ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΣΥΝΔΕΤΗΡΕΣ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Όταν ολοκληρώσεις την άσκηση θα είσαι σε θέση :

1. Να αναγνωρίζεις τους συνδετήρες που χρησιμοποιούνται στα συστήματα ήχου.
2. Να επεξηγείς τη διαφορά μεταξύ μιας ισοσταθμισμένης γραμμής και μιας μη ισοσταθμισμένης.
3. Να κατασκευάζεις καλώδια με συνδετήρες speakon.
4. Να κατασκευάζεις καλώδια με συνδετήρες cannon.
5. Να κατασκευάζεις καλώδια με συνδετήρες jack.

ΓΕ Ν Ι ΚΑ (εικόνα 2) είναι οι πιο κοινοί και συνήθως χρησι-

Οι συνδετήρες των συστημάτων ήχου
μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο βασικές κα-
τηγορίες : σε αυτούς που χρησιμοποιούνται στις
οικιακές εγκαταστάσεις και σε αυτούς που χρη-
σιμοποιούνται στις επαγγελματικές εγκαταστά-
σεις ήχου. Τα βύσματα των επαγγελματικών συ-
στημάτων είναι πιο στιβαρά, «κουμπώνουν» μη-
χανικά μεταξύ τους και προστατεύουν το σήμα
από ανεπιθύμητους θορύβους.
Συνδετήρας Speakon
Στα επαγγελματικά συστήματα ήχου,
χρησιμοποιούνται συνδετήρες speakon, για τη
σύνδεση των ηχείων με τον ενισχυτή.
Θηλυκό σασί
Αρσενικό
μοποιείται το ζεύγος +1-1.
Σε πιο εξειδικευμένες εφαρμογές μπορεί
να χρησιμοποιούνται δύο ανεξάρτητοι ενισχυτές
(ένας για τα μπά-
σα και ένας για τα
πρίμα). Οι έξοδοι
αυτών των ενι-
σχυτών οδηγού-
νται σε ένα ηχείο
που δεν έχει
Εικόνα 2 Οι πόλοι του speakon
crossover. Η έξο-
δος του ενισχυτή των μπάσων συνδέεται στους
πόλους +1-1 και οδηγείται στο woofer του ηχείου,
ενώ η έξοδος του ενισχυτή των πρίμων συνδέεται
στους πόλους +2-2 και οδηγείται στο tweeter του
ηχείου. Η σύνδεση γίνεται με ένα τετραπολικό
καλώδιο. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η χρή-
ση crossover, το οποίο ως παθητικό δίκτυο σπα-
ταλά την ισχύ του ενισχυτή και επηρεάζει την
απόδοση του ηχείου. Στις συνδέσεις αυτού του
τύπου το σύστημα διαχωρισμού των συχνοτήτων
συνδέεται πριν από τον ενισχυτή.

Στους συνδετήρες speakon οκτώ πόλων, η σύν-

Εικόνα 1 Συνδετήρας speakon
δεση γίνεται ως εξής :
+1-1 χαμηλές συχνότητες
Οι συνδετήρες αυτοί είναι κατάλληλοι +3-3 υψηλές συχνότητες
για τη μεταφορά μεγάλων ρευμάτων και οι συν- +2-2 μεσαίες συχνότητες
δέσεις γίνονται γρήγορα και με ασφάλεια. Το +4-4 ασύνδετα
βύσμα έχει στο περίβλημα του οδηγό, ώστε να
συνδέεται πάντα με τη σωστή φορά. Αφού εισέλ- Στην εικόνα 3 εμφανίζονται οι συνδεσμολογίες
θει το βύσμα στην υποδοχή, το περιστρέφουμε ενισχυτή – καλωδίου – μεγαφώνου, με συνδετή-
ελαφρά προς τα δεξιά για να ασφαλίσει μέσα ρες speakon.
στην υποδοχή.
Υπάρχουν συνδετήρες speakon με δύο, Η σύνδεση των καλωδίων στο συνδετήρα
τέσσερις και οκτώ πόλους. Οι πόλοι ομαδοποιού- speakon γίνεται όπως στην εικόνα 4.
νται σε ζεύγη. Οι συνδετήρες τεσσάρων πόλων

