ESP 10 1 st Quarter Reviewer
Ang pagkamit ng
Ang Mga Katangian ng
Pagpapakatao
 “Madaling maging tao, mahirap
magpakatao.”
- Ang “madaling maging tao” ay
sumasagot sa pagka-ano at
pagka-sino ng tao.
- Ang “mahirap magpakatao” ay
tumutukoy sa persona (person)
ng tao. Binubuo ito ng mga
katangiang nagpapabukod-tangi
sa kaniya sa kapwa niya tao.
 Ang paglikha ng pagka-sino ng
tao ay dumaraan sa tatlong
yugto: ang tao bilang tao; ang
tao bilang personalidad.
- Ang tao bilang indibidwal ay
tumutukoy sa pagiging hiwalay
niya sa ibang tao. Dahil sa
kaniyang kamalayan at
kalayaan, nasa kaniyang mga
kamay ang pagbuo niya ng
kaniyang pagka-sino. Ang
pagka-indibidwal ay isang
proyektong kaniyang bubuuin
habang buhay bilang nilalang na
hindi tapos (unfinished).
 Ang tao bilang personaay isang
proseso ng pagpupunyagi
tungo sa pagiging ganap na siya.
Dahil sa persona, may halaga
ang tao sa kaniyang sarili
mismo. Ito ay dahil bukod-tangi
siya; hindi siya mauulit
(unrepeatable) at hindi siya
mauuwi sa anuman (irreucible).
Hindi siya mababawasan dahil
siya ay “buo” bilang tao. Ang
persona ay tumutukoy sa
paglikha ng pagka-sino ng tao.
 Ang tao bilang personalidad ay
ang pagkamit ng tao ng
kaniyang kabuuan, ang resulta
ng pagpupunyagi sa pagbuo ng
kaniyang pagka-sino. Ang mga
taong itinuturing na
personalidad ay may mga
matibay na pagpapahalaga at
paniniwala, totoo sakaniyang
sarili, at tapat sa kaniyang
misyon.
personalidad ay
nangangailangan ng pagbuo
(integration) ng kaniyang pag
iisip, pagkagusto (willingness)
pananalita, at pagkilos tungo sa
isang pagpapahalagang
magbibigkis sa lahat ng mga ito.
 May tatlong katangian ang tao
bilang persona, ayon kay
Scheler:
- May kamalayan sa sarili
- May kakayahang kumuha ng
buod o esensiya ng umiiral.
- Umiiral na nagmahahal (ens
amans).
 May Kamalayan sa Sarili -
May kakayahan ang tao na
magnilay o gawing obheto
ang kaniyang isip o ang
kaniyang sarili. Nagiging
mundo ang kaniyang
kapaligiran dahil sa
kakayahan na pag-isipan ang
kaniyang sarili. Ang taong
may kamalayan sa sarili ay
may pagtangggap sa
kaniyang mga talento na
magagamit niya sa kaniyang
pakikibahagi sa mundo.
 May Kakayahang Kumuha
ng Buo o Esensiya ng mga
Umiiral – May kakayahan
ang tao na bumuo ng
konklusiyon mula sa isang
pangyayari. Nakikita ng tao
ang esensya ng mga umiiral
(essence of existence) kung
humahanga at namamangha
na siya sa kagandahan ng
mga bagay sa kaniyang
paligid, nauunawaan na niya
ang layunin ng pag-iral ng
mga ito.
 Umiiral na nagmamahal
(ens amans) – Ito ang
pinakamahalagang
katangian ng tao bilang
persona. Ang ens amans ay
salitang Latin na ang
kahulugan ay umiiral na
nagmamahal. Lahat ng
mabuting kilos ay kilos ng
pagmamahal.
 Ang pagmamahal ay isang
galaw patungo sa meron
(being) na may mahalaga at
pagpapaunlad ng halaga ng
minamahal ayonsa kalikasan
nito.
Mga Personalidadd na
Nagtagumpay
dahil Isinabuhay ang mga
Katangian
ng Pagpapakatao.
- Cris “Kesz” Valdez: Nagpamalas
ng pagiging personalidad sa
murang edad. Tumanggap ng
International Children’s Peace
Prize noong 2012. Binuo niya
ang “Championing Community
Children,” matapos niyang
sagipin si Harnin Manalaysay.
“Gifts of Hope” ang tawag sa
mga bagay na ibinigay nila sa
mga bata.
