Geen Zin in Zelfreflectie

Lettie Ambagtsheer
Geen zin in zelfreflectie?

Ga dan vooral NIET
(samen)werken!

LETTIE AMBAGTSHEER
GEEN ZIN IN
ZELFREFLECTIE?
GA DAN VOORAL NIET
(SAMEN)WERKEN!
2
Geen zin in zelfreflectie?: Ga dan vooral NIET (samen)werken!
1ste editie
© 2018 Lettie Ambagtsheer & bookboon.com
ISBN 978-87-403-2083-1
3
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE
1 Lastige klanten maak je zelf 9
1.1 Eerst iets over gastvrijheid 9
1.2 Dan over hoe het NIET moet 10
1.3 Hoe het toch nog goed kwam 11
2 intermenselijk ‘gedoe’ is vaak je eigen schuld 12

2.1 Eerst elkaar beschuldigen… 12
2.2 Dan ‘es nadenken over je eigen aandeel 13
2.3 Hoe je het toch nog goed krijgt 13
2.4 Concrete tips 14
3 Verwarrende boodschappen 15
3.1 Hoezo tegenstrijdig? 15
3.2 Helpend maar vaak ook schadelijk 16
3.3 Zwemmen of verzuipen… 17
4
4 Dubbele boodschappen 19
4.1 Klant of collega? 19
4.2 Net doen of je gek bent… 20
4.3 Straffen helpt niet… 20
4.4 Complimenteren helpt wel! 21
5 Wat je DOET is niet wat je BENT 22

5.1 Doen versus zijn 22
5.2 De ijsberg metafoor 23
5.3 On(te)recht 23
5.4 Accepting ≠ agreeing 24
5.5 Levensposities 25
5.6 6 eenvoudige regels 26
6 Zakelijk zijn = persoonlijk worden 27

6.1 Alwéér die airco!??? 27
6.2 Er is niets zakelijks aan zakelijkheid 28
6.3 De techniek van IPRE-en 28
6.4 Niveaus van communicatie 29
6.5 Juiste oplossing op het juiste niveau 30
7 Gedeelde smart is halve smart 33

7.1 Niets menselijks is ons vreemd 33
7.2 Het ontladende effect van humor 35
7.3 Waarom lachen we eigenlijk om onze eigen ellende 35
7.4 Humor bij wijze van schild 35
7.5 Smaken verschillen 36
7.6 Zelfspot…heeeeel gezond! 36
8 Egocentrisch? Heerlijk! 37
8.1 Spiegeltje, spiegeltje aan de wand… 38
8.2 Klote spiegel 38
8.3 Wat er mag zijn, verdwijnt 38
9 Nog een keer de Dramadriehoek 40

9.1 Dat duiveltje op je schouder 41
9.2 Gelukkig zijn er nog engeltjes! 41
9.3 Niet ontkennen maar verkennen 42
5
10 Leidinggeven is net als opvoeden 44

10.1 Van bijpraten naar sparren 44
10.2 Goed voorbeeld doet goed volgen 44
10.3 Loslaten is leren fietsen! 46
Over de auteur 47
6
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE?
Voor je ligt deel 1 van een Geen zin in zelfreflectie. Ik hoop dat je
het zo leuk of leerzaam vindt dat je ook deel 2 gaat lezen!
Eigen schuld, dikke bult

Hoe langer ik train/coach/counsel, hoe meer ik er van overtuigd raak dat de kern van alle
verandering bij jezelf ligt. Vast een inkoppertje dus laat ik ‘m wat scherper neerzetten.
Niet alleen de verandering ligt bij jezelf, vaak blijkt ook de oorzaak – of misschien is het
zuiverder om te spreken van de oorsprong – van al je sores bij jezelf te liggen. Vast eentje
die je niet zo graag hoort, of wel dan? Laat staan dat je het met me eens bent.
Dan gooi ik er graag een andere dooddoener tegenaan, eentje die je vast ook al vaker hebt
gehoord en bijna sleets aan het worden is: het gaat niet zozeer om WAT je overkomt maar
HOE jij er mee omgaat. Iemand anders heeft immers zoveel macht over jou, als jij hem
of haar geeft.
Want je gedachtes, gevoelens en gedragingen in reactie op (wat) een ander (jou aandoet),
zijn van jou en jou alleen. En jij hebt wel degelijk invloed op die drie; gedachtes, gevoelens
en gedragingen.
Krijg je al een déjà vu met klinkende namen als Covey (richt je aandacht niet op ‘given facts’
maar op zaken waar je invloed op kunt uitoefenen) en Ellis (niet de situatie is bepalend maar
jouw gedachtes over de situatie). Of wat dacht je van Frankl die met zijn kampverleden toch
nog in staat was te beweren dat zelfs in de meest absurde, pijnlijke en inhumane situaties
het leven potentieel zinvol is.
Kijk eerst ‘es naar jezelf

Met behulp van een verzameling van (deels) eerder verschenen blogs deel ik graag mijn
ideeën over het belang van (eerst) naar jezelf te kijken alvorens een ander de schuld te geven.
Dat maakt niet alleen het leven van die ander een stuk prettiger maar vooral ook dat van
jou zelf. En is dat niet lekker? Legitiem navelstaren, gepermitteerd op jezelf gericht zijn,
van ego-centrisme naar altruisme…Ik wens het iedereen toe!
7
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE?
Geen zin? Dan maak je maar zin!

Nou zijn er altijd mensen die graag vasthouden aan hun overtuiging dat het toch echt aan
die ander ligt. Jij bent vast niet zo iemand…anders had je het niet tot het einde van deze
inleiding gered. Of heb je het zover volgehouden omdat je wel iemand kent die dit boek
toch echt zou moeten lezen!!?? Dat dacht ik al! Lees het toch maar eerst zelf voordat je het
iemand anders cadeau doet ;-)
Veel plezier met je persoonlijke onderzoek!
8
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Lastige klanten maak je zelf
1 LASTIGE KLANTEN MAAK JE ZELF
1.1 EERST IETS OVER GASTVRIJHEID

Iedereen die met klanten (of gasten) te maken heeft, kent het belang of het effect van
gastvrijheid. Maar heb je werkelijk al eens stilgestaan bij de verschillende betekenissen van
gastvrijheid? Laat ik je dan een paar definities geven.
gast·vrij (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

1 gul in het ontvangen van gasten
klant·vrien·de·lijk (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)
1 rekening houdend met, inspelend op de wensen van de klant
Woordenboeken, competentie-goeroes, trainers, adviseurs, hospitality-experts…allemaal

hebben ze een nét iets ander beeld bij gastvrijheid. Want bij de een heeft dit puur en alleen
een link naar de competentie klantgerichtheid, bij de ander gaat het veelal om het positieve
effect op de omzet. Weer een ander denkt dan aan de wijze waarop cliënten ontvangen
worden of hoe de klachtenafhandeling geregeld is. Maar allemaal zijn ze van mening dat
‘te veel’ of ‘meer’ van dit woord niet bestaat of in ieder geval niet verkeerd is. Kortom; er
is nogal wat te doen rondom gastvrijheid!
Daarom ga ik graag op zoek naar de gemene deler van al deze verschillende en valide
invalshoeken: de psychologie van gastvrijheid.
te·gen·ko·men (kwam tegen, is tegengekomen)

1 ontmoeten
ont·moe·ten (ontmoette, heeft ontmoet)
1 toevallig tegenkomen, toevallig samenkomen met
2 opzettelijk samenkomen
Want waar iedereen het over eens zal zijn, is dat gastvrijheid een menselijke aangelegenheid
is; een situatie waar mensen elkaar (letterlijk en figuurlijk) tegenkomen of ontmoeten. En
waar mensen zijn, is er sprake van interactie. Gesproken of on-gesproken, bedoeld en bewust
maar net zo makkelijk onbedoeld en onbewust.
Volgens mij zijn wij allemaal gebaat bij wat meer inzicht in dit soort menselijke ontmoetingen;
transacties zoals ze in de Transactionele Analyse (een stroming in de psychologie) worden genoemd.
9
Om met het basisprincipe van het gedachtegoed van TA te beginnen: wij mensen hebben
allemaal zo onze momenten van afwijkende gedachtes, gevoelens en gedragingen. En met
afwijkend bedoel ik dan, anders dan je in de situatie of op basis van je leeftijd zou verwachten.
Zo wisselen we nog wel eens van ego-toestanden. Meer specifiek: we schieten van Ouder,
naar Kind, naar Volwassene en weer terug maar niet perse in deze volgorde. Herken je je
bijvoorbeeld in het onderstaande?
1.2 DAN OVER HOE HET NIET MOET
Gister arriveerde een pakket vogelvoer en 2 voederhuisjes bij mij thuis. Er was overduidelijk
iets mis gegaan want een metalen pin van een (niet ingepakt!) voederhuisje had een grote
scheur in een zak vogelvoer gemaakt waardoor de helft ervan op bodem van de doos lag.
Ik de pest in natuurlijk! Ik voelde me geïrriteerd; ik dacht ‘wat een ontzettende sukkels!’;
en wat ik deed was de telefoon pakken om een klacht te uiten (voor de zekerheid nam ik
ook maar vast een paar foto’s van de situatie want wedden dat ze zouden gaan zeuren…
nog een gedachte en gedraging!). Voel je mijn kritische ‘al-wetende’ houding? In TA-termen
zou je kunnen zeggen dat ik behoorlijk vanuit Kritische Ouder opereerde. En iedereen weet
natuurlijk wat er dan gebeurt: wat je verwacht, ga je hoogstwaarschijnlijk ook krijgen! Nog
zo’n psychologisch fenomeen wat Selffulfillng prophecy wordt genoemd.
De man die de telefoon opnam kon het al bijna niet meer goed doen maar dat deed hij
vervolgens wel met ferve. “Hallo!? [ik bel met een klacht] Oh…uh, ja…vertel!? [zus en zo
is het geval] Oh, nou…dat doen wij normaal gesproken nooit zo hoor maar goed…wat
is uw telefoonnummer want mijn collega gaat hierover en die is er nou niet…het wordt
overigens niet eerder dan aan het einde van de dag!”.
Ik ging er maar vanuit dat dit belletje nooit meer zou plaatsvinden (nog meer Kritische
Ouder in reactie op de ietwat onhandige aanpak van deze medewerker).
10
1.3 HOE HET TOCH NOG GOED KWAM