Νίκος Μπαλλίνης
1
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Εικόνα 5 Συνδεσμολογίες ενισχυτών - ηχείων με speakon

ΔΕΝ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ

Εικόνα 4 Σύνδεση καλωδίων σε συνδετήρα speakon

Συνδετήρας Cannon (XLR)

Ο συνδετήρας αυτός χρησιμοποιείται σε Θηλυκό

επαγγελματικές εγκαταστάσεις ήχου, για τη σύν-

δεση, κυρίως, των μικροφώνων ή άλλων ηλε-
κτρικών πηγών ήχου, με την κονσόλα μίξης (ει-
κόνα 5). Τα σήματα που μεταφέρει, κατά κανόνα,
είναι χαμηλής ισχύος. Έχει τρεις πόλους και ένα Αρσενικό
άγκιστρο, για να μην αποσυνδέεται, από ακούσιο Θηλυκό σασί
τράβηγμα.
Πριν μιλήσουμε για τον τρόπο σύνδεσης
Εικόνα 3 Συνδετήρες cannon
του XLR, θα αναφερθούμε περιληπτικά στην έν-

2
Μπαλλίνης
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
νοια της ισοσταθμισμένης γραμμής μεταφοράς
(balanced line).
Ως γραμμή μεταφοράς ορίζεται το καλώ-
διο που μεταφέρει το ηχητικό σήμα και που στην
περίπτωση μας είναι πάντα θωρακισμένο. (εικόνα
6). Το σήμα μεταφέρεται από τον κεντρικό αγω-
γό, ενώ η επιστροφή γίνεται από το πλέγμα θω-
ράκισης, το οποίο γειώνεται.
Πλέγμα θωράκισης
Μόνωση
Περίβλημα
Αγωγός
Εικόνα 6 Θωρακισμένη γραμμή μεταφοράς
Όταν η πηγή σήματος (π.χ. μικρόφωνο)
συνδέεται στον προενισχυτή με έναν μόνο αγωγό,
τότε έχουμε μη ισοσταθμισμένη σύνδεση (unbal-
anced).
Στη μη ισοσταθμισμένη γραμμή, το σήμα,
παρόλο που μεταφέρεται από θωρακισμένο κα-
λώδιο, είναι επιρρεπές σε εξωτερικές παρεμβο-
λές επειδή έχει χαμηλή στάθμη. Οι παρεμβολές,
που εμφανίζονται με μορφή θορύβου, εξαρτώνται
από το περιβάλλον και το μήκος του καλωδίου.
Στην εικόνα 7 παρατηρούμε ότι, ενώ το σήμα ει-
σέρχεται «καθαρό» στη γραμμή μεταφοράς, στην
έξοδό της έχει προστεθεί θόρυβος, ο οποίος ενι-
σχύεται περαιτέρω από τον προενισχυτή.
ΠΗΓΗ
Εικόνα 7 Μεταφορά σήματος με μη ισοσταθμισμένη γραμμή
ΠΗΓΗ
unbalanced balanced
Εικόνα 8 Μεταφορά σήματος με ισοσταθμισμένη γραμμή
Νίκος Μπαλλίνης
Στην ισοσταθμισμένη (balanced) σύνδεση
χρησιμοποιούνται δύο αγωγοί για τη μεταφορά
του σήματος.
Για να μετατραπεί η μη ισοσταθμισμένη
γραμμή σε ισοσταθμισμένη, μπορούμε να χρησι-
μοποιήσουμε ένα μετασχηματιστή με μεσαία λήψη.
Συνήθως, αυτός βρίσκεται μέσα στο μικρόφωνο
(εικόνα 8). Η μεσαία λήψη του μ/σ συνδέεται στη
γείωση. Από το πάνω μισό του δευτερεύοντος
τυλίγματος παίρνουμε το σήμα της πηγής και από
το κάτω μισό παίρνουμε το ίδιο σήμα, με διαφο-
ρά φάσης 1800. Καθώς οδεύουν τα δύο σήματα
μέσα από δύο ξεχωριστούς αγωγούς, προστίθε-
ται σε αυτά θόρυβος από το περιβάλλον. Όμως,
ενώ τα σήματα έχουν μεταξύ τους διαφορά φά-
σης 1800, ο θόρυβος έχει την ίδια φάση και στους
δύο αγωγούς, δηλαδή αποτελεί κοινό σήμα. Τα
σήματα εφαρμόζονται στην είσοδο ενός τελεστι-
κού ενισχυτή, ο οποίος ενισχύει τη διαφορά τους,
ενώ απορρίπτει το κοινό σήμα θορύβου. Στην
έξοδο του τελεστικού ενισχυτή έχουμε «καθαρό»
και ενισχυμένο το σήμα της πηγής.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η με-
ταφορά σημάτων μέσα από ισοσταθμισμένες
γραμμές, μας δίνει πιο αξιόπιστα αποτελέσματα
και για το λόγο αυτό έχει επικρατήσει στις επαγ-
γελματικές εγκαταστάσεις ήχου, όπου το μήκος
των καλωδίων είναι συχνά αρκετά μεγάλο.
Στην εικόνα 9 εμφανίζεται το καλώδιο
που χρησιμοποιείται στις ισοσταθμισμένες συνδέ-
u1
uo
+ Ad
-
u2
3
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