- Roger Salvador – Tinuruan niya
ang kapwa magsasaka ng iba’t
ibang istratehiya at
makabagong teknolohiya sa
agrikultura. Hinirang siyang
“Most Outstanding Corn
Farmer,”“Most Outstandinng
Isabelino,” etc. Kinilala siya
bilang Farmer-Scientist ng mani;
tumanggap siya ng
Asha
Variety.
- Joey Velasco – Isa siyang pintor;
umani ng paghanga ang
kaniyang mga painting sa
Pilipinas at buong mundo dahil
sa espiritwal na paraan ng
pagpapahayag ng mga ito ng
kawalan ng katarungan sa
lipunan. Ang larawan sa
kaniyang canvass ay tila
humihingi ng tugo at aksiyon
para sa panlipunang pagbabago.
“Hapag ng Pag-asa,” ang
kaniyang bersiyon ng Huling
Hapunan. Tinanggap ni Joey ang
misyong imulat ang mga tao sa
kanilang kamalian at
pagkukulang na sanhi ng
kahirapan at inhustisya sa bansa
sa pamamagitan ng kaniyang
mga obra maestra.
- Mother Teresa ng Calcutta –
Siya ay isang madre na
nagpakita nng napakalalim na
antas ng pagmamalasakit sa
mga mahihirap. Narinig niya ang
tawag ng paglilingkod sa labas
ng kumbento—ang tulungan
ang mga batang napabayaan,
atbp. Ginamit niya ang kaniyang
kaalaman sa panggagamot at
kakayahan sa pagtuturo.
Nakabuo siya ng
610
foundations sa 123 bansa sa
buong mundo. Ginawaran siya
ng Nobel Peace Prize noong
1979.
 Mahalagang maunawaan ng
tao ang mensahe ng mga
pangayayari sa kaniyang buhay
at kapaligiran upang makilala
ang mga hakbang sa pagtugon
sa tawag ng pagmamahal. Ang
pagsasabuhay sa mga
katangian ng pagpapakatao ay
makatutulong sa pagtupad niya
ng kaniyang misyon sa buhay
na magbibigay sa kaniya ng
tunay na kaligayahan.
Mula sa pagiging indibidwal,
nahuhubog ngtao ang kaniyang
pagkabukod-tangi niya bilang persona
tungo sa pagiging personalidad.
Mataas na Gamit at Tunguhin ng
Isip
(Intellect) at Kilos-Loob (Will)
 Binigyan ng Diyos ang tao ng
kakayahang mag-isip, pumili, at
gumusto. Ang tao ay nilalang
na may likas na kaalaman
tungkol sa mabuti at masama.
Ang kaniyang konsensiya ay
indikasyon ng naturang orihinal
na katayuang ito.
 Ang mga tao ay nilikhang hindi
tapos; walang sinumanang
nakaaalam kung ano ang
kahihinatnan ng tao mula
kaniyang kapanganakan. Ang
tao mismo ang lililok ng
kaniyang sariling kinabukasan.
 Ayon kay Santo Tomas de
Aquino, ang tao ay binubuo ng
ispiritwal at materyal na
kalikasan. Kakabit ng kalikasang
ito ay ang dalawang kakayahan
ng tao: (1) Pangkaalamang
Pakultad dahil sa kaniyang
panlabas at panlabas na
pandama; (2) Pagkagustong
Pakultad dahil sa mga
emosyon at kilos-loob.
- Sa pamamagitan ng panlabas na
pandama: paningin, pandinig,
pandama, pang-moy, at
panlasa, nagkakaroon ang tao
ng direktang ugnayan sa
reyalidad.
 Ang mga panloob na pandama
ay ang: Kamalayan, Memorya,
Imahinasyon, at Instinct
- Kamalayan: Pagkakaroon ng
malay sa pandama, nakabubuod
at nakapag-uunawa.
- Memorya: Kakayahang kilalanin
at alalahanin ang nakalipas na
pangyayari o karanasan.
- Imahinasyon: Kakayahang
lumikha ng larawan sa kaniyang
isip at palawakin ito.
- Instinct: Kakayahang
maramdaman ang isanng
karanasan at tumugon nang
hindi dumaan sa katwiran.
 Ang panloob na pandama ay
walang direktang ugnayan sa
reyalidad kaya’t dumidepende
lamang ito sa impormasyong
hatid ng panlabas na pandama.