Ik werd aangenaam verrast toen ik om 17.45 uur (dat tijdstip alleen al!!) daadwerkelijk werd
gebeld door ‘de collega’. Zijn openingszin zette me eerlijk gezegd direct al op het ‘verkeerde’
been: “Goedemiddag, met xxx van YYY, hoe gaat het met u?”. Eigenlijk best vriendelijk,
bijna gastvrij zou je kunnen zeggen. Maar ik zat natuurlijk nog lekker in Ouder dus ik
kon het niet laten door te antwoorden met “Nou…uh…niet zo goed!”. Het gesprek ging
daarna als volgt: “Oh, dat vind ik jammer te horen, ik hoopte natuurlijk dat het goed met
u ging. Maar waar ik eigenlijk voor bel…ik begreep dat u een klacht heeft [ja, dat klopt,
zus en zo is het geval] Nou, dat vind ik heel vervelend te horen! Dat hoort natuurlijk niet
zo dus als u mij kunt vertellen, hoeveel is er verloren gegaan door deze scheur? En u moet
zichzelf niet tekort doen hoor! De helft? Nou dan sturen wij gewoon een nieuwe zak hoor”.
Wauw!!! Mijn Kritische Ouder werd door zijn Volwassene (vriendelijk, attent, oplossingsgericht)
enorm ontwapend. Ik was niet alleen blij met zijn aanpak maar voelde me ook echt gehoord
en geholpen met zijn oplossing. Fantastisch!
Zou het niet geweldig zijn als meer mensen in omgang met klanten of gasten bewust met
dit soort psychologische fenomenen om zou weten te gaan voor een (meer) gastvrije aanpak?
Want het blijkt maar weer: lastige klanten maak je zelf maar tevreden klanten ook!
Duik voor de gein eens in de manier waarop jij meestal die ander bejegend. Want wat je
uitzend of – straalt krijg je immers keihard terug.
11
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Intermenselijk ‘gedoe’ is vaak je eigen schuld
2 INTERMENSELIJK ‘GEDOE’ IS
VAAK JE EIGEN SCHULD
Ik woon al sinds mijn 19e in de binnenstad en aangezien ik net 50 ben geworden is dat
best een tijdje. Met veel plezier…maar soms wat minder. En dat heeft grotendeels te maken
met de oprukkende behoefte van winkelend publiek om hartje zomer heerlijk koel onthaald
te worden. Oftewel: met airco’s!!!
2.1 EERST ELKAAR BESCHULDIGEN…
Een crime voor ons bewoners want hoewel ik de verkoelende geneugten begrijp – stiekem
zou ik zelf ook wel eens een airco willen hebben op al te warme dagen – ik word gék van
het kabaal dat die krengen maken. En als je bij de gemeente aan de bel trekt, is menig
ondernemer boos omdat we ‘maar zeuren’ of ‘altijd dwars liggen’. Ik op mijn beurt vind ‘ze’
arrogant en alleen maar bezig met hun eigen belang. En tot overmaat van ramp is er altijd wel
zo’n weldenkende buurman of –vrouw die ‘hen ook wel kan begrijpen’. AAAARRRCHHH!!!!
Overduidelijk geen lekkere start voor het bespreken van ieders grieven om vervolgens op
constructieve wijze op zoek te gaan naar oplossingen.
De hiervoor geschetste situatie is een schitterend voorbeeld van de drie verschillende rollen
in de Dramadriehoek (een TA-model van Stephen Karpman).
Ga maar na: er is een aanklager (ik klaag de winkelier aan over diens houding en gedrag
en vice versa), een slachtoffer (beiden beschouwen we ons als slachtoffer van de ander en/of
de situatie) en een redder (die irritante buurman of –vrouw die enorm loopt te redderen).
En alle drie kunnen ze uuuuuren doorgaan met:
12
• het aanvoeren van zeer persoonlijke en lang niet altijd ter zake doende argumenten
• klagen en zeuren over wat er wel niet allemaal al is voorgevallen (toegegeven – dat
kan en doe ik als de beste)
• het voor de ander opnemen en dan bij voorkeur ongevraagd en soms zelfs ongewenst.
2.2 DAN ‘ES NADENKEN OVER JE EIGEN AANDEEL

Heb je al lezend een aantal persoonlijke voorbeelden de revue laten passeren? Vast!
Want het is oh zo makkelijk om je te herinneren hoe die ander echt enorm op dit verhaal
lijkt. Maar wees eens eerlijk, wat was jouw rol in dit verhaal?
2.3 HOE JE HET TOCH NOG GOED KRIJGT

In reactie op Karpman’s dramadriehoek, is de Redders- of Winnaarsdriehoek ontstaan. Want
leuk dat je een plaatje kunt maken van een onwenselijke situatie. Maar hoe kom je er uit!?
Heel bewust is de driehoek omgedraaid, als het ware ‘op z’n kop gezet’.
De rollen in dit model zien er (letterlijk en figuurlijk) totaal anders uit. Kort en goed komt
het op het volgende neer:
• De manier om uit je Redders of Aanklagers-rol te stappen, is door realistisch naar

de situatie te kijken.
• Je voorkomt Redden door weliswaar je hulp aan te bieden maar de verantwoordelijkheid
bij de ander te laten.
• Je bent noch een Slachtoffer, noch een Aanklager wanneer je op assertieve wijze
feedback geeft in plaats van te gaan klagen of mopperen.
13
2.4 CONCRETE TIPS

Makkelijker gezegd dan gedaan hoor ik jullie denken (wat een tikkeltje aanklagend of
slachtofferig klinkt, ben je dat met me eens?). Daarom geef ik je graag wat concrete tips
om dit model daadwerkelijk te kunnen gebruiken.
1. Overdrijf je eigen (on)mogelijkheden niet, overdrijf net zo min de (on)mogelijkheden

van de ander – blijf realistisch
2. (H)erken dat je in de dramadriehoek bent gestapt; wat je niet (h)erkent kun je
immers niet veranderen
3. Manipuleer de ander niet door te gaan Klagen of Redden; laat je ook niet manipuleren
door een ander als die het Slachtoffer uithangt
4. Geef anderen niet op een negatieve manier aandacht maar zeg wat je waardeert of
waar je last van hebt – wees assertief en geef feedback
5. Stop met energie te steken in dingen of mensen die je zelf als negatief ervaart;
maak negatief gedrag overigens wel bespreekbaar
6. Gun jezelf de gedachte dat het prima is plezier te hebben in je leven en in je werk
en dat het je recht is om dit zo goed mogelijk voor jezelf te organiseren; vergeet
uiteraard de ander hier niet bij – wees helpend.
De een gaat dit waarschijnlijk makkelijker af dan de ander. Dit heeft veelal te maken met
hoe jij naar het leven, jezelf en anderen kijkt: jouw persoonlijke Script en Levenspositie.
Over deze twee concepten vertel ik je graag meer in een volgend hoofdstuk.
14
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Verwarrende boodschappen
3 VERWARRENDE BOODSCHAPPEN
In het vorige hoofdstuk beweerde ik dat jouw persoonlijke Script, de boodschap die je ooit
jezelf hebt opgelegd of het besluit dat je over jezelf hebt genomen, van invloed is op het
‘gedoe’ van de Dramadriehoek. Verwarrende en soms zelfs tegenstrijdige boodschappen in je
jeugd zijn vaak de voedingsbodem voor dit alles. En voordat je vreest voor een sessie op de
sofa…in het hier-en-nu worden ook behoorlijk wat maffe dubbele boodschappen gegeven.
Laat ik het uitleggen met een voorbeeld.
3.1 HOEZO TEGENSTRIJDIG?

Op weg naar het station hoorde ik twee jongemannen elkaar begroeten. De een liep voorbij,
de ander was aan het werken op een terras. De tekst van de voorbijganger was: “Hee, werkze
heh! Rustig an!!”. Ben ik de enige die hier twee totaal verschillende en zelfs tegenstrijdige
dingen in hoort??
15
Of wat dacht je van bijgaande foto; voel jij je nog welkom en gastvrij ontvangen in deze
winkel? Ik voel me een beetje een wandelende portemonnee waar ze meer last van ervaren
dan dat ze blij zijn met mijn komst!
Kun je je voorstellen (of misschien zelfs wel herinneren) dat jij vroeger, toen je opgroeide,
ook al zulke tegenstrijdige en daarmee verwarrende boodschappen kreeg? “Zul je lief samen
spelen? Maar niet de kaas van je boterham laten eten hoor!” of “Wat ben je toch mooi!
Geeft niks dat je het wat minder goed doet op school. Maar wel je best blijven doen heh!?”
Een perfecte voedingsbodem voor bepaalde besluiten die je al op heel jonge leeftijd neemt.
Soms zijn dit overigens heel erg helpende teksten waardoor je nét dat tandje extra zet en je
succesvol bent in iets. Maar er zijn ook destructieve boodschappen die maken dat je niet
tot je volle potentie komt of letterlijk lijdt onder je innerlijke stemmetje.
3.2 HELPEND MAAR VAAK OOK SCHADELIJK

