φωτοβολία, 173
Γεωγραφικό (ισημερινό) μίλι, 16
Γεωγραφικό μήκος, 11
Γεωδαιτικές συντεταγμένες, 79
Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς
(ΓΣΑ) 79
Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς
παγκόσμιο, 80
Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς
περιφερειακό, 80
Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς
τοπικό, 80
Γεωειδές, 75
Γεωκεντρικό πλάτος, 78
Γεωμετρικός ορίζοντας, 21, 172
Γνωμονικός χάρτης, 95
Γραμμή θέσης (ΓΘ), 230
Γραμμή κατακόρυφου, 380
Γραμμή πλώρης, 24
Γραμμή των αψίδων, 365
Γραμμή των ηλιοστασίων, 368
Γραμμή των ισημεριών, 367
Γραμμή των τροπών, 368
Γρηγοριανό ημερολόγιο, 377
Γυροπυξίδα 36
Δ
Διακεκαυμένη ζώνη, 376
Δίαυλος ασφαλείας, 302
Διαφορά αυξομερών πλατών (Δφξ),
102
Διαφορά μήκους (Δλ) 13
Διαφορά πλάτους (Δφ), 12
Διαφορά χρόνου, 414
Διεθνής ατομικός χρόνος, 418
Διεθνής Γραμμή αλλαγής
ημερομηνίας, 411
Διεθνής Κώδικας Ασφαλούς
Διαχείρισης, 3
Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός, 4
Διεθνής
Υδρογραφικός Οργανισμός, 3
Διόπτευση απόλυτη, 29
Διόπτευση ασφαλείας, 240
Το βιβλίο Ναυτιλία Ι πραγματεύεται την επιστήμη και τέ-
χνη της ναυσιπλοΐας. Σε αυτό παρουσιάζονται βασικές
έννοιες και ορισμοί που αφορούν στη Γη, στις πορείες
και κατευθύνσεις, στον προσδιορισμό σφάλματος πυξί-
δων και στίγματος πλοίου. Επίσης επεξηγείται η διαδι-
κασία ενημέρωσης των έντυπων και ηλεκτρονικών ναυ-
τικών χαρτών καθώς και η ερμηνεία των συμβόλων και
συντμήσεών τους. Περιγράφονται ακόμη οι ναυτικές
εκδόσεις (έντυπες και ψηφιακές) και ο τρόπος ενημέ-
ρωσής τους, τα ναυτικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου
του ECDIS, γίνεται ανάλυση των βοηθημάτων ναυσιπλο-
ΐας (φάροι, σημαντήρες κ.ά.), των αρχών και των εν-
νοιών της αστροναυτιλίας, της χρήσης προγράμματος
αστροναυτιλίας, καθώς και του ναυτικού αλμανάκ.

ISBN SET 978-960-337-201-1

ISBN 978-960-337-202-8