 Ayon kay Robert Brenan, may
talong kakayahang
nagkakapareho sa hayop at sa
tao: Ang pandama na
pumupukaw sa kaalaman,
pagkagusto (apetite)
na
pinagmumulan ng pakiramdam
at emosyon, at pagkilos o
paggalawa (locomotion).
 Ang makaunawa ay ang
kakayahang makakuha at
maghusga. Ang makaunawa ay
ang kakayahang makakuha ng
buod ng karanasan at makabuo
ng kataga upang bigyan ito ng
kahulugan. Ang maghusga ay
ang kakayahang mangatwiran.
 Ayon kay De Torre (1980), ang
kaalamang nakalap ng pandama
ng tao ay pinalalawak at
inihahatid sa isip upang
magkaroon ito ng mas malalim
na kahulugan.
Nangangahulugan lamang na
magsisimulang gumana ang isip
kapag nalinang na ang pandama
ng tao.
 Ayon kay Fr. Roque Ferriols,
“tahanan ng mga katoto,” ibig
sabihin, may kasama ako na
nakikita o may katotoo ako na
nakakita sa katotohanan. Ang
katotohanan ay nadiyan na
kailangang lumabas sa
pagkakakubli at lumilitaw dahil
sa pagiging bukas ng isip ng
taong naghahanap nito.
 Ang katotohanan ay
sumasakasaysayan (historical)
dahil hindi hiwalay ang
katotohanan sa tao, sa mga
katoto na nakaaalam nito.
 Ayon kay Dy, ang isip ay may
kakayahang magnilay o
magmuni-muni kaya’t
nauunawaan nito ang kaniyang
nakikita’t natutuklasan. Dahil
ang tao ay may isip, may
kakayahan siyang pag-isipan ang
kaniyang sarili. Nahuhulog ang
mga bagay at tao sa isang
kahulugan o katotohanan at
humingi sa tao na maging saksi,
maging tapat sa katotohanan
 Kilos-Loob – Inilarawan ni Santo
Tomas ito bilang isang
makatuwirang pagkagusto
(rational appetency) sapagkat
ito ay naaakit sa mabuti at
lumalayo sa masama.
- Dahil sa kamalayan at
kakayahang kumuha ng buod o
esensiya ng mga bagay na
umiiral, nabibigyang-kahulugan
ng isip ang sitwasyon.
- Kapag nabigyan ng kahulugan
ang isang bagay o sitwasyon,
nagkakaroon ito ng tawag sa tao
(calling) na dapat niyang
tugunan.
- Ang tumugon sa ibhektibong
hinihingi ng sitwasyon ay
katarungan, na minimum ng
pagmamahal.
- Ayon kay Max Scheler, ang
pinakapangunahing kilos ay ang
pagmamahal sapagkat dito
nakabatay ang iba’t ibang
pagkilos ng tao. Ito ay ang
pagmamahalaga sa nakahihigit
na halaga ng minamahal ayon sa
kaniyang esensiya o buod.
- Kapag pinaglingkuran natin ang
iba, napaaalahanan tayo na
walang anumang bagay sa
buhay na ito na nagtatagal
maliban sa ugnayang nabuo
natin sa ibang tao.
Paghubog ng Konsensiya Batay sa
Likas na Batas Moral
 “Gawin mong gabay ang iyong
konsensya” o “Makinig sa
iyong Konsensiya”
 Konsensiya – Ito ang batayan ng
kaisipan sa paghuhusga ng tama
o mali. Ito’y ating ginagamit
nang hindi natin nalalaman. Ito
ay makatutulong sa
pagpapaunlad ng ating
pagkatao at ng ating ugnayan sa
ating kapuwa at sa Diyos.
- Sa pamamagitan ng Konsensiya,
natutukoy ang kasamaan at
kabutihan ng kilos ng tao.
- Ayon kay Clark (1997), ang
konsensiya ang munting tinig sa
loob ng tao na nagbibigay ng
payo at nag-uutos sa kaniya sa
gitnang isang moral na
pagpapasiya kung paano
kumilos sa isang kongkretong
sitwasyon. Ito’y tila
bumubulong ng “Ito ay mabuti,
ito ang kinakailangan mong
gawin, ito ang nararapat.”
- Ang Konsensiya ay
nagpapahayag ng isang
obligasyon na gawin ang
mabuti.