Zo ken ik een succesvolle HR manager die na het gymnasium door omstandigheden niet
heeft kunnen studeren maar een secretaresse-opleiding bij Schoevers heeft gevolgd. Eenmaal
in dienst bij een gerenommeerd organisatie-adviesbureau groeide ze van directie-secretaresse
tot HR adviseur en inmiddels is ze bij een andere organisatie werkzaam als HR manager.
Het zal me niks verbazen als ze het binnenkort tot HR directeur schopt! Fantastisch zou
je denken. Wat ik er echter niet bij vertel is dat haar harde werken, ingegeven door de
boodschappen van huis uit, haar behoorlijk heeft opgebroken. Zo heeft ze een carrière-
bevorderende klus in het buitenland geklaard, maar ondertussen zat ze na extreem lange
werkdagen vaak in haar uppie op haar hotelkamer. Eenmaal terug in Nederland is ze zoveel
uren en dagen blijven werken dat haar slaap- en waakritme volledig naar de knoppen was
(een van de kenmerken van burn-out) en van een privéleven met een fijne partner of leuke
sociale contacten was nauwelijks sprake. Bekaf en behoorlijk overwerkt wilde ze natuurlijk
niets horen van de goedbedoelde adviezen van haar omgeving want tsjah…dit alles heeft ze
16
tot nu toe volgehouden door de innerlijke stemmetjes: Doe je best (een zogenaamde drijver)
maar ook Voel niet (een zogenaamde stopper). Ze voelde in eerste instantie werkelijk niet
dat ze moe of verdrietig was. Rationeel wist ze heus wel dat er iets niet klopte maar daar
moest ze wel wat voor doen: haar oude Script(en) ter discussie stellen en vervangen door
gezondere boodschappen. Overigens: de meer RET-geschoolden onder ons herkennen vast
de term ‘belemmerende overtuigingen’.
Het moge inmiddels duidelijk zijn dat deze ‘opdrachten’ je behoorlijk in de weg kunnen
zitten. Maar omdat ze, soms al in je vroege jeugd, ook iets goeds gebracht hebben (de wereld
begrijpelijker of de situatie veiliger voor jou hebben gemaakt), is het moeilijk en soms zelfs
beangstigend om afscheid van ze te nemen. Vaak heb je in reactie op een gebod, iets voor
jezelf bedacht om dat vol te houden. Zo heeft de eerder genoemde HR manager het “Doe
je best” gecombineerd met “Voel niet”; alleen zó hield ze haar harde werken immers vol.
3.3 ZWEMMEN OF VERZUIPEN…
Het beeld wat hierbij opkwam bij Adrienne Lee (een bekende Britse TA-denker) is dat van
een drenkeling: de gewichtjes (stoppers) trekken hem/haar onder water, de ballonnetjes
(drijvers) houden hem/haar boven water.
17
Durf jij het aan om te onderzoeken of jij ook een aantal boodschappen combineert of
stomweg herkent? En kun je het aan om te kijken naar de positieve EN negatieve effecten
van deze zogenaamde drijvers en stoppers?
Het gevolg van het verinnerlijken van dit soort teksten, is dat je zelfs een bepaalde basishouding
aanneemt. Een Levenspositie van waaruit je jezelf en anderen beschouwt. En daarmee hoe je
jezelf tot anderen verhoudt. En ook dit kan behoorlijk invloed hebben op je welzijn; op de
manier waarop je anderen bejegent én dus ook de wijze waarop jij met anderen samenwerkt!
Belangrijk dus om te onderzoeken welke boodschap bij jou hoort en of je daar afscheid
van kunt en wilt nemen. Want dat is de keuze die je in het hier en nu, als volwassen,
weldenkend mens hebt. Je KUNT jezelf uitleggen dat het niet (helemaal) klopt, dat het
minder zwart-wit mag en kan en dat je dat vooral voor jezelf doet…
Veel liefdevolle keuzes toegewenst!
18
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Dubbele boodschappen
4 DUBBELE BOODSCHAPPEN
Ik was laatst toeschouwer bij een training van een nieuwe opdrachtgever.
Spannend en leuk want trainen is weliswaar niet nieuw voor mij maar de doelgroep en het
onderwerp waren dat wel: gastvrijheid bij/met/voor facilitaire medewerkers in dienst (of beter
gezegd in opdracht) van derden. Denk dan aan uitbestede diensten zoals parkeerservice-
medewerkers op een vliegveld, baliemedewerkers bij een groot adviesbureau of schoonmakers
van overheidsgebouwen.
4.1 KLANT OF COLLEGA?

Wat mij triggerde was een deelneemster die met een herkenbaar en pakkend voorbeeld
kwam waar ze – overigens ontzettend dapper om dit te erkennen – behoorlijk de pest over
in had: die collega’s die lomp en ongeïnteresseerd haar balie voorbij liepen…ze was toch
zeker niks minder waard dan die ander!? NB: zij bemenst de receptie bij een opdrachtgever
dus je kunt je afvragen of het daadwerkelijk om collega’s gaat…volgens mij zijn deze on-
aardigerds namelijk haar klanten…
Bijna ontwapenend vond ik het dat ze vervolgens openhartig vertelde dit soort mensen altijd
heeeeeeeeel vriendelijk te blijven begroeten. Ik zie het al helemaal voor me. Een tikkeltje té dik
aangezette glimlach, een nét iets harder ingezette stem en wat langer oogcontact dan anders
met ongetwijfeld een (feitelijk) vriendelijke boodschap: GOEDeMorgen MIJNHEER Jansse !!!!
Ben ik de enige die hier eigenlijk het volgende in hoort:
“Hee kl***zk!
Zie je me niet zitten of zo!!!??
Wees es ff netjes en beleefd
Laat mij je eens vertellen hoe het hoort
ZEG GEWOON IETS VRIENDELIJKS TEGEN MIJ!!!”
Het ontbreekt nog net aan dat belerend schuddende vingertje.
Grappig dat ik dus veel meer hoor en zie dan wat er feitelijk beschreven wordt, vind je
niet? En omdat ik heus niet zo bijzonder ben, zal iemand anders die dit meemaakt het ook
zo kunnen ervaren.
19
4.2 NET DOEN OF JE GEK BENT…

Dit doet me denken aan een belangrijk fenomeen wat in de TA parallelle transacties wordt
genoemd; tegelijkertijd twee verschillende boodschappen zenden. Het bijbehorende plaatje
is dan als volgt:
Wat hier verbeeld wordt is het lijntje voor de feitelijke woorden (Volwassene tot Volwassene,
“Goedemorgen etc.”) EN het lijntje voor de psychologische boodschap (Ouder tot Kind,
“Hee kl***zk!!” etc.).
Wat zwaar onderschat wordt, is dat die laatste boodschap – in dit geval die met dat venijnige
randje – ALTIJD als eerste of misschien zelfs wel als ENIGE boodschap bij de ander aankomt.
Een positieve variant is bijvoorbeeld wanneer je als baliemedewerker een mijnheer begroet
die jij dus wél aardig vindt, sterker…je vindt hem ECHT HEEL ERG LEUK (voel je zelfs
in deze geschreven tekst al de onderliggende boodschap?).
Je zegt nog steeds alleen maar “Goedemorgen!” maar ondertussen…Iets met je ogen en
wimpers, je net iets schuiner gehouden hoofd, die pluk haar die je nonchalant wegduwt…
Je weet dondersgoed dat die andere boodschap prima aankomt. Negatief werkt dat dus
ook zo. En jij maar denken dat je zoiets met een glimlach en oogcontact kunt verdoezelen!
4.3 STRAFFEN HELPT NIET…

Je zou kunnen stellen dat je die onvriendelijke mijnheer weliswaar bewust maakt van wat
hij doet (namelijk, niets tegen je zeggen)…maar hij raakt hierdoor niet echt gemotiveerd om
20
het anders te doen. En dat komt doordat een ander volwassen mens niet graag door jouw
innerlijke Ouder als een klein Kind berispt wordt. Want dat was toch écht de ego-positie
van waaruit deze baliemedewerkster die voorbijlopende mijnheer ‘stiekem’ aansprak. En daar
reageert hij op…met als gevolg dat zij dáár weer op reageert en zo hebben we de poppen
aan het dansen. Het beroemde ‘wie de bal kaatst…’. En voor je het weet, zit je samen in
het gedoe van de Dramadriehoek (zie een eerder hoofdstuk).
4.4 COMPLIMENTEREN HELPT WEL!

Grappig genoeg benoemde deze zelfde deelneemster na een bepaalde opdracht van de trainer
heel goed wat ze binnen haar team moet doen om gastvrijheid te promoten (de toekomstige
rol van deze groep deelnemers): “niet bestraffen maar complimenten geven op wat er wel
goed gaat”. Fijn! Ze weet dus donders goed wat mensen beweegt en inspireert.
Omdat ik slechts als gast meekeek en er niet echt gelegenheid voor was, kon ik niet aan
de slag met haar blinde vlek maar stiekem maakte ik me een beetje zorgen…zou ze wel
doorhebben wat ze doet en met welk effect? Vast! Want uit het feit dat ze na afloop van
de bijeenkomst nog even bij me kwam buurten om haar voorbeelden nog eens extra toe
te lichten, kan ik opmaken ze wel degelijk mijn eerste blik en glimlach in reactie op
haar voorbeeld van ‘die onvriendelijke collega’ oppakte voor wat ‘ie (ook of nog meer) was
(sorry – ik kan het trainen en coachen niet laten). Het bewijs was opnieuw geleverd: dubbele
boodschappen komen dus echt aan!
21
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Wat je DOET is niet wat je BENT
5 WAT JE DOET IS NIET

WAT JE BENT
In het vorige hoofdstuk schreef ik over een receptiemedewerkster die een passerende
mijnheer op z’n nummer zette voor zijn onvriendelijkheid door hem op een bepaalde manier
goedemorgen te wensen. “Terecht!” reageerden nogal wat mensen in mijn omgeving toen
ik hierover vertelde…
5.1 DOEN VERSUS ZIJN