σεις. Οι εσωτερικοί αγωγοί έχουν μονωτικά με
διαφορετικό χρώμα, συνήθως κόκκινο και μαύρο
(ή μπλε).
Ο αγωγός με το κόκκινο μονωτικό μετα-
φέρει το σήμα της πηγής και χαρακτηρίζεται ως
«θερμός» (hot) ή (+). Ο αγωγός με το μαύρο μο-
νωτικό μεταφέρει το αντεστραμμένο σήμα της
πηγής και χαρακτηρίζεται ως «ψυχρός» (cold) ή
(-). Το πλέγμα θωράκισης συνδέεται στη γείωση.
σία «καρφί» ή συνδετήρας TRS, από τα αρχικά
των λέξεων Tip, Ring, Sleeve. Υπάρχουν jack
μονοφωνικά και στερεοφωνικά, τα οποία μπορεί
να χρησιμοποιηθούν και σε ισοσταθμισμένες
γραμμές. Στην εικόνα 11 εμφανίζονται οι δύο τύ-
ποι του συνδετήρα jack και οι αντιστοιχίες των
άκρων του.
Αρσενικό
στερεοφωνικό
3

Πλέγμα
θωράκισης Περίβλημα
Αγωγοί Μονωτικά
αγωγών 2
Εικόνα 9 Θωρακισμένη γραμμή μεταφοράς με δύο αγωγούς

Αρσενικό
Όπως έχει αναφερθεί ο συνδετήρας XLR
μονοφωνικό
έχει τρεις πόλους, που είναι αριθμημένοι από το
1 έως το 3. Στην εικόνα 10 εμφανίζονται οι αντί-
στοιχες συνδέσεις. ΟΝΟΜΑΣΙΑ BALANCED STEREO
1 Sleeve Γείωση (θωράκιση)
2 Tip Hot (κόκκινο) Αριστερό κανάλι

1 Γείωση (θωράκιση) 3 Ring Cold (μαύρο) Δεξί κανάλι

2 Hot (κόκκινο) 4 Μονωτικός δακτύλιος

3 Cold (μαύρο) Θηλυκό

στερεοφωνικό
σασί
ΘΗΛΥΚΟ ΑΡΣΕΝΙΚΟ

Θηλυκό
μονοφωνικό
Εικόνα 10 Αντιστοιχίες των άκρων του συνδετήρα XLR σασί

Συνδετήρας Jack
Ο συνδετήρας αυτού του είδους μας έχει Εικόνα 11 Αντιστοιχίες των άκρων στερεοφωνικού και μονοφωνικού
κληροδοτηθεί από τα πρώτα χρόνια της τηλεφω- συνδετήρα jack 6,3mm
νίας, όπου δεν είχαν ακόμα αναπτυχθεί τα αυτό-
ματα τηλεφωνικά κέντρα. Ο συνδετήρας jack Η σύνδεση των jack γίνεται όπως φαίνε-
παράγεται σε τρία μεγέθη. Στα επαγγελματικά ται στην εικόνα 12, ανάλογα αν ο συνδετήρας
συστήματα ήχου χρησιμοποιείται το μεγαλύτερο είναι μονοφωνικός ή στερεοφωνικός.
μέγεθος, που είναι το jack 6,3mm (ή ¼ της ί-
ντσας). Τον συναντάμε επίσης και με την ονομα-