- Ito ay nagsisilbing “tinig ng
Diyos”
 Nakasalalay sa Konsensiya ang
ating
pagkatao at ang
kapakanan ng kapuwa.
 Ang
konsensiya ang
pinakamalapit na pamantayan
ng moralidad na gumagabay sa
ating pamumuhay tungo sa
kabutihan.
 Ayon kay Lipio (2004), ang
konsensita ay ang praktikal na
paghuhusga ng isipan na
magpapasiya na gawin ang
mabuti at iwasan ang masama
Dalawang elemento ng Konsensiya
(1) Pagninilay upang maunawaan
kung ano ang tama o mali,
mabuti o masama; at Paghatol
na ang isang gawain ay tama o
mali.
(2) Pakiramdam ng Obligasyong
gawin ang mabuti.
- Isang paghatol ang ginagawa ng
konsensiya. Kapag susuwayin
ang Konsensiya, ito ay isang
paglabag sa likas na pagkiling ng
tao: ang mabuti.
Kahalagahan ng Pag-unawa sa
dalawang bahagi ng konsensiya
ayon
kay Lipio:
(1) Ang Paghatol Moral sa
kabutihan o kasamaan ng isang
kilos.
(2) Obligasyong Moral na gawin
ang mabuti at iwasan ang
masama.
Ayon kay Santo Tomas de Aquino,
ang
konsensiya ay isang nataranging kilos
pangkaisipan, isang paghuhusga ng
ating sariling katuwiran; tumatawag ito
sa atin upang gumawa ng pagpili o
pasiya.
Sa konsensiya, nagkakaroon ng
pagtitimbang sa pagitan ng tama at
maling katuwiran sa loob ng tao. Ang
mismong sarili natin ang nagbibigay ng
katuwiran laban sa magkabilang panig.
Ang tinahak na kilos ay ang resulta ng
pagtitimbang ginawa gamit ang
konsensiya.
DAPAT TANDAAN: Hindi lahat ng
maling gamit ng konsensiya ay
maituturing na masama.
Kamangmangan ang dahilan sa mmga
pagkakataong hindi masama ang mga
maling gamit ng konsensiya. Ito ang
kawalan ng kaalaman sa isang bagay.
At ito ay may dalawang uri.
Uri ng mga Kamangmangan
(1) Kamangmangang Madaraig
(Vincible Ignorance) – Ang
kamangmangan ay madaraig
kung mayroong pamamaraan na
magagawa ang isang tao upang
malampasann ito at ang
pagkakaroonng kaalaman dito
ay magagawa sa pamamagitan
ng pagsisikap o pag-aaral.
Nangyayari ito kapag may
nararamdaman ang taong pag
aalinlangan ngunit walang
pagsisikap na maunawaan ang
tunay na mabuti at masama.
- May obligasyon tayong alamin
at unawain ang tama at mabuti.
- Nawawala anng dangal ng
konsensiya kapag
ipinagwawalang-bahala ng tao
ang katotohanan at kabutihan.
(2) Kamangmangan na Di
Madaraig (Invincible Ignorance)
– Ang kamangmangan ay di
madaraig kung walang
pamamaraan na magagawa ang
isang tao upang ito ay
malampasan. Ito ay bumabawas
at tumatanggal sa pananagutan
ng tao sa kaniyang kilos o
pasiya. Hindi masisi ang tao sa
kaniyang kamangmangan. Dito,
hindi nawawalan ng karangalan
ang konsensiya dahil tungkulin
mong sundin ang iyong
konsensiya kahit na ito’y mali.
Ang mahalaga sa
kamangmangang ito ay
magkaroon ka ng pananagutan
upang ituwid ang iyong
pagkakamali matapos mong
malamanan ang katotohanan.
Apat na Yugto ng Konsensiya
1.) Unang Yugto: Alamin at Naisin
ang Mabuti
- Ang tao ay nilikha na may likas
na pagnanais sa mabuti at
totoo.Binigyan siya ng
kakayahan upang malaman
kung ano ang mabuti at totoo.
Ito ang pinakamainam na
paliwanag sa katotohanang tayo
ay nilikha upang mahalin ang
Diyoos at ang kabutihan.
2.) Ikalawang Yugto: Ang
Pagkilatis
sa Partikular na Kabutihan sa
Isang Sitwasyon
- Nilalapat natin ang ating
nalalaman sa mga prinsipyo ng
moralidad upang kilatisin ang
mabuti sa isang partikular na
sitwasyon.