Ja en nee, was vervolgens mijn reactie. En dat zal ‘ie altijd blijven…
Als je namelijk bedoelt te zeggen dat het gedrag van deze mijnheer zodanig kwetsend voor
de medewerkster was dat ze daar iets van mag zeggen, dan ben ik het met je eens. Als
iemand met bepaald gedrag jouw grenzen overschrijdt, dan is het je goed recht hier iets van
te zeggen. Ik vind alleen wel dat je het dan op een meer effectieve manier moet doen, maar
daarover een andere keer meer. Durf je echter te beweren dat het ‘het een kwetsende man IS’,
arrogant en uit de hoogte…gewoon omdat ‘ie nou eenmaal zo IS, dan ga ik dwars liggen!
Noem het beroepsdeformatie maar ik val over het gemak waarmee nogal wat mensen ZIJN
en DOEN met elkaar verwarren. Wat of hoe iemand doet is namelijk niet altijd hetzelfde als
hoe iemand is. Soms zelfs helemaal niet!! Het komt voor dat bepaald gedrag juist bedoeld is
om iets te maskeren of te beschermen, iets waardoor je dus op het verkeerde been wordt gezet.
22
5.2 DE IJSBERG METAFOOR
Denk aan de beroemde ijsbergmetafoor. Onder water, wat dus onzichtbaar is, zit HOE
of WIE je bent (gevormd door je genen, je persoonskenmerken, je opvoeding, scholing,
ervaringen etc.). Boven water is slechts het topje van de ijsberg, dat wat zichtbaar is. En
dat geeft slechts weer WAT je (niet) doet of (niet) zegt – de meest eenvoudige definitie
van gedrag.
Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: het gedrag van iemand (jij, je collega, je buurman, wie
maar ook…) is lang niet altijd een trouwe weergave van hoe iemand altijd en overal is of
zich voelt. En toch zeggen mensen met het grootste gemak “zo is ‘ie nou eenmaal’ of ‘ik
kan er niks aan doen, zo ben ik nou eenmaal’.
AAAARRRRCCCCHHHH !!!!
5.3 ON(TE)RECHT
Misschien niet zo professioneel van me maar ik kan hier slecht tegen en dat laat ik blijken
ook! Zal ik je vertellen waarom?
Ik vind dat je de ander werkelijk onrecht aandoet door zo absoluut te zijn in je mening
(lees: oordeel) over de ander. Ook vind ik dat je wel heel makkelijk wegkomt met je eigen
(onhandige, ineffectieve, kwetsende…?) gedrag door het weg te zetten als hoe jij nou eenmaal
bent. Het is namelijk niet waar!! Het klopt niet!
Iemand die introvert is, KAN prima op een podium staan en hele zalen ontroeren of aan
het glimlachen brengen (ooit van de plankenkoorts van de extreem introverte Toon Hermans
gehoord?). Iemand die extravert en behoorlijk aanwezig is, KAN uitstekend luisteren en
meevoelen met de ander zonder de aandacht naar zich toe te trekken (vraag het voor de
gein aan een aantal coachees van mij).
23
Wat ik maar wil zeggen – sta open voor het verschil in wat iemand doet en hoe hij/zij
werkelijk is of zich voelt. Misschien heeft dat negerende, afwezige gedrag van de mijnheer
voor de balie wel te maken met een doodzieke partner, een ingewikkeld probleem op het
werk of…doe es gek…z’n gebroken nacht door een huilend kind of ziek huisdier…
5.4 ACCEPTING ≠ AGREEING

Laat ik het naar een meer psychologisch niveau trekken. Want deze situatie doet me denken
aan het gevleugelde TA-gezegde: ik ben okay, jij bent okay. Wat zoveel betekent als ‘ik ben
niet meer of minder dan jij, we zijn gelijkwaardig en allebei evenveel de moeite waard, ik
ken je verhaal (of ben er op z’n minst in geïnteresseerd) en begrijp je daardoor beter, ik
accepteer je voor wie je bent’.
Dit betekent overigens niet dat je, op basis van deze volledige acceptatie van de ander, het
altijd met de ander eens hoeft te zijn. Je mag en kan diens gedragingen of gedachtes ter
discussie stellen of begrenzen!
In de verslaafdenzorg noemen ze dit ‘tough love’ – je geeft om die ander met een
verslavingsprobleem maar je pikt het niet dat hij je geld aftroggelt of je fiets jat.
24
Accepteren is dus niet hetzelfde als het met elkaar eens zijn (in het Engels bekt het overigens
veel beter).
5.5 LEVENSPOSITIES
‘Ik ben okay, jij bent okay’ is dan weliswaar de meest gelijkwaardige levenspositie die je
kunt innemen, maar het moge duidelijk zijn dat dit niet altijd lukt. Op het moment dat
ik bijvoorbeeld de pest in heb over die domme mensen die doen en zijn met elkaar blijven
verwarren, bevind ik me behoorlijk in het veldje van ‘ik ben okay, jij bent niet okay’. Laat
ik het met een model duidelijk maken.
Ik ben ok, jij bent ok (kortweg +/+)

• ik voel me gelijkwaardig (aan jou)
• ik ben respectvol en samenwerkend
• ik ga (samen met jou) op zoek naar oplossingen
Ik ben wel ok, maar jij bent niet ok (+/-)

• ik voel me beter (dan jij)
• ik gedraag me arrogant en vijandig
• ik forceer zaken
Ik ben niet ok en jij (en alles en iedereen) ook niet (-/-)

• ik voel me waardeloos
• ik gedraag me hopeloos en ontloop de dingen
• voor mij doet niets er meer toe
25
Ik ben helemaal niet ok…jij bent daarentegen harstikke ok…(-/+)

• ik voel me minderwaardig
• ik gedraag me hulpeloos
• ik laat de ander voor mij beslissen
Het zou natuurlijk fantastisch zijn als we altijd in +/+ kunnen zijn maar geef toe, dat lukt
gewoon niet altijd. We zijn niet allemaal ‘verlicht’ als de Dalai Lama. Daar gaan jaren van
training, bezinning of meditatie aan vooraf. Daar zijn wij in het Westen minder op ingesteld,
laat staan dat we hier op dagelijkse basis toe in staat zijn. Dus wat kun je doen?
5.6 6 EENVOUDIGE REGELS

Ik voelde me ooit ontzettend geholpen met ‘de 6 eenvoudige regels voor een gelukkig leven’
van Claude Steiner (1953) die niet alleen je eigen leven maar ook dat van de ander prettiger
maken. Ze bieden je namelijk de mogelijkheid om meer in +/+ te zijn…en te blijven! Oók
met die lastige, onaardige klant of collega. Durf jij het aan?
6 eenvoudige regels
voor een gezond, gelukkig, drama-vrij leven
Regel 1 Regel 4
Vraag 100% van je tijd voor Red de ander niet maar heb vertrouwen
100% wat je verlangt in zijn/haar eigen vermogen
Regel 2 Regel 5
Vraag en geef permissie voor 3 Sta open voor feedback, blijf

mogelijke reacties hierop: alert en waakzaam
1. Ja zeggen Regel 6
2. Nee zeggen
3. Van gedachten veranderen Wees eerlijk
Regel 3
Klaag de ander niet aan, maar

bespreek je behoefte
26
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Zakelijk zijn = persoonlijk worden
6 ZAKELIJK ZIJN =
PERSOONLIJK WORDEN
In een eerder hoofdstuk vertelde ik al over een situatie met een airco, een ondernemer en wat
buurtbewoners. De oplossing voor ons geluidsoverlast-probleem is helaas nog niet gevonden
maar de aanloop daar naar toe levert me verrassend veel stof tot nadenken…en schrijven!
6.1 ALWÉÉR DIE AIRCO!???

Nou riskeer ik jou als lezer ontzettend te vervelen met alweer hetzelfde voorbeeld maar ik ga
proberen je toch weer blij te maken met een nieuw inzicht. De titel zegt het eigenlijk al, want
helaas zijn er niet zo veel mensen (lees ondernemers maar misschien ook wel dienstverleners
of managers of collega’s en partners…) die begrijpen dat de ENIGE manier waarop je met
een ander tot zaken kunt komen, je eerst en vooral persoonlijk dient te worden met die
ander. En nou is er natuurlijk een grens aan wat jij en de ander nog als prettig-persoonlijk
ervaren maar de boodschap is hopelijk helder.
Je kunt geen knopen doorhakken, lekker feitelijk worden, ideeën met elkaar uitwisselen,
het hartgrondig met elkaar (on)eens zijn of de ander een dienst of product verkopen als je
niet eerst wat tijd hebt genomen om elkaar iets beter te leren kennen. Ik merk dat er nogal
wat mensen zijn die beweren dat het hier vooral om een cultureel bepaald fenomeen gaat.
Zoals de Arabier die eerst ontzettend veel kopjes thee met je drinkt voordat hij tot zaken
komt. Of de Japanner die, al buigend, eerst uitgebreid de tijd neemt om je business card
te bestuderen. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar vergis je niet: ook in ons eigen
kikkerlandje geldt dat je het pas over kille, koude feiten kunt hebben (laat staan het met
elkaar over deze feiten eens worden) wanneer er een bepaald niveau van vertrouwen bestaat.
27
6.2 ER IS NIETS ZAKELIJKS AAN ZAKELIJKHEID
Ik was werkelijk met stomheid geslagen toen we dan eindelijk met deze airco-gebruikende-
ondernemer aan tafel zaten en er eigenlijk geen normaal gesprek mogelijk was. Iemand van
de gemeente zat er als derde onafhankelijke bij en vragen als “waarom heb je ons tot nu
toe niet willen spreken” of “wij voelen ons echt niet gehoord of serieus genomen, heb jij
dat niet ook?” gaf hij stomweg GEEN antwoord…diepe stilte was ons deel. Uiteindelijk
kwam er met veel gestotter en ongecoördineerde handgebaren het volgende uit: “Ik wil het
gewoon zakelijk houden!”.
Nou zou ik een op zichzelf staand stuk kunnen schrijven over de incongruentie van zijn
lichaamstaal en de gesproken taal (want wat hij zij kwam natuurlijk voor geen meter overeen
met hoe hij dit zei) maar dat bewaar ik wellicht voor een andere keer. In dit hoofdstuk wil
ik het hebben over een wijze les die mij ooit werd geschonken voor situaties als deze. Er is
geen ‘normaal’ gesprek meer mogelijk, de boel zit muurvast en je lijkt elkaar totaal niet te
begrijpen. De oplossing is dan; ga IPRE-en!
6.3 DE TECHNIEK VAN IPRE-EN

Okay…what the hell is IPRE-en!!?? Laat ik beginnen met de betekenis van de letters.
IPRE staat voor Inhoud, Procedures, Relatie en Emotie. Vier elementen die in ieder gesprek
voorkomen en de communicatie positief maar ook negatief kunnen beïnvloeden. Immers,
als het op deze 4 onderdelen wel snor zit, verloopt de communicatie effectief en meestal
succesvol. Je bereikt je doel en het gesprek zal door alle partijen als prettig en constructief
ervaren worden.
28
Netjes op een rijtje ziet het er dan als volgt uit:
• Inhoud – het is voor iedereen duidelijk is WAT er besproken dient te worden