4
Μπαλλίνης
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Συνδετήρας 2P DIN
Ο συνδετήρας αυτός ονομάζεται επίσης
«τελεία / παύλα» (·/-), από το σχήμα που έχουν
τα αντίστοιχα άκρα του. Στο παρελθόν, τον χρη-
σιμοποιούσαν σε οικιακά συστήματα ήχου, κυρί-
ως για τη σύνδεση των ηχείων με τον ενισχυτή
για τον λόγο αυτό ονομάζεται και συνδετήρας
μεγαφώνων. Στην «τελεία» συνδέεται το σήμα
και στην «παύλα» η γείωση.

Εικόνα 13 Συνδετήρες 2P DIN

Συνδετήρας 5P DIN
Το συνδετήρα 5P DIN μπορεί να τον συναντήσου-
Εικόνα 11 Συνδεσμολογία συνδετήρων Jack με πλέον σε αρκετά παλιά συστήματα ήχου, κυ-
ρίως σε μαγνητόφωνα. Η συνδεσμολογία του
Συνδετήρας RCA φαίνεται στην εικόνα 14.
Ο συνδετήρας RCA (Radio Corporation of
America) χρησιμοποιείται περισσότερο σε οικιακά
1 Είσοδος αριστερού
συστήματα ήχου και εικόνας. Δεν μπορεί να χρη-
σιμοποιηθεί σε ισοσταθμισμένες γραμμές. Σε στε- 2 Γείωση
ρεοφωνικές συνδέσεις απαιτούνται δύο ξεχωρι- 1 3
3 Έξοδος αριστερού
4 5
στές γραμμές. 2
4 Είσοδος δεξιού
5 Έξοδος δεξιού
Κόκκινο Δεξί κανάλι
Αριστερό κανάλι ή
Λευκό
μονοφωνικό κανάλι
Κίτρινο Σήμα video

Σήμα
Γείωση Θηλυκό
σασί
Εικόνα 12 Συνδέσεις του RCA
Αρσενικό
Κυκλοφορεί με διαφορετικά χρώματα περιβλήμα-
τος, τα βασικότερα εκ των οποίων είναι το κόκ-
Εικόνα 14 Συνδετήρες 5P DIN και η συνδεσμολογία τους
κινο και το λευκό. Η συνδεσμολογία του φαίνεται
στην εικόνα 12 .

Νίκος Μπαλλίνης
5
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΠΟΡΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Χρησιμοποιώντας διπολικό καλώδιο

φ1,5mm κατασκευάστε δύο ζεύγη καλω-
2

δίων, που στο ένα άκρο τους να έχουν

συνδετήρα speakon τεσσάρων πόλων και
στο άλλο άκρο οι αγωγοί να συνδέονται σε
δύο μπανάνες (κόκκινη – μαύρη). Μήκη
καλωδίων 190cm και 120cm.
2. Χρησιμοποιώντας μικροφωνικό καλώδιο
κατασκευάστε δύο ισοσταθμισμένα καλώ-
δια, που στο ένα άκρο τους να έχουν συν-
δετήρα cannon-male και στο άλλο άκρο
τους cannon-female. Μήκη καλωδίων
140cm και 100cm.
3. Χρησιμοποιώντας μικροφωνικό καλώδιο
κατασκευάστε δύο ισοσταθμισμένα καλώ-
δια, που στο ένα άκρο τους να έχουν συν-
δετήρα jack 6,3mm male-stereo και στο
άλλο άκρο τους cannon-female. Μήκη κα-
λωδίων 80cm.
4. Χρησιμοποιώντας μικροφωνικό καλώδιο
κατασκευάστε δύο ισοσταθμισμένα καλώ-
δια, που στο ένα άκρο τους να έχουν συν-
δετήρα jack 6,3mm male-stereo και στο
άλλο άκρο τους cannon-male. Μήκη κα-
λωδίων 80cm.
5. Χρησιμοποιώντας μικροφωνικό καλώδιο
κατασκευάστε τέσσερα καλώδια, που στα
άκρα τους να έχουν από έναν συνδετήρα
jack 6,3mm male μονοφωνικό. Μήκη κα-
λωδίων 80cm.

6
Μπαλλίνης