3.) Ikatlong Yugto: Paghatol Para
sa Mabuting Pasiya at Kilos
- Ito ay oras ng paghatol ng
konsensiya, kung saan wari’y
sinasabi sa atin, “Ito ay mabuti,
ito ang kinakailangan mong
gawin,” o kaya naman ay “Ito ay
masama, hindi mo ito nararapat
na gawin.”
4.) Ikaapat na Yugto: Pagsusuri ng
Sarili/Pagninilay
- Sa yugtong ito, ating
binabalikan ang ating naging
paghatol. Pinagninilayan natin
ang ating paghatol upang
matuto mula sa ating
karanasan. Ang negatibong
resulta ng maling paghatol ng
konsensiya ay indikasyon na
itama ito kung maaarii pa at
matuto rin mula sa maling
paghatol.
Ang Likas na Batas Moral Bilang
Batayan ng Kabutihan at ng
Konsensiya
Sa pamamagitan ng batas na ito,
may kakayahan ang tao na kilalanin tao ang katotohanan. Paghubog ng
ang mabuti sa masama. Kaya may Konsensiya
likas na batas moral upang bigyang
1.) Matapat at masunuring
direksyon ang pamumuhay ng tao.
isagawa ang paghahanap at
Ang konsensiya ng tao kung saan
paggalang sa katotohanan.
nakalapat na ang Likas na Batas
A.) Kilalanin at pagnilayan ang
Motral ay ginagamit na personal na
mga tunay na
pamantayang moral.
pagpapahalagang moral.
Unang Prinsipyo ng Likas na Batas
B.) Suriin ang mga sariling
Moral
hangarin.
- Gawin ang mabuti, iwasan ang
C.) Unawain at pagnilayan ang
masama. Hindi nagbabago ang
mga karanasan at hamon ng
Likas na Batas Moral. Mula sa
buhay.
pagkasilang ng tao, nakatatak
D.) Alamin at unawain ang mga
na ito sa kaniyang isip, kaya nga
talakayan tungkol sa mga
kahit hindi ganap na hubugin,
napapanahong isyung moral.
kayang kilalanin ng tao ang
2.) Naglalaan ng panahon para sa
mabuti at masama.
regular na panalangin.
Pangalawang Prinsipyo ng Likas na
- Nahuhubog ang konsensiya
Batas Moral
kapag nagdarasal.Ito’y
1.) Kasama ng lahat ng may buhay,
nakatutulong sa pagpapanatag
may kahiligan ang taong
ng kalooban, paglinw ng pag
pangalagaan ang kaniyang
iisip, at kapayapaan ng puso.
buhay. Sino mang tao ay
- Isang mahalagang proseso
ginagawa ang lahat upang
gakbang sa pagkilala ng ating
pangalagaan ang kaniyang
sarili anng kamalayan sa dahan
buhay, at natural lamang na
dahang proseso ng paghubog ng
ibahagi niya ito sa kaniyang
konsensiya na nagaganap
kapwa.
mmula pa noong bata tayo
2.) Kasama ng mga hayop (mga
hanggang sa kasalukuyan (Lipio,
nilikhang may buhay at
2004).
pandama), likas sa tao
Mga Antas ng Paghubog ng
(nilikhang may kamalayan at
Konsensiya
kalayaan) ang pagpaparami ng
1.) Ang Antas ng Likas na
urii at papag-aralin ang mga
Pakiramdam at Reaksiyon.
anak. Likas sa tao ang naisin na
- Nagsisimula ito sa pagkabata.
magkaroon ng anak; nakaukit na
Umaasa lamang siya sa mhga
rin ito sa kaniyang kalikasan;
paalala, paggabay, at
kaakibat nito ang tungkkulin na
pagbabawal ng kaniyang mga
bigyan ng edukasyon ang
magulang. Gagawin ng bata ang
kaniyang mga anak.
lahat ng kaniyang nais gawin
3.) Bilang rasyonal na nilalang, may
hangga’t walang pagbabawal
likas na kahiligan ang tao na
mula sa mgataong nakatatanda
alamin ang katotohanan at
sa kaniya.
mabuhay sa lipunan. Nararapat
2.) Ang Antas ng Superego.
na maunawaan na kung tunay
- Habang lumalaki ang bata,
na hindi humihinto ang tao sa
malaki ang bahaging
paghahanap ng katotohanan,
ginagampanan ng isang taong
hindi rin nararapat na ipagkait
may awtoridad sakaniyang
ito sa kaniyang kapwa. Sa
pasiya at kilos. Ang awtoridad
pamamagitan ng pagkakaroon
na ito ang nagpapatakbo sa
ng kaalaman, mahahanap ng
kilos moral ng isang bata.