(onderwerp, agendapunten etc.)
• Proces – het is duidelijk HOE, WAAR en WAAROM dit besproken wordt (tijdstip,
duur, volgorde en doelstelling)
• Relatie – het is voor iedereen duidelijk is wat men van elkaar kan verwachten en de
sfeer is passend bij de situatie (logische samenstelling van gesprekspartners, heldere
gezagsverhoudingen binnen een vergadering etc.)
• Emotie – alle partijen voelen zich op hun gemak en het gesprek wordt als aangenaam
en constructief ervaren.
Toen de ondernemer op een gegeven moment met overslaande stem riep dat hij het gevoel
had ‘hier in het beklaagden bankje te zitten’, was wel duidelijk dat er op het punt van de
E(motie) nog wat te doen was. Tegelijkertijd was het heel nuttig en mooi dat hij dit zo zei.
Kennelijk voelden we ons allemaal niet prettig of veilig op dat moment van het gesprek.
En wat dus zo prachtig is aan mensen; ze dalen vanzelf wel af naar het niveau wat eerst
getackeld moet worden voordat je verder kunt in een gesprek. Dus zelfs al zei de beste man
het ‘zakelijk te willen houden’, deze hartenkreet verklapte dat hij eerst een andere behoefte
had. Namelijk, gerust gesteld te worden dat het veilig was om aan dit gesprek deel te nemen
en hij niet ‘in het beklaagdenbankje zat’.
6.4 NIVEAUS VAN COMMUNICATIE

Eigenlijk kun je dus zeggen dat er 4 verschillende lagen in een gesprek bestaan die zich ook
nog eens op een logische manier en volgorde tot elkaar verhouden. Niet alle 4 de niveaus
zijn echter even duidelijk of zichtbaar.
De bovenste twee niveaus – Inhoud en Procedure – zijn het meest zichtbaar. Je kunt immers
‘zien’ of het onderwerp van het gesprek helder is, het tijdstip en de duur van het gesprek
bekend is, de namen van de gesprekpartners vermeld worden etc. Zelfs als dit allemaal niet
duidelijk is, is dus ‘zichtbaar’ dat je op dit niveau iets te regelen hebt.
De laatste twee niveaus – Relatie en Emotie – zijn altijd aanwezig maar lang niet altijd
te zien en daardoor moeilijker te duiden. Wanneer de relatie en de emoties positief zijn,
bevorderen zij echter de communicatie op inhoud en procedure. Wanneer de relatie tussen
de gesprekspartners slecht is en er negatieve emoties meespelen, belemmeren deze juist een
goed gesprek op het niveau van inhoud en procedure.
29
Bijvoorbeeld: als je iemand al niet zo mag en hij komt ook nog eens te laat op jullie
afspraak…BOEM! Van een fijne collega kun je het meestal wel hebben. Herkenbaar?
Om een gesprek zakelijk te krijgen en te houden (dat wat onze beroemde ondernemer
nou zo graag wilde) is het dus van belang om zo efficiënt mogelijk tot goede inhoudelijke
informatie-uitwisseling en/of afspraken te komen. Paradoxaal genoeg voor deze man, is het
daarvoor nodig dat stoornissen in het communicatieproces zo vroeg mogelijk gesignaleerd
en weggewerkt worden.
Toen ik dit opperde ontplofte hij nog net niet, wat weer een reactie bij mij teweeg bracht,
maar gelukkig was daar die derde onafhankelijke. Fantastisch hoe zij het gesprek heeft
begeleid en aandrong op ‘verbinding’. Een term waar ik normaal gesproken pukkels van
krijg maar waar ik in deze setting ontzettend blij mee was. Ze dwong ons immers om eerst
elkaars grieven aan te horen om daarna pas door te gaan over de meer feitelijke, inhoudelijke
kant van de zaak.
6.5 JUISTE OPLOSSING OP HET JUISTE NIVEAU

Wat ze op een hele prettige en natuurlijk wijze deed, was eigenlijk precies wat de theorie
aanbeveelt: analyseren op welk niveau er een stoornis plaatsvindt om vervolgens op het
juiste niveau een interventie te plegen.
In een model ziet dat er als volgt uit:
Stoornis analyseren Toetsen of de inhoud duidelijk is Stoornis oplossen

Toetsen of er duidelijke en acceptabele
afspraken zijn gemaakt
Afstemmen of beelden en verwachtingen
gelijk zijn
Vragen of er nog negatieve emoties zijn
(en zo ja, deze bespreekbaar maken)
Suf natuurlijk dat ik hier zelf niet toe in staat was maar dat krijg je als je zelf deel uitmaakt
van het probleem. Een ‘arbiter’ erbij halen is daarom altijd het beste maar voor de lezers
die graag zelf aan de slag willen, onderstaand wat praktische tips.
IPRE-en werkt alleen als je de volgende punten en regels in acht neemt:
• Stoornissen op relatie en/of emotie niveau moeten eerst weggewerkt worden voordat
er effectief op procedure of inhoud niveau gecommuniceerd kan worden
30
• Luister actief en gebruik je intuïtie; wat werkelijk gecommuniceerd wordt, is soms

anders dan wat we oppervlakkig kunnen horen of waarnemen (zie ook het hoofdstuk
over dubbele boodschappen)
• Wees helder over je eigen belevingen en gevoelens, spreek ze uit op het moment
dat ze je afleiden van het gesprek zelf
• Reageer bij stoornissen op het niveau waarop je gesprekspartner werkelijk communiceert,
schakel met hem mee; de ander zal dat herkennen en waarderen
• Neem ook het non-verbale gedrag van je gesprekspartner waar; breng je waarneming
in op het moment dat het niet synchroon loopt met de verbale communicatie
• Ga in de schoenen van je gesprekspartner staan en tracht zijn beleving van het
gesprek te begrijpen
• Sluit ieder gesprek af met een positieve opmerking op relatie niveau.
Voor de doeners onder ons volgt een leuke invuloefening. Neem voor de juiste antwoorden
gerust contact met me op.
Op welk niveau ligt het zwaartepunt van onderstaande uitspraken?
I P R E
Zullen we elkaar tutoyeren? Het is dan minder formeel.
Ik vind het moeilijk om het met je te bespreken.
Mijn idee is als volgt…
Ik weet gewoon niet goed wat ik aan je heb, ik kan je reacties niet plaatsen.
Laten we eerst dit agendapunt afronden en daarna pauzeren.
Ik vind het vervelend dat je te laat komt en je niet verontschuldigt.
Wat vind je van mijn rapport?
Je praat tegen mij alsof je mijn baas bent!
Het irriteert me dat je zo doordramt.
Zo te zien word je er niet enthousiast over.
Je voorstel sluit niet aan bij onze planning.
Mag ik nog binnenkomen?
Ik ben blij dat u het zo sportief opvat.
Ik ben het niet met je eens.
31
I P R E
U probeert een besluit te forceren, dat vind ik vervelend.
Als u vragen hebt, mag u mij gerust onderbreken.
Mag ik je even om advies vragen?
Ik heb niet de indruk dat u naar mij luistert.
Bedankt voor het gesprek, ik vind het zeer aangenaam.
En als je nog een tandje dieper wil gaan, buig je dan eens over de volgende oefening.
Bedenk een adequate reactie op de volgende uitspraken. Op welk niveau reageer je en waarom?
Ik vind dat ik niet hoef over te werken, al begrijp ik best dat het om een belangrijk project gaat.
Ik wil gewoon geen vrije tijd opofferen.
Reactie:
Het irriteert me enorm dat je te laat op deze afspraak komt, we hebben veel kostbare tijd verloren.
Reactie:
We hebben een half uur voor drie onderwerpen, welke volgorde stel je voor?
Reactie:
Vanuit uw functie hebt u medewerker Jansen, op een informele wijze, goed leren kennen. Wat
vindt u van hem?
Reactie:
U hebt een mooie stropdas om.
Reactie:
Veel succes met het (nog) beter communiceren, ook wanneer het lastig dreigt te worden!
32
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Gedeelde smart is halve smart
7 GEDEELDE SMART IS
HALVE SMART
Is je wel eens opgevallen hoe een ellendige situatie, zeker als je die als een groep ondergaat,
tot een bepaalde verbroedering lijdt? Na een hoop gemopper en gedoe lijkt er een soort
gelatenheid te ontstaan om vervolgens in een sfeer terecht te komen die je bijna gezellig
zou kunnen noemen. Met z’n allen tegen die grote boosdoener, dikke pret over de eigen
ellende…uiteraard ten koste van ‘die ander’.
7.1 NIETS MENSELIJKS IS ONS VREEMD

Drie jaar geleden, toen ik voor mezelf begon, heb ik na 14 jaar de luxe van lease-wielen te
hebben gereden, besloten het openbaar vervoer een kans te geven. Tot mijn eigen verrassing
bevalt het me eigenlijk wel. Zélfs op de dagen dat er van alles mis is of gaat met het OV.
Het levert me namelijk altijd wel weer stof tot nadenken en soms een lekkere vette blog.
Zo heb ik al eens iets kunnen schrijven over die mijnheer die zijn koffers pontificaal tussen
4 stoelen zette en dat je op zo’n moment met een grapje (Kind-transactie) meer bereikt dan
een berisping (Ouder-transactie). Of die keer in een stilte coupé met onbeschofte puber-
meiden waar ik m’n Kritische Ouder niet in bedwang had met alle gevolgen van dien. Die
over die OV-fiets-mijnheer die niet alleen ons als klant het leven zuur maakt maar toch
vooral ook dat van hemzelf, moet ik nog schrijven. Wat me vandaag overkwam lijkt me
namelijk nuttiger om te beschrijven. Waarom? Omdat het zo lekker menselijk is en het
je hopelijk helpt wat meer begrip voor jezelf en een ander op te brengen. Wel zo handig
wanneer je met andere mensen (samen)werkt!
33
34
7.2 HET ONTLADENDE EFFECT VAN HUMOR

Dinsdag 17 januari 2017 gaat de boeken in als ‘stroomstoring in Amsterdam’, half Nederland
ligt vervolgens plat. Ik stapte die ochtend in Amersfoort in de trein om daarna nog een
keer in Utrecht en Gouda te stoppen.
Tot twee keer toe was het dus bal voor wat betreft in- en uitstappen. We zitten met z’n
allen als haringen in een ton om vanaf dat moment aan de NS-goden overgeleverd te zijn.
En dat doet wat met een mens… Ik heb het voor de gein geklokt; het duurt gemiddeld 5
minuten voordat de eerste grap geuit wordt en er een soort (positieve) ontlading plaatsvindt.
Best leuk! Want in plaats van je alleen nog maar ellendiger te voelen, krijg je een sfeertje
van ‘ach, laten we er maar het beste van maken met mekaar’. Bijzonder toch?
7.3 WAAROM LACHEN WE EIGENLIJK OM ONZE EIGEN ELLENDE

Wat zou hiervan toch de reden zijn? Wat is een meer (sociaal)psychologische verklaring
voor dit fenomeen? Al googelend kom ik niet veel verder dan spreekwoorden en gezegdes.
En omdat het hier echt iets anders betreft dan ‘samen sta je sterk’ (wat in het huidige
Trump-tijdperk wel weer erg treffend lijkt), deel ik hieronder maar de gezegdes die ik nog
het beste van toepassing vond:
• Na regen komt zonneschijn

• We zitten allemaal in hetzelfde schuitje
• Gedeelde smart, is halve smart
7.4 HUMOR BIJ WIJZE VAN SCHILD

Maar dat is nog steeds geen verklaring voor het fenomeen dat in pijnlijke situaties er altijd
een moment komt dat iemand een treffende grap maakt. Zou het dan toch Freud’s uitspraak
zijn die het beste past? Vrij vertaald beweerde Freud dat ‘humor een rijpe vorm van afweer is’.
Hiermee zegt hij niet alleen dat humor stomweg werkt als schild of bescherming. Maar ook
dat het inzetten van humor om een bepaalde ontwikkeling vraagt. Ga maar na! Als baby kun
je nog niet praten, laat staan een goeie grap maken. Huilen is dan je enige mogelijkheid om
de ander iets duidelijk te maken. Als kleuter ben je weliswaar volop aan het experimenteren
met geluid, taal en mimiek maar als het spannend wordt, grijp je ongetwijfeld toch naar
het oude trouwe schreeuwen of jengelen. Vervolgens word je communicatief vaardiger en ga
je als puber experimenteren met je grappen en grollen. Gaandeweg word je wijzer en meer
uitgebalanceerd en word je wellicht steeds vaardiger in het tijdig of gepast plaatsen van een
rake opmerking. En kennelijk was Freud van mening dat het treffend inzetten van humor,
van een bepaalde ‘rijpheid’ getuigt.
35
Ik ben geneigd het met hem eens te zijn. Maar ik zou geen TA-analyst zijn als ik daar niet
iets van Ouder-Volwassene-Kind of denken-voelen-gedragen tegenaan wil zetten.
7.5 SMAKEN VERSCHILLEN

Je hebt immers humor en humor…en hoewel smaken verschillen en de één iets anders
grappig vindt dan de ander, we ervaren allemaal wel het verschil tussen een milde grap
en een grap-ten-koste-van-een-ander. Zelf lag ik eens overhoop met een docent die mijn
zwarte humor een keer niet kon waarderen (“dat is galgenhumor, daar doen we hier niet
aan!”). Dat ging me werkelijk te ver omdat ik oprecht geen kwade gevoelens, gedachtes
of gedragingen jegens wie maar ook had. En daar zit wat mij betreft de crux. Als er maar
geen vileine, hele persoonlijke boodschappen in een vette grap zitten, mag je wat mij betreft
best ver gaan. Alles om de lucht te klaren, spanning weg te nemen, even weer contact te
maken (met jezelf of met anderen), prima! Maar zodra je het persoonlijk maakt, iemand
heel bewust en gericht belachelijk maakt in de hoop daar zelf beter van te worden – bah!
7.6 ZELFSPOT…HEEEEEL GEZOND!
Eigenlijk is mijn advies dus aan een ieder: lach vooral wat vaker, is het niet om een situatie
of een ander, dan toch op z’n minst om jezelf. Je zult merken dat je leven er een stuk lichter
van wordt!
36
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Egocentrisch? Heerlijk!
8 EGOCENTRISCH? HEERLIJK!
Zoals ik volgens mij wel eens eerder heb verteld, train ik aan een gerenommeerde hogeschool
(Hotelschool The Hague) waar ik met ‘jonge managers’ te maken heb. Of beter gezegd;
managers in spé. Geweldig en dankbaar werk omdat ze zo heerlijk open staan voor nieuwe
inzichten, vooral als die over henzelf gaan. Dat deze generatie behoorlijk op zichzelf gericht
is, vind ik in dit geval dus alleen maar lekker! Ze kunnen namelijk geen genoeg krijgen van
‘hoe zit ik dan in mekaar’, ‘waar komt dat vandaan’ maar ook ‘hoe komt dat dan op jou/
de ander over’ en ‘hoe zou ik het anders kunnen of moeten doen’. Geweldig!
Ik meld het niet voor de eerste keer: ik ben groot voorstander van inzicht in je eigen
‘gedoetjes’, knoppen en valkuilen alvorens je je over die van anderen gaat buigen – wat
menig manager toch als zijn of haar core business lijkt te zien.
Begrijp me niet verkeerd; ik vind beslist dat je je als manager bezig moet houden met het
welzijn van je medewerker(s). Maar te vaak zie ik een manager daarbij voorbij gaan aan zijn
of haar eigen aandeel hierin. Want is het terecht om een medewerker op een timemanagement
cursus te sturen omdat hij/zij er zo’n chaos van maakt, als jij stiekem degene bent die continue
met nieuwe opdrachten, deadlines of ideeën komt? Is het fair of verstandig om van die
medewerker te verlangen dat hij/zij wat initiatiefrijker of assertiever wordt als jij eigenlijk
steeds degene bent die de boventoon voert of met suggesties aan de haal gaat nog voordat
diegene zelf kan laten zien wat hij/zij waard is? Of wat te denken van een klantgerichte
houding als jij zelf ook niet de meest voorbeeldige gastheer of –vrouw bent.
Negen van de tien keer bepaalt jouw eigen – onbewuste en ongetwijfeld ook onbedoelde –
gedrag namelijk hoe de ander zich gedraagt. En dan heb ik het dus vooral over minder
handige dingen die je doet of zegt, met onhandig of soms zelfs ongewenst gedrag van de
ander tot gevolg. En zoals je ongetwijfeld nog van de doorsnee management development
trajecten hebt onthouden…de ander kun je niet veranderen! En meestal volgt dan nog de
aanvulling op deze obligate oneliner: de enige die je kunt veranderen ben jijzelf!!! Veelal
komt het lesje dus neer op beïnvloeden, sturen en begeleiden; Hershey & Blanchard, Covey,
andere competentie-goeroes…allemaal benoemen ze deze welhaast goddelijke drie-eenheid.
Hartstikke waar, maar waar menig training naar mijn bescheiden mening aan voorbijgaat is
het feit dat jouw persoonlijke (on)hebbelijkheden je daarbij behoorlijk in de weg kunnen
zitten. En als je je hier niet van bewust bent, zijn de rapen gaar!
37
8.1 SPIEGELTJE, SPIEGELTJE AAN DE WAND…

Volgens mij moet je dus starten met een pittig en eerlijk zelfonderzoek. En het tegenstrijdige
alleen al aan het woord is…er bestaat helemaal niet zoiets als werkelijk en waarheidsgetrouw
ZELFonderzoek. Je KUNT jezelf helemaal niet in die mate onderzoeken!! Je weet wel…
iets met die blinde vlek enzo. Hier heb je toch echt anderen bij nodig. En da’s nog niet zo
makkelijk. Want durf het als medewerker maar eens aan om je leidinggevende te vertellen
dat je zijn ochtendhumeur verdomde lastig vindt of dat het voelbaar is dat het thuis niet
zo lekker loopt. Of dat je toch sterk het idee hebt dat de onzekerheid van die ander tot
gevolg heeft dat je wel erg kort gehouden wordt…
Niet lachen maar zou je je voor kunnen stellen dat deze ‘grieven’ wel heel erg overeenkomen
met de opmerkingen die je thuis, van je partner of je puberkind, te verduren krijgt? Ik
bedoel maar! Je omgeving is de beste spiegel die je je maar kunt wensen…als je het maar
aandurft hier werkelijk naar ‘te kijken’.
8.2 KLOTE SPIEGEL

Geloof me, ik ben met het klimmen der jaren ook niet altijd blij met wat ik in de spiegel
zie. Tegelijkertijd geeft het me zo ontzettend veel meer rust en plezier om te zien wat er
is en dat het geen zin heeft me daartegen te verzetten. Ja, ik word grijs (sorry – ik BEN
grijs), ik kan belerend klinken, ik ben confronterend en direct, ik ben aanwezig en druk…
en zo kan ik nog wel even doorgaan. Waarom dit rust en plezier geeft?
Pas sinds ik het allemaal echt zie en erken, kan ik het liefdevol accepteren om vervolgens
bewust en effectief in te zetten (met zo af en toe nog de menselijke misser…maar ook dát
weet ik al een tijdje beter te managen of op te vangen).
En om er nog een extra shotje therapeuten-praat aan toe te voegen…juist dat onopvallende
en misschien zelfs door jou snel overgeslagen woordje ‘liefdevol’ is cruciaal. Want alleen
wanneer je liefdevol kunt terugblikken op dat wat heeft gemaakt dat jij de dingen doet zoals
je ze doet, kan je het accepteren. En pas wanneer je daadwerkelijk kunt accepteren dat je doet
wat je doet, kun je ervoor kiezen het (soms) anders te doen. Of juist niet…om vervolgens
beter om te kunnen gaan met de consequenties van jouw eigen gedrag. Volg je me nog?
8.3 WAT ER MAG ZIJN, VERDWIJNT

Als je weet waar bepaald gedrag vandaan komt (je opvoeding, je kwetsuren, je angsten of
twijfels) en wanneer het dus helder is waarom je bent gaan doen wat je doet (altijd maar
38
hard werken, super serieus zijn of juist de clown uithangen) en je kunt omarmen dat het
is zoals het is (je moeder vergeven dat ze zo betuttelend was, van je broer begrijpen dat hij
je zo pestte) kun je snappen wat de effecten zijn van jouw scherpe tong of controledrang.
En vervolgens kun je beslissen of je dit voor situatie X ervoor over hebt of dat je jezelf voor
moment Y iets anders gunt.
En omdat ik weet dat ik de neiging heb om te lang over hetzelfde door te draven, wil ik
nou maar afsluiten met een van mijn favoriete spreuken (bron onbekend):
Ik wens je veel (hulp bij) zelfinzicht en mocht je daarvoor een keer met mij willen sparren,
neem gerust contact met me op!
39
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Nog een keer de Dramadriehoek
9 NOG EEN KEER DE