Superego
– ang mga
pagpapalagay at utos ng mga
magulang at taong
makapangyarihan na naisaloob
ng tao.
3.) Ang Antas ng Konsensiyang
Moral
- Nararamdaman niya na hindi
dapat isagawa ang isang bagay
na mali, hindi lamang dahil
ipinagbabawal ito kundi nakikita
niya mismo ang kamalian nito.
Natutuhan niyang tanggapin at
isaloob ang mga mabubuting
prinsipyo at pagpapahalagang
moral mula sa kaniyang mga
magulang.
Gamitin ang mga sumusunod sa
paghubog ng konsensiya:
A.) Isip – Sa pamamagitan ng pag
aaral, pagtatanong, atbp. Ito’y
gamitin upang maging maingat
sa kug anong mabuting kilos ang
gagawin.
B.) Kilos-loob – Sa pamamagitan ng
pagpili, pagpapasiya,
pagninillay, atbp.
C.) Puso – Sa pamamagitan ng
pananalangin, pagkilala sa
mabuti sa masama, at pagpili ng
kabutihan.
D.) Kamay – Sa pamamagitan ng
pagsasakilos ng ginawang
pagkiling o pagpili sa mabuti,
pagsasabhuay ng mga bistud at
pagpapahalaga.
Kalayaan
- Ang Kalayaan ay katangian ng
kilos-loob na itakda ng tao ang
kaniyang kilos tungo sa maaari
niyang hantungan at itakda ang
paraan upang makamit ito
(Santo Tomas de Aquino, n.d.)
- Ang salitang Kalayaan ay
gumiging sa puso ng bawat tao.
Dalawang Pakahulugan sa
Pananagutan ng Tao na
nakaaapekto
sa ideya ng kalayaan
1.) Pagsasabing ang malayang kilos
ay kilos na “mananagot ako.”
- Ito ay kilos na nagmula sa akin
sapafkat ang tao ang siyang
pinagmulan ng kaniyang kilos.
Ito ang kalayaang kaugnay ng
malayang kilos-loob.
2.) Bagama’t ako’y responsable sa
aking ginawa, hidi ito
nangangahulugan na ang kilos
ko ay mapanagutang kilos.
- Ako ay responsable sa aking
kilos, subalit hindi
nangangahulugan na ako ay
isang responsableng tao. Ang
responsibildad sa sukdulang
kahulugan nito ay hindi lamanag
mapanagutan kundi ito ay
kakayahan o abilidad na
magbigay paliwanag (give
account).
Dalawang Aspekto ng Kalayaan
1.) Kalayaan mula sa (Freedom
From)
- Malaya ang tao kapag walang
nakahahadalang sa kaniya
upang kumilos o gumawa ng
mga bagay-bagay.
2.) Kalayaan para sa (Freedom For)
- Ilagay ang kalagayan ng kapwa
bago ang sarili. Gagamitin niya
ang kaniyang kalayaan para
tumugon sa hinihingi ng
sitwasyon o pagkakataon.
Ayon kay Scheler, ang kalayaan ay kilos
kung saan dumaraan ang tao sa mula
sa pagtataglay nito patungo sa
pagiging isang uri ng taong ninanais
niiyang makamit.
Dalawang Fundamental Option na
Bukas sa Tao
1.) Fundamental Option ng
pagmamahal
- Ito ay isang panloob na kalayaan
(inner freedom)
Fundamental Option ng
pagkamakasarili (egoism)
- Pababa tungo sa mababang
halaga; ang mabuhay para
lamang sa kaniyang sarili.
Dalawang Uri ng Kalayaan
1.) Malayang Pagpili o Horizontal
Freedom
- Pagpili sa kung ano ang tingin ng
tao na makabubuti sa kaniya.
2.) Fundamental Option o Vertical
Freedom
- Pagpili: Mabuhay kasama ang
kapwa at Diyo o Ang mabuhay
para sa kaniyang sarili.