DRAMADRIEHOEK
Behalve leidinggevenden, coach ik ook nog regelmatig mensen die na een lang dienstverband
gedwongen op zoek moeten naar een nieuwe baan. Pijnlijk, moeilijk, confronterend…maar
niet onmogelijk of hopeloos.
Maar leg dat maar eens uit aan iemand die vet in de ontkenning zit. En dan doel ik op:
• Ontkenning van de feitelijke situatie (“dit kán toch niet!”, “dat ze me dit aandoen!!”)
• Ontkenning van hun eigen mogelijkheden (“ik kan niks anders dan wat ik al die
jaren gedaan heb”)
• Ontkenning van hun eigen (veer)kracht (“ik kan helemaal niet leren, vroeger al
niet!”, “ik ben te oud voor om- of bijscholing”).
Hoe begrijpelijk ook, dit is een typisch geval van de dramadriehoek. De een gaat gebukt
onder het verlies van zijn of haar baan en beschouwt zichzelf slachtoffer van de hele situatie.
De ander is ontzettend boos en vervloekt als een ware aanklager alles en iedereen. En de
omgeving maar redden, sussen en goedpraten. Maar eigenlijk helpt niks…of niemand…
Het moge duidelijk zijn dat dit soort gedrag niet gaat helpen in het vinden van een leuke
nieuwe baan of het maken van mooie netwerkcontacten. Maar stap maar ‘es uit die klote
driehoek! Het is immers verdomd lastig om niet meer te voelen wat je voelt.
En daar zit dus precies de crux!
40
9.1 DAT DUIVELTJE OP JE SCHOUDER
Alle uitspraken van hierboven zijn precies dat: uitspraken – geen gevoelens. Gevoelens laten
zich categoriseren tot de 4 B’s: Bang, Boos, Blij, Bedroefd.
En uit de hiervoor genoemde voorbeelden blijkt dat uitspraken – beter gezegd: gedachtes –
vooraf gaan aan gevoelens. Het zijn de dingen die je denkt, vindt en meent die maken
dat je je voelt zoals je je voelt. Er zit als het ware een duiveltje op je schouder die je van
alles en nog wat influistert: “je bent niet goed genoeg”, “wie zit er nou op jou te wachten”,
“niemand zit jou (nog) zitten”. En ik zou geen psycholoog zijn als ik niet durf te beweren
dat dit duiveltje waarschijnlijk al wat langer op je schouder zit en al heel lang dit soort
dingen tegen je zegt. Sterker, door dit duiveltje heb je waarschijnlijk heel veel bereikt want
een ander stemmetje reageerde ongetwijfeld met woorden als: “wacht maar, ik zal ze allemaal
een poepie laten ruiken!” of “dit klopt niet, dit is niet waar en ik zal het ze bewijzen”.
Sommigen hebben helaas ook gereageerd met: “als zij dit zeggen, dan zal dat wel zo zijn”
of “zie je nou wel, ze hebben inderdaad gelijk”.
Zie je de relatie met ‘ik ben okay, jij bent okay’ en alle varianten daar in?
9.2 GELUKKIG ZIJN ER NOG ENGELTJES!

Hoe dan ook is het een hardnekkig ventje, daar op je schouder. En hij blijft lekker zitten
waar ‘ie zit omdat jij hem op een bepaalde manier ook nodig hebt of had. Het gaat dus
ook niet werken om er een nog sterker duiveltje tegen aan te zetten die de strijd met hem
aangaat. Ik krijg pukkels van zogenaamde helpende mantra’s als “Tjakkaaaaaaah!!! You can
DO it” en “vanaf NU is het allemaal ANDERS”.
Zodra je uit de vibe van dit soort stimulerende events of groepsdingen bent zakt het allemaal
weer als een plumpudding in mekaar. Logisch, je oorspronkelijke duiveltje zit er gewoon
nog…en met reden! En die hoef je helemaal niet te ontkennen. Je kunt er maar beter
gebruik van maken door hem zo af en toe op de proef te stellen. Want zoals ik al eerder
betoogde, vroeger was ‘ie nuttig en nodig, op dit moment (vaak) niet (meer).
41
Veel effectiever is het daarom om aan de andere kant van je schouder een engeltje te zetten.
En engeltjes vechten niet…die stellen alleen maar vragen: “is dat zo?”, “weet je dat zeker?”,
“klopt dat wel?”, “kun je het me bewijzen dat dit zo is?”
Het effect daarvan zal zijn dat je duiveltje uiteindelijk wel in zal moeten dammen want
geef toe, het is niet waar dat NIEMAND jou ziet zitten. Je hebt toch zeker een leuke baan
gehad, je bent toch destijds aangenomen, je hebt toch leuke collega’s en managers gehad
die jou roemden om al jouw kwaliteiten? Ook is het niet waar dat jij NERGENS meer
goed voor bent. Je bent toch zeker tot op de dag van vandaag nuttig bezig, voor jezelf, je
vrienden of partner en/of je gezin?
9.3 NIET ONTKENNEN MAAR VERKENNEN

De volgende stap is dat je dit weet om te zetten naar ‘taal’ die over jouw werk gaat, jouw
kwaliteiten in je job. Pas als je je duiveltje een beetje de mond weet te snoeren door nuttige
en relevante vragen te stellen, ben je namelijk in staat om je niet meer als slachtoffer op te
stellen. In plaats daarvan ben je reëel en eerlijk over de situatie zonder jezelf minder krachtig
neer te zetten dan nodig (want dat is wat een slachtoffer doet). Op dezelfde manier zal je
minder als een aanklager tekeer gaan tegen alles en iedereen. In plaats daarvan blijf je met
respect over oud-werkgevers spreken wat je aantrekkelijker maakt voor nieuwe werkgevers. Je
ontkent niet langer je huidige situatie maar gaat over tot het verkennen van je mogelijkheden!
Met behulp van krachtige vragen, stap je uit de dramadriehoek en weet je weer zelf vorm
te geven aan je toekomst. En omdat iedereen verschillend is, zijn er verschillende soorten
vragen die lekker werken voor de een maar wat minder voor de ander.
Ben jij bijvoorbeeld wat filosofischer ingesteld? Dan zijn deze vragen wellicht nuttig voor jou:
•
“Wat betekent deze uitspraak nu precies voor me?”
• “Is het een logische uitspraak?”
• “Hoe verhoudt dit idee zich tot mijn andere opvattingen in het leven?”
Ben jij meer van de feiten of de ratio, denk dan eens aan dit soort vragen:
• “klopt wat ik denk met de mij bekende feiten?”

• “Is het waar wat ik denk?”
42
• “Is het te bewijzen?”
Vragen die meer over de doelmatigheid van jouw gedachtes gaan, zijn:
• “ Wa t is mijn uiteindelijke doel?”
• “Wat wil ik – n.a.v. deze situatie – bereiken?”

• “Helpt deze gedachte om mijn doel te bereiken?”
Heel veel succes met deze combinatie van RET en de Dramadriehoek!
43
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Leidinggeven is net als opvoeden
10 LEIDINGGEVEN IS NET
ALS OPVOEDEN
Ik ben er van overtuigd dat het voor menig leidinggevende verstandig is om zo af en toe
eens kritisch in de spiegel te kijken. Doe je nog wel de juiste dingen in de omgang met
jouw medewerkers? Komen jouw reacties op de ander nog wel overeen met wat er feitelijk
gebeurt of nodig is? Zegt wat jij doet (en hoe jij dat doet) soms meer over jezelf dan over
die ander?? Lastige en confronterende vragen waar je lang niet altijd het antwoord op hebt.
Daarom is het goed om regelmatig te sparren. Met mensen die jij vertrouwt, iemand die
jou goed kent of anderen die jouw baan goed snappen. Kortom, iemand die jou op een
eerlijke en professionele manier kan confronteren. Alweer een tijdje geleden had ik de eer
dit bij een oude bekende te mogen doen.
10.1 VAN BIJPRATEN NAAR SPARREN

Ik had laatst een etentje met Cor, een oud-collega die ik ruim 20 jaar niet meer gezien had.
We hebben samen bij een groot internationaal bedrijf gewerkt waar we inhoudelijk niet
eens zoveel met elkaar te maken hadden maar we vonden elkaar aardig en dat is eigenlijk
nooit over gegaan. Bijzonder hoe dat soms gaat.
Onze wegen scheidden zich en zowel zakelijk als privé hebben we het nodige meegemaakt.
Genoeg om bij te praten dus. De primaire aanleiding van ons gesprek was echter een artikel
van mij waarin ik beweer dat leidinggeven verdomd veel weg heeft van opvoeden en als je
geen zin hebt in kinderen, je vooral GEEN leiding moet geven.
Cor gaf aan het roerend met me eens te zijn waarna we allebei in lachen uitbarstten – geen
van beiden hebben we immers kinderen! Toch durf ik deze uitspraak te doen en toch geeft
Cor, in zijn rol van Sales Director, alweer geruime tijd leiding aan een 15-koppig team.
Bijna tegelijkertijd zeiden we dan ook “we zijn dan weliswaar geen vader of moeder maar
we zijn zelf ook kind geweest en we hebben zo onze ervaringen met betere of minder
goede leidinggevenden.”
10.2 GOED VOORBEELD DOET GOED VOLGEN

Op enig moment trok Cor de parallel tussen de manier waarop zijn moeder tijdens zijn
jeugd dingen aanpakte en hoe hij dat tegenwoordig met zijn team doet. Het meest tot de
verbeelding sprekende voorbeeld was “Het verhaal van het fietsje…”.
44
Cor was een gezond ondernemend jongetje dat er graag op uit trok. Groot was zijn geluk
toen hij leerde fietsen. Nou is Cor een boomlange vent en dat was hij eigenlijk al op zijn
6e. Hij was zo groot dat hij, met blokken op de pedalen, op de fiets van zijn vader paste.
Dubbel spannend wordt het als ik je vertel dat ze midden in het drukke Rotterdam woonden.
Op een dag ging het mis…Cor reed op de weg, verloor de macht over de toch wel grote
fiets, viel tegen een auto, er was schade en gedoe en tot overmaat van ramp werd de politie
er bij gehaald! Door oom agent afgeleverd bij zijn moeder kreeg hij een troostend woord
en beloofde voortaan ook beter op te passen. Wat zal zijn moeder geschrokken zijn!
Niets zo veerkrachtig en ondernemend als een kind dus de volgende dag vroeg Cor of hij er
weer vandoor mocht. Haar reactie? “Ga maar lekker fietsen jong! Zul je voorzichtig zijn?”
En door hem te laten gaan, gaf ze hem het mooiste wat een moeder (of leidinggevende?)
maar kan geven: vertrouwen, steun, geloof en betrokkenheid.
Zijn moeder bleek een wijze vrouw want vele jaren later, wanneer ze samen terugblikken
op het leven in het algemeen en dat van hen samen in het bijzonder, komt “Het verhaal
van het fietsje” weer voorbij. Natuurlijk bleek dat ze het destijds doodeng vond om hem te
laten gaan. Daar had hij als 6-jarige nooit bij stilgestaan. En het meest bijzonder was…ze
had hier eigenlijk een bedrieglijk eenvoudige verklaring voor: “Wat moest ik dan? Ik kon
je toch niet altijd maar vasthouden?”
En zo is het maar net! Als leidinggevende moet je – net als de wijze moeder van Cor
-vertrouwen en geloof hebben dat het goed komt en dus laat je je medewerker lekker fietsen.
Hoe spannend je dat ook maar vindt. Cor beweerde dat hij het precies zo doet met zijn
medewerkers. Er was echter een bepaalde medewerker bij wie dat maar niet wil lukken.
45
10.3 LOSLATEN IS LEREN FIETSEN!

Cor was verhinderd voor een belangrijke presentatie. Hij had daarom voor ogen dat Karel
de honneurs waar zou nemen. Dat zou goed zijn voor de klant maar het zou zeker ook
goed zijn voor de ontwikkeling van Karel. Hij schatte echter in dat Karel het wel eens
lastig zou vinden en het niet aan zou durven als hij hem dit voor zou stellen. Hij voorzag
dus problemen en net als zijn moeder zat het hem niet helemaal lekker. Maar in plaats van
dit te verdragen- zoals zijn moeder dat ooit had gedaan – ging hij over tot een back-up
plan. Nog voordat hij Karel over benaderde met het idee dat hij de presentatie zou geven,
wendde hij zich tot Frank om te vragen of hij de presentatie kon geven wanneer Karel het
inderdaad niet zou oppakken. Drie keer raden wat er vervolgens gebeurde…
Wat Cor onderschatte is het effect van de onbewuste boodschap en hoe self fulfilling
prophecy werkt. Want in plaats van, met zweet in zijn handen, ECHT te zeggen “Ga maar
lekker fietsen jong!” regelt hij achter de schermen wat er volgens hem toch al geregeld moest
worden. Geen wonder dus dat er precies gebeurde waar hij al voor vreesde.
In het kader van zelfreflectie is mijn advies: draai het eens om! Erken eerst maar eens dat
JIJ het spannend vindt, dat je je zorgen maakt over de juistheid van je beslissing en dat je
je afvraagt of het goed zal gaan.
Het is je taak om de ander los te laten…alleen zo leert hij of zij zelfstandig fietsen (en
hierover praten met de ander is natuurlijk een hele verstandige volgende stap!).
Herken je jezelf in dit voorbeeld? Dan weet je vanaf nu dus wat je te doen staat.
46
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Over de auteur
OVER DE AUTEUR
Lettie Ambagtsheer stelt zich graag voor:

Als gedragsdeskundige (Hbo Psycholoog en TA-analyst) heb ik er een handje van om niet
alleen te kijken naar wat je doet en wat het effect daarvan is op anderen maar ook om te
doorgronden wat de mogelijke reden van je gedrag is. Vaak ben je je immers niet bewust
van de (soms onhandige) dingen die je doet maar merk je wel dat er op je gereageerd wordt
op een manier die je helemaal niet wil.
Ik freelance voor een aantal gerenommeerde opdrachtgevers en ik heb een eigen praktijk:
AMBAGT | trainen · coachen · counselen.
Werkwijze
Mijn persoonlijke stijl als trainer, counselor en coach voor groepen of individuen met werk-
gerelateerde problemen laat zich het beste beschrijven door de positieve feedback maar net
zo goed de opbouwende kritiek die ik hier door de jaren heen op heb gekregen:
• “Liefdevol confronterend”
• “Scherp, alert en altijd in staat de vinger op de zere plek te leggen”
• “Krachtig in haar interventies, sterk in improvisaties”
• “Soepel inspelend op wat er in het ‘hier en nu’ gebeurt, gekoppeld aan het onderwerp
of thema van dat moment”
• “Enthousiast en actief, nog nooit een inkak-moment bij haar gehad”
• “Een tikkeltje belerend en soms nét iets te laagdrempelig”.
47
GEEN ZIN IN ZELFREFLECTIE? Over de auteur
Specialisaties
Mijn begeleiding heeft altijd te maken met gedrag, het effect daarvan op anderen en de
mogelijke ontstaansgeschiedenis van dit gedrag. Meestal betreft het werk-gerelateerde situaties
waar jij niet tevreden over bent maar vaak raakt het ook situaties in je privéleven.
Als loopbaancoach werk ik 1-op-1 maar als trainer sta ik voor (internationale) groepen
van minimaal 8 tot maximaal 25 deelnemers. Zo ben ik als trainer Management Skills
verbonden aan een internationale Hoge School waar ik in het Engels (mijn tweede taal)
groepen begeleid.
Ik werk net zo makkelijk met ‘blue collar’ als met ‘white collar’ maar de beste klik heb ik
met mensen die graag een tandje dieper gaan en van actie houden.
Contact
Heb je naar aanleiding van dit boek en de dingen die je over jezelf ontdekt hebt, behoefte
aan contact? Mail me op: lettie@ambagt.nl.
Meer over mijn opleidingen en ervaringen weten? Ga naar mijn website, mijn Facebook
pagina of mijn LinkedIn profiel.
48

Geen Zin in Zelfreflectie

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geen Zin in Zelfreflectie

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lettie Ambagtsheer

Geen zin in zelfreflectie?

2 intermenselijk ‘gedoe’ is vaak je eigen schuld 12

5 Wat je DOET is niet wat je BENT 22

6 Zakelijk zijn = persoonlijk worden 27

7 Gedeelde smart is halve smart 33

9 Nog een keer de Dramadriehoek 40

10 Leidinggeven is net als opvoeden 44

Eigen schuld, dikke bult

Kijk eerst ‘es naar jezelf

Geen zin? Dan maak je maar zin!

Veel plezier met je persoonlijke onderzoek!

1 LASTIGE KLANTEN MAAK JE ZELF

1.1 EERST IETS OVER GASTVRIJHEID

gast·vrij (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

Woordenboeken, competentie-goeroes, trainers, adviseurs, hospitality-experts…allemaal

te·gen·ko·men (kwam tegen, is tegengekomen)

1.2 DAN OVER HOE HET NIET MOET

1.3 HOE HET TOCH NOG GOED KWAM

2.1 EERST ELKAAR BESCHULDIGEN…

2.2 DAN ‘ES NADENKEN OVER JE EIGEN AANDEEL

2.3 HOE JE HET TOCH NOG GOED KRIJGT

• De manier om uit je Redders of Aanklagers-rol te stappen, is door realistisch naar

2.4 CONCRETE TIPS

1. Overdrijf je eigen (on)mogelijkheden niet, overdrijf net zo min de (on)mogelijkheden

3.1 HOEZO TEGENSTRIJDIG?

3.2 HELPEND MAAR VAAK OOK SCHADELIJK

3.3 ZWEMMEN OF VERZUIPEN…

Veel liefdevolle keuzes toegewenst!

4.1 KLANT OF COLLEGA?

Ben ik de enige die hier eigenlijk het volgende in hoort:

Het ontbreekt nog net aan dat belerend schuddende vingertje.

4.2 NET DOEN OF JE GEK BENT…

4.3 STRAFFEN HELPT NIET…

4.4 COMPLIMENTEREN HELPT WEL!

5 WAT JE DOET IS NIET

5.1 DOEN VERSUS ZIJN

5.2 DE IJSBERG METAFOOR

5.4 ACCEPTING ≠ AGREEING

Ik ben ok, jij bent ok (kortweg +/+)

Ik ben wel ok, maar jij bent niet ok (+/-)

Ik ben niet ok en jij (en alles en iedereen) ook niet (-/-)

Ik ben helemaal niet ok…jij bent daarentegen harstikke ok…(-/+)

5.6 6 EENVOUDIGE REGELS

Vraag en geef permissie voor 3 Sta open voor feedback, blijf

Klaag de ander niet aan, maar

6.1 ALWÉÉR DIE AIRCO!???

6.2 ER IS NIETS ZAKELIJKS AAN ZAKELIJKHEID

6.3 DE TECHNIEK VAN IPRE-EN

Netjes op een rijtje ziet het er dan als volgt uit:

• Inhoud – het is voor iedereen duidelijk is WAT er besproken dient te worden

6.4 NIVEAUS VAN COMMUNICATIE

6.5 JUISTE OPLOSSING OP HET JUISTE NIVEAU

In een model ziet dat er als volgt uit:

Stoornis analyseren Toetsen of de inhoud duidelijk is Stoornis oplossen

IPRE-en werkt alleen als je de volgende punten en regels in acht neemt:

• Luister actief en gebruik je intuïtie; wat werkelijk gecommuniceerd wordt, is soms

Op welk niveau ligt het zwaartepunt van onderstaande uitspraken?

Zullen we elkaar tutoyeren? Het is dan minder formeel.

Ik vind het moeilijk om het met je te bespreken.

Mijn idee is als volgt…

Laten we eerst dit agendapunt afronden en daarna pauzeren.

Ik vind het vervelend dat je te laat komt en je niet verontschuldigt.

2 intermenselijk ‘gedoe’ is vaak je eigen schuld 12

5 Wat je DOET is niet wat je BENT 22

6 Zakelijk zijn = persoonlijk worden 27

7 Gedeelde smart is halve smart 33

9 Nog een keer de Dramadriehoek 40

10 Leidinggeven is net als opvoeden 44

5 WAT JE DOET IS NIET

9 NOG EEN KEER DE